Migne. Patrologia Latina Tomus CXI.

Raban Maur (0780-0856?). Soeculum IX. B. Rabani Mauri,...
Opera omnia, juxta editionem Georgii Colvenerii anno 1617 Coloniae Agrippinae datam, mendis quibus scatebat
innumeris cura qua par erat expurgatam, novissime ad prelum revocata et novo ordi.... 1852.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA DNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
©MNIUM SS. PATMM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QDI
AB iEVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
PLORUERUHT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATUOLICJETRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESliE SJECULA, . -
JUXTAEDITIONES ACCURATISSIMAS , INTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA J
COMMENTARIIS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA;
CMNIBUS OPERIBUS POSTAMPLISSIMAS EDITIONES QU/ETRIBUS NOVISSIMIS SJECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA J
INDICIBUSTARTICULARIBUS ANALKTICIS, SIVE
SINGULOS TOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA,
CAPITULISINTRA IPSUMTEXTUM RITEDISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM HARGINEM SUPERIOREM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; ^
OPERIBUSCUMDUBHS TUMAPOCRVPIUS, ALIQUA VEROAUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM^fo^^^r
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA, /' '•'\
DUOBU3 INDICIBUSGENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QXIIDQUID
UNUSQUISQUEPATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO j
SCRIPTUR4L SACRJE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES -
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTURJE TEXTUS COMMENTATI SINT.
H&ITIOACCURATISSIMA,C/ETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR : CHARACTERUM NFHfitXAS
CIIART.EQUALITAS, 1NTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM BliCUSORUM TUMVARIETAS
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTER
61M1LIS,PRETIIEXIGUITAS,PR/ESERTIHQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METHODICA ETCIIRONOLOGlUfr ,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM/vflf/l,
PRIMUM AUTEMIN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES <ETATES, fZ^S/f
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. * PV'^\5'v
SERIES SECUNDA, \ % \ ^
IN OUAPRODEUNTPATRES,DOCTORESSCRIPTORESQUE ECCLESliELATINiE ~J\ ~^> YJ*
A GREGORIO MAGNO AD INNOCENTIUM I II. \~A -i- / \ -
Slccutante 3.^. SKtgne, V
V\*^.
BIBLIOTHECE CZ.EIII DNIVIRIS, ^"LJ
SIVK £
CURSOUM COMPI.ETORUM 1NSINGULOSSCIENTI^ ECCLESIASTICfiRAMOSRDITORE.
PATROLOGIABINA EDITIONETYPIS MANDATAEST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRJECO-LATINA.—

VENEUNTMILLE FRANCISDUCENTAVOLUMINAEDITIONISLATINiE; OCTINGENTIS ET
— MERELATINAUNIVERSOSAUCTORESTUMOCCIDENTALES,
MILLE TRECENTAGRJECO-LATIN.E. T&M
ORIENTALESEQUIDEMAMPLECTITUR ; HI AUTEM,IN EA, SOLAVERSIONELATINADONANTUR.
PATROLOGI^ TOMUS CXl.

B. RABANI MAURI
TOMUSQUINTUS.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

lNVIA:DICTAZ)'AiVfiO/S£,PR0PEP0RTAMLUTETt^;PARISI0RUMYl]LG0i),£iVFJE/{N0MINATAM,J
SEU PETIT-MONTUOUGE.
18a2
SiECULUM IX.
B. RABANI MAURI
FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTIM ARGHIEPISGOPI
OPERA OMNIA
JUXTA EDfTIONEMGEORGII COLVENERHANNO 1617 COLONI*i AGRIPP1N.EDATAM, MENDIS

QUIBUSSCATEBATINNUMERISCURA QUAPAR ERATEXPURGATAM,
NOVIS&IMEAD PRELUMREVOCATAET NOVOORDINE,CHRONOLOGICO
SCILICET,DIGESTAJ
VARIIS PRJETEREA MONUMENTIS
QVM SUPPEDITARUNT
MABILLONII, MARTENII ET DACHERIICOLLECTIONES

MEMORATISSIMi^
AUCTAET ILLUSTRATA.
ACCURANTEJ.-P. MIGNE,
CLEBI UNIVERSK,
BIBMOTHECiE
SIVE
CURSUUMCOMPLETORUM SCIENTIiEECCLESIASTICJE
IN SINGULOS RAMOSEDITOUE.
TOMUS QUINTUS.
VENEUNT6 VOLUMINA
42 FRANCISGALLICIS.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN VIADICTAVAMBOISE, PROPEPORTAMLUTETI/E PARISIORUMVULGODENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1852
ELENGHUS
OPERUM QUffi m HOC TOMO C» COflTINSNTUR.
De Universo libri viginti duo. Col. 9

Excerptio de Arte grammatica Prisciani 614
Expositio in Proverbia Salomonis. 679
Commentaria in Jeremiam. 793
Enarrationes in Epistolas B. Pauli. 1273
Col, 623 et 624, in opusculo de Grammalica, omissa; sunt notula?quoedam lonica?, nempe - u v, vocalibus
imponendoe; sed liunc delectum, quem in subsequenlibus edilionibus tollere curabimus, hoc loci facile
«upplebit lector erudilus.
Ex lypls MIONG,au Petit-Monlrouge.

BEATI RABANI UIAURI
FULDENSIS ARRATIS ET MOGUNTINIARCIIIEPISCOPI
DE UNIVERSO
LIBRI VIGINTI DUO ( SCRIPTI CIRCA ANNUM 8W).
PR.EFATIO
AD LUDOVICUMREGEM INVICTISSIMUMFRANCLE.
Doinino excellentissimo, et omni honore dignis- A j omnia qum in eis sunt (Psal. cxx). Sic ergo primuni
simo LUDOVICO regi, RABANUS, vilissimus servorum de ipso sumino bono et vero conditore noslro, hoc
Dei servus, oelernoebealitudinis in Christo oplal sa- est, Patre, et Filio, et Spiritu sancto, uno et solo
lulem. omnipotente Deo, juxta parvitatem ingenii mei,
Audita bona opinione veslra, quoc proedicatur per quc.ilum divina gratia me posse concessit, scri-
totas provincias Germanioeatque Gallioe,et pene in bcndo ali jua disserui. Postea vero de coelestibus et
cimctis partibus Europoe crebris laudibus intonat, . terrestribus creaturis, non solum de natura, sed
satis exsullo, et Domini misericordiam imploro; qua- etiam de vi et effectibus earum, sermonem hahere
lenus hoc cum bono augmento ad salubrem finem institui: ut leclor diligens in hoc opere et naturoe
peivemre concedat. Ob hoc quippe laboris mei opus- proprietatem juxla historiam, et spiritualem signi-
cula, quse in servilium Christi, ipsius Iargiente ficalionem juxla mysiicum sensura simul posita in-
gialia, sacras Scripturas exponendo, prout potui, venirel. Et quia de sanctis hominibus qui in Veteri
expendi, non sine vestra communione habere volui: et Novo Testamenlo commemorantur, eorumque ac-
sed aliquos tractatus atque commentarios, in divi- tionibus myslicis, nec non et de locis in quibus
nos libros conscriptos, vestroe veneralioni direxi. habilabant, silere me non convenit: nomina ipso-
Nuper quoque quia vos, quando in proesentia vestra g] rum simul el locorum ex Hebraica Iingua in Lati-
fui, compertum vos habere dixistis aliquod opuscu- nam transferre placuit, ut inde facilius mysticam
IUJIIme noviter confecisse de sermonum proprietale significationem explanare possem. Addidi quoque
et niystica rerum signiflcatione; quod eliam a mea in praseli opusculo non pauca de fide catholica
parvitale postulastis vobis dirigi : feci libenter quod el religione Chrisliana : et e contrario de gentiliuin
pctislis, et ipsum opus vobis, in viginti duobus li- superslitione, et haereticorum errore, de philosopliis
bris terminalum, transmisi : ut, si Serenitati Ye- et magis atque falsis diis, de linguis gentium, de
stroe placuerit, coram vobis relegi illud faciatis; et regnis et militum civiumque vocabulis atque adini-
si aliquid in eo dignum emendatione repertum fue- tatibus; de homine et partibus ejus, et reliquis ani-
rit, cum vestris sagacissimis lectoribus, proul ratio mantibus : de lapidibus, lignis et herbis, quoe in
dictal, illud emendare curetis. Sunt enim in eo lerra gignuntur : de variis ariibus atque arliflciis et
plura exposita de rerum naturis, et verborum pro- aliis mullis : quoeomnia in prooemioenumerari Ion-
prielatibus, nec non etiam de myslica rerum signi- gum esl. Proinde quod de his posui, nunc sullicial :
flcalione. Quod idcirco ila ordinandum eeslimavi, capternin autem in capitulis singulorum librorum di-
ut lector prudens continualim positam inveniret ligentius ea numerari curavi. Decrevi enim hoc to-
liistoricam et myslicam singularum rerurn explana- p tum opus (ut supra dixi) in viginti duos libros dis-
lionem : et sic satisfacere quo:]ammo;io possei suo pertiri: sub quo numero Vetus Testamentum legis
desidcrio, in quo el hislorioe et allegoiias inveniiet divinoe interpres beatus Hieronymus complexum
manifeslalionem. Unde mihi non melius aliud vise asseruit: ex cujus interpretatione et expositione
debatur liUjiisoperis sumere initium, quam ab ipso) quoedamobscura in hoc opere elucidavi. Tu
autem,
condilore nostro, qui omnium rerum est capul ett electe domine et regum charissime,
acceptis his quse
principium : quia quidquid naturaliier subsistil, aut tibi transmisi, utere eis ut decet: et tam tibi, quam
auctor et creator omnium est, aut ab eo condilai illis qui sub tuo regimine sunt constituti, ea ulilia
creatura. Quia ex ipso et per ipsum el in ipso sunt! esse permitte : quatenus tuum bonum studium mul-
omnia (liom. xi); qui fecil eoslumet terram, mare eti tis provenial ad
spiritalem profectum, et fiat laiu
PATROL, CXI. 1
ri R. RABANIMAURI ARCIHEP. MOGUNT.OPERUM PAHS II. 12
tibi quam illis spiritale cxereitium atque eoeleslis; A minus Salomoni: Quia puslidasli verbum hoc, et iton
gaudii increinentum. Imitare illius sapienlis viii petisti dies tnultos, nec divilius animascjueinimicorum
(•remplum, qui de sapientioe laude protulit tale pr:e- tttorum, sed postulasii libi sapienliam ad discernen-
coniuin, dieens : InvocSVi,et venit in me spiritus sa- dum judicium : ecce feci tibi secundum sermones
pienlim : et prmposui illatn regnis el sedibus; et di- tuos, et dedi tibi cor sapiens et inleliigens, in tanlum,
vi:ias nihil esse duxi in comparaiione illius. Nec com- ut nullus ante te similis tui fuerit, nec post le surre-
paravi illi lapidem pretiosum, quoniam omne aurum; , clurus sit. Sed et hmc qum non postulasli, dcdi tibi,
in comparalione illius arena est exigua, et tanauam divilias scilicel el gloriam, ul nemo fuerit similis tui
lutum mstimabilur argentum in conspecluillius. Super in regibus cunctis retro dicbus. Si autein ambulaveris
salutem et speciem dilexi illam, el proposui pro luce: in viis meis, et custodieris prmcepta mea, el mauduta
liabere illam, quoniam inexslinguibile est lumen illius. mea, sicut ambulavit David pater luus, loncjos[aciam
Yenerunt autem mihi omnia bona pariter cum illa, dies tuos (III Reg. m). Unde manifestum cst quod
et innumerabilis konestas per manus illius. Et Imtalus quicunque verus est amator sapientioe, et diligens
sum in omnibus, quoniam anlecedebat nie ista sapien- custos mandalorum Dei, et fidelis exsecutor volun-
tia. Quam sine fictione didici, et sine invidia commu- lalis ipsius usque in finem, hic habct eum protccto-
nico, et honestalem illius non abscondo. Infinitus enim n rem, in futura vero vita fidelissimum boni sludii re-
thesaurus est hominibus : quo qui usi sunt, panicipes muneratorem et gaudii oeterni largitorem. Idcirco,
facti sunt amicitim Dei, quoniam ipse sapienlim dux doinine mi rex, ante omnia semper studium sit tibi
est et sapientium emendator. In manu enim illius sunt ad disccndam sapiontiani divinain, snbjectosque tibi
el nos, et sermones nostri, et omnis sapientia, et ope- idipsum agere proecipias : quaienus merilo rcx no •
rum scienlia et disciplina. Ipse enim tnilii dedit horum minari possis, qui temctipsum et omnes libi obe-
qum sunt scientiam veram, ul sciam disposilionem dientes secundum volunlatcm Dei regeie el in viam
orbis terrarum, et virtutem elemenlorum, initiuni et verilalis ducere conaris : sicque fict ut cum appa-
consummationem, et medietatem temporum, vicissi- ruerit Rex regum, el Dominus dominorum sedeiil in
ludinum permutationes, el consummationes tempo- sede majestatis suoe, et congregala; fuerint anle eum
rum, morum mulaliones, et divisiones temporum, anni • omnes genles, ut rccipianl omnes, juxta meritorum
cursus, el steltarum disposiliones,naiuras animatium, qualilatoin, aut proemium aut pcenam, lunc lu cum
et iras bestiarum, vhn venlorum, cogitali n s homi- tuis a dexlris ejus slans, auiiias illam amabilem sen-
num, differemias arboruin, el virtutes r cum, et tenliam Domini, quam ad omnes electos suos pro-
qumcunquesunt absconsael improvisa didici: mnium laturus est, dicens : Venite, benedicli Putris mei,
enim artifex docuit me sapienlia (Sap. vni. Unde possidele vobis paralum regnum ab origine mundi
cliam in libro gcntium et Regum legilur D uiinus C (Matth. xxv). Sicque inserlus sanclorum cceliUis
probasse petitionem Salomonis, qui petiit a> ipso ibis cum eo in vitam aeternam, ubi simul cum san-
sibi dari cor docibile, ut judicare posset populum clis angelis loelaberisin conspectu glorias ipsius fe
suum, et discernere inter bonum el malum; ubi ila liciler usque in finem. Majeslas omnipotentis Deidiu
scriptum est: Ptacuit sermo coram Domino, quod vos hic servet incolumes, et postea in coelestis regni
Salomon rem hujuscemodi poslulasset. Et dixit Do- gaudio bealificct sempiterno.
PRJEFATIO ALTERA.
AD HEHMO.NEM[IIAYMONEM]EPISCOPUM.
Domino reverendissimo , et cum omni cliaritalis D commemoralionem in paucis breviler adnotatum

officio merilo venerando atque colendo Patri HEM- quod ante in multorum codicum ampliludine et fa-
MONI episcopo, RABANUS, inulilis servorum Dei ser- cunda oratorum loculione diseitum copiose Icgisti.
vus , in Christo aeternam oplat salulem. Neque enim mihi ignotum est qiialcm infestationem
Memorhoni studii tui, sancte Pater, quod habuisli habeas, non solum a paganis qui libi conlines sunt,
in puerili alque juvenili relate in littcrarum exerci- sed eliam a populorum lurbis, quoe per insolenliam
tio et sacrarum Scripturarum meditatione, quando et improbitalem morum TuocPalernilali non parvam
mccum legebas non solum divinos libros el sanclo- molesliam ingcrunt, et ob hoc frequenti oralioni at-
rutn Patrum super cos expositiones, sed eliam hujus que assiiiua; leclioni te vacare non permittunl. Hoec
inuiidi sapicnlium de rcrum naliuis solertcs inquisi- cnim oninia mibi sollicile traclanti venit in mentem
liones, quas in liberalium artium descriptione et cic- ut juxla morein antiquorum qui de rerum naturis et
lerarum rerum investigatione eomposuerunt. Post- r.ominum atque verborum eiymologiis plura con-
quam me divina providenlia ab exleriorum negotio- scripsere, ipse libi aliquod opuscuhim condcrcm in
rum cnra absolvit, leque in pasloralis curoeofficimn quo habcrcs scriptum non solum de rerum naturis et
siibliiuavit,cogitabaiii, qiiidTuaeSanctitaligralum et verborum proprietatibus , scd eliani de mystica ea-
utile in scribemlo conficere possem: quo haberes ob rumdem rcrum significaliouc ul coiitiniialim posi-
r, DE UNIVERSOLIBRI XXU. — LIB. I. 14
tam invenires historicani ct myslicam singularum (Vtamen nullo modo Aposlolus conseniit, qui ait:
mililans Deo implicet se negotiissmcularibus,
exposilionein. Tu. autem , eleete domine et episco- Nemo
cui se probavil. Nam qui cerlal in agone,
porum charissime, acceptis his quae libi transmisi, ul ei placeal
utere eis nt decet, et tam tibi quam illis qui sub tuo noh coronalur nisi kgitime certaverit (II Tim. n).
regiminesunt constiluli, ulileesse permitte; quale- Ilem alibi ait : Si qum contemplibilcshabetis, hos
nus tuum bonum studium multis proveniat ad spiri- constituile ad iudicandum smcularia negolia (I Cor.
lalem profectum, et fial tam tibi quam illis spiritale vi). Multo melins esl cnim laborare cpiscopum in
exercitiuin atque ccelestis gaudii incrementum. Imi- doctrina verbi Dei ob salutem animarum sibi com -
tare iliius sapientis viri exemplum, qui de sapientiae missarum, quam in disponendis et definiendis civi-
laude tale prolulit prasconium, dicens • Invocavi, et libus quaeslionibus; et variis hominum contenlioni-
venit in me spirilus sapieniim; et prmposui illam rebus vacare, qui propier terrenam cupiditatem lites
gnis et sedibus, ct divitias nihil esseduxi in compara- et rixas incessanter movent, et unusquisque in his
lione iliius. Nec comparavi illi lapidempretiosum,quo- alterum superare contendit. Nusquam enim in Scri-
niam omtie aurum in comparalione illius arena esi pluris sacris legitur ipse Salvator, aut discipuli ejus,
exigua, et lanquam lulum mstimabitur argenlum h hoc egisse sive docuisse. Invenilur tamen in Evan-
conspeclu illius. Super salutem et speciemdilexi itlam. B gelio scriptum quod quidam homo rogaverit ipsum
£t proposui pro luce habere illam, quoniam inexstin- Mediatorem nostrum quod fratri suo juberel ut divi-
guibile est lumen illius. Venerunt aulem tnihi omnia deret secum hsereditatem suam. Cui ille respondil:
bona pariter cum illa (Sap. vn). Nam el apostolus 0 homo, quis constituit me judicem aut divisoremin-
Paulus scribens ad Timotheum de doctrina sapienler vos et reliquos ? (Liw. xn.) ln quo probavil se
tiae divinoc, ad hoc ipsum exhortatus est eum, dicens nolle doctores Evangelii curis et rixis soecularium
(/ Tim. iv) : Hmc proponensfralribus, bonusmiuislei occupari vel interesse. Non enim idem offlciumest
eris Christi Jesu, enulritus verbis fidei, et bonm do- Evangelium Christi in pulpito ecclesioepopulo prae-
clrinm, quam asseculuses. Prmcipe hmcet doce. Neim dicare, et in placilo siccularium lites forenses intcr
udolescenliam luam contemnat ; sed exemplum estc rixantes dec.ernere. H:ec ergo cum scribanlur, mi
fidelium in verbo, in conversalione, in charilale, it domine, nolo ut eestimesme novam legem vivendi
fide, in castitale. Hmc meditare, ut profeclus luui tibi constituere, sed olim a sanclis viris prolatam ob
manifestus sit omnibus. Attende tibi et doclrinm : in commemoralionem breviter commemorare. CreJo
sta in illis. Hoc enim faciens, el teipsum salvum fa- enim lc magis velle inlerno conspectui condiloris tui
cies, et eos qui le audiunt. Unde decet le nihil aliuc salubriter placere, quam favoribus humanis forin-
prseponere medilationi divinoelegis, et doclrinae verb C secus inanitcr extolli. Ideo quod bene in senilio Dei
Dei : nec ullo modo debes ea deserere propter mun- agere ccepisli, hoc melius ac melius semper ope-
danam curam et saecularia negotia : quia hsec maxi- rando usque in finem perficere satagas : ut in pri-
nium impedimenlum faciunt operi divino apud eoi mis el in ultimis conversationis tuaa temporibus Dei
qui liis abuluiitur. Nam, proh dolor! mulli hrve servitium perfecte agens, ad coelestispraemiipleni-
nitinttir hujus lemporis viri in ecclesiasticis personii tudinem feliciler pervenire valeas ; qualenus libi in
qui, reliclo praedicandi offlcioet spiritali conversa extrenio judicio ipse summus paterfamilias cum cae-
lione, iu co se magnos oestimant, si terrenis negolii teriselectis dicat : Euge, serve bone et fidelis, quia
proeponanlur, et disceplalionibus soeculariumsoepi super pauca (uisli fidelis, super multa le constiluam.
intersint: ita ut in eorum conventibus quasi arbitre Intra in gaudium domini lui (Slatth. xxv).
proesideant, et eorum conflictuum iudices fiant. Ouoi
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. D perlicens ad Palrem, et Filium, et Spiritum san-

De Deo. ctum. Ad quam Trinitatem eliam reliqua, quae in
Prinrom apud HebroeosDei nomen Ileli dicitur : Deo infra sunt posita, vocabula referuntur. Quar-
quod alii Deum, alii, elymologiam ejus exponentes, tum nomen est Sabaoth , qtiod verlitur in Latinum,
sctjros, id est fortem, interpretati sunt; ideo quod exercituum sive virttUum. De quo in psalmo ab an-
nulla infirmilate opprimitur, sed fortis est et siiffl- gelis dicitur : Quis est isle Rexglfirim, Dominusvir-
ciens ad omnia perpetranda. Secundum nomcn, tutum ? (Psal. xxin.) Sunt autem in hujusmodi or-
Eloim ; tcrtium, Eloe : quod utrumque in Latinum dinatione.virtutes multoe,ut angeli,archangeli, prin-
Deus dicitur. Quod nomen in Latinum est ex Groeca cipalus et potestales, cunctique coelestis mililiac or-
appellatione iranslalum : nam Deus Groece theos dines: qiiorum lamen ille Dominus est, omnes eniin
[Fone, Mo;] febor [yoS'.?]dicilur, id est timor. Unde sub ipso sunt ejusque dominalui subjacent. Quinlum
tracltim cst nomen Dei, quod eum colenlibus sit nomcn est Elion, quod inlerpretalurin Lalinum ex-
tiinor. Dcus anlcm proprie noinen esl Trinilatis, celsus, q'ii super ccelosest, sictit scriptum esl de eo :
15 B. RABANTMAURl ARCIHEP. MOGUiYT.OPERUMPARS II. 16
hxcelsus Dominus, et super ccelosgloria ejus (Psal.. A est. yElernus est, quia sine tempore est: non enim
c.xn). Excelsus aulem dictus pro valde celsus. £ac habet initium neque fmero. Hinc el sempiternus, eo
enim pro valde ponitur, sicut eximius, quasi vatde: quod sit semper aelernus. A quibusdam aulem
eminens. Sextum, Ieie, id esl qui est. Deus enim so- aeternus ab oethere creditur dictus , quomodo coelum
lus, quia aelernus est, hoc csl, quia exordium noni sedes ejus habetttr. Unde est iilud: Coelumcwli Do-
habet, essenlioe noinen lenct. Hoc enim nomen adI mino (Psal. cxm). Et haecisla qualuor unum signi-
sanetum Moysen.per angelumesl delalura. Quoerenli i ficant. Nam una eademque res dicitur sive dicatur
eniin quod essct nomen ejus qui euin pergere praeci- aeternus Deus, sivc immortalis, sive incorruptibilis,
piebat ad populum ex jEgyplo Hberandum, respon- sive immulabilis. Nam invisibilis Deus dicitur, quia
dil : Ego sum, qui sum: el dices filiis Israel : Qui nunquam per subslanliam stiam apparuit oculis mor-
est, misit me ad vos (Exod. m); lanquam in ejusi talium Trinitas, nisi.per speciem subjccloecreaturae,
.comparationequi vere est, quia incommutabilis est, ejusdemque corporeae. Nam nemo polest ipsam ma-
ea quaecommutabilia sunt quasi non sinl. Quod enim nifestalionem essenlioeDoi videre ct vivere, sicut et
dicitur, fuit, non est; el quod dicitur, erit, nondum diclum est Moysi. Unde et Dominus in Evangclio
est. Dcus autcin tantum esse novit: fuisse et fulu- ail: Deum nemo vidit unquam (Joan. i). Invisibilis
rnm esse nou novit. Solus autem Pater cuin Filio et " enim res est, ideoque non oculo, sed corJe quaeren-
Spirilu sanclo veraciier est: cujus essenlioe com- dus est. lmpassibilis, quod nullis pcrturbalionibus
paratiNiiessc nostrum non csse est. Unde et in col- aflicitur, quibus fragililas humana succumbit. Non
loquio diGimus: Vivit Deus, qui essenlia vivit quam enim altingunl enm ulhe passiones, ut libido, ira-
niors non habet. Septimum, Adonai, quod generali- cundia, cupidilas, timor, moeror, invidia, etc.qui-
ter interpretalur, Dominus; quo dominetur creaturae hus mens humana lurbalur. Sed cum dicitur Deus
cunciae, vel quod crealura omnis dominalui ejus de- irasci, aut zolare, aut dolcre, noslro usu dicitur.
serviat. Dominus ergo ct Dcus vel quod dominetur Apud Deum enim est perturbalio nulla, apud qucm
omnibus, vel quod timealur a cunclis. Octavum, ia, tranquillitassummacsl. Simplex autcm dicilur, sive
quod-in Dco tanlum ponilur : qtiod etiam in alleluia non amiltendo quod habet, seu qttia non aliud est
in novissiina syllaba sonat. Nonum, letragramma- ipse, et aliud quod in ipso est: sicul in honiine, cu
ton, hoc esl quatuor litlerarum, quod propiie apud jus aliud est esse, et aliud sapere ; nam el esse po
Ilebroeos -in Deo ponilur : iod, he, vau, lie, id est tesl, et sapiens non esse. Deus habci essenliam, ha-
duabus ia : quae duplicata incffabile illud ct glorio- bet el sapientiam : sed quod habel, hoc csl; et om-
sum nomen Dei efliciunt. Dicilur autem ineffabilis, nia unus, ac proinde simplex est, quia non in eo
nDiiquia dici non polest, sed quia fuiiri scnsu ct ^ aliquid accedere potesi. Sed el quod est, el quod in
inleileclu humano nullalcnus potest: et ideo quia de ipso est, essentialiter est; exceplo quod relative ad
eo nihil digne dici polest, inelfabilis est. Decimum, quamcunque personam est. Sunnne bonus, quia in-
Saddai, id est, omnipolens. Vocalur autcm omnipo- conunutabilis est. Creatura vero bonum, scd non
tens eo quod omuia polesl; scd et a faciendo quod suinnium est, quia mutabilis est; el dum sil quidem
vult, uon a paticndo quod non vult. Quod si ei ac- bonura, non tamen esse potesl et summum. Incor-
cedcret, nequaquam oinnipoiens essel. Facit eiiiiu poreus autem vel incorporalis ideo dicitur Deus, ut
quod vult, cl indc omnipotcns. Item omnipotens, spirilus credatur vcl intelligatur esse, non corpus :
quod ipsiussunlomnia qux ubique sunt. Solus enini nain dum dicilur spiritus, ejus significatur substan-
lolius imindi habet imperitim. Dicunlur autein et tia. Immensus, quod cuncta concludat, et ipse a nul-
alia quocdamin Deum substanlialiler nomina, ut im- lo coucludalur, sed omiiia inlra ejus omnipolcntiam
niortalis, inconuplibilis, incommutabilis, et oeter- coarctenlur. Perfecttis dicitur, quia nihil ei potest
nus. Unde el merilo cuncloe pioeponilur creaturae. adjici. Et tamen de consummatione alicujus facti
Iinmorlalis, sicul de co scriptum est: Qui solusha- perfectio dicitur : Deus aulem, qui non est factus,
bet iinmortalitatem (I Tim. vi) ; quia in ejus natura quomodo est perfcclus ? sed hoc vocabulum de usu
nulla est commulatio. Nam omnis mutabilitas non noslro sumpsit humana inopia, sicut el reliqua
iiiconvenienier mortalilas dicitur : secundum quod verba, quatcnus id quod ineffabile est ulcunquc dici
<;lanitna dicilur mori, non quia in corpus vel in ali- possit: quomodo Dco nihil digne humanus sermo
quam alleram subslaiitiam mutalur ct vcrlitur, sed dicit, sicul sunl el alia. Creaior dictus pro lolius
iu ipsa sua subslanlia, quidquid alio modo ntiiic est mundi rcbus ab ipsa crcalis : nibil cnim est quod
aul fuit secundum id quod dcslitit essc, quod erat non originem a Dco traxeril. Ipse el unus, quia di-
inorlalis ulique deprehenditur. Ac per hoc Deus so- vidi non polest, vel quia nihil aliud esse potesl quod
ltis dicilur immorlalis, quia solus inconiinulabilis iu- tanlumdcm capiat potestatis. Ihec igilur, quoe de
corr-uptibilisquc appellatur, quia cornimpict dissolvi Deodicta sunl, ad totain pertinciit Trinitatcm, pro-
non potest nec dividi. Quidquid enim capil divisio- pter unain et coaeternam subslaiitiam, sive in Patre,
iiem et interitum capit. Hle nec dividi potest, nec sive in Filio cjus unigcnito : in forma autcm Dei,
interire : inde incorruplibilis esl. Incommutabilis sive in Spiritu sanclo, qui unus csl Spiritus Dei Pa-
esl, quia semper manel et mulari nescit: nec per- tris, et Filii cjus unigeniti. Suiit et quoedamvoca-
•iicil, quia perfectus est j ncc deficit, quia oeternus bula ex usu nostro ad Deum, sumpla de membris
17 DE UNIVERSO LlBRl XXII. — LIB: I. iS
nostris, sive de iiiferioribus : qui in propria nalura A cor tneum verbum bonum (Psal. XLIV).Brachium' Do-
fnvisibilis et incorporeus est, pro efficientibus lamen mini, Filius, per quem omnia operalus est, ut in
causarum in ipso, rerum species ascribunlur, ut prophela Isaia.: Et brachtum Domini cui revelatum
niore locutionis nostra; facilius seipsum insinuet: est (Isa. LIII). Dextra Dei,..id est Filius, ut inpsal-
ut quia omnia videt, dicatur oculus-; et propler mo: Dexlcra Domini. fecit virtutem (Psal. cxvn).
quod audil omnia, dicatur atiris ; pro eo.autem quod Ilcm dextera Domini, gloria, sive beatitudo perpetna,
averlitur, ambulat : pra eo quod exspeclal, stat. sicut in Evaugclio de Filio dicilur : Sedat ad dexle-
Sic in cieleris horum similibus ab humanis mcnlibus ram Dei (Marc. xvi). Rursum dextera Dei, elecli
traliitur simililudo ad Deum, sicut est obliviscens et omnes, ut in Deuleronomio : In dexlera ejus-ignea
memorans. Hine esL quod prophela dicil: Juravil lex (Deut. xxxm). Aloe Domim, proleclio divina, ut
Dominus exerciluum per animam suam (Isa. xiv); in psalmo : In umbra alarum tuarum sperabo (Psal.
non quod Deus animam habeal, sed quod noslro nar- LVI). Scapulac Domiui divina patientia, qua portare
rat affectu. Nam et facies Dei in Scripturis sanctis dignalur infirmos, ut in Deuteronomio ; Suscepit eos,
uou earo, scd divina cognitio inlelligitur, eadem rael supposuil scapulis suis (Deut. xxxn). Manus Do-
tione qua per faciem conspeclam quisque cognosci- niini, divina operatio, ut in prophelia: Nonue manus
lur. Hoc enim in oratione dicitur Deo : Ostendenobis H mem fecerunt hmc omuia? (Isa. LXVI.)Digitus Domini,
faciem tuam (Psat. LXVIH) ;.a,c si dicerelur : Da no- Spiriius sanctus, cujus operatione Uibula; legis iu
bis cognilionem tuam. Sic et vesligia Dei dicuntnr, Exodo scripUe referunlur ; et in Evangelio : Si in
quod nunc Deus per spe.cuuuncognoscitur. Ad per- djgito Dei ejicio dmmonia. Digiti Doinini, legislator,
fcctuin vero omnipotens repericlur, dum in futuro Moyses, sive prophetae, ui in psalmo : Videbocozlos,
facic ad faciem quibusque electis praeseniabilur, ul hoc est, legislibros et prophetaruni,opei« digitorum
ipsam speciem conlemplentur, cujus nunc vesiigia luorum (P.sal. vm). Sapienlia, Dei Filius, in Ap.o-
comprehendere conanlur, hoc est, queni videre per slolo ' Christus Dei virtus et Dei .sapienlia(I. Cor. i).;
speculum dicuntur. Nam et silus, et habitus, et lo- el.in Salomone: Sapienlia Domini attiugit a fine
cus, et tempits in Deo non proprie, sed per siinili- usque ad finem forliler (Sap. vin). Ulerus Domini,
tudinem translate dicunlur. Sedere quippe super secrelum divinitalis, ex quo Filium prolulit, ut iu
cherubin dicilur, quod cst ad silum ;.et abysso tan- psalmo : Ex utero ante luciferumgenui te (Psal. cix).
quam veslimento ainictus, quod est ad habiiuni ; el: Pedes Domiui, stabilitas aelernilalis, ut in psalmo :
Anni tui nou deficienl (Psal. ci); quod ad teniptis Et cafigo sub.pedibusejus (Psal. xvn). Thronus Do-
pertiuet; et: Si ascendero in ccelurn*lu illic es (Psal. niini, angeli, sive sancli, vel ipsa regnandi potestas,
cxxxvm) ;..quod ad locum manet. Nam el in pro- C ut in psalmo : Tkronus luus, Deus, in smculumswculi.
pbela platistri porlanlis fenum species ad Dciim /Psal. cxvin). Sedes Domini, id esl, quod supra,
ducilur: etha-coiimia per figtiram dicunlur Deus, quod angcli vel sancti, quod in his Douiinus scdeat; ut in
nihil horuni ad proprietalem substanlioe ejus perlinet. psalmo: D.eus.sedet super sedemsanclam suam(Psal.
Et quia, sicut diximus, membra humana et habi- XLVI).Desceusus DoniinL,visilalio cjus ad homines,
tus atque afleclus humaiii per figuram Deo ascri- sicut in Michaea: Ecce Dominus egredielur de loco
bunlur, brevilcr ea quae de his scripla rccolimus, suo, el descendelconculcans extrema terrm (Mich.i);
adnotamus. Cap.ul Doinini ipsa divinitas, eo quod itcmiii malam partem, ut in Genesi : DescenditDo-
principium. el crealor sit omnium reruui. Capilli minus ut viderel lurrim (Gen. xi). Ascensus Domini,
autem Domini candidi in propheta Daniele scribun- elevalio hominis assumpti a lerra ad coelos,ut est in
lur, eo quod anliqiuis sil dierum (Dan. vu). Oculi psalmo : Qui ascendit super ccelosccelorumad orien-
Deum [Domini] inspcclio divina, eo quod oinnia vilem (Psal. xxxiv). Slare Domini, patientia Divini-
deat,.ut,estillud in Aposlolo (Heb. iv) : Omnia enim tatis, per quam peccatores ad pcenilentiam sustinel,
nuda et aperta sunt ocutis ejus. Palpebroe Deum sieut.iu Habacuc: Stelit et inensusest terram (Habac.
[Doniini] occulla et spiritualia in diviuis proeceptis u m); etin Evaivgelio: Stelil Jesus,.et jussit eum vo-
mysleria, ut est in pgalmo : Palpebrm ejus interro- care ad se (Marc. x), hoc est, coelum. Transilus Do-
gant filios hominum (Psal. x), hoe est, probanl filios niini, caruis assumptio, per quam nascendo, nio-
hominum. Odoralus Doniini, delectatio ejus in moriendo, resurgeudo, in ccelos ascendendo, quemdam
ribus.sive operibus sauctoruin, ut in Genesi : OdoT transitum fecit: in Cantico canticorum : Ecce iste
ratusque est Dominus odorem, suavitalis (Gen. viii). venit saliens in montibus, transiliens.coltes (Cant. n).
OsDomini, Filius ejus vel sermo ad homines, ut in Gressus Domiiii,. advenlus vcl visitalio ejus. ViaeDo-
psalmo : Os Domini locutum esl (Isa. i) ; et alibi : mini, operalio Divinitalis, sicut in Job pro diabolo :
Os-Domini ad iracundiam provocaverunt(Thren. 1). Ipse est principium viarum Dei (Job. XL); item viae
• Domini,
Lingua Domini, Spirilus ejus sanctus, ut in psalmo praecepta Domini, ut in Osce : Quomodo re-
Lingua mea calamus (Psal. xuv). Facies Domini, ctmvim Domini,et jusli ambulanl in eis (Ose. xiv).
ostensio cjus per Filium ejus ad homines, ul Lu Vesligia Domini, operum secreloruni signa, ut in
Exodo : Facies mea prmcedet te (Exod. xxxm); psalmo : Et vestigia tua non cognoscenlur (Psal.
ct in psalnio : Facies Domini dimisit eos. Ver- LXXVI).Cognilio Domini, quod cognoscentes nos fa-
l)Um Domiiii , Filius , ul in psalmo : Eructavu cial; unde dicit ad Abrahain : Nunc cognovi quoi
19 B. RABANI MAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS II. "20
limeas Deum (Gen.«x«i), hoc est, cognoscere te feci. A subslanlia enim vel esseulia Graeccusia dicitur ; ho-
Nescire Deum, reprobare est, ut in Evangelio: Nescio mos, unum. Ulrumque enim conjunclum sonat una
vos (Matth. vn). Recordatio Domini, misericordia substantia. Principium eo quod ab ipso sunt omnia,
ejus, per quam respicit el miscretur cui vult; sicut et quia ante eum nihil est. Finis, vel quia dignalus
in Genesi: Recordatus est Dominus Noe (Gen. vm); est in fine seeculorum humiliter in carne nasci et
et alibi • Recordalus est Dominus populi sui (Psal. mori ; -velquia quidquid agimus, ad illum referimus :
LXXVII). Poenitentia Domini rerum mutalio, sicut in ct cum ad illum perveneiimus, ullra, quotl quacro,-
libro Regum : Pomitet tne quod constituerim Saut mus, non habemus. OsDei cst, quia verbum est cjus.
regem (I Reg. v). Ita et furor Domini, ultio Divini- Nam sicut pro verbis quoe per liuguam fiunt, srcpe
talis in peccatores, secundum vindictam palientis, dicimus illa vel illa lingiia r ila pro Dei verbo poni-
non secundum sequilatemjudicantis ; ut in psalmo : lur os, quia mos est ul ore verba formenlur. Vcr-
In ira sua el in fnrore suo conturbabit eos (Psal. n). bum autem ideo dicitur, quia per eum omnia Palcr
Dormire Domini esl, dum in quorumdam hominum condiditsive jussit; veritas, quia non fallil, sed tri-
cordibus fides ejus miniine vigil.il, ut in psalmo : buitquod promisit; vita, quia oinnia vivificat; imago
Exsurge, quare obdormis, Domine? (Psal. XLIII.)VI- dicitur propter parem simililudinem Palris ; figura,
gilia Domini, in electorum suorum cuslodia per proe- B quod suscipiens formam servi per operum virlutum-
scienliam Divinitalis semper adesse, ut in psalmo : que simililudinem Patris in se imaginem atque im-
Ecce non dormitabit neque obdormiet (Psal. cxx). Se- mensam magnitudinem designavit; manus Dei est,.
dere Dominum, regnare esl, ut in psalmo : Deus quod omnia per ipsum facta sunt. Hinc et dextera,
sedet super sedemsanctam suam (Psul. XLVI).Scabel- propler effectum operis lolius creaturoe quoe pcr
lum Domini, homo assumplus a Verbo, vel sancti ipsum formata cst; brachium, quod ab ipso omnia
ejus a quibusdam putanlur, ul in psalnio : Adorate conlinentur ; virtus, quod oninem Patris potestalem
scabellum pedum ejus, quoniam sanctum est (Psal. in semetipso habeat, et omnia polest; sapientia,
XCVIII) ; item scabellum est humilialorum subjectio, quod ipse revelet mysteria scientioeet arcana sapicn-
ut in psalmo : Donec ponam inimicos luos scabellum tiac; splendor, propter quod manifeslal; lumen,
pedum tuorum (Psal. cix). Ambulatio Domini, decla- quia illuminal; lux, quia ad verilatem contemplan-
ralio Divinitatis in operibus electorum suorum, ut dam cordis oculos reserat; sol, quia illustrator ;
n prophela : Et inambulabo in illis, et ero illorum oriens, quia luminis fons, et quod oriri nos faciat
Dominus (Lev. xxvi). Tuba Dei, vox manifesta, ut in ad vilam aeternam ; fons, quia rerum origo est, vel
Apostolo : In jussu et in voce archangeli, el in tuba quod faciat silientes. Ipse qnoque « et w, quia inilium
Dei descendel de etelo (I Thess. iv). et fmis. Paraclitus, id cst advocatus, quia pro nobis
CAPUT II. interccdit apud Patrem, et ad culpas nostras remo-
De Filio Dei. vendas curam gerit; sponsus, quia de ccelo descen-
Mullis etiam modis Christus in Scripturis inve- dens adhacsilEeclesiae, ut essent duo in carne una.
nilur divinis. Nam ipse Dei Palris unigenitus est Angelus dicitur propter annunliationem palernae ac
Filius, qui dum esset aequalis Patri, propter saltitem suoevoluntalis ; unde et apud prophetam magni con-
nostram formam servi accepit. Proinde quaedam no- silii angetus legitur, dum sil Deus et Dominus ange-
niina in ilk) ex divinilatis subslantia, quaedam ex lorum. Missus dicitur, qu;a Verbum caro factum
dispensatione susceptae humanitalis assumpla sunt. est. Homo dicitur, quia incarnatus est; mediator,
Christus namque Graccca chrismate appellatus est, quia de morte ad vitam nos perduxit; prophela,
hoc est unctus. Sacerdotes ergo et reges apud Jti- quod futura revelavit; sacerdos., quod pro nobis ho-
doeossacra unctione in Veteri Testamenlo ungeban- sliam se oblulit; pastor, quia custos est; magisier,
tur, et ideo Chrislus unctus appellatur, qui rex et quia ostensor ; Nazaraeusvero a loco Nazarelh ; a
sacerdos est; qui non oleo maleriali, sed oleo loeti- merito, id est, sanctus, sive mundus, quia peccatum
liae, hoc est Spiritu sancto, est unctus proe oninibns n non feeit. Siquidem et de aliis inferioribus rebus
participibus suis. Christus vero Hebraice Messias di- nominum species ad se trahit Christus, ut facilius
citur. Jesus Hebraeum, Graece soter, Latinc saluta- intelligalur. Dicitur autem panis, quia caro ; vitis,
ris, vel salvator interpretatur, pro eo quod cunctis quia cx sanguine ipsius redempti sumus; flos, quia
gentibus salutifer venit. Emmanuel ex Hebraio in electus; via, qnia per ipsum ad Deum imus; oslium,
Latinum significat nobiscum Deus, scilicet quod per quia per ipsum ad Deum ingredimur; mons, quia
Virginem natus Deus hominibus in carne morlali ap- forlis; pelra, quia firmilas est crcdentium ; lapis
paruit. Deus dicilur propter unitam cum Palrc stib- angularis, vel quia duos parictes e diverso, id est de
stantiam ; Dominus, propter servienlem sibi crealu- circumcisione et proeputio, in unam fabricam Ecclc-
ram : Deus autem et homo, qnia Verbum et caro. sifojungit: vcl quod pacem angelis et hominibus in
Unigenilus autem vocatur per divinitalis excellen- se facil; lapis offensionis, quia vcniens humilis, of-
tiam, quia sihe fratribus : primogenitus, pcr susce- fcnderunt in eum increduli homines, et factus cst
ptionem hominis, in qua per adoptionem graliae ha- pelra scandali. Fundamentum autem ideo vocalur,
bere fratres dignalus est, quibus esset primogenitus. quia fides in eo fundala cst, vcl quia super eiun ca
Homoi.sios Palri ab unitate subslanlioe appcllatur : tbolica Ecelcsia constructa cst. Agnus dieiliir pro-
21 DE UNIVERSO LIBIU XXII. — LIR. I. 22
pter innocenliam ; ovis, propter mansuetudinem; A divina, comparaiuur. Denlcs Christi apostoii sunt
aries, propter principatum ; haedus, propter simili- et praedicatores Novi Teslamenti ; unde scriplum
ludiuciu carnis peccali; et vilulus, pro eo quod pro esl: Dentes ejus lacte candidiores (Gen. XLIX).Qui
nobis est immolatus ; Ieo pro regno et forlitudine; praecidunt ab crroribus homines, et eos quasi co-
serpens pro morle et sapienlia. Idem et vermis, quia medendo in Chrisli corpus transferunt. Nomine au-
resurrexil; aquila, pro eo quod post resurrectionem tem lactis doctrina legis significatur. Lingua Cbristi
ad astra remeavit. Nec mirum si vilibus significa- evangclicus sermo est: Lingua mea adhmsit faucibus
tionibtis figurelur, qni usque ad nostrarum passio- meis (Psal. xxi). Fauces Christi praedicalores sunt
num scu carnis contumelias descendisse cognoscitur, Evangelii. Nam de gutlure illius ila legitur in Can-
qui dum sit Dei Palris coaeternus ante sseculaFilius, lico caiiticorttm : Guttur illius suavissimum est
postquam venit plenitudo lemporis, propler salulem (Cant. v). In giillure interna dulcedo verborum
.iiostiam forinam servi accepit, et faclus est Filius illius memoratur : quam qui sapit, non esurit.
Dei fdiits hominis. Unde quaedam de illo in Scri- Labia Chrisli, annuntiatores verbi, ut in Canlico
pturis secundum formam Dei, quoedam secundum canticorum : Labia illius dislillantia mijrrham pri-
formam servi dicimlur. Quorum exempli gralia duo mam(Cant.\). Barba Christi, homo assumplus a
quoedam commemorantur, ut singula ad singula refe- B Verbo, vel perfecli omnes, ut est in psalmo : Sicttt
ra.itur. Sccundum formam enim Dei de seipso dicit: unguenlum in capile, quod descenditin barbam Aaron
Ego et Pater nnum sumus (Joan. x); secundum for- (Psal. cxxxn). Manus Chrisli, operarii jnstiliae, ad
niam hominis dicit : Pater major me esl (Joan. xm). omne opus bonum parali, ul est illud in Cantico
ilomines autcm, miiius inlelligenles quid et ad quid canlicortim : Manus ejus tornatiles aurem. Digiti mei
liicanlur ea quae propler fonnam servi dicla sunt, pleni sunt mtjrrha (Cant. v). In manibus cuim opera,
volunt transferre ad formam Dei; et rursus ea quoe in digitis discretio designalur : in myrrha conlinen-
dicla sunt ad formam Dei, ut ad se invicem personoe lia et passiones, quae tunc probatissiina est, cum
referanlur, volunt nomina esse naturoe atque sub- solummodo pro charitate Dei et proximi, vel con
stanliae, ct faciunt errorem iu fide. Sic enim Dei tinenlia vel passiones fiunt. Dextera Domini, Testa-
Filio conjuncta esl humana nalura, ut ex duabus mcnt.um Novum ; sinistra , Vetus. Item dexlera ,
substantiis fieret una persona. Solus igitur homo bealitudo perpetua; sinistra, vita proesens; sicut in
perlulit crucem, sed propler unilatem pcrsonoe et Cantico canticorum Ecclesia dicit : Lmva ejus sub
Deus dicilur peilulisse. Hinc esl quod scribilur : Si capite meo, et dexiera ejus amplexabilur me (Canl. n).
eniin cognovissent,nunquam Deum glorim crucifixis- Item dextera, electi; sinistra, reprobi omnes, ut
senl (I Cor. n). Filium enim Dei crticifixum fatemur, C in Evangelio : Slaluet oves a dextris, hados autem
non ex virtute divinitatis, sed ex infirmitate huma- a sinislris (Matlh. xxv). Ubera Chrisli, evangelica
nitatis : non ex suoe naturae permansione, sed ex doctrina; ut in Cantico canticorum : Meliora sunt
nostrae susceptione. ubera tua vino (Cant. i). MamillaeDomini, duo Te-
Inveniunlur ergo membra corporalia ipso Filio slamenta ; unde legitur in Apocalypsi : Et zona
Dei ascribi, necnon et hahilus corporis, de quo jam mrea circa tnamillas (Apoc. r). Yenter Christi, la-
supra aliqua posuimus, et adhuc alia subjiciemns. vacrum regeneralionis , ex quo electos suos per
Nam caput Chrisli Deus esse in Apostolo legitur, et adoptionis gratiam in filios generat. Hiuc in Canlico
capul Ecclesiae Christus, ut esl illud : Nam caput canlicoruin dicitur : Ventertuus ebumeus (Cant. v.).
mulicris est vir: cnpul autein viri Christus, caput vero Intestina Domini, secretum divinilatis, sive in sacra
Chrisii esl Deus (I Cor. xi). Corpus quidem Cbrisli Scriplura occulta sacramenta; liinc in Exodoscii-
sancta esl Ecclesia, sicut etiam idcm Aposlolus os- pUim est: Caput cum pedibttsel intestinis vorabisis
tendit. Capilli namque Christi candidi muliiludinem (Exod. xn). Crura ejus , apostoli vel coeteri pnc-
sanctorum dealbalorum in Apocalypsiexprimunt, ubi dicatores, lotum Ecclesioe corpus sustinentes ; de
scriplum est: Caput aulem ejus el capilli erani can- qno in Cantico canlicorum dicitur : Crura ejus sicut
didi lanquam lana alba et lanquam nix (Apoc.i). D columnm marmorem (Cant. v). Pedes Domini, as-
Antiquitas et immortalitas majestatis in capilis can- sumptus homo a Verbo, vel sancli apostoli; de qtio
dore oslendilur. Cui praecipuejusti quique veiul ca- iu Deuleronomio scriptum est : Qui appropinquant
pilli adhaerentes, propter oves ad dexteram futuras pedibus ejus, accipienl de doctrina iltius(Deut.xx\ui);
instar lanae, el propter dealbatorum innumerabilem et in psalmo : Adorabimus in loco ubi steterunt
turbam ct electorum e ccelo datorum, instar nivis pedes ejus (Psal. cxxxi). Ossa Christi, fortes in Ec-
effulgent. Oculi Chrisli preecepta sunl evangelica; clesia, quse est corpus ejus ; de quo in psalmo
unde in Genesi legitur : Pulchriores sunt oculi ejus scriplum est: Dispersa sunl omnia ossa mea (Psal.
vino (Gen. XLIX), hoc esi, veteris legis doctrinis. xxi). Carnes Christi infirmi in Ecclesia; de quo
Item oculi Christi doctores sunt, per quos Ecclesia dicitur in psalmo : Dum appropinquant super me
vidct quoe recla sunt, ut est illttd in Cantico canti- nocentes, ut cdanl cames meas (Psal. xxvi). Yestl-
corum : Ocuti ejus, sicut columbmsuper rivulosaqua- menta Domini, caro assumpta; unde in Ezechiele
rum (Cant. v). Qui bene, columboe, propter simpli- propheta scriplum est : Ecce vir vestitus lineis
citatcm , et rivulis aquarum , propler charisniala (Ezech. ix), id cst, carnc muuda. Ilcm vcslimcnla
23 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 2i
Christi, clecti omnes, ut in Job : Circumda libi A Et hoec Trinrtas unus est Deus, solus bonus, ma-
decorem tuum, et speciosis induere vestibus(Jobxt). gnus, leternus, omnipotcns. Ipse sibi unitas, divi-
Tunica Chrisli, ejus Ecclesia, cujus figurani tunica nitas, magnitudo, bonitas, omnipotentia, et quid-
illa habuit de qua in Evangelio scribitur : Non scin- quid ad se subslantialiter dicitur. Non ita in re-
damus illam, sortiamur de illa cujus sit (Joan. xix). lativis vocabnlis intelligendum est vel dicendum,
Slola Christi, caro assumpla, passionis vino mun- quia dici non potest, Patcr sibi Paler, vel Filius
dala ; hinc in Genesi scriptum est : Lavabil vino stbi Filius, vel Spiritus sanctus sibi Spiritus san-
stolam suam (Gen. XLIX).Unde pallium Christi, san- ctns : scd haeerelaliva vocabuta ad aliam pcrsonam
cla Ecclesia, ejus aspersa cruore; unde et supra : referuntur. Nam et hoc nomen quod Spirilus di-
In sanguine uvm pallium suum (Ibid.). Lumbare citur, non semper secundum id quod refertur atl
Domini, populus Judaeorum, superbiae vitio pulre- aliquid, sed secundum id quod aliquam naturam
facluin ; de quo in Jeremia scriplum est: Sicul significat, inlelligilur. Omnis enim incorporea na-
lumbare adhmrel corpori, sic appcltavi populttm istum tura spiiilus in Scripturis sacris appellatur. Unde-
ad me, dicit Dominus (Jer.yu). Cingulum Clirisli, non tanlum Patri et Filio el Spiritui sancto, sed
juslitia sive fides ejus. Hinc in Isaiu legitur : Justilia omni rationali creaturoe et animoc hoc vocabnlum
cingutum tumborum ejus, el fides cinctorium renum B congruit. Spiritus sanctus ideo non dicitur genitus,
ejus (Isa. xi). Calceamenla Domini, mysterium inne duo in Trinitate filii suspicarenlur. Ideo non
carnationis, de quo Joannes Baptisla in Evangelio praedicatur ingenilus, ne duo patres in ipsa Trinitate
ait: Cujus non sum dignus procumbenssolvere corri- credantur. Procedens autem dicitur, (eslimonio
giam calceamenti ejus (Luc. iu). Domini dicenlis : Cum autem veneril paraclilus ,
CAPUT III. quem ego miltam vobis a Palre, Spiritum veritalis,
De Spiritu sanclo. qui a Patre procedil, ille lestimonium perhibebit de
Spiritus S3nclus ideo praedicatur Deus, quia ex me (Joan. xv); ct rarsiim : Ille, inquit, clarificabit,
Patre Filioque proeedit, et siibslaiiliam cjus habet. quia de meo accipiet el annunliabil vobis. Ilic au-
Neque enim aliud de Patre procedere potuit, quam tem iion solum natura procedit , sed semper ad
quod ipse est Pater. Spiritus sanctus aulem dictus peragenda opera Trinitalis indcsinenter procedit.
est secundum id quod ad aliquid refertur. Sicut Hoc interest inler nascentem Filium et proceden-
cnim relalive Pater et Filius dicuntur, ita et Spi- tem Spiritum sanclum, quod Filius ex uno nascitur,
ritus sanclus ad Patrem et Filiuin quodammodo re- Spiritus sanctus ex utroque procedit. Et ideo dicit
lalive dicilur, quia Patris ct Filii Spiritus est: sed Apostolus : Qui autem Spiritum Christi non habct,
ipsa relatio Spiritus sancli non ita rcciprocalione C hic non est ejus (Rom. vin). Nam Pater nunquam
converli polerit, sicut Palcr et Filius. Nam Pater Iegitur missus, Spiiitus vero missus; ut est illud
Filii Pater dicilur, el Filius Patris [Filius] dicilur: Dominicum: Paraelilus, inquit, Spiritus sanclus,
Spiritus sanclus vero uniformiler dicilur ad Patrem qucm mittel Paler in nomine meo, ille vos doccbit
el Filiuin, quia Palris el Filii Spiritus est. Dicimus omnia et suggeret vobisomnia (Joan. xiv). Paraclitus
enim Spirilum sauctum, Spiritum Patris, scd non enim Graece,Laline inlerprelatur consolator, a con-
vicissim dicimus Palrcni Spirilus sancti, ne Filius solatione; paraclisis enim consolalio interpretalur.
ejus iulelligatur Spiritus sanctus. Ilem dicimus Spi- Christus enim eum liigenlibus misit, postquam ah
1'ilum sanctum , Spirilum Filii, scd non dicimus eoriim oculis ipse in coelum asccndil. Consolator
Filium Spiritus sancti, ne Paler ejus inlelligalur cnim tristibus inillitur, sccundum illam ejusdcm
Spirilus sanclus. Dicitur et idem Spirilus donum Domini sentenliam : Beali lugenles, qnoniam ipsi
Dei, quia Deus donalor doni sui est. In quibus consolabunlur (Mallh. v). Ipse eliam dicil: Tunc
nominibtis circumferri polest vicissim relationis Ittgebunlfilii sponsi, cum ab eis ablalus fueril sponsus
regula, ut sic dicatur donalor doni et donuin do- (Malih. ix). Ilem paraclitus, pro eo quod consola-
natoris; quia in his vocabulis potuit inveniri usi- lionem praeslal animis qui gaudium temporale amit-
lala huic calegorioe, quoe dicitur ad aliquid, cir- ^ liint. Alii paraclilum Latine oralorem vel advoca-
ciunlalio. Ergo hoc donum Dci, id cst Spirilus luni inlerprelanlur. Ipse enim Spirilus sanclus dicil:
sanclus, qui de Patre el Filio aequaliler procedit, Ipse docet; per ipsum dalur sermo sapientiae; ab
ineffabilis quaedam Patris Filiique communio est: ipso sancta Scriptnra inspirata est. Ideo Spirilus
et ideo forlasse sic appellatur, quia Patri el Filio sanclus septiformis nuncupatur, propter dona quae
polest eadem appellatio convenire. Nam hoc ipse de divinitalis ejus plenitudine particulaliin quique,
proprie dicitur, quod illi communiler dicunlur : ut digni sunt, conscqui promerentur. Ipse cnim
quia et Pater Spiritns ct Filius Spiritus, ct Paler spiritus sapientioe et intellectus, spirilus consilii et
sanctus, el Filius sanctus recle dicitur. Ergo ul foilitudinis, spiritus scienliae ct pielalis, spiritus ti-
nominibus junctis , quoe separatim utriusque per- moris Domini dicilur (Isa. xi). Spiritus autem priii-
sonae conveniunt, utriusque communio propiic si- cipalis in psalmo quinquagesimo legilur. Ubi quia
giiificetur, vocalur Spirilus sancius : quia cst lerlia lertio spiritus repelitur, nonnulli Tiiiiilalem intel-
in sancta Trinitate persona , Palri et Filio per lexerunt, ideo qtiia scriptum est: Deus Spiritus est
oiimia acmialis, qua cooeternus et consubstantialis. (Joan. iv). Quod cnim non estcorpus, ct lamen est,
25 DE UNTVERSOLIBRl XXII. — LIB. I. 2S
viaeiur restare ut spirilus sit. lnlelligunt enim A ut quanti ad eum, quanti ad crinem purpurei spleti-
ibi nonnulli Trinitalem significari: in Spirilu prin- doris aspexerint, tantis visum suoelucis imperliat,
cipali Palrem, in Spirilu reclo Filium, in Spiritu tantis mysterium sui 'muneris tribuat, et ipse in sua
sanclo Spiritum sanclum. Spiritus sanclus ideo do- nihilominus integritate permaneat. Spiritus sanctus ,
num Dei dicitur, eo quod dalur. A dando enim do- nomine aqueeappellatur in Evangelio, Domino cli-
nura est nuncupalum. Notissimum est enim Domi- mante et dicente : Si quis silit, veniat ad me, et bibat.
num Jesum Christum, cum post ejus resurrectionem Qui credit in me, flumina aquw vivmfluent de venlre
a mortuis ascendit in coelum, dedisse Spiritum ejus (Joan. vn). Evangelista aulem exposuil unde
sanctum : quo credentes impleti, linguis omnium diceret; secutus enim ait: Hoc enim dicebat de
gentiiim loquebantur. In tantum donum Dei est in Spirilu quem acceptnri erant credentesin eum(Ibid.).
quantum datur cis qtti per eum diligunt Deum. Apud Sed alind esl aqua sacramenli, aliud aqua quoesigni-
se aulein Deus esl, apud nos donum est, sed sempiier- fa-at Spiriluni Dei. Aqua enim sacramenli visibilis
ne Spiritus sanctus donum est, distribuens singulis est, aqua Spiritus invisibilis csl. lsta abluit corptts.
prout vult, graliarum dona (1 Cor. xn). Nam el pro- et significat quod fit in anima: pcr illum autcui
phetis , quibus vull, impartil; et peccala, quibus Spiritum sanclum ipsa anima mundalur et saginaiur.
vult, dimitlit: nam peccala nostra sine SpiriUi san- B Spiritus sanctus ideo unctio dicilur, Joanne apostolo
clo non donantur. Spiritus sanclus inde charitas leslanle (/ Joan. n); quia sieut oleum naturali pon-
proprie nuncupalur : vel quia naturaliter eos a qui- dere superferlur omni liquore, ita in principio super-
Lus procedit, conjungit et se unum cum eis esse ferebalur Spirilus sanclusaquis. Undeel Doininusoleo
ostendit; vel quia in nobis id agit, ut in Deo ma- exsultalionis, hoc esl Spiritu sancto, legilur fuisse
neamus, et ipse in nobis. Unde et in donis Dei nihil unetus. Et Joannes aposlolus Spiritum sanctum un-
inajus esl charitate, et nullum est majus donnm Dei etionem vocat, dicens (Ibid.): Et vos unclionem [Et
quam Spiritus sanctus. Ipse est et gratia : quaequia unctio], quam aceepistis ab eo, permaneal in vobis.Et
non pro merilis nostris, sed voluntate divina gralis nccesse non habelis ut aliquis doceat vos, sed sicut
datur, inde gratia nuncupatur. Sicut unicum Dei unclio ejns docelvos de omni re. Ipse est cuim Spiri-
Verbum proprie vocamus nomine sapieniiae, cum tus sanelus unclio invisibilis.
sil Pater, et Filius, el Spiritus sanctus universaliter CAPUT IV.
sapienlia : ita Spiritus sanclus proprie nuncupalur De eadem Trinitate
vocabulo charilalis, cum sit Paler et Filius univer- Trinitas appeliata quod fial totum uniim ex quilius,-
saliler charitas. Spirilus sanclus digitus Dei esse, dam tribus, quasi trinilas : ut memoria, inlelligenti»
in libris Evangelii apertissime declaralur. Cum enim C et volimlas, in qnibus mens habet in se qiiamilain
unus evangelista dixisscl: In digito Dei ejicio dw- imaginem divinoe Trinitalis. Nam dum tria sint,
monia(Luc.~x.i),alius hoc idem ita dixit: In Spiritu unum sunt; quia el singula in se manent, etonmia
Dei ejicio dmmonia (Matlh. xn). Unde et digito Dei in omnibus.
scripla lex est, data die quinquagesima ab occisione Omnis itaque Scriplura Vcleris ac Novi Teslamenti
agni: el die quinquagesima venit Spiritus sancttis divinitus inspirata, si catholice inlelligitur, hoc in-
a passione Domini noslri Jesu Chrisli. Ideo autein sinuat quod Pater, et Filius, et Spirilus sanclus,
digitus Dei dicilur, ut ejus operaloria virlus cum uiius sil Deus, ejusdemque suhslanliae, uniusque es-
Patre et Filio significelur. Unde et Paulus ail: Hmc sentioe atque inseparabilis indivinilatis [divinitalis]
autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, di- unitate : ideoque non sunl tres dii, sed unus : Pater,
videns singuhs prout vull (I Cor. xn). Sicut autem et Filius, et Spirilus sanclus : quamvis Paler Filiuin
per baptismum in Christo morimur et renascimur, genuerit, et ideo Filius non sit qui Pater est, Filius-
ila Spiritu signamur, qui est digitus Dei et spiritale que a Palre sit genilus, ct ideo Paler non sit qui
signaculum. Spirilus sanctus idcirco in columbae Filius est: Spiritus sanctus nec Pater sit, nec Filius,
specie venisse scribitur, ut natura ejus per avem scd tanlum Patris et Filii Spirilus , Palri et Filio
simplicitalis el innocentiaedeclaretur. Uude et Do- eliam ipse cooequaliset ad Trinitatis perlinens uni-
niinus : Eslole, inquit, simptices sicut columbm tatem. Et ha?cTrinilas nnus csl Deus, ex quo omnia,
(Matth. x). Hoecenim avis corporaliter ipso felle per quem omnia, et in quo omnia, bealo Paulo at-
caret, habens lantum innocentiam et amorem. testante, ubi ait: Quomodo [Qnoniam] ex ipso, et
Spirilus sanctus inde nomine ignis appellalur pro per ipsum, et in ipso sunt omnia : ipsi gloria in swcula
eo quod in apostolorum Aclibus pcr divisionem smculorum.Amen (Rom.xi). Igitur firmissimc crcdi-
linguarum ut ignis apparuit: qui et insedit super iniis, Patrem, et Filium, et Spirilum sanctum, iinum
iinumquemqueeorum (Act. n). Propterea autem di- csse naturaliler Deum : neque tamen ipsum Palrem
versarum linguarum gratiam apostolis dedit, ul esse qui Filius est, nec Filium ipsum esse qui Pater
idonei efficerentur fidelium erudilione populorum. est, nec Spirilum sanctum ipsum esse qui Pater aut
Quod vero supra singulos sedisse memoralur, id Filius est. Una est enim Palris, et Filii, et Spirilus
causae est ut inlelligatur per plures non fuisse divi- sancti essenlia : in qua non est aliud Pater, aliud
sus, sed mansisse in singulis totus, sicut fcre ignibus Filius, aliud Spiritus sanctus : quamvis personaliter
mos csl. Hanc cniiii habct naluram ignis acccnsus, sit alius Palcr, alius Filius, alius Spiritus sanclus.
27 B. RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS II. 2S
Quod nobis maxime in ipso sanctarum Scripturarum A CAPUT V.
demonstralur initio, ubi Deus dicit: Faciamus ho- De angelis.
minem ad imaginem et simililudinemnoslram (Gen. i). Angeli Groecevocantur, Hebraice malaoth, Latine
Cum enim singulari numero dixit imaginem, osten- vero nuntii interpretanlur, ab eo quod Domini vo-
dit unam naturam esse ad cujus imaginem homo lunlatem populis nuntient. Angelorum autem voca-
fiebat; cum vero dicit pluraliter nostram , ostendit bulum offlcii nomen est, non naturoe. Semper enim
Deum, ad cujus imaginem homo fiebat, non unam sunt spiritus, sed cum mittuntur, vocantur angeli.
esse personam. Si enim illa una essentia Patris, et Quibus ideo pictorum licentia pennas facif, nt cele-
Filii, et Spiritus sancii una esset persona, non dicerem eorum in cuncla discursum significent : sicut
retur, ad imaginem nosiram, sed, ad imaginemtneam; eljuxta fabulas poetarum venti pennas habere dicun-
nec dixisset, faciamus, sed, faciam. Si vero in illis lur, propter velocitatem scilicet. Unde et sacra Scri-
tribus personis tresessent intelligendaevel credendoe plura dicit : Qni ambulat super pennas ventorttm
substantiae, non diceretur,ad imaginem nostram, sed, (Psal. cni). Novem aulem esse ordines angelorum
ad imagines nostras. Sed ad unam imaginem unius sacrae Scripturoe lestantur, id est, angeli, archan-
Dei homo factus dicitur, ut una sanclae Trinitatis geli, throni, dominationes, virtutes, potestates, prin-
essentialiter divinitas intimetur: Hanc quoque trini- Bcipatus, cherubin et seraphim. Quorum officiorum
tatem personarum alque unitatem naturae propheta vocabula cur ita sint dicta, inlerpretando exsequi-
lsaias revelatam sibi non tacuit, cum se dicit au- mur. Angeti vocantur propter quod de ccelis ad an-
disse seraphin clamantia r Sanctus, sanctus, sanctus mmliandum hominibns miltunlur. Angelus enim
Dominus Deus sabaoth (Isa. vi). Ubi prorsus in eo Graece, Latine nuntius dicitur. Archangeli Graeca
quod dicitur tertio, sanclus, personarum Trinitatem; lingua summi nuntii interprelantur. Qui enim parva
in eo vero quod semel dicitur, Dcminus Deus sa- vel minima annunliant, angeli; qui vero summa,
baoth, divinaenatnrse cognoscimus unitatem. Plane archangeli nuncupanlur. Archangeli dicti eo quod
absque omni dubitalione credendum est, Patrem , pritnalum teneanl inter angelos; archos enim Graece,
et Filium, et Spiritum sanctum , unum esse Deum Latine princeps inlerpretatur. Sunt enim el duces
Patrem omnipotentem, aeternum, incommutabilem : principes, sub quorum ordine unicuique angelorum
et singuli horum Deus, et simul omnes unus Deus: oflicia deputata sunt. Nam quia arehangeli angelis
et singulis quisque horum , plena et perfecta et proesunt, Zacharias prophcta testatur dicens : Ecce
aeterna subslantia : et simul omnes, una substantia : angelus , qui loquebatur in me, egrediebalur : el alius
quia quidquid est Pater, quo Deus est, quo sub- angelus egrediebalur in occursum ejus, el dixil ad
stantia est, quo aeternitas est, hoc Filius, hoc Spi- C eum : Curre, loquere ad puerum istum, dicens : Abs-
ritus sanclus est. Ita etiam et Filius, eo quo est que muro habitabitur Jerusalem (Zach. n). Si enim
Deus, quo subslanlia est, quo aeternitas 'est, hoc in ipsis ofliciis angelorum nequaquam potestales su-
Pater est el Filius. Una in tribus divinitas, una periores inferiores disponerent, nullo modo hoc quod
cssenlia , una omnipotenlia. Et quidquid subslan- homini diceret angelus, ab angelo cognovisset. Qiti-
lialiter de Deo dici potest, si forte de Patre solo in- dam aulem archangelorum privalis nominibus ap-
terrogatus fueris, qttid sil Paler, respoude, Deus est. pellanlur, ut per vocabula ipsa in opere quid valeant
Interrogatus de Filio, responde, Deus. Interrogatus designetur. Gabriel Hebraice, in lingua nosira verti-
de Spiritu sancto, responde, Deus. Si interrogatus tur forliludo Dei. Ubi enim potcnlia vel forliludo
fueris simul de Palre, el Filio, et Spirilu sancto, non manifestalur, Gabriel mittitur. Unde et eo tempore
deos, sed Deum responde unum, omnipotentem, inquo eral Dominus nascilurus et Iriumphalurus de
commutabilem. Sciendum est quod quoedamde Deo niiindo, Gabriel venitad Mariam, ut illum annunlia-
subslantialiler dicuulur, ul est, Deus, magnus, om- rei, qui ad debellandas aerias polestates humilis ve-
nipotens : et quidquid ad se diciUir, id esl, substan- nire dignatus est. Michacl interpretatur quis sicut
tiam divinilalis significans : quaedam itaque [vero] Deus? Quando enim aliquid in mundo mirae virlutis
relalive dicuntur: ut Paler ad Filium, Filius ad " fit, hic archangelus iniltitur : et ex ipso opere no-
Palrem, et Spiritus sanclus relalive ad Patrern et nten est ejus, quia nemo valet facere quod facere
Filium; ad se autem sive Pater, sive Filius, siie potest Deus. Raphael interprelatur curalio vel medi-
Spirilus sanctus, Deus dicitur. Ilaque Pater eo cinu Dei. Ubicunque enim curandi opus necessariiim
quo est Deus, hoc ipso stibslantia est: quia ejusdem cst, hic archangelus a DeomilliUir, el inde medicina
substanliae Filius , procul dubio et Filius Dcus , Dei vocatur. Undc et ad Tobiam idem archaiigelus
et Spiritus sanctus Deus. At vero Deus, eo quo missus, oculis ejus curationem adhibuit, et caeci-
Pater est, relativc dicitur, qttia non subslanliae no- late detersa visum restituit. Nominis enim interpre-
men est, sed refertur ad Filium. Non sic dicimus latione et angeli officiumdesignatur. Uriel inlerpre-
Filium Palrem esse, quomodo dicimus Filium tatur ignis Dei, sicul legimus apparuisse ignem in
Deum esse : nec ita dicimus Palrem Filium esse, rubo. Legimus eliani ignem niissuni desuper, et im-
sicut dicimus Dcum esse; quia Deus substantialitcr plesse quod praeceplum est. Tlironi aulem, el domi-
dicitur, Paler, ct Filius, et Spiritus sanclus relative nalioncs, et principatus, et polcstates, et virtutes,
dicunltir. ijnibtis eunctam coelcslcmsocielalem Apostolus com-
<>-) DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB, I. SO
ruinam au-
pleclitur, ordines angelorum et dignitai.es intelligun- A (Gen. i); nimirmn oslendens quod post
tur. Et pro hac ipsa dislributione ofliciorum, alii gelorum malorum hi qni permanserunt, firmitalem
throni, alii dominationes, alii priiicipalus, alii pote- eeternoeperseveranlioeconseculi sunl, nullo jam lapsu
states dicuntur, pro cerlis dignitaiibus quibus invi- aversi, nulla superbia cadentes : sed lirmiter in Dei
cem distinguuntur. Virtutes angelica quoedam mini- amore el conlemplat.ione manentes nihil aliud dulce
steria perhibentur, per quas signa et miracula in habent, uisi eum a quo creati sunt. Quod autem duo
mundo fiunt, propter quod et virtules diciinitir. Po- seraphim in Isaia leguntur, figuraliter Yeteris et Novi
teslates sunt quibus virtules adversoe subjectse siint, Testamenti significationem ostendunt. Ideo vero fa-
et inde potestaluin nomine nuncupantur, quia mali- ciem et pedes Dei operiunt, quia proelerila ante
gni Spiritus eorum potestale coercenlur, ne tanluin mundum, el futura post mundum scire non possu-
noceant quanlum cupiunt. Pineipatus sunt hi qui an- mus, §ed; me<!ia tantum eorum testimonio conlem-
gclorum agminibus proesunt : qui pro eo quod sub- plamur. Singuli scnas alas habent, quia de fabrica
ditos angelos ad explendum mysterium divinum dis- tantum mundi, quae in sex diebus facta sunt, in
ponunt, principatus vocabulum aeeeperunl. Nam alii praesenti saeculo novimus. Quod clamant ter, San-
sunt qui administrant, alii qui assistunt sicut et per ctus, alter ad alterum, Trinitatis in una divinilate
Danielcm dicitur : Millia millium ministrabant ei, el B demonstrat myslerium. Sed quid prodest nos de an-
decies centena millia assistebant illi (Dan. vn). Do- gelicis spirilibus isla perstringere, si non studcamus
minationes sunt hi qui etiam virlulibus et principati- lioec eliam ad nostros profectus congrua considera-
bus praeeminent; qui pro eoquod coeleris angelorum lione derivare? Quia enim superna illa civitas ex an-
agminibus dominantur, dominationes vocantur. Thro- gelis et hominibus constat : ad quam tanlum credi-
ni sunt agmina angelorum qui Lalino eloquio sedes mus humanum genus aseendere, quantos illic conti-
dicuntur; et vocali throni,quia illis prasidet condi- gitelectos angelos remansisse; sicul scriptum esl •-
tor, el per cos judicia sua disponit. Cherubim autem Slalnit lerminos genlium secnndum numerum angelo-
et ipsi sublimes ccelorum poieslales et angelica mirum Dei; debemus el nos aliquid ex illis distinctioni-
nisteria esse perhibentur,qui ex Ilebraico in linguam bus supernorum civium ad usum nostrae conversa-
nostram Lnterpretantur, scienlim muliitudo. Sunt lionis trahere, nosque ipsos ad incrementa virtulum
enim sublimiora agmina angelorum; qui pro eo quod, bonis studiis inflammare. Quia enim illuc ascen-
vicinius positi, divina scientia coelcris amplius plena sura creditur tanta multiludo hominum, quanla
sunt, Chcrubim, id est plenitudo scientim, appellan- niultiludo remansit angelorum, superest ut ipsi quo-
tur. Ipsa sunt illa duo animalia super propiliatorium que honiines qni ad coelestem palriam redeunt, ex
arcoe facla ex metallo , propler significandam ange- eis agminibus aliquid, illuc reverientes, imitentes
lorum proesenliam.in quorum medioostenditurDcus. [Forte imitentiir]. Dislincte namque conversationes
Seraphim quoque similiter multitudo est angelorum, hominum singulorum agminum ordinibus eongruunt,
qui ex Hebroeo in Laiinum ardentes vel incendentes et in eorum sortem per conversationis similitudinem
iiilerpretanlur. Qui idcireo ardentes vocanlur, quod deputantur. Nam sunt plerique qui parva capfunt,
inter eos et Deum nulli alii angeli consislunt; et ideo sed lamen hocc cadcm parva pie annuntiare fralri-
quantum vicinius coram eo consistunt, lanlo magis bus non desistunt : isti ilaquc in angelorum nuine-
claritate divini luminis inflammanlur. Hoeeigitur vorum currunt. Et sunt nonnulli qui, divinaelargitalis
cabula agminum angelorum ita sunt specialia ordini munere refecti, secrelorum cceleslium summa et ca-
singulorum , ut tamen sint ex parte communia om- pere pravalcnt el nuntiare : quo [ Forle quomodo
nium. Nam [licet] throni, Dei sedes, in quorumdara hk et infra] ergo isti non Lnter arehangeloruui rru-
'
angelorum ordine specialiler designenlur, tamen di- merum deputanlur? Et sunl qui niira faciunt, signa
citur per Psalmistam : Qui sedes super cherubim valenter operantur : quo igitur isli, nisi ad superna-
(Psal. LXXIX).Sed ideo isli ordines angelorum pri- rum virtutum sortemetnumerum congrmwt?Et sunt
valis nominibus appellantur, quia hoc ipsum oflicium n nonnulli qni etiam de obsessis corporibus malignos
in proprio ordine plenius acceperunl: et cum sint spiritus fugant, cosque virtute orationis et vi accc-
omnibus oflicia communia, propric lamen el nomina plae polestalis ejiciunt : quo itaque isti merituii'
stiis ordinibus deputantur. Unicuique enim, sicul suum, nisi inlcr potestates [polestatum] ccelestium
proediclum est, propria oflicia sunt injuncta, quae numerum sortiuntur? Et sunt nonnulli qui accepti"
promeruisse eos in mundi conslat exordio. Nam quia virtutibus etiam electorum hominum merita trans
angeli et locis et hominibus praesunt, prophetae tc- ccndunt; cumquc el bonis meliorcs sunl, eleclis quo
slaiur angelus dicens : Princeps regni Persarum re- quc fralribus principanlur : quo ergo isti sorletr-
siilit mihi (Dan. x). Unde apparet millum esse locum suam, nisi intcr principatuum numeriira , accepe
cui angeli non proesunt. Ilic cst ordo vel distinclio runt? Et sunt nonnulli qui sic in semetipsis cunclic
angelorum, qui post lapsum malorum in ccelesti ju- vitiis omnibusque desideriis dominantur, ut ipso jur
gore [Forle vigare] perstiterunt. Nam postquam apo- munditioe dii inter homines vocenlur; unde et fd
statoe angeli cecklerunt, hi perseverantia oeternoe Moyscn dicitur : Ecce constilui te Deum Pharaonk
bcatiludinis solidali sunt. Undc et post cceli crea- (Exod. vn) : quo ergo isli, nisi inter numeros do-
tioncm in principio repelitur : Fiai firmamenlum ininaluum, currunl? Et sunt nonniilli qui, duni sib»
51 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS II. 32
melipsis vtgilanli cura dominaiitur, dum se sollicita A gnoscit, eique adlutc voedelerius imminct, sed pri-
intenlione disciilimit, divino timori semper inhac- vatam se donis inlctligil et nequaquam gemil. Qliis-
rentes, hoc in muncre virtulis accipiunt ul judicare quis ergo lalis est, fratres mei, gemendus est valde,
rccte ct alios possint : quorum profecto mentibus quia non gemit. Penseinus igitur accepta electorum
(luni divina eontemplatio praesto est, in his, veliit in niunera, et virtute qua possumus , ad amorem tan-
throno suo, Dominus proesidens, aliorum facla cxa- toe sorlis anhelcmus. Qui in se donorum graliam mi-
minat, et cuncla mirabililer de sua sede dispensat. nime recognoscit, gemat; qui vero mihora in se
Qui ergo isli, nisi conditoris sui throni sunt? Vel quo cognoscil",majora aliis non invideat. Angelorum enim
nisi ad supernarum sedium numeros ascrihuntur ? nomine poteslales supernae, ut supra ostendimus,
Per quos duni sancta Ecclesia regitur, plerumqne de designanlur, ut in psalmo : Qui facit angetos snos spi-
quibusdam suis infirmis actibus eliam ejecli judi- rilus (Psal. cin). Aiigelus aulem lypice DominusJesus
caulur. Et sunt nonnulli qui lanta Dci ac proximi Chrislus nuncupalur, id esl, nuntius paternae vollin-
dileclione pleui sunt, ut jure cheriibim nominentur. latis. Unde propheta ait : Venit ad templum siium
Quia enim, nt proefa:i sumus, cherubim plenitudo domilialorem,quem vos vultis, et angelus lestamenli^
scienliae dieitur, ei Paulo dicenle didicinuts : Quia quem vos desideratis. Angelus Joannes proecursor iu
pleniludo legis charitas (Rom. xin); omnes qui Dei B Malachia vocatur, ut esl illud : Ecce mitto angelum
el proximi eharilate ca:tcris aniplitis pleni sunt, me- tneum ante faciem luatn (Malucli. m). Simili quoquc
rilorum suorum sorlem inter cherubim numero per- motlo et in Apocalypsi, ubi proelia desciibunlur, ita
ceperunt. El sunt nonuulli qui, supernoe contempla- legitur : Virfi angelum Dei forlem volantem per inc-
tionis amore accensi, in solo conditoris sui desiderio dium ccelum(Apoc. xiv). Angeli sancli proedicalio-
anhelanl, niljam in hoc mundo eupiniU, solo ceter- nes vocaijtur",de quibus Domiuus ad Jbb pro diaboio
nilatis amore pascunlur, terrena quoeque-abjiciunt, ioquens ail : Cum sttblalus fuerit, timebunt angeli, ct
cuncta lemporalia meiue Iransccndunl, amanl et ar- territi purgabunlur (Job. xi.i). El alihi : Angelipacis
dent : atque in suo ipso ardore requieseuiU, amando amare ftebitnl (lsa. xxxm). El in Aposlolo : Appa-
ardeiil, loquendo et atios accendunt; el qnos verbo ruil angelis (I Tim. m). Quod noinen non per nattt-
tangunl, ardere prolinus in Dci amore faciunl. Quid ram, sed pcr officiujn niinislrationis sortiti sunl.
ergo istos, nisi seiaphim, dixerim, quorum cor in Angelus diabolus in Apostolo nuncupatur, ubi ait :
ignem conversum lucet el urit : quia et menlium Eliam si angeltts de ctelo evangetizaveril vobis prmler
oculos ad supcrna illumiuant, et compiingendo ih quod evangelhavitnus, anathema sil (Gal. i). Simililcr
fletibus viliorum rubiginem piirgant : qtiia ergo ila cl angeli immundi spirilus niincupanlur, ubi idem
ad amorem sui conditoris inllammali sunt, quo isli, Aposlotus ail : Nescilis quia angelos judicabimus ?~
nisi inter seraphiu nitnicrum, sm'lem suoevocalionis qttunlo magis sircularia! (I Cor. vi.) His vero exein-
acccperunl ? Voe aulem anima; quoe in sc de his pta similia,. qui Scripluras legil, inveuire poterit.
honis quoe enuiiieravinius , miiiime aliquid reco-
LIBER SECUNDUS.
CAPUT UNICUM. Cain inlerpretatur possessto. Unde elyniologiani

BEHOMINIBUS QUIQUODAM FB/ESAGIO NOMI.NA UECEfE- ipsius pater exprimens ait : Cain, id est, possedi lio-
RUKT. minem per Deum (Gen. IV). Idem el lamenlaiio, eo.
I. quod pro interfecto Abel inlerfectus sit., cl poenaui
De Adam et posteris ejus usque ad palriarchas. sui sceleris dederit. Hic aulcm frater, qui aetalenia-
Adam, siculbeatus llieronymus iradidit, homoscu jor eumdem Abel occidit in campo, populum prio-
terrcnus, sive terra rubra inlerpretatur; ex terra cnim D rem significat, qui interficit Christum in Calvaria;
facta est caro, et humus hominis faciendi maieries loco.
fuil. Hic ftguram Christi geslavit. Nam sicut sexta Abet cnim interpretatur Jiirfus : quo nominc prae-
die forinatus est ad imaginem Dei, ila sexla mundi figtirabaliir occidendus. Idem et vanitas, quia cito
ailale Filius Dei formam carnis induil, ul reformaret soliitus est alque suhlractus. Hic paslor ovitim Chri-
hominem ad simililudinem DcL sti tenuit typnm, qui est verns paslorel reclor fide-
Eva inlerprclatur vita, sivc calamitas, sive vm. llnm populorum : unde et animam suam posuit pro
Vila, quia origo fuit nascendi; calamitas et voe,quia ovibus suis.
pcr proevaricaiioneni causa exslilit inoricndi. A cu- Selh, qui intcrpretatur resnrrectio vel positio, co
dendo enim nomen assumpsil calamitas. Alii aulem qno per inierfectionem fralris natus quasi resurre-
dicunl quod ob hoc Eva vita cl calatnilas sit appel- ctio illius apposiltis sit. Hic dcmonslrat Cliristum Jc-
lala , quia soepcniulier viro causa salutis esl, saepe sum, in quo cst vcra rcsurrcclio et vila fulclium.
calamilalis el morlis, quod csl vte. Desiguat aulem Enos juxla propriae lingiiae varietatem liomo \ei
Ecclesiam sponsam Christi factam per lavacri mini- vir dicilur, cl congrue hoc vocabiilum habuit; dc co
sterium, quod dc lalere nioiientis Christi profluxit. enim scjiplum cst : Tunc iitilittm fttit invocando no-
33 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. II. 51
men Domini (Gen. iv), licct plerique Hebraeorumar- A miiis sum ct humilis corde, el invenietis requiem ani-
bitrentur quod lunc primum in nomine Doniiniet in mabus vestris (Matth. xi). Solus jiislns invenilur Noe
similitudine ejus fabricata sunt idota. Declarat Ec- :n illa gcnte, cui seplcm homines donanlur proptcr
clesiam in spe viventem, quandiu ad bealitudinein justiliam suam. Solus justus est atque perfectus, cui
proniissoe felicilatis perveniat. septem eccleske, propter sepleinplicein Spiritmn il-
Enoch, filius Cain, dedkatio interpretatur. In ipsius liimiuanlem, in unam Ecclesiam condonanlur. Noe
eiiim nomine civitalem postea aediflcavit Cain. Si- ergo arcam conslruxit dc lignis impulribilibus; sic
gnilicaiauteni iinpios in hac vita lanlum esse fuu- Chrislus fabricavit Eccicsiam ex hominibus victuris
<latos. 'mocternum.Ligna arcoeconglulinata eranl bilumine;
•Cainan latnentalio vel possessio eorum interpreta- sic et Ecclesioemembra juncta sunt eompagine uni-
lur. Sicut enim Cain possessio, ila derivatum nomen, lalis et tolerantia charitatis. Sicut Noe cum suis per
•quod est Cainan, facit possessio eorum. Significat aquam et lignum salvatus cst, sic familia Christi per
autem appelitores carnalium voluptalura, qui tantum baptismum et crucis passionem est sanata. Arca enim
de proesenlisvitae deliciis sollicitudinem gerunt. ista Ecclesiam demonstrabat, quae natat in fluclibus
Chus -Hcbraice Mthiaps interpretatur, {ex] posle- inundi hujus, et Christo gubernante ad littus aeternse
rilate sui generis nomen sortitus. Ab ipso<;niin sunt B quielis tendit. Jam vero illud, qtiod post diluvium
primogenili JClhiopes. In -cujiis tcrra dicitur beatus de vinea quam planlavit inebriatus Noe ct nudatns
Job babitasse cum in<:apile tibri illius ita scriptum cst in donio sua , cui non appareat Christi esse figu-
est : Vir erat in terra Cltus iwmine Job (Job. i). Id- . ram, qui inebriatus est dum passus est, nudaUisest
circo sanclus vir ubi habilaverit dicilur, ul ejus me- dum crucifixus est? ln domo sua , id est, in gente
rilum virtutis exprimalur. Clius namque quis nesciat sua; et in domeslicis sangninis sui, utique Judaeis.
quod sit lerra genlilium ? Genlilitas autem obligata Tunc enim nudala est mortaiitas caniis ejus. Quam
vitiis exslitit, quoniam cognitionem sui Conditoris nuditalem, id est, passionem Christi videns Cliam
ignoravit. Dicatur itaque ubi habitaveriu, nt hoc ejus derisit; ct JudoeiChrisli morlcm videntes subsanna-
Jaudibus proficiat quod bonus inter malos fuit. Neque verunt. Sem vero et Japhet, lanquam duo poptili ex
valde est laudabile bonum esse cum bonis, sed bo- circumcisione el praeputio credcnles, cognita nudi-
niun esse cum malis. tale patris, <]ua significahatiir passio Salvalovis, su-
Enoch aulem, filius Jared, interpretatur dedicalio, menles veslimenluni posuerunl super dorsa sua, et
sicut et superior. Ipse genuit Mathusaiam, ambula- intranies aversi operuerunt nndilatem palris, nec vi-
titqtie cum Deo, et non apparuit : quia tulit illum deriint, quod verenda palris texerunt. Quodani enim
Deus (Gen. iv). Hic sepiimus ab Adam-translatus est, C modo passionem Chrisli velamento tegimus, id est,
el significat septimam requiem futuroe resurrectio- sacramento honorainus, ejusque mysterii ralionem
nis, quando transferentur sancti in vitam perpetuoe reddenles, Judacorumdetractionem oj>eriinus. Vesti-
iinmortalitalis, et dedicabunlur habitaculum Dei in mentiim enim significat sacramcntuni, dorsa memo-
-Spirilu sancto. riam praeleritorum : quia passiouem Christi trans»
Mathusalam interpretalur mortuas. Est evidensely- actam celebral Ecclesia, non adhuc prospectal futu-
niologia nominis. Quidam enim eum cum patre trans- ram.
lalum fuisse, et diluvium praelerisse putaverunl. Ob Sem dicilur nominatus : quod nomen ex praesagio
hoc signanlcr Iransferlur morluus est, ul oslendere- posterit.itis accepil. Ex ipso enim palriarcluc , pro-
tur non vixisse eum posl diliivium, sed in eodem ca- phelae, et aposloli, et populus Dei; ex ipsius quoque
laclysmo fuisse defunclum, Soli enim octo hominesi siirpe cl Christus, cnjus ab ortu solis usque ad oc-
in arca diluvium evaserunt. Significat autem idem casum magnum est noinen in gcntibus.
Matlmsalain eos qui huic mundo tantum dediti sunt, Cham culidus interprelatur. El ipse ex proesagio
el fuluram vitain non quoerunt. Hi enim licel lon- fuiuri cognoniinatus. Posterilas enini ejus eam terne
goevifuerinl super lerram, lamen veraciter moritin- partem possedit, quoevicino sole calenlior est. Unde
lur,quia oelernaevitoe participes existere non me- et yEgyplus usque hodie jEgypliorum lingua Cliain
renliir. dicitur. Iiic Judoeorum dcsigrial imagincm, qui Chri-
Lamech aittcm percuiiens inlcrpretalur. Iste cnimi sti carnem atque mortein derident.
pcrculieus interfecil Cain. Quod etiam ipse posleai Japhcl laiitudo interprelalur. Ex eo enim poputus
se perpctrasse nxoriiius confitelur. Hic sceculihttjusi gentium nascilur. Et quia lata esl ex gentibtis mul-
liguram tenet, cujus peccalum Chrislus per sanguinis> tiludo cretlenlium, ab eadcm lalitudine Japhet dicliis
sui effusionempost septuaginta seplem mundi gcne- esl, qui convcrsatur in ecclesiis Israelitarum. In his
raliones absolvit, iuxta quod eas evangelisla Lucas> ergo tribus filiis Noe sccunda origo sa;culi surrcxit,
scribit. ul ties partes mundi a trium gcneratione impleren-
Noe vcro requies interprelatur. Ab eo igitur quodI lur. Porro Sem in filiis suis Asiam, et Cham Libyam,
sub illo omnia retro quieverint per diluvium, appel- et Japhet Europam posscderunt. In quibus eliain Ec-
latus est requies. Significat aulein Noe per omnesi clesia Chrisli,sancla; Triuitatis fide planlanda, prae-
actus suos Chrislum. Noe enim, ut diximus, requies; monslrabalur.
inlcrprciatitr, et Dominus dicit : Dhcite a me quiai Chanaan, filius Cham, intcrprelatur motus eorum.
35 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. W$
Quod quld est aliud, nisi opus eorum? Pro motu A In iribus autem viris qui verierunt ad illum Doniini
enim patris, id est, pro opere ejus malediclus est. noslri Jesu Christi pronunliatur adventus. Cum quo
Unde de sedibus suis ejeclus, filiis fratrum suorum duo angeli comilabantur, quos plerique Moysen et
lerram possessionis suoe rehquit, posterilatem indi- Eliam accipiunt: unum, priscoe Iegislalorem, qui pes"
cans Judaeorum, qui in passione Domini damnalionis eamdem legem adventum Domini indicavit; alium,
sententiam exceperunt, clamantes : Sanguis ejus su- qui in fine mundi venlurus esse denuntiaiur, et se-
pernoset super filios nostros (Matth. xxvn). Ob quod a cundum advenlum Chrisli alque ejus Evangelium
patria quasi ingrati per Romanos in ullionem sangui- Judocisproedicaluriis. Unde ei in nionte, dum Domi-
nis Christi expulsi, locum sanctoe Ecclcsioedederunt, nus fuisset transfiguratus, hi duo Moyses et Elias
in qua verus cullus unius Dei perseverat in oeter- cum eo ab aposlolis.visi suiit. Quod vero Abrabam
num. ires videns, unum adoravit, Dominum scilicet Salva-
Nenwod interprelatur tyrannus. Isle cnim prior torem oslendit, cujus jam advenlus esl praestolatus :
arripuit insuelam in populos tyrannidem, et ipse ag- juxla quod ct jam Dominus in Evangelio ait: Abra-
gressus est adversus Deum impietatis aedificare lur- ham qumsivilvidere diem meum : vidit et gavisus csl
rim. Unde diabolum cxpressit, qui superbiaeappelitu (Joan. vm). Duas aulem uxores, quas habuit Abra-
culmen divinaecclsiludinis appelivit, diccns : Ascen-B ham, id est, liberam et ancillam, Aposlolo docente,
<tamsuper altitudinemuubium, et ero similis Altissimo duo esse testamenta didicimus, ex quibus duo populi,
(Isai. xiv). hoc est, Judoeorumet Ecclesiaenali sunt.
Lotli inlerprelatur declinans. Factis enim Sodo-
Heber interpretatur transitus. Elymologia ejus my-
morum non consensit, sed eorum illicila carnis in-
siica est, quod ab ejus stirpe transiret Deus, nc per-
cendia declinavit. Ipse igitur Loth frater Abraham,
severaret in eis translala in gentibus gratia. Ex ipso
exorli sunl Hebraei. Unde Ileber, in cujus domo pro- et justus et liospilalis in Sodomis, qui ex illo inccn-
remansil, coeteris linguis dispersis, Re- dio, quod erat similitudo fuluri judicii, meruit salv.is
pria loquela
demptorem nosirum insinual, in cujus Ecclesia uni- evadere, typum figurabat corporis Chrisli, quod in
omnibus sanctis et nunc inter iniquos atque impios
tas fidei sine schismate perseverat
gemit, quorum factis non consentit, et a quorum
Faleg inlerpretalur divisio. Cui pater propterea permistione in soeculifine liberabitur, illis damriatis
lale nomen imposnit, quod lunc natus est quando per
enim supplicio ignis oeterni.
linguas terra divisa est. Propter superbiam Uxor autern Loth corum tcnuit typum , qui per
filiorum Adam, quoe semper inimica esl simplicitati Dei vocaii, poslmodum rciro respiciunt, ct
divisio facta et graliam
atque unitali, linguarum esl; piopter C ad ea quaereliquerani, redire conleudunl. De
quibus
hunsililalem el mansuetudinem Christi et apostolo-
est. ipse Doininus : Nemo, inquil, ponens manum suam
rum cjus linguarum diversitas coadunala
super aratrum, et resiiciens retro, aptus est regno Dei
Melchisedech interpretalur rex juslus. Rex , quia
eo discer- (Luc. ix). Consequcnter ipselegis geslavit personam,
postea imperavil Salem; juslus pro quod de qua infidelitalis opera pariunt, qui etiam carnali
nens sacramenta Legis et Evangelii, non pecudum intellectu iiumiur.
victiinas, sed ohlaiionem panis et calicis in sacrifi- Filiac ejus duoe Samariam siguificant Jerusalem-
cium oblulit. Hic ergo in oblalione sua regnum que, qiuc fornicantur in lege per adulterium illicitoe
Chrisli vel saccrdolium figuravit, cnjus corporis et doctrina;.
sanguinis sacramenluiu, id est oblalio panis ac vini, Moab inlerpretatur ex patre, et totum nomen ely-
in tolo orbe offerlur. babet. Concepit enim eum primogcnila
moiogiam
II. filia de palre. Significat autem Moab sapienliam sa>
De patriarchis el cwleris ejusdem mlaiis hominibus. cularem , de qua Dominus loquitur per prophelam :
Abram piimo vocatus pater videns poputum, pro- Perdain sapienliam sapientium, el prudentiam pru-
pter Israel sciliecl lanluni, poslea appellalus est deiiliuin reprobabo (Isa. xxix). Quae auctorem sui
Abraham, quod transfertur, paler multarum gcnliiun, " seiisum habet, qui ex Dei condilione generalur. Vi-
quod erat adhuc per fidcin fuiuruin. Geniium aulein delur quidcm nasci de patre, quod interpretatur
non habetur in nomine, sed subauditur juxta illud : Moab; sed quia adulter csi et adversarius populi Dei,
Erit nomen tuutn Abraham, quia palrem mullarum de incestu et spelunca ac noctc generalur.
gentium posui te (Gen. xvn). Abraham qui; pe habct Animon, cujtis catisa nomen reddilur filius populi
triplicem significalionem in semetipso. Primam Sal- mei, sic derivalur, ut ex patrc ipse sit sermo. Am-
valoris, quando relicla cognalione sua venil in hunc mon enim a quo dicii sunt Ammonilae, vocatur po-
mundum; alleram Palris, quando immolavit uiiicum putits metts. Possumus juxla tropologiam filiosAm-
Filium; terliam vero quod figuram geslat sanctorum mon inlelligere, qui de Loth in spclunca geuerati
qui adventum Christi cum gaudio susceperunt. Ta- sunt scmine, et generali in ebrictalc et incestu, om-
bernaculum enim illnd Abrahae ipsam Jerusalem ha- nes hauvlicos : dc quibus dicit et apostolus Joannes :
huit, ubi pro tempore propheloe et aposloli habita- Ex nobis exierunt, sed non fuerunl ex nobis. Si enint
verunt, ubi et Doininus primum adveniens a creden- fuisscnt ex nobis, permansissent ulique nobiscum (I
fiiiiis ssisceptus, ah iiuredulis in ligno suspensus est. Joan. n). lsti in declinatione orti smit : hoc enim
37 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. II. 58
Lolh in linguam noslram verlitur : quia omnes simul.A Esau autcm trinomius cst, ct ex proprns causis
inutiles facti sunt : non esl qui faciat bonum, non est varie nuncupatur. Dicitur enim Esau, id est rufus,
usque ad unum (Psal. xm). ob coclionem scilicet rufoe lcntis ita appellalus, cu-
Sarai interpretalur princeps mea, eo quod essct jus cdulio priniogenita perdidit. Edoni autem ob
unius tanlummodo domus materfamilias. Postea ruborem corporis dictus esl, quod Latine sanguineus
causa nominis immulati, ablala i liltera , dicitur diciiur. Seir vero quod fuerit htspidus et pilosus.
Sara, id est princeps. Omnium quippe genlium fu- Quando enim natus cst, tolus sicul pellis pilosus
lura princeps erat, sicut et Dominus pollicitus fue- erat; alque idco tribus nomiiiibus appellatur : Esau,
rat ad Abraham : Dabo tibi ex Sara filium, el bene- id est rufus; Edom, id est sanguineus; Seir, id est
dicam ei, et eril in gentein magnam, sed et reges po- pilosus, quia non habuit lenilalem. Hic significal po-
pulorum erunt ex eo (Gen. xvn). puliim Judoeorum in Chrislmii et prophetas impia
Agar interpretalur advena vel conversa.Fuit cnim persecutione sanguiiieumctrufum elpilosuni, tegmine
.<Egyptiacomplexui Abrahoeadvena, causa generandi peccatorum horribilem.
data; quae post contemptum , angelo increpante, Jacob autem, qui interpretalur supplanlator, sivc
conversa esl ad Saram. Uxores autcrn Abraham, ' quod in ortu plaiUatur [plantain] nascenlis fratris
Sarai et Agar, secundum Apostoluin, duorum lesta- B apprehenderit, sivc quod postea fratrem arle dece-
mentorum, ut supra diximus, geslaiit figuram. Qua- perit. Unde et Esau dixil : Juste vocatum est nomen
rum una, hoc est Sarai libera, Ecclesiam significans, ejus Jacob: supplantavit enim me in altcra vice
genuit populum Christianum, qui sccundum carnem (Gen. xxvu). Istc quidem Israel, vir videns Deum
jion est, sed in Iiberlalem voeatus cst: qua liberlate dicilur. Tunc enim hoc nomen accepit, quando lola
liberavit eum Chrislus. Allera autem, hoc estAgar nocte luetalus vicit in certamine angelum, et oriente
ancilla maler Ismaelis , qui inlerprelatur audiiio lucifero beneiliclus est. Inile propter visionem Dei
Dei, Synagogain exprimit, quoe populum Judawum Israel appellatus est, sicut elipseail: Vidi Domi-
in servitutem generans non nieruit hoeredilatem ac- num, et satva facla est anima mea (Gen. xxxu). Hic
cipere ctim iilio liberoe, scd projectus cum matre in aulem Christum demonslrat, sive populum genlium,
deserto istius saeculioberrat. qui Dei Patris bcnediclione praelatus csl priori po-
Isaac ex risu nomen acccpit. Riserat enim piter pulo Judaeoruin. Isli autem duo filii Rebeccoeduos
quando ei promissus est, admirans in gaudio. Risit populos, ut diximus, significant, Synagogoe el Ec-
et mater, quoniam per itlos tres virospromissus est, clesioe.Et quomodo populus Judaeorum lempore ma-
«lubitans in gaudio. Ex hac ergo causa nomen ac- jor servit minori populo Cbristianorum , sic quidem
C
cepit. Isaac enim inlerprctalur risns. Quis eigo in el in singulis nobis dici polest quod duoegentes et
Abraham, ut preediclum est, per immolalionem filii duo populi intra nos sinl, viliorum scilicel alquc
siii figurabalur, nisi Pater excelsus? Qnis in lsaac, virtutum. Sed iste minor esl, ille major. Semper
nisi Christus? Nam sicut Abraham unicum filium et enim plures sunl niali quam boni, ct vitia numero-
tSlectum Deo victimam obtulit, ila Dominus unigeiti- siora sunt virtutibus; sed lamen et in nobis gratia
lum siuim pro nobisomnibus tradidit; et sicutlsaac Dei populus populum superat, et major servit mi-
ipse sibi ligna porlavit, quibus eral imponendus,ila nori. Servil elenim caro spirilui, et vitia virtulibus
ct Cliristus in humeris lignum crucis suae, in quo ccdunt. Isaac ergo portal imaginem Dei Palris, Re-
erat crucifigendus. Duo aulem servi illi diinissi, et hecca Spirilus sancli, Esau populi prioris el diaboii,
non perducli ad locum sacrificii, Judaeos signilica- Jacob Eccleske el Cliristi. Senuisse Isaac consum-
bant, qui cum servililer viverent el carnaliter sape- malionem orbis oslcudit; oculi illius caliginasse, fi-
rent, non intelligebant humililatem vel passionem dem perisse de iiiimdo, et religionis lumeii anleeum
Christi. Ideo quia non intelligebant passionem Cbri- negleclum esse significal. Quod filius major voca-
sti, nnn pervenerunt ad locum sacrificii; sed illud, lur, acceptatio lcgis csl Judicoruin. Quod escas cjus
quod figuratum cst in Isaac, transgeslum cst ad r. atque capturani diligit pater, homines stint ab errore
arielem, quia Chrislus ovis. Ipse enim filius, ipse salvali, quos per doclrinam justus quisque venatur.
aries, agnus : filius, quia nalus; aries, quia iiniuo- Quod Isaac de majoris filii sui venalione vesci con-
latus. Sed quid est quod vepribus hoerebat aries illj cupiscit, significal quod oiunipotens Deus Judaici
cornibus, nisi quod Chrislus a Judocis spiuis est co- populi bona operalione pasci desideravit. Sed illo
ronaiiis, ct ad extremiim in ligno crucis est confi- tardante minorem Rebecca supposuit, quia dum Ju-
xus ? De quo scriptum est: Cornua sunl in manibus daicus populus bona opera foris quaerit, gentilem
ejus (Hab. m). Huic per servum Abralue despon- populuin maler gralia introduxil, ul omnipotens Pa-
sala cst Rcbecca, quoeinterpretatur, paiientia , sive ter cibum boni operis oflerrel, et bencdiclioiiem ma-
qum inullitm acceperil: quia per priscam legem, joris fralris acciperel. Qui eosdem cibos ex domc-
quam ipse servus designat , propbetarum oraculis sticis animalibus praebuit, quia gentilis populus pla-
Domino nostro Jesu Chrislo sponsa Ecclesia proepa- cere Deo exlerioribus sacrificiis non quaerens p r
rala est, quoe copiosam Spiritus sancti graliam ac- vocem Prophelae dicit: In me sunt, Deus, vota lua,
cipiens, patienler promissa futuroe Ecclesiae cxspc- qum reddam laudationes libi ? (Psal. LV).Quod idem
<el;:l..llujus filii fuerunl Esau ei Jacob. Jacob manus ac brachia et collum hoedinis pellibus
39 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS II. 40
lexit, hoc est, gentilis populus, dum sc peccatorem A esl a carne usquc ad spiritum, quia in illo carnales
confiteri non erubescil, carnis in se peccata macta- proficiendo, velut ascendendo , spiritales fiunt : ad
vit. Quod veslimenlis majoris fratris induitur , hoc quos lacle nutriendos etiam ipsi spiritales descen-
est, quod sacrae Scripluroe proeceplis, quae majori dunt quodammodo,eum eis non possunt loqui quasi
populo dala fueral, in bona operatione vestitus est, spiritualibus, sed quasi carnalibus. Ipseest sursum iu
et eis minor in domo ulitnr; quoemajor foras exiens capite suo, ipse deorsum in corpore suo, id est, Ec-
intus reliquit, quoeille Judaicus populus habere non clesia. Ipsum ergo scalam intelligimus, quia ipse di-
potuit, dum solam in eis littcram atlcndit. Quod xit: Ego sum via (Joan. xiv). Ad ipsum ergo ascen-
Isaac cumdem filium nescit, qucm bcnedicit, hoc dilur, ut in excelsis intelligatur; et ad ipsum de-
est, quod de gentili populo Dominus per Psalmistam sccndilur, ut imbribus suis parvulus nutrialur; et
dicit: Populus, quem non cognovi, serviet mihi per illum se erigunt, ut eum sublimiter exspectent;
(Psal. xvn). Quod praesentemnon vidit, el tamen per ipsum se etiara humiliant, ut eum sublimiter ac
quae ei in fuluro eveniant vidit, significat quod om- temperanler anntinlient. Nunc aulem quid iterum
nipolens Deus per prophetas suos proedicaretgenti- signiOcaverintquatuor uxores Jacob, quarum duoe
lilati gratiam praerogandain,quam ei in praesentiper liberae, duaeancilloefuerunt, est dicendum. Vidimus
speciem non ostendit, quia tunc eam in errore reli- B enim Apostolum in libera et in ancilla quashabebat
quit; et tamen quia hanc quandoque colleclurus Abraham, duo Testamenta inlelligere; sed ibi in una
crat, per benedictionem gratiam praevidit. Igitur et una facilius appareret quod dicitur : hic autem
Esau, post benediclioneni patris invidiae slimulis duoesunl et duae; deinde ibi ancillae filius exhoere-
concilalus, necem fratri suo Jacob fraudulenter ex« datur; hic vero ancillarum filii simul cum filiis li-
cogitat. Hoc nimirum el Judaicus populus in Chri- berarum lerram promissionis accipiunt. Uude hic
slo praemedilalus, non solum Doininumpatibulo cru- procul dubio aliquid sighificalur. Quanquam euim
cis Iradidit, verum etiam credentes in illo usque ad duoe liheraeuxores Jacob ad Novum Testamenluin,
efliisionem sanguinis persecutus esl. Jacob atttem quod in libcrtale vocali sumus, existimentur perti-
dolos fugiens, fratris, relicla domo palria vel paren- nere; non lamen frustra duoesunt,nisi quia duoevi-
tibus, vadit in regionem longinquam, ut acciperet lae nobis in Chrisli corpore proedicanlur, una tem-
sibi uxorem. Nonaliler Christus rclictis parenlibus poralis, in qua laboramus; alia aetcrna, in qua di-
secundum carnem, id esl, populo Israe. et palria, id leclionem Dei conlemplabimur. Lia namque inler-
cst Jerosolyma el omnibus regionibus Judoeoe, abiit pretatur laborans, Rachel aulem visus, sive princi-
in gentes, accipiens inde sibi Ecclesiam, ut implere- pium, sive verbum.Aclio ergo hujus vitae, in qua
tur quod diclum est : Vocabo non plebem meam, C vivimus ex fide, laboriosa est in operibus et iucerta;
ptebem meam, et non dilectam , dilectam: el eril in quo cxilu perveniat ad utilitalem eorum quibus
loco, ubi diclum est, Non plebs mea vos, ibi voca- consulere volumus. Ipsa est Lia, prior uxor Jacob,
bitntur filii Dei vivi (Ose. n). Pergenle autem Jacob ac per hoc et infirmis oculis fuisse commemoralur.
in jVfesopolamiaro,\enit in locum ubi nunc Bethel Cogiiationes enim mortalium timidm, et incertm pro-
vocatur, el posuit scrbcapite suo lapidem magnum, videntimnoslrm (Sap. IX). Spes vero selernoecon-
el dormiens vidit scalam subnixam imiiieiilem ccelo, templationis Dei, habens certam inlelligenliam ve-
el angelos Dei ascendeules el descendentes. Hoc rilalis, ipsa esl Racliel. Unde eliam dicilur: Bona
viso evigilavit unxitque lapidem, dicens : Vere Itic facie el pulchra specie (Gen. xxix). Hanc enim amat
domns Dei est et porla coeli(Gen. xxvm); el liis di- omnis pie studiosus, et propler hanc scrvii graliac
ctis discessit. Somnus isle Jacob mors sive passio Dei, quia peccata nostra et si fuerinl sicut phoenicium,
est Chrisli. Lapis ad caput cjus qui nominalim lainjuatn nix deatbabuniur (Isa. i). Laban quoque in-
quodammodo lapis dictus est, eliam unctus Cbrisius tcrpreiatur dealbalio . cui servivit Jacob propter
significatur : Caput enim viri Christus esl (I Cor. xi). Rachel. Neque enim se quisque converlit sub gra-
Quis enim nescit Christum ab unctione appcllalum? lia remissionis peccatorum servire justilioe, nisi ut
Domus aulem Dci, quia ibi natus est Cbristus in quiete vivat in verbo , ex quo videtur principium
Bethleem. Porta verocoeli, quia ibi in lerram de- quod csl Dcus.
sccndit, ibi iterum ad coelum conscendit. Erectio Bala, ancilla Rachel, interpretatur invelerata. De
autem lapidis, resurreclio Christi esl. Porro scala veleri quippe vita, carnalibus sensibus dedita, cor-
Christus est qui dixit : Ego sum via (Joan. xiv). Per poreoe cogitanlur imagines, etiam cum atiquid de
liiinc ascendebant et descendebanl angeli: in qui- spiritali et incommutabili substantia divinitatis au-
bus significali sunt Evangclici praedicatoresChristi, ditur.
ascendentes uliquc cum ad inlelligendam ejus su- Suscipil et Lia de ancilla sua filiosamore habendi
peremincnlissimam divinitatem excedunt universam nuinerosioris prolis accensa. Invenimus autem Zel-
creaturam, ut eum inveniaut in principio Verbum pham, ancillam ejus , interprelari os dicens. Qua-
Domini, per quem facta sunl omnia; descendenles propter haecancilla illos figurat quorum in praedica-
aulem, ut eum inveniaiil /VrCu»!ex muliere, factum tionc fidei evangelicoeos erat, et cor non erat. Dr
sub lege, ut eos qui sub lege erant redimeret (Gal. iv). quibus scriptum esl: Populus hic labiis me honoral,
ln ill» enim scala a terra usque ad coelum erecta, id cor autem eoruin longr esl a me (Isa. xxix). Dc qui
U DE UNIVERSO LIBRl X/.i. — LIB. II. 42
bus Apostolus dicit: Qui prmdicas non furandum, A tenlioe appetcre, sicut scriptum cst: Surgite, post-
furaris (Rom. n). Verumtamen ut etiam per hanc quam sederitis (Psal. cxxvi). Rachel ergo idola se-
conditionem libera illa uxor Jacob laborans filios dendo operuit, quia sancta Ecclesia Christum se-
haeredes regni suscipiat, ideo Dominus dicit: Qum quens vitium terrente concupiscenliee.per humili-
dicunt, facite : qum autem faciunt, facere nolile latem poenitentiaecooperuit. De hac cooperationc
(Matth. xxm). Unde et Apostolus : Sive, inquit, oc- vitiorum per Prophetam dicitur : Beati quorum re-
casione, sive veritale Chrislus annuntietur: et in hoc missmsunt iniquitates , et quorum tecta sunt peccala
gaudeo, sed et gaudebo (Phil. i): tanquam et an- (Psal. xxxi).
cilla pariente de prole numerosiore loetatur. Sumpsit aulem Jacob lapidem , el constituit euni
Servitus itaquc ipsa Jacob septem annorum pro litulum, etc. Mystice autem inter fideles tam Ju-
duabus uxoribus hujus vitse praesentis tempus signi- daeosquam gentes testis est lapis eminens in similitu-
ficat, quia per septem cvolvitur; in qua Dominus dinem Christi, et acervus lapidum, qui est multitudo
formam servi accepit, factus obediens paternae vo- credentium. Vir enim, qui cum Jacob luctatus est,
luntati usque ad morlem. Ille enim pro ovibus ser- typum Christi evidentissime gesserat. Cui tamen
vivit; et Dominus noster ait: Non venit Filius homi- ideo prsevaluit Jacob, utique volenti, ut mysterium
nisministrari, sed ministrare (Matth. xx). Ille pavit B figuraret passionis Domini. Ubi visus est Jacob in
oves; et Dominus in Evangelio dicit: Ego sum pa- Judaeorum typo, hoc est, in corporis sui sobole proe-
stor bonus (Joan. x). llle mercedis lucro varium sibi valuisse Deo , et quasi cum infirmo, ita cum carnc
pecus abstulit; Christus diversarum gentium varie- ejus luctamen inire, et invalescere in passione ejus,
tatem sibimct congregavit. Ille tres virgas amputatis sicut scriptum est cum dicerent: Crucifige. Et la-
corticibus in alveis aquarum opposuit, ut in earum men Jacob ab eodem angelo benedictionem, quem
contemplatione multiplicarentur ejus oves; et Do- victor superaverat, impetravit. Cujus nominis im-
niinus noster in aqua baptismatis tria personamm positio utique benediclio fuit. Interpretatur autem
nomina, Patris, et Filii, ct Spiritus sancti, populo Israel, vidensDeum: quod erit in fine praemiumsan-
fideli proposuit, ut quisquis hoc pleno corde perspe- ctorum omnium. Tetigit illi porro idem angelus la-
xerit, efficiatur ovis Dei. titudinem femoris, et claudum reddidit; sicque erat
Post longam igilur servitutem, quam Jacob apud unus atque idem Jacob benedictus et claudus : be •
socerum suum pro uxoribus vel pro mercede susti- nedictus in his qui in Christum ex eodem populo
nuit, praacepit ei Deus ut reverterelur ad patriam crediderunt; atque in infidelibus claudus. Nam in
suam. Tunc, ignorante socerosuo,cumuxoribus suis femoris nervo valeludo generis et multitudo est.
properavit. Laban aulem consecutus est eum in Plures quippe sunt in stirpe, qui degenerantes a lide
moiite Galaad cum furore, atque idola, quae Rachel patrum, et a praeceptis sui auctoris deviantes, in er-
furaverat, apud eum requisivit, nec reperit. Quid rore sui seminis claudicant; de quibus prophelice
ergo sibi hoc ipsum figuraliter velit, videndum. prsedictum cst : Et claudicaverunl a semitis suis
Dum enim Laban superius aliam gerat personam, (Psal. xvu). Qui tamen populus post tactis sibi viri-
nunc tamen diaboli typum figurat. bus non solum claudicat, sed et torpescit, ne ultra
Laban quippe interpretatur dealbatio. Dealbatio jam generare filios possit. Denique quod adjecit idem
autem diabolus non inconvenienler accipitur, quia patriarcha vidisse se Deum facie ad faciem, cum
cum sit tenebrosus ex inerito , transfigurat se velut superius virum secum narrat fuisse luctatum, id si-
angelum lucis (II Cor. xi). Huic servivit Jacob, id gnificat quia idem Deushomo erat futurus, qui cum
est, ex parte reproborum Judaicus populus, ex cu- Jacob populo luctaretur.
jus carne incarnatus Dominus venit. Potest etiam l Dina, quae transferlur in causam ; jurgii enim in
per Laban mundus hic exprimi. Qui cum furore Ja- Sichimis causa exstitit. Hoecquippe, ut mulieres vi-
cob sequitur, quia electos quosque, qui Redemptoris deret extraneae regionis, egreditur, quando unaquoe-
nostri membra sunt, persequendo opprimere cona- p. que mens, sua studia negligens, actiones alienas
tur. Hujus filiam, id est, seu mundi, sive diaboli, curans, extra habitum atque extra ordinem pro-
Jacob abstulit, cum Christus sibi Ecclesiam conjun- prium evagatur. Quam Sichem princeps lerrae oppri-
xit. Quam et de domo Patris abstulit, quia ei per mit, quia videlicet intcntam curis exterioribus dia-
Prophetam dicitur : Obliviscerepopulumluum,et do- bolus corrumpit. Et agglutinata est anima ejus cum
tnum patris tui (Psat. XLIV).Quid vero in idolis, nisi ea (Gen. xxxiv), quia unitam sibi per iniquitatem re-
avaritia designatur? Unde et per Paulum dicitur : spuit; et quia cum mens a culpa resipiscit, afflci-
Et avaritia, quw est idolorum servitus (Col. m). La- citur; atque admissum flere conatur, tristem blandi-
ban ergo veniens apud Jacob idolum non invenit, tiis falsoespei delinit. Zelus quem habuerunt filii Ja-
quia ostensis mundi thesauris diabolus in Redem- cob in ulciscendo stupro sororis suae, moraliter
plore nostro vestigia concupiscentioeterrenae non re- commonet pastores fidelium, quatenus habeant cu-
perit; sed quaeJacob non habuit, ea Rachel sedendc ramanimarum sibi commissarum, ne violenter aut
cooperuit. corporali delicto, aut fornicatione spiritali polluan-
Per Rachel quippe, quae ovis Dei dicitur , Eccle- tur ; paratique sint ipsi semper, secundum Apo-
sia figuratur. Sedere autem, est humilitatem poeni- stolum, ulcisci omncm inobedientiam resislentem
PATROL. CXI. 2
43 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 44
veritati, atque excommunicalionis gladio ferianl A quia mandragoris filii sui Ruben introitum viri, qui
Blupratorem , ne pro tanto coniroisso* impunitus Racheli debebatur, ad se emerat Lia. Unde et dum
evadat. natus esset, dixit Lia : Dedit Deus mercedemmeam
Ruben, primogenitus Israelis, qui interpretatui (Gen. xxx). Huhc pater Jacob in benedictione sua
risioms /Sfi«s;sicehim quando eum peperit Lia, vo- «sinum fortem nUncupavit (Gen. XLIX),suppohentem
cavit nomeh ejus Ruben, dicens : Quia vidil Deui humerum suurh ad portandiim, quia in labore terrae
humilitatem metim (Gen. xxix), populum significat et vehendis admare quoeiu finibus suisnascebantur,
Judaeorum, qui Deum quodammodo vidit, hoc est, plurimum laboravit. Significat autem ecclesiam de
agnovR per acceptionem legis; sed violavit cubile gentibus, quae subjecit humerum suum ad crucis onus
Dei Patris, quando carnem, quam sibi Christus asci- portandum, et ad implendurn mandata Ohristi, qui
verat, cOnfixit in patibulo crucis. Aliter significal dixit: Jngum emmmeumsuuve,etotiusmeum tcve
eleclum populum ex Judaeis, cui divina miseratio est (Matth. si).
contutit ut qui Deum negando et crucifigendo Zabulon, qui interpretfltur habitdculum, proptcrea
oeternaemorti seipsum addixerat, compunctus ad qitia Lia jam secura de cohabitalione Jacob dixit :
prsedicationem sanctorum apostolorum, erroris sui Habitavit vir tmus mecum (Gen. xxx). flic eamdern
poenitentiam ageret et ex fide viveret. " Eodesiam significat, quae secus fluctus hujus vitee in-
Simeon inlerpretatur audilio ; sic eniin dixit Lia, habitans, omnes tenlafiohes et turbines saeculi sus-
quando peperit eum : Quia exaudivit me Deus tinet et in doeloribus sriis aa-rtrentes virtulum [el]
(Gen. xxix). Hic seribas designat Judaeorum, qui laudes Doniino referendas convocat populos omnium
acceperunt quidem vocem Dei, <praeceptalegis sibi genlium.
tradentem, sed in furore suo occiderunt prophelas, Nephtalim quoque iirterpretatur convertit me, vel
et indoloresuosuffoderuntfixuris clavorum Christum dilatavit me, vel certe impticuit the. Be cottversionc
firmissimum murum, in quo credentes stabili robore sive eoriiparalione causa nomiriis ejus est. Unde et
communiuntur. dicit Rachel, cum eum peperisset ancilla ejus
Levi, qui interpretalur additus, aucior et figura Lia [Borla]: Comparavit me -Deusetetnsorore mea,
est principum sacerdolum qui Dominum crucilixe- etinvalui (Gen. xxx). Cui dixit paterih benedictione
runt. AJiter Levi significat chorum apostolicum et sua : Nephtatim xervus emissus, datts eloquia pui-
universum martyrum exercitum, necnon etmarty- chritudinis (Gen. xi.ra). Sive, Neplitalim ager irri-
rum caput; omnique ordini perfectorum ista dicun- guus. Utrumque enirh significat Hebroeum verbuin
tur, qui perfeclionem charitatis morientes pro Do- •ttita. Significat -atttem quod aquae -Tjalidoein ipsa
mino impleverunt; et abrenuntiantes omnibus cul- ^ nascuntur tribtt'; sive quod siiper lacum Genesar
men doctrinee evangelicse asseculi sunt, tanquam fluento Jordanis esset irriguus. Hebrsei autem vo-
veri Levitaenon habentes partem in terra, sed cum 'lunt propler Tiberiadem, quae 'legis videbatur ha-
Propheta dicentes : Dominus pars hmreditatis mem bere nolitiam, agrum irriguum et eloquia pulchri-
(Psal. xv). Unde Moyses in benedictione Levi ad tudinis prophetari. Cervus autem emrssus tempora-
Dominum ait: Perfeclio tua et doclrina tua virosancto neas fruges et velocitatem terrse HberiorisoStendit;
tuo, quemprobasii in tentalione, et judicasii ad aquas sed melius, si ad doctrinam Salvatoris cuncta re^
conlradiclionis (Deut. xxxni). Tentalus est enim vir ferimns, quod- ibi vel maxime docuerit Salvator :
iste sanetus, ut Apostolus ait, per omnia [pro] quod in Evangelio qaoque scripttim cst. Aliter
similitudine, exceptopecculo(Heb. lv). Sed maxiinam autem exprimlt omnes sanctos praedicaiores, qui
ci tunc diabolus tentationem intulit, cum in ejus ne- instar cervorum transiKentes, ad superria se eri-
cem Judaeorum animos tanta obstinationeexcitav.it, ut g«nt, cunclisque credentibus doctrinse eloquia con-
omnes una voce dicerent: Sanguis ejus super «oscef ferunt.
super filios nostros (Matth. xxvn). Aquaeenim contra- Dan interptietatnr judicium. Bala eniiri euin cuni
diclioois populi sunt JudoBorum,qui inundatione per= peperisset, dixit Rachel domina ejus : JudiCatit me
secutionum contra Christum et sanctos ejus surre- Dominus, vt exaMiens dedit mihi filhtm: causam
xerunt. nominis expressit. Hic juxta prophetiam Jacob,
Juda confessio djeitur, quia quando eum peperit cohuberin t)ia, cerastes in semita esse dicitur {Gen.
Lia, laudem Domino retulit, dicens : Nunc super hoc XLIX).Dicunt quidam Antichristum per lioec Verba
confitebor Domino (Gen. xxix), id est, gratias ago. proedicide istatribu futurum, pro eo quod hoc loco
Hic siguificat Christuin, qui in cubili sepulcri, Dan et coluber asseritur et mordens ; et uhde inter
quasi leo securus, quodam eorporis somiio quievit, tribuslsrael primusDan ad aquilonemcastrametatus
devietoque inorlis imperio, post triduum surrexit; est.significansillumquiseinlateribusaquilonissedere
qui contra adversarias poteslates in cruce con- dicit; et de quo figuraliter propheta dicit: A Dan
fligens, sanclam Ecclesiam , quam de gentibus auditus est fremit-us equorum (Jer. vtir). Qui non
universis ad se vitem veram colligens vino. san- solum cotuber, sed etiam cerastes vocatur. Cerata
guinis sui lavavit, cunctis hostibus superiorem enim Gra;ce cornua dicuntur. Serpens ille cornutus
fecit. esse perhibetur, per quem digne Antichristus asse-
Isachar, qui interpretatur merces. Hoc autem idco ritur qui contra vitam fidelium cum morsu pesti-
45 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. II. iQ
feree proedicationis armabitur ctiam cornibus pote- A pheta praedixerat : Ab ortu enim solis usque ad oc-
statis. Quis autem nesciat semitam angustiorem esse casum magnum esl nomen tneum et horribile in gen-
quam viam ? Fit ergo coluber in via, quod in prae- tibus (Malaclt. r). Quia vero perhumilitatem passio-
sentig vitoe latitudine eos ambulare provocat, qui- nis ad tantam excrevit gloriam celsitudinis, apte
bus quasi parcendo blanditur; sed mordet, quod de ejus morte subjungitur : Quasi leo requievit: ce-
eos quibus ljbertalem tribuit, erroris sui veneno pilque brachium et verlicem, etc. (Deut. xxxm). In
consumit. Fit itaquc iterum cerastes in semita, quia requiclione enim leonis, potestas exprimitur ipsius
quos fideles reperit, et sese inter angusta ilinera Salvaloris, qui brachio fortitudinis suae potestates
proecepti coelestis constringere videt, non solum mundanas religioni suoe inelinavit. Subjc«tis quippe
nequitia callida persuasioois impetit, verum etiam sibi regnis et gentibus uriiversis principalus ejus po-
terrore potestatis perimit in persecutionis angore. tentia claruit. Ipse enim apostolis, principibus scili-
Post beneficia fictaedulcedinis exercet cornua pote- cet populi Dei, toto orbe Evangelium praedicantibus
statis. In quo loco cqui nomine hunc mundum insi- adjutor et cooperator ubique fuit, dicente evangeli-
nuat, quod per elationem suam in cursu labentium sta : llli aulem profecti prwdicaveruntubique,Domino
tempprum spumat; et quod Anlichristus extrema cooperante et sermonemconfirmantesequentibussignis
mundi apprehendere nititur, Cerastes iste equi an- B (Marc. xvi).
gulas niordere perhibetur. Ungulam quippe equi Aser, qui interpretalur beatus; quia dum eum
mordere, est extrema seeculi feriendo contingere, peperisset Zelpha, dixil Lia : Beata ego, et beatificant
ut cadat ascensor ejus retro : quia quisquis in ini- me mulieres (Gen. xxx). Hic demonstrat Dominum
quitalibus digniiate mundi extollitur, retro cadere Jesum Chrislum, cujus panis pinguis est in ore cre-
dicitur. Dicit enim Moyses in benedictione : Dan ca- dentium, quia et delicias preebel regibus, hoc est,
lulus leonisfluit largiter de Basan (Deut. xxxm). Leo corporis sui et sanguinis sacramenta dat sanctis,
enim per fortitudinera Christi figuram gerit; e con- qui rite reges dicuntur, quoniam bene semetipsos
trario vero per ferocitatem significat diabolum. An- vel sibi subditos regunt. Hic secundum prophetiam
tichristus ergo filius est ferocis diaboli. Hic largiter Moysi est benedictus in filiis, et placens fratribus
ftuit de Basan, quia plenus est confusione. Basan suis, cum credentes in eum ct per ejus gratiam rc-
enim interpretatur confusio, sive pinguedo, vel bru- nascentes universum orbem in similitudine replevc-
chus. Pinguedo enim nimietatem significat suae ava- runt; et fratribus, hoc est, apostolis et sanctis gra-
rilioe atque luxuriae. Bruclii autem similitudinem ha- tiam sueedilectionis ita tribuit, ut legis coercmonias
bet in hoc, quod sicul bruchus herbae, ita ipse virtu- spernerent, et suscepta evangelica vcrilate gaude-
tum devastat formositatcm. C rent et exSullarent, quoniam digni habili sunt pro
Gad ab eventuseu procinclu vocalus est. Quando nomine ejus contumeliam pati, cunctisque fidelibus
enim peperit eum Zelpha, dixit domina ejus Lia : In- praedicarent, diccntes : Omne gaudium existimale,
fortunata, idem quod dicilur, in pmcinctu vel eventu. cum in tentaliones varias inciderilis (Jac. i). Unde
Dicit enim de ijlo in beuedictione pater Jacob: Gad aulem tanta in eis sit abundantia charitatis Ghristi,
accinctus prmliabitur ante eum, et ipse accingetur re- exponilur figurate, dum subditur : Tinguit in oleo
trorsum (Gen. XLIX).Totum autem illud est, quod pedem suum (Deut. xxxin). Ascendens quippe in
ante Ruben et dimidiam tribum Manasse ad filios ccelum caput nostrum Dominus Chrislus chorum
quos trans Jordanem in possessione diviserat, post apostolicum, cujus consona pra:dicatione universum
quatuordecim annos revertens, praelium adversum mundum erat peragralurus, quasi pedem in terra
eos gentium vicinarum grande reperit, ct victis adlmc consistentem oleo Spiritus sancti copiosissime
hostibus fortiter dimicaret [dimicavit]. Lege librum unxit; ex quo concepta virtute nullo labore defi-
Jesu Nave et Paralipomenon. De quo Moyses ait : ceret, sed immarcescibilis semper gaudii alacritate
Benedictus in tatitudine Gad : quasi leo requievit, ce- polleret, cui etiam incorruptibilis calciamenti prae-
pitque brachium el verlicem; et vidit principatum " stitit munimentum, de quo sequitur : Ferrum et ws
suum, quod in parte sua repositus doctor esset; qui calciamentum ejus. Cujus dies juventutis ita fiunt,
fuit cum principibus populi, et fecitjuslilias Domini, ut senectutis; quia corpus ejus, quod est Ecclesia,
et judicium suum Israel (Deut. xxxui). In benedi- in primordio fidei floruil virlutibus, sapientia viguit,
ctione Gad videtur Moysespraedicere secundum hi- miraculis coruscavit. Sic et in fine saeculiin electis
storiam, potentiam virorum fortium vel judicum, perseverat vigor fidei, et ardor charilatis usque in
qui de illa tribu fuerunt : sicut fuit Jephte inler finem. Hic rectissimus est ascensor coeli, quia su-
caeteros judices valde clarus et nobilis actu. Secun- per omnes virtutes ccelestes et potestates angelicas
dum allegorias vero Gad inlerpretatur accinclus, postresurrectionem suam ascenditetsedet ad dexte-
figuram Domini Jesu Christi, qui adversus nequilias ram Patris (Eph. i). Magnificentiaejus discurrunt nu-
spirituales pugnaturus, in infirmitate carn.is nostree bes (Deut. xxxin). Doctores videlicet et praedicatores
virtute divinitatis suae preecinctus apparuit; qui in Evangelii in tolo orbe disseminanl verbum Dei. Cu-
lalihidiu.ebenediGtus est, cum non solum ex Judaeis, jus suntbrachia sempilerna (Ibid.): quia cunctis ho-
sed ex oronibus etiam nationibus amplissimum a stibus vicloria ejus fit perpeUia. Qui ejiciet a fa-
Patrc toto orbe regnuin accepil, impleto quod Pro- cie sua inimicum diabolum, et dicit : Contere,
47 (B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS II. 4g
quando novissima inimica deslructur mors, et A centis deorsum, ut omnibus angclis el hominibus
electi omnes immortalitate et incorruptionc ve- dominarelur. Benedictionibus uberum, id cst, sive
stiti triumphantes in regnum intrabunt aeternum. duorum testamentorum, quorum altero nuntialus
Joseph ab eo quod sibi aliud additamenlum op- est, altero demonslratur ; sive bcnedictionibus ube-
taverat mater, vocavit augmentum. Hunc Pharao runi Mariae,quee vere benedicta erant, quia iisdem
Sephanelh appellavit, quod Hebraice absconditorum sancta virgo de se potum laclis Domino immulsit.
reperlorem sonat, pro eo quod obscura somnia re- Unde et illa mulier in Evangelio ait: Beatus venter
velavit, eique sterilitatem praedixit. Tamen quia hoc qui te portavit, et ubera quw suxisti (Luc. xi). Bene-
nomen ab iEgyptio ponitur, ipsius linguae debet ha- dictionibus uberum et vulvm. Etiam hic benedicitur
bere ralionem. Interpretatur ergo Sephanelh JE%y- et vulva ejusdem matris; illa utique virginalis,
plio sermone Salvator mundi, eo quod orbem terroe quae nobis Christum Dominum edidit. De qua per
ab imminente famis excidio liberaret. Quod autem prophelam Jeremiam dicilur : Priusquam te forma-
Joseph a fratribus venditus in jEgypto sublimatur, rem in utero, novi te ; et antequam exires de vulva,
Redemptorem nostrum significata populo Judaeorum sanclificavi te (Jerem. i). Benedictiones palris lui
in manibus persequentium traditum, et nunc in confortatm sunt in te benedictionibuspatrum tuorum.
gentibus exaitatum. Cui pater in benediclione sua B Benedictiones, inquit, Patris tui coeleslis, quae data;
ait: Filius accrescens et decorus aspeclu. Filiw dis- sunttibi,a summo cceli et abyssi confortatoe sunt,
cnrrerunt super murum, sed exasperaverunt eum, id est, praevaluerunt benedictionibus patrum tuo-
etjurgati sunl, invideruntque illi, habentes jacula, rum. Ultra omne enim sanctnrum meritum patriar-
elc. (Gen. XLIX).Haecprophetia post passionem Do- charum convaluit benedictio omnipotentis Patris in
mini patemae vocis imaginem prsetulit, quia redeun- Filio, ita ut ei nullus sanctorum aequetur. Donec ve-
tcm in ccelum post victoriam Chrisli Pater alloqui- niret desiderium collium wternorum. Colles isti
lur, dicens : Filius accrescens Joseph. Filius accre- sancti sunt, qui Christi adventum prophetantes ma-
sccns ulique in gentibus, quia cum ob incredulila- gno desiderio incarnationem ejus exspectaverunt.
tem Synagogae populum reliquisset, innumeram Dc quibus Dominus dicit: Quia multi justi et pro-
sibi plebem Ecclesiae ex omnibus gentibus amplia- phetw cupierunt videre qum videlis (Luc. x). Hi ergo
vil. Quod ct David cecinit, dicens : Reminiscentur sancti dicti sunt, colles propter excellentiam san-
et converlenlur ad Dominum universi fines lerras clitatis. Qui eliain oeterni vocantur, quia vitam con-
(Psal. xxi). Filius accrescens et decorus aspectu. sequuntur oeternam, nec intereunt cum mundo,
Omnes enim superal illius pulchritudo, juxta quod sed esse creduntur oelerni. Fiant in capite Joseph.
de ipso in psalmis canitur : Speciosus forma prm C Omnes benedictiones istee super caput Christi po-
filiis hominum (Psal. XLIV).Filim discurrerunt super nuntur, quas incarnalus accepit. Et super verlicem
murum, id est ecclesioe,quae crediderunt in Chri- Nazarwi, de quo scriptum est : Quoniam Nazarwus
slum. Hae super soliditatem fidci, quasi super mu- vocabitur(Malach. n), id est, sanctusDei. Interfra-
rum, amore pulchritudinis Christi accensae discur- tres suos, quia ipse est caput omnium eminens, uni-
rerunt, ut verum sponsum per contemplationem as- versorum videlicet sanctorum; ouos etiam et fratres
piciant, et osculo charitatis illi copulentur atque vocat in psalmis.
adheereant. Sed objurgati sunt eum, quando falsis
testimoniis calumnianles sanctum Deum opprimere estBenjamin, qui interpretatur filius dexlerw, quod
virtutis. Nam mater ejus moriens vocaverat no-
Synagogsepopuli cogilaverunt. Inviderunt itti haben-
men ejus Benoni, id est filius doloris mei; pater au-
tesjacula. Neque enim quisquam in Joseph conjecit tem hoc mutavit,
filium dexterw nominans. Benjamin
sagittas, vel aliquod vulneris telum, sed hoc spe- autem Pauli
cialiter evenit in Christitm. Sedet in forti arcus aposloli imaginem praetulit, quia el mi-
nimus apostolorum fuit, et de tribuejus ascendit. Isle
ejus. Christus enim arcum suum et arma posuit cst
in Deo, qui fortis est propugnator. Cujus virtute lupus rapax, mane perseculor diripiens, vespere
concidetur omnis nequitia perfidorum. Et dissoluta jv doctor pascens. Quod autem dixit Moyses in bcne-
sunt vincula brachiorum ejus, quibus fratres eum dictione Benjamin: Amanlissimus Domini habitabit
in in thalamo tota die morabi-
vinctum ad Pilatum duxerunt, vel quibus eum confidenter; eoquasi
in tur, et inter humeros iltius requiescet (Deut. xxxm),
suspensum ligno crucifixerunt. Rescissa sunl enim videlur quidem secundum historiam tangere, quod
per manum omnipolentisJacob, hoc est, per manum
Dci Bcnjamin a patriarcha simul et propheta spirilu Dei
omnipotentis Jacob, ex cujus femore ipse Do- pleno videlicet patre suo Jacob amarelur; et quod
minus bonus pastor egressus est, lapis et firmilas
credentium in Israel. Deus patris tui erit adjutor pcr dispensationem Dei locus ille, in quo cullus
maxime futurus erat, tribui eidem decerneretur, hoc
tuus. Quis adjuvit Filium, nisi solus Deus Paler, est Jerusalem, ubi templum et altare Dei construe-
qui dixit : Jacob puer meus, suscipiat eum anitna
batur; atque ideo subjungitur : Quasi in thalamo
mea; et omnipotens benedicet libi benedictionibus tota die morabitur? quia Jerusalem fuit eo tempore
cwli desuper, benedictionibusabyssi jacentis deorsum.
locus, quem elegit Dominus, ut esset nomen ejus ibi.
Universa enim subjecit ei, coelestia per benedictio-
Allegorice autem Dominus noster Jesus Christus ipse
nem coeli, et lerrena pcr benedictionem abyssi ja- ainanlissimus est Dci
Patris, de quo dixit; Hic ett
49 DE UNIVERSO LIBRI XXli. — LIB. II. 50
Filius meus dileclus, in quo mihi bene complacui A juslificavit; et quos justificavit, illos et glorificavit
(Matlh. m). Hic in virtute Palris permancl, quia in (Rom. vm). Sed heec, ut dixi, in occulto, ubi fit ct
dexlera virlutis sedet, et regnavit [regnat] in excel- conceptio sanctae ubertatis. Mittitur autem hsedus
sis. Sed ct de humilitate ejus intclligi potest, promissus tanquain meretrici (Gen. xxxvm). Haedus
quia in ea (divinitas habitat confidenlcr, quam exprobratio, peccati per eumdem Odollamitem, tan-
sihi conjunxit in unitate personae. Quod autem tn quam increpanteni et dicenlem: Generatio viperarum
thatamo morabitur, et inter humeros illius requiescet, (Matth. m). Sed non eam invenit peccati exprobratio,
significat quod in utero Virginis ccelesti sponso con- quam mutavit confessionis amaritudo. Post vero jam
juncta est Ecclesia, quae in forludine polentiae Chri- publicis signis annuli et monilis, et virgae, vicit te-
sti, et in operibus ejus maximam fiduciamac requiem mere judicantes Judaeos, quorum jam personam ipse
meiilis habel. Judas gestabati; qui hodieque dicunt, non hunc po-
Manasses dictus est ab eo quod sit patcr ejus obli- puhimesse Christi, nec habere nos semen Abrahae.
tus laborum suorum. lta Hebraice vocatur oblivio; Sed prolatis certissimis documenlis nostreevocationis
gestat autem figuram prioris populi. juslificalionisque et glorificationis, erubescunt sine
Ephraim, qui interprelatur frugifer, sive augmen- dubio et confunduntur, et nos magis quam se juslifi-
lum; eo quod auxerit eum Deus. Hic autem gen- B catos esse fatebuntur.Pignora enim refert habere se-
tium significat populum, qui per benedictionem cumEcclesia. Accusatur enim a Judoeisquasi adulle-
patriarchaj praepositus est majori populo Judaeo- ratrix Iegis; sed ostendit virgam signum passionis, et
rum. monile legis legilimae,etannulum pignus immortalita-
Thamar interprelatur amaritudo pro viris mortuis. tis. Quod autem Scriptura dicit parientem Thamar et
Eadem et commutans; mutavit enim se in habitum duos in utero geminos habentem-,quoruin scilicet pri-
meretricis, quando cum socero suo concubuit. mus, qui dicitur Zara, misit manum suam, et obsle-
Phares inlerprelalur divisio, ab eo quod diviserit trix ligavit coccinum; et dehinc illo manum intrinsc-
membranula secundarum; divisoris inde, id est cus retrahenle posterior, qui Phares vocatur, por-
Phares, sortilus est nomen. Unde et Pharisaei, qui rexit manum, et nascendo processit : figuraliter
sequasijustos a populo separabant, divisi appella- congruil quod extenderil Israel in legis opera manum
banlur. suam, et eam prophelarum et ipsius Salvatoris pol-
Zara, fraler ejus, in cujus manu coccinum, inter- lutam cruore contraxerit; postea vero prior aperit
pretatur oriens; sive quia primus apparuit, sive quod populus, genliuin scilicet, ut fuluri essent novissimi
plurimi ex eo justi nati sunt, ut in libro Paralipoine- qui erant primi, et primi fuluri essent qui erant no-
non continetur. Thamar habitum mulat, mutat et no- C vissimi.
men: et fit de Synagoga Ecclesia. Sed in ea prorsusi Job autem, ut quidam suspicantur, in libro Gene-
nomen amaritudinis manet; non illius amariludinis, seos Johab nominalur, et de stirpe Esau generatione
in qua Domino ministravit, sed illius in qua Petrus ; quarta natus credilur. E contra Hebraei asserunt eum
amare flevit. Nam et Judas Latine confessioest. Con- de Nachor stirpe esse generatum. Nam Eliphaz, qui
fessioni ergo amaritudo miscealur, ut vera pceni- unus de iribus amicis Job esse legitur, in libro He-
tentia prsesignetur: hac poenitentia fecundatur Ec- braicarum Quaestionum scriptum reperi, quod ipse
clesia in omnibus gentibus constituta. Oporlebat: fuerit filius Esau ex Ada uxore sua. In Lalinum quo-
enim Chrislum pati et resurgere terlia die; et prwdi- que vertitur Job, dolens. Et recte dolens, propler
cari in nomine ejus pamitentiam et remissionem pec- percussionem carnis et passiones dolorum ; calami-
calorumper omnes gentes incipientibus ab Hierusalem tates cnim suas nominis elymologia figuravit. Hic
(Luc. xxiv). Nam et ipse habilus merelricis confes- ergo in factis dictisque suis personam exprimit
sio peccatorum est. Typum quippe Ecclesiee gerit Redemptoris, de quo scriplum est : Ipse dolores no-
Thamar ex gentibus evocatoe, sedens cum hoc habi- stros tulit et wgrotalionesportavit (Isa. LIII).
lu ad portam Enan vel Enachin, quod interpretatur Uxor quippe ipsius Job, quae euin ad maledicen-
fons. Cucurrit enim velut cervus ad fonles aquarum " dum provocavit, pravitatem carnalium designat.
pervenire ad semen Abrahae. lllo enim nou cogno- Tres vero amici illius typum tenent haeretico-
scenteferatur (sic),quia de illopreedictum est:Popu- rum , qui sub specie consulendi studium gerunt se-
lus quem non cognovi,serviet mihi (Psat. XLIV).AC- ducendi.
cepit in occulto annulum et monile et virgam (Gen. Eliud vero, qui contra eum superbe locutus est,
XXXVIII), quia vocatione signatur, juslificatione de- doctorem superbum et arrogantem demonstrat, qui
.coratur, glorificatione exaltatur. Quos enim prwde- durius increpatione sua fidelium intra sanctam Eccle-
\ stinavit, Uloset vocavit; quos autem vocavit, illos et: siam arguit el increpat lurbam,
§1 B. RABANTMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 52
LIBER TERTIUS.
CAPUT PRIMUM. A Filia Pharaunis, quoeexposrtum Moysenad fipam

De alits tfitibusdamviris sive feminis, quorum nomina fluminis collegit (Exod. u), Ecelesia gentium est,
in Veteri Testamento scripta legunlur. quae Chrislum ad flumen sdotarisTavacri reperit.
Pharao nomen est non hominis, sed honoris, sicut Jamnes inlerpretatur marinus, sive ubi est signum.
npud nos Augusti appellantur reges, cum propriis Coram enim signis Moysi cessit, et defecit signum
nominibuscenseantur. Exprimitur autem in Latinum ejus. Unde et dixerunt magi : Hie digitus Dei esl
Pharao, denegans eutn, utique DeUm, sive dissipans, (Exod. VIH).
seu discooperiens,scilicet populum Dei, cujus fuit af- Mambres interpretatur mare pelliceum, sive mare
flictor. Hic ergo figuram diaboli habuit, qui in hujus in capite.
sseculi captivitate populum Dei perdere et terrenis Moyses'interpretatur sumptus ex aqua. Invenit
viliorum operibus praegravare tentavit. Cujus eunu- eum ad ripam fJiiminis expositum filia Pharaonis.
chus Puliphar, qui inferpretatur os inclinans ad dis- Quem colligens adoptavit sibi, voeavitque nomen
cenduin, emit Joseph,veridentibus fratribus suis. Sic ejus Moyses, eoquod de aqua sumpsit eum. Hic ly-
ct castus in disciplinis evangelicus populus prctio pum Christi gestavit; qui populaffi Dei fl jugo diabo-
fideiemil Christum, vendentibus eum Judoeisproxi- licoeservilutis eripuit, et ipsum diabolum in oelerna
missanguinis sui. Qui merito os inclinans ad discen- B poena damnavit.QuidecemplagispercussitjEgyptum,
dtim dicitur, quia subdit se doctoribus ad discendam et decem prseceptis erudivit pOpulumDei in deserto;
sapientiam divinam. Pharao ergosomniumvidil, quod quia Christus in mandalis Evangelii, quibus in de-
interpretalus est Joseph, quia mysterium incarna- serlo istius mundi nutrit credentes, arguit ac dam-
tionis Dominicae,quod ignorabat diabolus , Christus nat incredulos. Hic virga percutiens petram foiitem
gentibus manifestavit. Nam septcm anni ubertatis, viventis aquam produxit: sic et Christus per passio-
qui in septem spicis plenis, seu in seplem vaccis pin- iiem crucis mortem degustans, sanguinem et aquam
guibus ostendebanlur, septem charismatum spirita- de lalere suo produxit, quibus duobus sacramentis
lium dona, quibus uberlas fidei larga pielate redun- sancta induitur Ecclesia. Moyscs populum per de-
dat, significabant. At contra septem steriles ct tetiues sertum duxit, sed tamen nltra Jordaneffl in terram
famem verilatis et juslilioe novissimis temporibus fi- repromissionis hon introduxit : quia Vetus Testa-
gurabant. Joseph autem, qui typum induerat Christi, mentum licet futuram in ccelis patriam in scriplis
currum meruit et preeconiavit ante eum, et consti- suis promiserit, lameh non, nisi per Jesu Christi
luit illum PhaTao super universain tefrafti jEgypti : ducatum, aditum regni coelestis ulhjs adeptus est.
el Dominusnoster postquamest distractus a Juda, ut Hic quoque per fiuenta baptismatis populum suum
Joseph a frairibus, et de infernorurh carcere resur- *-"in terram Ecclesise inlroducens, vitae aeternseclectis
rexit, ascendit currum regni coelestis : de quo scri- suis dedil promissionem, et terrigenas fecit esse coe-
ptum est: CurrusDei decemmitlia(Psal. xcvn); et ac- licolas. Accepit ergo Moyses unam de septem filia-
cepil potestatem a Patre praedicandi et judicandi, bus Raguel, qui intcrpretatur paslio Dei, sive amicus
sicut apostolus Paulus ait: Et dedit ei nomen quod ejus Deus, nomine Sephoram, quoe interpretatuf
esl super omne nomen, ul in nomine Jesu omne genu pulchritudo, sive placens. Qusegenuit ei filiuin, quem
flectalur cwlestium,terrestriumetinfernorum (Phil. n). vocavit Gersan, quod interpretatur advena. Pcperit
Accepit quoque et annulum, pontificatum scilicet el alterum, qui vocatus est Eliezer, et intefpretatur
fidei, quo credentium animae salutis signo signanlur Deus meus adjutor, cum Redemplor de gentilipopulo
frontibus et cordibus. Per signum crucis figura oeterni Ecclesiam septiformem spiritali cottjugio srbi Copu-
regis exprimitur. Indiiiturque stola byssina, id est, lavit, quae licet munere sancti Spiritus septiformis
sancta carnebysso candidiore, et stola immortalita- sit, tamen una est in fide catholica : de qua in
tis. Accepitquoque torquem auream, id est, intelle- Canlico canticorum dicit: Vnttest eotumba mea ele-
ctum bonum. Praeco ante euni prsecedit, id est, aul cla genitricisuw (Cant. vi). HsecunUrrigeriuit filium,
Joannes Baptista, qui iter ejus praecedensprseconia- qui vocalur advena, et alterum qui voCattir Dei
bal dicens: ParateviamDomino (Matth. III). Habebitet " adjutorium. Quse nomina bone coftveniufrt populo
alium praecohem,tubam angeli, quiaipse venietin tuba Christiano ex circumcisione et praeputio convocato.
angeli (I Thess. iv). Dixit quoque rex ad Joseph : Advenseenim sunt, quia in incolatu istius mundi a
Ego sum Pharao. Absque tuo imperio non movebit ccelesli palria modo peregrinailtur; sed tamen Dei
quisquam manum aut pedem in omni lerra Mgypti. adjulorio nunquam carebunt.
Verlitque nomen illius, et vocavit eum tingua Mgy- Aaron mons fortitudinis interpretatur; propter
ptiaca salvatoremmundi (Gen.XLi).Quid manifestius quod thuribulum accipiens in medio superstitum
de Christo, quando sub figura Joseph Salvator osten- et interemplorum obviam sletit; et ruinam morlis,
dilur, non tantuufunius terroe Jigypli, scd etiam to- quasi quidam mons fortis, exclusit. Hic sacerdolio
tius mundi? suo Cliristi exprimit sacerdolium, quia sicut ille
55 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. III. 54
cruorc victimarura populinn expiabat, ita et Chri-. A L Duodecim exploralores scribarum ac Pharisaeo-
stus sacrificio sanguinis sui peecata diiuit mundi. rum imaginem tenuerunt, qui Israelilieum populum
Nam virga Aaron abscissa refloruit ac fructus pro- averteruut, ne confiderent gratiam divinae repro-
sulit : sic et arbor crucis Christi aeternaeviriditatis missionis adipisci posse per Chrislum.
ct fruclum vitoe perpeluoe per passionem Cliristi Duo portitores , qui de terra repromissionis bo-
nniverso protulit mundo, demonstravilqoe Christi trum in ligno humeris geslaverunt, duorum populo-
sacertiotlum perpetuo esse mansurum, et credenti- rum significationem expresserunt. Quorum prior
hns in eum esse proficuum. Judaicus gradiens adversus Christium dat terga;
Maria soror Aaron Synagogaespeciem pTcetuIit. poslerior Christianus eum, post quem vehit, Inspicit
Uxor Moysi jEtniopissa figuravit Ecclesiam ex et sequitur Christum.
geniilibus Chrislo conjunctam, cujus ob causam zelo Josue enim, qui inlerprelatur salvator, ipse in fi-
Synagoga obtrectans adversus Christum illico con- guram Chrisli populum a deserto salvavit, et in ter-
tagione lepraeperfunditur. rain repromissionis indaxit. Iste Jesus mittil duos
Eleazar interpretatur Deus meus adjutor, sive Dei exploralores ad Jericho urbem , qui suscipiuntur a
adjuiorium. Hic typum tenet sanctorum doclorum , merelrice Raab. Jesus ille dux populi in semetipso
qui verbo el exemplo sanctam adjuvant Ecclesiam; B Dominum Christuin et vocabulo oslendil et facto.
quorum unus ait : Dei sumus adjulores, Dei agricul- Jericho autem civitas mundus est, ad quem Do-
tura estis, Dei wdificatioestis (I Cor. m). minus Christus ad perscrutandos mores hominum
Amalec, qui interpretatur populus lambens, sive duo teslamenia direxit. Nam in eo ut credenlium
lingens cum exercitu suo. Qui humanam semper de- fidem aut rebellium pervicaciam plenius comproba-
siderat perdilionem, ct per doli machinationem po- rel, ante adventum judicii sui, quasi exploratores
pulum Dei decipere gestit, diabolum signilicat. Hic duos, Legem et Evangelium destinavit. Raab vero ,
obvius Dei populo resislens, ad signum crucis evin- quae interprelatur latitudo, vel fames, sive impetus ,
cilur. lypum tenet Ecclesioe,quae de extraneis atque alienis
Seon quoque rex Amorrhoeorum, qui in Lalinum gentibus congregata est; quae antea vivens in desi-
tentalio vertitur oculorum, euiudem diabolum signi- deriis carnis fornicabatur in idolis. De qualibus ait
ficat, qui mendacio fallendi se veltil angelum trans- Dominusad Judsos, quod proecederent in regno coe-
figuravit. lorum. Ilcec igitur tesfamenta Domini sola suscipit,
Og rex Basan, qui interprelatur conclusio. Hic in- et ea fuieliter conservat; inimicis omnino non tra-
tercludere molitur diffieullale vitiorum viam fidei dit, ipsa periclitari optans, dummodo illaesaac salva
nostrae, ne pateat nobis transitus ad regnum pro- C servarct. Hoeccasurum mundum, sicut illa civitalem
missum vitse eetemae. firmiter credidit. Haecpro se ac suoruro salute om-
Sepluaginta viri seniores, super quos cecidit spi- nium paclum cum testamentis Domini fecit; haec
ritus Dei, septuaginta gcnerationuin linguas in hoc in domo sua coccum , id est, signum sanguinis po-
mundo diffusas ostendit, ex quibus multi credentes suit; exlra hanc si quis fuerit inventus , ruinam
graliam Spiritus sancti acceperunt. saeculialque incendium mundi nulla ratione vitabit.
Dathan ct Abiron , et caeteri qui se a Moyse et Achan, qui de Jerieho anathemate concupivit,
Aaron segregantes, sacrificium usurpare conatisuiU, significat nequam Christianum, qui post perceptam
haerelicorum pravitatem designant, pernicicmque, fidem soecularesmores vel mundi iltecebras appetit.
eorum qui se a sacerdotibus Christi et socielate, Caleb vero, qui interpretatur quasi cor, aut canis,
Ecclesioedividunt, et sacrificia profana accipiunt. significat doctorem catholicum sapicntem corde el
Balaam qui interpretatur vanus populus, et cadensi forlem ac strenuum in exercitlo virlutum. Isle de-
apertos habuit oculos, lypum eorum tenuit, qui per poscil sibi a Josue permitli facultatem ut congre-
fidem cognitionem Dei habenl, sed obscurali operi- dialur cum dialecticis soecuii, cum his qui pro veris
bus corruunt. n falsa confirmant, ut eos confulet et superet, et sub-
Phinees ori parcens intrepretalur. Transfixit cumi verlet omnia quse illis falsis assertionibus construxe-
pugione Zambri cum scorto Madianitide; id est, , runt. Ideo denique videns alacritatem ejus Jesus,
Domini furorem placavit, ut parceret. Nam iste; benedixit, inquit, eum scilicet, quod talia deposcat
Phinees, qui Zambri et scortum in adulterio conver- et audiat. Sed et lu si vis dare operam studiis, et
santes taliter inferemit, figuram tenuit sanctorumi legern prudenter meditari, et eifici cordatus in lege
docforum qui Judaeoset haereticos spirilali mucrone; Dei, potes istas magnificas et munftas urbes, id est,
verbi Dei in amplexu falsse doclrinoe et concubitui assertiones subvertere falsilatis , ut et tu merearis
inlerfccerunt. benedici ab Jcsu, et accipere Hebron. Interpretalur
Zauibri interpretaturstellalacescens velamarlcans. autem Hebron conjunctio, Vd conjugium. Per quod
Proprie enim nomen ab amaritudine liguratum,, fortasse potest illud ostendi, quod spelunca duplex
quod peccando amaricaverit populum. comparata ab Abraham patriarcha in ea esl, in qua
Ille quoque, qui sabbato ligua collegit, significatt patrum reliquiaejacent, idest, Abraham cutii Sara,
eum quem cum peccato judicii dies invenerit, unde3 Isaac cum Rebecca, Jacob cum Lia. Ipse ergo in me-
jeterni sabbati requiem non meretur accipere moriis patrum haereditatem capit prudens et sapiens
55 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUMPARS II. 56
Caleb; ipsi Jesus Enachitarum gentium mclropolim A pervenit in sexcenlos , mundi hujus liguram tenet,
tribuit Hebron, et efflcitur ei sors usque in hodier- qui in sex diebus dicitur consummalus. Sexcentos
num diem. ergo in aratro dicilur percussisse ille cui per crueem
Othoniel, qui inlerpretatur tempus ejus Deus, vel Christi crucifixus est mundus.
responsio Dei. Iste significat rectores ecclesiarum ac Debora, quse interpretatur apis, significat prophe-
judices, quibus per Spiritus sancti gratiam judicium tiae suavitatem, et coelestis doctrinae dulcedineni.
non solum rerum gestarum datum est, sed et ani- Hsec habitabat sub palma inier Rama et Bethel.
marum. Nam scriptum est de ipso Othoniel : Et Rama interpretalur excelsa, Bethel domus Dei. Sub
factus est spiritus Domini super eum, et judicavil palma sedem habet prophetia, quia justus ut patma
Israel, et exiit ad bellum, et tradidit Dominus in ma- florebit (Psal. xci), inter excelsa videlicet et do-
nus ejus Chusar Sathon regem. Quare hoc ? quia spi- mum Dei; quia nihil vile habet prophetia, nec docet
ritus Domini in eo, et confortata est manus ejus nos quse sunt super lerrara quaerere , sed quse in
super Chusar Sathon. Et hoec dicit : Quia quievit coelis sunt et in excelsis. Hoec ergo primo vocavit
lerra sub eo judice quadraginta annis (Jud. v). Vides ad se Baruth , qui inlerpretalur coruscalio. Corus-
quam larga est divina clemenlia. Octo annis filii catio vero quae habel quidem lucem, sed non per-
Israel servierunt pro mullorum delictis; quadraginla B manentem; ad modicum enim temporis resplendel,
annis pro unius justilia in pace perdurant. et desinit. Unde Barach mihi videtur formam ge-
Adonibezec, qui interpretatur dominus fulminis , rere prioris populi, qui primo omnium per prophe-
significat diabolum, de quo Apostolus ait: Ipse enim tiam vocatus est, et legis splendore coruscavit, sed
Satanas transfigurat se in angelum lucis (Tl Cor. xi). non permansit. Cum ergo dixisset Debora elBarach,
Tola autem ejus potentia atque potestas vanitas est. id est, prophctia, ad priorem populum : Tibi prwce-
Quem filii Juda, hoc est, filii confessionis, ac filii Si- pit Dominus Deus Israel: et tu ascende in monlem
meon, id est, filii exaudilionis debellant, cum fideles Thabor, et accipe decemmillia viros, et reliqua quse
quique scuto fidei atque armis virtutum contra eum scripta sunt (Judic. iv); quid respondit Barach ex
dimicant; comprehendentesque eum , caedunt sum- persona populi ad prophetiam, audiamus. Non, in-
mitates manuum ac pedum ejus, cum primordia male quit, ascendam, nisi et tu ascenderis mecum, quia
operationis atque pravi exempli abscidere viriliter nescio diem in qua misit Dominus angelum suum me-
contendunt, quatenus malignse fraudis efficaciam cum. De excusatione quidem verum est, sed de repro-
repentinoe deceptionis non inveniant, cum vigor illi missione falsum est. Quod enim ascenderint in mon-
nocendi spiritali dimicatione aufertur. tem Dei, certum est; quod aulem pollicentur se
^ ascensuros esse cum
Eglon ergo rex Moabilarum , qui interpretatur prophetia, falsum est. Non
rolatus, vel orbitas, typum tenet diaboli, qui fatigat enim secuti sunt propheliam, ut crederent ei, de quo
populum Dei, et proplcr peccata sua sub scrvitutc omnis prophetia praescripta est, Christo. Propterea
constiluit. Hunc Aod judex , qui interpretatur glo- ergo dicit ad eum Debora : Ibo tecum; verumtamen
riosus, el est ambidexter habens gladium ancipitem, scito, quia non erit primatus luus in via hac qua in-
interfecit. Sic doclor calhoiicus rolantem diabolum cedis, sed in manu mulieris tradet Dominus Sisa-
in argumentis philosophorum sermone evangelico ram. Evidenter ostendit quia non erit apud illum
atque prophetico concludit, et exstinguit omnem pravi populum primatus, nec permanebit apud eum victo-
dogmatis et crassae inlelligentiae sensum, qui se ex- rise palma, sed in manus mulieris, cui nomen Jael,
tollit et erigit adversumspiritalemscienliam Christi. iradetur Sisara. Jael quoque interpretatur uscensio,
Possunt et angeli salutares in Othonielis vel Jacob et significat Ecclesiam, qua ascenditur in coeium ;
specie designari, quia, sicut saepe ostendimus , non cui traditur Sisara, qui interpretatur visio equi, hoc
solum a contrariis virtutibus impugnamur, sed et est, diabolus superbus et incentor carnalium vitio-
divinacbonaequevirtutes ad auxilium nostrum milrum. Quod autem Jael ligno tempora Sisaroe trans-
tuntur a Domino. Mittit etiam nobis Dominus vir- ,» fodit, Ecclesiae triumphum expressit, quae vexillo
lutem suam coelestem, per quam liberemur a jugo crucis diaboli imperium interfecit.
servitutis diabolicae; quae virtus omnia pro nobis Gedeon interpretatur experimentum iniquitatis eo-
agat, dextera et prospera; quse ducit in perditionem, rum. Frequentibus enim documenlis informatus est,
ei revocet nos ad illam veram viam, qui dicit: Ego quasi prsesagio contra hostes futuram victoriain
sum via, veritas et vita (Joan. xiv), Jesum Christum , expediret: ex quo futuro experimento etymologiam
Dominuin nostrum. nominis sumpsit. Gedeon ergo iste, qui cum trecen-
Samgar, qui inlerpretatur nomen advenm, sive ibi tis perrexit ad prsehum, typum Chrisli gestavit, qui
colonus,el qui sexcentos viros de Philisthiim vomere in signo crucis de mundo victoriam reporlavit. Tre-
enim numerus Tau Iittera conlinetur, quoe
percussit, ct defendit lsrael, ipse significat doctores centorum
ex genlibus , qui colunl agrum Dominicum, ct non speciem crucis ostendit.
Abimelech interpretatur pater meus rex. Videlur
semper gladio districti examinis contra adversarios
utuntur, sed aliquando agresli et simplici commo- crgo Gedeon Christi imaginem habuisse; scpluaginla
nilionc dc animis auditorum vitia et pcccala pro- vcro filii scpluaginta linguacvel naliones; qui crc-
Namqiie senarius numcrus, qui multiplicalus (lcntcs pcr scciindaiii rcgeiteialionem filii Dei esse
pellunl.
57 - DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. III. 58
meruerunt. Abimelcch vero filius ancillae typuin An- A eflccta est, Ecclesiae Christi lypum tenet, quse prius
tichristi portassc inlcUigilur, qui congrcgalis perdi- in gcntibus erat sterilis, nunc. largiter pollet per
tis nationibus regnum sibi improbe usurpabit, om- universam terram prole innumerosse fccundilatis.
nesque sanctos vi et persecutione, omnique crude- Heli interpretatur Deus meus. Hic sacerdos repro-
ptate trucidabit. Jonathan verb junior figura sanclo- batus abjectionem saccrdotii veteris testamenti prse-
jium fuit. Sicut enim Jonathan per fugam recessit, figuravit; quia licet illud a Deo per Moysen secun-
. el reliqui interfecti sunt fratres, sic nemo evadere dum tempus ordinatuin fuissel, tamen non perman-
poterit perseculionem Antichristi,nisi qui per fugam sit, quia aliud melius futurum erat ut in oelernum
recesseril, et in montem benedictionis ascenderit. pcrmaneret: Domini videlicet noslri Jesu Christi, de
Hic est mons , quem sancti circumdabunt, quem et quo scriptum est: Tu es sacerdos in wlernum secun-
sanctus Moyses in benedictionibus, sicut jam supe- dum ordinem Melchisedech(Psal. cix).
rius diclum cst, in Deuteronomio posuit. Ophni, discalciatus, filius enim Heli fuit, electus
Thola, qui interpretatur vermiculum,vel coccinum, in ministerium sacerdotii; cujus amissionem suo
significat eos qui geminse charitatis ardore accensi cxpressit vocabulo. Aposlolus enim ait : Catciali
bene ducalum populi Christiani gerunt. pedes in prwparalione Evangelii pacis (Eph. i). Et
Jair, qui interprelatur illuminans , hic signifrcat B Prophcta : Quum speciosi pedes, qui annunlianl
Redemptorem nostrum, qui dux ct rex est populi pacem ! (Isai. LH.) Iste ergo discalceatus inlerprc-
Chrisliani. Quod bene ipsa demonstrant nomina. tatur, ut ejus nomine veteris testamenti sacerdo-
Jair enim intcrprelalur illuminans, ctGalaad acervus tium a veteri populo significaretur ablatum.
lestimonii. Illuminans bene dicitur Dominus noster , Phinees super Ophni os mutum interpretatur;
de quo scriptum est in Evangelio : Erat lux vera , quo significatur sacerdotii veteris et doctrinae silen-
qum illumimt omnem hominem venientem in hunc tium. Hi ergo sacerdotes, qui capta ex gentibus arca
tnundum (Joan. i); et ad quem in psalmis Propheta perempti sunt, signant posleritatem sacerdotii prio-
ait: Illuminans lu mirabiliter a monlibus wternis ris fuisse exstinctam, et legis teslamentum esse
(Psul. LXXV).Hic ergo ex Galaad est, quia ex Scri- translatum ad cultum gentium.
pturis sacris cjus notitia percipitur : quem qui ibi Saniuel interpretatur nomen ejus Deus. Hic re-
corde credulo quoerit, sine dubio invenit. probato Ileli in ministerio sacerdolali successit.
Jephte qui inlerpretatur aperiens, vel apertum est. Novi sacerdotii successionem abjeclo veteri sacer-
Hic post victoriam filiam immolavil, Redemptoris dolio praenunliavit.
ostendens figuram, qui a facie fratrum suorum, id Isai, qui interpretatur insulw sacrificium, vel in-
est, Judoeorumabscedens , in gentibus principatum C censum, populum significat priorera, qui per mare
accepit; qui omnia humanaesalutis sacramenta lan- . Rubrum per Moysen translatus, sacrilicium secun-
quam juralus explevit, et quasi filiam , ita carnem dum legcm Deo exhibuit in deserto. De quo secun-
propriam pro salule Israel Domino obtulit. Jurasse dum carnera nalus cst David noster, Dominus vide-
Patri unigenitum legimus psalmo dicente : Sicut ju- licet Jesus Chrislus, qui est Rex regum et Dominus
ravit Domino, votum vovit Deo Jacob (Psal. cxxxi); dominantium.
scilicet ut sacramentum religionis in carnis suoepas- Saul petitio interpretatur. Notum est enim quod
sione pro salute generis humani cxpleret. Hebraeorurapopulus eum sibi regem peteret et acce-
Samson interpretatur sol eorum, vel solis fortitudo. pit, non secundum Deum, sed secundum suam vo-
Fuit enim virtutc clarus, el liberavit Israel de hosli- luntatem. Hic rex Judaici populi insinuat reproba-
bus : Salvatoris nostri mortein et vidoriam figura- tionem , sive ejusdem populi semulalionem , qui
vit, sive quia de faucibus diaboli gentes quasi favum David, id est, Christum injusto judicio conatus est
ab ore preecepli leonis abslraxil, sive quia post mor- perdere.
tem plures lucratur, plurimosque moriens quam David interpretatur fortis manu, utique quia for-
vivus exstinxit. lissiraus in prseliis fuil, ipse et desiderabilis in slirpe
Dalila, quae interpretalur paupercula, vel situta, et scilicet sua , de qua praedixerat propheta : Veniet
Samson verlicem decalvavit, Synagogam significat, desideralus cunctis gentibus (Agg. n). Hic Salvatoris
quoeChristum in Ioco Calvariae crucifixit. noslri expressit imaginem, sive quod in sectatione
Booz , qui inlerpretatur in fortitudine, sive in quo Judaeorum injustam perseculionem sustinuit, sive
robur, Christum verum Ecclesise sponsum expressit. quod manu fortis fortem vicit diabolum alque alli-
Ruth inlerpretatur feslinans. Alienigena enim erat gavit, ejusque spolia in tolo orbe distribuit.
ex gentili populo; quse , relicta patria, festinavit Goliath designat diabolum; cujus superbiam Chri-
transilire in terram Israel, dicens socrui suae: Quo- sti prostravit humilitas.
cunqueperrexeris pergum(Rulh. i). Hsec alienigena , Jonathan interpretalur columba;donum. Significat
quac Israelitico viro nupsit, Ecclesiam ad Chrislum eos , qui per gratiam Spiritus sancli verae fidei do-
venientem ostendit. num et devotionem crga David nostrum percipiunt.
Anna grutiu ejus iiilerpretalur. Quae dmn prius Urias interpretatur lux mea Dei est. Significat
esset sterilis natura, postremo Dei gratia fecuiidala diabolum , qui se per ficlionem in angelum lucis
est. Haec quse fuii sterilis , cl poslmodum fecunda transtulit. Cujus conjugio prius erat copulala Eccle-
59 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 60
sia, quam Christus concupivit lavantem, id est, sc- A fuit, lypum lenet scribarum ct Pharisoeorum, qui
metipsam a sordibus saeculiper lavacri undara pu- videbantur regere Judaicum populum, sed paterni-
rificantem. tatem ac dignitatem nominis sui perdiderunt. Cum
Absalon patris pax interpretatur per antiphrasirn, traditionibus suis violaverunt legem : sic Abia, capta
eo quod bellum adversus patrem gessisset, sive Belhel, idola Israeli in scandalum reservavit, ut
quod in ipso bello David pacalum fuisse legitur Hebroei asserunt, et ideo percussus a Domino mor-
filio, adeo ut eliam magno cum dolore exstinctum tuus est.
plangeret. Hic typum tenet Judoeorumvel Judae pro- Asa, qui interpretalur tollens, sive sustollens, hic
ditoris qui seditioncm levaverunt contra verum Da- in principio regni sui restauravit cultura divinum,
vid, rnvidenles ei, et principatui ejus insidias mo- et fecit quod bonum et beneplacitumeral in conspeclu
lientes. Domini, subvertitque altaria idolorum, et confregit
Salomon tribus nominibus fuisse perhibetur. Pri- simulacra (III Reg. xv). Unde graliam Domini pro-
mum vocabulum ejus Salomon, id est vacificus, eo meruit, ita ut pugnans contra iElhiopes victoriam
quod in regno ejus pax fuerit. Secundum nomen caperet, et cos usque ad internecionem coederel,
est Idida, eo quod fuerit dileclus et amabilis Domino. quia Domino pro eo pugnante et exercitum ejus ad-
Terlium Coelelh, q.uod Groeceappcllatur ecclesiasles, B juvante contriti sunt; sed postea in deterius rela-
Latine concionator, quod ad populum Ioqueretur. bens, cum auxilium Assyriorum conlra Basa regcm
Haeeergo Christi praenuntiant figuram, qui sedifica- Israel quoesisset; ct Anani prophelam ad se a Do-
vil domum Domino in coelesti Hierusalem, non de mino missum, ut eum inde corriperet, et in vincula
lighis et lapidibus, sed de sanclis hominibus. Ad misisset, graviter inde Dominum offendit. Unde ju-
ste sibi Deo retribuente incidit in languorem gravis-
cujus sapientiam audiendam regina venit ^thiopiae,
hoe est, Ecclesia de gentibus. Iloecergo ad pacifi- simum, et pedum dolorem vehementissimum: in
cum nostrum et amabilem Domino, de quo Pater quo et obiit. Nec et [in] infirmitate sua quoesivitDo-
ait : Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene minum, sed magis in niedicorum artem confidens
complacui (Matth. m), ut audiret sapientiam ejus, delusus esl. Is itaque eos figurat typice, qui bono
venit de ultimis terroe finibus, ct audito eo, visisque inchoant initio, sed malo finiunt termino; qui post
ministeriis ejus, in laudem ipsius prorupit dicens: abdicalionem idololatriae, et spretam servitutem
Beati viri tui, et beali servi lui, qui stant coram le doemoniorum, percepta gratia baptismatis et chri-
semper, et audiunt sapientiam luam. Sit Dominus smatis sacri unclione, slalim in primordio suaevitae
Deus tuus benediclus, cui placuisti, et posuit le su- pitlalis arripiunt opera ; sed fortiore oetate, ac juxta
**
per throKum Israel: eo quod dilexerit Dominus Is- proesentis vilee terminum, quando virtutibus operam
rael in sempiternum, et constiluit te regem, ut face- dare debuerant, ad vitia rebellabuntur [relabunlur],
resjudicium et jusliliam, etc. (III Reg. x). . et in pravis delecianlur actibus.
Roboam interprelatur latiludo populi, et ipsum Josaphat, qui interpretalur Deus judicium. Hic
per antiphrasin, eo quod decem tribubus ab eo se- ergo rex typum praefert populi credenliuni de gen-
paratis, duoe tantum ei relictoe sint. Hic ergo Ro- tibus, qui ad Redemptorem nostrum, relicto paren-
boam filius Salomonis et Jeroboam servus, sub qui- tum errore, convenit; sacro baptismate ablutus, ct
bus Israel in duas partes divisus est, designant dis- sancii chrismalis unctione linitus, a Chrislo Chri-
sensionem illani in Domini adventu factam, in qua slianum nomen et regiam dignitatem accepit: cui
pars credentium ex>Judseis regnat cum Chrislo, qui Petrus apostolus in Epistola sua ait: Vosestis genus
David genere ortus; pars vero secuta esl Antichri- electum, regale sacerdolium, gens sancta, populus
slum, cujus cultui nefandae servitulis errore con- acquiskionis (I Pelr. n). Quod nominis ipsius inter-
stricti sunt. Aliter autem Roboam significat malos pretatio bene confirmat. Inlerpretatur autem juxta
reclores in Ecclesia, qui lerrenis cupiditalibus de- quosdain Josaphat Domini dos, sive qui est dotatus,
dili negligunt curam habere subditorum, et dele- Ecclesia gcntium ergo pretio sanguinis Christi com
ctantur in multitudine sibi obsequentium nec ta- parata, et Spiritus sancti pignore dolata, consorlium
men condignam habent sollicitudinem sibi commis- sponsi coeleslis et societalem regni promeruit. Cui
sorum. factae sunt infinitae divitise, sive in convenlu diver-
Jeroboam interpretatur judicalio, sive causa po- sarum nationum ad fidem, seu in acquisitione varia-
pnli, vel, utquidam aiunt, divisio, eo quod in regno rum virtulum, et multa gloria spiritalis sapien-
ejug divisus sit populus Israel, et praecisus a regno lise.
Slirpis David; divisionis enim populi causa iste Achab autem impius, qui in Samaria regnabat,
exstilit. Significat haereticos, qui dissensionem Iiseresiarchas exprimit, qui perditorum turbam per
amant, et unitatem fidei catholicse haeresibus sein- errorem devia ducunt, et in perpetuum mortis prse-
-dunt, acsic cullui malignorum spirituum sibi [se] cipilium mergunt. Quod autem Josaphat aflinitate
©bsequentes tradunt. Interprelatur autem Jeroboam conjuncltis est Achab, descenditque ad eum in Sa-
dijudicans populum. Nam haerelici dijudicare popu- inariam, contra hosles praebens ei auxilium, illos
Jum videntur, cum erroris sui sequacem faciunl. figuraliter demonstrat qui de catholicis ad hseretico-
Abia, qui interpretalur paler Dominus, vel pater 1'uin amiciliam se inclinant; qui licct a rectse fidei
61 DE UNIVERSOLIBRI XXII.-—LIB. III. 62
tramite non recedant, tamen errantium societatem A Amasias, qui interpretatur populum lollcns, signi-
atqus communionem perfecle non devitant. Quod fical malos rectores, qui populum Dei noxio errore
nullo modo sine culpa esse poterit, maxime cura sive pravis exemplis suis tollunt a vera religione,
PauluS ait apostolus hserelicum homincm post unam et inducunt in errorem atque pravam conversatio-
et secuidam correptionem devitandum (Tit. m). nem; qui videlicet, sicut Amasias, simulant in ali-
Jorain, qui interpretatur quis est excelsus, et de quibus bonos se esse, sed tamen non sunt, quia per-
religioso palre Josaphat genitus ad perfidiam decli- fectum cor non habent in cultu Dei, sed nutanlcs
navit, et fornicari fecit filiosJuda, imitatus fornicatio- atque vacillantes semper instabiles fiunt, et magis
nemdomus Achab, eospotest significare qui catholica diabolo quam Deo servire probantur.
fideimlmti, acChristiano baptismale regenerati, Ec- Ozias, qui interpretatur forliludo Domini, diony-
desiae instituebantur sacramentis; sed relinquentes mus erat; quia qui in Paralipomenon Ozias, idem
fidei veritatem, errores sequuntur hoereticorum, el in libro Regum Azarias nominatur. Ozias iuterpre-
non solum ipsi a Iramite sani dogmatis exorbitant, talur virius Domini, et Azarias auxilium Domini.
imo alios secum per errorum devia ducere certant. Et recte virtus Domini vel auxilium Domini vocatur,
Unde illos Elias, hoc est, sermo propheticus redar- quia quandiu recta egil, divina ope adjutus, plu-
guit, quia omnis divinorum librorum sanclio tales B rima eommisit feliciter bella, et ubique de hoslibus
reprehendit, ac merito suoeperversitatis gravissimis triumphavit. Sed postquam per superbiam illicila
testationibus increpat. tentabat, lcpra percussus, et nominis et honoris si-
Achazias, qui interpretatur apprehendens Domi- mul fuscavit dignitatem. Hic rex, qui ob meritum
num, significat scribas et Pharisoeos doctores legis scelerum suorum in fronte contagio Ieproe perfundi-
veteris, qui tenentes Scripturam, legem Domini non lur, regnum indical Judeeorum, qui dcdecus et ma-
tamen servaverunt. Idcirco Jehu quem Dominus per culas perfidioe in fronle gerunt, ubi signum crucis
Elisoeum prophetam ad exstirpandam domum Achah portare noluerunt.
et sacerdotes Baal interficiendos misit, percussit Jo- Joathan, qui interpretatur consummatus vel perfe-
ram regem Israel, et Achaziam regem Juda, et Je- ctus, secutus est pulchram etymologiam nominis.
zabel impiissimam reginam de palatio in Jezrael Fecit enim rec.lum in conspectu Domini, et portara
praecipitare fecit. Jehu cnim typice designare potest templi oedificavitexcelsam. Juxla mysticum sensum,
gentium principatum, quem Dominus ac Redemptoi quem melius rex iste Joathan, cujus vita et opera
noster destinavit, ut in sacrilega civitate, queepro- laudantur, quam Rederaptorem nostrum ? de quo
phetas et ipsum Dominum prophetarum occidit, el Psalmista ail : Quoniam tnagnus Dominus et landa-
apostolos ejus persecuta est, judicia exerceret, et " bilis nimis et terribilis esl super omnes deos (Psal.
eam ultione jusla perimeret, atque sacerdotium va- xcv). Cujus persecutionem nomen ipsum Joathan
num, quod post Christi adventum inaniter habuerat, exprimit. Interpretaturenim consummatus, sive per-
destrueret, templumque subverteret, nec non et im- fectus. Et de Domino Salvalore Paulus ad Hebroeos
piam synagogam quae sanguinem sanctorum sempev scribens ait : Et quidem cum esset Filins Dei, didi-
sitiebal, de regni culmine preecipilaret, ac rectores cit ex his, qum passus est, obedienliam, et consum-
ipsius interficeret. tnalus faclus est omnibus obtemperantibus sibi causa
Alhalia igitur hacc, quaesemen David exslinguerc salutis mternw (Heb. v). Ipse oedificavitportam do-
moliebalur et regiam stirpem delere, bene impieta- mus Domini cxcelsam, quia per ipsum introitus pa-
tem exprimit Synagogae, quse per nequitiam menlis tet fidclibus regni coeleslis : Ego sytm, inquil,
seminis David, hoc est Christi, insidiatrix erat, el ostium : per me si quis ingredielur, salvabitur (Joan.
odium contra eum semper in corde gerebat, quia x). Et recte hsec excelsa porta vocatur, quia de hac
omnes gentes
aliquando regnare videbalur, cum legis caeremonias eadem Psalmista ait: Excelsus super
lemporaliter observabat. Interpretalur Athalia tem- est Dominus, super cmlos gloria ejus (Psal. cxn).
eorum
poralis Domini. Sed Josabeth slrehuitate, quoein- Dicuntur et sancti doctores portoe, quia per
sicut et
terpretatur saturitas Domini, id est Ecclesiae, in qua praedicationem vitoe discimus introitum ;
veraesunt deliciae, servalur Joas, qui interpretalui portoe inferi diciintur baeretici, qui contra Ecclesiam
memoria Domini, Chrislus videlicet, in quo memo- super petram xdificatam, ipsius Domini atteslatione
ria est nominis Domini, ne per credulitatem sae- praevalere non possunt.
vientis hostis inlerimatur in cordibus electorum. Achas inlerprelatur apprehendens. Denique Achas
et scelus ido-
magisque nutriatur in domo Joiadoe ponlificis, qu: qui ex justo patre editus in perfidiam
dilectus Domini interpretatur. De quo Patris vos lolatrioe delapsus est, significat haereticos, qui ex
ait: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bent calholicis patribus sacramento fidei imbuti sunt,
complacui (Matth. m). Cujus domus sancta Ecclesit sed ad apostasiam declinantes cullum divinum si-
est, ubi in fide electorum manens quotidie facit au- mulacris errorum suorum praebere non timent; qui
hoc est, effectum pravae medita-
gmenlum corporis sui, donec lempore judicii sce- fructum uteri sui,
ptrum regni et potentiam adversus eos extollat qu tiouis in igne zeli daemoniis immolant; quia sicut
et interfectricem sanctorurr Achas, spoliala domo Dominiet domo regum et prin-
deprimere cogitabant,
«ternis deputaverit poenis. cipum, dedil regi Assyriorum munera, et tamen
65 B. RABANlMAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS H. 64
nihil ci profuit, ita isti aurum sagacis ingcnii et,A consentienles vitiis suis persouas ehgunt; quos
argenlum cloquentiae conflant in cullum idoloruin, Pharao in Rcblata vinxit, et in Êgyplum duxit,
ut inlereant. jfigyplum invocant et Assyrios adeunl, cum diabolus per muitiiudinem adulalorum ener-
cum a potestatibus islius mundi protegi quaerunt; vans decipit corda prselatorum. Reblata enim, mul-
sed in transitu eorum capti atque occisi sunt, quia titudo inlcrpretatur; sicque in spiritali iEgypto
maledictus est homo qui confidit in hominem,et po- vinctos catenis in peccatorum tenebrosum mergit
nit carnem brachium suum, el a Domino recedil cor abyssum.
ejus (Jerem. xvn). Joachim idem est qui et Eliachin. Nam Joachim
Ezechias intcrpretatur apprehendens Dominum, inlerpretatur ubi esl prmparatio, et Eliachin, Dei re-
vel fortitudo Domini; et non tantum per se suosque surrectio. Significat deviantes pastores fidelium, qui
opus Dei strenue gessit, imo per nuntios ad simile sunt scienlia apparali atque ornali, et poteslate su-
studium alios provocavit, typum gerit DominiSalva- blimali; sed magis per hsec dona diabolo scrvire
toris, in quo habilat omnis pleniludo divinitatis cor- probantur quam Deo, et variis viliis subduntur.
poraliter, et esl caput omnis principalus et polestatis Sciendum autcm, quod cum semel quis cuilibet se
(Col. n); Dominus .fortis et potens in prmlio (Psal. manciparit vitio, non uno sed rnullis dominis obno-
xxm). Hic transgressiones patrum, et omnes prae- B ' xius erit. Unde Joachim, quein Pharao ante cen-
varicationes, quae fuerunt sub lege, sanguine suo sum sibi dare coegit, nunc Nabuchodonosor, rex Ba-
diluit, et cultum pietalis in Ecclesia plene instaura- bylonis, sibi tribus annis servire compeliit. Quid
vit. Ipse Iegatos suos ad convocandas gentes ad fi- est ergo aliud regis Babylonis servum esse, quam
dem, hoc est, primum prophetas, deinde apostolos persuasionis delectatione atque consensu antiquc
misit, non solum de Judeea, sed et de aliis nationi- hosti subdilum fore, et in cogilando, loquendo at-
bus, plurimos ad catholicam fidem, et ad veram re- que in agendo, tolum vitiis deditum quasi libere ab
ligionem post proedicationemEvangelii sui conduxit. eo possideri ?
Quod autem Ezechiae pro bono opere adjiciuntur Joachim sive Jechonias, qui cum matre ductus
quindecim anni, significat omnes sanctos quibus ob est in Babylonera simul el thesauro templi Domini,
sequcndam vitam selernam quinque libri legis Moysi significat lapsura atque ruinam pastorum atque re-
cum decem verbis Decalogi dati sunt, ul per com- ctorum Ecclesise, qui veri Nabuchodonosor, hoc
plementum legis et praeceptorum regni coelestisple- est, diaboli arte delusi, in confusionem abducuntur
nitudinem consequantur. crrorum atque vitiorum, et qui per Domini gratiam
Manasses aulem, qui interprelatur obliviosus(per ac studium bonum alios sermone doctrinseet bonis
1 exemplis ad veram religionem suscitare debuerant,
multa enim scelera et sacrilegia reliquerat el oblilus C
fuerat Deum), exemplar est veraciler pcenitenlium ipsi variis vitiis trucidali, morle absorpti sunt pec-
et in Domini misericordiam confitentiuin. Docet catorum. Hoc enim nomen Joachim, qui restscilans,
enim nos quod post commissa scelera nullus debet vel qui est consurgens, interpretatur, significat. Cum
de Dei misericordia desperare, sed magis per pceni- quosimul pretiosissima vasaDomini in captivitatcm
tentiam congruam spem haberc vcnise, si eam rite asporlabantur, quia illi qui in regni culmine excel-
perfecerit. lcbant, vel morum honcstate fulgebant, malorum
Ammon interpretatur fidelis vel honestus. Quod deprawti exemplis simul cum ipsis iii prsedam ces-
magis de eo per anliphrasin dicluin intclligi potest, serc diaboli.
quam secundum veritalem, quia cum idololatra es- Sedecias, qui inlerpretatur justus Doniini. Hujus
set, quomodo fidelis esse poluit ? Typum enim ipse oculos in Reblatha rex Babylonis evulsit. Reblalha
tenet hsereticorum, qui licet fingant se esse bonos verlilur iii Latinum multa hmc, ideoque significabat
ct Dei cultores, tamen erranles, et in errorem lnit- eos, qui in hujus mundi malitia aclione involvun-
tentes, magis diabolo quam Deo servire compro- tur, atquc a diabolo captivati, intelligentiae oculos
bantur. . • perdunt.
Josias rex, qui interpretatur ubi est incensumDo- Jeroboam, qui interpretatur dijudicans populum,
mini (haecenim estpropria etymologia nominis ejus), ct decem tribus a domo David et a templo Dei se-
eo quod Deo incensum sacroe oralionis et bonorum parans ad idololalriam perduxit, significat hsereticos,
operum sacrificium offerens, simulacra quae fece- qui dissensionem araant, et unitatem fidei calho-
runt anteriores reges combussit, et celebravit Pa- licaehoeresibussciudunt, ac sic cultui malignorum
scha legitimum, et de templo Domini idola multa spiriluum sibi obsequentes tradunt.
depulit. Significat eniin in hoc Chrislum, qui pas- Achab, qui interpretalur fraler patris, et rex fuit
sionem suscepit, atque omnia exsccrabilia genlium injuslus, et iniquam habuit uxorem, significatper-
de templis corporis noslri dejiciens, igne virtutis secutores Christianorum, et maxime Judseorum po-
suaeexusla comminuit, alque in hujus sseculitor- pulum synagogse cohabitalorem, qui persecutus est
rentem projecit. prophetas et sanclos Dei, qui ad eum missi sunl in-
Joachas, qui interpretatur retenlus, significal pra- dicare voluntalem Dei, et docere praecepta ipsius
vos rcctores, quos populus terrae, carnales videlicct legis: de quo etiam Christus carnem assumere digna-
terrense cupiditati dedili, sccunduin morcs suos tus est. Concupivit crgo Achab vineam Nabothi qui
'
RK DE UNIVERSO LIBRI XXII. '-i LIB. III. 66
inlerpretatur perspicuus, sive confessio : Jezrahe- A ster; babel proprie Babyloncm consonat: et eiucilur
litse, hoc cst, honestalis Dei, sive seminis Dei, Domini nomen Zorobabel, hoc est, iste magister de Babylo.ne.
videlicet nostri Jesu Christi, veri Filii Dei, cujus vi- In Babylone enim ortus est, ubi princeps gentis Ju-
nea plebs est Israelitica. De qua Isaias ait: Vinea dseseexstitit.
Domini Sabaolh domus Israel est (Isa. v). Ut fecisset Judilh interpretatur laudans vel confitens.
in eam hortum olerum, hoc est, ut ubi vinum gratise Esther interpretatur absconsa. Hae quoque mulie-
spiritalis germinare debuit, ibi fragilia quaeque dores, quae typum gestant Ecclesise, hostes 'fidei pu-
gmata perPharisaicam superstitionem transplantaret. niunt, ac populum ab interitu eruunt.
Sed Nabolhhancvineam dare nolenti, id est, Chrislo Susanna interpretatur lilia vel gratia ejus. Haec
Pharisoeorum superslitionibus non consentienti, im- figuravit Ecclesiam, quam falsitale Judaei quasi ad-
pia uxor Jezabel, hoc est, Synagoga Judseorum, ma- ulteram accusant.
chinata est mortem. Interpretatur enim Jezabel co- Tobias priscse legis imaginem tenet; cujusoculos
habitatrix, sive fluxus vanus: quod bene convenit Sy- Judaici passeres obcsecant, dum eos luminis sacra-
nagogse, quse habitare videbatur in domo Domini, mentum male intelligentes obcsecant.
sed per varia desideria vanitatis defluebat. Misit Tobias filius ejus Domini nostri Jesu Christi ima-
ergo Jezabel litteras ad majores natu et ad optima- B ginem habuit, qui velut absconditam et obcsecatam
tes qui erant in civitate, ut, subintroductis falsis te- figuram caligine legis, claritate suoe virtutis illumi-
stibus, testimonium falsum contra Naboth ponerent nat.
quodbenedixissetDeum et regem, et sic eductum Machabaeiseptem, qui sub Antiocho acerbissima
de civitate lapidarent, ut moreretur, cum Synagoga perpessi tornienta gloriosissime coronati sunt, signi-
per pontifices, scribas et Pharisaeos meditata est ficant Ecclesiam sepliformem, quse ab inimicis Chri-
mortem Christi. Hic ergo Achab, veros prophetas sti multam martyrum stragem pertulit, et glorise coe-
Dei spernens, falsos prophetas audivit, el sic delu- Iestis coronam accepit.
sus a diabolo, gladio hostis interiit. Sic et populus
Judseorum spernendo doctores Evangelii, et sequendo CAPUT II.
praecursores Antichristi, necnon et ipsum caput -ini- De prophetis.
quorum, in mortem corruet sempiternam. Quos gentihtas vates appellat, hos nostri prophe-
Ochosias, qui interpretatur apprehendens Deum, tas vocant: quasi prwfatores, quod porro fantur,
fiUuserat Achab, ct persequebatur prophetas Dei, et et de futuris vera proedicunt. Qui autem a nobis
maxime Eliam, significat populum Judaeorum, et ma- prophetm, in Veteri Testamento videntes appellaban-
xime principesSynagogae, qui peccatis et vitiis dediti, C tur : quia videbant ea quee caeteri non videbant, et
et veritatem a se repellebant, imo persequebantur. praespiciebant ea quse in ministerio [mysterio] abs-
Unde legitur in Evangelio quod miserunt principes et condita erant. Hinc est quod scriptum est in Sa-
Pharismi ministros, «t apprehenderent Jesum. Domus muele : Eamus ad videntem (I Reg. ix). Hinc Isaias :
ergo OchozioeSynagoga est Judaeorum, qua; legali- Vidi, inquit, Dominum sedentem super thronum ex-
bus praeceptis quasi cancellis ccenaculi undique cir- celsum et elevatum (Isai. vi). Ezechieli aperti sunt
cumdata erat; sed sicut Ochozias per cancellos, qui- cceli, et vidit visiones Dei. Quorumdam autem pro-
bus tueri debuit, ruens segritudinem nimiam incur- phetarum etymologise nominum annolandae sunt.
rit, ita et populus Judseorum, legis cuslodiam exce- Vocabula enim eorum satis ostendunt, quid in futu-
dens, in languorem desperabilem peccatorum cecidit, ris factis dictisque suis pronuntiassent.
ubi quia divina prsesidia dereliquit, salutis remedia Elias interpretatur Dominus Deus. Ex futuri igi-
invenire non meruit. tur praesagio sic vocatus. Nam cum altercaretur ia
Nabuchodonosor, qui intcrpretatur propheiia la- sacrificio cum quadringentis sacerdotibus Baal, in-
gunculm angustm, sive prophetans islius modi sigr.um, vocato nomine Domini, descendit ignis de ccelosuper
pro somnio scilicet futurorum, quod vidisse narra- " holocauslum. Quod cum vidisset omnis populus, ceci-
tur et Daniel interprelatus est; sive sessioin agni- dit in faciem suam et ait: Dominus ipse est Deus
tione anguslim, pro his qui in captivitatem ab eo (III Reg. xvm). Ex hac igitur causa tale prius no-
ducti sunt: lypum lenet diaboli, qui haereticorum men aecepit, pro eo quod per eum postea cogno-
plebem erroris captivitate devictam ab Hierusalem, verit populus Dominum Deum. Idem et fortis Domi-
hoc est, ab Ecclesia in Babyloniam, id est, ignoran- nus inlerpretatur, vel propter quod interfecit eosdem
tiae confusionem abduxit. sacerdotes, vel propter quod Achab adversitatem
Princeps coquorum, qui muros Hierusalem sub- toleravit. Hic Christum demonslrat, quia sicut hic
vertit, hoc significat, quia omnes qui ventris deside- igneo curru ad superna sublatus est, ita Christus
rio serviunt, virtutes animaedestruunt. . carnem suam, in qua natus est et passus et resur-
Jesus, sacerdos magnus, figuram gerebat Christi, rexit, assumpsit in ccelum.
per quem ex peregrinatione sseculi hujus ad coelestem Vidua, ad quam miltitur Elias pascendus, Ecclesia
Hierusalem nobis fuisse regressus oslenditur. est, ad quam per fidem venisse Christus legitur. Cu-
Zorobabel apud Hebrseos ex tribus integris nomi- jus farinaevel farina et oleuin benedicitur et non de-
liibus traditur jjssecompositus. Zo, iste ; ro, magi- fecit, id est, gralia Chrisli corporis, et unctio chrt-
«7 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 68
smatis, quae toto"mundo quolidie impenditur et nun- A trise prophetasset, domui Judaesalutem praenuntiavit.
quam minuitur. Propter quod Ezechias rex Judav sublatis idolis,
Septem millia virorum, de quibus dictum est quos [quae]prsecedentes reges consecraverant, tem-
Eliae qui non curvaverunt genu ante Baal, significant plum Domini purgasse ac purificasse demonslralur.
numerum sanctorum qui, Spiritu septiformis gratioe Hic Christi demonstravk iiguram, qui ex fornica-
tione gentium assumpsit in eorpore suo Ecciesiam.
impleti, diabolo renuntiaverunt.
Elisoeus Domini satus interpretatur. Vocabulum Joel inlerpretatur Dominus Deus, sive incipiens
autem et idem ex futuri proesagio suscepit. Denique Deo, \e\ fuit Dei. Hoc enim ejus vocabulum resonat
et multas virtutes fecit, ct famem pellens populum etymologia incerta. Hic indicat typice eos qui per
a morte salvavit. Hic eumdem Redemptorem Domi- fidei ostium divuwescientiae incipiunt.cognoscere sa-
num figuravit, qui de montis altitudine, id est, cce- cramentum.
lorum descendens sublimitate, humiliavit seipsum a Amos iaterpretatur populus amisus. Prophelia
forma Dei usque ad formam hominis, ac mortuis enim ejus ad populum fuit Israel, qui jam avulsus
membris sua membra composuit, et nostrse morta- erat a DoBaioo,et aureis vituKs servivit, sive avul-
litali sui corporis medieinam aptavit. sus a regno stirpis David. Hic ergo pastor et rusti-
Pueri qui insultantes Elisaeo,elamabant: Ascende, B cus Christi est typus, qui ,ab ofiicio pastorali peco>
calve, ascende, calve (IV Reg. n), et invasi a bestiis rtiui, id est, ab Hebrseorum regimine translatus,
in
perierunt, indicant populurn Judaicum, qui puerili nunc alios greges pascit gentibus.
stultilia irriserunt Christum in toco Calvarise cruci- Abdias interpretalur servus Domini. Sicut enira
fixum; et capti a duobus ursis, hoc est Tito et Ve- Moyses famulus Domini, «t Apos^&Jusservus Christi,
ita iste Iegatus ad gentes raissus videt et prsedicat
spasiano, interierunt.
Puer Elisaei, qui cum baculo ad resuscitandum quoe prophetali digna sunt minielerio et servituti:
mulieris csl filium missus, typum priscse legis oslen- inde servus Domini vocatur. Hic quidem in Samaria
dit: quoc generi humano transmissa nihil procstilit, centum pavit prcphelos, et significat omnes fidei
nisi quod in virga solam austcritalem servitutis mon- prsedicatores, qui in hoc mundo alimentis sancta-
stravit. Suuamitis filius morluus humani generis fi- rum Scripturarum omnes credentes reficiunt.
guram tenet,.super quem Christus oscitans Spiritum Jonas, qui interpretatur eolumba, sive dolens.
septiformis sjratiae spiritaliter aspirat, per quem a Columba pro geraitu, quoniam in ventre ceti Iriduo
morte peccator reviviscat. fuit; dolens autem vei propler trislitiam, quam ha-
Naaman Syrus significat ex gcntibus populum buit de salute Ninivitarum, vei propter hederam su-
congregatum, maculis delictorum pollutum, alque a C bilo arescentcm, cujus umbraculo tegebatur conlra
Christo per sacramenta baptismalis purificatum. solis ardorem. fpse est filius Amathi, idem cum hoc
Isaias interpretatur satus Domini, et merito. Sal- Sarepianse viduce fiiiiis, ut Judsei aflirmant, quem
vatorem enim universarum gentium, ejusque sacra- resuscitavit Elias, malre poslea ad eum dicente:
menta amplius quam Caeleri praedical. Hic quoque Nunc cognoviquod vir Dei es lu, et verbum veritalis
formam evangelistarnm ct apostolorum expressit, in ore tuo cst (III Reg. xvii). Ob hanc causam ipsum
qui uwiversa sacraftventa Christi non quasi per figu- puerum Amathi vocitatum. Amatlii enim ex Hebrseo
ram, sed velut praesentia, prsedicavit. in Latinam Iinguam veritas dicitur, et ex eo quod
Jeremias interpretatur excelsus Domini, pro eo verum Elias loculus est, ille qui suscitatus est, fi-
quod diclum est ei : Constitui te sttper genles et re- lius nuncupatus est veritatis. Jonas quoque tam ser-
gna (Jer. 1) Hic autem in verbo et passionibus suis mone quam naufragio suo passionem Christi, mor-
mortem et passionem figuravit Domini Salvatoris. temque et resurreclionem figural: sive quod de navi
Ezechiel interpretattir fortitudo Dei. Hic quoque ad mare, tanquam de cruce ad terram projectus est;
imaginem Ghristi gestavit, qui positum in hac ter- sive quod in ventre ceti exceptus est, lanquam in
rena peregriuatione populum salutaribus prseceptis sepultura terrse, Iribus diebus et tfibus noctibus re-
" condilus est, et quod per figuram Niniven poeniten-
instigat.
Daniel interpretatur judicium Dei, sive quod in tiam rnundi praedixit. ln sequentibus typum gerit
presbyterorum judicio sententiam divinae examina- Judseorum, qui salutem gentium non tantum adve-
tionis exhibuit, dum reperta eorum falsitate Susan- nire noluerunl, sed cum venit, invisi sunt. Ninive
nam ab inleritu liberavit, sive quod visiones et som- quoque gentium significat speciem, Jonas vero in
nia.quibus per singula qusedamsenigmata futura mon- loco Judoeorum. Nam quemadmodum Ninivitarum
slrabantur, sagaci mente discernens aperuit (Dan. ix). salus ad semulalionemprovocavit Jonara, ita redem-
Hic desideriorum vir appellatus est, quia panem de- ptio gentium scandalum exstitit Judseorum. Merito
siderii non manducavit, et vinum concupiscentiae et contra orientem civitatis sedisse legitur sub urii-
non bibit. Idem vitam caelibemtenuit [tenendo] simi- bra hederse (Jon. IV); ita eadem plebs separans se a
litudinem habuit continentise eorum qui sunt in otio salute Ecclesise dolore tabida contra Christum, id
sanclo, et non terrenis rerum copiis abutnntur. est, orientem linguam suam movere nititur sedens
Osee interpretatur salvalor, aut salvans. Dum sub umbra legis. Quae umbra verme arefacta est,
enim iram Dei in populum Isracl ob criraen idolola- quia advenicnte Christo vetera transierunt : et ecce
Rn DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. III. . 70
aulcm A plietse (iguram gcstaverunt sanctorum, qui in nobis
facla sunt omnia nova (IlCgr. v). Prophetavit
sub Ozia rege Juda, quando et Osee et Amos et hujus pcregrinalionis vita fulurum tempus liberatio-
Isaias prophetaverunt. nis decantant.
Micheas, qui interpretalur quis hic, vel quis iste, Malachias interpretatur angelus Domini, id est,
aut humilitas, signilieat illum qui in Evangelio ait: nuntius. Quidquid enim loquebatur, quasi a Domino
Discite utfie quia milis sum et humilis corde (Matth. essent mandata, ita credebantur : et inde ita nomea
xi), el de quo Propheta dixit : Generalionem atitem ejus Septuaginta interpretes transtuierunt, dicentes :
ejus quis enarrabit (Isai. LIII)? ad quem verbum Dei Assumptio verbi Domini super Israel in manu angeti
factum est, quia Verbum caro faclum est, et habita- ejus. Iste enim typum Salvatoris nostri tenuit, qui
vit in mbis iSoan. i); per cujus dispensationem pri- angelus magni consilii dicitur.
mum prophetoe et postea apostftli ad prsedicandum Esdras interpretalur adjutor.
verbum Dei missi sunt. Qiianlum ergo ad historiam Nehemias interprelatur consolatora Domino. Quo-
perlihet secundum ordinem captivitalis, quia pri- dam enim praesagio futurorum nomina ista sortita
mum est capla Samaria melropolis Israel, postea sunt. Fuerunt enim in adjutorium et consolationem
Hierusalem urbs Judae, prophetise titulus ponitur pri- omni illi populo redeunti ad patriam. Nam et tem-
mum de Samaria, sccundo de Hierusalem. Quantum B plum Domini iidem resedificaverant, et inurorum et
vero ad mysticos inlellectus, quia Samaria semper turrium opus ipsi restauraveruut. Typiiui ergo isti
in haereslbus accipitur. Hlerusalem in typo Ecclesiae, habent et apostolorum et prsedicatorum Evangelii
dicimus verbum Domini fieri ad humilem et cohse- Christi, qui spiritale oedificiumDei post exitum fide-
redem Uihristi de diversis dogmatibus Ecclesise, qtiia lium de Babylone istius mundi, atque regressum in
forte peccatum commiserat, et totius ordinis volu- terram repromissionis, verbis et exemplis quotidie
men contexerat. instaurando reoedificant, ut quoeprius per negligen-
Nahum interpretatur germen, sive consolator. In- tiam vel desidiam pristinorum habitatorum corrue-
crepat enim civilatem smnguinum,et post evcrsionem rant, ipsi instanti nisu et studio perfecto cum co-
iltitts consolslur Sion, dicens : Ecce super montes pe- operatoribus devotis recuperent.
des evangdtizantisel annuntiantis pacem (Nah. i). Hic; Ananias interpretatur gratia Dei. Idem et Sidrach
quoque sanclorum praedicatorum typum lenet, qui lingua Chaldaica, quod interpretatur deeorus meus.
civitatem sangiiinum, hoc est, Babylonem spirilalemi Azarias interpretatur auxilium Bomini. ldem et
increpantes arguunt, germen fidei et bonorum ope- Abdenago, quod in Lalinum vertitur serviens taceo.
rum ab eis expetentes; si poeriilenlram cgerint de Misael quia populus Domini. Ipse et Misaac, qui
peccatis suis, consolatioiiem venioe illis promittunt. C interpretatur risus vel gaudium. Hi tres pueri figu-
Habactlc mterpretatur amplexans. Quia vel ex eo ram praetulerunt sanctorum, qui corpus suum in
quod amabili* Domini fuit, vocatur amplexatio, vcl[ persecutione obtulerunt.
quod in certamine cum Deo congreditur amplexantis, Asaph interpretatur sgnagoga : significans Gongrc-
id est, luctanlis sortitus est nomen. Nullus eriim tam! gationem quae creJidit, non quoe obstinata perman-
audaci voce ausus est Deum ad disceptationem ju-. .-sil. Nam post resurrectionem Domini confessa le-
stitiae provocare, cur in rebus humanis et mundii g4mus multa millia Judaeorum, sicut inler alia te-
islius tanta rerum versetur iniquitas. Significat enimi stantur Acta apostolorum.
fidelem populum qui, super excelsa elevatus, in[ Ethan interpretatur robustus. Elhan autem isle
cruce Dominum contemplatur, [diceus : Cornua ini sicut et Eman de cantoribus David rtegis est, quos
manibus ejus, illic confirmala est virtus glorimejus! Verba Dierum narrant; filius videlicet Chusi, filii
(Hab. iii). Abdi, de congregatione Merari filii Levi; vel de illis
Sophonias speculum, vel arcanum Domini inter- sapientibus, quibus in Iibro Regum Salomonis sa-
pretatur, quod utrumque ad prophetas convenit. Ipsii pientia preefertur : Sapientior, inquit, Ethan Ezrahe-
enim sciunt mysteria Dei. Unde et Ezechieli dicitur : lita et Eman (III Reg. iv). Tantse igitur scientiae
Speculatorem te posui (Ezech. iu). Et alibi: Non fa- hoc carmen est, ut sapientissimi illius nomine me-
ciet Dominus quidquam, nisi revelaverit servis suis> reantur ascribi.
prophetis (Amos.m). Iste enim significat eos qui peif Eman filius fuit Johel, filii Samuel, de familia
contemplationis arcanum ad profectum veniunt meri-- Gaath filii Levi, unus de cantoribus quos David in
torum. collatione arcee praefecit reliquis ad canendum.
Aggaeusinterpretalur in Latinum festivus et tmtus; Enian interpretatur frater ejus. Quo vocabulo
resonat. Destructum enim lemplum aedificandumpro-• Dominus Cairislus appellat eos, qui ejus praeccptis
phetat, et post luctum captivitatis regressionis laeti- operibusque devoti sunt, sicut ait in Evangelio:
tiam pracdicat. Ite, dicite fratribus meis (Matik. xn). Israelitae, id
Zacharias interpretatur memoria Domini. Septua-• est, Deum videntes; quod utique illis accidere mani-
gesimo enim anno desolationis templi completo, Za-- festum est, qui per obedieritiae ministerium sancta
charia praedicante, memoratus est Dominus populii Domini luce radiantur.
sui, jussuque Cyri reversus est Dei populus , elt Idithun inlerpretatur transiliens eos : significans
resedificatumest urbs et templum. Isti enim duo pro- eum qui mente terrena transcendit
iransilitquc eos
71 B. RABANIMAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS II. 72
qui inhserentes humo, et incurvati in terra, ca A (Gen. xxn); ct ad Saulum in via : Saule, Saule, cjuid
quae ima sunt cogitant alque in excelso mentis me persequeris ? (Act. ix.)
habitant, de virtute Dei libero carmine philoso- Sextum genus accepta parabola; sicut apud Sa-
phatur. lomonem in Proverbiis : et apud Ralaam cum evoca-
Filii Chore, sicut et Eman, Echan, Asaph ct Idi- retur ad Balac (Num. xxn).
thun, non psalmographi, sed cantores fuere a David Septimum genus repletioSpirilus sancti; sicut peno
quidem ob psalmodiam electi; sed ob significantiam apud omnes prophelas.
nomiuum litulis psalmorum congruenter affixi. Alii tria genera visionum essc dixerunt. Unum,
Ghore ergo dicilur calvaria. In cujus noininis loco secundum oculos corporis ; sicut vidit Abraham
Dominus est crucifixus; et ideo filii Chore merito tres viros sub ilice Mambre; et Moyses ignem in
dicunlur, qui passionis illius sacramento tota de- rubo; et discipuli tranfiguralum Dominum in raonte
volione famulantur. inter Moysen et Eliam; et caetcra hujusmodi. Alte-
Zacharias interpretatur memoria Domini, ob hoc rum, secundum spiritum, quo imaginamur ea quae
quod canit memorari lestamenti sancti sui. per corpus sentimus; sicut vidit Petrus discum
Joannes Baptista interpretatur Domini gratia, eo illum submitti de ccelo cum variis animalibus; et
quod sil limes prophetiae, praenuntius gratise, sive B sicut Isaias Dominum in sede altissima non cor-
inilium baptismatis, per quod gratia minislratur. poraliter, sed spiritaliter vidit. Non cnim Deum
Hi sunt prophetae veteris testamenti novique, quo- forma corporea circumterminat, sed quemadmodum
rum finis Christus, cui dicitur a Patre: Et Pro- figurate non proprie dicuntur multa, ila etiam figu-
phetam in gentibus posui le (Isai. LX). rate multa monstrantur. Terlium autem genus est
Quot sunt genera prophetiae? Prophetiae autem visionis quod neque corporcis sensibus, neque ulla
animse qua corporaliua. rerum imagines ca-
genera septem sunt. Primum genus, extasis, quod parte
cst mentis excessus; sicut videtur Petrus vas illud piuntur, sed per intuitum menlis, quo intellecta con-
submissum in stupore mentis(Acr. x). spicitur veritas; sicut Daniel praedilus mente vidit
Secundum genus visio; sicut apud Isaiam legitur: quod Balthasar viderat corpore : sine quo genere
Vidi Dominum sedentemsuper solium excelsum cum illa duo vel infrucluosa sunt, vel etiam in errorem
variis animalibus (Isa. vi). mittunt.
Tertium genus somnium; sicut Jacob subnixam Omnia tamen hsec genera Spirilus sanctus modc-
in coelo scalam dormiens vidit (Gen. XXVIII). ratur. Habere autem prophetiam non solum bonus,
Quartum genus per nubes; sicut ad Moysen et ad sed etiam malus potest. Nam invenimus Saulem
Job post plagam loquitur Deus. C regem prophetasse. Persequebatur enim sanctum
Quintum genus vox de cwlo; sicut ad Abraham David, et impletus spiritu, prophelare incsepit.
sonuit, dicens : Ne injicias manum luum in puerum
LIBER QUARTUS.
CAPUTPRIMUM. rotae, de quibus idem propheta narrat, quod cssent

Dehispersonisquw ad Novum Testamentum pertinent. juxta animalia, et per quatuor partes irent, et non
In primis igitur nolandum est, quodquatuor evan- reverterentur, cum ambulareni, eamdem significa-
gelistaeDominumnostrum Jesum Chrislum sub qua- tionem habent. Nec non et qualuor facies, de quibus
luor animalium vullibus figuraliter exprimunt. Mat- scriptum est, quod esset una facies cherub, et alia
thoeus .enim eumdem Redemptorem natum et pas- facies hominis, et tertia facies leonis,et quartafacies
sum annuntians, in similitudinem hominis comparat. aquilae, idem demonstrat. Quatuor autem sunt
Marcus a solitudine exorsus leonis figuram induit, et D plagae orbis; et quatuor vicissitudines temporum
Chrisli regnum invictum, potentiamque proclamat. annuos fructus hominibus praebent: sic et sancta
Lucas quoque per viluli mysticum vultum Chri- Ecclesia Christi in quatuor partibus mundi dilata
slum pro nobis praedicatimmolandum. Joannes autemi per totum tempus hujus sseculidoctrina evangelica
per figuram aquilaeeumdem Christum post resurre- nutritur et roboratur. Unde sancti doclores, qui per
ctionem carnis demonslrat revolasse in coelos. Hos' quatuor Evangelia totum orbem illuminant, quatuor
ergo qualuor evangelistas, sive quatuor, quse con- prsecipue virtutes, hoc est prudentiam, justiliaui
scripsere Evangelia per figuram expresserunt qua- fortitudinem, temperantiam nobis commendant, ut in
tuor paradisi fluminade uno fonte prodeuntia, qusEi his conversantes, Deo placitam exhibeamus servitu-
irrigant omnem superficiem terrse. Similiter et qua- tem. Item quatuor millia satiala ex septem panibus
tuor animalia, quaeEzechiel propheta in libro suci leguntur in Evangelio a Domino; et paraly ticus a
commemorat, dicens : Quatuor facies erant uni, et' qttatuor viris ad sanandum Christo offertur. Prseter
qualuor pennw uni, et manus hominis sub pennis eo- hsec quoque in aliis plurimis locis sanctse Scri-
rum (Ezech. i), in quatuor partibus per significatio- plurac quaternarius numerus horum figuram nobis
nem eosdem demonslrabat. Sic quoquc ct qualuoi iiisinuat, ct supcrfluuinest dchisomnibus hicnarrare.
75 DE UNIVERSOLlBRl XXII. — LIB. IV. 74
Apostoli quoque omnes totius Ecclesise portant A stolorum tenuere figuram, qui in sacro baptisinale
typum, quia iidem in dimiltendis peccatis similem oflicii sui tropaeafixerunt, et pnedicalionis suae cre-
acceperunt potestalem. Habent quidem formam pa- dentibus insignia reUquerunt. Hi tantum duodecim
triarcharum, quia per verbum preedicationis in tolo viri ad prsedicandum testimonium sempiternum, id
or-beterrarum populum Dei spiritaliter genuerunt. est Evangelium regni Dei, omnibus per orbem terrae
Proinde considerandum est ipse mysticus numerus nationibus missi sunt, qui etiam in sancta Ecclesia
duodecira apostolorum, quibus figuris in Scriptura omnibus sunt credenlibus missi in testimonium, quia
sacra insignis constet. Nam sicut Deus Pater per quisquis ad seternse vitae gaudia pervenire voluerit,
unigenitum Filium suum in virtute Spiritus sancti eorum praedicationemet doctrinam in omnibus se-
primam mundi creationem sex dierum operatione qui necesse esl; quorumque successores nunc in
complevit, ita eliamduplicatoeodemsenarionumero, sancta Ecclesia sunt omnes veritatis praedicalores
unde duodecim eflrciuntur, mundum perditum, etiam aniiuntiantes et prsedicanles verbum salutis aeternse
prope deletum, DominusJesus Christuspersuos duo- in Christo Jesu Dominonostro. Nam rex Salomon,
decim renovavit apostolos. Et sicut duodecim men- qui pacificus inlerpretatur, mare seneum, id est, lu-
sibus in circulo anni diversis temperamenlis mundi terem super duodecim boves seneos posuit ante tem-
fruclus ad usum humani generis per Dei largitatem B plum, ubi sacerdotes et ministri altaris lavabanl
omnipotentis renovalur, ita per duodecim aposlolo- manus, cum ingrederentur sauctuarium Domini: ila
rum doctrinam frucluiu bonorum operum Deoafferre Christus mare aeneum, id est, confessionem verae
humanum genus fideliter inchoavit. Hicest verus fidci vel eliam confessionem delicti, sive sacrse
Mazarolh, id est, signifer, per quem sol justitiee Scripturse doctrinam super humeros duodecim po-
Christus omui tempore totum illuminat orbem. Et suit apostolorum, quorum doctrina oranes iinbuli fi-
sicul dies duodecim horis ab ortu solis usque ad oc- deles per confessionem verse fidei et poenitentiam
casum volvitur, ita dies verus Christus per duode- delictorum ab oranibus mundentur sordibus, et di-
cim apostolos suos ad inchoationem rectaeconversa- gni efficianlur ad seterna sancta Domini sui inlroire
lionis, quod per ortum solis intelligitur, suos illu- et regni coelestisgaudia possidere. Duodecim nani-
strat fideles; inquaqui usque ad occasum, id est, que portae sanctse eranl in civitate Hierusalem, per
usque adfinemvitaeperseveraverit, in oeternumsalvus quas introibant et egrediebantur omnes manenlcs
erit. Et sicul Jacob, qui supplantator dicitur, duode- et venientes in eam. Hsec duodecim aposloloruui
cim filiosgcnuit ad possidendam repromissionis ter- figuram expresserunt, qui vere portoe sunl spirilalis
ram, ita Christus, qui supplantavit diabolum, duode- Hierusalem : per quorum proedicationem et doctri-
cim elegit apostolos, quibus terram repromissionis, ^ nam oinnibus undique venieutibus in sanctam Ec-
id esl regni ccelestis benedictionem, tradidit, et po- clesiam patefactse sunt portoe regni ccelestis, qui-
lestatem eis tribuit calcandi super scorpiones et scr- bus etiam data est potestas et successoribus eorum
pentes, et super omnem virtutem inimici. Itera sicut in Ecclesia ligandi et solvendi in coelo et in tcrra,
Moysesundique ex orani parte, id est, ab oriente et ut quoscunque per culpam ligaverint in terra, ligali
occideiite, ab aquilone et auslro per duodecim tri- sintiu oeterna tormenta, quoscunque auteiii solveriiil
bus melalurcastracirca labernaculum Dei, ita Chri- confiteiiies et poenilentespeccata sua, soluli sint in
slus per duodecim apostolos quaternum Evangelium coelo, omnimn hic remissione peccatorum perccpta
per qualuor orbis parles.annuntians, ad aeterna laad ;eternaebeatiludinis gaudia eorum precibus ad-
bernacula omnes sibi credentes invitavit, dicens : juti per Dei gratiam pervenire mereanlur. Haec de
Venitead me, omnesqui laboralis et onerali estis, et apostolis Christi generaliter rnodo dicta sufficiant,
ego reficiam vos (Matlh. xi), et recipiam in aelernoe quorum quid specialiter significent nomina, paulo
vitae tabernacula. Et sicut duodecim fontes in Celim, post in sequentibus dicemus.
unde lassatus valde valida siti populus polatus est, Septuaginla duo discipuli significant illustrationem
ila per duodecim apostolosoninis turba fidelium sa- tolius orbis per Evangeliuin trinitatis; viginti qua-
croefidei doctrina potatur, et ad aeternsevitae gaudia tuor enim horis mundus omnis peragitur. Qui nu-
sancta praedicationevocalur. Josue quoque, qui fi- merus triplicatus propter eamdem trinitatera in sep-
guram Chrisli et nomine el actu expressit, duode- pluaginta duo deducitur. Idcirco autem mittuntur
cim exploratores misit ad explorandum terram re- bini propter prsedicandum Dei araorem et proximi,
promissionis, quam DeusAbrahaedilecto suo &lsemi- ve! mysterium gemini testamenti.
ni ejus daturum promisil : sic et Christus duodecim Zacharias, ut supra dictum est, interpretalur
misit apostolos inter numerositatem omnium gen- memoria Domini.
tium evangelizare regnum Dei, ut de illis Psalmista Elisabelh Dei mei saturitas, vel Dei mei jura-
ait : In omnemterram exivit sonus eorum, et in fi- mtnlum inlerpretatur. Elisabeth typum lenet ve-
nes orbislerrw verba eorum (Psal. xvm). Viri quo- leris legis seu prophetiae; sicut Zacharias marilus
que duodecim ex duodecim tribubus Israel siccis ejus veteris legis sacerdotii. Unde sicut Zacharias
pedibus Jordanera transeuntes, duodecim lapides mutus Joannis scribendo nomen edidit; sicut vetus
elevantes, prosigno ihidem posuerunt in testimo» sacerdotium sub typo sacerdotium Christi et gratiam
nium sempiternum posteris suis. Hi duodccim apo- novi testamcnli expressit; et sicut Elisabeth Mariuj
PATROL. CXI.
7S B. RABANI MAURl ARCIUEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 76
salutationem audiens, quando infans in utero ejus A num sequebatur, significat eos qui Christi fidem non
exsultavit, Spiritu sancto replela, beatam et bene- propter Dominum, sed propter lucrum saeculi appe-
dictam esse matrem Domini proedicavit: sic spiri- tunt.
;as in littera advenieuti Christo laetatus est, et tota Dsemoniacus, quem Dominus in regione Gerase-
series veleris testamenti Spiritu sancto feta be- norum a legione curavit, significat gentilem popu-
nedictam ac salubrem Salvatovis incarnationem uni- ltim multorum cullibus dsemoniorum obnoxium.
verso mundo proeconiata est. Pastores porcorum fugienles, qui ea quoe gcsta
Joannes formam habuit legis, quse Christum an- sunt nuntiant in civitate, significant principes iru-
nuntiavit, et remissionem peccatorum per lavacri piorum, qui dum fidem Christi fugiunt, virtutes ta-
gralianr proedicavit. men cjus stupenles mirantur et praedicant. Paralyti-
foseph sponsus, qui custos virginitatis ejus fuit, cus jacens in lectulo, anima est, vila dissoluta in
significat Chrislum sponsum Ecclesioe, cujus virgi- corpore suo. Quaedum fuerit gratia Chrisli pev re-
nitas in fide vera ab ipso usque in finem conservatur. missionem peccatorum sanata, confestim pristino
Maria illuminalrix, sive slella maris, interpreta- robore recepto resurgit, et lectum carnis suae, in
tur. Genuit enim lumen mundi. Sernione autens quo debilis jacebat, ad domum virluturo reportal ut
"
Syro Maria, Domina nuncupatur; et pulchre, quia se intra conscientiaesuoesecreta constringat, et ne-
Dominum genuit cceliet terrae et universae creaturoe. quaquam in exterioribus uitra voluptatibus dissolula
Mystice autem Ecclesioe figuram gestal et speciem, discurrat.
quoe, cum sit desponsata Christo, virgo perseverat. Archisynagogi filia, ad quam curandam Dominus
Magi figuravcrunt gentium populos, lucem fidei dum pergeret, prius tamen antequam ad eam ve-
cognituros, indicantes sacramentorum numero, Chri- niret, tetigit euin a tergo miilier, quoe profluvio san-
sUim per thura esse Deum, per rnyrrham lionii- guinis laborabat, et curata est, archisynagogi qui-
nem passum, per aurum rcgem omnium saeculorum. dem filia Judoeae typum tenuit; hoec autem, quae
Herodes, qui infantibus necem intulit, diaboli profluvio sanguinis laborabat, figuram habuit Ec-
formam expressit; vel gentium, quoe cupientes 110- clesia; ex gentibus. Quoedum post proedicationem ct
men Christi exstinguere de muudo, in neceni rnarty- post passionem ac post ascensionem Christi credidit,
rum saevierunt. quasi a lergo Dominuni tetigit: et ante accipere
Muti qui in Evangelio curantur, significant eos salutem quam synagoga promeruil.
qui fidem Christi confitentur. Duo coecijuxta viam sedentes, significant ulrosinie.
Caeci significant eos qui non intellexerunt fidera n
populos Judaeorum et gentitim per fidein Christo
quain crediderunt. appropinquanles, qui dixit: Ego sum via (Joan. xiv).
Surdi siguLficant eos qui non obediunt praecepris
Docmonium habens coecuset mut,v,s,qui scribitur
Dei. Claudi, qui non recie in semita luamlatorura a Salvatore
curatus, indicat eos qui ex idololatria
Dei gradientes, implere proaccpta sahiiai-Lanegligunt.
ad fideiu Dominicam convertunlur. Quibus
Homo prudens, qui aedificavit uonium S';am supva gentium
iamen expulso a corde dacmonum eultu, dunt pristi-
petram, significat doclorem fideleiii, qui in Cliri- nain lucem perceperunt fidei, postea ad laudandum
sto ponil doctrinae sua; ac vilae stabilimcntum. ISe
Dominuin eorttm lingua resolvitur, ut coufitcantur
vero qui aedificayil domum suam super areniiiu,
eum quem antea negaverunt.
haereticorum dogmata designai, qui sic oedilicaiU,
ut ruiuain faciant magnain. Homo manum aridam babens significat animam
misericorduB operibns infructuosam, cui cum dici-
Irieprosus, quem Christus- desceudens de monic
tur : Exlende manum tuam (Luc. vi), admonet sem-
primum curavit, indicat humaiuun genus delicto-
rura contagio uiaculosum : hoc Redeinplor dum de per porrigeudam eleemosynam pauperibus.
coelorum aUiludin.c quasi de monte dcscenderet a Homo, de quo immundus spiritus exivit, et riir-
vario doemonimi cullu inundavit, atque in unita- sumeum occupavit, significat hominem poenitentem,
1 cui per subsecutam
tem fidei reparavit. negligentiam acrius m.enlcm
Centurio fule .1 genlium signiiicat. Puer autein et occupat carnis voluptas, adjunctis secum scplein
fiUa Chananaioeniulicris, quos Chrislus non veniens spiriiibus viliorum, iil esl, iracundia, invidia, alque
ad eos salvat, casdem geiitcs ostondunl, quas Do- ventris ingluvie, inani gloria, acsupcrhia.
minus non corporali pr;vseiil.i,i visiiavil, scif per Palcrfamilias proferens ile thesauro suo nova cl
fidem verbi salvavil. Ipsa quoquc niuliei' Chananica vctera , Christus est, profercns de imp.cnetrabili
Ecclesia; gentium gerebat iigurain, qua; lanquam scienlia sua geinina Tcstamenta : Vetus, in quo fe-
canis quserit micas dc mensa doiniiioriini, id cst, licilas tcrrena proiuittitur; Novuni, per quod re-
saturari doctrinis apostolorum cl prophetaruin. guum coeloruinsperaiur
Socrus Pelri febricitaus significat synagogam Homo qui scminavit in agro suo granum sinapis,
sestu carnalium dcsideriorum. accensam. Cujus filia Christus esl, qui seminavit fidem in mundo , in
est pars. illa credentiunr, quae data esl Petro re- qua volucres cieli, id est spiritales animae, requie-
genda. scunt.
Scriba repudiatus, qui propier quaesluni Domi- Muiier, qutc fermentum abscondit in satis tribus,
77 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. IV. 78
j perceperunt; qui vero ullima hora, illi sunt qui jam
significat scientiam spirituaHs doctrinoe ferventem in A
Trinitatis amore. decrepiti et in extremo vitoe suae tempore vocati ad
Homo qni absconditum thesaurum in agro reperit, Christuin veneruiu : qui tamen pfioribus parem
illeest qui in isto mundo, venditis omnibus, Christum mercedem aeternae beatitudinis accipiunt, in illis
vitamque oeternam aequirit. conservans Chrislus jusiitiam, qui a prima hora na-
Quinque mitlia viropum, qui quinque panibus et tivitatisoperati sunt, in islis impendens misericor-
duobus piscibus pasti sunt, ecclesiastici sunt populi, diam, qui una vitoehora laboravcrunt.
qui per quinque sensus corporis alimento legis spi- Duo filii missi ad operandam vineara duorum po-
rilalis a Christo reficiuntur, et duplici Testamento, pulorum typum demonstrant. Primus enim missus
quasi gemellis piscibus, saturantur. vocatur gentium populus per naturae intelligeruiam
Quatuor aulem millia virorum qui aliis septem ad operis diviui culturam : qui tamen spernens con-
panibus aluntur, eadem Ecclesia gentium est, quae tumax exstitit et sese iturum negavit. AdVeniente
in quatuor partibus mundi diffundilur atque uber- autem Domino, priorem contumaciam sequenti
tate septiformis gratiae recreatur. eraendavit obedientia. Secuudus autem filius rais-
IUe qui saepenunc in ignem, nunc in aquam cade- sus Judoeus per legis cognilionem respondit: Omnia
bat, mundum significat. Ignis autem iram inflam- B 1 quKCunquedixerit nobis Dominus , faciemtls (Exod.
manlem, aqua carnis voluptatem demonstrat, in xxiv). Sed idcirco damnalur, quia non solum in
quibus semper arreptus quotidiano lapsu praecrpi- confessione legis proevaricatus est, sed in ipsum Do-
tatur. minum vinese parricidales manus extendit.
Moyses et Elias, qui apparuerunt cum Domino in Homo qui vineam plantavit, Dei portat figuram,
monte, lex el prophelse intelliguntur, quorum voci- qui condidit Hierusalem. In qua aedificavit turrim,
bus passio et resurrectio et gloria Domini decla- et torcular fodit, altare videlicet et templum, et
ratur. sepem circumdedit, id est, angelorum rnunilione
Homo habens centum oves, et reliclis illis ovem vallavit. Coloni autem, quibus vineam locat, po-
perditam quserit, ac repertam humeris revehit, fi- pulus est Israel, qui sub divino cultu possedit Hie-
guram Christi expressit qtti, relictis nonaginta no- rusalem.
vem agminibus angelorum in ccelis, ovem quoe pe- Servi autem qui tempore fructuum missi inter-
rierat in Adam, ut bonus pastor, quaesitam in gen- fecti sunt a colonis, prophetoe intelliguntur qtiorum
tibus, reperit, atque crucis suae humeris paradiso sanguis eutisus est a Judoeis, dum ab eis quoorerent
reportavit. juslitiae fructum et legis.
Mulier quae perditam reperit dragmam, Ecclesia C ( Filius autem novissime missus, quem ejectum co-
est, quae animam diaboli laqueis abstractam dum loni extra vineam occiderunt, Christus est, quem
inveneritperpoenilenliam, et angelorumet hoininum crucifixerunt Jud;ei, ejicientes euin exlra portas
facit fsetitiam. Hierusalem. Coloni auteni quos Dominus vineseper-
Debitor decem talentorum significat homines qui didit, iidem populi Juda;orum intelliguntur, qui olim,
Deo sunt obnoxii per transgressionem decem proe- ut videniur, dispersi sunt atque perempti. Illi au-
ceptorum. Sed sicut nobis posccntibus a Domino tem agricolee, ad quos vinea transfcrri praecipilur,
peccata relaxantur, ita unusquisquo nostrum dimit- significant apostolos vel successores apostolorum.
lere debel exemplo Domini ne, dum ininima debita Rex qui fecit nuplias filio suo, Deus Pater intel-
in nobis peccantibus non concedimus, majora nostra ligitur : qui copulavit, ex
virgine carnein Christo.
exsolvere cum usuris poenarum cogamur. Servi vero qui missisuntvocare invitatos,apostoli
Dives qui caiuelo comparatur, personam indicat sunt atque prophctoe , qui Judoeos
per Legem et
Judaeorum, qui de legis potentia gloriantur; quam Evangelium provocaverunt. Sed illi modo terrenis
quia propler terreua colunt, non babent regnurn tempestatibus, modo carnis et legis onere pressi,
coelorum : ibique facilius gentium populus crimini- solemnitatem adventus Domini contempserunt; viiae
bus tortuosus et sarcinis peccatorum gravatus in- " oeternaegaudia gentes introisse manifestum est.
greditur, quasi per foramen acus, per angustias pas- Rex iratus qui misit exercitus suos, et perdidit in-
sionum ac labores. lerfectores illos, et civitafem incendit, Deus Pater
Paterfamiiias qui operarios ad vineam conduxit est, qui suscitavit Vespasianum Coesarem Romano-
et denarii mercedem promittit, Christus est, qui vocat rum, qui et
populum gladio vastavit, et civitatem
omnes ad cultmu fidei, promitlens eis proemiumper- Hierusalem fundiius cum suis universis evertit, ita
fectoebeatitudinis. ut ulterius belligerare non posset.
Operarii qui hora prima conducti sunt, hi sunt Hominem auteni non habentem vestem nuptialeni
qui a rudinientisinfanliaecaltumfideiconseciiti sunt; in accubitu , qui loquente rege obmutuit, quein
qui aulem hora tertia, hi sunt qui in adolescentia jubct servis suis ablatum mitli in tenebras extcrio-
adfidem accesserunt; qui vero hora sexta conducti rcs, illc est qni in fide quidem cum caeteris requie-
sunt, hi sunt qui in juventutis lelale crediderunt; scit; sed si invenlus fuerit in die judicu vestem ca>'-
qui autem hora nona accesserunt, illi sunt qui a ju- nis opcribus habere pollutam, confestim jubetur ab
venlute iu senectutem declinantes, Christi gratiam angelis tolli ac mergi in gehennam ignis aeterni.
79 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. ftn
Duo debitores, ex quibus unus debebat feneratori A Homo qui descendebat ab Hierusalem in Jericbo
denarios quingentos, alter quinquaginla, significavil etincidit in latrones, ipse Adam figuratur in genere
populum Judaeorum et gentium, ex quibus ille, qui suo, qui dum descenderet de paradiso ccelesti in
quinquaginta denarios debuit, Judseorum typum ha- mundum, incidit in angelos tenebrarum.
buit; ille vero qui quingentos, gentium expressit fi- Samaritanus descendens, qui vulnera ejus curavit,
guram, qui ab initio mundi debitor semper exislens Christus est custos nosler, qui de coelo descendit,
chirographum peccati per poenitentiam non exsolvit. et genus humanum a vulneribus peccatorum cu-
Adveniente itaque Christo, tandem credidit, atque ravit.
uberiorem misericordiae fructum accepit. Unde quia Stabularius apostoli sunt, vel successores eorum ,
plus illi concessum est a Christo, amplius diligit qui infinnitatem nostram proedicatione evangelica
Christum, sicut scriplum est : Cui plus dimiltilur, recreant.
plus diiigit (Luc. vn). Martha, quae excepit Christum in domo sua et
Septem fratres, qui unam mulierem habuerunt, ministrabat, significat Ecclesiam in hac vita Chri-
et sine filiis mortui sunt, homines infideles intelli- stum in corde suo excipientem et opere jusliliae la-
guntur, qui in proesentivita, quoeper septem dierum borantem.
circulum decurrit, totam vitam suam sine fructu B Maria, soror ejus, quoe sedebat secus Christi pedcs
justitiae consuinpserunt. et audiebat verbum, demonstrat eamdem Eccle-
Duo in lecto, illi significantur qui remoti a turbis siam in futuro seeculoab omni opere cessantein , et
in otio quodamvitae vacare videntur. in sola contemplatione sapientise Christi requiescen-
Duee molentes in mola, qui negotiis temporalium tem.
rerum circumferuntur. Homo qui ineaia nocte postulaoat an amico suo
Duo in agro, qui in ministerio Ecclesiae lanquam tres panes, similitudinem exprimit cujusque in me-
in agro Dominico operantur : ex quibus, adveniente dia tribulationeposlulantisDominum, ut det eiscien-
saeculi adversitate, id est nocte, quidam permanent tiam Trinitalis.
in fide, et assumuntur ad vitam, quidam decedunt, Dives cujus uberes fructus ager attulit, significat
et relinquuntur ad poenam. hominem luxuriis deditum, et abundanlem peccatis,
Quinque virgines sapientes, omnes animae sanctae quem immoderato fluxu amplius peccare desideran-
intelligunlur; quae quoniam per quinque sensus cor- tem arguit Dominus, dicens : Stulte, hac nocte aufe-
poris nullam admittunt cordis corruptionem, idcirco retura te anima lua : et quw prmparasti, cujus erunl ?
quiuario numero computaulur. Quinque virgines fa- (Luc. xn).
tuae, quae non habent in vasis suis oleum, illse ani- C Quinque illi in domo una, id est, pater, raater,
rnse sunt quse habent quidem integrilatem corporum, filius, filia, nurus, quibus, duo in tres, et tres in duo
sed non servant intra conscientiam boni operis te- «lividuntur, significant humanum genus fide et reli-
stimonium, dum in facie gloriantur apud homines, gione ah invicem separatum, partim in discissione
et non in corde apud Deum : ideo quod quia in schismatis, quod duo significanl, partim in numero
vasis pectorum suorum mentis splendorem non ge- Trinitatis, quod tria demonstrant. Divisusenim filius
runt, adveniente Domino a regni ejus gaudio reclu- est adversus patrem suum, id est, populus ex genli-
duntur. bus venicns adversus diabolum, cum quo ante fue-
Homo peregre proficiscens, qui tradidit bona sua rat sociatus. Divisa est et filia adversus matrem
servis suis, Christus est, qui post resurrectionem suam, id est, plebs ex Judoeis credens, adversus im-
suam ad ccelos regrediens, tradidit evangelicam gra- piam synagogam. Divisa est et nurus adversus so-
tiam evangeUcis negotiatoribus fenerandam. Sed crum suam, Ecclesia scilicet ex genlibus adversus
primus servus in quinque talentis sibi datis quinque matrem sponsi sui, synagogam, de qua secundum
libros legis accepit, quos doclrina vel opere decem carnem Christus fuerat procreatus. Qui omnes se-
prseceptorum ampliavit. Alter in duobus talentis duo parantur, sibi invicem renuntiantes, alii terrenam,
testamenta promeruit, eaque morali ac mystico " alii ccelestem gloriam appetentes.
sensu pie dispensando duplicavit. Tertius sub figura Galiloeidecern et novem, super quos cecidit lurris
unius talenti gratise donum acceptum in terrenis vo- in Siloa, et occidit eos, inieritum plebis Judseoriim
luptatibus obscuravit, ideoque projectus est in in- insinuant. Decem et novem enim apud Grsecos ex
fernum, quia nullum inde operatus est fructum. Alii iota et theta litteris exprimuntur : quibus figuris no-
in prirao servo quinque sensus cordis et corporis men Jesu scribitur : in quem illi credere nolentes
acceptos, in secundo intelligenliam et opus , in uno pariter a Romanis cum sua urbe prostrati sunl
rationem intellexerunt. Homo qui arborem fici in vinea sua plantavit,
Juvenis filius viduse, quem Dominus mortuum Christus est, qui synagogam Judaico populo condi-
exlra portas urbis suscitavit, significat eum qui pa- dit. Quam cumDominus quasi inutilem jussisset abs-
lam quodlibet inorliferum crimen admittil, et audito cidi, fit illi a colonis apostolis fossa humilitalis.
verbo Domiui a morte peccati rcsurgit, et pcr peeni- Adhibetur et stercus, id est, confessio peccatorum :
tentiam in Chrislo vivere incipit, rcddiiurquc vidua; sicque in novissimo credendo commulabilur in me-
niatri suae, id esl, conrinunioniEcclcsia:. lius, dabilquc frtictus juslilise copiososi
81 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. IV. 82
Mulier quae decem et octo annos infirmitatis ha- jA superbiendo recessit non justificatus , alter lmmilia-
bens a Dominoerecta est, Ecclesiae typus est, quae tns confitendo appropinquari meruit exaltatus.
in fine temporum salutem fidei consecuta est. Sex Csecus sedens secus viam, populum demonstrat
enim setatibus mundus iste completur, cujus tamen gentilem, qui per Christi gratiam fidei meruit cla-
tempus habet tripertitam discretionem, unam ante ritatem.
legem, alteram in lege, tertiam sub gralia. Sexies Zachoeus,qui interpretaturjusrws, swejustificatus,
ergo terni decem et octo efliciunt. Quo numero tem- aut justificundus, gentilis est populus , gratia meri-
pus hoc nostrae salutis insinuatur, quando a Satanae torum pusillus, qui tamcn a terrenis actibus suble-
vinculis, quibus curvabamur erecti, donum salutis vatus per lignum Dominicae crucis Christi myste-
et spem supernaecontemplationis accipimus. rium contemplatur.
Hydropicus, quem Dominus curavit, demonstrat Homo nobilis, qui in longinquam abiit regionem ,
eos quos fluxus carnalium voluptatum exuberans ag- accipere sibi regnum, Redemptorem nostrum signi-
gravat. ficat, qui usque ad fines terrae pervenit accipcre
Homo habens duos filios, Deus est intelligendus, rcgnum in populis gentium.
habens duos populos : quorum major figuram te- Cives , qui noluerunt eum regnare , Judaei inlelli-
nuit Judaici populi qui permansit in Dei cultu ; alter T>T guntur, qui Christum regem spreverunt.
minor genlium,qui, Conditore deserlo, servus factus Servus vero qui mnam unam accipiens decem
est idolorum, quem per egestatem fidei revertenlem acquisivit, significat doclores , qui, accepta gratia
clementer suscipit Deus Pater , el pro conversione Evangelii, in decem verborum praedicamentis bene-
ejus sub vituli typo Filium immolat unicum; tribuit dicti sunt, et docendo multos in fide acquisiverunt;
etiam annulum fidei, et stola immortalitalis induit idcirco advenienle Domino Christo laudantur, quia
eum. Quanquam Judaeus frater livoris torqueatur lucrati sunt. Qui vero ex una quinque acquisivit,
invidia, pro salute tamen ejus gaudio concinit ange- illos demonstrat, qui mandata Dei servantes, conse-
lorum symphonia. quunlur scientiam legis in quinque libris Moysi
Dispensator prodigus , quem dominus a villicalu scriptam , eamque edocendo ad usum salutis neces-
amoveri praecepit, et fraudem faciens domino suo sariara fenerant. Qui vero mnam unam ipsam in
relaxavit debitoribus suis partem , ut haberet unde sudario conservavit, ostendit eum qui creditum
in posterum viveret, haec comparalio ad exemplum sibi gratise donum delicate otioseque tractavit. Unde
nostri proposita est. Nam si ille a domino suo lau- et recle amittet collatam gratiam , qui per negligen-
dari promeruit, qui fraudem ei faciens in posterum tiam proedicare contempsit, ut ei augeatur qui inde
sibi de alienis rebus providit, quanto magis Christo (/i laboravit.
placere possumus, si ex rebus nostris misericordiam Vidua quae in gazophylacium duo minuta jecit,
indigentibus faciamus , a quibus recipi in taberna- animam fidelem demonstrat, quae in thesauro cordis
cula seterna possimus ? fructum dilectionis Dei et proximi servat.
Dives, qui induebatur purpura, signilicat Judseo- Sponsus Chrislus est, cujus nuptiae cum Ecclesia
rum superbiam florentem quondam imperii claritate celebrantur; in cujus conjunctione aqua in vinum
vel honoris excellentia. mutatur, quia credentes per lavacri gratiam trans-
Mendicus ulcerosus demonstrat gentilem populum eunl ad passionis coronam.
confessionibus peccalorum humiliatum. Quinqut Architriclinus , Moyses intelligiiur , qui miratur
fratres divitis illius, qui apud inferos torquebatur , meUorem el sanctiorem populum per Jesum in Evarr-
Judaei inlelliguntur, qui sub quinque libris legis po- gelio congregatum, quam illum priorem ab Êgypto
sili sunt. eductum. Finitum enim vinum ostendit sublatam
Decem leprosi qui mundantur a Domino , hoereti- esse gratiam Spiritus sancti a Judaeis, et per aposlo-
cos significant,qui in varietate colorum diversitatem los in gentibus contributam.
habent schismatum; qui ideo ad sacerdotem mit- Mulier Samarilana mystice intelligitur Synagoga,
tuntur ut, detonsa omni varietate errorum, unitatis j) j quinque libris legis, quasi quinque viris, secundum
percipiant sacramentum. sensum carnis subjecta ; quam misericorditer Do-
Judex iniquus, qui Dominum non timebat, assi- minus provocat haurire aquam vivam, lavacri sci-
due tamen deprecantem viduam exaudivit, simili- licet percipere gratiam , vel secretam legis intelli-
tudo est qua demonstratur quantam spem habere gentiam.
debet qui Deum indesinenter exposcit, cum eliam Mulier adultera , quse offertur Domino a Judseis
apud aures injusti judicis valoerit frequens instantia lapidanda, Ecclesia est; quse prius, relicto Deo, in
viduee deprecantis. Ipsa aulem vidua significare idolis fuerat fornicata, quam volebat Synagoga zelans
potest Ecclesiam perseveranter sui petentem ultio- interficere : Christus salvat per remissionem delicli,
nem de inimicis suis , hoc esl, diabolo et heereticis. nec sinit eam perire, qui novit veniara condonare
Pharisoeus orans in templo, Judoeorum est popu- peccantibus.
lus, qui ex juslificationibus legis extollit merita sua. Simon leprosus gentilis est populus, qui est a Re-
Puhlicanus vero gentilis est populus , qui longe a demptore mundatus.
Deo positus confiletur peccata sua : quorum unus Mulier quse unguento caput Domini unxit, Ec-
83 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT,OPERtJM PARS R. M
clesia cst, qua; frnctnm sui «peris, frdeique odorem A suerunt, populus genlilitatis iiile»igriur, qai pete-
ad laudem Dtriel Chrisli .gloriara refert. Angelusille grinus in lege obediens efficitur evangelio cructs:
«A-cujirsdesoensum movebatur aqua rquinque porti- ipse Christi victor et fidei bajulus firctus. Duo latro-
cibus riiieta, Christus esl, in cujus adventu tufbatus nes popuium exprimunt Judseorum ac igerilium,quo-
csl Judaeorum populus quinque libris legis conclusus. rum unus incre<Mus MaspherMt Ohristum in «ruee
Descendente enim angelo commovebatur aqua, et pendentem, alter fldelis Judseos inerepat blasphe^-
sanabatiir infirmus; descendente de crelis Christo , mantes.
commotus est in passioneejusidempopuius, et sa- Qaatuor milites, qui quatuor partes sibi de Jefsu
natus est mundus. veslrmenlis fecerunt, preefiguraveruntqttatmorpartes
Caecusa nativitate , queni Dominus unctis oculis muudi,- •quse diviseriuU sibi «loqwiaChfisli, «icirt
ad piscinanr Siloe wrisit iavandum, significat genus scriptum -esl : Lmtabor ego super eloqnialuu; skut
humanum a nativitate , id est, a primo homine er- qui invenit spolia muha (Psttl, cxvm).
rore [erronrm] tenebris viliatum. Cujus oculos Do- Sanctoe liuiliercs, quae secutoe sunt Jesum a 'Ga-
minus de sputo et luto linivit, quia Verbuin caro fa- lilsea , «unistrantes « de substantiis suis, quae etfani
ctuin est (Joan. i); «Tlavafi eetflosiu piscina jussil , ifltepfuernnt in passione ejus astantes, «t post <se-
ut baptizatus in Chrislo acciperet lucem fidei, ct R pulturam ejus , cocteris recedentibus, remawebani
crederet in eum qui Visibriiieriii mundo apparuit. sedentes contra sepiilcrum : hoc est, Maria Msgda-
Lazarus, qui inlerprelatur ndjuius , quem Do- lene , et Maria maler J«c«bi el Joseph, qnse 'etiam
minus quadriduanum fetentem 6e monumento strs- soi'or fnit Marisenialris Domini, et ittatcr #Morom
ciiavit, significat mundum, quem gravissima pec- Zel>edoei, <quam Mareus «ppellat SAlome (Mai-c.
cati consiieludo corruperat. Qui tamen quarto *die xvi), et alise raulieres > quas m coeleris «vjtti^reliiB
mortis suscitalur. Prima enim dies morlis <esttracla legimns; hoe videlicet figuram habent IwimUtem
de Adara propago mortis. Altera dies monis cst animarum *c devotaruiw Domiwo: qlrseiquo majore
transgressio legis naluralis. Tertia dies mortis, prae- sibi conscicntia fragilitalis perlimescmit, eo trrajore
varicalio datoe legis. Quarla dies mortis est ton- Saivatoris amore ferventes passionis «jus %-eBtigiis
templus «vangelica; pr&dicalionis, in ijua die Domi- in hoc sseculo, quo requies est proeparandaifatura ,
nus sumn opus respicieirs misericordiver snscitarc diligentcr obsequuntur; et si fortc valeant imitari
dignatus est. pia curiosilate , qno ordine sit eadem passio com-
Servus principis sacetilotiim , cujUs dextera aun- plela, perpendunt.
cula ampulatiir, Israclilicns est populus , qui in in- Muliercs quaeapostolis Domini resuffectioriern an-
credulitate servus effoctus esi. Hic dexteram aurem «uritiant, lex et prophetia iiHeHiguiUur, quse gto-
amiltit, dum ad sinistmm intellectum litierre trans- riain resurrectionis Ciiristi, antequam reveiaretur ,
ivit. €ui Dominus in his qni crcdunl aumtum re- quasi praecursores prsedicaverunt.
staurat fulei, et obedienlem Evangelii feclt mandatis. Maria ergo Magdalene ipsa est «oror Lazari et
Caiphas investigator , aul sagax, aul vomensore, in- Martbse, ile qua Domiuus ejecit septem daemoriia.
terpretatur. Iniquc enim ore stvo justum condernria- Ipsa est autem non aiia , quae quonrfam, ut Lucns
vii, quamvis boc myslerio prophelali aimuiuinssel; scribit, peccalrix adliuc , veniciis pcdes Domini la*
nain iilem princcps sacerdotum, qui scidit vesli- cryuiis poeniteutiaerigavit, et ungento piae confes-
mentum suum in Donrini passionc, indicat Hebneo- sionis linivit; et quia multum dilexit, multoriim ve-
rum populum nudatum sacerdotio et evaCiiatum iiiara a pio judice proraeruit(£/U<;. vii). Ead>*mvicina
regno scisso. Barabbas, qui Judais ditnitlilur, signi- passioue ejus juslificata, et fomiUaris effecta Dorni-
lical Aiiiichristttm, quem illi erranles suscipere iiie- no, non tantum pedes ejus , ut idein Joannes narrai,
rucrunt pro Cinisto. Barabbas eiiim inlerpreialur verum etiam caput, ul MatlhseusMarcusque perbi-
filins magistri, coriini absqtic dubio Judseoruin ina- bent, oleo sancto perfudit. Hcec a loco Magdalo
gister, qui cst diabolus , homicidiorum auctor , qui „ Magdalene dicitur. Iulerpretalur enim Magdalene
usque hodic damnalur in eis. Herotles et Pilatus , utrris. Myslice autem significat fidem ac pietalem
qui cum esscnt discordcs, in passione Domini anil- sanctse Ecclesioe,quoe odorem nolitise Chrisli prx-
ciiia focderuiuur, indicaiit pliiniini divisos ftiisse dicando in universo spargit mundo.
utrosque populos , ciieunicisionis et gentium ; qui Sic et Martha, quaeirritans vel provocansinterpre-
lanicii per passionem Domini in lide conoordave- tatur, typum tenet Ecclesiee : quoe bonis operibus
ruiit. (juotidie insudans irrilat diabolum et membra ejus ,
Herodcs iutcrpretaliir pcllicius. Versipellemsigni- et provocat piis actiouibus ac verbis ad fldem electos
fical Aiilichrisluni; ct Pontius Pilatus declinans con- Dei.
silium, utiqtie Judoeorum. Accepta eiiim aqua lavil Septem discipuli, cura quibus Dominus post re-
manus suas, dicens : Innocens ego sttin a sanguine surrectionem convivasse describitur, septimain i'i-
justi hujus (Matth. xxvn). Naui Pilatus inierpreialur dicant rcsurrecliouis requiem, in qua oiniies sancti
os matleatoris : significat diabolum, qui esl malleus per Christuin seternae beatitudinis refeciione saUi*
uuiversaelerra:, rabuntur.
Simon Cyrenaeus, cni gestaudain crucciu impo- Principes saccrdotum qui, ab custodibus sepulcri
85 DE UNIVERSO LlBRI XXII. - LIB. IV. 86
veraciter coinperta resurrectione Doraini, dederunt A SCriptorum vitio depravatum , ut pro bar Joanna ,
ipsis pecrihiairi copiosain, ut mehtifentur diceiites hoc esi filio Joahriis, bar Jona scripttirri sit, una
corpus Domini a discipulis ejus furatum , preefigu- detrafctasyllaba (Joanna iiitefprelatur Dominigratia);
rabant ette ijui ptopter avaritiaih tcrreham Vetidunt et Petrum fuissc trinomitim, Petfiis, Cephas , et
veritatetn , etrierites ihiquilateih. Sed et btnnes , qui Simbn Barjona. Simon autem interpretatur He-
stipe tempti, tet his quaecbnreriinlur ad usiim Ec- braice audiens, et obediens. Petriis autem {SersO-
clesiae, abutuntur in aliis febus, quibris suara ex- riain gestat Ecclesi* , quae habet potestatem dirriit-
plearit voiuptatetti, Similes Sunt scribafuni et sacef- tetidi peccata atqiie reducendi ab inferis hoiriineSad
doitiih fetiimeiitilihi metidaciurir prrj sariguine Sal- cbelbstiaregria.
vatbris. Saulirs Ilebrseo sei-mohe tentatio dicttis est, eo
Quod autteni tiridecini discipulis Salvator post quod ^fius in kenlationeEcclesioesit versatus. Per-
rcsurrtecltoheiri sudm iri Galila;ain monte apparuit, seculor enimerat; indc nomen habebat istiid, quia
non vacat a nlysterio, sed significat quia corpus, persequebathr Chrisiianos. Postea mulato nomine dc
quod de comriiuiii bumani gcticfis terra hascendo Saulo facltiS cst Paulus, quod interpretafur niirn-
susccperat, resurgendo jam super terrena omnia sub- bilis, sive electus. Mirabilis, vel quia multa signa
levatum, cceltestivirlute induerit. ] fecit; vel qiiia ab Oriente usque ad Occasura Evan-
B
lii niohte appiiruit, ut admoneret fideles, si illic gelium Christi in oiiinibus genlibus proedicavit.
celsitudinem resurrectionis ejus cupiunt videre, hic Elteclus, sicitt itr Actibus apostolorum Spirilus san-
ab iiifimi5 cttpiditatibus ad supefna studcant dtesi- ctus dicit: Scgregale mihi Barnabam et Paulum ad
deria transife. Noriiehvero Galiloeoetrdnsmigratio , opus ad quod elegi eos (Act. xtii). Latino autem ser-
vel i-evelallo Ittterprctatlir. Ttmc enihi fevelata fa- mone Paulus a modico dictus est. Unde et ipse ait :
cie, sicut ApbSloltlsleStalur, gloriarri Domini specu- Ego sum minimus aposlo\dritin(I Cor. xv). Qtiando
lantes, in eamdem imaginem iransFormabimur qiii- enim Saultis , superbus , elatus; qttandb Paiiliis ,
ctinque modo revelanius ad elirli viam nostram , humilis et modicus. Ideo sic loqtiiniur : Puuio posi
ejusque vesligia seqiiimur fule noii ficta (II Cor. ni). videbo te, id 6sl, posl tnodicum. Nam quia pOStnio-
Apostoli eliiniChristi, quid intefpretalione nonii- dicus factus est, ipse dicit : Ego eniiii sum novissi-
niiin suorum vel operum gestu significenl, jam dimus apbslolorum, el minimus omniitm Sancioruin
cendum est; Dehitrue apostoli rnissi inlerpretaiitur. , (Ibid.).
Hoc enirii eOrum iromeii indicat. Naiii sicut Gfaece'. Ccphas autcnr et Saulus ideo mutalo nomine sunl
angeli, Latine nuntii ntliiciiparitur, ita Graeceapostoti, vocali, ut essent etiam ipso nomine riovi, Sicul
Latine missi appellahthr. Ipsos enitn misit Chrisliis; 'G Abrabam et Sara. Significat autem Paulus convor-
evangelitare per itniversum muhdum, ita ut quidarni sionem Ecclesiaede gentibus ad Christi fidem, cujus
eoruhl PefSaS Indosqiieperitetrafeilt, dodehtes gehtes,, ipse apbstolus et magistter fuil; quoniam sicut Pau-
et fitcientes iii noriiiiieCliristi niagria tet hicrtedibiiiat lus primiim rebcllis in incredulitate consislens fuit ,
miracula, ut, allestaiitibus sigliis et pfodigiis, cre- et postfca per baptismi gfatiarii ablutusetfideChristi
derelur illis in his quae dicebant. Habent autem1 imbtitus, huhiilis ac deVOWS permansit: sic et gcn-
pleriqrie eorum ex iiis causam suorum vocabu- tilitas primuni Chrislianis perstecutioriemiiilulit ante
lorum. perceplionem videlicet Evangelii Christi; postca
Pctrus a petra nomen accepit, hoc est, a Gliristo). vefo devota Deo existens etiatri sanguiiiem suum
super querh est fundata Ecdesia. Non a Petfo petra,, pro eo fundere non dubilavit.
sed Petrus a petra nomen sortitus est: sicut nonI Andreas, frater Petri, cafne et cohaeres gratiae se-
ChiTstusa Christiano , sed Christianus a Christo vo- cunduhi Hebraam Etyiiiologiam interpretatur de-
catur; ideoque ail Donlirius : Ttt es Petrus , et superr corus sive respotidens. Sermonteautem Graecoa viro
hanc petram mdificaboEcclcsiam meam (Matth. xvi). virilis appellalur. Hic expfhhit populum Ecclesia-
Quia dixerat Petrus : Tu es Cltristus Filius Dei vivi : sticura, qui decorus est in pulchritudine rectae fidei,
deinde Dominus ei : Siiper hanc, inqtlit, petram,, D (;t respondet bonis operibus; qiiia quod corde credit,
quam confessus cs, mdifttaboEcclesiamiheam. Petrai operibus exercel; viriliier quoque ipse in Dei mau-
enim Christns erat, super quod fundamteiilumeliami dalis agit, et operalur juslitiarii, ut acceptus et
ipse oedificatusest Petrus. placitus fiat Conditori suo.
Cephas dictus eo qubd in capite sit constituluss Joannes quodath vaticinio ex merito nomen acCe-
aposlolbrum; Cephale Grsece capht dicitur, et ipsitini pit. Interpretatur ehinrini/uo est gratia, vel Domini
noinen in Petro situin esl. gratia. Amplius enim eum caeteris apostolis dilexit
Siiiron Barjona iii iinguahi nostram sonat ftlius eo- Jesus. Hic eorum lypum tenet qui contemplationis
tumbm. Est et nomeh SyrUm paritef et HehraeUm. gratia sublimati sedulo suo adhaerent Conditori: nec
Bar quippe Syrii lingua filius : jtina Hebraice co-- aliquid charius ipso ducunt: quicum Psalmista dicere
lumba : utroque Sermohe dicitur Barjbna. Alii sim- possunt: Mihi aulem adhmrere Deo bonum est: po-
pllciter accipiunt, quod SiKion, rd est, Pelrus , nere in DominoDeo spem meam: ut annuntiem omnes
filius esset Joannis; juxla illain interrogalionem: : luudes ejus in portis filim Sion (Psal. xxvu). Notan-
SimoH foahnis , diligis Mie? (Joan. xxi) et voluntt dum tamen, quod in expositione Evangelica, ubi Pt-
87 B. RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 88
trus et Joannes post resurrectionem Christi ad mo- A nia : quia beneplacitum est Domino super timentes
numentum cucurrerunt, quod Joannes porro venit. eum, et in omnes qui sperant in misericordia ejus
sed tamen non introivit, Petrus autem posterius ve- (Psal. CXLVI).
niens statim introivit el invenil linteamina posita, etc. Simon Cananseus ad distinctionem Simonis Petrf
(Joan. xx), quae ibi narrantur. Ibi ergo Joannes po- de vieo Galilsese,Cana : ubi aquas Dominus mutavit
puli Judaici typum tenet: qui porro per notitiam lein vinum. Ipse enim est, qui in alio Evangelista scri-
gis ad Dominum venit : sicut Joannes ad monumen- bitur zelotes. Cana quippe, zelus, interpretatur:
tum : sed non intravit: quia legis quidem mandata oslendens, quod quisquis praedicationis officium per
percepit per prophetas, de incarnatione Domini, ac dispensationem Dei accipit, zelum jiistitise habere
passione ejus audivit: et per sacree Scripturoe testi- debet: quia nemo miltens manum suam in aratrum,
monia de eo multa antea diu longe lateque prophe- et respiciensretro, aptus esl regno Dei (Luc. ix).
tavit: sed cum praesentem vidit, renuit, et hominem Judas Jacobi, qui alibi appellatur Lebbseus, figu-
esse despexit, eumque mortalem factum credere no- raturn nomen habet a corde : quod nos diminutive
luit : sicut porro venit ad monumentum : ita vacuus corculum possumus appellare. Ipse in Evangelio alio
et oliosus slelit. Sed secutus poslerior Petrus intra- Thalhaeus scribitur. Et bene est, ut cujus nomen a
vii, per quem Ecclesia gentium designatur: quae sta- B corde figuratur, totam intentionem mentis ad Deum
tim ut audivit de Christo mediatore Dei et hominum, vertat, ut ei per omnia placeat, cujus ministrum se
eum , quem cognovit mortuum , viventem credidit esse probavit.
Deum. Tunc ergo introivit et ille alius discipulus, qui Judas Scariothis a vico, in quo ortus est: vel ex
venerat prior ad monumentum (lbid.): quia in fine tribu Isachar vocabulum sumpsit quodam praesagio
mimdi ad fidem Domini nostri etiam Judeea colligi- futuri in condemnationem sui. Isachar enim inter-
lur, Paulo attestante, qui ait: Donecpienitudo gentium pretatur merces : ut significaretur pretium prodito-
intraverit, tunc omnis Israel salvus erit (Rom. xi). ris, quo vendidit Dominum : sicut scriplum est. Ac-
Jacobus Zebedaeia patre cognominatur, quem receperunt mercedemmeam, triginta argenteos, prelium,
linquens cum Joanne verum patrem secutus est. Hi quod appretialus sum ab eis (Zach.xi), quia per pro-
sunt filii tonitrui, qui etiam Boanerges ex firmitale ditionem magistrr aeternaeperditionis sibi memoriam
et magnitudine fidei nominati sunt. Hic est Jacobus, ascivit.
filius Zebedoei, frater Joannis, qui post ascensionem Matlhias, qui inter apostolos sine cognomine solus
Doniini ab Herode manifestatur occisus. habetur, interpretatur donatus, ut subaudiatur, pro
Jacobus Alphoeiob distinctionem prioris cognomi- Juda. Iste enim in locum ejus electus est ab aposlo-
natus : quia sicut ille dicitur filius Zebedoei, sic iste G lis, cum pro duobus sors mitteretur.
filius Alphoei. Cognomenlum igitur ambo a patre Aliter Mattbias parvus interpretatur, et Joseph,
sumpserunl. Isle est Jacobus minor, qui in Evangelio qui cum eo sub sorte statutus est, vocatur Barsaba,
frater Domini nominalui': q\iia Maria, uxor Alphaei, hoc est, filius quielis. De quihus duobus Arator in
soror-fuit Mariae, Matris Domini, quam Maria Cleo- metrico opere suo ita lusit, dicens :
phae Joannes Evangelista cognominat a patre : sive Coustituereduos, Joseph cognomineJustum,
a gentilitate familrae, aut quacunque alia causa ei Miilibiamque,Dei parvumquod nonien, utainnt,
nomen imponens. Hebrseosermouesonat, bumilemquevocaudo
Comprobat.0 quantumdislant humanasupernis
Alphaeus autem Heoraeo sermone in Latinum ex- Judiciisl Parvimerito transcenditur ille,
primitur, millesimus sive doctus. Laudehominumqui justus erat. Duodenarefulgenl
Signachori,terrisque jubar jaculatur Olympi.
Philippus, os lampadarum vel manuum.
Thomas, ubyssus, vel geminus, unde et Grsece Di- Et notandum, quod Clemens Alexandrinae Ecciesiee
vir per omnia dbctissimus, ambos hos qui
dymus appellatur. Hi ambo prsedicatorum typum presbyter,
tenent, qui abyssum sanctarum Scripturarum. pene- ad sortem apostolatus staluti sunt, de numero fuisse
trantes, lumen praedicationis per ora sua ad iUumi- septuaginta discipulorum refert.
nandas gentes proferunl. Marcus, excelsus mandato, utique propter Evange-
Bartholomseus, filius suspendentis aquas, vel filius lium Altissimi, quod prsedicavit.
suspendentis me : Syrum est, non Hebrseum. Iste si- Lucas, ipse consurgens, seu ipse elevans. Hi duo
militer doctores sanctos significat: qui aquas, hoc Evangelistae, hoc esl, Marcus et Lucas, unus ex Ju-
est populos, proedicatione sua suspendunt intenlione daeis, alter ex nalionibus electus, signiflcant duos
ad supernum Patrem, cujus ipsi filii sunt. ordines prsedicatorum, hoc est, ununr ex Judseis,
Matthseus in Hehrseo , donatus, exprimitur : idem alterum cx genlibus ad praedicandum Evangelium in
et appellatur Levi ex tribu ex qua ortus fuil: in La- toto orbe directos. Qui etiam principem apostolorum
tino autem ex opere publicani nomen accepit: quia et magistrum gentium secuti sunt: videlicet Marcus
ex publicanis fuit electus et in apostolatum transla- Petrum, cui apostolalus delegatus est circumcisionis:
tus. Hic in Evangelii conscriplione quantum donum et Lucas Paulum , qui doctor et magister genlium
fuit: ita ut uterque magistri sui rite secutus vestigia,
gratise post conversionem promeruit, ostendit, exem-
tribuens omnibus qni poenitentiam dignam ministerii sui digne explerel officium.
plum vel filius consolalionis,
peccatis suis gerunt: ut nemo desperet de ve- Barnabas, filius prophetiw,
pro
"
89 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. IV. 90
interpretatur. Iste simui cum Paulo Spiritus sancti A_vocet. Catholica, universalis : apo to Catholico, id
judicio ab apostolis segregatus est ad preedicandum est, secundum totum. Non enim sicut conventicula
Evangelium in gentibus, ut illis prophelia? donum haereticorum, aliquibus regionum parlibus coarctatur:
revelaret, et eeterneeconsolationi opportunuin dictis sedpertolum terrarum orbem dilatata diffunditur.
et factis prseberet- Quod etiam Apostolus approbat ad Romanos dicens
Nicodemus, qui venerat ad Dominum nocte, et (Rom. r) : Gratias ago Deo meo pro omnibus vobis:
mysterium ab eo didicit secundse nativitatis, signifi- quia fides vestra annuntialur in universo mundo. Hinc
cat eos, qui devoto corde veniunt ad magistros Ec- et universilas ab uno cognominata est, propter quod
clesise, ut discant ab eis veram sapientiam : sed adin unitate colligitur. Unde Dominus in Evangelio ait:
huc in tenebris ignorantiae positi dubilant, donec Qui mecum non coltigit, spargit (Luc.xi). Cur autem,
gratia Spiritus sancti, cujus potentiam Jesus expo- Ecclesia cum una sit, a Joanne septem scribuntur?
suit ipsi Nicodemo, illustrentur. Nam fertur in Evan- (Apoc. i) nisi ut una Catholica septiformi plena Spi-
gelio, quod idern Nicodemus venerit in passione Do- ritu designetur : sicut et de Domino novimus dixisse
mini, ferens misturam myrrhse et aloes, quasi libras Salomonem : Sapientia wdificavit sibi domum, excidit
centum, ut cum Joseph, qui fuit ab Arimathia, sepe- columnas septem (Prov. rx). Quse tamen septern una
liret simul corpus Domini • sed non hoc etiam a B esse non ambigitur, dicente Apostolo : Ecclesia Dei
myslerio vacat: quiailli, qui vere discipulatui Sal- vivi, quw esl columna et firmamenlum veritatis (I Tim.
valoris adhserent, mortis ejus ac resurrectionis me- rn). Inchoavit autem Ecclesia a loco ubi venit de
moriam cum aromatibus sacrarum virtutum in cor- coelo Spiritus sanctus : et implevit uno loco sedentes
dis sui recondunt secreto, juste et pie vivendo ex- cxx. Pro peregrinatione aulem prsesenti Ecclesia
spectantes diem resurreclionis, et adventum glorise Syott dicitur : eo quod ab hujus peregrinationis lon-
magni Dei ct Salvatoris noslri Jesu Christi, qui dedil gitudine posita promissionem rerum ccelestium spe-
semetipsumpro nobis, ut mundaret sibi populum ac- culetur : et idcirco Syon, id est, speculutio, nomen
ceplabilem, sectatorem bonorum operum (Tit. n). accepit: pro futurae vero patriae pace Hierusalem vo-
Nathanael, donum Dei, interpretatur : quia dolus, catur. Nam Hierusalem , pucis visio, interpretatur.
id est, simulatio dono Dei in eo non fuit. Cujus imi- Ibi enim abolita omni adversitate pacem, quaeest
lalores sunt quique electi, qui simplici devotione ad Christus, prsesenti possidebit ohtutu.
Dominum veniunt, et mandata ejus custodiunt. SynagogaGraece, Latine, congregalio, dicilur.Quod
CAPUT II. proprium nomen Judaeorum populus tenuit. Ipsorum
De martyribus. enim congregatio proprie synagoga dici solet: quam-
Martyres Graeca lingua, Latine testes dicuntur. C vis et Ecclesia dicta sit. Nostram vero Apostoli nun-
Unde et testimonia Grsece martyria nuncupanlur. quam synagogam dixerunt, sed semper ecclesiam:
Testes autem ideo vocati sunt: quod propter testi- sive discernendi causa : sive quod inler congregalio-
monium Christi passiones sustinuerunt, et usque ad nem, unde synagoga, et convocationem, unde Eccle-
mortem pro veritate certaverunt. Quod vero non sia nomen accepit, distet aliquid : quod scilicet con-
testes (quodLatine utique possumus dicere) sed Grsece gregari et pecora solent, quorum et greges proprie
martyres appellamus : familiarius Ecclesiae auribus dicimus coifgrcgari: convocari autem homines so-
hoc verbum Graecum sonat: sicut et multa Graeca lemus dicere. '
nomina, quae pro Latinis utimur. Martyrum primus CAPUT IV.
in Novo Testamento Stephanus fuit, qui Hebroeo De religione et fide.
sermone interpretatur norma, quod prior fueril Dogma a putando philosophi nominaverunt: idest,
in martyrio ad imitationem fidelium. Idem autem el hocputo esse bonum : hocputo esse verum. Religio
Grseco sermone in Latinum vertitur, coronatus: appellata, quod per eam uni Deo religamus animas
et hoc prophetice : ut quod sequeretur in re, vatici- nostras ad cultum divinum vinculo serviendi. Quod
nio quodam futuri prius in vocabulo resonaret. verbum compositum est a religendo, id est, eligen-
Passus est enim, et quod vocabatur, accepit. Ste- do : ut itaLatinum videatur, religio, sicut eligio. Tria
phanus enim, corona, dicitur : humiliter lapidatus ; sunt autem, quae in religionis cultu ad colendum
sed sublimiter coronatus. Duo autem sunt martyri Deum in hominibus perquiruntur : id est, Fides,
genera : unum in aperta passione, alterum in occul Spes, Charitas. In fide quid credendum : in spe quid
la animi virtute. Nam multi hostis insidias diabol sperandum: in charilate quid sit amandum. Fides
tolerantes, et cunctis carnalibus desideriis resisten- est, qua veraciter credimus quod nequaquam videre
les, per hoc, quod se omnipotenti Deo in corde ma- valemus. Nam credere jam non possumus quod vi-
ctaverunt, etiam pacis tempore martyres facti sunt demus. Proprie autem nomen fidei inde est dictum,
qui etiam, si persecutionis tempus existeret, marty- si omnino fial quod dictum est, aut promissum : et
res fieri possent. inde fides vocata ab eo, quod fiat illud quod inter
CAPUT III. utrosque placilum est: quasi inter Deura et homi-
De Ecclesia et Synagoga. nem. Hinc et foedus. Spes vocata, quod sil pes pro-
Ecclesia Graecum est, quod in Latinum vertitur. grediendi,quasi,esf pes. Unde econtrario desperatio.
convocatio: propter [propterea] quod omnes a se con- Deest enim ibi pes, nullaque progrediendi facultas
31 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 9-
est; qiiia diirtaquiSque pecCatumamat, futuram glo- >-A ostendit. Aritea auteni pontifices etreges erant. Nam
riarii hoh sperat. Chafitas Grsece, Latihe ditectio o majorum erat hoec consuetudo, ut rex csset etiam
ihterpretatuf, qhbd dubs iii se liget. Nam dileelio a sacerdos vel pontifex. Unde et romani imperatores
duobits iricipit: qtiod esl amor Dei el proximi. De e ponlifices dicebantur.
qua Apostolus [Rom. XIII): Plenitudo, inquit, tegis s Vates a vi mcntis appellati. Cujus significafio
est dil'ecii%.Majof auterh Cst heecoihiiibus : quia quiii mnltiplex est. Nam modo sacerdotem, modo pfo-
diligil, et cfedit et sperat, qui autem non diligil; ; phetam significat, modo poetam significat.
quamvis iniilia dilectio cafrialis nbii faciat bbria, fru- Anlistes sacerdos dictus ab eo, quod ante stat.
stra laborat. Ghltiis aritem dilectio, sed hiagis ariiorr Primus est enim in ordiue ecclesiae, et supra se nul-
dici solet. Dileclibnis autem noiiien tantum in melio-- ltim habet.
ribus rebus accipl solet. Snb Ecclesiae autem voca- Sacerdosautemiibmen habet compoSitumex Graeco
bulb dislirictio quaedam reperilur : ita Ut in sacfiss et Latinb, qnasi sacrum dans. Sicut enim rex a re-
bfdinibus et iii quibiistlani pfofessionibus frdeltesab3 geridd, ita sacefdos a sanctifrcahdo vocatus est.
ihvicem dislenl. Cohseclat enini et sanctifical. Sacerdotes autem
CAPUT V. gentiliuni flaiiiiiitesdicebatitur. II iri capite habebanl
De clericis. J piletiin, in quo erat brevis Virga dtesupcr liabens
B
Cleri et clerici hinc appellali , quia Matthias> lanae aliquid. Quod fcumper aeslum ferre non pos-
sorte electns est, quem priniiim pef aposlolos legi- sent : filo tantiliri capita religafe cceperunt. Nam
mus esse ordinatum. Cterosenim Groece,sors vel hw- niulis penilus eos capilibus itrcedere hefas erat.
reditas dicitur. Prbpielea ergo dicli clerici, qiiia des Uridea filo, qtio utebanlur, ftamines dlfctisunt, quasi
sorte sunt Domini: vel qhbd Domini partem habcrit. fildmines. Verutn festls diehhs fllo depositb pileum
Generalitef auiem clerici hlinciipantur bnines;qui i imponebant pfo sacerdotii eminentia.
in Ecclesia Cbristi desefviunt. Qubrum grailus bt; Presbytet Groece,Latine senior, ihterpretatur: non
noniina ha;c sunt : osliatius, psalmisla, leclof, pro oelatevel decrepita senectute : sed propter ho-
exorcista, acolythus, subdiaeoritls. Diaconus, pre- norera et dignitatem, quam accepefiint, presbyteri
sbyter, episcbpus. Ordo episcopbfum qtiadripartiuis nominantur. Unde et apud velefes iitleih et episcopi
est, id est, in patriarchis, arcliiepiscopis, metfopo- et presbyteri fuerunt: quia illhfl iiomen dignitatis
litanis, alque episfcbpis. Patriarclia gfoeca iingria, est, hoc setatis. Ideo auterii preshyteri sacerdotes
summus patrum, iniefpretaliir : tvuia prirhtini; id vocantur, quod sacrum darit, sicut et episcopi, qui
est, apbstolibtim retihet lochm : et ideo, quod summb licet sint sacerdotes, tamen poiilificatus apicem non
honbre frihgitur, tali nomine eehsetur : sicirt Roriia- ^ habent : qiiia nec chrismate frontem signant, hec
ntts, Antiochehus, et Alexaiidriiius. paraclituin Spirilura daiil : quod sblis episcopis de
ArchiepiscopiiS Graeco vbcabhlo dicilur, qubd sil beri leclio Actus Apostolorum demohslrat. Unde et
summiis episcopbriini: teneteriim vicem apostolortirii, apud Veteres iidem episcopi et presbyleri fuerunt :
.et phcsidet taiii hielropolitanis quahi cpiscopis coete- quia illud esl (ut mox diximus) nbmen dignilatis :
ris. feihguliseiiim prbvineiis prdeininet, qiiorum au- eelaiis.
clorilali et dbctrih;e coeteri sacerdoles subjecti srint, LeViteeex nomine auctoris vocati. A Levi autem
sine quilius reliquis episcopis nibil agere licet. Sbllt- Levitsecxorti stinl, a quibus in templb Dei mystici
ciludo enim totius prbvihria; ipsis commissa est. sacramenli hiihisteria explebantur. li Graece dia-
Oinnes autem superiils designati oniines uno eoilem- contes,Laline riiihistri dicuntur : quod sicut in sa-
que vocabulo cpiscopi hbitoihantlir; sed idco pfivato cerdbte consecralio, ita in diacono niinisterii dispen-
noiiiine quidani utiinltif jiropter distinctionem pbie- satib habelur.
siatiiril, qltain siligiilarllef acceperunt. HypodiaconeSGrsece, quos nos subdiacones dici-
Patriarcha bAter pfincipum. Archon enim prin- mus: qui idteoSifcappellantur, qtiia suhjaceni prse-
el officiisLevitarum. Oblationes enim in tem-
ceps. JJ ceplis
^.
Aivhiepiscopus piinpteps episCoporhhi, sicut me- plo Del a fidelibns ipsi suscipiuilt, et Levitis snper-
iropolitahus a mensura civitatuni. pohendas altarihus deferunt. Hii apud HaebroeosNa-
Episcopnliis aitteni vocabuluni inde dictum, quod thinnei vocanlur.
ille qiii supereflicitiir, stiperinteiitlat, cnrnitl scilicct Lcctores a legendo, psalmistae a psalmis canendis
subdiioiiini gerens. Scopin enini Latine iniendere vocali. llli eninl pncdicant populis, quid seqiiantur :
dicilur. Episcopi auteiii Groece, Laline speaiiatores isti cahtint, ut excitent ad Complinclioncm animos
inlcrprclaulur. Nam speculator est praepositiisiii Ec- aiiilientiiim.Licet et qtiidairi lectores ita miseranier
clesia dicius : eo qubd spcculeluf atque pr;cs|iiciat prbhiliilieiit, ut quosdam ad luctum lamentalionem-
populorum infra se posiloriim morcs ct vit.lih. que compellaiit. lidehi etiam el pronuntialores vo-
Ponlirex princeps sacerdotum est, quasi via Se- cantur, quod porro annuutient. Tanta ehihi et tam
quentium : ipse et sunimus sacbrdos, ipse ponlifex clara eorum esl vox, ut quainvis longe positorum
niaximus nuncupalur : ipse tenimeflicii sacefdoles aures adimpleaht.
alquc Levilas : ipse omnes ordines ecclesiasticbs Ciihlor fllitem vocatiis, quod voce modulatur in
duo dictihtur ih arte musica •
:
disponit ipse, quid unusquisque facere debeat, cahtu. Hujus getiefa
S5 DE UNIVERSOLJBRI XXll. — LiB. IV. 94
sicut ea dbcrt homincs Latiric dicere potucrunt, A i Non se autem glorielur Christiariilin, qui nomen
prwcetitoretsuccentor. Proecehlor scrlicet, qui vocem habel, ct facta hoh habet. Ubi autem liomen sectt-
priemiltVtrfi eatrtu : succervtbratilem qtvisubsequen- tum fuerit opus : certissime ille est Christiarius,
tei' caneitdb respbndet. Cohcenlor autem dicitur qui quia se factis osteivdit Christianum : amhulans,
consonat : qui aulera non consonal, non cbhcinit, sicut et ille ambiiiavit, a qiib et nonieh traxit.
nec concentor eril. tatholieus , universalis, siVe geheralis, interpi'eta-
Acolyli Grrcee, Latine 'ceroferafii dieuritur a depor- tur. Nani Gneci univcrsalc catkdlic&nVocant.
landis cereis, quando legendum est evangelium atit brlhodoxus est recte credens : et ut credit, iecle
sacrifrcium offercndum : tunc cniin accenduntur lu- viveris. Orthos enim Greece, recle, ilicililr : doxa
minaria ab 'cis, et deportantur : non ad effugaridas gloria, lioc est vir rcctae glbriae. Qtio nomirie rion
lenebras, dmri sol eodem teriipore rutilet, sed ad polest vocari, qui alitcr vivil quarii cretlit.
signum laelitia; dcriroiistVandum.:ul sub typo lumi- Neophytus Grace, Latirie ndvelhts et Yudisfidelis,
niscorpoi-alis illa lu.v.oslendatur, de qua in Evangelio vel nuper renatus, intcrprclari potest.
legitur : Erat lux vera, qutv itluminat oinnein ho- Calcchumeiius prb eo, quod adhuc dbctririam
minem veniehtein 'iii niundum (Joan. i). _ fidci audit, neccluiii baplismuiri percepit. Nam cate-
Exorcisloo ex Graecb, in Laliuum adjurantes sive " chumenus Groece,Latineaurfi(o)',Velinslriicior, inler-
increpantes vocantur. Invocanl eniiri sirper caiechu- prelatur.
menos, vel snper eos qui liabciit spiritum iinmun- Compctens vocalur, quia pbst instructioneiri fidei
dum, nomen Domini Jesu, adjuranles per eum, ut compelit gratiarii Chrisli. Inde et a iVeteridOcoiiipe-
egredialur ab eis. teiites vocati.
Ostiarii iideni et jaiiitbfes : qui in Veteri Testa- Laiciis, poprilaris. Laos ehtm Ghefce pbpuliis di-
mehlo electi siint ad custodiam templi, m non in- citiii'.
grcdereUir in eilm immilridusin biiini fe. Dicti aulem Pfoselytus, id est, advcna, et eirctuficisus, qui
osliarii : quod proesfnt bsliis tenipli. Tpsi enim le- iriiscebatuf populo Dei, Groecumest.
nentes clavcm, omnia iritus ex utraque pafte custo- CAPUT VIII.
diunt: atqne inlef bonos et nialos habentes judieium, De hmrcsi et scltismate.
fhlcles recipiunt: rcspiiurit infidelcs. HdereSisGrseceali electibne vbcattlr, qiibil; sfcilicet
CAPUT VI. unusquisque id sibi de hoeresi et schismate elSgat,
Dc Monacltis. qubtt meliris illi esSe videtur, ui pliilbsophi peripa-
Moirachus'Gfteca clymtilbgia vocatus, eb qiiod sit r tetici, Academici, et Epicureei, et slttiti: vel siqui
singulafis, lriorias cnim Groeccsingularitas dicilur. alii, qui perversum dogina excOgitantes arbitrio
Ergo si solilarius intcfprelatur vocabulum monachi : suo de ecclesia recesseruht. Ihde ergb hilefesisdicta
qiiid faeit in turba, qril soliiSeSt ? Plura. sriiil eriim Groeca voce ex intefpretatibne electionis, qno
genefa monachoririn. quisque arbitrio suo ad iustituenda sive ad Slisci-
Coenobitoe,qnbs nris iii cbriiniiiiii viventcs poSsu- pierida queelibet ipSe sibi elegit. Nobis vero trihil ex
nttis appellafc. Cticriobiuirienlih plnfiniorilni csl. nostro arbilrio inducere licet : sed nec eligere, quod
Anaclloritoe srint, qni proptef coehobialeni vilam aliquis de arbitrio sito induxerit. ApOSlolosDei ha-
deserla pettint, et sbli liabitant pef deserla : ct ab benius aUctores, quia hec ipsi qnidrjtiam ex sho
eo, qiiod procul ab hoihinibus rcccsSertiht, tali ho- arliitrio, quod indnccrcnl, elfcgerunl : sed accepiam
mine nuncupanliir. Scd anachoritoe Heliam el Joan- a Cbrislo dlsciplinain fideliter rlalionibus assignaVe-
nem, coenohiloeapostolos imitahlur. ruiit. Itaque etiam si angclfts <!ecwlis aHter evange-
Efcmilae ii siiht qui et anachoritse, ab honiihnm tizaveril, anathema vocabiliir (Galal. i).
consr>eetiiremoii, crehium cl desertas solitiidines Seeta a Scctandoet tenenllb nominata.Namsecias
appeientes. Nam ereiniiiri dicitur quasi renioUtm. dicimus hahilus animorum, ac insliiula circa disci-
Ahba aiilcrii, syrUrii iibmcri, signiiicat in laliriiiiu j) plinain lldcliler, Velpfoposilhm qhem [qilod] tenen-
paler. Qhoil Parillis Romanis scrihens cxpositit ili- do seqiiunlur, longe alia in feligibhis cullu opi-
cens : In qtto ctamaimis, abba Pater (Rom. VIII): nanles, qtiam coeieri.
duabus ustis lingnis. Dicit cnim abba Syro noniinc Scbisnia ab scissura animorum vbcata. Eodem
pairem, et ruvsus Laiihc nominat, id est, palrem. eiiiin cului schismaticus, eodemque rilu credit, ut
CAPUT VII. caeleri : solo congregationis delectatur dlscidio. Fil
De tmferis fidelibtts. autem scbisma, cum dicurit libmineS : Nos sarietifi-
Chrisiianiis autem, quanliim inlerprelalio oslen- eaimis immundos, ct caetera similia.
dil, ilc iinctlunc ilcducitur, Sivede nomlne auctoris, Superstitio dicta eo, quod sit superllila aut suptei-
Cl crcaloris. A Christo enim Christiani sunt cogno- stitula obserVatio. Alii diciint a senibus, qui mullis
miiiali : sic a Juda Juda;i. De magistri quippc no- annis siipefstiles Jier aelaletn deliraril et effant Sti-
minc cognomen sectatorihtis datum est. Chrisliani perslilione qttadam, nescienteS quae veteres colurrt,
auteni olim a Judoeis, quasi ob opprobriuin, Naza- aut quoevetentm ignari asciscatit. LUcfetius autem
rchi vneabantur : pro eo quod Doininus nosler atqiie sliperstilibhemdicitsiiperstahliam fefum,id est coe-
SalValor a vico GalilseoeNaiareims sit appcllatus. iestiuhi et divinorum, qtioe super nos Starit : sed
95 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 96
mate dicit. Hsereticorum autem dogmata ut facile A ratus doctor, in diflinitionibus suis ecclesiastica
possint agnosci, causas eorum, vel nomina demon- dogmata enumerans, quid credendum, quidve ca-
strari oportet. vendnm sit, lucide descripsit : omisso hsereticorum
CAPUT IX. * catalogo, fidei catholicaejura inhoc opere inserenda
De hwresibusJudmorum. censemus.
Sunt enim hsereses Judseorum, quas quidam eorum CAPUT X.
contra fidem Christi reperientes, pravi dogmatis au- De diffinitionibus rectw fidei et ecclesiasticorum
ctores exstiterunt, quorum haecsunt noinina : I Ef- dogmalum.
neei, 2 Galileei, 5 Marbonoei,& Gcnistse, 5 Meristoe, Credimus unum Deum esse Patrem et Filium et
C Sadduceei, 7 Pharissei, 8 Herodiani, 9 Samaritse, Spiritum sanctum. Palrem eo, quod habeat filiuni :
10 Hemerobaptistoe. Filium eo, quod habeat patrem : Spiritum sanctuui
Efnaei dicurrt Christum docuisse illos omnem eo quod ex Patre et Filio procedat. Pater ergo
abstinentiam. principium Deitatis : qui sicut nunquam fuit non
Galilaei et ipsi dicunt Christum venisse et do- Deus, ita nunquam non fuitnon Pater. A quo Filius
cuisse eos, ne dicerent Domiuum Csesarem, neve natus : a quo Spiritus sanclus non natus, quia non
ejus monitis nterentur. B eslFilius : neque ingenitus, quia non est Pater : nec
Marbonsei dicunt, ipsum esse Christum, qui do- factus Spiritus sanctus, quia non est ex nihilo : sed
cuit illos in omni re baptizare. ex Deo Palre, et Deo Filio Deus procedens. Pater
Genistse praesumunt, quoniam de genere Abrahse aeternus eo, quod habeat Filium aeternum, cujus
sunt. Nam cum in Babylonem venissel populus Dei, oeternus sit Paler. Filius eeternus eo, quod sit Patri
plerique relinquentes uxores suas, Babyloniis mu- et Spiritui sanclo cooeternus. Spiritus sanclus aeter-
licribus adhaeserunt. Quidam aulem Israeliticis nus eo, quod sit Patri et Filio coaeternus : non con-
conjugiis contenti, vel ex eis geniti, dum reversi tusa in una persona Trinilas, ut Sabellius dicit :
essent de Babylonia, diviserunt se ab omni populo, neque separata aut divisa in natura divinitas, ut
et assumpserunt sibi nomen jactantiee. Arius blasphemat: sed alter in persona Pater, alter
Merislaeseparant scripturas, non credenles omniin persona Filius, alter in persona Spiritus sanctus:
bus prophetis; dicentes, aliis et aliis spirilibus illos unus in natura in sancta Trinitate Deus Pater, et
prophetasse. Filius, et Spiritus sanctus. Non Pater carnem as-
Sadducsei interpretantur, justi: vendicant enim sumpsit neque Spiritus sanctus : sed Filius lantum,
sibi, quod non sunt : negant resurrectionem, di- ut qui erat in divinitate Patris Dei Filius, ipse fieret
centes : dictuin est in Gencsi Adae: De terra es, et in homine hominis filius : ne filii nomen ad alterum
in terram ibis (Gen. m). Hi quinque lantura libros transiret qui non esset nativiiate filius. Dei ergo
legis recipiunt : prophetarum aiilem vaticinia re- fdius, horninis factus est ftlius : rralus secundum
spuunt. veritatem naturae ex Deo Dei frlius el secundum ve-
Pharisaei negant Christum venisse, nec ulla in re ritatem naturee ex homine hominis frlius : ut verilas
supra dictis eommunicant. Pharisaei quidem et Sad- geniti non adoptione, non appellatione : sed in utra-
duceei inter se conlrarii sunt. Nam Pharisoei ex He- que nalivitate filii nomen nascendo haberet, el esset
braeo in Latinum interpretanlur, divisi: eo quod tra- verus Deus et verus homo, unus filius. Norr ergo
diticnum et observationum, quas illi deuterosios duos Chrislos, neque duos filios : sed Deum et ho-
vocanl, justitiam praeferant: unde et divisi vocantur minem unum frlium, quem propterea et unigcnitum
a populo quasi per justiliam. dicimus inanentem in duabus substantiis : sicut ei
Herodiani. Temporibus Salvatoris haec haeresis naturee verilas conlulit, non coufusis naluris neque
surrexit. Hi Herodem magnificabant, dicentes ipsum immislis, siculi Timochiani volunt : sed societate
esse Christum. unitis. Deus ergo hominem assumpsit : homo in
Samarilse quoque, cuslodes, interprelantur, qui in ,n Deum transivit, non naturae versibilitate, sicut Apol-
locum Israel, jam captivo et transducto in Babylo- linaristoe dicunt : sed Dei dignatione, ut nec Deus
niam populo, translati sunt in terram (ieccm tri- mutarelur in humanam substantiam, assumendo lro-
biuim : et ex parte sine lege Israelifaruni consue- minenr : nec homo in divinam, gloriiicatus in Deum :
utdinem obtinent. Isti prophelas non recipiunt, qtiia mutalio vel versibilitas natura?et diminutionem
atque in observationibus suis a Judaeisomnibus se- ct abolitioneni subslantise facit. Creditur a nobis sine
parantur : quorum superstilio procul dubio omnibus confusione conjuncla Trinitas, sine separatione dis-
nola est. tincta. Natus est ergo Dei filius ex homine, et non
Hemerohaptistse dicti, eo quod quotidie vesti- per homines, id est, non ex viri coitu (sicul Hebion
menta sua et corpora lavent. Praeterea plurcs hae- dicit) : sed carnem ex virginis corpore trahens et
resum species inveniuntur, quaein temporibus Clrri- non de coelo secum afferens (sicut Marcaon, Orige-
stianis exortae,'per inventores et sequaces eorum nes, et Eutyches affirmant), neque in phanlasia, id
fidem catholicam impugnare solitae sunl, quas etiam est, absque verilate (sicul Valentinus scilicet dicit)
Pater Augustinus ad Quodvulldeum diaconum scri- neque doleysi [Sox»i<Tst], id est putative imaginatum :
bens, satis manifesle declarat. Sed quia memo- sed corpus verum, non tantum carnem ex carne (sic-
97 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. IV. 9»
ut Marcianus) sed verus Deus ex divinitate, et ve- A inveniendi sunt, et hoc eis reputari pro resurre-
rus homo ex carne : unus filius in divinitate, Ver- ctione ex mortuis, quod mortalitatem immulatione
bum Patris, etDeus in homine, anima et caro. Ani- deponant, non morte: quolibetquisacquiescat modo,
ma non absque sensu et ratione, ut Apollinaris ; ne- non est haBreticus,nisi contentione haereticusfiat. Suf-
que caro absque anima, ut Anomocus : sed anima frcit enim in Ecclesiee lege, carnis resurrectionera
cum ratione sua : et caro cum sensibus suis : per credere futuram de morte. Quodautem dicimus in
quos sensus veros in passione et ante passionem symbolo, in adventuDomini vivos ac mortuos judi-
carnis suae dolores sustinuit. Neque sic est nalus ex candos, non justos et peccatores judicare, sicut Dio-
virgine, ut deitatis initium homo nascendo accepe- dorus significare putat; vivos eos, qui in carne
rit : quasi, antequam ex virgine nasceretur, Deus inveniendi sunt, dicit, qui adhuc morituri credun-
non fuerit, sicut Artemon et Berillus et Marcellus tur, vel immutandi, sicut alii volunt, ut suscitali
docuerunt: sed aeternusDeus homo ex virgine natus continuo vel reforraali cum ante mortuis judi-
est. Nihil creatum aut serviens in Trinitate creden- centur.
(Ittm, ut vult Dionysius fons Arii : nihil inaequale,ut Post resurrectionem et judicium non credamus
Eunoiuius : nihil gralia aequale, ut vult Elhius : nihil restitutionem fuluram, qua Origenes delirat, ut doe-
anterius posteriusve, aut minus, ut Arius : nihil B I mones vel impii homines post tormenta, quasi sup-
extraneum aut officiale alteri, utMacedonius : nihil pliciis expurgali, vel illi irr angelicam redeant, qua
persuasione aut surreptione insertum, ut Mani- creati sunt, dignitatem ; vel isli justorum socielate
clia;us : nihil corporeum, ut Melitoet Tertullianus : donentur, eo quod hoc divinae conveniat pietati, ne
nihil corporaliter effigiatum, ut Anthropoformus et quid ex rationalibus pereat creaturis, sed quolibet
Vadianus : nihil sibi invisibile, ut Origenes : nihil modo salventur. Sed nos credamus ipsi judici ora-
crealuris visibile, ut Fortunatus : nihil moribus vel nium et retributori justo, qui dixit: Ibunt impii in
voluntate diversum, ut Marcion : nihil Trinitatis supplicium wlernum, justi autem in vitam wternam
essentia ad creaturarum naturam deductum, ut Pla- (Matth. xxv), ut percipiant fructum"operum suo-
to et Tertullianus : nihil officio singulare, nec al- rum.
teri communicabile, ut Origenes : nihil confusum, In principio creuvit Deus cwlum et terram (Gen.
ut Sabellius : sed unum perfectum, quia totum ex 1) et aquam ex nihilo. Et cum adhuc tenebree ipsam
uno, et unum, non tamen solitarium, ut praesumunt aquam occultarent, et aqua terram absconderet, fa-
Sylvanus et praxetos penthapolitana damnabilis illa cti sunt angeli et onrnes coelestes virlutes ut 11011
doctrina. otiosa Dei bonitas, sed haberet in quibus per multa
Omousion ergo est in divinitate Patris Filius. G C anle spatia bonitatem suam ostenderet; et ila hic
Omousion Patri et Filio Spiritus sanctus. Omousion visibilis mundus ex materia quae a Deo creata fue-
Deo et homini, unus filius manens Deus in homine rat, factus est et ornatus. Nihil incorporeum et in-
suo in gloria palris, desiderabilis videri ab angelis, visibile in natura credendum, nisi solum Deum, id
sicut Pater et Spirilus sanctus adoratur ab angelis; est, Patrem, el Filium, et Spirituin sanctum, qui ex
et ab omni creatura : non homo praeter Deum : vel[ eo incorporeus credilur, quia ubique est, 'et omnia
Christus cum Deo, sicut Nestorius blasphemat: sedl implet atque constringit; ideo invisibilis omnibus
homo in Deo et in homine Deus. creaturis, quia incorporeus est. Creatura omnis cor-
Erit resurrectio mortuorum hominum, sed una ett porea, angeli et omnes ccelestes virtutes corporeae,
semel, non prima justorura, et secunda peccatorum,, licet non carne subsistant. Ex eo autem corporeas
ut fabula sornniatur : sed una omnium : et si id re- esse credimus intellectuales naturas, quod localiter
surgere dicitur, quod cadit: caro ergo nostra in ve- circumscribuntur : sicut et anima humana quae
ritate resurgit, sicut in veritate cadit: et non se- carne clauditur : et daemones qui per substanliam
cundum Origenem immutatio corporum erit, id est,, angelicae nalurse sunt. Immortales credimus intelle-
aliud novum corpus pro carne : sed eadem caro cor- ctuales naturas quse carne carent, nec habent quo
ruptibilis tam justorum quam injustorum caro in-- D ] cadant, ut resurrectione egeant post ruiiiam. Inde
corruptibilis resurgit: ut vel poenam sufferre possitt necessario animas hominum non esse ab initio inter
pro peccatis, vel in gloria eeterna manere pro me- cseteras intellectuales naturas, nec simul creatas,
ritis. Omnium enim hominum erit resurrectio. Sii sicut Origenesfingit; neque cum corporibus per coi-
omnium erit, ergo omnes moriunlur, ut mors ab1 tum seminanlur, sicut Luciferiani, et Cyrillus et
Adara ducta omnibus frliis ejus dominetur, et ma- aliqui Latinorum prsesumptores aflirmarrt, quasi na-
net illud privilegium irr Domino, quod de eo specia- turae consequentia serviente, sed dicimus corpus
liler dicitur : Non dabis sanctum tuum videre corru- tantum per conjugii copulam seminari.
ptionem (Psal. xv), et caro ejus non vidit corruptio- Creationem vero animse solum creatorem nosse,
nem. Hanc ralionem, maxima patrum turba tra- Dei vero judicio coagulari, et compingi atque
dente, suscepimus. Verum quia sunt et alii aeque e formari: ac formalo jam corpore animam creari et
eatholici et eruditi viri, qui credunt anima in(i infundi, ut vivat in utero homb ex anima constans et
corpore maneiue immutandos ad incorruptionem1 corpore, et egrediatur vivus ex utero, plenus hu-
fctimmorlalitatem eos, qui in advenlu Domini vivii mana substamia : neque duas animas esse dicimus
99, B. RARANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 100
in una homine, sicul Jacobus et alii Syrorum scri- A etccelestis pariter adjutorii: ut raDamur, potestatis
bunt: unam animalem, qua animatur corpus, et im- nostrse est et ignaviae.
niista sit sanguine : et alteram spirilalem, quae ra- Baptisma unum est, sed in ecclesia, ubi una fides
limtem ministret: sed dicimus unam eamdemque est ubi in nomine Patris et Filii et Spiritus sancli da-
esse animam in homine, quae et corpus sua societur. Et ideo siqui apud illos haercticos baptizali sunt,
late vivificet, et semetipsam sua ratione disponat: qui in sanctoeTrinilatis confessione baplizant, et ve-
habejftsin se libertatem arbitrii, ut in sine subslan- niunt ad nos : recipiantur quideni, quasi baptizali,
tiae legat cogilalione, quod vult. Solum hominein ne sanctaeTrinitatis iuvocatio vel confessio annulle-
cvedimus habere animam substantialem, quae et tur ; sed doceantur ante et instruantur: quo sensu
exuta corpore vivit, et sensus suos atque ingenia sanclseTrinitatis mysterium in ecclesia leneatur. Et
vivaciter tenet : neque cum corpore moritur , ut srcut senliunt credcre, vel acquiescunt confiteri: pur-
Arabs asserit: neque postniodum inieriturani, sicut gati jam lidei integrilate conlirinenlur manus impo-
Zenon dicit: quia substanlialiter vivit. Anirnalium sitione. Sivero parvuli suiii vel hcbetcs, qui doctri-
vero animsenou sunt substantise: sed cunr earne ipsa nam non capianl: respoirdeanl pro illis, qui illos
carnis vivacitale nascuiuur : et cum carnis morle otferunt juxta moreut bapiizandi: et manus imposi-
finiuntur: et ideo nec ratione reguntur, sicut P'lato B lione et chrismale communiti, Eucliarisliae mysteriis
et Alexander putant: sed ad oiniiia scilicet nalureein- admiltanlui'. IUosautem qui non in sanctoeTrinitatis
citamenta dicuntur [ducunlur]. Anima huinana non invocatione apud hicrelicos baplizali sunl, et venitint
cum carne moritur, quia nec cum carne (ut superius ad nos, bapiizari debere pronunliamus, non rebapti-
diximus) seminatur : sed formato in ventre matris zari. Neque enim credendum est, eos fuisse bapti-
corpore, Dei judicio creari et infundi, iit vivat horiio zalos, qui non in noniine Patris et Filii et Spirilus
iiilus in utero, et sic procedat nattvitate in niun- sancti juxla regulam a Doniino positam lincti sunt, ut
dum. sunt Paulianistoc, Prociianiboriue, vcl.Spurisilbri,
Duabus substantiis constat homo, anima tantum ct FotiHiaru. qui nunc vocanlur Bonosiani, Montani, et
carne : anima cum ratione sua : et carne cum sen- Maniehaei,variata inipietalisgeriniria: vel caiteri islo-
sihus suis, quos tamen sensus absque anima; so- ruur originis sive ordinis peslrsque, qui duo princi-
cietate non nrovet caro : anima vero et sine carne pia sibi iguota introrlucunt, ut Cerdo et Marcion : vcl
rationale suum teuet. Non est tertius in substantia contraria, ut Manichaeus:vel tria et barbara, ut Se-
hominis spiritus, ut Drdymus contendit : sed spiri- cianus et Theodocus : vel niulta, ut Valeminus : vel
tus ipsa est anima pro spirilali natura, vel pro eo Chrisluiu hoinineni fuisse absque Deo, ul Ceiiiillius
C etHebion etllarithemon et Fotinus. Ex istis (inqttam)
quod spirel in corpore spiritus appellatur : animani
vero ex eo vocari, quod datur ad vivendum, vel ad siqui ad nos vcnerinl, non requirenduin ab iis, ui-
vivificandum animet corpus. Tertium vero quoniam rum baplizali sint, an non : sed hoc tanluin, si cre-
ab Apostolo cum anima et corpore inducitur, spiri- dant in ecclesiee fidein, et bapiizentur ecclesiastico
tum gratiam Spiritus sancli esse intelligamus, quam baptismale.
orat Apostolus, ut inlegra peisevcret in nobis : nec QuoiidioEucharislioeconiniunioriem percipere, nec
nostro vitio aut niinualur aut fugiatur a nobis : quia laudo nec vitupero : omnibus lanien Doininicisdiebus
Spiritus sanctus efliigiet fictum. couimunicandum hortor: si tanieii incns in alfcctu
peccandi non sit. Nam habentem adhuc voliintatein
Liberl,ati arbitrii sui conanj.iss.usest horuo statiui peccandi, gravarimagisdicoEucharislioeperceplione,
in prirjua,niundi cond,it,ione: ut, satva vigilantia men-
quam purificari. Et ideo quamvis quis peccato nioi-
tis adnitenl,e, ctiam proecepti cuslodia perseveraret: dcatur, peccandi de caeteronon habeat voluntatem, ct
si veUt in id, quod crealus fuerat, pcriu.au.ere.Post- communicaiurus satisfaciat
lacrymis et oraiionibus,
quam vero, seditione[seductione] scrpcntis perEvam et confidens de Domini misericordia, qui pcccala
cecidit, naturoe bouuiu perdidit pariier el vigoreui piaeconfessioni donare consuevil: accedal ad Eucha-
„ arbitrii, noii mruen eleei.ioiiem: n.e.iipu ess.etsuum risiiam
; (juod emendaretpeccatuin : uec meriio intrepidus et securus. Sed hoc de illo dico,
indulgeretur, quem capitalia et mortalia peccata non gravant.
quod non arbitrio doluisset. Nam qtiein mortalia criinina post baplismum com-
' Manet
ilaque ad quaerendam salutem arbitrii liber- missa prcurunt, horlor prius publica poenitcntia sa-
tas, id est rationaUs voluntas : sed admoneute prius lisfacere, et ita sacerdolis judicio rcconciliatum,
Deo,eti.nvitanteadsalutem: utveleligalvel sequatur communioni sociari , si vult : lion ad judicium ct
vel agaioccasionesalulis, hoc esl, inspiratione Dei : condemnationem sui Eucharisliain percipere Sed et
ut autem conscqualur, quod eligit, vel qtiod sequitur secreta salislaciione solvi niortalia crimiiia non ne-
velquod occasione agit: Dei esse lihere confiteiiiiir. «amus: ned iiiulatoprius seculari babitu: eteoiifesso
IniU,umsaluMsnostrae, Deo miserantc, hahemus: ut religionis studio per vit;e correetionem, ct jugi, imo
acquiescanius saiutari uispirationi, nostraj potestatis perpetuo luclu, niisciante Deo : ita duulaxal, ut
est:, u.1,adipiscamur, quod ad acquiescendum ad- contraria pro iis, quic poenitet agat, et Euchari-
mpnition.e.cupimus,divini est muneris : ut nonlaba- stiain omnibus Dominicis supplex ct sununissus us-
tiiur adepto.salutisuuuiere, sollicitudinis nostne est, que ad mortem percipiat.
101 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. IV. 102
Poenitentia veraest, poenitendanon admittere, et jA turam vincit et pugnam. Nam naturam corporis in-
adnrissadeflere. Satisfactiopoenitentiaeestcausaspec- tegritate, pugnam castimoniae pace.
catorum excludere : nec earum suggestionibus ad- Bonum est in cibG eum graliarum actione sumere
itum induigere. qnidquid Deus edendura proecepit; abslinere autem
n. divinis repromissionibus nihil terrenum vel aliquibus, non quasi a malis, sed quasi non neces-
transitorium expectemus, sicut Meliciani sperant : sariis, non est malum.
non nuptiarum copulam, sicut Cerinthus et Mareion Moderari vero carnium tisum pro necessitate et
delirant : non quod ad cibum vel polum pertinet, ternpore, proprie Cliristianorum est. Malas dicere
sicut Papia auctore Terrenus et Tertullianus et La- nuplias, vel fornicaiioni comparandas, aut stupro;
ctantius acquiescunt: neque per mille annos post cibos vero credere malos, vel mali causa creari
resurrectionem regnum Christi in terra futurum, et percipienlibus, non est Christianorum, sed proprie
sanctos cum illo in deliciis regnaturos speremus, sic- Enerachitarum [Encratitarum] el Manichseorum.
ul Nepos docuit qui primam justorum, et secundam Sacratic Deo virginitati nuptias cooequari, et pro
impiorum resurrectionem confinxit: et inter has amore castigandi corporis abstinentibus a vino vel
duas mortuorum resurrectiones gentes ignorantes carnibus, irihil credere mcriti accrescere, non est
Deum in angulis terrarum in carne reservandas: B ] hoc Christiani, sed Joviniani.
quaepost mille annos regni in terra justoruin insti- Integra fide credendum est beatam Mariam Dei
gante diabolo movendoesunt ad pugnam eontra ju- Chrisii matrem et virginem genuissc, et post par-
stos regnantes et Dpminp pro justis pugnante , im- tuiii virginem permansisse : nec in hoc blasphemiae
bre igneo compescendas : alque ita mortuas cum Helvidii acquiescendum, qui dixit: Virgo unte par-
coeteris in impietate mortuis ad terrena supplicia in lum : non virgo post parlum.
corruptibili carne resuseitandas. Elementa, id est, coelum et terram, non credamus
Nullum credimus ad salutem, nisi Deo invitante, abolenda per ignem, sed in melius commutanda :
venire : nullum invitatum sabtlem suanr, nisi Deo figurara mundi, id est, imaginem non substaiuiam,
auxiliante, operari; nullum, nisi orantem, auxilium transiluram.
Bonum est facultales cum dispensatiorie pauperi-
promereri, nullurn voluritate Deiperire : sed permissu,
pro electione arbitrii, ne ingenuitas polestatis, semel bus erogare : melius est pro intentione sequendi
hominibus attributa, ad servilem cpgatur necessita- Dominum insimul donare, et absolulum sollicitu-
lcm. dine egere cum Christo.
Malum yel malitia.ni.non esse a Deo cfeatam : sed Maritum duarurn post baplismum maironarum,
a diabolp,inyeiUam, cjui et ip.se bonus a.Deo creatus C ' clericum non ordinandum ; neque eum qui unam
cst: sed quia libero arbitrio, ut puta rationabilis quidem, sed concubinani, non matronam habuit;
illum qui viduam et repudialam, vel meretri-
creatura, conr.m.issusest, et cogilandi aeceperat fa- nec
ccm in matrimonio sumpsit; nec eum qui semet-
cultatem ; scientiam boni vertit ad maluai, et multa
ipsura abscidit quolibet corporis sui membro indi-
cpgitando fiictus est inventor mali, etj quod in se
i n, nec solus gnatione aliqua, vel justo injustove timore supera-
perdider;at invidi,!, aliis; cpriteirtus per- tus truncaverit;
ire suasit, aliis, ut qui esset, suae malitiae iuveuior, neque illum qui usuras accepisse
convincilur aut in scena lusisse noscitur; neque
fierpt et aliorurn auctor, et ex eo maJunj vel malitia eum qui publica paenitenlia mortalia deflet; nec
percurreril. inler; cselei;a,s ra,t,ipn;a,Lules c reaturas. iliunr qui alrquando in furiam verstrs insanivit, vel
Unde cognoscimus Luhil ps.se ii,Aluj'airnmutabile,
afllatione diaboli vexatus est; neque eum qui per
nisi spiijLmDfium,Patrem, et Filium, et Spiritum ambitionem ad imitationem Simonis magi pecuniam
sauctum, qui mut,a,ri nop potesl a, bpuo, quia natura offert.
ppssidet bpn.p,ui,; nec pptest aliud, esse quam bo- Sanctorum corpora, et praecipue beatorum mar-
nus.
in - tyrum reliquias ac si Christi membra, sincerissinie
Angeli yero, qui LUa,q,ua crea.li sunt, bea.titu- D honoranda, et basiiicas eorum iioniinibus
dijne peijseveraut, non nalura pps.sident bonum ut' appclla-
tas, velut loca divino cultui
nou muta,rentur cum, coeteris, sed arbitrii servanles simo et dcvotione fidelissimamancipata, affectu piis-
adeundas. Si quis con-
bonam volui^liem,, bonum cppditionis el fidem sci- tra hanc senleniiani venit, non Christianus, sed Eu-
iicet servaverunt Djprnino suo. Unde et merito ab nomianus et
Vigilantianus credilur.
ipso Domino sancti angeli vocanlur, quod lcnuerunt Baplizruis tantuin iter esse salulis. Nullum cale-
arbitrii sanclitatem, nec sociorum exemplo devia-
clrtimentim, quamvis i;i bonis operibus defunctum,
verunt a bono. vitam scternam babere credamus, excepto marty-
Bonse nuptise sunt, sed causa filiorum, npn con-
rio, ubi tota baptismi sacramenta complentur.
cupiscentise fornicationis obtentu. Melior est conti- Raptizandus confrtetur fidem suam coram sacer-
nenlia, sed non sibi suflicit ad beatiludinem, si pro dote, et iriterrogatus respondil. Hoc ct martyr co-
solo amore pudicitise retinetur ; sed si cum hoc af- ram persecutore facit qui et confitetur frdern, et in-
fectu causavacandi Domino eligitur, alioquin divor-
terrogatus respondit. Ille post confessionem vel
tium magis conjugii videbitur esse quam castitas.
aspergitur aqua, vel tinguilur : et hic vel aspergi-
Virguritas utroque bono pretiosior esl, quia el nalur sanguine, vcl tinguitur igne. Ille manus imposi*
103 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS H. 104
tione pontificis accipit Spiritum sarrctum : hic ha- A tempus conceditur, sive supplici confessione, si cou-
bitaculum eflrcitur Spirilus sancti, dum non est ipse linuo vita exceditur, venia peccatorum fideliter prse-
qui loquitur : sed spiritus Patris, qui in iUo loquitur. sumatnr ab illo, qui non vult nrortem peccatoris :
Ille communicavit Eucharistise in commemoratione sed ut converlalur a perditione poenitendo, et salva-
mortis Domini; hic ipsi Christo commoritur : ille tus miseratione Dominivivat. Si quis aliter de juslis-
confitetur se mundi actibus renuntiaturum : hic ipsi sima Dei pietate sentit, non Christianus, sed Nova-
renuntiat vitse. IIU peccala omnia remitluntur ; in tianus est.
isto exstinguunlur. Internas animse cogitationes diabolum non videre,
In Eucbaristia non debel aqua pura offerri, ut certi sumus: sed motibus eas corporis ab illo, et
quidam sobrietatis imagine falluntur : sed vinum et affectionum indiciis colligi et experinreuto, didi-
aqua mistum, quia el vinum fuit in redemptionis cimus : secreta autem cordis solus ille novit ,
noslrae mysterio, cum dicit: Non bibam amodo ex ad quem dicitur : Tu solus nosti corda filiorum homi-
hoc genimine vitis (Matth. xxvr). Et aqua eral minum.
slum quod post ccenam dabatur. Sed et de latere Nonomnes cogitaliones nostrse malae semper dia-
cjus quod lancea perfossum est, aqua cum sanguine boli instinctu excitantur : sed aliquoties ex noslri
egressa, vinum de vera carnis ejus vite cum aqua " arbitrii nrotu enrergmrt : bonse aulem cogitationes
expressum ostenditur. seiuper a Deosunt.
Bona est caro nostra et valde bona : utpote a solo Daemonesper energiam non credimus substantiali-
ctborro Deo condita, et non est mala, ut volunt Se- ter illabi anirase : sed applicatione et oppressione
thianus et Opinianus et Patricianus : nec mali causa, uniri. Illabi autem menti illi soli possibile est, qui
ut docuit Florinus : nec ex malo et bono compacta, creavit: qui nalura subsistens incorporeus capabilis
ut Manichaeus blasphemat : sed cum sit creatione est suaefacturae.
bona, arbilrio animse efflcilur nobis vel bona vel Signa et prodigia et sanitates etiam peccatores in
mala, non immutatione substantiae, sed exsecutionis nomine Domimfacere ab ipso Deo didicimus : et cuur
mercede. Ipsa enim est, quee slatuitur ante tribunal alios hac praesumplionejuvent, sibi per ambitionem
Christi : in qua perferat anima corporis prout ges- humanse gloriaenocent : qui gloriantur 111dato falso,
sit, sive bonum, sive raalum. non meritis debito.
In resurrectione ex mortuis sexus forma non nru- Signis et prodigiis ciarumposse fieri Christianum,
labitur : sed vif morluus resurget in forma viri : et nou tamen sanclum, si intemperatis etasperis niori-
femina in forma feminoenon carens sexu, sed tamen bus agai: temperatisautemetplacidismoribus, eiiani
hujus vitse tantum conditione, specie naturali : ne absque signorum efficaciaet sanctum et perfectum Dei
non sit vera resurrectio : si non id resurgit, quod hominem fieri, recte credimus.
cadit. Nullus sanctus et justus caret peccato, nec lauieu
Ante resurrectionem Domini omnes sanctorum ex hoc desinit esse justus vel sanctus, cum affectu
animae in inferno sub debito praevaricationis Adee leneat sanctitatem. Non eninr naturse viribus, sed
lenebantur, donec auctoritate Domini per indebitain propositi adjuvameuto per Dei gratiam acquirimus
ejus mortem de servili conditione liberarentur. Post sanctitalem : et ideo veraciter se omnes sancti pro-
ascensionem Domini ad ccelos, omniura sanctorum nuntianl peccatores, quia in veritate habent, quod
animaecum Christo sunt : et exeuntes de corpore ad plangant, et si rrorrreprehensione conscienlioe, cerlc
Christum vadunt, exspectantes resurrectionem corpo- mobililate praevaricatricis naturse.
ris sui : ut ad integram et perpetuam bealiludinem Pascha, id est, DominicseResurrectionis solemni-
cum ipso pariter immulentur : sicut et peccatorum tas, ante transgressum vernalis aequinoctii, et sextae
anirnaein inferno sub timore positaeexspectant resur- decimse lunse inilium non potest celebrari : eodem
rectionem sui corporis, ut cum ipso ad poenam co«- tamen mense natse.
vertantur seternam.
j. Propter novellos legislatores, qui ideo animanr
Pcenitentiam abolere peccala, indubilanter credi- tanlum ad inraginem Dei creatam dicunt : ul
mus, etiam si in ultimo vitse spirilu admissorum pce- quia Deus incorporeus recle creditur, etiam anima
niteat: et publica vel supplici laraentalione peccata incorporea esse credatur : libere confitemiir, ima-
prodantur : quia propositum Dei, quo decrevit sal- ginem in seternitate : simililudinem in moribus invc-
vare, quod perierat, stat immobile : ct ideo quia vo- nire. *
luntas ejus non mutatur, sive emendatione vilse, si
LIBER OUINTUS.
CAPUT PRIMUM. novo cessavit. Dequo Aposlolus meminit (II Cor. v):
De sanctis Scripturis, hoc esl Veteri el Novo Testa- Vetera transierunt: et ecce facta sunt omnia nova.
menlo. Testamentum autem Novum ideo nuncupatur, quia
. Vetus Testanicnluni ideo dicitur, quia venicnle innovat. Non enim illtid discunl, nisi renovati homi
105 DE UNIVERSO LIBRl XXII. — LIB. V.: 106
nes ex vetustate per gratiam, et pertinentes jam ad A j sunt: Isaias, Jeremias, Ezechiel el Daniel libri sin-
Teslainentum Novum, quod est regnum ccelorum. guli : duodecim quoque prophetarum libri singuli,
Hebrsei enim Velus Testamentum, Esdra auctore, el haec quidera Prophetica sunt. Post haec ver-
juxta numerum litterarum suarum, in 22 libros suum octo libri habentur, qui diverso apud He-
accipiunt, dividentes eos in tres ordines, Legis sci- braeos rnelro scribuntur, id est Job liber, et liber
licet et Prophelarum atqtie Hagiographorum. Primus Psalmorum, el Proverbiorum, et Ecclesiastes, et
ordo legis in quinque libris [Moysis] accipitur, quo- Canlica canticorum, sive Sapientiw et Ecclesiaslicus,
rum primus est bresith, qui est Genesis. Secundus Lamenlationesque Jeremim. Sic quoque complentur
ellesmoth, qui est Exodus. Terlius vaiecra, qui est libri Veteris Testamenti quadraginta quinque. Novi
Leviticus. Quartus vaiedaber, qui cst Numerus. autem Testamenti primum quatuor Evangelia sunl:
Quintus helleaddabarim, qui est Deuteronomium. Mattheei,Marci, Lucseet Joannis. Hos quatuordecim
Hi sunt quinque libri Moysi, quos Hebrsei thorath, Pauli apostoli sequuntur, quibus subjunctae sunt
latini legem appellant. Proprie autem lex appellatur, septem canonicae Epistolae Jacobi, Petri, Joannis et
quaeper Moysen dala est. Secundus ordo Propheta- Judse. Actus quoque duodecim apostolorum, quorum
rum, in quo continentur libri octo, quorum primus, omnium signaculum est Apocalypsis Joannis, quod
Josum bennum, qui latine Jesus Nave dicitur. Secun- B I est revelatio Jesu Christi, qui omnes libros et tem-
dus Sobthim, qui est Judicum. Tertius Samuel, qui pore et ordine.... Hi sunt libri canonici septuaginta
est Regum primus. Quartus Malachim, qui est Re- duo et obhocMoyses septuaginta elegit presbyteros,
gum secundus. Quintus Isaias. Sexlus Jeremias. . quiprophetarent. Ob hoc et Jesus Dominus noster
Septimus Ezechiel. Octavus Tharistra, qui dici- septuaginta duos discipulos praedicare mandavit. Et
lur 12 Prophetarum, quilibri quia sibi prse brevitale quomodo septuaginta duoe linguae in hoc mundo
adjuncti sunt, pro uno accipiuntur. Tertius est ordo erant diffusee,congrue providit Spiritus sanctus, ut
Hagiographorum, id est sancta scribentium, in quo, tot libri essent, quot nationes, quibus populi et gen-
sunt libri novem, quorum primus Job. Secundus tes ad percipiendam fidei gratiam sedificarentur. Haec
Psallerium, qui in quinque incisionibus dividilur. surrtnovaetvetera,quaedethesauro Dei proferuntur,
Tertius Maslolh, qui est Proverbium Salomonis. et quibus cuncta sacramentorum raysteria revelantur.
Quartus Coeleth, qui est Ecclesiastes. Quintus Sira- Hi sunt duo Seraphin, qui in confessionem sanetse
sirim, qui est Cantica canticorum. Sextus, Daniel. Trinilatis jugiter decantant hagios, et dicentes hym-
Septimus Dabretamin, qui est Verba dierum, id est! num erumpunt. Hae litterae sacrse, hi libri integro
Paralipomenon, qui et Chronicon. Octavus est Esdras, numero et auctoritate. Aliud cum istis nihil est com-
qui in duos libros dividitur apud Grsecos et Latinos. C ( parandum : quidquid extra hos fuerit, inter sancta
Nonus Hesler. Qui simul omnes quinque, oclo et no- et divina nullatenus est recipiendum : haec duo tesla-
vem fiunt viginti duo, sicut superius comprehensii menta in rnullis locis scripturae sacrae praefigurata
sunt. Quidam autem Ruth et Cinoth, qui Latine dici- sunl. Nam illi duo molares lapides sunl, quos lex pro-
tur Lamentatio Jeremiw, Hagiographis addiciunt, ett hibet dividere atque in loco pignoris tollere : qiria
viginli quatuor volumina Testamenli Veteris faciunt,, neutrum testamer;tum auferendum est ab altero,
juxta viginti quatuor seniores, qui ante conspectumi quando utraque necessaria sunt ad panem ccelestem
Dei assistunt. Quarlus est apud nos ordo Veterisi conficiendum, ut animarum pastura prseparent. Item
Testamenti eorum librorum, qui in canone He- duo Cherubin juxta arcam posita signifrcant duo
braico non sunt: quorum primus Sapientise liberr testamenta ecclesiam Dei protegentia. IlemAbacuc
est; secundus, Ecclesiasticus ; tertius, Tobias ; Propheta duo describit animalia, in quorum medio
quartus, Judith; quintus et sextus, Machabmorum: Deus innotescilur. Summa autem utriusque lesta-
quos licet Judsci intra apocrypha separent, Ecclesiai menli trifarie distinguitur, id est, in historia, in mo-
tamen Christi eos inter divinos libros honorat et prse- ribus, in allegoria. Rursus ista tria mullifarie divi-
dicat. In Novo autem Testamento duo sunt ordines : dunlur, id est, quid a Deo, quid ab Angelis vel ab
primus, evangelicus, in quo sunt : Matthaeus, Mar-- D hominibus gestum dictumque sit, quid a Prophetis
cus, Lucas, Joannes; secundus, apostolicus, in quoj . nuntiatum de Chrislo et corpore ejus , quid de
sunt in quatuordecim Epistolis : Petrus in duabus,, diaboloetmembris ejus.quidde veteri et novopopulo,
Joannes in tribus , Jacobus et Judas in singu- quid de prsesenti saeculoet futuro regno atque judicio.
lis, Aclus apostolorum et Apocalypsis Joannis. CAPUT II.
Alii autem Vetus et Novum Testamentum ini De auctoribus eorumdem librorum.
septuaginta duos libros distinguunt: ita ut primiii Veteris Testamenti secundum Hebrseorum tradi-
legis Moysi libri quinque sint, hoc est, Genesis,i, tionem hi perhibentur auclores. Primus Moyses di-
Exodus, Leviticus, Numerus, Deuteronomium. Hoss vinaehistorise cosmographiam in quinque volumini-
sequuntur historici libri sedecim, Jesu Nave scili-i- bus edidit, quod Pentaticum nominalur. Pentaticus
cet et Judicum libri singuli, sive Ruth; Reguma autem sive pentateuchus a quinque voluminibus
eliarn libri quatuor. Paralipomenon duo. Tobi quo-i- dicitur. Penle enim Graece quinque, teuchus volumen
que et Hester, atque singuli Esrae duo : et duo Ma- i- vocalur. Genesis liber inde appellatur, eo quod exor-
chabaeoium. Super hos prophetici libri sedecim n dium mundi, el generalio sacculiin co conlineatur.
PATROL, CXI. k
107 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 108
Exodus vero exitum ab /Egypto, egressumque po A autcm psalmi apud Hebroeos metrico carmine con-
puli Israel digerit, et ca causa nomen acccpit. Levi stant essc compositi. Nam in morem Romani Flacci
ticus appellatus, eo quod Levitarum ministeria e ct GroeciPindari nunc iambico currunt, nunc alcaico
diversitatem victimarum exequitur, totusque in e personant, nunc safico tonant, trimetro vel tetrame-
orclo Leviticus annotatttr. Numerorum liber vocatu tro pede incedentes. Salomonfilius David regis lsrael
eo, quod in eo egressae de jEgypto tribus dinume juxta numerum vocabulorum suorum tria volumina
rantur, et quadraginla duaruni per eremum man edidit. Quorum primus est Masloth quem GroeciPa-
sionum in eo descriptio continetur. Deuteronomiun rabolas, Latini Proverbia nominant : eo quod in ipso
Graecosermoneappellatur, quodLatincinterpretatur srrb comparativa similitudine figuras verborum et
secunda lex, id est, repetitio, el evangelicse legi imagines veritalis oslendit, ipsam aulem verilatem
proefiguratio : qui sic ea habet, quae priora sunt, u ad intelligendum legentibtis reservavit. Secundum
tamen nova sint omnia, quoein eo repenuntur. Josu. librum Coelelh vocavit, qui GroeceEcclesiastes dici-
liber nomen accepit a Jesu frlio Navc, cujus histo tur, Laline Concionator : eo quod sernio ejus non
riam continet: scriptorem vero ejusdem Josue essi specialiterad unum, sieutinProverbiis, sed in adver-
Hebroeiasserunl. In cujus textu post Jordanis transi sos generaliter dirigatur, docens omnia quoein mundo
ttim regna hoslium subvertunlur, lerra populo divi B cernimus, caducaesseetbrevia etobhoc mininre ap-
ditur, et per singulas urbes, viculos, montcs atqui petenda. Tertium librum Sirasirim proenotavit, quod
confinia et ecclesioe coelestisque Jerusalem spiritali; in Latinam linguam vcrtitur, Canticum canticorum :
prsefigurantur. Judicum nominalur a principibu: ubi per epithalamium carmen conjunclionem Christi
populi, qui proefuerunt in Israelpost MoysenetJosue et Ecclesise mystice canit. Dictunr autem Canticum
antequam Saul et David et coeteri reges exislerent canticorum : eo quotl omnibus canticis preeferatur,
Iliiiic librum edidisse creditur Samuel. Liber Samue quse in Scripluris sacris habentur : sicut quaedamin
cjusdem Samuelis nativitateni et sacerdotium e lege dicuntur sancta, quibus majora sunt sancla
gesta describit : idcirco et ab eo nomen accepit sanctorum. Horum auiem trium librorum carmina
Et quamvis hic liber Saul et David hisloriam conti iiexametris et pentametris versibus apud suos com-
neat : tamen ad Samuel refertur, quia ipse unxi posita perhibentur, ul Josephus et Hieronymus
Saul in regnum, ipse David in regem fnturum. Cu- scribunt. Isaias Evangelista potius quam Propheta
jus libri primam partem conscripsit Samucl, sequen edidil librum suum, cujus omnis texlus eloquentia;
tia vero ejus usqtie ad calcem scripsit David. Mala prosa incedit : Canticum vero hexametro et penta-
chim tiber proinde appellalur, eo quod reges Judae el metro versu discurrit. Hieremias similiter edidit
Israeliticee genlis gestaque eorum per ordinem dige- C librum suum cura Threnis, quod nos Lamenta voca-
rat temporum. Matoch enim Hebraice, Latine regum mus, eo quod in trislioribus rebus funeribusquc
interprelatur. Hunc tibrum Jeremias primus in unun: adhibeantur : in quibus quadruplex diverso metro
volumen coegil. Nam antea sparsus erat per siugu- composuit alphabetum, quorum duo prima quasi
lorum regum hislorias. Paralipomenon Grsece dici- safico melro scripta sunt : qui tres versiculos qui
tur, quod nos prwtermissorum vel reliquorum dicere sibi nexi sunt et ab una tantum littera incipiunt,
possumus : quomodo ea, quoein Samuele velRegum heroicutn comma concludit. Tertium alphabetum
libris vel omissa vel non plene relata sunt, in istc trimelro scriptumest, et a trinis lilteris, id est, trini
summatim ac breviter explicantur. Librum Job qui- versus incipiunl. Quartum alphabetum simile primo
dam Moysen scripsisse arbitrantur, alii unum ex et secundo habelur. Ezechiel et Daniel a viris qui-
Prophetis, nonnulli vero eumdem Job post plagam busdam sapientibus scripti esse perhibentur. Quo-
suoe passionis scriptorem ejus fuisse exislimant, rum Ezechiel principia et finis mullis habentur ob-
arbilrantes ut qui cerlamina spiritalis pugnae su- scuritatibusinvoluta. Daniel syro sermone regna orbis
stinuit, ipse narraret, quas viclorias expetivit. pronuntiat et tempus adventus Christi manifestis-
Principia autem et finis libri Job apud Hebraeosprosa sima praedicaliorre annotal. Hi sunt qualuor Prophe-
oratione texla sunt: media autem ipsius ab eo loco, quo lee, qui Majores vocanlur, quia prolixa volumina
ait: Pereat dies, in qua natus sum (Job. m); usque ad condidcrunt. Liber duodecim Prophetarumauctorum
eum locum, ubi dicil : Idcirco ipse me reprehendo, suorum nominibus prpenotatur, qui proplerea dicun-
et ago pwnitentiam (Job. XLII); omnia heroico metro tur Minores, quia sermones eorum breves sunt.
discurrit. Psalmorum libri Graece Psallerium, He- Unde et connexi sibimet invicem in uno volumine
braice Nabta, Laline Organum dicitur. Vocatus au- continentur. Quorum nomina sunt : Osee, Johel,
tem Psalmorum Iiber, quod uno Prophela canente Amos, Abdias, Jonas, Micheas, Naum, Abacuc, So-
ad Psalterium chorus concinendo responderet. Ti- phonias, Aggoeus,Zacharias et Malachias.
tulus autem in psalmis hebraicus ila est : isphr. Esdree liber auctoris sui titulo prsenotatur. In cu-
tha. blm. quod interpretatur, volumen hymnorum. jus textu ejusdem Esdrae Neeraiseque sermones pa-
Auctores autem psalmorum qui ponuntur in titulis: riter continentur. Nec qtiemquam moveat, quod unus
Moyses scilicet, et David et Salomon, Asaph, Ethan, Esdrae dicitur liber : quia secundus, tertius et quar-
et Idithun, el filii Chore, Eman Ezrahelita, et rcli- tus non habenlur apud llebrseos, sed inter apocryphos
qui quos Esdras uno volumine comprehendit. Omnes depulantur.
109 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. V. 110
Esther librum Esdrse credilur conscripsissc, in A est. Animalia autera dicta surit, quomodo propter
quo eadem regina sub figura Ecclesiae Dei populum animam hominis praedicatur Evangelium Christi.
a servitute et morte eripuisse scribitur, atque inter- Nam et oculis plena erant inlus et foris, quomodo
feclo Aman, qui interpretatur, iniquitas, diei celebri- preevidenl Evangelia, quoe dicta sunt a prophetis, et
tas in posteros initur. quse promiserat in prioribus. Crura autem eorum
Liber sapientiae apud Hebreeosnusquam est. Unde recta, quia nilril pravum evangeliis est. Et alas ha-
et ipse titulus Groecam magis eloquentiam redolet. bebant senas tegentes crura et facies suas : revelata
Hunc Judeei Filionis [Philonis] esse afflrmant, qui sunt enim, queetegebantur, in adventu Christi.
proinde Sapientise nominatur: quia in eo Christi Evangelium autem inlerpretatur, bona annunliatio.
adventus, qui est sapientia Patris, et passio ejus evi- Graece enim eu bonum, Angelum annuntiatio dici-
denter exponilur. tur. Iride et Angelus, nuntius, interpretatur. Paulus
Librum autem Ecelesiasticum certissime Jesus, apostolus suas scripsit epistolas quatuordecim, ex
filius Sirach, Jerosolymita, nepos Jesu sacerdotis quibus novem septem Ecclesiis scripsit : reliquas
magni composuit. Qui liber apud Lalinos propter discipulis suis, Timollreo Tito et Philemoni. Ad He-
eloquii parilitatem Salomonis titulo proerrolatur. Di- braeos autem epistola apud plerosque Latinos cjus
ctvrs autem Ecclcsiasticus, eo quod de totins Eccle- B esse, incertum est propter dissonantiam sermonis,
siae doctrina et religiosa conversatione magna ctira eamdemque alii Barnabam scripsisse, alii a Clemente
el ratione sit edilus. Hic et apud Hebraeosreperitur, scriptam fuisse suspicanlur. Petrus scripsit duas
sed inter apocryphos habetur. Judith vero et Tobi nominis sui epistolas, qure catholicae ideo nominan-
atque Machabmorumlibri quibus auctoribus scripti tur : quia non uni tantum populo vel civitati, sed
sint, minime constat: habent autem vocabula ex eo- universis gentibus generaliter scriptae sunt.
rum nominibus, quorum gesta scribunt. Jacobus et Joannes et Judas suas scripserunt epi-
Quatuor libros Evangeliorum quatuor Evangelistae stolas. Actus apostolorum primordia fidei Christianee
singulariter conscripserunt. Primus Mattheeuscon- in gentibus, et nascentis Ecclesioehistoriam digerit.
scripsit Evangelium litteris Hebraicis et sermonibus, Actuum apostolorum scriptorem Lucam esse constat
in Judaea miltans [initians] evangelizare ab humana evangelistam, in qno opere nascentis Ecclesiae infan-
Christi nativitate, dicens : Liber generationis Jesu tia texitur, et apostolorum historia retinetur : unde
Christi, fitii David, filii Abraham (Matth. r); signi- et Actus apostolorum dicitur. Apocalypsin librum
ficans descendisse corporaliter ex semine patriarcha- Joannes evangelista scripsit eo tempore, quo pro
nim Christum, sicut promissum erat in prophetis Evangelii preedicatione in Pathmos traditur relega-
^
per Spiritum sanclum. Secundus Marcus, plerrus tus. Apocalypsis autem ex Grsecoin Latinum revela-
Spiritu sancto, scripsit Evangelium Christi, eloquio tio interpretatur. Revelalio enim dicitur manifestatio
Graeco : in Italia secutus est Petrum, ut discipulus. eorura quse abscondita erant, juxla quod et ipse
Is initiurri ab spiritu prophetali fecit, dicens : Vox Joannes dicit: Apocatypsis Jesu Chrisli, quam dedit
clamantis in deserto, parale viam Domino (Marc. r) : illi Deus palam facere servis suis (Apoc. i). Hi sunt
ut ostenderet Christum post assumptionem carnis scriptores sacrorum librorum, qui per Spiritum san-
Evangelium praedicasse in mundo. Ipse enim Christus ctuin loquentes, ad eruditionem nostram et prsecepla
et propheta diclus est, sicrrt scriptum est: Et prophe- vivendi, et credendi regulam conscripserunt. Prseter
tam in gentibus posui te. Tertius Lucas inter omnes hsec alia volumina apocrypha nuncupantur. Apocry-
evangelistas Graeci sermorris eruditissimus, quippe pha autem dicta, id est secreta, quia in dubium ve-
ul medicus in Graecia Evangelium scripsit Theophilo niunt. Est enim occulla origo : nec patet patribus,
episcopo, initians a sacerdotali spiritu, dicens : Fuit e quibus usque ad nos aucloritas veracium scriplu-
in diebus Herodis Judwm sacerdos Zacharids : Chri- rarum certissima et notissima successione pervene-
stum post nativitatem carnis et proedieationem Evan- rit. In his apocryphis etsi invenitur aliqua veritas,
gelii hostiam fuisse effectum pro salttte mundi. Ipse tamen propter multa falsa nulla est in eis canonica
est enim sacerdos, de quo dictum est in Psalmis : " auctoritas. Quse recte a prudentibus judicantur non
Tu es sacerdos in wternum secundum ordinem Mel- esse eorum credenda,quibus ascribuntur. Nammulla
chisedech (Psal. cix). Ubi enim Christus advenit, et sub nominibus prophetarum, et recentiora sub
sacerdotium Judaeorum obmittunt [obmutuit], lex el nominibus apostolorum ab haereticis proferuntur,
prophetia cessavit. Quartus Joannes scripsit Evan- quae omnia sub nomine apocryphorum auctoritate
gelium ultimus in Asia, incipiens a Verbo, ut osten- canonica, diligenti examinalione, remota sunt.
deret eumdem Salvatorem, qui pro nobis dignalus
est nasci et pati,ipsum ante saeculaDei Verbum esse, CAPUT III.
ipsum e ccelo venisse, et post mortem ad coelum Brevis annotatio, qum indicat quid in sanctis canoni
iterum remeasse. Hi sunt quatuor evangelistoe,quos cis libris conlineatur,
per Ezechielem Spiritus sanctus significavit irr qua- De disputatione igitur Veteris et Novi Teslamentt,
tuor animalibus. Propterea autem quatuor animalia ordine librorum, et numero cursim breviterque parva
dicuntur : quia per quatuor mundi partes frdes Clrri- procemia narrationum subjiciam. Genesis juxta frdem
stianae religionis eorum pracdicatione disseminats historiae descripsit fabricam mundi, et hominis con-
ditionem, cataclysmum, et divisionem tcrrae, confu- A Paralipomenon apud Hebrseossub unius libri vo-
sionemque linguarum, gesta .patriarcharum usque ad lumine continelur, appellalurque ab cis Dabrejamin,
ingressionem Israel in iEgyptum. id est Verba dierum : apud nos autem propter pro-
Exodus continel Hebroeorumservitutem, ex Mgy- lixitatem sui in duabus decisus esl partibus. Hsec
pto egressum populi, nubem prolegentem, transitum autem hisloria ordinem generationura et lemporum
etiam Rubri maris, mersumque cum curribus Pharao- continens, in qua scilicet non parva sanctarum Scri-
nem, et glorise decantationem, congressusque eremi, pturarum eruditio continetur. Nam quse in historia
cibum mannse, et fluenla in dulcedinem versa, man- Veteris Testainenti in locis suis aut omnino omissa
data etiam Decalogi, pugnam Amalech, et arcam te- sunt, aut fortasse non plene digesta, in isla summa-
stamenli, dedicationemque tabernaculi et oblatio- tim ac breviler expleta sunt. Cujus quidem series a
nem. latere regum sive regnorum ducta, perveniens ad
In Levitico autem lex sacrificiorum, historiarum- illud usque tempus, quo et regnorum textus fini-
que diversitas, indumentaque pontificum, et mini- tur.
steria describuntur, ciborum etiam et diversitas pec- Job libcr continet ejusdem sancti viri damna fu-
catorum, purgalionesque vel hostise ordinantur. nestavelflagella, et contumeliosa consolantium dicta,
B lamenta quoque ejus in quibus totius mundi deplo-
In Numeris vero egressse de Êgyplo tribus enu-
et duarum ere- rat miseriam : consolationes etiam Dei ad eum per
merantur, quadraginta quoque per
mum mansionum sacramerrta signantur. turbinem, ejusque duplicem bonorum in fine remu-
nerationem. Hic eliam ex suis passionibus et verbis
In Deuteronomio autem, quseest lex secunda, nar- Christi expressit : conjux vero ejus carna-
et et iraaginem
ranlur ea quoe inter Pharan Asseroth, usque lium typum designat, qui intra Ecclesiam
positi vi-
ad Cadesbarne fuerint populo dicla a Moysemandata tam spiritalium moribus suis scandalizant. Amici
videlicet atque promissa, maledictiones peccatorum, vero ejus speciem tenent hserelicorum ac
beatiludines : ubi canticum ca- figuram
promissiones, Moyses
filiis Israel: terra perversorum dogmatum. Porro Helvi, qui adversus Job
nit, ubi dicit benedictiones ibique, gravi exprobratione innititur, significat eos qui mtra
repromissionis respecta, morilur alque sepelitur. Ecclesiam praedicant et arroganter, et per tumorerm
Nonnulli Hebrseorum quatuor libros tantum compu- cordis, ac scientiae fastum
quidquid proferunt, su-
tarrt legis, id est Genesim, Exodnm, Leviticum, Nu-
autem eorum- perbiaeexemplis ostendunt.
merum, Deuteronomium repelilionem Liber Psalmorum quanquam uno includatur volu-
dem, et quasi quoddarn legis meditatorium, ea dun-
mine, non est tamen editus uno eodemque auctore.
taxat ralione, quod illi quatuor proprias causas rerum ^1 Decem enim
aulemomnium iterando pene prophetae sunt, qui eos diverso
gestarumconlinent,iste quasi
duce tempore scripserunt, id est Moyses, David, Salomon,
continet. In Jesu quoque libro filii Israel, Jesu,
sub- Asaph, Ethan, Eman, Idithun, et frlii Chore, Asiret
Jordanem transeunt, ac-sseculocircumciduntur: Aahab sive Esdra : nonnulli etiam Aggei, Zachariae
versisque dehinc Chananaeorum genlibus divisionem esse existimantur. De his autem, qui sine titulis
terrae haereditatis sorte suscipiunt. In libro Judicum sunt, traditio veterum talis est: ut
continentur peccala et servitules Israel, exclama- cujus auctoris
Dei. Liber Ruth pracscriptio prsecesserit, cseleri, qui sine titulo se-
tionesque et miserationes ejusdem
familia quuntur, ipsius esse credantur. Est autem hic liber
Moabitidis texit historiam, de cujus stirpis
allegoricis ac sacramentis signalus: specia-
descendit David. Hunc Hebrsei libellum ad Judictim liter aulem, typicis
librum subjungunt, quoniam eo lempore gesta esse rexit Christus : vere hoc qtiod
quod natus, passus, quod resur-
• omne psalmorum resonat
memorantur, quse in eo scripta sunt: at contra La
organum. Sciendum tamen, quod apud Hebraeosom-
tini pro eo, quod genus regium David rctexit, ortum nes fuerint et inordinati, quos qui-
ex eadem Rutli Moabithide, ad corpus libri Regno- dcm psalmi permixti
prinrus Esdras in unum volumen coegit, et in
rum veracius eum pertinere contendunt. ordinem numerumque disposuit, ac per occultum
lj
Liber Regum quanquam apud Latinos propler pro- sacramenti myslerium aliis alios prsctulit ordine,
lixitatem sui in qualuor partibus sit desertus [dige- dum posteriores videantur in tempore. Nam secun-
stus], apud Hebraeos tamen in duobus divisus est dum historise cursnm lertius psalmus quinquagesimo
voluminibus, quorum primus Samuel scribit arcam poslerior, sed propter mysterium in ordine prior
Doraini a Judaeis transisse ad genics, Helique sacer- cst. Sic eninr habenlur et caeteri, quia Spiritus san-
dotium myslice in Samneleni fuisse translalrim, in ctus cos proeordinavit ut voluit. Salomon Iria volu-
David Saulis regis imperium. mina edidit. Primus ex his Proverbiorum liber. Se-
Malachim vero reges Judaeaeet lsraeliiicae genlis, cundrrs, qui appellatur Ecclesiasles. Tertius, cujus
gcstaque eorum per ordinem digerit lemporum: titulus est, Canticum canticorum. In quibus quidem
ipsumque Israel ob errorem idolofatriaeenarrat in tribus libris trium generum disciplinas composuit,
Assyrios transmigratum : ad extremum edocet ve- quibus ad rerum scientiam pervenitur. fo primis
nisse Nabuchodonosor Jerusalem, captumque duxisse namque Ethicam, id est moralem : post hsec physi-
principem ac populum, et subverlisse urbem et lem- cam, qtise qualilatem naturse comprehendit, ad ulti-
plum mum theoriam, id est contcmplalivam. InProverbiis
115 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. V. 1U
enim moralia docens per communem quemdam lo- A j\. lem Jerusalem , ruinam Rahyloniae comminatur ,
quendi usum aliiorem intelligentiam edidit, conser- deinde nec est [Forte, necem]Philistiim,vastationem
vationemque mandatorura, et doctrinse cceleslis insli- Moab, cxterminiuin Damasci.yEgypti commolionem,
tutionem succinctis verbis, brevibusque sentenliis et solitudinem maris deserli, obsidionem quoque
coaptavit. Sunt aulem Proverbia sub verbis aliis res Edom, fugam et interitum Arabiae, excidium vallis
alias explicantia, quae aliter, quam dicuntur, inlelli- Sion, subversionem etiam Tyri sive quadrupedum :
guntur : plus in virtute sententiarum quam in sono sed figuraliter in visione Judseaesynagoga projicitur,.
verborum, quae Graeci parathimia [Paraemias] vo- et Ecclesia Domino copulatur : in ruina Babyloniae
cant. confusio totius mundi, superbiaque arguitur, et finis
Ecclesiastes rerum naturam discutiens, cuncta in monstratur : in vaslatione Moab error scientiaesae-
mundo caduca et vana esse reprehendit, rerum om- cularis in silentium luctumque mutatur : in ever-
nium fragilitate conspecla renuntiari mundo admo- sione jEgypti totius mundi idololatrise destruuutur,
nuit. lemplique Domini aedificatio prsedicatur : in contri-
In Canticis autem canticorum supergressus visi- tione Philistiim luclus eorum monstratur, qui abji-
bilia, atque contemplans ea quae sunt coelestia vel ciuntjugum Chrisli, et elevant se contra scientiam
divina sub specie sponsi et sponsoeChristi Ecclesiee- "J Dei. Porro per Damascum proedicalio genlium, et
que unitatem declarat, atque animam ad amorem ruina ostenditur populi Judoeorum : per onus maris
coelesliumexcitans perveniendum ad consortium Dei deserti, hujus saeculi temptatio declaratur, et quae
provocat. Illud vero non est omittendum, quod a do- illi ventura sunt, ostendunlur. Per Idumseam orilur
ctoribus nostris traditur, apud Hebraeos hanc fuisse sol juslitiee gentium, et lenebrae auferuntur populis
observationem, rre cuiquam hunc librum legere per- Judoeorum; per Arabiam praedicatur aqua haptisma-
mitterent, nisi viro jam perfectae scientiae et robo- tis, prsebenda his, qui fugerint gcnlium errores vel
ratae fidei: ne fortc per imbecillilatem infantiae et eorum blasphemias. Per valleiu Sion perdilio prae-
fidei imperitiam non tarn erudiret cognilio lubricas dicatur Jerusalem et haerelicortim,qui de sublimitale
mentes, quam potius ad concupiscentias corporales Ecclesia; ceciderunt. Per Tyruin gentibus praedi-
converteret. Omnes scripturas tradi pueris a docto- catur.ut scilicet errore deposilo ad Christum Do-
ribus eorum solitum est, eliam et eas quas deuteres minum convertantur : reliqua vero ejus vel dc Chri-
evocant, quatuor tanlum ista ad ultimum reservare, sto vel de Ecclesia gentium sunt, sive de consuni-
id est principium Geneseos de mundi crealione, Eze- matione mundi. Prophelavit anuorum ferme seplua-
chielisque principia, in quibus de cherubim scripsit: ginta sub regibus quatuor Judoeoeordine atque gc-
et finem ejus, in quo templi descriptio corrlinetur, et. ^ nere sibimet succedentibus, id esl, Ozia, Malhan,
Cantica canticorum. Achach, ad ultimum Ezechia, sub quo pars magna
Liber Sapienliae, qui vocatur panarethon, Christii voluminis ejus usque ad calcem texitur prophetiae.
advenlum, qui est sapienlia Dei Patris, passionemqHe• Jeremias interpretatur, propheta excelsus Domini,
ejus aperta manifestatione denuntiat. simplex loquendo, et ad intelligendum facilis, qui in
Ecclesiasticus vero morum pene omnium discipli- omnibus diclis et passionibus suis, Redemploris no-
nam, et sanctae religionis conversalionem affatim co- stri imaginem proetulit. Hic postquam in lypo Chrisli
piose descripsit. Dictus aulem Ecclesiaslicus pro eo,> regna destruxit diaboli, justiliseque vel fidei sedi-
quod in medio coelu populi, id est coram Ecclesiai ficavit imperium : jubetur praedicare per omnes
fuerat habitus. Hic enim propter nimiam scnsus si- gentes, Êgyptum videlicet, el Philislum, Moab et
mililudinem et cloquii parilitatem Salomonis titulo» Ammon, Edom et Damascum et Cedar, et super
proenolatur. Constat autem hunc librum sub Jesui regna Assur, nec non super Elam et Babyloniam.
filio Sirach edilum fuisse, et inter rcliquos sancla- Hic autcm vidit virgam vigilantem divinaecorreptio-
rum Scripluraruin libros pari habitum venera- nis et poteslatis, ollam quoquo succensam, id est
lione. , Judaicam plebeni igne carnalium desideriorum ar-
lsaias propheta, qui interpretatur sulus Domini,, denlem aspicit, et duos colinos ficorum in praefigu-
postquam de altari missus calculus labia ejus pur- ralione duorum populorum, descendit in domum
gavit, ut dignus efficerelur sancti Spiritus pro- figuli, el videt diminutionem vasis prioris et novi
phetia, speculatur duo cherubim in aenigmate duo- instaurationem ad designandum defectum prioris
runr testamenlorum cum duodecim alis, id est apo- populi, et successionem futuri. Sumit etianr calicem
stolis, qui prsedicatione sua volucri celeritate discur- supplicii, atque universis gentihus porrigit. Accipit
rerunt, tegenles faciem et pedcs sedentis in throno) et lumbare sub excmplo populi Judeeorum, putre-
Dei, id est occullanles ea, sive quae ante saeculifue- factum in desperalione projicit illud trans flu-
rurit exordia, sive quse post transactam hujus mundii mina genlium : ostendit etcalicemaureuniBabylonis
liguram futura sunt. Hic lamen posl visionem Judse; per quem inebrialus est mundus, leliferum idolbla-
el Jerusalem adversus cseteras gentes, quse in cir- triae vase, jubetur projicere in Euphralem volumen
cuitu ejus sunt, prophetioe converlit sermonem, ett Iapidi alligalum ad demonslrandum iuteritum Baby-
juxla qualitatem locorum, et viloe diversitatem, quae e lonis, vcl figuraliter tolius mundi : increpat etiam
esseni eis mala vcnlura, denuntiat. Post caplivita- hic delinqiicntes, ct ad conversionem provocat: ad
11« B. RABAINlMAURI ARCUIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 116
ultimtini plangil ruiiiam Jerusalem, lemplique cxci- A btis pronrittit. De Antichristo qtioque ostendit, quod
diiim, et dispersionem gentis. Exorsus autem duo- ipse sit cornu pusillum, id est, parvo lempore regna-
(iccimo anno Josiae regis Judeeee,prophetiaque ejus turus; de consummatione Israel vcl mundi plura con-
per quatuor reges extensa est stib Josia et Eliachim, scripsit, sive de die judicii, regno sanctorum. In fine
ct Joachim, et Sedechia quo eversa est Jerusalem. autem voluminis prophetiae suee, Susannae historiam
Septuaginta duobus annis et quatuor nrensibus pro- et Belis Draconisque fabulam ponit. Hic autem liber
phetavit, excepto illo tempore quo post eversam Je- apud HcbroeosHebraicis qiiidemlilleris, sedChaldaica
rnsalem in jEgyplo cum populo fuit. lingua scriptus est. Prophetavit autem in Babylone,
Ezechiel, qid interprelatur fortiiudo Dei, frgu- quando et Ezecbicl.
rans tropice Christum, slat juxla fluvium T.hobar Osee propheta, qui interpretatur, salvans, in duo-
scilicet, ct praeclara conlinens niysieria.ceriiit simi- decim primus csl, profundior reliquis in sententiis,
liludinem glorioeDei, et quatuor animalia in simili- et operosior inlellectu. Iste ad eas tribus, quae el
ttidine quatuor Evangeliorum, et rotas se invicem Saniaria, et domus Joseph, et Israel vocabanlur,
continentcs in typo dtrorum testamcntorum : videt loquilur : sed per Ephroen boereticos arguit, qui re-
aurigam, id est, Christum deorsum igne judicii, sur- cedentes qualicttnque ex causa ab Ecclesiae unitate,
sum eleclri, id est, divinitalis fulgore rutilanlem. g paiticipcsfacti sunt idolorum : per Samariam autem
Comedit quoque Iibrum divinaelegis, in quo scripttim eorumdcm hierclicorum demonstrat eirorem, qni
est lamentum poenilenlinm, et carmcn jtistorum, ei , proeccplorum Dci custodes esse se mentitintur, et
vra eorum, qui post peccaluin pccniicnliam non ege- sub proctexlu vcrilalis mcndacium colunl. Hic histo-
liint. Dehirrcaccepit laterem, in quo obsessoeJerusa- rialiter Judoeosin Cliristum tempore ullinro creditu-
lcm pictnra describilur : vcl quod sub typo Christi ros pronunliavil: lertium quoque resurrectionis do-
cjusdem Jcrusalem, id cst, tolius Ecclesioe,quoe est minicoedicm pracdixit. Prophetavit autem in diebus
a [e] latere Christi formata, mysteria describuiitur. Ozioeregis Judoea;, quando et Isaias.
Capit etiam et hic prophela soinuum sinistri lateris Johcl inlerprelatur, incipiens : iste ad Judam tarr-
in typum morlis peccalorum , qui ad "loevampositi tum et Jerusalem vaticinium proferens in principio
octerna supplicia sustinebunt. Ac dcmum a sinistro sui voluminis post voluptuosa convivia ad luctum
in dexlro dormirc jubetur propler spcm eoruni qui provocat Jerusalem, excidium quoqne proiiuntiat,
pro emendationc mortinr resiirrectionis gloriam ob- proedicat quoque vocalionem gentitim, et super con-
tinebunt. Aspicit in terra et duas virgas sibimet co- gregatos credenles siipervenlurrim Spiritum san-
pulantes in simililudinem rircumcisionis el genlium, cuini. Prophetat sub Joathan regc Juda, quando et
sive aquilam sub Nabuchodonosor volantem, Chrisli G Michaias.
figuram, magnis alis et volucri celeritate loliiismundi Amos, qui inlerprelalur, onus, vaticinavit in Sa-
imperium occupanlcm. Plangit pr;etcrea sub specie maria et Jerusalem, tria el quatuor scelera genlium
principis Tyri bealitiulincm diaboli, quam amisit, el su!r tolius mundi ligura describens. Prinium itaque
ruinam ejtis magnam eum lamentatione deploral.Ad scelus, quia omnes in Adam peccaverunt. Securi-
uitimum arundinem vel fumeuluin gcstans melitur dum, quia in slatu naluroe lcgem immemores ra-
siib specie sancloruni mystice Jerusalem. Inter haec tionis noii inlellexerunt. Tertium quoaue eorum,
mystica subjacent quecdain moralia. Falsis comnri- qui dalsc legi non obedierunt. Quartum inexpiabile
nalur prophetis, alque speculatoribus praecipit, ne eorttm qui in Christum non crediderunt. Pro qtii-
reliccant malitiam : quatuor etiam ultionum poenas bus sccleribus intonal Donrinus se ignem, id csl,
peccatoribus praedicat, animasque redire ad corpora sentenliam aeternijudicii illalurum. Hic autern ad-
sua prophetat: ostendit quoque unumquemque pro ventunr Christi sub dominica veritate praedicat, di-
se rationem Domino redditurura, nec progeniei san- cens : Ego firmans tonitruum , et creans spiritum, et
ctae ullra nocere labem palerni delicti : objurgat annunlians hominibus Chrislum suum (Amos iv).
intra haec sub Oola et Ooliba omnem lurpitudinem Reliqua autem, qua; de Anrasia et Jeroboam sive
Sanrariaeet Jerusalenr, nativilalemque conlumelio-1D Israel retulit, tropice ad hoereticos referenda sunl.
sam objicit : saepe etiarn ad poenilcnliam captivos Prophetavit autem sub rege Ozia eo lempore, quo et
provocat, et post praevaricationemadmonel populum Osee et Isaias.
redire conversum. Hic autem trigcsimo quinto ;ctatis Abdias, qtti interpretatur, sm'iis Domini, inter
suoe anno, et caplivitalis quinto in Chaldaeacxsulans omnes Prophetas brevior est numero verborum :
prophetavit, ibique vaticinium suum consummavit. sed gratia mysteriorum oequalis.Isteconlra Idumaeam
Daniel interpretatur, judiciuin Dei, quique etiani dc loqucns, increpans mystice superbiam Edom prioris,
Christo cunctis manifestior est prophetis : quia non videlicet audaciam, quod Jacob fralrem suum, id
solum proedicavit, ut caeteri, sed etiam et teinpus est, Christum occiderit in monte Sion, id est, Jeru-
incarnationis et passionis per ordinem regum et salenr, futuram salutem, et sanctum, qui est Domi-
numerum diffinivit annorum, ita ut non potius vidca- nus, annunliat, alqtie in nronte, per quem figuraliter
lur futura prsedicare, sed quasi transacta iiarrare. [frguralur] Ecclesia geritium,futurum intonat Domino
Hic autem qualuor rcgnorum cernit freqtientius vi- regnum. Prophetavit sub Josia rege Judsese,quando
siones, eoruirique differcnliam sub diversis imagini- et Michaeas.
H7 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. V. 11«
Jonas, qui interpretatur, columbu, lam sermorre tA viruni sedentem super equum rufum in figura cor -
quam naufragio suo passionem Christi, mortemque poris Christi roseum sanguinem passionis sive nre-
ct resurrectionem frgurat: sive quod de trave ad rita poptili gentium significantem. Aspicit et qualuor
mare, tanquam de cruce ad terram, projectus est : cornua sive fabros in figura gentium, quae Judam et
feivequodinvenire [in ventre] cceti exceplusest, tan- Israel dispergentcs gravi pondere depresserunt. In-
quam irr sepultura terrae, tribus diebus et tribus no- tuetur siiuiliter et Jesurri sordibus carnis ct mor-
clibtis reconditus est : et quod pcr liguram Ninives talitate veslitum per figuram sacerdolis : quibus
poeaitentiam mundi prsedixit, in scquentibus lypum ablalis, inuuluni iinmortalitate et gloria cerrrit, et
gerit Judaeorum qui salulcm gentium non tanlum lapidcin, qui esl Chrislus, seplem oculos habentem,
advenire noluerunt : sed curn venit, invisi sunt. id esl, septiformis spiritus plenitudinem. Inter haec
isinive quoque genlium significat speciem, Jonas vcro intuetur etturrim et litionem exstincluni, id est, dia-
in lroc loco Judaeorum. Narn quemadmodum Nirrivi- boluiii, candelabrunr videlicet in figuram Clirisli cum
tarurn salus ad aemulationem provocavit Jonanr : ita lucernis septem, quae sunt septeni dona Spiritus :
redemptio gentium scandalum exstitit Judoeorum. ncc non et duas olivas ad dexteram et ad sinislranr
Merito et conlra Oricntem civilatis scdisse legitur candelabri positas, duoiunr testaineiitorum lypuiri
hcderae sub umbra : ila eadenr plcbs separans se a B i figurantes. Assuinitquoque idem duasvirgas fitniculi
saltile Ecclesioe,dolore tabida, conlra Christuin, id et decoris in typo Jrtdaiorum el gentium. Aspicit
cst, Orientem ecclesiae,linguam suammovere nititur, deindc duas mulieres, id est, Judeeorum cl genliunr
sedens sub umbra legis, quoe umbra ferme arefucla plebes in alias levantes arnphoram,id est, diabolicam
est quia, adveniente Cbristo, vetera transierunt, et doctrinam. Massam quoque plunrbi, quod cst pondus
ecce facta sunt omnia nova (11 Cor. v). Prophctavit pcccati gravissimum, sive volumen volans, in quo
autem sub Ozia rcge Juda, quando et Osee et Amos peccata hominuin et supplicia ascribunlur. Vidct
et Isaias prophelaverunt. et quadrigas qualuor uno praedicalionis Evangelicae
Miehoeas,id est, quis hic ? vcl quis isle? vel huini- jugo currentes. Post haec aspicit equos missos ad
litas. Michoeaspropheta comminalur Samariae iranr proedicationem nrundi. Primum rufum martyrii pas-
Domini ob causam siniulacrorum, interitumque po- sione. Secundum nigrum squalore pcenitentioe. Ter-
puli lsrael venlurum denuntiat, locuin etiam, in quo tium album candore baptismi. Quartum vaiium va-
Christus irasceretur, demonstrat. Prophetavit sub rietale virlutum. Cernit quoque el tubas sanclorum,
Ozia, quando et Sophonias. geslantes figuram, per quos Dorninus niundo canit
Naum, qui inlerpretatur, consolalor , simulacra sua proecepta : atque Angelum, in quo duo ex ad-
gentium exterminanda denuntiat, nec rron et urbem ^' verso populijunguntur, sive paxillum figiiralilerChri-
sanguinum Jerusalem : post cujus interitrrrn pedes slum infixum cordibus populorum describit, et pa-
annunlianlis pacem, id est, adventunr Salvatoris pro- storum antichristi optrs et intentionem in sinistris
clamat. habentem : equum quoque in figuram plebis lraere-
Abacuc, amptexans, sive luctator fortis, in princi- ticorum, et ascensorem ejus diabolum : praedicat
pio voluminis sui describit diabolum cum membris ctiam fontem in domo veri David patentem in lava-
ac moribus suis : in fine vero pronuntiat advenium cro regencrationis. Alia, queecurique scripsit, aut dc
passionemque Salvatoris. adventu Domini narrant, aut de passione ejus, et de
Sophonhs, speculalormysleriorumDei, cernilcapti- saeculi fine, et de judicio suo. Prophetavil autem an-
vitatem Jerusalem urbis a Romanis futuram, per nis duobus Darii regis Medorum, iisdem temporibus
vocem clamons a porta piscium, et per collium con- quibus Aggieits,anno septuagesimo dissolutionistem-
tritionem, id est montis Sion, qui est collis Jerusa- pli et captivilatis populi.
lem, nec non aliarum gentium eversionem proedicat, Malacliias, qtii interpretalur, Angelus Domini, in
terroremque divini judicii intonat. Loquitur etiam principio voluminis sui demonstrat odium Judoeorum
contra Moab et Ammon, sed per ipsos tanquam fini- in Esau el dilectionem junioris populi in Jacob. In,
tum [finitimos] populi Dei, proximi catholicis sacra- D sequentibus autem veteres Judoeaevictimas repro-
mentis haeretici arguuntur. Hic lertium diem resur- bal, et sacrificium transferri ad Gentes, in fine vero
rectionis Christi prophetat, atquein adventu Christi adventum Dominr annuntiat. Diem quoque judicii,
sub uno jugo Domini totum mundum serviturum an- justorumque praemia, et impiorum poerras, Joannem
nuntiat. Prophetavit sub Josia, ut Jeremias. etiam praedicat ante adventum primum Domini mis-
Aggseus,qui interpretatur, solemnis. Hic in vati- sum, et Eliam ante seeundum advenlum annuntiat
cinii sui textu templum Domini instaurandum praeesse mittendum. Inler hsec nonnulla moralia et di-
cepit, contritionemproedicat gentium,vel commotio- sciplinis congruentia explicat, in quibus corripit po-
nem tolius mundi praedicit, ac sub figura Zorobabel pulum sive sacerdotes despicientes nonren Rei, atquc
Cbristi adventum vaticinatur : septuagesimo autera ejus Sacramenta pollutis oblationibus et sacrificiis
anno caplivitatis populi prophelavit, duobus taiitum violantes, qui monet etiam episcopos doctos et sine
reensibus Zachariam valicinio suo proecedens. macrrlaesse debere, etc, personarumsineacceptione
Zacharias, qui nominatur, memoria Domini, post- popnlos verilatem iiistrriere : discordes quoque ar-
quam iram Dpmini in patribus prophetavit: vidil et guit, decimas et primitias reddendas populis Eccle-
419 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS II. 120
sise prsecipit : objurgat et eos qui conjugcs suas \ menti, proptcr sepliformem Spirilus sancti effica-
despiciunt, et aliarum amore nituntur : simililer et ciam. Scripsit autem ad Romanos, ad Corinthios, ad
illos qui, miseriam suam dolentes.felicitatem Iaudent Galatas, ad Ephesios, ad Philippenses, ad Thessalo-
eorum qui hujus mundi prosperis perfruuntur. Pro- nicenses, ad Colossenses, ad Hebraeos: reliquas vero
phetavit autem novissimus in Babylone, quando Ag- postmodum singularibus edidit personis, ut rursus
gaeuset Zacharias. illum septenarium nunrerum ad Sacramentum unita-
Esdras scribit populum Dei, expleto captivitatis tis converteret. Argumenta autem earumdem Epislo-
tempore, imperante Cyro rege Persarum, in" Jeru- larum haec sunt. Imprimis Romaneeplebis fidem col-
salem fuisse reversum, ac sub Zorobabel et Jesu et laudat : Corinthios gemina doctrina castigat: apud
Josedech,Filio sacerdotis, sive Neemia, muros Jeru- Galalas per gratiam fidei excludit opera legis : Ephe-
salem, templum et altare novatum, jus quoque sacer- sios magnificat in fide, quam acceperunt : laudat
dolum restitutuin; et sanclae religionis cultum, mul- Colossenses: pro eo [quod] in fide steterunt; Philip-
tisque operibus gentium principumquc Persarum penses, Evangelium custodisse gratulatur: Thessa-
muneribus adornatum. lonicensesinprima epistola frdecrevisse etoperibus,
Machabseorumlibri licet non habeantur m canone in secnndapersecutioncs lolerasse fortiter gloriatur.
Hebroeorum : lamen ab Ecclesia inter divinorum B Instruit per Timotheum et Titum Ecclesias : Phile-
voluminum historias annumeranlur. Praenotant au- monem de emendalo servo Onesimo rogat. Ad ulti-
tem prselia inter Hebrseorum duces, gentesque Per- mum Hebroeos, qui in Christo crediderunt, et
sarum, pugnamque sabbatorum, et nobiles Macha- postmodum persecutionibus Judaicis territi a fide
bseorum triumphos, fcedus quoque amicitiarum cum recesserant, conforlat atque ad gratiam Evangelii
populo Romanorum atque legationum. revocat.
ltem prcefationis Novi Testamenti Evangeliorum Petrus scripsit duas epistolas, quse Catholicaenun-
proedicalio, quamvis quadrifaria sit, una est tamem: cupantur. Scripsit autem eas his qui ex circum-
quia ex uno eodemque ore Trinitatis processit. Haec cisione credentes in dispersione gentium erant: quae
sunt enimquatuor flumina de uno fonte paradisi ma- quidem quibusdam videntur esse planiores, dum tam
nantia, queeque dupliciter uno ore decurrunt ac per profundis plense sint sensibus, ut per eas, qui possint
totum mundum coelestis ministrantes fluenta gratise perscrutari divinae scientiaesensum quasi per breve
ac fidei verbis infundunt. Hsec est illa in Zacharia quoddamreceplaculum, magna sibi mysteria rcvelari
quadriga Domini, in qua per omnem evectus mun- contueantur.
dum leni jugo colla sibi cunctarum genliuni subigit. Jacobus fraler Domini scripsit unam Epistolam ad
Hi sunt etiam, quos sub qualuor animalium specie C sedificationemEcclesiaepertinentem : cujus sentenlia
visio Prophetalis scribit, id est, hominis, leonis, vi- immensam scientiae claritatem legentibus videtur
tuli et aquilae. Namque primus, ut homo, ordinem infundere.
humanae nativitatis designat. Secundus ad inslar Joannes Apostolus scripsit epistolas tres : quarum
rugientis leonis statim in principio sui sermonis di- prima oflrciumcharitatis commendans, tota in amore
vinae potestatis fortitudinem intimat. Tertius victi- Dei et fraterna dilectione versatur. Secunda quoque,
mam sacerdotis prsemittens, quasi vituli mortem in- quae Eleclae scribitur, dilectionis hortalur studium,
sinuat. Quartus more aquilae assectans coeliim et denolat etiam seduclores, et ab hsereticis admonet
terram avidus transvolat, atque nativitatem Verbi declinandum. Tertiam autcm Gaio scripsit, in qua
occulta mysleria [mysterii] inleUigentia penetrat. collaudat eum in studio verilatis et opere misericor-
Sed ex his tria illa animalia, quse in terra gradiun- dise : deinde denotat proterviam cujusdam Diotrepis,
lur, actualem vitam sequentes, ea tantummodo pro- et Demetrio teslimonium perhibet veritatis.
seculi sunt, quse homo Christus in terris temporali- Judae Epistola increpat blasphemanles in Christo
ter gessit. Quartum animal contemplationis acie et quosdam impudicos sub exemplo impiorum, qui
ccelestia inspicit, et paulatim operum plurima divi- _ [ob] superbiara et luxuriam sempiternis ardoribus
nilalis Sacramenta digessit. Ex his primus et ulli- traditi sunt, pro quibus admonet Ecclesiam, ut eos
mus ea praedicaverunt, quee ex ore Christi audie- arguat et ad poenitentiam cohortetur.
runt: vel quaeab iUo iacla vel gesta viderunt, reli- Actuum apostolorum historia nascentis Ecclesise
qui medii duo ea tantummodo, quse ab Apostolis fidem opusque describit,cujus quidem scriptor Lucas
cognoverunt. Quorum quidem MatlhseusEvangelium Evangelista est: continet autem ea quse in Judaea
in Judsea scripsit: deinde Marcus in Italia, tertius vel in Gentibus per graliam Spiritus sancli tam a
Lucas in Achaia : ultimus Joaunes in Asia : ex qui- Petro quam ab aliis Apostolis gesta sunt.
bus solus lantum Maithaeuspraedicationis historiam Apocalypsis Joannis postquam scribere septem
Hebraico perstrinxit stylo, reliqui vero Greeci ser- jubet Ecclesiis aspicit Filium hominis sedentem in
monis eloquio cdiderunt. throno, et 24 seniores, et qualuor animalia proci-
Epistolas Paulus qualuordecim praedicationis suae dcnlia ante llrronum : in dextera quoque sedentis
perstrinxit stylo, ex quibus aliquas propter lypum librum septem sigillis signatum, in quo bellum et
scpliformis ecclesiae septem scripsit ecclesiis, con- cgestas, mors, clamor inlerfectorum, finis quoque
servans potius, quam exccdens nuincruiii Sacra- mundi notaUir. Scribil deindc duodena milliascrvo-
121 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. V. 122
rum Dei, qui signanlur in frontibus : ibi septem An- A onrnia per Spirilum sanctum interpretali sunt, ut
geli tubis canunt, sequente grandine et igne cum nihil in alicujus eorum codice inventuni esset, quod
sanguine in terram : tertia quoque pars terrse ibi in [a] caeteris vel in verborum ordine discreparet.
igne comburitur : tertia pars maris sarrguiseflicitur: Ftterunt et alii interpretes, qui ex Hebraea lingua in
astraque ipsa rutilantia tertiam fulgoris partem amit- Grsecam sacra eloquia transtulerunt, sicut Aquila,
tunt: ibi de putei fumo Iocustse producuntur daemo- Symmachus et Theodotion : sicut etiam est vulgaris
niorum, accipientes potestalem loedendieos qui non illa interpretatio cujus auctor non apparet, et ob hoc
sunt agnicruore signati. Proelerea comedit Evange- sine nomine interpretis quinta editio nuncupatur.
lista iibrum testamcnti, oris praedicatione suavissi- Praeterea sextam et seplimam edilionem Origenes
mum, etoperis diflrcultateamarum : melitur cceleste miro labore reperit, et cum caeteriseditionibus com-
templum : describitque verba 24 seniorum, et arcam paravit. Presbyterque Hieronymus trium linguarum
testarnenti, ac mulierem amictam sole, pugnamque pariler ex Hebraeo in Lalinum eloquium easdem
Michaeliscum dracone, ruinam draconis. Conspicit scripturas convertit, eloquenterque transfudit. Ctijus
praclerea figuram antichristi, habentern capita regni interpretatio mcrito caeteris antefertur : nam est et
septem, et cornua potestatis, et nurnerum hominis. verborum tenacior, et perspicuitate sententiae cla-
Narrat inter haecCanticum testamenti novum, spe- B rior.
culalurque Angelos gestantes stateras, cernitque CAPUT V.
simililcr inleritura beslioe, et beatiiudinem eorum De opusculorum diversitate.
qui veslimenta sui corporis, hoc est, absque carnis Opusculorum constat esse tria genera. Primum
voluptate servaverunt: exsequilur deinde et interi- genus Excerpla sunt, quae Grsece schotia nuncupan-
tum merelricis Babyloniae,etnuptias agni, etadven- tur, in quibusea, quseviderunt obscura vel diflicilia,
tum judicii, et interitum Anlichristi, et aeternam summatim ac breviter perslringuntur. Secundum
punilionem diaboli, et ultimam memorat resur- genus Homiliw sunt, quas Latini verbum appellant,
reclionem mortuorum, coelique novitatem et terrae, quseproferuntur in populis. Tertium Tomi, quos nos
descripiionemque Jerusalem : flumenetiam Baptismi libros vel volumina nuncupamus. Homiliseautem ad
mundum, et lignum vitae Dominum rrostrum Jesum vulgum loquuntur : Tomi vero, id est, libri majoris
Christum. sunt disputalionis. Dialogus est collatio duorum vel
CAPUT IV. pluriraorum, quem Latini sermonesdicunt. Nam quos
De bibliolheca. Grseci dialogos vocant, nos sermones vocamus. Ser-
Bibliotheca a Graeconomen accepit: eo quod ibi mo autem dictus, quia inler ulrumque seritur. Unde
recondantur libri. Nam biblion librorum, theca repo-' C in Virgilio : Multa inter se serebanl. Tractatus est
sitio interpretatur. Bibliolhecam Veteris Tcstamenli unius rei mulliplex expositio, eo quod tractat sensum
Esdras scriba post incensam legem a Chaldaeis,dum in multa sentiendi contrectando secum. Differt aulem
Judsei regressi fuissent in Jerusalem, divino aflktus sermo, tractatus et verbum. Sermo enim altera eget
Spiritu reparavit, cunctaque legis ac prophetarum persona. Traclulus specialiler ad seipsum est. Ver-
volumina, queefuerant a Gentibus corrupta, correxit, bum autem ad omnes. Unde et dicitur : Verbumfecit
lotnmque Vetus Testamentum in viginti duos libros ad populum. Commentaria dicta quasi commenta.
conslituit: ut tot libri essent in lege, quot habeban- Sunt enim interpretationes, ut commenta juris, com-
tur et litlerae. Apud Grsecosautem bibliothecam menta evangelii. Apologeticus est excusatio, in quo
primus instituisse Pisistratus creditur tyrannus, solent-quidam accusantibus respondere, in defensione
quam deinceps ab Atheniensibus auctam Xerxes enim aut negalione sola positus est, et est nomen
incensis Athenis evexit in Persas, longoque post Grsecum. Panegyricumest licentiosum el lasciviosum
tempore Seleucus Nicanorrursus in Grseciamrelulit. genus dicendi irr laudibus regum : in cujus composi-
Hinc studium regibus urbibusque ceeteris natum est tione homines mullis mendaciis adulantur. Quod ma-
comparandi volumina diversarum gentium, et per lum a Graecisexortum est; quorum levitas instructa
interpretes in Graecam linguam vertendi. Dehinc •D dicendi facultate et copia incredibili multas menda-
Magnus Alexander, vel successores eorum instruen- ciorum nebulas suscitavit.
dis omnium librorum bibliothecis animum intende- Fastorum libri sunt, in quibus reges ac consules
runt, maxirae Plolomoeus,cognomentoPhiladelphus, scribuntur, a fascibus dicti, id est, a potestatibus.
omnislitleraturoesagacissimus, cum studio bibliothe- Unde et Ovidii libri Fasiorum^ dicuntur, quia de
carum Pisistratum eemularetuf; non solum Gentium regibus et consulibus editi sunt.
scripturas, sed eliam et divinas litteras in hibliothe- Prooemiumest inilium dicendi. Sunt enim procs-
cam suam coutulit. Nam septuaginta millia librorum mia principialibrorum, quoeante causaenarralionem
hujus lemporibus Alexandrieeinventa sunt. Hic etiam ad inslruendas audienlium aures coaplantur. Cujus
et ab Eleazaro ponlificepetens, scripturas Veteris nomen plerique latinitalis periti sine translatione
Testamenli in Groecamvocem ex Hehraea lingua per posuerunl. Hoc aulein vocabulum apud nos inter-
septuaginla inlerpreles transferre curavit, quas in pretatum prsefatio nuncupatur, quasi prselocutio.
Alexandrina bibliolheca habuit. Siquidem singuli in Prsecepta sunt, quse, aut quid faciendum, aut quid
singulis cellulis (ut quidam asserunl) separati ila non faciendum sit, doccnt : quid faciendum, ut;
Dilige Dominum Deum tuum (Deut. vi); et: llonom A bebant antiqui, sicut aralur tcrra. A sinislra enim
patrem tuum el matrem luam(Exod. xx); quid non ad dexteram primuin deducebant slylunr, deinde
faciendum, ut: Non mwchaberis; non furtum facics convcrlebanlur ab inferiori, et rursus ad dexteram
(Ibid.). Similiter et genlilium proecepta vel jubcnt versns, quos hodieque rustici vocant versus. Scheda
vel vetant : jubent faciendum, ut : Nudus aras, sere est, quod adlruc emendatur, et necdiim in libris re-
nudus : vetant, ut, Neveinter vites corilum sere, neve daclunr est : et est nomen Grsecum sicut el tomus.
flagella Summa pete. Primtis aulenr apud Hebrocos CAPUT VI.
prsecepta Moyses scripsit : apud Latinos Marcius De canonibus Evungeliorum.
vates primus preecepta composuit, ex quibus cst Canones Evangeliorum Ammonius primus excogi-
illud : Poslremus dicas, primus tactas [agas]. Para- tavit Alexandriic, quos postea Eusebius Coesariensis
bola et problemata nominibus snis indicanl, altius se seculiis plenitis composuil. Qui ideo facti sunt, ut
perscrutari oportere. Parabola quippc alicujus rei per eos invenire et scire possiraus , qui reliquorum
similitudinem per [prae] se gerit. Quod licet sit voca- Evangelistarum similia aut propria dixerint. Sunt
bulum Grsecum. jam lamen pro Lalino usurpatur : et atitcm nuniero decem, quorum primus continetnu-
notum est, quod in parabolis, quoc dicuntur rerum meros, inqtiibiisquatuoreadem dixerunt: Matthaeus,
similitudines, rebus, de quibus agitur, comparant. " Marcus, Lncas, Joannes. Secundus, in quibns tres:
Problemata autem, quoeLatine appellantttr proposi- Matlhoeus, Marcus, Lucas. Tertitis, in quibus tres :
tiones, quoestionessunt, habentes aliquid, quod dispu- Matthaeus,Lucas, Joannes. Quartus, in quibus tres:
tatione solvendum sit. Quaestioautem est, cum quaa- Mattboeus,Marctis, Joannes. QuirUus in quibus duo :
ritur, an quid sit, aut quale sit. Argumentum autem Matlheeus, Lucas. Sextusin quibus duo : Matlhoeus,
dictum, quasi argutum, vel quod sit argute inven- Marcus. Seplimus, in quibus duo : Matlhaeus,Joan-
tum ad comprobandas res. Epislolam proprie Greeci nes. Octavus, in quibus duo : Lucas, Marcus. Nonus,
vocant, quee interpretatur Latine, missa. Styla eniin in quibus duo : Lucas, Joannes. Decirnus, inquibus
seu styli, missa vel missi ante membranarum usurrr singuli eorum quaedam propria dixerunt. Qtiorum
in dedolatis ligneis codicellis epistolarum alloquia expositio hoec est. Per singulos enim Evangelislas
scribebantur : urrde portitores earum tabellarios vn- numerus quidam capitulis affixus adjacet : quibus
caverunt. Codex multorum libroruin est, liber unius numeris subjecta est area qtieedam minio nolata,
voluminis, et diclus codex per translationem a co- quae indicat, in quoto canone positus sit numertis,
dicibus arborum seu vitium, quasi caudex, quod ex cui subjecla est area. Verbi gratia: si est area prima,
se multitudinem librorum, quasi Romanorum, con- in primo canone : si secunda, in secundo : si tertia,
tineat. Volumen Iiber est a volvendo dictus, sicui' ^1in tertio. Et sic per ordinem usque ad decimum per-
apud Hebrseos volumina legis, volumina Propheta- venies. Si igitur aperto quolibet Evangelio placuerit
rum. Liber est interior lurrica corticis, quae ligno scire, qui reliquorum Evangclislarum sirailia dixe-
cohseret, de quo Virgilius sic: Alla tiber hmretin ulmo. rint: assumes adjacentem numerum capituli, et quoe-
Unde et liber dicitur, in quo scribimus : quia anle res ipsum numerum in suo canone, quem indicat,
usum chartae vel membranarumde libris arborum vo- ibique invenies, qui et quid dixerunt : et ita demum
lumina fiebant et compaginabantur. Unde et scripto- in corpore inquisita loca, quse ex ipsis numcris di-
res a libris arhorura librarios vocaverunt. Librarii cantur, per singula Evangelia de eisdem dixisse in-
anlea bibliopolse dicti. Librum enim Grseci biblum venies.
vocant. Librarii autera, id est, antiquarii vocantur : CAPUT VII.
sed librarii sunt, qui et nova scribunt et vetera : De canonibus conciliorum.
anliquarii, qui lanlummodo vetera : unde et rromen Canon aulem Graece, Latine regula nuncupatur.
sumpserunt. Ascribendo aulem scriba nomen accc- Regula autem dicla, quod recteducit, nec aliquando
pit, otlicium exprinrens vocabuli qualitate. Inslru- aliorsum trahil. Alii dixerunt, regulam dictam, vel
menta scribaecalamus et penna : ex his enim verba '„ quod regat, vel quod normam recte vivendi praebeat,
paginis inflguntur : sed calainus arboris est : penna vel quod dislortum, pravumque quid corrigat. Cano-
avis, cujus cacumen in duo dividitur, in toto corpore nes autem generalium conciliorum a temporibus
unitale servata credo, propter mysterium, ut in duo- Constantini cceperunt. In praecedentibusnamque an-
bus apicibus Vetus et Novum Testamentum signare- nis, persecutione fervente, docendarum plebiummi-
tur : quibus exprimitur verbi Sacrainenttim sanguine nimc dabatur facultas. Inde Chrislianitas in diversas
passionis effusum. Dictus autem calamus, quod li- heereses scissa est : quia non erat licentia episcopis
quorenr ponat. Unde el apud nautas calare, ponere in unum convenire,nisi tempore praedictiimperatoris
dicitur. Penna autern a pendendo vocala, id est vo- supra dicti. Ipse enim dedit facultatem Christianis U-
lando. Est enim (ut diximus) avium. Folia autem bere congregari.Sub hocetiam sancli patres in concilio
librorum appellata, sive ex similitudine fohorum ar- Nicoenode omni urbe terrarum convenientes, juxta fi-
borum, seu quia ex follibus fiunt, id est ex pellibus, dem Evangelicam el Apostolicamsymbolum postapc-
qui de occisispecutiibusdetrahi solenl : cujus parles stolostradiderunl. Inter cseteraaulenr concilia qualuor
paginae dicuntur, eo quod sibi invicem coinpaginan- suni venerabiles synodi, quae lotam principaliter fi-
Vir. Versus autem inde vulgo vocali, quia sic scri- dem compleciuntur, quasi qualuor evangelia vel toti-
dem Paradisi flumina. Harum prima Nicaenasynodus A summa brevitate nolavit. Cyclurn autem vocatum eo
trecentorumdecem et oclo Episcoporum, Conslantino quod in orbe digeslus sit, et quasi in circulo dispo-
Augusto imperanle, peracta est : in qua Arianae silunr ordinem complet annorum sine varietate et
perfidiae condemnala blasphemia de inaequalitate sine ulla arte. Unde factum est, ut cuique materiae
sanclae Trinitatis, id est, » Arius asserebat consub- carmina, simpliciformitate (sic)facta, cyclica vocaren-
stantialem Deo Patri Deum Filium, eadera sancta lur. Hinc et laterculum diclunr, quod ordinem habeat
synodus per symbolura definivit. Secunda synodus tractuum annorura. Post cujus explelionem ad pri-
centum quinquaginta patrum sub Theodosio seniore mum exordium reverlendum. Antiquitus Ecclesia
Constantinopolim congregata est, quae Macedonium pasclra quartadecima luna cum Judseis celchrabat,
Episcopum, negantem Deum esse Spiritum sanctum, quocunque die occurrerel : quem ritum sancti pa-
haerelicum condemnans, consubslantialem Patri et tres in Nicaena synodo prohibucrunt, constiluenles
Filio Spiritum sanctum demonslravit : dans symboli non solum Iiinam pasclralem (el inde sequitur inqui-
formam, quam tota Graecorumet Latinorum confes- rere), sed etiam et diem resurreclionis dominicaeob-
sio in Ecclesiis praedicat. Tertia synodus Ephesina servare : et ob hoc pascha a quinla decima luna
prima ducentorum Episcoporum sub juniore Theo- usque in vicesimam primam extenderunt, ut dies
dosio Augusto edila, quae Nestoriunr duas personas B Dominicus non onritlerelur. Pascha aulem vocabu-
in Christo asserentem, justo anathemate condemna- lum non Gracum, sed Hebrseumest: rrec a passione
vit, ostendens manere in duabus naluris unam Do- (quoniam pascimin [Paschin] Graecediciturpati), sed
hiini Jesu Christi personam. Quarta synodus Chalce- a transitu Hebreeovcrbo pascha appellata est: eo
donensis DCXXX sacerdolnm sub Marciano principe quod tunc populus Dei ex jEgyplo transierit. Unde et
babita est, in qua Eutychen Constantinopolitanum in Evangelio (Joan. xm), cum vidisset, inquit, Jesus
abbatem, Verbi Dei et carnis unam naturam pro- quia venit hora ejus, ut transiret de mundo ad patretn.
nuntiantem, et ejus defcnsorem Dioscorum, quon- Cujus nox ideo pervigil ducitur, propter adventum
dam Alexandrinum Episcopum, et ipsum rursus Ne- regis ac Dei nostri: ut tempus resurrectionis ejus
storium cum reliquis hoerelicis una patrum senten- non nos dormientes, sed vigilantes inveniat. Cujns
lia praedamnavit : prsedicans eadcm synodus, Chri- noctis duplex ratio est: sive quod in eadem tunc vi-
stum Deumsic natum de Virgine, ul in eo substan- tam recepit, cum passus est: sive quod postea hora,
lianr divinae et humanae confiteaniur naturae. Hoe qna resurrexit, ad judicandum venturus est. Eo au-
sunt quatuor synodi principalcs fidci doctrinam ple- lem modo agimus pascha, ut non solum mortem ct
nissime proedicantes. Sed et si qua sunt alia conci- resurrectionem Christi in memoriam revocemus, sed
lia, quse sancti Patres Spirilu Dei pleni sanxerunt, C eliam caelera, quae circa eum atlestantur ad sacra-
posl istorum quatuor auctoritatem, omnium manent mentorum significalioncm, inspiciamus. Propter ini-
stabilita vigore : quorum gesta irr lroc opere condita tium enim novae vitee, et propter novum hominem,
continenlur. Synodum novimus ex Grseco interpre- quem jubemur induere , et exuere veterem, expur-
tari comitatumvel cwtum. Concilii vero rronren tra- gantes vetus fermentum, ut simus nova conspersio :
ctum ex more Romano. Tempore errim quo causoe quoniam pascha nostrum immolatus est Ckristus
agebantur, conveniebant omnes in unum, commu- (I Cor. v); propter banc ergo vitaenovitatem primus
nique intenlione tractabant. Unde el concilium a mensis novorum in anni mensibus celebrationi pas-
communi intenlione diclum, quasi communicilium. chali mystice attributus est. Quod vero tertiee hebdo-
Narn cilia oculorum sunt. Unde et considium consi- madsedie pascha celebratur, id est, qui dies occur-
lium dicitur, d. in. 1.litleram transeunte. Ccelus rit a quinta decima usque in vicesimam primam : hoe
vero convenlus est vel congregatio a coeundo, id est, signifrcat: quia in loto tempore saeculi,qui septena-
conveniendo in unum. Unde et conventus est nun- rio dierum numero agitur, nunc tertium tempus hoc
cupatus, sicut conventus coetusvel concilium a so- sacramentum aperuit. Primum enim tempus est anle
cietale multorum in unuin. legem : secimdum sub lege : tertium sub gratia, ubi
CAPUT VIII. "jam manifeslalum est sacramentttm prius occultum
De cyclopuschu». in prophetico oenigmate.Ideo et propter haectria see-
Paschalem cyelum Hippolylus episcopus tempori- culi tcmpora resurrectio Domini triduana est. Quod
bus Alexandri imperatoris primus conscripsit: post vero a uinta decima luna usque ad vicesimam pri-
quem probatissimi auctores Eusebius Caesariensis, mam per dies septem paschalis dies quserilur [fit]:
Thcophilus Alexandrinus, Prosper quoque natione propter ipsum numerum septenarium, quo universi-
Aquitanus atque Victofinus, amplifrcalis ejusdem tatis significatio saepefiguratur, qui etiam ipsi Ec-
festivitalis rationibus, multiplices circulos ediderunt. clesiee tribuitur propter instar universitatis. Unde et
Cujus quidem rationem bealissirhus Cyrillus Alexan- Joannes apostolus in Apocalypsi (Apoc. i) ad septem
drinse ufbis episcopus in honaginla quinque annos scripsit ecclesias. Ecclesia vero adhuc in ista' morta-
per quinquies decem novies calculans, quoto kalen- litate carnis constituta, propter ipsam mutabiiita-
dario vel luna debeat paschalis solemnitas celebrari, tem, lunae nomine, in scripturis significalur. Varia
a Locus corruptissimus sic videtur reslituendus : Deum Filium : cujus coiilrarium sancla synodus
per
Arius asserebat consubstantialemDeo Palri non esse symbolumdeftnivit.
127 B. RARANI MAURI ARCHIEP.MOGUNT. OPERUM PARS II. 128
autem observantia opinionum paschalis feslivitatiss A circulus nonus decimus: jam sequenti anno non ad-
inlerdum errorem gignit. Latini namque a terlio) des super viginti novem undecim ut decem annun-
Nonas Martii usque in tertium Nonas Aprilis primii ties, sed detractis triginta inde reverlaris, utundecim
mensis lunam inquirunt : et si quinta decima lunai pronunties.
die Dominico pervenerit, in alio die Dominico paschai CAPUT IX.
prolrahunt. Greeci primi mensis lunara ab octavo) De o/ficiis canonicis, et de his qum in Ecctesia le-
Idus Martii usque in diem Nonarum Aprilis obser- guntur atque canuntur.
vant: et si quinta decima luna die Dominico incurre~ Officiorumplurima genera esse constat: sed prae-
rit, sanctum pascha celebrant. Hujusmodi ergo dis- cipium illud, quod in sacris divinisque rebus habe-
sensio inter utrosque paschalem regulam turbat. tur. Officiumabefliciendo dictum, quasi efliciutn; pro-
Communis annus dicilur, qui duodecim tantumi pler decorem sermonis, una mutata liltera, vel certe
lunas, hoc est, dies trecentos quinquaginta quatuor utquisque illaagat, quoenulli oflrcianl, sedprosint
habet. Dictus aulem communis, quia soepe duo ilai omnibus. Vespertinuî offlciumest in initio noctis, vo-
conjuncti incedunt, ut invicem se in paschali solem- catum ab stella Vespere, quee surgit oriente nocte. De
nitate sequantur. Nam embolismalis annus semper qtio officioPsalmisla commemorat dicens : Elevatio
solus est. " manuum mearum sacrificium vespertinum (Psal. cxi).
Embolismus annus est, qui tredecim menses lu- Elevatio manuum operam piam, quaeaut eleemosynis
nares, id est, CCCLXXXIV dies habere monstratur. exercetur, aut in aliqua probabili conversatione per-
Ipse est annus sancto Moysi divinilus revelatus, in agitur. Sacrificium vero vespertinum illam oblatio-
quo jubentur lri, qui longius habitabant, in secundo nem fortasse significat, quam in fine vitaeDomino so-
mense pascha celebrare. Embolismus autem nomen IGIofferre religiosa devotio, cum poenilentiam geri-
grsecum est quod inlerpretatur latine, superaugmen- mus, et humili nos supplicatione purgamus : sicut
tum : eo quod expleat numerum annorum coramu- in quinquagesimo psalmo dictum est : Sacrificium
nium, quibus undecim lunares dies deesse cernun- DeoSpirituscontribulalus. Vesperanostraest, quando
tur. Embolismi autem anni et communes sic inve- istam lucem morte veniente deserimus. Unde necesse
niunlur. Si enim a quartadecima luna paschee praeest, ut frequenter adraoneamus neminem debere
cedentis usque ad quartam decimam sequentis desperare : sed ultima sua potius lacrymarum fonte
CCCLXXXHI dies fuerint: embolismus annus est : si detergat. Matutinum vero officium esl in lucis initio
CCCLIV communis. ab stella Lucifero appellatum, quae oritur inchoante
Bissextus est per annos quatuor, unus dies adje- mane, de quo Psalmista ait : In maiulinis meditabor
ctus: crescit enim per singulos annos quarta pars C in te (Psal. Lxn).Redit enim ad illud quod superius
assis. At ubi quarto anno assem compleverit, bis- dixit : Ad te de luce vigilo (Ibid.). Recte siquidem
sexlum annum facit. Dictus autem bissextus, quod fidelis in matulinis vigilat, quoniam nec inter pro-
bis sexies ductus assem facit, quod est unus dies, spera sua oblivisci poterat lucis auclorem. His
sicut et quadrans propter quatuor ductum, quod Apostolus dicit: Vos estis filii lucis et filii diei (I
est bissexlus, quem sub dierum cursu in annum sol Thess. v). Quorum duorum temporum significatione
facit. Intercalares autem dies idcirco vocantur, qttod ostenditur, ut die ac nocte semper Deus laudetur.
interponuntur, ut ratio lunee solisque conveniat. Missa tempore sacrificii est, quando catechumeni
Calare enim ponere dicitur. Intercalare, inlerponere foras mitluntur, clamante Levita : Si quis catechu-
sive (ut alii volurit) calare, vocare dicitur. Nam ver- menus remansit, exeat foras, et inde missa, quia Sa-
bum caloGraecum est, id est, voco. Dicunt enim quod cramentis altaris interesse non possunt, qui nondum
poritifex, Kalala, id est, vocata in Capilolium plebe regenerati noscuntur. Clrorus est multitudo in sa-
juxta curiam calabrariam, quae casaeRomuli proxima cris collecta, et dictus chorus, quod in initio in
est, quot dies a Kalendis ad Nonas supercssent, pro- modum coronae circum aras starent. Alii chorurn
nuntiabat: et quintanas quidem diclo quinquies verbo ,•p.dixerunt a concordia, quse in charitate consistit:
Kalo, seplimanas repelito septies praedicabat.Epaclas quia si charitatem non habeal, respondere conve-
Gracci vocant, Latini adjectiones annuas lunares, nienter non polest. Cum autem unus canit Grsece
quae per undenarium numerum usque ad tricena- monodia, latine sicinium dicitur : cum vero duo
rium in se revolvuntur, quas ideo jfigyptii adjiciunt, canunt, bicinium appellatur : cum multi, chorus.
ul lunaris emensio rationi solis aquetur. Luna enim Chorus cst plurimarum vocum ad suavitalis modum
juxta cursum suum viginti novem semis dies lucere temperala collectio de quo et Psalmista ait : Lau-
dignoscitur, et fiuntin annolunari dies cccnv, rema- dent nomen ejus in choro, in tympano et psallerio
nent ad cursum anni solaris dies undecim, quos psallant ei (Psal. CXLIX).Nunc dicit, in choro no-
'
jEgyptii adjiciunt unde et adjectiones vocanttir. men Dominiesse laudandum. In choro utique, qui
Absque his non invenies lunam, quota sit in quolibet jam nullam patilur dispersionem, nullum tsedium,
anno et mense et die. Istae epactae semper undecimo nullum scandalum: sed meritorumprobitate collectus
Kal. Aprilis reperiuntur in eadem luna, quecfuerit eo charissima semper unitale consislit. Sed qualis quan-
die. Continenttir autem circulo decennovenali : sed tusque sit iste chorus, alius psalmus exponit : A
cuin ad viginti novcm cpaclas pervenerinl, qui cst solis ortu usque ad occasum laudate nomen Domini
(Psn.. cxn). Antiphona ex Grsecointerpretalur, uo.i A rius linguaeinterpretatione in toto transire "non po-
reciproca, duobus scilicet choris alternalim psallen- tcsl. Osi enim satvifica interpretatur : anna interjec-
tibus ordine commulalo, sive de uno ad unum tio est motum animi significans sub deprecantis
quod genus psallendi Grsecos invenisse tradunt affectu. Osi annu autem integre dicitur, quod nos
Responsoria Itali tradiderunt, quse inde respon corrupta media vocali littera et elisa dicimus osanna:
soria canentes vocant, quod alio desinente, id altei . sicut fit in versibus, cum scandimus.Litteraenim pri-
respondeat. Inter responsoria autem et antiphonai ma sequenlis verbiextremampriorisverbiveniensex-
hoc' differt, quod in responsoriis unus versun cludit, et dicitur Hebraice osanna, quod interpreta-
dicit : in anliphonis aulem versibus alternam tur salvifica, subaudiendo vel populum tuum vel to-
chori. Lectio dicitur, quia non canitur, ul psal lum mundum.
mus vel hymnus : sed legitur tarrtum. IUic enim mo- Offertorium tali ex causa sumpsit vocabulum. Fer-
dulalio, hic sola prorruntiatio quaeritur. Canticum esi lum enim dicitur oblatio, quaealtari offertur et sacri-
vox canlanlis in leelitia. Psalmus autem dicitur, qu; ficatur a pontificibus. A quo offertorium nominatur,
cantatur ad psalterium , quo usum esse David pro- qnasi propter fertur. Oblatio vocalur, quia offertur.
phetam in magno mysterio prodithistoria. Hsecauleni Dona proprie dicuntur divina munera, hominum mu-
duo in quibusdam psalmorum titulis juxta musicam B nera. Nam dicunturobsequia,'quae pauperes divilibus
artem alternatim sibi opponuntur. Nam canticum loco munerum solvunt. Itaque rnunus horaini da-
psalmi est, cum id, quod organum modulalur', vox tur, donum Deo. Unde etiam in templis donaria dici-
postea cantantis eloquitur. Psalmi vero canticum. mus. Munera autem vocantur, quse animabus acci-
quod humana vox praeloquitur, ars organi modulan- piuntur vel dantur. Duo sunt, quse offeruntur : do-
tis imitatur. Psalraus autem ex psalterio dicitur. num et sacrificium. Donum dicilur, quidquid auro
Urrdenec mos est, ex alio operc eum componi. Tres argentoque aut qualibet alia specie efficitur. Sacrifi-
autem gradus sunt in canlando. Primus succentoris. cium autem est victima, et quaecunque in ara cre-
Secundus incenloris. Tertius accentoris. Diapsalma mantur seu ponuntur. Omne autem quod Deo datur,
quidam Hebraeum verbum esse volunt, quo sigiiifica- aut dedicatur aut consecratur. Quod dedicatur, di-
tur semper idem : quod illa, quibus hoc interponitur, cendo datur, unde et appellatur. Undeeterrant quse
sempiterna esse confirmet. Quidam vero Grsecum consecralionem dedicatione putant significari. Im.no-
verbum existimant, quo significaturintervallum psal- latio ab antiquis dicta eo quod in mole altaris po-
lendi: ut psalma sit, quod psallitur, diapsalma veroin- sita victima csedcretur. Unde et mactatio post imnro-
terpositum in psallendo silentium : utquemadmodum lationem est: nunc autem imraolatio panis et calicis
in psalmo ducitur vocum copulatio in cantando ; ita ^1 convenit. Libatio autem tantummodo calicis oblalio
diapsalma disjunctio earum, ubi quaedamrequies di- est. Hinc est illud : Et libabit de sanguine uvw
stinctoe continuationis ostendilur. Unde et illud pro- (Gen. XLIX).Sic et ssecularium quidam poetarum,
babile est, non conjungendas sententias in psallendo, nunc, inquit, pateras libate Jovi. Libare ergo proprie
ubi diapsalma inlerpositum fuerit : quia ideo inler- fundere est: sumptumque nomen a Libero quodam,
ponitur, ul couversio sensuum vel personarum esse qui in Graeciausum reperit vitis
noscatur. Hymnus est canticum laudanlium, quod CAPUT X.
de Graecoin Lalinum laus interpretatur, pro eo quod De hostiis holocaustis atque sucrificiis, et quod eorum
sit carmen lsetiliae et laudis. Proprie aulem hymni speciessingulmsignificent.
sunt continentes laudem Dei. Si ergo sit laus, et non Hostiseapud veteres dicebanlur sacrificia, quse fie-
sit Dei: non est hymnus : si ergo [vero] est, et in lau- bant, anlequam ad hostes pergerent. Viclimse vero
dem Dei dicitur et canlatur : lunc est hymnus. Cui sacrificia, quoe post victoriam de victis hostibus im-
contrarium est threnum, quod carmen esl lamenti molabant, et erant victimse majora sacrificia, quam
et funeris. Alleluia duorum verborum interpretatio, hostise. Alii victimam dictam putaverunt, quia ictu
hoc est, laus Dei: et est Hebrseum.Ia unum est de •p.percussa cadebat : vel quia junclaad aras duceba-
decem nomifribus, quibus apud Hebrseos Deusvoca- tur. Holocaustum illud est, ubi totum igne consu-
tur. Amen significat vere sive fideliler : quod et ip- mitur, quod offcrtur. Antiqui enim cum magna sa-
sum Hebraurm est. Quaeduoverba, amcn et alleluia, crificia administrarent, solebant totas hostias in
nec Graecis, nec Lalinis, nec barbaris licet in suam sacrorum consumere fiamma, et ipsa erant holocau-
linguain omnino transferre, vel alia lingua annun- stomala. Holorrenim graece dicitur lotum, causis
tiare. Nam quamvis interpretari possint, propter incensio : et holocauslum , tolum incensum. Ceri-
sanctiorem tamcn auctoritalem servata est ab Apo- monise apud Lalinos dicuntur sacra omnia,'quse apud
slolis in bis propriae linguae anliquitas. Tanlo cnim Greecosorgia vocantur. Proprie autem visum est
sacra sunt nomina, ut etiam Joannes in Apocalypsi docloribus a carendo appellari cerimonias, quasi
sua referat se Spiritu revelanle vidisse et audisse carimonias, eo quod ea, quae in sacris divinis offe-
vocem coelestis exercitus, tanquam vocem aquarura runtur, in suo usu idcarerent homines. Quod nomen
raultarum et tonilruum validorum dicenlium amen et ctiam in usu est litterarum sanctarum. Alii cerimo-
alleluia (Apoc. xix), ac per hoc sic oportet in terris nias proprie in observationibus Judaeorum credunt,
utraquc dici, sicut in ccelo resonat. Osanna in alte- abstinentiam scilicet quarumdam escarum secundum
151 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 132
veterem legem, eo quod observantes ea carcant his A gmentum saiutis suse percipitur : vel EcclesiaeCa-
rebus, quibus se abstinuerunt. Sacrificium diclunr, tholicse, quse mystice corpus Chrisli est, figuram
quasi sacrumfactum : quia prece mystica conse- exprimit, et gralia abundal spirilali. Haec ex con
cratur in menroriam pro rrobis DomiiiiceePassionis. venienlibus mcmbris quasi simila ex multis creden-
Unde hoc, eo jubente, corpus Christi et sanguinem tium granis collecta esl et legis et Evangeliorum
dicimus. Quod dum frt ex fructibus terrae, sanctifr- mola inler litleram separala, per aquam etiam bap-
catur et lit Sacramentum, operante invisibiliter tismalis adunata, chrismatis oleo peruncta, sancti
Spirilu Dei. Cujus panis et calicis Sacraurentum Spiritus igne solidata, per humilitatem Spiritus Deo
Graeci Eucharisliam dicunt, quod latine bona gratia hoslia placens effecta est. Similiter eadem ex mul-
interpretatur. Et quid melius corpore et sanguine tis personis, velut acinis botri, coadunala, et prselo
Christi? Quinque autem species oblationum in lege passionis atque tentalionum conquassata, vinum
ad immolandum jubebantur afferri: hoc est, boum, effundit spiritale/ Legitur enim in scripturis Domi-
oviuur, caprarum, avium, similseet libamentorum. num victimas pecudum et hostias legales reprobasse,
Sic et ibi hostiae, victimae, holocausta, sacrificia et et sacrificiura spirilale expetisse. Unde est illud: Non
libamina oblata commemorantur. Boves aulemvaccae accipium, inquit, de domo tua vilulos, neque de gre-
et vituli aut DominicaeIncarnationis operaliones sivc B gibus luishircos (Psal. XLIX).EIitem: Nunquidman-
agri Dominici cultores, hoc est, doclores, aut lega- ducubo, ait, carnes taurorum aul sauguinemhircorum
lium mandatorum operatores significant. Oves autem polabo. Immola Deo sacrificium laudis, et redde At-
ct agni, aut ipsum salvalorem, qui, secundum tissimovola tua (Ibid.). Sacrificium laudis honorifi-
Isaiam, lanquam ovis, ad viclimam ductus est (Isa. cabit me : et illic tunc est, in quo oslendam illi sa-
LIU), et a Joanne Agnus Dei, qui tollit peccata mundi lutare Dei. El alibi: Circuiboet itnmolabo in laber-
(Joan. i) omnibus demonstralur : aut simplices quos- naculo ejus hosliam jubilationis, cantabo et psalmum
que; el innocentes in Ecclesia significant. Caprse dicatn Domino (Psal. cxv). Unde in psalmo sancla
autem vel haedi in hostiam oblati aut carnem Sal- Ecclesia totam se Deo dedicans dicit: Holocausia
vatoris , quae absque peccato erat, et tamcn pio medutluta offeram libi cum incensu (Psul. LXV),et
peccatis huraani generis Deo Palri oblata cst : ut reliqua. Quod autem absque fermenlo jubetur Dei
per ejusmortem auctor peccatiDiabolusjugularetur; esse oblalio, et sine melle : indicat apud Deum nihil
aut poenitentes pro peccatis suis significant, qui se voluptuosum, nihil suave hujus mundi placere, nihil-
per afllictionem carnis maclanl Deo. Aves autem que, quod non habeat mordacis aliquid veritalis.
aul Christi humanilatem significant : sicul pcr tur- Unde ct pascha cum amaritudinibus manducalur.
lurem et columbam Christi caro spirilui sociala de- " E contrario misceri in omnibus sacrificiis saljuhetur,
monstratur in mysterio passionis per sacrificiunr scilicet ut omnia, quse ad Chrisli honorem offeri-
Dco in odorem suavitatis oblata : aut sanctorum nrus, sal rationis ac discretionis semper accipiant.
perfeclionis contcmplationem designat. Volalilia enirn Quod vero in sacrificium oleum offerebatur, signi-
homines sunl conlemplalioni vacantes, tcrrenis om- ficat, ut quidquid ad cullum Christi et devolionem
nino se non miscentes negotiis. Quod et si forte ne- sanclorum impendimus , lotum cum hilaritate fa-
cessitas exegcrit, mox revolant ad sublimia illo ciamus : Nihil (ut ait Apostolus) ex trislitia aut ex
Evangelii juvante leslimonio, quo Dominus ait: necessilate: hilarem enim datorem diligii Deus (II Cor.
Considerale volatilia cali, quia non seminant neque IX). Unde quoque moraliter nos vitulum offerimus
melunt: et Pater vestet cmlestispascil illa(Matih.yi). Deo, cum carnis superbiam vincimus : agnum, cum
Contemplationi ergo vacans et in superiorum corr- irrationabiles molus corrigimus: heedum, cum la-
sideratione perfectus homo (hoc enim quae praedicta sciviam superamus : columham, cum siroplicitatem
sunt docuefuiit), $i conversationem sive vitam suam cuslodimus : turlurem, cum caslitatem servamus:
oblationerit offerl de lurturibus, aul de columbis of- hoc autem genus aviura dicitur unum el castum
ferat munus 6uum, id est, in scienlia et mansuetu- „ servarc conjugiuin. Siinilam el panes azyrnos offeri-
dine spiritali. Haecenim opus habet ul non excedat mus, cum sine malitia el nequilia hanc vilam prae-
legis consideratio in vani6 occupata. Turtur siqui- sentem gerimus. Offert (verbi gratia) simUam, qui
dem quia cognitionem habet: ita ut ejus exemplo in agri cullura aul navigando aut in aliquibus com-
Judseorum exprobraretur populus, Jeremias pro- munis vitse usibus posiiam offert conversationem,
bat. Ait enim : Turlur et hirundo et ciconia custo- oleo tainen conspersam: quia omnis anima eget
dierunt tempus advenlus sui: populus aulem meus oleo divinse misericordiae, nec prsesentem vitam
non cognovit judicium Domini (Jer. vtri). Columba evadere quispiam potest, nisi ei oleum cceleslis mi-
autem munda et simplex, annuntiatrixquc praesen- seralionis affueril. Nec non et illud intimandum,
tiae sancli Spiritus esl: quales oportet esse eos qui quotl juxla morlalitalem per clibauum tentationum
circa contemplandas scripturas habent studium. pondus exprimilur : per ^sartaginem constantia
Unde Ezechias ait : Meditabor ut columba (Isa. auimi et robur mentis : per craticulam mulliple?.
xxxvin). Simila autem est libamcnlorum sacrifi- impugnatio non incongrue significatur.
cium, aut sacramenlum corporis Christi et sangui-
liis, quod in altari consecralur et a fidelihus ad au-
135 DE UNIVERSO LIBltl XXII. — LIB. V. 134
CAPUT XI. A tcmpus respicit', quando Apostoli et coeteri fideles
De sacramentis divinis : ubi quid in his hoinini geren- illius temporis baptizati sunt aqua in remissionem
dum sit, demonstratur. peccatorum per gratiam Spiritus sancti donatara
bacramenlum est in aliqua celebratione, cum res sibi a Domino : verura etiam quando, miltente ipso
gesta ita fit, ut aliquid significare intelligalur, quod Domino, plenius ejusdem dona accepere Spiritus
sancte accipiendum est. Sunt autem Sacramenta, sancti de ccelis : sed et nunc quicunque Baptisma
baptismus et chrisma, corpus et sanguis Domini; quse in remissionem peccatorum accipiunt, ulique in
ob id Sacramenta dicuntur, quod sub legunrento Spiritu sancto baptizantur , per cujus donum et a
corporalium rerum virtus divina secrelitis salutem peccatis abluunlur omnibus, et in bonis proficere
eorumdem Sacramentorum operatur. Unde et a actibusadjuvantur. Itemlegitur SalvatorinEvangelio
secrelis virlutibus vel sacris Sacramenta dicuntur. de sedixisse : Baptismumhabeobaplizari, et coarctor,
Quaeideo frucluose penes Ecclesiam frunt:quia san- donec perficiatur (Luc. xn); in quo videlicet passio-
ctus in ea manens Spiritus eumdem Sacramentorum nis sueeinnuit Sacramenlum: quoniam corpussuum,
latenter operatur effeclum. Unde seu per bonos seu hoc est, sanctam Ecclesiam per effusionemsanguinis
per malos minislros inlra Dei Ecclesiam dispensen- sui lavavit a sordibus omnium peccatorum. Unde
tur : tamen quia Spirilus sanctus myslice illa vivifi- B scriptunr esl : Qui dilexit nos, et lavil nos a peccatis
cat, qui quondam apostolico in tempore visibiliter nostris in sanguine suo (Apoc. i). llinc quoque mar-
apparebat; operibus nec bonorum meritis dispcnsa- tyrium, quod pro Christi nomine patiuntur fideles,
torum amplificanlur haec dona, nec malorum atte- creditur esse purgatio omnium peccatorum: sicut
nuantur : Quia neque qui plantat aliquid est, neque dicit Petrus apostolus : Christus passus est pro vobis,
qui rigat, sed qui incremenlum dat Deus (I Cor. m). vobis retinquens exemplum, ut sequatnini vestigia ejus
Unde et grsece mysterium dicitur, quod reconditam (1Peir. n). De quo ipsa Veritas lestatur, dicens: Qui
habeat dispensalionem. Baptismus graece, latine tin- sequitur me, non ambttlabit in lenebris, sed habebil
clio interpretatur. Quseidcirco tinctio dicitur, quia ibi Ittmen vitw (Joan. vni). Et iterum : Qui vult, inquit,
homo Spiritu gratise in melius immutatur, et longe post me venire, abneget semetipsum, et tollat crucem
aliud, quam erat, efficitur. Prius enim foedi eramus suam, et sequatur me. Nam qui perdiderit animam
deformitate peccatorum : in ipsa tinctione reddimur suam propter me in vitam wternam custodiet eain
pulchri de albalione virtutum. Unde et in Canlicis (Mallh. xvi). Praeterea sunt el aliae species munda-
scribitur canlicorum : Qum esl ista, qum ascendit, tionum, quibus animee purgantur a delictis atqire
quasi dealbuta? (Cant. rri.) Cujus mysterium non peccatis. Nanr creduntur animsesolvi a peccalorum
aliter, nisi sub Trinitalis designatione, id est, Palris C vinculis per confessionem et per poenitentiam verarn
et Filii et Spiritus sancli cognominatione, comple- cum lacrymarum compunctione. Unde est illud
lur, dicenle Domino ad Apostolos : Ile, doceleomnes Jacobi tcslimonium : Confiteminialterutrum peccata
gentes, baptizantes eos in notnine Palris et Filii et veslra, et orate pro invicem, ut salvemini (Jac. v).
Spirilus sancti (Matth. xxvm). Sicut enim in tribus Hinc et Psalmista ad Dominum ait : Deticlutn tneum
teslibus slat omne verbum (Deut. x), ita sacramenlum coynilum libi feci, et injuslitias meas tton operui :
confirmat ternarius rrumerus nominum divinorura. dixi, pronunliabo adversum me injuslitias meas Do-
Quod autem per aquam Baptismus datur, haec ratio mino, et tu remisisli impielatem cordis mei (Psal.
cst. Voluit enim Dominus, ut res illa invisibilis per xxxr); et alibi: lavabo, inquit, per singulas noctes
congruentiam, scilicet per conlrectabile et visibile teclnm meum, lacrymis meis statum meum rigabo
impenderelur elementum, super quod etiam in (Psal. vi). Ubi leclum delectalionem corporis intel-
principio ferebatur Spirilus sanctus (Gen. r). Nam ligimus, quam potesl homo lacrymis, quamvis pau-
sicut aqua purgat exterius corpus : ita lalenter ejus cis, lavare, si eum contingat ccelesli inspiralione
ministerio per Spirilum sanctum purificalur et ani- deffere. Stratum autenr signifreat curaulum peccalo-
mus. Cujus sanctificatio ita est. Invocato enim Deode- rum, quemrigare jubemur, hocest, uberius lavare,ut
scendil Spiritus sanctus de coelis, et medicalis aquis simus ex peccalore justi.ex lugente laeti, et exsegro-
sanctificat eas de semetipso, et accipiunl vim pur- lo sanissimi. Quod autera verapoenitenlia expurget
gationis, ul in cis et caro et anima delictis inqui- hominem, et ad cceleste regnum perdueat, ostendit
natse mundentur. Hoc quoque sciendum, quod Dominus, dicens : Pwnitentiam agite, appropinquabit
quamvis apostolica doctrina (Ephes. iv) prsedicet enim regnum cwlorum (Matlh. rv). Item per bona
unam esse fidem et unum Baplisma : tamen sunt opera et per eleemosynas purgalur homo a sordibus
plura genera baptismatis, quae purgant hominem a animae. Unde est illud Psalmislae : Lavabo inler in-
deliclis, ac profectum conferunt sanctitatis. Nam nocentes manus meas (Psal. xxv). Inler innocentes
legitur in Actibus apostolorum, Dominum ascen- enim lavat manus suas, quisquis facta propria stu-
surum in ccelum discipulis dixisse : Joannes quidem dio bonae conversationis emundat. Hinc et Salvator
baptizavit uqua: vos autem baplizabimini Spirilu in Evangelio ait : Date eleemosynam,et ecce omnia
sancto non post mullos hos dies (Act. i). Ubi no- mundu sunt vobis (Luc. xr). Et alibi scriptum est:
tandum, quod Baptisma Donrini in Spiritu sancto, Sicttl aquaexstinguit ignem: ita eleemosynaexslinguit
de quopisedixeral Joarrnes, nonad illud soiunimodo peccatum (Tob. IV). Adjuvat ctiam hominem adsa-
lutem percipiendam seternam oratio pura. Adjuvat A vi). Hujus rei sacramentum, id est, unitatis corpo-
et proedicatioverbi divini. Adjuvat et dilectio pura ris et sanguinis Christi, de mensa Dominica assu-
verse charitatis. Undc est illud Jacobi: Oratio fidei mitur quibusdam ad vitam, quibusdam ad exitium.
salvabit infirmum, et si in peccatis est, dimittenlur Res vero ipsa omni lromini ad vitam, nulli ad exi-
ei (Jac. v). Et iterum : Qui converli, inquit, fecerit tium , quicunque ejus particeps fuerit, idern Chri-
peccatorem ab errore vimsuw, salvabit animam ejus sto capiti membrum associatur in regno ccelesti:
a morte et operit multitudinem peccatorum (Ibid.). quia aliud est sacramentum, aliud virtus sacramen-
Denique Salvator, quod dilectio remissionem peccati. Sacramentum enim ore percipitur, virtute sa-
torum pariat, in Evaugelio ad Simonem loquendo cramenti interiorhomo satiatur. Ergo quiapaniscor-
de muliere peccatrice, quoe pedes ejus lacrymis pus confirmat, ideo ille corpus Christi congruenter
rigavit, et capillis tersit, etunguento unxit: ostendit, nuncupatur: vinum autem, quia sanguinemoperaturin
dicens : Amendico tibi, remitluntur ei peccata multa: carne, ideoadsanguinemChristi refertur. Heecautem
quoniam dilexit multum (Luc. vn). Hinc et alibi scri- dum suntvisibilia,sanclifrcata tuncper Spirrtumsan-
plum est: Charilas operil multiludinem peccatorum : ctum, in sacramentum divini corporis transeunt.
et: Vniversa delicta operil charitas(Prov. x). Chrisma CAPUT XII.
graece, latine unctio nominatur: ex cujus nomine B De exorcismo.
et Christus dicitur, et lromo post lavacrum sancti- Exorcismus Grsece, Latine conjuralio sive sermo
ficatur. Nam sicut in baptismo peccatorum remis- increpationis est adversum Diabolum ut discedat :
sio datur : ita per unctionem sanctificatio Spiritus sicpt est illud in Zacharia : Et ostendit mihi Jesutn
adlribetur : et hoc de pristina disciplina, qua ungi sacerdotem magnum stuntem coram angelo Dei, et
in sacerdotium et in regnum solebant : ex quo Sulan slabat a dexlris ejus, ut adversaretur ei. Et
et Aaron a Moyse unctus est. Quod dum carnali- dixit Dominus ad Salan : Increpet Dominus in le,
ter fit, spiritualiler proficit: quomodo et in ipsa Salan, el increpet Dominusin te, qui elegit Jerusalem
baptismi gratia visibilis actus est, quod in aqua (Zach. tn). Hoc est exorcismo increpare et con-
mergimur : sed spiritalis effectus, quod a delictis jurare adversus Diabolum. Unde sciendum quod,
mundamur. Hoc significat et illud unguentum, quod non creatura Dei in in infantibus exorcizatur aut
peccatrix super caput Jesu fudisse scribitur. Impo- exsufflatur : sed ille, sub quo sunt omnes, qui cum
silio ideo fit, ut per manus impositionem advocatus peccato nascuntur. Est enim princeps peccatorum.
invitetur Spiritus sanclus. Tunc enim ille paraclitus CAPUT xni.
post mundata et benedicta corporalibens a Patre de- De symbolo.
scendit: etquasi super baplismi aquam, tanquam su- 'J Symbolum per linguam Grsecam signum vel cogni-
per pristinam sedem, recognoscens quiescit. Namle- tio interprelatur. Discessuri enim Aposloli ad evan-
gitur quod in principio aquis superferebalur Spiritus gelizandum in genlibus hoc sibi praedicationis signura
sanctus (Gen. i). De residuis quoque duobus sacra- vel indiciuin posuerunt. Conlinet autem confessio-
mentis, hoc est corpore et sanguine Domini, queeri nem Trinitatis et Unitatis, et unitatem Ecclesiae,
potest, cttr inter omnes fructus terroepolissimuni ad et omne Christiani dogmatis sacramentum. Quod
hoc elegerit frumentum alque vinum , quasi ipsa symbolum fidei et spei nostrae non scribitur in
cunctos fructus terroe dignitate praecellant et pre- charlaet atramento, sed inlabulis cordis carnalibus.
tiosiores omnibus fiant. Quod videlicet ita solvi CAPUT XIV.
posse credimus. ;Maluit euim Dominus corporis et De oratione el jejunio.
sanguinis sui sacramenta fidelium ore percipi, et in Oratio petitio dicitur. Nam orare est petere : sic-
paslum eorum redigi, ut per visibile opus invisibilis ut exorare impetrare. Conslat autem oratio loco
ostenderetur effeclus. Sicut enim cibus materialis et tempore. Loco, quia non ubique : cum prohibea-
forinsecusnutritcorpus'et vegetat: ita etiam yerbum mur a Christo in publico orare : sed ubi opportuni-
Dei intus animam nulrit et roborat: quia non solo tas dederit, aut necessitas importaverit. Neque enim
in pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit contra prseceptum reputalur ab Apostolis faclum,
de ore Dei (Mutth. iv); et : Verbum caro factum est qui in carcere, audientibus custodibus, orabant et
et habitavit in nobis (Joan. i). Ait enim ipsa Veritas: canebant Deo. De tempore vero dictum est : Sine
Caro enim mea vere cibus esl, et sanguis meus vere intermissione orate (I Thess. v). Sed hoc in singulari-
est polus (Joan. vr). Vere scilicet caro Chrisli est bus. Nam estobservatio quarumdam horarum commu-
cibus, quia vere pascit etad eeternam vitamhominem nium, quse diei interspatia signant: tertia, sexta et
nulrit : et sanguis ejus vere est potus, quia esu- nona : similiter et noclis. Sed ideo hse orandi horoe
rientem animam et sitientem justitiam in seternum diviseesunt, ut si forte aliquo fuerimus opere detenti,
veraciter satiat. Temporalem quippe vitam sineisto ipsum nos ad officium tempus admoneat. Quae tem-
cibo et polu habere possunt homines, seternam om- pora in Scripturis inveniuntur. Primum enim Spiri-
nino non possunt : quia iste cibus et potus aeternam tus sanctus congregatis discipulis hora tertia infu-
societatem capitis membrorumque suorum signi- sus est (Act. II ); el Petrus qua die visionem con>
ficat. Qui manducat, inquit, meam carnem, et bibit municationis in hoc vasculo expertus, sexta hora
eanguinemtneuin, ipse in me manet, et ego in eo (Joan. orandi gratia ascenderat (Act, x). Idem ctiam cum.
137 nr. IINIVRRSOLISiRIXXII. — LIB. VI. I5S
Joaiine hora nona lenrplum adiit (Acl. ui), quando A cujus altuin justumquc judicitim nulltis contcmpior
paralyticum sanitali pristinoc rcformavit. Sed cl Da- evadct. Perfecla est autetn pocnileiuia, praeteriia
ntelem Iegimus hoec tempora in oratione observasse. deflere, et futura non admillere. Ilsec sccunda in
Et ulique ex Israelis disciplina docemur, ut ne mi- sinrrlitudrne fonlis est : ut si forte, impugriante dia-
nus, quam ler, in die adoremus. Debitorcs enim bolo, aliquod peecatum irrepscrit, hujus satisfactione
sumus trium, Patris et Filii ct Spirilus sancli. Ex- purgetur. Satisfactio aulem est causas peccatorum
ceptis ulique el*aliis lcgitinris oiaiionibiis, quoesine et suggestiones excludere et ullra pcccatum uon ile-
ulla admonitione debenlur in ingressu lucis ac noctis rare. Reconciliatio vero est, quod post complemcn-
sivc vigiliarum : sed et cibum non prius sumere, tum poenitenliaeadhibetur. Nam sicut conciliamur
quanr intraposita oralione. Prioraeninrhabenda sunt Deo, quando primum a gentiliiate convertimur : ita
Spiritusrefrigeria quam terrena. Qui aulemvult ora- reconciliamur, quando post peccatum pcenitendo
tiouemsuamadDominumvolare, faciatillidttasalas: regredimur. Exomologcsis graeco vocabulo dicitur,
jejunium el eleemosynam : et ascendit celeriter ct quod Laline confessio inlerprelatur. Cujus nominis
cxauditur. Jejunium est parcimonia victus, absti- duplex significalio est. Aut enim in laudc intclligi-
nenliaque ciborum, cui nomen inditum ex quadam tur confessio, sicut est: Confileor libi, Pater, Do-
parle viscerum lenui semper et vacua, quod vulgo B ininecmtiel terrm (Matth. xi) : aut dum quisque con-
jcjunum vocatur. Unde jejuniuin nomen creditur filetursua peccataabeoindu!genda,cujus indeficiens
derivalum, quod sui incdia viscera vacua et exinanita esl misericordia. Ex hoc igilur gracco vocabulp ex-
cxislant. Jejunium autem cl statio dicilur. Stalio atr- prinrilur et frequentatur exomologesis, quod de-
lem de mililari exemplo norncn accepit pro eo, quod liclum noslrum Domino confitemur, non quidem, ut
nulla laelitia obveniens castris slationem militum ignaro,cujus agnitioni nihiloccultumest: scdconfessio
rescindit. Nam lentius hetitia, tristitia sollicitius ad- cst rei scilicet ejus, queeignoratur, professa cognitio.
niinislral disciplinam. Unde et milites nunquam Utile enim sibi ac jucundum quisquam esse existi-
iiiiniemores Sacramenti magis stationibus parent. maverat rapere, adulterare, furari : sed ubi hacc
Discernurit autenr qnidam inter jejunium et sjatio- seternoedamnationi obnoxia esse cognovit, cognitis
nem. Nam jcjunium cst indiflerenler cujuslibet (Jiei his confileturerrorem. Confessioautenr erroris, con-
abslinentia non secundum legem, sed secundum fessio est dcsinendi. Desinendum ergo a peccatis
propriam voluntatem. Statio autem est observatio est, dum confessioest. Confessio antecedit, remissio
stalutorum vel temporum vel dierum, ut quarla feria sequitur. Coelerum extra veniam est, qui peccatum
el sexta feria jejuniunr ex veteri lege praeceplum : cognoscit, nec cognitum confitelur. Itaque exomo-
de qua stalione in Evangelio dixit ille : Jejuno bis in C logcsis proslernendi vel humile faciendi hominihus
sabbato (Luc. xvni), id cst quarla et sexla sabbali. disciplina esl, habitu atque victu sacco ct cincra
Temporum aulem, quaclegalibus ac prophclicis irrsti- incurvare corpus, sordibus obscurare, animum moe-
tulionibus lcrminalis temporibus instituta sunt : ut roribus dcjicere, illa, quae peccant trisli tractalione
jejiiiiium quarli, quinli, septimi ac decimi: vel, sicut mutare. Lilaniae autem groeco nomine appellantur,
iu Evangclio, dies illi, in quibtis ablatus esl sponsus quae Laline dicunlur rogationes. Inter lilanias vero
(Malth. rx): vcl sicut observatio quadragesimae,quae et exomologesin hoc differt, quod exomologesis
in universo Orbe, inslitulione apostolica, observa- pro sola confessione peccalorum agitur : litaniae
lur circa confinium DominicacPassionis. His tertium vero, quae indicunlur propler rogandum Dominum,
gehus quidam adjiciunt, quod xerofugium dicunt, ct impetrandanr aliquam ejus misericordiam. Sed
abslinentiam scilicet ciborum humenlium. Unde el nunc jam utrumqtre vocabulum sub una significalione
nomen hoc datum, co quod quidam siccis escis habetur : nec dislat vulgo, utrum lilanioean exo-
ulanlur. mologesis dicantur. Supplicalionis nomen quodam-
CAPUT XV. modo nunc ex gentililate retinetur. Nam feriac aut
De pmnilenlimsatisfactione atque exomologesi. JJ legilimseerant apud eos, aut indictce.Indictoeautem,
Pocnitentia appellata, quasi punienlia, eo quod quia pauperlas antiqua Romanorum ex collatione
ipse homoin se poenilcndopunit, quod male admisit. sacrificabat, aul certe de bonis damnalorum. Unde
Nam nihil agunt, quos veraciter poenitet, nisi, ut el supplicia dicuntur supplicationes, quae fiebanl de
id, quod male fecerint, impunilum esse non siuanl. bonis passorum supplicia. Sacroeenim res de rebus
Eo quippe modo sibi non parcenlibus ille parcit, exsecrandorum frebant.
LIBER SEXTUS.
CAPUTPRIMUM. Deum esse dixerunl, a quo omnia creala sunt et

De homine et partibus ejus. existunt. Genus a gignendo dictum, cui derivatuni
Nalura dicla ab eo, quod nasci aliquid faciat. Gi- nomen a terra, ex qua omnia gignuntur; Ge eniin
gncndi enim et faciendi potens est. Hane quidam Gracceterram dicunt. Vita dicta propter vigorcm, vel
PATBUL.CXI. 5
13J B. RABANIMAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. litt
quotl vim lencat naseendi atquc crcscendi. Unde A minus : quia etsi mortale corptis assumpsit, tamen
cl arborcs vitam habcre dicuntur, quia gignuntur et peccata non habuit. Gloria vero et lionorc coronatus
oresciml.. Homo dictus, quia ex humo est faclus, sic- esl, ctim post resurrectionem niriris et mirabilem
rrt cl iir Gencsi dicitnr : Et creavit Detts hominem lotius mundi credulitatem, Deus, in eo quod homo
de htttno lerrw (Gen. ir). Abusive enim pronuntiatur factus esl, exaltalus, accepit. Honro Chrislus est, ut
ex uiraque substaiitia lotus homo, idest, ex socic- in Isaia : Quiescite ab homine, cujus spiritus in nari-
late animoeet corporis. Nanr propric homo ab humo bus ejus (Isa. n). Et in psalmo : Accedelhomo ad cor
dicitur. Grocci autem hominem anthropon appella- allum (Psal. LXIII).De hoc homine et per alium pro-
vcrunt, eo quodsursum exspectet, sublcvalus ab hu- phetam dicitur : El Iwmo esl, elquis eognoseetenm?
mo ad conlemplationem artificis sui. Quod Ovidius Quod autem dnplicilerliomo intelligeiidus sit, osten-
pocta designat, cunr dicil: dit Dominiis ad Ezechielem prophetam dicens : Ilomo
hoinode domo Israelûi posueril immundilias suas in
Pronaqnecumspeclantanimalra«etera terram ,
Os liominisubliuiededit, raelumquevidere (tuuri) corde suo (Ezech. xiv), et reliqua. Dtiplicem crgo no-
J:isst, cl eiectos sd sidcra lol ere vultus. bis juxta Apostolum, ul supra diximus, ostendit lro-
Qtii idco ercclus ccelum aspicit, nt Dcrrm quoerat, minem, interiorem et exleriorem. Multi enim ha-
iron ut tcrram intcndat, vcluti pecora, quae natura JJ bentcs honiinis faciem eorporalem, divcrsarum be-
prona et ventri obedienli» finxit. Dnplex cst autem stiarum assunruiit imagincs, quas dissipare Pfopheta
homo, interior homo aniina,et cxterior honio eorpus. concupixens deprecatur : Domine, in civilale tua
Animaauicm a gentilibus nomen accepit, etr quod imagines eorum dissipabis (Psal. LXXII).Illi, de qui-
vcnlus sit. Unde el Graeci veiilum animos [anemos] bus scriplum est: Ilomo cumin honoreesset, non intel-
dicunt, quod ore trahenles aerem vivere videamur : lexil: comparatus est jumeniis insipienlibus,et similis
sed aperlissime falsum cst : quia multo prius gigni- faclus esl iltis (Psal. XLvnr),non suiil homines honri-
tnr aninia, quam concipi aer ore possit, quoej'am in ncs, sed homines siinl jumenta. Rursinn qui dc
gcnitricis ulero vivit. Non est igilur aer auimarquod E\angel\onw\i\\l'. Serpcntesgeniminaviperarum, quis
putaverunt quidam, qui non potuerunl incorporcam oslendil vobis fttgere ab irti ventura (Mallh. ni), lion
ejus cogilarc naturam. lloino quia ex duabus can- stint homines homiiiesrscd sunt homines serpenles.
stat naturis, aliquando corpus Iiumanum, aliquaudo Et de quibus scriptum esl : Vnlpesfoveas habenl et
ctiam animani rationalenr significal. l)e quoAposto- votucres cwli nidos (Mittili. viir); et de Herode : Di-
lus ait : El si ex.erior hoino noster corrumpitur, inte- cile vulpi htiic (Luc. xni) : non sunt homines homi-
rior renovatur de die in diem (11 Cor. iv); et alibi, nes, scd suul liomiucs vnlpes. Qui vero ulrumquc
inleriorem honrineru habitare Cbrislum per fidem in hominis vocabtilum possident, si erraverint, idca
cordibus nostris (Ephcs. m). Ilem in Psahno divcrsas per supplicia corriguiilur, ut intelligant, quod Do-
specics hominum oslendit propheta ila dicens : Quid niiniis ipse est Deus. Homuies ralionabiles qtiique
esl homo, quod memor es ejus ? aut filius hominis, intclliguiUiir de qtiibtis in psalnro legitur : Ilomines
quoniam visilaseum? (Psal. vm.) Quidesthomo cun el jumenta salvos fucies, Domine (Psal. xxxv). ltem
dcspectu pronuntiandum esl, id cst, fragilis el ca- homines peccalorcs, ul in psahuo : Vos autein sicitt
ducus Adoesequax, qui in veteri peccalo permistus homines, inoriemini (Psal. LXXXI).Aliquando vero
socia pravitate conclusus est. Hujus memor esl Do- homo pcccatorem qucinlibel et pcrsecutorcm signi-
minus, quando ei pcccata diiniltit, et misericordiae frcat, seu iiiipiissinium Antichristum, de quo dicit
suoedona largitur : sicnt in alio psalmo dicturus cst: Psalmisla : Exsurge, Domine, non prmvaleat homo
Filii autem liominuin in prolectione alarum tuarum (Psul. \\). Ipsc est enim honio pessimus, queni hu-
sperabunt, inebriabunlur ab uberlate domus tuw, el mana nou polest sustincre condilio, in quo lania.
torrenle foluplalis lum polabis eos (Psal. xxxv). Hoc eril versulia vel potcstas , ut sola Donrini virtus
est crgo esse mcmorem, conferre deiinquenlibus cjus possit superare nequiliam. Legitur et in Apo-
tanloe gralioe sospitatem. Aul filius hominis, qtto- sloio : Vclus homo noster, hoc cst, homo peccali, si-
niam visitas eum. Hic jam voce surgerrdum esl, quia ir. mul crucifixus est cumChrislo, ut deslruerelur corpus
Dominum significat Salvalorenr, qui non, ut carteri peccali (Rom. vi). Un.dejubet (Eplies. iv) nos depo-
mortales, ex duobus hominibiis natus est : sed ex ncre velcrem bominem cuin actibus snis el inducrc
Spiriln sancto, et beatoeMarioesenrper virginis utero, novum qui sccundura Deum crcatus csl in justilia et
tanquam sponsus dc glorioso thalamo, proccssit. Se- sanclilalc vcritatis. Oninia enim peccata et crinrina
iiuiuir : Minuisti eum paulo minus ab angeiis (Psal. simul corpus appcllat, quod deslrui dicilper honam
vni). Hincjam Domini Salvatoris humililas narratur vilani el lidem Calholicam. Crucifixio quippe iiile-
et gloria. Minoralus csl enim rron neeessitale mini- rioris hominis poenitentisc dolores intelligunlur, et
stratoria, sed pielatis suie spontanea voluntate, sic- conlinentiaequidemsalubris cruciatus, per quam mor-
ut Apostolus ait : Semeiipsum exinanivil, formam tcm nrors impietalis pcrimitur. Spirilum idem esse,
servi accipiens (Phil. n). Sequitur : Paulominus ab quod animam Evangelisla pronunliat, dicens : Po-
ungelis (Psal. vm), qriia [crucem pro omnium salute tesluiem hubco ponendi anhnam meam (Joun. x), et
suscepit. Ex ca siquidem parle Crealor angelorum riirsum : Potesiatem habeo sumendieam (lbid.).De
uurrer faclus esl amrclis. Bene aulcm dixit, pattlo hac quoquc ipsa Domini aniura, passionis tcmporc,
141 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — UB. VI. 142
memoratus Evangelisla prolulit, ila diccns : Et in- A j tur. Unde dicitur : Recessil a Saul spirilus Domint
clinato capitc emisit spiriiiun (Joan. xx). Quid est bonus, et invasiteum spirilus nequatnaDomino(I Reg.
enim emittere spiritum,iiisi quodanimamponere.Sed xvi). Unde et in Evangelio ipsa Verilas ait : Cum
airimadicta; propter quodvivit: Spirilusautemvelpro immundus spiritus exierit de homine, ambulat per loca
spiritali natura, vel pro eo, quod inspiret corpora. inaquosa, requiem quwrens, el non invenit (Mallh.
Item animum idem esse quod»animam: sed anima xn). Et paulo post subjungit, dicens : Tunc assumit
vitoe est, animus consilii. Unde dicunt philosophi septemspirilus nequioresse, et inlranles habilant ibi
etiam sine animo vitam manere, et sine mente ani- (Ibid.), hoc esl, cum plenitudine omnium vitiorum.
mam durare. Unde et amenlcs. Nam menlem vocari, Vnde fiunl novissimahominis illius pejora prioribus.
ut sciat : animum, ut velit. Mens autem vocala, ut Corpus dictunr eo, quod corruptum perit. Solubile
emineat in aninra, vcl quod meminit. Unde et imnre- enim atque mortale est, et aliquando solvendum.
rnores amentes. Quapropter non anima, sed quod Caro autem a creando cstappellata. Crementum enim
excellit in anima, mens vocatur, tanquam caput semen est masculi, unde animalium et hominum
cjus, vel oculus. Unde ct ipse homo secundum men- corpora concipiuntur. Hinc et parentes creatores
tem imago Dei dicitur. Ita autem lrocconrnia ad- vocantur. Caro aulem ex quatuor elemenlis com-
juncla sunt animoe, ut una res sit. Pro efficientiis]B pacta esl. Nam lerra in carne est, aer in halilu, hu-
cnim causarum diversa nomina sortita est anima. mor in sangnine, ignis in calore vitali. Habent enim
Nam et lnemoria mens est. Unde et immemores in nobis elementa suam quoequepartem : cui quid
amentes. Dum ergo vivificat corpus, anima cst : debealur, oslendit compago rcsoluta. Caro autem et
dum vult, animus est: dum scit, mens est: dum corpus diversa significant. Non semper in corpore
recolit, memoria est : dum reclum indicat, ratio caro : in carne semper corpus est. Nam caro cst,
est : dum spirat, spiritus est: dum aliquid sentit, quabvivit, idem et corpus : corpus, quod non vivit,
sensus est. Nam inde anirnus sensus dicilur pro idem non caro. Nam corpns dicitur aut quod post
his quoe sentil. Unde et sentenlia nomen accepit. vitam est mortuum, aul sine vita est condiium.
Significatio enira spiritus multiplexest.AIiquandoSpi- Interdum et cum vita corpus et non caro , ut
rilus nomine ipse Deus demonstralur, cum scriptum herba el lignum. Mystice enim corpus corporalem
cst: Deus Spiritus est (Joan. iv); et Spiritus sanctus, significat creatttram , vel horainis corruplam na-
de quo in Evangelio angelus ad Mariam dicit : turam. Unde legitur in Aposlolo, corpora esse coc-
Spiritus sanclus supervenielin te, et virtus Allissimi leslia et corpora lerrestria. Et alibi, Corpus, in-
obumbrabit libi (Luc. r); et Apostolus : Spiritus, quit, quod corrumpitur, aggravat animam (I Cor.
inquit, omnia scrutatur, etiam profunda Dei (1 Cor. '-•xy-tSap. ix). Nam caro j'uxta allegoriarn aliquando
ir), et iterum : Vbi Spiritus, inqrrit, Domini, ibi significat cxteriorem hominem, aliquando lilteram
libertas (II Cor. m). Aliquando eliam spiritus signi- legis et carnalcm sensum, aliquando sapienliain hu-
ficat angelicam naluram. Unde Psalmisla ait : Quii manam, quae contraria sentit Deo. Nam in Apo-
facit angelos suos spiritus (Psal. cxxx). Aliquandoi stolo seriplum est : Prudenlia camis mors est : pru-
animam hominis, ut supra ostendinius. Aliquandoi dentia aulem spiritus vila et pax (Rom. vui). Unum
sanctos viros et virtutum decorem atque spiritalemi alque idem esse [est], quod dicit: prudentia carnis
habenles. Unde Apostolus ait : Si quis prmoccupalus ; mors : et illud : Lillera occidil (III Cor. m). Igttur
fuerit in aliquodelicto : vosquispiritales estis, instruilei prudenlia carnismors est. Cui mors est? animsesiue
hujusmodiin spirilulenilalis (Gal.vi). Aliquandospiri- dubio. Qui enim legem secundum carnem, id est,
tusvocaturratio, quoeproceminetanimoe,utin Danie- sccundum Iitteram intelligit, non venit ad Christum
le : Spiritus el animmjttslorum, benediciie Dominum i qui est vita : et ideo prudentia carnis mors est,
(Dan. HI). Aliquando spirittts aiiimam jumenlorumi prudenlia vero spirilus vila et pax. Vilam namquc
significat. Undc Salomon ait : Spirilus jumentorumi et pacem, quaeest Chrislus, habet, qui spiritalitcr
descendat deorsum (Eccles. ni). Aliquando vocemi iiitclligit legem. Aliter prudentia carnis peccatuin
hominis signifrcat. Unde dicit Apostolus : Si oremi " est, quod gencrat mortem; prudentiaenim idco dici-
lingua, spiritus meus orut : mens aulem mea sine? tur, cum res slulta sit : quia seecularibus horainibus
fructu est. Oraboergo spirilu, orabo el mente (I Cor. crrores visibilibus concepti, sive in sensu, sive in
xiv). Aliquando increpalionem cceleslem. Unde; actu contra legem Dci, prudcntia videntur. Quoniam,
dicitur in psalmo : Ab increputione tua, Domine, abi inquit. Apostolus, sapientia camis inimicu est Deo :
increpalione spirilus irm lum (Psal. xvrr). Ostenditt legi enim Deinon est subjectu, nec enim polest (Rom.
ergo praedicatoresverbi, quia Spiritu sancto inflam- vui). Quomodoenim sapientia carnis, hoc est, carna-
mali, delinquentcs populos increpabant, qualcnus ai lis inlelligenlia non sit iniraica Deo, quoeadversatirr
vitiis recederent. Aliquando venlunr, ut est illud : Ini Christo? quse non recipit eum , quem misit Deus?
spiritu vehemenliconteresnaves Tharsis (Psal. XLIX). quoc dicit : Nos legem hubemus, et secundumlegem
Et in contrariam partem spiritus nomine spiritaliai debet mori, quoniumfilium Dei se fecit (Joan. xvn).
vilia denotantur. Unde dicilur spiritus superbioc,, Nolandum auicm, quod non carnem dixit inimicam,
spiritus iroe, spiritus tristitioe, spiritus fornicaiionis. sed sapientiam carnis : id est, non substantiam, sed
Aliquando nomine spirilus ipse diabolus dcmenslra- actus aut cogitalionem sive asseverationem, ouoc
143 B. RABANIMAURIARCHiEP. MOGUNT.OPERUSI PARS II. ...
nascitur de errorc. Sapientia crgo carnis cst primunri A intcriore csse inanifestantur : quia spiritales rcs
iti loco astrorum ab hominibus inventa disputalio : noii corporalibus sensibus, sed spirilualibus rimandaj
demde vrsibirmmobtectatio. Ilaecinimica sunt Deo,, sunt. Unde divina vox in cantico Deuteronomiiait:
quia elemenlorum Dominurn, et Opificemmundi, his9 Videte, qttoniamego sunt Deus, et nonest alius prwlcr
coaequant, quocfecit : astruentes nihil posse ficri,, me (Deut. xxxni). El in Psalmo : Attendite, popuhts
praeterquam mundi continet ratio. Quamobrem ne- meus, teijemir.eam,inctinate aurem vestram in verba
gant Dcum fecisse, ut virgo pareret, aut morltroruml oris mei (Psal. Lxxvir). Et in Evangetio ipsa Veritas
corpora resurgcrent : quia stultum est, inquiunt, utt ail : Qni habet aurcs uudiendi, andiat (Matth. xr).
feeeril Deus ultra quam sapil homo. Hinc ct aiibii Et in Apocaiypsi : Qui habet, inqnit, attres attdiendi,
scriptum est : Caro concupiscil adversus spiritum : andiat quid Spirittts dicat Ecdesiis (Apoc. n). Et in
epiritus tero adversns carnem (Gnl. V). Et rurstim :: Psalterio : Gttstate et videte , quomam sttavis eat
Caro et sanguis regnnm Dei non possidebunt (I Cor. Dominus(Psal. xxxrrr). El Aposlofus: Christi, Inquil,
xv), hoc est, peccalrix vita el sanguinorenia noni bonusodor snmtts et in fi.s qtti pereunt, et in his qui
mereuir vitam haberc oclernam. Ncquc corruplioi satvi fiunt (11 Cor. n). Et in EvangerioDomihus nrn-
incorruplelam possidebil : sed sanclr et justi viri liercm hocmorroissam fitle se telrgisse magis quam
riniinUali ct immortales effecli per resurrectioncm B corpore oslendit, dicens : Tetigit me aliqnis, nam et
carnis in die judicii ad regnum sirnul cum Christo e.gosensi viriutem de me exiisse (Lttc. vrn). Sic ergff
transibunt perpetuum. Scnsus corporis quinque cura omni canteta observanilum cst, qufd ad corporis
snnt : visus, auditus, odoratus, guslus et tactus. Ex sensus, et quid ad animoe pcriineat digniiafera : ne
quibus duo apcriuntur ct claudunliir, duo scmper forie confusus ordo, et irralionabilis seslirnalio ali-
palentes stinl. Sensus dicti, quia pcr cos anima sub- cubi repiignarc vidcalur vcritati. Prima pars cor-
tilissime lotum corpus agitat vigorc scnticndi. UnJe poris capul, dalumqirc ilH Iroc nomeii eo, quo.f
et proescntia nuncupantur, quod sinl prae sensibus : sensus omnes ct nervr indemrtitrni rapiunt, atque ex
sicut prococrrlis, qnse praesto sunt oculis. Visus est eo omnis vivendi causa orratur. Ibi cnfm omnes
qui a philosophis htimor vitreus appcllatur. Visum sensus apparcnt. Undc ipsius animoe, quae consnUt
nuiem fieri quidam asseverant aut extrema oetherea corpori, quodammodo personam gerit. Caput verOj,_
lnce , aut inierno spiritu lucido per tenues vias a quod prima corporis pars est (ut supra diximus) juxta
cerebro venicntes atqtie penetratis lunicis in acrem allegoriam aut Christum signilicat, qui cst caput
excuntes, et tnnc commislione similis materioe corporis Eeclesioe (Eph. v) : aut divlnitatem Salva-
visuni dantes. VisusdiCtus, quod vivacior sitcaeterrs loris. Unde iegrtur in Apostolo : Caput mutieris vir,
scnsibus, ac praestantior sive vetocior, ampliusquc C ( capnlviri Christus, caput Christi Dens (1 Cor. xi).
vigcat, quantnm memoria inler mcritis officia. Vici- Poiirtur eninr afiquando caput pro principalilaie
nior est cercbro, unrle omnia manant. Ex quo fit, mentis. Unde scripluin cst : Oinni tempare sint ve-
ut«a, quocad alios pertincnt scnsus vidcrc dicamus : slimenta tua candida,ct oleitmde capile tuo non defi-
veluti cum dicimus; vide, quomodosonal: vide, qtto- ciat (Eccle. TX): hoc est, omni tempore sinl opera
•nodo sapit: sic, etc. Atiditus appellatus, quod voces tna et conversatio munda, ct ofeunrcharitalis atque
hauriat, hoc est, aere verberalo suscipiat sonos. iniscricordioe dc nrente tua non deficiat. Invcnilur
Odoralus, quasi aeris odoris allaclus. Taclo enim atiquando caput pro initio poni, ut est iUud : In
aere sentitur. Sie et olfactus, quod odoribus efficia- capile libri scriptum esl de me (Psal. xxxix) : et quia
tur. Gustus a gutture dictus. Tactus co, quod per- In principio fccit Deus cwlum et terram (Gen. l) ; ct
iraclct et tangat, et per ornnia inembra vigorem In principio erat Verbnm, et Verbum erat apud
scnsus aspergat. Nam laclu probamus, quidquid Deum, et Deus erat Verbum (Joan. I). Inveniliir et
coeteris sensibus judicare non possumus. Duoautem aiiquando nomine capiiis primatus cnjiislihel afficri
gcnera taclus sunt. Nam aut exlrinsccus venil, quod designari. Unde dicunlur apostoli et doctores Eccfe-
feriat: aut intus in ipso corpore oritur. Unicuiquc n sioccapita csse genlinni, quia principcs ct magistri
autcm senstii propria nalura data. Nam quod sunt fideliumpopiilorum.llem caput inchoatio hono-
vidcndum est, oculis capilur : quod audiendum est, rum operum, sicut ipsa volunlas hominis, ul in Lcvi-
auribus; mollia et dora tactu oestimantur. Sapor lico : Ponet manum super capul hoslimsum (Levir. i),.
gustu, odor naribus ducitur. In multis locis Scripturae Similiter et in qnibusdain locis duccs et principes
sacraehi quinque sensuscorporis quinarium numerum iniquorum capilis noniine ccnsentur. Unde dicilur :
ruysticeexprimuntur; ut est illud in parabola Salvato- Multiplicati sitnt super capillgs capitis mei, qui ode-
ris (Matlh. xxv), ubi narratur servus a domino suo runt me gratis (Psal. xxxix). Ut ergo ostendcret
quinque talenta accepisse, et ea cum aiigmentoeidem plus csse numerum infidclium, quam dcvotorum ,
domino revertenli reproesenlasse. Similitcr et in coe- dicit, multiplicatos esse perfidos Judeeos super nu-
leris locis, ubi quinarius numerus insertus est, aut merum capillorum, id esl, recle credentium. Vertex
quinque libros Legis, aut quinquc sensus corporis est ea pars, qua capilli capitis colligunlur, et iu qua
myslica significalionedemonstrat. Notandum autem, cocsariesverlitur, undeet nuncupatur. Verlex enim
quod iidem ipsi sensus qui in exleriore homine de- quando in bonam partem accipilur, significat smn-
sciibuhtur simili modo secnndum modum suum in mitatem jiisiiiioevclperfeclionem omnium virtutum :
145 DE UNIYEKSOLIBRl XXII. — LIB. VI. 140
ut est illud in Salomone : Coronam enim graliarum A , Caesaries a ceedcndovocata : ideoque tanttim viro-
accipiel vcrtex tuus (Prov. IV).Itcm in nialam parlem rum csl; virum cnim tonsum esse decet, mulierem
ponitur vertex, quando summam nequitiain signifi- non decet. Tamen in Dcuteronomio (Deut. xxr) legi-
cat : ut est illud Psalmislae : Verumtamen Deus con- niuseaptivam wulierem ante nuptum radcrejussam
quassabit capila inhnicorum suorum, verlicem capitli csesariem, et circuracidere ungues, et deponerc ve-
perambulanlhtm in delictis suis (Ps. LXVII). Capita iui- stem, in qua capta est i quodsignificat animam, quoea
inicortun suut aucloresJudaicaescditionis; sed ethoe- Deo pulchrecreataest, si in gentili conversationecaist
reticorum sinedubitaiioivedoctores. Illi enim incarne invenerimus, et sociare voluerimus corpori Chrisli,
Chmlum perseculi sunt, tpsi autem crudeliores in ip- oportel utdcposito idololalrieecultu indualur ltigubri-
sam eliam-desaevhintDeitatem,sidici fas est. Hitales busposnilentiseiiulunientis.deploretqucpalrem eima-
sibi calumniarum inimicitias quoerunt, ul ipsos quo- trem, hoccst, omnem memeriam mundi.ejtisque car-
que capiHorum vcrliccs pcrambulare ac perscrulari nales illecebras. Deindenovacula verbi Dei et doctrina
posse videantur. Calvaria ab ossihus calvis dicta per omne peccatum infidelitatis cjus, quoJ lnorluum ct
defectiortem, et nenlraliter prommtialur. In Golgolha inane est, abradalur (hoc enim sunt capilli capilis,
quippe, quod inlerprctatur Cnlvaria, eo quod trun- et ungulac mulieris),atque demum sahitari lavacro
cabantur eo capita damnatorum, crucifixus est Do- B mmidata el purificata conjimgatur sanctis Dci; scr-
niinus, ut «bi prius crat area damnatorum, ibi eri- licct cum janr niliil in capite niortuum, nihil irr ma-
gerentur vexilla martyrii : el quomodo pro nobis nibus ex illis, quoeper inlidelilatem morlis dicuntur,
maiedietum crucis factus est, el flagcllatus, et cruci- habueril: ut ncque sensibus, neque actibus iinrnun-
fixus, sic pro omnium salulc quasi noxius inter dum aliquid aut nrorluum gerat. Comaestinl proprie
noxios crucifigitur. Capilli vocati, quasi capilis pili, non csesicapiIli,ctestGra:ciissermo. Nam comas Groe-
facti, utct decorem preestent, et ecrebrum adversus ci caimos a secando uominanl. Undc ctkcirein ton-
frigus muniant atque a -sote dcfendant. In capiUis deri dicunt.Indeet cirrivocanlur, quod eliam Groeci
vero ornatus justiliiu, et deeor virlulum in fideli mallonvocant.Comecverocapitismysticecalcrvrcsunt
anima demonslratar.Cui pro bonis merilis et sapien- sanctorum , qiri Christo capiti fideli famulalu adlioe-
lise doctrina mulliplex merces in octenia bealitudine rent. Unde in Cantico canlicorum Sponsa de Sponso
reservotur. Unde ipse in Evangelio ait: Vcstri autem drcit: Comw ejus sicut elatw patmarum, nigra?quasi
el eapilli capitis omnesnumerati sunt (Matlh. x). Ilemi corvus (Canl. v). Hoccrgo conrae, elalm palmw dicun-
capitli virtutcs animae designant : sicut in libro, turproptercapulDomini: Migivcproptcrdespeclioiieni
Judicum de Samson k>gilur(J«rf. xvi), qui capillosi apud homines : etalm ob victoriam : nigrw ob pres-
poslquam perdidit, stalira ab inimicis captus Iriineni C suras. Crines proprie mulierum sunt; dicti autent
scientiae amisit. Possunl et in capillis fideles populi[ crines co, qnod vittis discernantur. Unde et discri-
accipi, quimaximum decus scanumerositatepraebcnt : minalia dicuntur, a quibus divisi rcligantur. Mystice
Ecclesioc. Unde in Cantico canticorum Sponsus ad| autem crines significant Lcla virluiuin, qtias homo
sponsam dicit: Capilli lui sicut gregescaprarttm, quw• habel ex dono Spiritus sancli. Unde irr Iibro Judicum
ascenderunt de monle Galaad (Cant. vi). Galaad enimi legitur, quod Samson quandiu septcm crines capitis
accrvus tesiimonii inlerprctaltir : quod bcne convenitt inlcgros habuil, inviclus fuit; postquam vero per
adunalee mulliliidini sonclorum. Item capilli in con- fraudem mulieris lonsiis esl, rcccssit ab eo forlitudo;
trariaiu parlem positi reperiuntHr in Psalmo; ubii quia quisquis per gratiain Spiritus sancti virtutes
vitia designantur : Mullipliculi sunt, inquil, super• spiritales servat, illaesus manet. Si enim proptcr
capillos capitis mei, et cor meum dereliquit me (Psal. peccalum evacuatus ftierit gratia spiritali, infirmus
xxxix). Nec fruslra in comparalione delictorum ca- factus patct iniinicorum captioni. Possunt et crines
pilli ponuntur : quia Domini praecepto- in Veterii elceinosynarum largitatem significarc. Hinc est,
Teslamenlo sacerdotes ipsa similitudinc radebanlur-.; quod in Evangelio (Luc. vn) mulier illa, quae pedes
Pili autem dicti sunl a pclle, qua prodcunl, sicut ell" Scsn lacrymis lavit, crinibus exlersil, et
ungucnto
pilo dicitur a pila, ubi - D
pigmenta conduritur. Signifr- unxit : ut instruerct nos miniriiis membris Christi
cant pili carnis cogitationes carnales, quas raderc3 compali dcbere, et supcrflua pauperibus erogare, ct
nos a cordibus nostris Scriptura sancta monct. Undcj odore bonarum virlutum illis ferre opcm. De quibus
et in Iibro Numerorum jubeiilur Lcvitaeradere omness ipse Dominusin fine dicttirus erit: Quod uni ex his
pilos carrris suoc. Pili earn-issunt quaelibclsuperlluai minimis fratribus meis fecislis, mihi fecislis (Matlh.
luimanac corruptionis. Pili earnis sunt vilae velcriss xxv). Aliquandoetiam in crinibuscxpriinuntur cater-
eogitationes, quas sic a mente ineidimus, ut dee voefidclium,ut cst illud in Cantico canticorum, quod
amissione earum nullo dolore dcfaligemur. Levitaa Sponsus ad sponsam dicil : Vutnerasti cor
meum,
nanique, assumptus, vocalur. Oportet ergo Levitass soror mea sponsa, vutherasli cor meittnin uno oeulo- j
oiniies pilos carwis radere : quia is, qtii in obsequiiss rum tuoruin, el iit uno crihe cotti tui In
(Cant.
divinis assumitur, debet ante Dei oculos a cuncliss vuliicratione cordis magiiitudo amoris Christi iv). in Ec-
earnis cogitalionibus mundus apparere, nc iHicitas s clesiam intelligitur, qul fit in unilalc sancta sancto-
iuens cogilationes profcrat et pulchram aninuc spc- rrun, id est, oculoruin , et in tiniiate
pia subj'ccioe
cieiii, quasi pilis frticlificanlibns, deformcm reddal. plcbts, id cst, criniuni. Tempora sunt, quee calvarrae
H7 B. RABANIMAURI ARCIHEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 148
dextra lecvaque subjaccnt: quae ideo sic nuncupan- A Nullus unquam Deum spirilaliler vidtt, el munaocaf
lur, quia moventur, ipsaque mobililate, quasi tem- naliter vivit. Vullus enim aliquando pro intelleclu,
pora , quibusdam inlervallis mutanlur. Significant aliquando pro voluntate et affectu positus est. Nam
autem vigilias corporis, quas homo debet habere <juodin psalmoProplreta dixit: Projectus sum a vullu
temporanter in slatu preesentis temporis, donec ve- oculorum tuorum (Psal. xxx), Patri dicit Filius a
niat somnus mortis. Hinc Prophela ex persona [in] formaservi. Speravi, quiame gratia lua non dese-
Cbristi in Psalterio ait : Si dedero somnum oculis reret, cum passionis trislitia praevaleret. In pavore
meis , aut palpebris meis dormitationem , aut re- utiquc mortis a vullu oculorum luorum projeetus
qttiein temporibus meis, donec inveniam locum sum, id est, in conspectu misericordioe.luae. Et pul-
Domino, labernuculum Deo Jacob (Psal. cxxxi). chre vultum dedit oculis, quia ipsi quam maximc
Heecomnia ralionabiliter humanitati Chrisli conve- significanl volunlalcs animorum. Vultus enim dicilur
nire noscuntur. Somnus iste intelligendus est re- ab eo, quod cordis velle per sua signa demonstret:
quies mortis. Palpebrarum quoquc et temporum HIOJ sicul oculidivinitatis, cum respiciunt, spam gratiam,
tus vigilanliam ejus ante mortem demonstrant: quo- pollicenlur. Illud autem, quod dicitur : Vultus Do-
niam revera tempora capitis nostri requiem ha- mini super facientes mala (Psal. xxxm), pronunliat
bere non possunt, quando oculi crebris motibus B vultum Domini, id est, intelleclum esse srrpra inalos,
agitati vigilare noscuntur. Prius enim posuit som- quos sic attendit, ul non respiciat: sic non respicil,
num, et postea, qucmadmodum ipse somnus im- ut tamen eorum facla cognoscat. Frons ab oculorum
pleatur, exposuit. Bene ergo mors Domini somno foraminibus nominata est. Haecimago quaedam ani-
similatur : quoniam triduana tantum pausalione sus- mi, nrentis motum specie sua exprimit, dum vel laeta
cepttrs est, qui nullam corpori corruplioncm intulit, vel trislis est. Juxta allegoriam frons verecundiani
scd quietem. Facies dicta ab effigie. Ibi est eninr lo- menlis aut impudenliam significat. Unde erubcscere
ta figura hominis et uniuscujusque pcrsonoecognitio. dieilur, quicompungitur prodelictissuis,et se nrclio-
Vultus vcro dictus eo, quod per eum animi voluntas rarestuduerit.Aliterdeimpudenlis fronte exprobratnr
ostenditur: secundum volunlalcm enim in varios Jerusalem per Prophetam redarguenlem scelus suuni,
roolus mulatur. Nam facies simpliciter accipitur de cum ei dicitur: Frons mulieris meretricis facta est libi
uniuscujusque nalurali aspeclu. Vullus aulem airinio- (Jerem. m). El iterum Dominus ad Ezecbielcm ail:
rumqtialilatem significal.Facicsautem duobus nrodis Ecce dedi faciem luam vulentioremfaciebus eorum, ct
intelligitur, hoc est, corporea el spiritalis. Nisi enim fronletnluam duriorem fronlibus eorum. Vt adamanlcm
esset interioris hominis facies, non dicerct Apo- el ul silicem, dedi faciem luam. Domus Israel atlritto
Stolus: Nos autem revelata facie gloriam Domini spe- C fronlis est, et procacis aadacim, et duro ftl corde, el
culantes transformamur de gloria in gloriam tanquam scorpionibuscomparalur: ideo dedi tibi vullttmduris-
a Domini spiritu (II Cor. m). Et ilerum : Videmus, siinum, et frontem, qum nullo puesie sttperetur
inquit, nunc per speculum in wniginale, tunc vero (Ezech. m). Ex quo discimus interdum gratiae esse
facie ad faciem (I Cor. xrn). Itera facies suinina in Dei, impudentiaeresistere,et cum Iocus poposccrit,
niente declaralio, ut in Evangclio : Et faciem litam frontem fronle conterere. Hoc autem tribuilur, ne
lavd (Muith. vr). Apertuin est eninr nos nunc iniagi- nostra verecundia ct humanus pudor pertimescalin-
nes vidcre per fidem : tunc rcs ipsas, hoc est, post sidias semulorum. Et in eodem propheta lcgitur
resurrectionem irroelernagloria. Quodautem Dominus (Ezcch. ix), quod Dominus juberct viro, qui indiitus
ad MoySendixit: Faciem meam videre non poteris : crat lineis, et atramenlarium scriploris habebat in
non enim videbit tne homo, et vivet (Exod. xxxin) ; lunibis suis, ut transirct per mediain civitatem in
et, juxta Joannis vocem : Deutn nemo vidit unquam medio Jeriisaleni, et signaret Thau super frontes vi-
(Joan. i): ita intelligendum est, quod in hac corru- rorum gementium et dolenlium super cunctis abo-
ptibili vita nullus pcrfecte conlemplationeni Dci ha- minationibus, quoe fiunt in medio ejus. Quoelittera
berepolest. Videruntenim patres Testamcnti Veteris, specicm crucis Chrisli tenet, ct signalur in fronlibus
Dominum, in hac vita posili, per qtiasdam imagines, fidclium, ct confirmatur in cordibus electorum. Unde
quibus ipse se voluit oslendcre : scd futursc visionis dicit Psalniisla : Signatum esl super nos Ittmenvutttts
ejus gloriam illis reservavit, qui eum iu ccelesti tui, Doinine (Psal. iv); quia sicut nununus luipcra-
beatitiidine perpetualiler visuri sunt. Aliler ab cjtts- loiis porlat imaginem, ita ct fidclibus signa ccelestis
dem sentenliae virtute non abhorrct, quod dicitur : principis imprimuntur. Oculi vocati, sive quia eos
Non enim videbit me homo, cl vivet (Exod. xxxm); ciliorum tegmina occullunl, ne qua incidcnlis in-
quoniam quisquis sapicntiam, quae Deus est, vidct, juriae offensionel;cdanlur ; sivc quia occullum Iuiiien
huic vitae fundilus morilur, nc jam ejus amorc te- habent, id est, secrelum vcl intusposituni. Iii inlcr
neatur. Nullus quippe eam videt, qui adhuc carna- omncs sensus viciniores aniinaeexistunt. In oculis
litcr vivit: quia nemo potest amplecti Deum siniul enim omne menlis judicium est. Unde et animi per-
ct saeculum. Qui eniin Deum videt, eo ipso rnoriliir, lurbalio vel hilaritas in oculis apparet. Oculi autem
quo vel inlentione cordis, vel eflectu operis ab hiijus idcm cl luinina : el dicia lumina, quod ex eis lumen
vitoe delectationibus tota rrrente separalur. Nemo manal, vel quoJ cx initio sui clausam tcncant lucem,
ergo Deum vidit, et vixit, ac si apcrlc diccrclur: attt extrinsecus acceplam visui prscponcndo rcfun-
149 DE UNIVERSO LlbRl XXI!. — LIB. VI. 150
dant. Oculus igilur non soltinr corporis visum, sed A atque impolluta, ut sunt puellac. Physici dicunt cas-
ctiani cordis dcmonstrat iiiUiilum. Quod Psalmista dera pupillas, quas videmus in oculis, morituros
oslendit, dicens: Levavi oculos meos in montes ante triduum non habcre, quibus non visis certa esl
(Psat. cxx); ct in Hieremia, Leva, inquit, oculos luos, desperatio. Circulus vero, quo a pupilla albacpartes
et vide (Jerem. m). Nam cum dicil: levavi, ostcmiil oculi separanlur discreta nigredine, corona dicilur,
ad contemplalionem aliquam fuisse provcctum. Le- quod rolunditate sui ornet ambitum papulae. Myslicc
vare eniin est aliquid ad alliora transferre. Oculos ptipilla oculi siguificat intentioncm puri cordis, per
meos, utique cordis aspectum, de quibus scriplum quam cernilur juslilia, et discernitur verrnn a falso.
est: Revelaecutos meos, et considerabo mirabilia de Undc Propheta precatur in psalrno dicens : Custodi
lege tuu (Psal. cxvm). El illtid : Prwceptum Domiiti tne, Domine, ut pupillam oculi (Psal. xvi). Pupilla est
litcidum, illuminans oculos (Psal. xvm). Nam si istos enim (ut supra oslendimus) in medio posila perspi-
camales adverlas, quid potuissel inde perficere, si cua pars oculi, qua corporum colores varia qualitale
iiionles consitos silvis aut saxis sqtialentibus legisset disccruimus, dicta a parvilatc sui pupilla, quasi pu-
intcndere? Sed hoc si spiritaliter inquiras, omnino silla. Huic convenienter comparatus est Clirislns,
proficuum est, ut oculos cordis sui, sivc ad sanclos cui datum est in judicio suo j'uslos a peccatoribus
\iros, sive ad libros divinos, sive ad su^limes ange- g segregare. Aptissime itaque petit cuslodiri se, ut
los crcdatur clcvassc, qui iiiagiiitudine et firmilatc pupillanr oculi, quando ct per ipsam res visuales dis-
vere niontes sunt. Unde eliam competens sustine- ccrnimus, el in noslro corpore nibil procslanlius
halur auxilium. Et iu Evangelio ipsa Veritas ait: invenilur. Palpcbrae snnt sinus oculorum a palptta-
Quod si ocultts luus dexter scandalizal lc, erue eum, lione dictae, quia semper movenlur. Concurrunt enim
et projice abs ie(Multh. v). Hic vcro cogitationem et invicem ut assiduo molu reficiant oblutum. Munitee
senstim in drvcrsa volilantem nuncupavil oculum : sunt autem vallo pilorum, ut aperlis oculis si quid
per dexteram autem voltintalis el affecluum initia inciderit repellalur, et somno conniventibus lanquam
dcnionslranlur. Quam sententiam et aliter possu- involuti, quiescant lalentes. In summitate autem pal-
mus intelligere. Yidetur mihi non incongrue accipi pebrarum locis quibus se utroeque clausoe contin-
in hoc loco debcre oculum, dilcclissimum amicum. gunt, exstant admoli ordine servalo capilli, tutclani
Nanr bocest ulique, quod membrunr recte possumus oculis demonslranles, ut irruentes facile injurias
appellare, quod vehemenler diligimus, et ipsum excipianl, ne ex co nocealur ; ut pulveris vel ctijus-
consiliarium, qnia ocultis est, lanquam demonslrans quam crassioris materia; arceant contaclum, ant
iter in rebus divinis, quia dextra cst: ut sinislersit ipsum quoque aerem concidendo mitificenl, quo tc-
dilectus consiliaiius, sed in rebus lerrenis ad neces- G nuem alque serenum faciant visum. Palpebroemy-
silalem corporis perliucntibus. Item in illo Evan- stice possunt accipi occultae dispensaliones Dei, qu;c
gclio, ubi Doininus discipulis ail: Bcali oculi, qui gcruntur in honrinc. Unde dicitur in Psalmo de Do.-
videitt qum vos videlis (Luc. x), ibi inlellectus fi- nrino: Oculi ejtts in pauperem respicittnt, palpebrw
delis ct siurplcx nf&clus dcmoiislratur, quo Dominus ejus interroganl filios hoininum (Psal. x). Ergo quia
iiilucndus est. Nain et in illa senlcntia, qua Salva- in Dominoineinbrorum minislei ia pcr allegoriam frc-
lor ait: Si ocultis luus fuerit simplex, lolnm ccrpus quenter aptantur , dicil eum non solunr, quando in-
luum tucidum eril : si autem neqttam ftterit, etiam tcndil octilis. sed eliam func requh'ere, id est, con-
corpus tuum tenebrosum erit (Matih. vr), per oculum siderare filios bonrinum, cum ea negligere quasi
inlentionem cordis, et inlellectum aninri designat, dormiens aeslimatur. Palpebroe quippe Dei, ejus j'u-
quia cum bona iulentione et voto plaeeiuii Deo ali- dicia sunt, quoealiquid nobis claudunt, aliquid apc-
quid agimus, totura corpus operis nostri illuminalur. riunt; quoeaperiemlo nos interroganl, si intelligcn-
Quod si inlentio perversa erit, eliam opus per eam do non exiolliinur: claudendo nos interrogant, si
confectum tcncbrosum crit. Oculi duo activam et non despicinius, quee inlelligere non valemus. Item
conleinplalivam vitam (ut quidam voltint) figurarc in Job de Leviathan ita scriptum est: Oculi ejns ut
dicunt. Denique quando legimus oculos Domini nos D pulpebrm diluculi. Slernulalio ejus cplendor ignis
respicere, ut csl illud : Ecce ocuti Domini super li- (Job. XLI); quia sternutalio capttt maxime con-
mentes eum; ct: oculi Doinini super justos (Psal. cutit : slernulalio istius vocatur illa exlrema
xxxu) : conlinuam gratiam divinilalis ostendit: quia commoiio, qua damnatum hominem ingredilur, et
pietas ipsius cos protcgit, quos se timcre cognoscit. per eum superbis principatur. Recte ejus sternula-
Scirc elenim dcbemus, quod oculi Donrini in omni tio splendor ignis vocalur. Antc rcproborum enim
loco contcmplantui' bonos et malos : quia nilril illum oculos ignis apparct, cum signorum virtutibus lucet.
lalet: omnia enim nuda et aperta sunt oculisejus (Ileb. Et oculi ejtis, ut palpebrae diluculi. Nam consiliarii
lv ; sed bonos rcspicit miserando, malos autem per ejus in oculis dcsignantur. Qui rectc palpebris dilu-
judicium damnando. Pupilla est medius puncttis culi comparantur. Palpebris narnqne diluculi extre-
oculi, in quo vis est videndi: tibi qtiia parvoe ima- mas noclis horas accipimus, in quibus nox quasi
gines nobis videnlur, propierea pupillaeappellanlur. oculos aperit, dum venturoelucis janr inilia ostendit.
Nam parvuli pupilli dicunlur. Hanc plerique papu- Lacrymas quidam a laceratione rucrilisputant diclas,
iam vocant, Vocatur aulem pupilla, quod sit pura alii cxistimanl ideo, quid Graeci darsiria [dacryaj
151 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS 11. 152
vocant. Quid enim lacrymac cx compuncto corde j^ simplicitalem atque palicntiam proedicantium suee
effusae eflicere possint, ostendit Propheta dicens: manus virttite tenens, a vitiis suis carnales inter-
Fuerunt mihi lacrymm mew panes die ac nocte (Psal. fecit, et maxilla in terram projeeta postmodum
XLI). Audiant hoc, qui Domino flere non appetunt, aquas fudit: quia data morli prsedicatorum corpora
juges lacrymas non incdiam, sed satielatem potius magna populis monstravere miracula. Quod autem
intulisse. Nec immerito; quia fletus ille cibus est in Psalmo scriplum est: Notite fieri sicut equus et
animarum, corroboralio sensuum, absolutio pecca- mulus, in quibus non est intellectus: in freno et cha-
toruni; refectio mentium, lavacra eulparum. Sed mo maxillas eorum conslringe(Psal. xxxi), ideo ergo
per lras lacrymas significat affliclionibiis erudiri isloe comparaliones sunt positae, quia equus sine
posse popnlum. Diem prosperitatem debemus acci- discrelione sessoris servit arbitrio, et a quocunque
pere, noclem vero tristiliam. • Cilia sunt legmina fuerit ascensus, excurrit. Mulus autem palienler ae-
quibus cooperiuntur oculi: et dicta cilia, quod celant cipit sarcinas, quibus fuerit oneratus : et pro hoc
oculos, teganlque tula custodia. Supercilia dicla, ulrique iiitelleclum non habent, quia nec ille eligit,
quia supposita sunt ciliis, quae idcirco pilis veslita cui obediat; nec iste cujus oncribus ingravelur in-
siint, ut oculis munimenta praetendant, et sudorem telligit. Prohibct ergo hujuscenrodi homines diaboli-
a capite defluentem depellant. Intercilium vero est JJ eis fraudibus insideri, et vitiorum oneribus prsegra-
niediuiii illud inler cilia et supercilia, quod sine pilis vari, ne malc obediendo superbioemagis partibus ad-
est. Quid supercilia significent superius dictum est: dicantur. Nam quod ait, in freno, ad equum per-
ubi per legislatorem in mundalione leprosi radi ju- tinet: frentim enim a ferum retinendo dictum est.
bentur capilli capitis, barbaque et supercilia, et Ferum quippe antiqui caballum dixerunt. In chamo,
omnis pilus qui in corpore est. Genae sunt inferio- ad mulum rcspicit. Maxrlla vero adminicula sunt
res oculorum parles, urrde barbae inchoant. Nam aiiimalium quibus esca nranditur, ut corporis vita
Gracci geneion barbae: hinc genoe,quod inde incipiaut procuretur. Ipsas ergo maxillas per figuram allego-
gigni barbae. In genis ergo aliquando virtutes, ali- ricam dicit inobedienlibus debere constringi, id est,
quando spiritales patres juxla allegoriam signifr- copras vicluales parcius dari, ut jejuniorum neccs-
cantur. Nam Sponsa de Sponso in Cantico cantico- sitate conclusi, Creatoris subdanttir imperio. Barham
rum dicit: Genisillius sicut areolm aromatum con- veteres vocaverunt, quod virorum sit, non mulierunr.
sitw a pigmentariis (Cant. v). ln genis Salvatoris no- Barba autem significat apostolos vel aposlolieos vi-
stri, ejus modestia, pietas, simul et severitas expri- ros. Unde esl illud : Sicut unguenlum in capite, quod
mitur. Areolse aromatum, virtutes et dulcedo et fa- descendit in burbam Aaron, quod descendil in oram
ma gloriae ejus designatur. Pigmentarii vero pro- C veslimenti ejus (Psal. cxxxn). Barbam siquidem benc
phelae suirt et apostoli, et qui futura incarnalionis dicimus apostolos : quoniam haecrohuslissimoeviri-
ejus arcana patefecerunt. Item Sponsus de Sponsa litalis indicium est, et fixa sub suo capite, id est,
dicit: Cortex mali punici, genw tum absque oculis Christo, perseverat. Mullis enim passionibus divino
tuis (Cant. vi). Genoe sancloe spiritales sunt Patres, munere superatis, apostoli viros se constantissimos
qui virtulibus sunt mirabiles, ct moribus venerabiles, per Dei gratiam probaverunt: servanles eliam rc-
et in cruce Christi gloriari non erubescenles. Et gulas, quas a Domino acccperunt, sitb stio mansisse
hacc magna sunt valde, quoc videntur; sed mullo capite monslraverunt. Sed ne hanc barbam cujus-
majora, quaenon videnlur, et in futurum reservan- cunque hominis fortassis adverleres, addidit Aaron,
lur : quw ocutus non vidit, nec auris uudivit, nec in qui Christi speciem proferens, jam ipsum in sacer-
cor hominis ascendit, quw prmparavit Deus his qui dotio suo sub quadam imagine gestabat. Quod de-
diligunt eutn (1 Cor. n). Item Sponsus ad Sponsam scendit in oram veslimenti cjus. Ora veslimenti Do-
dicit: Pulchrm sunt genm lum, sicut turris (Cant. l) : mini Salvatoris significalur Ecclesia, quia usque ad
hoc est, tanta le verecundioesalutaris virlule deco- cxtrcmilatcs ejus descendit Spiritus sanctus, quando
ravi, ut castitatem promissoc niihi fidei nulla pra- baplizatos usque in finem soeculi misericorilia: suac
vorum doctorum seductione corrumpas. Maloesunt dignalione sanctificat. Auribus inditum riomcna vo-
eminentes sub oculis parles ad protectioncm eorum cibus hauriendis. Unde et Virgilius : Vocemque his
suppositac; vocatae malae, sive quod infra oculos pro- auribus hausi. Aut quia vocem ipsara Groeci au-
nrinent in rotunditatem, quam Graeci mela appel- den vocant, ab auditu per imniutalionera litteroe,
lant: sive quod sint supra maxillas. Maxilloeper aures, quasi audes, nuncupatse sunt. Vox enim rc-
diiuiriulioiicm a malis, sicut paxillus a palo, taxillus percussa per anfraclus eorum sonum facit, quo sen-
a lalo. Maxilla crgo aut doctores signifieat, aut di- sum excipiant audiendi. Per aures cnim (ut jam dr-
sciplinam corporalem, perquam bruti et inobedien- ximus) mystice auditus inlcrnus animae significatur,
tes conslringuntur. Nam quod in libro Judicurn scri- sive obedienlia in praeceplis Dei, seu auditus fidei
ptum est (Judic. xv) : Samson maxilla asini vel vel intelleclus. Unde scriptmn esl (Matlh. xi) : Qui
mandibula pulli asinarum delevisse et percussisse habel aures audiendi, audial, hoc est corde inlelligat.
millc viros, lypice exprimit gestas Salvatoris nostri. Et ilerum in malam partem : Aures eorum aggrava,
Quid hic per niaxillam asini, nisi prsedicatorumEc- ne forte audianl (Isa. vi). Rogamus cliam Deum
clesioepcrsonoc signanlur ? Redeniplor enini nostcr, cxaudire preces nostras. Undc est illud Psahnistae:
155 DE UNIVERSOLIBRl XXII. — LIB. VI. 154
Exaudi, Domine, jusliltam meam, intende depreca- A sum Christum, qui nobis suam patrisquc annrm-
tioni mem (Psal. xvr); hoc csl, clemcnti prcces no- tiat voluntalem, aliquando Spiritum sanclum, ut
stras suscipe affectu. Nam intenderc oeulorum est cst illud : Os Domini locutum est (Isai. i). Loquilur
preces admittere aurium. Sed ideo ista verba so- ulique ipse, qui loqui facit. Nam quamvis alieno nri-
ciata sunl, ut ambarum rcrum unus intelligeretui nisterio sermo depromatur, Spiritus sanctus lamcn
effeclus. Quidquid enim vel auris audit, vel oculus1 loqiiitur, cujus proecepia vulgantur, sicut dicit bca-
videt, vel manus palpat, vel quoe palalus guslat tus apostolus Petrtis : Non enim unquam voluntule
vel nasus odoralur, Deo sola contemplalionis vir- humana allala est prophetia : sed Spiritu sanclo uttn-
ttile nolissima sunt. Nares idcirco nominantur, quia cti locuti stinl sancti homines Dei (II Petr. i). Ali-
per eas vel odor, vel spirilus manare rron desinit; quando internam cogilationem hominis ostendil, ut
sive qrria nos odore admonent, ut norimus aliquid, ac est illud : Os justi meditabilur sapientiam (Psal.
sciamus. Unde contra inscii ac rudes ignari dicun xxxvi). Non eninr dicit, meditalur , sed mediiabitur,
lur. Olfecisse erriin scisse veleres dicebanl. In odo- de futuro. Os hic cogitalionem debemus accipere :
ratu enim discrctio boni ac mali designalur. ln Scri- quia de lingua sequitur, quid loquatur. Meditabitur
ptura vcro sacra vocabulo narium aliquando fatuitas, ergo sapienliam, non Scripturartun lectione, sed cor-
aliquando anliqui hostis instigatio, aliquando verc B dis purissima visione. Ibi enim non lilteris sapientia
proescienlia solet intclligi. Naribus namque fatuitas coiligitur, sed coelesti Iargiiate inelaborata proesta-
designatur scienlioe, ut superius Salomone atleslantc lur. Similiter os in contrariam partem ponitur, uhi
docuimus, qui ait: Circulus aurcus in naribus snis, ad pecealorem dicitur : Os luum abundavit nequitia,
mtilier putchra et fatua (Prov. xi). Narium nomine et lingua lua concinnrtvit dolum (Psal. XI.IX).Os pro
exhalantes insidioe alque instigalio antiqui hostis ac- dolosa cogitatione positum est, et lingua pro falsa
cipilur, quod in libro Job de illo Dominus attestatur, laudalionc, vcl consilio maligno. Os Iocutio bona vel
dicens : De naribus ejus procedit fumus (Job. XLI); rnala, ul in Evangelio : Ex verbis luis justificaberis,
ac si dicat: De perversa investigatione illius in hu- et ex verbis luis condemnaberis (Matlh. XLIX). Ali-
mnnis cordibus caiigo nequissimm cogitalionis surgil, quando vero os ponitur pro ipsis verbis, ut cst illul
per quam videntiumoculi tenebrescant. In naribus quo- in Apocalypsi: Et in ore ipsorum, hoc est, in verbis
que praescicnlia designatttr, sicul per Prophetam di- eorum, non esl auditum mendacium (Apoc. xrv). Et in
citur : Qttiescite ab homine, cujtis spiritus est in na- psalnio : Os meum loquelur sapientiam , el medilalio
ribus ejus : quia excelsns reptilatus est ipse (Isa. n). cordis mei priidcnliam (Psal. XLVIII).Sapientia per-
Redemploris ergo nostri spiritus esse in naribus ejus linet ad tres divinas cdo cndas, prudcntia ad res
dicitur : ut videlicel scienlia illius esse in proescien- C probabilcs instituendas. Sic omnis sermo divinus
tia designelur. Per nares aliquando insidiae antiqui diiabus his virlutibus indicatur. Labia a lambcndo
hostis. Nam in Canlico canticorum Sponsus ad Spon- nominata. Quod autem superiiis est, labium dici-
sain dicit: Nasus tuus sicut turris Libani (Cant.xu). mus : quod infcrius, co quod grossius sit, labrum.
ln naso verbi Dei dispensatores, causa discreiionis, Alii virorum labra, mulierum labia dicunt. Lahia
designantur; turris, quia emiirentissimum locum te- aliquando pro oeculto verbo, afiqnando pro manife-
ricni in Eeclesia. Ilem in naribus spiraculum fulei sto ponuntur. Pro occullo, ut cst illud Salomonis :
honarumque virtutum exprimitur, ut est illtid in Labia justi consideranl placita, el os impiorum per-
Job : Spirilus divinus in naribus meis (Job. XLI).Item versa (Prov. x). Pro manifeslo autem, utest illud in
in malam partem naritim trahilur significatio, ubi Psalmo : Labia mea laudabunt le (Psal. LXII). Item
Doniinus de Levialhan ad Job loculus ait: De nari- in Cantico canlicorum Sponsus ad Sponsam dicil :
bus ejus procedil fumus (Job. XL), id est, diaboli: Sicut vilta coccinea , labia tua : et etoquium titum
quia de miraculorum insidiis ad momentum eliam dulce (Cant. iv). Vitta coccinea doctrina veritalis in-
caliginosa dubietas generattir. Hinc rursum de Be- lelligilur. Labia sponsae cocco assimilantur, quia
heinolh ail: In sudibus perforabts nures ejus. Quid per Dbnrini sanguinis, quo redempla cst, prelium proe-
sudes, nisi acuta consilia sanctorum, qua; hujus Be- " dicare non cessal Ecclesia, vel quia proedicatio san-
hemoth nares perforaut, dum sagacissimas ej'us insi- eta charitatis ardore flammescit. Item Sponsus de
dias et vigilando circumspiciunt et superando trans- sponsa dicit: Labia illius litia distillantia myrrham
figunt? Sive ipsius verba Domini sudes sunl, qui- primam (Cant. v). Labia illius, verba suul doclrinec;
bus Behemoth nares perforantur? Qui cum Deunr lilia, quia claritatem regni cceleslis promittunt: rfi-
incarnatum csse dubilaret, hoc ex pelitis miraculis slillaniia myrrham primam : quia per contemplim.
tenlando cognoscere voluit, dicens : Si Filius Dei es, volunlatum praesentium ad hanc perveniendum esse
dic ut lupides isli panes fiant (Mallh. iv). Sed a Do- proedicant. Linguoe a ligando cibo putal Varro no-
mino audivit haec... et his sentenliarum ejus acumini- men impositum : alii, quod particulatos sonos ver-
iius indagalio antiqui hostis perculsa est. Os diclunr, borum ligat. Sicut enim plectrum chordis, ila lingua
quod per ipsum, quasi per ostium, et cibos intro- illidilur dentibus el vocalem sonum efficit. Sic et
millimus, et sputum foras projicimus : vel quia unde lingua, eo quod eloquium format, pro Ioquela poni-
riigrediuntiir cibi, inde egrediurrlur sermoncs. Os tur. Unde dicuntur genera linguarum : quia divcrsi
aliquando significal ipsum Yerbum, hoc cst, Je- sunl soni verborum. Loqucbantur enim variis linguis
155 B. RABANIMAURIAP.CHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 156
aposloli magnalia Dei (Act. n) quia Spiritus sancii, A miod Joab Amasac mcntuin dexlra maiiu lcntiit, sed
graliam accepcrunt loqui posse omnibus linguis lau- sinistra gladium latenter mitlens cjus viscera effudi:
dem Dei, Item Iingua doctrina rccta vel prava, ul in (II Rcg. xx). Dextera namque mciitum tenerc esi
Salomone : Labia sapienlium disseininabttntsapien- quasi ex benignilalibus blandiri : sed sinistram ad
iam, tingua pravorum peribit (Prov. xv). Denles gladium nrittit, qui lalenter ex malitia percutit. Col-
racciodonlesvocant et inde in lalinum trahere nolum diclum, quod sit rigidum, el haeret ut columna
aen videntur. Significant dcntes aliquando doctores bajulans capul ct susteiilans, quasi caphoUitm.Cujus
Ecclesise, ut esl illud in Cantico cariticorum: Den- anterior pars gula vocatur, posterior cervix. Cervix
les iui sicut greges lonsarum (Cant. iv). In denlibus aulem vocala, quod per eam partcm ccrehrum ad
vero perfectiorcs quique, et ad regendara Ecclesiam medullam spina; dirigalur.quasi cerebri via. Veleres
Dci aptiores designantur. Illi enim coinminuunt sen- autem plurali tanlum numero cervicesdicebant. Pri-
tentias sacrarum Scriplurarunr, et in paslum redimus Ostensius cervicemsingulariler dixit. Cervix au-
gunt fidelium animarum. Ilem in Psalmo Prophela tem numero singulari rnenrbrum ipsum significat.
ad Dominum dicit: Dentes peccalorum conlrivisli Nam pluraliter contuniaciam saepedenroristrat.Cicero.
(Psul. m), id est, detrahenlium verba niordacia, qtti in Verrinis : Prmlorem tu accuses, frange cervicem.In
polcstaii divinae nefandis dogmalibus obloquuntur. B collo inlelligentiae decor vcl pra'dicalionis forliludo,
Dcntes enim dicti sunt a demendo: et ideo pulchre sive ctiain doctorcs sancti cxprimtinUir : ul esl illtid
niiiris linguac detrahcntium dentcs vocanlur: quia in Cantico canlicorum : Collum luuin, sicut monilia
sicul illi ciborum partes demunt, ita et isti opinio- (Cant. 1); et itcrum : sicut turris, inqiiil, David col-
nes hnminum adhibila delraclione corrodunt. Dcn- lum tuitm (Cant. iv). Turris David Ecclcsia esl Ca-
les intellectus sive locutio bona vel nrala, ul in Exo- tholica : collum, proedicalorcssancti. Unde in ca;;cm
do : Oculum pro oculo, denlem pro dcnte (Exod. civilate constanlia firma cst, el undiquc inexplana-
xxi). Palatum nostrum, sicul coolumesl positum ; ct bilis [inexpugnahilis]. Item collum vel cervix in ma-
inde palatum a polo per derivalionem. Sed et Groeci lara parleni accipilur; ut est illud de sapientia tes:i-
simililer appellant, eo quod pro suiconcavitale coeli monium : Superborttm el sublimiumcolla propria vir-
simililudinem habeat. Sicut palatum super linguam tute calcavit. Et in Psalmo : Dominus, inqtiit, jttsius
exstat, et sub eo verba formantur ; sic noslra locu- concidel cervicespeccalorum (Psal. cxxvnr). Ccrviccs
tio ccelesti sapientioe et spiritali doctrinoesubjungere aulcm pro superbia positas Scriptura teslatur, di-
sc debet, ul ulilem doctrinam cl prolicuam audilori- ceris : Cerno qttod popultts isle durm cervicis sit
bus suis proferre possit. Fauccs a fimdendis voci- (Exod. xxxn). Et bealus Stephaniis in passione stia
bus nominatoc, co quod per cas famur voces. Arte- C Judoeosarguens dicit: Dura cervice ct iitcircumcisis
rioevocatoe, sive quod per cas a pulmone aer, hoc cordibtts el uuribus, vos semper Spirilui sunclorcsli-
cst spiritus, ferlur, seti qiiod aictis el aiiguslis mea- tistis, sicut pnires vestri (Aci. vn). Islis crgo haecvi-
tibus spiritum vitalcm leneanl. Uiuie vocis sonos cissitudo rcdditur, ut cervices, quas conlra Domi-
eniilluiit,qui soni uno modo soiiarent, nisi linguoemo- num lelhaliter extiilcrunt, jugo ipsius suavi salutari
tus dislanlias vocis cfficeret. Fauces judicium intcl- htimililate subdantur. Quod srepe de perscculoribiis
leclus significare valent, ul cst illud : Ubi sunt fau- factum esse meminiinus, ul fieienl proeiiicaioressan-
ces mem? notine sapienlinm meditantur? (Job. vi.) clissima; religionis , qui prius idola nefandissimis
Ilem fauccs mandatoruin Dei cuslo.Iiam sigiiificant: persuasionibus vindicabant. Gurgulio a gulture no-
quia sicut [honro] per sonos faucium vcrba proferre nien accepit, cujtis niealus a:l os et nares pertendit,
debct, sic doctor Catliolicus pcr niandatorum Dei habcns vianr, qua vox ad linguam transniittilur, ui
cuslodiam, proedicationis suoe profeelum ostenderc possit verba collidere : unde el garrire dicinius.
debel. Ilinc in Psalmo scripltnn esl : Lingua mea Guttur aliquando signifrcat dulccdinem legis Dei,
adhwsit fuucibus meis (Psal. xu). Nanr cuni onrnis ut est illud sponsac de Sponso : Gttttur illius suavis-
guslus sapiat in palalo , considurandum hic, quare simum, et lotus desiderabilis (Caul. m). In guUuri;
dixit, faucibus meis? Fauces enSm suul gutturis no- '' inlcrna dulcedo vcrborum illitis memoratur, qua quis
stri via, ubi jam deglulita dulcedo nulla scntilur. Sed sapit, non esuril. Totus desiderabilis cst, quia lotns
quod de cloquio Domini cral alsolute diclurus nri- Dcus; ct lotus homo, in qiieni desiderant ct angcli
rabiliter illam partem posuil, ut cito ad cordis no- prospiccrc (I Petr. i). Dcus in majestate palris, ho-
slri pcnetrabilia pervcniret. Rursunr scriptum est : mo in virginitate malris ; in illa Crealor, in hacSal-
Laboravi clamans: raucm factm sunt fattces mem vator Item in contrariam partcm giillur accipilur, ut
(Psal. LXVIII).Laborabat ergo Cbristus clamans, illud : Sepulcrum patens esl gullur eorum,linguis suis
quando non audiebalur a perfidis ; raucre factaesunt dolose agebant (Psttl. xui). Per figurara paraboloeni-
fauces ejus, quia dicta cjus nequaquam sacrilegus mis competens facta probatur allusio. Sepnlcriim
populus audicbal. Mentttm dictum, quod inde man- cnim inorlui guttur esl mcntienlis, quando cxitiabi-
dibulaeoriantur : vel quod ibi junganlur. In merilo lenr sibi vanitatein in faucibus revolvit, qusc nralunr
enim ubi barba maxime prolenditur, oslendit ad- niortis infligit. Merilo ergo sepulcrum dictum est
csse debere inaiisueludincm versu doctrinoe, nec ali- gutlur eorum, qui mortifera loqiiebantur. Nam sicut
<|iiidibi coinmisccri fraudis ct, mdiiiae. Hinc enim, illa cum palcnt , fclidos odores exhalant ita ct
157 DE UNIVERSO LIBRI XXU. — LIB. VI. 158
islorum guttur pcstiferos sermones proferebat. Gula .A quam ipsum Christum amplectitur. Aloe suoorachia
autem, quoea degluliendo nuncupala est, aliquando sunt appellatee, eo quod in eis in modum alarum
pro acceplione cibi vcl potus ponitur ; aliquando pro motus brachiorum inchoat. Quas quidam ascellas
voracitate, id est, comessatione et ebrietate, qusc vocant, quod ex eis cillentur, id est, moventur. Unde
gastrimargia dicilur, et unum est de octo principali- et ascilladicta ab eo, quod cillantur, hoc est, mo-
bus vitiis. Conlra quam ipsa Veritas ad disciptilos veanturomnia. Nam cillerc est movere. Ascella ali-
ait: Attendite vobis, ne forte gmvenlur corda veslra quando pro desideria posila reperitur ex otiosilate :
in crapula et ebrietate (Luc. xxr). Et Apostoltis : Non Unde est illud in Proverbiis Salomon : In desideriis
in comessalionibus, inquit, et ebrietalibus, quia est omnis oiiosus (Prov. xxvi). Et iteruin : Abscondit
ebriosi regnum Dei non possidebunt (Rom. xm; piger manum saam sub ascella, et laborat si ad os
I Cor. vi).Humeri dicli, quasi armi ad dislinciionem suum applicaveril eam (Ibid.). Quia pigcr et desidio-
hominis a pecudibus mutis, ut hi humeros, illi ar- sus magis appetit desidiamearnalem, quain virtutum
mos habere dicanlur. Nam proprie armi quadrupe- operalioncm; abscondil mauum suam sub ascella,
dum sunt. Humeri operalio vel pondus ejusdem ope- nec vult operationem suam professioni suoeconcor-
ris, sicut in Exodo in ornamento sacerdotis super- dem facere", maxinre cum script-im sit: Corde credi-
humerale proecipittir. Brachiaa fortitudinenominata. B tur ud justitiam , ore aulem confessiofit ad salutem
Bary enim Grsece grave et forte significatur. In bra- (Rom. x).'Unde et sapienlia alibi dicit: Qui operan-
chiis enim thori lacertorumsunt, elinsignemusculo- tur in me, non peccabunt (Eccli. xxiv). Hinc et ipsa
rum robur existit. Hi sunt tliori, id est musculi :~et Veritas ait: Non omnis, qui dicit mihi, Domine, Do-
dicti thori,quod illicviscera torta videantur. Humerus mine, intrabit in regnum cmlorum: sed qui facitvo-
autemprooirerealiquandoposiUrsreperilur,aliquando luntatem Palris, qui in cwlis est, ipse intrabit in re-
pro forlitudine. Dicitur enim in bcnediclione Issachar gnum cwlorum (Malth. vn). Manus dicla, quod sit to-
(Gen. XLrx),quod ipse fuerit asinus fortis, et suppo- tins corporis nrunus. Ipsa enim cibum ori ministrat:
suerit humerum suum adportandum. In quo intelligi- ipsa operatur omnia alqtic dispensat: per eam acci-
lursimplex gentilitas,quoeseidcircoad roburboni ope- pimus et damus. Abusive manus etiam ars vel arti-
riserigil: quiaad oelernamvitaepalriam tendit. Unde fex : unde et manus prelium dicimus. Manus ali-
etiam et ponit liume.rum ad porlandum, quia durn ad quando poteslalem significat, ut esl illud Psalmistae,
pronrissam requiem pervenire desidcrat, cuncta man- quo ad Dominum ait: In manibus tuis tempora. El
datorum opera libenter portat. Legilur et in Isaia de Jacob patriarcha ad Judam filium suum, Manus, in-
Domino Salvatore, quodfactus sit principatus super quit, tua in cervicibus inimicorum luorum ( Gen.
humerum ejus (lsai. LIII), eo quod crucem suam ipse C XLIX).Aliquando discrelionenr judicii, ut cst illud :
poftavcrit, vel per hunierum ostendens brachii for- Extendit tnanum suani in relribuendo itlis (Psal. LIV).
litudinera, eodem Isaia dicente : Revelavii Dominus Manushis virtulem judicii significat quoetunc osten-
brachium sanctum suum omnibus genlibtts (Isai. LII). dilur, quando illam discrotionem bonorum malo-
Et rursum : Domine, quis credidit auditui nostro , el rumque fecerit. Manus pro bona operalione aliquan-
brachium Dominicui revelatum esi (Isai. LIII). Cubi- do ponilur, ut in Psalmo : Manus tum fecerunl me,
lum dictum, quod ad cibos sumendos in ipso cuba- el plasmaverunt me (Psal. cxvm). Et alibi: Deum,
mus. In cubilo auiem aliquando auctor et redemplor inquit, exquisivi manibus meis (Psal. LXXVI).Itenr
huinani generis designatur, ut est illud in conslru- manus virlusanimae sive opusboiuim.ut in Psalmo :
ctione arcae Noe : Et in cubito , inquit, consummabis Labores manuum tuarum tnanducabis (Psal. cxxvn).
suinmilalem ejus (Gen. vr). In uno ergo cubito con- In contrariam vero parient manus accipiuntur, ut est
summatur arca : quia unus est auctor et redemptor illud: Secundum opcralionem tnanuum sttarum retri-
sanctec Ecclesiaesine peccato, ad qirem et per quem bue illis (Prov. xn). Dexlera vocalur a dando. lpsa
omnes proficiunt, qui se esse pcccatores noverunt. enim pignus pacis datur, ipsa fidei testis atque salu-
Item cubili duo proeccpla charilalis. Unde et arca lis adhibetur; el hoc esl illud apud Tullitim : « Fi-
Teslamenti, qtiactypiim Ecclesiic liabuit, dtios cubi- " dem publicam jussu senatusdedi,»id est.dexteram.
loshabuissejn longitudineperhibetur. Ulna secunilum Unde et Apostolus, Dexteras,\w\m\,, dederunt milti
ciuosdam utriusqiie manus extensio est: secundum et Barnabm socielaiis (Gal. n). Sinislra aulem vo-
alios cubitus, quod magis verum est; quia Graece cata, quasi sine dextera, sive quod rem fieri sinat.
olene cubitus dicilur. Ulna significat bonam opcra- A sinendo autem sinislra est nunciipata. Per dexte-
tioncm. Unde Simeon dicitur Cbristum in ulnis sus- ram enim aliquando designatur Clirislus Filius Dei,
cepisse et Dominum benedixisse (Luc. rr). Quid est propter efTeclivampolentiam, de quo scriptum est:
eniin Chrislum in ulnis susciperc, nisi piis hunc Dextera Domini fecil virtutem, Dexlera Domini exal-
operibus velut membris nostris amplectere? Pcr ul- tavit me (Psal. cxvn). Aliquando octerna beatitudo :
nas enim virlutum operatio exprimitur. Cum enirn unde ipse Cbristus dicitur in dextera Dei sedere, hoc
quis in alio esurienlem Chrislum satiat, in alio si- est, in oeterna beatiludine regnare. Aliquando ele-
licntciu potat, in alio hospitem suscipit, in alio nu- clio sanclorum, unde dicuntur justi stare ad
duin operit, in alio infirmum vel in carcere positum dexteram Judicis (Malih. xxv), hoc est, oeterna bea-
visital: his procul dubio devotis aclionibus lan- litudine digni, ct pcccalores ad sinistram, hoc est,
159 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OAftUM PARS II. 1G0
in partem reprobam, qui supplicio tradili sunt. Hic A proesenlioegiitiam rcspuunt. Item coiaphis ciini coe-
implclur quod alibi scriptum est : In dexlera De\ dtint, qui ei honores suos preeferunt. Palmas iu fa-
iijnea lex (Deut. xxxm), a sinistra arrtem ejtis re- ciem ci dant, qui perfidia cxcati, eum non venisse
probi. In sinisira ergo Domini reprobi positi erunt, aflirmant, praesentiam ejus exterminaiites elrepellen-
qui et sinistra, hoc est, preesentia, quandiu vixc- tes. Error hacrclicorum de Christo tribus gcneribus
runl, ardenli cupiditatc amaverunt: nec aeternorum, tcrminatur. Aut enim de divinitate, aut dc humani-
quse per dcxteram significantur, desiderium habuc- tate, aut de ulroque falluntur. Digiti nuncupali, quia
runt. Ilem, dextera significat amorem oeternaevitae : deccm sunt : vel (|uia deccnter jtincti exislunt. Narn
el sinislra delectationem laudis praesenlis socculi. habcnt in se et numerum pcrfectissimum, et ordi-
Unde dicitur : Te autem faciente elcemosynam, ne- ncm decenlissimum. Digili autem pro distributione
sciat sinislru lua, quid faciat dexlera tua : ut sii donorum Spiritus sancli in scripturis allegorice acci-
cleemosyna lua in absconso: et Pater tuus, qui videl pitintur. Nam scriptum est in Evangelio, Donrinodi-
in absconso, reddet tibi (Maltlt. vi). Quid est in cente : Si in digilo Dei ejicio dwmonia (Lttc. xi), hoc
abscondito, nisi in ipsa bona conscicntia, quae hu- est, in virtute Spiritus sancli, profecto pervcnict in
inanis oculis demonstrari non potest, nec verbis ape- vos regnum Dei (Ibid.). Et in Exodo legitur, Digito
riri ? Rursum per dexlcram significalur futura vita, B Doinini legemfuisse conscriptam (Exod. xxxi), qucnr
ct per sinistram preesens. Unde de Domino scriptum multi Spirilum sauclum accipere volueruni. El in
est: In dextera ejus longitudo dierum, et in sinistra psalnro legitur: Quoniam videbo cmlos opera digito-
ejus, divitimet gloriw (Prov. iri); quia hic sancli dirum luorum (Psal. vur). Merilo islud de friluro glo^
vitias virtulum colligiint, ct in fuluro contemplalio- riosa dicit Ecclesia, quoeante advcnliim Doinini crat
iicni vullus Dci pcrcipient. Nam el alibi invenilur adhuc in patriarchis et sanctis hominibus constilula.
dextcra pro prosperilaie posila, sivc hominum fa- Ait enim : videbo cwlos, id est, lihros Evangelicos,
vore : et sinislra pro adversitate bujiis vitoe, vel vi- qui coeli merito dicimlur : quoniam conlincnl Donsi-
tnperatione, ut in Isaia : Ilttc csl via, ambulale in iium Salvalorem, qui dixit : Calum mihi sedes est,
ea, ncque ad dexleram, ncqtte ud sinistram (Isa. xxx); terra aulem scabellum pedttm meorttm (Isa. LXVI)*
sicul dies aliquando prosperitaiem significat, et nox ldeo hic positam operationem digitorum eestimo, ut
adversilatem. Aliquando dcxlcra bona opera expri- libros divinos cooperatlone sanctee Trinilatis pcrfe-
init, quae Donrinoplacent; et sinistra mala, quae ci ctos eviderrler ostenderet, sicul et alibi legilur : Ap-
displiceiit. Dextera amicus, sive uxor, vel lilii, vcl pendit ttibus digitis molem terrm (Isa. \i). Q lod si-
quilibet propinqui, sicut quidam volinit inlelligi, ut nrili sacranrenlo recipiendnin esi. Digitus eninr di-
in Evangelio : Si dextera manus Ina scandalimt le, G citur diviiKcopcrationis cffecliis, quod polcst Palri
abscide cam, cl projice abs ta (ilulth. v). Palma cst el Filio et Spiritui sanclo, id est, uni Deo aplissime
uiauus cspuusis digilis sicut coiitractis pugnus. Pu- convcnire. Itcm per digitos discrelio sive excrcitiiiiii
gniis auiem a ptigillo dictus : sicut palnra ab expansis boni operis expriniitur. Unde de illa muliere forti,
palinae ramis. In palma ampliUido eloquentiae ali- quanr Salomon in fine proverbiorum suoriim descri-
quando signalur : sicut in pugno angiistus tractatus hit ita legilur. Munum stiam misit ad forlia, et di-
argiinicnlorum et conclusio syllogisniorum. Unde gili sui apprehendertint ftisum (Prov. xxxi). Manus
quidanr sapieiitium de Dialeclica et Rhelorica dispu- eiiiin misit ad forlia, id est, sludium suiinr ad pcrfe-
tans ait : Dialectica ct Rhelorica est, quod in manu cla Chrisli charitatis opera, et digiti sui apprchemle-
hoininis pugmis aslrictus, et palma distensa. Illa runt ftisum, ctiin discrclionis aequilale textiinain
brevi oralione argumcnta concludit, ista facundiae slolac coeleslis per opera charilatis efficil. Ubi di-
cainpos copioso sernione discurrit. Illa verba cou- scrctionc sumnra opus cst, nt pro oeterna mercede,
trabit, ista distcndil. Dialectica quideni ad invcnien- et iion pro temporali laude bona aganrus. Ungulas
das res actilior, Rbctorica ad invcntas dicendas fa- ex Groecovocaiuus; illi enim onychen unguLim di-
ctmdior. llla raros ct studiosos requirit : luec fre- ctuil. Per ungiilam quippe extremitas vel finis cu-
qitenter proccdit in lurbas. Ilcin pabna signilicat D juslibct rei dcnioiistratur. Nam scriptunr est in Ge-
largilalein eleeinosynee, cl pugniis parcitatcm. Unde nesi, ubi Jacob bcnedixit filio sno Dan, dicens :
scriptum est in proverbiis Salomonis de niulicre Fial Dan coluber in via, cerastes in semila, mordens
prudenli : Palmas sttas cxtcitdil ad pattperem (Prov. ungulas equi, ul cadat ascensor ejus retro (Gen.XLIX).
xxxi). El alibi scriplura cst: Sil manits lua ad dan- Qiiidam vero hanc propbetiarn ad anlichrislum trans-
dum porreclu, el ud colligcndumconlracla(Eccli. vn). fertint, arbilranles eum de tribu Dan vcnluruin : in
Ilera dc palmo ct pugillo Prophcta dicit, Doniini po- hoc loco equum accipi judicanl hunc,. qui per elatio-
tenliam demonstrans : Cwluin, inquil, palma metilur ncm suain in cursu labenliiim lemporum sptiin.it; ct
el lerrum pugillo concludit (Isa. XL). llcm in passione quia antichristus extrema nrtindi apprchendere nili-
Domini scriptum est: Tunc exspuerunt in fuciemejus, lur, ccrastes isle equi ungulas mordere perhibctur ;
et coluphis eum cecideruitt: alii uutem palmas in fa- imgiilam quippc equi mordere, cst cxlrema saxuli
ciem eidederunt, dicenles: Propheliza nobis, Cltrisle, feriendo coutiiigcre. Vt cadat asccnsor ejus rciro.
quis esl qui te percussit ?(Matlh. xxvi.) Quod diclum Asccnsor equi est, quisquis cxtollitur in dignilatibus
est : cxspuerunl in facicm cius, significal cos, qui ejns mundi. Qui retrocadci'cdicitur,etnonuifacicm: sicul
jg, DE UNIVERSO LU!RI XXII. — UB. VI. IC2
Sau'us cecidisse memoralur. In facic enim cadere, B nas injurias corporis tegendo pellat, pluviasque ct
est in hac vila suas uiiumquemque culpas cogrro- ventos solisque ardorcs perferat. Pellis enitn mox
sccre, casque pocnilendo deflere. Relro vero, quo detracta a corpore jam corium dicitur. In cute eiiim
non vidctur, cadere est ex hac vita repente decedcre, vel pelle, qua animal forinsecus circurirdalur, rny-
ad quae supplicia ducalur ignorare. Ilem de equo in stice vel corjms humaiium demonstrat, quo natn-
Job scriptum est : Terram ungula fodit (Job. ram animae iutra se vigenlem tegit : vel sanctam
xxxix). Spletinequi ungula laboris forlitudo co- Ecclesiam significat, quam Christus, qui est via, ve-
gnosci. Quid ergo per ungulam, nisi in praedicalore ritas et vita (Joan. xiv), vivifrcat el regit: quoe aflli-
sanclo virlutum perfectio, deraonstratur ? Qui vidc- ctionibus foris alteritur, ct intus virliitibus robora-
Iicet lerram foditungula, dum dc corde audicnlium lur. Unde et in Job scriptum cst: Cutis mea aruit,
exemplo suorunr opcrum terrenas cogitaliones ejicit. et contracta est (Job. vn). Et iterum : Ilugw, inquit,
Triincus media pars corporis a collo ad inguineM. memteslimoniumdicunt contra me(Job. xvi). Et rur-
De quo Yirgrlius. Caput collo vehitur. Truncus su- sum : Pelli mem, consitmpiis carnibus adhwsit os
stinelur coxis et genibus cruribusque. Truncus, qui meum (Job. xrx). Quia igilur Christus et Ecclesia
sine capite et manibus est, significat debililalem et una persona est: quid per os, nisi ipse Dominus ?
inerliam eujuslibet. Unde de Judith scriptum est g quid per carnem, nisi discipuli designanlur, qui pas-
(Jndilh xrri), quod, cum caput abscideret Holofernis, sionis ejus tenipore infirnra sapuerunt. Qtiid vero
corpus ejus truncum evolveret. Porro quia Ilolofer- per pellem, quoe exterior carne manel in corpore,
nis typum tenet diaboli, truncum corpus ejusoslen- nisi illse sanctae mulieres figurantur, quoe ad proepa-
dil, id«st, abscisa poteslalc c^jus,ipsum inimicumex randa subsidia Doraino servierunt. Ait ergo : Pelli
omni parte infirmum et debilem esse, ut eo facilius mem, consmnplis carnibus, adhmsil os meum: hoc est,
bellalores Christi-confidant, judicern nequissimum se hi qui meaefortiludiui prppinquius adhaerere debuc-
vincere posse, quo eum pleniler ediscunt fragilem[ runt, passronis rrreselempore timore consumpti sunl:
et superabilem fore. Pecius vocatum, quod sit pe- et eas, quas ad exteriora ministeria posui, in pas-
xum inter eminentes niamillarum parles. Unde ct sione mea inhaerere mibi fideliter inveni. Undc sub-
pcctiuein dici, quod pexos capillos facit. Pectus auditur : El derelicla sunl lantummodo labia circu den-
tem significal tractatum internura cl sapientiae ratio- tes tneos (Job. xix). Quid per labia, nisi loculio ?
nem. Unde Joannes legitur super pectus recubuissei quid per dentes, nisi apostoli designanlur ? Qui ad-
Salvaloris ,(Jo«n. XIII), ex quo doctrinam sapientiaei huc slatim post passionem confabulari de Domino
hausit^celeslis. In contrariam vero partem pectus; noverant : sed preedicare jam eum, aut mordere in-
trahit significalionenv,quando significat doli ac ma- C fidelium vitia formidabant. Arvina, pinguedo cuti
liliae caUWIitatem.Unde dicilur Serpenti: Super pe- adhoerens. Pulpa est caro sine pinguedine; dicta,
clus tuum gradieris, et lerram comedescunclis diebusi quod palpilet: resilit enim sacpe. Hanc plerique ct
(Gen. xui). Super peclus quippe ^radilur serpens :; viscum vocant, propterea quod glutinosa sil. Arvina
quia onmes gressus diaboli nequitioc sunt et fraudes. aliquando pinguedinem dilectionis significal: ut cst
Nam in peccatore calliditatem et versutias cogilalio- illud in Levitico : adeps et urvina; in hostiis pacifi-
num ej'us indicat, qtiibus ad eos, quos vult decipere,, cis jubenlur Deo offerri. Itera arvina abundantiani
serpit. Terram aulem comedit, cum errore peccan- terrenarum rerura significal, ut est illud in Job , ubi
tiuin pascitur ac delectalur, eosque seducens ad inte- de superbo homine seribitur : Cucurrit adversum
rituin rapii. Mamillee vocatse, quia rotundae sunt,, Deuin erevto collo, et pingui cervice armatus est (Job.
quasi malse,per diminutionera scilicet. Ubera dicta,, xv). Contra Deura ereclo collo currere est, ea, quoe
quia lacte uberta : vel quia humore humida, scilicett Crcalori displicent, cum audacia perpelrare. Ini-
lactis in morem uvarurn plena. In raamillis vero al- quus enim in pingui cervice conlra Deum armatur :
que uberibus doctores sancli myslice exprimuntur,t quia rebus temporalibus tumens contra praecepta vc-
qui lacte doctrinse sacrac nulriunt fideles, sive duoss ritatis, quasi de magnitudine carnis, erigitur. De
populos venientes ex circumcisione et gentilitale.. D quo addilur : Operuit faciem ejus crussiludo (Ibid.).
Unde in Cantico canticorum, Sponsus ad sponsain : Faciem ejus crassiludo operuit: quia desiderala ter-
Duo ubera tua sicul duo hinnuli caprem gemelli (Cant. renarum rerum abundalia oculos nrentis prenrit. Et
iv). Duo ubera {ut diximus) doctores suni utriusque» de lateribus, inquit, ejus urvina dependit (Ibid.); hoc
Tcstamenti : vel duo populi, ex circumcisione ve-. est, quisquis potenti et iniquo adhseret, ipse quoque
ni.enles, et genlilitate : qui per humililatem quidcm! de ejus potenlia, velut ex pinguedine rerum, lumct.
parvos se csse intelligunt, et peccatores : scilicel cha- llem pinguedo gratiam divinam significat : ut cst
ritale currenles oninia obstacula mundi transeunt. illud in psalmo : Sicut adipe et pinguedine repleatur
Ubera sensus cordis, ut in Isaia : Accingiie lumboss anima mea (Psal. LXH).Item in raafaiiipartem adeps
vestros super ubera (Isa. xxxn), hoc est, continen- ponitur, cum crassitudinem malilise signifreat, j'uxta
tiam habete conlra sensus carnales. Cutis est, quse e illud Psalmistsc : Adipemsuum, inquit, concluserunt
in corpore prima estappellala, quod ipsa corpori su- (Psal. xvr). Membra sunl partes corporis. Artus,
pcrposila incisionem prima palialur. Culis enim1 quibus colligantur mcmbra, ab arclando dicti, quo-
Grseceincisio dicilur. Idem esl et pellis, quod exter- rum diminutiva sunt articuli. Nanr sicut arlus dici-
165 B. RABANI MAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 164
mus membra majora, ut brachia : ita arliculos mi- A sensum bcne vivendi non habent. Compago capita
nora membra, ut digiti. Membra quando in bonam sunt ossium dicta eo, quod ibi compacta nervis vel
parlenr accipiuntur, sanctos el electos Dei, qui menr- glutino quodam adhaercant. Ossa sunt corporis soli-
bra sunt corporis Chrisli, significnnt: quia ille est damenta. In his enim omnis positio roburque subsi-
caput, Ecclesia vero corpus ipsius , et membra de stit. Ossa quoque per allegoriam fortitudinem men-
nrembro. Quod longa ratione disputans Apostolus tis debemus advertere. Quae cum deficit, vigor ejus
ita ostendil, in quibus alia sunt gloriosa et for- elabitur: sicut et ossibus quassatis corpus minime
liora, alia ignobiliora et infirmiora rnembra : qttod continelur. Unde Propheta in psalmo ail: Sana tne,
facit differentia virtutum, et diseutiendi vel doeendi Domine, quoniam conturbala sunl omnia ossa mea
sludium. Nam oculi in corpore Christi possunt dici, (Psal. vi). Et alibi, omnia, inquit, ossa mea di-
qui meditantur in lege Domini die ac nocle : aures, cent: Domine, quis similis libi ? (Psal. xxxiv.) Ossa
qui diligenler audiunt verbum Dei ct obediunt man- nec sensum nec vocem habere manifestum est : sed
dalis ejus : os et lingua prscdicatores sancti: manus, (sictil frequcnter diximus) fortiludo animi et con-
qui bene operantur vel eleemosynas tribuunt: pedes, stantia mentis debent intelligi. Quoe uierito ossibus
qui viam mandalorum Dei incedunt, et caetera hu- comparantur : quia sicul illa corpus continent, ita ct
jusmodi : quod longum est enumerare. Aliam vero B haec sanctas corroborant voluntatcs. Dicanl ergo hoc
significalioiiem habcnt membra, quando ad diaboli sacramenlum ossa, non caro, id est, firmitas, non
parlem sensum trahunl : quia sicut omries sancli ad reinissio : quia lalem hymnum non potest nisi sola
Chrisli corpus pertinent, ila omnes iniqui ad corpus mentis dicerc fortitudo. Quis, negativum est : quia
anticbristi. Unde scriptum est in Job de Levialhan : nemo polest esse similis, cum sitsancta Trinitassin-
Membra carnium ejus cohmrenlia sibi (Job. XLI). gularis. Multum quippe est creatura a Crealore
Carnes istius sunt omnes reprobi, qui ad inlellcclum dissimilis. Illa denique servit, isle dominatur. Et
spirilalis patriae per desiderium non assurgunt. iterum poenitcns dicit : Ossa mea sicut in frixorio
Membra atilcm sunt carnium hi, qui eisdem per- confrixa sunt (Psul. XLI). Sicut opinione prospera
verse agentibns et sese ad iniquitalem preecedentibus bene meritorum ossa, id est, animi fortitudo pin-
conjungunt. Sed est aliud membrura corporis, aliud guescit, quando eorum conscientia felici recorda-
membrum membri. Sicul autem perniciosum est, lione laetatur, sicut dicitur Salomon : Fuma bona
si unilas desit membris bonis : ila perniciosum esl, si impinguat ossa (Prov. xv); ita recordatione contra-
non desit rnalis : dum irr duas partes Rubri nraris ria peccatorum virtus, tanquam frixa, conlrahitur,
unda dividitur, ut ab eleclo populo ad terram repro- dum oblocutiones hominum et conscientiaesua?j'udi-
missionis lenditur. Nervi Graeca derivatione appel- 'C cia graviterexpavescit. Sive hic frigilrir peccator :
Iali, quos illi neura vocant. Alii Latine vocatos ner- quoniam fuluros ignes incendiaque formidal. Nam
vos putant, co quod artuum conjunctionem invicem qui se pavescit arsurum, ipsius incendii lerrore jam
his inhsereant. Maximam aulcm virium subslanliam frigetur. Item ossa virtutcs significant sanclorunr,
nervos facere ccrlissimum est. Nam quanto fuerint ut in Psahno : Custodit omnia ossa eorum, unum ex
densiores, tanto propensius augescere firmitatem. his non conterelur (Psal. xxxni). Medullae appel-
In nervis complexio virtulum designatur : quia sicut latse, quod madefaciant ossa. lrrigant enim ct con-
arlus et ossa nervis compinguntrrr, ita virtules et fortant. Medulla significat inlernam cogitationem
bona opera amoris glutino copulantur. Unde in Job menlis. Unde est illud Psalmislae: Holocausta me-
scriplum est: Ossibus et nervis compegistime. Vitam dullalu offeram tibi (Psul. LXV).Holocausta medul-
et misericordiamtribuisti mihi, et visitatiotua custodi- lala sunt sacrificia, quse puro alque iulimo corde
vil spirilum meum (Job. x). Humanum quippe ani- divinis conspcctibus damus. Nam quando invicem
mum visitatio superna cuslodit, cum hunc virlutibus liolocausti contrilionem cordis offerimus : oportet,
ditalum vel flagello percutere vcl compungere non ut intus habeat purissimara fidenr : intus habeat
desinit. Item in aliam partem verborum significatio operas fideles, quae ad vicem medullae oblationeru
trahilur :>cumin eodem libro de Behcmoth scriplum purissimam reddant ne sit aridum atque vacuuin,
sit: Nervi testiculorum ejus perplexi sunl. Ossa ejus quod divinis aspectibus immolamus. Vertibula sunt
velut fistula mris (Job. XL). Tol crgo iste Behemolh summoe ossium parles nodis grossioribus conglo-
lestcs habet, quot iniquitatis suae adjulores possidet. baioe, ila dicta eo, quod ad inflexionem raembro-
Qui idcirco perplcxi sunl, quia videlicet praedica- rum illa vertantur. Cartilagines ossa mollia, et sine
torura illius argumenta dolosis assertionibus inno- medulla : quod genus auriculae et narium discri-
dantur : ut recla esse simulent, quac perversa per- men et coslarum extremitates habent, sive opercula
suadenl. Ossa, inquit, ejus velul fistula wris. Quid ossiuin, quoe moventur : et dicloe carlilagines, quod
aliud ossa Antiehristi, quani quoslibet in ej'us cor- levi allritu carent dolore, dum plectuntur. Cartilago
pore valentiores accipimtts ? In quorum corde irri- aliquando significat simulationem virtutum. Unde
quitas dum vehemcnter induravit, per eos tola ejus scriptum est in Job de Leviathan : Cartilago ejus
corporis conrpago subsistit. Recte aulem ossa cjus qtutsi laminm ferrew (Job. XLI). Cartilago nam-
acris listula: comparantur : quia nimirum, morc mc- que ossis quidem speciem habet, sed ossis fbrtiludi-
lalli insensibilis, sonum benc vivendi habent: sed nem iioii liabet. Quid est ergo, quod cartilago ejus
105 DE UNIVERSO LlBRl XXil. — LIB. VI. IGfl
Iaminis ferrcis comparalur? nisi, quia hi, qui in A \ phela dicil in Psalmo : Posuisli liibutaliones in dorso
illo dcbiliores sunt, ad pcrpetranda mala neqiiiorcs nostro (Ps. r.xv) : vidclicel verbera, quaeet Parilus
exisliint. Ergo cartilago cyus ferro similis dicitur : pertulit, ct reliqua fidclium turba sustinuit, ad hoc
quia hi, qui in ejus corpore ad oslcnsioncm virlu- vcrbcribus humiliali, ut diabolicam snperbiam cuiii
lum non sufliciunt, conlra ncccm fiuelium acrius muiiiii ipsius delectatione respuereiit. Rursum ter-
accenduntur. Coslas nppellari quidam putant, quod gum oblivionem praeteritorurn signilicat. Unde pcti-
ab ipsis interiora cuslodiantur, ct tola mollilies mns Dcum in oratione, ut peccata nostra praeterita
vcntiis vallata salvetur. Latus, quia jacenlibus no- post tergiim millat, boc est, perpetuae oblivioni tra-
bis latet : est enim laeva!pars corporis. Dcxtro au- dat. Nam quod dorsum et lergum despectioncm Dei
tem lateri habilior motus csl, Ioevoforlinr, ct oncri significcnt, ostendit Isaias clicens ad Israelilicam
fcrcndo accommodalior. Unde et lava nunciipala, plchcm : El erttitt octtli tui videntes prwceptorcm
quod aplior sit ad levandum aliquid et portandnm. luum, el aures tuw audienl vocem post lergum mo-
Ipsaenim gestat clypeum, euscni, pliarctram el re- tieniis (Isa. xxx). Quasi in faciem homo monilus
liqua onera : ut expedita sit dextra ad agendtim. Et cst, quando ad jusliliam conditus praccepta rcctitu-
nolandum, qtiod lateiis nomen syiionymum esl, ct dinis accepil: sed cum eadem praecepta conlcnipsit,
ad plura significanda babile. Dicitur enini latus bo- B 1 quasi conditori suo dorsum lircntis in faeiem dedil.
iiiinis, et lalus pccudis, lattis oedificii, et latus cii- Sed ecce ailbuc post lergum scquilur et monct :
iucnsionis terroe : quac onrnia locis suis propria si- quia jam el a nobis contempius est, et tanren nos
gnificalionc inlerprctari dcbent. Tamen bominis la- adhuc vocarc non ccssat. Quasi dorstim ei in faciein
uis, quod cum costis intcstina prolegit, significare dediinus, cujus verba despicimus, cujus verba cal-
polest occultationes internorum consiliorum. Uude camtis ; sed nos post tergum slans aversos revocat,
esl illud, quod Conditor ncstcr dormienli Adaede qui ct videt, quod despicitttr, et tamcn per praecepta
latere sumpta una costa condiditmulierem (Gen. a), clamat, per paliciitiam exspeclal. Iiilerscapulum spa-
cunr mystice proeligurabat Ecclcsiam dc latcre Chri- lium dicilur, qnod inler scapnlas est, unde 61nonii-
sti in crucc per mortem sopiti sacramenla sakilis natur. In scapulis enim possunius intelligere, juxla
esse exitura, vidcliccl sangtiiiicm et aquam, dc qui- allegoriain, oneris sarcinam : ut cst illud , quod
lius sponsa illi conderelur Ecclesia. Tropologice Abrahain tollens panein et utrcm aquaeimposuil su-
vero sciendunr csl, quia ncquaquam culmen conteur- per scapulas Agar (Gen. xxr) : vel operalioncs cli-
plationis atlinginius, si non ab exterioris curoc op- vcrsas, juxla illud, quod in Psalmo de Deo scriptum
pressione ccssamus, nequaquara nosnietipsos intue- est : Scapulis suis obttmbrabillibi ( Psnl. xc). Sca
mtir, ut sciamus aliud in nobis esse ralionale, quod C psilueDomini siint operationes niirabilium, perquas,
rcgil, aliud aniniale, quod regitur : nisi ad secretum vclut quibusdam humeris, virtutis divina monslra-
silenlii recurrentes ab omni exlerius perlurbatione lur. Unde cum Deo scapulee, oculi brachiuinve dici-
sopiainur. Quod silenlium nostrum benc Adam dor- tur, cavcnduin summopere est, ne quid in eo mens
niiens figuiavit, de cujus nrox latere ululier proces- corporeuin suspicelur. In anlhropornorphitaruin nam-
sit; quia quisquis ad iiiteriora intclligenda rapitur, que haeresimeadere est eum, qui incircumsepte im-
a rebus visibilibus nientis oculos claudit : el lunc; plet et circumplectitur onrnia inter corporalia linea-
in se ipso vel quacprocesseviriliter debeant vel quocs menta concludere. Sed omnipoiens Deus ad sua nos
subesse possint, iiifirma dislinguit, ut aliud in ipsoi trahens, usque ad noslra se hunriliat: alque ul alta
sit, quod rcgcre valeat tanquam vir : aliud, tan- insinuaret, humilibus condescendit, quatcnus par-
quam femina, qttod rcgalur. Dorsum est a ceivices vulis animus rebus cognitis enutritus ad inquirenda
usquc ad renes. Diclum aulcni dorstim, quod sit su- cxsurgal incognita, atque ad euin, qui longe stiper
perlicies durior corporc u> modum saxi forlis et adI ipsum est, quaedamjuxta se audiens, quasi quibus-
portandutn et ad pcrpelieudum. Terga quia in eai dam ad illum passibus moveatur. Undefit ut per
supini jacemus in terra : quod solus honro potest.. scripturam suam aliquando a corporibus liomiiium,
Nam muta [bruta] animalia tanlum aut in ventre: aliquando a mentibus , aliquando vero ab avibus,
aut in latere jacent. Unde iir aninralibus terga abu- aliquando etiam ab insensatis rcbus quasdam longc
sive dicuniiir scapulac. Dorsum quidem alque ler- dissimiles in se similitudines trahat. Plerumque
gum, eo quod sunt posteriores parles corporis, autt enim a corporibus hominum in se siinilitudinem
fugam significant, ut est illtid Psalmistoe, quo ait : trahit : sicut de eo speranti homini per prophetam
Et inimicornm meorum dedisii inilii dorsutn (Psal. dicitur : In scapulis obumbrabitlibi ( Ibid.) : cum
xvri); et alibi scriptum est: lerga verlerunt (Jer. constct, quod in nalura sua ncc oculum Deus, ncc
xLrx). Quod significare polest avcrsionem pravoruml scapulas habeat, nec caetcra lineamenta membro-
a cullu divino, et despeclioncm verac religionis : sic- rum. Sed quia nos per oculum cernimus, in scapu-
ut in Ezechielis visione (Ezech. vin) scriptum est,, lis vero onera sustinemus, Deus quod omnia videat,
quod viri stanles, contra lemplum dorsa versa lra- oculum habere perhibetur : quod vcro nos lolerat
berent, et facie respicerent ad solis ortum. Item inl atque eo ipso, quo tolerat, servat, obumbrare nos
dorso vel tcrgo significantur corporei dolores, quos5 in scapulis dicitur. Ait enim : in scapttlissuis obum-
iUatis verberibus sa.octi viri suslinebunt, Uiule pro- brabit libi: ac si diccret pcccatori homini cl poss
J67 B. RABANl MAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 168
peccalum vcniam deprecanti: Ea pietate te Donri- A.ulero pendet : ex eo enim et nutritur. In lumbis
lrus pr'Oteget, qua te loleravit : obumbrat, id est, in aliquando fortitudo animi exprimitur, juxta illud
scapulis suis, qui, dum portat, defendit. Spina est Apostoli : Accingilelumbosmentis vestrm (Eph. vi) :
junctura dorsi, dicta eo, quod habeat radiolos acu- et aliquando libido carnis, ut supra diclum est.
tos. Cujtis juncturoe spondylia appellantur propter Unde ad Job de Behemoth Dominus ait: Forlitudo
partem ccrebri, quac fertur per hos Iongo traclu ad ejus in tnmbis ejus : el virlus ejus in umbitico venlris
coeteras corporis partes. Sacra spina est ima per- ipsius (Job. XL). Seminaria coilus viris in lunrbis
peluae spinae,quara Grocciieron osloun vocant, quo- esse : in urabilico autera inesse feminis perhibetur,
niam prinium infanle concepto nascilur, ideoque el ut supra ostendimus. Hinc est enim, quod Verilas
hostia id primum a gentilibus diis suis dabalur : discipulis dicit: Sint lumbi veslri prwcincti (Luc.
unde et sacra spina dicilur. Spirra enim aliquando xn). Hinc Pelrus cum luxuriam a corde restringerct
pro forlitudine corporis, aliquando pro elatione admonebat, dicens : Succincii lumbos mentis vestrw
mcntis atque omnibus peccatis ponilur. Unde scri- (I Pelr. i). Ilinc Paulus cum per Abrahoe sacrifi-
pturn est in psalmo : Conversussum in wrtimna tnea, cium Melcbisedech tempore Levi sacerdolium dice-
dum confringitur mihi spina (Psal. xxxi). Spina est rel decimatum, ubi lunc in Abrahae corpore Levi
enim, quae lotum corpus erigit atquc continei. Ilaec B lateret, oslendens, ait : Adhuc enim in lumbis patris
pro superbia merilo posita est, qnoe confracla non erat (Heb. vn). Quia vero seminarium luxuriee fe-
dejicil ad interitum, sed erigil polius ad salutcm. minis in umbilico conlinelur, Propheta attcstantc
Dum enim forlitudo et prosperilas corporis confrin- didicimus, qui sub specie feminoeprostituloe Jiidoooe
gitur, necessc est, ut ad cordis humilitatem rnenlis pctulanliam incrcpans ait: In die ortus lui non est
inlima revocenlur. Bene hoc loco per spinam omne prmcisus umbilicus tuus (Ezech. xvr). Ilium Groeco
pcccalum evidenlcr exprimitur, quia dum trahil ad sermone appellatum, quod ibi nos obvolvanrus.
delecialioncm, quasi pungendo lacerat mentem. Grxce eninr eiluein obvolvere dicilur. Tesliculi enini
Hinc ergo justi elpoenitenlis voce dicilur: Conversus virilis sexus robur significant virtutis. Unde legitur
sum in wrumna mea, duni confringilur mihi spina : in-LcviticO!--0»!!ie animal, quod vel conlrilis vel tusis
quia scilicet merrs ad lamcnlum verlitur, ut peccati vel scclis ublulisque lesliculis est, non offerelis Deo
punclio pcenitendo frangalur. Renes ait Varro di- (Levil. xxii). Conlrilis lcsliculis est, qui paulatim
clos, quod rivi ab his obsceni humoris nascanlur. cresccnle malitia contcrel suam in virtutibus pro •
Nam vcnae et medullaelcnuem liquorem dcsudant in lem cl signa, per quoe vir possit agnosci : qui et
renibus, qui liquor rursum in renibus calore vene- rccle reprobatur : quia sibimetipsi in lalibus no-
rio resolutus decurrit. Renes aliquando pro constan- C cuit. Tusis lesliculis est, qui illalis sibi lentalio-
tia mentis ponuntur : qtiia sicul isti corpus conti- nibus tribulalionibusque cessit, animocque suocfor-
ncnt, ita animi stabililalem et illa cuslodit. Unde tiludinem prodidit. Non enim oportet lioc perpeti,
propheta ail : Renes mei resoluli sunt (Psal. LXXII). nec omnino cedere imminenli lrosti alque aflligenli.
Renes ergo suos dixit esse solutos : quia mundana- Seclis ablatisque testicuiis est, qui una actione
rum rerum felicitalem incaula volunlale quoesierat. prava, animisque impiis exsecante, sicut cullro, et
Itein renes inlcriora cordis snnt, ut in prophcta : aiiferente, quemadmodum nirais effera el dircplrix
Ego Dvminus scrutans renes el corda (Jer. xvn). manus semetipsum abscidens et auferens a conjim-
Rursum renes delectationem carnis oh fluxas cogi- ctione,quae estin virluiibns. Venterel alvuset uterus
tationes aliquando significant. Unde Psalmista pelil: inler se differunt. Venler est, qui acceptos cibos di-
Ure renes meoset ccr meum (Ps. xxv). Si enim vo- geril, etapparelcxlrinseciis,perlingilqueapecloread
luptalem libidinis in renibus csse nescirct, eos uri inguinem : et dictus venter, quod per lotum corpus
minime petisset: hoc est, ut delectationes et cogita- vitaealimenta transmittat. Alvus esl, quicibum recipit
tiones humanee verhi Doniini calore purgareniur. et purgare solet. Saltislius : Simulans sibi alvum pur-
Hinc bene in Exodo renes habere accinclos Israeli- gari. Etvocatuscslalvus.quodablualur.idest,purge-
tis proecipilur in paschali cdulio (Exod. xu) : quo- " tur:ex ipso enira sordesstercorum defluunt. Uterurn
niam qui pascha comedit, habere rencs accinctos solaemulieres hahent, inquocoiicipiunl ad similitudi-
debel, ut qui solcinnilatein resurrcctionis atquc in- nem caliculi. Tamen auclores ulrura pro ulriuslibet
corruplionis agit, corrtiplioni jam per vitia nulli sexus venlre plerunique ponunl: nec poelae lanltim-
suhjiiccal, volupiales edomet, carnern a luxuria re- modo, sed et coeteri.Vocatus autem uterus, quod dti
Ftringat. Lumbi ob libidinis lasciviam dicti, quia in plex sit, el ab ulraque in duas se dividitpartes, quae
viris causa corporeac voluplalis in ipsis est, sicul in indiversum diffusaeacreplexoecircumplicanlurin mo-
umbilico feniinis. Uude et ad Job in exordio sernio- dunr cornu arietis: vel quod iiitcrius impleatur fcelu.
nis dictum est : Accingesicitt vir lumbos tttos ( Job. Hinc et uter, quod aliquid inlrinsecus habuerit ut
xxxvm); ut in his essct resistendi proeparatio, in membra et viscera. Venter juxta ailegoriam signifi-
quibus libidinis est usilala dominandi occasio. Um- cat capacilalem ralionis, sive animse affectum. Inde
bilicus est medius locus corporis, diclus, quod sit cst illud, qttod Habacuc propheta, Venter, uiquit,
umbus iliorum. Undc et umbo appcllalur locus in meus lurbatus esl in me (Ilab. ni). El Jeremias :
medio clypei, a quo pendct. Ex eo enini infans in Ventrem t:>eumdoteo, el sensus cordis mei turbattis
169 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. VI. 170
est (Jer. iv). Rursuin Psalmista ait : Conturbatus A . intelligentia. Nam pro anima cor ponitur, ut est il-
est in ira oculus meus, anima mea et venter meus lud Salomonis : Omni custodia serva luum cor, quia
(Ps. xxx). Littera siquidem posuit inimicorum inex ipso vita procedit(Prov. iv). Item cor pro intelli-
dignationem : ocnlus autem intellectum significat, gentia ponitur, ut est illud Psalmistse : Cor meum et
quem semper conturbamus atque confundimus, caro mea exultaverunt in Deum vivum (Ps. LXXXIII ).
quando imminentia pericula formidamus. Venter Quamvis utraque videanlur pertinere ad carnem, cor
vero noster alvus est, in quo edulia deglutita recon- tamen ad intelligenliam referri posse nondubiumest.
dimus. Qui aperte memorise comparalur : quia sicut Nam cujus sapienliampraeferre voIumus,ejuscorsine
ille transmissas escas recipit, sic memoriae sinus duhitatione laudamus.Consiliumvero in cordis nominc
notitias rerum competenter assumit. Conturbatum exprimitur, quod actus praevenit, testante Salvatore
ergo dicit ventrem, id est, memoriam suam, ubi ha- in Evangelio : Ex corde exeunt cogitationes malm,
bebat reposita quae illi Dominus de sua clarifica- adulteria, homicidia, et csetera (Matth. xv). De quo
tione promiserat; sed cum videret caro imminere Psalmista ait: Labia dolosa in corde et corde loculi
sibi pericula, consequens fuit eam trepidatione tur- sunt mala(Psal.xi). Nam quod dicit in corde et
bari. Ulerus autem aliquando significat arcanum corde : quoties volumus dolosos exprimere, du-
naturae, aliquando secretum consilii. UrrdePater in B plicia eorum corda declaramus, sicut Salomon [Ja-
Psalmo ad Filirrm ait : Ex ulero ante luciferum ge- cobus ] dicit: Vir duplex inconstans est in omnibus
nui te (Ps. crx), id est, ex arcano substantiae meae, viis suis (Jac. i). Quando autem simplices cu-
ex ipsa scilicet deitate, totum ex toto, omnipoten- pimus indicare, unum cor in eis esse testamur,
tem, Iumen de lumine, summum ex summo : quodI sicut in Actibus aposlolorum legitur : Multitudinh
nulla investigatio, nullus sensus possit attingere. autem credenliuhi cor erat unum et anima una (Act.
Nam quemadmodum valet comprehendi, de quoi iv). Sic et bilingues dicimus, qui in una sententia
'
scriptum est: Generulionemoutem ejtts quis enarrabit ? minime perseverant. Pro diligentia vero et devotione
(Isai. LIH.)Mira brevitas, et sufficienspronostra infir- illud est positum : In lolo corde meo exquisivi te
mitate mensura : quia nec plus possumus capere, et; ( Psal. LXXXV ). Hoc quoque munus est Domini quod
hoc abunde sufficitutique credidisse. Rursum in Jobi toto corde, hoc est, plena devotione asserit se
scriptum est : De cujus utero egressa est glacies; Deum exquisisse. Non enim quaereret, nisi inqui-
(Job. xxxvin). Quid est ergo, quod Dominus priusi silus fiiissel. In alteram vero significationem min-
quidem patrem se pluvise insinuat : postmodumL cupalio cordis ponitur, cum mortem vel infernum
vero de suo egredi utero glaciem narrat, seque gelu: vel sepulcrum significat. Uude est illa sententia
*-'
gignere de coelo pronuntiat? nisi quod miro modoi Salvatoris, qua ad Judseos ait : Sicut fuit Jonas in
nostri pectoris terram ad suscipienda verbi semina! ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus: sic erit
prius per occultae gratiaepluviam infundit : et post- Filius hominis in corde terrw tribus noclibus (Malth.
modum ne in conceptis virlutibus immoderatius-, xa ). Piscis autem, qui Jonam devoravit in pelago,
profluat, disciplina intima dispensationis premit. significat mortem, quam Christus perpessus est in
Viscera non tantum intestina dicimus : sed quicquid1 mundo. In ventre ergo ceti Jonas erat tribus diebus
sub corio est a visco, quod est inler cutem et caret tribus noctibus. Et Salvator noster in morte et
nem. Item viscera vitalia, id est, circumfusa cordis. in sepulcro fuit tribus diebus et tribus noctibus :
loca, quasi viscera eo , quod ibi vila, id est, animaL tuncque compleium est illud, quod legitur in Osee :
conlinetur. Item viscera capita nervorum ex sarr- Ero mors tua, o mors: ero tnorsus tuus, o inferne
guine et nervis copulata. Viscera mystice significantt (Ose. XIII). Et sicut Jonas in ventre piscis non
affectum pietatis et misericordiae. Unde scriptum estt permansit, sed ejectus esl in aridam : ita et Salva-
in Evangelio : Per viscerumisericordiw Dei nostri, inj toris nostri anima non relicta est in inferno, neque
quibus visituvil nos oriens ex ulto (Luc. 1). Et Apo- caro ejus vidit corruptionem : sed resurrexit in
stolus, st qua, inquit, viscera miserationis (Phil. n ). gloria. Item de Leviathan Dominus ad Job ait: Cor
El in alteram partem viscera significationem tra-." ejus indurabitur quasi lapis, et slringetur quasi
huiit: ut est illud in Aclibus apostolorum de Juda .: malleatoris incus ( Job. XLI ). Cor enim antiqui
Et diffusa sunt viscera ejus ( Acl. t), lroc est malitia;e hoslis, ut lapis, indurabilur: quia nulla unquam
tractatus sunt patefacli. Cor a Groeca appellationeB conversionis pcenilentia mollietur, qui solis ictibus
derivatur, quod illi cardiun dicunt: sive a cura. Ini aeternaeultionis aplabitur. Leviathan ergo, ut mal-
eo enim omnis sollicitudo et scientise causa manet. leatoris incus, stringitur qui inferni vinculis coarc-
Quod ideo pulmoni vicinum est: ut cum ira accen- labitur, ut oelerni supplicii continua percussione
ditur, piilmonis humore temperetur. Hujus duse ar- tundatur. Prsecordia sunt loca cordi vicina, quibus
teriae sunt, e quibus sinistra plus sanguinem habet, sensus percipitur : et dicta praecordia eo, quod ibi
dextera plus spiritum. Unde et in dextro brachio0 sit principium cordis et cogitationis. In praecordio-
pulsum inspiciraus. Cor enim multis speciebus sirum nomine rationabilis tractalus animse possunt
gnificandis convenienter aptatur. Nam aliquandco accipi, ut est illud Isaisc, quo ad Dominum ait:
pro anima ponitur, aliquando pro intelligcntia, ali- Anima tnea desideravit le in nocte, et spiritu meo in
quando pro consilio et vcrbo occulto, aliquando prc0 prwcordiis meis (Isa. xxvi). Pulstis vocatus, quod
PATKOL, CXI. G
palpitet, cujus indicioaut infirmitatemMntelligimu i A lat: inde ad oculos, caeterosque sensus et membra
aut saltilem. Hujus.duplex est motus : simplex, qu diffunditur : et calore suo ad se succum ex cibo tra-
ex uno saltu constat: compositus, qui ex pluribu ctum vertit in sanguinem, quem ad;usum, pascendo
molibus inordinatus et insequalis existit. Qui motu i nutriendoque singulis membris prsebet. ln jecore
certa habent spalia. Daclylium percussum, quandii autem consistit voluptas, et concupiscentia juxta eos
sine vitio sunt. Si quando citaliores sunt, ut dorca qui de physicis disputant. In jecore autem, id est,
dacizontes : et leniores, ut mirmicizontes, mortis in, epate delectationem sive concupiscerrtiam signifi-
signa sunt. Venoe dictae eo quod vise sint natanti i catam possumus intelligere. Unde est illud, quod in
sanguinis, atque rivi per- omne corpus divisi, qui lege prseceptum est (Levit. iri, iv), cum ventre et
bus universa membra irrigautur. Dicitur et ven; i renibus et adipe partem. jecoris Deo offerri: quia
aqua, unde fons ebullit. Quod etiam significar i concupiscentiam. nostram magis ad Dei quam ad
potest processum gratioe spiritualis atque doctrinae mundi debemus convertere voluntatem. Legitur
Unde scriptum est in Sapienlioe libro : Sit vena lui eniin in libro Tobise ( Tob. vi), quod.angehrs prae-
benedicta (Pron. v). Et alibi,: Vena viventium aquu ceperit Tobiae, piscem captum exenterare, et cor
rum, hoc est sapientiae, dulcis hausius el potus sa ejus, et fel et jecur in cassidili reponere, jecurque
lubris. Sanguis ex Graeca etymologia nomen duxit , B postea ex proeceptoangeli super carbones vivos po-
quod vegetetur et sustineatur et vival. Sanguis au nere, quatenus proevalerel doemonem effugare. In
teni est, dum in corpore est: effusus vero cruo; jecore enim, cujus ardore accepti eibi in stomacho
dicitur. Nam cruor vocatus ab eo, quod effusu excoquuntur, docemur, ut maturitate consilii studea-
decurrit: vel ab eo, quod currendo corruat. Ali mus fluxas carnis cogitatationes adpurum excoquere
cruorem inlerpretantur sanguinem corruptum, qu et in secessum mittere, ne forte diabolo in cubili-
enrittitur. Alii aiunt vocalum sanguinem , quod sua bus cordium nostrorum consentiamus ullo modo lo-
vis sit. Sanguis autem integer non est, nisi in juve cum habere: sed magis robore fidei et sacrarum
nibus. Nam dicunt physici minui sanguinem pe oratiorrum feslinemus eum foras expellere. Fibrae.
aelatem. Unde et in senibus tremor est. Propri jecoris sunt extremiiates, sicut extremoe partes fo-
sanguis animoe possessio est. Inde genas laceran i Horum in tibiis, sive quasi linguaeeminenles. Dictas
mulieres in luctu solent. Unde et purpureae vestes autem fibras, quod apud gentiles in sacris Phoebi
et flores purpurei mortuis praebentur. Sanguis ali ad aras ferebantur ab ariolis, quihus oblatis atque
quando sacramentum Dominicsepassionis significat suceensis responsa acciperent. Cui bene convenit,
ut cst illud Salvatoris in Evangelio : Caro mea ver quod supra diximus jecoris partem Deo offerri jus-
est cibus : et sanguis tneus vere est potus (Joan. vi) G sam : ut Deo potius offeratur, quod suum est, quam
Nam el in lege praeceptum est (Exod. xn ) populi 1 idolis vanis et surdis, in quibus sola:fraus el dece-
Israelitico, ut de sanguine agni paschalis poneren ptio est. Splen diclum a supplemento ex conlraria
super utrumque postem, et in superUminaribus do parle jecoris, in vacua existeret. Qucm quidam
morum, in quibus pascha edebant, quatenus exler eiiam risus causa factum existinranl. Nam splene
minatoris excidium posseut evadere. Sic et sangui: ridemus. Ammonet etiam haec arlicula viscerum
Christi mundat conscieniiam nostram ab operihu; nos, ut non vana laetitia mrrndi, sed in Domino
mortuis ad serviendum Deo viventi}, et liberat no: exultemus et leetemur : ne vano risui ora dissolva-
de potestate inimici el perseculione bostis antiqu mus. De quo Sapientia dicit: Risum deputavi erro-
( Heb. vi). Item in aliam partcm sanguis significa rem ( Eccl. u ); sed nragis lnctu in praesenti saeculo
tio ducitur, cum aut operalionem carnalem , au nostra pcccata deleamus, ut in futura vila reterno
corruptionem mortalis naturee significat. Unde Pro gaudio fruainur. Umle scripturn est: Beali qui lu-
phela precatur Dominum : Libera me de sunguinibu, genl nttnc, quoniam ipsi consolubunlur (Mattli. v).
Deus Deus sulutis mew (Psal. L ). Et iterura : Vi- Felle irascimur, corde sapimus, jecore amainus.
rum, inquit, sanguinum et dolosum abominabitu; Qtiibus qualuor elcmentis conslantibus, integruui
Dominus ( Psal. v ), Vir quidem sanguinum est, qu D est animal. Fel appellalum, qnod sit folliculus ge-
hiunano cruorc polluitur : nec non et ille, qui dec.i stans liiimorein, qui vocalur bilis. Fel enim amari-
pil vivum. Et Aposlolus : Curo et sunguisreynitin De tudinem ct dolositalern perversae mentis significal.
non possidebunt : neque corrttptio incorruptelam pos Unde beatus Petrus apostolus ad Sinronem per
sidebit (I Cor. xv ). Pulmo ex Grseco traliit vocabu fraudem gratiam Spiritus sancti accipere volentem
lum. Graeci enim pulmonem pneumon vocant eo ait: In felle enim amaritudinis et obligatione iniqttir-
quod flabellum cordis, in quo pneuma, id est, spiri talis video te esse (Act. vm). Hinc et in,Job de impio
tus inest, pro quo agitantur et moventur. Unde e scriplum est: Panis illius in utero ejus verletur. in.
pulmones vocati sunt. Nam Graece pneuma spiiitm fel aspidum intrinsecus (Job. xx ); id esl, satietas
dicitur, qui flando et exagitando aerem emittit el re- transitoriae delectationis in retribulionis fine ad
cipit, a quo moventur pulmones et palpitant, et ape amaritudinem vertetur. Tunc etenim iniqui vident,
riendo se, ut flatum capiant: slringendo, ut ejiciant. quod antiqui serpeutis veneno interfecti sunt, cum
Est enim corporis organum. Jecur noiucii babet eo flammis ullricibus traditi cum eodem suo persuasore
quod ignis ibi habeat sedem, uui irr cerebium suhvo cruciantur. Sive panis illius in utcroejus infel aspi-
473 DE UNIVERSO LIBRl XXU. — LIB. VI. 174
dum intrinsecus vertitur : quia dum sacree legis A j ctione faetusac diffusus per venas atque medullas,
scientia gloriantur, vilae polum convertit sibi in ve- qui inde desudatur. In modum sentinae concrescit
neni poculum. Ilinc rursum in Gantico Deuterono- in renibus, ejeclusque per coilum, et in utero
mii de Judaeis legitur : Vva eorum uva feltis, et bo- mulieris susceplus, calore quodammodo visce-
trus amaritudinis ( Deut. xXxri) ipsis qui Salvatori rum, et menstrualis sanguinis irrigatione formatur
nostro irr cruce pendenli acetum cum felle mixlum in corpore. Seminis autem nomen diversis spe-
in potum, dederunt. Stomachus Grsece os vocatur ciebus uon inconvenicnter aptatur : quia semen
eo quod ostium venlris sil, etipse cihum excipiat aniraalis est cujuslibet, unde origo ejus nascitur.
atque in intestina transmittat. In stomacho aliquando Semen est et arborum, herbarum alque olerum,
iram et indignationem animi sigrrificatam possumus unde originem trahunt : sicut legilur Dominus de
intelligere. Unde dicimus iracundos homines sto- fruclibus terrae in Genesi dixisse (Gen. i): Ger-
machari, quia fucorem suum inUis occultare non minet terra herbam virenlem et facientem semen
possunl, sed cum. impelu conviciorum illuin fbras. et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus
projiciiint.. Intestina dicuntur eo quod corporis in- suum, cujus semen in semetipso sit super terram, et
teriore parte cobibentur. Quaeidcireo longis nexLbus caetera. Legilur in evangelica parabola ( Luc. vm),
in circulorum ordinata sunt rnodo, ul susceptas 1U Salvatore dicente, semen esse verbum Dei : quia
escas paulatim, digerant, et superaddilis cibis non ex ipso, fructus bonarum virtutum procedil. Men-
impedianiur. In intestinis ergo possunt animi se- strua, supervacuus mulierum sanguis. Dicta autem
creta et cogitalus interni accipi. Unde scriplum est: menslrua a circuilu lunaris luminis, quo solet hoc
Tactus dolore cordis inlrinsecus (Gen. vi). Et in evenire profluvium. Luna autem Graece metre di-
libro Job legitur : Inteslina, inquit „ mea efferbue- cilur, ttnde muliebria nuncupantur. Nain mulier
runt dolore absque utla requie (Job. xxx). Hinc et solum animal menstruale est : ctijus cruoris con-
in Levitico jubentur hostise intestina simul cum taclu fruges non germinant, acescunt musta, mo-
capile et pedibus aqua lota. adoleri Domino in holo- riuntur herbse, amittunt arbores foelus, ferrum ru-
causium ac suavem odorem. Inteslina sane vel inte- bigo corrumpit, nigrescunt sera : si qui canes inde
ranea ( ut alia eclitip habet) cum pedibus aqua dilui ederint, in rabiem efferuntur : glutinum asphaltis,
jubel sermo praecepti, sacramentum baptismi sub quod nec ferro nec aquis dissolvitur, cruore ipso
figurali prsedicatione denunlians.. Nam. inleranea pollutiim, sponte dispergitur. Posl plurimos aiiiem
diluit, qui conscienliam purgat. Pedes ahluit, qui dies menstruos ideo semen non esse generabile,
consumrnationem suscipit sacramenti : et scit, quia quia jam non est menstrualia sanguis, a quo per-
qui mundus est, non indiget nisi ut pedes tavet (Joan. p/ fusus irrigetur. Tenue seraen locis muliebribus non
xai). Matrix dicilur quod foetus in eo generetur : potest adhaerere. Labitur enim, nec habel vim ad-
semerr enim receptum confovet, eonfotum cor- haerendi. Similiter et spissum vim non habet gi-
porat, corporatum in membra distingmt. Vulva gnendi, quia muliebri sanguini misceri non po-
vocala, quasi valva, id est, janua ventnis ; vel tesl propter nimiam sui spissiludinem. Hinc et
qttod semen reeipit : vel quod ex ea fcetus pro- steriles mares vel feminas freri per ninriam se-
cedat. Vulva significat interna secreta. Unde in minis vel sanguinis crassitudinem vel propter ni-
Job scripluni est: Quis conclusk osiiis mare, quando miam raritalem. Primum autem aiunt cor homi-
erumpebat quasi de vulva procedens? ( Job. XXXVIII. ) nis (itrgi, quod in eo sit vita omnis et sapientia :
Quia videlicet lunc liumano generi pra;ceptis legis (ieinde quadragesimo lotum corpus expleri, quod
obviavit, quando adhuc saeculum sua? origini vici- ex abortionibus (ut ferunt) collecturn esi. Alii
num quasi ab ortu proprio ad profecturn vrtae foetus a capite sumere dicunl exordium. Unde et
carnalis exibat. De vulva quippe procedere est in avium foetibus primum oculos fingi in, ovis. vi-
in lucem prseserrtis glorise carnaliter apparere. demus. Foetus autem nominatus, quod adhuc in
Iteni vulva inieriora ariiruae sunt, ubi bonurn vel utero foveatur. Cujus secundoe dicuiitur follicu-
malum concipitur. Est et vulva Ecclesise fides in- j) ] lus, qui simul cum infante nascitur, continetque
terior a qua hseretici depravali aborsum matris eum : diclus , quia comitaltir el sequitur. Nasci
intulerunt, sicul in psalmo de eisdem dicitur : autem patribus similes aiunt, si paternum se-
Alienali sunt peccatores a vulva,,erraverunt ab ulero, men validius sit: matribus, si malernum : et hac
loculi sunt ftUsa (Psal. LI). Vesica dicta, quia sicut ralione similes exprimi vultus. Qui aulem utrius-
vas aquae de renibus urina collecta completur et que parentis frguram reddunt, aequaliter mixto
humoie disiendiUir. Cujus usus in volucribus non paterno maternoque semine concipiuntur, avo-
babetur. Urina autem dicta, sive quod urat, seu rum proavorumque similes fieri, quia. sicut in
quia ex renibus egeritur : eujus-judicio et salus- et terra semina multa occulta, sic et in nobis se-
aegriludo fulura monslratur. Qui bmiioi;vulgo lolium mina. celaniur, Dguras parenlum redditura. Ex
dicitur; eo quod lota, id est;, munda vestimenta paleruo autem seniine pueros nasci, et ex ma-
efficiantur. Semen esl,, quod j'actum suuiitur aut terno puellas : quia omnis parlus constat du-
a terra, aul ab ulero ad gignendum vel fructus plici semine, cujus pars major, cum invaluerit,
vel fcelus. Est enim Uquor ex cihi et uotus deco- occupat similitudinem sexus. Juxla allegoriam flu-
xus sanguinis potest intelligi idololatriae obsce- A aulem furorem libidicis vel iracundise possunt de-
nitas, et errorum pollulio. Sic et menstruale tem- signare. Unde in libro Regum legitur, ,quod Abner
pus illud intelligitur, quo pene universus orbis> aversa hasta percussissetAsahel in inguine, et trans-
in errore et idololatria versabatur. Et ad inu- fodisset eum (II Reg. n). Cujus Asahel typum tenuit,
lierem menstruatam non licet accedere, nec cumt nisi horum quos vehementer arripiens furor in prse-
ea commisceri: quia nec idololatrise paganorum, ceps ducil? Qui in eodem furoris impetu tanto cau-
nec haeresi hsereticorum licet catholico hominii tius declinandi sunt, quanto et insania vehementiori
communicare. Femora dicta sunt, quod ea parle> rapiuntur. Unde et Abner , qui sermone nostro pa-
a sexu viri discrepat. Sunt autem ab inguinibusi fns lucerna dicitur, fugit : quia doctorum lingua,
usque ad genua. Femina autem per derivationcmi qtraesupernum lumen indicat, cum per abrupta fu-
femorum partes sunt, quibus in equitando tergis; roris mentem cujuspiam ferri conspicit, cumque
equorum adheeremus. Unde et prseliatores olim subi contra irascentem dissimulat verborunTjacula red-
feminibus equos amisisse dicebantur. Femur generisi . dere, quasi persequentem non vult ferire : unde et
propago intelligilur, sicut in Genesi de Jacob le- Abner cum contra persequentem substilit, non eum
gitur : Teligit laliludinem femoris ejus , et clau- recta, sed aversa hasla transforavit. Ex mucronc
dicavit (Gen. xxxn). Item femur caro hominis,, B quippe percutere est impetu apbrtae increpationis
ut in Hieremia : Postquam ostendisti mihi, per- obviare : aversa vero hasta persequentem ferire est
cussi femur meum (Jer. xxxi). Nam femur ali- furentem tranquille ex quibusdam tangere et quasi
quando significat incarnationem Dominicam, et; parcendo superare. Asahel autem protinus occum-
aliquando voluptatem carnis. Legitur ergo in psal- bit: quia commotee mentes dum et parci sibi sen-
mo prophetam ad Dominum dixisse : Accingerei tiunt, et tamen responsorum ratione in intimis sub
gladio tuo circa femur, potentissime ( Psal. XLrv). tranquillitate tanguntur, ab eo, quod se erexerant,
Dicit enim, accingere gladio luo , metaphora ai statim cadunt. Qui ergo a fervoris sui impetu sub
bellatore concepta, qui dimicaturus gladio cin- Ienitatis percussione resiliunt, quasi sine ferro mo-
gilur, ut prosternat inimicum. Sed hic gladiumi riuntur. Coxse quasi conjunctae axes dicuntur. In
sermonem prsedicalionis debemus accipere. De quoi ipsis enim femora moventur, quorum concava verfe-
ipse in Evangelio testatur: Non veni pacem mit- bra vocantur : quia in eis capita femorum vertuntur.
tere in terram, sed gladium (Matth. x). Et Apo- Suffragines dicuntur, quia subtus franguntur, id est,
stolus dicit: Et gladium spirilus, quod est verbum flecturitur, non supra, sicut in brachiis. Genua sunt
Dei (Eph.\i). Gladius autem sermo Dei dicitur, commissiones femorum et crurium : et dicta genua,
quia corpulenta vitiis corda hominum iclu suoevir- C eo quod in utero sint genis opposita. Cohaerentenim
tutis irrumpit: nec potest imbecillitas humana re- ibi sibi, et cognata sunt oculis, lacrymarum indiciis
sistere, ubi illa fortitudinis gloria dignatur intrare. et misericordise. Nam a genis genua dicuntur. Deni-
Femur vero incarnationem significat Domini Sal- que complicatum gigni formarique hominem, ita ut
vatoris : sicut in Genesi legitur : Non deficiet prin- genua sursum sint, quibus oculi formantur, ut cavi ac
c.epsex Juda, neque dux de femoribtts ejus ( Gen. recondili fianl. Unde Ennius : Atque genua compri-
XLIX). In ipso etiam mysterio et Abraham fecit munt arta gena. Inde est, quod homines dum ad
jurare famulum suum ( Gen. xxrv). Quando enirri genua se prosternunt, statim lacrymanlur. Voluit
tacto femore subjunxit, potentissime : hoc ait, ut enim eos natura uterum maternum rememorare, ubi
reverendam incarnationem crederes, quam potentia quasi in lenebris sedebant, antequam venirent ad
divinitatis assumpsit. Similiter sapientissimus ille lucem. Genua myslice confessionem humilitatis
dicit : Gladius ejus in femore ipsius. Quo tamerr signiflcare possunt: ut est -illud Apostoli: Flecto,
significari, desiderium carnale verbo Dei constrin- inquit, genua ad Patrem Domini nostri Jesu Christi
gendum, potest non incongrue accipi. Nam quod (Ephes. m). Hinc et Pelrus procidit ad genua Jesu,
sequitur, specie tua et pulchriludine tua (Psal. dicens: Exiame, Domine, quia\homo peccator sum
XLIV); hic utramque naturam positam evidenter P (Luc. v). Aliquando autem genua significant virtu-
cognoscimus : ut species pertineat ad humanita- lem fidei. De quo vox divina in libro Regunt ad E-
tem, pulchritudo ad deitatem. IUa enim species liam prophetam ait: Reliqui mihi seplem millia viro-
benedicitur, in qua mundo salus apparnit. Ista rum, qui non curvaverunt genua sua anle Baal (III
pulchriludo aptissime pronuntiatur, unde omnia Reg. xix). Item genua aliquando pro membris Chri-
pulchra, qusecunque decora sunl. Legitur quo- sti posita intelliguntur : ut est illiid in psalmo : Ge-
que in Cantico canticorum sponsum sponsse di- nua mea infirmata sunt prw jejunio (Psal. cvirr),
xisse : Juncturm feminum tuorum, sicut monilia, cum Evangelio teste (Matth. iv), doceatur, 40 diebus
qum fabricata sunt manu artificis ( Cant. vn ). et 40 noctibus Christum Dominum jejunasse : genua
Ubi duorum concordia populorum spiritali prole tamen ejus infirmata esse non leginrus, sed tanlum
fecundorum in junctura feminum designalur. esurisse declaratur. Unde si hanc esuriem ad genua
Quse sicut monilia fabricata sunt manu arlificis, rcferas, id est, corporis stabilitatem, quibus semper
idest, ineffabili largitale conditoris nostri firraata. insistinius : potesl congruenter aptari minus : ne, si
lrr monilibus opera bona cxprimuiitur, Inguiua hoc scrupuluiu inovit, melius genua ad ipsius mem-
177 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. VI. 178
bra referantur, quse revera infirmata sunt, quando A Qui edebat panes meos, amptiavtt 'adversum me sup-
apostoli ejus. passione dispersi sunt. Quid enim plantalionem (Psal.\u). Qui enim panem doctriflse
plus esse potuit infirmius, quamut Petrrrs negaret, ab ore Salvatoris accepit, et communiter cum cae-
et reliqua fidelium turba latuisset? Talus dictus a talo. teris apostolis apud eum vixit, ignoranlibus eis cum
Nam talus est eminens rotunditas. Unde et fasligium Judaeis machinatus est scelus proditionis, ita ut
lempli rotundi talus vocatur. Talus autem sub cruce osculo eum traderet. 0 diseipulum surdum, o in-
est, sub talo calcanei. Tahrs finem cujuslibet rei docili corde durissimum! Quis enim eum a tanta
animo percepisse credat, qui
significat: sicut ipse subest cruribus et eminentioe pielate aliquid virtutis
corporis. Unde legitur Jacob filio suo Joseph tuni- tam crudelis exstitit parricida ? Calcis pars est
cam talarem atque polymjtam feCisse(Genes.xxxvn), plantae a callo nomen illi impositum, quo terram
hoc est, vario colore contextam. Ideo talaris tu- calcamus : hinc et calcaneus. Solum, inferior pars
nica dicitur eo quod usque ad talos descenderet, et pedis, inde est dictum, quia eo terrae vesligia im-
manibus arlificis mira esset varietate dislincta. Quoe primimus. Sed et solum dicitur omne, quod aliquid
etiam tunica secundum allegoriam varietatem po- sustinet, quasi solidum. Unde et terra solum, quod
cor-
pulorum ex omnibrrs gentibus in corpore Chrisli cuncta sustineat: et solum pedis, quod totam
B poris rnolem portat. Calcaneus. supplantatio vitio-
congregatam significavit. Item alio modo Joseph,
qui inter fratres undecim usque ad finem justus per- rum est, sive exlremus cursus vilse. De calcaneo
severasse describitur, solus talarem tunicam ha- errim in psallerio de irriquis scriptum est: lpsi calca-
buisse describitur. Quid est ergo talaris tunica, nisi neum meum observabunt (Psal.h\). Mos iste diabo-
actio consummata? Quasi enim protensa tunica la- licus est, vel eorum, qui minislri ipsius esse no-
lum corporis cooperit, cum bona actio, ante Dei scuntur : ut calcaneum, id est, ultima nostra insi-
oculos usque ad vitae terminum nos legit. Unde et diosa calliditate respiciant: sicut serpenti a Do-
per Moysen (Levit. m, 7) cauda hostiae in altari mino prsedictum gst : Illa luum observabit caput: et
offerri praecipitur, ut videlicet omne bonum, quod tu insidiaberis calcaneo ejus (Gen. m). Scit enin;
incipimus, etiam perseveranti fine compleamus. diabolus finitima noslra judicari, et ipsa vult ever-
Pedes exgroeca elymologia. nomen sorliti sunt. Hos tere, ut possimus ad reatus discrimina pervenire.
eaim Groecipodas dicunt, quia alternis motibus solo Vestigia enim, quibus transeundo pedibus indicium
inceduntfrxi.Pedescursumvitaeprsesentissignificant, transitus nostri relinquimus, aliquando stabilitatem
stabilitatem mentis ac fidei: ut esl illud in psalmo: virtutum myslice designant, ut est illud in Psalmo •
Stantes erant pedes nostri in atriis tuis Jerusalem Vt non moveantur vestigia mea (Psal. xvi). Et in
(Psal. cxv); hoc est, gressus operum nostrorum fir- aliam partem translatum devium peccatorum mon-
miter permanent in fide et religione, quam in prae- strat, ut est illud : Transit iter impiorum, tanquam
senti tempore sancta tenet Ecclesia. In contrariam vestigium navis (Sap. ir). Neque silendum arbitror,
partem pedum significatio vertitur : ut est illud quod in corpore nostro est. Queedamtantum utiiita-
propheticum teslimonium : C'«r claudicatis utroque tis causa facta sunt, ut viscera : quaedam et utilita-
pede (III Reg. xvm), lroc est, sermone et opere estis tis et decoris, ut sensus in facie, et in corpore ma-
instabiles et subversi, pronique ad malum. Item in nus ac pedes, quorum membrorum et utilitas magna
psalmo de Judaeisscriptum est: Velocespedes eorum est, et species decenlissima : quaedam tantum deco-
ad effundendumsanguinem (Psal. cxm). Pedes appel- ris, ut mamillae in viris, et in utroque sexu umbili-
lat consilii progressus, quibus de inceplo provehi- cus: quaedamdiscretionis, ut in viris genitalia, barba
mur ad exiius rerum. Nam quod dixit veloces, osten- prolixa, pectus amplum : in mulieribus lenes gense
dit moderationis illis consilia defuisse ad effunden- etangustumpectus, ad concipiendos et portandos foe-
dum sanguinem, subaudiendum Domini Salvatoris lus, renes et latera dilatata.
ut sceleralae rei crescat immanitas actionis. Item CAPUT II.
pedes cnrstis vitae vel stabilitatem mentis aut fidei, " De situ et habitu humani corporis.
ut in Psalmo : Perfice gressus meos in semitis tuis Stare hominis, in fide consislere significat, ut in
(Psal. xvi). Plantae a planitie nuncupatse, quse non Apostolo : State in fide (I Cor. xvi). Ambulare, ad
rotundae, ut in quadrupedibus, ne stare non possit Deum tendere, ut in psalmo : Et ambulabam in lati-
bipes homo, sed planae atque longiores formatae tudine (Psal. cxvm). Sedere, in Deo humiliter re-
sunt, ut stabile corpus efficerent. Sunt autem plantae quiescere, ut in Evangelio : Vos autem sedete in civi-
anteriores partes, quae etiam de multis ossibus con- tate. Et in libro Regum de David dicitur : Seditque
stant. Significant plantae terminum conversationis coram Domino (II Reg. vri). Jacere, aut vitiis aut
nostree. Unde scriptum est in Isaia de Judaico po- tentalionibus succumbere. Unde legitur in Evan-
pulo : A planta pedis usque ad verticem non est sa- gelio : Et invenit eum jacentem in lecto (Marc. vrr).
nitas in eo (Isa. i); hoc est, a summo usque ad sum- Currere, in operibus bonis prosperari. In Apostolo :
mum. Tota enim eorum conversatio viliorum et Sic currile, ut comprehendaiis (I Cor. rx), Et in ma-
peccatorum aculeis confossa erat, nec sanitas ulla lam partem : Pedes eorum ad malum currunt (Prov.
rectae fidei et bonorum operum in eis apparebat. i). Ascensus, profectus in Domino. In psalmo:
Unde scriptum est |in Psalmo de Juda proditore : Ascensus in.corde suo disposuil (Psal. LXXXHI). Et in
Exodo : Armali ascendentnt fitii Israet de Mgypto A.(Ibid.). Lingua diaboli, sapientia sijeculihujus, vel
(Exod. XIII). Item in malam partem ascensus, srrpcr- haereticorum dogma : ut est illud in Job : El fune
bise praesumptio in Evangelio : Qui non inlrat per ligabis linguam ejus (iob. XL). Ossa diaboli, potenles
oslium in ovile ovium, sed ascendil aliunde, ille fttr quique et fortes in maiitia, sive 'hseretici, .utest illud
est et latro (Joan. x). Descensus, defectus a Deo. In in Job : Ossa ejus, fistula wris (Ibid.). Cartilago
Evangelio : Homo quidam descendebnt ab Hierusa- ejus minus potentes, qnam hi,qui ossa nominanlur:
lem in Hiericho (Luc. x). Et in Isaia : Vm,quia ascen- ut est illud irr Job : Carlilago ejus sicut laminm
ditis equos, ut descendatis in Mgyptum (Isa. xxx). ferrem (Ibid.). Halitus diaboli, inspiratio occulta,
per quara corda peccatorum amore carnali ardere
CAPUT UI.
facit: ut est illud in Job : Halitus ejus prunas ardere
Quomodo humana membra ascribanlur diabolo. facit (Job. XLI).Facies diaboli, Anticlrristi advenlus,
Sciendum vero est, cjuod quando memhra homi- vel aperta ejus malitia ; ut est illud in Job : Faciem
nis et humani actus diabolo ascribuntur, non se- ejus prmcedit egestus (Ibid.). Carnes diaholi, infirmi
cundum hisloriam, sed secundum allegoriam acci- quiqire in corpore ejus, et minus valentes peccare :
pienda stint: quia in mullis locis Scripturae sacrae ut est illud in Job : Membra carnium ejus cohwrenlia
hujusmodi species inveniuntur. Nam caput omnium B sibi (Ibid.). Testiculi diaboli, vel hoeretici, vel
malorum diabolus esl. Unde legitur in Habacuc : pravoe cogitaliones subtiliter vinculis peccatores H-
Percussisti caput de domo impii (Habuc. in). Corpus gantes, ut est illudirr Job : iVerw testiculorum ejus
vero diaboli reprobi homines. Unde de Vehemoth le- perplexi sunl(Job. XL). Cauda diaboli, Antichristus
gilur in libro beati Job : Corpus ejus sicut scuta vei consuetudo peceandi, ut est illud : Slringil cau-
fnsilia (Job. XLI). Oculi ejus vel dentes hscretici sive dam suam quasi cedrum (ibid.). Dormire diabolum,
pravi orrrnesdoctores : ut in praedicto libro scripUim est in corde reproborum requiescere, ut est illud in
est : Oculi ejus sicitt palpebrm : w ctrcuiiu den- Job : Sub umbra dormit in secreto calanti (Ibid.).
tium ejus formido (Ibid.). Nares diaboli, inspiratio- Paseere diaboli, est in peccatis impiorum delectari,
nes illius pravse : ut in Job : Et de nuribus ejus fu- ut est illud in Job : Huic montes herbas ferunt. Quod
mus procedit (Ibid.). Os diaboli, locutiones ejus, qui- ad honrinem et ad partes atlinet corporis, ex parte
bus corda hominunr occultis cogitationibus ailoqui- j'am superius dictum est. Ntmc setatcs ejos subjun-
tur : ut est illud in Job : De ore ejus flamma procedet C gamus.
LIBER SEPTIMUS.
CAPUT PRIMUM. Dictus autem infans, quia adhuc Tari nescit: id est,
De wtatibus hominis. loqui non potest. Nonduni enim bene ordinatis den-
Gradus setatis sex sunt: infantia, puerilia, ado- tibus plena est sermonis expressio. Infantes, malitia
lescentia, juventus, gravitas atque senectus. Prima parvulos myslice significant: ut in psalmo : Ex ore
aetas infantia est pueri nascentis ad lucem, queepor- infantium el laclentium perfecisli laudem (Psalm.
rigitur in septem annis. Secunda aetas pueritia, id vrrr). Lactentes, in Chrisli fide profrdenles. Ablacla-
est, pura, et necdum ad generandum apla, tendens lus, Christus, dc quo per Isaiam dicilur : Super fora-
usque ad 14 annos. Terlia, adolescentia ad gignen- mina aspidis,el ih caverna reguli qui abtaclatus ftterft,
duin adulta, quae porrigitur usque ad 28 annos. manum sttam miltel (Isai xr). Ablactali perfecli,
Quarta, j'uventus,firmissimasetatum|omnium, finiens quasi a simplici cibo doctrinse abstracti. Ubi et sti-
in quinquagesimum annum. Quinta aelas senioris, id pra Ablactatus, a lacte expulsus ab uberibus. Parvu-
est, gravilas, quoe est declinatio a j'uventute in se- " lus mystice Chiistus, ut est illud Isaioe: Purvulus na-
nectutem, nondtim senectus, sed jam non juventus : tus est nobis (Isai. ix). Item parvuli sancto Spiritu
qrria senioris aetas esl, quam Groeci presbyten vocant. humiles, ut in psalmo : Custodiens parvulos Dominus
Nam senex apud Grsecos non presbyter, sed gereon (Psul. cxrv). Et in malam partcm in Osee : Par-
dicitrrr. Queeaetas, a quinquagesimo anno incipiens, vuli eorum elidanlur (Osee. xiv). Parvuli, cogitalio-
septuagesimo anno terminatur. Sexta aetas sene- nes pravae, priusquam in opere perficiantur, ul in
ctus, quoe nullo annoriim lempore finitur : sed post psalmo : Bealus qui tenebil el allidet parvulos tuos ad
quinque illas setates, quantumcunque vitne est, se- petram (Psat. cxxxvi), hoc est, ad Chrrsttim. Puer
necluti deputatur. Senium autem pars ultinra scne- a puritia vocalus, quia purus est, et necdum lanu-
ctutis, dicta, quod sit termitius sextse setalis. In his ginem floremque genarum habens. Hi sunt ephebi,
igitur sex spatiis pliilosophi vitam descripserunt hu- id est, a febo dicti, necdum vifi adolescentuli lenes.
manam, in quibus mutatur et currit, et ad terminum Puer aulem tribus modis dicitur : pro nativitate, ut
morlis pervenit. Pergamus ergo breviter per praedi- Isaias, Puer natus est nobis (Isai. ix) : pro setate,
ctos gradus aetalum, etymologias eorum in homine ut: octennis, decennis. Ulide est illud : Jam puerile
(remonstranies, Infans dicitur homo primae eelatis, reaum lenera cervice gerebat. Pro obsequio et fidci
181 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. VII. 182
purilate : de quo Dominus a'd prophetam ait: Puer A beres a pube, id est, a pudenda corporis parte nnn-
tnetts es tu : noli limere (Jer. i) : dum jam Jeremias cupati, quod haec loca tuncprimum lanuginem du-
longe pueritise excessissct arrnos. Pucr mystice Chri- cunt. Quidam autem ex annis pubertatem exislimarit
stus intelligitur, ut in Evangelio : Puer autem Jesus vocatam, id est, eum puberem esse, qui 14 annos
crescebal (Luc. n). Item in malam partem. Puer cen- expleverit, quamvis tardissime pubescat. Certissi-
lum annorum, id est, peccator perfectse stultilioe, mum puberem esse, qui ex habitu corporis puberta-
nt in Isaia : Quoniam puer centum annorum morielur tem ostendit, et generare jam possit. Puerperaesunt,
(Isai. LXV).Pueri sancli appcllali a puritalc, ul in quae annis puerilibus pariunt. Unde et Horalius lau-
Isaia: Ecce ego et pueri, quos dedit milti Dominus dalur : Prima prole puerperm nalo. El dictoe puer-
(Isai. vm).Et in aliam parlem : Nolite pueri efftci perae, vel quod partn graventur, vel quod primum
sensibus, elc. (/ Cor. xiv). Puclla est parvula , quasi pueros pariunt. Unde de matre Salvatoris ait poeta :
pupHla. Uncle pupillos non pro conditione, sed pro Salve, sancta parens, enixa puerpera regem.
aUate puerili vocamus. Pupilli autem dicti, quasi Adolescens dictus eo, quod sil ad gignendum adul-
sine oculis, hoc esl, a jrarenlibus orbi. Ili autem tus : sive a crescere et augeri. Adolescentes, fideles
vere pupilli dicunlur, quortim patres arrte decesse- sive operibus proficienles, ul in Epistola Joannis :
runt, quam ab his rioinen acciperent : coeteriorbi " Scribo vobis, adolescentes, quia vicistis malignum
vocantur. Orphani, id est, qui et pupilli. Illud eninr (I Joan. rr). Et in aliam parlera : Adolescenlia enim
Groecumnomen est: boc Latinum. Nam et in psalmo, et votuplas vana sunt (Eccles. xi). Juvenis vocatus,
ubi legilur, pupillo lu eris adjutor (Psal. ix), Graecus quod juvare posse incipit: ut in bobus juvenci, cum
habet, orphano. Cujus senlenliae talis est sensus. a vitulis discesserint, Est enim juvenis in ipso aetalis
Pupillum vero dicit, non cujus genitor carnalis oceu- incremento positus, et ad auxiliandum prseparatus.
btiit, sed cui paler sepultus est mundus. Nam pu- Nam juvare horainis est opus, aliquid conferentis.
pillos multos invenies orbatos patre visibili, et sunt Sicut autem tricesiuius perlectee oetalisest annus in
blaspbemi, obligatores, et quod in illa aetate creber- hominibus, ita in pecudibus et in jumenlis tertius
rirnuni esl, luxuriosi. Et hi a Doinino probanlur robuslissimus. Juvenes significant alacres in Deum,
alieni. Sed ab illis pupillis dividi non potest adjuto- ut irr Epistola Joannis : Scribo vobis, juvenes, quia
riurn Dei, quorum pater diabolus in actione faciuo- fortes estis, et verbumDei in vobismanet (I Joan. n).
rum probalur exslinclus. Et intendc, quod dicit: Tu Et in malam partem, ut in Psalmo : Juvenes eorum
eris adjutor: ul, cum carnaliter affligi videas eos, comedit ignis (Psal. LXXVII). Infantes eninr et adoles-
non dubites esse liberandos. Ilem in Psalterio scri- centes alquc juvenes mystice significant eos qui
ptum est: Pupillum el viduam suscipiel: et viam pec- crescunt in gratia Dei, et fortiler resistunt diabolo.
catorum exlerminabil (Psal. CXLV).Pupillus et vidua Unde Joannes aposlolus in Epistola sua dicit : Scribo
sunt, qui Dominum pura mente respiciunt, humanis vobis, adolescentes, quoniam vicistis malignum.
solatiis deslituti: hos recipit Christus suo muniinine: Scribo vobis, infanles, quoiiiam cognovislis Patrem.
vindicandos. Sed cum islos pro sua pielate rcceperit, Scribo vobis,juvenes, quia fortes estis et vicistis mali-
diabolum, qui est via peccatorum, exlermirrabit, id gnum, el verbuin Dei in vobis manet (1 Joan. n).
esl, a termino regni sui reddit alienum. Prsegnantes ltem in malam parlem puer, adolescens et juvenis
anim;e fidelium verbum Dei nuper concipieiiles et positi reperiuntur, quando stullitiam sensus aut pe-
necdum in opere parturienles : sicut in Exodo pro, tulantiam rnorum signilicant. Unde scriptum est :
contenlionis docloribus dicUur : Si duo viri rixanles, Slullitia ligala esl in corde pueri, et virga disciplinw
et percusserit quis mulierem prwgnantem, el abor- fugabil eum (Prov. xxrr). Unde in libro Regum de
tivum fecerit (Exod. xxi); id est, fidei verbuni per- Roboam legitur, quod relicto seniorum consilio secu-
diderit. De his nainque animabus frdelium per Amos tus sit adolesceiitiumetjuvenum consilium (/// Reg.
jde haerelicis dicilur : Secuerunt prwgnantes Galuad xn). Hinc et Aposlolus jubens ait: Nolite pueri effici
(Amos1). Item preegnaules, anima3peccatorum, cu- _ sensibus, sed malilia parvuli eslote (1 Cor. xiv). Par-
pitlitatum cogilalionibiis plenae, de quibus in Evan- vulus eniin inlelligitur menle humilis el simplex, ut
gelio dicitur: Vmprwgitaiilibus et nutrienlibus in illis est illud Dominicumtestimonium in Evangelio : Con-
diebus (Mallh. xxiv). Pariens, aure cordis fidei verba fileor tibi, Domine Pater cwli et terrm : quia abscon-
concipiens, el in confessione vel opere generans : disli hmc a sapienlibus et prudenlibus, et revelasti ea
sicul iu Jeremia de fidelibus dicitur : Inter quos erit parvulis (Mallh. xr). Item parvulus aliam significa-
caxus et claudus, prtvgnans et pariens (Jerem. xxxi). tionem lrabet, ubi dicitur Apostolus : Cum essem par-
In lrialam partem : Concepil dolorem, et peperit ini- vulus,loquebar utparvulus, sapiebamut parvulus, co-
qititalem (Psal. \n). Piiinogenitus, Chrislus de quoi gitabam ut parvulus : cum aulem factus sum vir, eva-
in lege : Omne primogenitum, adaperiens vulvam, cuavi quw erant parvuli (I Cor. xm). Vir nuncupatus,
sanctum Domino vocabitur (Exod. xm). Item primo- quod maj'or in eo vis est, quam in ferainis. Unde et
genitus, populus Judaeorum,ul in propheta : Primo- virtus nonrenaccepit: sive quod vi agat feininam. My-
genilus meus Israel (Exod, iv). Primogenita, primi- stice enim vir aliquandoinrelligiturChristus,cujusuxor
tiva vita, pro qua in lege scriptum est: Omniu pri- est Ecclesia. Undedicit Apostolus : Viri, diligite uxo-
mogenita filiorum tuorum redimes (Exod. xm). Pu- res vestras,sicutet Christusdilexit Ecclesiam(Ephes.\),
Item vir intellectus spirilalis in historia Scriptura- A est caput totius iniquitatis. Adulter diabolus vel dae-
rum accipitur. Rursum vir spiritus inteUigitur, qui mones, ut in Isaia : Vos autem accedite, fitii augura-
principalur in anima. Unde Dominus ait ad mulierem tricis, semen adulteri et fornicariw (Isa. LVII).Forni-
Samaritanam : Vade, voca virum tuum (Joan. iv); caria carnalis propagatio plebs Judsea sive anima
hoc est, redi ad intellectum tuum. Item vir in contra- peccatricis. Meretrix, anima peccatrix, quse derelicto
riam partem ponitur, ut est illud in Pentateucho : eoelesli viro, id est, Christo, adulterinos de diabolo
Bona facie valde virgo, quam vir non cognoverat (Gen. iniquitatis fructus concipit : ut in Jeremia jFrwis
xxiv): id est, diabolus, qui plerumque menlem co- meretricis facta est libi (Jer. m). Lupanar, id est,
gitatione corrumpit. Itera vir Christus intelligitur in locus merelriciosus, conscientia hominis peccatoris,
illo Zachariae testimonio : Ecce veniet, inquit, vir, vel corpus, in quo adulterinos cum daemouibusper-
cujus Oriens nomen est (Zach. vr). Et alibi : Reverti- petrat concubitus : ut in Ezechiele : Et destruam lu-
tnini, filii revertentes, quia ego vir vester (Jer. m). panur tuum (Ezech. xvr). Yirago a viridiori aetate
Rursum vir et uxor, Christus et Ecclesia, ut in Apo- dicta est, sicut et virga, sicut et vitula. 'Alias ab in-
stolo : Propter hoc relinquet homo patrem et tnatrem, corruptione, quasi virago, quod ignoret femineam
et adhmrebituxori sum, et erunt duo in carne una. passionem. Virago vocata, quia virum agit, hoc est,
Ego autem dico in Chrislo et in Ecclesia (Ephes. v). B opera virilia facit, et mascrrlini vigoris est. Antiqui
Vir et uxor, anima et caro, filii opera ab utrisque enim fortes feminasviragines vocabant. Virgo autem
genita, ut in Exodo : Serviet tibi cum uxore et filiis non recte virago dicitur, si non viri officio fungilur :
(Exod. xxi). Item vir et uxor, diabolus et civitas Ba- mulier vero, si opera virilia facit, recte viragoldicitur,
bylonia, hoc est, conventus oranium raalorum. Mulier ut amazona. Quaevero nunc femina, antiquitus vira
vero a mollitie, tanquam mollier, detracta I littera vocabatur, sicut a servo serva, sicut a faraulo famula,
vel mutata,appellata est mulier. Utriqtte enim fortr- ita a viro vira. Hinc et virginis nomen dictum quidarn
tudine etimbellicitatecorporum separantur. Sed ideo putant. Virgo mystice aut sanctam Ecclesiam catho-
maxima fortitudo viri, mulieris minor, ut patiens licam significat, quaefide est incorrupta, sive animam
viro esset: scilicet ne a feminis repugnantibus libido fidelem, quae non consentit contaminari suggestioni-
cogeret Lviros aliud appetere, aut in alium sexum bus diaboli, vel hsereticorum erroribus corrumpi. Cui
proruere. Dicitur autem mulier secundum femineum dicit Aposlolus : Despondi enim vos virginem castam
sexunr, non secundnm corruptionem integritatis, et exhibere Christo (II Cor. xi). Virgines, animae san-
hoc ex lingtia sacrae Scripturae. Nam Eva statim ctorum a corruptione mundi per quinquc sensus
facta de latere viri sui1, nondum contacta a viro, corporis se continentes, ut in Evangelio : Simile est
mulier appellata est, dicente Scriptura : Et formavit C regnum coelorumdecem virginibus (Malth. xxv). Ilem
eam in mulierem (Gen. n). Mystice mulier aut Ec- virgines, animae continentium, non propter aeternam
clesiam significat propter filiorum generationem, de retributionem, sed propter favorem laudis huraanae.
qua legitur in Proverbiis : Mulierem fortem quis in- Unde et supra : Et quinque falum (lbid.). Et in Amos
veniet (Prov. xxxi) ? Hsecetiam mulier septiformis propheta : In die illa deficient virgines pulchrw
tenet Ecclesise sacramentum, ut in Isaia : Apprehen- (Amos vm). Lampades, opera justitiae, ut in Evange-
dent, inquil, seplem mulieres virum unum (Isa. iv) : lio: Accipienteslampades suas exierunt obviam sponso
aut animam sive humanam carnem significat, quse et sponsw (Matth. xxv). Sterilis mystice sanclam Ec-
ifnperio spirilus subjecta esse debet, el ejus regimine clesiam ante adventum Salvatofis noslri significat,
gubernari. Unde dicit Apostolus : Caput mulieris vir, ut ki kaia : Lauda, sterilis, quw non paris (Isa. LIV).
caput viri Christus (I Cor. xi). Tunc enim bene ani- Et in psalmo : Qui habitare facit slerilem in domo
mam sive carncm regit spiritus, si ipse spiritu Chri- (Psal. cxn). Femina vero a partibus femorum dicta,
sti regi meruit : quia quicunque spirilus Dei aguntur, ubi sexus species a viro distinguitur. Alii graeca ety-
hi filii sunt Dei. Qui autem spirilum Christi non mologia feminam ab ignea vi dictam putant, quia ve-
habet, hie non est ejus (Rom. VIII). Ilem mulieres, " hementer concupiscit. Libidiniosiores enim viris fe-
animae fidelium, sed infirmse, sicut in Prophela de minas esse, tam in hominibus, quam in animalibus.
hoereticis dicitur : Mulieres populi mei ejecistis de Unde nimius amor apud antiquos femineus vocaba-
domo deliciarum'mearam (Mich. n). Item mulier vel tur. Feraina quando in bonam partem accipitur, si-
uxor sapientia, ut est illud: Lwlare cum muliere ado- gnificat Mariam matrcm Domini, de qua Prophela
lescentim tuw (Prov. v). Haecmulier genuerat filios, ait : Femina circumdabit virum (Jer. xxxi); aut hu-
non filias, hoc est, virtutes, non vitia. Rursurn mu- militatem subjectorum. Quando autem in malam par-
lier in malam partem accipitur : mulier urbs Baby- tem, significat libidinem luxuriosorum. Senior est
lonia, quae totius mundi gerit figuram, ut in Apoca- adhuc viridior. Unde in sexto libro Ovidius ait:
lypsi: Vidi mulierem ebriam de sanguine sanclorum Senior inter juverremquesenemque.
(Apoc.xvn). Item mulier, haeretica pravitas, ut in Senioris autem nomen ant dignitatem magisterii, aut
Salomone : Mulier stulta el clamosa plenaque illece- maturitatem consilii significat. Unde in Epistola sua
bris (Prov. IX). Item mulieres, duae plebes, Judaica Petrus apostolus dicit : Seniores, qui in vobis sunt,
atque haeretica, ut in Zacharia : Ecce mulieres duw obsecroconsenioret teslis Christipassionutn (I Pet.\).
portantes amphoram (Zach. \), id est, diabolum, qui Et Joannes, Senior, inquit, electe Domwt (U Joan.).
185 DE UNIVERSO LIBRI XXII. - LIB. VII. 186
Et: Senior Gaio charissimo (III Joan.). Senes autem A . masculi, unde animalium ethomiiium corpora conci-
quidam dictos putant a sensus diminutione, eo quod piunlur. Hinc crealores parenles dicuntur. Multis
jam prse vetustate desipiant. Nam physici dicunt modis in Scripturis pater posilus reperitur : quia aut
stultos esse homines frigidioris sanguinis : pruden- naturaliter pater dicitur, ut Deus pater omniurn, a
tes, calidi. Unde et senes, in quibus jam friget, et quo sunt omnia, quia ab eo omnia originem habent;
pueri, in quibus necdum calet, minus sapiunt. Inde aut generatione, sicut nominatur ab eo, quod filium
cst, quod convenit sibi infantum setas et senum. genuit, ut est illud : Abraham genuit Isaac, Isaac
Senes enim per nimiam aetatem delirant, ptieri per autem genuit Jacob (Mallh. i), etc; aut posterita-
lasciviam, et infantes ignorant quid agant. Senex tem gentis ab eo ortae : sicut in Evangelio legitur,
antem tantum masculini generis est, sicut anus fe- Judaeos Domino dixisse : Pater noster Abraham est
minini. Senex mystice quando in bonam partem ac- (Joan. vin), et dives in inferno positus patrem voca-
cipitur, consummatsejustitiae significat hominem, et vit Abraham (Luc. xvi). ,Pater vero homo primus,
probatoescientiae : ut est illud in Genesi: Mortuus est Adam intelligitur : ut est iUudIsaise : Pater vester
Abraham senex et plenus dierum (Gen. xxv). Et in primus peccavit (Isa. XLHI).Item pater, mundussive
Salomone : Cani sunt hominis sensus, et mtas seneclu- diabolus est, ut in Evangelio : Vos de patre diabolo
tis, vita immaculata (Sap. iv). Quando vero in alte- B estis (Joun. viu). Et in Zacharia : Patres vestri ubi
ram partem ponitur, significat hebetudinem sensus, sunt (Zach. i)? Rursum patres apostoli, sive proplre-
et insipientiam erroris. Unde in Salomone scriptum tae, ul in psalmo : Pro palribus tuis nati sunt tibi filii
est: Cunquejam senex essef, depravatum est cor ejus (Psal. XLIV).Et doctrina dicitur pater, sicut Paulus
(III Reg. xi). Senectus autem multa secum et bona aliquibus fidelibus ait: Licet multos magislros habere-
affert et mala. Bona, quia nos a potentissimis domi- lis, tamen non mullos pulres. Ego enim per Evange-
nis liberat, voluptalibus imponit modum, libidinis lium in Christo vos genui (I Cor. iv). Aut venera-
frangit impelus, auget sapientiam, dat maturiora tione, sicut monastica disciplina docet monachos:
consilia. Mala autem, quia senium niiserrimum est ut illum, qui super eos pastor constitulus est, abba-
debilitate et odio. Subeunt enim morbi, trislisque tem et doininum vocent. Sed queeritur, cum Domi-
senectus. Nam duo sunt, quibus minuuntur corporis nus discipulis suis j'usserit, dicens : Patrem nolite
vires, seneclus et morbus. Senectus aliquando in- vocarevobis super terram, quia unus est Pater vester,
commoda praesentis temporis significat : aliquando qui in cwlisest: nec voceminimagistri, quia magister
candorem virtutum. Nam propheta Dominum pre- vester unus est Chrislus (Mallh. xxm), quare adver-
catiir in Psalterio, ita dicens : Ne projicias me in sum hoc preeceptum doctorem gentium Apostolus
lempore senectutis(Psul. LXX).Supplicat, ne tempore C i esse se dixerit : aut quomodo Vulgato sermone,
senectutis sua; projiciatur a Domino : quando fessa maxime in Paleslinae et jEgypti monasteriis se invi-
frt virtus corporis , plus indiget adj'uvari. Sed hanc cem patres vocent? Quod sic solvituf, aliud esse na-
senectutem non solum aetatemfinitam debemus acci- tura palrem vel magistrum, aliud indulgenlia. Nos si
pere : sed etiam cum tribulationihus crebris atque hominem patrem vocarnus, honorem aetati deferi-
martyriis robur animeeconsenescit. Candorem autem mus, noii auclorem nostrse ostendimus vitae : quia
virtutum significat illud, ubi scriptum est: Seneclus nec initium vitse ex eis habemus, sed transitum vitse
mea in misericordia uberi (Psal. xci). Senectus can- per eos accepimus. Magister quoque dicitur ex con-
didum caput habet. Quoesimilitudo (ut arbitror) hic sortio veri magistri. Et ne infinita replicem, quo-
juste datur Ecclesioe: quoniam omnia merita sancto- modo unus per naturam Deus et unus filius non prae-
rum tanquam cani capilis purissima Iuce fulgebunt. judicat caeteris, ne per adoptionem dii vocenlur et
Nec incassum addidit, mea : quia senectus humana filii: ita et unus pater et magister non preejudicat
morbis gravissimis sauciata lendit ad finem, quere- aliis, ne abusive appellenlur patres et magistri. Mater
lis onerosa, colore deformis est. At contra senectus dicitur quod exinde efficiatur aliquid. Mater enim
Ecclesiaeadvilam ducit perpetuam,ad beatiludinem . quasi materia. Nam causa pater est. Mater significal
mirabilem, ad pulchritudinem singularem, ut lu- J Ecclesiam, ut est illud Psalmistae: Qui habitare facit
ceant, sicut angeli Dei. Haec de sexu hominum et tterilem in domo matrem filiorum twtantem (Psal.
gradibus aetatum nunc dicta sufficiaut. Jam de genc- cxn). Item mater est ccelestis Jerusalem, ut in Apo-
ralionis serie dicenda sunl aliqua. stolo : Qum autem sursum esl, libera est, qum est
CAPUT II. mater omnium nostrorum (Galat. IV). Iterum mater
De generationis prosapia. synagoga Judseorum intelligitur, ut est illud Jere-
Pater est, a quo initium nascitur generis. Itaque miseprophetse: In sceleribusveslris dimisi matrem ve-
is paterfamilias vocitalur. Pater autem dictus eo stram (Jer. L). Rursum patervel mater Babylonia sive
carnalis est, ut Psalmista dicit : Quoniam
quod patratione peracta filium procreet. Patratio generatio
Cnim est rei veneriae consummatio. Lucrelius : paler meuset maler mea dereliquerunt me(Psal. xxvi).
Paterfamilias aulem dictus, quod omnibus in fami-
Et bene patratiopatrum. Iia sua positis servis, tanquam pater filiis, patria
Genitores autem a gignendo : et parentes, quasi pa- dilectione consulit, servorumque conditionem a filio-
rientes, et creatores. Crementum enim est semen rum affectu non discernit, sed quasi membrum unum
187 B. RABANIMAURI ARCHIEP. IffOGUNT. OPERUM PARS II. 188
complcctitur. Hinc enim exortuin cst nomen patris- A populi fideles per apostolorum prsedieationem in Ec-
familias. Qui autem inique dominantur in servis, clesia renati : sicut ait Apostolus : In Christo Jesu
hoc se nomine nequaquam putent appellari. Qui sit per Evangelium ego vos genui (I Cor. iv). Quibus per
autem paterfamilias mystice intelligendtrs, parabdla Psaimistam Dominus dicit : Venile, fiiii, audile me
evangelica docet, cunr ibi ita legilur : Simile cst re- (Psal. xxxin). Filii, hoereticorum discipuli, ut iu
gnum cwlorum patrifamilias, qtti exiit primo mane Job : Si multiplicuti fuerint filii ejus, in gtadio ertinl
conducere operarios in vineam suain (Mallh. xx). Quis (Job. xxvn). FHii, reprobi onmes : ut in Epislola
vero patrisfamilias sirnililudinem rectius lenel, quam Joannis : In hoc manifesli sunl fiiii Dei el filii dia-
conditor noster, qui regit quos condidit, et eleclos boli (I Joan. m). Filia, anima fidelis sivc Ecclcsia,
suos sic in hoc niundo possidet, quasi stibjeclos Do- ut in psalmo : Audi, filia, et vide (Psal. XLIV).Et in
minus in domo? Qui Irabet vineani, universam scili- malam parlem : Filia Babtjlonis misera (Psat. cxxxvi).
cet Ecclesiam, quia ab Abel juslo usque ad ultimiim Filia;, aiiimoe saiiclorum, ut in propheta : Ero vobis
electunr, qtii in fine niundi venturus est, quot san- in patrem, et vos eritis tnihi in filios el filias (Jer. vn).
clos prolnlit, qnasi tol palmites misit. Matremfami- Ilem filii reprobi omnes, ut in Isaia : Prwparale fitios
lias inde vocari, quia per quamdam juris solemnita- occisionis in iniquilate patrum suorutn (Isa. xiv).
tem in familiam transit. Tabuloeeniin malrimoniales B Filii autem ideo in legibus liberi appellanlrrr, ut islo
instrumenla emptionis suae sunl. Alias sicut ma- vocabulo secernantur a servis : quia sicut servtis in
trona est mater prinn pueri, id est, quasi mater poteslate est Domini, sic filius in potestate est patris.
nati : ila materfamilias illa est, quaeplures enixa est. Inde eliam lit filio emancipatio, ut sit liber a patre :
Nam farnilia ex duobusesseincipil. Spiritaliteraulem sicul fit servo manu remissio, -ut sit libertus a Do-
mater omiiium fidelinm sancta est Ecclesia, quoequo- mino. Item Iiberi dicti, qui ex Iibero sunt matrimo-
tidie Deo filios general per sacrauiciiia divina et ver- nio orti. Nam tilii ex libero et ancilla servilis condi-
biim Evangelii. Itein Jerusalcin ccelcslismaler nostra tionis sunt ; semper enim qui nasciliir, deteriorem
dicitur: ut est illud in Apostolo : Illa, inquit, qum par.enlis statum siiniit. Nalurales autem dicunttir in-
sursnm esl Jernsaiem, libera est,qttw esl mater nostra genuarum concubinarum filii, quos sola natnra ge-
(Gal. rv). Nani familia pro servis abttsive, non pro- nuil, non boneslas conjugii, idem pueri a pube.
prie, dicitur. Jttxta allegoriam autem faniilia Adoplivus filius est, qui aut patre jusio aul avo aut
Cbristi plebs est Christiana, quae in sancla versa- proavo ctijirs potestate per mancipationem est tradi-
lur Ecclesia , ut supra oslcndimus. Unde dicitur irr tus in alicnam polestalem, qui utritisque fert nomen,
oratione saccrdotis ad Doininum : Familiam tuam , ut Fabius Emilius, vel Scipio Paiilinus. Mystice au
qumsumtts, Domine, conlinuu pictute cuslodi : quia C tem adoptivi (ilii inlelligunUir csse Clirisliani, quos
aliter illaesa servari non polest, nisi ejus prolectionc Deus Paler mittens unigeniuim Filium suiim im-
muniatur. Avus patris pater est ab aevo dictus , id mensa gratia per Spirilus sancti donum in lociim
est, ab antiquilate. Proavus avi patcr est, qnasi adoplavit filiorum. Unde et ApostOltis atl credentes
prope avtim. Abavus proavi pater jam longe ab avo. ait : At ubi venit pteniludo temporis, mkit Detts Filium
Atavus abavi pater. Tritavus alavi paier, quasi le- sman, fnctum ex muliere, faclum sub lege, ttt cos
travus , id est, quartus snpra avtiiir. Sed tritavus qui sub lege erant, redimerel : ttt adoplionem filio-
uliimum cognationis nomeri est. rum reciperemus. Quoniam autem estis filii Dei, mi-
CAPUT III. sil Dcus Spiritum Filii sui in corda nostra, claman-
De ordiiiibus fdiorum. tem, abba Pater. llaqne jam non est servus, sed filius.
Quadriparlitus esl autem ordo filioruni ita : uni- Quod si filius, et hwrcs per Deum (Gal. rv). Gernini
genitus, primogenitus, medius, novissinuis. Primo sunl non dtio taiilum simul nati, sed eliam plurcs.
genilus, ante quem nullus : uiiigeiiiltis, post quem De geminis autem unus abortivus : aller, qui legi-
nullus : medius, inler omnes : iiovissimus, post om- timenatus fueril, volpicns noiniiiatiir. Gernini airtcm
nes, idem et minimus a monade. Novissinrus aulcm, n in Scripluris juxta allegoriam duo populi intclliguu-
propter quod novus, quia caeteri proccedendo anli- tur, hocesl, Judseorum et genlilium. Hos prsefigu-
quiores existunt. Quatuor etiam rnodis filii appel- rabant illi gemini Rebeccae, quos genuit Isaac pa-
lanlur : notura, imitationc, adoptione, doctrina. triarcbae. Unde ipsa Rebecca dum perrexisset, ut
Nalura veluti cnm dicuntur (ilii Ahraha: Judoei.Imi- adoraret et consuleret Dominum, tale ab eo accepit
tatione, ut ipsius Abrahse fidem iiniianles ex genti- responsum : Dttw. genles in utero tuo stinl : et duo
bus dicente Evangclio : Polens csl Deus de lapidibus voptdi ex ventre luo dividentur, populusquepopulum
hlis suscitare filios Abraliw (Mttlth. m); vel sicul superabit, et major serviet minori (Gen. xxv). Quod et
eosdem Juda;os Dorniniis filios esse iiieil cliaboli aliter juxta tropologiam intelligi polest. Siqttidein
duae genles
(Joan. vui), a quo non nati, sed queiri ftieranl imi- et in singiilis nobis boc dici potesl, quod
tati. Adoplione quoque, quod humana constieludine et duo populi sint intra nos, vitiorum scilicet atque
niilli licet nescire : vel sicul nos Dco, non nattira, virtutum. Sed isle nrinor esl, ille major. Semper
;;cd arliiptiuiie dicimus : Paler nosler, qtti es in cwlis enim plnres sunl mali, quani boni, et vilia numero-
(Mattli. vi). Doctrina, sicul Apostolus filios suos siora sunt virtutibus : sed tamen et in nobis gratia
pppellat eos, quibus Evarigelium praedicavit. Filii Dei populus populum superat, et major scrviel mj-
«aq DE UNIVERSO LIBRI XXH. — LTO. TH. 190
noii. Serviet eniin carp spiritui, et vitia virtutibus \. laiis in fide et bonis operibuS *enj'ungit. Quod ibi
cedunt. Posthumus vocatur eo quod post humatio- lironslralur, ubi fideles de gentibos semen Abrahse
ncm patris nascitur, id est post obitum. Isle et de- nuncupantur. Unde Apostolus dicit : Non omnes
functi nomen accepit. Sic enim lex voluit, ut qui qui ex Abraltam nati sunt, ftlii dicuntur Abraham;
dcfuncto nascitur, defuncti nomine appelletur. No- sed qui ex fide Abrahw sunt, illi mstimantur in se-
llius dicilur, qui de patre nobili et matre ignobili mine : quoniam qui ex fide sunt, itli fitii 'sunt Abralim
gignilur, sicut ex concubina. Est autem hoc nomcn (Rom. ix). Proximi autem niyslice fide propinqui
Graecum, et in laiinitate defecit. Huic contrarius est intelligiiiitur : ut est illud in Salomone : Venite ct
spurius, qtii de nratre nobili et patre ignobili nasci- manducate et bibite et inebriamini, proximi (Sap. ir).
tur. Item spurius patre incerto, matre vidua genilus, Vieini, propinqui, ut in Exodo : Assumet vicinum
velut tanltim spurii filius : quia muliebrem naturam suum, qui conjunclus est domui sum (Exod. xn). Et
veleres spuriam vocabant. Latine autem sprrrii, qrrasi in Salomone : Melius est vicinus juxta, qnam frater
cxtra puritatem, id est quasi immundi. Lcgitur enim procul (Prov. xxvu). Fralres dicti eo quod sint ex
in libro Regura virspurius, nomine Goliath, de castris eodem fructu, id est, ex eodem nati seminc. Germani
Philislinorum processisse, quem David vicil, alque vero de eadem genilrice manantes, non (ut multi di-
percussit (I V.eg.xvn), quod significat Redemptorem jj cunl) de eodem gennine, qui tantum fratres vocan-
nostrum, qni forlis manu Golialh, qui transmigrans tttr. Ergo fratres ex eodem frttctu, germani ex ca-
interpretalur, et significat diaboli superbiam, singu- denr genitrice manantes. Uterini vocati, quod sint
lari cerlamine congressum prostravisse, ac popnlum ex diversis patribus et utero uno editi : nam uterus
Dei a timore ejus eripuisse. Nepos est, qui ex filio tantum nrulieris est. Qualuor autem modis in Scri-
natus est. Dictus autem, quasi natus post. Primum pturis divinis fratres dici constat : natura, gcnte,
enim filius nascrtur, deinde nepos. Gradus enim cognalione, affectu. Nirtura, ut Esau et Jacob, An-
subslituiionis est. Hinc et posteritas, qttasi postera clreas et Petrus, Jacobus el Joannes. Genle, ut onr-
aetas. Nepos autem uiriusque sexus est. Nam ut nes Judsei fratres inler se vocaniur. Unde dicit in
neptis dicamus, in jure est propter discrelianem Deuteronomio : Si autem emeris fralrem tnum, qui
successionis arnissam. Pronepos est, qui ex ncpote est Hebrmus (Deut. xv). Et Apostolus : Optabam, in-
coneeplus natusque est, et dictus pronepos, quasi quit, ego anathema esse a Ghrislo pro fralribus meis,
natus porro post. Ex hoc quoque gradu incipit vo- qui sunt cognati mei secundum carnem, qui sunt
cari et progenies, quia non est in eis longa posteri- Israelitm (Rom. ix). Porro cognatione fratres vocan-
tas. Sicut aulem inferius lbnge editi progenies ditur, qui sunt de una familia, id est, palria, quas La-
cuntur : ila superius proavi, alavi, qui et progeni- C tini paternitates interpretantur, cum ex una radice
lores appetlantur, quasi porro generanles. Pronepos mulla generis turba diffunditur. Et in Genesi dixit
dictus, quia prope non potest. Abnepos, quia se- Abraham ad Lot : Non sit rixa inter me et le, et in-
jungitur a nepote. Etenim inter illom et nepotem ter pastores tuos et pastores meos, quia omnesnos fra-
pronepos. Adnepos, abnepotis filius. Trinepos ad- tres sumus (Gen. xirr). Et certe Lot non erat frater
nepolis filius quia pOst ncpotem quarlus in ordine Abrahae : sed filius fratris erjusAaron. Quarto nrodo
est, quasi tetranepos. Minores aulem non dicimus, affectu fratres dici, qui in duo scinduntur, spiritale
nisi quoties graduum deflcil nomen, ut puta frlius, et commtme : spiritale, quoniam omnes Christiani
hepos, pronepos, abnepos, atnepos, trinepos. Ubi fratres vocamur : ut: Ecce quam bonum el quam ju-
isli gradus clefecerint, merilo jam dicimus minores cnndum hubitare fratres in unum (Psal. cxxxri); in
sicut et majores dicimus pro patre palris, avi, pro- commune, cum et omries homines exuno patre nali
avi, abavi, atavi, trilavique vocabulum. pari inter nos germanitate conjungimtis, Scriptura
CAPUT IV. loquente : Dicite his qiii oderunt vos : Fralres noslri
vos estis. tJermana lla inteiligitur, ut germanus ea-
De agnatis et cognatis. dern genitrice manans. Mystice Christus frater ost,
Agnati dicfi eo qrtod accedairt pro natis, dum de- " de qtro in Canticis cahticorum dicit : Frater meus et
sunt filii. Qui ideo prius in genere agnoscuntur : eqo illi (Cant. vm). Item fralres, Apostoli, sive om-
quia veniunt per virilis sexus personas : veluti fra- nes sancii, ut in psalmo : Narrabo nomen tuum fra-
ter eodein patre natus, vel frairis filius, nepos, vel tribus meis (Psal. xxr). Et in aHam paftem, itt in
ex eo iterum patrutts. Cognati dicti, quia suntetipsi Jbb : Fratres mei prwlerierunt me sicut lorrens (Job.
pvopinquilale eognationis conjuncti, qui inde posl vi). Amici, aposfoli vel omnes sancti: ut in Evan-
agnatoshabentur, quia per Terniriinisexus personas gelio : Jam non dico vos servos, sed amicos (Joan. xv).
venirtrtl : ricc sunt agnnti, sed alias naiurali jure Et in aliam partem : Amice, quomodo huc intrasli twn
cognati. Proxiirius propter proximilatenr sanguinis habens veslem nuptialem (Watth. xxri) ? Sodales apo-
appellatus. Corrsanguinei eo qrrod ex uno sanguirie, sioli, ut in Camicis canlicorum : Ne vaguri incipiam
id est, ex uuo patris semine nati sunt. ln Scriptura per greges sodalhtm tuorntn (Canl. r). Soror autem,
ergo sacra non tantum rlli cognali dicuntur, qui ul frater. Nam soror est ex eodem semine, dicta
hislorialiter quadam proximitate consanguinitatis quod sola cum fratribus in sofie agnalionis habca-
sociati videntur : secl eliara illi, quos cognatio spiri- tur. Mystice autem sororis nomina sancta 'Eccfesia
vel anima fidelis accipi potest. Unde in Cantico can- A xxn). Item nuptise socielas angelorum et hominum
ticorum sponsus ad sponsam dicit : Quam pulchra; per Dominum Christum facta, ut in Evangelio : Et
sunt mammmtum,soror mea sponsa! Pulchriora ubera vos similes hominibusexspectantibusdominum suum,
lua vino: et odor unguentorum tuorum super omnia quando revertalur a nuptiis (Luc. xri). Thalamus
aromata (Cant. iv). In mammis sancti doclores in- uterus virginis Mariae, ut in Psalmo : Et ipse tan-
teliiguntur propter consolationem infirmorum, et quum sponsus procedensde thalamo suo (Psal. xvm).
parvulorum sustentationem, quse lacte exprimitur. Thalami corda sanctorum, ut in Ezechiele : Osculum
In uberibus suavitas gratiae designatur, quae pul- reconciliatio hominis in Deum : sicut de prodigo filio
chrior est austeritate legis. In odore unguentorum dicitur : Et osculatus est eum (Luc. xv). ]Et iri Apo-
fama suavissima insinuatur diffusae fidei, quse per slolo : Reconciliati sumus Deo per mortem Fitii ejus
tolum orbenr spargitur. Haecquoque legi veleri prae- (Rom. \). Et in malam partem : Juda,osculo filium
fertur, quae in sola Judaea coangustata diu latebat. hoministradis! (Luc. xxrr.) Risus gaudiura sempiter-
Fratrum patrueles dicli eo quod patres eortim ger- num, sicut in Salomone pro Ecclesia dicitur : Et ri-
mani fratres inter se fuerunt. Consobrini vero vocati, debit in die novissimo(Prov. xxxi). Et in aliam par-
quia aut ex sorore et fratre, aut ex duabus sororibus tem : Ego quoque interitu vestro ridebo (Prov. i).
sunt nali, quasi consorini. Matrueles aulem mater- B Arrabo dicta, quasi arrha bona. Quod enim datur pro
terae filii sunt. Sobrini, consobrinorum filii. Patruus conjugio, bene datur : quia conjugium bonum est.
frater patris est, quasi pater alius. Unde el moriente Quod vero causa fornicationis aut adulterii, malum
patre pupillum prior patruus suscipit, et quasi filium est: idcirco arrabo non est. Dicta autem arrha a re,
lege tuetrrr. Avunculus est frater matris, cujus no- pro qua traditur. Est autem arrha non solum sponsio
men formam diminutivi habere videtur, quia ab conjugalis, sed etiam pro qualibet promissa re data,
avo venire monstratur. Amita est soror patris, quasi ut compleatur. Proci, nuptiarum petitores, a pre-
alia mater. Matertera, soror matris quasi altera ma- cando et petendo dicti. Pronuba dicta eoque nuben-
lcr. Socer, quia filiam dedit. Gener, quia filiam du- tibus prseest, qusequenubentem viro conjungit, ipsa
xit. Gener autem dictus, quod asciscatur ad augen- est et paranympha. Narn nymplra sponsa in nuptiis,
dum genus. Socer autem et socrus, quod generum et nympha prolabationis officio, quod et ad nomen
vel nurum sibi associat. Vitricus est, qui uxorem ex nubentis aUudit. Conjugesappellati propter jugum,
alio viro filium aut filiam habentem duxit: et dictus quod imponitur matrimonio coiijungendis. Jugo enim
vitricus, quasi novitricus, quod a matre superduca- nubentes subjici solent propter fuluram concordiam,
tur novus. Privignus est, qui ex alio patre natus est: ne separentur. Conjuges autem verius appellantur a
et privignus dici putatur, quasi privigenus, quia C prima dispositibnis fide, quamvis adhuc inter eos
prius genitus. Unde et vulgo ante nalus dicitur. ignoretur conjugalis concubitus : sicut Maria con-
Vocabula haec a gente videntur declinata : genitor j'ux Joseph vocatur, inter quos nec fuerat nec fu-
genitrix, agnati agnatse, cognati cognaiee, progenito- tura erat carnis ulla commislio. Matrona est, quae
res progenitrices, germani germanee. jam nupsit, et dicta matrona, quasi mater nati: vel
quia jam mater fieri potest. Unde et matrimonium
CAPUT V. dictum. Distinguitur autem inter matronam et ma-
De conjugiis. tremfamilias. Nara matronae, quae jam in matrimo-
Vir sexum significat, non conjugium, nisi adje- nium convenerunt: matres, quaegenuerunt: matres-
ceris, vir ejus. Maritus vero etiam sine adjeclione familise, quseper quamdamj'uris solemnitatem in fa-
conjugem sonat, el a mare maritus, quasi mas. Est miliam mariti transierunt. Monogamus dictus, qui
enim nomen primsepositionis, quod facit in diminu- uni tantum nupsit. Monos enini apud Grsecosunum
tione masculus, in derivatione maritus. Sponsus ab dicitur : gamos nuptiae interpretantur. Digamus ati-
spondendo vocatus. Nam ante usum tabellarum ma- tem et trigamus a numero uxorum vocatus, quasi
trimonii cauliones sibi invicem emittebant, in quibus duarum vel trium maritus. Vidua vocata, quod cum
" viro duo fuerint, nec circa consortium alterius viri
spondebant se invicem consentire in jura matrimo-
nii, et fidei jussores dabant. Unde et admissum est, post mortem conjugis primi adhseserit. Nam quae
ut sponsum dicamus virum ab spondendo, et spon- alteri post mortem prioris viri nupserit, viduse non
sam similiter. Cseterum proprie spondere veUe est. dicunlur. Item vidua quod sola sit, nec circa consor-
Ergo sponsum, non quia permittitur, sed quia spon- tium allerius viri conjugaliajura cuslodiat. Fratris
del et sponsores dat. Sponsus Christus ideo, quod a uxor fratrissa vocatur : mariti frater levir dicitur.
Patre ab inilio sit repromissus, ut in Psalmo : Et Duorum inter se fratrum uxores janitrices vocantur,
ipse tanquam sponsusprocedens de thalamo suo (Psal. quasi eamdem januam terentes, vel per eamdem ja-
XVIII).Sponsa Ecclesia, quae utique divinis sponsio- nuam iter habenles. Viri soror glos appellatur. Soro-
nibus sit promissa, ul in Cantieo canticorum : Veni ris vir speciale nomen non habel, nec uxoris frater.
a Libano, sponsa, veni a Libano (Cant.w), hoc est, Matrimonium esl nubilium justa conventio et condi-
a candore baplismatis. Nuptise copulatio Verbi Dei tio. Conjugium est legitimarum personarum inter se
et carnis, ut in Evangelio : Simile est regnum ccelo- coeundi et copulandi nuptise. Tribus autem ob cau-
rum homini regi, qui fecit nuptias filio suo (Matth. sis ducitur uxor. Prima est causa prolis, de qua legi-
193 DE UNIVERSO LIBRl XXII. — LIB. VII. 194
tur in Genesi : Et benedixiteos dicens : Crescile et A. liam (I Cor. i). Et propheta : Generalionem, inquit,
multiplicamini (Gen. i). Secunda causa adjutorii, de ejus quis enarrabit? (Isa. LIII.) Et in psalmo de.ipso
qua ibi in Genesi dicitur : Non est bonum essehomi- legitur : Speciosus forma prm filiis hominum (Psal.
nem solum : faciamus ei adjutorium simite sibi (Gen. XLIV).In uxoreautemejus simililer illa quatuor, quse
n). Terlia causa incontinentiae. Unde dicit Aposto- anle numeravimus, inveniuntur, hoc est, pulchri-
lus, ut qui se non continet, nubat (/ Cor. vn). In tudo, genus, divitiae, mores. Nam in Cantico can-
eligendo marito quatuor exspectari solent: virtus, ticorura de ejus pulchritudine ita dicitur: Pulchra
genus, pulchriludo, sapientia. Ex his sapientia po- es, amica mea, suavis et decora, sicut Jerusalem
tenlior est. Ad amoris effectum refert lraecquatuor (Cant. i, IV). De genere quoque ejus dicitB. Petrus
Virgilius de jEnea, quod his Dido impulsa est in apostolus: Vos genus regium el sacerdotale (I Pelr.
amorem ejus : pulchritudine : n). De divitiis illius scriptum est: In operibus ma-
Quem sese ore ferens ! . . . nuumitlius divitiw multw. Honestatem autemjnorum
virtute : illius pene omnis Scriptura sacra prsedicat. Unde non
. . . Uuamforti pectore et armis! est necesse aliquod exemplum inde ponere. Hic
oralione : ergo vir virgo est in carne, et monogamus in spiritu,
Heu quibus ille B quia aliam sponsam nescit praeter sanctam Eccle-
JactalusfatisI Quasbefla exhaustacanebat I siam catholicam. Cui ipsa sponsa dicit in Cantico
genere: Canticorum. Dilectusmeus mihi, et ego itli (Cant. n).
Credoequidem(nec vana Ddes)gemrsessedeorum. Qui uxori suae dotem dedil, quando pretium san-
Item in eligenda uxore quatuor res impellunt homi- guinis sui pro ea fudit. Arrham tribuit, quando gra-
nem ad amorem : pulchritudo, genus, divitiae, mo- tiam Spiritus sancti illi dans aeternamin ccelis hse-
res. Melius tamen si in ea mores magis quam pul- reditatera promisit. Unde Aposlolus de eodem spi-
chritudo quaeratur. Nunc autem illse quseruntur, ritu ait: Ipse est pignus hmreditatis nostrm (Eph. i).
quas aut divilise aut formae non quas probitas mo- CAPUT VI.
rum commendat. Ideo aulem feminaesub viri pote- De morte.
state consistunt, quia levitate animi plerumque de- Mors dicta, quod sit amara, vel a marte, qui est
cipiuntur. Unde et sequum erat eas viri auctoritate effeclor mortium, sive a morsu hominis primi, quod
reprimi. Proinde et veteres voluerunt feminas innu- vetitse arboris pomum mordens mortem incurrit
ptas, quamvis perfectae eelatis essent, propter ipsam (Gen. HI). Tria sunt autem genera niorlis; acerba,
animt levitatem in tutela consistere. Mystice autem immatura, naturalis. Acerba infantum : immatura
viri nomine aut Chrislus intelligitur, qui.est spon- C j'uvenum : merita, id est, naluralis senum. Vivi ali-
sus Ecclesiae, aut spiritus hominis, id est mens et ra- quandojusti intelliguntur, qui consistunt in aeterna
tio, quse animam regit, et in ea dominatur. Nam vir vita. Unde est illud : Ptacebo Dominoin regione vivo-
et uxor ejus Christus et Ecclesia. Unde dicit Apo- rum (Sap. iv). Et in aliam partem : Laudavi magis
slolus : Viri, diligile uxores vestras, sicut et Christus morluos quam viventes(Eccl. iv), hoc est, bono fine
dilexit Ecclesiam (Eph. \). Similiter et sponsus et consummalos, quam vivenles in peccalis. Morlui
sponsa eamdem rem significant: quoniam sponsus enim aliquando peccatores vel infideles significant,
Christus inde est dictus, ut supra ostendimus, quia ut est in Evangelio : Sine morluos, ut sepetiant mor-
a Patfe ab inilio fuit proraissus. Unde et in psalmo tuos suos (Matth. vin). Et in bonam partem : Beati
legilur : In sole labernaculum suum, et ipse tanquam mortui qui in Domino moriunlur (Apoc. xiv). Unde
sponsus procedens de thalamo suo (Psal. xvm). scriptum est in Psallerio : Pretiosa in conspecluDo-
Sponsa vero ejus est Ecclesia, quae utique divinis mini mors sanclorum ejus (Psal. cxm). Et in Apo-
sponsionibus fuit promissa. Unde in Cantico Cantico- stolo : Mortui enim, inquit, eslis, et vita veslra abs-
rum dicitur: Veni rfe Libano, sponsa mea, veni de condita est cum Christo in Deo (Col. m). Mors au-
Libano , veni (Cant. iv). Libanus candor, interpreta- tem non solum carnis obitum, sed eliam interitum
D
tur, id est, anima bonis actibus candidata. Quam animse et damnalorum inferni significat. Unde scri-
tertio sponsus hortatur, ut veniat; primo viventem ptum est: Quocunque die comederitis ex eo, morte
in carne per bona opera; secundo absoluta carne ad moriemini (Gen. 11). Et alibi Salvalor ait. Si quis
percipiendam vitam beatam; tertio recepto corpore sermonem meum servaverit, mortem non videbit in
ad perfruendum post resurrectionem gaudio perfe- mlernum (Joan. vnr). Et rursum : Ego sum, inquit,
clo. Itenr in contrariam partem vir ponitur : ut esl resurrectio et vila : qui credit in me, non morietur in
illud in Genesi: Pulchra facie valde virgo, quam vit mlernum (Joan. xi). El in Psalterio scriptum est:
non cognoverat (Gen. xxrv), id est diabolus, qui ple- JMorspeccatorum pessima esl (Psal. xxxm). Morlem
ruraque rnentem cogitatione corrumpit. Conjugium peccatorum illam dicit, quse ab homine non potest
vero spiritale, hoc est, conjunctio Christi et Eccle- intueri, quam non solum malam, sed etiam pessi-
siasmulta bona in se habet, quia illud, quod dixiraus mam esse profitetur. Revera pessima, quoniam eara
in viro eligendo, maxime viget in Christo, hoc est. aeterna poena comitatur. Viventes mundo et morlui
virtuset sapieutia, genus et pulchriludo. De qua aii Deo peccatores intelligrrntur in psalmo : Descendunt
Apostolus : Christum dicoDei virlutem et Dei sapien- in infernum viventes(Psal. LIV).Cadaver aulemest,
198 B. RABANI MAURI ARCHrEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 196
si insepultum jacet. Nam cadaver nominalum a ca- A gis inlerfectionem; supervixerant enim deteriora me-
denclo, quia jarn stare non polest. Quod dum por- lioribus. Sed hoec monstra, quae in significalionibus
tatur, exseqnias dicimus, crematum reliquias, condi- dantur, non diu vivunt, sed continuo, ut naUrfue-
tum, jam sepultum. Corpus arrtemconsuetudine dici- rint, occidunt. Inler portentum autem etportentuo-
tur, ut est illud : Cum corpora luce carentum. My- sum differt. Nam portenta sunt, quoetransfiguran-
stice cadavera infidelium corpora significant, ut- esl tur, sicut fertur in Umbria mulierem peperisse1ser-
illud in Propheta : Et impleam vallem J>osaphatcum pentem. Unde Lucanus : Matremque suus conterruit
cadaveribusmorluorum (Joel. rrr). Item in<aliam par- infans. Portentuosa vero levem sumunt inutataonem;
tem ponuntur, ut illud in Psalterio : Posuerunt caut exempli causa cum sex digitis nati. Portenta igi-
davera servonim tuorum (Psal. LXXVIH).Dfefunctus tur vel portentuosa' exi&tunt, alia magnitudine tolius
vocatur, quia complevit viloe officium. Nam dicimus corporis ultra communem hominum' modum, quate-
functos. officio, qui officia debita compleverunl. nus fuit Titan in novem jugeribusjacens, ttomeio
Unde est: El honoiibus functus. Hinc ergo. defun- lestantc. Alia pravitate lotius corporis, ut naui, vei
ctus, quod ab officio-sit vitse deposilus, sive quasi quos Greecr Pygmaeos vocant, eo quod' sint staliiree
diem functus. Sepullus autem dictus eo, quod jam cubitalis. Alia, magnitudine parlium, veluti capite
sine pulsu et palpitatione est, id est, sine motu. Se- Biinforrai, aut superfluis^merabrorum partibus, ut bi-
pelire est autem condere corpus. Nam humare cipites et trimani, vel cynodentes,quibus geminipro-
obruere dicimus, hoc est, humum injicere. Septiltus cedunt dentes. Alia defectu partium, in quibus al-
autem non vitiis obruiurn aul damnatum in inferno tera pars plurimum defecit ab allera, ut manus a
significat. Unde dicilur : Mortuus esl et dives, et se- manu, vel pedes a pede. Alia diseissione, ut sine
puttus est in inferno (Luc. xv). Sepulcrum vero alle- manu aut capite generata, quos Graecesteresios vo-
gorice corpus peccaloris Lntelligilur, morluain vitiis cant. Alia per numeria (sic), quando solum caput aut
animam inlrinseeus netinens. Et in Evangelio dicL- crus nascitur. Alia, quae in parte transfigurantur: qtii
lur : Quia similes estis sepuicris dealbulis, qum a fo- leonis habet vullum vel canis, vel laurinum caput
ris parettt hominibus speciosa, inlus vero plena sunt arrt corpus, ut Erfasi dememorairt genilum Minotau-
ossibus inortuorum (Mttllh. XXIII). Aliquando tamen rum, quod Graeciheteromorphian vocant. Aiia, qu;c ex
sepulcrum memoriam nrortis et resurrectionis Do- omni parle Iransfiganlur in alienoecreationi3 porten-
mini significat, ut in Isaia : Et erit, inquit, sepultum, ut ex muliere vitulum dicil histori» genera-
crum ejus gloriosum (Isa. xi). tumi Alia, quaesine transflguratione mutationem ha-
CAPUT VII. bent locorum, ut oculos in pectore, vel in fronle :
De porleniis. C aures supra; in tempore : vel sicut Aristoteles- tradi-
Portenta esse Yarro ait, quse contra naturam nata dit quemdam in sinistra parle jecur, in dextra parte
videnlur : sed non sunt conira naturam : quia divina spleu habuisse. Alia, secundum connaturationein,
voluntale fiunt, cum voluntas Creatoris cujnsque ul iu alia>manu digili plures connaturali et cohse-
condiue rei natura sit. Unde et ipsi genliles Detim rentes reperiunt, inalia minus, sive in pedibus. Alia
modo rraturam, modo deum appcllant. Portenlum secuudum iinmaturam et internperatam creatiorrern,
ergo fil non conlra naUiram, sed contra quam est sicuthi, qui denlati nascuntur, sive barbati vel cani.
noia nalura. Porlenta autem ct ostenla, monstra al- Alia complexu plurimarum dilferenliariim, sicutillud,
que piodigia ideo nuncupantur, quod porleudere quod dixiinus in Alexandro muliiforme portentum.
alque ostendere, lnoiislrare ac procdicere aliqua fti- Aliacommistione generis, utandrogyniethermaphro-
lura videntur. Nam portenta dicta perhibentur a dilae nuncupantur. Ermaphrodiice autem nuncupati
porlendendo , id est prscosiendendo. Oslenta au- co qtiod in eis uterque sexus appareat. Erma quippe
tcm, quod ostendere quidquain fuUiruin videantur. apud Graecosmascuius, aphrodi femina nuncupatur. Hi
Prodigia, quod porro dicant, id esl ftitura procdi- dexlram mamillam virilem, sinistram muliebienr ha-
cant. Monstra vcro a monilu dicta, quod aliquid si- bentes, vieissim coeundo et gignunt el pariunt. Sicut
gnilicando dcmonslrcnt: sive quod slatini nionstreiii auicm in singulis gentibus qtuedam monstrasunl ho-
quid appareal. Et hoc proprietalis est, abtisione la- minum:ita et in universo genere huniano quoedam
inen scriplorum plerumque corruinpilur. Qtuedam inonstra sunt gentium, ut gygantes, cynocephali,
aulem portenloruni creationes in signilicatioriibus cyclopes, etcsetera. Giganles dictos juxta Groeciser-
futuris conslitulae videnlur. Vttlt eninr Deus inler- monis etymologiam, qui eos gegines existimant,, id
dura ventura significareper aliqua nascenlium noxia, est, terrigenas eo quod' eos fabulose pariens terra
sicut per somnos et pen oracula qua proemoneat et iinniensa mole et simiies sibi genneril. Ge enim
significet quibusdam vel gentibus, vel hominibus fu- terra appellalur: genos, genu*: licet et teTPaefilios
turara cladem; quod plui imis eliani experimcnlis vulgus vocet, quorum geiius incertunr est. Falso au-
prohatum est. Xerxeu q.uippe vulpes ex equa creata tein opinanl.nr quidam imperili de Scripturis-sacri»
solvi regnum porlendit. Alexandro ex muhere mon- prsevaricatores, angelos cunr liliabus hominum ante
struin creatum, quod superiores corporis parles ho- diluvium conculiiiisso, el exinde natos- gigantes, id
minis, sed mortuas habuerit inferioi iiin diversarunr est, nimium grandes-et fortes viros, de quibus terra
bestiarum, sed viventes siguificasse rcpcnlinain rc- coiupleta est. Cyiiocephali appellanUrr eo quod ca-
197 DE UNIVERSO LIBRI XXR. — LIB. VII. 198
nina capita habeant, quosque ipse latratus magis A gantes sub cantu in naufragia trahehant. Secundum
bestias quam homines confitelur : hi in India na- veritatein aulem merelrices fueruni, qu» transerm-
scunlur. Cyclopes quoque eadem India gignit, et tes, qtioniain deJuccbanl ad egesUteui, his fictse
dicti cyclopes eo quod unum hahene oculum in sunl inferre naufragia.' Alas autaini habuisse et urr-
fronte media perliibentur. Hi et agriophagiloe dieur- gulas, quia anior et volat et vulnerat; atque in flu-
tur. propter solas ferarum carnes, quas edunt. clibus commorasse dicuntur, quia fluctus Venerem
Lemnias in Libya credunt truncos sine capite nasci, crcaverunt. Scyllam quoque ferunt feminam capiti-
et os et oculos habere in peclore. Alios sine cervi- bus succinctam caninis cum latratibus, magnis pro-
cibus gigni oculos habentes in humeris. In ultimo pter frelum Siculi maris, in quo navigantes vertici-
autein Orientis monslruosoegenlium facies scribun- bus in se conciirrenlium undarum exterriti latrare
tur. Alioesine naribus sequali totius oris planitie in- exislimant undas, quas sorbentis sestus vorago colli-
formes habenles vultus. Alii labro subteriore adeo dit. Fingunl et monslra quaedam irrationabilium
promiiiente, ul in solis ardoribus totam ex eo.faciem animanlium, ut Cerberum inferorum canem tria
contegant dorinienles.. Aliis concreta ora esse-mo- capita nabentem : significantes per eumtres aetates,
dico tantum foramine, calamis avenarum haurientes per quas mors horninem devorat, id est, infantiaro,
paslus. Nonnulli sine linguis esse dicuntur, in vicem g juventulem, seneclutem; quem quidem ideo diclum
sermonis utentes nutu sive nrotu. Panotios apud Cerberutn putant, quasi creovorum, id est, carnem
Scylhiam esse ferunt, tam diffusa magnitudine au- vorans. Dicunt et Hydraru serpentem cum novem
rium, ut omne corpus contegant: pan enim Graeco capilibus, quae Laline Caedradicitur, quod uno cseso
sermone omne, otbiin aures dicuntur. Artabatice in tria capila excrescebant. Sed constal llydram locum
./Eihiopia proni, ut pecora, ambulare dicuntiir. fuisse einananlem aquas, vastantein viciiiain civita-
Quadragesimum aevi annum nulliis supergreditur. tem, in quo, uno meatu clauso, multi errmipebant.
Satyri homunciones sunt aduncis naribus, cornua in Quod Herculcs videns, loca ipsa exussit, el sic aqua
frontibus, et caprarum pedihus similes: qttalem in clausil mealtis. Nam Hydra ab aqua dicta est. Hujus
soliludine Aulumus (Anlonius] sanctus vidit, qui nrenlionem facit Ambrosius in similitudinem haere-
etiam interrogatus a Dei servo, respondissc fertur, sium dicens : Haeresisenim quasi quaedamHydra fa-
dicens : Morlalis ego sum, unus ex accolis eremi, bularuin vulneribus suis crevit, et dum saepe recipi-
quos vario delusa errore genlititas faunos salyrosque tur, pullulat igni debita, incendioque perilura. Fin-
colit. Dicunt quidam esse silvestres homines, quos guut et Chimaeram triformem bestiam, quae ore est
nonnulli fatuos ficarios vocant. Sciopodum gens fer- leo, postremis partibus draco, media capra. Quam
lur in jElhiopia singulis cruribus et Geleritate mi- G' quidam physiologi non animal, sed Giliciaemontern
rabili, quos inde sciopodas Groeci vocant co quod esse aiurrt, quibusdam locis leones el capneas nu-
per aestumin terra resupini jacentes pedum suorura trientem, quibusdam ardentem, quibusdam serpenti-
magniludine adumbrantur. Antipodas in Libya plan- bus plenam. Hunc Bellerophontis habitabilem fecit.
tasversas habent post crura, et octenos digitos in Unde Chimaeram dicitur occidisse: Centauris autem
planlis. Ippodes in Scylhia sunt, humanam formam species vocabulum indidit, id est, hominem mistum
et eqninos pedes habentes. In India fcrunt esse gen- equo. Quos quidem equites Thessalorum dicunt:
lem, qui Macrobii nuiiciipaiilur, duodecim pedum sed pro eo cjuod discurrentes in bello velut unum
statiiram habentes. Est et gens ibi statura cu- corpus equortim et hominum viderentur, inde cen-
bitalis, quos Graecia cubito Pygmocosvocant, quos tauros factos asseverant. Porro Miiiocentaurum no-
vulgus septemcaulinos vocant eo quod septenr stib men stimpsisse ex tauro et bomine : qualem bestiam
uno caule rcquiescunl: dc qua supra diximus. Hi dicunl fabulose in Labyrintho inelusum fuisse. De
nroiitana Indioetenenl. quihus vicintis est Occanus. qua Ovidius:
Perhibenl el iu eadem India esse genlem fcminururii Semibovemquevirum,semivirumquebovem.
qua; qiiiiiqiienncs coiicipiiint et octavuni vil;c an- Onocentauriiniaulem vocari eo quod media hominis
num 11011 exccdunl. Dicunt autem et alia hominum D specie, niediu asini esse dicatur : sicut et Hippocen-
fabulose portcnta, qiuc non suiit, scd lieta in causis taurus; quod equoriini boiiiiniimqne in eis ualura
reriim intcrpretanlur, ut Geryoneni Hispania: regcm conjuiicla fuisse putalur. Hoc quoquc notanduni est,
triplici forraa praeditum : ftieiunl enim trcs fratrcs; quod aliqUando propbetici aclns porienta dicuntur,
tantae concordiae, ul in tribus corporibus quasi unai cuin aliquid de liiltiiis proesignant: ut illud, quod
aniina esseu Gorgones quocjue meretrices criniiae os Doininus ad Ezeehiclem ail: Fili hominis,.dedi le in
serpeulesque aspicienles converlebant in lapides, siguum et portentum domui lsrael (Ezech. xn). Unde
habentes unum oculunr, quo invicem ulebantiir. Fue- iclein prophela legitur jussus dormire in latere
runt autem tres sorores nnius pulehriludinis, quasi; dextro ad ternpus, el item in lalere sinistnoad lem-
unius oculi, quoa ita- speelatores suos stupescerc fa- pus, ut proefiguraret, quod Dominus-populo Israeli-
ciebant, ut vertereeos putarenlur in lapides. Sire- tico iu vindictam evenire volebat. Ilenv legiUrr de
nas tres fingunt fuisse ex parte virgines, et cx partc Isaia, quod nuclus et discalciatus ambulaverit ad
volucres, habenles alas etungulas: quarumuna voce, proefiguranduinvastalionem terroe Judseorum, et ca-
altera tibiis, lertia lyra canebat; quae illectos navi- ptivitatcin populi Israelitici. Et sic alii prophetae
actibus suis el vaticiniis futura exemplabant. Simi- A lege munda describuntur, homines sunt sancti divina
liter et in Novo Testamenlo signa, portenta et pro- praecepla ore et corde sive opere semper meditantes;
digia leguntur accidisse. Quod etiam et Joel in suo ut est illud in psalmo : Meditatio cordis mei in con-
libro pracdicere videtur; ut est illud : Et erit, post speclu tuo semper (Psal. xvm). Animalia vero, quae
hwc effundatn spiritum meum super otnnem carnem: non ruminant, peccatores sunt et immundi, minime
ct prophetabuntfilii vestri, et filiw veslrw: senes vesiri legi Dei operam dantes, nec in ej'us medilatione stu-
somnia somniabunt: et juvenes vestri visiones vide- dentes. Animalia quippe, quae ungulam findunt et
bunt. Sed el super servos meos, et ancillus meas in ruminant, quae in lege mundana describuntur, sunt
diebusillis effundam spiritum meum: el dabo prodi- fideles, in utroque lestamento credentes, el velut in
gia in cwloet in terra : sanguinem et ignem, et vapo- duabus ungulis pedem operis forma gressus figentes.
rem fumi. Sol vertelur in tenebras et lunu in sangui- Animalia enim quae ruminant et ungulam non fin-
nem, antequam veniat dies Domini magnus et horri- dunt, quae immunda narrantur, populi sunt Judaeo-
bilis : et erit, omnis quicunque invocaverit nomen rum, qui teslamentum velus ore medilantur : sed
Domini salvus erit (Joel n). Unde nobis non est ne- novum minime recipiunt. Iiem animalia cornuta, qui
cesse de portentis quse gentilium libri narrant diu- in sacrificio Deo offerri praecipiuntur, in esttm ftde-
tius dispulare. Sed et hoc nos convenit credere, B lium carnes illorura conceduntur, sicut vituli, arie-
quod quaecunqueveraciter in rebus fiunt et in natu- tes, hirci, cervi, damulse, et capreoli virtutes signifi-
rarum mutatione describunlur, non nisi ordinalione cant sanctorum, cornua virtutum adversus diabolum
et voluntate Dei fieri posse, qui omnia juste agil et el vitia peccatorum gestantes. Comu mystice Christi
recte disponit: quoniam justus est Dorainus in om- regnum in Evangelio significat : Et erexil cornu sa-
nibus viis suis, et sanctus in omnibus operibus suis. lutis nobis in domo David pueri sui (Luc. 1). Cornua
CAPUT VIR. septem potestates per omne tempus. Unde in Apo-
De pecoribus et jumenlis. calypsi, 1'irfi",inquit, agnutn quasi occisum habentem
Omnibus animantibus Adam prima vocabula indi- cornua septem el oculos seplem (Apoc. \). Cornua
dit, appellans unicuique nomeu ex praesenti inslitu- trophseum crucis Christi. In Habacuc : Cornuain ma-
tione, juxta condilionem naturae, cui serviret. Gen- nibus ejus : ibi abscondita est fortitttdo ejus (Habac.
les autem unicuique animalium ex propria lingua rn). Cornua superbia diaboli, vel potestas ej'us prse-
dederunt vocabula. Non autem secundum linguam senti in terupore, sive regnum Anlichrisli in Apoca-
Latinam atque Graecamarrt quarumlibet gentium bar- lypsi. Comua regna sseculi hujus in Daniele. Cornua
bararum nomina illa imposuit Adam; sed illa lingua, superbia in Psalmo : Et a cornibus unicornium
quee ante diluvium omnibus una fuit, quae et Hebraea C humilitatem meam (Psal. xxi). Et alibi: Et omnia cor-
nuncupata est. Latine autem animalia sive animan- nua peccalorum confringam (Psal. LXXIV). Quadrupe-
tia dicta, quod animentur vita et moveantur spiritu. dia vocata, quia qualuor pedibus gradiuntur. Quorum
Juxta allegoriam vero animalia brutos homines si- quoedamdum sint similia pecoribus, tamen sub cura
gnificant, et lerrena tantummodo cogitanles. Unde humana non sunt, ut cervi, damae et onagri, elc.;
dicitur : Animalis homo non percipit ea qum suni sed neque besliae sunt, ut leones, neque jumenta, ut
Spiritus Dei, stullitia est illi (I Cor. n). Hinc et pcr usus hominum juvari possint. Pecus dicimus omne
Psalmistam dicitur : Animalia tua habitabunt in ea quod humana lingua et effigie caret. Proprie autem
(Psal. LXVII).Animalia fuerunt gentes vera religione pecorum nomen his animalibus accommodari solet,
vacuatae. Sed cum ad Dominum venerunt, facteesunt quac sunt aut ad vescendum apla , ut oves et sues :
ejus opeditatae : ut jam nihil indigeant, sed rationa- aut usui hominum commoda , rrt equi et boves. Dif-
bili ac pleno lumine compleantur. Haechabitabunt in fert aulem inter pecora et pecudes. Nam communi-
Ecclesia, cum verse religionis cultum, ipso miseran- terveleres in significatione omnium animaliumpecora
le, perceperint. Item illud, quod dicit Apostolus : dixerunl. Pecudes autem tantum illa animalia, quae
Est corpus animale, est et spiritale : non prius spiri- edunt, quasi pecuedes. Generaliter autem omne ani-
tale, sed quod animale, dehinc quod spirilale (I Cor. mal pecus a pascendo vocalum. Jumenla nomina
xv). ln corpore animali significat prascntis viloesta- inde traxerurrt, quod nostrum laborem, vel onus suo
tum, quandiu homo gerit corpus mortale. Spiritale adjutorio, subjectando, vel arando juvent. Nam bos
autem corpus significal futurse vitse immortalitatem, carpentum trab.it, et durissimas terrae glebas vomere
quando hoc corruptibile corpus indueril incorruptio- vertit : equus et asinus onera , et hominum in gra-
nem. Animale corpus est, dum cibis sustenlalur, ut diendo laborem tempcrant. Unde et jtimenta appel-
vivat : spirilale autem , cum horum nihil indigebit lantur ab eo, quodjuvent homines. Sunt eniin magua-
conversus in vitam. Omnia supradicta hoc sensu rura virium animalia. Jumenta autem mystice fideles
clauduntur. Non enim aliud continetur in superiori- sunt in Eeclesia, sed spiritaU intellectu carentes in
bus, nisi quia animale corpus moritur, et resurget Psalmo : Homines et jumenta salvabis, Domine (Psal.
spirilale, quod neque jam manducet, nec infirmetur, xxxv). Item jumenta intelleclu et eloquio carentes in
nec sit fetidum, nec aegrum nalura; quia animale psalmo : Vt jumentum factus sum apud te (Psal.
ex Adam, spiritale vero per Christum in resurre- LXXII).Rursum jumenla homines luxuriosi sunt, de
rtione mortuorum. Animalia, quac ruminant, qusc in quibus in Joel ita scriptum est: Computrueruntju-
201 DE UNIVERSO LIBRI XXII. - LIB. VII. 202
ntenta in stercore suo (Joel. 1). Item jumenltim cor- A } duse gentium populos significant, quas nutriet honiff,
pus cst Christi, ut quidam volunt. Unde esl illud id est, Christus, de quo legitur in Propheta ; In die-
Evangelicum : lmposuil illum in jumenlum suum, el bus illis nutriet homo vaccam boum , et duas oves, et
duxit illum in stabulum (Luc. x). Pecudes autem si- prm ubertate lactis comedel butyrum (Isa. VII). Item
gnificant simplices hominesetminuscalentes ingenio, oves reprobi in Psalterio : Sicul oves in inferno po-
quos Dominus pergraliam Spiritus sancti illuminatos siti sunt, et mors depuscet eos (Psul. XLVIII) , id est,
efficit gregem suum et inter oves suas numerari fa- diabolus. Vervex vel a viribus dictus, quod caeteris
cit. Unde Psalmista de Christo dicit : Omnia subje- ovibus sit forlior; vel quod sil vir, id est, masculus ;
cisli sub pedibus ejus, oves et boves, universa insu- vel quod verrnes in capiie habeant, quorum cxcilaii
per el pecora campi (Psal. vm). Pecora autem ali- pruritu invicem se conculiunt, et pugnanles cum
quando peccatores, et qui voluplalibus dediti sunt; magno impelu feriunt. Sic et aries vel apo lou areos,
ut in Zacharia : Pasce pecora occisionis (Zach. xi). id est, a Marle vocalus. Unde apud nos in gregibus
Et in Psalterio: Oveset boves,insuper et pecora (Psal. masculini mares dicunlur : sive quod hoc pecus a
VIII). Pecora, simplices quique minus prsediti ralio- genlilibus primum aris est immolatum. Unde est il-
cinandi subtilitate, ut in Salomone: Diligenter agnosce lud : Aries mactalur ad aram. Arietes autem signifi-
vultum pecoris tui, luosque greges considera (Prov. j3 cant apostolos vel ecclesiarum principes. Unde in
XXVII).Oves electum populum Christianum signili- Isaia legitur : Arietes Nabaioth ministrabunt libi (Isa.
cant: sicut in Evangelio Dominus Pelro dicit apo- LX). Et in Psalterio : Afferte Domino filios arieluin
stolo : Pasce ouesmeas (Joan: xxr). Qui ideo compa- (Psal. xxvm). Hi, lanquamduces gregum, in causas
Tanlur ovibus, quoniam se, prsestanle Domino, in- Domini perduxerunt populum Christianum. Filios
noxia conversalione moderantur; deinde exuviasi autem arietum offerendos dicil, quos apostoli praedi-
sine aliquo sensu doloris amittunt. Nam sicut ovisi catione genuerunt, non qui pravo dogmate probantur
tondentem se non increpat, ita nec justus cupidita- extranei. Arietes autem bene sunl apostolis compa-
tem se exspolianlis accusal. Boves autem praedicato- rali, quoniam (ut diximus) animalia ipsa pluriraum
res designant, qui humana pectora mandatis ccele- fronle valent, et objecta semper impingendo dcjiciunt:
stibus virtutum messem germinare fecerunt. Nec: quod praedicando fecerunt apostoli, qui diversas su-
vacal quod dicit, insuper: quia non solum illi sanctii perstiliones, et idola firmissima ccelestis verbi qua-
subjecli sunt, sed eliam peccatores. Saepe enim de; dam fionte ruperunt. Aries enirn diclus est, quasi a
conversis talibus majori gloria triumphat Dominus5 fronte ruens. El in aliani partem arietes principes
Christus. Pecora enim sunt, duiu in camporum liber- sunt pravi,dc quibus legitur in Ezechiel: Cum hwdis
tate, id est, in mundi istius voluptate pascuntur : C et agnis et urietibus (Ezech.xx\n). Agnum, quanquam
oves sunt, cum jam intra Doraini septa clauduntur. Graecivocent apo tou aguou, quasi pium : et Latinj
Item alibi vox divina dicit : Mem sunl omnes ferm e lamen hoc nomen habere"putant, eo quod pree cseteris
silvarum, jumenla in monlibus, etboves (Psal. XLIX). auimalibus malrem agnoscat adeo, etiam si in ma-
Ferae silvarum gentes significant, qui in saeculiisliuss gno grege erravcrit, slatim balalu recognoscat vocein
nemoribus superslitione ferocissima versahantur. Ju-- parentis. Agntts aulem aut persoiiam Salvaloris no-
mentainmontibussuntsimpUces inEcclesia catholicaa stri mystiee geril, cujus niors innocens salvavit ge-
consliluti, qui ln cacumine fidei habitare noscuntur. nus humanum, de quo Joannes ait : Ecce Agnus
Boves indicans apostolos et prophetas, qui in agro O Dei : ecce qui lollit peccata mundi (Joan. l) : aut cu-
Domini assiduo laborare versati sutrt. Quapropler his ;s juslibct catholici vitam innoxiam, qui malris suae,
allusionibus competenter appositis praefigurat Eccle-\- hocest, Ecclesioc vocem agnoscens obediendo ejus
siam catholicam de diversis mundi partibus coUigen- i- adhaeret laleri, et obedil mandatis. Agrri sanclf, in
dam. Discretio est auleni inter armenta et greges. >. Evangelio : Pasce agnos meos (Joan. xxi). Agni ho-
Nam armenta equorum et boum sunt; greges veroo mines lascivientes in Isaia : Incrassatus est gladius
camelorum, caprarum et ovium sunt. Ovis mollce me«s rfe sanguine agnorum et hircorum (Isa. xxxiv).
pecus lanis, corpore inerme.animo placidum : ahb " Agna vita activa in Levitico : Agat pwnitentiam, et
oblalione diclum eo quod apud veteres in initio noii n offerat agnam de grege sive capram (Levit. \);
quae
tauros, sed oves in sacrificio mactarent. Ex his quas-
>- est contemplalivoe vilae figura. Septem agni, et se-
dam bidentes vocanl, eas quse iuter octo dentes duas »s ptem agnee, quee in lege Deo in sacrificium offerri
altiores habenl, quas maxime gentiles in sacrifrcium iu praecipiuntur, sanctorum omnium plenitudinem, vel
offerebant. Oves autem (ut diximus) innocentes ei et operis inrrocentiae oblinent mysterium. Fetus ge-
simplices quoque in populo Christiano signifrcant;: melli, duo charitatis prsccepta, id est, dilectio Dei et
necrronet ipsius Domini aliquando mansuetudinem ei et proximi. In Canticis canticorum : Omnesgemellis fe-
palientiam ovis typice demonstrat; ut est illud Isaiaae tibus, el sierilis non est inler eas (Cant. vi). Hsedi ab
de innocenti morte Salvatoris : Sicut ovis, inquit, ac
irf edendo vocati : parvi enira pinguissimi sunt et sapo-
occisionemducelur el non aperiet os suum (Isa. LIH) .). ris jucundi. Unde et edere; inde el edulium vocatur.
Oves populi fideles in Evangelio : Oves mew vocen m Hi quoque juxta allegoriani signifrcant peccatores,
meam audient (Joan. x). Et in Psallerio : Omnia subb- qur ad sinislrarn judicis in fine slatuendi srint, sicut
:ecisti sub pedibusejus, oveset boves(Psal. vm). Ove:
es iusti addexteram, quos oves significant. Uade ipsft
PATHOL. CXI. 1
205 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. »*,
Veritas rn Evangelio ait: Statuet quidem ovesa dex--Anml; alii quod carpunt aspera, nonnulli a
crepitu
tris, hmdos autem a sinislris (Malth. xxv). Inlerdum1 crurium eas vocitatas putant. Agrestes capra:,
autem etjusli hoc nonrine exprimuntur, ob confes- Groecipro eo quod acutissimc videant, apo louquas oxu
sionem peccatorum , ut in Jercmia : Recedite, in- derkeslhai dorcadas appellaverunt. Morantur eului iu
quil, rfemedio Babylonis : de terra Chaldmorum egre- celsis monlibus, et quamvis de longe, vident tamcii
dimini, et eslote quasi hmdi ante greges (Jerem. L). omnes qui veniunt. Idem autem et caprae. Idem
Haedus Christus propter similitudinenr carnis pec- ibic.es, quasi abices, eo quod instar avium ardua ef
cati: ut in Deuteronomio : Non coqueshwdum in lactee excelsa leneant loca , et in montibus inhabitant, ita
matris (Deut. xiv). HocdtisAntichristum significat, utt ut de sublimitule vix hunianis obtutibus pareanl. Undc
illud in Evangelio : Nunquam dedisti milii hmdum,, etmeridiana pars ibices aves vocat, qui Nili fluenla
ut cutn amicis meis epularer (Luc. xv). Ovile oviuml inhabilant. Haec ilaque aniraalia (ut
diximus) in pe-
Ecclcsia cst, ut in Evangelio : Ei fiat unum ovile ett tris altissimis commorantur, et si quando feran-;:)
ttntts pasior (Joan. x). Pastor, Christus : ut in Evan-- vel hominuiu advcrsilalem persenserint, de altissi-
gclio : Ego sutn paslor bonus (Ibid.). Pastores, apo-- mis saxorum cacuininibus sese praecipitantes, iu suis
sloli, vel cseteri principes ecclesiarum; ut in Pro-- cornibus illtcsa suscipiunt. Capra carnenr Salvatoris
phcta : Dabo vobis, inquit, pasiores secundum cor<•g significat, hoc est, similitudinein carnis peccati, tit
mettin, el pascenl vos scienlia et doclrina (Jerem. m). in Salomone : Fuge, ditecte mt, assimilare caprem
Pastores, sacerdotes improbi • ut in Hiereinia : Gre.T c (Cani. n). Item caprse, peccatores sive gentes, in Da-
dispersus est, quia non est qui dispersa colligat, etc. niele : Ecce liircus caprnrutn (Dan. vm), id cst, prin-
(Jerem. x). Custos, Domintts ; in Job : Tibi peccavi,, ceps peccatbrum. Caproeergo justi inlerdum ex ger,-
o cttstos hominum (Job. vn). In Isaia : Cwslos,quid de? tibus Venientes, in Salomone : Capillatura tua sicut
nocle ? custos, quid de nocle ?(Isa. xxi). Custodes apo- grex caprarnm , quw ascenderunt de tnonte Galaad
sloli vel caeteri prsedicalores. In Isaia : Super murosi (Cant. iv). Hinc item dicit sponstis ad sponsam : Dtto
luos, Jerusalem, constitui custodes, totadie et totano- ubera tua sicut dtto hinnuti caprem gemelti, quivas-
cte inperpeluum non tacebunt (Isa. LXH).Mercenarii,, cunlur in liliis, donec aspirel dies. et inclinentttr um-
populus Judaeorum; in Evangelio : Quanti mercenariii brm (Ibld.). Qubti eniin hacc animalia ferarum vel
in domo palris abundanl panibus? (Luc. xv.) Inquili- homiiiuni advefsitale perlerrita, de allissimis rupi-
niis hsereticus, mercenarius populus Judseorum. Ini bus se praecipitando, cornibus suis illscsa snscipiunt,
Levilico : Inquilinus sacerdolis et mercenarius noni significat qtiod j'usli quique, et Deum timentes, Ie-
comedet ex eo (Levit. xxn), hocest ex sacrificio cor- gem Dei in duobus lestamentis medltantes, el duo-
poris Domini. Hircus, lascivum animal et peiul-• C i bus praeceptis charitalis eam adimplentes, ab ornni
cuin, et fervens semper ad coitum , cujus oculi ob1 adversitate illacsiciistodirmtur. Grex intelligilur fide-
libidinem in transversum aspiciunt : unde et no- lium congregalio, velerem conversaiionem in ba-
men traxit. Nam hirqui sunt oculorum anguli seoun- ptismo relinquens, ul est illud in Canlico cantico-
dum Suetonium, cnjus natura adeo calidissima est, rura : Dentes lui sicut greges tonsarum, quw ascende-
ul ad adamantem lapidem , quera nec ignis nec fer- rttnt de tavacro (Ibid.). ltem grex esl peccatorum
rum dornare valel, solus hujus cruor dissolvat. Nam colleclio. In Jeremia : Congrega eos quasi gregem ad
hircus, qui in lege pro peccalis offerebatur, peccato- victimam (Jer. xri). Cervi dicti apo toh ceratoh, id
rum ostendit personam, qui fuso sanguine, hoc est, est, a cornibus. Cerata enini Grsece cornua dicun-
pcenitentise lacrymis solvit dnritiam peccalorum. tur. Hi enim serpentura inimici cum sese gravalos
Unde in Psalterio ad Dominum dicit Ecclesia : Offe- infirmitate persenserint, spifitu narium eos extra-
ranl libi bovescum hircis (Psal. LXV).Hirci peccalo- hunt de cavernis, et, superata pernicie veneni, co-
rcs sive gentiles, in Daniele : Ecce autem hircus carum pabulo reparantur. Dietamnurii herbain ipsi pro-
prarum veniebat ab aquilone (Dan. vm). Duo hirci, diderunt. Nam eo pasli exculiunt acceptas sagittas.
utcrque populus, Judaeorum scilicet et gentium, ex Mirantur autem sibilum fistularum : arrcctis auribus
Iraduce peccati venientes in Levitico. Atii autem I* I acute audiunt, submissis nil. Si quando immensa flu-
duos hircos, Christum et Barrabam, intellexeruiu. mina vel maria transnatant, capita clunibus praece-
Boves (ut supra diximus), intelliguntur praedicatores, dentium imponunt, sibique invicem succedentes nul-
qui peclora humana feliciter exarantes, eorum sen- lum laborem sentiunt ponderis. Cervus enim sanctos
sibus ccelestis verbi semina fructuosa condebanl. viros significat, Deum desiderantes. Unde Propheta
Hirci vero intelliguntur, qui diabolicis pravitalibus ait : Siertf cervus desiderat ad fontes aquarum, ita
studentes, hispidis vitiis vesliunlur. Hircus enim di- desiderat anima mea ad te, Deus (Psal. XLI). Est
ctus est, quasi hirsutus; sed et eos cum bubus of- enim illud animal primo innoxium, deinde velocis-
fert Ecclesia, quando conversi Christo Domino con- simum , tertio desiderio inardescente siticulosum.
fitentur. Hircus enim fuit latro ille, qui pendebat in Serpentes naribus tralrit : quos ut voraverit, venene
cruce, et mox factus est bos, quando ad confessionem aestuanie permolus ad fontern aquarum, quanta po-
veritatis respiciens pervenit. Dixil errim : Memenlo test velocitate, festinat. Amal eniin aqua dulci pu-
mei, Domine,cum veneris in regnum tuum (Luc. xxrn). rissinracjuesatiari. Hiijus decora comparatio nostrtmi
Cauros et capras a carpcndis virgultis quidara dixe- desiderium ardcnter instigat, ut quaiulo venena an-
205 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. VII. 206
tiqui serpentis haurimus, et in intimis faucibus oes- A. A nacius vero, quem vocamus ericium, animal omnino
tuamus, ad fontem divinaemisericordiaeillico festi- limidum, natura providente semper armatum : cujus
nemus; qualenus quod peccati adversitate contrahi- cutem invicem setarum sudes acutissimaedensissirnae-
tur, dulcissimi haustus purilate vincatur. Nec vacat que communiunt; cui tamen non sufficit nativa mu-
quod, ad fontes aquarum, dixit, non, aquas. Fons nilio : sed, ne aliqua fraude possit intercipi, refu-
enim aquarum Christus est Dominus, unde omnia gium habet semper in saxis. Htric competenter apta-
fluunt quoecunque reficiunt. Fluenta enim plerum- ttir, qui peccatis suis hispidus futura judicia metuens
que siccari possunt : fons autem aquarum semper pelram Christum firmissimum noscitur habere refu-
irriguus est. Unde merito tlictum est, ad liquorem gitim. Sus dicta, quod pascua subigat: id est, terra
sacrocoriginis feslinandum : ubi desideritim nostrtim subacla escas inquiral. Vcrres eo, quod grandes ha-
riunquam habere possit jejunirrm. Ilem alibi scriplum beat vires. Porcus, quasi spurcus; ingurgitat enim
est : Monles excelsi cervis (Psal. cm). Item cervi, seccono; luto immergit; limo illinit. Horatius: Et
patriarchae. Unde in Canticis caniicorum pro Salva- amica luto sus. Hinc etiam spurciliam vel spurios
lore, qui ex eoruin stirpe secundum carnem natus nuncupamus. Porcorum pilos selas vocamus; setas
est, dicilur : Fuge, dilecte mi, assimilure caprem, a sue dictas, a quibus et sulores vocanlur, quod ex
hinnuloque cervorum (Cant. n). Cervi, apostoli. In B " selis suant, id est, consuant pelles. Sues peccalores
Psalterio : Vox prmparuntis cervos (Psal. xxvm). significant, cl immundos vel haereticos, de quibus in
Cerva est caro Domini. In Salomone : Cerva clinris- lege prsccipitur, ob hoc, quod ungulam findunt, et
sima ct gratissimus hinnulus, ubera ejus ebriant te: non ruminant, ne a frdelibus carnes eorum contin-
(Prov. \), id est, evangelica doctrina. Cervae, apo- gantur. Hi licet utrumque lestamenlum Legis et Evan-
stoli ab hoc, quod spiritaliter parturiunt. In Job : gelii suscipiant, sed quia spiritalem cibumnon rumi-
Nunquid nosti tempus parlus ibicum, vel parientesj nant, immundi sunt. Iteni sues pcenilentes negligen-
cervas observasli? (Job. xxxrx.) Cervus est (ut dixi- tes, et ad ea, quaefleverant, reverlentes significanl:
mus) venenosarura serpentium vorax, spinosa trans- sicut Pelrus in Epislola sua ait : Canis reversus ad
cendens et summa agililate praeditus, habilare dili- vomilumsuum, et sus lota in volutabro luli (II Petr.
git in montibus altissimis. Huic merito comparantur> n). Canis ergo cum vornit, profeeto cibum, qui pe-
fideles, qui diabolum vorant, quando nequilias ejus5 ctus deprimebat, projicit; sed cum ad vomitum re-
ad Domini laudem gloriamque convertunt; vitia- vertitur, unde levigatus fuerat, rursus oneratur. Sic
que hujus saeculi quasi spinas bona conversatione3 qui admissa plangunt, profecto rnentis nequiliain, de
transiliunt : et habitanl in monlibus, id est, aposto- qua male saturali fuerant, quee eos intus deprime-
lis et prophetis,qui sanctis proedicationibussuisinhoci C bat, projiciunt confitendo; quam post confessionenr,
niundo solida cacumina esse meruerunt. Tragelaphii dum repeturrt, resumunt. Sus lota in volutabro luti,
a Grsecisdicti, qui dum eadem specie sint, ut cervi,, dum lavalur, sordidior redditur : et qui admissum
villosos tamen habent armos, uthirci, et mcnta pro- plangit, nec tamen dcserit, graviori culpaesesuhjicit,
lixis hirsuia barbis, qui non alibi sunt quam circaEt qui et ipsam veniam contemnit, quam flendo irnpe-
Fasidem. Hinnuli filii sunt cervorum. Damula voca- trare potuit; et quasi in Iutosa aqua semetipsum in-
ta, quod de manu fugiat, timidum animal et imbelle.i. volvit, quia dum suis lacrymis vitae munditiam sub-
De quo Martialis : trahit, ante Dbi oculos sordidas ipsas lacrymas fa-
Deute timetur aper : defenduntcornuacervum : cit. Item porci, homines immundi atque luxuriosi.
Imbellesdamaequrd, nisi praeda,sumus7 In Evangelio : Si ejicis nos, mitle in porcos (Matth.
Haccquoque animalia aut Christum sive innocen- vrn). Item ibi: Ne mittatis
margarilas vestras anle
teshoniinessignificant. Hinc quoque sponsa dc sponso o porcos (Mallh. vn). Porcus simililer immundi spi-
in Cantico canticorum ait: Similis est dilectus meus s ritus. In Evangelio : Et misit illum in villam suam,
dainulm hinnuloque cervorum (Cant.u). Christus is ut pasceretporcos (Luc. xv). Porcus similiter im-
igitur in assumplione carnis el humilitate darnse as->- mundos significat et peccatores: de quibus in psalmo
similatur : in varietate vero virtutum et innocentiaa D ] scriptum est: De abscondilis tuis adimpletus est ven-
hinuulo cervorum, hoc est, patriarcbarum, de qui- ter eorum : saturali sunt porcina, et relinquentur, qum
bus secundum carnem originem duxit. Lepus quasi i\ superfuerantparvulissuis (Psal. xvi). Judaeos dicit
levipes, quia velociter crrrrit. Unde et Graece proo de immunditiis, quee a Domino abscondita, id est,
cursu lagos dicitur, velox eninr aniraal et salis timi-
i- noscunlur esse prohibita. Porcina ad polluta respi-
dum. Signilicat autem lepus homines timentes Deum: i: cit, quee inter caetera Veteris Testamenti prsecepta
qui non in semetipsis, sed in Crealore suo fiduciam m immunda prsenotatur. Transmiserunt autem reli-
liabent. Unde legitur in Salomone : Lepusculusptebs is quias peccatorum filiis suis, quando clamabant: San-
invalida qumcolloculin pelra cubilesuum (Prov. xxx).) guisejussupernos elsuperfdiosnoslros (Matth.xwn).
Unde dicitur in Psalmo : Petra refugium leporibus et Uem sus peccator recle inlelligens, el luxuriose vi-
erinaciis (Psal. cin). Pelra autem Christus est. Hinc
IC vens in Salornone : Circutus aureus in naribus suis
de Moysescribitur (Exod. xxxm), quod Icpusculus is mulier pulchra et falua (Prov.xi). Itern sus carna-
Domini Moyses steterit iir foramine petrae : quia in liura cogitationes sordidae,ex quibus ojreraprava vel-
passione Redemptoris spem salutis suec habuit. Eri- •i- ul decocta procedunt, in lsaia : Qui comedunt car
«07 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 208
nem suiitam, et jus profanumin vasis eorum (Isa. A quse perfidioedoctores, tanquam lauros, sequuntur.
LXV).Aper a feritale voeatus, ablata /Titlera el sub- Bovem Groeci boun dicunt. Hunc Latini irionem vo-
rogala p. Unde et apud Grsecossuagros, id est, ferus cant, eoquod lerranr lerat,quasi terionem. Noevius:
dicilur. Omneenim, quodferumestelimmiteabusive Trionum hic moderator ruslicus. Cujus latiludo pel-
agreste vocamus. AUiautem aprum dicunt esse nun- liuin a mento ad crura palearia dicunlur a pclle
cupatum, quod in Ioeis asperis commoratur. Signifi- ipsa, quasi pelearia. Inbubusergo aliquando luxu-
cat autem aper ferocitatem principum luijus sseculi. riosorum dementia , aliquaudo laboriosa forlitudo
Unde in psalmo de vinea Domini scriptum est: Ex- prsedicanlium , aliquando humilitas exprimitur Isra-
terminavit eam aper de siiva, et singularis ferus depa- elitarum , quod enim bovis nomine per compara-
stus est eam (Psal. LXXIX).Extenninavit extra ter- tionem luxuriosorum dementia designatur, Salomon
minosalque patriam suam ubique, dispersit quod, in indicat, qui cum male suadentis mulieris petulan-
gente contingit Judseorum. Aprum Vespasianum for- liam prsemisissel, adjunxil: Stalimque eam sequitur,
sitan debemus accipere, qui illis existit fortis et sae- quasi bos duclus ad viclimam (Prov. vu). Rursum,
vus. Per hoc aulem nomen significal Judseis esse quod bovis nomine labor praedicatoris exprimitur,
conlrarium, quia hoc animal inter caetera habere Legis verba teslantur, quae ait: Non obturabis os
videbatur immunditiam de silva, scilicet de genlibus, " bovi triluranti (Deut.xw ; I Cor. ix). Rursum quia
quacmerito silvis squalidis comparautur, quia adhuc bovis nomine plebs Israelitica figuratur, Propheta
insilee fructuoso germine non fuerunt. Singularem asserit qui Redemploris adventum denuntians dicit:
arrtem ferum Tiluur frliunr ejus memorat, qui reli- Cognovit bos possessorem suum, et asinus prmsepe
quas belli tanta populalione contrivil, ut gentem et Dominisui (Isa. t). Item ibi : Beati qui seminatis su-
civitatem.quasi herbarum j)abula, terribilidepastione per omnes aquas, immiltentes pedem bovis et asini
consumerel. Neccsse eniin fuil hoc vineaecontingere, (Isa. XXXII).Itembos diabolus in membris, hoc est,
cujus maceria videhalur esse deposila. Spirilaliter hserelicis. Iirde in Job : Fenum ut bos comedet (Job.
autem aper propter ferocilatem et fortitudinem ni- XL). Vacca quasi boacca, estenim ex qualitate mo-
miam diabolus intelligi potest. De silva autem dixit, bilium nominum, sicut leo lesena, draco dracacna.
quia cogilationes ejus agrestes aviseque semper exi- Hoec aliquando in bonam significalionem sensum
stunt. Juveucus diclus eo, quod juvare incipiat ho- trahit, ut est illud in Lege (Num. xix), ubi vacca
nrinuiu usus in colenda terra, et quia apud gentiles rufa aetatis integra, et quae non traxcrit, immolari
Jovi semper ubique juvencus immolabatur, nun- jubetur in expialione sancluarii Domini. Solet per
quam taurus, nani in vicliniis oetas etiam considera- masculinum fortiludo, per femineum vero infirmi-
balur. Taurus Graecum nomen, sicut el bos. Indicis tas designari. Quid ergo per vaccam, nisi assumpta
tauris color fulvus est, volucris pcrnicitas, pilis in ad sacrificium infirmitas incarnalionis Dominicse,
contrarium versis. Capul circumfleclunl flexilitate, figuralur. De quo scriptum est: Quia et si mortuus
qua volunl : tergi durilia omne telum respuunt, im- est infirmitale, sedvivilex virtule (II Cor. xnr). Bene
miti ferilatc. Taurus Chrislus. In Genesi : El fu- autem vacca lreecrufa dicitur, quia videlicet ejus hu-
rore suo subnervaverunt laurum (Gen.xux). Ilem manitas rubra per cruorem passionis fuit. Êias
tauri, poleslates saeculihujus, cornu superbiic bumi- humanitalis Domini integra esl, omuia ejus opera-
les piebes ventilantes, de quibus in Jeremia : Mu- tio pcrfecla. In qua videlicet humanitale macula nou
gistis ul lauri (Jer. L). Et alibi : El tauri cum poten- fuit , quia el veraciter de eo scriptum est: Qui pec-
tibus(Isa. xxxiv). Tauri et in bonam et in adver- catum non fecil, nec dolus inventus esl in ore ejus
sam partem significationem trahunt. In bonam quo- (Isa. Lin). Bene autem subditur : JVee poriaverit
que, ut esl illud in Evangelio : Ecce prandium meum jugum (Num. xix). Quia ergo Dominus nulli succu-
paravi, el altilia occisa sunl, el omnia parata (Matth. buit, jugum minime portavit. Bene autem dicittir :
xxu). Quid, ergoper tauros, nisi Patres lestamenli Immolavil eam inconspeclu Domini (Ibid.). Redem-
veleris significantur ? nam dum ex perraissione legis . ptor enim noster in conspectu hominum quasi exstin-
retribu- " clus
acccperant, qualenus adversarios suos odii est, sed in conspectu Patris immolatur , quia
tione perculerent, ut ita dicam , quid aliud quara quod anle oculos hominum pcena, hoc ante oculos
tauri erant, qui iniinicos suos virtulis corporesecornu Patris sacrificium fuit. In malam vero partem vacca
feriebanl? Quid vcro per altilia, nisi novi testamenti accipitur, quando lasciviam hominis peccantis ex-
Patrcs figuranlur, qui drnn gratiam pinguedinis in- primit, ul est illud Propheticum : Vacca lasciviens
ternac percipiunl, oeiernis desideriis innitentes, ad Ephraim (Ose.is). Et iterum, Ephraim, inquit, vi-
sublimia coiileniplationis suse penna sublevantur. tv.la docta diligere triluram : et ego transivi super
In contrariam vero partem tauri positi accipiuntur, pulchritudinem colliejus (Ose.x). Vaccaplebs Judaica
ut est illud in psulmo : Conciliumtaurorum inter vac- credens in Chrislo, ut in Isaia : Nutriet homo vac-
cas populorum (Psal. LXVH).Hic per tauros haereti- cam boum, id est, Christus, el duas oves, prm uber-
cos significat indomitos, qui erecla cervice seducunt tate lactis comedetbutyrum (Isa. vn). Vaccae fideles
animas innocenles, et ad suum gregem Irahunt, in Ecclesia, quoriim figuram vaccaeillse gerebant,
quos infelici persuasione decipiunt. Vaccae quoque quse arcam Domini irr terra Philistinorum reporta-
popuiorum suni mulieres duclili voluutate levissima;, runt. Yaccse, animse carnalibus vitiis plensc, ut in
ono DE UMVERSO LIBRI XXII. - LIB. VII. 21fi
psalterio : Concilia laurorum inter vaccas populorum A hoc pervenire meruerunt, ut deserentes cceu ter-
(Psal. LXVII).Vaccse,divites saeculihujus, ut in Amos: racque Creatorem Deum, sihi facerent similitudinem
Auditeverbum Domini, vaccm pingues (Amos IV). Vi- vituli fena comedentis. De sanguine ergo et adipe ac
tulus et vitula a viriditate vocati sunt, id est, eetate pinguedine pecudum , quse in lege offerebantur, hic
viridi, sicut virgo. Vitula ergo parva est, et non- pauca inserenda sunl. Sanguis vis est animse, ut qui-
tluni enixa, nam enixa juvenca est, ut vacca. Vi- dam volunt: de cujus natura disputandi licentia non
tulus ergo in bonam partem accipitur, quando inno- conceditur, quia origo ejus secreta soli Deo cognita
centiara fidelium demonstrat, aut sinceram laudem est, sed ad basim altaris secundum legis prseceptum
pire devotionis. Unde scriptum est: Reddemus vilu- effunditur, id est, poteslati divinaeet intellectui reser-
lumlabiorumnostrorum(Ose.xi\). Et in psalmo : vatur. Quid enim est sanguinem comedere, nisi de
Imponent super altare tuum vitulos (Psal. L). Vitulos animae origine dispulare ? Sanguis opera carnis, ut
quippe posuit aut pro innocentibus, quorum aetas in Apostolo : caro et sanguis regnum Dei non possi-
prima est, et a j'ugo peccati cervix probatur aliena, debunt (I Cor. xv). Sanguis peccatum significat, ut
et ideo in tali verbo permansit, ut actum illum in Amos: Sanguis sanguinem leligit, propter hoc luge-
prseterilae legis indicaret fuisse rerum imaginem fu- bit terra (Ose. iv). Sanguine sanguinem tangere, est
turarum, sive illos proedicatores Evangelii promittit, B peccala peccalis conjungere : siquidem omne pecca-
quorum imaginem in vituli figura Lucas Evangelista lum occidens animam sanguini comparatur, sicut in
suscipit, qui non mugitibus aera verberarent, sedI propheta pro peccalore dicitur : Sanguis ejus super
orbem terrarum Dominicae fidei praedicatione com- caput ejus (Ose. xir). Adeps pinguedo gratiae divinse.
plerent, sive illos magis vitulos debemus advertere, In psalmo : Sicut adipe et pinguedine replealur
qui animas suas in hosliam suavitatis sacris altari- (Psal. LXII).Adeps compnnctionem cordis sancto-
bus obtulerunt. Nam et pater Auguslinus, cum de. rtim. In Levitico, et imposito desuper holocauslo ado-
figuris illis evangelicis ageretur, quodam loco ipsumi lebit adipes pacificorum (Lev. vr). Adeps, spiritalis
Dominumvitulum dicit, qui se hosliam obtulit pro) gratise inlellectus : ut in psalmo : et adipe frumenti
salute cunclorum. Quapropter sive de adolescenti- satiat le (Psal. CXLVHJ. Adipes, quoeoperiunt genita-
bus, sive de praedicatoribus, sive de martyribus sen- lia, quse comedi prohibenlur, animee origo, sicut et
tialur, tales tantum Propheta vitulos altaribus Do- superius de sanguine dictum est, a quibusdam signi-
mini potuit promiltere, quos Christianae religionii ficari vJ.Jelur in Levilico:Adeps crassitudo maliliee,
noverat convenire. Vitulus Christus in Evangelio : ut in psalmo: Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum
Adducite vitulum saginatum et occide (Luc. xv). Etl (Psal. LXXII) . Item ibi: adipem conchtserunl(PsaL xvi).
in aliam partem : Et comminueseos, tanquam vitu-. C *- Crassitudo durilia est cordis. ln
propheta : Incrassa-
los Libani (Psal. xxvm). Vituli, sancti fide crescen- tum est cor populi hujus (Isa. vi); et in Job: Operuit
tes et aj'ugo legislibera colla habentes. Viluli,Judaeii crassitudo ejus faciem, et rfe lateribus ejus arvina rfe-
lascivientes. In psalmo : Circumdederunt me vilulii pendet (Job. x\). Medulla, cogitationes sanclae sive
mutti, tauri-pingues obsederunt me (Psal. xxi). TuncB compunctio ex intimo corde procedens in psalterio :
crgo in malam partem viluli significatio trahilur, ? Holocausta medultata offeram libi (Psat. LXV),et in
quando pelulantiam atque lasciviam significat per- malam partem de reprobis in Ezechiele dicitur : Et
versorum. Unde filii Israelindeserto perversa menlee iniquitates eorum in ossibus eorum (Ezectt. xxxn).
idololatriam in similitudine vituli exercuerunt, et,( Bubali vocati per derivationem, quod sint similes
Jeroboam, relicto Dei templo, quod erat in Je-„ boum, adeo indomiti, ut pro feritate jugum cervici-
rusalem, simulacrum vituli finxit, et divino cultua bus non recipiant, hos Africa procreat. Uri agresles
honoravit. Hincscriptum est in psalmo : Feceruntlt boves sunt in Germania, habentes cornua in tantum
vilulum in Choreb et adoraverunt sculptile (Psal.c\). |# protensa, ut regiis mensis insigni capacitate ex eis
Choreb verointerpretalur Calvaria,ubi postea Domi- gerulae tiant. In bubalis aulem vel uris possunt ac-
nuih crucis palibulo carne constat occisum, ut in„ , cipi superbi doctores et dominatores plebis, qui ha-
ipso eodemque nomine jam tunc et illo deserto Cho- bentes similitudinem bonorum doctorum in gradu
reb culturam Domini perfidi nefanda praesumptione e vel officio, quod gestant: sed superbia lumentes, et
violarent, quorum posteritas erat in Calvariae loco 0 in cornihus potentiee mundanae potius confidentes
crucifixura Dominum Christum.IUudquoque sestimo 0 quam in divinum auxilium, contra Apostolum eli-
considerandum, quod dixit, adoraverunt sculptile;; gunt dominari in cleris, non forma fieri gregis, qui-
quia in Exodo legimus vitulum conflatilem collatis |s bus Dominus per prophetam comminatur, dicens :
ornamentis monstruoso quodam indicio fuisse for- Vm pasloribus Israel, qui pascebant semetipsos. Nonne
matum. Sed duas res hic dictas debemus habere, id d greges pascuntur a pastoribus ? Lac comedebatis, et
est quod vitulum adoraverint in deserto, et sculptilia,a lanis operiebatis, et quod crassum erat, occidebalis;
vel simulacra in repromissionis terracoluerint; quod l(j gregem aulem meum non pascebatis: quod infirmum
in subsequentibus ipse dicturus est : et mutaverunt %t erat, non consolidastis : et quod wgrotum, non sana-
gloriam suam in similitudinem viluli munducanlis fe- ,_ stis : quod fractum esl, non alligastis : et quod abje-
num (Ibid.). Gloria eorum fuit adorata divinitas, S) ctum est, non reduxislis : quod perierat, non qumsislis:
quam infelici commutatione pendenles usquc ad ltj scd cum austeritate imperabatis eis et cumpotentia
211 i*. ilABANI MAUitl ARCIHEP. MOGUNT. OPEUUM PARS II. 212
Usa. xxxiv). Camclis causa nomcn dedil, sive quod, A solulus vel fundens : Saba conversio vel caplivitas.
quando oneranlur, rrt breviores ct humiles fianl, Cetlar tcnebrw : Nabaiot prophetiw. Greges igilur ca-
accumbanl (quia grseci camai humile et breve dictint) mclorum, id est, divitum et peccalorum, iniquitatis
sive quia ctirvus est dorso. Camur enim verbo vinculis resoluti, et animas suas effundentes Deo,
graeco curvrrm significat. Hos licet et alioeregiones operient Jerusalem muneribus ; et omnes de capti-
mittant, sed Arabia plurimos : differunt autem sibi. vitate venient, et conversione sua aurum fideiel thus
Nam Arabici bina tubera in dorso liabcnt, reliqua- sacrificii deferont: intantuni proficientes, ut et aliis
rum regionum singula. Carnelivero nomine aliquando preedicent salutare Dei. Asinus et asellus a sedendo
in sacro eloquio Dominus, aliquando autem gcnli- dictrrs, quasi aseddus : sed lroc nomen quod magis
lium superbia exprimitur, quasi cxcicsceiilc desu- equis conveniebat, ideo hoc animal surapsit quia
per tumore tortuosa. Dromeda genus camelorum est priusquam equos caperent homines, lmic proesidere
ininoris quidem staluroe, sed velocioris, imde el no- coeperunt. Arrimal quippe lardum,et nulla rationere-
rnen habet. Nam dronros Greecc cursus velocitas nitens, slatira ul voluit, sibi bomo substravit. Asi-
appeUalur : centnm et amplius millia uno die per- norunr qtioque vel asinarum nornine aliquando
gcre solet. Quod animal, sicut bos ct ovis et came- Iiixuriosorum pctulantia, aliquando niansuetudo sim-
lus, ruminal. Ruminatio autem dicta est a rtima B plicium , aliquaiulo stultitia gentilium designatur.
eniineiite gutturis parte, per quain dimissus cibus a Asiiius cniiii mystice, quod brutum et libidinosum
ccrtis revocatur animalibus. Camclus autem aut est aninral, aut gentilem populum (ut diximus) signi-
Cliristi hnmilitatem significat, qui onera peccatoruin ficat, sttper qtiem Dominus sedere dignatus est ad
nostrorum porUrhat, aut gentilcm populum conver- Hicrosolymam tendens, ut eum subjeclum faceret, et
siun ad fidcni Chrisliaiiiira. Ouod in Evangelio Domi- ad coclcsslempatriam perduceret: aut stultum ho-
ims ait : Facilius esl camelum per foramen acus traits- minem, ct liixuriam istius mrindi tantummodo se-
ire quatn diviteminlrarc in regnitm cmlorum (Mutlh. ctantem. Unde Jacob ad Issachar filium suura, qui in-
xix), oslendit, faeilins Christum pali pro dilectori- terprelatur merces, ait : Issachar asinus fortis accu-
bus saeculi, qtiam dileclores soeculi ad Christura bans inter terminos, vidit requiem, quod esset bona,
posse converti. Cameli enim nomine se intelligi vo- et terram, quod optimu, ct supposuit humeriim suum
luit, quia sponle humiliatus infirmilatis noslroeonera ad porlandum, factusque est tribtttis serviens (Gen.
suscepil. In quo enim manifesiius intelligitur, quain XLIX).Gentilis ergo populus , quem Dominus san-
in ipso, quod scriptuin cst : Qitanto magnus es, hti- guinis sui pretio mercatus est, prius quasi brutum
milia tein omnibus(Sir. m). Peracumautemptiiiclio- et litxuriosum aniinal crat, niillaque rationc subsi-
nes significantur, per piinctioncs dolorcs in passione C slens. Nunc vcro fortis est, Salvatori nostro mentis
stiscepti. Foraincn ergo acus dicit angustias passio- occulta subigens, ac Redemptoris dominio colla sub-
nis, qua scissa nostroe quasi vestinienta nalurac quo- jicicndo, jugum disciplinoeevangelicaeperfert. Unde
dammodo resarcire, id est, recupcrare dignalus est, et factus est tribulis serviens, hoc est, regi et Chri-
quatenus post lapsum melius reformali gaudeamus sto suo fideibona opernmque bonorum munera offe-
ad testimonium Apostoli dicentis: Qukunque enim rens. Itenr asinus lromo stullus. In Deuleronomio :
in Christo baptizati eslis, Christum induislis (Gal. m). Non arabis in boveet asino (Deut. xxn); id est, stul-
Alii camelum Dominum Jesum Christuni intellexe- tum preedicalionesapienti non socies. Asinus syna-
riint, pro eo, quod, hurailiando semetipsum, pccca- gogam Judieorum significat. In Genesi: Ligans ad
toruin nostrorum onera portavit. Camclus, amor vineain ptillum suum, et ad vilem, o fiti mi, asitiam
s;eculi, cujus figuram camelus ille gerebat, qucai suam (Gen. XLIX).Asinus corpus hominis : undc in
Rebecca nuptura viro suo Isaac descendit ac rcliquit. libro Jtidicum scriptum est: Qui ascendilis super ni-
Camcli peccatores moribus disiorti, ut iii Judiciui): tentes asinos (Jud. v). Item ibi de asina filiae Caleph,
el cameli eorum sicut tocustte in multitudine (Jud. qux aniineegerit imaginem, dicilur: Cumque suspi-
vn). Et in lsaia de Hierusalem scriptiun est: Inttn- in rassel sedens in asino (Jud. i). Prinrogenita asini
datio camelorum operiet le, dromednrii Madiun el exordia vitae luxuriosae, ut in Exodo : Primogenita
Eplia. Omnes de saba venient, anrum et thus defeten- asini redimesove (Exod. xxxiv); ttinc enim stultum
tes, et laudem Domino annuntiantes (Isa. LX).Signifi- hominera significat asinus, quando peccati onera
cat enim hoecsententia conventum nationum ad Ec- portantern el usque ad finem vilee libidines carnis
clesiam Christi. Madian et Epha regiones sunt trans exercentem demonstral. Unde scriplum est, quod
Arabiam fertiles cameloruni. Omnis provincia voca- Ana dum pasceret asinos patris sui Sebeon, invenit
tur Saba, unde venit Saba regina ad Salomonem. aquas calidas in deserlo. Hinc de luxuriosis per
Cedar autem regio Sarracenorum est, qui Ismaclitae prophetam dicitur: Qttorum carnes sunt ttt carnes
dicuntur, et in Nabaiolh unus est filiorum Ismael, asinorum (Ezech. xxm). Onager interprelatur asinus
ex quorum nominibus soliludo vocatur, quoe fruguin ferus.Onon quippe Greeciasinum vocant, agrion ferum.
inops , pecorum plena est. Per familiaria ergo no- Hos Africa rnagnos babet et indomitos et in deserto
inina genliunr barbararum, quee vicinee sunt Ismae- vaganles: singuli autem feininarum gregibusprocsunt:
litis, lotius mundi conversio jrrocdicalur. Mathan liascenlibus masculis eos zelant, et testiculos eorum
in
enim in hoc loco interpretatur iniquitas et Epha morsu detruncant, quod caventes matres carum
215 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. VII. 214
secretis locis occultant. Significal auteni Onagcr A , (Exod. xv). Et rtirsus: Qtiadrigas Pharaonis, et
ant Judaicuni populunr aut hominem eremitain. exercilum ejus projecil in tnare (Ibid.). Sunl equi,
Judaicum autem populum significat in psalmis ubi quos Dominus asccndit, et circumeunt oninem ter-
scriptum est: Exspectabunt onagri in siti sua (Psal. ram, de quibus dicitur: Et equitatus tuus salus.
cm). Cum superius dixerit bestias silvarum aquis Sunt autemequi, qui ascensores habent Diabolum et
decurrentibus esse polatas, onagros jam nunc ponit angelos ejus. Jrrdas equus ejus eral : sed donec
sitim suam exspectare: scilicet Judaeos, qui negle- ascensorem habuit Dominum, de equitatu salulis fuit
xerunt fluenta diviuaepietatis haurire. Onager enim cum cseteris, et cum Apostolis missus oegrotis salu-
sylvester asinus est, qtri inter reliqua animalia cor tem, et sanitatem languentibus praestitit: sed ubi se
dicitur habef e pinguissimum. Quod genus quantum Diabolo substravit (post buccellam enim introivit in
patiens est domitum, tantuin seevissimum redditur, eum Satanas [Joan. xrrr]), illius habenis ductus
cum silvis retinentibus efferatur. His obstinati Judaei adversum Domiiium et Salvatorem nostrum coepit
nierito comparantur, quia ferocia mentis et callosa equitare. Omnes enim, qui persequuntur sanctos,
laliiitale durati sunt, nec satiari cito poculis vitali- equi sunt hinnientes : sed habent ascensores, quibus
bus adquiescunt: nam quod dicit, exspectabunt, illud aguntur, angelos malos, et inde feroces sunt. Domi-
significat, quod frequenter dictum est : quia in fine B J nus ergo equunr et ascensorem projecit in mare, et
socculi, Helia et Enoch vcniehtibus, creditura est faclus est mihi in saltilem. Equi peccatores inlelli-
multitudo Judoeorum. Rursus in Iibro Job Dominus guntur et luxuriosi homines, ut in Jcremia : Equi
dixisse fertur : quis dimisit onagrum liberum, el vin- emissarii; unusquisquead uxorem proximi sui hinnie-
culaejus quis solvit, elc? (Job. xxxix). Subaudis, nisi bal (Jer. v). Equus, carnalis potentia. In lsaia : Vw
ego. Onager enim, qui in solitudine commoratur, eo- quia ascenditis super equos ut descendalis in Mgy-
rum vitam significat, qur remoti a lurbis popularibus plum (lsa. xxx). Et in psalmo : Dormilaverunt, qui
conversanlur. Liber ergo dimittilur, qui calcatis ter- ascendertmt equos (Psat. LXXV).Quod autem equi
renis desideriis appelilu onerum temporalium, secu- rufi et varii nigri et albi in propheta Zacharia appa-
ritate mentis exoneratur : et vincula ejus quis solvil? ruisse leguntur, aut castigationem peccantium de-
subandis, nisi ego. Solvuntur enim uniuscujuscunque sigi)3t, aut consolationem conversorum. Scriptum
sancti vineula, dum divino adj'utorio interna deside- est enim in Zacharia, Domino dicenle : Ego irascor
riorum carnalium retinacula disrumpuntur. Cui dedi super gentes opulentas. Quia ego iratus sum parum,
habitaculum in solitudine, et tabernacula ejus in lerra ipsi vero addiderunl in malum (Zach. i). Et rnrsum
salsuginis'(Ibid.). Nam remoti viri, id est, a carnali- ipse propheta ait: Vidi per noctem, el ecce vir ascen-
bus desideriis alieni hoc silenlium menlis inhabitant: C dens super equum rufum, et ipse stabat inter myrteta,
ut turba desideriorum carnalium non premantur. Et quw erant in profttndo : et post eum equi rufi, varii et
tabernacula onagri hujus in terra sunt salsuginis. albi, etc. (Ibid.). Nox, in qua cernitur visio, obscu-
Salsrrgo incendere sitim solet. Et sancti viri quam- ritas mystice visionis intelligitur. Vir, qui ascendit
diu in hiijus vitoe tabernaculis degunt, ad supernam super equum rufum, Donrinus atque Salvalor est,
palriam desidefii sui quotidianis aestibus accendun- qui ciispensationem nostree carnis assumpsit. Myr-
tur. Onager, arrogans quisque, id est, amator vanee teta atitem, quse erant in profundo, inler quse stare
glorisc : ul in Jeremia : Onager assuetus in solitudine describitur, angelicse intelliguntur potestates , quoc
desiderio animm sum traxit venlum amoris sui (Jer. ei eiiam in carne posito ministraverunt. Equi rufi
n), id est, spiritum superbise. Onagri principes Ju- varii albi, Apostoli et aposlolici viri intelliguntur :
daeorttm, ut in Jeremia. Sed et onagri stelerunt in quorum alii irr martyrio coronali sunt, et appellan-
rupibus, traxerunt ventum quasi dracones (Jer. xiv). tur rufi : alii operibus et doctrina ac varietate signo-
Equi dicti, eo quod quando quadrigis jungebanlur, rum varii nrmcupaiilur. Alii virginitatis decore, inle-
aequabantur, paresque forma et similes cursu copu- gritateque cordis ornati, et purilate cprdis, cernere
labantur. Caballus antea a cao dictus, propter quod ri , Deum in praenriosusceperunt. A Domino enim missi
gradiens ungula impressa terram concavat: quod sunt Apostoli, ut tolrrm mundura evangelica proedi-
reliqua animalia non habent: inde et sonipes, quod catione complerent, qui poslquam opus expleverunt
jiedibus sonat. Equus vero aliquando in bonam par- reversi sunt ad magni consilii Angelum, qrri stabat
tcm vertil significationem : aliquando in malarn. In inter eos, et dixerunt ad eum: Perambulavimus ter-
boiiam partem, ut est illudllabacuc prophetae: Ascen- ram, et imptevimusopus, quod nobis injunctum est :
dens, inquit, snper equos luos et equitalus tuus sa- et ecce ontnis terra habitalur et quiescit a bellis vitio-
nitas (Habac. III). Et in Job divina vox ait: Nunquid rum, et quoe ante erat deserla u Domino nunc ejus
prwbebis equo fortitudinem, aut circumdabis collo habitatio esl. Quod ait : anno septuagesimomiserebi-
ejus iiinnitum, etc. (Job. xxxix). Hic equus proedicatur Jerusatem et urbibus Juda : liic est sensus: ut
tores sancti inlelliguntur, quorunr sessor Dominus verapax non fiat, nisi septuagesimo anno, id est,
est, qui eis forlitudinem, hoe est, constantiairi men- oeterno sabbato: nec Jerusalem, id eSt, Ecclesia
tis dat, et sonum sanae praedicationis. E contrario selerna quiete, nisi post laborem sex aetatum, sine
vefo de alia speeie equorum in canlico Exodi scri- omni perturbatione in seplima requiescet. Verba
pttitn est: Equum et ascensorem projecit iu mare consolatoria dona sunt sarrcti Spiritus, et pignus
215 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS II. <MR
hsereditatis nostrse, quam percepluri erimus postt A multiplex, millia Imtantium, Dominus m Ulis (Psat.
Babylohise, id est, hujus mundi captivilatem. Quod1 LXVII).Sanctoruin ergo unanimitas virtus esl Do-
autem in prophetis legimus bigas et quadrigas, .juxtai mini, quam ille, velut auriga insidet, et ad volunta-
allegoriam aut lempora regnorum, aut principatumi lis suse minislerium moderatur. Sed ut istum cur-
vel actum ipsorum ostendit. Nam bigas in lsaia le-- rum ostenderet non equis deditum, sed humanis
gimus, et in Zacharia quadrigas. Ita quoque ibi scri- cogitationibus attributurn, ait, decem millia multi-
ptum est: Levavioculos meos, et vidi, el eccequatuor plex: quod bene ad innumeros populos non ad equos
quadrigw egredientes de medio duorum montium: etj, noscitur pertinere. Subj'unxit : millia Iwtantium,
monles, montes wrei. In quadriga prima equi rufi, et\ quod ulique de fidelibus debel iutelligi. Et ut osten-
in quadriga secunda equi nigri, el in quadriga terlia: deretur lsetitiseplenitudo, ait: Dominus in illis : qui
equi albi, et in quadriga quarla equi varii fortes(Zach. magnae exsultationis est cumulus, et bonorum om-
vi). De quadriga prima equi rufi erant et cruenti et nium dulcedo mirabilis. Item in aliam partem cur-
sanguinarii et Babylonise crudelitate terribiles : in rus societas intelligitur impiorum vinculb peccato-
quadriga secunda equi nigri regiium Medorum et rum alligata : de quo in Exodi canlico scriptum est
Persarum, qrrod bigse sedens et egrediens per As- (Exod. xv), ut supra ostendimus. Porro equites
sucri regis edictum mortem omnium JudoeorumIri- "' singulares ideo currere dicunlur, quia singulariter
sli nunlio praeferebat : in quadriga tertia equi albi unusquisque cursura vitse liujtis aeque transit, alius
Macedones, sub quorum imperio de Anliocho Macha- alio tempore sequens aliura, per unam tamefi viam
baeorum victoriam legimus : in quadriga quarla equi mortalitatis usque ad propriam metam mortis.
varii forles. Scirnus enim Romanorura reges alios in Equites enim in bonam parlem et in malam possunt
gente Judoea fuisse clementes, ut Gaium Coesarem, accipi. In bonam, quando domatores vitiorum signi-
Auguslum et Claudium: persccutores alios atque ficanl: in malam autem, quando superbi homines
terribiles, ul Gaium vel Neronem, Vespasianum et in mundana potentia confidentes praefrgurantur.
Adrianum. Propheta ergo queerente, quid sibi an- Mulus autem ex Graeco tractum vocabulum habet.
gelus, qui loquebalur, vellet significare, quem cer- Graeceenim inde vocatur, quodjugo pistorum sub-
neret: angelus qui loquebatur in eo, respondit et aclus tardas molendo clucat in gyrum molas. Judsei
narravit qualuor ventos esse cceli, id est, qualuor asserunt quod Ana abnepos Esau equarum greges
plagas mundi, quoe vocantur Graece climata : quse ab asinis in deserto ipse fecerit primus ascendi : ut
assistunt et parent Domini volunlati. Nihil enim hsec mulorum inde nova contra naturam animalia na-
quatuor regna, qrrsediximus, absque Domini volun- „p>scerentur. Onagros quoque ob hoc missos esse ad
tate fecerunt. Ita juxta allegoriam in quadriga duo asinas, et ipsum istiusmodi reperisse concubitum,
testamenta, sive ipsorum testamentorum in praeceptis ut velocissimi ex his asini nascerentur. Mulus
charitalis preedicatores, seu eliam duo populi vel enim, quod oneriferum est animal, significat stulti-
ipsoriim popillorum doctores possunt inteiligi, hoc tiee secutores. Quam Absalon mulo sedens, et sedi-
cst, Judaeorum et genlium, quibus Christi potenlia tionem contra palrem levans,secutus,merilointeriit.
praesidensregimen congruum proestat. ltem in qua- Proinde Psalmista auditores suos compescit dicens :
driga quatuorevangelistoesive quatuorevangelia pos- Notite fieri sicut equus et mulus, in quibus non est
siint accipi, vel quatuor virtutes principales, hoc inlellecius. In camo et freno maxillas eorum con-
csl, prudentia , justitia , fortitudo , temperanlia. stringe (Psal. xxxi). Prohibet ergo huj'uscemodiho-
Quae currui Domini bene conveniunt, quia per mines diabolicis fraudibus insideri, et vitiorum one-
ipsas eleclos suos in viam j'ustilise dirigens perdu- ribus prsegravari : ne male obediendo superbiae
cit ad regnum perpetuum. Currus autem a cursu di- magis partibus addicantur. Veruni istis talibus quid
ctus, vel quia rotas lrabere videtur. Currus enim dicit esse faciendum ? scilicet quod animalibus im-
sanctorum angelorum societatem, aut sanctorum prudentibus. His enim comparationibus stultos ho-
lrominum unanirnitalem mystice designat, in quibtis p0 mines veritati subjicit. Nam quod ait, in freno, ad
Doininus volunlatis suae regimen exercet. Unde in equum pertinet. Frenum enim a fero retinendo di-
curru igneo legitur Elias sublatus in ccelum (IV ctum est. Ferum quippe antiqui caballum dixerunt.
Reg. n) : ut videlicet aperle monstraretur, quia ho- In camo, ad mulum respicit. Ergo hsec duo anima-
mo purus adjutorio egebat alieno. Per angelos quippe lia supradicta cobibent ista retinacula : ut ad arbi-
facta illa ct ostensa sunt adjumenta : quia nec ad trium jubentis incedant, ne suis voluntatibus effe-
coelum quidem aereum per se ascendere potuit, rantur. Maxilla vero adminicula sunt animalium,
quem naturee suse infirmitas gravabat, Redemptor quibus esca manditur, ut corporis vila procuretur.
autem noster non curru, non angelis sublevatus le- Ipsas ergo maxillas perfiguram et allegoriam dicit
gitur : quia is qui fecerat omnia, nimirum super inobedientibus debere conslringi, id est, copias vi-
omuia sua virtute ferebatur. Illuc enim reverteba- ctuales parcius dari : ut jejuniorum necessitate con-
tur ubi erat; et inde redibat ubi remanebat: quia clusi Crcatoris subdantur imperio. Induslria quippe
qui per humanitatem ascendebat in ccelum, per di- humana diversum animal coegit in coitu : sicque
vinitatem et terram parilcr conlinebal et cochim. . adulterina commislione genus aliud reperit, sicut
Item lcgitur in Psalmo : Cumts Dei dcccn: millia ct Jacob contra naturam colorum similitudines pro--
211 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. VIII. 218
curavit (Gen. xxx). Nam tales fetus oves illius con- A felus pariant. Hanc enim feminanim csse naturam
cipiehant, quales umbras arietum desuper ascenden- dicunt, ut quales conspcxerint sive mente concepe-
lium in aquarum speculo contemplabantur. Denique rint in extremo voluptatis sestu quando concipiunt,
et hoc ipsum in equarum gregibus fieri fertur, ut talem et sobolem procreent. Etenim animal in usu
gcnerosos objicianl equos visibus concumbentium : venereo formas exlrinsecus intus transiniltit, eoruiri-
quo eorum similes concipere et creare possint. que saliata typis, rapit species in propriain qualita-
Nam et columbarum specierum dilectores depictas tem. In animantibus bigenera dicuntur, qiioeex di-
ponunt pulcherrimas columbas hisdem locis, quibus versis nascunlur, ut mulus ex equa et asino, burdo
illoeversantur : quo rapiente visu similes generent. ex equo et asina, ibride. ex apris et porcis, tityrus
Inde est, quod quidam gravidas mulieres jubent ut ex ove et hirco, muscus ex capra et ariele. Est au-
nullius intueantur pessimos animalium vultus, ut cy- temdux gregis.
nocephalos et simias, ne visibus occurrentes similes
LIBER OCTAVUS.
CAPUT PRIMUM. B demit. Qui bene catulo dormienti tribus diebus et

De bestiis. tribus noctibus comparatur : quia triduo in sepulcro
Bestiarum vocabulum proprie convenit leonibus, jacens somnum mortis implevit, et ipsa morte mor-
pardis, tigribus, lupis, vulpibus, canibusque, et sitis imperium vicit. De quo in Genesi scriptum est:
miis, et cseteris quse vel ore vel unguibus sseviunt, Qn&si catulus leonis, quis suscitabit eum ? (Gen.
exceptis serpenlibus. Bestiae dictae a vi, qua sae- XLIX).Leones praepositi Ecclesiae intelliguntur. Unde
viunt: ferse appellalse, eo quod naturali rrtantur in templo Domini leones cum bubus ex sere in basi-
libertate et desiderio suo feranlur. Sunt enim libus templi fieri praecipiuntur. Item leo per figuram
berae eorum voluntales, et lruc atque illuc vagantur, sanctorum doctorum impavidum ccetum significat,
et quo animus duxerit, eo feruntur. Leonis vocabu- quorum rugitus, hoc est, prsedicationis vox terret
lum ex Grseca origine inflexum est in Latinum. adversarios. Unde scriptum est: Leo fortissimus
Groece enim leon vocatur, etest nomen nothum, bestiarum, ad nutlius pavebit occtirsum (Prov. xxx).
quia ex parte corruptum est: leoenavero totum Et in Amos : Leo rugiet:. quis non timebit? Dominus
Graecumest, sicut et dracaena. Ut autem leaena Iea loculus est: quis non prophelabit ? (Amos in.) Item
dicatur, usurpatum est a poetis. Leo autenr Graece, leo in contrariam partem ponitur, quando saevitia
Latine rex interpretatur co, quod princeps sit om- iC ejus demonstratur, ut est illud Pelri Apostoli: Vigi-
nium bestiarum. Cujus genus trifarium dicitur, e lale, inquit, et orale : quia adversarius vester Diabo-
quibus breves, et juba crispa, imbelles sunt: longi, lus, tanquam leo rugiens , circuit, qumrens quem de-
et coma simplici, acres. Animos eorum frons et voret (I Petr. \). Rursum in Job scriplum est : Rugi-
cauda indicat: virtus eorurn in pectore esl : firmi- tus leonis, et vox temnm, et dentes calulorum leonum
las in capite. Septi a venatoribus terram contuentur, contrili sunt (Job. iv). Leaense autem nomine ali-
quo minus conspectis venabulis tcrreantur. Rolarum quando sancta Ecclesia, aliquarido Babylonla de-
timent strepitus, sed ignes magis. Cum dormicrint, signatur. Pro eo enim, quod contra adversarios au-
vigilant oculi: cum ambulant, cauda sua cooperiunt dax est, lesena Ecclesia dicitur, sicut ejusdem beati
vesligia sua, ne eos venator inveniat. Cum genue- Job vocibus approbatur, qui derelictam ab Ecclesia
riulcatulum, tribus diebus et tribiis noctibus catu- Judaeam indicans ait: Non calcaverunt eam filii in-
lus dormire fertur : lunc deinde palris fremitu vel stitorum nec perlransibit peream lemna (Job. xxvnr).
rugitu veluti treinefactus cubilis locus, suscitare di- LeaenaEcclesia in Job : Nunquid capies lewnm prm-
citur calulum dormientem. Circa hominem leonum dam ? uul animas catulorum ejus implebis ? (Job.
natura mitis est: ut, nisi laesi, nequeant irasci. Pa- xxxrx.) Catuli lesenoe, Apostoli ubi el supra. Ali-
tet enira eorum misericordia exemplis assiduis. 1D quando leoenaenomine lrujus mundi civitas, id cst,
Prostratis enim parcunt, captivos obvios in palriam Babylonia exprimitur , quee contra vilam innocen-
redire permiltunt, hominem non nisi raagna fame tium immanitate crttdelitatis effrenatur : quse anti-
inlerimunt. Leo enim, qui rex est bestiarum, per quo hosti, quasi ssevissimo leoni, sociata, perversse
forlitudinem typum tenel Christi, qui est rex regum pcrsuasionis cjus semina concipit, et reprobos ex se
et dominus dominantium, de quo scriptura est in filios ad similitudinem illius quasi crudelis catulos
Apocalypsi : Ecce vicil leo de tribu Juda, radix Da- gignit. Cattili autem leonum suni quilibel reprobi ad
vid, aperire librum et solvere septem signacula ejus iniquam vitam malignorum spirituum errore gene-
(Apoc. \). Unde et Jacob patriarcha dixit in benedi- rali: qui et simul omnes universam hiundi civita-
ctione Judae filii sui : Catulus leonis Juda. Ad prw- tem, quam praediximus Babyloniam, faciunt, ct la-
dam, fili mi, ascendisti (Gen. XLIX); quoniam Chri- men idem singuli Babyloniae filii quasi non Ieaenae
stus nascendo parvulus facttrs esl, et in crticem plene catuli vocantur. Sicut enim Sion lota Ecclesia
ascendens, captivos populos de potestate diaboli re- dicitur, filii autem Sion sanctorum sihguli quique
219 B. RABANIMAURl ARCHIEP MOGUNT. OPERUM PARS II. 220
memoraiitur : ila et filii Babylonis singuli quique re- A animalia cum acutis unguibus frequcnter parerc non
proborum, et eademBabylonia siniul omnes reprobi posse ; vitiantur enim intrinsecus se moveiitibus ca-
vocantur. Leo, Diabolus ob fbrlitudinem et crudeli- lulis. Pardus secundus post paiitlieram, genus est
tatem, ul in Psalmo: /Vequando rapiut, ut leo, ani- variunr ac velocissimum, et proeceps ad sanguinem ;
mam meam (Psal. vn); et alibi: Sedet in insidiis sallu enim ad mortem ruit. Pardus autem mystice
cum divilibus in occuliis, sicut leo in cubili suo (Psal. significat Diabolum diversis vitiis plenissimum, vel
x). Leones stiiit potestates hujus soeculi,ut in Jere- peccatorem quemlibet nraculis scelcrum ct diverso-
mia : Grex dispersus populus meus, leones ejecerunt rum errorum aspersum. Unde dicit propheta : M-
eos (Jer. L). Catuli leonum, daemonessive pravi ho- ihiops non mutavit pellem, et pardus varielatem sttam
mines, ut in psalmo : In medio catulorum leonum (Jer. XIII). ltenr pardus Antichristus malitiee varie-
dormivi conturbatus (Psal. LVI).Et alibi : Caluli leo- tate aspersus, ut in Apocalypsi; El bcslia, qttmascen-
num rugientes, ut rapiant et quwranl a Deo escam sibi debat de mari, simUiserut pardo (Apoc.xru); de illis
(Psal. cin). Cubile leonum, praesens mundus : vel dicit, qui in nigredine peccatorum et varictate perse-
quodlibct regnuin hujus lirundi :utinNahum : Vbi est verant. Alibi tamen scriptum est: Habitubil lupus
cubile teonttm, et pascua catulorum leonum (Nali. n). cum agno, et pardus cttm hwdo cubabit (Isa. xi).
Ilem cubile leonura, corda reproborum, ut in psalmo: B Quod in adventu Christi completum est, quando illi,
Orlus est sol, et congregati sunt, et in citbilibus suis qui anlea feroces fuerunt, cuni innocc-iuibus vitani
se collocabunt (Psal. cui). Tigris vocata propter ve- ducunt, et qui errorum maculis polittti erant, poeni-
locem fugam. Ita enim nominant Persoe et Medisa- tenliam agentes ad veritatem fidei convcrluntur.
gittam. Est enim bestia variis dislincta maculis, vir- Leopardus ex aclullerio Ieocnieet pardi nascilur, ct
tule et velocitate mirabilis. Ex cujtis nomine llumen tertiam originem efficit: sicut el Plinius in naturali
Tigris appellalur, quod is rapidissimus sit omnium Historia dicit, leonem cum pardo aut parduin cum
fluvionim. Has magis Hircania gignil. Tigris autem leaena concumbcre, et ex utroque coitu degeneres
mystice significat astutiam Diaboli. lnde in Job scri- partus creari, ut mulus ex equo et asina. Rhinoce-
plum est: Tigris periit eo quod noiihaberel prmdiim, rota gra;ce vocatus , latine interpretatur, in nure
et caluli leonum dissipali sunt (Job. rv). Ilunc voca- cornu. Idem et monoceros, id est, unicornis, co
bulo ligridis repetit, quein leonis appellatione signa- quod unum cornu in media fronte habeat pedum
vil. Satan quippe el propter crudelilalem leo dici- quatuor, ita acutum et validum, ut quidquid impe-
tur, et propter multiforniis aslutiee variesalem non lierit, aul ventilet aut perforet. Nam et cum ele-
incongrue tigris vocatur. Modo enim se, sicut est pbaiile semper certamen habet, et in ventre vulne-
perditus, huraanis sensibus objicil: raodo quasi an- C ratum prosternit. Tantoeautem fortitudinis esse di-
gelum lucis ostendit: modostultorum nientes blan- citur, ut niilla venantiuin virlulc capiatur: sed, sic-
diendo persuadet: modo ad culpam terrendo per- ut hi asserunt, qui describendis naturis animalium
trahit: modo suadere vilia aperte nitilur : modo in laboriosa invesligatione sudaverunl, virgo ei puella
suis suggeslionibus sub virtulis specie palliatur. proponitur, quo venienti illa sintim aperit, in quo
Hsccilaquebellua, quoe tanta varietate respergiltir, ille, omni ferocitate postposita, caput deponit, sic-
jure tigris vocalur. Quoe apud scptuaginta inler- que soporalus, ab eis, a quibus capi quaerilur, re-
pretes myrmicoleon dicilur, quod videlicet aninral pente velut incrmis invenitur. Buxci quoque coloris
ahsconsum pulvere, fornricas (ut diximus) frumenta esse describitur. Qui ctiam cum elephantis quando
gestantes interficit: quia nimirum apostata angelus certamen aggredilur, eo cornu, quod in nare singu
in lerram de coelis projectus juslorum mentes, quae lariter gestat, ventrem adversantium ferire perhibe-
bonorum sibi operum perfectionem praeparant, in tur, ut cum ea, quee nrolliora sunt vulnerat, inrpu-
ipso actionis ilinere obsidet: cumque has per insi- gnanles se facile slernat. Potest ergo per biinc rhi-
dias superat, quasi formicas frumenta gestanles im- nocerotem vel monocerolem scilicet unicornem ille
provisus necat. Panther dictus sive quod omrrium populus intelligi, qui dum de accepta lege non opera
animalium sitamicus, excepto dracone : sivequia et " sed solam inler cunctos homines elalionem sumpsit,
sui generis socielate gaudet, et ad eamdem similiiu- quasi inter coeteras beslias cornu singulare gestavit.
dinem, quidquid accipit, reddit. Pan enim Grsece Unde passioncm suam Dominus, Propheta canenle,
omne dicitur : bestia minulis orbiculis superpicta, pronunlians ail: Libera me de ore leonis, et a cor-
ila ut oculatis ex fulvo circulis nigra vel alba distin- nibus unicornium huinililalem meam (Psat. xxr). Tot
gualur varietate. Haecsemel omnino parlurit. Cujus quippe in illa gente unicornes vel ccrte rhinocero-
causacratio manifesta est. Nam cum in ulero malris tes exstiterunl, quot contra preedicamenla veritatis
coalucrint catuli, maturisque ad nascenduirr viribus de legis operibus singulari et falua elatione confisi
pollent, odiunt temporum moras. Itaque onera- sunt. Beatoigitiir Job sanctocEcclesioetypum tenenti
tam fetibus vulvam, tanquam obslantem partui, un- dicitur : Nunquid volel rltinocerosservire tibi ? (Job.
guibus lacerant. Effundit illa partuni seu politis di- xxxix.) Ac si aperlius dicalur : Nunquid illum po-
lniltit, dolore cogente. Ila postea corruptis el cica- pulum, quem superbire in nece fidelium stulta sua
tricosis sedibus genilale semen infusum non erit elatione considcras, sub jure luseprscdicalionis incli-
acceptum, sed irritum resilit. Nam Plinius dicit uas? subaudis, u( cgo, qui et contra me illum singu-
221 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. VIII. 222
iari cornu exlolli conspicio, et lamen mihi, cum vo- A gignit. Elcphas autem significat peccatorem imma-
Juero, protinus subdo. Rhinocerolem ergo Paulo Apo- nem sceleribus, et facinorum deformitate squalidum :
stolo per siiriilitudinem comparare possumus, qui attamerr tales saepead Christum convertuntur. Unde
prius persecutor et blasphemus exstiti t, sicut de eo scri- scriptum est in libro Regum, quod adducerentur ad
ptum est: Saulus adhuc spirans minarum et cmdisin Salomonem simiaeetelephanti(/// Reg. x), quia, ipse
discipulos Domini, accessit ad principem sacerdotum, est pax nostra, qui fecit utraque unum (Eph. n) , et
et petiit ab eo epistolas in Damascum ad synagogas : in sanguine suo mundavit conscienliam nostram ab
ut si quos invenissel hujus vitm viros ac mulieres, vin- operibus mortuorum. Griphes vocatur, quod sit ani-
ctos perduceret in Jerusalem (Act. ix). Qui divinoe mal pennalum et quadrupes. Hoc genus in Hyperbo-
legis eruditione praeditus dum aliorum ingluviem reis nascitur montibus. Omni parte corporis leones
redarguit, comu elephanlis in ventrem ferit. In ven- sunt, alis et facie aquilis similes, equis vehementer
trem quippe elephantos percusserat, cum dicebat: infesti. Nam et honrines vivos discerpunt. Hi possunt
Multi ambulant, quos smpe dicebam vobis, nunc autem significare ferocitatera persecutorum, et elationem
el flens dico, inimicos crucis Chrisli, quorum finis in- superborum, qui infesti sunt hominibus, qui simpli-
teritus, quorum deus venter est, et gloria in confusione citalem Christianam sequuntur et rationabililer vi-
ipsorum (Phil. rir). Et rursum : Hujusmodi, inqurt, B vunt. Cameleon non habet unum colorem, sed di-
Chrislo Domino non serviunt, sea suo venlri (Ibid.). versa est varielate corrspersus, ut pardus. Dictus
Cornu suo igitur rhinoceros iste non jam homines, autem ita, quotl bujtis cameleontis .corpusculurn ad
sed bestias percutit, quando illo Paulus doclrinae colores, quos videt, facillima conversione variatur,
suae fortitudine nequaquam perimendos humiles im- quod aliorum aniraalium non est ita ad conversic-
petit, sed superbos ventris cultores occidit. Quae nem facilis corpulentia. Cameleopardus diclus,
ergo in Paulo scripta cognovimus, superem, ut facta quod, dum sit, ut pardus, albis maculis aspersus,
et in aliis credamus. Multi quippe ad humilitatis collo equo similis, pedibus bubulis, capite tamen
gratiam ex illius poprrli elatione conversi sunt, qiio- camelo est similis. Hunc .rEthiopia gignit. Nec ab
rum seevitiam Dnminus dum sub jugo inspirati tire esl, quod besliarum harum color et factura ad si -
moris edomuit, nimirum rhinocerotis sibi fortitudi- gnificalionem variorum errorum atque vitiorum trans-
nem subegit. Rhinoceros Christus Dominus potest feratur, si alicubi in scripturis illius mentio fuerit
intelligi propter invictam fortitudincm, ut in Deute- reperta. Lynx dicitur, quia i'n luporum genere nu-
ronomio : Cujus forlitudo similis esl rhinocerolis meratur, beslia maculis lerga distincta, ut pardus,
(Deut. xxxirr). Rhinoceros, ut supra diximus, fortes sed similis lupo. Hujus urinam convertere se in du-
quoque sive potestates sseculi hujus in Job : Nunquid C ritiam lapidis preiiosi dicunt, qui ligurius appella-
volet rhinoceros servire tibi? (Job. xxxix.) Monoce- tur : quod et ipsos lynces sentire hoc documento
ros, hoc est, unicornis, Christus est, ut in psalmo : probatur. Nam egestum liquorem arenis, inquantum
Et dilectus sicut fitius unicornium (Psal. xxvrri), id poluerint, contegunt, invidia quadam naturali, ne
est, singularis potentise, elunum sanctorunfregnum. talis egestio transeat in usum humanum. Lynces
Unicornis superbi vel unura habentes testamentum, dicit Plinius secundus extra unum non admittere
ut in psalmo ; Et a cornibus unicornium humilitalem felum. Similiter et ista beslia typum tenet invi-
meam (Psal. xxr). Elephantem Graeci a magnitudine dorum hominum atque dolosorum, qui magis cu-
corporis vocalum putant, quod formam monlis piunt nocere quam prodesse, ef terrenis cupidita-
proferat. Graeceen immons lophos dicitur. ApudIndos tibusintenti ea, quoe superflua sibi sunt, et caeteris
aulem a voce barrus vocatur. Uadc et vox ejus bar- prodesse poterant, inutiliter servant. Caslores a
ritus, et dentes ehur. Rostrum autem promuscis castrando dicti sunt. Nam lesticuli eorum apti sunt
dicitur, quoniam illo pahulum ori admovet, et est medicaminibus. Propter quos cum persenserint vena-
angui similis vallo munitus eburneo. Hi boves lucas torem, ipsi se castrant et morsibus vires suas am-
dicli ab antiquis Romanis : boves, quia nullum n putant. De quibus Cicero in Scauriaua : Redimunt se
auimal grandius videbant : lucas, quia in Lucania ea parte corporis : propter quam maxime expetuntur.
illos primos Pyrrhus in praelio objecit Romanis. Juvenalis : Qui se eunuchum ipse facit cupiens eva-
Nam hoc geiius animantis in rebus bellici* aptum dere damno testiculi. Ipsi sunt et fibri, qui etiam et
est. In eis enim Persoe et lndi ligneis lurribus col- pontici canes vocantur. Mira ergo est animanlium
locatis tanquatn de mtiro jaculis dimicant. Intellectu quorumdam prudentia: sed multo inagis quorumdam
autem et memoria multa vigenl:gregalim incedunt: hominum slupenda est dementia, qui creaturam Dei in
motu, quo valent, salutant, murem fugiunt, aversi se condilam sestimant vitiorum esse efficaciam.'Inde
coeunt. Quando aulem parluriunt, in aquis vel in quldem hseretici exstiterunt, qui genitalia membra sibi
insulis dimiltunt fetus propter dracones, quia ini- amputaverunt, quo facilius servare possenl nubendi
mici sunt, et ab eis implicali necantur. Bienuio continentiam, illam sentenliam Domini male inter-
autem porlant fetus, nec amplius quam semel gi- prelantes,qua ait : Sunl eunuchi,qui se ipsos castra-
gnunt, nec plures, sed tantum unum. Vivunt aulem verunt propter regnum cwlorum (Matlh. xix); cum
treceutos annos. Apud solam Africam et Indiam hoc magis intelligendum sit pertinere ad voluptatum
elepuauti prius nascebantur ; nunc sola India eos et libidinis amputalionem, quam ad roembrorum
223 B. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 2JI
corporis detruncalionem. Tales ergo canonica aucto- A setint, dominos suos diiigunt, dominorum tecta de-
ritas excommunicare et ad poenitenliam redigere fendunt, pro dominis suis morti se objiciunt, volun-
prsecepit. Ursus fertur dictus, quod ore suo formet tarie cum dornino ad praedam currunt, corpus do-
felus, quasi orsus. Nam aiunt eos iuformes generare mini sui etiam morluum non relinquunt. Quorum
natura est, extra homines esse non posse.
partus, et carnem quamdam nasci, quam mater postremo
lambendo in membra componit. Unde est illud, Sic In canibus duo sunt exspectanda : aut forlitudo, aut
format lingua felus cum prolulit ursa. Sed hoc im- velocitas. Canis autem diversas significationes habet.
maturitas partus facit. Denique tricesimo die gene- Nam aut diabolum vel Judeeum, sive gentilem popu-
rat. Unde eyenit.ut prsecipitata fecunditas informes lum significal. Unde Propheta Dominum precatur
procreet. Ursorum caput invalidum, vis maxima dicens in psalmo : Erue a framea animam meam, et
in brachiis et lumhis. Unde interdum erecti in- rfe mrina canis unicam meam (Psal. xxr). Nam in
sistunt. Ursus ergo aliquando juxta allegoriam si- meliore parte canis ponitur, ut in Ecclesiaste, ubi
gnificat diabolum insidiatorem gregis Dei, aliquando scriplum est : Melior est canis vivus leone moriuo
autem duces ssevoset crudeles. Unde in libro regum (Eccle. xi). Hic leonem diabolum, canem vero genli-
scriptum est (IV Reg. n), quod pueros, qui Eli- lem vel hominem peccatorem accipiendum puto. Qui
sseuuiprophetam irridebant, duo ursi egressi de silva B ideo melior dicitur, quod ad fidem et pcenitentiam
coniederunl : quod significat duos principes Roma- possit venire. Hinc de Judaeis scriptum esr.: Conver-
norum, Vespasianum videlicet et Titum, egressos tanlur ad vesperam, et famem palienlur ut canes, et
de saltu gentium devorare Judaicos pueros, qui ir- circuibunt civilatem (Psal. LVIII).Canes intelligunlur
riserunt Salvatorem nostrum in Calvarioe loeo cru- muti sacerdotes vel rmprobi, ut in Isaia : Canes
cifixum. Et iterum ibi : Veniebat leo et ursus et tolle- muti non valentes latrare (Isa. LVI). Canes, Judaei.
bat arietem de grege (I Reg. xvn). Lupus Groccaderi- In psalmo : Quoniam circumdederunt me canes multi
vatione in linguam nostram transfertur. Lupos enim (Psal. xxi). Canes, populus gentium, ut in Evangelio:
illi lycous dicunt.Lycos autem Grsece a morsibus np- Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere ca-
pellatur, qui rabie rapacitatis quaeque invenil tru- nibus (Matth. xv). Canes, heeretici, ut in Deutero-
cidat. Alii lupos vocalos aiunt, quasi leopos, quod nomio : IVoiiinferes pretium canis in domum Dei tui
quasi leoni, ita sit illi virtus in pedibus : unde et (Deul. xxm). Et in Apostolo : Videte canes , videle
quidquid presserit pede, non vivit. Rapax autem malos operarios, videte concisiones (Phil. m). Canis
bestia et cruoris appetens. De quo rustici aiunt, vero voracissimum animal atque importunum con-
vocem homineni perdere, si eum lupus prior viderit. suevit illas domus lalralibus defendcre, in quibus
Unde et subito tacenti dicitur, lupus est in fabula. C edacitatem suam novit accepto pane saliare. His me-
Cerle si se prsevisum senserit, deponit ferocitatis au- rito comparantur Judaei.qui Christianae fidei munere
dacianr. Lupi toto anno non amplius quam dies duo- saginati, Ecclesiam Dei clamosa pra;dicalione defen-
decim coeunt. Famem diu portant, et post longa je- dere festinabunt: sicut Paulo apostolo conligit, ut
junia mtiltum devorant. Lupos ./Ethiopia gignit qui ante fuit persecutor Chrisliani nominis, poslea
cervice j'ubatos, et tanlum varios, ut nullum colo- divino munere jnngerelur Apostolis. Canes, homi-
rcm illis dicant abesse. Ltipns ergo raro invenilur nes rixosi vel detractores altcrutro se lacerantes ut
bonam significationem haberc, sed saepius conlra- in Apostolo : Quod si invicem mordetis et comedelis,
riam. Nam aut diabolum significat, ut est illud in videte ne ab invicemconsumamini(Gal. \). Catuli abu-
Evangelio : Lupus rapit et dispergit oves (Joan. x); sive dicuntur quarumlibet bestiarum filii. Nam pro-
aut heerelicos vel dolosos homines, de quibus Domi- prie caluli canum sunt, per diminutionem dicli.
nus ait: Altendile a falsis prophetis, qui veniunt ad Lycisci vero dicuntur (ut ait Plinius) canes nali ex
vos in vestimentis ovium, intrinsecus atttem sunt lupi lupis et canibus, cum intra se forte miscentur. So-
rapaces (Matth. vn). Et iterrim : Videl lupum venien- lent et Indae feminee canes noctu in silvis alligatse
tem,et dimitlit oves, et fugit (Joun. x). Legitur tamen admitli ad tigres bestias, a quibus insiiiri et nasci
Jacob patriarcha in benedictionc Benjamin filii sui n ex eodem fetu canes adeo acerrimos et fortes, ut
dixisse ila : Benjumin lupus rapax tnane comedet in complexu leones prosternant. Caluli ergo si-
prwdam, vespere dividet spotia (Gen. XLIX).Qtiibus gnificant gentiles. Unde est in Evangeho, quod
dictis apostolus Paulus designatur, de Benjamin Syrophoenissa mulier, cui Dominus ait: Non est
stirpe progenitus, qui mane rapuil proedam, id est, bonum sumere panem filiorum, et mitlere canibus
in primordiis fidelcs, quos potuit devastavil: vespcre (Matlh. xv), respondit ei dicens : etiam Domi-
autem spolia divisit : quia fidelis postmodum factus ne, nttm el calclli edunt rfe micis qum cadunt de
sacra eloquia audieritibus dispensatione mirifica dis- mensa dominorum suorum. Mensa quippe est scri-
pensavit. Canis nomen Latinum Groecamelymologiam plura sacra, quae nohis panem vitse ministrat, mieae
habere videtur. Graece enim cinos [Kyon] dicilur : puerorum, iuterna sunt mysteria Scripturarum, qui-
licet eum quidam a canore latratus appellatum exi- bus humilium solcnt corda puerorum refici. Non
sliment eo quod insonat: imle et canere. Nibil au- ergo cruslas , sed micas de pane puerorum edimt
tem sagacitis canibus. PIus enim sensus cactcris ani- catelli: quia conversi ad fidem, qui erant despecti in
malibus habent. Namque soli sua nomina recogno- gentihus non litlerse superficiem in scripturis, sed
225 DE UNIVERSO LIRRI XXII. — LIB. VIII. 226
spiritalium sensum, quibus in bonis aclibus profi- A cum vini suam transfert, decepta corripitur. Melo,
cere valeant, inquirunl. Vulpes dicta, quasi volupes. vel quod sit rotundissimo membro, vel quod favos
Esl enim volubilibus pedibus", et nunquam rectis pelat, et assidue mella captet. Musio appellalus,
ilineribus, sed tortuosis anfraclibus currit : fraudu- quod muribus infestus sil. Hunc vulgus caum a
lentum animal insidiisque decipiens. Nam dura non captura vocat. Alii dicunt, quod catat, id est, vi-
habuerit escara fingit mortem, sicque descendenles deat. Nam tam acute cernit, ut fulgore luminis
quasi ad cadaver aves rapit et devorat. Vulpes enim noctis tenebras superet. Unde a Grseco venit calus,
myslice diabolum dolosum , vel haereticum calli- id est, ingeniosus. Venalor Chrislus est, ut in Isaia
duni, sive peccatorem hominem significat. Unde de secundum LXX : Ecce quemadmodum leo aut catu-
Herode Dominus ait in Evangelio : lte, dicite vulpi lus leonis in venatione quam capit (Isa. xxxi); ita
illi (Luc. XIII). Et alibi : Vulpes, inquit, foveas ha- veniel. Venatores, Apostoli vel cseteri prsedicatores,
beant: et volucres cwlinidos (Matth! \iu); in vulpi- ut in Jeremia : Mittam eis venatores, et venabun-
bus haereticos, et in volucribus cceli malignos spi- tur eos de omni monte (Jer. xvi). Venator dia-
ritus exprimens, qui in pectoribus humanis sibi lati- bolus, in cujus figura Nemrod ille gigas veriator
bula quaerunt, ubi suggestiones suas perversas inter- coram Domino, ut in Genesi (Gen. x); venatores
serant, el voluntates suas pessimas expleant. Item B pravi homines, ut in propheta : Venanles ceperunt
vulpes diabolus vel dsemones, ut in psalmo : Tra- me, quasi avem, inimici meigratis (Thren. ni).Laiuia
dentur in manus gladii, partes vulpium erunt (Psal. diabolus vel daemones, ut in Jeremia : Sed et lamia
LXII).Et in Jeremia : Propter montem Sion quia nudavit mamillam, et lactavit catulos (T/ii'en.iv).Item
disperiit(Tren.\).Vulpes ambuluverunt ineo. Vulpes, lamia, heereticus vel quilibet hypocrita, ut Isaras di-
haeretici in Canlicis canticorum : Capile nobis vulpes cit: Cubavit laniia, et invenit sibi requiem(Isa. xxxiv).
pusillas exterminantes vineas (Cant. n),id est.plebes CAPUT II.
fidelium. Et iu libro Judicum de Samson dicitur: Ap- De minutis animalibus.
prehendit trecenlas vulpes, et ligavit faculas in caudis Mus pusillum animal, Graecum illi nomen est:
eorum (Jud. x\). SimiseGroecumnomen est, id est, quidquid vero ex eo trahitur, Latinum fuit. Alii di-
pressis naribus. Unde et simias dicimus, quod sup- cunt mures, quod ex humore terrse nascantur. Nam
pressis naribus sint, et facie fceda, rugis turpiter mus terra , unde et huraus. His in pleniluuio jecur
follicantibus : licet et capellarum sit pressum habere crescit, sicutqusedam maritima augentur,quaerursus
nasum. Alii simias latino sermone vocatas arbitran- minuente luna deficiunt. Sorex Latinum est eo quod
tur eo quod multa in eis similitudo ralionis humanee rodat et in modum serrae prsecidat, Antiqui aulem
senlitur : sed falsum est. In elementorum cognitione C sauricera dicebant, sicut et clodum claudum. Mustela
sagaces :• nova luna exsultant : media et cava tri- dicta, quasi mus longus. Nam lelum a longiludinc
slantur : fetus, quos amant, ante se gestant : ne- dictum. Haec ingenio subdola in domibus, ubi nutrit
glecti circa malrem haerent. Harum genera quinque catulos suos, transfert mulalque sedem, serpentes
sunt. Ex quibus circopetici [cercopitheci] caudas ha- etiam et mures persequitur. Duo autem sunl genera
bent. Simia enim cum cauda est, quam quidam cru- mustelarum. Alterum enim silvestre est, distans
ram vocant. Spingae villosaesunt comis, mammispro- magnitudine , quod Grseciictidas vocant : alterum
miuenlibus, dociles ad feritatis oblivionem. Cyno- in domibus oberrans. Falso autem opinanlur, qui
cephali et ipsi sirailes simiis, sed facie in modum dicunt mustelam ore concipere, attre effundere par-
canis, unde et nuncupati. Salyrici facie admodum tum. Mustela est furli figura, ut in Levitico demon-
grata, et gesticulatis motibus inquieti. Callitri- stratur. Talpa dicta , quod sil damnata csecitate
ces loto aspectu a cseteris dislant. Sunt enim in perpetua tcnebris. Est cnim absque oculis , semper
facie producta barba, et lala cauda. Simise autem terram fodit, et humum egerit, et radices sub fru-
callidos mente, et peccatis fetidos homines signifi- gibus comedit. Mystice autem mures significanl
canl. Qui aliquando per conversionem et poeniten- homines cupiditate terrena inhianles et praedam de
"
tiam ad pacificum noslrum deducunlur, et ejus agunt aliena substantia surripientes. Muslela vero eos per
servitium, sicut supra dictum est de elephanlis et figuram demonstrat, qui ingenium naturale sub dolo
simiis, qui adducebantur ad Salomonem. Enhydros maliliae polluunt et totam vitam suani in insidiis et
besliola, ex eo nuncupata, quod in aquis versetur, lraudibus ducunt. Talpa ergo , quae caecitale perpe-
et maxime in Nilo. Quse si invenerit dormientem tua damnata est, aut idola significat caeca, surda et
crocodilum, volutat se in lulo primum, et intrat pei muta : aut etiam ipsos idolatras, qui ignoranliae et
os ejus in ventrem, et carpens omnia inleranea stultitiae tenebris semper errant. De quibus in Isaia
ejus, sic moritur; ichneumon Graecevocatus eo quod scriptum est : Vt adoretis talpas el vesperliliones
odore suo et salubria ciborum et venenosa prodan- (Isa. n), hocest, caecicaecoscolant. De quibus alibi
tur. De quo Draconlius ait: Prmdicit suillus vim Scriptura dicit : Similes illis fiant, qui faciunl ea, et
cujuscunque veneni. Suillus autcm a sctis est nuncu- omnes qui confidunt in eis (Psal. cxm). Aut etiam
patus. Hic etiam serpentes insequitur. Qui cum ad- haerelicos sive falsos Chrislianos per iiguram de-
versus aspidem pugnat, caudam erigit, quam aspis monstrat: quoniam sicut talpa absque oculis semper
maxime incipilobservare quasi ininanlem, ad quam terram fodit, el humum egerit, el radices sub fru,-.
227 B. RABAM MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 228
gibus comedit: slc cl ipsi veree scienlioe lumine A praeceptore, sed sola nalura duce sibi in posterurn
privati, terrenis actibus incumbunt, et desideriis praevidere studet: quanto magis ille homo, Deo.prae-
carnis, etillecebrisvoluptalumdeserviunt, radicesque ceptore, et doctoribus admonentibus, debet in messe
bonortuii operum, in quibuscunque possunt, dente hujus vitae operum colligere fruclus, et horreo vitse
malilioc corrodere et subvertere conantur. Glires recondere, ut habeal in die frigoris, id est, judicii,
dicti sunt, quia pingues eos eflicit somnus. Nam qua non potest laborare, unde viyat ? Formicoleon
gliscere dicimus crescere. Hieme enim tota dormiunt, ob hoc vocatus , quia est vel formicarum leo, vei
et imnrobiles, quasi mortui, jacent : tempore oestivo certe formica pariler et leo. Est enim parvum ani-
reviviscunt. Isti ergo eos significare possunt, qui mal, formicis satis infeslum , quod se in pulvere
torpore pigritise inutiles fiunt, et Iaborare utiliter abscondit, et formicas frumenta gestantes interficit.
nolunt, de quibus scriptum est : Propter frigus piger Proinde autem leo et formica vocatur, quia aliis ani-
arare notuit: tnendicabii ergo mstate, et non dabitur malibus, ut formica est : formicis aulem, ut leo est.
ei (Prov. xx); quia qui nuiic otiosus tempore prae- Ranse a garrulitate vocalse eo quod circa genitales
sentis vilse torpescit, frustra in die judicii, quando strepunt paludes, et sonum vocis importunis clamo-
tempus est messis, mendicabit: quia ccelestis vitae ribus reddunt. Ranse dsemones. In Apocalypsi:
gaudium nullo modo cum justis habebit. Hericius B Vidi de ore draconis spirilus tres immundos in modum
animal spinis cooperlum , quod exinde dicitur no- ranarum (Apoc.xvi); sunt autem spirilus dacmonio-
minalum eo quod subrigit se qttando spinis suis rum. RariaChaerelici, qui in cceno vilissiuiorum sen-
claudilur, quibus undique protectus est contra insi- sUum commorantes, vana garrulitate latrare non de-
dias..Nam statim , ut aliquid praesenserit, primum sinunt, ut in Exodo legitur.
se subrigit, atque in globum conversus, in sua se CAPUT III.
arma recolligif. Hujus prudentia qiisedanr est. Narri De serpenlibus.
dura absciderit uvam de vite, supinus sese volutat Angliis vocabulum , serpentum genus , quod pli-
super eam, ct sic eam exhibet naiis srris. Hericius cari et contorqueri potest : et inde anguis , quod
enim mystice pcccatores acuieis viliorum plenbs et angulosus sit, et nunquam rectus. Angues autem
astulia nequitise callentes signilicat, el fraudibus et apud geirtiles pro geniis locorum habiti semper :
rapinis : qui per fraudcm de alienis laboribus sibi unde Persius : Pinge duos angues pueris, sacer est
pastum quaerunt. De quibus scriptum est : Ibi habei locus. Colubrum ab eo diclum, quod coiat umbras,
foveam Hericius, et catulos suos nutril (Isa. xxxiV). vel quod in lubricos tractus flexibus sinuosis labatur.
Hem illud , quod in psalmo scriptum est: Petra re- Nam lubricum dicilur , quidquid labitur , dum tene-
^1
fugiuin Herinuciis (Ps. cin). Herinacius idem esl, qui lur, ut piscis et serpens. Cerastes serpens dictus ,
et Hericius, animal onrnino timidum, nalura provi- eo quod in capite cornua habet similia arietum.
dente semper armatum , cujus cutem invicem seta- Cerata graeci cofhua dicunt. Sunt aulem illi quadri-
rrrm sudes acutissimae densissimaeque coinmuniunt. gemina corpicula, quorum ostentatioiie veluti esca
Cui tamen norr suflicit naliva munitio, scilicet ne illice sollicilata, animalia perimit. Totum enim
aliqua fraude possit intercipi, refugium habet sem- corpus tegit arenis, nec ullum indicium sui preebet,
per in saxis. Huic competentcr aptatiif, qui peccatis nisi ex ea parte, qua invitatas aves vel animalia
suis hispidus, fulura judicia metuens , pelram Chri- capit. Est autem flexuosus plus quam alii serpentes,
sturrr firmissimum noscitur refugium haberC. Grillus ita ut spiiiam non habere videatur. Colubri enim et
nomen a sono vocis habet. Hic retro ambulat, terram cerastae nomine diabolus vel Antichrislus significa-
terebrat, stridet noctibus.Venatur cum formica cir- tur, ut est illird, quod Jacob patriarcha de Dan Dlio
cumligata capillo, in cavernam ejus conjecta, afllato suo prophetavit, dicens : Fiat Dan cotuber in via, et
prius pulvere , ne se abscondat : ila formicaecom- cerasles in semita mordens ungulas equi, ut cadat
plcxibus trahitur. Fbfniica drcta ab eo , quod ferat ascensor ejns retro (Gen. XLtx). Norr solum enim
micas farris, cujus solertia nrulta. Providet enim in . coluber ahticlrristus, sed etiam cerastes vocatur.
futurum , et praeparat sestate quod hieme comedat. Cerata enim Graec.edicuntur cornua, serpensque
Inmesse autem elegit ifiticuni, hordeum non tangit: hic eorntilus esse (ut supra memoravimus) perhi-
dum pltiit ei super frumentum, tolum ejicil. Dicun- hetur : per qrrem digne adventus Antichristi asseri-
tur in JEthiopia esse formiceead formam cariis, quae tur : quia contra vitam fidelium cum morsu pestiferae
arenas aureas pcdibus eruunt, quas cuslodiunt ne praedicationis armabitur etiam cornibus potestatis.
quis auferat, captantesqtie ad necem persequuntur. Quis autem nesciat semitam angustiorera esse quam
Juxta allegoriam formica providum hominem , vel viam ? Fit ergo coluber in via : quia in procsenlis
operarium utilem slgniftcat. Unde Salomon in pro- vitoelaliludinem eos ambulare provocat, quibus par-
verbiis hortatuf , dieens : Vadc ad formicam, o cetido quasr blanditur : sed in via mordet, quia eos,
piger, el consideru vius ejus, et disce ab easapienliam. quibus libertatem tribuit, erroris sui Veneiioconsu-
Qum cum non habeat ducem nec prmcepiorem, nec mit. Fit iterum cerasles in semita : quia quos fideles
principem, parat wslale cibum sibi, et congregat in reperit, el sese ad praecepti coelestis angusta itinera
mcsse,quod comedat(Prov. vi). Hinc bortatur quem- constringentes , non solura nequitia callidae persua-
mte sui curam agere : et si lanlilhim animal sine sionis impedii; scd ctiam lerrore potestatis premit,
acm DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. VIII. 230
et in persecutionis angore posl beneficia fictae dul- A. a venenis : sed ideo huic ad mortem tacicndaui ve-
ccdinis exercct cornua polestatis. Quo in loco cqiius nena non esse necessaria, quia si quem ligarit oc-
hiinc mundum insinuat, qui per elationem suam cidil. A quo nec elephas tutus est sui corporis
in cursu lahenlium temporttm spunrat, et quia An- magnitudine. Nam circa semitas delitescens, pcr
lichristus exlrema mundi apprebendcre nitittir: quas elephanti solili gradiuntur, crura eorum
cerastes illc cqui ungulas mordere perhibelUr. Un- nodis illigat, ac suffocatos perimit. Gignitur au-
giilain quippe equi mordere est exlrema soeculi fe- tem in .^tliiopia el India in ipso incendio jugis
riendo contingere : Ut cadat ascensor ejus retro. aestus. Mystice draco aut diabolttm significat, aut
Asceiisor equi est, quisquis extollitur in dignila- minislros cjus, vcl eliam persecutores Ecclesiae,
tibus mundi qui retro cadere dicitur, et non in homines nefandos, cujus raysteriunr in pluribus locis
faciem , sicut Saulus cecidisse memoratur. In facie Scripturae invenitur. Nam in Psallerio de lroc scri-
enim cadere cst in hac vita suas unumquemqiie cul- ptum est, et in libro Job, nec non in Apocalypsi
pas cognoscere, easque poenilendo deflcre. Retro Joannis. Denique Psalmista dicit: Tu confirmasli in
vero , qno non videtur, cadere, est ex hac vila re- virlute lua mare, conlribulasli capita draconum super
pente decedere , et ad quoesupplicia clucatiir, igno- aquas (Psat. LXXIII).Confirmavit enim Rubri maris
rarc. Et quia Judoea erroris sui laqueis capta pro B liquidos abyssos , qrrando in duobus lateribus sic
Christo Anlichristum exspectat : bene Jacob eodem aqua divisa esl, ut mare navigcrum iter faceret
loco repente in electorum voce conversus est, dicens: esse terrenum. Contrivisti capila draconum super
Salutare luitm exspcclubo, Domine (Gen. XLIX);id aqnas, mysterium superioris miraculi decentcr ex-
est, nOn sicul infideles Antichristum , sed eum, qui ponit : quia illa praefiguratio transilus maris Rubri
in redemptioncm noslrara venturusest, veruni credo aquas sancti baptismalis indicabat, ubi capita dra-
fideliier Christum. Serpens autem nomen accepit, conum, id est, spiritus immundorum producuntur
quia occullis accessibus serpit: non apertis passibtis, ad nihiliim , quando animas , quas illi peccatorum
sed squamarttm minutissimis nisibus repit. Illa sordibus inquinant, fons salutaris emundat. Quod
autem, quae quatrror pedibus nittinlur, sicul la- . aulem addittir : Tu corfregisti caput draconis magni,
certi et stelliones, non serpentes, sed reptilia no- et caelera (Ibid.); cum superius dixerit plurali nu-
minantur. Serpentes autem reptilia strnt, quia pe- mero, capita draconum, significare volens ncquilias
clore et ventre reptant, qiiorum tot venena quot spiritales : modo singulari numero ponil draconem,
genera, tol pernicies quot species, tot dolores ut ipsunr Satan indicare videalur, qui quanlum for-
quot colores habenlur. Serpens aulem diabolum lior , tanlum nequior : et cum singulari numcro
significat, tit est illud in Gcncsi : Serpens erat cut- G ponitur, inter malignos spiritus habitare penitus
lidior cunciis animanlibus terrw (Gen. m); atit ma- abnegalur. Confraciunr est enim caput ejus, quando
liliosos honiines atque hserelicos , de quibus Psal- superbia ejus de coeloejecta est, et nativam clarita-
misla ait : Acuerunt linguas suas , sicut serpenles.: tem relinere uon meruit, qui se voluntaria obscu-
venenum aspidum sub labiis eorum (Psal. xm). Pul- ritate maculavit. Atldidit : Dedisli eum in escam
chre hic malitia heereticorum, dolusque describilur. populo Mthiopum. yEthiopes benc peccatores adver-
Linguoeenim verba significant, quae nequitiae coti- timus, qui ante fuerunt tenebrosa mente teterrimi,
bus expolita vulnerare conlendunt corda sinrplicium. scd ad Deum conversi eum ceperunt escam habere,
Quaemerito serpentibus exoequanlur : quia sermo- cuei de ejus detraclione satianlur. Nam hodieque
nibus suis virus evomunt. Unde surdis aspidibus quem pessimum intclligi volumus, diabolum 110-
comparantur. Tali enim proposito conlendunt, ut minamus. Omnibus cnim culpis exsuffiator admissis,
pertinacia mcntis nunquam velint a veritate supe- toiius auclor est erroris, et sicul ille Chrislianos in-
rari. Itenr in aliam partem serpentis significatio tra- sequitur : ita ab ornnibus exsecrabili errore discer-
hitur, ut est illud in Evangelio : Sicut exaltavit pitur. Sic fit, ut qui paganis ante venerabilis nunc
Moyses serpenlem in deserlo : ila exaltari oporlet a Christianis detractionum morsibus corrodatur.
Fitium hominis , ut omnis qui credit in illum, non D Sive conversi jani fideles escam possunt habere
pereat, sed habeat vitam mlernam (Joan. rri). Ibi diabolum, qtiando per ipsius machinamenta ten-
enim significat serpens mortem Christi quoe salva- tationesque profrciunt. Ipso enim persequente ,
vit genus humanum, quod astutia serpenlis antiqui marlyres frunt : ipso affligente , patientiae munere
maligna suasione salule a conditore percepta pri- coronanlur. Quapropter merilo diabolus illorum
vavit. Draco, major cunctorum scrpentium sive esca dicitur, quos fatigalionibus crebris ad desi-
omnium animanlium super lerram. Hunc Groecidra- deria nociva perducit. Aspis vocatur, quod morsu
conta vocant. Unde derivatum est in Latinum, ut venena immittat et spargat. Ios enim Grsecivene-
draco diceretur. Qui ssepe ab speluncis abslractus num vocant: et inde aspis, quod morsu venenato
fertur in aerem , concitalurque propter eum aer. iiiterimat. Htijus diversa genera et species, et dispar
Est autem cristatus, ore parvo, et arctis fistulis , effectus ad nocendum. Fertur autem aspis cuin cepe-
per quas trahit spiritum, et linguam exerit. Vim rit pati incantatorem, qui eam quibusdam carmini-
autein rron in dentibus, sed iir cauda lrabct, et ver- bus propriis evocal, ut eam dc caverna producat.
bcrc polius quam rictu nocet. Innoxius autem est illa cum exire noluerrt, unam aurenr in terram pre-
231 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS II. 232
mit, altcram cauda obturat et operil, atqne ita vo- A cst, dum occulte perimit. Basiliscus, cum palam ve-
ces illas magicas non audicns non exit ad incantan- nena disseniinat. Leo, dum persequitur innocentes.
tenr. De quo dicit Psalniista : Ira illis secundum si- Draco, cum negligcntes impia voracitale deglutit.
mililudinemserpenlis, sicul aspidis surdm et obluran- Verum haec omnia in glorioso adventu Domini pe-
lis aures suas, quw non exaudielvocemincaniunlium,, dibus ipsius prostrata jacuerunl. Solus enim lam
et veneficia,qum incantantur a sapiente (Psal. LVII). ferocia valuit subdere, qui Patri cooeternusel con-
Quo serpenlc ira Judaeorumper simililudincm nimisi substantialis secundum divinitatem probatur existe-
aptissiniamdiffinitur.Obslinatorum quippe hominumi re. Heec si diligenter sanctorum patrum prsedica-
ira irrevocabilis est, qui ne docenlium prsedicatio- tione tractemus, nec aliqua dementium hserelica
nes exaudiant, procuranl sibi voluntariam surdita-- pravitate turhemur : et omnia nobis , sicut dicta
tein. Cui malo consuetudo aspidis comparatur, quee> sunt, absoluta veritate constabunt. Scorpio vermis
ne verba incantantis exaudiat, suasque latebras de- lerrenus, qui potius vermibus aplatur. Animal ar-
relinquat, unam aurem caudae suee inflexione dici- matum aculeo et ex eo Grsece vocatum est,
tur obturare, alteram vero in terram deprimere. quod cauda figal, arcuato vulnere venena dif-
Cui merito Judaeicomparati sunt, qui, cordis auribusi fundat. Proprium est autera scorpionis, quod
obturatis, sanctae Scripturae audirc noluerunl salu-. JJ manus palmam non feriat. Scorpio diabolum si-
berrimam jussionem. Oblurare enim a sacerdolibus gnificat vel ministros. Unde esl illud Dominicum
traclum est, qui aures suas ture replebant, ne pere- in Evangelio : Ecce , inquit, rferfi vobis potesta-
grinis verbis inlercedentibus confiisa carminum lem calcandi super serpentes et scorpiones et su-
memoria turbaretur. Dipsagenus aspidis, qui Latine per omnemvirtutem inimici (Luc. x.) Nam et alibi
situla dicilur : quia quem momorderit, siti perit. Dominus in Evangelio ail: Quis enim esl ex vobis,
Hypnalis genus aspidis, quod somno necat. Hanc quem si petierit filius suus panem, nunquid lapidem
sibi Cleopalra apposuit et ila morte quasi somno so- dubil illi.? Aul si petierit ovttm, nunquid porriget ei
luta est. Hsemorrhoisaspis nuncupalur, quod saugui- scorpioneml Aut si piscem petit, nunquid serpentem
nem sudet, qui ab eo morsus fuerit: ita ut dissolu- dabit illi? (Luc. xi). Tria sunt nobis maxime neces-
tis venis, quidquid vitae est, per sanguinem evomat. saria,id esl, fides, spes, charitas : fides, ut rectecre-
Grocce enim sanguis heema dicitur. Prsesier aspis damus : spes, ut semper cum bona palientia Dei
semper ore palenti et vaporanti currit, cujus poeta prsestolemur promissa : charilas, ut sedulo eum
sic meminit : Oraque dislendens avidus fumuntia diligamus ex toto corde, tota mente, lola virtute,
prmster. Hic quem percusserit distenditur, enormi- ct proximos nostros, sicut nosmetipsos. ln fide pi-
que corpulentia necatur. Exuberalum enim putredo G ( scis signalur, in spe ovum, in charitate panis : et
sequitur. Seps tabificus aspis, qui dum momorderit e contrario in lapide duritia, in serpente infidelitas,
hominem, statim eum consumit, ita ut liquefiat to- cl in scorpione desperalio exprimilur. In baptismo
tus in ore serpenlis. BasiliscusGrsece,Latineinlerpre- fides accipilur, unde vivilur in sseculo: spes in ovo,
tatur regulus eo, quod rex serpentium sit, adeo ut quia in ovo nondum pullus videtur, sed hinc spe-
eum videntes fugiant: quia olfactu suo eos necat. ralur : charitas autem, quia tolum vincit pani com-
Nam et hominem si vel aspiciat, iuterimit. Siqui- paralur. Vipera dicta, quod vi pariat. Nam et ven-
dem et ejus aspeelum nuUa avis volans illaesatrans- ter ejus cum ad parlum ingemuerit, catuli non ex •
.it: sed quam procul sit ejus ore combusla devora- spectantes naturoe solutionem, corrosis ejus laleri-
tuj. A muslelis tamen vincitur, quas illic homines bus, vi erumpunt cum malris interitu. Lucanus:
inferunt cavernis, in quibus delilescit. Ilaque ea Viperei coeunt abrupto corpore nodi. Fertur autem,
visa fugit. Quem illa persequilur et occidil. Nihil quod masculus ore inserlo viperse semen exspuat,
enim parens ille rerum sine remedio constituit. Esl illa autem ex voluptate libidinis in rabiem versa
autem longitudinesemipedalis albis maculis linea- caput maris ore ceptum prsecidit. Ita fil, ut parens
tus. Reguli aulem, sicut scorpiones, arentia quae- utraque pereat: raasculus dum coit : femina, dum
que sectantur et postquam ad aquas venerint hy- D -I parturit. Vipcra significat malitiosos homines, nec
drophbbos et lympbaticos faciunt. Sibilus idem est, non hsereticos, qui venena nequitise intra se gerunt.
qui et regulus : sibilo enim occidit antequam mor- Unde Joannes Baptista ad Judaeos, qui ad eum do-
deal vel cxurat. Basiliscusautem diabolum signifi- lose veniebant, dixit: Progenies viperarum, quis de-
cat, qui nequitioe suse veneno palam interficit in- monstrdbit vobis fugere ab ira ventura?(Malth. m.)
cautos: sed idem superatur, cuin coeteris noxiis Maleeergo soboles malorum parentum actiones imi-
animantibus a milite Chrisli spem suam totam in tantes, progenies viperarum vocantur, quia per hoc,
ipso poncnte, cujus virtus omnes adversarias pote- quod bonis invident, eosque persequuntur, quod qui-
states superat atque conculcat. Dc hoc quoque busdaui mala retribunnt, quod laesiones proximis
Propheta in Psalmis dicit : Super aspidem el basi- exquirunt : quoniam in ;iis omnibus priorum suo-
liscum ambulabis , el conculcabistconem el draco- rum carnaliura vias assequuntur, quasi venenali
nem (Psat. xc). Hic jam divina virtus exprimitur , filii de venenatis parentibus. nati sunt. Enhydris,
quae lanlis rcbus seevicnlibusimperabit. Nam omnia colubcr in aqua vivens : Graeci enim aquam ydor
ista nomina diabolo congruenter aplantur. Aspis vocant. Ilydros aquatilis scrpcns, a quo icti obturge-
233 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. VUI. 234
scunt. Cujus raorbum quidam boam dicunt eo, quod \A commodantes. In Psalmo : Sicul aspidis surdm, cl
fimo bovis remedietur. Ydra draco multorum capi- oblurantis aures suas (Psat. LVII).El in aliam par;em.
tutu, quaUs fuit in Lerna palude provincioeArcadioe. ut in Job pro impio : Capttt aspidum sttrget (Job. xx),
HaecLatine excedra dicitur, quod uno coesotria ca- hoc est, inspirationes diaboli vcl dsemonum. Aspis
pita excrescebant : sed hoc fabulosum est. Nam et basiliscus, peccatum et mors. In psalmo : Supei
constat ydram locum fuisse evomentem aquas va- aspidemet basiliscumambulabis, et conculcabis leonem
stanles vicinam civitatem in quo uno mealu clauso et draconem (Psal. xc), id est, diabolum ct antichri-
multi erumpebant. Quod Hercules videns loca ipsa slum. Vipera, diabolus vel ministri ejus in Evan-
exussit, et sic aquse clausit mealus. Nam ydra ab gelio : Genimina viperarum (Mallh. m). Et in Job :
aqua dicta est. Celidrbs serpens, qui et cersidros El occidet eum lingua viperm (Job. xx). Scorpiiis
quasi cerigni, qui et in aquis et in terris moratur. diabolus. In Evangclio : Dedi vobis poleslalem cal-
Nam cirson dicuntGreeci terram, ydros aquam, per candi sttper serpentes el scorpiones (Luc. x). Siint ct
quam labilur, terram fumare facit. Quam sic Macer alia serpentium genera, ut admoditse, elefantise,
describil: camedracontes. Postremo quantus nominum, lanltis
Seu terga exspirantspumaotiavirus, mortium numerus. Omnes autem serpenles natura
... Seu terraerumaut,qua leter labitur anguis. B
I sua frigidi sunt, nec percutiunt, nisi quando calc-
Salamandra vocata, quod contra incendia valeat. fiunt. Nam quando sunt frigidi, nullum langunt.
Cujus inler omnia venenata maxima vis esl. Coetera; Unde ct venena eorurrr plus die quam nocle nocenl.
cnirn singulos feriunt, haec plurimos pariter inleri- Torpent enim nociis algore. Et merilo, quia frigidi
mit. Nam si arbori irrepserit, omnia poma iuficit; sunt noclurno rore. In se enim adducunt corporis
venenis, et eos, qui ederint, occidit. Quaeetiam sii vaporem gelidae pestes et naturse frigidse. Unde ct
vcl in puleo cadit, vis veneni ejus polantes inlerfi- hieme in nodos lorpent, sestate solvunlur. Inde est,
cit. Ita contra incendia repugnans ignes sola anima- quod dum quicunque serp«;ntium veneno percutitur,
lium exslinguit. Vivil enim in mediis flammis sine; primo obstupescit, el postea, ubi in illo calefactum
dolore et consumniatione: et non solum quia noni ipHim virus exarserit, statim homincm exslinguit.
niorilur, sed exstinguit incendium. Et ut breviter Vcnenum aulem dictum eo, quod per venas vadit.
superiora recapitulem, serpens est diabolus vel ho- Infusa enim pestis per venas vegetalione corporis
niiiies impii, ul in Evangelio : Serpentes, geniminai aucta discurrit, et animam exigit. Unde non possa
viperarum (Matth. xm). Serpens Christus propter venenum nocere, nisi horninis tetigerit sanguinem.
sapientiam, cujus figuram serpens ille sereus gere- Lucanus : Noxia serpenlum est admisto sanguine
bat, quem Moyses in ligno suspendit, cujus intuitui C f pestis. Omne autein venenum frigidum est, et ideo
percussi a serpentibus sanabanlur. Et in Evangelio:: anima, quia ignea est, fugit venenum frigidum, in
Estote prudentes sicut serpentes (Mallh. x). Serpens,, naturalibus bonis , quse nobis et irrationabilibus
diabolus in Genesi : Serf et serpens erat callidiorr animantibus videmus esse communia, vivaci qua-
cunctis animantibus , quas fecerat Dominus Deuss dam sensus subtilitale serpens excellit. Unde et le-
(Gen. 111).Caput serpentis, prima peccati suggestio,t giltir in Genesi: Serpens nutemerat sapienlior omni-
ul in Genesi: Ipsa conterel caput luum (Ibid.). Pectus5 bus animanlibus lerrm (Gen. m). Dicit autcm Pli-
serpentis, typus superbiae, vel ttimidi cordis mali- nius, si credilur, quod serpentis caput, etiam si
lia, ut est illud : Supra peclus tuum gradieris (Ibid.). cum duobus evaserit digitis, nihilominus vivit. Unde
Draco diabolus, ut in psalterio : Draco iste, quemi cl lotum corpus objicit pro capiie ferienti. Auguibus
(ormasti ad illudendum ei (Psal. cm). Et alibi : Tui universis hebes visus esl, raro in adversum con-
confregisti caput draconis magni (Psal. LXXHI).Dra- luentur : nec frustra, cum oculos non in fronte ha-
cones, dacmones, ut in Psallerio : Tu contribulaslii beant, sed in lemporibus, adeo ut cilius audiant
capita draconum (lbid.). Draconcs, principes gen- qtiara aspiciant. Nulltim aulem animal in tanla
lium, ut in prophela: Glorificabit me bestia agri,, celcritate linguam rnovel, ut serpens, adeo ut tri-
dracones et slrutliiones (Isa. XLIII). Leviathan, idI "' plicem linguam habere videatur, cum una sit. Ser-
est, serpens diabolus. In Isaia : El visitabit Dominus s penlium nuda sunt corpora, adeo ut quacumque
in gladio suo duro super Leviathan serpenlem torluo- eunt via, humore designent vestigia. Serpenlium
sum, et occidet ceium qui est in tnari (Isa. xxvn). vesligia talia sunt, ut cum pedibus carere videantur,
Coluber diabolus, ut in Job : Et obstetricante manui costis (amen et squamarum nisibus repunt, quas
ejus eductus esl coluber lorluosus (Job xxvi), id est,, a siimmo gutture usque ad imam alvum parili modo
medicina, Domini nostri Jesrr Christi projectiis estt dispositas habent. Squamis enim, quasi unguibus,
diabolus de cordibus horninum. Regulus diaboluss costis, quasi cruribus, innitunlur. Unde si in quali-
vel dsemonesflatu cogitationis corda hominum vul- bel corporis parte ab alvo usque ad caput iclu
nerantes, ut in Jeremia : Ecce ego mittam vobis re- aliquo collidalur, debilis reddita cursum habere non
gulos, quibus non est incantatio, et mordebunt vos s potest: quia ubicunque ille ictus inciderit, spinam
(Jeu VIII). Et in Deuteronomio : In quo erat serpenss solvit, per quam coslarum pedes el motus corpo-
adurens (Deut. xvm). Aspis duritia cordis pcccato- ris agobantur. Serpentes autem diu vivere dicuntur,
ruui sanctis praedicalionibus aurem cordb noir ac- adeo ul, deposita vetere tunica, senectutem depo-
PATKOL. CXI. 8
n«re, atque in juventam redire perhibeantur. Tunicae A costi peduculi, pulices, lendix, tarmus ricinus, usia,
serpentum exuviae nuncupantur, eo quod his, cimex. Hemicraneus, vermis capitis vocatur. Lum-
quando senescunt, sese exuunt, quibus exuti in bricus inlestinorum dictus, quasi lumbicus, quia la-
juventam redeunt. Dicuntur enim exuvise et indu- bilur, vel quod in lumbis sit. Ascaridoe cosli pedu-
vioe, quia exuunlur et induuntur. Pythagoras dicit, culi, vermes cutis a pedibus dicti. Unde et peducu-
ile medulla hominis mortui, quoein spiua est, serpen- losi dicuntur, quibus peduculi in corpore efferve-
.em creari. Quod etiam Ovidius in Metamorphoseon scunt. Pulices vero vocati sunt, quod ex pulverc
Iibris commemorat dicens: magis nulriantur. Lendix idem, quod tarraus a
s• Sunt qui, cumclausoputrefaclaest spinasepulcro, lende. Tarmus vermis est lardi. Ricinus vermis canis
Mutaii credantliumanasangue medullas. vocatus eo, quod erit in auribus canum. Cenos enim
Quod si creditur, merito evenit : ut sicut per ser- Groececanis est. Usia est verrnis porci, appellata,
pentem mors hominis : ila et hominis morte ser- quia urit. Nam ubi momorderit, adeo locus adet, ut
pens. Ferlur aulem, quod serpens hominenr nudum ibi vesicae fiant. Cinrex de simililudine cujusdam
non sit ausus contingere. Prudens lector, cognitis herbse vocatus, cujus foetorem habet. Proprie autem
his serpentium generrbus atque effectibus, quarrdo vermis in putredine carnis nascitur. Tinea in vesli-
de eis irr Scripluris legas, non te pigeat tentare, B nienlis, eruca in olerc, teredo in Iigno, tarmus in
si aliquid possis in spiritalem sensum inde redi- lardo. Vermis non, ul serpens, apertis passibus vel
gere. squamarum nisibus repit, quia non est illi spinse
CAPUT IV. rigor, ut colubri, scilicel in directum corculi sui
De wmibus. partes gradatim porrigendo , conlractas conlra-
Vermis est animal quod plerumque carne vel de hendo, porrectas niotum cxplicat, sicque agitatus
ligno vel de quacunque re terrena sine ullo concubitu peiiabitur. Vermis autem mystice Clrristus pro hu-
gignitur, licet nonnunquam et de ovis nascantur, BSrtitateassunrpli hourinis intcUigi potest, ut cst il-
sicut scorpio. Sunt autera vermes aut terroe, aut l«d in psalmo : Ego sum vermis et non homo (Psul.
aquae, aut aeris, aut carnium, aut frondium, aut li- xxi). Aut memoria animi jreccatoris in inferni
gnorum, aut vestimentorum. Aranea, vermis aeris, poena conslituti, de quo scriplum ost : Vermis eo-
ab aeris nutrimenlo cognominata, quia exiguo corrum non morietur, el ignis non exslinguelur (Isu.
pore longa fila deducit, et telae sempcr intenta, LXVI).Aranea vero humanam fragilitatem significat.
nunquam desinit laborare, perpetuum sustinens in Unde est illud in psalmo : Et tabescere fecisti, 'sicut
sua arle dispendium. Sanguisuga, vermis aquatilis, ttmneum, animam ejus (Psal. xxxvm). Aranea vero
dicla, quod sanguinem sugit. Potanlibus enim insi- C corpus habet tenue, in terra non habitat, sed per lo-
diatur. Cumque labitur faucibus, vel ubi uspiam ad- ca altiora telas quasdam tenuissima viscerum dige-
liserescit, sanguinem haurit, et cum nimio cruore stione conlexit: sicut et a quibusdam vermibus se-
maduerit, evomit, quod hausit : ita ut recentiorcm ricum dicitur exfiliari. Huic ergo exiguo corpusculo
denuo sugat. Cantarida, vermis terrenus, qui cuiu recte conversi et afflicti anima comparalur, qu;e
humano corpori fuerit applicatus, slatinr sui ad- longis observationibus vigiliisque fatigalur, lerrena
ustione vesicas facilplenas humore. Multipes, vermis deserens, subtilissimas operationes virtutum divino
terrenus, ex mulliludine pedum vocatus, qtii con- timore vivificatas efiicit. Posl hoccrevertitur ad illud
traclus in globum complicatur, nascitur sub pctris sure propositionis inilium, quaelicct increpetur, licet
ex humore et terra. Linrax, vermis limi, dictus, tabefiat, tanren fragilitate lnimanitati scilicet diver-
quod in limo vel de limo nascalur. Unde et sordida sarum variclate confunditur adversitatum. Item
semper et immunda habetur. Bombyces, frondium aranea fraudem diaboli designal, ut in Isaia : Telas
vermes, ex cujus textura bombycinum conficiiur. aranem texuerunt (Psal. LIX).Sanguisuga vero dia-
Appellatus autem hoc nomine ab eo, quod evacue- bolus est. Unde est illud in Proverbiis : Sunguisugm
lur, fila generat, et aer solus in ea remaneat. duw suitl filim, dicenles : Affer, affer (Prov. xxx).
Eruca, frondium vermis, in olus vel pampino invo- Diaboli ergo fiiiae sunt luxuria et avaritia, quibus
luta, ab erodendo dicta. De quo meminit Plautus: sanguinolentus hostis humanrrm genus infestat.
« Imitatus nequam bestiam et maleficam involutam Eruca similiter potest significare diabolum, qui ger-
in pampino implicat. » Sed ideni nec advolat, ut lo- mina virtuturn in honiine crcscenlia malis suasio-
custa,ut huc illucque discurrens semipasta dinrittal: nibus roderc el vitiis pravis exstirpare non cessat.
sciticet pernranet perituris frugibus, et tardo lapsu In Scripturis ergo sacris, ubi de tinea et oerugine
pigris morsibus universa consumil. Teredonas Groeci nrentio frt, mysticns in eis quserendus est sensus.
vocant Iignorum vermes, quod terendo edant. Hos Nanr juxta aflegoriam oerugopotest significare arro-
lios thermiles dicimus (ila enim apud Latinos ligni gauliain atque jactantiarn. Quoe ubicunquc fuerit,
verrues vocantur) quos tempore iinportuno ceesoe orruiem decorem ct robur virluttim obfuscat, ac
arbores gignunt. Tinea, veslimentorurnvermis, dicta, thesauruui spiritalium clonorurn dissipat. Unde pro-
quod teneal et eo usque insideat, quo erodat. Unde pheta dicit: Deus dissipat ossa hominum sibi placen-
pertinax, quod in eamdem rem identidem urgeat. lum : et omnis arrogantia abominalio est apud Deunt.
Vermes carnium, heniicraneus, lumbricus, ascaridee Tinea autcm ialcslinum vitiuin auiuii siguificat.
237 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. VUI. 258
Unde Dominus ait in, Evangelio : Thesaurizate vobis A feriunl, tempestates significare videntur. Hi pro-
thesauros in ccelo, ubi neque mrugo neque tinea de- prie Simones nominanlur. Est et delfinum genus in
tenera ventrium
moliiur, el ubi fures non ejfodiunl nec furantur Nilo dorso serrato, crocodilorum
interiruunt. Porci marini sttrrt, qui vulgo
(Matih.w). Tinea vero, quoevestes latenler corrodil, secantes dum escam queerunt niore
designat invidiam, quae studium bonum lacerat, et vocantur, ut suilii. Qui
fodiunt. Circa gutlur enim
comparationem unitatis demoliri non cessat. Fures suis, lerram sub aquis
namque daemones atque haeretici sunt, dcquibus habent oris ofiicium, el nisi rostrum arenis im-
Veritas ait: Omnes quotquot venerunt, fures sunt et mergant, pastum non colligunt. Crocodilus a
latrones (Joan. x)., croceo colore dictus. Gignitur in Nilo, animal qua-
CAPUT V. drupes in terra et in aquis valens, longitudine
De piscibus. plerumque viginti cubitorum, dentium et unguium
Pisces inde dicti, unde pecus, a pascendo scilicet. immanitate armatum, lantseque cutis duritia, ut
Reptilia dicuntur haec, quee natant eo quod re- quamvis fortium ictus Iapidum tergo repercutiat.
ptandi habeant speciem et naturam : quamvis se in Nocte in aquis, die humi quiescit. Ova in terra
profiindum inmergant, tamen in nalando repunt, fovet, masculus et femina vices servant. Hune
Unde et David ait: Hoc mare magiium et spatiosum, B quidam pisces, serratam habenles cristam, tenera
iltic reptilia, quorum non est numerus (Psal. cni). ventrium desecanles, interimunt. Solus ex animali-
Anfivia sunt quaedam genera piscium, inde dicta eo bus superiorem maxillam-movere dicitur. Hippopota-
quod ambulandi in terris usum, et natandi in aquis mus vocatus, quod sit equo similis dorso, juba et
officium habeant. Anfi enim Grsece utrumque dici- hinnilu, rostro resnpinato a primis dentibus, cauda
lur, id est, quia et in aquis et in terris vivunt, ut tortuosa, die in aquis commoratur, nocte segetes
focse, crocodili, hippopolami hoc est, equi fluviales. depascitur. Et hunc Nilus gignit. Mtillus vocatus,
Pecoribus aulem et bestiis et volatilibus antea ho- quod mollis sit atque tenerrimus : cujus cibo tra-
mines nomina imposuerunt, quam piscibus, quae dunt libidineni inhiberi, aciem aulem oculorum be-
prius visa et cognita sunt. Piscium vero postea betari : homines vero, quibus ssepe pastus, piscem
paulalim cognitis generibus nomiiia instituta, aut olent. Mullus in vino necatus : hi, qui inde bibe-
ex simililudine terrestrium, ut ranae, et vituli, et rint, tocdium vini habent. Mugillus nomen habet,
leones, et nigri meruli, et pavi diverso colore dorso quod sit multuni agilis. Nam ubi dispositas sense-
et collo picli, et lurdi albi et varii, et caetera quse rit piscatorum insidias, confestim retrorsum rcdiens,
sibi juxta species terrestrium animalium nomina ita .transilit rete, ut volare piscem videas. Anguilloe
vindicaverunt ex moribus terrestrium, ut canes in C simililudo anguis nomen dedil. Origo ejus ex limo.
mari a lerrenis canibus nuncupati, quod mordeant: Unde et quando capitur, adeo lenis est, ut quanto
et lupi, quod improba voracitate alios persequantur: fortius presseris, tanto citius elabatur. Ferunt au-
a colore, ut umbrse, quia colore umbreae sunt : el; tem Orientis Iluvium Gangen anguillas tricenis pe-
auritatse, quia ih capile auri colorcm habeant: ei dibus gignere. Anguillee vino necaloc: qui ex eo
varii a varietate, quos vulgo tructas vocant: figura biberint, loediumvini habent. Draco marinus acu-
ut orbis, qui rotundus est, totusque in capite con- leos in branciis habet ad caudam spectantes, qui
slat: ut solea, quod sit inslar ealciainenlorum solida: dum petcusserit, quaqua ferit, venenum fundit :
a sexu, ut nrusculus, quod sit hallense masculus. unde ct vocatus. Murenam Greeci minanam vocant
Ejus eninr coitu concipere hoccbcllua perhibetur, eo cjuod complicet se in circulos. Hanc feminini
Hinc musculi coclearum, quorum lacle concipiunl; tantum esse sexus tradunt et concipCre a serpente.
ostreac. Ballcnaeautem sunt immensoemagnitudini;i Ob id a piscaloribus, lanqtiam a serpente, sibilo vo-
bestiae, ab emiltendo et fundendo aqtias vocata;. Coe- catur et capilur : ictu autem fuslis difliculter inter-
teris enim bestiis maris altius jaciunt undas. Ballciri imitur. Concha; et cocbleoe hac ex cansa vocatse,
enim Gnece emittere dicitur. Cete dictse, hoc est,, quia deficienle luna cavantur, id esl, cvacuantur.
ob immanitatem. Sunt enim ingcntia genera bellua--" Omnium enim clausorum maris animaliunr alque
rum, et oequalia montium corpora : qtialis cettn3 c.oncliarum increniciUo lunae membra turgescunt,
excepit Joiiam, cujtis alvus tanloe magnitudinis fuit , clcfcclu evacuantur. Luna cnim eunr in auginento
ut instar oblineret inferni, dicente propheta : Exaudi - fucril, augct hunrorenr : crrin vcro in defeclus ve-
vit tne de ventre inferi (Joan. u). Eqtii rnarini, quoiI ncrit, humorcs miimuntur. Hoc enim physici di-
prima parle equi sunt, postrema solvunlur in pi cunt. Conclueautemprimoepositionis nonien, cocblese
scem. Bocas discunl esse boves marinos, quasi boa- vero per diminulionem quasi conchulee. Concha-
cas. Coerulei a colore appellati: nain ceenileum est rum multa genera sunt, inler quas et margaiitife-
viride cum nigro, ut est mare. Dclfincs certum ha rae quoe cochlcse dicuntur, in quarunr carne prclio-
bent vocabulum, quod voces honiinum scqtiaiilur , sus calculiis solidatur. De quibus tradunt hi, qui
vel quod ad symphoniani gregatim conveniunl aniinantiuni scripscre naturis, eo quod iioclurno
ISiliilin mari velocius istis : nam plerumque salicn tempore littora appetttnt, et ex ccelesti rore marga-
tes naves transvolant. Quando aulcm proeludunt ii) relum concipiunt. Unde ct coeloeliominaiitur. Mu-
fluctibus, et undarum se molibus saltu praecipiti rice cochlea est maris, dicta ab acuniine et asperi-
tate, qtise alio nomine conchylium nominatur. Pro- A cum impteta esset educentes et seeus titlus sedentes,
pter quod circumcisa ferro lacrymas purpurei co- elegerunt bonos in vasa sua : malos autem foras mi-
loris emittat, ex quibus purpura tinguitur, et inde serunt (Matlh. xm). Sub qua parabola sancta Ec-
ostrum appellatum, quod haec irnctura ex testac hn- clesia sagenae comparatur, quae et piscatoribus est
rnore elicitur. Canchros vocari, quae conchae sunt, comraissa, et per eam quisque ad aeternum regnum
crrrra habentes, inimica ostreis animalia. Eoriiin a proesentis saeculifluclibus trahitur, ne in aeternse
cnim carnibus vivunt miro ingenio. Quae cum vali- mortis profunda mergatur. Quaeex omni genere pi-
dam testam ejus aperire non potest, explorat, quan- scium congregat, quia ad peccatorum veniam sa-
cloostrea clauslra teslaruni aperiat, tunc cancer la- pientes et faiuos, liberos et servos, divites et pau-
tenter lapillum injicit, atque impedita conclusione peres, fortes et irrfirmos vocat. Sed litttis hoc finem
ostreae carnes erodit. Tradunt quidam, decem can- mundi indicat, sagena sanctam Ecclesiam, quani
cris cunr ozimi manipulo alligatis, omnes, qui ibi trahebat. Et quidem boni pisces, hoc est boni homi-
strrrt, scorpiones ad eum locum coiluros. Duo snnt nes, tunc recipiuntur in vasa, hoc est, in selernas
autem genera cancrorum : fluviales et marini. Os- ducentur mansiones : mali autera foras miltenlur,
trea dicta est a testa quibus [quae] mollitics interior in caminum, videlicet ignis, ubi erit fletus et slri-
carnis munilur. Greeci enim teslam ostrca dicunt. B dor dentium. Possunt elpisces sapientes istius muniii
Ostrea autem neutro, carnes ejus feminino genere significare, rrt est illud psalterii : Volucres cwli, et
dicuntur. Musculi sunt (ut prsediximus) cochleae a pisces maris, qui perambulant semitam maris [Psal.
quortim lacte concipiuntur ostreae, et dicli musculi, vnr). Volucres cceli, superbi homines, qui inflati
quasi masculi. Spungia a fingere dicta, id est, nili- vento jactantiae, quasi per inane aeris efferuntur, et
dare ct extergere. Unde Cicero : « Et fingebattir humilia despiciunt, cum allius elevantur. Volucres
spungiis sanguis,»id est, exlergebatur. Arrrmal au- enim a volatu crebro dictae sunt. Pisces enim maris
tem esse docetur cruore inhserente petris. Unde et philosophos fortasse significant, qui hujus mundi na-
dum absciditur, sanguinem remittit. Spungia eniiu turam erratica curiositate pertraclant. Nani sicut
cava mystice significat dolosam infidelitatem Judaeo- illi posita fronte itinera sibi reserant pelagi in un-
rtim, de quibus scriptum est in Evangelio : Illi au- dalione confusa : ita et isti capite dimisso venas re-
tem spungiam plenam acelo Itysopocircumponenlesob- rum ratione humana assiduo labore perquirunt. Sed
tulerunl ori ejus (Mutth. x-xvrr). Nam de ipsis ani- cum sint pisces et fluminum, non vacat, quod hic no-
mantibus alia sunt vivenlia in aquis et discurrunt, suit, rorjris, propter eos, qui sibi videntur esse sa-
ul pisces : alia, quae slanl frxa, ut ostreoe, icini, pientes : verum isti tales, eorumque similes Doinini
spungioe. Ex his alias mares dici eo quod tenues C pedibus feliciter subjiciuntur, quando ad Christianae
sint fistuloe, spissioresque alias feminas, qui majo- venerint religionis affectum. Piscalores, Aposloli vel
ribus surrt ac peipetuis, alias duriores, quas Grae- caeteri praedicatores. Unde in Evangelio legilur : Ile
ci appellant tragos, et nos hircos has dicere possu- post me,el faciam vospiscatoreshominumfteri(Matih.
mus ob asperitatem sui: niollissinium genus earum rv). Et in malam partem per Isaiam : Lugebunt pisca-
penecilli vocantur eo quod aplae sint ad oculorurn lores (Isai. xix). Pisces, sancli. In Evangelio: El tra-
tumores, et ad extergendas lippitudines utiles. Can- xeruntreleplenutR piscibttsmugnis (Joanxyi). Pisce»,
didse spungiae cura fiunl. Per aestatem enim ad reprobi. ln Evangelio : Malos aulem foras miserunt
solem sternuntur, et, sicul cera Punica, candorem (Matlh. xni); et in Amos : Sed et pisces muris con-
bibunt. Animalium omnium in aquis viventium no- gregabanlur (Ose. iv). Piscis, Dominus Jesus Chri-
mina cenlum quadraginta quatuor Plinius ait divisa stus tribulalionis igne affatus. In Evangelio : Posue-
in belluarum generibus, serpentium communium ter- runt coram eo partem piscis assi, el favum mellis
rae et aquae, cancrorum, concharum, Iocustarum, (Luc. xxiv). Pisces duo conjuncti quinque panibus,
poleridum, polyporuiu, solearum, lacertorum, ut lo- duo testamenta legis, vel duo charilatis proecepta,
ligo, et huic similia. Ex quibus niulta quodam na- sive duae personoe, regia et sacerdotalis. In Evan-
turse intellectu ordinem lemporum suorum agno- •D gelio : El acceplis quinque panibus et duobus piscibus
scunt : quaedam vero in suis locis sine mulatione (Malth. xiv). Harnus divinitas Filii Dei, quae carne
vagantur. In piscibus autem feminis alioe commi- induta latuit harnus in esca. De quo hamo Doniinus
stione imasculi concipiunt et pariunt catulos : aliae ad Job loquens ait : Nunquid abslrahere poteris Le-
porrunt ova sine masculi susceptione concepta, quae viathan hamo luo ? (Job. XL) quia idem hostis anti-
iterum insequenlis sui seminis jactu perfrmdunlur : quiis humani generis, dum more piscis escam cor-
et quse hoc munere fuerint afflata, generabilia fiunt : poris Domini per passionem raomordit, enecalus
quae vero perfusa non fuerint, slerilia perseverant est per patientiam divinilalis. Item in malani partcni
aut pulrescunt. Piscium autem vocabulo aliquando pro diabolo per Habacuc : Totum in hatno suo levubit
boni homincs, aliquando vero mali in Scripluris (llabac. i).
designantur, ul est illud in Evangelio, quo Salva- CAPUT VI.
lor in parabola de sagena missa in niari narrat, De avibtts.
dicens : Simile est regnum cwlorum sagenw missm in Unum nomen aviuni, sed gentis diversum. Naiu
t>Ktre\et ex omni qeime viscium conqrequnii. Qyam, sicut specie sibi (lisseiui)i, ila el imturse divcrsilaW»
241 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. VIII. 242
Nam aliaesimplices sunt, ut columboe: alise astutse, Aj bus est: et fit arbor, ila ut veniant volucreset habi-
ut perdix : aliaead manum se subjiciunt, ut accipi- tent in ramis ejus (Matth. xm). Praedicalio Evan-
ter : alise reformidant, ut garamenles : aliae homi- gelii minima est omnibus disciplinis corarn oculis
num conversatione delectantur, ut hirundo : aliaein sapientium istius mundi: sed crescit in arborem, ita
desertis secretam vitam diligunt, ut turtur : aliae ut volucres cceli, quas vel animas credentium vel
solo semine reperto pascuntur, ut anser : alisecarnes fortitudines Dei servitio mancipatas sentire debe-
edunt et rapinis intendunt, ut milvus : aliseincuriae, mus, veniant et habitent in ramis ejus. Ramos pu-
[inviae?]quaemanent inlocis semper.Alise adventitise to evangelicsearboris, quae de grano sinapis cre-
qtiaepropriis temporibus revertuntur, ut ciconiae, verit, dogmatum esse diversitates, in quibtis supra-
hirundines: alise congregse, id est, gregatim volan- dictarum volucrum unaquaeque requiescit. Aves
les, ut slurni et coturnices : aliae solivagae,id est, sunt daemones. Unde et in Apocalypsi omnibus avi-
solitarise propter insidias depraedandi, ut aquilae, bus dicitur : Aves, qum volalis per medium caelttm,
accipilres, et quaecunqueita sunt: aliaevocibus stre- venite ad cwnam magnam Dei, ut mandncetis carnes
punt, ut hirundines : alieecantus edunt dulcissimos, regutn,elc. (Apoc.xix). Et inSalomone: Qui innitiinr
ut cygnus et merula : aliae verba et voces homi- mendacio, hunc pascit ventus (Prov. x). Idein
niiin iniitantur, ut psiltacus et pica. Sunt et alia JJ autem ipse sequitur aves volantes. Avis, Salvator.
sictit genere, ita et moribus innumerabilia. Nam vo- Unde in Job de Judeea, quee in eum creditura non
lucrum quot genera sint, invenire quemquam posse erat, dicitur (Job. xxvm) : Viam ignoravit avis.
diflicile est. Neque enim omnia Indiae et jEthiopiae Avis, plebs Judoea. In propheta : Facta est Sion sic-
aul Scythise deserta quis penetrare poterit, qui ea- ut avis volans (Isai. xvi). De hac plebe figurali-
rum genus vel differentias nosset. Aves dictoe eo ter in Deuterononiio proecipitur : Si ambulaveris per
quod vias certas non habeant, scilicet per avia quee- viam, el iu arbore vel in lerra nidttm avis inveneris,
que discurrunt. Aliter, quod alis alta intendant, et matrem pullis vel ovis desuper incubanlem: non
et ad sublimia remigio alarum conscendant. Volu- tenebiseam cum filiis, sed abire patieris caplos tc-
cres a volando. Nam unde volare, inde el ambu- nens filios (Dettt. xxir).Quodde Apostolis inlelligi-
lare dicimus. Vola enim dicimr media pars pedis tur, qui ex eadem plebe per Christum Dominum as-
sive manus, et in avibus vola pars media alarum, sumpli stint, illa vero relicla. Avis diabolus in Job :
quarum motu pinnae agilantur, inde volucres. Pulli Nunquid illudes ei quasi avi ? (Job. XL.) Aliquaixlo
dicuntur omnium avium nali, sed et animalitim vero volucres significant malignos spiritus, qrri tol-
quadrupedunr nati, pulli dicuntur, et homo parvus lunt sementem in via positum, juxta parabolam
pullus. Recenter igilur nati pulli eo quod polluti. Q evangelicam (Lttc. vm). Via ergo mens est sedulo
Unde cl vestis nigra, pulla dicta est. Alee sunt, malarum cogitaiionum meatu trila atque arefacla,
in quibus pennae per ordinem frxoevolandi exhibent ne verbi semen excipere ac germinare sufficiat: al-
usum. Vocataeaulem alse, quod his aves complexos que ideo quidquid boni seminis vicinia talis viee
alant piillos ac foveant. Pennse a pendendo, id est, contigerit, perit, quia improbo pessimoe cogitalionis
volando dicUe: unde et pendere. Volucres enim transitu corrculcatum a doemonibusrapilur. Qui re-
pennarum auxilio moventur, quando se aeri man- cte volucres coeli, sive quod ccelestis spiritalisqnc
tlani. Pluma, quasi piluma. Nam sicut pili in qua- sunt naturee, sive quod per aera volitant, appcl-
drupedum corpore, ita pluina in avibus. Avium lanlur. Aloequippe in Scripturis significant duo prae-
autem nomina multa a sono vocis constatessecom- cepla cbaritatis, quibus ad cceleste rcgnum con-
posita, ut grus, corvus, cygnus, pavo, milvus, ulu- scenditur, sive duo testamenta, sicut in duabus alis
la, cuculus, graculus, et caetera. Varietas enim Cherubin, el in Ezechiele animalium, quae duabus
vocis eorum docuit homines, quid nominarentur. alis velabant corpus suum, ostendilur. Alae sex,
Volucres angeli sunt, sicut in Job-pro origine proedicaiio divina per utrumque testamentum in hoc
sapientise volucres coeli nidos habere. Volucres ho- mundo, qui in sex diebus factus est, annuntiata.
mines superbi. In psalterio : Oves et boves univer- D In lsaia : Sex alw uni, el sex alm atteri (Isa. vi).
sas, insuper et pecora campi; volucrescmli, et pi- Aloe superbia, sicut in Job pro haeretico disatiir :
sces maris (Psal. vm). Volatilia, apostoli, vel ora- Cum tempus adveneril, in ullum ulas erigit (Job.
nes sancti. In Evangelio : Tauri tnei et volatilia oc- xxxix). Pennse quoque significant Scripturas sacras,
cisa sunt (Matth. xxn), id est, patres Novi et Ve- ut est illud in Psalmo : Pennm cotumbwdeargentatw
teris Testamenti. Volatus, sanctorum ad Dominum (Psal. i.xvn). Pennse, animse sanctorum sunt, vel
Deum ascensus, vel in Scripturis iniellectus. In psal- virtutes eorum. In Psalmo : Et volavii super pennas
lerio : Volabo et requiescam(Psal. xvn). Aves au- ventorum (Psal. xvir). Et alibi : Si sumpsero pen-
tem sive volucres diversas significationes habent. nas ante lucem (Psal. cxxxvrn). Nidus ergo Eccle-
Aliquando enim significant Angelos, ut est illud: siam aut requiem sanclorum significat in excelso,
Auesceeliannuntiant vocemejus (Eccl. x); aliquando ut est illud in Psalrno : Passer inventt sibi domum,
sanctos honrines, ut est illud de grano sinapis te- el lurtur nidum, ubi reponat pullos suos (Psal.
stimoniuiu, quod minimumest quidem omnibussemi- LXXXIII), hocest, filios suos. Aliter nidus bona con-
nibus: cum autem creverit, majut omnibus oleri- scientia, in qua bonarum cogitationum fetus fo-
m B. RABANI MAUia ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 244
veutur atqne rii opera pariuntnr, trt pbstea filii ap- A la Dominns in Deuleronomio : Sicut aquila prolegit
pellentur : ut est in Psalterio : Filii tni sicut novellm nidum suum suseepit eos (Deut. xxxn). Aquila, divi-
olivarum in circuitu mensm tuw (Psat. cxxvn). Ali- nitas Filii Dei. In Salomone : Tria sunt difjicilia
quando vero pulli in malam partem accipiunlur : ut mihi, et quartum penitus ignoro, ctc. (Prov. xxx).
est illud irr Salomone : Et pnlii uquilarum devo- Aquila sancti in Job : Nunquid ad prwceptum tuum
rent eum (Prov. xxx). Ovum (ut qrridam volunt) elevabituraquila, et in arduis ponetnidum sibi? (Job.
spenr signifrcat. Unde legitur in Evangelio : Aut xxxix.) Et in Evangelio lcgitur : Vbkunque fuerit
quis ex vobis si petierit patrem ovum, nttnquid por- corpus, illuc congregabunlur et aquitw (Malth. xxiv).
riget ei scorpwncm ? (Luc. xi.) Ova, hacreticorum di- Aqitila diabolus vel Antichristus. In EKechiel : Et
scipuli. In Job : Relinquet ova sua in terra (Job. ecce aquila una grandis (Ezech. xvn). Aquila, gens
xxxix). Item ova proedicalio liocreticorum. In Isaia : impia, vel civilas in aliorum deproedalionedecurrens.
Qui comederit de ovis eorum, morietur (Isai. Lrx). Et per Michseamcontra Samariam dicitur : Ditata,
Pulli, sancti. Irr Psalmo : Et turtur nidum, elc. sicnl aquila, catvilium tuum (Mich. i). Vultur a vo-
(Psal. Lxxxrri). Et alibi: Et pnllis corvorttm invo- lath lardo nominatus putatur. Magnitudine quippe
cantibus euni (Psal. cxLvr), id est fideles de infide- proepetes volatus non habet. Harum quasdam dicunt
libus genlibus. Pulli aquiloe, fideles in Ecclesia, trt B concubitu non misceri, et sine copula concipere et
in Job : Pulli ejus sanguinem lingent (Job. xxxix), generare, natosque earum pene usque ad centuin
id est, sacramenta passionis Domini. Aquila ab annos procedere. Vullures autem sicut ct aquilae,
acumine oculorum vocala. Tanti enim conluitus etiam ultra maria eadavera sentiunt altius quippe
esse dicitur, ut cum super maria immohili penna volantes, multa quee montinm obscuritate celantur,
feratur, nec lmmanis pateat obtutibus, de tanta su- ex allo illoe conspiciunt. Recte ergo Mediator Dei
blimitate pisciculos natare videal, ac tormenti instar et hominum, Redemptor noster, vulluris appella-
desccndens raptam procdam pennis ad littris pertra- tione signatur, qui manens in altiludine divinitalis
hat. Nam et contra radium solis fertur obtutum suae qrrasi a quodam volatu sublimi cadaver mor-
non flectere. Unde et pullos suos ungue suspensos talitalis nostroe conspexit in infimis, et sese de coe-
radiis solis objicit: ct quos viderit immobilem tenere lestibus ad ima submisit. Fieri quippe propter nos
aciem, ut dignos genere, conservat: si quos vero homo dignatus est, et dum mortuum animal peliit,
iiiflecterc obtutum quasi degeneres abjicit. In Scri- niortem apud nos, qui apud se erat immorlalis, in -
ptura sacra vocabulo aquikc aliquando maligni spi- venit. Sed hujus vulturis octilus fuit ipsa intentio
rittis raptores animaruin, aliquando praesenlis soe- nostroe resurrectionis: quia ipse morluus ab oeterna
cuii jiotestales, aliquando vero sublilissimoe san- iC nos morte liberavit. Ille ergo perfidus Judaeoruni po-
ctorum iiitelligcnlioc, vel incarnattis Dominus ima pultis mortalem vidit : sed quod morte sua nostram
celeriter transvolans, et mox summa repetens desi- mortem destrueret, minime attendit. Semitam igi-
gnatur. Aquilarum nomine insidiatores spiritus ex- Uir ignoravit avis, nec iiiluitus est oculos vulturis :
prirauntur, Jeremia atleslante, qui ait : Vetociores quia elsi vidit eum, quem in morle tenuit, videre
fuerint persecutores nostri aqnilis cwti (Thren. iv). noluit, quanta viloe nostra; gloria dc ej'us morle se-
Aquilae vocabulo potestas lcrrcna figuratur. Unde qucrclur. Unde ad crudelilatem quoque perseculio
pcrEzcchiel proplietanidicitur : Aquila grandis ma- exarsit, verba vitoe percipere renuit praedicatores
gnarmn alarum, iongo membrorum duclu,plena plu- rcgni ccclorum, prohibendo, soevrendo,feriendo re-
tnis cl varietate venit ad Libanum, et tutit medul- pulil. Vultur peccator procdam de aliena morte ra-
lam cedri, et summitatem froitdiuirtejns evutsit (Ezech. piens, ut in Levitieo : VutUtrem et similem ejus ne
vn). Aquiloevocabulo vel subtilis sanctorum intel- comedas (Levit. xi). Grues de propria voce rrornen
ligenlia, vel volatus Dominicoe Ascensionis expri- sumpseruril. Tali cnirn susurranl sono. Hoe autein
mitur. Unde idem propheta cum sub animalium spe- dum properant, unam sequunlur ordine litteralo. De
cie Evangelislas quatuor se videre describeret quibus Lucanus : Et lurbata perit dispersis lillera
(Ezech. i),in eis sibi hominis, leonis, hoviset aquihc ]D pennis. Excelsa aulem pelunt, quo facilius videant,
faciem apparuisse testatur, quartum procul dubio qtias petunt, terras. Castigat autem voce, quae cogit
aiiiraal Joannern per aquilam signans, qui volando agmen. At ubi raucessit, succedit alia. Nocte arrtem
terrarrr dcseruit: quia per sublileni intelligentiam excubias dividunt, et ordinem vigiliarum per vices
interna mysteria verborum videndo penetravit. faciunl, lenentes lapillos suspensis digitis, quibus
Cunctaruni quippe avium visus acies aquiloesuperat: soinuos arceant. Quod cavcndum crit, clamore in-
ita ut solis radiis fixos in nulla se cjus oculos lucis dicant. jEtaleni in illis color prodit: narrr senectute
suoe coruscatione verberans claudat. Ad pracceptum nigrescunt. Grues quippe illos significare possunt,
ergo Dei elevatur aquila, dum jussionibus divinis qui in coenobiis communiter viventes, unius tamcn
obteniperans in supernis suspenditur fidelium vita ductum sequi non spernunt, vigilias exercent, et pro
quoeet in arduis niduni ponere dicitur, quia terrena inviccni soliiciti nocturnos cantus in psalmoiliis edcre
desideria despiciens, spejamde ccelesiibusnutrilur. non segrresfiunt. Unde dicitur : Grucs una sequuntur
Iuarduis nidum ponit, quia habitationem mentis suee et litterato ordine volant. Ciconisevocataea sono, qno
iiialjiectaetinfimaconvcfsatioiienoncoiistravit.Aqui' crcpilant, quasi cicania;, quem soiuun otis \M\m
«45 DE UNIVERSOLIBRI XXn. — LIB. Vlfl. 246
esse quam vocis, qnia eum quatiente rostro faciunt. A non evolant. Unde in Isaia legitur: Et erit cubile
Hae veris nuntiae societatis comites, serpentium ho- draconum, et pascua struthionum (Isa. xxxiv). Ardea
stes maria transvolant, in Asiara collecto agmine vocata, quasi ardua, id est, propter altos volatus.
pergunt. Cornices duces eas prseccdunt, et ipse quasi Lucanus : quodque ausu votare ardea; formidatenim
exercitus proscquitur. Eximiaillis circa filios pietas. imhres, et super nubes evolat, ut procellas nubium
Nam adeo natos impensius fovent, nt assiduo irrcu- sentire non possit: cum autem allius volaverit, si-
bilu plumas exuant. Quantum autem ternpus impen- gnificat lempestatem. Hanc multi Tantalum nomi-
derint in felibus educandis, tantum et ipsee invicem nant. Haecavis potest significare animas electorum,
a pullis suis aluntur. Ciconia igitur providos homines quae formidantes perlurbationem hujus saeculi, ne
significat et cautos servos Dei in conversatione srra, forte procellis persecutionum, instigante diabolo,
qui persequunlur serpentes, el venena eorum pro involvantur, intentionem suam super omnia tempo-
nibilo dtictint : qrria rnaiignos spiritus cum vcneno- poralia ad serenitatem patriae ccelestis, ubi assidue
sis suggestionibus suis insectanles ad nihilum redi- Dei vultus conspicitur, mentes suaselevant. Phcenix
gunl. De quibus et Jeremias ait : Turtur et hirundo Arabise avis, dicta, quod colorem Phceniceum habeat:
et ciconia cognoverunt tempus advenlus sui (Jer. vm), vel quod sit in toto orbe singularis ot unica : naiii
hoc est tenrprrs, quo sancta Ecclesia in adventu "B Arabes singularem phoenicem vocant: haec quiugen-
Salvatoris congrcganda erit in unum. Olor avis est, tis ultra annis vivens, dum se viderit senuisse, col-
quem Graeci cygnum appellant. Olor autem dictus, leclis aromatum virgultis rogum sibi instruit, et
quod sit totus plurnis albus. Nullrrs enim mcminit conversa ad radium solis alarum plausu volunta-
cygnum nigrurn. Olor enim Graece totum dicilur. rium sibi incendium nulrit: sicque iterum de cine-
Cygnus autem a canendo est appellatus, eo quod ribus suis resurgit. Haecetiam potest significare re-
carminis dulcedinem modulatis vocibus fundit. Ideo surrectionem justorum, qui aromatibus virtutum
autem srraviter eum canere, quia collum longum et collectis inslaurationem prioris vigoris post mortem
inflexum habet, et necesse est eluctantem vocem per sibi praeparant. Cinnomolegus et ipsa Arabioe avis;
longum et flexuosum iter varias reddere modulatio- proinde ita vocata, quod in excelsis nemoribus texe-
nes. Ferlur in hyperboreis partibus proecinenlibus rit nidos ex fruticibus cinnami : et quoniam non
citharoedis olores plurimos advolare, apteque ad mo- possunt ibi homines conscendere propter ramorum
dum concinere. Oloresautem Latirium nomen est: nam altitudinem et fragilitatem, eosdem nidos plumbatis
Graece cygni dicrrntur. Narrta; vero sibi hunc bonam appetunt jaeulis, ac sic cinnama illa deponunt, et
prognosin facere dicunt, sicut JEmilius [Macer] ait: pretiis amrjlioribus vendunt : eo quod cinnamuiu
Cygnnsin auspiciissemper bntissimusales. C magis quam alia mcrcatores probent. Psittacus iu
Hunc optanl nautse quiase non mergit in undas. Indise liltoribus gignitur, colore viridi, lorque puni-
Cygnus cervicis altse, superbia exprimitur. Strulhio ceo, grarrdi lingua, ct caeteris avibus latiore : unde
Grseco nomine dicitur. Qrrod animal in similitudine et articulata verba exprimit, ita ut si eum non vide-
avis pennas habere videtur, tamen de terra altius ris, hominem loqui pules : ex natura autem salutat,
non elevalur. Ova sua fovere negligit, sed projecta dicerrs : Ave, vel Clraire: caeteranomina institutione
tantummodo fotu pulveris animantur. Per slrulhio- discit. Hinc csl illud :
nem mystice hypocritoe significantur. Unde per Pro- Psittacus a vobisatioruranomiiiadiscam:
phetam dicilur : Glorificavit me beslia agri, draco- Haecper me didicidicere : Csesar,ave.
nes et struthiones (Isa. XLHI).Quid enim draconum Alcyon, pelagi volucris, dicta quasi ales oceanea, eo
nomine, nisi in aperto maliliosocmentes exprimun- quod hieme in stagnis oceani nidos facit, pullosque
tur, quse per tcrram seinpcr infimis cogitationibns: educit, qua excubanle fcrtur extento aequore pela-
repunt? Quid vero per strulhionis vocabulum , nisi gus silentibus ventis seplern dierunr tranquillitale mi-
hi, qui se bonos simulant, designantur, qui sancli- tescere, et ejus fetibus educandis obsequium ipsa
tatis vitam, quasi volatus pennam, per speciem reti- rerum nalura praebere. Onocrotalus avis est rostro
nent et per opera non exercent? Glorificari itaque se: 7 longo, quam Grseci onocrocolon vocant. Crocodilus
Dominus a dracone vel struthione asserit, quia eli genus volatile, dictnm, quasi cor edens. Vespertilio
aperte malos et ficte bonos plerumque ad sua obsc- ex tenipore nomen accepit eo quod lucem fugiens
quia ex intima cogitatione convertit. Vel certe agrii crepusculo vespertino circumvolat, praecipitato motu
beslia dominum, id est, dracones strulbionesqrie: acta, et tenuissimis brachiorum rnembris suspensa ,
glorificant, cum fidem, quse in illo est, ea, cjruc int animal murium simile, non tam voce resonans quam
hoc mundo dutlum membrum diaboli fuerat, genti- stridore : specie quoque volatilis simul et quadru-
litas estaltat. Quapropler malitiam draconum no- pes, quod in aliis avibus reperiri non solet. Vesper-
raine exprobrat, et propter hypocrisin vocabulo stru- liliones sunt idolorum monstra tenebris dedita, ut in
thionum notat. Quasi enim pennas accepit gentili- Isaia legitur : Vt adorelis talpus et vespertiliones
tas, sed volare nonpotuit, quae et naturam rationis3 (Isa. u). Noctua dicitur pro eo quod nocte volat et
habuit, et aclionem rationis ignoravit. Potest eliami per dicrn non possit videri, nam exorto splendore so-
struthio hsereticos vel philosophos significare, quii lis visus illius hebetatur. Hanc autem insula Cre-
cuiu peuuis sapientise se exaltare wlunt, sed tameni tensis non habet, et si veniat aliunde, statim tnori-
B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 248
tur.-Noctua a quibusdam dicitur corvus marinus. Agnificat populum gentilem de lorrginqnis parlibus
Noctua aulem non est bubo. Nam bubo major est. terroe ad Christum venientem, qui etiam ejus gratia
Noctua homines, veritatis lucem fugientes, tenebris multarum virtutum ornatu resplendet. Gallus a ca-
dbligalos significat. Unde in Levilico hsec avis vesci stratione vocatus. Inter coeteras enim aves huic solo
prohibetur. Rubo a sono vocis compositum nomen lesticuli adimuntur. Veteres enim abscisos gallos
habet, avis feralis, onusta quidem plumis, sed gravis vocabant. Sicut autem a leone leaena, a dracone
semper detenta pigritia in sepulcris die noctuque dracaena, ita a gallo gallina. Gallus virum 'sanctum
versatur, et semper commorans in cavernis. De qua aul doctorem evangelicum significat, qui stib cali-
Ovidius: gine istius mundi positus futuram lucem vitse seter-
nae pronuntiat. De quo per Salomonem dicitur :
Fcedaquefit volucrisventuri nunlia luctus,
Ignavusbubo, dirum mortalibusomen. Gallus accinclus, nec cst rex, qui resistat ei (Prov.
Denique apud augures malum portendere fertur. xxx). Et in Job : Quis dedit, inquit, gallo inlelligen-
Bubo terrebris peccatorum deditos et lucem juslitiae tiam? (Job. xxxvm.) Item in aliam parlem galhrspo-
fugientes sigrrifrcat. Unde inter immunda auimalia in nilur, ut est illud lsaiae : Asportari te faciam, sictil
Levitico deputatur. Lucina avis inde nomen sum- asportatur gailus gallinaceus (Isa. xxu). Gallina si-
psit, quia cantu suo significare solet diei surgentis B gnificat sapienliam, sive sarrctam Eeclesiam, seu
exortum, quasi lucinia, eadem et acedula. De qua animal justum, ut est illud Dominicum testimonium
Cicero in Prognosticis : ad Hierusalem : Quolies volui congregare filios tuos,
Et matulinosexercet acedulacautus. quemadmodum gallina congregat pullos suos sub
alas suus, et noluisti (Matlh. xxm). Anser ab assi-
Hsec forsan sanctos prsedicatores typice significare duilate natandi aptum nomen sumpsit. Ex qiro ge-
potest, qui futurae lucis exortum pronunlianl el ad nere quaxiam germanoe dicunlur, quo plus caeteris
ejus advenlum animo vigilarrli intendere fideles nutriant. Anseris nomen anes dedit per derivatio-
quosque exhorlanlur. Ulula avis a planctu et luctu nem, vel ad similiiudinem, vel
uominata. Cum enim clanrat, aut fletum imitatur, quod et ipsam na-
tandi frequentiam habeat. Iste vigilias noclis assi-
aut gemilum. Unde et apud augures si lamentetur, duilale clangoris testatur. Nullum autem animal ita
tristitiam : tacens ostendere ferlur prosperitatem. odorem hominis senlit, ut anser. Unde et clan-
Qua; avis significare potest ululatum peccatorum in
ejus gallorum ascensus in Capitolio depre-
inferno. Unde propheta, quando fit mentio Babyloniae gore hensus est. Haecprovidos homines et erga custodiam
vastationis : Vlutm in wdibus ejus commorari perhi- suam bene
vigilantes significare potest. Mergus ab
benlur, sicttt el onocrolalus et ericius (Isa. xm). Gra- C assiduitate mergendi noraen hoc est : quia saepe
cnlus a garrulitate nuncupatus, non (ul quidam vo- dimisso in profundo aurarum signa sub flu-
capite
lunt) pro eo quod gregatim volent, cum sit mani- ctibus colligunt, et praevidentes aequoris tempesta-
feslum ex voce eos nuncupari. Est errim loquacissi- tem cum clamore ad littora tendunt. Mergus homo
mum genus, et vocibus importunum. Quod vel phi- luxuriosus, libidini carnis
semper intentus : quod in
losophorum vanam loquacitatem, vel hsereticorum Leviiico demonstratur. Fulica mansueta avis et ni-
verbositatem noxiam significare potest. Picae, quasi
verba in vocis gra est, anati quidem parvior, sed corporis com-
poetice, quod discrimine exprimant, in stagnis delectabiliter
arborum im- positione consimilis, quse
ut homo. Per ramos enim pendulse commoratur. Esl aulem avis stagnensis, habens ni-
portuna garmlitate sonantes. Etsilinguasin sermone dum in medio aquse, vel in petris, quas aquae cir-
nequeunt explicare, sonum tamen humanse vocis
imitantur. De qua congrue quidam ait [Martialis] : cumdant, marilimoque semper delectatur profundo,
quae tlunr tempestalem persenserit, fugiens in vado
Pica loquax cerla domlnumte voce saluto, ludit. Haec ad baptizandos bene refertur, qui in
Si me non videas, esse negabisavem.
sacralissimi fontis gratia perseverant. Uude scri-
a
Picus Pico Saturni filio nomen sumpsit, eo quod est: Fulicoedoraus dux est, eorum scilicet qui
ea in auspiciis utebatur. Nam fertur hanc avem ]u ptum omniura Christianorum sacer fons dux est, dum eos
quoddam habere divinum illo indicio, quod in qua- ad ccelorum regna perducit. Turtur de voce voca-
ctmque arbore nidificaverit, clavum vel quidquid lur, avis et semper in montium jugis et
aliud fixum diu hocrere non potest, quin slatim in desertis pudica,
solitudinibus commorans. Tecta enim ho-
excidat, ubi ea insederit. Sed de hoc sential quis- minum el conversationem
velit. Nam sonus vocis fugit et commoratur in
que quod cjtis loquacitatem silvis. Ciijus e contrario columba hospilia humana
hsereticorum potest significare, vel philosophorum :
diligit, domorum blanda semper habitatrix. Turtur
sicut superius de graculo diximus. Pavo nomen de Christi significat, quod Ecclesia est, propter
corpus
sono vocis habet. Cujus caro tam dura est, ut pu-
vix genlium variclatem, de quo scriptum est : Quatn
tredinem sentiat, nec facile coquatur. De quo pulchrw sunl genm litm sicut turluris ! (Cant. i.) Et
juidam sic ait in Psalmo : Turtur nidum, ubi reponat pullos suos
Miraris quolies gemmantesexpljcat alas ,
Et potes hunc ssevotradere, dur», coquo. (Psal. LXXXIII).Columbaedictse, quod earum colla
Pavo quidem, qui Salomoni a longinquis regionibus ad singulas conversiones colores mutent, aves nian
jiictus est. ct diversos colores in oennis habet. si- sucne, et hominum multitudine conversantes, uc
249 DE UNIVERSO LIBRI XXR. — LIB. VHI. 250
sine feUe : quas antiqui venerias nuncupabant,*eo A Eam terroe propinquantem accipiter videns rapit :
quod uidos frequentant, et osculo amorem conci- ac propterea cura est universis, ducem sollicitaie
piunt. Colomba Deus. In Jeremia : A facie gladii generis externi, perquem caveant prima discrimina.
columbm unusquisque ad populum suum convertelur, Cibos gratissimos habent semina venenorum. Quam
el singuli ad terram suam fugient (Jer. XLVI).CO- ob causam eas veleres vesci interdixerint. Solum
lumba Spiritus sanctus. In Evangelio : Et vidit enim hoc animal, sicut et homo, caducum morbum
Spiritum Dei descendentem, sicut columbam, super patitur. Coturnices quse in esu filiorum Israel datae
iltum (Matth. x). Columba Ecclesia propter simplici- sunt, legis historicae (ut quidam volunt) figuram ha-
tatem cordis. ln Canticis canticorum : Columba spe- bent: de quo legitur in Exodo. Passeres sunt vola-
ciosa, auro gemmisquepercincta (Cant. u). Columbae tilia a parvitate vocata : unde et pusilli et parvi. De
apostoli. In lsaia : Qui sunt isli, qui ut nubes volant, quo in Psalmo scriptum est: Pusserinvenitsibidomum
et quasi columbm ad fenestras suas ? (Isa. LX.) Co- (Psal. LXXXHI). Et alibi : Sicut passer unicus in mdi-
lumba Judaei.In Sophonia: Vw, provocalrix columba, ficio (Psal. ci). Et in aliam partem in psalmo: Trans-
non audivil vocem (Sophon. m). Columba enim sim- migra inmontem sicut passer (Psal. x). Ilem passeres
plicitatcm mentis significat. Duo pulli columbarum sancti. In Psalterio : lllic passeres nidificabunt
cxprimunt duplex poenitenliae lamentum. Unde legi- B (Psal. cin). Passer est nimia velocitate celerrimus,
lur in Levitico : Si autem non valuerit manus ejus qui in silvis habilare non palitur : sed domum sibi
offerre pecus, offerat vel duos lurtures vel duos pullos inparietum foraminibus desideranler exquirit, quam
columbarum (Levit. v). Palumbes avis casta ex modum invenerit, nimio gaudio laetus exsultat, qui se
rihus appellatur, quod comes sit castitatis. Nam di- diversarum adversitatum ulterius patere non credit
citur quod, amisso corporali consortio, solitaria insidiis. Sic anima jucundatur dum in coelorutn
incedat, nec carnalem copulam ultra requirat. Tur- regno mansionem suam senserit esse praeparatam.
ttir enim typum tenet sanclae Ecclesiae (sicut supra Item passeres iUi,qui in emundatione leprosi in Levi-
diximus) quoniam praeler Christi Domini allerius tico offerrijussi sunt, sacramentum passionis Christi
nescit habere consortium. Similiter et columba Spi- in quo a sordibus peccatorum mundamur, designant.
riium sanctum aut Ecclesiam significat, de qua scri- Quod ostendit Paulus dicens : Quicunque in Christo
ptum est: Vna est columba mea, una dilecta mea baptizati sumus, inmorteipsiusbaptizalisumus(Rom.
(CatU. vi). Et iterum, Pennm, inquit, columbw dear- \i). In hoc enim vivens passer et Iignum cedrinuni
gentatw (Psal. LXVH): quia innocentiam habet eo- etcoccinum tortum et hyssopus tinguitur. Omnia enim
lumba, et divinis eloquiis argenteo candore re- haec comprehenduntur invirlitute haptismatis, quod
splendet. Item in aliam partem columba ponitur, C diximus Dominicaeesse passionis figuram signilica-
ut esl illud Osee : Ephraim columba sine sensu, non tionemque. Sed vivens passer, quem in unigenili
habens cor (Ose. vri). Rursum turlur Spiritum san- necessarie divinitate accipimus, in sanguine etiam
ctum, aut virum sanctum, aut intclligentiam spiri- hic occisi passeris et aqua tinguitur, id est, in gratia
taletn designat, ut est illud in Canticis canticorum : baplismalis : quia non in hominis passione, sed Dei
Vox turluris in terra noslra audita est (Cant. n). et hominis baplizantur. Deinde post hoc vivens
Sed tunc columba Spiritus sanctus dicitur, quando passer in agrnm, ut volet, dimitlitur. Ergo impas-
Scripturse sacrae manifesta disserlio esl: tunc vero sibilis divinilas, el inseparabilis erat a carne, quee
turtur Spiritus sanctus inlelligitur, cum Scripturae passa est. Unde et inseparabUis in sanguine bapti-
altis atque obscuris mysleriis, elevantur. Perdix de zatur : ut impassibilis viva in agrum avolet: ad lati-
voce nomen habet, avis dolosa atque immunda. tudinem videlicet contemplationis emitlitur, quo
Nam masculus in masculum insurgit, et oblivisci- illum dimittente nostro videlicet inlellectu, subhujus
lur sexum libido praeceps. Adeo aut fraudulenla, ut errim contemplatione tenetur. Est et alia passeris si-
alterius ova diripiens foveat: sed fraus fructum non gnificatio, ut supra diximus. Unde legitur : Trans-
habet. Denique dum pulli proprise vocem genitricis migra in monlem sicut passer (Psal. x). Passerum
audierint, naturali quodam instinctu hanc, quse fo- quoque plura sunt genera. Alii gaudent ad foramina
vel, relinquunt, et ad eamdem, quse genuil, rever- parietum. Alii valles roscidas requirunt: nonnulli
luntur. Perdix ergo significat diabolum, de quo in rnontes appetunt squalentes. Sed de illis nunc dicit,
Jeremia scriplum est : Perdix fovet quw non pepe- qui ad altissima loca terrarum levissima voluntate
rit:facit divitias suasnoncum judicio. In dimidio die- rapiuntur, ut his merito similes aestimentur, qui ad
rum suorum derelinquet eas (Jer. xvn). Sicetdiabolus nequissimas praedicaliones levitate inconstantis ani-
perprincipes haereticorum congregavit populos, quos mi transferuntur. Nam in Psalmo Prophela ita dicit:
non peperit, et deceptorum sibi mulliludinem con- Similis faclus sum pellicuno in solitudine : factus
sociavit, quos poslea dimisit, el omnium judicio stul- sum sicut nycticorax in domicilio. Vigilavi et faclus
lissimus esse comprobatur. Coturnices a sono vocis sum sicut passer unicus in mdificio(Psal. ci). Per
diclas constat, quas Graeci orlygas vocant, co quod haec nomina volucrum (ut arbitror) diversa nobis
visae fuerint primum in Ortygia insula. Haec adve- poenitentium genera declarantur. Pellicanus euini
nieudi habent tempora. Nam, eestate depulsa, maria avis /Egyptia est, ciconiis corporis grandilale con
wausmeant. Ortygometra dicitur, quse gregem ducit. similis, quse naturali macie semper affecta est:
251 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. '282
quoniam ^sicut pliysiologi volunt) tenso intestino A impelitur, nec unquam praeda est. Maria transvolai,
per viscera, quidquid escarutn accipit, sine ali- ibique hiemc commoratur. Hirundo autem poeniteii-
qua decoctione transraitit. Hinc fit, ui adipe proprio tium pro peccalis suis lypum tenet, quse slridore
rainime farciatur, qiiia parvissimo ciborum succo vocis ploratum magis quam melodiam sonat, et pro
reficilur : quae non gregatim ut caetera; aves volat, eanlu gemilus edere solet, sicut et columba. Unde
sed delectationese solitaria consolatur. Eorum unum Ezechias in oratione sua n\l:Sicnt pultus liirundinis,
genus dicitur esse, quod stagnis inhabitat: aliud sic clamabo : meditabor ut columba (Isa. xxxvm).
(sicut dictum est) quod in desertis locis secretisque Lacrymis ergo suis poenilenspasciuir, et ad superna
versatur. Per hoc igilur avium genus pulcherrime cor elevans ccelcstis cihi pabulum sibi quierit. Unde
significantur eremiue, qui honiinum consortiode- et Propheta ait : Fuerunt mihi lacrymw mcca panes
reliclo, timore Domini, reiuula se afflictione dis- die ac nocte, dum dicitnr mihi quolidie : Ubi est Dcus
cruciant. Sequitur : Faclus sum sicul nyclicorax in tuus (Psat. xLi)?Etiterum, Sicut chierem, inquiens,
domicilio. Aliud genus inlroducilur paenitentis. Ny- manducabam panem meum : et polnm cum flelu tem-
cticorax Graecovocabulo dicitur noclis corvus, queni perabam a f/icie irw et indignationis tnm; quia ele-
quidam bubonem, quidam noctuam esse dixerunt: vans elisisii me (Psal. ci). Upupain Gneci appellant,
alii magis corvo magnitudiue et colore consimilem, B eoquod slercorahnmanaconsiderat.et fetenti pasca-
queni specialiter in Asiae parlibus inveniri posse tuf fumo, avisspurcissima, crislis exslanlibus galeata,
testantur. Islum sicut diei fulgor abscondit, ita ad- semper in sepulcriset bumano stercorecommorans.
venlus noctis producit : et contra consuetudines Ha:c avis sceleratos et peccaiores homincs significat,
avium tunc magis vigilare et escas quserere incipit, qui sordibus peccatorum immorari assidue delectan-
quando se in soporem animanlia cuncta componunt. tur. Corvus sive corax nomen a sono gulturis habet,
Ita et poenilcns iste noclurno tempore escas animae quod voce crocitet. Ferlur haec avis, quod edilis
sollicila curiosilale perquiril, modo psalmodia:ope- puilis escam plene non prsebeat, priusquam in eis
ram dando, modo eleeniosynas laciendo, niotio car- per pennarum nigredinem similitudinem proprii
ceres occulte visitando sohim Deum vult habere coloris agnoscat. Postquam vero cos letros plumis
teslem, cui caligo noctium non lollit aspcctum. Et aspexerit in tolo, agnitos abnndantius pascit. Hic
nola, quia sicut pellicanus designat eremitam alque prior in cadaveribus oculum peiit. Corvus ni—
solitarium, ita nycticorax illum dealaral, qui scdo- gredinem peccalorum vel da:monum significat, ut
micilio relinens a publica visione remotus est. Polesl esi ilhul in Salomone ; Effodiant eam corvi de con-
etiam nycticorax Christum vel virum sauctum si- _ vallibus (Prov. xxx). llcm corvus gentilcm po-
gnilicare. in fldelibus despicabilein. Passer est avis pulum significal, ut cst illud in Job : Quispyeparat
parva, ul supra diximus : sed nimia sagacilate sol- corvo escam snam, quando pulli cjus ad Dominum
licita qtise nec facile laqueis irrelilur, nec per in- clamant vagantcs, eo quod non habeant cibos (Job.
gluviem veniris escarum ainbilionedecipilur. Ihcc xxxix). Pullis vcro corvormn, filiis scilicet gentium,
propier infirmilatem suam ne aut ipsa a pradalore esca datur, cum eorum desiderium nostra conver-
capialur, aut fuetus ejus serpenlinis devorenlur in- sione reficitur. Rursum in bonam partem ponilur,
sidiis, iuter aves unica cautioae muniia ad domo- Ul est tllud in Canlicis canticorum de sponso: Crines
rum fasligia celsa concurrit : ut a suspectis ca- ejus ut ubietes, nigri sicut corvi (Cant. v). Corvus
sibus reddalor alicna, quse multis periculis pro- Chrislus esl in membris ejus, hoc est, sanctis, ut
batur obnoxia. Huic merito comparatur, qui diaboli in Canlicis canlicorum : Comai ejus sicut elata; pal-
insidias formidans specialiter ad Ecclesise septa se marum, nigrm qnasi corvus (!bid.). Corvus nigredo
conferens, in ejus fasligio vigilans lulissime perse- poccati vcl infideliiatis, m in Psalmo : Etpullus cor-
veral. Unicum dixil proptcr charitalem, quaeex mul- vornm invocantibuseum (Psal. CXLVI).Corvuspecca-
lis umnn facit: in wdi/icio propter aliiludinem fldei toris tarditasadpoanitentiam, et vana spe de die in
ut fortiUiilinem menlis. Considerandmn est eiiam, diem differens, ut in Sophonia : Vox cantantis in
qiiemadmoduin isle supplicans a majoribus avibus, feneslra, corvus in snperliminaribus ejus (Soph. n).
pellicano el nycticoiace, cepit, el pervenil usque Cornix, annosa avis, apud LatinosGrmco nomhie ap-
ad passeris miniilissiiuaiu parvilalcm : quoniam pellatur, quam aiunt augures honiinum curas signi-
insidiarum vias monstrare, fulura
graifalim poenitciiilo descendens primo loco grandis ficalionibus agere,
cst, sccundo mediocris, lcrlio consuetudiiie ipsa pradiccre. Magnum ergo ncfas est lucc credere, nt
omnino tolerabilis. Ha: aiilem aves per (iguram Deus consilia sua cornicibus mandel. Huic inler
sunl parabolae lioniinibus genere discrcpantes, sed multa auspicia Iribuunt etiam pluvias porlendere
consueludinum qualilale consimilcs. Hirundo dicta, vocibus. Unde esl illud :
quoJ cibos non sumal rcsidens, sed in aere capial Tunc cornix plena pluviam vocat improbavoce.
cscas et edal : garrula avis et per lortuosos orbes
nt (lcxuosos circuilus pervolans, el in niiiisconstruen- Sed lucc incerla omillentes de cerlioribus scri-
niollis ct viribus et volatu,
dis educandisque foetihus solertissima , habens bere tentemus. Milvus
cliam quoddam praiscium, quod hipsura deserat, quasi mollis avis. Undcet nuncupatus, rapacissimus
et doatesticis semper avibus insidiatur, Mil-
jiec appelat culimna ; ab aliis quoque avibus non lamen,
255 OE UNIVERSO LIBRI XXU. — LIB. VIII. 254
vus significat utpote rapacem vel elatum hominem, A ingredicntia diripiunt, quse repererint, ne quidem
ut est iiludin Psalmo secundum Hebrseos: Milviabies gerentium seobsoniisparcentia. Quibus sunt similes
domi ejns. Accipiler avis animo plus armata quam quidam, qui penetrant domos et captivas ducunt
ungulis, virlutem majorem in minori corpore geslans. mulierculas oncratas peccatis, quos Paulus arguit
Hic ab accipiendo, id est a capiendo, nomen sum- (II Tim. IH). Vullur rixis et bellis gaudet propter ca-
psit. Esl enim avis rapiendis aliis avibus avida:ideo- davera pra:liomm,intantum, utetiam sequatur exer-
quc vocatur accipiter, hoc est raptor. Unde et Paulus cilum. Non ergo oportet aliorum casibus pasci atque
dicit: Suslinetis enim, si quis accipil (II Cor. xi). Ut mflriri eum, qui contemplalioni dat operam. Cor-
[Ne] enim dicent, si quis rapit, dixit, si quis accipit. vini ergo generis animalia sunl alfectionis ex-
Ferunl aulem accipitres circa pullos suos impios pcrtia : quod manifcstum est ex eo quod emis-
esse. Nam cum viderint eos posse tentare volatus, sus a Noe ex prima eum corvus avolatione
Tiullaseis pr;ebent escas : sed verberant pennis et a transgrcssus est (Gen. vm). Cui similis Judas
nido prsecipitant, alque teneros compellunt ad prx- circa suum magistrum fuit et Dominum. Slruthio
dam, ne forte adulti pigrescant. Accipiter interdum avis quidem est, sed volare non polest, lotamque vi-
sanctum virum signilicat, utpote rapiens regiium tani suam circa terram occupal: quales sunl quidam
Dei. De quo scriptum cst in Job : Nunquid in sa- " Dco militanles et soeculinegotiis se implicantes. No-
pienlia lua plumescit accipiter expandens alas suas cluam vero, pro qua LXX Glaucum dixerunt, hanc
ad anstrum ? (Job. xxxix.) id est, nunquid cuilibet assemnt in nocle aculi esse visus, sole autem appa-
cleclo tu inlelligetiliam contulisti, ut flante sancto rente minus utilitale oculorum frui. Tales sunt qui
Spiritu cogilalionum alas expandat, qualenus pon- legis glorianlur contemplatione et scientia, lucem
dera vetustse conversationis abjiciat, et virtutum evangelica: conversationis capere non valenles. La-
plumas in usum novi volatus siimal. Polest etiam rus est animal in utroque vivens, id est, aqua et
per hunc accipitrem renovata gentilitas designari. terra: quia sicut avis quidem volat, ut aquatile au-
Capus Italica lingua dicitnr a capiendo. Hanc noslri tem natat. Cui non male comparantur hi qui simul
falconem vocanl, qui et alio nomine dicitur hero- circumcisionem venerantur ct baplisma. Ad quos
dius. Ha2Cavis etiam rapaces bomines significaro Paulus dicit : Si circumcidimini, Christus vobis nihil
potest. Quod aulem in Levitico et in Deuteronomio prodest (Gal. v). Accipitcr anlem inter rapaces aves
qusedam aves pro immundis deputantur, oslendit est. Habet autem quiddam aliud, propler quod a
Scriptura dicens : Omnes aves mundas comedite : hn- legislalorepositus est. Mansuescit quippe et coopera-
mundas ne comedalis, aquilam scilicet et grijphen, et tur ad rapacitatem. Quem imitantur hi qui man-
haliwelum, ixion et vullurem, ac milvum juxla genus C sueti quidem videntur esse et sensu tranquilli: sunt
suum:el omne corvini generis, struthionem ac noctuam, autem cum potentibus et avaris atque rapacibus.
et larum, atque accipitrem juxta genussuum,1iero- Nycticorax animal est, quod in nocte tantummodo
dium et ctjgnum el ibin, et mergulum, porphyrlonem, rapit atque opcralur : sicut sunt gentes in intelligi-
el nyciicoracem, onacrotalum, et charadrium, shiguta in bilibus noctis operibus occupatoe, qnse sunt fornica-
genero suo :upupam quoque et vesperlilionem, el omne tio, immundilia, impudicitia, idolorum cultus et his
quod reptal et pennulas habet, immundum erit nec co- similia. Ibis et porphyrion, et quem LXX nominant pel-
medatur(Lev. xi; Deul. xiv). Inlerillicitaaiquenimis licanus et cygnus et herodius et charadiius, longi
evilanda connumerandum comtemplalioni vacantem esse colli, trahereque cibum ex allitudine ternc at-
quempiam tales habentem maculas quales pcr denume- que aquarum dicuntur. Quae animalia imitari non
ralas aves legislator significat. Ait enim: Aquilam et debemus, nec de inferioribus evellere cibum, sed
gryphen et halitvetum et milvum ac viilturcinjuxla ge- de coeleslilTus. Ille siquidem conteinplalioni vacat,
nus suum. Rapaces et cibuin alienum male sectantes, quia ad superiora mente contendit, el non solum in-
qua:stibusque injustis gaudenles per pra:dicta signi- lelligibilem, sed et sensibilem cibum a Deo exspe-
ficat. Quia enim quidam inveniuntur in ecclesiis inter ctat. Unde ait Dominus : Nolile sollicili esse anima;
^
eos, qui putantur contemplationi operam dare, qui veslrai, quid manducelis, ueque corpori veilro, quid
iion quemadmodum debent ad hoc vacanl, sed frus- induamini. Scit enim Pater vester cmleslis quia om-
tra inflantur: audi Paulum dicentcm : Si quis alia nibus his necessehabetis (Mattli. vi). Upupa lugubie
docet et non acquiescitsanis sermonibus Domini nostri animal, amansque luctum est. Swculi autein trist*
JesuChristi,el ei, qua: secundum pielatem est, doclri- tia mortem operatur (II Cor. vn). Propter quod
nce, superbus est nihit sciens, sed languens circa quw- oporiet euin qui diligit Deum, semper gaudere,
stioues el pugnas verborum,ex quibus oriuntur invulue, sine inlermissione orare, in omnibus gralias agere :
contentiones,blasphemia', suspicionesmala>, conflicla- quia gaudium spiritus fructus est. Yesperliliones
tiones hominum menle corruplorum, el quia verilate ciica terram volanl, ita ut pennis pro pcdibus
privali sunt, exislimmitcs quwstum c.sse pielatem (I. utantur, quando ambulant: quod indignum est in
Tim. vi). Hos ergo signilicant ea, qme nunc denu- eis, qui conteniplalioni dant opcram. Quorum euim
merata sunl, animalia viclum ex rapina conquiren- est volatus circa terram, hoiuin etiam contempla-
tia. Qusedam autem ex his alias aves invadunl et ex tio procul dubio in terrenis occupatur. Non ergo in-
veiialioiubus earum nutriunlur, Alia vero in domos credulus sis, ncc dubites, quod etiam ha3c,quaenuuc
255 B. RABANI MAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 256
denumerata sunt, animalia ad ostensionem figuram- A vel pro eo quod sine pedibus nascuntur. Nam postea
que corum, a quibus abstinere debent conleinpla- et pedes et pennas accipiunt. Hoe solertes in gene-
tioni vacantes, posuit legislator. Sed inquies: Quo- randi mellis officio assignatas incolunt sedes, domi-
modo horum animalium non cibus, sed imitatio pro- cilia inenarrabili arte componunt: ex variis floribus
hibetur, cum pellicano et nycticoraci David propheta favum condunt, textisque ceris innumera prole re-
semetipsum comparaverit dicens : Similis factus sum plent: exercitum et reges habent: prselia inovent:
pellicario in soliludine, factus sum sicut nycticorax in fumum fugiunt: tumultu exasperant. Nam plerique
domicitio (Psal. ci). Per aquilam autem Moyses experli sunt de boum cadaveribus nasci. Has pro iis
ipsum significal Deum dicentem in Israel": Quomodo creandis vitulorum occisorum carnes verberantur,
portaverim vos super alas aquilarum (Deut. xxxn). ut ex putrefacto cruore vermes creentur, qui postea
Nam et Prophetse leonem Christum appellant. Leo- efficiunlur apes. Proprie tanien apes vocantur ortse
nem autem e diverso esse Petrus diabolum dicit de bobus, sicuti scabrones de equis, fuci de mulis,
(/ Pelr. v) : nec tamen secundum hoc leo Christus vespse de asinis. Castros Grseci appellant, qui in ex-
secundum quod diabolus dicitur : absit a nobis, absit tremis favorum parlibus majores creanlur, quos ali-
ista impielas. Sed quia simul regium, nec non ra- qui reges putant dicti, quod castra ducant. Fucus
pax atque immite est animal : cumque dignitatem B est major ape, scabroiie minor. Dictus autem fucus
laudabilem, vituperabilem lamen operationem gene- quod alienos labores edat, quasi fagus. Depascilur
rat: quod quidem laudabile habet, hoc in Cbristi enim quod non laboravit. De quo Virgilius:
regno accipitur : quod autem vituperabile in dia- Ignavumfucos pecus a prsesepibusarcent.
bolo, id est rapacitas, immansuetudo. Quod et in Apes formam virginitatis sive sapientise tenent, ut
aquila considerantes, sine aliqua dubieiate reperi- est illud in Salomone : Vade ad apem, et disce qua-
mus. Propter altitudinem enim volatus figuram ejus lis operatrix sit. Aliam autem significationem habet,
in Deum Moyses sumpsit. Quia vero rapax, a cibo ubi in Propheta legitur : Sibilavit Dominus muscai,
ejus abstinendum dixit. Propheta autem David lu- quce esi in extremo fluminis JEgypti in deserlo, el api,
gens hominem in peccato constitulum, nycti- qum est in terra Assur (Isa. vn). Ibi enim typice
coraci huuc, sicut in nocte vivenlem, compa- per muscam Pharaonem, et per apem Nabuchodono-
ravit. Per pellicanum autem, ulpote per animal sor demonstrat: qui populum Judaeorum peccantem
auians solitudinem, figuravil eum, qui forsan ami- dignis flagellis castigavcrunt. Et in psalmo legilur :
cis desolalus est, aut cognatis aliorumquc .siinilium Circumdederunt me sicut apes, et exarserunt sicut ignis
societate destitulus. Augurcs aulem dicunt, et in in spinis (Psal. cxvn). Apes enim favum circumdant,
gestu et in molu et in volatu et in voce avium signa C quando per domos cereas liquores dulcissimos re-
esse constituta. Oscines aves vocanl, quse ore can- condunt : et cum sibi putanl victualia reponcre, fa-
tuque auspicium faciunt, ut corvus, cornix, picus. ciunt, unde homines possint sua desideria satiare.
Alites, qua volatu oslendere futura videntur, qua si Quod Judseos implesse manifestum est, quando rem
adversse sunt, inhebse dicuntur , quod inhibeant, cunclo orbi dulcissimam amaris conatibus affecerunt.
id est vetant : si prospere, preepetes : et ideo prse- Spinae sseculi peccata designant, quibus Judseorum
peles, quia omnes aves priora petunt volanles. Ter- populus ferociter incilatus in delictis suis, velut
liain faciunt speciem auguriorum in avibus, quam ignis concrepans, sestuavit. Sed in eis quoque gratia
communem vocant, ex utroque permistam, id est, Domini vindicatum est, quando de illo melle, quod
aves quaj ex ore et volatu auguria faciunt: sed fidcs condiderant nescii, conversi ad Doininumsuavissime
Christi hsec non habet. Omnium autem genera vo- sunt repleti. Fuci enim, qui alienos labores edunt,
lucrmn bis nascuntur. Primum enim pva gigmm- ignavos el otio torpentes homines significant, qui
tur. Inde calore materni corporis formantur et ani- magis ex aliorum operibus sihi paslum, quam de
mantur. Ova aulem dicta ab eo quod sint uvida. proprio sudore, exhiberi expetunt. De quibus ad
Unde et uva eo quod intrinsecus humore sit plena. Thessalonicenses Paulus scribens ait: Audivimus au-
Nam huraidumest, quod exterius humorem habet: tem quosdam inler vos ambulantes inquiete, nihil ope-
uvidum, quod interius. Quidam autem putant ovum rantes, sed curiose agentes. lis autem qui ejusmodi
Groe.camhabere originem nominis. llli autem dicunt sunt, denunliamus el obsecramus in Domino Jesu
ma, v litlera ablata. Ova autem qusedam inani ven- Christo, ut cum silentio roperanles suum panem man-
to concipiuntur, sed non sunt generabilia, nisi quse ducent (II Thess. m). Scabrones vocali a cabo, id est
fuerint concubitu masculino concepta ct seminali caballo, quod ex eis creentur, ut quidam aeslimant.
spiritu penetrata. Ovorum vim lantam dicunt ut li- Sicut autem scabrones nascuntur de equorum carni-
gnum perfusum eo non ardeat: ac ne vestis quidem bus putridis, ita ex eis iter.um ssepe nascuntur sca-
coniincta aduritur, admista quoque calce glutinare rabei, unde et cognomihati sunt. Tauri sunt scara-
ferlur viiri fragmenta. bei terreslres sive silvestres ricino siniiles. Vespse
autem sive scabrones significant hostes persequentes
CAPUT VII. vel timores hostium, ut est illud Dominicum promis-
De apibus [Ms., De minutis avibus]. sum in lege, quod ad Israel per Moysen ait: Mittet
Apes diclce vel quod se pedibus invicem alligcnt, Dominus ante introitum tuum antecessorestuos vespas,
m DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. IX. 388
qui exterminant Cananmum, JEvmum atque Phere- A Grsecovenit, sicut et mus. Hse, sicut et apes, necatse
zaiurn (Sap. xn). Non legitur alicubi historia Veteris in aqua aliquotiens post unius horae spatium revivi-
Testamenti, quod scabrones vel vespas miserit Do- scunt. Cynomya Grsece vocatur, id est, musca ca-
minus ante filios Israel in hostes eorum; sed per nina. Nam cino [cyon] Gra:ce, canis vocatur. Muscse
hsec animalia, quse aculeis pugnant, designat limores immundos spiritus vel peccatores squalores vitiorum
compunctionis in hostes eorum, quo terebantur at- sectantes significant, qui sordibus scelerum oleum
que fugabantur. De scarabeo autem in propheta ita misericordise atque charitatis corrumpunt. Unde in
scriptum esl : Et scarabeus de ligno clamavit: quod Ecclesiaste scriplum est : Muscm morientes extermi-
putant quidam de Domino dictum, qui in cruce sus- nant suavitalem unguenti (Eccles. x) : quia malus
pensus pro persecutoribus exoravit, dicens: Pater, mislus bonis contaminat plurimos, quomodo muscae
ignosce illis, quia nesciunt quod faciunt (Luc. xxm); si moriantur in unguento, perdunt odorem et sapo-
vel de iatrone, qui in cruce ad Christum clamavit rem illius : sic et calliditas sapientiam, et pruden-
dicens : Memento mei, Domine, dum veneris in re- liam malitia sordidal. Quarto aulem loco Êgyptus
gnum tuum (Ibid.). Locusta quod pedibus sit longis, , muscis perculitur (Exod. vm). Musca enim in-
velut hasta. Unde et eam Grseci tam maritimam solens et inquietum animal est. In qua quid aliud
quam terrestrem astaco appellant. Locusta aliquando B quam insolenles curse desideriorum carnaliuiu de-
populos signiGcat inslabiles et vagos, ut est illud signantur. Êgyptus ergo muscis perculitur, quia
in Evangelio de Joanne : Esca aulem ejus erat lo- eorum corda qui hoc sseculum diligurit, desiderio-
custa et mel silveslre (Matlh. m); quia de conver- rum suorum inquietudinibus feriuntur. Porro LXX
sione populorum ad fidem Christi pastus ei flebat interpretes cynomyam, id est, caninam muscam po-
delectabilis atque suavis. Item in Exodo octava plaga suerunt, per quam canini mores significantur : in
legitur locusta missa esse in /Egyptum (Exod. x): quibus humanse mentis voluntas et libido carnis ar-
per quodgenus plagsepulatur a quibusdam dissiden- guitur. Polest quidem hoc loco significari etiam per
tis a se et discordantis humani generis inconstautia muscam caninam forensis hominum eloquentia, qua
confutari. Locusta populus genlium, ut in Salomone: velut canes alterutro se lacerant. Culex ab aculeo
Locusla regem non habet, et egreditur universa per dictus, quo sanguinem sugit. Habet enim in ore fi-
turmas (Prov. xxx). Item locustse daemones, ut in stulam in modum stimuli, qua carnem terebrat, ut
Apocalypsi: Et de fumo egressm sunt locustm (Apoc. sanguinem bibat. Scinifes muscseminutissimse sunt
ix). El in libro Judicum : Cameli eorum ut locustm aculeis permolestae: qua tertia plaga superbus JEgy-
(Judic. vii). Locusta superbia vel vagalio mentis, ut ptiorum populus cwsus est. Hoc animal pennis qui-
in Joel: Residuum erucm comedel locusta (Joel. i). G dem suspenditur per aera volitans; sed ita subtile
Alio quoque sensu locustse pro mobilitate levitatis et minutum, ut oculi visum, nisi acute cernentis,
accipiendse sunt, tanquam vagse et salientes animse effugiat. Corpus autem cum insederit, acerbissimo
in sseculi voluptates. Item per significationem Iocu- terebrat stimulo, ita ut quem volanlem videre quis
ste, quaeplusquam csetera minuta quseque animantia non valeat, sentiat stalim advenienlem. Hoc ergo
humanis frugibus nocent, linguce adulanlium expri- animalis genus subtilitali hsereticsecomparatur, quse
muntur, quse terrenorum hominum mentes, si subtilibus verborum stimulis animas terebrat, tanla-
quando bona aliqua proferre conspiciunt, hsec immo- que callidilaie circumvenit, ut deceplus quisque
deratius laudando corrumpunt. Fructus quippe nec videat nec intelligat unde Jecipiatur : sed in
jEgyptiorum est opera cenodoxorum, quam locustse Trinilate blasphemantes totius mundi dissipant fi-
exlerminant, dum adulantes Iinguse ad appetendas dem. Bruchus ingluvies ventris. Unde et supra :
laudes transitorias cor operantis incliriant. Herbas Residuum erucm comedet bruchus (Joel. i). Rubigo
vero locustse comedunt, quando adulatores quique iracundia cordis; in Joel : Residuum bruchi comedel
verba loquentium favoribus extollunt. Poma quoque rubigo (Ibid.). Eruca prurigo luxurise, de quo et su-
arborum devorant, quando vanis laudibus quorum- pra : Residuumerucm comedet locusta (Ibid.).
dam jam quasi fortium opera enervant. Musca ex D
LIBER NONUS.
PROLOGUS. et velociores ingenio per allegoriam. Unde cum lo-

De rnundo et quatuor plagis ejus. quente Deo populis lampades et sonitum buceinse et
In sacro ergo eloquio intelligentise magnse dis- montem fumigantem cerneret, perterritus petiit ut
cretio est. Ssepe enim in quibusdam locis illius et eis per Moysen Dominus loqueretur. Unde scriplum
historia servanda est et allegoria : el ssepe in quibus- est: Stetit populus de longe, Moyses autem accessit
dam sola exquirenda est allegoria, aliquando vero ad caliginem, in qua erat Deus (Exod. xx). Turba
sola necesse est ut tenealur historia. Nam in qui- quippe populi allegoriarum caliginem non valet pe-
busdaiu locis, sicut diximus, historia simul tenenda nelrare : quia valde paucorum est spiritalem intel-
fel allegoria, ut et tardiores pascanlur per historiaiu, lectum rimari. Quia Cnim mentes carnalium sola
259 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS I. 360
ssepe historia pascuntur, loquente Deo stetit populus A nomine appellantur : totus itaque suo servlt Crea-
a longe : quia vero spirilales quique allegoriarum tori, non deceptori, Redemplori, non interemplori,
nubem penetrant, ut spiritaliler Dei verba cogno- et regilur dispensatione divina, non inimici versulia
scant, Moyses accessit ad caliginem, in qua erat snbvertilur, prseler homines partis illius qui propria
Deus. Idcirco nos in hoc opere, ubi de rerum varie- voluntate, non necessitate aliqua, se subjiciunt dia-
lale varia significatione scribere disposuimus, res holo. Aliquando etiam ipsa ambitio terrenarum re-
ipsas primum notamus : deinde significationem earum mundi nomine designatur. Unde dicit Joannes
rum breviter disseremus, ita ut a mundo incipien- apostolus : Nolite diligere mundum, neque ea qum
tes, patres ejus subsequenter disserendo ponamus. in mundo sunt. Si quis diligit mundum, non est cha-
Mundus est ccelum et lerra, mare et quse in eis opera ritas Patris in eo, quia omne quod in mundo est, con-
Dei sunt. De quo dicitur : El mundus per eum factus cupiscentia carnis est, concupiscenlia oculorum et
est (Joan. i). Mundus Latine a philosophis dictus, superbia vitm (I Joan. n). Omne quod in mundo,
quod in sempiterno motu sil, ut coelum, sol, luna, dicit omnes, qui mente inhabitant mundum, qui
aer, maria. Nulla enim requies ejus elementis con- amore incolunt mundum; sicut coelum inhabilant,
cessa est, ideoque semper in motu est. Graccivero no- quorum cor sursum est, quamvis carne ambulent in
nien niundo de ornamenlo accommodaverunl propter B \ terra. Omne quod in mundo est, id est, mundi ama-
diversitalem elemenlorum, et pulchriludinem side- tores non habent nisi concupiscentiam carnis et
rum. Appellatur enim apud eos cosmos, quod signi- oculorum, et superbiam vitse. Quibus viliorum voca-
ficat omamenium. Nihil enim mundo pulchrius ocu- bulis omnia vitiorum genera comprebendit. Concu-
lis carnis aspicimus. Mundus cnim aliquando hislo- piscentia carnis est, omne quod ad voluptatem et de-
rialiter, id est, universorum cleinentorum compaclio licias corporis perlinel, in quibus sunt maxima,
accipitur : aliquando vero juxta allegoriam in bonam cibus et potus, et concubitus : quoetria Salomon san-
partem, et aliquando in contrariam ponitur. Nam guisugis comparat. Concupiscenlia oculorum, quoe
mundus historialiter in eo intelligitur, ubi Evange- fit in discendis artibus nefariis, in contemplandis
lisla dicit: In mundo eral, el mundus per eum faclus spectaculis turpibus vel supervacuis, in acquirendis
est (Ibid.). Et illud ubi Doniinus ait: Ego lux in hunc rebus temporalibus, in dignoscendis et carpendis
mundum veni (Joan. xn). In niundo quippe erat, et proximorum vitiis. Superbia vitse est, cum se quis
inundus per ipsum factus est: quia Deus erat, totus jactat in honoribus. Per hoec tria cupiditas humana
ubique, quia suse prsesentia majeslatis sine labore tentatur: per hsec Adam et Dominus ipse tentatus
regens, sine onere continens, quod fecit. In quo est. Qualuor autem esse climata miindi aiunt, id
eliam mundo, quem prius per divinitatem creavit, l(] est, plagas : orienlem et occidenlem, septentrioneui
postmodum homo natus apparuit. Quod autem se- et meridiem. Oriens ab cxortu solis est nuncupatus.
quilur: Ei mundus eum non cognovil (Joan. i), si- Occidens, quod dicm faciat occidere atque inlerire.
gnificat homines mundi amore deceptos atque in- Absconditi enim lumen mundo et tejiebras super-
hserendo crealurse ab agnoscenda Cre.atoris sui ma- inducit. Septentrio autem a scptem slellis axis vo-
jestale reflexos. Duobus aulem modis, ut diximus, catur, quse in ipso revolutse rotanlur. Hic proprie
luundus intelligitur : aliter in peccatoribus, aliler in vcrtex dicilur eo quod verlitur, sicul poeta ait:
sanclis. Quod autem Dominus dicit ad Palrem : Ut Vertilur interea coelum
mundus credat, quia iu me misisti (Joan. xvn); et Meridies, vcl quia ibi sol faciat medium diem, quasi
alibi. Ut cognoscat inundus quia diligo Patrcm (Joan. medidies: vel quia lunc purius niicat selher. Meruin
xiv); bic nominat mundum eos qui credituri erant, cnim purum dicitur. Mystice aulem Oriens Dominum
velquia lunc credebant Chrislum Filium Dei esse signilicat Salvatorem, de quo in Luca scriplum esl:
ad salutem humani generis missuin a Patre in mun- Visilavit nos Oriens ex alto (Luc. i). Et iii Zacharia
dum. Quod aulem ail: Paler juste, mundus te non prophela : Ecce vir, Oriens nomen ejus (Zach. vi).
cognovil, ego autein cognovi te (Jotin. xvn); ideo non " Oriens, populus Judxorum, sive illuminatio fidei
cognovil, quia damnatus esl pcr justitiam : ille vcro D sicul in Isaia Ecclesia dicitur : Ab Oriente adducam
qui salvandus erat, mundus per lnisericordiam scmenliium (Isa. xun). Occidcns, populus gciitiuni.
te cognovil : utique ipsc Christus rcconciliavil, Pa- Ubi ct supra : Et ab Occidente congregabo te (Ibid.).
ter non merito, sed gralia. Hinc dicilur Jesus sal- Occidens auiem signilicat vitoe melioris defectiim,
valor niundi, hoc cst, Ecclcsia: catholie.e, quia ipse vel occasum niorlis. Unde pcccatoribus in Propheta
salvator omnium, et maxime fKlclium. Quod enim scriplum est : Occidet vobis sol in meridie (Amos
legilur Dominus dixisse : Venit cnim prlnceps hujus vm). El Psatmista : Tunc, inquit, facile ei qui as-
mundi, et in me non invenit quidguam (Joan. xn); cendit super occasum, Dominus nomen est ei (Psal.
hic ostendit diabolum principcm esse peccaloruin LXVII).Item occasus significat post tenlationis ar-
hominum, non creaturarum Dei: et quotiescunquc dores inccnlivsc libidinis refrigerationem : sicul in
muudi figura in mala signiflcalione ponilur, nihil Deuleronomio pro eo, qui noclurno polluitur somno,
ostendit, liisi mundi illius amatores, et non Dei. Ab- hoc esl, occulta cogitalione, ut non reverlatur prius
sit eniin ut credamus illum principem esse cccli ct in caslra, quam lavel vestimenta sua, et occidatsol.
tci!&'.,cl crcaturarum oinnium, qusegcneraliler mundi Rursum Oricns dcsignat iuitium bonscvitse noslra;:
26! DE UNIVERSO LIBRl XXII. — LIB. IX. «268
Occasus malse conversationis affectus, ut est illud A 1 CAPUT PRIMUM.
in Psalmo : Quantum distat Oriens ab Occasn, elon- De atomis.
gabit a nobis iniquitales nostras (Psat. cm). In Oc- Philosophi atomos vocant qtiasdam in mundo
casu enim eramus, cum peccati vinculo tencbamur corporum partes tam mintttissimas, ut nec visui
astricti : in Orienle autem sumus, quando per pateant, nec tomen, id est, sectionem recipiant.
aquam regenerationis nos verus Sol invisitat et te- Unde et atomi dictoe sunt. Hse per mane tolius
nebras facit nostrorum discedere peccatorum. Tan- mundi irrequietis motibus volitanl, et huc alque
tum ergo iniquitates nostrx longoesunt cum nobis illuc ferri dicuntur: sic lenuissimi pulveres quse fusi
peccata nostra denotantur, quanlum potesl clara per fenestras radiis solis videntur. Ex his arborcs et
dics a tenebrosa nocte dislare. Sive per Orientein herbas et fruges omnes oriri, et ex bis ignem et
significat regnum Dei, per Occasum vero geheiinam, aquam, universa gigni atque constare quidam philo-
quse tantum a beatorum sede dissociata esl, quau- sophi genlium pictaverunl [putaverunt]. Sunt autem
lum dicit Abraham, loquens ad divitem, Inter nos atomi aut in corpore, aut in lempore, aut in nu-
et vos chaos magnum firmatum esl (Luc. xvi). Septeii- mero. In corpore, ut lapis. Dividis eum in partes, et
trionalis autem pars mundi, unde gelu et siccitas partes ipsas dividis in grana, velut sunt arcnse:
procedunt,'per figuram ostendit diabolum vel frigus B 1 rursumque ipsa arense grana divide in miuutissi-
infidelitalis, de quo scriptum est: Aquilonem el mum pulverem, donec, si possis, pervenias ad ali-
mare lu creasti. Thabor et Hermon in nomine tuo quam minuliam, quoe non jam dividi polest, vel se-
exsultabunt, tuum brachium cum potentia (Psal. cari possit. Hsecestalomus 111corporibus. In tempore
LXXXVIII); per aquilonem deslguans diabolum, qui vero sic inlelligitur atomus. Annum (verbi gratia)
dixit-: Ponam sedem meam in aquilone, et ero similis dividis in inenses, menses in dies, dies in horas :
Altissimo (Isa. xiv). Unde alibi legitur : Aquilo du- adhuc partes admittunt divisionem, quousque venias
rus est ventus, qui alio nomine dexter vocatur, eo ad tantum temporis punctunii et quamdam mo-
quod diabolus nomen sibi dextri proesumat, tanquam menti particulain taletn, quse per nullam morulam
boni: sive quod Occidentem, id cst, peccatum re- produci possit, et idco jam dividi non potest. Ilsec
spicicnlibus dexlra fiat. Aquilo significat populum est alomtis tcmporis. In numeris, ul puta octo divi-
genlium, ut in Isaia: Dicam aquiloni: Da (Isa. dunt iu qtiatuor rursus quatuor in duos, inde duo
XLIII).Et in Psalterio : Latera aquilonis civitas regis in unum. Uude [Uniim] autem alomus est, quia in-
magni (Psal. XLVII).Et in Job : Ab aquilone aurum secabilis cst, sic et lutum. Nam oratiouem dividis in
veuit (Job. xxxvn). Meridiana aulem plaga mundi- verba, verba in syllabas, syllabam in litteras. Lit-
que ct australis ab austro vento vocatur, calore suo C * tera pars minima alomus est, nec dividi potest.
frigus dissipat et glaciem solvit: significans gratiam Atomus ergo est, quod dividi non potest, ut in geo-
Spirilus sancli, qui charitatis ardore frigus infideli- metria punclus. Nam tomus divisio dicitur Groece,
tatis expellit, et peccalorum duritiam dissolvit. alomus indivisio. Nam quantum indivisibilis uniias
Undc scriptum est: Converte,Domine, captivitalem no- valeat in rebus ad ostendeudam mysticam significa-
stram sicut torrens in auslro (Psal. cxxv). Qui etiam tionein, manifesle Scriptura designat: quia ipsam
ventus signiflcat populum Judaicum lumen scientise omnium rerum inilium esse demonslrat, Apostolo
in Scripturis legisque prophetarum babenlem, sicut dicente : Unus Dominus, una fides, unum baplisma,
aquilo genlilem in tenebris infidelitalis et stultitia unus Deus et Pater omniuin, qui est super omnes
erroris degenlem. Has quoque ambas gentes Christi et per omnia et in omnibus nobis, qui est benediclus
gratia per Evangelium ad se convocavil. Item in in smcula (Ephcs. iv). Unde idem jubet nos sollicitos
aquiloue adversa mundi in austro blandimenla de- servare unitalem Spiritus in vinculo pacis, ut fiat
signantur. Qua geraina expugnalione probatur Ec- uuuin corpus et cujus [unus] Spiritus, sicut vocati
clesia et per conslaiiliam fidei miruin odorein virtu- sumus in una spe vocationis nostroe.
tuni dispergil. Unde sponsa in Cantico canlicorum CAPUT II.
dicil: Surge, aquilo, et veni, auster, perfta horlum D De elemcntis.
meum, et fluant aromata iltius (Cant. iv). Consurge, Ylen Groeci rcrum quamdam priniam materiam
perniillenlis vox est, non imperanlis. Item in con- dicunt, nullo prorsus modo formatam : sed omnium
trariain partcm meridies accipilur, ut est illud iu corporalium formarum capacem, ex qua visibilia
Psabno : A ruiua et dmmoniomeridiano (Psat. xc). hoecelementa formata sunt. Unde et ex ejus deriva-
Daenioniummeridianum est immane periculum fcr- tione vocabuluin acceperunt. Hanc Ylen Latiui ma-
vore persecutionis accensum, ubi ruina plerumque teriam appellaverunt: ideo quia omne informe, unde
metuitur. Ausler, Ecclesia, quse ex Judseis prior in aliquid faciendum est, seinper maleria nuncupatur.
Christo edidil, ut in Prophela : Qui habitatis in Providc et eam silvam iiominaverunt. Nec incon-
lerra austri, ferle aquam sitienli (Isa. xxi), id est, grue : quia maleria: silvarum sunt. Grseci autcm
baptismum credentibus. Et in Job : Ab aquilone elemenla yctoxa nuncupanl: co quod sibi societa-
aurum venit, ab auslro [et ad Deum] formidolosa tis concordia et communione quadam conveniant.
laudatio (Job XXXYII). Auster saacta Ecclesia est fl- Nam sicca inler se naturali quadain ratione juncla
,dei calore acceusa. dicuntur, ul inlro origiuem ab igne repetentes us-
2 3 B. RABANi MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 2G4
que ad lerram, intro a terra usque ad ignem : ut A runt. De quibus coelis alibi dicitur: Verbo Domini
ignis quidemin aeradesinat, aerin aquam densetur, cmli flrmali sunt, et Spiritu oris ejus omnis virtus eo-
aqua in lerrara crassescat : rursusque terra diluatur rum (Psal. xxxn); quia Christo"post ascensionem
in aquam, aqua rarescal in aerem, aerin ignemexte- desuper mittente Spiritum sanctum apostoli in fide
nuetur. Quapropter omnia elementaomnibus inesse: et scicntia conforlati sunt. Igitur t» principio fecit
sed unuraquodque eorum ex eo, quod amplius habet, Deus ccelum (Gen. 1), id est, spiritales, qui ccelestia
accepisse vocabulum. Sunl autem divinaProvidentia raeditanlur et quserunt in ipso : fecit et carnales,
propriis minutis distribula. Nam ccelum angelis, qui tcrrenum hominem necdum posuerunt. Ali-
aerem volucribus, mare piscibus, terram hominibus, quando etiam contemplationem supernorum coelum
ecclesiasque animaulibus Creator ipse implevit. signilicat, ul est illud : Ascendunt usque ad cmlos,
CAPUT III. et descendunt usque ad abyssos (Psal. cvi). Usque
De cwlo. ad coelos quippe ascendimus, cum summa penetra-
Ccelum dictum eo quod, tanquam coelatum vas, mus: sed abyssos usque descendimus, cura repente
impressa lumina habeat stellarum, veluti signa. a contemplationis culmine per turpia lentamenta
Coelum autem in Scripluris sanctis ideo firinamen- dejicimur. Plerumque ergo in sancto Evangelio re-
tum vocatura, quod sit cursus sideruin et ratis le- B gnum ccelorum proesens Ecclesia nominatur. Con-
gibus fixisque firmalum. Interdum et coslum pro gregatio quippe justorum regnum ccelorum dicitur.
aere accipitur, ubi venti et nubes et procelloe et Quia enim per prophetam Dominus dicil: Cmlum
turbines fiunt. In Scriptura sacra plerumque el ea, mihi sedes esl; terra aulem scabeltum pedum meo-
quse accipi secundum historiam possunt, spiritaliler rum (Isa. LXVI); et Salomon ail: Anima justi sedes
inlelligenda sunt: ut et fides habealur in veritate sapientia (Prov. xv); Paulus etiam dicit Christum
historise, et spiritalis inlelligentiae capiatur in my- Dei virtutem et Dei sapienliam (/ Cor. i); liquido
steriis allegoria : sicul hoc quoque novimus, quod coinprobatur Deum, etc, hoc est regnare el judicia
Psalmista ait : Quoniam videbo ccelos opera digito- sua decernere. Nam coelum et aer isle (ut supra
rum tuorum, lunam et stellas, quos tti fundasti (Psal. diximus) agnoscitur in quo coelo, hoc est aereo He-
viu). Ecce enim juxta veritatem historiao stat lias raptus describilur : et quo Apostolus de immun-
sermo rationis : quia et cosli opera Dei sunt, et luna dis spiritibus loquitur : Non esl nobis colluctatio ad-
ac stellse ab eo creatse atque fundatse sunt. Sed si versus carnem et sanguinem, sed contra spirilalia ne-
hoc Psalmista juxta solam historiam et non etiam quilicv in cceleslibus (Ephes. vi). Et alius aposlo-
secundum intellectum mysticum asserit, qui coelos lus : Cceliautcm qui nunc sunt, et terra eodemverbo
opera Dei esse professus est, diclurus lunam et ^ repositi sunt igni, serval in dietn judicii (II Petr. in).
stellas : cur non cliam solem, quem scimus, quia Aliquando ergo in coelinomine sacra Scriptura de-
ejus opus est, pariter enumeravil? Si enim juxta signalur de qua dicitur : Exlendens cmlum sicut
solam historiam loquebatur, dicturus luminare mi- pellem (Psal. cm); ex qua nobis et sol sapientioe, et
nus : prius luminare majus dicere debuit, ut ante luna scientise, et ex antiquis palribus stellse exem-
solem el post lunam atque stellas fundalas essc plorum atque virlutes lucent. Quod sicut pellis ex-
perhiberet. Sed quia juxta intellectum myslicum tenditur: quia per scriptores suos carnis lingua
loquebatur, ut lunam sanctam Ecclesiam, el stellas formatum anle oculos nostros per verba doclorum
homines sanctos accipere deberemus, solem nomi- exponendo displicatur. Cujus coeli superiora Domi-
uare noluit: quia videlicet ipsi oeterno soli loqueba- nus in aquis tegit: quia alla sacri eloquii, id est,
ttir, de quo scriptuni est: Vobis autem, qui limelis ea quse de natura divinitatis, vel de seternis gau-
Dominum, orielur sol justilim (Mal. IV). Coelum au- diis narrat, nobis adhuc nescicntibus, solis angelis
lem juxta allegoriam aliquando ipsum Dominum in secreto sunt cognila. Nam alibi in Psalterio legi-
Salvalorem significat, ut est illud : CcelumcceliDo- tur : Laudale eum, cmli ccelorum,et aqum, qumsuper
mino (Psal. cxm), quia sanctus sanctoruin et Deus T cmlossunt, laudent nomen Domini (PsuL CXLVIII).
deorum : ita et jam coelum ccelorum recte ipse dici- Quamvis in Genesi unum coelum fabricatum esse
tur, in quoplenitudo divinitatis inhabitat. Aliquando legerimus , tamen eos plurali numero et Paulus
vero angelicas potestates significat, ut est illud in apostolus appellavit (// Cor. xn), qui refert in ler-
Genesi : In principio fecil Deus ccelum et terram tium sc coslum raptum, ibique lalia cognovisse, qiue
(Gen. i); quod prius vocavit firraamenlum : quia homini non liccat effari: et hic plurali nuinero nun-
cceli fuerunt hi, qui prius bene condili sunt, sed cupantur. Quod tali forsitan ratione concordat. Di-
poslmodum firmamentum appellati sunt: quia om- cinius unum esse palatium, quod multis membris,
nino jam ne caderent, virlutem incommutabilitaiis niullisque spaliis ambiatur: ita forsitan et coeli
accipiunt. Ad quos per Prophetam alibi dicitur : partes dicimus coelos, dum complexio atque sinus
Audile, cxli, quia Dominus loculus esi (Isa. i). Item ejus unus esse monslretur. Aquas vero super coalos
coeli nomine prophetoe et apostoli et sancli viri ex- esse Genesis refert. Ait enim : Divisitque aquas,
primuntur, ut est hujusmodi: Cmli\enarrant gloriam qum eranl sub firmamento, ab his qum erant sttper
Dei(Psal.\\m); quia ipside adventuChristidisseren- (irmamenlum (Gen. i). Firmamentum enim in Eccle-
do orbcm tcrrarum sanclis admonitionibus impleve- sia Scripluroc divinaj intclligunlur : quia ccelum
*«R DE UNIVERSO LIBRI XXII. - LIB. IX. 266
plicabitur, sicut liber: discrevitque super hoc firma- Al quando prsedicationem Evangetii : aliquando san-
menlo aquas, id est, ccelestes populos angelorum, ctam Ecclesiam. Sciendum nobis est, hoc nomen
qui non opus habent hoc suscipere firmamenlura, luminis totius Trinitalis esse commune. Legitur
ut legem legentes audiant verbum Dei. Vident enim enim : Deus lux est, et tenebrm in eo nullm sunt
eum semper et diligunt: sed superposuit ipsum fir- (I Joan. i). Ergo quia Pater, et Filius et Spi-
mamcntum legis suse super infirmitatem inferiorum ritus sanctus unus est Deus, recte animadvertimus
populorum, ut sibi suscipientes cognoscant, qualiter de tota Trinitate esse dictum : Deus lux est, et
discernant inter carnalia et spiritalia, quasi inter tenebrx in eo nullm sunt. Unde versus isle merito
aquas suneriores et inferiores. de Salvatore dicit : In lumine tuo videbimus lu-
CAPUT IV. men (Psal. xxxv). Quod autem Christus vera lux sit,
De partibus cceli. oslendit ipse in Evangelio dicens : Ego sum lux mun-
Appellatur autem idem locus sethra, in quo si- di. Qui sequitur me, non ambulabit in tenebris, sed
dera.sunt, et significat eum ignem, qui a toto raundo hdbebit tumen vitm (Joan. vm). De quo Joannes
in altum separatus esl. Sane sether est ipsum ele- evangelista ait: Eral lux vera, qum illuminat om-
menlum, selhera vero splendor setheris est. Consi- nem venientem in mundum (Joan. i); omnem vi-
stunt enim luminaria in firmamenlo coeli, hoc est, B - delicet, 'qui illuminatur sive naturali ingenio, seu
in firmamento legis Dei infixa, evangelistae videlicet sapientia divina. Sicut enim nemo a se ipso esse,
et doctores Scripturse sanctoe disputaudo cohseren- ita etiam nemo a se ipso sapiens esse potest: sed
tes et omnibus inferioribus lumen sapientise demon- iilo illustrante, de quo scriplum est: Omnis sapientia
strantes. Prodiit etiam simul, etc, micantium side- a Domino Deo est (Sir. i). Sancti quidem homines
rum turba, id est, diversarum virtutum in Ecclesia lux sunt recte vocati, dicente ad eos Domino: Vos
numerositas, quse in hujus vitse obscuritate, tan- estis lux mundi (Matth. v). El apostolo Paulo : Fui-
quam in nocte, refulgentes dividant in hoc firma- slis aliquando tenebrm, nunc aulem lux in Domino
mento Scriplurse sensibilia et intelligibilia, quasi[ (Ephcs. v); sed mullum distat inter lucem quem
inter luceni perfectorum, et tenebras populorum : mihi luminatur[quse illuminalur], et lucem, quse illu-
et sunt insignia virtutum et miraculorum. minat: inter eos, qui participatione verse lucis acci-
CAPUT V. piunt, ut luceant: et ipsain lucem perpetuam, quse
De januis caeli. uon soluin lucere in se ipsa, sed et sua prsesentia
Januse cceliduse sunt: Oriens et Occasus. Nam, quoscunque atligerit, illustrare sufflcit. Aliquai.do
una porta sol procedit, alia se recipit. Significantt autem Scripttiram sacram lucem intelligimus, ut est
autem januse coeli testamenta divina. Unde Psalmi-. G illud : Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine,
sta ait: Mandavit nubibus desuper, et januas cmlii el lumen semitis meis (Psal. cxvm). Sciens ergo hu-
aperuit (Psal. LXXVII). Mandatum est enim nubibus, jus sseculi noctem diversis offensionibus irretitam,
id est, prsedicatoribus, ut pcr januas coeli, hoc estl ut alibi laqueos, alibi scopulos , alibi conjineat
Scrioturas sanctas, proedicatione gloriosa adventumi profundissimas vastitates, pedibus suis verbum Do-
Salvatoris Domini nuntiarenl: qui vere manna su- mini lucere testatur, ne absentia veri luminis in-
mitur, quando adorabili communicatione "ustatur. cidat ruinam, quam per suaui providenliam vitare
CAPUT VI. non poterat. Sed boc verbum illud debet inlelligi,
De cardinibus. quod per Scripluras sacras prophetarum ore semi-
Cardines autem mundi duo : Septentrio et Meri-. natum est. Quod verbum bene appellavit lucernam,
dies. In ipsis enim volvitur coelum. Significant au- quse humanis usibus data est ad depellendam no-
lem cardines ipsi prsesentis Ecclesise conversatio- clis profundissimse csecitatem, sicut Petrus apostolus
nem, quse per totum orbem dilatatur, et in duobuss dicit: Habemus certiorem propheticum sermonem,
lestamentis, sive in duobus prseceptis charilatiss cui bene facilis intendentes, velut lucernm lucenli in
couversans, ad futuram patriam lendendo cursuma obscuro loco (II Petr. i). Item lumen illuminalio
"
praesentis vitse dirigit. Unde scriptum est: Domini ,j fidei est, vel donum Spiritus sancti, ut in Psalmo :
enim sunt cardines terrm, et posuit super eos orbem fi Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine
(IReg.n). (Psal. iv). ltem lux et tenebrse electi et reprobi,
CAPUT VH. ut in Job : Nunquid nosli, quis locus sit lucis et
De luce. lenebrarum, ducas unum quodque ad lerminos suos
Lux post creationem cceli el terrse a Creatoree (Job xxxvm). Item lux et tenebrse, justitia et ini-
primum formata est ad manifestanda et decla- quitas, ut in Apostolo : Qui diligit proximum suum,
. randa opera [Dci. Lux ipsa substanlia est: lumenn in lumine est: qui autem odit, in tenebris ambulat
a luce manat, id est candor lucis: sed hoc con- (I Joan. n). Item proedicationem Evangelii lucerna
fundunt auctores. Lucis ergo noraine diversse si- significat. Unde Salvator ait: Nemo accendit lucer-
gnificationes exprimuntur. Aliquando enim ipsuma nam, el ponit eam sub modio, sed super candela •
Deum, id est, totam simul sanctam Trinitatemn brum, ut luceat omnibu, qui in domosunt (Luc. xi).
ostendit: aliquando Filium Dei: aliquando sanctoss Ponere ergo lucernam sub modio, superiora facere
viros significat: aliquando Scripturam sacram : ali- corporis commoda, quam proedicationem vcrilatis:
PATROL.CXi, 9
267 B. RABANI MAURI ARCUIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 268
ut idco quisque vcritatem non proedicet, dum tiinet. A et e conlrario aliquando sestum persecutionis et tri-
nc aliquid in rebus corporalibus et lemporalibus bulalionem prsesentis vitoe. Nam sol Salvatorem in
rooleslioe palialur. Potest et lucerna hsec super dc eo exprimit, quod sicut ipse sine aliorum adminiculo
humanitate Salvaloris interpretari. Ipse quippe lu- cajleris sideribus, hoc est, lunseet stellis (ut quidam
cernam accendit, qui testam humanoe natursc ferunt) fulgorem prsestat, ita et Christus propria
flamma suoe divinitatis implevit, quam profecto lu- virlute splendens et nullius ope indigens, san-
ccrnam nec credentibus abscondere, nec modio ctse Ecclesisc quibusque sanctis splendorem sapien-
supponere, hoc est, sub mensura legis includere, tise et virtutum tribtiit. Unde in Propheta scri-
vel intra uniusJudoea: gentis terminos voluit cohi- ptum est : Orictur vobis timentibus Dominum Sol
berc. Candelabrum Ecclesiam dicit, cui lucernam justitim, el stinitas in pennis ejus (Mal. iv). Et alibi
superposuit, quia noslris in frontibus fide suse inex persona peccatorum dicitur : Sol justiliw non est
carnationis aflixerunt, ut qui Ecclesiam fideliter ortus nobis (Sap. 1). Quod autem splendore clarita-
ingredi voluerinl , lumcn vcritatis palam queant tis sanctorum resurrectionem sol sigiuflcat, ostendit
intueri. Nam et sancta Ecclesia luminis vocabulo ipsa Veritas, in Evangelio diceus : 3"»»« fulgebunt
designatur, ut est illud : Amiclus lumine sicut vesli- jusli sicut sol in regno Palris eorum (Mattli. xnirf.
menlo (Psal. cm). Lumcn eniin Ecclesiam significat, B Nam solem sapientiam significare testatur Psalmisla
de qua scriptum est: Quw est ista, qum ascendit dicens : Solem in polestatem diei, quoniam in smcula
dealbatat (Cani.m.) Dcalhata enim inlelligitur il- misericordia ejus (Psal. cxxxv). Quod spiritaliter ita
luminala. Quse rccle velut vestis advertitur Do- intelligi potest, ut solem sapienliae Dominus sanclis
mini Salvatoris, non habens niaeulam aut rugam. suis miseratus infundat, quatenus illa videant, quoe
Ipsa est enim candida, hoc est, dealbata, omni de- ad ipsius certum est pertinere jussionem. Decorem
core virlutum adornata. Ad quam dicit Aposlolus : autem virtutum et bonorum operum solem si-
Omnes, qui in Christo baptizali estis, Chrislum in- gnificare illa Domini sententia demonstrat, qua
duislis (Gul. 111): hanc etiam tunica illa significa- ad Apostolosloquens ait: Sic luceat lux vestra coram
vil, quoe non poluit dividi tempore passionis. Hsec hominibus ut videanl opera veslta bona, et glorificent
est, de qua diciiur : Amiclus lumine sicut vesli- Patrem vestrum, qui in ccelis est (Malth. v). Sol
mento (Psal. cm). significat acumen sapienlise, sicut in Job quibusdam
CAPUT YIH. sspieulibus, sed reprobis, pro diabolo dicitur : Radii
De luminaribus. sotis sub ipso eruni (Job XLI), subauditur Ecclesiss
Luminaria autem, qusc in coelosunt posita, diem fides, de quo per Joel Prophetam dicitur : Sol con-
noctemque illuminant secundum Creatoris stii dispo- J vertetur in tenebras (Joel. n); quia fides Ecclesioe
sitionem, et cursus sui oflicii peragunt, hoc est, sol, novissima persecutione in reproborum cordibus per
luna et stelloe juxta qualitatem suam signifieationes infidelitatem obscurabitur. Sol manifesta operatio
allegoricas habent, quse ad laudandum Dominum, est, sicut in Psalterio dicitur pro corpore assumpto:
postquam angelicas virtutes ad laudem Dei Psalmista In sole posuit tabernacutum suum (Psat. XVIII). De-
incitavit, subsequenter provocans ait: Laudate eum, nique in conlrariam partem solis significalionem
sol et luna, laudate eum, onmes stellm et lumen prolalam ostendit illa Evangelica parabola, quam
(Psat. CXLVHI). de semenlis diversitale Dominus prolulit dicens :
CAPUT IX. Alia autem ceciderunt in petrosa, ubi non habebant
De sole. lerram multam, et contimo exorta sunt, quia non
Sol ergo et luna ac stellse (ut quidam dicunl) et- habebanl alliludinem lerrm : soie autem orto mstuave-
si aliquo proprio reganlur, lamen quia carnalibus runt: el quia non habebant radicem, aruerunt (Luc.
oculis patescunt, inferiores esse virtutibus, quse non vm). Petrosa vero loca, quse tenui cespite contecta
videnlur, non absurda seslimatione colligilur, quam- susceptum semen cito germinare queunt, sed vim
vis coeli speciem decoro lumine ornare videantur. radicis flgendse non habent, illa nimirum sunt prse-
Nam illa, ad quse pervenit nosler aspectus, licel siut J cordia, quse nullis disciplinse studiis erudita nullas
lucida atque subtilia, tainen corpora esse manife- tentationum probationibus emollitai dulcedinc tan-
slum est; et necesse est ut illis cedant, quse invisi- tum auditi sermonis, ac promissis coelestibus ad
bili virtute subsistunt. Quapropter solem, lunam et horam delectanlur, sed in tempore tentationis re-
stelias sive per propriam rationem, sive per alias cedunt. Sol prosperitas est, et luna adversitas mundi.
sensibiles et judicabiles substantias Propheta laudare Ut in Psalterio : Per diem sot nan nret le, neque iuna
prsecepit Dominum, quia Creatoris beneficio existere per noctem (Psal. cxx).
meruerunt- Considerata enim tol lumina ingentes CAPUT X.
admirationes possunt commovere, quando et mor- De luna.
lales oculos videre faciunt, el ipsa vitam splendida Luna autem, quae menstruis temporibus erescii;
claritate conslituunt. Igitur sol in Scriptura sacra et decrescit, et non proprio lumine lucet, sed solis
aliquando significat Dominum Salvatorem, ali- mutualo splendore illustratur, aliquando in Sc-ri-
quando sanclorum suorum claritatem, aliquando pturis signiflcat hanc morlalem vjtam et miseram,
sapienlise fulgorem, aliquando decorem virtutum, aliquando prsesenlem Ecclesiam. Unde in evange-
269 I)E UNIVERSO LIBRI XXR. — LIB. IX. 270
lica parabola lcgilur {Luc. x), quod homo ab A 1 spiritali per se ipsum veniens illustrare dignatus est.
Jerusalem descendens in Jericho incidisset in la- Sed et ipsa tunc lunseconversio pulcherrimum nobis
trones, qui etiam dispoliaverunt eum, plagis impositis, sacramenti coeleslis spectaculum proebet. Namque
abierunt semivivo relicto. Hic ergo homo Adam luna, quoe rotundi facta stemmatis, a sole lumen (ut
inlelligilur cum omni genere humano. Jerusalem supra diximus) accipit, ideoque semper ex dimidio
autein civitas illa coelestis accipitur, a cujus beati- orbe, quem ad solem habet, lucida est: ex altero
tudine Adam lapsus per privationem, et ejectus in autem dimidio semper obscura. A prima usque ad
hanc mortalem vitam et miseram, quam bene Je- quintam decimam lucis crementum ad terras, defe-
richo, quseluna interprelatur, signiflcat, variis videli- ctum vero habet ad coelos, a quintadecima autem
cet defectuum laboribus instabilis semper et caduca. usque ad novissimam crementum ejusdem suse lucis
Latrones autem doemones intelligere possumus, qui a terrenis aversum paulatim ad coelcstia revertit.
seducendo Adam dispoliaverunt eum gloria beatoe Quse nimirum ejus conversio recte paschalis gaudii
immortalitatis, et innocentioeveste privarunt. Lunam mysteria signat, quibus omnem mentis nostrse glo-
autem figurare Ecclesiam ostendit ille versus : Fecit riarn & visibilibus avertere deliciis caducisque fa-
iunam in tempore, sol cognovit occasum suusn. voribus, atque ad solam coeleslis gratise lucem sus-
Luna Ecclesia est, quam in temporibus factam ali- B ] pendere contemplando docemur. Vel si utramque
quando minui contingit, aliquando crescere, quoe ejus conversionem in bonum deleclat interpretari,
tamen sic minuitur, ut semper redeunte inlegritale possurous intelligere quod crescens ad oculos hu-
reparetur. Solem vero in hoc loco merito accipimus manos lumen lunse virtufum gratiam, quibus appa-
Bominum Salvatorem. Iste ergo cognovit occasum rens in carne Dominus mundo illuxit, insinuet, de
suum, id est, gloriam suse passionis agnovit, cum quibus dicitur : Et Jesus proficiebalsapientia et mlate
diseipulis suis diceret: Venit hora, el filius hominis et gratia apud Deum et homines (Luc. n); recrescens
trudetur in manus peccatorum (Malth. xxvi). Item vero ad coelos resurrectionis ascensionisque illius
luna signiflcat martyrum passionem, ut per Johel gloriam designet, quse in se quidem ipsa mox per-
prophetam dicitur : El luna vertetur in sanguinem fecta provenit, sed in animo fidelium, quibusdam
(Joel. n), hoc esl, martyrum suorum cruore perfusa. lucis suoe profeclibus usque ad finem .sseculi cre-
Itera luna proesens sseculum signilicat, eo quod sem- scere non desinit. Resurgens enim Dominus a mor-
per mutetur. De quo in Apocalypsi dicitur de Ec- tuis, primo singulis ac binis, ac deinde pluribus,
clesia : Et luna sub pedibus suis (Apoc.xn). Aliquande modo septem, modo undecim, et plusquam quingen-
autem luna instabilem mentis humanse qualitatem tis fratribns simul, ad ultimum discipulis omnibus
in Scripturis reprehendit, ut est illud Sapientise: 'G apparuit (/ Cor. xv), quibus videntibus ascensurus
Stutlus ut luna mutatur, quia vir duplici animo in- in coelum (Act. i), prsecepit eos suse dispensationis
constans est in omnibus viis suis (Sir. xxvn). Sed et esse testes in Jerusalem, et in omni Samaria, et
hoc nolandum, quod luna tempus paschalis fcstivi- usque ad ultimum terrae. Et bene luna cum nostros
tatis maxima ex parte ordinat, quse solemnitas tunc crescit ad oculos, paulalim a sole recedit: cum vero
maxime celebralur, cum solis lumen animis profi- ad coelos, paribus ad eum spatiis redit. Hoc est
ciens incremento primam sumit de noctis umbra enim quod ipse dicit: Exivi a Patre, et veni in
victoriam. Deinde mensem primum anni, qui ct mundum; iterum relinquo mundum, et vado ad Pa-
novarum vocatur, in quo Pascha celebremus, atten- trem (Joan. xvi). El quod de illo Psalmus ait : A
dimus. Ipse autem est mensis, in quo mundus iste summo ccetoegressio ejus, et occursus ejus usque ad
formatus, et homo est primus in paradisi sede lo- summum ejus (Psal. xvm). Quia ergo lttna eo sua:
catus : quia per hujus mysteria solemnitatis primam lucis incremento, quod exiens a sole ad nostros evol-
nos stolam recepturos, primum supernoe beatitudinis vit oblulus, Domini Salvaloris in carne, usque ad
regnum, a quo in longinquam regionem discessimus, tempora passionis, doctrinam virlulesque significat:
nos recepturos esse speramus. De cujus gloria regni eo aulem, quo ad solem rediens, paulatim ad invi-
beatus Apostolus Petrus, ccelos autem novos, inquit,' sibiiem nobis cosli faciem recolligit, resurrcctionis
el lerram novam et [juxla] promissa ipsius exspecta illius ac posterioris glorioe miracula demonstrat:
mits, in quibus juslilia habitat (II Petr. m). Sed et merito a quinta decima paschalis non gaudiis apta
Joannes in Apocalypsi sua : Et dixit, qui sedebat in proedicatur. His quidem paschalis temporis a legis
throno : Ecce facio omnia nova (Apoc. xxi). Deinde observatione sumptis indiciis hsercdes Novi Testa-
etiam tertiam mensis ejusdem septimanam in pascha menti etiam diem Dominicam, quam Scriptura unam
observamus, quod resurreclionis Dominicoegaudiis sive primain Sabbati cognominat, annectimus. Nec
aptissime congruit: qnia et eodem sacrosancta ejus immerito, quse et condilione primilivse lucis excel-
resurrectio tertia die facla est, et lertio tempore lens, et tTiumpho Dominiese resttrrectionis insignis,
sseculi, id est, cum*gratise Coelcstisadvcntu tota ejus et nostra quoque nol)is resurrectione manet semper
in carne dispensalio, quoc per resurrcctionis con- exoptabilis. Septem quoque dics liinse, id est, a
summata est gloriam, mundo apparuit. Prima nam- quinta decima usque ad vicesimam primam, per quos
que sseculi tentpora lege naturali pcr Palres, mcdia eaDominica natnrali ordine discurrit, universilalem
lege lilterali per Prophetas, extrema charismatc Ecclesioe, qua: per totum mundum paschalibus cst
redempta mysleriis, a parte denuntiant. Nam et A et luna. Sidera vero aliquando in bonam partem
seplenario ssepe nuinero universitatem designare aliquando in contrariam accipiuntur. In bonam ergo
Scriptura consuevit. Unde quod ait Propheta : Sepiies partem accipiuntur, quando sanctos cl electos Dei
in die laudem dixi tibi (Psal. cxvm), nil melius in- significant, qui sunt in Ecclesia. Unde est illud,
telligilur, quam quod alibi ait: Semper laus ejus in quod ad Abraham Dominus ait: Multiplicabo semen
ore meo (Psal.x&xm). Et specialiter totam catholicae tuum sicut stellas cceli (Gen. xxn). Et Apostolus :
Ecclesise perfectionem eo figurari Joannes testatur, Stetta, inquit, ab stella differt in claritate : sic erit
qui ad seplem Asise scribens ecclesias, universalis el resurrectio mortuorum (I Cor. xv). Stella Chri-
per orbem Ecclesise mysteria patefacit. Unde et per stus est, ut in Apocalypsi : Ego suut stella splendida
oinnia, quse singulis septem scribit, hortamenla et matutina (Apoc. xxn). Et alibi : Orietur stella ex
hunc versiculum intexere curavit: Qui habet aures Jacob (Num. xxiv). Et in Apocalypsi : Septem, in-
audiendi, audiat, quid Spiritus dicat Ecclesiis (Apoc. quit, stellm angeli sunt seplem ecclesiarum (Apoc.
n). Quod unicuilibet dixeral, hoc omnibus se dixisse l). Nam et aposlolus Paulus septem scribit ecclesiis,
probat Ecclesiis. Nec minus eliam moralem nobis non tamen hisdem, quibus Joannes, et septem loca
commendant paschalia lempora sensum : in nomine figura sunt totius Ecclesise, quoeseptiformis Spiri-
quidem paschse, ut de vilis ad virtutes transitum quo- B tus sancli gratiam habet. Hinc et Psalmista de Crea-
tidie faciamus spiritalem. ln mense autem novarum, toris opere ait: Lunam et stellas in potestatem no-
in quo adulti fructus adventu suo pronuntiant vele- clis, quoniam in smculum misericordia ejus (Psal.
rum cessationem, ut exuentes veterem hominem cxxxv). Lunam (ut jam diximus) Ecclesiam debemus
cum actibus ejus, renovemur spiritu mentis nostrse, accipere; slellas, diversos ejus ordines sanctitate
et induamus novum hominem, qui secundum Domi- pollentes, ut sunt episcopi, presbyteri, diaconi, et
num creatus esl in justitia et sanctitate et veritate cocteri, qui, velut slellse, ccelesli noscuntur conver-
(Ephes. iv): et ut vegetati diversarum varielate satione radiare. Hsecomnia in poteslate noctis, id
virtutum, earumque foliis, veluli amccnoe arboris esl, in soeculi islius tenebris dala sunt, ut per eos
adumbratione, velati, taiiquam lsetaeatque fructi- caliginosa reluceant corda morlalium. ltem stellae
ferse segejes pulluleraus in plenilunio, ut perfeclum sunt sancti sive docti eo, quod virtutura operibus in
splendorem fidei et sensus gerentes, a peccati lene- hoc miindo resplendent, ut in Psalterio : Qui nume-
bris segregemur: in reversa eadem luce lunari ad rat multiludinem slellurum, et omnibus eis nomina
coslos quod a quinta decima luna fieri incipit, ut vocat (Psat. CXLVI).Astra sunt sancti angeli, ut in
quanto magni sumus, humiliemur in omnibus, di- Job : Cum me laudarent aslramatulina(Job. XXXVIH).
centes cum Aposlolo singuli: Gratia autem Dei sum G In contrariam ergo significationem ponuntur sidera,
id quod sum (I Cor. xv). Quse profecto gralia mu- quando aut perversos angelos siguificant, aut hse-
neris superni, quia tcrtio tempore sseculimanifeslius reticos, sive hypocritas. Perversos ergo angelos de
effusa est: pulcherrima figurarum consequentia ter- ccelo cecidisse teslatur Apocalypsis, dum dicil dra-
lia luneehebdomade lumen ipsius, quod eatenus ad conem tertiam partem siderum secum traxisse in
lerras creverat, ad ccelestia jam crescere inchoal: terram. Hsereticos autem sub siderum nomine deno-
pulchre hanc in pascha observare prsecipimur : ut tat Judas apostolus in Epistola sua, dicens : Sidera
gratioequam accipimus nunquam obliti, per singulos errantia, quibus procella tenebrarum in wternum
gradus spiritalis transitus largitori illius obediendo servata est. Hypocritse autem, qui per ficlas species
vicem rependere meminerimus. Yel cerle in cre- virtutum sanctos imitari videnlur, tamen ipsi velut
scente ad homines luna vitse nobis activse, in reversa slelloe de coelo in terram cadunl, dum a sanctorum
vero ad coclos speculalivoe typus ostendilur. Vel in consorlio sequestrati inter peccalores ascribuntur.
hac nobis conversione dilectioproximi, in illa nostri CAPUT XII.
signalur auctoris : aut huc conversus lucis ejus pro- De Pleiadibus.
fectus, ut bona foras operemur, admonet: porro Pleiades autem et Arclurus quid significent, in
*'
illuc, ut eadem bona opera solo supernse mercedis sententia qua Dominus ad beatum Job locutus est,
inluitu geramus: huc, ut luceat lux nostra coram ho- animadverti potesl. Ait enim : Nunquid jungere va-
minibus, ut videant bona nostra opera : illuc, ut glo- lebis micanles stellas pleiades ? aut gyrum arcturi
rificent Patrem nostrum, qui in coelisesl (Mattlt. v). poleris dissipare 1 (Job. xxxvm). Pleiades stellse apo
CAPUT XI. lou pleioteta, id esl, a pluralilatevocatscsunt: ita au-
De sideribus. tem vicinsesibi et divisae sunl condilae, ul et simul
Siderum cl aslrorum bsec distanlia est. Stellse sint, et tamen conjungi nequaquam possint, quate-
crgo et sidera et astra ita inler se differunt. Nam nus in civitate quidem conjunctse sint, sed taclu dis-
stella est quselibet singularis : sidera vero sunt stel- junctse.
lis plurimis facta, ut Hyades, Pleiades; astra autem CAPUT XUI.
slellse grandes, ut Orion, Bootes. Sed hsec nomina De Arcturo.
scriptores confundunt, ct aslra pro stellis, et stel- Arcturus vero ila nocturna tempora illustrat, ut in
las pro sideribus ponunt. Et stellse non habere pro- cceli axe positus per diversa se vertat, nec tamen oc-
prium lumen, sed a sole illuminari dicuntur, sicut cidal. Neque enim extra currcns volvitur, sed iu
275 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. IX. 274
loco situs n cunctis mundi parlibus ncquaquam ca- A ad coeli faciem prodeunt, et cum sol jam caloris sui
surus inclinalur. Quid cnim micanlcs Pleiades quseet vires exerit, exlendunlur. llliusquippe signi vitiis [ve-
septem aliud quam sanclos omnes denunliant, qui stigiis] inhserent, quodsapientessseculitaurumvocant, •
inter prsesentis vitse tenebras Spiritus sepliformis ex quo augeri sol incipit, atque ad extendenda diei
gratise nos lumine illustrant? quia ab ipsa mundi ori- spatia ferventior exsurgit. Qui itaque post Orion
gine usque ad ejus terminum diversis temporibus ad Hyadum nomine, nisi doctores sanctse Ecclesise de-
prophetandum missi, juxta aliquid sibi conjuncli signantur? qui subduclis martyribus eo jam tempore
sunt, et juxla aliquid non conjuncli. Stelloe enim ad mundi notitiam venerunt, quo fides clarius elucet
Pleiades (sicut supra dictum est) in civilate sibi con- et, repressa infidelitatishieme, altius proecordia fide-
junctoe sunt, taclu disjunctse: simul quidem sitse lium sol veritatis calet [calefacit], qui remota tem-
sunt, et tamen lucis suoe vicinilatis [vicissim] radios pestate perseculionis, explelis longis noctibus infide-
fundunt. Ita sancti omnes aliis atque aliis ad praedican- litatis, tunc sanctseEcelesioeorli sunt, cum ei jam
dum temporibus apparentes : et disjuncti sunt pervi- per credulitatis vernum lucidior annus aperiretur.
sionem suae magnus [manus], et conjtincti per inten- Nec immerito sancti doctores Hyadum nuncupatione
lionem mentis. Simul micant, quiaunum prsedicant: signantur. Groecoquippe eloquio Hyadas pluvia vo-
sed n»n semelipsos langunt, quia diversis temporibus B catur, et Hyades nomen a pluviis acceperunt, quia
patiuntur. Quam diversis temporibus Abel, Isaias, ortse procul dubio imbres ferunt. Bene ergo Hyadum
et Joannes apparuerunt! Divisi quidem tempore appellatione expressi sunt, quia ad statum universa-
fuerunt, sed non prsedicalione. In Arcturo autem, lis Ecclesisequasi in coelifaciem deducli, super aren-
qui per gyrum suum nocturna spatia non occasurus lem lerram humani pectoris sanctoe prsedicationis
illustrat, nequaquam particulatim edita vita sancto- imbres fuderunt. Cum enim dixisset: Qui fecit Ar-
rum, sed lota simul Ecclesia designatur, quoefatiga- cturum et Oriona et Hyades , protinus addidit : et
tiones quidem patitur, nec tamen ad defectum pro- interiora Austri. Quid namque hoc in loco Austri no-
prii status inclinatur. Gyrura laborura tolerat, sed mine, nisi fervor sancti Spiritus, designatur? Quo
ad occasum cum temporibus non feslinat. Neque dum repletus quisque fuerit, ad amorera patrise spi-
enim ad ima poli Arcturus cum nocturno tempore ritalis ignescit. Interiora ergo Austri sunt occulti illi
ducitur , sed dum ipse volvitur, nox finitur: quia angelorum ordines, et sacratissimi patrise coelestis
nimirum dum sancla Ecclesia innumeris tribulatio- sinus, quos implet calor Spiritus sancti. Illuc quippe
nibus quatitur , proesenlisvitoe umbra lerminatur, sanctorum animse et nunc corporibus exuta: et post
eaque stante nox praeterit; quia, illa in sua incolu- corporibus restitutse perveniunt, et quasi in Austri
mitaleperdurante, morlalitas hujus viloepercurrit. abditis occultantur.
Potest ergo per Arcturum, qui a plagis frigoris na- CAPUT XV.
scitur, lex; per Pleiades vero, qua3 ab Oriente sur- De Lucifero.
gunt, testamenli novi gratia designari. Quasi enkn Lucifer ergo aliquando in bonam partem significa-
ab Aquilone lex venerat, quoe lanta subditos rigidi- tionem trahit, aliquando in contrariam. Tunc enim
tatis asperitale terrebat, dum pro culpis suis alios in bonam partem ponitur, quando aut Dominum Sal-
prseciperet lapidibus obrui, alios gladii morte mul- vatorem aut Iumen sapientisesignificat. Nam Domi-
tari: Pleiades vero, quseipssequoque (sicut superius num Salvatorem illa sententia libri Job denotat, qua
diximus) septem sunt, testamenti novi graliam tanto dicitur : Nunquid vroducis luciferum in tempore suo
apertius indicant, quanto cuncti liquido cernimus, (Job. xxxvni) ? Luciferum ergo se Christus innotuit,
quod per illud fideles suos sanctus Spirilus septifor- quia diluculo a morte resurrexit, et fulgore sui lu-
mis muneris lumine illuslrat. Quaqua ergo se minis morlalilatis nostroe caliginem pressit. Cui
Arclurus vertit, Pleiades ostendit; quia per omne, bene per Joannem dicitur : Stella splendida et ma-
quod Testamentum Vetus loquilur, Testamenli Novi lutina (Apoc. XXII). Vivus quippe apparendo post
opera nunliantur: sub texlu enim litlerse tegitur my- jv mortera malutina nobis stella factus est ; quia dum
sterium orophetise. in semetipso exemplum nobis resurreclionis prse-
CAPUT XIV. buit, quoe lux sequatur indicavit. Luccm ergo sa-
De Orione et Ihjadibus. pientise et boni intellectus illa sententia beati Petri
De Orione autem et Hyadibus similiter beatus Jobi ostendit, qua ait: Habemus firmiorem prophelicum
significationcmmysticam expressit, dicens : Qui feciil sermonem, cui bene facitis attendenles, donec dies
Arcturum et OrionasetHyades el interiora Auslri (Jobi lucescal et Lucifer orialur in cordibus vestris (II Petr.
ix). Oriones quippe in ipso pondere temporis hie- i). Lucifer ipse clarus intellectus noster est, qiii illu-
malis oriunlur, suoque ortu tempestates excilant ett strabilur lumine verae sapientise perfectse charilalis.
maria terrasque perturbant. Quid ergo post Arctu- In contrariam vero ponitur Lucifer, ubi per Isaiam
rum perOrionas nisi martyres designantur; qui dumi Prophetam in onere Babylonis sub typo regis Baby-
sancta Ecclesia ad slatum prsedicationis erigitur,, lonise ad apostatam angelum dicilur: Quomodoceci-
pondus persequentium, molesliasque passuri adl disti de cmlo, Lucifer, qid mane oriebaris 1 etc. (Isa.
coeli faciem quasi in hieme venerunt. Bene autemi xiv). Nara ibi ruina ejus de claritate seterna in io-
gubdidit protinus Hyades, quse juvenescenle vernc> fernales tenebras ostenditur.
27S B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 276
CAPUT XVI. i
A CAPUT XVIII.
De vespere.
vero aut De nubibus.
Vespere finem mundi et adventum An-
tichristi significat, aut occubltum mortis Redem- Nubes dictae ab nubendo, id est, operiendo cos-
. ptoris nostri; adventum Antichristi vesper significat lum : unde et nuptse, quod vuitus suos velenf; un-
in illa superiore sententia Job, qua post produclio- de et Neptunus, quod nubat, id est, mare et terram
nem luciferi subsequenter Iegitur : Et vesperum su- tegat. Nubes aulem aeris densitas faeit. Venti enim
per filios terrm consurgere facis (Job xxxvm). Vespe- aerem conglobant, nubesque faciunt; unde est il-
rum vero super terrse filios Dominus consurgere fa- lud : Atqut in nubem cogitur aer. Nttbes autem my-
cit, quia infidelibus Judseorum cordibus dominari stice aliquando incarnationem Christi sigiiHieairt,
Antichristum, eorum merito exigente, permittit. Qui nullo peccati pondere gravatam, sive virgineni Ma-
idcirco a Domino buic vesperi juste subduntur, quia riam, aliquando prolectionem Spiritus sancti, ali-
ipsi sponte sua filii terrse esse voluerunt. Terrena quando prophetas et prsedicatores sanctos. Nanl
quippe et non coelestia requirentes, a perspiciendo incarnationem Christi significat illud Isaise : Ecce
Luciferi nostri claritatem csecati sunt: et dum proe- Dominusascendet super nubem levem, et descendet in
esse sibi vesperum expetunt, subsequentes damnatio- B ] /Egyplum (Isa. xix). Et illud in Exodo : Dominus,
• nis poena merguntur. inquit, prwcedebateos ad ostendendam viam per diem
CAPUT XVII. in columna nubis, et per noclem in cohtmna ignis
De aere. (Exod. xin). Nubes enim ista prsecedens Christus,
Aer est inanitas Iumen plurimura habens admis- idem etiam columna, quia rectus et firmus et ful-
tum raritatis quam csetera elementa. De quo Vir- ciens mfirmitalem nostram : per noctem lucens, per
gilius : Longum per inane seculus. Aer dictus ab eo diem non lucens, ut qui nOn vident videant, et qui
quod ferat terram, vel quod ab ea feratur. Hic autem vident , coeci fiant. Potest et sic non incongrtte
partim ad terrenam, partim ad coelestem materiam accipi, quod Christi sacramentum, lanquam iri die,
pertinet. Nam ille subtilis, ubi ventosi ac procel- manifestum est in carne, velut in nube ; in judicio
losi motus non possunt existere, ad coelestem per- vero, tanquam in terrore nocturno, quia tuttc erit
tinet partem : iste vero turbulentior , qui exalfatio- magna tribulatio sseculi, tanquam ignis, et lucebit
nibus humilis [exhalationibus humorum] corpo- justis, et ardebit injustis. lllud autem, quOd in'
rescit, terrse deputatur, quique ex se multas Evangelio legitur, ubi Dominus coram tribus disci-
species reddit. Nam commotus ventos facit, ve- pulis transfiguratus est in monte, Et ecce nubes lu-
hementius concitatus ignes et tonilrua, contra- G ( cida obumbravit eos (Matth. xvn); quia materiale
ctus nubila, cum spissatus pluviam , congelan- tabernaculum Petrus qucesivit, nubis accipit umbra-
tihus nebulis nivem. Turbulentus congelanlibus culum, ut discat, in resurrectione non tegmine do-
densioribus nubibus grandinem : distemos [dislen- morum, sed SpiritUs sancti gloria sanctos esse pro-
tus] serenum efficit. Nam aerem densum nubem esse tegendos. El notandum qUbd sicut Doinino iw Jor-
constat, nubem rarefaclam et solutum aerem. Aer dane baptizato, sic et in monte clarificato, totius
autem significat inanitatem cujuslibet rei. Unde Apo- sanclse Trinitatis mystcritim declaratur. Nam ibi
stolus ait: Sic pugno, non quasi aerem verberans (I Pater in voce, Filius in baplismate, et Spiritus san-
Cor. ix), id est, non inania consectans. Item aer siclus in columba ostensus est : hic vero Pater in
gnificat tenuilatem menlium ssecularium, ut est illud vOee, Filius in clarificatione, Spirirus sanctus in
in Job : Subito aer cogetur in nubes, et ventus trans- nuhe demonstratus est • qnia nimirum glbviani"ejus,
iens fugabit eas (Job xxxvn). Quid ergo per aerem, quam in baptismo credentes confttemur, in restirre-
nisi mentes ssecularium designanlur, quse innume- clione videntes eum laudabimus. Quod aiifein nubes
ris hujus vitse desideriis deditse, huc illucque more prophetas sive prsedicatores divrni elbquii signifi-
aeris fluide disperguntur. Sed aer in nubes cogitur, cent, ostendit illud in Psslmo: Mttltitudd sonilus
cum flexuse mentes per superni spectus [spirilus] '" aquarum, vocemdederunt nubes : quasi mctte cottfra-
gratiam virlutis solidiiate roborantur : ventus ergo gosum (Psal. LXXVI) ; ita in sanCtis Ecclesiis reso-
transiens nubes fugat, quia mortalis vita percur- nant diversa vota populorunr. Sed quare sit sonitus
rens proedicatores sanctos a nostris oculis corpora- factus multitudinis aquarum, pulchre subjiCit, quia
liler occultat. Aliquando autem prsedicalores divini vocem dederunt nubes. Nubes prsedicatores signifi-
verbi aer significat, ut est illud Psalmistse : Tene- cari, soepejam diximus, de quibus' scripcijrii est:
brosa aqua in nubibus aeris (Psal. xvn). Idem in pro- Mandabo nubibusne pluant super Cam imbrerri (Isa.
phetis prsedicatoribus verbi, quia quamvis se aliquis v). Qui vocem suam magnam dederuWt, cum prse-
pulet dicta eorum inleliigere, ad ipsam, sicuti est, cepta Domini vulgaverunt in toto orbe terrarum,
virtutem dictorum in totum vix pervenire potest, sicut et aiius psalmus ante proedicaYit: In drWnini
sicuti dicit Apostolus : Videmus nunc per speculum terram exivit sonus eorum, et iti finestertm tetbtt
in mnigmate, tunc autem facie ad faciem (I Cor. eorum (Psal. xvm). Nubes est prolectid divite,
xin); quando ipsum videt, quod credidit: ipsum sicut in Exodo legitur tabernaculum foederis nuhes"
cognoscitur respiccre, quod speravit. obumbrasse. Nubes obscuritas est Scriptffrarum', nt
277 DE UNIVERSO LIBRl XXII. — LIB. IX. 278
in Psalterio : Qui operit ccelum nubibus (Psal. xA reus [arcus]. Iris huic nomcn proprium esl, el dici-
CXLVI). tur iris, quasi aeris, id est, quod per aerem ad ter-
CAPUT XIX. ram descendat. Hic aulem a sole resplendet, dum
De tonitrUf et fulgore, 'et coruscalionibus. cavse nubes ex adverso radium solis accipiunt, et
Tonitruum dictum, quod sonus ejus terreat. Nam arcus speciem fingunt. Cui varius color est : quia
tonus sonusf qui ideo interdum tam graviler concutit aqua tenuis, aer lucidus, et nubes caligantes irra-
omnia, ita ut coelum discidisse videalur, quia cum diatseilli varios creant colores. Arcus autem ccelestis
procellse vehementissimi venti nubibus serepente inest signum testamenti, quod posuit Deus inter se et
miserint, turbine invalescente, exitumque quserente homines alque omnem animam vivara, ne perdat
nubem qtiam excavavit, impetu magno rescindit ac eam diluvio. Nam quod ille apparet in nubibus, et
sie cum horrendo labore [fragore] defertur adaures. nunquam nisi de sole resplendet, signiflcat, quia illi
Tonitruum aliquando in Scripturis divinam vocera non pereunt diluvio, qui in prophetis et omnibus
significat, ul est illud : Inlonuil de cwlo Dominus,et Scripturis divinis, tanquam Dei nubibus, virtutem
Akissimus dedit voeem suam (Psal. xvn), quippe qui agnoscunt Christi. Nam qttod in eodem arcu color
erat ingentia saeramenta locuturus ; ait enim in aquse et ignis simul ostenditur, quia ex parte cseru-
Evangelio vox omnipotens Patris : Et clarificnvi, et B ] leus est et ex parte rubicundus , apparet, quod
ilerum clarificabo (Joan. xn); unde multi (sicut ibi utriusque judicii teslis sit: unius videlicel faciendi,
legitur) tonitruum fuisse crediderunt. Altissimus au- et alterius facti, id est, quia mundus judicii igne
lem dedit vocem suam, quando dicttim est: Hic est cremabitur, non aqua diluvii ullra delebitur. lris, id
Filius meus dileclus, in quo mihi bene complacui est, areus, duorum judiciorum Dei flguram habere
(Matlh. m, xvn). Aliquando vero prsedicationem dicitur : hoc est, primi, quod per diluvium; secundi,
designat Evangelii, ut est illud : Voxlonilrui in rola quod per ignein, ut est illud in Apocalypsi: Et iris
(Psal. LXXVI).In rota ergo, id esl, mundo vox toni- in circuilu ejus (Apoc. iv). Serenitas est indulgentia
trui ejus egressa esl, qnando prsedicatores Christi delictorum per sanguinem Jesu Cbristi post lenebras
circulum totius orbis verbis tonantibus impleverunt. peecatorum data, ut est illud in Evangelio : Facta
Cum tonitruo autem simul et fulgur exprimitur, sed vespere clieilis: Serenum erit, rubicundum esl enim
illud celerius videtur, quia clarum est : hoc auteni, cmlum (Matth. xvi).
id est, tonitruum ad aures tardius pervenit. Fulgur CAPUT XXI.
et fulmen iclus eoelestisjaculi a feriendo dicti, fulgere De igne.
enim ferire esl atque percutere, fulmina aulem Ignis ergo, qui quartum mundi est elemenlum,
collisa nubila faciunt. Nam omnium rerum collisio '0 aliquando exprimit zelura Dei, aliquando Spiritura
ignem creat, ut in lapidibus cernimus, vel altrilu sanctum, aliquando charitatem, aliquando cupidita-
rotarum, simili modo in nubibus ignis, unde et prius tem, aliquando maliliam, aliquando intellectum,
nubila sunt, deinde ignes ; ex venlo autem et igne aliquando tribulationem, aliquando iram, aliquandb
fulniina (certum est) in nubibus fieri et impulsu ven- volupiatem. Zelum enim Dei sentenlia notat, qua
torum emitti; ideo autem fulminis ignem vim ha- dieitur : Deus noster ignis consumens est (Deut. IV).
bere majorem, quia subtilioribus elementis factus est Nam Spiritum sanclum demonstrat, qui in die Pen-
quam noster, id est* qui nofiis in usu est. Tria sunt . tecostes in linguis igneis super apostolos apparuit,
autem ejus nomiua : fulgur quia tangit; fulgor quia ubi eos luce sapientioe illuminavil et zelo juslilise
incendit et urit; fulinen quia findit : ideo et cum corda eorum accendit. Charilatem atitem significat,
ternis radiis pingitur. ubi fervorem dilectionis exprimit, ut est illud in
Fulgura autem sive coruscationes mystice divirios Evangelio : Ignem veni mittere in terra : et quid voh,
in Scripturis exprimunt terrores, qui in miraculo nisi ut ardeat ? (Luc. xn.) Cupiditatem autem signifi-
coruscantibus flunt: velconwnunicationes [cbmmina- cat, quando ambitionem nimiam terrenarum rerum
tiones], quse scriptse sunt in lege divina, ut est illud : . denotat. Unde in Exodo Dominus prsecipit de obser-
Illuxerunt coruscationes tuw orbi terrai: vidil el com- vatione Sabbati: Non succendetis, inquit, ignem in
mota est lerra (PsaL txxvi). Cornscaliones divina omnibus habitacnlis vestris per diem Sabbati (Exod.
prsecepta dicit veritatis lumine radiantia, quse tene- xxxv). Ignem eupiditatis tam in corporibus humanis,
bras hominum per totum nmndum s»lutari illumina- qtiani etiam in conventiculis universis vetat incen-
tione fugaveruht. Et alibuta [alibi ita] dicitur : Fui- dere. Malitiam autem significat ignis, quando cor
gura multiplicavit, et conlurbavil eos (Psal. xvn); id malum ad inferiora semper incurvatum demonstrat.
est, miracula multa fecit, quse sic corda intuen- De quolgne dicitur : Hunc ignis adversarium consu-
tium permoverunt, quemadmodum crebra solent met, quia pessimum cor ex sua malilia tabescit.
fulgura visa terrere. Conturbavit eos : de his dicit, Sicul autem ignis amoris mentem erigit, ita ignis
qui tunc conturbati sunt, quando eum resurrexisse malitioe involvit. Tribulationem autem ignis signifl-
manifestis probationibus agnoverunt. cat, ut est illud in psalmo : Igne nos examinasli,
CAPUT XX. sicut igne examinatur argenlum (Psal. LXV). Tunc
De arcu cmtesti. autem iram significat, quando vindictam coelestem
Arcus cceleslis dictus a similitudine curvali au- oslendit, ut est illud : Consumam eos igne irm meas
ail Dominus (Psal. LVII); et alibi : Quia ignis, in- A CAPUT XXIII.
quit, exarsit ab ira mea et ardebit usque ad inferos De carbonibus.
deorsum (Psal. xvn). Tunc autem voluplatem ignis Carbones autem significant nigredinem peccato-
signiflcat, quando libidinis ardorem oslendit, ut est rum. Unde est illud : Carbones succensisunl ab eo
illud : Omnes adulteranles sicut carbo ignis ardens (II Reg. xxn). Carbones vero succensos, peccatores
corda eorum (Ose. vn). Quibus nisi subvenerit poani- dicit, qui velut carbones morlui in mundi islius
tentise remedium, (ignis poense perpetuse subseque- csecitate tenebrantur, sed iterum poanitentia inflam-
tur, ubi erit fietus et stridor dentium, et crucialus mante reviviscunl, et ex morluis prunis vivi inci-
sempiternus. De quo in Isaia scriptum est: Ecce om- piunt esse carbones. Similiter et illud, quod in Psal-
nes vos accemi igne, accincti flammis, ambulate in mo legitur : Sagittm potenlis acutm cum carbonibus
tumine ignis vestri. Habent enim peccatores in se (Psal. cxix). Carbones autem desolatorios nonnulli
fenum, ligna, stipulam, spinas et tribulos, fo- peccatores teterrimos atque malis actibus exstinctos
liumque, quse seterno traduntur incendio. Hi lamen intelligere voluerunt, quorum formido et recordatio
provocantur ad salutem, diciturque eis : Ambutate nostra vitia desolare noscuntur, dum metuimus talia
in lumine ignis vestri et flammis, et reliqua ; 'ul in commiltere, quse illos cognovimus pertulisse. Potest
poenis et suppliciis dislant [effugiant] Dei potenliam, B autem et illud intelligi, ut carboncs desolatorios ora-
et redeant ad salutem. Item ignis intellectus in sacris tiohes accipiamus charitatis igne succensas, qusenos
eloquiis accipilur bonus vel malus, sicut in Levilico vitiis ita mundant atque purificant, ut quod in nobis
de filiis Aaron dicitur, qui ignem alienum in con- diabolus constrinxerat, desolatum alque eversum
spectu Domini obtulerunt, et ibi consumpti sunt. divino beneficio sentiatur. Sive magis illud est, quod
Fumus autemaliquando in bonam partem, aliquando Isaias ait: Et volavilad me unus de seraphin, et in
in contrariam ponitur. Nam quod dicit Psalmista : mann habebat carbonem ignis quemforcipeacceperat
Ascendit fumus in ira ejus, et ignis a facie ejus exar- de altari, et teligit os meum et dixit : Ecce teligit hoe
descit (Psat. xvn), fumus hic in bono positus est, labia tua, et ait : Ecce abstuli iniquilates luas, et pec-
quia sicut iste terrenus inutiles lacrymas movet, ita cata tua circumpurgavi (Isa. vi). Quod nunc benefi-
et ille poeiiilenlioecalore succensus frucluose profun- cio sanctse crucis efficitur, quando labia nostra Do-
dit fluentia lacrymarum in ira ejus, hoc est, tempore, mini recordatione signamus. Nec immerito forsitan
quo hic peccatores futuri judicii timore conturbat, signum crucis desolatorium dicimus esse carbonem,
ut eos ad remedium conversionis adducat. Ignis au- quando fugat peccata credentium, cura tamen perfi-
lem est charitas Dei, virtutum progressionibus credis videatur exslinclum. Item illud ubi scriplumest:
scens, quse quanlo magis concupiscitur, tanto eflica- C Sicut acetum dentibus, et fumus ocutis, ita piger his
cius ampliatur. Bene autem dixit: A facie ejus, quo- qui miserunt illum (Prov. x). Hic fumus vanitatem
niam ipsius illuminatione charilas conceditur eis, exprimit eorum qui cupiditatem istius mundi magis
qui peccata relinquunt. Quod autem alibi de pec- sequuntur quam studium verbi Dei.
catoribus dicilur : Sicut defecit fumus, deficient CAPUT XXIV.
(Psal. LXVII), hic peccatorum posna praedicilur.
Fumus enim est ex flamma ista corruptibili surgens De cineribus.
tenebrosa conglobatio, quse quantum plus extollitur, Cinis autem humanse fragilitatis inanitalem signi-
tantum per inania tenuatur. Huic peccatores merito ficat. Unde in Salomone scriptum est: Quid superbit
comparantur, quoniam ex flamma nequitise suoe terra et cinis ? (Eccli. x.) Similiter et favilla : Unde
producunt fumiferas actiones, quse licet ad altiora, in Job dicit : Ago pcenitentiam in favilla et cinere
superbia faciente, consurgant, necesse est, ut sua (Job. XLII).In favilla etenim et cinere poenitentiani
magis, velut fumus, elatione deficiant. agere est, conlemplata summa essentia, nil aliud,
CAPUT XXIU quam faviUam se cineremque cognoscere. Unde et
De prunis. civitati reprobse in Evangelio Dominus dicit : Si in
Prunse autem significant illicilas concupiscentias Tyro et Sidone factm fuissent virtutes, qumfactm sunt
animse, quaepolluunt gressus operum humanorum. in vobis, olim in cilicio el cinere pmnitentiamegissent
Unde est illud : Dum ambulat super prunas, plantm (Mallh. xi). In cilicio quippe asperitaset compunctio
ejus non comburentur (Prov. vi). Hinc in Job de Le- peccatorum : in cinere autem pulvis oslenditur mor-
viathan scriptum est: Halilus ejus prunas ardere facit tuorum, et idcirco utrumque hoc adhiberi ad poeni-
(Job. SLI). Quid prunas, nisi succensas internis con- tentiam solet, ut in punctione cilicii cognoscamus,
cupiscentiis reproborum mentes, appeUat? toties quid per culpam fecimus, et in favilla cineris per-
enim Leviathan halitus prunas accendit, quoties pcndamus, quid per judicium facti sumus. Torris et
occulta suggeslio humanas mentes ad delectationes titio humanum genus significat per Dominum Jesura
illicilas pertrahit; et fiamma dc ore ejus egreditur, Christum a perpetua combustione se in justum
quia quidquid per se, quidquid per prsedicatores suos [semiuslum] abstractum, ut in Zachnria : Nunquid
loquitur, ignis est, quo non aurum neque argentum, non isle lorris erulus est de igne?(Zach. IH.) Titiones
scd lignum, fenum, stipula concrcmatur. duo potestales sseculi hujus atque hserelici ex uno
consensu ecclesiam persequentcs, ut in Isaia : Noli
281 DE UMVERSO LIBRI XXII. — LIB. IX. 282
timere a duabus caudis titionum fumigantium istorum A gunlur, velut in Osec de hsereticis dicitur : Ligavit
(Isa. VII). eum spiritus in alis suis (Ose. iv). ltem ibi : Omnes
CAPUT XXV. paslores tuos pascet ventus (Jer. xxn); et alibi: Qui
De venlis. nitilur mendaciis, hic pascilur venlis (Prov. x). Orien-
Vcntus est aer commotus et agitatus, pro diversis talis autem ventus subsolanus vocatur, quia sub
partibus ccelinomina diversa sortitus. Dictus autem solis ortu oritur : significat proedicaliouem Evan-
ventus, quod sit vehemens et violenlus. Vis enim gelii, quse a sole vero processit, et totum mundum
ejus tanta est, ut non solumsaxa et arbores evellat: luce fidei atque sapienlise illuminavit. Unde scriptum
scd etiam ccelum terramque conturbet, maria com- esl : Orietur vobis timentibus nomen meum sol jusli-
moveat. Ventorum quatuor principales sunt spiritus, tiw, et sanitas in pennis ejus (Malach. iv). Austcr ab
quorum primus ab Oriente subsolanus, a Meridie hauriendo aqtias vocatus. Unde et crassum aerem
auster, ab Occidente favonius, a seplenlrione ejusdem facil, et nubila nutrit: hicGrsece Nothus appellalur,
nominis venlus aspirat: habentes geminos hinc inde propter quod interdum corrumpat aerem.Nam pesti-
ventorum spiritus. Subsolanus a latere dextro Vul- lentiam, quse ex corrupto aere nascitur, Assler flans
lurnum babet, loevoEurum : Auster a dextris Euro- in reliquas regiones transmittit. Sed sicut Ausler
austrum, a sinistris Auslroafricum : Favoniusaparte B pestilentiam gignit, sic Aquilo repeUit. Significat
dextera Africum, a lseva Corum : porro septenlrio Auster aliquando calorem fidei, ut in psalmo : Sicut
a dextris Circium, a sinistris Aquilonem. Hi 12 venli torrens in austro (Psal. cxxv); aliquando gratiam
mundiglobum flatibus circumagunt, quorum nomina Spiritus sancti, ut in Cantico canlicorum dicilur :
propriis ex causis signala sunt, siciil illi oslendunt, Surge Aquilo, et veni Auster, perfla horlum meum
qui de etymologiis nominum ipsorum scripserunt: (Cant. iv). Aliquando fcrvorem dilectionis, ut in
sed nos de his solummodo narrare disponimus, quos Psalterio dicitur : Excilavit Austrum de ccelo, et in-
celebriores in Scripturis invenimus. Ventus autem duxit in virtute sua Africum (Psal. LXXVII).Item in
aliquando in bonam partem, aliquando in contra- partem contrariam ponitur, quando ardorem cupi-
riam ponitur. In bonam ergo partem venlus poni- • dilatis significat, qui peste viliorum corripit homi-
tur, ut est illud : Qui producit ventos de thesauris num mentes, et segritudinem peccatorum in huma-
suis (Psal. cxxxiv). Uhi non improbe sentimus Apo- num genus introducit. Occidenlalis autem ventus,
slolos expressos, quorum prsedicatio lotum mundum, Zephyrus Grseco nomine appellatur eo quod flo-
tanquam venlus celerrimus percurrit, sicut et illud, res et germina ejus flatu vivificentur. Hic Latine
quod alibi scriptum est : Ascendit super cherubin, et favonius dicilur, propter quod foveat quoe nascun-
volavit super pennas ventorum (Psal. xvn); uhi expri- fj tur. Tunc autem hic vcntus in bonara partcm posi-
mitur ascensio Domini super coelos ccclorumque virlus reperitur, cum morlis Christi et veri solis occu-
tutes, ubi nunc ad dexteram Palris collocatus, cum bitum significat, unde omnium germina virlutum et
Patre regnat et Spiritu sancto. Quod autem dicitur bonorum operum in mundo nascunlur. Tunc autem
volare super pennas venlorum, celeritatem nimiam in contrariam partem ponitur, cum melioris vilae
decenter ostendit, quando fama nativitalis ejus, pas- defcclum significal. Unde in propheta peccaloribus
sionis et rcsurrectionis per totum mundura discurrit. dicitur : Occidelvobissol meridie (Amos vm). Aquilo
Quid enim dici potesl velocius, quando, ipso in dictus co quod aquas stringat et nubes dissipel:
cunabulis jacente, magis eum clarilas slellsenun- gelidus esl enimventuset siccus. Significat aulcmvel
tiavit, et mox, ut natus, in alia mundi parte est con- diabolum vel homines infldeles, ul iniquilatis abun-
spectus. Itemventi animassignificant. Undescriplum danliam et defectum charitatis. Unde scriptum est
est : Qui fecit ventis pondus (Job. xxvm). Velocitate in prophela : Ab aquilone exardescent mala super
ac sublimitate ventorum solentanimse designari. lerram (Isa. xiv).
Pondus ergo accipiunt animee, ut ab intentione Dei CAPUT XXVI.
non jam levi motu desiliant, sed in eum fixa constan- De aura et allano.
tise gravitate consistant. Vel certe venlis pondus D Aura ao aere dicta, quasi aeria, quod levis sit mo-
facere est, concessam hic electis de virlutibus glo- tus aeris. Agitatus aulem aer auram facit. Unde et
riam permista infirmitale temperarc. In contrariam Lucretius dicit aerias auras. Altanus qui in pelago
vero partem vcntus ponilur, ut est illud in Evange- est, per derivalionem ab allo, id esl mari, vocatur.
lio : Descendit pluvia, el venerunt flumina, flaverunt Nam alter est flatus in ripis, quem diximus auram :
venli, el irruerunt in domum illam (Matth. vn). Hic nam aura in terra cst. Aura significat tranquillitatem
per pluviam multimodas diaboli lentationes, per flu- bonoemeniis contemplantis Deum. Unde Elias stans
mina apertas manifestasque persecutiones, per venin monte coram Domino, cum videret ventum gran-
tos malignos spiritus intelligi volunt. Similiter illud, dem subvertentem montes, ait: Non in spiritu Domi-
quod in Job legitur, in contrariam partem intelligen- nus (III Reg. xix); cl post commotionem ignis dixit:
dum est : Tuliteum venlusurens (Job. xxvn). Ventus Non in igne Dominus: el post ignem sibilus aurm te-
urens malignus Spirilus vocatur, qui desideriorum nuis. Quod cum vidisscl Elias, operuit vullum suum
flammas in corde excitat, ut ad seternitatem suppli- patlio, et egressus slelit in oslio speluncm. Sed in spi-
ciorum Irahat. Ilem venli superbise spirilus intelli- ritu commotionis et iguis non esse Dominus dici-
lur : esse vero in sibilo aurse teuuis non negalur : A Domimisin tempestate et in turbine vimejus. Blandus
quia nimirum mens cum in contemplatioiis subli- quippe cst, qui, ut in medio inhabitem, venit: cum
milate suspenditur, quidquid perfecte conspicere vero se per tempestatem et turbinem insinuat, nimi-
prsevalet, Deus non est: cum vero subtile aliquid rum quoetangit corda , perlurbat atque ad edoman-
conspicit, hoc est, quod de incomprehensibili sub- dam elalionem se exerit, quando potens et lerribilis
stantia oeternitatis audit. Quasi enim sibilum tenuis innotescit. Hincin psalmo scriplum est: Persequeris
auroe percipimus, cum saporem incircumscriptse eos in lempestale lua, et in ira tua conturbabis eos
veritatis contemplationc subita dcgustamus. Tran- (Psat. LXXXII).In tempestate dicit, hoc est, judicii tem-
quillitas aulem pclagi, quam altannm voeant, pa- pore. Item tempestas examen judicii significat, ut in
ceni Ecclesiae significat in mundo : quse, aura Spiri- psahno : In circnitn ejus tempeslas valida (Psal. XLIX);
tus sancti flante, prospero ctirsu post tempestatem quod tempesiali merito comparatur : primum quia
in mundo factam ad optatum oeternoequietis portum improvisum est: deinde quod subito fragore contur-
studet secura pervenire: sicut in illa navigalione bat: et locum lollit consilio repentina periculi ma-
Domini cum discipulis in nave, cum navicula operi- gnittido. Tempestas enim imbrium aeris est qusedam
retur fluctibus, surgens Dominus imperavit venlis et concitata seditio, in qua vehementer tenninatur,
mari, et facla est tranquillitas magna (Malth. vni). B dum aquarttm nimietale vexamur. Sequitur : Et in
Tropologice autem et nos singuli catholica fide inira tna conturbabis eos. Soepejam dixi iramDivinitati
structi, et signo Dominicoecrucis imbuti dum ssecu- non posse congruere: sed ab hominibus traclum est,
luin relinquere disponimus, navem profccto cum qui quando sceleratos juclicant, fervore animi com-
Jesu conscendimus, mare transire conamur : sed qui movenlur : nec aliter ad damnandum hominem ve-
non dormitavit neque obdormiel lsrael custodiens niunt, nisi de commissis eorum criminibus exciten-
semper, nobis tamen ssepe navigantibus, quasi inter tur. Persecutionein autem pravorum ille versus
sequoris fremitus obdormit, quando, crebrescente significal ex persona Domini prolatus : Veni in alli-
inter inedios virtulum nisus vel immundorum spiri- tudinem maris, ettempestas demersitme (Psal. LXVIII).
tuum vel hominuin pravorum vel ipso nostrarum IUe, qui super maria fixis gressibus ambulavit, qui
cogilationum impetu, fidei splendor obtcnebrescit, Petro dexteram, ne mergeretur, extendit, quemad-
spei celsiludo contabescit,amorisflamma refrigescit. modum se tempestate dicit esse demersum ? Itic
Verum inler hujusmodi procellas ad illum necesse altitudo maris copiosa populi significatur insania.
est gubernatorem curramus, illum sedulo excite- ltem tempestas est seditio concitata dementium.
mus, qui non serviat scd imperet ventis. Mox tem- Ipsa enim demersit Dominum Salvatorem, quando
pestalescompescet, refundet tranquillitatem, portum G einn pervenire fecil ad crucem.
salutis indulgebit. CAPUT XXVIH.
De procella.
CAPUT xxvn. Procellse enim aut de fluminibus aut de ventis
De turbine. fiUnt. Nihil aulera velocius ventis. Unde et propler
Turbo est volubilitas ventorum, et turbo dictus a celeritalem tam ventos quam flumina alala fingunt
terra, quolies ventus consurgit et terram in circui- poetoe, ut alala vis Auslri. Procella enim signifi-
tum mittit. Turbo perseculionura vel tribulationum cat tempestuosos persecutorum furores, qui Ecclc-
impetus significat, ut in Isaia : Factus est fortitudo siam Cbrisli partim minis, partim flagris atque
pauperis, spes a turbine (Isa. xxv). Tempestas aut tormcnlis afficiunt. Sed aliquando ipsas perse-
pro tempore dicilur, sicut ubique historiographi lo- cutorum mentes Dominus in melius convcrlit, ut
qui solent, dum dicunt ea tempestate, aut ab statu per poenilenliam a pristinis sceleribus se mun-
cceli, quia magnitudine sua multis diebus orilur. dantes ad bonos actus convcrtantur. Nam in psalmo
Turbo enim aut flagellum Domini in hominem mis- scriptum est: Ignis , grando, nix, glacies, spirilus
sum designat, aut pravorum hominum persecutio- procellarum, qum faciunt verbum ejus (Psal. CXLVIII).
nes. Nam in Job legilur : Respondensaulem Doininus grando, nix, glacies per allegoriam (sicut di-
jjlgnis,
Job de turbine dixif (Job. xxxvm). Notandum video, ctum est) homines significal, qui in hoc soeculo ex
quia si sano atque incoliimi loqueretur ex tranquilli- turbulentis et pessimis ad devotionis tranquillissima
tate Dominica locutio facta dicerelur : scilicet quia studia pervenerunt. Qui faciunt verbum ejus : nisi
fracto flalu loquitur, de turbine loculus fuisse descri- qui ex tempesluosis et improbis ad confessionis
hitur. Aliter enimDomirius servis suis loquitur, cum ipsius gratiam venire meruerunt ? Aliquando vero
eos intrinsecus per compunctionem provehit: aliter, dum in pravis actibus perseverant, seterna eos poena
cuin per dislrictionem, ne extollantur, premit. Per cruciabit. Unde scriptum est: Pluit super peccatores
hlandam locutionem Domini amanda dulcedo ejus laqueos ignis, sulphur et spiritus procellarum, pars
ostenditur: per terribilem vero pOtestas ejus me- calicis eorum (Psal. x). Iguis est, quando eos flam-
tuenda monstratur. In illa persuadetur animse, ut niea cura consumit; sulphur, quia cogitaliones eo-
proficiat: in isla reprimitur, quoe proficit. In illa rum detestabili fetore sordescunt: spiritus procel-
discit, quod appetat: in ista, quod metuat. Per illam larum, dum se. lumultuosa mente confundunt: pars
dicil: Gaude et Imtare, filia Sion, quia ecce venio et calicis eorum, id est, mensura, qua poUutis actibus
nabilabo in medio tui (Nah.i); pcr istam dicitur: ebriantur.
285 DE UNIVERSO LD3RIXXn. — LIB. X. 286
LIBER DECIMUS.
CAPUT PRIMUM. A nunc tempusacceplabile,eccenuncdiessalutis (II Cor.

De temporibus. 6). Omnia enim, quoe Domiuus facit, aptissima
Tempora igitur a lemperamento nomen accipiunt: dispositione complentur: ut ante fieri non debeant,
sive quod unumquodque illorum spatium separatim nisi qtiando ille miseralor indulserit. Hinc est, quod
nobis scmper expedit habere patientiam, exspeclare
temperatum sit: seu quod momenlis, horis, diebus,
mensibus, annis, lustris, sseculisqueet aetalibusomnia quse jussa sunt, rogare quse prosunt: tempus autem
roortalis vitse curricula temperenlur. Constat ergo faciendi novit ille, qui rector est.
trimoda ratione computum temporis esse discretum. CAPUT II.
Aut enim natura, aut consuetudine, aut certe aucto- De momentis.
ritate decurrit. Et ipsa quidem auctoritale bifarie Momentum est minimum alque angustissimum
divisa, humana videlicet, ut olympiades quatuor tempus a motu siderum dictum. Est enim exlremitas
annorum, nundinas oclo dierum, indictiones 14 an- horse in brevibus inlervallis, cum aliquid sibi cedit
norum ambilu celebrari. Diem quoque qui ex qua- atque succedit. Momentum ergo significat brevissi-
drantibus conficitur, mense Februario vel Augusto mum lemporis decursum, ut est illud Apostoli: Om-
intercalari Groeci, Êgyptii, Romani pro suo quique nes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur,
captu jusserunt. Divina autem, ut septima die Sah- in momento, in ictu oculi (I Cor. xv). Per ictum
batum agi, septimo anno a rurali opere vacari, oculi nimiam brevitatem vult significare momenti:
quinquagesimitm jubiloeum vocari Dominus in lege ut quanta sit Dei potentia, ex resurrectionis celeri-
proecepit. Porro natura duce repertum est, solis tate cognoscas. De quo alia editio habet: in atomo et
annum trecenlis sexaginta quinque diebus et quain ictu oculi. Minimum autem omnium, et quod nulla
drante confici, lunse vero aunum , si communis sit, ratione ciividiqueat, tempus alomum Grsece, hoc est,
trecer.tis quinquaginla quatuor, si embolismus, 584 indivisibile sive inseelibile nominant, quod ob sui
diebus terminari, totumque lunoecursum decennovali pusillitatem grammaticis polius quam calculatoribus
circulo comprehendi. Sed et errantia sidera suisque visibile cst, quibus cum versum per verba, verbum
spatiis zodiaco circumferri, quae nalura non juxta per pedes, pedes per syllabas, syllabas per tempora
ethnicorum dementiam dea creatrix, una de pluri- dividant, et longse quidem duo leinpora, unum brevi
bus, sed ab uno vero Deo creala est, quando sideri- tribuant, ultra in quod dividant, non habenlibus,
bus coelo inditis prsecepit ut sint in signa et tempora hanc alomum nuncupari complacuit.
et dies et annos. Tempus autem, quod Grsece chro- CAPUT III.
nos dicitur, ah initio mundi usque ad finem sseculi r De horis.
decurrit: ita ut momentis, horis, diebus, mensibus, Hora Groecumnomen est et tamen Latinum sonat.
annis, lustris, sseculis, setatibus (ut supra diximus) Hora enim finis est temporis, sicut et horse sunt
dividatur. Signiflcat autem opporlunam dislributio- fines maris, fluviorum, vestimentorum. Hora, duo-
nem divinsevoluntatis. Unde est illud : Oculi omnium decima pars diei est, scilicet articularis [artificialis],
in te sperant, Domine, et tu das escam illis in tempore hoc est, a solis orlu usque ad occasum: non naturalis,
opportuno (Psat. CXLIV),nec non et illud : Tempus qui constat a solis ortu usque ad alium solis ortum,
faciendi, Domine, dissipaverunt iniqui tegem tuam et viginti quatuor horis completur. Siquidem duode-
(Psal. CXVIII).Sprevit ergo populus devotus tempo- cim horse diem complent, Domino attestante, qui ait:
ribus Anliochi a plebe Judaica legem Domini cultu Nonne duodecim horm sunt diei ? si quis ambutaverit
doemonum polluendam : velut ad medicum clamat; in die , non offendit (Joan. xi). Ubi quamvis aflego-
aegrotus, tempus esse subveniendi^ne, morbis ingra- rice se diem, discipulos vero, qui a se illustrandi
vantibus, salus populi pbtuisset adsumi: tempus est fuerant, horas appellaverit: solito tamen humanse
faciendi, non differendi, quod expedit. Jusserat enim computationis ordine nnmerum deftnivil horarum.
per legem et prophetas, ut verivs Dominus, quatenus Scilicet sciendum, quod hora aliquando pro tempore,
cum homo reverentissima devotione coleret, sed1D pro setate saeeuli ponitur. Nam pro tempore posita
quoniam hoc in suam perniciem contempsit obstina- esl hora in iUaPauli sententia , qua dicit: Hora est
tio Judseorum, clamat populus fidelis tempus facien- jam nos de somno surgere (Rom. xin). Quod ad illud
di, id est, ut mundo salutaris appareas, peccata dis- spectat, ubi dictum est: Ecce nunc tempus acceptum,
solvas, niortem virieas, ipsuntque drabolum cum suai ecce nunc dies salutis (II Cor. xm). Tempus enim
cohorle prosternas. Hoc est enim Domini faceTe,prse- Evangelii in hoc significatur, quod ad meritum pro-
dictis teraporibus advenire. Unde et per prophetamt ficere debeamus, hoc est, de somno surgere, operari
dictum est: Tempore accepto exaudivi te, et in die> bonum , quasi in die, hoc est, palam, et dari ope-
salutis adjtivi te (Isa. xciv). Et Apostolus : Ecce> ram, ut pure viventes ad promissum proemiumvenia-
287 B. RABANIMAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 288
mus excusso somno ignoranlise sive negligenliie. iXbum (Psat. xviu), id est, Dominus apostolis divina
Hora ergo pro sctate sseculi posila cst in cpistola claritate irradians verba ccelestis luminis intimabat:
Joannis, ubi ait : Filioli, novissimahora est (I Joan. sicut e conlrario in illo, quod sequitur : Nox nbcti
n). Novissimam horam novissimum ssecnli tempus indicat scientiam (Ibid.), Judas JudseisChristum pro-
quod nunc agitur dicit juxla illam parabolam Do- didisse cognoscitur. Item diem scientiam sanctarum
mini, ubi operarios in vineam conductos narrat. Scripturarum in hoc intelligi possumus, quia ibi lu-
Prima hora estusque ad tempora Noe, a lemporibus mcn justitise et verse sapientise bene intelligenlibus
Noe hora tertia, a temporibus Abrahamhora sexta, lucet. Unde Apostolus admonet, ut intenti simus ad
a data lege hora nona, a Christo in finem sseculi meditandam legem Dei, donec dies illucescat, et lu-
hora undecima, in qua Antichr.islus futurus est pro- cifer in cordibus nostris oriatur (II Petr. i). Quod
phclatus. Item hora prima infantia sive puerilia, autem Iux diurna charitatem significet, ostendit
hora terlia adolescentia, hora scxta juventus, hora Joannes in Epistola sua dicens : Qui diligit fratrem
nona senectus, hora undecima extremum scnium : snum, in lumine manet (I Joan. n). ltem et dies
unde et supra exemplum dalum est. Evangelium demonslrat: ut est illud in Cantico can-
CAPUT IV. ticorum : Donec aspiret dies el amoveantur umbrm
De diebus. B (Cant. n). Item dies vita proesens, ut est illud Evan-
Dies est aer sole illustratus, nomen inde sumens, gelii : Me oportet operari opera ejus qui misit me,
quod tenebras disjungat ac dividat. Nam cum in donec dies est (Joan. ix). Rursum dies fulura vila
primordio crealurarum tenebrac essent super faciem justis, ut in Isaia : IVo?iest libi amplius sol ad lu-
abyssi: Dixit Deus : Fial lux , et facla est lux. Et cendum per diem (Isa. LX). Dies et nox justi et pec-
vocavitDeus lucemdiem (Gen. i); qusedefiniiio bifarie calores, justitia et iniquitas in Apostolo : Non sumus
dividitur, hoc est, vulgariter et proprie. Vulgus noctis neque tenebrarum. Omnes enim vos filii lucis
enim omnem diem solis proesentiam supra terras estis et filii Dei (I Thess. v). Dieset nox prosperitas
appellat: proprie autem dies viginli quatuor horis, est et adversitas, ut in psalmo: In die mandavit
id est, circuilu solis totum orbem Iustrantis imple- Dominus misericordiam suam et nocle declaravit
tur, qui secum semper et ubique lumen diurnum (Psat. XLI).Item ibi: Deus meus, clamabo per 'diem,
circumferens non minore aerum spatio noctu sub nec exaudies; et nocte, et non ad insipientiam mihi
terras quam supra lerras inlerdiu creditur exal- (Psal. xxi). Nam virtutum fulgorem et honestater*
lari. Anle vero solis creationem, primilivae lu- conversationis bonoedies significat in illa Pauli sen-
cis circuilu, quod nunc per solem fit, agebalur, tentia, ubi ait: Abjiciamus ergo opera tenebrarum, et
primo quidcm secundoque die aquas abyssi, quoe induamur arma lucis, sicut in die honeste ambule-
omnem terram texcrant, tertia vero aera vacuum mus (Rom. xm); quia si ignorantias nostras scienlise
sua circumvagatione luslrantis. Quantum ergo nobis ratio fugat, et indignos actus declinantes pia quse-
vestigia patrum sequenlibus conjicere dalur, cum qiie et honesta seclemur, in luce sumus positi, et
diceret Deus: Fiat lux: mox tcnebrae, quoeabyssum quasi in die honcslc ambularaus. In eo ergo, quod
texerant, abierunt; et Iux ab Orienle medias inter scripluin est: In die mandavit Dominus misericor-
undas emergens, cunclain terrse superficiem operuit diam suam, et nocle declaravit (Psal. XLI); diem
latitudine sui fulgoris, boreales simul australesque, otium debemus accipere, in quo Domini praeccpla
nec non et occiduas oras attingens paulalimque se discuntur. Nam lex ejus in spatio tranquillitatis ebi-
complelo diei unius spalio suhducens, inferiora bitur. Tunc enim vacat discere, quando non est, quod
terroe gyrando subiit, atque aurora prsecedente diem debeat impedire. Sequitur: Et nocte declaravit: il-
secundum tertiumque simili ordinc complevit: hoc lud ulique, quod dicitur in nocle, in tribulalione
tanlum a solari luce differens, quod caloris fotu ca- declaratur, prius enim otioso tempore legis verba
rebal, et quia sidera nondum erant, priscis adhuc discunlur : sed eorum fructus in aOQictionemon-
tenehris noctes illas relinquebat obscuras. Dies au- -p. slratur. Quod aulem diei vocabulum lempus judicii
lem juxta allegoriam plures significationes habet. significet, ostendil illa sententia Evangelii, qua
Aliquando significat Dominum Salvatorem, ali- dicitur : Dies Domini, sicut fur in nocte, ita venil
quando sanctos cjus, aliquando scientiam sanclarum (I Thess. v); et illud Apostoli: Dies, inquit, Domini
Scriplurarum, aliquando charitatem, aliquando vir- declarabit (I Cor. m). Diem autem pro seternitate
lulum fulgorem, aliquando prosperitatem tempora- posilum oslendit Propheta, ad Dominum dicens :
lem, atiquando diem judicii, aliquando seternambea- Quia melior est dies una in alriis tuis super mittia
liludincm. Dicsautcm Dominumsigiiificatin illa sen- (Psal. LXXXHI);ita sunt atria Domini, in quibus su-
lenlia Evangelii: Qui ambulat in die, non offendit perius concupisse se et defecisse testatus est. In
(Joan. xi); quia quisquis doclrinam sequitur Salva- quibus una dies juste desideratur : quia semper
toris, peccalorum offendicula non timcbil. Itcm dies seterna, quse solis adventu non oritur, nec ejus fini-
Dominum Jesuin Chrislum significat, ut cst illud tur occasu, quam non sequitur craslina, nec pra:-
Psalmi : Hwc esfdies, quam fecil Dominus (Psal. cedit hesterna : sed immutahilis manens, constat
cxvn). Ilem dies Apostolos et sanctos Dei significarc unitale perpetua. Super millia mundum islum si-
in illo Psalmistse vcrsu intclligitur: Dies eructat ver- gnificat, ubi millia dierum sustinenl finem. Dies unus
289 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. X. 290
mille anni, ut in psalmo : Quomodo mille anni anle A non volensDeus iniquilatem tu es (Psal. v). In die ju-
oculos luos tanquam dies una (Psal. LXXXIX).Dics dicii quando rcsurgunt omnes homines a sopore
duo Vetus et Novuin Testamentum quibusdam figu- morlis, tunc apparebit oequilas judicii Dei, quando
rare videntur, ut in psalmo : Rene nuntiare de die in unicuique reddef secundum opera sua. Mcridies
diem salutare ejus (Psal. xcv). Dies cognilio Trini- dicta, quasi medidies, hoc est, mcdius dies : vcl
tatis, ut in Exodo : Ibimus viam trium dierum, et quia tunc purior dies est. Merum enim purum di-
sacrificemus Domino Deo nostro (Exod. xxxv). Item citur. Significat autem planam doctrinam cum cla-
dies tres passionis sepulturae et resurreclionis Sal- ritate bonorum actuum, ut est illud in Cantico can-
vatoris typum conlinent, ut in Osee : Vivificabitnos ticorum, ubi sponsa dicit ad sponsum : Indica mihi
Dominus post duos dies, die tertio suscilabit nos, et ubi pascas, ubi cubes in meridie (Cant. i). Et alibi
vivemns(Ose. vi). Dies sextus, prsesens mundus, qui meridies in conlrariam ponitur, ut est illud in
in his sex diebus factus perhibclur. Unde dies sex, psalmo : A ruina et dmmonio meridiano (Psal. xc).
sex millium annorum figuram habere dicuntur, sic- Dsemoniummeridianum est immane periculum fer-
ul est illud in Apostolo : Quoniam dies unus apud vore perseculionis accensum, ubi ruina plerumque
Dominumsicut mille anni, et mille anni sicul dies una metuitur, quando infirmitas humana superatur.
(II Petr. m). Septimus vero dies, qui in requiem B Item a dmmomomeridiano accipitur pro manifesto,
Dei sanctificatus scribitur, requiem significat om- non occullo. Suprema esl postreina pars diei, quando
nium sanctorum post excursum vitse prsesentis. Dics sol cursum suum in occasum vertit, dicta, quod
septem omne tempus et opus vitse prsesentis, quod in superest ad partem ultimam diei, quod declinat ad
his septem diebus volvitur, continenlque sacramen- vesperum. Vespera crgo vel finem vitse humanse vel
tum, in quibus prsecipitur pascha celebrari, id est, sseculiterminum vel pcenitentiam futuram significat.
de pejoribus ad meliora per emendationem vitse Nam quod vespera significet occubitum mortis Chri-
transire, et fermentum, quod est corruptio peccati, sti, illud Psalmista declarat: Ad vesperumdemora-
non comedere, sed in azymis sinceritatis et veritatis bitur fletus, et ad matutinum Imtitia (Psal. xxix).
ambulare (/ Cor. v). Dies oclava resurrectionis Do- Fletus demoratus est vespere quando Christus Do-
minicoe obtinet sacramentum. Item dies octava fu- minus noster peremptus est: tunc enim vere de-
turam omnium resurrectionem et diem judicii, cu- moratus est fietus, dum per triduum fldelium turba
jus mysterio sexta psalrai tilulatio praesignatur, hoc congemuit, et mundi per ipsius occubitum natura
est, Pro octava. Hodie scternitas divinilatis inlelli- concussa est. In matulino quoque orta esl lselilia,
gitur, nec initio coepta, nec fine claudenda. Unde in quando tempore maluUng^StiiTecl^poniini, Evan-
psalmo Pater ad Filium Ipquitur dicens: Filius meus G gelio teslante, vulgata/est, et discipuli prsesentia
es tu, ego hodie genui te (Psal. n). Apud Dominura Domini sui immortalitatem cernere meruerunl. Ve-
enim nec heri nec cras, sed semper est hodie. Hodie spere ergo finem mundi significat, quando jam lem-
omne prsesens tempus significat, ut in psalmo : Ho- pus operandi finilum est. Unde dicitur i Venit nox,
die si vocem ejus audierilis (Psal. xciv); velut si di- quando jam nemini licetôperari (Joan. ix). Poeni-
calur: Quocunque in tempore. Cras futurum tempus, tentiam futuram significat, ubi peccatores in tenebras
ut in Evangelio : Nolile cogitare de craslino, quid' exteriores projiciendi describunlur. Hsec tria tem-
manducelis aut quid bibalis (Malth. vi). Ilem ibi: Si pora in uno versu Psalraista comprehendit, diccns :
enim fenum, id est, peccatores, quod hodie in agro1 Vespere, mane el meridie narrabo et annuntiabo, et
est, et cras in clibanum, hoc est in combuslioncnii exaudiet vocem meam (Psal. LIV).Hoecverba magna
perpetuam mittitur, Dcus sic vestit; et alihi: ne forlt' nobis Sacramenta dcnuntiant. Vespere significat
dicant filii vestri filiis noslris cras: Non esl vobit tcmpus traditionis, quando eum Judas cohortibus
pars in Israele (Jos. xxu). noscitur prodidisse se quserentibus. Mane, cum ad
CAPUT V. Ponlium Pilatum productus est audiendus. Meridie,
De parlibus diei. quia hora sexta, ut Evangelista dicit, in cruce sus-
Partes diei tres sunt: mane, meridies, suprema. D pensus est. Narrabo , pertinet ad vesperam, quia
Mane, Iux matura et plena, nec jam crepusculum : tunc orania locuta esse constat, quse Judas nequis-
et dictum mane a manu. Manu enim antiqui bonumi siraus facere disponebat. Annuntiabo ad mane re-
dixerunt. Quid enim melius luce? Mane autem si- spondit, quando, dicentePilalo, Tu es rex Judmorum,
gnificat tempus regenerationis in baptismate, quci annunliavil: In hoc natus sum, et coetera, quse ibi
incipit homo esse filius lucis; vel lumen bonorumi dicuntur a Domino. Junxit etiam, et exaudiet vocem
actuum, vel tempus resurrectionis. Unde est illud : meam. Ad meridiem perlinet, quando in cruce dixit,
Quoniamad te orabo, Domine,mane, et exaudies vo- Consummatum est, et emisit spiritum. Item vespere
cem meam (Psal. v). Ecclesia enira, quoe se cogno- passionem significat, mane rcsurrectionem, meridies
scit habuisse tenebras peccatorum, et de noclc\ ascensionem ejus in coelum.
mundi istius congregata, lunc se merito cxaudiri' CAPUT VI.
credit, cum in lucem verse resurrectionis erumpit, De nocte.
Tempus autem resurrectionis significat, ut est illud,, Nox dicta, quod noceat aspectibus vel negotiis
quod sequitur: Mane astabo tibi, et videbo quoniatrii humanis: sive quod in ca fures latronesque noceudi
291 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. ona
aliis occasionem nanciscantur. Est autem nox solis A coram eo, et non sum deceptus (Psal. LVIII).IQ noctis
absentia terrarum umbra condita, donec ab occasu nomine mundi istius significat vitam, quse quamvis
redeat ad exorlum: juxta quod naturam ejus et poeta lucem habere videatur, peccatorum tamen obscuri-
describens innuit, inquiens, tate fuscala est. ltem per noctem significavit inferni
Oceanonox claustrum, cum dicit : Forsitan tenebrm conculca-
Involvensumbramagnaterramquepolnmque. bunt me, et nox illuminatio mea in deliciis meis
Et Salomon sacris litteris expressit : Qui pascitur (Psal. cxxxvin). Quomodo ergo poterat a tenebris
inter lilia, donec aspiret dies et inclinentur umbrm conculcari, cui erat nox illuminatio in deliciis suis?
(Cant. vi); eleganti utique sensu decessionem noctis, ostendit enim tunc inferni clauslrum revera illumi-
inclinationem appellans umbrarum. Nam quoniam natum, quando potestatem diaboii contrivit, et ho-
pro conditionibus plagarum, quibus solis cursus in- mincm sua miseratione liberavit. Nox vita prsesens,
tenditur, et splendorem ejus a nobis objectio ter- ut in psalmo : In noctibus extollile manus vestras
rense molis excludit, inumbratio illa, cjuoenoctis in sancla (Psdt. cxxxm). Item ibi: Nocte coram eo,
natura est, Ita erigilur, ut ad sidera usque videatur et non sum deceptus (Psal. LVIII).NOX futurum sse-
extendi: merilo contraria vicissitudine, id est, lucis culum de peccatoribus significal, ut in Evangelio :
exortu umbras inclinari, noctem videlicet deprimi B Veniet nox, quando nemo potesl operari (Joan. ix).
pellique signavit. Quam videlicet umbram noctis ad Nox est Vita peccatoruui, ul in ApostOlo: Qui dor-
aeris usque et oetheris confinium philosophi dicunt miunt, nocte dormiunl; et qui ebrii sunt, nocte ebrii
exaltari, et acuminalis instar pyramidum tenebris (I Thess. v). Nox ciecitas cordis, vel vana securilas,
lunam, quae infima planetarum curril, aliquando esl sicut in Job pro impio dicilur : Nocle opprimet
contingi atque obscurari, nullumque aliud sidus ta- eum tempestas (Job. xxvn). Et in Evangelio : Stulle,
liter eclipsin, hoc cst, defectum sui luminis pati, eo hac nocte repetent animam luam a te, qum aulem
quod circa fines telluris solis splendor utique diffu- parasli, cujus erunt? (Luc. xn.) Nox fulura tribula-
sus ea libere, quae teUtiri procul abstint, aspiciat: tio, ut in Evangelio : ln illa nocte duo erunl in agro;
ideoque setheris quaeultra lunam sunt spatia, diurnse •unus assumetur, et unus retinquetur (Luc. xvn). Nox
lucis plena semper efliciat, vel suo vidclicet, vel si- tribulatio vitoe prsesenlis in tempore, ut in Evange-
Jerum radiata fulgore. Est autem noctis umbra lio : Quis veslrum habebit amicum, et ibit ad illum
morlalibus ad requiem corporis data, ne operis avida media nocte, dicil illi : Amice, commoda mihi tres
coutinuato labore deflceret ac pcriret humanitas : et panes (Luc. xi), hoc esl, scientiam Trinitatis. Media
ut animanlibus quibusdam, quoe lucem solis ferre nox occultum Domini judicium significat, ut in Evan-
nequeunt, ipsis etiam besllis, quae proesentiam ve-' C gelio : Media nocte clamor faclus est: Ecce sponsus
rentur humanam, discurrendique ubi ac victuin venil (Mallh. xxv). Medianox mors ex improviso ad-
quoeritandi copia suppeteretur, juxla quod in Deilau- veniens, sicut in Job de reprobis : Et in media nocle
dibus Psalmista decantat : Sol cognovit occasum auferentur (Job. xxxiv). Prima vigilia, prima ho-
suum : posuisli tenebras, et facla est nox, in ipsa per- minum oelas, id est, infanlia sive pueritia; secunda
transibunt omnes beslim silvarum, elc. (Psal. cin). vigilia adolescentia el juventus; tertia vigilia se-
Sicut eriim dies lucem fidei et justitise oequllatem neclus, ut in Evangelio : Et si in tertia vigilia ve-
et prospera atque felicia in Scripturis mystice signi- nerit et ita eos invenerit, beaii sunt servi illi (Luc.
flcat, ita et nox injuslitiam et infidelilatem atque xii).
adversa quseque designat. Nam nox infidelitatem CAPUT VII.
significat in illo Apostoli teslimonio, quo ait: Non De septem parlibus noctis.
tumus noctis filii neque tenebrurum (I Thess. v). lni- Noctis autem partes septem sunt: crepusculum,
quitas aulem in noclis significationeexpriraitur in illa conlicinium, intempestum, gallicinium, malutinum,
sententia beati Job : Tereat dies, in qua nalus sum, diluculum. Crepusculum est dubia lux. Nam crepe-
et nox in qua dictuin est : Conceplus esl homo (Job. , rum dubium dicimus, hoc -est, inter lucem et te-
Unde Psalmisla in se " nebras. Yesperum a steUa occidentali
III). iniquitatibus conceplum vocatum, quae
esse et in delictis natura teslatur (Psal. L). Perire solem ocCiduumsequitur, et tenebras sequentes prae-
ergo optat bealus Job spem ab apostata angelo illa- cedit. De qua Virgilius:
tain, qui diem simulans et promissione divinitatis Ante diem clausocomponetvesper Olympo.
emicuit, sed noctem se exhibens lucem nobis noslroe Conlicinium est, quando omnes silent. Conticescere
immortalitalis obscuravit. Pereat antiquus hostis, enim silere est. Intempestum est medium et inac-
qui lucera promissionis oslendit : sed peccati tene- luosum noctis tempus quando agi nihil potest, et
bras contulit, qui quasi diem subblandiendo innoluit, omnia sopore quieta sunt. Nam tempns per se non
secl usque ad tenehrdsam nOclemex impressa com- inlclligitur, nisi per actus huraanos. Mediuni autem
inodis caecitate perduxit. Adversa ergo in noctis noctis actu caret: ergo lempestas inaCtuosa, quasi
nomine exprimuntur, ubi Psalmisla se in nocte cla- sine tempore, hoc est, sine actu, per quem digno-
mare teslatur, hoc est, in tribulatione, nec tamen scitur. Unde est : intempestive venisti : ergo intem-
cxauditum esse. Item Psalmista dicit: In die tribu- pesta dicitur, quia caret tempore, id est, aclu. Gal-
lalionis mew Domimm exquisivi manibus meis nocte licinium propler gallos lucis prajnuntios dictuni.
293 DE UNIVERSOLIBRI XXII — LIB. X. 294
Malutinum est, inter abscessum tenebrarum et au- A tulhiis interficiebam omnes peccalores terrm (Psal. c).
rorae adventum : et diclum matutinum, quod hoc Aurora est Ecclesia, eo quod post tcnebras pecca-
tempore inchoante mane sit. Diluculum, quasi jam torum lucc fidei illustrata sit, ul in Job : Et osten-
incipiens parva diei lux : hsec et aurora, qua: so- disli aurorm locum suum (Job. xxxvni).
lem prsecedit. Esl autem aurora diei clarescentis CAPUT VIII
exordium, et primus splendor aeris, qui Grsece eos De tenebris.
dicitur, quam nos per derivationem auroram voca- Tenebras aulem dictas, quod leneant umbras. Te-
nius, quasi euroram. Unde est illud : nebroe autem significant aliquando profunditatcm
.... LaalusEois Scriplurarum diviuarum : aliquaudo ignoranliam:
Eurus equis. . . .
Et: ahquando infidclitatcni peccalorum : et aliquando
Eoasqueacies. . . . posnam geliennse. Profunditatem ergo Scripturarum
Vespera ergo et inilium noctis significat vel initium iUud significal propheticum .testimonium, quo ait:
iribulationis qua? post prosperitatera sseculi sequi- Posuit tenebras lalibulum suum (Psal. xvn); el alibi:
tur : vel exordium aversionis iniquorum, qui aversi Tenebrm non obscurabuntur abs te, et nox sicut dies
a luce vera mandatorum Dei, incidunl in tenebras illuminabitur: sicut tenebrm ejus, ila et lumen ejus
peccatorum. Quando enim quis a veritate et justitia B (Psal. CXXXVIII). Tenebras euim dicit mystica quoe-
recedit, et in tenebras errorum alque peccatorum que etprofunda Scripturarum divinarum juxta illud
corruit, nierito vesperi nomine vocatur, quia An- quod legimus in Proverbiis : Inteltigit quoque para-
tichristi, qui Yesper in Scripturis appellatur, con- bolam et tenebrosum sermonem (Prov. vi). Sic et in
sors eflicitur. intempestum autera, hoc est raedium alio psalmo lcgimus : Tenebrosa aqua in nubibus ae-
noctis vel profunditatem peccatoruin significat, vel ris (Psal. xvn); ergo istse tenebrse non obscurabun-
recessum a mundanis et ad laudandum Dominum tur, scd potius illuminantur a Domino , quoniam
bonorum hominum studium. Unde Propheta ail in proedicatio propbetarum ipso venienle completa est.
psalmo : Media nocte surgebam ad confuendum tibi Ignoranliam autem significant lenebroe in illa apo-
super judicia justilim lum (Psal. cxvm). Non vacat stolica sententia, qua dicit de peccatoribus: Tenebris
quod dicilur : media nocle surgebam. Scit enim hoc obscuralum habentes cor (Ephes. iv). Infidelitatem au-
tempore primogenita jEgyptiorum fuisse percussa : tem iniquorum illa evangelica sententia denotat, ubi
«cit etiam ea tempestate, Petri, Paul et Silse in car- dicitur: Lux in tenebris lucel, et tenebrw eam non
cere positorum vincula resoluta; scit quoque spon- comprehenderunt (Joan. i). Lux quippe est hominum
sum media nocte esse venturum, ideoque eodem Christus, quae omnia qui illuminari merentur corda
lempore surgit ad laudes, ne inter fatuas virgt- C hominum suse praesenlia cognitionis illustrat; tene-
nes janua elausa remaneat. Nec vacat, quod dicit: brae autem stulti sunl et iniqui, quorum caeca proe-
surgebam : quia semper surgitur, cum ad Domini cordia lux et erue [seternse] sapientiae, qualia ,sint,
prseconia festinatur. Ad confitendum, hic signifieat manifeste cognoscit: quamvis ipsi radios ejusdem
ad Iaudandum, quia sequitur : super judicia justiliai Iucis nequaquam capere per intclligentiam possint:
tuw. Nam si pcenitentise confessionem voluisset in- veluti si quilibet caecusjubare solis obfundatur, nec
lelligi, super misericordiam luam, diceret : non, su- tainen ipse solem, cujus lumine perfunditur, aspiciat.
per judicia justitim tum. Gallicinium autem conver- Tenebrse, diabolus vel dsemones, ut in Propheta :
sionem peccatorum significal. Unde eodem tempore Inimicos ejus, id est, Dominum, persequuntur tene-
Petrus, qui Dominum negando in tenebris oblivionis brm (Nak. i). Poena auleni gehennaein lenebris signi-
erravit, et speratse jam lucis rememoratione cor- ficatur in illa Evangelii sentenlia, ubi de peccatore
rexit, et ejusdem veroe lucis adepta prsesentia plene ita legitur : Ligalis manibus et pedibus ejus mittite
lotum, quidquid mutaverat, erexit. Hunc opinor eum in lenebras exteriores, ubi erit fletus et slridor
gallum aliquem doctorum intelligendum, qui vos ja- dentium (Matth. xxn). Quicunque ergo in praesenti
centes excitans et somnolentos increpat, dicens : . vita infidelilatis el peccatorum interioribus tenebris
Evigilate, justi, et nolite peccare. Matutinum ergo sive D
' obscuratur, necesse est, si ei condigna pcenitentia
diluculum resurrectionis Dominicoe tempus signifi- non subvenerit, ul in exleriores tenebras post exitum
cat, vel hominis a peccatis ad justitise plenam con- praesenlis vitse miltatur, ubi est pcena mortis et sem-
versionem. Unde Psalmista ad Dominum ait: Ad te piternus horror inhabitat. Umbra ergo aliquando in
de luce vigilo : et in matutinis meditabor in le, quia bono, aliquando in malo ponitur. Tunc vero in bono,
faclus es adjutor meus (Psal. LXII).Ad ipsum vigi- quando custodiam Dei et prolectionem Spiritus san-
latur, quoties in mundi ambitione dormitur. Nam cti significat, ut est illud in psahno: Sub umbra
illa sic consequimur, si ista deserere festinemus. alarum luarum spero, donec transeat iniquitas (Psat.
Bene autem adjecit : In malulinis medilabor in le LVI).Et alibi: Cuslodi me, Domine, ut pupillam oculi;
(Psat. cvn); et alibi : Exsurgam diluculo; quando sub umbra alarum luarum protege me (Psal. xvi).
tempus Dominicaeresurrectionis eluxit, et ttinc ejus Aptissime itaque pctil custodiri se, ut pupillam oculi,
laudes cerneret, quando genus humanum exemplo quando el per ipsam res visuales discernimus, et in
suse resurrectionis aniinavil. Matutinum judicii dies nostro corpore nibil prsestantius invenitur. Sequi-
sive resurrectio mortuorum, ut in psalmo : In matur : Sub umbra alarum tuarum protege me. Hic aliud
295 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS H. 296
introducitur scena [schema], quod Groece parabola, A volunt. Item umbra et caligo aliquando peccata signi-
Latine comparalio dicitur, quando sibi genus dissimile ficat, unde dicitur : Sedenles in tenebris ct in umbra
in aliqua commonitione sociatur. Palernis enim pro- morlis (Luc. i); aliquando deleclalionem peccalorura,
teclionibus alaesunt comparatoe. Misericordia quippe ut est iilud in Job de diabolo dictum : Sub umbra in
etcharitas quasi alsesunt Palris, quibus se protegi secreto calami et junci el locis virenlibus (Job. XL).
congruenter expostulat. Et in Evangelio: Et ecce Et quia umbra non longe est ab aere, cujus est uim
nubes lucida obumbravit eos (Matth. xvn); et alibi: bra : ita et mors non longe esl a poena. Hinc et in
Sub umbra ejus vivemusin gentibus (Thr. iv). Umbra Job dicilur : Ubi umbra mortis, et nullus esl ordo, et
Testamentura Vetus, ut in Salomone : Donec aspice- sempilernus horror inhahitat (Job. x).
ret dies et amoveanlur umbrm (Canl. iv). Umbra vita CAPUT IX.
hominis, ut in Job : Fugit velut umbra (Job. xiv). De hebdomadibus.
Umbra mors carnis, ut in psalmo : Operuit nos um- Hebdomada Groece a seplenario numero nomen
bra mortis (Psal. XLIII). Tunc autem in malo umbra accepit, humana quidem consuetudine septenis so-
ponitur, quando vel corporis mortem significat, vei lum acta diebus : sed Scripturse sacrse auctorilate
poenam gehennse, ut est illud : Si ambulavero in me- multis speciebus insignis, qu« lamen cunctse (ni
dio umbrm morlis non tintebo mala, quoniam tu me- B fallor) ad unum finem speclant, nos scilicet admo-
cum es (Psal. xxn). Et alibi : Posuerunt me in lacu nentes post operum bonorum perfectionem in Spi-
inferiori in tenebrisel in umbra mortis (Psal. LXXXVII); ritus sancti gratia perpetuam sperare quietem. Pri-
peccalorum indicat locum, quia mors delinquentium ma ergo singularis iUa hebdomada, el a qua cseterse
umbrosas ac tenebrosas patitur manes, dum eis gau- formam capessunt, divina est operatione sublimis :
dium non relucet, qui perpetua trisliliae suse obscu- quia Dominus sex diebus mundi ornatum complens,
ritate demersi sunt: et ideo pro locorum qualitale septima requievit ab operibus suis : ubi notandum,
verbum hoc mullifaria significatione variatur. Ca- quod non ideo senarius numerus est perfectus, qqia
ligo umbra est de spissitudine aeris effecta : et dicta Dominus in eo mundi opera perfecerit: sed (sicut
caligo, quod maxime aeris calore gignatur. Juxta al- Augustinus ait) ideo Dominus, qui omnia simul
legoriam vero significat caligo divinoruin secrelorum creare valebat, in eo dignatus est operari: quia
operimentum. Unde legitur inExodo: Sletit populus numerus est ille perfectus, ut etiam per hunc opera
de longe, Moyses autem accessit ad caliginem, in qua sua probarel esse perfecta, qui suis partibus primus
erat Deus (Exod. xx). Turba quippe populi allego- inpletur, id est, sexla et tertia et diraidia, quac sunt
riarum caliginem non valet penetrare : quia valde unum, duo et tria, et siinul sex fiunt. Ad bujus
paucorum est spiritalem inteUectum rimari. Quia G exemplum divinse hebdomadis secunda hominibus
enim mentes carnalium sola ssepehistoria pascunlur: observanda mandalur, dicente Domino : sex diebu*
loquente Deo stetit populus de longe : quia vero spi- operaberis el facies omnia operu tua : septimo aulem
ritales quique allegoriarum nubem penetrant et spi- die Sabbati Domini Dei tui non facies omne opus^
ritaliter Dei verba cognoscunt: Moyses accessit ad Sex enim diebus fecit Dominus cmlumet terram, mare
caliginem, in qua erat Deus. Hinc et in psalmo dici- et omnia, qum in eis sunt: et requievit in septimo
tur : Caligo sub pedibus ejus (Psal. xvn); quia non (Exod. xx); quse a populo Dei hebdomada ita com-
ea claritate Deus ab inferioribus cernitur, qua in putabalur antiquitus : prima sabbali vel una s:<!>-
superioribus dominatur. Quoe sententia et aliter in- bali sive sabbatorum, secunda sabbati, tertia
lelligi potest: caligo vero hic Diabolus est, qui ho- sabbali, quarta sabbati, quinta sabbati, sexta sab-
minum mentes innubilat, dum verilatis splendorem bali, seplima sabbati, vel sabbatura : non quod
non facit videre, quas possidct. Sub pedibus ejus: omnes sabbatorum, lioc est, requielionum dies,
quia sine dubio majestate Domini Salvatoris concul- qusc suo nomine et cultu singularis excellebat, pri-
catur dscmoniorum exsecranda nequitia, sicut in no- ma vel secunda vel lertia, vel coetersesuo quaeque
nagesimo psalmo dictum est: Super aspidem et busi- censerentur ex ordine. Tertia species hebdomadis in
r liscum ambulabis, et conculcabis leonemet draconem celebralione Pentecostes agitur , septem videUcet
(Psal. xc); item caligo significat csecilalem cordis septimanis dierum, el mouade, hoc est, quinqua-
perseculorum. Hinc Dominus ad Job ait: Quis clau- ginta diebus impleta : qua die et Moyses ardentera
sit osliis mare, quando erumpebat quasi de vulva pro- conscendens in montem, legem de ccelo accepit, et
cedens, cumponerem nubem vestimentum ejus, el ca- Christus in linguis igneis Spiritus sancti gratiam de
ligine illud quasi pannis infanlim obvolverem(Job. ccelo misit. Quarta septimi mensis erat hebdomada,
xxx). Mare sseviens nube induitur, quia crudelitas qui solemnilatibus prseclaris pene tolus expende-
persequentium stultitise suse velamento vestitur : et batur, inter quas proecipue dies propitiationis emi-
perspicuain veritalis lucem videre non suflicit, et id, nebat, qua sola per annum pontifex, derelicto foris j
quod agitur per crudelitatem, per caecitatem non populo, sancta sanctorum intrabat, annuis antea fru-
agnoscit. Quia ergo perseculores Ecclesioe instabili- ctibus, hoc est, frumenti, vini et olei ex ordine col-
tate cordis inquieti alque buic soeculo dediti non lectis: significans Jesum pontificem magnum im-
grandia, sed puerilia sapiunt, superno judicio con- plela dispensatione camis per proprium sanguinem
slringuntur, ne tantum pcrsequi valeant, quantum coelestis regui januas ingressurum ut appareat mrac
297 DE UNIVERSO LIBRl XXII. — LD3. X. 298
vultui Dei pro nobis qui foris adhuc positi proesto- A norum mensium lunarium quadringentos nonaginla:
lamur et diligimus adventum ejus : ubi notandum, qui sunt anni solares quadringenti septuaginta quin-
quia sicut quidam immundi per legem prima tertia que : siquidem Persse a praefatovicesimo anno regis
et septima die videbantur lustrari: sic et primus, Artaxerxis usque ad mortem Darii regnaverunt an-
tertius ac septimus mensis suis quique coeremoniis nis cxvi. Ex hinc Macedones usque ad inleritum
extitere solemnes. Quinta hebdomada septimi anni, Cleopatrae annis trecenlis : inde Romani usque ad
quo toto populus ab agricolandi opere legis imperio septimum decimum Tiberii Csesaris annum monar-
vacabat, dicente Domino : Sex annis seres agrum chiam tenuerunt annis i.ix, qui sunl simul (ut dixi-
luum, seplimo cessabis(Lev.xxv). Sexta anni jubilsei, mus) anni CCCCLXXV, et continentur circulis decenno-
hoe est, remissionis hebdomada est, quse septera venalibus xxv. Decies novies enim viceni et quini
hebdomadibus annorum, hoc est, XLIXannis texi- fiunt CCCCLXXV. Et quia singulis circulis embolismi vn
tur : qua explela, hoc est, quinquagesimo demum accrescunt, multiplica xxv per vn, fiunt CLXXV qui sunt
anno incipiente, tubseclarius resonabant, et ad om- embolismi menses quadringentorum LXXV annorum.
nes juxta legem possessio revertebatur antiqua. Se- Si ergo vis scire quot annos lunares facere possint,
ptima species hebdomadis est, qua propheta Daniel partire CLXX v per xn, duodeciesdeni et qualerni CLXVHI
ulitur, more quidem legis, septenis annis singulas B xivergoannosfaciunt,etremanentmensesvn.Hosjun.
complectens hebdomadas, sed nova ratione ipsos an- gead suprascriptos CCCCLXXV, fiuntsimulccccLxxixx;
nos abbrevians, duodenis videlicet mensibus lunse addeetmensessuperfluosviiparlemqueoctavidecinij
singulos determinans, embolismos vero menses, qui anni imperii Tiberii, quo Dominus passus est, et
de annuis undecim epactarum diebus accrescere so- jnvenies a tempore prsefinito ad ejus usque passio-
lent, in lege patria terlio vel altero anno singulos nem hebdomadas LXX abbrevialas, hoc est, annos
adjiciens : sed ubi ad duodecimum numerum auge- lunares ccccxc; ad ejus vero baptismum, quando un-
scendo pervenirent, pro integro annopariterinserens. ctus est sanctus sanctorum, descendente super eum
Hoc autem fecit non verilalis cognitionem quseren- Spiritu sancto sicut columba, non solum hebdoma-
libus invidendo : sed prophetioe more ipsum quae- das vn et LX duas fuisse completas, sed et partein
rentium cxercendo ingenium, malens utique suas jam septuagesimae hebdomadis inchoatam : Et posl
margaritas a filiis clausas fructuoso sudore investi- hebdomadas, inquit, LX duas occidelur Christus et
gari, quam profusas a porcis fastidiosa despectione non erit ejus populus qui eum negaturus est. Non
calcari. Yerum ut hoec apertius elucescant, ipsa statim post LX duas hebdomadas, sed in fine se-
jam angeli ad prophetam edicta videamus : Septua- pluagesimse hebdomadis occisus est Christus: quam
ginta, inquit, hebdomades abbreviatmsunt super po- C ideo (quanlum conjicere possumus) segregavit a cse-
pulum tuum, et super urbem sanctam tuam, ut con- teris : quia de hac erat plura relaturus: nam et
summelur prmvaricatio, et finem accipiat peccatum, et Christus in illa crucifixus, et a populo perfido non
deleatur iniquitas, et adducatur justitia sempiterna, modo in passione, verura continuo ex quo a Joanne
et impleatur visio et prophelia et ungalur sanclus san- prsedicari ccepit, negatus est. Quod autem sequitur :
ctorum (Dan. ix). Nulli dubium, quin hsec verba Et civilatemet sanctuarium dissipabitpopuliscum duce
Christi incarnationem designent, qui tulit peccata venturo, et finis ejus vaslitas et post finem belli sta-
mundi, legem etprophelas implevit, unctusestoleo loe- tuta desolatio (Ibid.); non ad LXXhebdomadas per-
titiae prse participibus suis : et quod hebdomades LXX tinet. Prsedictum enim fuerat, quod ipsse hebdo-
per septenos aunos distinctse, quadringentos et no- mades ad Christi usque ducatum pertingerent: sed
naginta annos insinuent. Sed notandum, quod eas- scriptura, prsedicto adventu et passione ipsius, quid
dem hebdomadas non simpliciler annotatas sive com- etiam posl hancpopulo, qui eum recipere nollet, esset
putatas, sed abbreviatas asserit, occulte videlicet eventurum, ostendit. Ducem enim venturum Titum
leclorem commonens, ut breviores solito annos no- dicit, qui quadragesimo anno Dominicse passionis
verit indicatos. Scito ergo, inquit, el animadverle ab ila cum populo Romano civitatem et sanctuariura
^
exitu sermonis, ul iierum mdificeturJerusalem usque dissipavit, ut non remaneret lapis super lapidem.
ad Christum ducemhebdomadesseplemet hebdomades Yerum, his per anlicipationem prselibatis, mox ad
sexaginla dum erunt: et rursus mdificabilurplatea et exponendum hebdomadse, quam omiseral, redit
muri in anguslia lemporis (Ibid.). Esdra narrante eventum. Confirmabit autem pactum multis hebdo-
didicimus, quod Neemias cum esset pincerna regis mada una (Dan. ix), hoc est, ipsa novissima, in qua
Artaxerxis vicesimo anno regni ejus, mense Nisan, vel Joannes Baplista, vel Dominus, et apostoli in
impetravit ab eo restaurari muros Jerusalem, tem- praedicando mullos ad fitlem converterunt. Et in
plo multo ante, Cyro permittente, constructo, ipsum- dimidio hebdomadis deficiet hostia et sacrificium
que opus (ut dictum est) in angustia temporis per- (Ibid.). Dimidium hebdomadis hujus quintus deci-
fecerit: adeo scilicet a finitimis gentibus impugna- mus annus Tiberii Csesaris erat, quando, inchoato
tus, ut structores singuli gladio renes accincti una Christi baptismate, hostiarum purificatio fide-
manu pugnasse, allera murum recuperasse narren- libus paulalim vilescere ccepit. Item quod sequitur :
tur. Ab hoc ergo tempore usque ad Chrislum ducemi Et in templo erit abominatio desolalionis, et usque
hebdomades LXX coraputa, hoc est, annos duode- ad consummationem et finem perseverabit deso-
PAIROL. CXI. 10
299 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS II. 300
latio (Ibid.), ad sequentia tempora respicil : cujus A sed majori insuper resurrectionis gloria cumulabi-
prophetise veritatem et historia veterum, et nostro- tur. Hsccsetashominibus tunc coepit, quando primus
rum hodieque temporum testatur evenlus. Octava martyr Abel corpore quidem tumulum, spiritu au-
species hebdomadis uniformis, et sola sine circuitu tem sabbatum perpetuoe quiclis intravit : perficie-
revolutionis extans, ad figuram per omnia primse tur aulem, quando receptis sanctis corporibus in
hebdomadis labentibus bujus sseculi conficitur se.la- terra sua duplicia possidebunt, Isetitia sempiterna
tibus. Prima enim die facta est lux, et prima setate erit eis : et ipsa est octava, pro qua sextus psalmus
homo in Paradisi amcenitale locatur : divisa luce a inscribitur: crcdo, quia in sex hujus sseculisetalibus
tenebris faclum est vesperum, et separalis Dei [filiis pro seplima vel octava illius sseculi est aetate sup-
a semine nequam, non longe post natis gigantibus, plicandum, in qua qttia jnsti gaudia, sed reprobi
corrupta est omnis terra, donec Creator pcenitens sunt supplicia percepluri, Psalmus hinc ingenti pa-
se hominem fecisse, mundum diluvio perdere dis- vore incipit, currit, finilur : Domine, ne in ira lua
poneret. Secunda die firmamenlum in medio libra- arguas me, etc. (Psal. vi).
tur aquarum : secunda setate arca in medio fertur CAPUT X.
aquarum , hinc fonte abyssi supportata, illinc cceli De mensibus.
calaractis compluta : quse habuit vesperam, quando B Mensesdicti amensura, qua quisque eorum men-
filii Adam pedes ab Orienle movenles, qui in con- suratur : sed melius a luna, quse grseco sermone
struenda superbioeturre convenerunt, linguarum di- mene vocatur. Nam et apud Hebrseos , Hieronymo
visione mulctali, et ab invicem sunt dispersi. Ter- teste, luna, quam jare nominant, mensibus no«
tia die aquis in congregationem unam coactis, ap- men dedit. Unde et Jesus filius Sirach, qui utique
paruit arida , silvis herbisque decora : et tertia Hebraice scripsit, de luna loqucns ait: Mensis secun-
in cultudenium [doemo- dum nomencst cjus (Sir. XLIII).Antiqui enim menses
' aHate, firmitatis [firmatis]
num] nationibus, Abraham palriarcha coguationem suos nona solis scd alunse cursu computare solebant.
patriamque deserens sanctorum semine fecundatur. Unde quoties in Scriptura sacra, sive in Iege, seu
Adveuit et vespera , quando gens Hebrsea malis ante legem, quota die mensis quid factum dictumve
coacta prementibus contra Dei volunlalem regem sit, indicatur, non aliud quam lunae.aetas significatur,
sibi petiit: qui mox ordinalus primo Domini sacer- a qua semper Hebrsei, quibus credita sunl eloquia Dei
dotes prophelasquc trucidat: postmodum ipse cum (Rom. III) , anliquo patrum more menses observare
tota gente gladio periit allophylorum. Quarta die non cessarunt : primum mensem novorum, qui pa-
coelum luminaribus ornatur : quarta setate gens illa schse coeremoniissacralus est, Nisan appellantes,qui
coelesti fide inclyta, regno David et Salomonis glo- C propter multivagum lunae discursum, nunc in Mar-
riosa, Templi eliam sanclissimi altitudine tolum no- tium mensem, nunc incidit in Aprilem, niinc aliquot
bilitatur in orbem : sed accepit ct vesperam, quando, dies Maii mensis occupat. Sed rectius Aprili depu-
crebrescentibus peccalis, regnuni illud a Chaldscis tatur : quia semper in ipso vel incipit vel desinit
dissipaimti, lempluin dirutum, et tota gens est Ba- vel totus includitur, ea duntaxat regula, cujus et
byloniam translata. Quinta die pisces avesque aquis supra meminimus, observata, ut quae quintadeciraa
eductse : bi in patriis manentuudis, illoeaera ierrain- post sequinoctiumIuiia exstiterit, primum sequentis
que pervolant: quinla setate multiplicalis in Chal- anni mensem faciat : quoe vero antea, novissimum
dsea populis Israel, pars ccelestium desideriorum proecedenlis : sicque per ordiuem. Secundus eorum
pennis fulla, Hierosolyinam petiil: pars volatu de- mcnsis Iar Maio, terlius Sivan Junio, quartus Tha-
stituta virtutum, inter Babylonise fluenta resedit. mtil Jtilio, quintus Aab Augusto, sexlus Elul Scptem-
Successit et vespera, quando, imminente jam Sal- brijSeptimusTheseriOclobri, quem propler collectio-
vatoris adventu, gens Judsea propter scelemm ma- nem fruguin ct celeberrimas in ipso festivilates no-
gniludinem Romanis tributaiia facta, insuper et vum annuni appellant : oclavus Maresuan Novem-
alienigenis esl subacta regibus. Sexla die terra snis .' bri : nonus Casseu Decembri : decimus Tebelh Ja-
animanlibus implelur, el bomo primus ad imaginem nuario : undecimus Sabat Februario : duodecimus
Dei creatur; moxqueexejus lateredormientissumpta Adar Martio simili ratione comparalur. Quos videli-
costa, femina fabricatur: sexla oelatc prscconanti- cet menses proptcr lunse circulum, qui xxix et seniis
bus prophelis Filius Dei in carne, qui hoininem ad diebus constat, tricenis undelricenisque diebus al-
imaginem Dei crearat, apparuit: qui dormiens in ternantes, secundo demum vel tertio anno exacto,
cruce sanguinem et aquam de lalere, unde sibi Ec- mensem superfluum, qui ex annuis undecim epacta-
clcsiam consecrarel, emanavit: hujus aHatis vcspera riim diebus confici solet, intercalant. Unde nonnullo
cseteris obscurior in Antichristi est persecutione moveor scrupulo, quomodo majores nostri diein,
ventura. Septima die, consummatis operibus suis, qua lex data est, quae est tertia mensis tertii, quin-
Dcus requievit : eamque sanctilicans, Sabbalum quagesimam ab agni occisione computent, ponentes
nuncupari prsecepit, quse vesperam habuisse non videlicel primi mensis residuos dies numero decem
legitur : septima enim setate justorum animse posl et seplem : quia tredecim priores fuerant ante pa-
optimos lmjus vitoe labores in alia vita perpeluo re- scha transacti, secundi xxx, terlii tres, qui fiunt si-
quiescunt, quoenulla nunquani trislitia maculabiltir, niul dies quinquaginta : cuin coustct duos menses
301 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. X. 502
hmares non LX, scd quinquaginta novem diebus ter- A sabbata delicala. Qui sabbalismus Dei populo reser-
ininari : ideoque si paschalis mensis xxx diebus vatur, et mensis spiritalis, quando a puncto usquead
computatus xvn sui cursus dies post Pascha retinue- punctum luna complebitur, et suo currit ordine, ul
rit, secundum jam mensera non triginta, sed unde- efliciat mensem integrum calendarium. Quod autem
triginta diebus debere concludi : ac per hoc in luna, quoea sole illuminatur, significet Ecclesiam a
summa temporis memorali non plusquam unde- Christo illuminatam : non indiget explanari, et sab-
quinquaginta dies inveniri : nisi forte putandum est batum requiem significat. Veniunt ex neomeniis
synecdoehicos (quae est regula sanctse Scripturse fre- et sabbalis, qui sex diebus, in quibus factus est
quentissima) a parte totum computari. Yerum hsec mundus, transcensis festinant ad septimura dietn,
utcunque acta vel computata fuerint, claret tamen id est, sabbatum, in quo vera est requies : Veniet
Hebrseos ad lunae cursum suos menses observare omnis caro, ut adoret coram facie mea, (Isa. LXVI),
consuesse. Nec aliter in Genesi recte sentiendum, dicit Dominus, non populus Judseorumtantum, nec in
ubi Noe cum suis septimo decimo die secundi mensis sola Hierusalem , sed omne humanum genus ubique
arcam ingressus, et vicesima septima ejusdem mensis in toto orbe adoret Patrera in Spirilu et veritate
die post diluvium egressus asseritur : quam annum (Joan. iv).
solis inlegrum, hoc est, trecentorum sexaginta quin- B CAPUT XI.
que dierum esse descriplum : quia videlicet luna, De vicissitudinibustemporumquatuot.
quse prsesenti anno, verbi gratia, per Nonas Maias Temporum autem vicissitudines quatuor sunt:
seplima decima existit, anno sequenti vicesima vn ver, oestas, autumnus et hiems. Dicla sunt autem
pridie Nonas Maias occurret. Notandum sane, quod tempora a communionis temperamenlo, quod invi-
nimium fallantur, qui mensem definiendum vel ab cem se humore, siccitate, calore et frigore tenipe-
, anliquis definitum autumant, quaudiu luna Zodia- rent. Hsec et curricula dicuntur, quia non stant, sed
cum circulum peragil, quoenimirum (sicut diligentior currunt. Constat autem , post factum mundura ex
inquisitio naturarum edocuit) Zodiacum quidem qualitate cursus solis tempora in ternosmenses fuisse
septem viginli diebus, et octo horis, sui vero cursus divisa, quorum temporum talem veleres discretionem
ordinem viginti novem diebus et duodecim horis faciunt, ut primus mensis ver nOvum dicatur, secun-
salva sui saltus ralione conficit : ideoque reclius dus adultus, tertius praeceps. Sic et sestas in suis
ita definiendum, quod mensis lunse sit luminis lu- tribus mensibus : nova, adulta et prseceps. Sic et
naris circuitus ac redintegratio de nova ad novam; aulumnus : novus, adultus et proeceps. Item hiems :
solaris autem mensis digressio sit solis per duode- nova, adulta el prseceps sive extrema. Unde est
cimam partem Zodiaci, id est, signiferi circuli, quae ^ illud : Extrcmsesubcasuin hiemis. Ver autem dictum,
triginta diebus et decem semis horis impletur: vi- quod viret: tunc enim post hiemem vestilur tellus
gkiti duabus videlicet horis, ac dimidia, lunari mense herbis, et in florem cuncla rumpuntur. Êstas dici-
produclior, e quibus undecim epactarum dies et tur, quasi usta, id est, exusta et arida : nam calor
quadrans annuatim succrescere solent. Duodecies aridus est. Aulumnus a tempestate vocatus, quando
enim viceni et bini ducentos sexaginta quatuor fa- et folia arborum cadunt, et omnia malurescunt.
ciunt, quas esse horas undecim dierum binc facile Hiemem ratio hemispherii nuncupavit, quia tunc
patet : quia undecies viceni et quaterni eaindem breviori sol volvitur circulo. Unde et hoc tcmpus
summam conficiunt. Porro duodecies semis sex fa- bruma dicitur, quasi braxin [brachys], idesl, brevis:
ciunt, quae annuae sunt horoe quadrans. Siqui- vcl a cibo , quod major sit tunc vesccndi appetilus.
dem luna duodecim suos menses undecim diebus> Edacilas enim Groece bronia appellalur. Unde et
(ut dictum est) et quadrante breviores totidem so- imbrumati dicuntur, quibus fastidium est ciboiun,.
Iis mensibus agens, in iisdem peragendis tredeciesi Hibernus aulem inler biemem et vernuni est, quasi
Zodiaci ambilum lustrat. Juxta allegoriam veroi hievernus, qui plerumque a parte tolam hiemem signi-
mensis, qui a luna nomen et ordinem accepil, significat. Haec tempora singulis etiam cceU partibus
ficat sanctaeEcclesisecoadunationem sive profectum. ascribuntur. Ver quippe Orienti datur, quia tunc
Unde Job ait : Quis mihi tribuat, ut sitn juxta men- ex terris omnia oriuntur. iEstas vero Meridiano eo
ses prislinos? (Job. xxiv.) Quid nomine signat men- quod pars ejus calore flagrantior sit. Hiems Septen-
sium, nisi collectioncs animarum, sive aliquandoi trioni, quod frigoribus et perpetuo gelu torpeat. Au-
mensis pro perfectione? Reminiscatur ergo per vo- tumntis Occidttopropler graves morbos, quos babet:
cem Job Ecclesia perfeclionis pristinoe, et reducatt unde et tunc omniuin folia arborum defluunt. Ut au-
ad memoriam, quanta perfectio praedicalionis suse: tem autumnus abundet morbis, facit hoc conlinium
collectis animabus reportabal lucra. Mensesduode- frigoris et caloris, et conipugnantia intra se contra-
cim ejusdem numcri simt Apostoli, ut in Apocalysi: riarum rerum. Myslice autcm ver Baplismi novita-
Per singulos menses reddentia fruclum suum (Apoc. tem siguifical, aul renovationem vitse post frigus in-
xxn). Item mensis, sicutetsabbalum, pro requiesem- fidelitatis, ct pigrilisetorporem : sive resurreclionem
pitcrna posita inveniunlur, ut est illud Isaioe: Et erit! corporum post mortis occubitum. Unde Dominus
mensis ex menseet sabbatum ex sabbato (Isa. LXVI), proecepit in Iege mensem novarumobservare el verni
ut decarnalibus sabbatis mensibusque fiant spiritalia principium, quando eduxit Dominus lilios Israel de
505 B. IIABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 394
terra JEgypli per mare Rubrum, in quo et celebrare A CAPUT XII.
pascha jussit (Exod. xiv); quo etiam tempore Salva- De anno.
tor post passionem a morte surrexit, et spem nobis Annus vel ab innovando cuncta, quoenaturali or-
resurrectionis tribuit. MsUs autem venturse jucun- dine transjerant, vel a circuilu temporis nomen ac-
ditatis proefiguratio est, et fervorem charitatis excepit : quia veteres annum per circum ponere sole-
primil. Unde esl illud in psalmo : /Estatem et bant, ut Cato dicit in Originalibus oratorum. Annum,
ver lu fecisti ea (Psal. LXXIII).Et in Salomone : Jam id est, circum, terminum : et ambire dicilur pro
enim hiems transiit et recessit: ftores apparuerunt in circumire. Est autem annus lunaris, est et solaris,
terra (Cant. 11).jEslas futura beatiludo, ul in Salo- est et errantiumdiscretus slellarum : est et omninni
mone : Propter frigus piger arare noluit: mendicabit planetarum unus, quem magnum specialiter nuncu-
xslate, et non dabilur ei (Prov. xx). Per hoec duo pant. Sedlunarisannusquadrifarieaccipitur. Primus
lempora significat fideles diversa morum qualitate est namque, cum luna xxvn diebus et octo horis Zo-
pollentes. Alii enim sunt tanquam oestas, fidei calore diacum percurrens, ad id signum, ex quoegressa
ferventes ad martyrium usque perducti : alii mau- ', est, revertitur. Secundus duobus diebus et qualuor
suetudine temperati, tanquam ver, sequabili Domino horis prolixior , qui consuete mensis appellatur,
devotione famulantes. Omnia enim et ista et alia B cum solem a quo nova digressa est, xxix diebus ct
ipse fecit, cujus gratia conceditur, quod in hominum duodecim horis exactis, jam defecla repetit. Tertius,
bona voluntate monslralur. Autumnus etiam, in quo qui xii mensibus hujusmodi, id est, diebus CCCLIV
colligunturfruges, tempusestmessis atque vindemiae, expletur, et vocatur communis, eo quod duo sae-
teinpus universalis judicii significat, quando unus- pissime tales pariter currant. Quartus qui emboli-
quisque operis mercedem recipiet, et metet fructum smus Graece dicitur, id est, superaugmenlum, et ha-
laboris sui, juxta illud Apostoli: Omnes nos oportet bet xiii menses, id est, dies cccxxxiv. Qui uterquc
stare ante tribunat Chrisli, ut recipiat unusquisque apud Hebraeos a principio mensis paschalis incipit,
propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive ma- ibidemque finitur : apud Romanos vero ab incipientc
lum : quoniam qui seminat in carne sua, de carne luna mensis Januarii sumit inilium, ibique termi-
metet corruplionem : qui autem seminat in spirilu, de natur. Item solis est annus, cum ad eadem loca
spiritu melel vitam mternam (II Cor. v, Gal. vi). siderum redit peraclis trecentis sexaginta quinque
Sic enim Dominus in Evangelio ait : Messis vero diebus et sex horis, id est, quadrante totius diei :
consummatio smculi est, messores aulem angeti Dei quse pars qualer ducta cogit interponi unum diem :
(Matth. xm). Et alibi : Sic est regnum Dei, quemad- quem Romani bissexlum vocant, ut ad eumdem cir-
modum si hotno jaciat sementem in terram, et dor- 'C cuitum redeatur. Quartus solaris gyri annus bis-
miat, et exsurgal nocle ac die, et semen germinet et sexlilis [esl, cseteris tribus uno die prolixior, quo
increscat, dum nescit itle (Marc. iv). Ultro enim confeclo sol ad cuncta signorum loca eisdem
terra fructificat, primum herbam, deinde spicam, dierum noctiumque, quibus ante quadriennium,
deinde plenum frumentum in spicam. Et cum se pro- reverlitur horis. Annus errantium steUarum est, quo
duxerit fructus, statim miltat falcem, quoniam adest illarum qua>queZodiaci ambitum perlustrat, de quo
tempus messis. Tunc enim miltet Filius hominis supra diximus. Amius magnus est, cum omnia simul
angelos suos et colligentde regno ejus omnia scandala, errantia sidera ad sua quseque loca habuerc re-
alligantque zizania fasciculis ad comburendum: tri- currunt [recursum], quem eliam circulus magnus
ticum autem congregant in horrea sua (Mallh. xin). paschae oslcndit. Circulus paschse magnus est, qui
Ilem aulumnus aliquanclo transacta salutis tempora multiplicato per invicemsolari ac lunari cyclo quin-
significal, ut in Michea : Vm mihi, quia factus sum gentis triginta duobus conficitur annis. Sive enim
sicut qui coltigit racemos in aulumno (Mich. vn). deciesnovies viceni et octoni, seuvicies octies deni ac
Hiems vero tribulalionem significat vel terminum noveni multiplicentur : quingenlorum xxxn nume-
morlalis vitse. Unde Dominus prsecepit in Evangelio ,jv rum complent, unde fit, ut idem circulus magnus de-
discipulis, dicens : Orate, ut non fiat fuga veslra cennovennalis lunse circulus viginti octo , solis au-
hieme vel sabbalo (Malth. xxiv). Si de» captivitate tem, qui vicenis oclonisque consummari solet annis,
Hierusalem hanc sententiam voluerimus accipere, decem et novem habeat circulus bissextos decies 110-
quando a Tito et Vespasiano capta est, orare de- nies seplenos, id est, centum triginta tres menses
bent, ne fuga eorum hieme vel sabbato fiat : quia solares vicies octies ducentos viginti et octo, id esl,
in allero duritia frigoris prohibet ad solitudinem oclo millia ducenlos octoginta qualuor. Menses au-
pergere, et in montibus deserlisque Iatitare : in tem lunares vicies octies c.cxxxv,id est, sex millia
altero autem transgressio legis est, si fugere volue- DLXXX dies , exceptis bissextis, vicies octies VM,
rint, aut mors imminens, si remanserinl. Si aulem DCCCCXXV, id est, CXCIVM.CLXXX. Apposilis autem
de consummatione mundi intelligitur, hoc proocepit, bissextis CXCIVM,CCCXIII, qui ubi memoratam ex or-
ut non refrigescat fides noslra, et in Christum cari- dine mensium dierumque suinmara compleverit,
tas : neque ut oliosi in opere Dei lorpeamus virtu- mox in se ipsum rcvolutus cuncta, qusead solis vel
luin sabbato. lunae cursum pertincnt, eodem, quo praelerierant,
scmpcr tcnore rcstaural. Tantum anni Dominiose
305 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. X. 300
Incarnationis suo certo tramite proficiunt in majus : A CAPUT XIII.
et indicliones, quoquo ferantur in ordine nil siderum Dc swcuto.
cursum, atque ideo nil paschalis calculi ordincm mo Saeculagenerationibus conslant, el inde ssecula,
vent. Anni enim juxta allegoriam aliquando seterni- quod se sequantur. Abeuntibus enim aliis alii suc-
tatem, aliquando hrevitalem humanae vilae signifi- cedunt. Hinc quidam quinquagesimum annum ssecu-
cant: in illo enim prophetico, ubi ad Deum dicitur : lum dicunt , quem Hebrsei Jubilaeum vogant. Ob
Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient(Psal, hanc causam et ille Hebraeus, qui propter uxorem
ci), natura ejus sub brevitate declaratur : quia ipsc et liberos amans dominum suum, aure pertusa
solus novit esse, qui ut sit, alio non egeret adjutore servilio subjugalur, servire jubetur in socculum,hoc
Alibi autem, ubi scriptum est: Anni nostri, sicui est, usque ad annum quinquagesimum (Exod. xxi).
aranea, meditabuntur (Psal. LXXXIX) ; malignilaten Aliquando pro praesenti vita positum est, ut est
vitse nostrse posita similitudo declarat. Aranea es illud : ConfiteminiDomino, quoniam bonus, quoniam
enim animal debile ac tenuissimum, quod trans- in satculummisericordia ejus (Psal. cxxxv). Soecu-
euntibus muscis ad escam sibi procurandam quoedan lum, hujus vitae significat cursum, ubi miseri sunl
retia dolosa contexit. Sic anni eorum, qui sceleratis quicunque delinquunt : ubi fas est corda noslra
operibus dediti sunt, in arlibus et subdolis machina- B converii, el misericordiam poslulari. Ibi enim dam-
lionibus occupantur. Quod autem subsequenter dici- natio est confiteri peccatum, ubi constat esse judi-
tur: Dies annorum nostrorum in ipsis LXXanni: s cium. Aliquando pro oeternitate ponitur, ut est
autem in polenlatibus, LXXXanni et coetera: si an- illud : Memor fuit in swculum Testamenti sui (Psat.
nos istos ad litteram velimus advertere, multos ho civ); quia quidquid Dominus promisit, per eum
minum et nonagenarios bene viventes invenies, e [perenni] firmitate mansurum est. Aliquando prse-
iterum necdum sepluagenarios debilitate confeclos teritum tempus significat, ut est illud : Misericordia
ut, quod hic dicitur, constare minime posse videa Domini a smculo (Psal. XL), hoc est, a primordio
tur : sed numerum sepluagenarium legi potius de mundi declarata est in fidelibus suis : Et usque in
center aptamus, quo sabbati diem observandum essi smculum smculi, hoc est, in prsesenti et in futuro
proecepit : octogenarium vero populo Chrisliani 1 soeculo.Sic ergo ler hic positum sscculura seternila-
aptissime deputamus, qui octavum diem resurreclio tem Domini absolute designat: quoniam et ille ante
nis Dominicoe sancta festivitale veneralur. Octoge- sseculum, et in sseculo, et post islud soeculummise-
narium vero addidit in potentatibus : quia tunc re- ricors esse monstratur. iElas plerumque dicitur ct
vera coepimus habere potentiam, quando nobis Do pro uno anno ut in annalibus : et pro septem, ut
minus Salvator apparuit. Isti ergo sunt dies anno C hominis: pro centum, ut pro quovis tempore. Unde
rum, qui nobis probabilis vitse conferunt claritatem, et oetas lempus, quod de multis sseculis instruilur :
Annus Dominus Jesus Chrislus a quibusdam pula et dicta setas, quasi oevitas, id est, similitudo sevi.
tur, ut in psalmo : Renedicescoronam anni benigni- Namsevumest aelasperpetua, cujusneque initium ne-
tatis tum, et campi tui replebuntur ubertate (Psal, que extremum noscitur : quod Grseci vocant eonas :
LXIV).Annus, prsesens lempus ab adventu Domini quod aliquando apud eos pro sseculo, aliquando pro
usque in finem mundi, in quo pcenitentia ct remis- seterno ponitur. Unde et apud latinos est derivatum.
sio peccatorum praedieatur , ut est illud in Isaia . Êtas autem prope duobus modis dicitur. Aut est
Prmdicare annum placabilem Domino, et diem relri- enim hominis, sicut infantia, juventus, senectus: aut
butionis (Isa. LXI). Hinc et in Evangelio agricola ac mundi, cujus prima aetas est ab Adam usque ad
Dominum suum ait : Dimilte illam el hoc anno us- Noe : secunda a Noe usque ad Abraham : terlia ab
quedum fodiam circa illam , et miltam cophinum Abraham usque ad David : quarta a David usque ad
slercoris (Luc. XIII). Anni sex, de quibus in lege prse- migrationem Juda in Babyloniam: quinta deinde
cipitur (Exod. xxi), ut si puer Hebrseus emptus pre- usque ad adventum Salvatoris in carne : sexta, quse
tio fuerit domino suo serviat, et in septimo ad liber- nunc agilur, usque quo mundus iste finialur. Sie
tatem exeat, prsesens significant tempus : quia mun- ergo potest mundi setas ad similitudinem sevi horai-
dus sex diebus factus est. Jubilseus interpretatur re nis comparari.
missionhvannus, est enim Hebraicus sermo, et nu- CAPUT XIV.
merus, qui septenis annorum hebdomadibus, id esi De sex mtatibus steculi.
XLIXannis texitur, in quo cjangebanltir tubse, e De sex hujus mundi oetatibusa septima vel octava
ad omnes revertebatur anliqua possessio, debita ab- quietis vitoeque ccelestis et supra in comparatione
solvebantur, confirmabantur libertates. Hunc nume- primse hebdomadis, in qua mundus ornatus est,
rum etiam in diehus Pentecostes et ipsi celebramus aliquanta perstrinxirous : et nunc in comparatione
post Domini resurrectionem, remissa culpa, et to- sevi unius hominis, qui microcosmosGroecea philo-
tius debiti chirographo evacuato, ab omni nexu li- sophis, hoc est, minor mundus solet nuncupari, de
beri, suscipientes advenienlem in nos gratiam SDL eisdem aliquanto latius exponemus. Prima est ergo
ritus sancti. mundi hujus selas ab Adam usque adNoe, continens
annos, juxta Hebraicam veritatem, mille sexcentos
quinquaginta vn, juxta LXX interpretes, IIMCC, et
XLII,gencrationes, juxta utramque cditionem, numero A cio magis apparuit adorandus : quod fuit figiira pri-
decem : quoe universali est deleta diluvio, sicut primitise credentium gentium. Quo die Dominicum
mam cujusque hominis oblivio demergere consuevit Baptismalis Sacramentum et permutatse aquoe in vi-
setatem. Quotus enim quisque est, qui suam recor- num factorum per Dominum signorum principia ex-
detur infantiam? Secunda setas a Noe usque ad titerunt. Duoesunl autem Epiphanise : prima, in qua
Abrahanv, generationes juxla Hcbraicam auctorila- natus Christus pastoribus Hebrseorum, angelo nun-
tem complexa decem, annos autem ccxxn, porro tianle, apparnit: secunda, in qua ex gentium po-
juxta interpretes anni mille LXXII,generaliones vero pulo, stella indice, ad prsesepis cunabula magos
xi. Hoec qtiasi pueritia fuit gencris populi Dei, et adoraturos exhibuit. Scenopegia solemnitas He-
ideo in liugua inventa est, id est, Hebrsea. A pueriiia brceorum de Grseco in Latinum tabernaculorum de-
namque homo incipit nosse loqtii post infanliam, dicatio interpretatur, quse eelebrabalur a Judseis in
qnachinc appellata est, quod fari non potest. Tertia memoriam expeditionis, cum ab iEgypto pronioti in
ab Abraham usque ad David, generationes juxta tabcrnaculis agebant, et ex eo Scenopegia. Scena
utramque auctoritatem xiv, annos vero DCCCCXLIIenim Groece tabernaculum dicilur : quoe solemnitas
complectens. Hoec qusedam velut adolescentia fuit apud Hebrseos Septembri mense celebralur. Neo-
populi Dei, a qua aetate quia incipit homo posse ge- 8 menia apud nos Calendse , apud Hebrseos autem
nerare, propterea Matthoeus evangelisla gcneratio- quia secundum lunarem cursum menses supputan-
ntnn ex Abraham sumpsit exordium, qtti etiam pater tur, et Groecemene luna appellatur : inde neomenia,
gentium conslitulns est, quando mutatum nomen id est, nova luna. Erant enim apud Hebrseos ipsi
accepit (Gen. xvn). Quarta a David usque ad trans- dies calendarum ex legali inslitulione solemnes , de
migrationem Babylonis, annos habens, juxta He- quibus in psalterio dicitur : Canite in initio mensis
braicam veritatem, CCCCLXXIII; juxta LXX transla- tuba, in die insignis solemnitatis vestrm (Psal. LXXX).
lionem duodecim amplitis : generationes juxta ulros- Encoenia, nova templi dedicatio. Graece enim kainon
que codices xvm, quas tamen evangelista Matthoeus dicitur novum. Qtiando enim aliquidnovum dedicatur,
ccrti mysterii gratia xiv ponit, a qua, velut juvenili enercnia dicitur. Hanc dedicationis templi solemnila-
setate, in populo Dei regum tempora coeperunt. Hoec tem Judoei Oclobri mense colebant. Dies palmarum
namque in hominibus oetas apla gubernando solet ideo dicitur, eo quod in eo Dominus et Salvator noster,
existere rcgno. Quinta, quasi senilis a:tas , a trans- sicut propheta cecinit (Zach. ix), Hierusalem ten-
migrari [transmigralione] Babylonis usque ad addens , asellum sedisse perhibetur : tunc gradiens
ventum Domini Salvatoris in carne, generationibus cum ramis palmarum multitudb plebium obviam ei
et ipsa xxiv, porro annis DLXXXIX extenla. In qua, J clamaverunt : Hosanna, benediclns, qui venit in no-
ut gravi senectute fessa , malis crebrioribus plebs mine Domini, rex Israel (Matth. xxi). Vulgus autem
Hebrsea quassatur. Scxta, quse nunc agitur, a:tas ideo hunc diem capitilavium vocat, quia tunc moris
nulla generationum vel temporum serie certa : sed, ut est lavandi capita infantium, qui ungendi sunt, ne ob-
setas decrepita ipsa, totius soeculimorle consumenda. servatione quadragesimse sordidata ad unctionem
IIasserumnosas,plenasquelaboribus,mundia:talesqui- accedercnt. Hoc aulem die symbolum competentibus
que felici morte vicermit, seplimajam sabbatiperennis traditur, propter confinem Dominicaepaschse solem-
oelale suscepti octavam beatae resurrectionis oclatem, nilalcm,ut quijamadDei gratiam percipiendam festi-
in qua semper cumDomino regnent, exsDectant. nant, fidem,quamconfiteantur, agnoscant. Ccena do-
CAPUT XV. minica dicta est eo quod in eO die Salvalor pascha
De festivilatibus. ciiffl sttis discipulis fecertt. Quod et bodieque, sicut
Festivitas dicta a feslis diebus, quasi festiditas, eo est tradilum, celebratur, sanctumque in eo die chri-
et
quod in eis sola res divina fit, quibus contrarii snnt sma conficitur, alqtie rnitium Novi Testamenti,
fasti, in quibus jus fatur, id est, dicitur. Solemnitas Yeteris Testamenli cessatio declaratur.
a sacris dicilur, ita siiscepta, ut mutari ob religio- . CAPUT XVI.
' De sabbato.
nem Christi nOn debeat, a solo, id est, firmo at-
que solido nominala. Culebritas autem vocatur, Sabbatum ab Hebroeis ex inlerpretatione vocabuli
qtiod non ibi lerrena, sed ccelestia tantum agunlur. sui requies nominalur : quod Deus in ipso, perfecto
Paschse fcstivitatum omniuni prima est, de cujus mundo, requievisset. Siquidem in eo die requievit
ut quietis illius myslerium
vocabulojam superiusdictumest. Pentecoslen, sicut Dominus in sepiilcH»,
et pascha, apud Hcbrseos cclcbris dies erat, quod post confirmaret, quod Judseis observandum in umbra
sed postquam Christus in se-
quinque decadas paschac celebratfir, uncle et voca- fuluri prseceptum est:
bulum sumpsit. Pente enim Groece quinqae. In quo pulcro suo ejus figuram adimplevrt, obscrvatio cjus
die secundum legem paiies propositionis de novis quievit.
frugibus offerebantur : cujus figuram annus jubi- CAPUT XVH.
lseus iu Testamerito Veteri gessit, quse nunc iterum De Dominico die.
per figuram repromissionis aeternam requiem proe- Doininicusdics proinde vocatur, quia irt eo resur-
Ju-
figurat. Epiphania Grsece, Latine apparitio sive ma- rectio Domini nostri declarata cst. Qui dies non
nifeslatio vocatur. Eo enim dic Christus sideris indi- dccis, sed Cliristianis in rc-surrcctione Doiuint de-
509 DE UNIVERSO LIBRI XXII.— LIB. XI. 510
claratus est.et exilla habere ccepit festivitatem suam. A non moreretur. Postquam autera facta est talis re-
lllis enim solum celebrandum sabbatum traditum surrectio in corpore Domini, ut proeiret in capite, quod
est: quia erat antea requies mortuorum : resurrectio corpusEcclesisesperaret in fine: jamdies Dominicus,
autem nullius erat, qui resurgens a morluis id est, octavus, qui et primus, celebrari ccepit.
LIBER UNDECIMUS.
CAPUT PRIMUM. vero in multis locis aquse manant perpetim, ferven-

De diversitate aquarum. tes tantum ut balnea calefaciant. Quaedam terrse
Aquarum naturse diversitas multa est. Alioe enim sunt, quse multum sulphuris et aluminis habent.
salis, alise nitri, alise aluminis, alioe sulphuris, alisc ltaque cum per venas calentes aqua frigida venit,
bituminis, alise curam morboruin adhibenles : de T» . vicino sulpliuris calore contacta excandescit : nec
quo historici plura narrasse reperiunlur. Nam (fer- talis ab origine effluit, sed permutatur, dum venit.
tur) juxta Romam Albulseaquse vulneribus meden- Sulphurem alumenque secum ferunt aquoeutramque
tur. In Italia fons Ciceronis oculorum vulnera materiem igne plenam, minimisque motibus incale-
curat. In yEthiopia locus est, quo perfusa cor- scentem. Diversse enim species aquarum diversos
pora velut olco nitescunt. Zamse fons in Africa ca- effectus habentes, congruas signiflcationes in Scrip»
noras voces facit. Ex Clitorio, lacu Italise, qui turis, ubi necesse est, exprimere possunt. Illarum
biberint, vini tsedium habent. In Chio insula fou- enim reruin, quse in Scripluris iiiveniuntur, conve-
tem esse [aiunt], quo hebeles fiant. In Boeo- nit, ut significaliones diligenler exquirantur : quse
tia duo fonles, alter memoriam, alter oblivio- aulem alias, non est necesse exponi. Aqusein Scrip-
nem affert. Cyzici fons amorem Veneris tollit. Boeo- tura sacra aliqnando Spiritum sanctum, aliquando
tise lacus furialis est; de quo qui biberit, ardore scientiam sacram, aliquando scientiam pravam, ali-
libidinis exardescit. In Campania sunt aquse, quse quando tribulationem, aliquando defluentes populos,
sterilitatem feiriinarum, et virorum insaniam abo- aliquando mentes fldem sequentium demonstrare so-
lere dicuntur. In Êthiopise fonle rubro qui biberit, lent. Per aquam qttippe sancti Spiritus infusio desi-
lymphaticus fit. Lechnus fons Arcadiae abortus fieri ifj gnalur, sicut in Evangelio dicitur : Qui credit in me,
non palilur. ln Sicilia fontes sunt duo, quorum unus sicut dicit Scriptura (Joan. vn), flumina de ventre
sterilem fecundat, alter fecundam sterilem facit. In! fluenl aqum vivw. Ubi Evangelista secus adjunxit:
Thessalia duo flumina, ex uno bibentes oves nigras; Hoc aulem dixit de Spirilu, quem accepturi erant cre-
fieri ferunt, ex altera albas, ex utroque varias. Clilum- dentes in eum (Ibid.). Rursum per aquam sancta
nus lacus in Umbria maximos boves gignit. Reatinisi scienlia designatur, sicut dicitur : Aqua sapientim
paludibusjumentorum ungulasindurari dicunt. In As- salutaris potavil eos (Sir. xv). Per aquam quoque
phaltide lacu Judeesenihil mergi polest, quidquid ani- prava scientia appellari solet, sicut apud Salomonem
mam habel. In Indiis Siden vocalur stagnum, in quoi mtilicr, quoe typuin boereseos tenet, callidis suasio-
nihil innalat, sed omnia mergunlur. At contra ini nibus blanditur, diccns : Aquw furtivm dulciores
Africse lacu Apuscidamo omnia fluitant, nihil mergi- sunt (Prov. ix). Aquarum ergo nomine non nun-
tur. Marsidoefonsin Phrygia saxa egerit,,in Achaiai quam solent tribulationes intelligi, sicut per Psal-
aqua profluitesaxis. Styxappellata, quodillieopotata i mistam dicitur : Salvum me fac, Deus, quoniam
interficit. Gelonium stagnum Sicilise tetro odore: inlraverunt aquce usque ad animam meam (Psal.
abigit proximantes. Fons est in Africa circa templumi LXVIII).Peraquam populi designantur, sicut per
Ammonis, qui humoris nexibus humum slringit:'.: D Joannem dicitur : Aqumvero sunt populi (Apoc.xvn).
favillas etiam in cespitem solidat. Fons Job in ldu- Per aquam quoque non solum fluxus decurrentium
insea quater in anno colorem mutare dicitur, id est,, populorum, sed eliam bonorum mentes fidei prsedi-
pulverulentum, sanguineum, viridem, limpidum,, camenla sequenlium designantur, sicut propheta
ternis mensibus in anno lenens ex his unum coloreml ait : Reati qui seminatis super omnes aquas (Isa.
In Troglodylis lacus est, ter in die fit amarus, ett xxxn). Et per Psalmistam dicitur : Vox Domini
deinde tolies dulcis. Fons Siloa ad radicem montis5 super aquas (Psal. xxvm). Aquae sunt angeli, ut
Sion non jugibus aquis, sed in certis horis diebus- quidam volunt, ut est illud psalmi; Et aqum, qum
que ebullit. In Judsea quondam rivus sabbatis omni - super cmlos sunt, laudent nomen , Domini (Psal.
bus siccabatur. In Sardinia fontes calidi oculis me- CXLVIII). Aqusegenles sunt, ut in Apocalypsi: Aqum,
dentur,fures arguunt: nam csecitate delegitur eorumi quas vidisti, populi sunt et gentes (Apoc. xvn). Aqua,
facinus. In Epiro esse (ferunt) fontem, in quo facesi Dominus Jesus Chrislus eo quod sordida abluat, et
exlinguuntur accensse, accenduntur extinctse. Apud1 reficiat sitientes, ut in Jeremia : Me dereliquerunt
Garamantas fontem esse(aiunt), ita algentem die, utl fontem aqum vivm (Jer. n). Et in psalmo : Sicut
nonbibalurjita ardentemnocte,utnontangatur. Jami . aqua, effusus sum (Psal. xxi). Aqua, fluenta divi-
noe prsedicationis, ut in Isaia : Dedil in deserlo aquas A vertuntur: sed terra eorum multitudine non imple-
(Isa. XLHI),id est, in populo. Aqua, sanctorum ob- tur.
scura prsedicatio, ut in Psalmo : Tenebrosa aqua in CAPUT III.
nubibus aeris (Psal. xvn). Et alibi : A multitudine De Oceano.
sonitus aquarum vocem dederunt nubes (Psal. Oceanum Grseci et Latini ideo nominant eo quod
LXXVI). Aqua baptismus, ut in Isaia : Omnes silien- in circuli modo ambiat orbem. Item quia ut coelum
tes venitead aquas (Isa. LV).Et in Ezechiele : Effun- purpureo colore nilet : Oceanus, quasi cyaneos.
dam super vos aquam mundam (Ezech. xxxvi). Item Iste est, qui oras terrarum amplectitur, alternisque
ibi : Et ecce aqua de latere dextro egrediebalur sestibus accedit alque recedit. Respirantibus enim
(Ezech. XLVII), id est, Domini Jesu Christi. Aqua in profundum ventis, aut removel maria, aut re-
effusio lacrymarura, ut quidam volunt : Si lotus sorbet.
fuero quasi aquis nivis (Job. ix). Aqua doctrina CAPUT IV.
jusli, ut in Salomone : Aqua profunda verba ex ore De Mediterraneo.
viri (Prov. xvm). Item ibi : Ribe aquam de tua ci- Mare Magnum est, quod ab occasu ex Oceano fluit;
stema (Prov. v). Aqua charitas a quibusdara pnta- et in meridiem vergit, deinde ad septentrionem ten-
tur, ut in psalmo : Qui tegil in aquis superiora ejus- B dit. Quod inde Magnum appellatur, quia coetera ma-
dem (Psal. cm), ccelum divinaeScripturae, quia se- ria in comparalione ejus minorasunt. Istud elMedi-
cundum Evangelium in duobus prseceptis charitatis terraneum, quia per mediam terram usque ad Orien-
tota lex pendet et Prophetae. Aquoe perseeutiones tem profuuditur, Europam et Africam Asiamque
hujus mundi, ut in Job : Nunquid elevabisin nebula disterminans.
vocem, et impelus aquarum operiet te (Job. xxxvm). CAPUT V.
Aquoe,temptaliones diaboli, ut in Psalmo : Probavi De Rubro mari.
te ad aquas conlradictionis (Psal. LXXX). Aquoeba- Rubrum autem mare vocatum eo quod sit roseis
plismumhoereticorum, ut in Psalterio : Libera me de undis infeclum. Non tamen talem naluram habet,
aquis multis (Psal. CXLIU).Aquse multiplicatio pec- qualem videtur ostendere : sed vicinis littoribus vi-
catorum, ut in Psalterio : Misit ex alto, et accepit tiatur gurges atque inficitur; quia omnis terra,
me, et assumpsit me de multitudine aquarum (Psal. quae circumstat pelago, rubra est, et sanguineo co-
xvn). Aqua, dogma haerelicorum, ut in Salomone : Iori proxima : ideoque inde minium acutissimum
Aqumfurtivm dulciores sunt (Prov. ix). Et in Isaia : cernitur, et alii colores, quibus pictura variatur.
Caupones lui miscent aquam vino (Isa. i). Aqua, Ergocmn terra habeatnaturam, fluctibus subindedi-
immoderala locutio, ut in Salomone : Qui dimitlit G luitur,etquidquid adhesum (sic)est, incoloremcadit.
aquam, id est, Iinguam, caput est jurgiorum (Prov. Ob hoc etiam in his littoribus gemmserubrae inve-
xvn). Aqua luxuria carnis, ut in Salomone : Terra, niuntur. Lapillus enim ejusmodi humo involutus,
qum non satiabitur aqua (Prov. xxx), id est, caro cum inter arenas attritus est, et lerrae colorem ha-
hominis, quae non expletur luxuria. Et in Evangelio bet, et maris. Hoc mare in duos sinus scinditur : et
pro quodam lunatico dicitur : Smpecadit in ignem, is, qui ab Oriente est, Persicus appellatur, quia
crebro autem in aquam (Matth. xvn). oram illius Persoe inhabitant; alter vero Arabicus
dicitur, quod sit circa Arabiam. Mare autem juxla
CAPUT II.
allegoriam aut baptismum significat, aut mundanam
De mari. sapientiam, aut saeculum praesens sestuans undis
Mare est aquarum generalis collectio : omnis enim persecutionum, aut peccatores fluctibus vitiorum
congregatio aquarum, sive salsse, sive dulces, abu- tumultuantes. Nam mare Baplisraum significat, ut
sive maria nuncupantur, juxta illud: Et congregationes est illud Aposloli : Omnes baptizali sunt in nube et
aquarum vocavitmaria (Gen. i). Proprie autem mare in mari (I Cor. x); ubi verus Pharao cum exercitu
appellatum eo quod aquse ejus aroarse sint. Ideo au- •p. suo submergitur, et verus Israelita a persequente
tem mare incrementum non capere, cum omnia flu- hoste liberatur. Item mare baptismum significat in
raina, omnes fontes recipiat, hoec causa est, parum Apocalypsi : Et ante sedem tanquam mare vitreum
[primum] quod influentes undas ipsa magnitudo ejus (Apoc. iv). Hujus baptismi mare illud aereum figu-
non sentiat : deinde, quia amara aqua dulce fluen- ram habuit. Quod Salomon in templo Domini fecit.
tum consummat : vel quod ipsee nubes multum Item mare Scriptura divina est propter insestimabi-
aquarum ad se trahant : sive quod illam partira lem ejus scientiam, ut in Ezechiele : Et visio earum,
auferant venti, partim sol exsiccet: postremum, quod id est, rotarum, sicut visio maris (Ezech. i). Iteni
per occulta quoedam lerroe foramina percolalur, et mare Orientale, populus Judaeorum: mare novissi-
ad caput omnium fontesque revolutura recurrat. mum, populus gentium. Unde legitur in Zacharia,
Hinc et in ecclesia scriptum est: Omnia flumina inquod propter aquam baptismi dicitur : Medium
trant in mare, et mare non redundat: ad locum unde earum admare novissimum(Zach. xiv). Nam mare
exeunt flumina revertunlur, ut ilerum fluant (Eccle. 1). mundanam sapientiam designat, ut est illud in
Ubi metaphorice aquse nomine et flumina homines Psalmo : Volucres emli, et pisces maris, qui peram-
inlelliguntur, qui in terram, unde sumpti sunt, re- bulant semitas maris (PsaL vm). Pisces vero maris
513 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XI. 314
philosopbos fortasse significant, qui hujus mimdi A in medio mundo sita ~esse dicatur. Unde in libro
naluram erratica curiositate pertractant. Nam sicut Esdrse pro Salvatore dicitur : Vidi virum ascenden-
illi, posita fronte, ilinera sibi reserant, pelagi inun- tem de corde maris (IV Esdr. xm). Et in Eze-
dalione confusa : ita et isti capiunt, rete misso, ve- chiele : 0 Tyre, qum sita es in corde maris (Ezech.
nas rerum ratione humana assiduo labore perqui- xxvn). Profundum maris sempiterna damnatio, ut
rendo. Sed cum sint pisces et fluminum, non vacat, in Evangelio : Expedit ei ut suspendatur mola asi~
quod hic posuit, maris, propter eos qui sibi videnlur naria in colloet ejus, demergatur in profundum maris
esse sapientes. Item mare praesens sseculum signifi- (Matlh. xvin). Lingua maris iEgypti, philosophia
cat, ut est illud in Evangelio : Simile est regnum cm- hujus mundi, ut in Isaia : Et siccavit Dominus lin-
lorum sagenm missm in mare (Matth. xm); in Haba- guam maris ASgypli (Isa. xi). Littus maris finis
cuc : Mishti equos tuos in mare, id est, apostolos, mundi, ut in Evangelio : El secus littus sedentes elege-
turbantes aquas multas (Habac. m), id est, gentes. runt bonosin vasa, malos autem foras miserunl (Matth.
Item mare desertum, prsesens mundus est. In Isaia : xni). Oceanum aulem, qui circuivit orbem terroe,
Onus maris deserli (Isa. xxi). Rursum mare gentium maris nomine vocatum illa sententia beati Job de-
populus est, ut in Psalterio : Propterea non timebi- notat, qua ait: Nunquid mare ego sum, aut cetus?
mus, dum turbabitur terra, et transferentur montes, B quia circumdedisli me carcere (Job. vn). Cetum ergo
id est, apostoli, in cor maris (Psat. XLV).Et in cosmographi maxime in Oceani profunditate con-
Evangelio : Si haberetis fidem sicut granum sinapis, versari dicunt : cujus sententise talis esse potest
diceretis huic arbori moro : Eradicare et transplan- sensus, quod mare allegorice mundum dixerit, et
tare, in mare et obedietvobis(Luc. xvn). In hoc etiam cetumdiabolum, qui intra mundi istius claustra te-
mare diabolicaesine numero serpere probantur insi- netur : in illius ctiam conclusione ipse damnandus
diae malitioeque dsemonum, velut quibusdam flucti- sit. Carcerem ergo pro cruciatibus poni ssepe legi-
bus animarura voluntas instabilis commovetur, ut mus : quia ad carcerem omnes pertinent poenae.
cst illud Psalmistse : Hoc mare magnum et spalio- Pro omnibus ergo malis, qusepatiebatur beatus Job,
sum, illic reptilia, quorum non est numerus. Anima- ipsa domum tormentorum nominavit, veluti si eadem
lia pusilla et magna, illic naves pertransibunt. Draco domo fuisset inclusus. Mare ergo Rubrum sive Ba-
iste, quem formasti ad illudendum ei (Psal. cm). ptismi significat sacramentum, seu etiam saeculi
Mare enim spatiosum ipsse reddunt, dum naufragare istius fluentum ac turbidum statum, per quem sancti
compellunt: quia dubium non est illum undas im- transeunt illsesi, et peccatores obruuntur examine
manissimas pati, qui mergitur gurgite peccatorum. divini judicii. De quo legitur in Psalmo : Qui divisit
Mare quippe a meando dictum est, quod semper eat J mare Rubrum in divisiones, et eduxit Israel per me-
ac redeat. Sed isti spiritus innumerabiles nobis a dium ejus, excussit Pharaonem et exercitum ejus in
Deo comprehensi sunt, qui arenam maris et plu- mare Rubrum (Psal. cxxxv). Priscae auctoritatis viri
viarum guttas enumerat. Et ne omnino incompre- mare Rubruin in duodecim divisiones dixerunt esse
hensibiles linquerentur, quantitate non qualitate ea partilum, quanlas tribus fuisse Judseorura : ideo-
diffmivit. Denique de eis dicitur : Animalia pusilla que hic plurali numero positum est, in divisiones,
et magna : quoniam inter ipsos et majores esse ne- ne putaremur mare Rubrum uno itinere fuisse trans-
quitiae probantur omnimodis, et minores. Illic, im- missum. Sed potest hoc et spiritaliter congruenter
mundo scilicet, quem superius dixit mare. Naves adverti. Rubrum mare est sseculi istius permixta
autem merito sigmfieanlur Ecclesiae, quaepericulo- profunditas, quam multis divisionibus transimus,
sos fluctus mundi per lignum gloriosse crucis eva- quando conversi ad terram viventium Domini mu-
dunt, porlantes populos, qui signo fidei crediderunt. nere festinamus. Aliter enim per eleemosynas, ali-
Ubi et draco malignus etpestifer inhabitat, qui illu- ter per assiduam supplicationem, aliter per virgini-
ditur ab angelis Dei per justissimas increpationes, tatem, aliter per excellentissimam charitatem : sic
vel etiam et a fidelibus viris, dum incenliva vitiorum * multis divisionibus per soeculi hujus mare transitur
ejus detestabili errore refugtunt. Nam quod mare ad Dominum, qui diabolum cum ministris suis in
peccatores significet, ostendit Psalmista dicens : fonte salutis excutit : quando eum a nobis potentise
Mare vidit et fugit: Jordanis conversus est retror- suse virtule removet. Exculit autem, dixit, tanquam
sum (Psal. CXIII).Mare frequenter diximus pecca- mulierem projicit: ut de hac celeritate et virtutem
tores istius soeculi debere suscipi, qui more unda- divinitatis ostenderet, et illos terrenas sordes esse
rum tumidis cogitationibus flucluant. Jordanemvero monstraret.,
pro quolibet flumine debemus accipere : qui variis CAPUT VI.
desideriis homines rapiunt et in mare illud magnum De abysso.
nefanda prsecipitalione deducunt. Ista enim duo, quse Abyssus profunditas est aquarum impenetrabilis,
genus humanum diversa delectatione rapiebant, sive speluncae aquarura latentium, quibus fontes et
adventus Domini respectu, a suis consuetudinibus flumina procedunt, vel qni et occulte subtereunt.
retrorsum prsecipitata redierunt. Cor niaris, homi- Unde et abyssus dictus. Nam omnes aquoetorrentes
num corda, ut in Psalterio : Transferentur montes per occultas venas ad matricem abyssum revertun-
in cor maris (PsaL XLV).Cor maris, Judsea, eo quod tur. Abyssus intelligitur profunditas Scripturarum,
515 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGIINT. OPERUM PARS II. 316
ul est illud in psalrao : Abyssus abyssum invocat A CAPUT VIII.
(Psal. xi.i); id est, Vetus Testamentum Novum an- De tacis et stagnis.
nuntiat, et Novum Vetus in teslimonium vocat: In Sunt aulem et qusedam maria, quse non miscen-
vocecataractarum tuarum (Ibid.), hoc est, in proedi- tur Oceani fluctibus aut mari Magno, et dicuntur la-
catione sanclorum. Item abyssus aquse immensitas cus et stagna. Lacus est receptaculum, in quo aqua
est, ut in Genesi legitur : El rupti sunt fonles abyssi retinetur nec miscetur fluctibus, ut lacus Asphalti, ut
magnm (Gen. vn). Item abyssus ineffabilia judicia lacus Benacus, et cseleri, quos Graecilimenas, id est,
Dei designat, ut est hoc : Judicia tua abyssus multa stagna vocant. Nam fontes Iabuntur in fluvios, flu-
(Psal. xxxv). ltem abyssus infernum signilicat, ut mina in frela discurrunt. Lacus stat in loco, nec
Apostolus ail : Aut quis descendit in abyssum? id profluit, et dictus lacus, quasi aquae locus. Lacus
est, Clirislum a mortuis reducere (Rom. x). Item autem idem et slagnum, ubi immensa aqua conve-
abyssus corda hominum denolal facinoribus tene- nit. Nam dictum est stagnum ab eo quod illic aqua
brosa, ut est illud beali Job : Abyssus dicet: Non est stet, nec decurrat. Lacus Asfalti, idem et mare
in me, et mare loquetur : Non est mecum (Job. Morluum vocatiim, propter quod nihil vivum gi-
xxvin). Nec non et abyssus superstiliosis atqtte gnil, nihil recipit ex genere vivenlium. Nam neque
persecutoribus ecclesioe comparatur : quia sicut B '. pisces habet, neque assuelas aquis et loetas mer-
pallium subjecta cooperit, ila illi mundum foedissima gendi usu patitur aves : sed et quoecunque viventia
superstitione texerunt : ut non solum mediocres mergenda temptaveris, quacunque arte deraersa,
homines, sed in perniciem suam ipsos quoque san- staiim resiliunt; et quamvis vehemenler illisa, con-
ctos viros atque eminentissimos lormcnlis corpo- festim excutiuntur; sed neque venlis movetur, re-
rum obruere viderenliir, ut est illud in Psabno sistente turbinibus bitumine, quo aqua omnis sta-
Abyssus sicut pattium amictus ejus; et sicut monies gnatur : neque navigationis patiens est, quia omnia
stabunl aquw (Psal. cm). Item abyssus corda hoini- vila carentia in profundum raerguntur : nec mate-
num facinoribtts lenebrosa, ut in Amos : Vocavit riem ullam sustinet, nisi quse bitumine ijluslratur :
judicium Dominus, et devoravit abyssum multam lucernam accensam ferunt supernatare, exlincto
(Amos. vn). Abyssus damnalio peccatorum sempi- demergilumine. Hocetmare Salinarum dicitur, sive
terna, ut in Job : JEstimavit abyssum quasi senescen- lacus Asphalti, id est, bituminis; et esl in Judsea in-
lem (Job. XLI); id est, diabolus per minislros suos ter Hiericho et Zoaran : longiludo ejus usque ad
putabit quod poena impiorum finem habilura sit. Zoaras Arabise dirigitur stadiis quingentis octo-
Abyssus infernus, ut in Evangelio : Et deprecaban- ginta, laliludo stadiis centum quinqiiaginta usque ad
lur enm spiritus, id est, daemones, ne in abyssum (G viciniam Sodomorura. Stagna philosophiam hujus
eos mitleret (Malth. vm). mundi significant, ut in Isaia : Ponam flumina in
CAPUT VII. insulas, et slagna arefaciam (Isa. XLII).Mystice au-
tem marc Mortuum, quod nihil gignit vivum, nihil
De wstibus vel fretis. recipit ex genere viventium : sed omnia vita ca-
iEslus adOeeanum pertinet, fretum ad utrumque rentia in profundum mergit, et terae Sodomorum
mare. Nam oeslus est maris accessus vel secessus, atque Gomorrhse imminet (quas civitatcs, ignem et
id est, inquietudo : unde sestuaria dicuntur, per quse sulphur de coelo pluens, Dominus subvertit) signifi-
rnare vicissim lam accedit quam recedit. Fretum cat prsesenlis soeculi perversitatem ubi diabolus in
autem appellatum, quod ibi semper mare ferveat, perditis regnat, et cum his, qui in Deo vita vivunt,
Nam fretum esl angustum et quasi fervens mare, nullo consortio jungitur : sed vera vita carentes in
ab undarum fcrvore nominalum. Juxla allegoriam profundum mergit inferni. In sulphure fetor carnis,
sestuat mundus undis persecutionum, et per varia et per ignem ardor desiderii carnalis exprimitur.
loca aut accedit aul recedit, fervet eliam odiis, et Sulphur quippe fetorem habet, ignis ardorem. Qui
tumultus excitat, nec unquam perfectoe tranqnilli- itaque ad perversa desideria ex carnis fetore arse-
lalis in altero [alto] valel habere statum. Unde ctin " rant, dignum fuit, ut simul sulphure perirent et
Evangelio legitur (Marc. vi), misissc Dominum as- igne, quatcnus ex justa poena discerent injusto
ccndcre discipulos stios in naviculam, ct prsecedere dcsiderio quid fecissent. Lacus Tiiteriadis ab op-
cum iraus frelum, donec dimitlerct turbas, ipsos- pido Tiiieriade vocatus, quod quondain Herodes in
que remigando laborare propler contiarium ven- honorem Tiberii Csesaris condidit. Est autem in Ju-
tum. Quod mysticc labores varios Ecclcsiac sanclse dsea oninibus lacis salubrior et ad sanitatem corpo-
designat, quae inter undas steculi adversantcs et im- rum quodam modo eflieacior. Genesar lacus am-
mundorum flatus spirilumn ad quietein palrion coe- plissimus in Judoea, longitudine centum quadraginla
lestis, quasi ad fidam littoris stationem, pcrvenire exlendilur stadiis, latiludine quadraginta diffundi-
conatur. Sed prius non cessat ventus, quam Salva- tur, crispantibus aquis auram non venlis, sed de se
tor ascendil in navein : quia in quocunque corde ipso sibi cxcreans. Unde el Genesar dicitur groecovo-
Deus per graliam sui adestamoris, mox immensa cabulo, quasi generans sibi auram. Deniqueper diffu-
vitiorum el adversanlis mundi sive spirituunt mali- siora spatia lacus frequenlibus auris spiranlibus
gnorum bella compressa quiescunt. agitatur, unde et purior haustus ejus, et ad potan-
517 DE UNIYERSO LIBRI XXH. — LIB. XI. 518
dum dulcis efhabilis. Denique, si sciremus quid in A aquam, quam ego do, fiet in eo fons dqum salientis in
Latina lingua resonet Genesar, inlelligeremus quo- vitam mlernam (Joan. iv). Baptismi vero sacramen-
modo Josus per typum Apostolorum et navis Eccle- tum ostendit illud Zacharise Prophetae, quo ait : In
siam de persecutionis naufragio liberatanl transdu- die illa erit fons palens domui David, et habitanti-
cat ad littus, et in tranquillissimo portu requiescere bus Jerusalem in abtutionem peccatoris ei menstruatm
faciat. Interpretatur aulem Genesar, orlus princi- (Zach. XIII). Hic fons de domo Dei egrediens fertur
pitim, ut in libro de nominibus Hebraicis invenimus. ad Ecclesiam, et ad scientiam Scripturarum, ut om-
Tunc enim plena nobis tribuetur tranquillitas , nes renascamur in Christo, et ir>aqua Bapiismatis,
quando Paradisi per Christum nobis restituelur hse- nostra nobis peccata donentur. Nihil immundius
reditas, ac primse stolse reddetur jucunditas. Lacus menstruata, quse quicquid attigerit, immundum fa-
cnim generali vocabulo aut pro inferno ponitur, aut cit : et injiistorum sordes Christi abluuntur Bapti-
pro sepultura foveali, aut islius mundi profundis- smate. Fons Salvator, ut in Jeremia : Me dereli-
sima calamitate. Dicilur enim inde lacus, quod sub querunt fontem aquw vivw (Jer. n ). Fons baptismus
ipsa terra laleat. Nam lacus pro inferno notatur, ut in Jocl : Et fons de domo Domini egredietur et irri-
est illud Psalmistse : Posuerunt me in lacum inferio- gabit omnem terram (Joel. in ). Et in aliam partem,
rem, in lenebras et uiitbra mortis (Psal. LXXXVII ) : ut in propheta : Dessiccabilur fluvius a fonte suo (Isa.
Sic et in illo testimonio Zacharise Proplietse, quo ad xix). Fonles, sancli proedicatores, ut in Isaia :
ipsum Dominum ait: In sanguine teslamenti tui eduxit Haitrieiis aqiias in gaudio de fonlibus Salvatoris
[eduxisli] vinctos tuos de lacu, in quo non est aqua (lsa. xn). Et in aliam partcm per Joel: Sed et
(Zach. ix). Quod ita inlelligitur :In sanguine passio- bestim suspexerunt ad te, exsiccati sunt fontes aqua-
nis tuoe, o Salvator, eos qut vincti in carcere tene- rum. Fontes, hoeretici in Epistola Petri: Hi sunt
bantur inferni, in quo non est ulla misericordia, tua fonles sine aqua (II Pet. n). Fons origo generis
clementia liherasti. Ilem lacus pro sepultura poni- humani in Salomone : Antequam rumpatuf funis ar-
tur, ut est illud Psalmistse : /Estimatus sum cum genteus, et recurrat juxta [vilta] aurea, et contera-
descendentibusin lacum ( Psal. LXXXVII ). Culpat eos, tur hydria super fontem (Eccle. xn), id est, caro ho-
qui putabant Dominiim Salvatorem mortuum fuisse minis pcrmorlem. Fons ergo originetn virtulum si-
communiter, et illam singularetn et mirabilem pas- gnilicat in illo Psalmistse : Quoniam apndte est fons
sionem morientibus rcliquis hominibus comparem. vitm, ct in iumine tuo videbimuslumen (Psal. xxxv).
Rursum in Iaci nomine profundissima calamilas Chrislo Domino dicit : quoniam apud te est fons
islius mundi exprimitur, ut est ilhnl : Ad le, Do- < p vilw, itl est, initium omnium bonorum, et origo vir-
mine, clamavi: Deus meus, ne sileas a me, et ero si- tutum; unde perfcctissime complemur, quando ali-
milis descendentibus in lacum (Psal. CXLII).Lacus quod munus ab ejus pielate suscepwnus. Similiter
eniin boc sscculum est, quod quasi delectabile ac el illud intclligendum est : Qui emittit fontes in
tranquillum creditur; sed quas profunditates et convallibus, intermedium monlium pertransibunt
mensuras habeat, ignoratur. Lacus dolor vel aquw (Psal. cin) : quia omnipotens Deus dona spi-
lapsus in mortem, ut in Psallerio : Lticum aperuil ritalis gratioe humilibus proestat, quo loco hic con-
et effodil eum (Psal. vn), Et alibi : Laqueos para- valles ponunlur, et aquoe divinse ibi semper exoe-
verunt vedibus meis (Psal. LVI). Lacuna, hseretici, stuant : quoe intermedium montium, hoc est, supcr-
ut in propheta : Qui faciebant lacunas ad capiendos borum hoereticoruin sine aliquo fruclu pertrans-
pisces (lsa. xix). ibunl.
CAPUT IX. CAPUT X.
De fonlibus. Dc fluminibus.
Yascho nomen cst fontis in tribu Benjamin, et iii- Fluvius est perennis aquaram decursus, a fluendo
terpretalur, conversio generationis. Rogel nomeii est perpetim diclus. Proprie autem flumen aqua ipsa :
fontis in tribu Benjaniin : et interprelatur, dcorsum jD fltivius, eursus aquoe. Prius antem fluinen quam flu-
ferens. Sames fons esl in tribfl Benjamin, et inlcr- vius, id est, prior aqua quam decursus. Duo sunt
pretatur, sol. Arelh fons, aptu! queni Gedeon caslra- autem fluminum genera, untim torrens, allerum vi-
metatus est (Judic. vn) iiiterprelalur, artifex : et vuni. De quo Virgilius : Donec me flnmine vivo
nierilo, quia ibi Donrini mandalo probabatur popu- abltiero. Torrens est aqua veniens ctim impetn.
Ins, jiixta aqnas, qui cum Gedcone pugnaturus erat. Dicltis aulem lorrens, quia pluvia croscit, siccitale
Fons quoque aut Dominuni Christum myslicc signi- torrescit, id est, arescit. Allegoria fluvii seu flumi-
fical, aut gratiam Spiiitus sancli, attt Baptismi lanis aliquando in bonam partem, aliqnando in con-
vacrum, aut originem virtutuin Nam Christum si- trariam verlitur. In bonain partem flumina acci-
gnificatiii eo, quod iu Genesi legilur (Ccn. n), fon- piitntur, ubi Salvalor dicit : Qui in me credit, flu-
tem essc iu metlio Paratlisi, un,'e quatuor fluinina miha de ventre ejus fluenl aquw vivw (Joan. vn ) , id
proce.'lebanl, hoc est, qtiaiuor Evangelia dc fonte est, gralise spiritales de cordis secreto emanant.
salutaris procedentia ad irrigatiouem gcncris bti- Sic enam in Psallerio : Ftuininis, inquit, impetus,
lnani. Item fons Spiritus sancli gratiam designat in hoc est, gratia Spiritus sancli, tmtificat civitatem
eo, quod Dominus dicit in Evangelio : Qui biberit Dei (Psal. XLV), id est. Ecclesiam Dei. Et alibi:
Fltimen Dei repletum est aqua (Psal. LXIV).Simili- A Ganges fluvius, quem Phison sancta Scriplura co-
ler et illud Psalmistse, ubi ait : Excelsa tua et flu- gnominat, exiens de Paradiso, pergit ad Indise re-
ctus tui super me transierunt (Psal. XLI). Excelsa giones. Dictus aulem Phison, id est, caterva;
vero et fluctus ad Scripturas sacras coinpetenter quia quindecim fluminibus magnis sibi adjunctis im-
aplamus. Ipsse sunt enim, quas superius abyssos vo- pletur et efficitur unus. Ganges autem vocatus a
cavit, ubi et parabolarum quidem fluclus alludit, et Gangerege Indise; fertur autemNili modo exaltari, et
[ut] altitudo sensuum pia perscrutatione grande- super Orientis terras erumpere. Tigris fluvius Meso-
scat. Haecergo supra se dicit transisse justus, quia potamise de Paradiso exoriens, et pergens contra
in eorum notitia avidus se perscrulator immiserat. Assyrios, et post multos circuitus in mare Mortuum
Aliquando autem flumina significant apostolorum et influens. Vocatusautem hoc nomine propter velocita-
evangelistarum doctrinam cum bonis operibus, ut tem, instar bestiae tigridis nimia pernicitate cur-
est illud : Elevaverunt flumina voces suas ( Psal. rentis. Euphrates fluvius Mesopotamise, de Paradiso
xcu); et : Flumina plaudent manibus in idipsum exoriens, copiosissimus gemmis, qui per mediam
(Psal. xcvn). Item Isaias : Ponam flumina ininsu- Babyloniam influit. Hic a frugibus vel ab uberlate
las (Isa. XLH). In contrariara vero partem flumina nomen accepit. Nam Hebraice euphrata, fertilitas
ponuntur, quando sseculi istius turbidum cursum et B inlerpretatur. Mystice autem hi quatuor fluvii (ut
peccatorum inundationem significant, ul est illud : supra dictum est) quatuor Evangelia significant,
Super flumina Rabylonis, illic sedimus et flevimus quse quatuor Evangelistseconscripserunt. Nain Geon
( Psal. cxxxvi). Contemplandura autem, quod non fluvius , qui interpretatur pectus, sive prmruptum,
dicit, in fluminibus, sed, super flumina. Nam qui significat Evangelium Matthei, quod primum con-
adhuc in fluminibus istis sunt, peccatorum inunda- scriptum est ab ipso auctore Hebraica lingua, et a
tione rapiunlur; qui vero super ripas salvi sedent, genealogiis Salvaloris incipiens, breviter nativilatem
jam ab Hlis fluctibus divino munere sunt liberati. Domini notat, magnorumque adventum ad ipsum
Unde de Sanctis alibi dicit: Flumina perlransibunt Salvatorem, et parvulorum ab Herode occisionem,
pede (Psat. LXV), hoc est, mundi hujus turbida postea baptismum ejus commemorans, et in deserto
fluenla per gratiam Christi securo virtutura trans- jejunium atque tenlationes, quibus a diabolo tenla-
ibunt gressu ad fuluram patriam, ubi gaudii nostri tus est, mox ad prsedicationem Evangelii, et mira-
est et salutis oeternseorigo prseparata. Flumina im- culorum facturam transit; sicque ad passionem ejus
petus persecutionis in Canticis canticorum : Aqum perveniens, resurrexisse eum a mortuis ostendit, et
multm non potuerunt exlinguere charitatem, nec flu- discipulis in Galilsea apparuisse, et ad prsedicatio-
mina obruenl illam (Cant. vm). Flumen philoso- C nem Evangelii eos misisse : et terram jEthiopise et
phia hujus mundi vel dogma hsereticorum in Psalte- spiritales Êgypli quatuor fluentis dogmatum irrigat,
rio : Tu exsiccasti flumina Ethan (Psal. LXXIII),qui qua fructum fidei et bonorum operum proferat.
interpretatur, fortis, id est, diabolus, de quo in Unde et ipse Evangelista in ecclesiastica historia
Evangelio dicitur: Cum forlis armatus custodit describitur in Êthiopiaepartibus ipsum Evangelium
atrium suum, etc. (Lnc. xi). Item alio raodo in praedicasse et martyrio consummatus esse. Ganges
Job : Absorbebit fluvium, et non mirabilur, et habe- vero, hoc est Phison, qui interpretatur caterva,
bitfiduciam,quod influat Jordanis in os ejus (Job.xt). sive oris mutatio significat Evangelium Marci,
Fluvii nomine humani generis decursio signatur, quod de genealogia Salvatoris secundum carnem
quoe velut a fontis sui origine nascendo surgit, et parum narrat: de praedicalione autem ejus, et de
ad ima defluens moriendo pertransit. Jordanis au- miraculis catervalim, quoe caeteri Evangelistse
tem appellatione baplizati designanlur. Quasi ergo plenius narrant, in unum codicem colligit : et
diceret: Ante mundi Redemptorem mundum Vehe- sic ad passionem Chrisli perveniens, resurrectio-
raolh non riiiratus absorbuit: sed (quod cst acrius) nemque a mortuis, in ccelum eum ascendisse, et
etiam post Redemptoris adventum, quosdam, qui apostolos post ascensionem ejus mundo prsedicasse
baptizali sunt, deglutire se posse confidit. Quidara demonstrat. Tigris quoque bene potest convenire
autem fluviorum propriis ex causis nomina accepe- Evangelio Lucse, qui primura a sacerdotio Zachariae,
runt. Ex quibus nonnulli notandi sunt, qui in histo- et de nativitate Joannis incipiens, annuntiationem
riis celebres memorantur. Geon fluvius de Paradiso angeli ad Mariam virginem, et nativitatem Salva-
exiens, atque universam jEthiopiam cingens, voca- toris consequenter enuntiat; sicque genealogiam
tus hoc nomine, quod incremento suae exundationis ejus circa baptismatis narrationem commemorans
terram Êgypti irriget. Ge euim terram significat Iransit ad exponendum prsedicationem ejus, et iui-
Graecis. Porro apud jEgyptios Nilus vocatur propter raculorum facturam : et velociter transcurrens om-
limum, quem trahit, qui elficit fecundilatem. Undc nia, atque passionem Domini ct resurrectionem de-
et Nilus dictus est, quasi nean y len trahens. Nam an- scribens, eum ascendisse ad ccelos, discipulosque
tea Nilus Latine Melo dicebatur. Apparet autem in Dominum collaudasse in templo, breviter et suc-
Nilide lacu, de quo in meridiem versus excipitur cincte omnia comprehendit. Euphrates enim fluvius
^Sgypto, ubi aquilonis flatibus repercussus aquis retro qui interpretatur frugifer, sive crescens, oplime
luctantibus intumescil et inundationcm Êgypli facit. convenit Evangelio Joannis, qui de divina genera-
521 DE UNTVERSOLIBRI XXII. — LIB. XI. 522
tione Salvatoris inchoans, maxime, quse ad. divinam jAnomina fluminum in terra Medorum, ad quorum
Ella interpre-
ejus naturam exponendam pertinebant, descripsit, raontes captivus ductus est Israel.
et sic terram Ecclesioe ad germen spiritale et fru- tatur infirmitas : et Aber interprelatur livor, aut
ctum virtulum proferendum irrigavit, scientioeque vultus : et Gozan, lonsio eorum interpretatur : quod
spiritalis illi opes contulit. Jordanisque fluvius a significare polest eorum laesionem, qui de lerra
duobus fontibus nominatur, quorum alter vocatur Ecclesise educti in voluptatibus sseculi vivunt, ubi
Jor, alter Dan. His igitur procul a se distanlibus diversa vulnera vitiorum patiuntur. Abana fluvius
in unum alveum fcederatis, Jordanis deinceps ap- Damasci, et interpretatur, lapides ejus, designans
pellatur. Nascitur autem sub Libano monte, et duritiam sterilitatis pravorum, qui virtutum gignere
dividil Judoeamet Arabiam: qui per multos circuitus nesciunt fructum. Chobar fluvius, juxta quem Eze-
juxta Hiericho in mare Mortuum influit. Mystice au- chiel propheta positus visionem vidit, interpretatur,
tem Jordanis, qui interpretatur, descensio eorum, et gravitudo : Ezechiel vero, fortitudo Dei. Venit ergo
in quo Salvalor baptizatus est, baptismi gratiam Ezechiel juxta fluvium Chobar; quia fortitudo Dei
significat, ubi deponere debemus veterem hominem per incarnationis suoe mysterium propinquare di-
cum actibus suis, et induere novum, qui secundum gnala est peccatorum suorum pondera portanti
Deum crealus est in justitia et sanctitate veritatis B generi humano, quod ab ortu suo quotidie defluit
(Eph. iv); ubi et descendere de superbia diabolica ad inortem. Fons autem sive natatoria Siloe ad ra-
debemus, et humilitatis ac mansuetudinis Chrisli dicem montis Sion (ut supra dictum est) et jugibus
participes esse. Triplicem ergo ob causam Sal- aquis sed incertis horis diebusque ebullit, significat
vator ab Joanne accepit baptismum (Matlh. m); Baptismi sacramenlum : unde Dominus coecinati
luto mixto desuper liniens dicit
primum, ut quia homo natus erat, omnem justitiam oculos sputo cum
et humilitatem legis implerel; secundo, ut bapli- ei : Vade, et lava te in natatoria Siloe, quod in-
smate suo Joannis baptisma comprobaret; lertio, lerpretatur, missus. Quod fecit Dorainus, perspi-
ut Jordanis aquas sanclificans per descensionem cuum est. IUuminatio enim facla est in cseco, sed
columbse, Spiritus sancti in lavacro credentium magnum mysterium commendatur in humano ge-
monstraret adventum. Quod autem in Jesu Nave nere : expuit in terram, de saliva lulum fecit: quia
scriptum est (Jos. m), ubi de transitu filiorum Verbumcaro faclum est (Joan. i); el unxit oculoscmci.
Israel per Jordanis alveum commemoratur, quod Inunclus erat et nondum videbat : mittit illum ad
sacerdotes, qui portabant arcam fcederis Domini, piscinam, quoe vocatur Siloe. Pertinuit autem ad
cum posuerunt vestigia pedum suorum in aquis Jor- Evangelistam, commendare nobis nomen hujus pi-
danis, aquse, quae inferiores sunt decurrerent, atque C scinse, et ait, quod interpretatur, missus. Jara,
deficerent; quse autem desuper venerunt, in multa quis est missus, agnoscitis. Nisi enim ille fuisset
mole consisterent; illa pars hominum qui postquam missus : nemo nostrum fuisset ab iniquitate dimis-
sanclum baptisma consequunlur, se ipsos rursus ad sus : lavit ergo oculos in ea piscina, quse interpre-
negotia sseculi, et illecebras libidinum tradunt, et tatur, missus, baptizatus est in Christo. Sic ergo
cum avarilia salsum poculum bibunt, in ea" parte quando eum in se ipso quodammodo baptizavit,
aquarum designalur, quse in mare profluit atque tunc iUuminavit, quando inunxil, fortasse catechu-
in salsis fiuctibus deperiit : pars vero illa, quse menum fecit.
cum stabililate permanet et dulcedinem suam ser- CAPUT XI.
vat, designat eos, qui acceptum Dei munus inde- De torrentibus.
clinabiliter tenent. Jaboc fluvius est et interpre- Torrens est (ut supra diximus) aqua veniens
tatur arena, vel luctamen : quo transmisso, luctatus cum impetu. Sunt autem qusedam nomina propria
Jacob adversus eum, qui sibi apparuerat, voca- torrentium, quse juxta interprelationem suam, my-
tus estlsrael. Fuit autem inter Amman, hoc est, sticam significationem habent : ut est torrens Cison,
Philadelphiam et Garasan in quarto ejus milliario, qui interpretatur duritia eorum, et est juxta mon-
et ullra procedens Jordani fluvio commiscetur. Lu- D tem Thabor, ubi contra Sisaram dimicatum est, et
ctamen viri, qui cum Jacob luctabatur, juxta alle- significat contumaciam superborum, quse Domini
goriam signiflcat passionem Christi : ubi visus est virlute conteritur. Cademi torrens est, juxta quem
Jacob in Judseorum typo, hoc est, in corporis sui Debbora bellum gessit. Interpretatur autera, re-
sobole praevaluisse Deo, et quasi cum infirmo, ita surrectio inutilis : quod significat peccatorum resur-
cum carne ejus luctamen inire et invalescere in pas- rectionem, qui non ad vitam, sed ad poenam perpe-
sione ejus, sicut scriptum est, cum dicerent: Cru- tuam resurrecturi erunt. Corathi torrens est trans
cifige. Juxta tropologiam vero Jacob, qui cum an- Jordanem, in quo absconditus est Elias e regione
gelo contendit, uniuscujusque perfecti viri et in ejusdem fluminis : interpretatur autem divisio, vel
contemplatione positi animam exprimit : quia vide- cognitio. Chimarus, id est, torrens Cedron inter
licet anima cum contemplari Dominum ilititur montem est Oliveti, et Jerusalem, ubi Dominum
velut in quodam certamine posita, modo quasi ex- Salvatorem Joannes evangelista narrat traditum:
superat, quia inlelligendo et sentiendo de incircum- inlerpretatur autem Cedron, tenebrm vel dolor:
scripto Iumine aliquid degustat, Ella, Aber, Gozam et significat caecilatemJudseorum, qui cuui lumultu
523, B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 524
venerunt comprehendere Jesum. Nam torrens flu-.A CAPUT XII.
vius hibernis imbribus concitatur suhilo : qui et ra- De puteis.
pidus cognoscitur et ccenosus, quia non puro fonte Puteus est lacus defossus, ex quo hauritur aqua,
profundilur, sed terrenis infectionibus sordidatur. a potatione dictus : qui et in bonam significalionem
Huic merito comparatur sseculi istius turbidus cur- posilus intelligi potest, et in conlrariam. Puteus
sus, qui nullo veritalis fonte defluit, sed malorum juramenti, quem fodit Abraham (Gen. xxi), id est,
omnium tempestale coalescit. Unde dicitur : Tor- Bersabee in regione Geraritica. Puteus visionis est
rentem pertransivit anima nostra (Psal. cxxin). in deserlo apud quem habitavil lsaac. Puteus ju-
Et item : De torrente in via bibit, propterea exat- dicii estusque inpraesentem diem in regione Gera-
tavit caput (Psal. cix). Merito ergo el Israel ip- ritica. Rursum puteus juramenti, ubi juraverunt
sum pertransisse se perhibet: unde caput ejus po- Isaac et Abimelech, vocalurque oppidum Isaac. Sunt
tasse prsedicatum est. Sed in his omnibus una est et alii plures putei in sanctis Scripturis, qui in re-
vera confessio, quoniam de tantis periculis sola Do- gione Geraritica, et juxta Ascalonem demonstrau-
mini miseratione liberamur. Item torrens, doctrina tur. In bonam ergo significationem illud accipi po-
pravorum in Psalterio : Tu disrupisti fontes et tor- test, quod in Genesi Iegitur Isaac fodere puteos (Gen.
rentes (Psal. LXXIII). Rursum torrens, tentatio-] B xxvi), quos foderunt pueri patris ejus Abraham :
nis impetus in Psalterio : Et torrentes iniquitatis sed invidentes ei Palsestini obslruxerunt eos implen-
conlurbaverunt me (\Psat. xvnj. Invenitur et tor- tes humo, et reliqua. Quis est iste Isaac, nisi Sal-
rens positus in bonam partem, ut est illud : Tor- vator noster? Qui dum descendisset in istum torren-
rente voluptatis tum potabis eos (Psal. xxxv). tem Gerara, primo omnium illos puteos fodere vo-
Torrenlem vero diximus esse fluvium velocem, qui luit, qtios foderanl pueri palris sui, id est, Moyses
subita phiviaruffl inundatione descendit, cui bene puteum legis foderat, David, Salomon et prophetse
comparatur sapientia Christi : quia et subita est, libros scripserunt Veteris Testamenti: quos lamen
et ita rapida, ut ad finem, quem vull^ sine ali- terrena el sordida repleveralintelligenlia Judoeoruui.
qua tarditate perveniat. Rivi dicti, quod deriven- Et eorum os cum vellet purgare Isaac ut ostenderet,
lur ad irrigandum, id est, ad inducendum aquas quia qusecunque lex et prophetse dixerunt, de ipso
in agris. Naui rigare inducere est Significat au- dixerunt: rixati sunl cum eo Palsestini, id est, Judsei
tem Huentum atque irrigalionem cceleslis gratise : a regno Dei alieni : sed descendit et discedit ab eis,
quia corda humana ad proferendum fructum do^ et non potest esse cum his qui in puteis aquam no-
ctrinoe et bonorum operum irriganlur. Unde et lunt habere, sed terram, et dicit eis : Ecce relinque-
illud : Pelra profudit mihi rivos olei (Job. xxix), hoc C( tur vobis domus vestra deserta (Matth. xxm). Fodit
est, Chrislus dona Spiritus sancli. In Psalmo : Rivos ergo Isaac novum puteum, imo pueri Isaac fodiunt.
ejus inebria, multiplica generaliones ejus, in slilli- Pueri sunt Isaac, Matthseus, Marcus, Lucas, et
cidiis suis Imtabitur, cum exorietur (Psal. LXIV).Ri- Joannes, Petrus et Jacobus, Judas et apostolus
vos etiam hic dicit apostolos, vel alios fideles, qui Paulus, qui omnes Testamenti Novi puteum fode-
de illo Dei repleto semper flumine biberunt. Sed ne runt, et invenerunt aquam vivani, quse fit aquse fons
potum ipsuin crederes esse tenutissimum, dicit rivos salienlis in vilam seternam (Joan. iv). Pro his adhuc
ipsos inebriandos, ut ad tanlam satietatem perve- altercanttir illi, qui lerrena sapiunt, nec nova
niant, quanta et ipsis ahundo sufiiciat, et aliis pro condi paliuntur, nec velera ptirgari, evangelicis
fulura coucedat. Redit igitur ad singularem nuine- puleis contradicunt, aposlolis adversanlur : et quo-
rum, quem ecclesiaslicse unilati diximus convenire. niam in omnibus contradicunt iiligantes, dicitur ad
Dixit enira, multiplica generaliones ejus, illius sci- eos : Quontam indignos vos fecistis gratim Dei, ex
licel rivi, qui de flumine sancto profluxit, ut per hoc jain ad genles ibimus (Act. xm). Post hoec fodit
generationes succedenles praedicalio beala non de- terlium puteum Isaac, et appellavit nomen loci illius
iiciat, sed niulliplicet, unde caiholica scmpcr cre- latitudo dicens : Nunc dilatavit nos Dominus, et fe-
scal Ecclesia, ut qui modo imbuuiilur sacro dogmate, "-I cit crescere super terratn (Gen. xxvi). Vere dilalatus
post alios docere videautur. Slillicidia enim suut est lsaac, et implevil omnem terram scientia Trini-
giillac quae de tectis cadunt, non pondcre, sed assi- tatis, el in toto orbe latitudinem Ecclesise collocavit.
duitale penetranlia quae quanlum dislent a rivis Prius tantuin in Judseanotus erat Deus, in Israel no-
cliam visualis nobis ratio patefecit. Ergo in primor- minabatur (Psal. LXXV): nunc autein in omnem ler-
diis suis lsetabitur omnis fidelis, cum exorielur : et ram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrm verba
aqua et Spiritu sancto vere renascimur, et gloria eorum (Psat. xvm). In contrariam vero significalio-
Doniini ipsius dignalione prseparamur. Est eniin nem positus est puleus ille, super quem legilur
nobis tunc magna loetitia, quando antiqui hominis (Joan. iv) Salvator fatigatus ex itinere Sedisse, et
vetustate deposita, in novue regeneralionis gaudia mulier Samaritana cum hydria aquam haurire velle.
committamur. Rivi, proedicatio sanctorum in Isaia : Hydria enim fortasse amorera sseculihujus significal,
Et erunt super mnnem montem excelsum, et super id cst, cupiditatem, quam ibi homines de tenebrosa
omnem cotlcm elevatum rivi currentium aquarum profunditate, cujus imaginem puleus gerit, hoc est,
(I$a. xxx). delerrenaconversalione hauriunt, et voluptalem, qua
82S DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LlB. XI. 326
percepta ilerum in ejus appelitum inardescunt, sicut j^ qualilate densantur : sed aliquas potestates Domini
de aqua illa qui biberit, sitiet iterum. Oportebat dicit quae inlellectuali conditione famuienltir. Multis
autem ut Christo credens sseculo renuntiarel, et, enim significationibus sermo iste repletus est ; quod
relicla hydria, cupidilatem saecularem se reliquisse etiam respicitad apostolosetprophetas. ltnber matu-
monstraret, non solum credens corde ad justiliam tinus et serolinus Yetus Teslamenlum cl Novum in-
(Rom. x), sed etiam ad salutem ore confitens proe- telligitur, ut in Joel propheta : Descenderefacieta.dvos
dicaret, quod credidit. Ilem puleus vel diabolum imbrem matutinum et serotinum in principio (Joel n),
significat, vel infernum, ut esl illud : Neque urgeat hoc est, in Christo. Aliquando veropluvia in malam
super me puteus os suum (Psal. LXVIII).Urgent quo- partem posita reperitur, ut est illud quod Salvator
que peccatores os suum concludere, cuni usque ad dicit, pluviam super domum in arena fundatani de-
mortis suae tempus in pessima voluntate persistuut. scendisse et eam subvertisse (Mailh. vn). Piuvia
Cislerna, recta intelligentia, ut est in Salomone : ista, diabolus ; flumina, oinnes antichristi, qui coa-
Bibe aquam de cisterna tua, el fluentapulei lui (Prov. tra Christum sapiunt: venti spiritales nequitioe quo-
v). Cisterna hseretici vel prava inteiligentia, ut in tidie hominum perditionem jnoliunlur.
Jeremia : Foderunt sibi cisternas dissipalas (Jer. n). CAPUT XV.
CAPUT XIII. „ De gulla.
De gurgilibus. Gulta, quoe slat: sliila, quaecadit. JUiucest stilli-
Gurges est proprie lacus altus inllumine, signi- cidium, quasi stilla cadens. Stiriaenim grsecum csl,
ficat allegorice turbines persecutionum, quceadver- id esl, gulta : inde fil dimiuutivum , ul dicamus,
sanlur electis in hoc mundo. Unde in Jona scriptum stilla. Nam gutta significat doclrinam spirilalem :
esl: Omnes gurgites lui et fluclus lui super me unde est illud sponsi in Cantino canticorum, quod
transierunt (Jon. n). Quod super Jonam tumentes ad sponsam dicit: Aperi mihi, soror mea, amica mea,
fluctus maris transieruni, et detonuerit ssevalem- columba mea, immaculala mea; quia caput meum
pestas, nulli dubium est, mysterium esse Christi. plenum est rore, et cincinni mei gullis noctium (Canl.
NuUus enim est hominum, qui cunclas sustinere v). Caput Cbristus Deus, cinciuui suut fideiiuio
queat lentationes absqueChrislo. Et quomodo omnes colleclioues. In rore et gullis noctium frigens cha-
perseculiones, et universa quae accidunt, absque ritas in mullis ostenditur, quam in Deuiti et proxi-
Dei nou ingeruntur voluntate : idcirco Dei gurgites mos habere debuerunt. ldeo necessarie excitat Do-
dicuntur, et fluctus, qui non oppresserunt Jesum, miuus fideles quosque ad prsedicationhj sludiuin.
sed transierunl per eum, minantes tanien naufra- Stillicidia autem significant levia documenta, de
gium, non inferenles. Universseergo perseeuliones n quibus dicitur : In slillicidiis suis tmtnbitur, cum
ct turbines, quibus vexalur humauum genus, et exorietur (Psal. LXIV).Quae ad inchoantes respi-
cunctse naviculse eorum quse frangebantur, super ciunt Christianos, quando angusla primordia latissi-
meum (inquit) detonuere caput. Ergo sustinui tein- ma non potest introire doctrina. De quibus dicii
peslates, et fregi turbines ssevienles, ut securius Apostolus : Nonpolui vobis loqui, quasi spiritalibus,
navigarent, sed quasi carnalibus; quasi parvulis in Christo iac
CAPUT XIV. vobis potum dedi, non escam (I Cor. 111); primum
De pluviis. enim ariditas fidei quibusdam stillicidiis animalur,
Pluvioe dictse ,eo quod fluant quasi fluvii. Na- post rivis affluenlibus irrigatur. Deinde, sicut dicit
seunlur eiiim de terroe et niaris anhelilu. Quoecuiu versus superior, ad fluminis illius pleniludineni,
altius elevatae fuerunt, aut solis calore resolutae, aut juvante Domino, pervenimus : et sic per hsec tria
vi ventorum compressa: stillantur iu terris. Imbres divini muncris ordo declaralur.
autem el ad nubes et ad pluvias pertinent, dictac CAPUT XVI.
grseco vocabulo, quod tcrrajn inebrient ad germi- De nive.
naudum. Ex his enim cuncta creanlur. Significant Nix a nube, unde vcnit, dicitur, et significat ali-
aulem .pluvise vel imbres dona cuelestia et prsecepta D quando candorem justitise, ul est illud in psalmo :
vel mandata Dei, quse terram, hoc est, homines ir- Lavabis me, et super nivem deatbabor (Psal. L). Et
rigant et excitant ad profcrcnduiu germen bonorum item : Dum discernil cmlestesreges super lerram,
operum. Unde ^st iUud iu Psalmo : Pluviam votun- nive dealbabunlur in Selmon (Psal. LXVII).Reges
tariam segregabit Deus, hwredilati lum (Psal. vn). sunt aposloli , sanclique pontifices , cseleriquc
Exponit illud, quod superius dixit : Cwli distillave- fldeles, qui probabiliter regere corpora sua divino
runt (Ibid-)- Ipsa er ,111
pluvia volunlaria, quam tunc munere meruerunt. Hi super nivem dealbabunlur
comedendi ;»vida gens Judsea gpromeruit, manna. in Sclmon, id est, super candorem nivis elucescunt:
Nam ut voluntati ejus salisfieret, inexpertum mira- quia Ecclesiam regere fideliter alque ordinarie
cuium iuundtis accepit. Pluvia siquidem illa volun- lioscuntur in Selmon, qui interpretatur umbra, boc
taria fuit, non ista quse generaliter ubique diffundi- est, sub prolectione divina. Dealbabunlur autem
tttr. Etalibi : Mandabo, inquit, nubibus meis ne aliquando ponitur in malo, sicut et in Aclibus apo-
pluant super illum imbrem (ha. v); nou istis vi- Stolorum: Perculiel le Dominus, paries deulbale (Act.
sibilibus, quae aut aquas depluunl, aut corpulenta XXIII). Hoc cl in EvangeUo testatur : Similes estis
527 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS H. 328
monumeivtisdealbatis, qum plena sunt ossibus mor- A CAPUT xvm.
tuorum (Matth. xxm). Nives Baptismi profusionem De pruina et grandine.
significant, ut in Job : Qui timet pruinam, irruet Pruina est matulini temporis frigus, qui inde prui-
super eum nix (Job vi): pruinam vero in loco prae- ne nonien accepit, quia sicut ignis urit. Pyr enim
sentemtribulationem intellexerunt. Item in Job ita le- ignis Groece dicitur. Vere enim et ad frigus et ad
gitur: Nunquid ingressus est thesauros nivis aut the- solem pertinet. Nam uno sermone duo diversa signi-
sauros grandinis aspexisti ? (Job xxxvm). In frigore ficantur, pro eo, quod unum effeclum habcnt. Simi-
nivis, vel in duritia grandinis quid aliud accipitur, lis enim vis est et caloris et frigoris : unde et
quam vita pravorum, quse et torpore frigescit, et per utraqne saxa rumpunt. Nam et calor urit, ut est
duritiam malitise percutit? Qum prmparavi (inquit) illud.
in tempus hostis, in diem pugnm et betli (Ibid.): ut Uritur infelixDido.
cum adversarius noster diabolus tentare nos nititur, Item frigus urit, ut est illud;
eorum moribus, quasi suis contra nos armis, nititur. Aut Boresepenetrabile frigus adorat.
Sive in nive vel grandine thesauri habenlur: quia Juxta allegoriam significat abstinentiam eo, quod
plerique iniquitatis torpore frigidi ad supernam per hoc frigescat calor corporis. De quo in Psalmo:
gTatiam assumpti in sancta Ecclesia fulgescunt luce, " Factus sum sicut uter in pruina (Psal. cxvm). Prui-
et pravam scientiam doctrinse suoe ictibus cudunt. na vero significat malitiam perversorum. Unde
Unde aperte sequilur: Quw prmparavi in letnpus ho-
legitur in psalmo: Occidit in grandine vineas eorum,
stis in diem pugnm et belli. Saulus quippe nix et et muros eorum in
pruina (Psal. LXXVH).Item prui-
grando contra adversariorum pectora factus est vel na est praecurrens anticipansque malitia, quoe alie-
candore justitiae, vel districti eloquii correplione. nos labores pervenire non permittit ad fructus.
Sed et hoc notandum, quod in nive aliquando blan-
Grando comminalio Dei, qua conlumaces verberat,
dimentum candoris exprimitur, sicut in fulgore ter- ut in psalmo : Grando et carbones ignis (Psal. xvn).
ror. Unde et angelus, qui gloriam resurrectionis
Et in aliam partem : Occidit in grandine vineas eorum
Dominicse nuntiabat, et lerribilis ad damnandum
(Psal. LXXVII). Grando futura percussio est, ut in
improbos, et benignus erat ac blandus ad consolau- Isaia : Allidet in turbine el in
dum electos. Nam idem angelus, qui apparuit, ut lapide grandinis (Isai.
alibi: Dabo lapides prmgrandes desuper
custodes sepulcri impios timore perterreret, ac xxx). Et
mortuorum instar terrse prosterneret: is visitatrices irruenles (Ezech. xm).
ejusdem sepulcri purissimas benigna consolatione CAPUT XIX.
refovet. Q De rore.
CAPUT xvn. Ros Grsecum est, quod illi drosos dicunt: alii
De glacie. putant ros dictum quia rarus est et non spissus,
ut pluvia. Ros significat verbum Domini: ideo
Glacies a gelu et aqua, quasi gelacies, id est, gela-
quod madida faciat corda hominum terrenorum ad
ta aqua: gelus autem, quod eo stringatur tellus. Ge
proferendum fructum, ut est illud in Psalmo:
quippe terra dicitur. Tunc autem majori gelu strin- Sicut ros Hermon, quod descendit in montem Sion
gitur terra, cum fuerit nox serena. Nam glacies (Psal. cxxxn). Ros est tenuis ac levis pluvia non
duritiam peccalorum significat, ut est illud in Salo-
per guttas veniens, sed per quasdam minulissimas
mone : Sicut in sereno giacies, ita solventur 'peccala duritiam terrenoe ariditatis infundens. Per
tua (Sir. xxxm). Et in psalmo : Ignis, grando, nix, partes
hunc cuncta germinantia coalescunt, et in varios
glacies, spiritus procellarum, qum faciunl verbum
fcelus lemperationis munere perducuntur. Hermon
ejus (Psal. XLVIII).Quibus rebus per allegoriamhomi- Hebrseum nomen est montis ultra Jordanem flu-
nes significat, qui in hoc sseculo ex turbulentis et
vium constituti: interpretatus, sicut apatribus tradi-
pessimis ad devotionis tranquillissima studia perve- tum est, anathema. Ros ergo montis islius
nerunt. Qui faciunt verbum ejus, nisi qui ex tempe- D significat
nutriens peccatores, qui sub anathematis execra-
sluosis et improbis ad confessionis ipsius gratiam ve-
tione latuerunt, descendit in monlem Sion, quando
nire meruerunt ? Nam Dominus ad Job ita loquitur: ad conversationis remedium , Domino largiente,
De cujus utero egressa est glacies, et gelu de cmloquis
pervenerint. Sion enim significat Ecclesiam Catho-
genuit? (Job xxxvin.) Ingelu vel glacie, frigidaelper- licam, gentes, quseerant sub anathematis
fidisc torpore constricta accipimus corda Judseorum, quserecipit
periculo constilutse. Item ros prsedicatorum doctri-
qui per mysteria legis et prophetise sic inlra sinum nam, ut est illud in libro Job : Quis est pluvimpater ?
gratiaequasi intra uterum creatoris, habebanlur. Sed vel quis genuit stillas roris ? (Job xxxvm) ac si
quia, venienteDomiuo, constricti frigore perfidiaefer- diceret: nisi ego, qui siccam terram humani cordis
vorem charitatis amiserunt, quasi glacies de utero scientise gratuito aspergo rore. Stillse autem
guttis
creatoris egressi sunt. Et gelu, inquit, de cmlo quis roris Christi sancti prsedicatores sunt, qui arva
genuil ? quasi de ccelo gelu exiit: quia de sublimi pectoris nostri inter mala vitse prsesentis, quasi
prolc sanctorum processit frigida plebs infideliura: inler tenebras siccse noctis arentia, gratia supern»
idcirco autem Dominus genuisse dicit, quia frigidos
largitalis perfundunt.
se exire pcrmisit.
529 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XI. 530
CAPUT XX. 1 maxime in nionle Parnassio, in cujus circuitu Deu-
A
De nebula. calion lunc regno potiebatur, qui tunc ad sc ralibus
Nebula inde dicta, unde et nubila, ahobnubendo confugientes susceptos per gemina Parnassi juga
scilicet, hoc est, operiendo lerram ; sive quod nubes fovit et aluit. A quo propterea genus hominum Gras-
volarc faciat. Exhalant enim valles humidse ne- corura fabulaeex lapidibus reparatum ferunt propter
bulas, et fiunt nubes, inde nubilura, inde nivcs; hominum insitam cordis duritiam. Sed et flumina
Nebulai aulem ima petunt, cum serenitas est: sum- cura insolitis aucta imbribus ullra consuetudinem
ma, cum nubilum. Myslice nebula significat aut vel diuturnitate vel magnitudine redundant, multa-
obscuritalem Scripturarum aut erroris caliginem. qiie prosternunt, et ipsa diluvium dicunlur. Scien-
Unde in dedicatione Templi cum nebula implevit dum autem, flumina cum supra modum crescunt,
domum Domini, non polei-aht sacerdotes stare et non tanliim ad praesens inferre damna, sed etiam et
ministrare propter nebulam (III Reg. vm). Hocc aliqua significare futura. Mystice diluvium, quando
sentenlia superbos Judseorum ponlifices ac doctores in bonam partem accipitur, Baptismum significat:
insinuat, qui dum nalivilatis Christi sacraraenta quandovero in contrariam, errorein hoerelicorum.
invesligare despiciunt, debitum fidei sui ministe- Nam in illa sentenlia Psalmislae, qua dicit: Domi-
rium per erroris nebulam perdiderunt. Nebula ergo B I nus diluvium inhabitat, et sedebilDominus rex in mler-
synagogam , idcst, domum Domini implevil, et num (Psal. xxvin): primus venit virtulibus spirilus
sacerdotes propter nebulam ministrare non poterant: stptiformis, in tertio vero ordine ad Trinitatis
quia dum in tesiamento veteri sensus mysticos littc- complexionem mirabili disposilione pervenit. Di-
roe velamine coopertos inter obscuras allegoriarum cendo enim in his duobus versiculis tcrlio, Dominus,
caligines investigare dcspiciunt, debitum fidei sive ostendit sanctam Trinitatem diluvio. id esl, aquis
ministerium propter nebulam perdiderunt. Unde Baptismatis inhabitare, sicut in Evangelio dictum
ad Job Dominus ait: Nunquid elevabis in nebula est : Eunles baplizale omnes genles, in nomine Patris
vocem tuam ? (Job. xxxviu.) In nebula ergo Judaeis et Filii, et Spiritus sancti (Malth. XXVIII).Sed quse-
Vocem doctrinse suse Dominus protulit, cum de se ramus, cur hic diluvium pro sacris fontibus posi-
etiam aperia narravit. Quid est enim apertius tum esl ? Merito; quoniam illud quod factum est
quam : Ego et Pater unum sumus? (Joan. x.) Quid sub Noe, baplismalis sacri gerebal imaginem. Nam
aperlius quam : Ante Abraham ego sum ? (Joan. vm.) sicut istud purgat animas peccatorum sordibus, ita
Sed quia auditorum mentcs infidelitatis caligo com- et illud diluviuih mundi crimina probrosa dclevit.
pleverat: quasi emissum solis radium nebula inter- Merilo ergo pro baptistnale diluvium positum est,
jacens abscondebat. Nebula velamentum mysterio- ^ ad cujus similitudinem constat effeclum. Nam quod
rum Dei, quod doctores sancti raeditando scrulan- tertio, Dominus repetiit sine-distinctionepersonarum
tur. Unde legitur in Propheta : Nebula pulvispedum liccl intelligi primum dictum de Spiritu sancto:
ejus (Nah. I). Item nehulae, hseretici, de quibus Dominus diluvium inhabilat. Sequitur : Et sedebit
Petrus Apostolus : Hi sitnt fontes sine aqua , et Dominus rex in wternum (Psat. xxvm). Hoc autem
nebulm turbinibus agitatm (II Pet. n). de filio recte inlelligimus. Domims virlutem populo
CAPUT XXI. suo dabil: de Patre competenter advertimus. Po-
De diluvio. pulo suo significat Chrisliano, quem de sacri bapti-
smatis munere conquisivit. Subjunxit etiam: Et
Diluvuim dictum , quod aquarum clade omnia, benedicelpopulum suum in pace. Non dixit, benedi-
quae inundaverit, dcleat. Primum diluvium exstitil cent, sed : benedicet: quia unus est Dominus Deus
sub Noe, [quando] hominum sceleribus offensus Om- noster : in pace, propler illud Evangelium : Pacem
nipotens, tolo orbe conlecto, delelis cunclis, unumi meam do vobis, pacem meam relinquam vobis (Joan.
spatium coeli fuit [fecil] ac pelagi; cujus indicium xiv). Una est enim pax Patris et Filii, et Spirilus
haclenus videmus in lapidibus, quos in remotis sancti. Item in contrariam partem ponitur diluvium
.p.
montibus, conchis et ostreis concrctos, saepe etiam in illo versu, quo Propbeta ait: In diluvio aqua-
cavalos aquis videre solemus. Secundum diluvium rum mullarum ad eum non approximabunt (Psal.
fuit in Achaia, Jacob Patriarchae et Ogygi lcmporibus xxxi). Diluviumenim aquarum multarum est error
qui Eleusinse conditor et rex fuit, nomenque loco hominum pessimorum, qui variis pravitalibus flti-
et tempore dedit. Terlium diluvium in Thessalia ctuantes, multiplices sibi doctrinas constiluunt,
Moysi vel Amphyctionis tcmporibus fuit, qui terlius quas a vcro magislro nullatenus acceperunt. Quoe
posl Cecropem regnavit. Cujus temporibus aquarumi sententia maxime hoerelicos arguit, qui in diluvio
illuvies majorera parlem populorum Thessalia; perversitatis suoetempestuosas et naufragas excitant
absumpsit, paucis per rcfugia niontium liberalis, quoestiones.
PATROL, CXI. 11
LIBER DUODEGIMUS.
CAPUT PRIMUM. A pitur, quia nulrit et conlinet populum. Sequitur :

De lerra. El ptenitudo ejus (Ibid.), id est, raultiludo sancta,
Terra est in media mundi regioneposita, omnibus qua repletur Ecclesia. Sed ne terram, quam supe-
parlibus cceliin modum centri sequaliinlervallo con- rius dixit, angustam putares aliquando fortasse re-
sistens : quaesingulari numero tolum orbem signi- gionem, nunc dicit : orbis terrarum (Ibid.), hoc est,
ficat, plurali vero singulas partes. Cujus nomina di- universalem. Ecclesiam, quse totius mundi ambitu
versa dat ralio. Nam terra dicta a superiori parte, conlinetur. Intende vero, quod dicit : Qui habilant
qua lerilur : bumus ab inferiore : vel humida terra, in ea, id est, non qui veniunt et recedunt : sed
ut sub mare : lellus aulem , quia fructus ejus tolli- qui fixa mentis slabilitale perdurant. Habitare enim
mus. Eadem el arva ab arando et colendo vocata. manere dicimus, quod crranlium non est; quod mu-
Proprie autem lerra ad dislinctionem aquoe arida tabilitati non convenil; sed illc solus Ecclesiam in-
nuncupatur. Sicut Scriptura ait (Gen. 1), quod habitat, qui usque ad obitum suum in fide reclis-
vocaverit Deus lerram , aridam. Naturalis enim sima perseverat, sicut et alius psalmus dicit: Ut in-
proprietas siccitas cst lcrrae. Nam ut humida sit, habilem in domo Domini omnibusdiebns vitm mew
hoc aquarum aflinitate sortilur. Ctijus motura alii (Psal. xxn). Terra homo ipse , ut in Evangelio :
dicuot ventum esse in concavis ejus, qui liiotus eam B Aliud ceciditin terram bonam (Luc. vm). Item in Ge-
movet. Sallustius : Venli per cava terrm prmcipilali, nesi, arida, terra nominatur, ut cst illud : El vocavit
rupti aliquot monles tumulique sedere. Alii aquam aridam terram (Gen. 1),populum scilicet fontem fidei
dicunt genitalem in lcrris moveri, et eas simul sitientem, et bonorum operum gcrmen proferentem.
conculere, sicut vas, ut dicit Lucretius. Alii fun- Terra vero in malum posita est, ubi corruptionem
gum eamdem terram vocant, cujus plerumque la- humanae naturae, vel peccatores, vel perdilos homi-
tentes ruinae superposita cuncta concutiunt. Terrse nes significat. Corruplioriem autem naturae illa Do-
quoque hialus aul motu aquse inferioris fit, aut mini sententia demonstrat, qua ad hominem pcccan-
erebris lonitruis , aut de concavis terroe erum- tera ait: Terra es, et in terram ibis (Gen. m). Pecca-
pentibus ventis. Terra enim mystice plures si- lores quoque lerrse noraine ibi notanlur, ubi Domi-
gnificationes habet. Aliquando significat patriam nus ad serpenlcm ait: Terram comedescunclis diebus
coeleslem , ut est illud : Credo videre bona Do- (Ibid.), hoc cst, peccalores in sortem tuam ct perdi-
mini in terra viventium (Psal. xxv). Et illud evan- tioncm trabes, et eorura iniquitatibus pasccris. Si-
gelicum : Beati mites, iuquit, quoniam ipsi posside- mllilcr ct illutl, quod alibi legilur : Recedenlesa le
bunt terram (Matth. v). Aliquando carnem Domini in terra scribenlur (Jer. xvn), id est, qui per aposta-
Salvatoris significat, ut est illud : Benedixisti, Do- 1C siam a te averlenlur, inler peccatores connumera-
mine, terram luam : avertisti captivitatemJacob (Psal. biintur. Terra , carnalis potentia , ut in Ecclesia-
LXXXIV). Jacob enim palriarcha significat populum slico : Quid superbit terra et cinis? (Sir. x). Terra
fidelcm, qui liberatus est a captivilate diaboli per deserta populus Judaeorum, sive omnes peccatorcs,
incarnationem Salvatoris. Itera lerra significat san- ut in Jeremia : Terra deserta el inhabitabilis , in
clain Mariam virgincm, de qua Dominus nasci digna- qua nullus habilal , nec perlranseat per eam filius
tus est. Undc est illud: Veritas de terra orla est, et hominis (Jer. vi), id esl, Dominus Jesus Chrislus.
juslilia de cmlo prospexit (Psal. LXXXIV). Potest ct Pulvis peccatores sunt, sicut in Isaia dicitur pro
aliter hic sensus inlelligi. Yeritas de lerra orilur, diabolo : Et serpeni putvis panis ejus (Isa. LXV).
quando confessio peccatorum offertur; juslitia de Et alibi : Non sic itnpii, non sic: sed tanquam pul-
cceloprospexit, quantum fit remissio peccalorum : vis (Psal. 1). Lutum medicinse coelestis glutinum,
quod in Publicani illius oralione provenil (Luc. ut in Evangelio : Lulum fecit, et linivit pculos meos
XVIII).Veritas enim de tcrra orta est , quando (Joan. IX). Aliter peccatorum glulimim, ut in Psal-
ima respiciens, confitendo peccata sua, Dominum mo : Eripe me de luto , ut non inhwream (Psal.
rogavit; juslitia vero de ccelo prospcxit, cum de- Lxvm). Lutum adulalio deceptoris, sive haeretico-
scendit justificatus Publicanus , magis quam ille I} rum falsa delinilio, ut in Ezechiele : Ipsi mdifi-
Pharisseus. Item terra Ecclesiam significat, ut est cabant parietem : illi aulem liniebant eum lulo abs-
illud : Domini est terra (Psal. xxni). Quamvis ter- que temperamento (Ezcch. xm).
ram et in bono et malo poni saepe noverimus; hic CAPUT II.
taraen Ecclesiam debemus advertere, quse Domino De orbe.
specialiler pura menle famulatur. Nam licet omnia Orbis a rotundilale circuli diclus, quia sicut rota
ab ipso sint condila, tamcn illud ipsius esse proprie est. Inde brevis etiam rolella orbiculus appella-
dicimus, quod cum veneratur auclorem : el ideo Ec- tur. Undique enim circumfluens Oceanus ejus in
clesia non immerito fructifcra bonorum terra susci- circuilu ambit fines. Siguificat ergo au* lotum
553 DE UNIVERSO LlBRI XXII. — I.IB. XII. 334
mundum juxta historiam , aut, juxla allegoriam, /A liis Noe seminalum fuil iu mundo, fermentum Evan-
universalem Ecclesiam, aut in contrariam partem gelicae doctrinae in cordibus fidelium abscondit, do-
impios , qui frequentcr lerrae appellalione decla- nec nativum saporem totum per rectam fidem et
rantur. De quibus Psalmista ait : Judicabit orbem scientiam spiritalem converteret in cultum et servi-
terrw in justitia (Psal. ix). A Domino judicandi tium Dei.
sunt, qui pertinacia sua nulla remissione libe- CAPUT III.
rantur. Populus autem significat cos, qui ex He- De paradiso.
brseis fideles probati sunl, et qui devoti ex gen- Paradisus est locus in Orientis partibus consti-
tibus advenerunt. Requirendum est sane, quod et tutus, cujus vocabulum ex Grseco in Lalinum ver-
hic orbem terrarum dicat, et in Psalmo ponat : litur, hortus. Porro Hebraice Eden dicitur, quod
illuxerunt fulgura ejus orbi lerrw (Psal. LXXVI),et in lingua nostra delicim, interpretatur : quod
in aliis phirimis Iocis ipso schemale terram perhi- utrumque junclum facit hortum deliciarum. Est
bcat esse conclusam; iterumque centesimus scx- enim omni genere ligni et pomiferarum arborum
lus Psalmus quatuor cardinibus lerrse spatia com- consitus, babens etiam et lignum vilse : non fri-
prehendit, dicens : A solis ortu et occasu, a'oaqui- gus, non oestus, sed perpelua veris temperies, ex
lone et mari (Psal. cvi); cujus rei evideiUissimum IB cujus medio fons prorumpens, totum nemus irrigat,
quoque Evangelii exstal exemplum, ubi dicit: Emit- dividilurquc in quatuor nascentia flumina. Cujtis
let angelos suos cum tuba et voce magna, et con- post peccatum hominis aditus inlcrclusus est. Septus
gregabil a qnaluor angulis terrm (Matth. xxiv). est enim undique romphoea flammea, id est, muro
Unde merilo oestimo perquirendum, quemadmodura igneo accinctus : ita ut ejus ccelo pene jungat incen-
terrae possil et quadralio el. circulus convenire, dium. Cherubim quoque, id esl, angelorum prsesi-
dum schemata ipsa (sicul geometrici dicunl) judican- dium arcendis spiritibus malis super romphaea fla-
lur csse diversa. Formam terrseideoScriptura orbem granti ordinatum est: ut homines flammae, angclos
vocat, eo quod respicientibus exlremilateni ejus cir- vero malos angeli submoveant, ne cui carui vel spi-
culussemperapparet, quemcirculum Groeeihorizonta ritui transgressionis aditus paradisi pateat. Paradi-
vocant. Qnatuor autem cardinibuseam formari dicit; sus, id est horlus deliciarum, mystice aut Ecclesiam
quia quatuor cardines quatuor angulos quadrati si- proesenlemsignificat, aut lerram viventium, ubi illi
gnificant, qui intra proedictum terroe circulum con- qui merentur per fidem rectam et bona opera vi-
tinenlur. Nam si ab Orientis cardine in Austrum cturi sunt in perpetuum. De quo Dominus ad latro-
et in Aquilonem singulas rectas lineas ducas : si- nem in cruce confilenlem ait : Amen dico libi, ho-
militer quoque el si ab Occidentis cardine ad proe- G die mecum eris in paradiso (Luc. xxm). Aliter au-
dictos cardines, id est Austrum et Aquilonem, singu- tem paradisus (ut diximus) significat sanclam Eccle-
las rectas lineas tendas : facis quadratum lerrse siam, de qua in Genesi scriptum est : Plantaverat
intra orbem prsedictum. Sed quomodo quadratus Dominus Deus paradisum voluptalis a principio (Gen.
iste demonstrativus inter circulum scribi debeat, n). Paradisus Ecclesia est: sic de illa legitur in Can-
Euclides in quarto libro Elementorum evidenter ticiscanlicorum : Horlus conclusus sorormea sponsa
insinuat: quapropter recte Seriptura sancla faciera (Cant. iv). A principio autem plantatur paradisus :
terrse et orbem vocat, et qualuor eam dicit cardini- quia Ecclesia Catholica a Christo, qui est principium
bus contineri. Divisus est autem trifarie, a quibus omniiim, condita esse cognoscitur. Fluvius de para-
una pars Asia, altera Europa, lertia Africa nuncu- diso exiens imaginem portat Christi de palerno fonle
palur : quas tres partes orbis veteres non sequali- fluminis, qui irrigat Ecclesiam suam verbo prsedica-
ter diviserunt. Nam Asia a meridie per Orientcm tionis, et dono baptismi. De quo bene per Prophe-
usque Septentrionem pervenit: Europa vero a Se- tam dicilur: Dominus Deus noster fluvius gloriosus
ptentrione usque Occidentem : atque Africa ab Occi- exsiliens in terram sitientem. Quod qualuor flumini-
denle usque ad Meridiem. Unde evidenter orbem di- n bus de paradiso egredienlibus terra rigatur : solidum
midiiim duoc tenent, Europa et Africa: alium vero meniis nostrse oedificiumprudenlia, temperanlia, for-
dimidium sola Asia. Sed istaeduse ideo partes faclse titudo , justilia continet : quia quatuor virtutibus
sunt, quia inter utrasque ab Oceano mare Magnum tota boni operis struetura consurgit. Quatuor ergo
ingreditur, quod eas inlersecat. Quapropter si in paradisi flumina terram irrigant; quia dum in his
duas parles Orientis et Occidenlis orbem dividas, quatuor virtutibus cor infunditur, ab omni deside-
Asia erit in una, in altera Europa et Africa. Istse riorum carnalium sestu lemperalur. Ilem allegorice
tres partes tolum humanum genus cum insulis, quae quatuor paradisi flumina quatuor sunt Evangelia
his adjacent, conlinent. Et bene tribus partibus dis- ad proedicalionem in cunctis gentibus missa. Ligna
tinctus est orbis, qui sanctse Trinitatis fide imbuen- fructifera omnes sancli sunt: fructus eorum, opera
dus erat, et Evangelico documento instruendus. eorum. Lignum vitae, sanctuS sanctorum utique
Unde Iegitur in parabola Salvaloris (Matlh. xm), Christus, ad quem quisque si porrexerit manum,
quod mulier acceptum fermentum abscondit in fa- vivel in selernum. Lignum autem scienliae boni et
rinse salis tribus, donec fermentaretur totum, id esl, mali, proprium est volunlatis arbitrium; quod in
sancta Ecclesia humano gcneri, quod ex tribus fi- mcdio noslri cst posilum ad dignosccndum bonum
355 li. P.AB.VNIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 55G
vel malum. Dc quo qui, relicta gratia Dei, gusta- i- A Nembrolh, hoc est, in damnalione diaboli. Assyria
verit, moitc morictur. vocata ab Assur, UlioSem, qui eam regionem post
CAPUT IV. dihivium primus incoluit. Hacc ab orlu lndiam a
De regionibus. meridie Mediamlangit, abocciduo Tigrim, a septen-
India vocata ab Indo flumine, quo ex parte Occi- trione montem Caucasum, ubi portae Caspise sunt.
dcnlali clauditur. Hsec a Meridiano mari porreclaa In hac regione primus usus inventus est purpura;.
usque ad Ortum solis, et a Septentrione, usque add Unde primum criniura et corporum unguenta ve-
montem Caucasum pervenit, habens gentes inultass nerunl, et odores, quibus Romanorum atque Grse-
et qppida : insulam quoque Taprobane gemmis et:t corum effluxitluxuria. Assyria, quae ab Assur, qui
elephantis refertam, Chrysam et Argyrem auro ar- interpretatur, ut quidam volunt, dirigens, vel gradiens,
gentoque fecundas, Tylem quoque arborum foliis s dcnominala est, quseetiam primum principatum per
nnnquam carentem. Hahel elfltiviosGangen etlndumn insolcnliam in mundo arripuit, significat faslum
et Hypasin illustraiitcs lndos. Terra Indise Favonii ii impcrii mundani. De quo etiam in Genesi scriptum
spiritu salubcrrima; in anno bis nielit frugcs, vice e est : De terra illa exivit Assur, el mdificavitNinivem
hiemis Etcsiis potitur; gignil aulem tincti coloriss et Robochcivitatem (Gen. x). De hac terra Assyrio-
honiines, elephanlcs ingentes, monoceron besliam,, R rum pullulavit imperium, qui ex nomine Ninivcli
psittacumavem, cbenum quoque lignum et cinna- filii Nini condiderunl urbem magnam, quam Hebraei
niuin, etpiper, calamum aromaticum, raittit etcbur,', appellant Niniven, ad ctijus vel ruinam, vel poenilen-
lapides quoque pretiosos, berillos, chrysoprasos, ett tiam fota Jonse perlinet prophetia. Assyrii inlerpre-
adamantem, carbunculos, lychnites, margaritas ett tantur, deprimentes,id est, impii vel dacmones,nt est
unioncs, quibus nobilium feminarum ardel ambilio. illud Hieremioe: Quid tibi cum illa [via] Assyriorum,
lbi sunt et montes aurei, quos adire propter draco- ut bibas aquam fluminis? (Jer. n.) Et in bonam par-
nes ct gryphes, ct immensorumhominum monslra im- tcm intelligunlur Assyiii, ut dicit Isaias : Erit Israel
possibile est. Parthia ab Indiacfinibus usque ad Mc- tertius jEgtjptio, el Assyrio benedictioin medio terrm
sopotamiam gcneraliter nominalur; propter invictami (Esa. xix). Cedar Hebrseumnomen est, quod nostra
er.im virlutcni Parthorum el Assyria, et reliquoepro- lingua interpretatur, tenebrm. Hoc ad saeculihnjus
ximaeregiones cjus nomen traxerunt. Sunt enim in1 pertinet amatores, qui tenebrosis actibus involuti,
ca Aracusia, Parlhia, Assyria, Mediaet Persida, quae 3 illa magis diligunt, unde perire noscunttir. Sed ut
regiones invicem sibi coiijiinctseinitium ab Indo flu- verbi hujus breviter noscamus originem, Cedar
mine suinuiit, Tigii clauduntur, Iocis montuosis ett Ismael lilius fuit, qui genti suaenomen dedit, cujus
asperioribus sitae, habenlcs fluvios Idaspem et Ar-- C I fines usque ad Medos Persasque prolali sunt : hi
bem. Sunt cnim inter se finibus suis discretoe, no- uimc Sarraceni appellantur. Quo vocabulo compe-
niina a propriis aucloribus trahenles. India cnim,, tenter significantur peccatores, inier quos se adhuc
quoein Orientali parte consistit, et solis ortum primai habitare Ecclesia suspirat. Mediaet Persida a regi-
suscipit, primilivam polest designare ecclesiam ini bus Medoct Perso cognominalae,qui eas provincias
gente Judoeaconstiluiam; quoeadventum solis jusli- bellando aggressi sunt, ex quibus Media ab OCcasu
liae prima aspexit, el lumen verum huic orbi exor- transversa Parthia regna amplectitur, a Septenlrione
lum perdocforcs suos in loto orbe praedicavil : ipsai Armenia circumdatur, ab Orlu Caspios videl, a Mc-
etiam aurum sapientisect argentum eloquentioegem- ridie Persidem. Ilujus lerra raedicamarborem gignil,
masque omnium virtutum sufficienter habuit, arbo- quam alia regio minime parturil. Sunt autem Me-
resque semper virentes, hoc esl, homines recloe Ddeii disc dua: : major et minor. Persida tendens ab ortu
Viriditale pollenles non paucos habuit; sed tamcn ad Indos ab occasu Rubrum mare habet, ab Aquilonc
besliarum multiludine non caruit omnino, quia per- vero Mediam tangit, ab Austro Carinaniam , quoe
seculorcs Chrislianitalis nominis plures invenit, ct Persidae adnectitur, quibus est Susa oppidum nohi-
hoercticorumvenenosa documenta exoriri proesensit: lissiinum : in Pcrside primum orta est ars magica,
sed omnia figmenta diaboli, Christi virtute supcravit. D E ad quam Nembroth gigas posl confusionem lingua-
Assur interpretatur deprinicns, id est, diabolus hu- rum abiit, iliique Persas ignein colere docuit. Nam
manuin genus deprimens in psalmo : Etenim, inquit, oniues in illis parlibus solem coliint, qui ipsorum
Assur simul venil cum illis (Psat. LXXXVHI). Item lingua et dicitur. Persse et Medi, qui regnum post
Assur diabolum vcl potcslates hujus sseculisignificat, Assyrios tenucrunt, significant principaluin gcnlium,
Ut est illud Isaise : Vm, Assur virga furoris mei (Isa. quae aliquando solatiis fovent populum Dei. Undele-
x). Item ibi: noli limere popule meus habilator Sion gilur in hisloriis velerum, quod Cyrus rex Persaruin
ab Assur (Ibid.). In virga enim percutiel te, et bacu- atque Medorum,qui in Isaisevaliciuio proediclusfue-
lum suum levabit super te in via &gypti. Rursum rat (Isa. XLIV,XLV),solverit captivitatem Judaicam,
Assur Anlichristum siguificat, nt est illud Michea: el Templum Dei conslrui juberet. Ob hoc ctiam ser-
prophetoe : Tunc erit pax lerrw nostrm, cum surrexe- vus Dei nuncupalus esl, ob quod etiam auxilium
rint in ea pastores septem et oclo primates hominum Doraini illi promissum cst, ut subjicial coram eo
(Mich. v), id cst, prtcdicalores lcgis et Evangelii : genles et dorsa regum vertat: et nierito. Nam Medi
e! indngabunt Assur, hoc csl, Anlicbristum, in [ossa el Persse, mensuranles, sive mensurati, inlerpretan-
3"7 DE UNiVERSO LIBRI XXfl. — LIB. XII. 358
lur. Mensura, qua mensi sunt, remeticbatur eis. Me- A illicili amoris perlurbavit; et muros Hi$rusalem iit,
sopotamia Graecara etymologiam possidet, quod circuilu destruxit, cum intentionem orationis et vir-
duobusfluviisambialur. NamaborienteTigrimhabet, tutum studia, quae contra se valere novit, in despe-
ab occiduo Euphraten. Incipit autem a Septcntrione rantibus dissolvit, ne per spem venioe ad divina re-
inter montem Taurum et Caucasum, cujus a meridie currant auxilia, et correciioris vitse apprehendanl
sequitur Babylonia, deinde Chaldsea, novissime Ara- munimina : populumque in captivitate ducens, d»
bia Eudoemon. Mesopotamia,quse intcrpretalur ele- pauperibus tsrrse reliquit vinitores et agricolas, qni*
vata, unde Jacob duxit uxorem, significat genlilila- eos, qui utiles verbo et exemplo esse poterant, p/»
tem, unde Chrislus exquisivit sibi Ecclesiam sponsam, vilia captivans, stultis et hcbetibus coaimendat agri-
non habentem maculam ac rugam (Eph. v). Nam culturam, qualenus non vinum gratias spiritalis et
sicut Jacob, relicla domo, patria vel parenlibus, per- frumentum sanse doctrinac in vineis et agris popu-
rexit in regionem longinquam, ut acciperet sibi uxo- lorum fruclificel, sed spinae magis et tribuli vitio-
rem, non aliter Christus reliquit parentes scctin- rum excrescant. Babylon qtioque mundus aut Ronia
dum carnem, id est, populum Israeliticum, et pa- cst, ut in Apocalypsi Iegilur : Et Babylon magna ve-
tria-m, id est, Hierosolymam et omnes regiones nit in memoriam anle Dominum, dare calicemvini in-
Judseoc,et abiit in genles, accepitque sibi inde Eccle- BI dignationis irm ejus (Apoc. xvi). Et in lsaia : El erit
siam, ut implerelur quod dictum est : Vocabo non Babylonilla gloriosa in regnis, inclyta in superbia Chal-
plebemmeam,plebem meam,et non dilectam, dilectum dmorum, sicut subverlilDeus Sodomamel Gomorrham,
(Ose. n). Babylonioeregionis caput Babylon urbs est, non habitabilur usque in finem (Isa. xm). Et in Jcrc-
a qua etiam nuncupata est, tam nobilis, ut Chaldsea mia : Calix aureus Babylon in manu Domini inebriaus
et Assyria et Mesopotamia in ejus nomen aliquando omnem lerram, subito cecidit Babylon, et contrita esl
transierint. Hanc urbem primum Nenibroth gigas (Jer. LI). Arabia appellata, id est, sacra. Hoc enim
fundavit. Hanc Semiramis regina Assyriorum am- significat interpretata, eo quod sit regio thuriferos
pliavit murumque urbis bitumine et coclo latere fe- odores creans : hinc enim Groeci eudsemon, nostri
cit. Vocabulum autem sumpsil a confusione, eoquod beatam nominaverunt, in cujus saltibus et myrrha et
ibi confusoesint atque permixtoelingua: oedificantium cinnamum provenit. Ibi nascitur avis phcenix, sar-
turrim (Gen. xi). Babylonia, quae inlerprelatur con- donyx gemma, et iris, malochites et poederotesibi in-
fusio, in qua principatus erat Chaldaeorum,qui inveniuntur. Ipsa est Saba appellata a filio Chus, qui
terpretantur quasi dmmonia,vel quasi feroces, signi- nuncupatus est Saba. Haec autemangusto terroe tra-
ficat civitatem diaboli, in qua sempiterna confusio ctu ad Orientem versus Persicum sinum exlendi
est, et ubi dscmoniorum ferocitas in subversione lio- 'C tur, cujus septentrionalia Chalttea claudit, Occasum
minum apparet. ln qua regnavit Nabuchodonosor, sinus Arabieus. Arabia, quoe interprelalur humitis,
qui inlerpretatur prophelia lagunculm angustw, et sive campeslris, terrenam significal delectationem.
significal diabolum. Ipse enim vaslavit civitatcm Dei, Unde scriplum esl in psalmo : RegesArabum el Saba
et tcmplum incendit: quia sanclam Ecclesiam inse- dona adducent (Psal. LXXI).Arabum ponitur pro ho-
ctalur odiis, et homines, qui lemplum Dei fuerunt, minibus suavi et terrena se delectationc tractantibus.
incendio mundanae concupisccntioesubvertere cupit. Nam sicut illa palria diversis aromalibus sensum
Nam ita de eo legitur: Venil Nabuzardan princeps; variura mulcet, ita isti ad deloctationes mollissimas
extrcitus, servus regis Babijlonis, Hierusalem, et suc- illecebris saecularibus inviiantur. Beges ergo Arabioe
cendit domum Domini, et domum regis, et domosi sunt, qui blandimenta corporum rigidse subjiciunt
Hierusalem, omnemque domum combussit igni, et[ disciplinoe. Similiter Saba,unde Sabxi dicli sunt,
muros Hierusalem in circuitu destruxit omnes exerci- quamvis corporali deleclatione proevaleat,et jucundis
tus Chaldmorum, qui erat cum principe mililum : reli--" odoribus sit referta : suaviora tamen conversi
ej-is
quain aulem populi parlem, qui remanserat in civitale,, populi offerunt dona virtutum. Syriam Syrus quidam
el perfugas qui transfugerant ad regem Babylonis, ett perhibetur indigena suo vocabulo nuncupasse. Hsec
reliquum vulgus translulit Nabuzardan princeps mili-- ab oriente fluvio Euphrate, ab occasu mari nostro et
tiw,et reliqua (IV Reg. xxv). Venit Nabuzardan,, iEgyplo terminatur, habens a Septentrione Arme-
qui inlerpretatur ventilabrum, sive prophelia alienii niam, ct Cappadociam ; a meridie sinum Arabicum ;
judicri, et significat Antichristum, justo Dei judicioJ situs ejus porrectus in immensam Iongitudinem, in
super peccatores, princeps ulique exercilus regis Ba- lalo angustior. Syria enim significat superbiam gen-
bylonis Hierusalem intelligibilem, et succcndit dolium, quae saepiusaflligebat populum Dei. Unde scri-
mum Doinini, cum antiquus hoslis, qui et rex con- plum est (/// Reg. xx), quod Benadab rex
Syrioe
fusionis, et princeps omnium iniquorum est, tama congregaverit omnem exercitum suum, et triginta
malignorum spirituura, quam etiam impiorum homi- duos reges secum, et equos, et currus, et ascendens
num, plebem invadit fidelium, et domum regis, ett pugnabat conira Samariam, et obsidebat eam, et
domos Hierusalem, id est, rectores, et cos qui vi- rcliqua. Mysticc Bcnadab, hoslis Israel, significat
debantur in visione pacis manere, iiiflammalos cu- diaholum, omriium honorum inimicum, qui diversos
piditate subvertit, omnemque domum combussit it exercitus malignorum spirituum ad subvertendum
igni, cum uniuscujusque conscienliam per flammam n populum Dei contrahit. Sed pcr pueros principum
Isracl vincilur, cum per bonos auditores sanclorum A (Malth. xxiu), ipsam gentem exprimens,quoeinHie
doctorum, qui id, quod aure audiunt, factis iraple- rusalem, et in confinibus ejus habitat. Allegorice
re niluntur, iniquus hostis in fugara veititur : omnis- autem significat praesenlem Ecclesiara, de qua scri-
que suus exercitus a militibus Christi turbatur. Fu- ptum est : Hierusalem, qum adificalur ut civitas
git quoque Benedab rex Syrise in equo cum equiti- (Psal. cxxi). Tropologice autem significat fidelem
bus : nec non egressus rex Israel percussit equos et; animam, quoepura menle Dominum contemplalur:
currus, et percussit Syriam plaga magna. Quid est, juxta anagogcn ergo coelestem palriam, et san-
quod Benadab rex Syriae in equo cum equilibus fu- clorum angelorum atque hominum habitationem
geredesciibilur, nisi quod princeps omnium iniquo- in coelis, de qua dicit Apostolus : Hierusalem
rum, diabolus quoruni oeuli sublimes sunt, Syriai qum sursum esl, qum est maler nostra (Gal. iv).
enim interpretalur sublimis, in equo suse superbise' De qua Joannes Apostolus in Apocalypsi sua sufli-
confidens cum equitibus suis, scilicet omnihus su- cienter narrat, et slructurain ejus de lapidibus pre-
perbis, quia est caput super omnes filios superbise, tiosis, hoc est hominibus sanclis, myslice describit.
ab exercitu Chrisli, hoc est humilibus et Deum li- Samaria regio Palocslinseab oppido quodam nomen
mentibus superatus in fugam vertitur. Habet autem accepit quaevocabatur Samaria, civilas quondam re-
Syria in se provincias : Commagenam, Phoeniciam, B galis in Israel, quae nunc ab Augusti nomine Seba--
et Paloestinam, cujus pars esl Judoea absque Sarra- slia nuncupatur. Haecregio inter Judoeamet Galilaeam
cenis et Nabalhenis. Commagena prima provincia media jacet, incipiens a vico, cui nomen est Eleas,
Syrioe, a vocabulo Commagena:urbis nuncupala,quse deficiens in lerra Ararath : situs ejus natura consi-
quondam ibi metropolis habebatur : hujus est a Se- mili, nec ullo differens a Judsea. Samaria enim, cu-
ptentrione Armenia, ab ortu Mesopotamia, a meridie slodia interpretatur : inde nuncupata, quod trans-
Syria, ab Occasu mareMagnum.Phcenix Cadmifrater lalis decem tribubus a Chaldoeis alioe gentes ab cis
de Thebis Êgyptiorum in Syriam profectus apud Si- substituUn sunt, quseterram custodirent. Solent au-
gonem regnavil, eamque provinciam ex suo nomine tem Samarilani idololatrise imaginem sustinere. Ipsi
Phceniciam appellavit. Ipsa est [urbs] ubi est Ty- enim separati a populo Judoeorum simulacris multo-
rus, ad quam Esaias loquitur. Habet autem ab oriente rum animalium, id est.vaccis aureis animarum sua-
Arabiam, a meridie mare Rubrum. Paloestinoepro- rum decus addixerant. Possunt etiam in Samaritanis
vincia PhiHstim urbem melropolim habuit, quse nunc et hoeretiei accipi, qui videntur legis Dei notitiam
dicilur Ascalon, ex qua civitate omnis circa eam re- habere, sed errorum suorum simulacra non cessant
gio Paloeslina cst nuncupata. Hujus ab oriente mare " colore, et idco separati a populo Dei nullam pos-
Rubrum occurrit, a meridiano latere Judaea excipi- sunt communionem habere. Ituroea et Traconitis
lur, a septentrionali plaga Tyriorum finibus dividi- regio, cujus tetrarcha fuit Philippus, sicut in Evan-
lur, ac occasu Êgyptio liniite terminatur. Judaea gclio legimus. Traconitis autem dicilur lerra juxla
regio Paloeslinseex noraine Judae appellata, ex cujus dcserlum Arabiae, quod Boslrsejungitur. Ituroea Sy-
tribu reges habuil. Hsec prius Chanaan dicta a filio rum est, ct inlerprelatur montana. Galiloea regio
Cham, sive a decem Chananseorum gentibus, quibus Palaestinse,vocaia, quod gignat candidiores homines,
expulsis eamdem terram Judoei possederuut. Inilium quam Palaestina. Hoec aulem duplex est : superior
longitudinis ejus a vico Arfa usquc ad vicum Julia- ct infcrior, sibi lamen connexoe,Syriae et Phceniciae
dem porrigilur ; in quo Judseorum pariter ac Tyrio- adhocrentes. Terra carum opima et ferax et fructi-
rum communis habitalio est. Latiludo autem ejus a bus satis fecunda. Inlerpretatur autem Galiloca, rota,
nionte Libani usque ad Tibcriadis lacum exlenditur. sive transmigralio facla revelalio : quoe aliqu :ndo
In medio autem Judsesecivilas Hierosolyma est, quasi significat praesenlisvilsccursum, ut est illud in Evan-
umbilicus regionis et tolius terrse, variarum opum gelio, ubi de Salvatore diclum est: Reliquit Judmam,
dives, frugibus fertilis, aquis illustris, opima balsamis. et ilerum venit in Galilwam (Joan. iv). Quid est,
Unde secundum elemcntorumgratiamexislimaverunt ^. retiquit Judmam, nisi reliquit infidelitatcm iilorum
Judseieam promissam palribus terram fluentcm melle qui cum recipere noluerunt, et lapidem. quem aedi-
etlacte,cum hinc illis Deus resurrectionis proerogati- ficare debuerunt, reprobaverunt: el abiit per apo-
vam polliceretur. Judsei, confessores,interprelantur: stolos in Galilocam, id est, in volubililatem hujus
et Judsea interpretalur confessio.Mystice sanctaniEc- mundi, prxeipiens apostolis : Ite, doceteomnes gen-
clesiam significat: in qua Dominusrecta fide, pia contes, baplizanleseosin nomine Palris, et Filii, et Spi-
fessione et bonis operibus semper laudatur. Cujus ritus sancli (Maltk. xxvni). Quod autem Galiloea in
etiam typum Hierusalem, quseinterprelatur visiopa- transmigratione significet, ostendit illud, quod ange-
cis, tenet: quia ille inde conspicitur, qui est pax nostra lus ad monumentum Domini post resurrectionem
et fecil utraque unum (Ephes. n). Sed ct hoc notan- ejus mulieribus ait : Prmcedel vos in Galilmam; ibi
dum, quod et Hierusalem secundum historiam ipsa eum videbitis, ecce dixi vobis (Ibid.). Jam quippe Re-
est urbs, in qua Dominuscrucifixus est et sepultus, demptor nosler a passione ad resurrectionem, a
et resurrexit a morluis, ad quam Salvalor in Evan- morte ad vitam, a pcena ad gloriam, a corruptione
gelio ait: Hierusalem, Hierusalem, qum occidis pro- ad incorruptionem transmigraverat. Prius post re-
phelas, el lapidas eos qtti ad (c missi svnt, etc. surreciionem in Galiloea a discipulis vidclur, quia
5U DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XII. 342
resurrectionis ejus gloriam post lteli videbimus, si. A ptus, tribulatio coangustans : et significat vanum la-
modo a vitiis ad virlutum celsitudincm transmigra- borem, quem iniqui exercent in hoc mundo aesluan-
mus. Qui ergo nuntiatur in sepulcro, in transmi- tes per avaritiam, lucra soeculi sectando, et negotia
gratione ostendilur; quia is, qui in mortificatione mundi exercendo : ubi nunquam animabus suis re-
carnis agnoscitur, in transmigratione mentis vide- quiem invenient, sed de tribulatione hujus viloe in
lur. Secundum illud autem, quod Galiloea interpre- angnstiam pervenient sempiternam. Polcst aulem
lalur revelalio, non jam iti forma servi intelligendum Êgyptus mundum significare ad Deum conversum,
cst, sed illa, in qua oequalis est Patri, quam promi- ut in psalmo: Venient legati ex AZgypto(Psal. LXVII).
sit apud Joannem dilectoribus suis, cum diceret : Et in Isaia : In die illa erit atlare Domini in medio
El ego diligam eum, el oslendam me ipsum illi (Joan. terrm ASgypti.Clamabunt enim ad Dominum a facie
xiv); non ulique secundum id, quod jam videbant, tribulanlis, el mittel eis Salvatorem et propugnatorem
ct quod jam resurgens cum cicatricibus non solum qui liberet eos (Isa. xix). Item in malam partem in-
videndum, sed etiam tangendum postmodum oslen- telligilur, ut est illud Ezechiel : Cum dedero terram
dit; sed secundum illam ineffabilem lucem qum illu- /Egypii desolatam. Deseretur aulem terra a plenitu-
minat omnem hominem venientem in hunc mundum dine sua, quando percussero omnes kabitatores ejus
Item Amos dicit : /Egyplus in desola-
(Joan. i), secundum quam lucet in lenebris, et tene- B (Ezech. xxix).
brmeamnon comprehenderunt. Uluc nos praecessit, lionc erit el Idumma in deserlum perdilionis (Joel m).
unde ad nos veniens non reccssit, et quo nos prae- Scythia, sicut et Golhia a Magog, filio Japhet, fertur
cedens non deseruit. Illa erit revelalio, tanquam vera cognominata : cujus terra olim ingens fuit. Nam ab
in Galilsea, cum similes ei erimus. lbi eum videbimus orienle India, a scplenlrione per paludes Metocides
sicuti esl (/ Joan. m). lpsa erit etiambeatior trans- [Mseolides]inter Danubium et Oeeanum usque Gcr-
migralioex isto soeculoin illam seternitalem, si ejus maniae fines porrigebatur. Postea vero minor effecta
prsecepta sic amplectamur, ut ad ejus dexteram se- a dextra orientis parte, qua oceanus Syricus tendi-
gregari mereamur. Penlapolis regio in confinio Ara- tur usque ad mare Caspium, quod est ad occasum :
biae et Palaeslirê sita, dicta a quinque civitatibus dehinc a meridie usque ad Caucasi jugum deducta
impiorum, quoe ccelesti igne consumptoe sunt: terra est: cui subjacet Hyrcania ab occasu habens pariter
amplius ab Hierusalem olim uberrima, nunc autem multas gentes propter terrarum infecunditatem late
deserta atque exusta. Nam pro scelere incolarum de vagantes, ex quibus quaedamagros incolunt, qusedam
coelo descendit ignis, qui regionem illam in cineres portentosse ac truces carnibus humanis et eorum
seternos dissolvit; illic umbra qusedam el species in sanguine vivunt. Scythioe plures lerroe sunt locu-
favillis et arboribus ipsis eliam adhuc videtur. Na- C pleles, inhabilabiles tamen plures. Nam dum in ple-
scuntur enim ibi poma virentia sub tanta specie ma- risque locis auro et gemmis affluant, gryphorum im-
lurilatis, ul edendi desiderium gignant; si carpas, manitate acccssus hominum rarus est : smaragdis
fatiscunt, ac resolvuntur in cinerem, fumumque autem optimis hoec patria est. Cyaneus quoque lapis
exhalanl, quasi adhuc ardeant. Nam Penlapotis a et crystallus purissimus Sc'ythiacest. Habet el flu-
numero derivatum nomen, quasi quinque civilatum raina magna Oscorum, Fasiden alque Araxen. Scy -
regio. Quinque hsevero civitates in ea consitoesunt, thia enim, quse calore caret, et frigore semper dH-
hoc est, Sodoma, quae interpretalur pecus silens; rescit, illos significare potest, qui a calore Spiritus
Gomorra, cpuseinterprelalur populi timor, vel seditio; sancli extranei sunt, et sub illius rcgno consistunt,
Adama, quoe interpretalur humus, sivc terra, sive qui dixit : Ponam tkronum meum ad aquilonem, el
terrena : Seboim, quoe inlerpretatur caprearum , vel ero similis Altissimo (Isa. xiv); de quibus Christus
damularum, sive stalio ejus mare, vel stalio maris : ait: Abundavit iniquitas, rcfrigescel charitas mullo-
Segor, quse inlerpretalurj parva. Haec autem regio rum (Matlh. xxiv); quorum truculentia carnibus hu-
quia divino judicio propter scelera sua exusta est, manis vescitur, et eorum sanguine vivit, dum inno-
signilic.it eos, qui quinque sensibus corporis suis ab- n centes loederenon desislunt, et per avaritiam eorum
ulunlur in luxuria et voluptate lerrenarura rerum, rei necessarios sumptus in proprium quseslum conver-
suntseterni incendii.si noneispoanitentiaet correctio tunt. Illi autem, qui ex his in locuplete terra et ha-
perversorum moruin ante subvenerit. jEgyptus,quse bitabili degent, eos significant, qui dc errore genli-
prius /Eria diccbatur, ab vEgyplo Danai fratre lium et idololatria conversi ad terram Ecclesiae ve-
posiea ibi regnante nomen accepit. Hoecab oriente niunt, ibique sincera fide lucidi, et pretiosarum vir-
Syriaeac Rubro mari conjuncta, ab.occasu Libyam tutumgemmis semper virentes,coelesli conversalione
habet, a septenlrione raare Magnum, a meridievcro fulurse patrioe vivunt. Quorum, juxta Apostolum
introrsus recedit, perlendens usque ad Êlhiopes : (Phil. m), conversatio semper in coelisest: et in
regio coeli imbribus insueta, et pluviarum ignara. carne ambulantes non secundum carnem mililant,
Nilus solus eam circumfluens irrigat, et inundatione sed ea, quoesursum sunt, quaerunt, ubi et Christus
fecundat : unde et fcrax frugibus multam partem est, in dextera Dei sedens : et quae sursum sunt sa-
terrarum frumento alit, cseterorum quoque negotio- piunt, non quse super terram. Armenia nuncupata
rum adeo copiosa, ut impleat necessariis mercibus ab Armeno Jasonis Thessali comite, qui amisso rege
eliara Orbem terrarum. Interpretatur autem ^gy- Jasone et collecta mitltitudine ejus, quse passim va-
gabatur, Armeniam condidit etex suo nominenuncu- A septentrione pontum Euxinum habet, ab occasu Pro-
pavit. Sita est autem inler Taurum et Caucasum, a pontidem, a meridie iEgyptium mare. Habet pro-
Cappadacia usque ad Caspium inare protensa : vincias : Bithyniam, Phrygiam, Galatiam, Lydiam,
habens a septenlrione Ceraunios montes, e quibus Cariam, Pamphiliam, Isauriam', Lyciam. Habet au-
Tigris fluvius nascitur, et in cujus montibus arca post tem hoec in se vu civilates istas, hoc est, Ephesum,
dihivium sedjsse perhibetur. Interpretatur autemAra- Smyrnam, Pergamum, Thiatiram, Sardis, Philadel-
rath, Armenia, sive monsbellicatus. Ararath ipsa est phiam, Laodiciam. Interpretalur vero Asia etevala
Armenia. Siquidem in montibus Ararath arca post sive gradiens, Ecclesiam significans ad superna virtu-
diluvium sedisse perhibetur, et dicunlur ibidem usque lum gradibus proficientera : unde Joannes in Apoca-
hodie ejus manere vesligia. Meminit horum montium lypsi [scribit]prsenominatis septemEcclesiis.quaesunt
et Hieremias in visione contra Babylonera : Jose- in Asia. Nam Ephesus inlerpretatur volunlas sive con-
phus quoque in primo Antiquitatum »udaicarum silium meum : quod est Ecclesia voluntate et consi-
libro, saecularium IiUerarum hisloriam proferens : lio Dei electa. Smyrna interpretatur canticum eo-
€ Animadvertens, inquit, Noe lerram diluvio libera- rum, hocest, fidelium confessio. Pergamus inter-
tam, septem al.ios dies abire permisit; et universa pretalur dividens cornua eorum, id est, Ecclesia
animalia bestiasquepatentibusclauslris emitlens, ipse B hocrelicorum limores vel aeriarum poteslalum len-
cum sua prole egressus est, immolans Deo hoslias tameuta dissecans. Thialira intcrpretatur itlumi-
gandensque cum liberis. Hunc locum Armeni exitum nata , Ecclesia videlicet sole iuslitise illuminata.
vel egressuni vocant. Sjquidera ibi cnltores illarum Sardis interpretatur principium putchritudinis, hoc
regionum arcam primum sedisse testantur, et Iigno- est, Ecclesia Domini nostri Jesu Christi, qui est prin-
rum quaedamsuperesse monumenta arcae hujus et cipium pulchritudinis. Sed Philadelphia interprela-
diluvii omnes, qui barbaras scripsere historias, relur salvans, id est, Ecclesia proprios sal.vans popu-
cordantur, quorum est Berosus Chaldaeus, qui su- los. Laodicia, quae interprelalur tribus amabilis,
per diluvio referens hsec locutus est: t Dicitur hujus significat Ecclesiam, quse est amabilis Deo. Galatia
navis in Armenia propter monlem Carduenorum dicta a priscis Gallorura gentibus, a quibus exstitit
pars aliqua permanere, et quosdam bilumen ex ea occupata. Nam Galli in auxilium a rege Bithynioe
avellentes circumferre, quo uluntur vel maxime hi evocati regnum cum eo parta victoria diviserunt,
qui lustrantur et se expiant. > Sed et Hieronymus sicque deinde Gracis admixli, priraum Gallogrscci,
Êgyplius, qui antiquilates Phcenicum pulchro ser- nunc ex antiquo Gallorum nomine Galaloe dicunur,
moneconscripsit, et Naseas et mulli alii, Nicolaus et eorum regio Galatia nuncupatur. Intcrpretatur
quoque Damascenus in xxvn libro refert. Est in Ar- C autem Galatia, magnifica, sive translata : et merilo,
menia super Immadem mons nomine Beris, ad quem quia ab errore translata, in fidei virlute facta est ma-
multos in diluvio confugisse autumanl, ibique esse gnitica. Phrygia dicla a Phrygia jEsopi filia. Hsec
salvatos ; alios vero in arcae alveo supernatantes, ad et Dardania a Dardano Jovis filio dicta, de quo Ho,-
ejus verticem pervenisse, et usque ad mullas sctates merus ait:
ligna arcse monstrari solita : quos quidem ego pulo Quemprimumgenuit roelestiJupiter arce.
non esse alios, nisi eos, quos Moyses legifer Judoeo- Hic enim profectus de Corito civitate primus venit
ruminsuis voluminibusedidit. Myslice aulem Ararath in Phrygiam. Est autem regio Troadi superjecta, ab
sive Armenia mundi istius principatum vel populum aquilonis parte Galalise, a meridiana vicina est Ly-
gentium significare potest. Qui bene mons bellicatus caoniae, ab orienle Lydioe adhscret, ab occidente
dicitur, quia ab altitudine superbiaeet idololatrise er- Hellesponto mari terminatur. Hujus regio Troja est,
rore avulsus, sanctae se s.ubdit Ecclesise,quse es.t arca quamexsuonomineappellavitTros Trojanorum Rex,
Dei vivi : et omnium animanlium, hoe est, hominum Ganymedis Pater. Dusesunt aulem Phrygisc,major et
continet in se genera : et in celsitudine virtutum niinor. Major Phrygia Smyrnam habet; minor Phry-
consislcns devotionem futuram exspeclat i,n regno gia llium. Lycaonia Inlerpretatur autem Phry-
cselesti. Cappadociamurbs propria nominavit. Hsccin ^ gia scissio pectorum ; Lycaonia vero interprelatur
capile Syriae sita ab oriente Armeniam tangit: ab ad suscitandum- Lydia autem a Lydo regis fralre,
occasu Asiam minorem : ab aquilone mare Cimcri- qui in provincia remanserat, cognominala est. Con-
cum el Themiscirios campos, quos habuere Amazo- jungitur autcm ab occidenle minori Phrygise, abortu
nes : a meridie Taurum monlero, cui subjacel Cili- Smyrnam urbem habet, quam Meles fluvius cingit,
cia et Isauria usque ad Cilicum sinum, qui speclat cujus campos Pactolus et Hermus circumfluunt,
contra insulam Cyprum. Terra ejus anle alias nutrix arenis aureis ditissimi. Lydia autem interpretatur,
cquoruih. Halys amnis per eam fluit, qui quondam defecala. Isauria ex situ loci perhibelur cognominata,
Lydise regna disjunxit a Persis. Cappadocia aulem quod undique aperta aurarum flalibus pateat. Me-
jnterpretatur, manu redempta. Hsec quoque lypice tropolim urbem Selcuciam habet. Cilicia a cilice
signiGcare potcst sanctam Ecclesiam, quae Christi quodam noraen traxit,.qucm orlum Phcenice dicunt,
Domini nostri operatione apolestate diaboli redem- antiquioremque Jove fuisse asserunt. Plurima jacet
pta est. Asia minor ab oriente Cappadocia cingitur : campis, recipiens ab occiduoLyciara, a meridie mare
ah alii.s partibus untlique mari circumdalur, Nam a Issicum, a tergo montis Tauri juga. Hanc Cydnus
545 DE UNIVERSOLIBRl XXII. -- LIB. XII. 546
inlersecat, matrcm urbium habet Tharsum. In ea A noe. Philistiin enim interpretatur ruina duplex. Ge-
et Corycus oppidum est, unde crocum plurimum ct rara, ex cujus nomine Geralinea, vocatur rcgio
millibus xxv
optimum venit spiramine flagrantior [fragrantius], transdoromam procul ab Eleuteropoli,
et colore plus aureo. Interpretatur autem Cilicia ad meridiein. Erat autem olim terminus Chanansco-
cwtus aut luclus, vel assumplio, vel sonitus ejus. rum ad auslralem partem, et civilas metropolisPaloe-
lloec typice personam pcenitenlium geril, qui pec- stinoe.Scriplura commemorat fuisse eam interCades
cata sua quotidie in jejunio et oratione deplorant, et ct Sur, hoc est, inter duas solitudines, quarum una
a Domino veniam deprecantur. Lycia nuncupata, Êgypto jungitur, ad quam populus trans fretum
quod ab orienle adjuncla Ciliae [Cilicitc] sit. Nam Rubri maris pervenit. Altcra vcro Cades usque ad
habet ab orlu Ciliciam, ab occasu et meridie marc, Sarracenorum eremum extenditur. Interpreiatur
a seplenlrione Cariam. Ibi est mons Chimsera, qui no- autem Gerara ruminationem vidit, sive macherias.
cturnis oestibusignem exhalal, sicut in Sicilia Êlna, Gesse regio Êgypti, in qua habilavit Jacob cnm li-
ct Vesuvius in Campania. Inteipretalur aulem Lycia, beris suis. Gesse interpretatur, appropinquans ad-
lacrymans. Albus regio ldumseorum, quse nunc Ga- palpationi eorum, sive vicinitas. Idumsea rcgio Esau,
lsalene dicilur, vicina Petrae civitati. Amalcchites quse ex eo, quodilleEdom vocabatur, nomcnaccepit.
"
regio in deserto ad meridiem Judsese, lenens urbem Est autem circa urbem Petram, qusc nunc dicitur
Petram euntibus Ailam, cujus et Scriptura recorda- Gabalene. Jothcth regio principum Edom in eadera,
lur, dicens : Amalech liabilat in terra ad austrum de qua et supra diximus, Gabalene. Messe regio
(Num. xin); sed et juxta eum alius Chananoeusha- Indiae, in qua habitavcrunt filii Jectan filii Eber.
bitavit, qui et dimicavit contra filios Israel in de- Messe quippe interpretalur aqua rara, vcl eliilio.
6crlo, de quibus ilascribilur : Amelechautem et Cha- Theman rcgio principum Edom in terra Gebaletica,
nanmus habitant in valte (Num. xiv). Argob regio [a] Theman filio Elipham Esau sorlita vocabtilum,
regis Basan supra Jordanen in sorle dimidiae tribus sed usque hodie est villa, Theman nomine, distans
Manasse, el est usque hodie vicus circa Gerasa ur- ab urbe Petra v millibus, ubi el llomanorum mili-
bem Arabiae xv ab ea millibus distans contra occi- tum praesidium. Sed de quo loco Eliphas rex Thcma-
dentem.qui Arga appellatur, quod inlerpretatui noruni, unusquisque filiorum Ismael appcllabatur
Symmacbus, mensuram. Interpretatur autem Argob Theman. Scienduni autem, quod omnis auslralis
maledicia sublimilas. Et quae cst maledicta sublimi- regio Hebraice Theman dicilur. Interpretatur autem
tas, nisi fastussuperbiae, quseinlerprelalur anathcma Theman, auster, vel Africus. Cedar, de quo in Eze-
trislitisc? Ermon regio Hebrocorum est, quam obti- chiele principes Cedar leguntur : sed el ilieremias el
nuit Jesus. Hebraeusvero, quo praelcgenleScripturas C Isaias in visione Arabiac,hujus vocahuli recordantur.
didici, affirmat monlem Hermon Paneade imminere, Est atilem regio in eremo Sarracenorum, a filio
quam quondam tenuerunt Evaeiet Amorrsei, de quo Ismaclis Ccdar ita cognominata. Cedar aulcm inler-
nunc sestivsenives Tyrum ob delicias deferunlur. prelatur tenebrm, vel mmror. Gotha regio Assyrio-
Cene regio principum Idumoeorum inlerpretatur, rum ; Gotha interpretatur principium. Decapolis ,
possessio: Evila, ubi aurum purissiinum, quod He- sicut in Evangeliolegimus, deccm urbium regio est
braice dicitur Zaab, et gemmse pretiosissimoc, car- trans Jordanem circa Hippumel Pcllam elGadaram.
bunculus smaragdusque nascunlur. Est autem regio Falhures regio Êgypti juxta Ezechielem et Hiere-
£ul orientem vergens, quam circuit de Paradiso Phi- miam, in qua profugi habitaverc Judsei. Fathurcs
s.on egredicns, quem nostri mutato nomine Gangen vero interpretatur oris exploralio, sive buccetla lu-
vocant. Sed et unus de minoribus Noe Evila dictns minis, vel os turlnris. Gellam Sur regio allophylo-
csl, quem Josephus refert cum fralribus suis a flu- rum; porro Gella interprelatur migra vcl transmi-
mine Cofeneet regione Indiaeusque ad eum loctim, granli. Gessur regio alienigenarum in Syria : nan»
qni appellalur Hicira, possedisse. Sed et Ismael in Gessur interpretalur juxla lumen meum, vel appli-
solimdine Evila habilasse scribitur, quam sancta cans se lumini meo. Galiloeadicitur regio. Nam duoe
Scriptura ait esse in deserto Sur contra faciem jEgy- sunt Galilese,e quibus una Galiloeagenlium vocalur,
pli, et tendere usque ad terram Assyriorum. Inter- vicina finibus Tyrorum, ubi et Salomon xxv civita-
pretatur autem Evila dolens, sive parturiens. Ephra- tes donavitlliram regiTyri insorte iribusNepluhalim :
tha regio Belhlehem, civilas David, in qua natus est altera Galilseadicitur circa Tiberiadein, et siagniim
Christus. Est autcm in tribu Juda, licet plerique Genesareth in tribu Zabulon. lnterprelalur autem
male sesliment in tribti Benjamin juxta viam, ubi Galilaca volutabilis, aut transmigratio pcrpetriila ,
sepulta est Rachel, quinlo milliario ab Hierusalem, vel rota. Gamela regio Idumaeorum,pro qua Aquila
in eo loco, qui a LXX vocatur Hippodroinus, sicut le- et Symmachus inierpretantur vallem salis. Macha
gimus in libro Paralipomenon. Inlerpretatur autem regio regis Gessur, interpretatur Macha mollitus,
Ephratha, uberlas, sive pulverulenta. Elath regio sive confractus. Masagam regio Moabitarum, ul scri-
principum Edom, et civitas Esau in decimo a Pctra bit Hieremias. Masaga interpretalur requirenlem
miUiario contra orienlem. Inteiprelalur enim Elalh sive retinenlem. Misor regio Moab juxta Hieremiani,
ad solum, vcl solitarius, aut uiium. Philistim, quae iuterpretatur directa sive co.mpestrisvcl tribulatio.
nun.Cdicitur Ascalon, ct circa eam regio cst Palsesli- Masfath rcgio Moabitaniui, sicut in Uieremia legi-
347 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. si8
mus. Posita est anlem et supra in Isaia. Inlerpreta- A ludibus incipiens, inter Danubium et Oceanum se-
tur aulem Masfalh aquarum impetus habens tempora. ptentrionalem usque ad Germaniam porrigitur, quae
Maon regio Moabitarum juxta Hieremiam. Maon in- terra generaliter propter barbaras gentes, quibus
terpretatur habilaculum. Magedan , ad cujus fines inhabilatur, barbarica dicitur. Hujus pars una Alania
Matthseus evangelisla scribit Dominum pervenisse : est, quce ad Maeolidas paludes pertingit: post hanc
sed et Marcus ejusdem nominis recordatur, nunc Dacia,ubi elGothia; deinde Germania,ubiplurimam
aulem regio dicitur Magedana circa Gerasan. Ma- partem Suevi incoluerunt. Germania posl Scythiara
gedon enim interpretalur pomorum ejus, sive cwna- inferiorem a Danubio inter Rhenum fluvium Ocea-
cula ejns. Nebeoth regio, de qua scribit Isaias. Nara nuraque conclusa, cingitur a septentrione et occasu
Nebeoth interprelalur propketans. Ofyr est locus , Oceano, ab ortu vero Danubio, a meridie Rheno
unde (sicut in Regnorum libris legimus) aurum affc- flumine dirimitur; terra dives viriura, ac populis
rebatur Salomoni : fuit autem unus de posteris Eber, numerosis et immanibus. Unde et propter fecundi-
nomine Ofyr, ex cujus slirpe venienles a fluvio Co- tatem gignendorum populorum Germania est dicta.
fene usque ad regionem Indite, quse vocalur Hieria, Gignit aves Hyrcanias [Hercynia silva], quarura pennae
habitasse refert Josephus, a quo puto et regionem nocte perlucent. Bisontes quoque feras et uros alque
vocabulura consecutam. Ofyr aulem inlerpretatur B I alces parturit. Nutrit[Mitlil] et gemmas, crystallum et
ignominia. Reblatha regio est Babyloniorum, sive succinum. Callaicum quoque viridem, et ceraunium
urbs, quam nunc Antiochiara vocant. Reblatha vero candidum. Duoesunt autem Germania?,superior juxta
inlerpretatur mulla ista, sive multitudo. Saron, cu- septentrionalem Oceanum, inferior circa Rhenum.
jus et Isaias meminit, dicens : In paludes versus est Provincias autem, quas Danubius a barbarico ad Mc-
Saron (Isa. XXXIII).Usque ,'idpraeseiuemautem diem diterraneum mare secludit, prima esl Moesia,a mes-
regio inter monlera Thabor et stagnum Tiberiadis sium proventu vocata. Unde et eam veteres Cereris
appellalur : sed et Caesaria Palaestinoeusque ad oppi- horreum nuncupabant. Hoecautem ab Oriente ostiis
dura Joppe, omnis terra, quse cernitur, dicitur Sa- Danubii jungitur, ab Euro vero Thracise, a meridie
ronas. Interpretatur vero Saron princeps mmroris. Macedoniae,ab occasu Islrioe copulatur. Post Moesiam
Sefela, sicut scribit Isaias, pro qua Aquila campestrem, autem Pannonia est, inde Noricus ager frigidus et par-
Symraachus vallem interpretantur, usque hodie omnis cius fructuosus, post quem Rheticus frugibus ferax,
regiojuxta Eleulheropolim campcstris et plana, quoe qui excipitGal!iamBellicam[BeIgicamj. Thracise Thi-
vergil ad aquilonem et occidentem, Scfeladicitur. Tha- ras Japhet filius veniens nomen dedisse perhibetur :
lassarregio estSyrioe; Thalas«araulem interpretatur alii a soevitiaincolarum Thraciam appellalam dixerunt.
appensus princeps ; Êthiopum regio ab Indo flumine C *- Huic ab oriente Proponlis et urbs Conslantinopolis
consurgens juxla ./Egyptuni in Nilum et Oceanum in opposita est. A seplentrione verolslerobtenditur, a me-
meridie sub ipsa solis vicinitate jacet. Chanaan, ridie vero Êgaeomari adhocret, ab occasu Macedonia
filius Cham, obtinuit lerram a Sidone usque ad Ga- illi subjacet, cujus regionem olim diversi poptili [Bes-
jam, quam Judaci deinceps possederunt, ejeclis Cha- sorum populus], Massageloe,Sarmatse, Scythoeelalioe
nanseis. Intcrprelatur autem Chanaan motus eorum, plurimoe nationes incoluerunt. Ampla est enim, ideo-
vel negoliator, aut kumitis. Significat autem Chanaan que plurimas continuit gentes. Ehrum fluviumThracia
cupidos et avaros inlirmarum rerum et sectalores fundit, qui eliam gentes barbarorum plurimas langit.
ssecularium negotiorura, quos amovendos a suis se- Gracciaa Groecorege vocata, qui cunctam eain regio-
dibus constat, quia mundus transil et concupiscentia nein incoluit.AndromachadcPyrrhoMoIossuin gcnuit,
ejus (I Joan. n). Poutus regio multarum gentium a quo pars Epiri Molossia dicla est. Sunt auiem pro-
juxla mare Ponticum, quod Asiam, Europamque dis- vincioe Grsecioe septem, quarum priina ab occidente
terminat. Pontus vero interpretatur inclinans. Sa- Dalmalia, indeEpirus, inde Hellas,inde Thessalia,
ronas, quoe interpretalur campestris, regio est Pa- inde Macedonia, inde Achaia, et duaein mari, Crela et
lsestinseusque ad oppidum Joppe pcrtingens. Sarona T Cyclades. lllyricus autem generaliter oinnis Groecia
"
quoque interpretatur cantans tristitiam. Post Asiam est. Dalmaliam a Delmi, maxima ejusdem provinciae
pd Europam slylum vertimus. Europa quippe (ut civitale, traxisse nomen perhibetur; adhocrel autem
gentiles ferunt) Agenoris regis Libyoe fdia fuit quam ab oriente Macedoniac,a septentrione Mossise,ab oc-
Jupiler ab Africa raptam Crelam advexit, et partem casu Hislria terminatur, a nieridie vero Adrialico sinu
leriiam orbis ex ejus nomine appellavit. Iste est au- cluuditur. Epirus a Pyrrho Achillis filio cognominata,
tem Agenor Libyaefilius, ex qua Libya, id est Africa cujus pars Chaonia, qiue ante Molosia dicta est a Mo-
ferfur cognominata. Unde apparet prius Libyam ac- losso filio Pyrrhi, quem de Andromacha habuit; sed
cepisse vocabulum, pos.lea Europam, Europa autera postquam occisus estPyrrhusOreslis insidiis, Andro-
in tcrtiara parlcm orbis divisa incipit a flumine Ta- macham Helenus suscepit, tenuitquercgnum privigni,
liai, descendens ad occasum per seplenlrionalem qui successerat patri, a quo Molossia dicta est pars
Oceanum usque in fines Hispaniae : cujus pars orien- Epiri, quam Helenus postea a fratre Chaone, quem in
talis cl meridiana a Ponlo consurgens, lota mari venalu per ignorantiam dicitur occidisse, Chaoniam
magno conjungilur, et in insulis Gadis linitur. Prima noininavit, quasi ad solalium fratris exstincti. Hcllas
Europsc regio Scythja_ inferior, quse a Mocolidispa- dicta a rcgc Ilellene Deucalionis et Pyrrhse filio,'
549 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB, XII. 559
a quo et prius Groeci Hellenes nuncupati sunt. Ipsa A . ab Alpibus Apenninis est nuncupata, quibus ab Ilalia
est Attica terra, Acle prius dicla. Nam Cranous qui- secernitur: regio vcro fortis et solo laeta, duobus
dam Gracciaeindigena fuit, ex cujus filia, Attis no- satis acribus fiuviis, Drabo Saboque vallata. Conjun-
mine, Attica terra esl vocata : haecinter Macedoniam gitur autem cum Norico et Retia, habcntibus ab
et Achaiam media jacet, Arcadiae a septentrionali oriente Moesiam, ab euro lstriam, ab Africo vero
parte conjuncla. Ipsa est vera Graecia,ubi fuit Athenae Alpes Apenninas. Habet ab occasu Galliam Belgicam,
civitas, mater liberalium lilterarum, et philosopho- a septentrione Danubiifontem vel limitem, qui Ger-
rum nulrix, qua nihil habuit Graecia clarius atque maniam Galliamque secernit. Italia olim a Grsccis
nobilius. In ea est et Marathonius campus, opinione populis occupata, magna Graecia appellala, deinde a
qtiondain proelii cruentissimus. Helladis atileni duoe regis nomine Saturnia, raox et Latium dicta, eo quod
sunt provinciae,Boeotiaet Pelopohnesus. Boeotiaautem idem Saturnus, a Jove sedibus suis pulsus, ibi latue-
dicta hac ex causa. Dum Cadmus Agenoris filius rit. Postmodum ab Italo rege ihi regnante nuncupata
Europam sororem a Jove raplam ex proeceptogeni- csl. Cnjus situs longiludine amplius quam laliludine
toris qusereret, nec reperiret, patris iram formidans, a Circio in Eurum extenditur, a meridie Tyrrheno
confirmalo animo elegil exsilium. Nam bovis forte mari, ab aquilone Adriatico clauditur, ab occiduo
B
conspectocsecutus vestigia, amplexus est sedem, ubi Alpium jugis finitur: terra omnibus in rebus pul-
illa rccubuerat: sicque locum de nomine bovis Bceo- cherrima, soli ferlililale, pabuli ubertate gratissima.
tiam, ubi et Thebas urbem construxit, in qua olim llabet lacus, Benacumatque Lucrinum : fluvios, Eri-
civilia bella delonuerunt, et ubi nali sunt Apollo ct danum et Tiberim , et tepentcs fontibus Baias ;
Hercules major ille Thebanus. Eadem est Aonia gignit gemmas, syrtitem, lyncurium et corallium.
vocata a fonte quodam Apollini et musis consecralo, Boam quoque serpentem , lyncem feram et Dio-
qui in eadem Bosotia est. Peloponnesus vero secunda medeas aves. Italia autem et Hispania idcirco Hespe-
pars Helladis a Pelope regnata atque vocata. Thes- rioe dictae, quod GroeciHespero stella navigent cl in
salia a Thessalo rege cognominata, quoead meridia- Italiam et in Hispaniam. Quaehac ralione discernun-
nam plagam Macedoniseconjuncla est, cujus a tergo tur. Aut enim Ilesperiam solam dicis, et significas
Pieria est. Multa in Thessalia flumina et oppida, in- Italiam : aut addis ultimam, et significas Hispaniam,
ter quse proecipueThessalonica; ibi est et mons Par- quia in occidenlis est fine. Tuscia pars Italioe, Um-
nassus quondam Apollini consecralus. Thessalia briam vero (historiae narrant) eo quod tempore
palria Achillis, et origo Lapitharum fuit, de quibus aquosae cladis imbribus superfuerit, ob boc Um-
fertur, quod hi primo equos frenis domuerint. Unde briam Graececognominatam. Est cnim in jugisApen-
cenlauri dicti sunt. In Thcssalia primum solidi aurei nini montis sita, in parle Italiae juxta meridiem.
facti sunt, domandorum quoque equorum usus reper- Etruria pars Italioe dicla, quod ejus fines tendeban-
lus est. Macedoniaein exordio ab Emutio rege Ema- tur usque-ad ripam Tiberis quasi eleros oros.
thise nomcn crat, sed Macedo, Deucalionis maternus Nam eteros alter, oros finis vocalur. Romae cnim
nepos, postquam ibi accepit principalum, mutavit finis antca unam tantura Tiberis ripain tenebat. Alii
vocabulum Macedoniamquea suo nomine dixit. Est Elruriam dictam ab Etrusco principe ptitant. Ilem
aulem confinis ab oriente Êgeo mari, a meridie. ct Tyrrhema a Tyrrheno Lydii fratre, qui ex orienle
Acbaiae,ah occasu Dalmatise, a seplenlrione Moosiae. [sorte] cum populi parte de Moeonia venit ad Ita-
Patria Alexandri Magni, et regio aureisvenis argen- liam. Hoec est ct Tuscia, sed Tusciam dicere non
teisque opima, lapidem quem pseantidem vocant, ista debemus, quia nusquam legimus. Tuscia autem a
gignit; mons Olympus in ca est, qui excellenli ver- frequenlia sacrificii et thuris dicta est. Gallia a can-.
lice tantus attollitur, ul in cacumine cjus nec nubes dorepopuli nuncnpata. Gala enim Groece lac diciturt
nec venti senlianlur. Achaia ab Achoeorege el urbs Monteset rigor cocliab ea parte solis ardorem exclu-
et provincia appellata est. Ilaec pene insula est. Nam dunl. Quo fit, ut candor corporum non colorclur,
absque seplentrionali parte, qua Macedoniaejungitur, Hanc ab orientc Alpiuin juga tuentur, ab occasu
undique septa est mari. Ab oriente enira habet Mir- " Occanus includit, a meridie prscrupla Pyrcnsei, a.
Iheum mare, ab euro Crelicum, a meridie Ionium, septentrione Rheni fluenta atque Germania, cujus
ab Africo et occasu Cassiopas insulas, a sola septen- inilium Belgica finis. Aquilania cst regio gleba uberi
trionali parte Macedoniaevel Atlicae terrae adjungi- et pabulosa, et ad usum animantium apla, fluminibus
tur. Hujus caput est urbs Corinthus, Graecisedecus, quoque et fontibus irrigua, perfusa duobus magnis
Inachus est Achaioefluvius. Arcadia sinus Achaiaeest, Rheno et Rhodano fluviis. Belgis autem civilas est
ut platani folium, inter Ionium et Êgaeummarc ex- Gallise, a qua Belgica provincia dicta esl, Cisalpina,
posita, quam Arcas Jovis et Calislse filius, Pelasgis quia citra Alpes, vel (ransalpina, id est trans Alpes
in ditionem redactis, ex suo nomine Arcadiam contra septentrionem. Rhetia vero terra liieme atque
nuncupavit. lpsa est Sicyonia a Sicyone rege, a quo seslale vernat, sol ibi mitis, grata temperies, purus
et regnum Sicyoniorum estdictum. Habet aulemAr- aer et blandus : inde vocata, quod sit juxta Rlicnum.'
cadia fiyxium magnum Erimanlum, asbeston quoque Aquitania autem ab obliquis aquis Ligeri fluminis
lapidem, qui semel accensus nunquam exstinguitur; appellata, quia ex plurima parte lermiuus cjus est,
caudidissimaeetiam mcrulx ibi nascuntur. Pannoiija eamque penc in orbem cingit. Hispania prius ablben.
amne lberia nuncupata est. Postea ab Hispalo Hispa- A renascantur. Zeugis, ubi Carlhago magna, Ipsa est
nia cognominata est. Ipsa cst vera Hesperia ab Hespero et vera Africa inter Byzancium et Numidiam sita,
stella occidentali dicla : sila est autem inler Africam a septentrione mari Siculo juncla, et a meridie usque
et Galliam, a septentrione Pyrenseis montibus clausa, ad Getulorum regionem porrecla, cujus proxima
a reliquis parlibus undique niari conclusa, salubri- quaeque frugifera sunt, ulteriora autem besliis et
tate coeli oequalis, omniuin fructuum generibus fe- serpenlibus plena, alque onagris magnis in deserto
cunda, gemmarum mctallorumque copiis ditissima. vaganlibus. Getulia autem Africoe pars Mediterra-
Interfluunt eam flumina magna, Boelis, Minius, lberus nea est. Numidia ab incolis passim vagantibus sic
el Tagus, aurum trahens, ut Pactolus. Habet pro- vocata, quod nullam certam haberent sedem. Nam
vincias sex:Terram conensem [ Tarraconensem ], lingua eorura incertae sedes et vagse, Numidia dicun-
Carlhaginensem, Lusitaniam, Galleciam, Boeticam,et tur. Incipit autem a flumine Ampsaga, in Zeugi-
trans freta in regione AfricoeTingitaniam. Duaesunt tannm limilem desinit, habens ab orlu Syrtes mino-
Hispanise : citerior, quse in septentrionis plaga a res, a seplentrione mare, qUod inlendit Sardiniam,
Pyrenseo usque ad Carlhaginem porrigitur; ulterior, ab occasu Mauritaniain Silifensem, a meridie Êthio-
<|ii;e in meridiem a Celtiberis usque ad Gaditanum pum gentes:regio campis prsepinguis, ubi autem
frelum extenditur : citerior et ulterior dieta, quasi B silvcstris est, feras educat; ubi jugis ardua, equos
citra et ullra; sed circa, quasi citra lerras, et ullra, et onagros procreat. Eximio etiam marmore prsedi-
vel quod ultima, vcl quod non sit posl hanc ulkr, hoc tatur, quod Numidicum dicitur. Habet autera urbes
est alia lerra. Hoccde Europoc regionibus dicla suffi- prsecipuas,Hipponemregium et Rusicadam. Maurita-
ciant, nunc de partibus Africse brcviter dicamus. Li- nia vocala a colore populorum; Graeci enim nigrum
bya est dicla, quod inde Libs llat, hoc cst Africus : mauron vocant. Sicut enim Gallia a candore populi,
alii aiunt Epaphum Jovis friium, qui Memphim in ita Mauritania a nigro nomen sorlita esl. Cujus prima
jEgypto condidit, ex Cassiopa uxore procrcasse fdiam provincia Mauritania Sitifensis est, quoe Sitili ha-
Libyam, qua: postea in Africa regnum possedit, cujus bet oppidum, a quo et vocabulum traxisse regio per-
ex nomine terra est illaLibya appellala; Africam au- hibetur. Mauritania vero Csesariensis^coloiiia, Coesa-
tcm nominatam quidam inde cxistimant, quasi apri- ria civitas fuit, et nomen provincise ex ea dictum.
cam, quod sit aperta coelovel soli, etsine horrore fri- Ulrocque igitur provincise sibi conjunctoeab orienle
goris: aliidicunl Africam appellari abuno ex posteris Numidiam habent, a septenlricne mare Magnum, ab
Abrahae de Cethura, qui vocatus est Afer, de quo occasu flumen Malvam,a meridie montem Astrixim,
supra meminimus. Incipil autein a finibus jEgypti, qui discernit inter fecundam terram et arenas jacen-
C
pergens juxla meridiem per /Ethiopiam usque ad tes usque ad Oceanum. Mauritania Tingilana, a Tin-
Allantera inonlem, a septenlrionali vero parte Me- gi melropoli hujus provinciae civitate vocata est.
diterranco mari conjuncta clauditur, et.Gadilano Haec ultima Africse exsurgit a montibus septem,
frelo finilur, habens provincias Libyam Cyrenensem, habens ab oriente flumen Malvam,a scptenirione
Peiuapolim, Tripolim, Byzancium, Cartbaginem, Nu- fretum Gadilanum, ab occiduo oceanum Atlanlicum ,
inidiam, Mauritaniam Sitifensem, Mauritaniam Tin- a meridie Gaulalum gentes usque ad oceanum Hc-
gitanam, el circa solis ardorem Êlhiopiam. Libya sperium pererrantes, regio gignens fcrocissiraos dra-
Cyrenensis in parte Africoe prima est a Cyrene urbe cones etslruthiones, o.linieliara et elephantibusplena
melropoli, quaeest in ejus finibus nuncupata. Iluic ab fuit, quos sola nunc India parturit. Garamantis re-
orienle jEgyplus cst, ab occasu Syrles majores et gionis caput Garaman oppidura fuit. Est aulem inler
TrogIodyla>,a scptentrione mare Libycum, a meridie Cyrcnensem et jElhiopiam, ubi est fons, qui et calore
iEthiopia et barbarorum varise nalioncs et soliludines dici frigescit, et calet frigore noclis. jEthiopia dicla
inaccessibiles, quae etiam basiliscos scipcntes creant. a colore populorum, quos solis vicinitas torret. De-
Pentapolis Grocca lingua a quinque urbibus nuncu- niqtie vim sideris prodit color hominum. Est enim
pala, id est Cyrcne, Bercnice de Ceutria, Apollonia, ibi jugis seslus. Nam quidquid ejus est, sub meri-
Ptolomais, ex quibus Ptolomais et Bercnice a re- diano cardiue est, circa occiduum autem niontuosa
gibus nominala: sunt. Est autem Penlapolis Libyoe est, arenosa in medio, ad orientalem vero plagara
Cyreneiisi adjuncla et in ejus finibus depulata. Tri- deserta, cujus situs ab occiduo Altantis monlis ad
politanam quoque provinciam Groeci lingua sua si- orientem usque in jEgypli fincsporrigitur.A meridie
gnant de numero irium magnarum urbiuin, Oea, Sa- Oceano, a septcnlrionc Nilo flumine clauditur, pluri-
brate, Lepfis magnoe. Hsccbabet ab oriente Syries mas habens gentes divcrso vullu et monslruosa spe-
majores et Trogloriylas, a septenliione mare Adria- cicjiorribiles, feraruni quoque el serpentium rcfcrla
ticum, ab occasu Byzanlium, a meridie Getulos clGa- est multiludinc. lllicquippe rhinoceros bestia el camc-
ramantes usque ad oceanum /Ethiopictiiii pertendcn- lopardus, basiliscus, dracones ingenles, ex quorum
tes. Bysacena rcgio exduobusnobilissimisoppidis no- cerebro gemmse extrahuiitur; hyacinthus quoqueet
men sorlila est, ex quibus unum Adruinelus vocatur. chrysoprasusibi reperiuntur, cinnamomum illiccolli-
Iloecsub Tripoli est patens passuum ducenla millia vel gitur. Dusesunt autcm jEthiopioe,una circa ortura so-
Mauritania. Exlra tres au-
amplius, fccunda oleis, et glebis ita praepinguis, ut lis, altera circa occasum in
jccia ibi semina incieinenlo pene centesimo frugis lem parlcs orbis quarla pars trans Occanum iptcrior
a53 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XII. 554
in nicridie, quaea solis ardore incognita nobis csl, in A periuntur : ideo non credimus in lioc opcro neces-
cujus finibus Antipodas fabulose inhabitare proJun- sarium esse earum noiniua reperire posse. Attamen
tur. Proxima autem HispaniseMauritania est, deinde quaruradam earum hic ctymologias seciindum ma-
Numidia, inde Carlhaginensis, post quam Geiuliam jorum traditioncm poncre non piget, quia fortasse
accipimus, poslea jEthiopiam, inde loca exusta solis Iectori gratum est, si qttid inde in hoc opusculo nos
ardoribus. Sciendum sane quod qusedam provincix stro repcrierit diclatum, cum indc habeat materiam
primuin de nomine aucloris appellatoe erant, postca ad spiritalem intelligentiam earum signific.tionem
a provincia genti nomen est factum. Nam ab Italo transferendi, si alicubi ei opportunum visum fuerit.
ltalia, et rursus ab Italia Ilalus, el sic utimur ipso Chio insula ante Bithyniam, quam jam aliqui Chiam
nomine gentis, quomodo fuit ipsum nomen auctoris, appellaverunt. Gindus insula conlra Asiam : hsec
unde derivatum est nomen provincise. Ex quo accidit, interprclatur menlis excessus. Miciliaeinstila contra
cx uno homine nominare civitatem et rcgionem et Asiam a seplimo milliario. Haecinlcrprelaliir de in-
gentein. Provincioe autem ex causa vocabulum accc- firmilate, sive mandatum humilitalis. Samolhracia est
perunt. Principatus namque gcnlium qtiia ad rcges insula in Pathmo sinu. Britannia Oceani insula in-
alios pertinebant, cum in jus suutn Romani vinccncio terfuso mari a toto orbe divisa, a vocabulo suae gcn-
redegerunt, procul positas regiones provincias ap- B tis cognominala. Hxc adversa Galliarum parle ad
pellaverunt. Patria autem vocala, quod commttnis prospectum Ilispanix sita est. Circuitus ejus quadra-
sit omnium, qui in ea nati sunt. Tcrra autem signi- gies octies septnaginta quinque millia. Multa et ma-
fical (ut praediximus) elementum , terras vcro singu- gna flumina in ea, fonles calidi, melallorum larga
lasparlcs, ut Africa, Ilalia, eadem et loca. Nam Ioca et varia copia, gagates lapis ibi plurimus, et marga-
et tcrroe spalia in orbe terrarum multas in se conti- rilx. Thanalos insula Oceani fretoGallix a Biitannia
nent provincias : sicul corpore locus esl pars una separata, frumentariis campis et gleha uberrima.
multa in se continens membra, sicut et doinus multa Dicla autem Thanatos a morle serpentum, quos dum
in se habens cubicula, sic terroe et loca dicuntur spa- ipsa nesciat, asportata inde terra quoque genlium
tia, quorum partes sunt provinciae: sicul in Asia, Phry- vecta sit, angues illico perimit. Thyle ultiiua insula
gia, in Europa, Gallia, Rhetia , in Hispania , Baelica. Occani inter septentrionalem et occidentalcm plagam
Nam Asia locus est, provincia AsisePhrygia : Troja re- ultra Britanniam, a sole nomen hahens, quia in ea
gioPhrygiae, Uiumcivitas Trojae. Item regiones partes oestivum solslitium sol facit, ut quidam dicunl, et
suntprovinciarum,quasvuIgusconvenlus vocat, sicut nullus ultra eam tiies est, unde et pigrum el con-
inPhrygia Troja.siculin Gallicia,Canlabria,Asturia. cretuin est cjus mare. Orcades insuloc Oceani ullra
A rcctoribus aulem regio nuncupala est, cujus parles Briianniam positx, numero 55, quarnm 20 deserlac
terriloriasunt; territoriumautem vocatum, quasi tau- sunt, tredecim coluntur. Scolia, eadem et Ibcrnia,
rilorium tritumbobuset aralro. Antiqui enimsulco du- proxima Britannix insula, spalio lerrarum anguslior,
cto et possessionum et terriloriorum limites designa- sed situ fccundior. Hxc ab Africo in Borcam por-
banl. rigilur. Cujus partes priores Iberiam , et Canta-
CAPUT V. bricum oceanum intcndunt. Unde et lbernia dicta..
De insutis. Scotia autem, quod ab Scotorum gentibus colilur,
Insulse diclae, quod in salo sint, id est, in mari appellata. Illic nulla anguis, avis rara, apis nulla,
posilse, quoe in plurimis locis sacrae Scripturoe atit atleo ul advectos inde pulveres seu lapillos si quis
Ecclcsias Christi significant, aut specialitcr quoslibet aUIii sparseril inler alvearia, examina favos desc-
sanctos viros, qui tunduntur fluclibus persecutio- ranl.Gades insula in fineBxticx provinciae sila, quse
nuin , sed non destruunlur, quia a Dco proleguntur. dirimit Europam ab Africa, in qua Herculis columnx
Nam in psalterio scriptum est: Dominns regnavit, visunlur, et unde Tyrrheni maris faueibus occani
exsultel terra, Iwteniur insulm mullm (Psal. xcvi). sestus immillitur. Est auiem a conlinentil us tcriis
Regnante itaque Domino per lolum mundum dis- p. cenlum viginti passibus divisa, quam Tyrii, a Rttbro
positoe lseleutur Ecclesioc: quae merito insulis cora- profecli mari, occupantes, in lingua sua Gadir, id
paranlur, quia inundi fluctibus ainbitx circumla- est, sepem nominaverunl, pro eo quod circumscpla
tranlium perseculionum numerositale tunduntur : sit roari : nascilur in ea arbor similis palmx, cujus
sed sicut istse saevientibus fluctibus nesciunt Isedi, gummis infectum vitrum cerauniam gemmam red-
ita nec sanctse Ecclesise perturbationibus advcrsa- dil. Fortunatx insulx vocabulo suo significant om-
riorum probantur immunes : quin polius illos sttis nia ferre bona , quasi felices el bealx frucluum
caulibus frangunt, qui in eas undosis culminibtts ubertale. Suapte enim natnra pretiosarum poma
irruerunt. Et vide qnia dicit multm, non omncs, silvarum parluriunt, forluitis vitibtis juga collium
propter haereticas pravitates, qui erroiibus sttis vestiuntur, ad herbaru-m vicem messis cl olus vulgo
Ecclesiarum nomen imponunt. Itcm insula, plcbs est. Unde genlilium error el sxculariuin carmina poe-
Judaca, ut in Ezechiele : Fili hominis, loquere ad larum propter soli fecundilatem easdem esse paradi-
habitatores insutm (Ezcch. xxxix). Sunt quidcm plu- sum putavcrunt. Sitse sunl aulem in Oceano conlra
rimx insuloe propriis noininibus vocatx, sed paucis Ixvam Mauritanix, occiduo proxinix, et inler se in-
locis in Scripturis sacris eorum nomina posila rc- terjecto mari discrctse. Gorgades, insulx Ocea:ii, ob-
555 B. RABANI MAURlARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 556
versx promontorio quod vocalur Hesperuceras, quas A 1 tur excussio, vel prmstolalio. Cyclades insuloe anti-
incoluerunt Gorgones, feminx alitum pernicitalc, quitus Grxcix fuerunt, quas inde Cycladas autumant
hirsulo et aspero corpore, et ex his insulse cognomi- diclas, quod spatiis longioribus a Delo projectse in
natx. Distant autem a continenti terra bidui naviga- orbein, tamcn circa Delum sitx sint: nam orbem
lione. Hespeiadum insulx vocatx a civilate Hespe- cyclon Grxci loquuntur. Quidam vero non quod in
ride, qux fuit in fine Maurilanix. Sunt ultra Gorga- orbem digeslx, sed propter scopulos, qui circa eam-
dis sitx sub Allanticum littus in intimis maris si- dem sunt, diclas pulant Cycladas. Hx in Helles-
nibus, in quarum horlis fingunt fabulx draconem pontum inter ./Egxum ct Malxum mare conslituise
pervigilem aurea mala servantem : fertur enim esse circumdantur eliain pelago Myrloo. Sunt aulem om-
mare aestuarium , adeo undosis lateribus tortuo- nes numero 55 tenenles a septentrione in meridiem
sum, ut visentibus procul lapsus anguis imilelur. millia quingenta, ab oriente in occasummillia ducenta.
Chryse et Argyre insulx in Indico oceano silx, adeo Melropolis earum Rhodus. Delos insula in mcdio
fecutidx copia metallorum, ut plerique eas auream Cycladum sila, ct dicta Delos fertur, quod posl di-
superficicm et argenleam habere prodiderint: unde luvium, quod Ogygi lcmporibus nolatur, cum orbcm
et vocabula sortitx sunt. Taprobana insula Indix mullis mensibus conlinua nox inumbrasset, ante
subjaccns ad Eurum, cx qua oceanus Indicus incipit: E ] omnes lerras radiis solis illuminala est, sorlilaque
patens in longiludine octingentis septuaginta quin- ex eo nomen, quod prima manifeslala fuisset visibus.
que millibus passuum, in lalitudine sexcenlis viginti Nam delonGrxce manifestum. Dicitur enim et Ortygia
quinque millibus stadiorum. Scinditur anine inter- eo quod primuin ibi visx sunt coturnices aves, quas
fluo lota margarilis repleta et gemmis. Pars ejus Grxci ortygas vocant. In hac insula Latona enixa cst
bcsliis et elephantis repleta est, partem vero homi- Apollinem et Dianam. Delos autem et civilas dicilur
nes tenent. In hac insula dicunt in ur.o anno duas et insula. Rhodos insula Cycladum prima ab oriente,
esse xstates et duas hiemes, et bis floribus vernare, in qua rosx capitulum dicitur esse inventum dum
Tylos insula Indix ferens omni lempore folia. Huc ibi civitas conderetur : ex quo urbs et insula Rhodos
usque Oceani insulx. Item insulx, quoe ab Helles- est appellata. In hac urbe solis Colossus fuit acreus,
ponto usque ad Gades in mari Magno sunt consti- septuaginta cubilorum altiludine : fucrunl et alii
lutx. Cyprtts insula a civitale Cypro, qux in ea est, cenlum numero iu eadem insula colossi minores.
nomen accepit : ipsa est Paphos Veneri consccrata Tencdos insula, una ex Cycladibus, ad scptcntrionem
in Carpalhio mari, vicina Austro, famosa quondam sita, in qua olim civitas a Tene quodam condila
divitiis, et maxime xris : ibi enira prima bujtis me- cst, unde et nomcn itrbis iliius, vel potius insulx fuit.
talli invcntio et utilitas fuit. Hxc autem inlerpretatur C ' Nam Tenes isie infainalus, quod cum noverca sua
tristis aut mmror. Crcta Grxcix insula pars cst ver- concubuisset, ct fugiens in hanc insulam, vacuam
gens in Peloponnesum. Hxc primum a lemperic coelii culloribus oblinuil, unde el Tenedos dicta est. Sic
Macaronesum appellata est : deinde Crela dicta ai Cicero : Tenent ipsum cvjus ex ncmine Tenedos no-
Crete quodam indigcna, quem aiunt unum Cureiumi minatnr. Carpalhos insula, una ex Cycladibus, a rae-
fuisse, a quibus Jupiler ilii ahscondilus est et enu- ridie posita in jEgyptum, a qtia Carpalbium mare
trilus. Est autein insula Grxcix inter orlum et oc- appellatum est, vocata est propler celerem frucluum
casum longissimo tractu porrecla , a septentrione\ maluritalem. Est enim inler jEgyplum ct Rbodum.
Grxcioe xslibus, ab austro jEgypliis undis perfusa : Ex hac insula dicuntur el carpalhix naves magnx et
fuit autem quondam centum urbibus nohilis, unde! spatiosx. Cytherea insula, una ex Cjcladibus, a parte
el Hecatompolis dicla est. Prima eliain remis ct'. occidua sita, cujusPorphyris anlea nomen fuil. Cylhe-
sagittis claruit: prima lilteris jura finxit: equcstres« rca aulem vocala, quod ibi Venus sil orla. Icaria in-
turmas prima docuit : sludium musicum ab idxisi sula, una dc Cycladibus, qux Icario mari nomcn
dactylis in ea cocptum : capris copiosa, cervis egct: dedit. Ilxc inter Samum el Myconiumprocurrenti-
lupos et vulpes, aliaque ferarum noxia nusquam gibus saxis inhospitalis est, ct nullis sinibus portuosa.
gnit: serpens nullus ibi, nulla nocltia, ct si invehalur,, Dicitur auiem Icarum Cretensem ibi naufragio inte-
staiim emoritur. Larga est vitibus et arboribus. Dic- risse, et de exilu hominis imposilum nomcn loco.
tamnus herba in Creta nascitur, et alimus, qux ad- Naxos insula, ante Dionysias dicla, quasi Dionaxos,
inorsa diurnam famcm prohibet, phalangos auleini quod ferlilitate vilium vincat cxleras : esl auiem a
venenalos gignil, et lapidem, qui idxus daclylus dici- Delo dccem et oclo niillia passuum separata, ex qua
tur. Hujus autem vocabulum csl inter Syrum et Ilc- olim Jtipiler fcrtur adversus Tilanas fuisse profe-
brxum. Abydos insula in Europa super Hellespontumi ctus. Melos insula ex numcro Cycladum, una om-
posita, anguslo ct periculoso mari separata, ett nium insularum rolundissiraa, unde et nuncupala.
Abydos Grxce dicla, quod sit introilus Hellespoiitii Hisloria dicil cx Jasone nalura fuisse Philomeliim,
maris, in quo Xerxes ponlem ex navibus fecil, et ini el Plulum ex Philomelo Pareanlum genitum, qui de
Grxciam transiit. Coos insula adjacens provincise: suo nomine Paron insulam et oppidum
appellavit.
Atticx, in qua Hippocrales medicus natus est, qux: Prius autem Minoia, dcinde Paron dicla, de qua
(ut Varro tcstis cst) arte lanificii prima in oma- Virgilius : NiveamqueParon; gignit enim marraor
mento feminarum inclaruit. Hxc autem interprela- candidissimum, qnod Parium dicunt: miltil ct sar-
557 DE UNTVERSOLIBRI XXII. - LIB. XII. 358
dam lapidcra, marmoribus quidcm prxslanliorem,. A a navigantibusGrxcorum Ichnos appcllata cst: terra
et inter gemmas vilissimura. Chios insula Syra lingua patetin longiludine millia ccntum quadraginta, in la-
appellalur, eo quod maslix gignit. Syri enim masli- titudine quadraginta : in ea neque serpens gignitur,
cem Chios vocant. Samos insula est in mari jEgeo, neque lupus, sed solifuga tantum animal exiguum
ubi nata est Juno, ex qua fuit Sibylla Samia, et Py- hominibus perniciosum : venenum quoque ibi non
thagoras Samius, a quo Phitosophiw nomen inven- nascilur, nisi herba per scriptores phirimos et poe-
tum. In hac insula reperta prius fictilia vasa tradun- tas memorata,apiastro similis, qux hominibus rictus
tur, unde et vasa Samia appellata sunt. Sicilia a Si- conlrahit, et quasi ridenles inlerimit. Fontcs habet
cano rege Sicania cognominata esl : deinde a Siculo, Sardinia calidos, infirmis medelam prxbenles, furi-
Itali fratre, Sicilia. Prius autem Trinacriam diclam bus cxcitatem, si, sacrainenlo dato, oculos aquis
propter tria acra, id est, promontoria : Pelorum, ejus letigerint. Corsicx insulx exordium incolx Li-
Pachynum et Lilybxum. Trinacria enim Grxcum est. gures dederunt, appellantes cam cx nominc ducis.
Quod Laline triquetra, quasi in tres quadras divisa. Nam quxdam Corsa nomine, Ligur mulier curn
Hxc ab llalia exiguo freto discreta, Africum mare taurum ex grege, quem prope littora regcbal trans-
prospectans, terris frugifera, auro abundans, caver- natare solitum atqtie per inlervalla corpore aucto
nis tamen et fislulis penetrabilis, ventisque et sul- B remeare videret, cupiens scire incognita sibi pa-
fure plena, unde et ibi jElnx monlis incendia, in bula, taurum a cxteris digredientem usque ad insu-
cujus freto Scylla est et Charybdis, quibus navigia lam navigio persecuta est. Cujus regrcssu insulx
aul absorbentur aut colliduntur. Fuil autem quon- fcrtilitatera cognoscentes Ligures ralibus ibi profecti
dam patria Cyclopuin, et postea nutrix tyrannorum, sunt, eamque nomine mulieris auctoris cl ducis ap-
frugtim fertilis, ac primum terris oinnibus commissis pellaverunt. Hxc autcm insula Gixce Cyrnc dicitur
semlnibus aralro proscissa. Principem urbium Syra- a Cyrno, Herculis filio, habitata. De qua Virgilius :
cusa : habet, fontem Arethusam et Alphxumfluvium, Cyrnea taxos. Dividitur aulem a Sardinia viginti
magnorum generalorem equorum : in ea insula pri- millium freto, cincta Ligustici xquoris sinu ad pro-
mura est invenla comcedia. Achalen Iapidem ipsa spectum Ilalix. Est autem multis promontoriis an-
primum ex Achate flumine dedit : parturit el mare gulosa, gignens et lxtissima pabula , el lapitlem ,
ejus coralium : gignit et sales Agrigenlinos in igne quem Calhochiten Grxci vocant. Ebosus insula Hispa-
solubiles, crepitanles in aquis. Omnis ambitus ejus nix, dicta quod a Zanio non procul sit, quasi ebo-
claudilur sladiorum tribus millibus. Sallustius autcm zos. Nam septuaginta stadiis ab ea distat, cujus ter-
dicit ltalix conjunctam fuisse Siciliam, sed medium ram serpentes fugiunt. Huiccontraria est Colubraria,
spalium impetu maris divisum, et per angustiam ^1 qux fcela est anguibus. BalearesinsulxIIispanixdux
scissum. Tapsus insula sladiis deccm a Sicilia re- sunt:AphrosiadesetGymnasie, majoret minor. Unde
mota, jaccns et planior. Unde el nuncupata, de qua et eas vulgus Majoricam cl Minoricam nuncupavil. In
Yirgilius: Tapsumquejacentcm. jEolix, insulx Sicilix, his primum insulis inventx sunt fundx, quibus lapides
appellatx ab iEolo, Ippotx filio, quem poelx finxe- cniittuntur. Unde et Baleares dictx; ballein enim
runl regem fuisse venlorum : sed (ut Yarro dicil) re- Grxce emittere dicitur. Unde ballista, quasi missa,
ctor fuit istarum insularum • el quia ex earum ncbu-» et fundibulum. Virgilius : Balearis verbere fundm.
lis et fumo futuros prxdicebat flalus ventorum, ab CAPUT VI.
imperitis visus est venlos sua potestate retinuisse, De promontoriis.
./Eolix insulx et Vulcanx vocantur, quod et ipsx, Commune cst insulis, ut promineant. inde et loca
sicut jEtna, ardeant. Sunt autem novcm habentes earum promontoria dicunlur. Sic Salluslius de Sar-
propria nomina, quarum primam Liparus quidam dinia : « In orientem quam occidentem latior promi-
Liparem vocavit, qui eam ante jEoluni rexit: allera net. i Sigxum promonlorium Asix, ubi Hellesponlus
Hiera vocatur, quod sit collibus emincntissimis : apcrtius dilalalur. Dictum aulem Sigxum propler
reliqux vero, id est, Strongyle, Didyme, Ericusa,He- Herculis taciturnitatem : quia prohibitus hospilio a
phxslias, Phxnicusa, Evonimos, Ericodes, Phxnico- Laomedonte.Trojanorumrege, simulavil abscessum,
des,qux quoniam nocte ardent, /Eolix siveYulcanix et inde contra Trojam cum silentio venit, quod dici-
dicuntur: exhis quxdam ab initio non fuerunl,posica lur sige. Maleum, promontorium Grxcix, quod in-
in mari editxusque ad nuncpermanent. Sloechades trat in mare, et per millia quinquaginta protenditur,
insulx Massiliensium sexaginla millium spalio a con- uhi unda ila sxva est, ut persequi naviganles videa-
tinenli in fronle Narbonensis provincix, qua Rho- tur. Hoc autem promontorium a Maleo rege Argivo-
danus fluvius in mare exit. Diclx autem Grxce Slce- rum nomen accepit. Pelorum, promontorium Sicilix,
chades, quasi opere in ordinem stenl positx. Sardus respiciens aquiloncm, secundum Sallustium dictum a
Hercule procrealus cum magna multitudine a Libya gubernalore Hannibalis illic sepulto. Pachynum, pro-
profectus Sardiniam occupavit, el ex suo vocabulo montorium Sicilix austrum speclans, ab aeris cras-
insulx nomen dedit. Hxc in Africo mari facie vesti- situdine dictum; nam pacbus est pinguis et crassus :
gii humani in orientem quam occidentem Ialior pro- Austro cnim perflatur. Lilybxum, promontorium Sici-
minet fenne paribus lalerihus, qux in meridiem Iix, solis occasum intendens, vocatum ab ejusdem no-
et seplenlrioiiem vcrlunl, cx quo antc commercium minis civitale,quxibiestsita. Borion,promontorium
559 B. RABANIMAURI ARCIHEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 5b0
Numidix, vocatum ita, quodAquilonem intendat. Hip- A juxta allegoriam doclores sanclos figurare, qui pra>
ponem Rhegium postea dictum pro eoquodsil xquore sunt Ecclesiis Dei, et eos in persccutionum lluctibus
interruptum. CalpeHispanixpromontorium. Promon- roborant alque conforlant, ne procella lempestatum
toria enim, qux in insularum summitatibus consistunt, atque alluvione undarum obruantur.
eteis contra fluclus maris munimenprxstant, possunt
LIBER TERTUIS DECIMUS.
CAPUT PRIMUM. significat autem idolorum culturam et superbix fa

De monlibus. stum, quibus merilo analhema dicitur, quia a san-
Montes sunt tumores terrarum, allissimi dicti, ctis et fidelibus viris omnis communio et socielas
quod sint eminenles. Quidam autem ex propriis cau- ejus inlerdicitur, quando, juxla Apostolum , Nulla
sis vocati sunt, cx quibus nolandi sunt, qui opinione secietas est lucis ad tenebras, nec ulla est convenlio
maxime cclebrantur. Mons Caucasus ab India usque " Christi ad Belial (II Cor. vi). Catachryseia, id est, ad
ad Taurum porrectus pro genlium ac linguarum aura. Sunl autem montes auri fertiles in deserto pro-
varietale, quoquo versum vadit, diversis nominibus cul ex raansionibus a Corebjuxta quos Moyses Deu-
nuncupatur. Ubi autem ad orientem in excelsiorem teronomium scripsisse perhibetur, sed metallo xris
consurgit sublimitatem, pro nivium candore Cauca- fano, quotl nostro tempore corruit, montes venarnra
susnuncupatur. Namoricnlali lingua caucasum signi- auri plcnos esse vicinos xstimant. Choreb mons Dei
fical candidum , id est nivibus densissimis candican- in regione Madian juxta montem Sina super Arabiam
lem. Unde et eum Scythoc, qui eidem monli jungun- in deserlo, cui jungiturmons cl deserlum,Sarrace-
tur, Croacasim vocaverunt. Casim apud eos candor flarum, quod vocant Faran. Mihi videtur, quod du-
sive nix dicitur. Mons Taurus a plerisque idem vo- plici noraine idera mons nunc Sinai nunc Choreb
calur el Caucasus. Ararat mons Armenix, in qu» vocelur. Interpretalur autem Choreb calvus, vel sic-
arcam hislorici posl diluvium sedisse testanlur. Unde citas, vel solitudo, vel Sinai tentatio, vel rubrum et
el usque hodie ibidem lignorum vestigia ejus videa- amphora mea : ubi Moyses legem accepit, et mensu-
tur. Ararat intcrpretatur descendensa specula. MOMS ram vivcndi ex Domini mandato rudi populo scri-
Moabitarum, in quem adducit Balac filius Sephor Ba- psit : sed tcntalio perfidomm ibi non defuit, nec
laam divinum ad maledicendum Israel (Num. xxn), C sanguinis effusio penitus cessavit. Galaad mons ad
super verlicem qui propler vehemens prxruptum quem septimo dic profectionis echaris Jacob profu-
vocatur excisus, et imminet mari Mprtuo haud pro- gus vcnit. Est aulem ad tergum Phoenicis et Arabise
cul ab Arnone. Fogor etBethfogor mons Moabilarura c»llibus Libani copulatus, extcndilurque per deser-
ad quem Balaac rex adducil Balaam ariolum in su- tum : usque ad eum locum trans Jordanem habitavit
percilio Libiadis. Sed et alia villa Sodor haud procul qiwndam Seon rcx Amorrxorum. Cecidit autem su-
a Bclhleem cernilur, qux nunc Faor nuncupatur. pradictus mons in sortem filiorum Ruben et Gad et
Abarim mons, in quo mortuus est Moyses. Dicitur dimidix tribus Manasse. Sed et Jeremias loquilur :
aulem mons essc Nabau in terra Moab contra Hieri- Gaiaad tu miki initium Libani (Jer. xxn); a quo
cho super Jordanem in supercilio Fasga, ostenditur- raontfi et civitas in eo condila sorlita vocabulum cst
que ascendenlibus de Libiade in Herbum antiquo quam cepit de Amorrxorum manu Galaad filius Ma-
hodieque vocabulo juxta montem Fogor nomen pri- chir, filii Manasse. Galaad autem, qui inlerpretatur
stinum relinenlem, a quo circa einn regio usque acervus teslimoniiel transmigratio (es(imonti,significat
nunc vocatur Fasga. Abarim autem interpretatur, in sanctam Scripturam, in q-ia foedus et pactuni inter
transitu, quod significare potest finem legis : quoniam Deum et homines conslitulum legitur. Ibi etiam et
legis datur [legislator] Moyses ibi in monte virlulum reconciliatio huraani generis per Christum apud Do-
collocatus de hac vila transiit. Nec enim poterat pcr minum prxdicalur. Galaad mons in deserlo, ubi ca-
Moyscn populus Israeliticus transire Jordanem, et stra melati sunt filii Israel. Gebal mons in lerra re-
intrare in lerram repromissionis, sed per ducalum promissionis, ubi ad imperium Moysi allare constru-
Jcsu hoc faclum est, hoc est, Salvatoris noslri, qui ctum est. Sunt autem juxta Hiericho duo momes
de deserto istius mundi per Baplismi sacrameutum vicini conlra se invicem respicienles, e quibus uuus
fulelcs suos iiilroducit in terram vivenlium, et glo- Garizim, altcr Gebal dicitur. Porro Samaritani arbi-
riam regni coelcstis. Hermon nions Amorrxoruin, trantur hos duos monles juxta Neapolimesse, sed ve-
dc quo dictum cst, qucm Phoenicesvocant Sanior, ct hementer errant. Plurimum enim inter se dislant,
Amorrxus appellavit Sanir, dicilurque esse in vcr- nec possunt invicem benedicenlium sive maledicen-
tice ejus insigne templum, quod elhnicis cultui habe- tium inter se audiri voces : quod Scriptura comme-
tur, a rcgione Paneadis et Libani. Sed el terra filio- morat. Gebal inlerprefatur, vorago vetus : Garizim
rum Isracl trans Jordanem a solis ortu a prxrnpto mons, supei quem steterunt iniqui; nialedicta reso-
Arnonis usque ad montem Hermon extenditur. Hcr- nabant juxta supradiclum montera Gebal. Garizim
nioii aulem interpretalur, anathema, vel tristitia : interpretalur divisio sive prwcisio. Qui sunl ergo isti,
3fil DF. TlNIVttRSO I.IBRI XXII. — LIB. XIU. 502
qui incedunt juxta monlem Garizim, et qui incedunt A j rcl? Sed quia Gelboe inlerpretalur dccursus, per
juxta montem Gebal? llli itaque, qui in hoc Ioco Saul autem unctum cl mortuum rnors nostri Media-
iuxta iiiontein Garizim incedunt electi ad bcnedicen- toris cxprimilur : non immerito per Gelboe montes
dum, eos figuraliter indicant, qui non mctu pcenx, superba Jtidxorum corda signantur, qux dum in hu-
scd ccelestis promissionis amorc succcnsi, veniunt ad jus mundi desidcriis dcfluuut, in Christi, id est uncli,
salutem. Illi vero dimidii, qui juxla montem Gebal se morte miscuerunt, et quia in eis unctus rex cor-
incedunt, in quo maledictiones prolatx sunt, illos poraliter moritur, ipsi ab omni genere rorc sic-
indicant, qui non amore benedictionum vel promis- cantur.
sionum, sed futurorum suppliciorum limore com- Thabor et Hermon montes sunt Syrix provincisc,
plent qux in lege scripta sunt, ut perveniant ad quorum nomina ingentia sacramentaparluriunt. Tha-
salutem. Omnes autem circa arcam incedunt, qui ab bor enim dicitur veniens lumen : quod specialiter
Ecclesix sinu non recedunt : sed uobiliores esse illos adventum Domini Salvatoris significat, de quo di-
novimus, qui boni ipsius desiderio, xternx bcnedi- ctum est: Erat lumen verum, quod illuininat omnem
ctionis amore, quod bonum est agunt, quam illos, hominem venientem in hunc mundum (Joan. i). Her-
qui pro mali metu bonum sectantur. MonsOlivarum mon significat anathema ejus, id est diaboli, quam
ad orientem est Jerusalem, in quo discipulos erudie-. B J aChristianis Domino veniente suscepit. Dignum cnim
bat Jesus. Mons ergo istesignificat celsitudinem vir- fuit ut prxsenti lumine tenebrosus diabolus vinccre-
lutum et gratiarum spiritalium , qux dono Spiritusi tur. Isti crgo cxsultabunt in nomineDomini, sicut alibi
sancti distribuunlur fidelibus. fideles dicunt: Non nobis, Domine, non nobis, sed no-
Naban, quod hebraice dicitur Nabo, mons super mini tuo da gloriam (Psal. cxm). Libanus mons
Jordanem contra Hierichum in terra Moab, ubi Moy- Phoenicum altissimus, cujus meminerunt prophetoe,
ses mortuus est, et usque hodie ostenditur in sexlo, dictus a thure, quia ibi colligitur. Cujus ea pars,
milliario urbis Esbus contra orieutalem plagam. Na- quoe est super eum ad orientalem plagam respiciens,
ban ergo interpretalur, in conclusione, et significatt Antilibanusappellatur, idestcontraLibanum. Libanus
terminum legis, sicut etmors Moysi,quia secundum( potest significare sanctam Ecclesiam sacro baplis-
Apostolum finis legis Chrislus est ad justitiam omnii male a peccatis mundatam, et candore virtutuin dc-
credenti (Rom. x). albatam. Unde dicitur in psalmo : Saliabuntur omnia
Or mons, in quo mortuus est Aaron, juxta civita- ligna silvarum et cedri Libani, quas plantasti (Psal.
tem Petram, ubi usque ad prxsentem ostenditur ru- cin). Ligna silvarum plebes significaiUingentium po-
pes qua percussa Moyses aquas populo dedit. Or[• pulorum, qui Ecclesix catholicse de dumosis atque
aulem interpretatur iracundia, et merito, quia ibii C incullis nalionibus advenerunt. Hxc ligna indicant
propter dubitationem Moysi et Aaron in productionei homines utique mediocres, cedri autcm Libani de-
aqux de petra interdictum est eis ne introducerentt clarant nobiles ac potentes, qui in Immano gencre
filios Israel in terram repromissionis. tanquam cedri, eminere noscuntur. Libanus enim
Gaas mons in tribu Ephraim, in cujus septentrionalii interpretalur candidatio. Sxculi autcm htijtis poteslas
plaga sepultus est Jesus filius Nave, et usque hodie3 quxdam videiur essc festivitas, ubi diviles bomines
juxta vicum Thamnam sepulchrum ejus insigne mon- ac potentes excelsi alque proceri quasi in Libano
slratur. uioiite nascuntur, qui lamen ad veram religionem
Seir mons in terra Edom, in quo habitavit Esauj Domini munere pervenerunt. Sophim mons Ephraim
in regione Gebalena, qux, ex eo quod Esau pilosuss in lcco Ramathem. Sophim vero intcrpreialur spe-
esset et hispidus, Seir, hoc est pilosi, nomen acce- cula, sive scoputus, et significat culincn perfectionis.
pit. ln quibus locis ante habitavil Chorreus, quemn Unde legitur in Regum vir unus fuisse de Ramatha
interfecit Chodor Laomor. Meminit montis Scir ett Sophim de monte Ephraim, in alta scilicct contempla-
Isaias in visione Idumsex. Quid autem Seir, qui in- lione virlulum, ut a nullis subjacentibus et circum-
lerpretatur pilosus vel hispidus, significet, ille quiii latrantibus cogitationibus nienlis ejus sublimitas dc?
historiam Jacob et Esau legit et beneintelligit facilee " jiceretur vel unitas scinderetur.
dignoscere potest, quia Jacob simplex significat sim- !_ Sion mons est urbis Jerusalem in australi partc
plicitatem Ecclesix : Esau vero pilosus et bispiduss constitutus supereminens civitati. Unde et Sion in-
Judxos et hxrelicos setis vitiorum sordidos et feli- \, terpretatur speculum, sive speculatio : et significat
dos exprimit. sanctam Ecclesiam, qux corde puro et simpliei in-
Baal Hermon mons circa Libanum in finibus allo- tentione supernx pacis visione contemplatur et
ip-
phylorum. Gelboe montes alienigenarum in sextoo sum super omnia dominantem et regnantem inspicit
Iapide Ascitopolim. In quibus et vicus est grandis, quili Deum.
appellatur Gelbus. In his occubuit Saul et Jonathan,, Sina mons in regione Madian super Arabiam in
ob quod maledixit eis David diccns : Montes Gelboe, i, deserlo, de quo in Apostolo legitur : Sina mons cst
nec ros nec pluvia veniant super vos, etc. (// Reg. i.)) in Arabia, qui
conjunctus est ei quw nunc est Jer.u-
Quid ergo montes Gelboe Saul moriente deliquerunt,,, salem, et servit cum filiis suis (Gat. iv). Significat
quatenus in eis nec ros nec pluvia caderet : el abb autem synagogam Judxorum carnalcm obscrvaiiliam
omni eos viriditatis germine sentenlix sermo sicca- iegis tencntem,
quam prxdictus Apostolus conipara-
PATROL. GXI.
565 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGITNT.OPERUM PARS II. g6I
vit Agar ancillse Sarx. Sunt et alii montes insignes, A cceli atque astra sustentare videtur. Aliquando Do^
quorum uenlio lantum in hisloriis gentilium reperi- minum Salvatorem significat, aliquando sanclam Ec-
tur. Horuiu quippe nomina hic cum etymologiis eo- clesiam, aliquando apostolos et prophelas, sive san-
rum commemorari sufficiat. tos viros pro celsiludine virtutum. Et e contrario
Acroceraunii montes propter altitudinem et fulmi- aliquando superbos homines et tumidos in potentia
num ictus vocali sunt. Grxce enim ceraunos fulmen mundana regni dcsignat, aliquando hxreiicos, ali-
dicitur. Sunt autem inter Armeniam et Iberiam, in- quando vero ipsum diabolum. Mons enim Dominum
cipienles a portis Caspiis usque ad fontera Tigridis Salvatorem in prophelia significat, ubi ait : Erit in
fluvii. novisshnis'diebus prwparalus jnons domus Dominiin
Hyperborei montes Scythix dicti, quod supra, id verlice monlium, et elevabitur super colles, et ibunt
est, ultra eos flat Boreas. Riphxi montes in capite ad eum omnes gentes, et rcliqua (Isa. n). Monsaulem
Germanix sunt, a perpetuo venlorum flatu nomi- Ecclcsiam significat, ubi Propheta dicit in Psalmo :
nati. NamripheGrxce impetus et ormedicitur. Olym- Qui confidunt in Domino, sicul mons Sion, non com-
pus mons Macedonix nimium prxcelsus, ita ut sub movebuntur in mlernum (Psal. cxxiv). El itcrum :
illo nubes esse dicantur. De quo Yirgilius : Sicut ros, inquit, Hermon, quod descendi!in montem
NuhesexcessitOlympus. B Sion (Psal. cxxxn). Sion enim, qui interpretalur
Dictus autem Olympus, quasi ololampus, id est, speculatio, significat Ecclesiam (ut diximus) in quam
aburidantia divinx gratix dcscendit, et Deus quotidie
quasi ccelum. Hic mons Macedoniam dividlt a Thra-
cia. Athos mons Macedonix, et ipse allior nubibus, conlemplatur : quia Deus Deorum videbitur in Sion
ut in Lemno umbra (Psal. LXXXIII). Hermon Hebrxum nomen est montis
tantumque sublimis, ejiis per- ultra Jordanem fluvium
tendal, qux ab eo septuaginta sex millibus separatur. constituti, cujus interpreta-
Parnassus mons Thessalisejuxla Boeliam,qui gemino tio (sicuf supra dietum est) significat anathema. Ros
vertice est erectus in ccelum, hic in duo fiitditur ju- ergo montis islius nulriens peccatores, qui sub ana-
Ihematis excitatione jacuerunt, descendit in montem
ga, Cyrrham etNissam. Unde nuncupatur,eoquod in
versationis [conversionis] remedium,
singulis jugis colebaniur Apollo et Liber. ffxc juga a Sion, quandoad
duobus fratribus Citheron et Helicon appellantur. Dominolargiente, perveniunt. Sionenim significatEc-
Noui Helicon dictus ab Helicone fratre Cilheronis. clesiam calholicam, qux recipit gentes, qux erant
Apenninus mons appellatus, quasi Alpes Peeniiix : sub analhematis periculo constitutx. Nam montes
et ubi dicitur : Mon-
quia Hannibal veniens ad Italiam easdemAlpes ape- apostolos prophelas significant,
ruit. Unde et Yirgilius : r tes excelsi cercis (Psal. cui). Cefvi enim sunt fideles,
Alpesimmitlet apertas. qui vilia hujus sxculi, quasi spinas, bona conversa-
lione transiliunl et babitant in montibus, id est,
Has enim Hannibal post bella Hispanix aceto rupit.
Juvenalis : apostolis el propbetis, qui sanclis prxdicaiionibus
Et montem rupitaceto. suis in mundo solitla cacumina esse meruerunt. Item
vo- montes, sanctos viros sive libros divinos significant
Et inde loca ipsa, qux rupit, Appenninx Alpes in illo Psalmistx , quo ait : Levavi oculos meos ad
cautur. Mons jEtna ex igne et sulphure dictus, unde
Conslat autem ab ea Eu- montes, unde veniel auxilium miki (Psal. cxx). Hoc
etgehenna. parte, qua si spiritaliter inquiras , omnino prolicuum est, ut
rus et Africus flat, habere speluncas plenas sul-
oculos cordis sui sive ad sanctos viros, sive ad libros
phuris, et usque ad mare deduclas, qux speluncx
ventum divinos, sive ad suWimes angelos credatur elevasse,
recipientes in se fluctus, creant, qui agitalus et firmitate sua vere montes sunt.
Unde est videtur inqui magnitudine
ignem creat ex sulphure. quod Unde etiam competens sustinebatur auxilium. Mons
cendium. est popuhis-Judxorum, de quo in Daniele : Abscisus
Pyrenxus el ipse a crebris fulminum ignibus nun-
est lapis sine manibus (Dan. n), id est, Christus abs-
cupatus : Grxce enim ignis pyr vocatur. Iste cst,
de industria ]r. que virili semine conceptus, et fide sua replevit
qui intcr Galliam atque Hispaniam quasi universum orbem lerrarum. In conlrariam vero par-
munimentum interjacet. tera monlis significalionem trahunl. Unde scriptum
Solorius a singularitale dicitur, quod omnibus est : Monles sicut cera fluxerunt a facie Domini
Hispanix montibus solus altior videatur.
mons in ultimis finibus diri- (Psal. xcvi). Hic montes significaut honiines, qui et
Calpe Oceani, qui sxculi altitudines appelunt et insensata super-
mit Europam ab Africa, quam Atlantis finem esse stitionehujus durescunt. His mirabiliter comparata est
dicunt. De quo Lucanus :
cera liquescens : quoniara tanto facilius in pceniten-
HesperiamCalpen, summumqueimplevitAllantem. tiam defluunt quanto se duritia immobites esse cre-
Allas frater Promelhei.fuitel rex Africx, a quo aslro- didcrunl. Monles, divites et potestates sxculi hujus,
logise artem prius dicunt excogitatam, ideoque di- ut in Job pro diabolo dicilur : Huic montes herbas
ctus est suslinuisse ccelum. Ab eruditione igitur dis- ferunt (Job. XL); quod est vitia carnis. Monsdiabo-
ciplinx, et scientia coeli nomen ejus in inontem lus propter lumorem, ut in Isaia : Levate signum su-
Africx derivalum cst, qui nimc Atlas cognomina- per monlem caliginosum (Isa. XIII).Et in Jeremia :
tur, qui propter altitudineni suam quasi inachinain Ecce ego ad te, mons pestifer (Jer. LI). Mons, dognia
305 DE UNIVERSO LIBRI XXR\ — Lffi. XIII. 3CC
haereticorum, ut in Propheta ex persona Ecclesix :. A abundant frumento, id est, doctrina spiritali et ope
In Dpmino confido, quomodo dicitis animm mem : virtutum, sicut ille publicanus, qui nec oculos aude-
Transmigra in montem sicut passer (Psal. x) ? Montes, bat ad coelum erigere, nec aliqua meritorum prx-
dxmones vel hxretici, sive Judxorum scribx. In Je- sumptione confidere (Luc. xvm), abundavit fru-
reniia : Date Domino Deo vestro gloriam, antequam niento. Nam quia humilis convallis fuit, ereclus est,
offendant pedes vestri ad montes caliginosos (Jer. xui). quia, prxstante Domino, seipsum dejecit. Item in aliam
Et in psalmo : Usque ad [Neque a] desertis monlibus parlem vallis ponitur, ut est illud prophetx : Vallis
(Psal. LXXIV).Monles duo, qui in Zacharia xrei de- filiorum Ennon (Jer. xix), in quo pcena gehennse
scribuntur (Zack. vi), duo Testamenta legis",de quo- exprimitur. Valles hxretici vel Judsei sive peccato-
ruin medio quadriga Domini, id est, quatuor evange- res de Ecclesise sublimitate cadentes, ut in Isaia:
liorum prxdicatio procedit. Hxreticos ergo significant Vatlem filim Sion (Isa. x). Et alibi: vatlem filiorum
niontes, ubi dicitur : Nequando offendant pedes vestri Ennon (Jer. xix). Vallis humiles corde significat, de
ad montes caliginosos (Jer. xm). Monet enim nos Pro- quo in Cantico canticorum vox Christi loquitur di-
phcta, ut caveamus, ne forte gressus operum nostro- cens : Ego flos campi (Cant. u), id est, decus
rum in superba doctrina hxreticorum offendentes in mundi: et lilium convallium, gloria videlicet hu-
caliginem errorum cadant. Diabolum vero significat B milium.
mons, ubi in Apocalypsi scriptum est (Apoc. vm) : CAPUTIV.
quod mons magnus missus sit in stagnum ignis ar- De campis.
dentis et sulphuris : quia contumacia dfaboli xterna
gehenna damnatur. Fundamenta montium, spes su- Campus est temrum planities. Dictus autem cam-
brevis sit pedibus, nec erectus ut monles,
perborum. In psalmo : Et fundamtnta montium con- pus, quod
turbata sunl (Psal. xvn). sed patens et spatio suo porrectus et jacens. Unde et
Grxce pedion dicitur. Sumpsit autem nomen ex
CAPUT II.
De collibus. Grxca etymologia/Camai enim Grxce breve dicunt.
Colles sunt prxeminentiora juga montium, quasi Solum esl omne quod sustinet, a soliditate dicluiu
colla. Juga autem montium ex eo appellala sunt, scilicet. In camporum ergo nomine aliquando Scri-
quod propinquitate junguntur. Tumulus est quasi pturx divinx exprimuntur, eo quod pactum [pa-
tumens tellus.. Item tumulus terra congesta, ubi nulla stum] congruentem fidelibus animabus prsebeant, ut
memoria est. Colles enim significant bonos homines est illud in Psalmo : Et campi tui replebuntur uber-
minoris meriti quam montes. Sunt autem medio- tate(Psal. LXIV).Aliquando veroxqualilatem etpla-
eres ex qualitate tractantes, qui tamen Dominum C ciditatem morum designat, ut illud Psalmislse:
honis operibus laudant, ut Propheta teslatur dicens: Gaudebunt campi et omnia qum in eis sunl (Psal.
Montes et colles cantabant coram Deo laudem (Psal. xcv). Campos hic similiter in bono debemus acci-
CXLVIII). Item in aliam partem collis ponitur, ut est pere : quia illa plena dicimus, qux pulcberrinia
illud in Evangelio : Omnis mons et coilis humiliabi- xqualitate tenduntur. Campos ergo dicit viros justi-
tur (Luc. m). Juga autem montium sanctis merito lix Iaude pollentes, non superbia tumidos, non aspe-
comparantur, qui fraterna charitate invicem juncti ros iracundia, sed mansueta lenitale planissimos.
copulantur, et socialiter viventes omne divorlium Campus intelligitur mundus, eo quod sit patens, de
schismatis spernunt. quo Habacuc propheta dicit: Exiit verbum, id est,
CAPUT III. Filius Dei, et misit se in campum. Et in Psalmo scri-
De vallibus. ptum est: Sicut posuit in JEgyplo signa sua, et pro-
Yalles sunt humilia loca, quasi vulsa hino [humo] digia sua in campo Taneos. Taneos enim civitas
etcouvalles depressa loca terrarum inter montes. est jEgypti, ubi facta siint prodigia, quse leguntur.
Sunt propria noraina vallium : ut Aialon vallis atque Signa utique fuerunt in jEgypto duris cordibus quasi
prxruptum, supra quam orante quondam Jesu Iuria D characteris impressa vestigia. Prodigia vero quasi
stetit juxta villam, qux usque nunc Aialon dicitur porro dicentia, id est, qux prxfigurabuntur esse
contra Orientem Bethelis, tribus ab ea millibus di- ventura. Omnes enim illx plagx ad aliquam signifi-
stans procul Agaba et Rama Saulis urbibus. Porro canliam priscis temporibus contigerunt. Merito ergo
Hebrsei affirmant Aialon vicum esse juxta Nicopolim signa et prodigia sunt appellata, qux in jEgypto
in secundo lapide pergentibus Heliam. Coelaslitano- facta monstrantur. Taneos, humile mandatum dixi-
rum, id est vallis gigantum, adversus quos prxlia- mus interpretari, quod in isto sxculo necessarium
tus est David. Codas, id est vallis Josaphat, inter nobis ac salutare cognoscitur : ubi humiles ac pro-
Jerusalem et montem Oliveti: lege prophetam Joel. strati esse debemus, qui venix semper suffragia
Rafaim vallis Allophylorum ad septentrionalem pla- postulamus. In contrariam vero partem campus ac-
gam Jerusalem. Vallis significat contritionem cordis, cipitur, quando luxum volupfatum et disciplinx
et humilitatera, ut est illud in Psalmo : Convalles laxamentum significat : quia arcta via est, qum du-
abundabunt frumento (Psal. LXIV).Convalles popu- cit ad vitam; lata via et spatiosa, qwe ducit ad
los sigaificant humiles : quia nihil bis humilius, quse mortem (Matlh. vnj.
in quadam concavitate descendunt. Isti ergo humiles
367 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 5G8
CAPUT V. A rum viain interpretati sunt, ubi ndvcrsum Chana-
De saltibus. nxum qui ab austro contra Israel c-ruperat, in soli-
Saltus suiil vasta et silvestria loca, ubi arbores tudine dimicatur. Areopoleos, in quo et iuilitum ex
exsiliuntin altum. Saltus vel silva myslice bignificat omni parte prxsidia distributa plcnum sanguinis et
sterilitatem genlium. Unde est illud Psalmistx : formidinis testantur ingressum. Hic quondam Moa-
Tunc exsultabunt omnia tigna silvarum ante faciem bitarum fuit, el postea Seon rex Amorrhxorum jure
Domini, quomodo venit (Psal. xcxv). Ligna silvarum belli eum obtinuit : sed et terra filiorum Israel
per se amaros et steriles inferunt fructus : sed cum trans Jordanem incipiens ab Arnonc usque ad mon-
fuerint insita, dulcissima ubcrlale pinguescunt. Sic tem Hermon et Libanum extendilur. Ar Iocus vcl
gcnles, qux prius fuerant vclut ligna silvarum, ad oppidum Arnon, quod a 70 Interpretibus per ex-
culturani fructiferam productx, ante faciem Domini tensam vocalemEr dicitur. Ar vero dicitur suscitavit,
niagno sunt gaudio lxtaturx. Sed cum dicit, omnia vel vigilia. jEsinion locus dcserti, denique et ipsum
litjna, illam partem vult intelligi, qux inseri bonis vocabulum incultam lerram desertamque significat.
operibus potuit ac mutari. Saltus populus Ecclesix, Araboth Moab, ubi sxculo [Forte, sedulo] numcratus
ut in prophela : Qui habitant in deserto, securi dor- est populus, quod Aquila interpretatur kumilia sive
mient in saltibus (Ezech. xxxiv). Saltus agri meri- JJ wqualia Moab. Abclsathim locus in deserto ad meri-
diani populus Judxorum, ut in Ezechicl propheta diem Moabitarum, et interprctatur luctus lillorum vel
dicitur ad saltum agri meridiani: Ecce ego succen- riparum. Beniacan in deserto castra filiorum lsrael.
dam ignem vitm [in te], et devorabit omne lignum vi- Benacham enim interpretalur filius necessitalis. Bc-
ride, et omne lignum arictum (Ezech. xx). roth filiorum Jachim in deserlo locus, in quo obiit
Aaron et ostendilur usque hodie in decimo lapide
CAPUT VI. urbis Petrx monlis Urlice. Beroch aulem interpre-
De locis: tatur, puiei. Bonos, hoc est collis prxputiorum, locus
Hepcriunlur in divinis libris nomina locorum, in Galgalis, ubi circumcidit Jesus populum Israel iu
qux etiam sine significatione mystica non sunt: sed secundo ab Jericho lapide, et ostenduntur usque
nos de bis omnibus, quid typice significent, enar- hodie saxa, qux de Jordane illuc translata Scriptur?
rare longum esse arbitramur : ideo noniina ipsorum commemorat. Bethdago, locus in quo dux tribus Za
tantunimodo ponentes cum expositione historica, bulon et Issachar habcnt confinia. Bethago quoque
cxlerum mysterium earumdem prudenti lectori ad interpretalur domus festivilatis eorum. Chaspi, ub'
investigandum relinquimus. jEnam euntibus Tham- geminos Judx filios Thamar edidit: ostenditur au
nam nunc desertus est locus, et proximus Thamnx C tem nunc locus dcsertus juxta Adollam in finibu.<
vico grandi, qui situs est inter Heliam, ct in Ospo- Eleutheropoleos. Chaspi enim interpretatur calio
lim est, Et fons in supra dicto Ena loco. Undc et immensi, sive immola milti. De hoc quippe in librif
Ena, id est, fons nomen accepit, in quo stans ido- bebraicarum quxstionum pleniiis disputatum est
lum maxima illius regionis veneratione colitur. Emechachor, quod interpretatur, vallis Achor, ir
Porro Hcbrxi affirmant Enam non locum significare est, tumulus atque turbarum, ubi Achan lapidibus
sed bivium, ubi ccrlo inluiiu neccssarium sit ad oppressus est, eo quod quxdam de anathemale sus-
unam c duabus viis eligendam. Enam cliam intcr- tulisset. Est autem locus juxta Jericho, haud pro
pretalur cor eorttm. Arcatat locus trans Jordanem, cul a Galgalis. Male ergo quidam putant valleir
in quo planxcrnnt quondani Jacob, tcrlio ab Jeri- Acbior a nomine ejus, qui lapitlatus est, nuncupa
ciio iapide, dnobus millibus ab Jordane, qui nunc tain : cuni illc Acheon diclus sit, el non Acbior sivc
vocatur Betbagla, quod interprelalur, loco gyri: eo Achar. Fanuel locus, in quo Jacob lota nocte col
quod ibi more piangentium circiiniierint in funere luctans Israclis vocabulum meruit, juxta lorrcnien
Jacob. jElim castra filiorum lsrael, ct locus iu dc- Jacob. Fanuel autcm interprclatur, facies Dci, al
swto, iu quo undecim fontcs, ct 70 palmarum arbo- eo quod ibi Doininum viderit. Golgolque et Galgal
res Moyses de mari Rubro exiens reperit. Nam Elim D juxla quem montes esse scribuniur Garizim ct Ge
inlerpretatur arietes forlcs, ut in Exodo legitur : Et bal. Galgal autem Iocus cst juxta Jericho. Erran
venerunt ftlii Israel, ubi erant duodechn fontes(Exod. igitur Samaritani, qui juxta NeapoUm Garizim e
xv), id esl apostolorum doctrina. JEIUSin descrto, Gebal montes oslendere volunt, cum illos juxta Gal
ubi filii Isracl caslranictati suiil. JEIIIS quoque gal esse Scriptura tesletur. Galgal autem interpre
interpreiatur fcrmenla, sive commisce. Aseroth tatur, revelalio. Golathmaim locus, qui interprela
pars eremi, ubi Maria ct Aaron contra Moysen tur, possessioaquw. Goliath locus juxla Jordanem ir
locuti sunt (Num. xn). Habitaverunt quondam Hevxi tribu Bcnjamin, ubi altare Domino constituerun'
Aseroth usque ad urbem Gazam. Yerum hxc loca filii Ruben (Jos. xxn). Goliath enim interprctatui
nonAserolh sedAserim appellari Hebrxi putant. Ase- revelatio sive transmigratio. Iroth locus deserti, ac
roth enim inlerpretatur alria, vel vestibula. Ase- quem venerunt filii Israel mare Rubrum transfretan
niona castra filiorum Israel in deserto. Nam Ase- tes.Irolh ergo inlerpretatur longitudo. Letabulha locus
niona interpretatur os cjus, ab osse et non ab ore. in deserto, ubi torrenles aquarum denioustrantur
Atheraim, pro quo Aquila et Syminachus explorato- Lobon locus soliludinis trans Jordanem, in quc
iC9 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XIII. 570
Dei. Fel monialnioni,
Vloyses[scripsissc] Dculeronomiimi lcgilur. Lobon A intcrpvetatur, misericordia
mtem inlcrpretatur ingressus sivc inveniens. quod Aquila interpretatur, illum vcl istud. Symma-
Mirra vel Mara, quod interpretatur amariludo, id chus vero nescio, adquem locum transtulerunt arcam
5st, littera legis : est autem Iocus, in quo aquas, testamenti de Azoto. Nunc vicus grandis vocatur.
acto ligno, Moyses in dulcem vertit saporem. Unde Gethain interprctatur antipatriam et jamniam : sed
tegiiur in Exodo : Venerunt filii Israel in Mijrrka et alia villa appellatur Gelhim. Nam Getha interpre-
tel Mara, et non poterant biberc aquam de Myrrha tatur torcular ejus, humilis fossio. Gallim, unde fuit
eel Mara, quia amara erat (Exod. xv). Rafidim locus Falli, qui*post fugarii David Michol uxorem ejus ac-
m deserto juxta montem Choreb, in quo de petra ceperat. Mcminil hujus loci et Isaias. Dicitur autem
(Iuxere aqux, cognominalusque est lcntalio : ibi et csse et quidam Acaron vicus, qui vocatur Gallim.
Jesus adversus Amalec dimicat prope Faran. Rafidim Gallim quippe interpietatur, loca palustria acervi.
quippe intcrpretatur, laxm manus, vcl sanitas-judicii, Gel locus, in quo percussit Jchu, rex Israel, Ocho-
aut visio auris sufficienseis. ziam, regcm Judxx, juxta Jeblaam. Gel autem in-
Sccne, id cst tabcrnacula, locus in quo habitavit lcrprclatur, divisio vcl prwcisio. Gcrsemane locus,
Jacoh regrcssus de Mesopotamia, qui Iinguallcbraicn in quo antc passioncni Salvator oravit. Est autcm ad
appellatur Sochoch. 15radiccs monlis Oliveti, nunc ecclcsia desuper xdifi-
Sior locus contra facieni jEgypti. Sed ct hodie cata. Nam Getsemani inlcrpretalur, vatlis vingue-
oslenditur villa, noniine Sior, inter Hcliam ct Elcu- dinum.
thcropolim in tribu Juda. Supra hoc in libris He- Goigolha, Iocus calvarix, in quo Salvalor pro sa-
braicarum quxstionum plenius dicitur. Sior vero in- lute omnium crucifixus est, cl usquc hodie ostendi-
terpretatur parvulus, sive turbulenlus. Selo in tribu lur in Helia ad septentrionalem plagam montis Sion.
Effraim, in quo loco arca testamenli mansit, et ta- Navolh locus in Rania, ubi David scdit: ct de hoc in
bernaculum Domini usque ad tempora Samuelis, cst libris Hebraicaruni quaeslioiiumdiximus. Navoth au-
autem undecimo milliario Neapoleos, in regione tem inlerprctatur, conspicuus, vel sessionis exclusio.
Alrapitena. Sed et inde palriarchx filium Selon ap- Rama pro qua Aquila intcrpretatur exallalio, vel
pellatum lcgiinus. Selo aulcra inlcrprclatur vel di- exaltabitur, quod scriplum est in Jcremia (Jer.
missio ejus aut pelitio. Abcnnezer, quod inlcrprcta- xxxi). Est autem et alitis locus in tribu Benjamin
lur, lapis adjulorii, sive lapis auxiliatorum. Est au- juxta Bethlcem, de quo diciittr : Voxin Rama audita
lem locus, unde tulerunt Philistim aream lesta- esl (Matth. 11). Rama qttippe intcrpretatur excelsa.
inenti inler Heliam et Ascalonem juxta villam Beth- Sofamoth: ad quem locum misil David. Sofamoth
samis. Asiongaber : in hoc loco classis Josaphat vi interprclalur labium mortis.
tempestalis attrita est. Fcrtur autem ipsa esse Issia Thelamage locus, quo Abner misit ad David : sed
haud procul ab Ailo in Rubro mari. Ahia in asino- scienduin, quod pro lioc verbo
Aquila interprelatur
rum regione locus. Ahia quippe intcrpretatur vultur, Extemble. Symmaclms pro
semctipso. Saforvaim,
vel lus. Elim puteus dimon. Et hujus loci cadem vide qtiibus locis Assyrii transmigrantes babitaverunt
siene Isaias recordalur. Acheldcraach, hoc est, ager in Samaria, et ab ipsis Samarilanorum
gens sum-
sanguinis, qui hodieque monstratur in Hclia ad au- psit cxordium. Meminit horum et Isaias. Thafeth :
straiem plagam roontis Sion. legimus in Jeremia : Aram Thafeth. Est autem in
Ennon juxta Salim, ubi baplizabat Joannes (Joan. suburbanis Helix usque hodie locus, qui sic voca-
III), sicut in Evangelio secundum Joannem scriptum tnr, juxta piscinam fullonis ct agrum. Acheldcmach
est, et ostcnditur nunc usque locus in octavo lapide ergo interprelalur, parvulus venit. Thabal, ubi pu-
Scythopolcos ad meridicm juxta Salem et Jordanem. gnatum cst adversus Madian. Nam thabath interpre-
Eiinon autcm interpretatur, donavit mihi. Baaltha- taturloina. Thopeth in valle filiorum Israel
Ennon,
mar juxla Gaba, ubi filii Israel adversus tribtim ubi populus simulacra veneratur. Est autem locus in
Benjamin iniere cerlamen, et usque hodie Betha- j) suburbanis. Thopeth ergo interpretatur, protcctio
mari in supra diclis Iocis viculus appellatur. Baal- oris, sive gehennm.
tliamar autem interpretatur habens palmam. CAPUT VU.
Bcchacar : usque ad hunc locum populus Israclis De confragosis locis.
fugienles alienigenas persecutus est, appellans etim
lapidem adjutorii. Nam Betachar interpretalur do- Confrages loca, in qux undique venti currunt ac
mus negolii,vel agni. Berasan, ad quem locum David sese frangunt: ut Nxvius ait: « In montes, ubiventi
prxdx partem misit. frangebant locum. i
Baurihi Iocus, ad quem usque prosecutus est Mi- CAPUT VIII.
chol filiam Saulis vir suus lacrymans. Baurim quippe De luslris ferarum.
interpretatur electi vel juvenes. Lustra obscura latibula ferarum et luporum cu-
Ergab : ad quem locum Jonathan filius Saul pue- bilia sunt. Unde et lupanaria lustra dicuntur per
rum dirigil, militaribus jaculis se exercens : pro quo contrarietatem videlicet, quia parum illustrantur.
Aquila et Symmachus intcrpretati sunl tapidem. Riipes significant superbiam, ut in Jeremia : Onagri
'Eslhama : ad quem Iocum misil David. Esthama sUUerunt in rupibus (Jer. xiv). Aiitmm significat
hoininem peccatorem, sicut in Job pro zabulo : Com- A unde nullus fructus exsolvitur. Unde etiam nihil
morabilur beslia in antro suo\(Job xxxvn). prxstantes immunes vocanlur.
CAPUT IX. CAPUT XHI.
De lucis. De apricis locis.
Lucusest locus densis arboribus septus, solo lu- Aprica loca, qux sole gaudent, quasi aneu phrices,
cem detrahens. Potest et a collucendo crebris lumi- id est, sine frigore, sive quod sinl aperlo coelo.Opaca
nibus dici. [Qux] et ibi propter religionem ,'genti- vero loca, quasi operta ccelo, aprico contraria.
lium cultumque fiebant. Luci ubi in divinis libris CAPUT XIV.
leguntur, errorem gentilium significant: quia sx- De lubricis locis.
pius ibidem idolis inimolabant, ut est illud in Pro- Lubricum dici constat locum, eo quod ibi quis la-
pheta : lucus dazinus, hoc est, Adonidis, qui amabilur ; et lubricum dicitur, non quod labitur, sed in
sius erat Veneris, ubi ipse ab errantibus quasi mor- quo labitur.
tuus plangebatur. CAPUT XV.
CAPUT X De wstivis locis.
De desertis locis. jEstiva sunt loca umbrosa, quibus per xstatem
Deserta vocata, quia non seruntur, et ideo quasi B vitant pecora solis ardoreni. Statius : Et umbrosi pa-
deserunlur, ut sunt loca silvarum el monlium, con- tuere mstivaLycmi. Amoena autem et aprica loca spe-
traria uberrimarum lerrarum, ubi sunt uberrimx cies virtutum possunt designare, ubi sol justitix
glebx. Ponitur desertum aliquando pro Paradiso , splendet, et temperamentum bonx vilx consistit,
quem homo, quando peccavit, deseruit, ut est iUud Econtrario velut lubrica loca vitia valent significari,
in Evangelio (Luc. xv): quod homo, qui habuit cen- ubi gressus rectx conversationis non potest consi-
tum oves, reliquit nonaginta novem in deserto, abiit stere : lubrica enim pcrgil, qui luxus sxculi sequi-
quxrere unam ovem, qux perierat. Aliquando autem lur, et delicias hujus mmidi atque divitias babere
clesertuni significat indigeniiam prxsenlis vilx, ut inhianter appetit: in quibus omnibus casus vitx hu-
est illud Psalmistx : In deserto et in invio et in- nianx proximus est, et deceptio animarum certis-
aquoso, sic in sanclo apparui tibi (Psal. LXII).In de- shua.
serlo, dicit, hoc est, in mundi istius indigentia et CAPUT XVI
sterililate jejuna. Sequitur, el in invio: quia mundus De navatibus.
in se non habet viam, nisi Dominum Salvalorem, Navalia sunt loca, ubi naves fabricantur : hsec et
qui iter cst cxcorum, et errantium rectitudo saluta- texlrinum vocantur. Slatio est, ubi ad tempus stant
ris. Addidit: Et inaquoso, id est, slerili alquc infru- '£ naves : portus, ubi hiemant: importunum autem, in
ctuoso. Aquosuxnenim dicimus, quod aquis abundau- quo nulltim refugiura, quasi nullus porlus. Portus
libus irrigatur : inaquosum vero, aridum alque in- autem locus est ab accessu ventoruni remotus, ubi
ferlile, ut merito ejus anima nimia siccitate dure- hiberna opponere solent. Et portus dictus a depor-
scat. Unde per hxc tria nomina mundi istius neces- landis conimerciis. Hunc veleres a bajulandis merci-
sitas indicatur. Aliquando Judxx desertum dicimus, bus bajas vocabant, illa declinatione a baja bajas,
propler infidelitatem videlicet a Domino spretam familia familias. Si autem naves spiritaliter eccle-
atque relictam. Aliquando genlilitas, de qua scri- sias possunt significare, qux in salo istius mundi
ptum esl: Lwtabitur el in via exsultabit (Isa. xxxv); versantur et fluctibu^ lentatiouum alque persecu-
nec non est illttd : Plures filii sunt desertm magis tionum tempestatibus quassanlur, non incongruc
statio vel portus navium, fidei firmitas potest accipi,
quam ejus qum habet virum (Isa. LIV).
ubi tranquiUitatem quietis sanctorum animx inve-
CAPUT XI.
nire desiderant. Unde in psalmo scriptum est: Et
De deviis locis. eduxileos inporlumvolunlatis eorum, et denecessitali-
Devia sunt loca secrela el abdita, quasi extra bus eorum liberavit eos (Psal. cvi). Ostendit Domi-
viam. Ipsa sunt et invia. Inde et aviaria secreta B ] uuin laborantibus solatium prxslare : solent enim
loca, eta via remola aut tantum adibilia avibus. Unde posl pericula labore fessi emergere, utsegaudeant
esl illud : Inculla rub&tt aviaria baccis. Devia enim ingcnti clade liberatos, quando ad porlum coeperunt
errores hxreticorum myslice significant: qui viam venire tutissiraum. Porlus enim a portandis navibus
veritatis servare negligunt, et ejus vestigia sequi uo- diclus est. Subjungitur repetita quidem, sed nimis
lunt, qui dixit: Ego sum via, verilas et vita (Joan. grala conchidit [conclusio] : ut de necessitalibus
xiv). Omnis enim, qui justitix trainileni non servat, cunctis liberaretur animus xstuantis.
recte per devia transire dicitur.
CAPUT XVU.
CAPUT XU. De lillore.
De amwnislocis. Littus est terra aquae et mari vicina, et dictum
Amcenaloca Verrius Flacus dicta ait, eo quod so- litlus, uuia fluclu eliditur, vel quod aqua aUuilur.
lum araorem prxstanl, et ad se amanda alliciant. Cicero in Topicis : Littus est qua fluctus elidit.
Varro, quod sine munere sint, nec quidquam in his Liltus enim finis sxculi, ut est illud EvangeU-
oflicii agalur, quasi amunia, hoc est, sinc fructu, cum, ubi dicitur (Matth. xni) sagena Douiini
375 DE UNIVERS0 LIBRl XXII. — LIB. XfH. 574
pisces trajere a'd Iitius, ubi boni pisces colliguntur in A profundum, neque .urgeal super me puteits os suuw
vasa, mali autem foras miltuntur. Per littus immor- (Ibid.).
lalitatisstatussignatur. UndelegiturDominusinEvan- CAPUT XXI.
gelio scdisse in litlore, et discipuli describuntur na- De barathro.
vigio laborare. Post resurrectionem Dominus in lit- Barathrum nimix altitudinis nomen est, et diolura
lore stetit, qui ante resurrectionem stiam coram di- est Barathrum,
quasi vorago atra, scilicel a jirofuu-
scipulis suis in fluclibus maris ambulavit. Cujus rei ditate.
ratiofacile cognoscitur, si ipsa, qux tunc inerat,causa CAPUT XXU
pensetur. Quid enim mare, nisi prxsens sxculum, De erebo.
significat, quod se causarum tumultibus et undis vi- Erebus inferorum profunditas atque recessus.
tx corruptibilis illidit? quid per soliditalein liltoris,
nisi illa perpetuitas quietis xternx, figuratur ? Quia CAPUT XXIII.
igitur discipuli adhuc fluctibus mortalis vitee in- De loco Cocyti.
erant, in mari Iaborabant: quia vero Redemptor no- Cocytus locus inferi, de quo Job ita loquitur :
slcr jam corruptionem carnis excesserat, post resur- Dulcis fuit glarcis Cocyti, et post se omnem hominem
rectionem suam in littore stabat : ac si ipsum resur- B trahet, el anle se innumerabiles (Job. xxi). Sapientes
reclionis mysterium suis discipulis loquerelur, di- hujus sxculi Cocyti fluvium esse apud inferos puta-
cens '. Jam vobis in mari non appareo, quia vobis- verunt : scd nos cognoscamus vocem beati viri,
cuiu in perlurbationis fluclibus non sum. Cocylon Grxce infirmantium luctum dici : inlir-
CAPUT XVIII. mantium ulique, qui viriliter agere renuunt. Gla-
reas vcro lapillos fluminum appellare consuevimus,
,, De specu.
quos aqua defluens trabit ? qui lapilli eos designant,
Siiecus est fossa sub terra, qux perspici polest. qui suis voluplatibus semper dediti, quasi a flumine
Spelaion Grxce, spelunca Latine. Speluncx designant ad ima trahuntur, quasi suis quolidie lapsibus ad
corda peccatorum tenebrosa, ut in Propbeta : Et te luctum tcndunl, ul in xternum postea lugeant. Dul-
nebrmsuper speluncas usque in mterntim (Isa. xxxu). cis autem glareis fuit: quia ad quanta vitiorum ge-
Spiracula appellala omnia loca pestiferi spiritus, nera jquoslibet antiquus hostis pertrahit, quasi tot
qux Grxci charoneiaappellant vel Aclrerontea.Etiam sux dulcedinis potus eis propinat. Bene ergo dici-
Varro spiraculum dicit hujuscemodi locum : et spira- tur : dulcis fuit glareis Cocyti, quia amarus est ele-
cula ex eo dicuntur loca qua terra spiritum edit. ctis, et suavis cst reprobis. Et post se omnem komi-
CAPUT XIX. C nem traltit, et ante se innumerabiles. Quia autem plus
De hialu. est omnem hominem, quam innumerabiles trahere,
Hiatus prseruptio terrx profunda, quasi itus. cur prius dicitur : quia omnem hominem trahit, et
'Proprie autem hiatusest hominis oris apertio, trans- post in auginento innumerabiles subjungitur. Ratio
lata a feris, quarum aviditas oris adaperlioue mon- namque expetit, ut prius quod minus est, et postea
stratur. in augmento quod plus est, diceretur. Sed scien-
CAPUT XX. dum quia hoc plus fuit, innumerabiles dixisse,
De piêfundo. quam omnes : post se enim omnem hominem trahit,
Profundum proprie, quasi cujus porro sit fundus. guia in tribus annis et dimidio omnes, quos in stu-
Abusiveautem profundum ve'1sursum vet deorsum, ut: diis vitx carnalis invencrit, jugo sux damnationis
... Maria ac terras, cmlumqueprofundum. Profundum^ astringit. Ante se autem innumerabiles traxit: quia
aliquando significat secretum sapientix : aliquando sex millia adhuc amplius annorum curricula quam-
inlimam compunctionem cordis : aliquando voracita- vis carnales omnes trahere 11011 potuit, multo tamen
tem peccatorum : aliquando inferni claustra. Pro- plures sunt, quos in tam longo lempore rapiendos
fundilas ergo dicitur sapientia divina, ad cujus fun- inveneril. Tartarus, vel quia omnia illic turbata
dum, hoc est, finem nemo pertingere valet.Com- D sunt, apo tes taraches aut (quod est verius) apo ton
punctionem velut cordis significat in illo psalmo ubi tartarizein, id est, a tremore frigoris, quod est algere
dicitur : De profundis clamavi ad le, Domine (Psal. et frigere scilicet, quia luce soleque caret: nam neque
cxxix). De isto profundo gloriosas fudit lacrymas illic vapores sunt, qui ex solis luce gignuntur ; neque
Petrus. De isto Publicanus pectora culpanda tunde- flatus, qui ejusdem motibus incitantur : sed perpetuus
bat, qui sic in altum venerat peccatorum, ut nec stupor. Tartarizein enim horrere et tremere apud Grx-
^ oculos levaret ad ccelum. De isto denique loco Jonas cos legilur. Illic enim ffetus est et stridor dentium
tacitus vociferabat ad Dominum, qui in ven- (Matth, XXII).Gehenna est locus ignis et sulphuris,
tre ceti positus infernum vivus intraverat. Cetus quem appellari pulant a valle idolis consecrata, quxest
enim prophetse oratorium fuit. Designat autem juxta murum Jerusalem , repleta oliin cadaveribus
profundum voracitatem peccatorum vel persecutio- mortuorum. Ibi enim Hebrxi filios suos immolabant
nuni, ubi dicitur : Libera me ex odienlibus me dxmonibus, et appellabaturlocusipsegehennon. Fu-
et de profundo aquarum (Psal. LXVHI).Inferni autem turi ergo supplicii locus, ubi peccatores cruciandi
Claustra significat, ubi dicitur: Neque absorbeat me .. sunt, hujus loci vocabulo desiguatur, Puplicena autem,
575 B. RABANI MAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 370
esse gehcnnam ignis et frigoris legitur. lnferus appel- A habcat, rcsonare perbibetur. Sicut autem cor ani-
latur, eo quod infra sit. Sicut autem secundum cor- malis in medio est, ita ct infernus in medio terrx
pus, si ponderis sui ordinem lcncat, inferiora sunt essc perhibetur. Unde ct in Evangelio legimus : In
omnia graviora, ita secundum spiritum inferiora sunt corde lerrm (Malik. xn). Philosophi autein dicunt,
omnia trisliora. Unde el in Grxca lingua origo no- quod inferi pro co dicitntur, quod animx hiuc illuc
minis, quo appellatur inferus ex eo quod nihil suavc inferantur.
LIBER QUARTUS DEGIMUS.
CAPUT PRIMUM tatem, qux hodie vocatur Nisibi, a Lucullo quodam

De wdificiis publicis. consule obsessam caplamque, et ante paucos annos
Civitas cst hominum multiludo, socictatis vin- a Joviriiano imperatore Persis traditam. Aclutli
culo adunata: dicta a civibus, id cst, ab ipsis incolis jR quippe interpretatur, umbraculum.
urbis. Nani urbs ipsa moenia sunt; civilas atitem Aggai ad occidenlalem plagam vertit Betbelis, non
non saxa, scd habitatorcs vocantur. Tres aulem multum ab ea distans. Sita est autem Bethel eun-
sunt societales : familiarttm, gcntium, urbium. Urbs tibus Eliam de Neapoli in lxva parte vix xn circi-
vocala ab orbe, quod antiqux civitates in orbem ter. milliario ab Elia, et usque hodie, parvus licet,
fiebant; vel ab urbo parle aratri, quo muri signan- vicus ostenditur. Sed et ecclesia xdificata est, ubi
tur, unde esl illud: dormivit Jacob pergens Mesopotamiam. Unde et ipsi
Oplavilquelocuiuregtio, et concluderesulco. loco Bethel, id est donius Dei, nomen imposuit. Ag-
Locus enim ftiturx civitatis sulco dcsignabatur, idest, gai enini interpretatur quwstiovel festivitas.
aratro. Cato ; « Qui urbem, inqtiit, novam condet, Arbohc corrupte in nostris codicibus arboc scribi-
tauro et vacca [aret], et ubi araverit, murum faciet: tur, cum in Hebrxis legatur arbe, id est quatuor, ex
ubi portam vult esse, aralrum subtollat et portet, et eo quod ibi tres patriarchx, Abraham, Isaac et Ja->
portam vocel.»Ideo autem urbs aratro circumdabatur cob sepulti sunt, et Adam magnus, ut in Jesu libro
dispari genere jumenlorum propler commistionem fa- scriplum est: licet eum quidam conditum in locc
miliarum, et imaginem serentis, fructumque retlden- Calvarix suspicentur. Hxc est autem eadem Celi
lis. Urbs aulem aratro conditur, aratro evertitur. C ( bron olim metropolis Philistinorum, et habitacu
Unde Horalius : lum gigantium, regnumque postea David in tribr
Imprimeretque murishostile aratrum. Jtida civitas sacerdotalis et fugitivorum: distat a
Oppidum qtiidam ab oppositionc murorum dixe- meridianam plagam Elix millibus circiter viginli
runt: alii ab opibus recondendis, co quod sit muni- cluobus,ct quercus Abraham, qux et ilex, manere us
tum: quod sitconventus in eo habitantium, et opem
que ad Constantii regis imperium monstrabalur
feral mutuam contra liostem. Nam primum homi- truncus autera ejus in prxsentiarum cernitur. Cum
ues, tanquam nudi et inermes, nec contra belluas que a nostris ibidcm ecclesia jam cxstrucla sit, ir
prxsuiia habebant, necreceptaculafrigorisct caloris, circuitu a cunctis gentibus terebinthi locus super
nec ipsi inter se homincs ab hominibus salis erant stiliose colitur, eo quod sub ea Abraham angelo.'
tuli. Tandem naturali solertia speluncis silveslri-
quondam hospitio susceperit. Hxc ergo primuir
et
busque tcgumentis tuguria sibi casas virgultis a-
Arbc, postea a Cebro uno filiorum Calep sortits
rundinibusquc contexucrunt,quo csset vita tutior, ne vocabulum est. Lege Verba dierum. Cebron autem
his, qui nocere possent, aditus essct. Hxc cst origo interpretatur conjugium, sive visio sempiterna.
oppidorum, qux, eo quod opem darent, idcirco op- Adama est una de quinque civitalibus Sodomo-
liominala dixerunt. Oppidum aulem niagnilu- I
D
pida rum versa cum cxteris. Adama vero inlerpretatui
dine et mccnihus discrepat a vico et caslello et pa-
kumus, sive terra, sive terrena.
go. Civitalcs autem aut colonix aut municipia aut
vici aut castella aut pagi appcllantur. Civilas pro- Astaroth antiqua civitas Og regis Basan, in quf
dicitur, quam non advenx, sed eodem innati habitaverunt gigantes, qux postea cecidit in sorten
prie et sex millibus al
solo condiderunt: ideoque urbcs a propriis civibus tribtis Manasse regionis Patanx,
non colonix, nuncupantur. Co- Abra urbe Arabix separata est. Nam Astaroth inter
conditx, civitates,
lonia vero cst, qux defectu indigcnarum novis cul- pretatur ovilia, vel, faciunt exploratorem.
toribus adimplclur. Unde et colonia a cultu agri Arabbi terminus Judx provincix ad orienten
csl dicla. Sttnl ergo propria nomina civitatum at- respiciens tribus Judx. Est autem et vicus nunc us
contra orien-
que oppidorum, nec non ct villarum: scd ex cis quc grandis novem millibus a Neapoli
quxdam, qux insigniora sunt, hic in hoc opusculo tcm dcscendcntibus ad Jordanem et Hicrichum, pe-
nostro ponerc censemus. eamquc appcllatur a Crapitene, sed et finiuni Amor
Achalh cst urbs Ncmbroht rcgni in Babylonc. rhxorum a Crabim dicitur, de quo loco non ex
Porro Hcbraii hanc cssc dicunl Mcsopotainix civi- tcrminavil alicnigenas tribus Ncplhalim, ut in Judi
577 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XIV. 578
cura libro scriptum est. Arabbi enim interpreta- A gnitur balsamum, et poma palmarum antiqux uber-
tur, scorpiones. tatis indicia. Nullum autem moveat, quod Segor
j Achar Hebraice dicitur emechachur, quod inter- eadem Zoara dicitur, cum idem nomen sit parvulx,
•pretalur vallis tumultus, sive lurbarum, eo quod ibi vel minoris: sed Segor Hebraice, Zoara Syre nuncu-
tumultuatus et turbalus sit Israel, in qua lapidave- patur. Bala autem interpretatur, absorpta.
rttnt quondam Achan propter furtum anathemalis. Damascus urhs nobilis Phxnicis: eodem autem
Est autem ad seplentrioncm Herichus, et usque ho- vocabulo et Mascch ancillx Abraham filius appella-
die ab regionis illius accolis sic vocatur. Nam Achar tus est. Damascum Syrix conditam constat et nun-
interpretatur turbatio vel lumultus. cupatam a Damasco dispensatoris Abrx filio. Da-
Accaron in tribu Dan, ut ego arbitror, sive in mascus quoque interpretatur, sanguinis polus, vel
tribu Juda ad Ixvam. Chananxorum urbs est anti- sanguinis osculum.
qua, qux olim salrapes Palestinx: et decreta est Dan viculus quarto de Paneade milliario cuntibus
quidem tribui Judx, nec tamen tenla ab ea, quia Tyrum, qui usquc hodie sic vocatur, terminus Ju-
habitatores pristinos nequivit expcllere. Scd et us- dxx Provincix contra seplcntrionem: de quo et Jor-
que hodie grandis vicus civium Judxorum Acca- danis flumen erumpens a loco sorlitus est nomen.
ron dicitur intcr Azotum et Jamniam : Accaron g Jor quippe richron, :'dest fluvium sive rivum Hebrxi
turris Slratonis postea Cxsarea nuncupata. Ac- vocant. Dan enim, judicium, interpretatur vel
caron quippe inlerpretatur erudilio, tristiiia, vel ste- judicans.
rilitas. Dolhain, ubi invenit Joseph fratres suos pecora
Azotus usque hodie non ignobilc municipium Pa- pascentes, qui ct usque hodie in decimo a Sebastia
lestinx, et una est de quinque civitatibus Allophylo- milliario contra aquilonis plagam oslenditur. Dot-
rum: decreta quidera tribui Judx, sed non relcnta haim crgo interpretatur pabulum, vcl viride eorum
ab ea: quia nequaquam veteres potuit colonos ex- aut sufficientemdefectionem. Dehonque et Dibon in
pellere. Azotus quidem interpretalur, ardor ignis solitudine castra filiorum Israel. Est autem et
patrui mei. alia Dibon villa pcrgrandis juxta Pararnonem, qux
Ascalon urbs nobilis Palestinx, qttx et ipsa an- dum prius fuisset filiorum Moab, et postea eam
tiquitus una fuit de quinque satrapis Allophylorum, Seon rex Amorrcorum belli jure tenuisset, a filiis
separata quidem per sortem tribui Judx, ncc ta- [srahel capta atque possessa, in parlcm venil tribus
men retenta ab ea, quia habitatores ejus superare Gad. Nam Debon interpretatur, abundanter, vel
non potuit. Porro Ascalon interpretalur appcnsa, satis intelligens.
vel ignis vel infamis. /~i Esebon civitas Seon regis Amorrxorum in terra
Emach urbs, qux cecidit in sortem Ruben: sed Galaad. Qux cum fuisset Moabilarum, ab Amorrxis
et nunc Amathus villa dicitur trans Jordanem, et bellijure posscssa est. Esebon vero cogitatio, vel
vicesimo primo milliario pcne ad mcridiem. Ego au- cingulum mwroris interpretatur. Engaddi in tribu
tem investigans reperi Emath urbein Ccelesyrix ap- Juda, ubi absconditus est David in solitudine, quse
pellari, qux nunc Grxco sermone Epiphania nun- est in Aulone Iherichis, hoc est, in regioue illa cam-
cupatur. Emach quippe interpretatur, poputus adhuc. pcstri. Vocatur autcm usque hodic vicus pergran-
Bethlehem civitas David in sorte tribus Judx, in dis Judxorum Engadda juxta marc Mortuum, unde
qua Dominus noster atque Salvator natus est, in et balsamum venit, ...quas vineas Engaddi Salomon
sexto ab Elia milliario conlra meridianam plagani, nuncupat. Engaddi vero interpretalur, fons hwdi.
juxta viam, qux ducit Ilebron: ibi et sepulchrum Endor in tribu Manasse ubi pythonissa a Saule
Jesse patris David ostenditur: et mille circiter passi- Judxx rege consulitur. Endor autem interpretatur
bus procul turris gregis quodam vaticinio paslores fons gcnerationis.
Nativitatis Dominicx conscios ante significans. Sed Gaza civitas Enehorum in qua habitavere Cap-
et propter eamdem et Bethlehem regis quondam Ju- padoces, pristinis cultoribus inlerfectis. Apud vete-
dx Archelai tumulus ostenditur qui semitx ad cellu- j) res eratcominus (sic) Chananxorum juxta Êgyptum,
las noslras a via publica divertentis principium est. ceciditque in sortcm tribus Judx: sed eam lencre
Vocabatur autem Bethleem et filius Efrathx, id est, non poluit, quia Enachim, id est, gigantesAHophylo-
Marix, ut in Paralipomenon legilur. Hxc urbs juxta rum fortissime resliterunt: et est usque hodie in-
quosdam a Jebusxis condita fertur, et vocata pri- signis civitas Palestinx, vocata autem Gaza, eo quod
mum Efrala. Quando aulcui ibi Jacob pecora sua ibi Cambyses rex Persarum thesauros suos posuit,
pavit, eidem loco Bethleem noinen quodani vaticinio cum bellum Êgypltis intulisset. Persarum enim
fuluro imposuit, qux, domus panis, interpretatur, lingua thcsaurus gaza nominatur. Gaza quippc in-
propter eum panem, qui ibi de ccelo descendit. lerpretatur fortitudo ejus.
Bala, qux Scgor, nunc Gozara nuncupalur. Sola Gabaath in tribu Benjamin urbs Phinees filii Elea-
denique Sodomorum urbibus Lolh precibus reser- zar, ubi sepultus est Eleazarus: est autem Gabatha
vaia est: imminet autem inari Mortuo, el prxsidium villa in duodecimo lapide Eleuthcropoleos. Nam Ga-
in ea positum est mililum Romanorum, habilalori- baath interpretalur, coiis patruetis. Jericho urbs a
bus quoquc propriis frequenlatur, et apud eain gi- Jcbusxis condita traditur, a quibus traxissc nomen
perhibetur, q.iam Jordanem trangressus subvertit A tur autem Moab ex nomine urbis el rcgione : pro-
Jesiis, rege illius interfeclo : pro qua construxit plcr hoe ipsa civilas quasi proprium vocabulumpos-
aliam Ozam de Bethel ex tribu Effraim, quani Do- sidet, Rabbatha Moab, id esl, grandis Moab. Moab
minus atque Salvator sua prxsentia illustrare di- interpretatur, ex parte, id cst, cx diabolo.
gnatus est. Sed et hxe eo tempore, quo Jerusalcm Ammon filius generis mei, sive populus turbidus,
oppugnabatur a Romanis, proptcr perfidiam civium Judxi scilicet ( ut quidam volunl ) vel hxretici.
capta atque destructa, pro qua tertia xdificata est Unde in Deuteronomio legitur: Ammonilwel Moa-
civitas, qux hodieque permanet: et ostendunlur bitw etiam post decimam generationem non intra-
utriusque urbis vestigia usque in prxsentem diem. bunt Ecclesiam Domini usque in wlernum ( Deul.
Jericho quoque interpretatur odor ejus, vel luna, et xxm ). Et Sophonias de hoc dicit: Vivo ego dicit
significat defectum mortalis vilx. Dominus, qitia Moab et Sodonta erit et ftlii Ammon
Jerusalem, iu qua rcgnavit Adonibezetb, et post- quasi Gomorrha ( Soph. n ). Item in bonampartem
ea tenuere Jebusxi, e quibus et sortita vocabulum inlelliguutur, ut cst lllud Isaix: Filii Moab obe-
est, quibus mullo post tempore David exterminatis dientcs criint (Isa, xi). Robocb civilas Assyriorum,
totius eara Judxx provincix nielropolim fubricatus quam xdificavit Assur regrediens de tcrra Sennaar.
est, eo quod ibi locum tetnpli enieret, ct impensas B Roboth cnini interpretalur inclinatio, vel platew.
structurx Salomoni filio dereliqucrit. Hanc esse Sidon urbs Phxnicis insignis, olim lerminus Cha-
Josephus refert, qux in Genesi scribitur Salem sub nanxorum ad aquiloncm respiciens, et postea regio-
rege Melchisedecb( Gen. xiv ): fuit aulem in tribu nis Judxx. Cccidit autem iu sortem triluis Aser :
Beiijamin. Jebus vero quatuor inodis significa- sed non eam possedit, quia hostes ncquaqttam valuit
tioneni habere in Scripluris repcrilur. Ipsa est, cxpellerc. Hanc quoqtte urbem Phxnices a Rubro
qux et Jerusalem. Jerusalem, hoc est, juxla hislo- mari profecti condiderunt, quain a piscium copia
riam, in qua sancla Ecclcsia ipsa terrcna civitate Sidon appellaverunt. Nam piscem Plucniccs Sidon
notatur et juxta allegoriam exprimitur: ct jttxta vocant. Ipsi ctiam Tyrum in Syria, ipsi Uticam in
tropologiam, in qua anima fidelis designatur : et Africa, Iponem, Jebtin, aliasque urbes in oris inari-
juxta anagogen, in qua cceleslis patria prxfigura- titnis condidcrunt. Sidon quoque inlerprctatur, ve-
tur, sicul supra oslendimus. nalio mortis.
Sion, eadern civitas, propter montem in ea silunj Sennaar campus Babylonis, in quo turris est,
in australi partc ipsius civitatis nominatur, et sen- unde egressus Assur xdificavil Niniven. Sennaar
suin mysticum habet. Natn Sion, speculu, stve con- crgo interpretatur excussio dentiitm, vel felor eorum.
templatio interpretalur, et significal Ecclesiain sivc C Sodoma civitas impiorum divino igne consumpta
animam fideleni sive cceleslem patriam. Sion ju.xta juxta niare Mortuum. Sodoma quoque intcrpreta-
historiam plebs est Juda:orum, vcl ipsa civitas in tur, pectts silcns sive cwcilas sive simililudo eorum.
monte Sion, qux et Jerusalem dicitur. Unde legi- Seboim, et hxc civitas impiorum in xternas ci-
tur in Amos propheta : Dominusin Sion rugiet, et neres dissoluta.
de Jerusalem dabit vocemsuam (Anws i ) ; quia ex Sora urbs juxta Soaomam, qux et Segor et Zora
eadem plebe Dominus secunilum carnem- genitus
dicilur, de qua supra dictum est.
esl. Et de.hoc Isaiasdicit: De Sion exibit lex, et
verbum de Jerusatem (Isa. n). El in Michea de hoc Salcm civitas, Sicimorumque Sichem. Sea et
alia villa ostenditur usque in prxsentem diera juxta
scriptum est; Sionquasi ager arabitur, et Jerusalem Eliam contra orientalem
acervus erit Mich. plagam hoc noiniue. In
quasi lapidum ( iu). Secundum octavo quoque lapide a Scythopoli campo vicus
allcgoriam vero sanctam Ecclesiam designat, ut est Salumias
illud in psalmo : Lauda Dominum tuum, Sion (Psal. appellatur. Salem civitas interpretalur
Unde Isaias dicit : in- pax vel reddens.
CXLVII). Consurge, consurge,
duere forlitudine tua, Sion (Isa. LII). Et Micheas Thamna, ubi oves suas totondit Judas, ostenditur
de hoc scribit: Surge et tritura, fitia Sion, quia cor- D hodieque vicus pcrgrandis in finibus Diospoleos eun-
nu luitm ponam ferreum, et ungulas tuas ponam fer- tibus Eliam in tribu Dan sive Juda. Thamna, alia
reas (Mich. iv). Secundum anagogen autem ccele- civitas principum Edom : sed et concubina Elifahz,
Stem patriam designat. Unde dicit Apostolus : Acces- filii Esau , Thamna appellata est, qux peperit ci
sislis ad moniem Sion, el civitalem Dei vivenlisJeru- Amalech : unde Amalechilx. Porro Thamna inler-
salem (Ileb. xn). Filia Sion est Ecclcsia, sive sancta pretatur, perfecta pars, sive consummaliodata.
aniiiia. Unde legitur in Sophonia: Lauda, filia Sion. Arimathem ophini civitas Elchane et Samuelis in
Jubila, Israel (Sopk. III ). Filii Sion, filii Eccle- regionc Thamnitica diosopolim, undc fuil Joseph ,
six sunt. Undelegilur inpsahno: Filii Sion exsul- qui in Evangelio (Malth. xxvn) de Arimalbia scri-
tent super regem suum (Psal, CXLIX ). Et Joel dicit: bitur. Nam Arimathem interpretatur, attitudo eo-
,Vos filii et filim Sion exsultale Doinino Deo veslro, rum.
qui dedit vobisdoctoremjustitiw (Joel. n ). Bethsamis civilas sacerdotalis in tribu Bcnjamin,
Moab ab uuo filiorum Loth, qui vocabatur Moab, qux usque hodie demoustratur de Eleutheropuli
iurbs Arabisc, qux nunc Areopolis dicilur. Appella- pergentibus Nicopolim in decimo miUiario coutra
•581 > DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XIV. 582
orientalem plagam. Bethsamis vero interprelatur A slratur in Elia ad Australem plagam montis Sion :
domus solis. et hactenus juxta Judxorum consilium mortuos
Bethsaida civilas in Galilxa Andrex et Pelri e ignobiles alios terra tegit, alios sub dio putrefacit.
Philippi prope stagnum Genesareth. Nam Bethsaid Antiochia civitas Ccelesyrix, in qua Barnabas et
inlerpretatur, domus frucluum, vel domus venato Paulus apostoli sunt ordinati : est et alia in Pisidia
rum. provincia Asix, in qua iidem prxdicantes Judxis
Betbfage villuia iii monte oliveti, ad quam veni dixerunt: Vobis oportebat primum loqui verbumDei:
Dominus Jesus. Porro Bethfage interpretatur tlomu sed quoniam repulistis illud, etc. (Act. xni).
oris vallium vel bacea. Alexandria civitas Êgypli, in qua beati evange-
Bethania villa secundo ab Elia milliario in later listx Marci tumulus veneratur. Interpretatur autem
moutis Oliveli, ubi Salvator Lazarum suscilavit Alcxandria , auferens angustiam tenebrarum.
cujus monumentum ccclesia nunc ibidem constru Attalia civitas est Pampbylix marilimx. Attalia
cta demonstrat. Bethania quoque domus affliclionis enim interpretatur, tempus ejus, velmelius, decli-
vel domus obedientim. natio Domini.
Bethsaida piscina in Jerusalem, qnae vocatur Pro Amphipolis ctvitas est Macedonix. Est et altera
batica, et a nobis inlerpretari potesl, pecualis. Hxi " ejusdem nominis in Syria. Amphipolis auteni inter-
quandoque quondam porlicus habuit; oslenduntu pretatur, populus ore corruens.
quoque gemini lacus, quorum unus hibernis pluvii Appolonia civitas et ipsa Macedonioe.Est altera in
adimpleri solet, alter mirum in modum rubem Africa, qux dicitur Peutapolis. Appolonia autem
quasi cruentis aquis antiqui in se operis signa te interprctalur, disciplina vel sijnagoga eorum.
statur. Nam hostias in eo lavari a sacerdotibus so Athenx civitas est in Achaia. Alhenienses autem
lilas ferunt, unde el nomen acceperat. interpretantur, exploralores aut respondentes vel hu-
Caphamaum juxta slagnum Genesar, usque hodii miles sive tempore dissipali.
oppidum in Galilxa gcnlium silum, in finibus Zabu Ariopagus Athenarum curia , qux inlerpretatur
lou et Nepbtalim. Capharnaum autem inlerpreta vitla Martis: quia ipse ibi quondam a duodecim diis
tur ager, vel villa consolationis. judicatus sit. Ariopagus quoque primitiva interprela-
Emmaus, de quo loco fuit Cleophas, cujus Lucai tur vcl solemnitas: sed et hoc violenlum , cuiu
evangelista merainit : bxc est nunc Nicopolis in- Atlienicnsis curix nomen sit, qux a Marte nouien
signis civitas Palestinx. Emmaus enim interpretatui accepit.
populus abjectus. p Antipatris civitas Palestinx, nunc diruta, quam
Effraim juxta desertum, ad quam venit Dominus Herodes rex Judxx ex patris sui nomine vocaverat.
Jesus cum discipulis suis. Effraim ergo interpreta Interpretatur autemAmipatris, donans laudationem.
tur, fertilis populus, sive acutus : quem nos possu- Cxsarex civilates Judxx sunl in terra repromis-
mus dicere, ab augendo, augentium. sionis, ubi Cxsarea Palestinx in Iittore maris sita :
Fanuel civitas, quam xdificavit Jeroboam. Fanue altera vero Cxsarea Philippi , cujus Evangelii scri-
enim interpretatur, facies Dei. ptura meminit. Cxsarea autem interprelatur, posses-
Modin vicus juxta Diosopolim , unde fuerunt Ma- sio principis.
chabxi, quorum hodieque ibidem sepulcra mon- Corinthus civitas Achaix maritima, Corinthus in-
strantur. terprelatur, conversatio eorum,
Mello civitas, quam xdificavit Salomon. Lidda civitas Palestinx in littore inaris magni
Nazareth, unde et Dominus noster alque Salva- sita. Lidda enim interpretatur, utilitas.
tor, Nazarseus vocatus est. Est autcni usque hodie Seleucia civitas Syrix novella, quam coudidit Se-
in Galilxa viculus contra legionem in quindecimc leutius, qui et Antiochiam. Seleulia quoque inter-
niilliario ad orientalem plagam, juxta montem Tha- pretatur, tollens semetipsam, sive experimentum
bor nomine Nazara. Nazarcth autem interpretatur . jj itineris, vel exeunlem ad vocalionem.
flos aut virgultum ejus, vel mundilia aut separatio Salamis civitas in Cypro insula. Hxc enim inter-
vel custodia. pretalur, missus.
Saba civitas regalis iElhiopix , quam Josephus a Tyrus metropolis Phxnicis in tribu Nephlhalini.
Campise rege Meroem cognominatam ex sororis vo- Tyrus quoque interpretatur , anguslia , ut supra
cabulo refert. Saba quoque interpretatur, captiva. diximus.
Sareptha oppidum Sidoniorum in via publica si- Troas civitas Asix maritima. Troas vero inter-
tum,ubi habitavit quondam Elias. Sareptha interpretatur, requies.
pretatur incendium, sive tribulatio panis. Thessalonica civilas Macedonix. Nam Thessalo-
Tharsis, unde aurum Salomoni deferebatur. Hanc nica interprelatur, festinans umbram roborare sive
putat Josephus Tharsum urbem esse Cilicix. Tharsis formure.
enim interpretatur, exploratio gaudii. Civitas vel urbs quando in bonam partern accipi-
Thersa , ubi Asa Israel rex fuit. Thersa vero in- tur, aut sanctam Ecclesiam significat, aut fidelein
terpretatur contemplatio. animam. Unde in psalmo scriplum est: Magnus Do-
Acheldemach ager est sanguinis, qui hodie mon- minus et laudabitis nimis-in civitateDei nosm,m
monle sanclo ejus (Psal. cxi.iv); el item : Fluininis .A situm , quasi casam altam , cujus pluralis numerus
impelus Imtificat civilatem Dei (Psal. XLV); hoc cst castra, diminutivum castellum est. Caslra sivc ca-
Spiritus sancli gratia lxtificat sanctam Ecclesiam stella cohabitationem bonorum hominum vel sanclo-
Dei, vel cujuslibet sancti viri fidelem animam. De rum angelorum possunt signiftcare.
quo in Apocalypsi abundantissime scriptum est. Unde legitur in Exodo, castra filiorum Israel, ubi
Undc illud : Vidi civitatem Jerusalem novam descen- castra metati sunt, et in Genesi, ubi Jacob patriar-
dentem de cmloornatam, tanquam sponsam viro suo cha obviam sibi habuit angelos Dei (Gen. xxvm) ,
(Apoc. xxi). Civitates vero Judxx similiter sunt appellavit noinen loci illius Manaim, id est castra.
Ecclesix Christi vel animx fidelium. Undc scriptum Castra Dei, qux vidit Jacob in itinere, nulla dttbila-
est in psalmo : Mdificabuniur civitates Judw , et tio est, qttod angelorum fuerit multitudo, ea quippc
reliqua (Psal. LXVIII).Cives autem fideles mystice in Scripturis militia ccclinominatur.
dicunlur. Unde ait Apostolus : Sed eslis civessanclo- Pagi sunt apta ocdificiis loca inter agros habitan-
rum et domestici Dei (Eplt. u). Ctvitas corda vel tibus, hxc et conciliabula dicta a conventu et so-
corpora impiorum, ut in psalmo : Civitates eorttm cietate mullorum in uniim. Compita siint, ubi usus
destruxisli (Psal. ix). Et in Evangelio : Et civilates est conventus fieri rusticorum : et dicta compita,
eorum igni succendisti (Matth. ixn). Quamlo autem B quod Ioca raulta in agris eorura competunt, quo
in conlrariam partem civitas ponitur, significat Ba- convenitur a rusticis. Suburbana sunt circumlecta
bylonem spiritalem, urbem videlicel diaboli, qux vel jecta civitatis xdificia, quasi sub urbe. Subur-
mergetur in profundum abyssi, ubi est habilatio bana autem, qux xdificia sunt et loca civitatis ,
dxmoniorum et omnis spiritus immundi, super possunt significare diversarum genlium situs, qui
quam flebunt reges terrx , qui cuin illa fornicati ad civitatis Dei, hoc est sanctx Ecclesix, usus pos-
sunt, et negotiatores terrx flebunt el lugebunt su- suiit pertinere , quando per prxdicatorum studium
per illam (Apoc. xvm). Dicit enim Apostolus : Non ad perceptionem verbi Dei provocantur et catechu-
habemus civilalem hic manentem, sed futuram inqui- meni fiunt : sicque, si fide perseveraverint, unitati
rimus (Heb. xm), hoc est, ccelestem patriam, et so- sanctx Ecclesix sociabuntur. Mceniasunt muri civi-
cietatem sanctorum angelorum. Municipium est, tatis, dicta ab eo, quod niuniant civilatem , quasi
quod, manente statu civitatis, jus aliquod minoris munimenta urbis, id est, tutamenla. Munium au-
aut majoris oflicii a principe impetrat. Dictum autem dictnra, quasi manu factum, sic et muri a
tem municipium a muneribus, id est, ofliciis, qtiod munitione dicti, quasi muniti, quod muniant cl
tantum munia, id est, tributa debita vel munera tueantur interiora urbis. Moenia autem duplicem
reddant. Nam liberales et famosissimx causx, et J habent significationcm. Nam interdum moenia ab-
qux cx principe proficiscuntur , ibi non aguntur. usive dicuntur omnia xdificia publica civitatis, ut :
Hxc cnim ad dignitalem civitatis pertinent. Vici ct Dividimusmuros, et mceniapaudiiuusurbis :
castella et pagi sunt, qux nulla dignitale civitalis propric autem moenia sunt tantum muri: murus autem
bonorantur, scd vulgari hominum conventu inco- turribus propugnaculisque ornatur: promurale vcro,
luntur, et propler parvitatcm sui majori civitati at- quod sit pro munitione muri. Est enim muro proxi-
tribuunlur. Municipium similiter significat futuram mum ante murum. Moeniaergo civilatis sanctx juxla
in coelis palriam, et gloriam perpetuam sanclorum. scnsuni mysticum aut conventicula sunt justoruni,
Unde et Apostolus ait : Noster autem municipalus aut culmina sacrarum virtutum. Murus autem
in cwlisest. Unde exspectamus Dominum Salvalorem, ipsius civitatis incxpugnabilem fidei , charilalis
qui reformabit corpus kuinilitalis noslrm configura- speique firmitatem significat. Potest et ipse Domi-
tum corpori claritatis suw (Phil. m). Yicus autem nus , Ecclesiam undique protegens, murus magnus
dictus ab vicinis tantum habitalionibus, vel quod vias intelligi, de quo Isaias ait : Urbs fortiludinis noslrm
habeat tantum sinemuris. Est autcm sine munilione salvalur , ponetur in ea murus (Isa. xxvi); et ante-
murorum, licet ct vici dicantur ipsx babitalioncs , rvmurale , id est, Domini protectio , et inlercessio
urbis. Dictus autem vicus eo quod sit vice civita- sanctorum patriarcharura et prophetarum vel cxte-
tis, vcl quod vias habeat tantum sine muris. Vici rorum sanctorum prxdicatorum , qui et ita faciunt
autem vel villx genlium vias vel situs vel terrenas docendo corda credentium. Vel murus significat fi-
actiones myslice exprimere possunt, quia cxtra dem , ct antemurale bona opera. Non enim sufficit
civitatis locum positx sunt, id est, exlra communio- inurum babere fidei, nisi ipsa fides bonis operibus
nem plebis Dei habilant. Unde est illud, quod Do- confirmetur. Hic murus et hoc antemurale sive cir-
niinus jubet in Evangelica parabola, quando illi, qui cummurale de vivis lapidibus cxprimitur, qui juxta
ad nuplias vocati sunt, nolebant vcnire, servos suos prophetam volvunlur super terram. Item muri mu-
exire in plaleas ct vicos civilatis, ut quoscunque nimenta sunt Scriplurx divinx, vel prophetx, sicut
iiivencrint, vocarent ad nuptias (Luc. xiv) : hoc est, legitur in psalmo : JEdificenlur muri Jerusalem
retardante Judaica plebe venire atl nuptias Domini, (Psal. L). Turres vocatx, quod teretes sinl et longx.
mandat gentium multitudinein in Iocum illius sttb- Teres est enim aliquid rotundum cum proceritate,
intrare , ut iinplerciiliir nuplix discurabciitiura. ut coluinna. Nam et quamvis quadratx aut latae
Castrum antiqui dicebant oppidum loco altissimo conslruantur, procul tamen videntibus rolundae
existimanliir : ideo, quia oiunc cujusque anguli si- A vcro mortis cst diabolus vel omnis illecebra sxcu-
mulacrum per Iongum acris spatium evanescit laris. Quoniam per hanc ad xternum exitiutn infeli-
atque consumitur , et rotundum videtur. In turris citcr inlroitur. Liberatus ergo cx illis portis mortali-
significatione ipse Salvator intelligilur, ut est illud : bus, in istis portis Ecclesix, qttx beatitudinciu tri-
Turris fortissima nomen Domini (Prov. xvm). ltem buunt sempiternam, pronuntiaturum se laudes Do-
turris Scriptura divina , ut in canticorum Canticis miui pollicetur, per quas nomen ejus eximium tolo
dicitur : Collum tuum sicut turris David (Cant, iv). orbc celebratur.
Vel excellentiam virtutum significat, vel cminen- CAPUT m.
tiam doctorum, qui primum locum tenent iu Ec- De viis.
clesia. Unde in Cantico canlicorum dicilur : Nasus vix, ipsa spatia angusta, qux inter vicos sunt.
luus sicut turris Libani (Cant. vn). In naso vero Via in bonam vel malam partem posita reperilur. In
verbi Dei dispensatores causa discrelionis designan- bonam, ubi Dominus ait: Ego sum via, verilas el
tur, turrique assimilanlur, qui eminentissimum lo- vita (Joan. xiv). Et Psalmista : Viam, inquit, verita-
cum tenent in Ecclesia. Invenitur alicpiando turris tis elegi (Psal. cxvm), hoc est, doctrinam veritatis.
in conlrariam partem posila : hoc est, altitudinem E contrario est alia via, de qua idem propheta de-
superbix significat. Hinc est illud, quod filii Adam B precans Dominum ait: Viam iniquitatis amove a me,
in Gencsi leguntur lurrim excelsain xdificarc, ubi el in lege tua miserere mei (Ibid. ). Et in Salomone
confusa est imgua eorum (Gen. xi). Itcm turris do meretrice scriptum est: Via , inquit, inferi do-
Ecclesia,ut in Michea : Et tu, lurris gregis, nebulosa mus ejus (Prov. vu). Item viarum nomine expri-
filia Sion (Mich. iv) , id est, divinis Sacramcntis muntur, de quibus Dominus per prophetam ait:
obumbrata. Quidam autem hanc turrim virginem Unumquemquejuxta vias suas judicabo, dicit Domi-
Mariam intelligunl. Item turres corda rcproborum nus Deus (Ezech. xxxm). Dicitur arcta el angusla via,
duplicitatis malitia constructx, ut in Sophonia : qux ducit ad vitam : lata et spatiosa, qux ducit ad
Super omnem murum munitum, et super omnem tur- mortem (Mattk. vn). Yia vita prxsens, ut in Evan-
rim excelsam (Soph. 1). gelio : Eslo consenliens adversario tuo cilo, dum es
CAPUT II. cum eo in via (Mattk. v). Yia, libri Iegis et propbe-
De portis. tarum, ut in Jeremia : super vias state et videte et in-
Porta dicilur, qua potest vel importari vel expor- terrogale de semitis antiquis, quw sil via bona (Jer,
tari aliquid. Proprie autem porta aut urbis aut cavi). Semita, prxcepta divina, ut in psalrao : Deduc
strorum vocatur, sicut superius diclum esl. Porta me in semita mandatorum luorum (Psal. cxvm)»
aliquando in bonam partem accipitur, aliquando vero G CAPUT IV.
iu raalam. In bonam ergo partem accipitur, quando De plateis.
ipsum Dominum significat, per quem nobis vitx Platex perpetux ac latiores civitatum vix sunt,
xternx aditus patet. Unde ipse ait :Ego sumostium : juxla proprietatem lingux Grxcx a latitudine nun-
per me si quis introierit, salvabitur et ingredielur et cupatx. Platex vero similiter aliquando in bonam
egredielur et pascua inveniet (Joan. x). Item porta partem, aliquando in malam positx reperiuntur. In
fidem Christi significat. Unde scriptum est : Per bonam, quando arapliludinem credentium in genti-
portam ingrediuntur in civilatem : quia per fidem bus significant. Unde scriptuin est: Sapientia foris
rectam introeundum est in Ecclesiam Dei. Porta prwdicat, et in plateis dat vocemsuam (Prov. i). Ali-
Christi vel fides ut in Psalmo : Ecce porta Domini: quando significat xternam bealitudinem dilatatam
jv.sli inlrabunl per eam (Psal. cxvn). Porta uterus sanctorum, ut in Apocalypsi: Platew tuw,Jerusalem,
virginis Marix, sive canon Veteris Testamenti, ut in sternentur auro mundo, et per omnes vicos tuos alle-
Ezechiele : Vidi portam in domo Domini clausam luia cantabunt (Apoc. xxi). In nialam vero partem
(Ezech. XLIV).Portx, Scriplurx sanctx, apostoli vel platea ponitur, quando amplitudinem significat sx-
opera bona, ut in psalmo : Elevamini, portm wler- cularium voluptatum : quia (ut supra diximus) lata
nales, et introibit rex glorim (Psal. xxm). Portx cor- et spaliosa via est, qum ducit ad mortem (Matlk. vn).
da hominum, sive aditus mentis a diabolo dudum CAPUT V.
obsessx , postea Christo possessx , ut in Genesi: De cloacis.
Possidebit semen tuum, id est, Christus, portas ini- Cloacx dictx, quod his percolantur aqux. Has pri-
micorum suorum (Gen. xxiv). Item portx doctores mum Romx fecisse dicunt Tarquiniura Priscum, ut
sancti intelliguntur, qui nobis aperiunt dogmatibus quoties pluviarum iuundatio existeret, per eas exlra
suis introitum regni ccelestis. E contrario vero portx civitatem emilterentur, ne maximis perpetuisque
nomine hxrelici et falsi doctores exprimuntur, per tempestatibus planitiem vel fundamenta urbium
quas perditi in Gehennam intrant. De quibus Donii- strages aquarum subverteret.
iius ad Petruin ait : Tu es Pelrus, et super kanc Pe- CAPUT VI.
tram mdificabo Ecclesiam meam. Et portw inferi non De foro.
prwvalebunl adversus eam (Mattk. xvi). El Psahni- Forus esl exercendarum litium Iocus, a fando di-
sta : Exaltas me de porlis mortis, ut annuntiem om- ctus. Hxc loca et prorostra vocantur : ideoque,
ncs laudes tuas inportis filiw Sion (Psal. ix). Porta quod ex bello Punico captis navibus Carthagineu-
387 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 588
sium rostra ablata sunt, et in foro Romano prxfixa, A invenire non valel. Cujus xdificii talis est situs, ut
ut esset ejus insigne victorix. aperientibus fores tonitruum inlus terribile audia-
CAPUT VII. tur : descendilur centenis ultra gradibus. Intus si-
De curia. mulacra et monslrificx efligies : in partes divisas
Curia dicitur eo quod ibi cura per senatum de transitus innumeri per tenebras, et cxtera, ad er-
cunctis administretur. roreni ingredientium facta, ita ut de tenebris ejus
CAPUT vin. in Iuceni venire impossibile videatur. Quatuor autera
De prmtorio. sunt labyrinthi: primus Êgyptius : secundus Creti-
Prxtorium dictum, quod ibi prxtor prxsideat ad cus : tertius in Lernno : quartus in Italia : omnes ita
discutiendum. constructi ,u t dissolvereeos nec sxcula quidempossint.
CAPUT IX. CAPUT XIII.
De gymnasio. De pharo.
Gymnasium generalis est exercitiorum locus. Ta Pharus turris est maxima, quam Grxci ac Latini
raen apud Athenas locus erat, ubi disccbatur philo- in commune ex ipsius rei iisu pharum appellaverunt:
sophia, et sapientix exercebatur studium. NamGym- eo quod flammarum indicio longe videatur a navigan-
nasium Grxce vocalur, quod Laline exercitium di- B libus : qualem Ptolomxus juxta Alexandriam con-
citur, hoc est, meditatio. Sed et balnea. et loca cur- struxisse oetlngentis talentis traditur. Usus ejus est,
suum athlctarum gymnasia sunt, eo quod illic ho- nocttifiio navium cursu ignes ostendere ad prxnun-
niines in sux artis studium exercitentur. tianda [declinanda] vada, porlusque inlroitus, nede-
CAPUT X. cepti lenebris navigantes in scopulos incidant. Nam
De capitolio. Alexandria fallacibus vadis insidiosos accessus ha-
Capilolium Romx vocatum, quod fueril Romanx bet. Hinc ergo in porlibus machinas ad perlucendi
urbis et religionis caput summuin. Alii dicunt: Tar- ministerium fabricatas pharos dicurtt. Nain phos lux
quinius Priscus duracapitolii fundamcnta Romx ape- est, orasis visio dicilur. Unde et lucifer Grxce phos-
riret, in loco fundamenti caput bominis litteris Tus- phoros appellalur. Cochlex sunt allse et rotundx tur-
cis notalura invenit: et proinde Capilolium appel- res, et dictoecochlex, quasi cyclex vel circuli, quod
lavit. in eis, lanquam per cireulum orbemque, conscenda
CAPUT XI. tur : qualis est Romx centum sepluaginta quinque
De arcibus. pedum.
Arces sunt partes urbis excelsoe atque munitx. CAPUT XIV.
Nam quxcunque tulissima urbium sunt, ab arccndo 'C De thermis.
hostem arces vocantur, ct arcus et arca. Arx enim Thermse appellatx, quod caleant. Groeci eni«
aliquando significat mundanam potentiam, aut sx- thermon calorem vocant.
cularem sapientiara : aliquando vero culmen verx CAPUT XV.
sapienlix, et celsiludinem virtutum. Unde legitur, De balncis.
quod David expugnaverit arcem Sion, Jebusxos in- Balneis vero nomen indilum a lavalione moeroris.
de expellens, el ejiciens de ea ccecos ct claudos, qui Nam Grxci balaneion dixerunt, quod anxietatem ani-
odiebant animam David, et vocaveril cain deinceps rai tollat. Hxc et gymnasia dicuntur,quia ibi athletx
civitatem David. Quia Salvalor noster de gentium uncto corpore et perfricato manibus exercitantur:
multitudine vel de qualibet anima malignos spiritus Nam gymnasium Grxce, Laline exercilium dicitur,
ejiciens, sibi per illuminationem sapieulix illustrat: sicut supra ostendimus.
nierito arx Sion, id est, speculatio el visio pacis, ipsa CAPUT XVI.
tunc vocabitur, alque de ca lunc recte per Psalmi- De apodyterio.
slaindicilur : Nolus inJudwaDeus,in Israelmagnum Apodylerium, ubi lavanlium vestimcnta ponuntur,
nomen ejus, el faclus est in pace locus ejus, et habi- ab exuendo scilicct dictum : apoduein enim Grxce
tatio ejus in Sion (Psal. LXXV).Circum Romani di- u exuere dicilur. Popina Grxcus sermo est, qui apud
ctum putant a circuitu equorum, eo quod ibi circum nos corrupte propina dicitur. Est autem locus juxta
raetas equi currant. Theatrum autem ab specta- balnea publica, ubi post lavacrum a fame et siti re-
culo norainatum, quod in eo populus stans desuper ficiunlur.Unde et propina et propinare dicitur.Peina
atque spectans ludos scenicos contemDlaretur. enim Grxce famem significat, eo^ quod hic locus
CAPUT XII. famem tollat.
De amphithealro. CAPUT XVII.
Amphitheatrum vero vocatum , quod ex duobus De tabernis.
sit theatris compositum. Nam Amphitheatrum ro- Tabernx olim vocabanturxdiculx plebeiorum par-
tundum est : thealrum vero ex raedio amphithcatri vx el simplices in vicis, axibus vel vectibus et ta-
csl, semicirculi figuram habens. Labyrinthus est per- bulis clausx : unde et tabernarix, quotl ibi solebant
piexum parietibus xdificium, qualis cst, apud Cre- consedcre. Dictx aulem tabcrnx , quod ex tabuUs
taui a Dxdalo factus, ubi fuil Minotaurus inclusus, lignisque erant conslructx : qux nunc etsi nonsoe
in quo si quis introierit, sinc glomere lini cxituin ciem, nomcn tainen pristinum rctinent.
589 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XIV. 5£0
CAPUT XVIII. A Atria enim aut sanctam Ecclesiam significant, aut
De macello. introilum fidei. Unde scriptum est: Stantes erant
Macellum dictum, quod ibi mactentur pecora, qux pedes nostri in atriis luis, Jerusalem (Ibid.). Signifi-
incrcantibus venundantur. Mercatum autem a com- cat enim eos, qui jam in penetralibus sunt Eccle-
mcrcio nominatum. Ibi res vendere vel emere soli- six, sive qui ingressus yel egressus esse meruerunt.
itim cst: sicut et leloneum dicitur, ubi merces na- Thalamum hac ex causa vocalum ferunt. Cum enim
vium, et nautarum emolumenta redduntur. Ibi enim raptx fuissent a Romanis Sabinx , ex quibus cum
vectigalis exactor sedet, pretium rebus impositurus una ante alias specie nobilis cum magria admiralione
ct voce a mercatoribus flagitans. omniuni raperetur, Thalamoni duci eam oraculo re-
CAPUT XIX. sponsum est dari. Et quomodo [quoniam] hx nuptix
De carcere. feliciter cesserant, inslitutum est, ut in omnibus
Carcer est, a quo prohibemur exire : et dictus nuptiis thalami nomen iteretur. ./Egyptii quoque lin-
carcer a coercendo. Carcer juxta allegoriam ali- guasua loca, in quibus nubentes succedunt et cubant,
quando significat tribulationem prxsenlis vitx ubi thalamum. nominant. Thalamus ergo mystice ute-
tiibulantur electi ad lempus; de quo Propheta ait: runi sanclx Marix virginis signifieat, in quo natura
Educ de carcere animam meam ad confitcndum no- B nostra conjimcta est Verbo Dei, hoc est, sancta Ec-
mini tuo (Psal. CXLI): aliquando custodiam inferni, clesia Christo Filio Dei copulala est: vel corda san-
ut est illud in Evangelio : Judex tradat te ministro, cloruin, in quibus anima per amorem sponso invisi-
et in carcerem mittaris, et reliqua (Matih. v). bili jungitur, ut cjus desiderio ardeat, nullaque jam,
CAPUT XX. qux in mundo sunt, concupiscat: prxsentis vilx
De kabitaculis. longiludinem pcenam deputet, exire festinet, et amo-
Habitatio ab habendo vel habitando vocata, ut haris amplexu in ccelestis sponsi visione requiescere
bitare casas. Domus ex Grxca appellatione vocata. desideret. Coenaculum dictum » communione ve-
Nam domata Grxci lecta dieunt. Est autem domus scendi. Unde et ccenobium, congregatio Antiqui enim
untus familix habitalio , sicut urbis unius populi, publice et in commune vescebantur : nec ullius con-
sicut Orbis domicilium totius gencris bumani. Omne vivium singulare erat, ne in occulto delicix luxuriam
xdificium antiqui xdem appellaverunt. Alli xdem ab gignerent. Coenaculum ergo significat .sanctam Ec-
edendo quidem sumpsisse nomen existimant, dantes clesiam , in qua Christus mysteriunr passionis sux,
exemplum de Plauto : et sacramentum corporis et sanguinis sui dicavit,
Si vocassemvosin sedemad prandium. nec non et ubi Spiritus sanctus in specie ignis super
Hinc et xdilicium, eo quod fuerit prius ad edendum fj centum viginti credentes, et variarum Iinguarum lo-
faclum. Domus caro Salvatoris assumpta in san- quela eis per eumdem Spiritum data est. Triclinium
cta Ecclesia, ut in Salomone : Sapientia sibi domum est ccenaculum a tribus lectu-lis discumbentium di-
mdificavil (Prov. ix). Et in psalmo : In domum Do- ctum. Apud veteres enim in Ioco convivii apparatus
mini ibimus cum consensu (Psal. cxxi). Domus corda exponebatur. Clinc enim Grxce lectus vel accubi-
fidelium vel corpora, ut in Exodo : Ponetis de san- tus, ex quo confectum est, ut triclinium diceretur.
guine agni super ulrumque postem, et superlimiimri- Triclinium enim fidem Trinitatis exprimit: ubi san-
bus domus, in quibas edetis illud (Exod, xu). Domus, clx animx fide, spe et charitate quiescentes exspe-
eorda reproborum, ut in Isaia : Et orientur in domi- ctant introitura regni ccelestis. CeHa dicta, quod nos
bus eorum spinw (Isai. xxxiv), id est, solliciludo sx- occultat et celat. Cubiculum vero, quod eocubamus,
culi. Domus diaboli, convenlus omnium malorum, ibique dormienles requiescimus. Gubile autem cuban-
ut in Salomone : Ne forte impleanlur extranei viridi locus est: seccssus, quod sit locus, id est, sine
bus tuis, et labores iui sint in domo aliena (Prov. v). accessu. Cubiculum spiritaliter significat cordis se-
Aula domus est regia sive spatiosum habitaculuin cretum : unde jubetur vir Evangelicus orare Patrem
porlicibus quatuor conclusum. Atriuni magna xdes ccelestem. Unde ei dicitur : Ta autem cum oraveris,
est, sive amplior et spatiosa domus, et dictum est " intra in cubiculnm, et clauso ostio ora Patrem tuum
atrium , quod addantur ei tres porticus extrinseeus. (Matth. vi). Diversorium dictum, co quod ex diversis
Alii atrium , quasi ab igne et ligno atrum dixerunt. viis ibi conveniatur. Hospitium sermo Grxcus est
Atrum ergo fitexfumo. Aulaenim sanctamEcclesiam ubi quisad tempus hospitali jure inhabitat, et iterum
significat, aut conscientiammundissimx animx, ipsa inde transiens migrat: inde et metatum, quia mu-
est enirii aula regalis et habitatio Spiritus sancti, tatur. Unde Iegitur: Et castrametati sunt pro mutave-
sicut dicit Apostolus : Quia temptum Dei estis et spiri- runt. Non enim illic perraanet exercitus, sed
per-
lus Dei habitat in vobis (I Cor. m). Domus ergo ali- transit. Diversorium potest significare prxsentem
quando significat sanctam Ecclesiam, ut est illud : Ecclesiam, ad quam undique gentes convenientes
Domumtuam decet sanctitudo, Domine, in longitudine habitaculum quxrunt, et in eo hospitio manentes
dierum (Psai. xcn); aliquando ccelestem Jerusalem, aditum exspectant supernx patrise. Hypogxuni est
de qua legilur : Lwtatus sum in his quw dicta sunt eonstructum sub terris xdificium, quod nos antruni
rnihi: in domumDomini ibimus (Psal. cxxs); ali- vel speluncam dicimus. Solarium, quod soli ct aurx
quando vero aniniam sanctam, in qua habilat Detts. paleat: qualis fuit locus, in quo David Bethsabee la-
391 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 592
vantcni aspexit et awamavit. Cujus mysterium pa- A cationibus, quas Grxci aras dicunt. Pulpitum, quod
let: quia Christus videns Ecclcsiam de gentibus, se in eo lcctor vcl psahnista in publico posilus conspici a
a peccatis per pcenilentix lacrymas atquc baptismi populo possit, qtto liberius audialur. Analogiuin di-
sacramentum purificantem, ejusspeciem concupivit, clum, quod sermo inde prxdicetur, nam logos
et sibi sponsam associare desideravit. Xenodochium Grxce sermo dicitur, quod ipsum altius situm est.
vero est habitaculum factum ad suscipiendos pere- Tribunal, eo quod inde a sacerdote tribuantur prx-
grinos. Itaque cum Hierosolymam Anliochus obsi- cepta vivendi. Esl enim locus in sublimi constitu-
deret, Hircanus princcps Judxorum , reserato David lus, imde universi eum audirepossint. Alias tribunal
sepulcro, tria millia auri talenta inde abstraxit, cx alribudenominalum,quod adillumtribusconvocetur.
quibus trecenta Antiocho dedit,ut obsidionem relin- Tribunal aliquando in Scripturis sanclis potentiain
queret. Atque ut facti invidiam demeret, ferltir ex majestatis divinx, quia judicalurus est niundum, ul
reliqua pecunia instituisse primus xenodochia, qui- est illud in EvangelhV:Dum venerit Filius kominis in
bus adventum suscipcret pauperum et peregrino- sede majestalis suw, lunc congregabuntur omnes gen-
rum : unde etvocabulura surapsit. Naraex Grxcoin tes (Matth. xxv); et in Apostolo : Omnes, inquit,
Latinura xenodocheion, peregrinorum susceptio, nun- stabimus ante tribunal Christi, ut recipiat unusquis-
cupalur. Ubi autem xgrotantes de plateis colliguntur, B que propria corporis sui, prout gessit, sive bonum, si-
uosocomeion dicitur Grxce, in quo consumpta lan- ve malum (II Cor. v). Sacra sunt loca divinis culti-
guoribus atque inediis iniserorum membra foventur. bus consliluta, ut pote ea, in quibus altaria litanii-
CAPUT XXI. bus de more aponlificibus consecranlur. Sancla juxta
De wdificiis. veteres exteriora lempli sunt; sancta autem sanclo-
Sacranum proprie est locus templi, in quo sacra rum locus templi secretior, ad quem nulli erat acces-
reponuntur: sicut donarium csl, quo collocantur sus, nisi tantum sacerdolibus. Dicta autem sancta
oblata : sicut lectislernia dicuntur, ubi homincs se- sanctorum, quia exteriorforaculo sanctiora sunt,vel
dere consueverunt. Ab inferendis ergo et deportan- quia sanctorum comparatione sanctiora sunt, sic-
dis sacris sacrarium nuncupatur; donarium vero eo ul Cantica canticorum, quia caniica universa proe-
quod ibi donala ponantur qux in templis offerre cellunt. Sanclum autem a sanguine hostiarum nun-
consueverunt. Oratorium orationi tantum est conse- cupalum. Nihil enim sanctum apud vetcres diceba-
cratum, in quo nemo aliquid agere debet, nisi ad lur, nisi quod hostix sanguine esset consecratum
quod est factum : unde et nomen accepit. Penetra- aut conspersum. Item sanclum quod exstat csse san-
lia secreta sunt oraculorum; et penetralia dicta citum. Sancire autem esl confirmare, et irrogalione
sunt ab eo quod est penitus. Monasterium unius mo- C poenx ab injuria defendere. Sic el leges sanctx et
nachi habitatio est. Sterium statio, id est, solitarii niores sancti essc dicunlur. Propitiatoriuni, quasi
habitalio. Ccenobium ex Grxco ct Latino videlur propitiationis oratorium. Propiliatio cnim placatio
esse composilum : est enini habitaculum plurimo- esl. Oracula dicta eo quod inde responsa reddun-
rum in comniune vivenlium. Coinon enim Grxce lur, et oracula ab ore. Quam autem materiam ad
commune dicitur. Fana dicta a funibus, quihus tem- inslructionem tabernaculi Dominus quoesierit, ipse
pla error gentilium construebat: unde consules dx- in Exodo manifestat, dicens ad Moysen : Loquere fi-
monum responsa audirent. Delubra veteres dice- liis Israel, ut lollant mihi primilias : ab omni homine,
bant templa fontes liabeiilia, quibus ante ingressum qui offeret ullroneus, accipietisprimilias mihi (Exod.
diluebanlur, et appellautur delubra a diluendo. Ipsa xxv). Et nos primitias bonorum nostrorum Doinino
sunt nunc xdes cum sacris fontibus; in quibus fide- tolliiuus, quando si quid boni agimus, totum hoc di-
les regenerati purificantur, et bene quodam prxsa- vinx gratia: tribuimus. Hwc sunt autem, quw acci-
gio delubra sunt appellata; suiit cnim in ablulionem pere dcbetis: aurum, argentum et ms, hyacinlhum ac
peccalorum. Fons autem in dclubris locus regene- purpuram, coccumque bis tinctum, el byssum, pilos
ralorum est, in quo septem gradus in Spiritus sancti caprarum, et pelles arielum rubricalas, pelles hya-
mysterio formanlur, tres in descensu, el tres in " cinlkinas et ligna selhim, oleum ad luminaria con-
ascensu : septimus vero is cst, qui et quarlus, id cinnanda, aromata in unguenlum, et thymiama boni
cst, siniilis filio boniinis exstinguens fornacem ignis, odoris, lapides onychinos et gemmas ad ornandum
slabiliinentuiu pedum, fundaraenlura aqux, in quo epkod ac ralionale: facienlque mihi sancluarium :
plenitudo divinitatis habitat corporaliter. Basilicx el kabilabo in medio eorum (Ibid.). Cuncla hxc, qux
prius vocabantur regum hahilacula, unde et nomen Doniinus sibi a priore populo ad faciendum sanclua-
habent. Nam basileus rex, ct basilicx regix habi- rium materialiter offerri prxcepit, nos quoque, qui
tationes. Nunci autein ideo divina lenipla basilicx spiritales filii Israel, id cst, imitalorcs Donrini vi-
noininantur, quia ibi regi oinnium Dco cultus ct sa- dcntes populi esse desideramus, spiritali intelligen-
crificia offeruntur. Marlyrium locus martyrii Grxca tia debemus offerre. Cui vidclicet aurum offerimus,
derivatione eo quod in meraoriam raarlyris sit con- cum clarilate verx sapientix, qux est in fide recta,'
siructura, vel quod sepulcra sanclorum ibi sint resplendemus ; argenlum, cum et ore nostro con-
marlyrum. Aram quidam vocatam dixerunl, quod fcssio ftt ad salulcm ; ws, cum eamdem fidem pu-
ibi incensse viclimx ardeant; alii aras dictmt a prc- blica' prxdicationc divulgare gaudemus ; kyacin.
303 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XIV. 594
ikum, cum sursum corda levamus ; purpuram, cum j,^ istius mundi versatur; sanctum aulem sanctorum
corpus passioni subjicimus; coccumbis tinclum, cum illam, qux in ccelis est : quia ipsa sancla Ec-
gemina, id est, Dei et proximi dilectione flagramus; clesia, qux ex sanctis angelis et hominibus con-
%ssum, cumcarnis castitatem sentimus; piloscapra- staiis, partim adhuc peregrinatur in infimis, par-
rum, cum habitum pcenitenlix ac luctus induimus; tim autem in superna patria regnat in supernis,
pelles arietum rubricatas, cum ipsos dominici gregis adhuc cives suos, dirimente velo coeli, habet
ductores suo sauguine baptizalos videmus ; pelles ad invicem segregatos. De qua Paulus aposlo-
kyacinthinas, cum nos post mortem spiritalia in ccelus ad Hebrxos scribens plenissirae lestatur, cuni
lis corpora habiluros esse speramus; ligna sethim, Christura verum pontificem asserit non per hirco-
cum, expurgatis peccatorum spinetis, munda carne rum et vitulorum, sed per proprium sanguinera in-
el anima Domino soli serviemus ; oleum ad lumina- troisse serael in sancla, xterna redemptioneinventa.
riaconcinnanda, cum fruclibus charitatis et miseri- Denique in Scripluris sanctis aliquando tabernacu-
cordix refulgemus ; aromata in unguenlum, et thy- lura corpus Domini Salvatoris significat, ut m psal-
miama boni odoris, cum opinionem bonx nostrx mo : In sole posuit labernaculum suum (Psal. xviu).
actionis mullis ad exemplum bene vivendi longe la- Item tabernaculum Dei sancla est Ecclesia, sivc
leque diffundimus; lapides onychinos et gemmasad IB anima fidelis in peregrinatione mundi degens. Unde
ornandum ephod ac ralionate, cum rairacula sanclo- legilur in Psalmo : Quoniam ingrediar in locum ta-
rum, quibus cogilaliones Deo devotas et opera vir- bernaculi admirabilis usque ad domum Dei (Psal.
tutum ornavere, digua laude prxdicamus, alque hxc XLJ); et in Aposlolo: Tabernaculum quod fixit Deus,
in adjutorium noslrx fidei, ubi opus fuerit, assu- et non komo (Hebr. vm). De hoc labernaculo in
raimus. Quia enim in humeris onera gestare sole- Exodo Dorainum Moysi ita loculum fuisse narratur:
mus, recte cphod, id est, superhumerale opera ju- Facies mihi sanctificalionem, et inde videbor a vobis
slorum, et pii pro Domino labores insinuantur. Quia (Exod. xxv). Columnx tabernaculi doctores sunt
vero in pectore cogitalionum sedes est, recte in ra- Ecclesix, ut in Apostolo legitur : Jacobus, et Joan-
tionali, qui est habilus pectoris, ralionales et niun- nes, et Cephas, qui videbantur columnm esse (Gal.
dx electorum cogitaliones cxprimuntur ; lapidcsque n). Serx sive vectes, qux tabulas sive columnas
onychini et gemmaeornanl ephod ac ralionale, cuni continebant, Scripturam sacram vel concordiam
exiraiis summorum Palrum aclibus el cogitationi- sanctorum prxdicatorum significant. Unde robur ct
bus eliam miraculorum iusignia junguntur. Legitur firmilas eorum demonstratur. Bases sunt columna-
ergo in Veteri Testamento de tabernaculi constru- rum libri Legis et Prophelarum ; caputcolumnarum,
ctione, quod Moyses fabricavit in deserlo, et de' ^1 Christus. In Apostolo : Caput viri Clirislus (I Cor.
terapli xdificatione, quod xdificavit Salomon in xi). Cortinx tabernaculi, multitudo fidelium, fidei
terra repromissionis, ubi in ulroque xdificio sancta funibus atque Scriplurarum prxceptis suspensa :
et sancla sanctorum commemorantur, quorum my- ansulx cortinarum hyacinthinx, coelestiaprxcepta ;
steria rite inlelligentibus facile patent: quia utra- saga cllicina undecim sub peccatorum forma expri-
que domus sanctam Ecclesiam designat. Verum muntur ; quinquaginta circuli spem futurx quietis
quia prior domus in ilinere, quo ad terram repro- significant; sancta sanctorum coelestis illa palria,
missionis veniebatur; hxc autera xdilicabatur in et xterna gaudia regni ccelorum; duo cherubin,
ipsa terra repromissionis, et in civitale Jerusalem ; duo lestamenta Legis; arca Testamenti Ecclesia.
illa, ut de loco ad locum crebro Levitarum ministe- Unde legilur in Psalmo : Exsurge, Domine, in re-
rio porlata, tandem in terram promissx hxredita- quietn tuam, tu et arca sanctificationis tum (Psat.
tis induceretur ; hxc, ut mox in palria ipsa et civi- cxxxi). Propiliatorium super arcam Chrislus in ca-
tate regia constructa inviolabili semper fundamento pite Ecclesix. In Epistola Joannis : Advocatum ha-
consisteret, donec inditum sibi Ugurarum ccclestium benius apud Palrem Jesnm Chrislum justum, et ipse
raunus impleret: potest in illa prxsentis Ecclesix y. est propiliatio pro peccatis nostris (I Joan. n). Qtia-
labor et exsilium, in hac futura requies et beatitudo tuor circuli aurei, in quibus arca porlabalur, qua-
figurari; vel certe quia illa solis filiis Israel, bxc tuor Evangeliorum libri, quibus Ecclesia per qua-
autein a proselytis etiam in gentibus facta est, pos- tuor mundi parles acciucta prxdicalur. Vecles de
sunt in iUa principaliter patres Veteris Teslamenti, lignis impulribilibus, circulis introniissis, fortes
et antiquus ille Dei populus, in hac aulem congre- prxdicatores mente incorrupfa evangelicx prxdica-
gata de gentibus Ecclesia figuraliter exprirai; quam- tioni semper intenti. Urna aurea, caro est Salvato-
vis xdificium utriusque domus enucleatius spiritali ris mtinda, perpetux divinilalis dulcedine replela.
sensu excussum et labores prxsentis Ecclesix quo- MensaDominus Jesus Christus, qui est refectio ele-
tidiauos, et prxmia in futuro pereunia, gaudiaque ctorum, sive unitas fidei; de quo dicit Psalmisia :
regni ccelestis, et eleclionem primx in lsrael Eccle- Parasii in conspectu meo mensam (Psal. x-xn). Po-
six, et salutem omnium gentium in Christo raulti- test el inensa de lignis selhim pacta Scripturam
wodis ostendatur insinuare figuris. Sanclura autem, sacram significare, de forlibus sanctorum patrum
qtiod velo suspenso a sanctuario separatum est, si- verbis actibusque coinpaclam; qux dura nobis, qux
gnificat prxsentem Ecclesiam, quac peregrinatioiic sinl xlernse gaudia beatiludinis, et quoriiodoad hxc
PATHOLICXlt 13
perveniatur osteridit, cibum profecto nobis salutis ac A arcx, illud ante tabernaculum foris positum est;
vitx suggerit. Varia vasa, qux ad offerenda Uba- quia nimirum illi in conspectu sanctx Ecclesix
inina sunt facta, varise sunt distincliones eloquii di- cunclis exemplo virtutum prxfulgent; isti altiores
viui pro dispari capacilate audienlium. Panes pro- ardore desiderii, contemplatione futurx beatiludi-
positionis super mensam positi semper doctores nis, eliam corpore delenti, non minimum propin-
suut spiritales, qui in lege Domini die ac nocte me- quanl. Apte illud xre, hoc vestiri auro prxcipitur.
ditantes cunclis Ecclesiam intrantibus refectionera Ms, namque plus aliis melallis sonorum ac diu du-
verbi ccelestis offerunt. rabile est: aurum vero quantum sono succumbit,
Duodecim ergo panes in mensa tabernaculi, duo- tantum splendore prxstat xramento ; illud docto-
decim Apostoli, et omnes doctrinx illorum sequa- rum prxdicationem forinsecus significat, istud intc-
ces in Ecclesia. Candelabrum corpus Domini, vel rius splendorem charilalis divinx inlimat, ubi !u-
Ecclesia sancta, aut divina Scriplura. In Zacharia : mine conlemplalionis Dei abundanter illustratur.
Vidia dextris altaris candelabra duo argentea (Zach. Potest et altare mystice significare corda electorum,
iv). Septem lucernx candelabro superpositx, septi- in quibus Domino hostia laudis et bonx devotionis
forme Ecclesix sacramentum vel fides. In Exodo. offertur : vel altitudinem fidei, ut cst iliud in Psal-
Lucerna Ecclesix fides, vel opera juslitix. In Salo- B nio : Tunc impones super attare tunm vitulos (Psat.
mone : Propterea non exslinguetur tucerna per to- L). Quidam hoc loco dicunt ipsum Dominum vitulura,
lam noctem. Paxilli xiei in labcrnaculo, patriar- qui se hostiam obtulit pro salute cunctorum. Qua-
charum et prophetarum obllnent sacramenlum. Pa- propter sive de adolcscenlibus, sive de prxdi-
xillus Dominus Jesus Christus in corda lidelium caloribus, sive de raarlyribus sentiatur, lales
defixus, sicut in Isaia de co loquitur : Figam illum tamen prophela vitttlos altaribus Domino poluit pro-
iu domo fideli (Isa. xxn). Paxillus, compunclionis miltere, quos Christianx religioni noverat conve-
slimulus, sicut in Deuteronomio scriptum est: //«- nire. Altare corpusSalvatoris assuinpluni. InExodo:
bebislocum extra caslra, ad quem egredierisad requi- Altare de terra facietis mihi (Exod. xx). Altare san-
sita nalurw gerens paxillum in balleo (Deut. xxm). cta Ecclesia. In Deuteronomio : Cum transieritis
Circulus, spiritalis in Scripturis circuilus. In Exodo. Jordanem, mdificate allare de lapidibus, quos ferrum
Catenuke, testimonia Scripturarum invicem se con- non teligit (Deut. xxvn), id est, de sanclis fidelibus,
tinentia. Vasa in tabernaculo, fideles in Ecclesia. quos nullum schisma hxresum aut contaminalio
Unde dicit Apostolus : In magna autein domo non peccati maculavit. Ilem altare significat pascua Scri-
solum sunt vasa aurea et argentea, sed et lignea et fi- plurarum, ut in Psalmo : Lavabo inter innoceutes
ctilia (II Tim. n). Ostiura labernaculi, prxsens vila, u manus meas, et circuibo altare luum, Domine (Psal.
sive introilus ad fidem, vel inchoatio bonorum ope- xxv). Rursum altare corda sanctorum significat. In
rum. Unde in Levitico : Et adducel eum ad ostium Lcvitico : Ignis autem in allari semper ardcbit (Lev.
tabernaculi, et ponet manum super caput hostiw sua: vi), id est, ardor charitalis. Cornua altaris est alti-
(Lev. iv). Altare aureum, ipsa divinitas, vel alliludo tudo coelestispalrix, ut in Psalmo : Constituilediem
fidei. In Exodo : Non ascendas per gradus ad altare solemnem in confrequentationibususquc ad cornu ctl-
meum (Exod. xx). Nain in Vcleri Testamenlo uuo taris (Psal. cxvn). Altare xneum corda carnaliuin:
nltaria facta esse leguntur : unum erat altare holo- in quo altari carncs in holocausliim cremabantur,
causti, in quo victimx iramolabanttir ; aliud allare qux opera carnulia dcplorant. Inccnsum oraliones
Ihyiniamatis, quo incensum Doininoofferebalur. Sed sanctorum. In Psalmo: Dirigalur oratio mea, sictii
altare holocausti generaliter vitam designat justo- incensum in conspeclu tuo, Doiniiic(Psal. CXL).Sa-
rum, qui carnem suam quotidie crucifigcre cuin vi- crilieiuin ohlatio juslilix. Inpsalmo: Sacrificate sa-
tiis ct concupiscentiis, alquc in hostiam viveiilem crificium juslitim (Psal. iv). Holocauslum, id esl,
Deo offerre consueverunt. Alfare vero thymiamalis, tolum coinhiistum, tolus fidei accensus sive carnis
quod inadolendum thyniiamafaclum crat, specialem _ niortificatio. Est enini quidam iguis charilatis oninia
quorumdam pcrfectorum vitara significat. Neque membra homiiiis in proprios usus assumens, ut 11011
frustra in illo carnes animalium incendebanlur, in permillat ea mililare peccato. Et in psalrao : Holo-
hoc adolebatur incensum : quia in illo figurabanlur causta medulttita offeram libi (Psal. LXV).Hoslia pa-
ii, qui non secundum desideria carnis aiiibulant, cifica, opus miscricordix : qux ideo liostia pacifica
sed quasi hxc Doniino immolaiiles, oinncs sui cor- appellatur, eo quod boslia diabolo resistat, et Deo
poris sensus per ignem sancti Spiritus ejus volunlati liominem rcconciliet. In psalmo : Tollile hoslias, et
dedicant; in isto autem illorum lypus expiimilur, inlroile in atria ejus (Psal. xcv). Adipes pacifico-
qui majore mentis perfectione, exslinclis prorsus ac rum, compunctio cordis, et lacrymarum profusio in-
sopitis illecebris omnibus carnis, sola Domino ora- tclligitur. In Lcyilieo : Et impositum desuper holo-
tionum vota offerunt; nil quidcm de carne, quod se causlum adolebil (Levit. v). In tauro vero sup.erbia,
impugnct, nil de conscientia peccati, unde contur- qux continentix cultro in arca cordis jugulatur. In
bentur ac paveant, habenles; sed dulcius profusione ariete furor. In hireo Jibido. Jn vitulo, carnis volu-
lacryinaruin optanles venire et parerc anle facieni ptas. In agno lascivia. ln hxdis peccata diversa.
Dei. Unde apte hoc altare inlus in vicinia veli el Pcr turturcm ci columbam mundilia castilati», et
397 DE UNIVERSOLIBRI XXII. - LIB. XIV. 598
simplicitas cordis in sacrificium Dei offertur. In si- A j\ plum Dei per inhabitantem spiritum ejus in nobis
omnium no-
inilagine puritas menlis , vel opera raisericordix. In eflicimur : constat utique, quia figuram
et membrorum
priniiliis inilia bonorum operum, vel bona voluntas. slrum et ipsius videlicei Domini
In decumis vero perfectio bonorum operum. Sacer- ejus, qux nos sumus, lemplum illud materiale te-
dos Dominus est Jesus Chrislus, in Psalmo : Tu es nuit: setl ipsius tanquam lapides singulariler electi
sacerdos secundum ordinem Melchisedech(Psal, cix). et preliosi in fundamento fundali: noslri autem lan-
Sacerdotes, sancli, ut in Isaia : Vossacerdoles Do- quam lapidum vivorum superxdificatorum super fun-
mini vocabimini et ministri Dei nostri (Isa. LXI); et damentum Aposlolorum et prophetarum, hoc est,
in malam partem in Matachia : Vos sacerdotes, quid super ipsum Dominum (Ephcs. n). Domus aulem,
polluistis nomen meum? (Malach. n.) Veslimenta quam xdificabat rcx Salomon Domino habebat 60
sacerdotum, opera justilix ; ut in psalmo : Sacerdo- cubitos in longitudine, et 20 cubitos in latiludine.
tes tui, Domine, induanlur justilia (Psal. cxxxi). Longitudo domus longanimitatem designat Ecclesix,
Item veslimenta sacerdotis, plebs fidelium. In Levi- qua in exsilio peregrinationis hujus patienter adversa
lico : Capul suum non discooperiet,el veslimenlanon quxque lolerat, donec ad palriam, quam cxspectat,
scindel (Lev. xxi). Tunica hyacinthina Chrisli Eccle- perveniat. Lalitudo insinuat charitatem, qux novit
sia, ejus sanguine decorata. In Exodo : Et fecerunt B ] dilatalo sinu meiitis non solum amicos in Dco sed
tunicam kyacinilihiain, elc. (Exod. xxxix). Super- inimicos diligcre propter Dominura , donec veniat
humerale virtus operationis ab humeris significata. tempus, quando, sive ad pacem suam conversis seu
In Exotlo : Et fecerunt superhumerale de auro el kya- fundilus omnibus exstinctis inimicis, cum solis gau-
cintho, purpura et cocco et bysso relorta (Ibid.). deat ainicis in Deo. Altitudo spem denuntiat futurae
Ralionale doctrina, vel veritas seu rationis a pe- retributionis, cujus intuitu libenter infima quxque,
clore declaralio. In Exodo : Et fecerunt rationale: sive qux demtilccnt, seu qux adversanlur, contem-
opere textili (Ibid.). Duodecim lapides in rationali, nit, usque dum, utrisque transcensis , sola mereatur
fjuaterno ordine trini positi, fidem Trinitalis, ett videre bona Domini in terra viventium. Opera, quae
Evangelicum sermonem, atque duodeciin apostolo- Hiram artifex de Tyro fecerat Salomoni, spirilalera
rura doctrinam in pectore sacerdotis semper inesse: signilicationem habent. Mare fusile decem cubito-
monslrani. Poderis, hoc est, tunica secrelior. Ini rum, a labio usque ad labium rolundum in cir-
Exodo : Et fecerunt vestimentumpodere sub umbone,, cuitu, figuram tenet sacri Baptismatis, quo in remis-
opus textile, totum hijacintkinum (Ibid.). Tmtinna- sionem peccatorum emundamur. Duodecim boves,
bula aurea vestimentis inserta sermo prxdicationis5 qui illud porlabant, duodecim Apostolos significant,
operibus conjunctis. Mala punica tintinnabulis per-- C el omnes, qui vice eorum regendam in Christo san-
raixta, unitas fidei, et concordia charitatis. Laminai ctaui susceperunt Ecclesiara. Similiter duodecini lu-
aurea in fronle, crucis prxfiguratio vel manifestai teres, in quibus hostix lavabantur significant sa-
judicia. In Exodo : Et fecerunt laminam auream, ett cruin Baptisina el sanclificationem Spiritus sancti.
fecerunt in ea litteras deformatas sanclilalis signaculo? Cxtera autem vasa, qux prxdictus arlifex finxit de
Domini (Ibid.). Sancta sanctorum mysteria quxquei xre in argillosa tcrra, diversas species significant
Dei, vel regna coelorum. In Apostolo : Non eniin ini sanctorum hominura qux in argillosa lerra, hoc esl,
manufacta sancla Jesus introivil exemplanu verorum: in Scriptura sacra formantur ad ministerium Dei.
sed in ipsum cwlum, ut appareat nunc vullui Dei'* CAPUT XXII.
(Hcbr. IX). Tcmpla nomen generalc. Pro locisenimii De adilibus.
quibuscunque magnis antiqui templa dicebanl : ett Aditus ab adeundo dictus, per quem ingrenimur et
lempla dicta, quasi tecla ampla : sed et locus de- admiltimur. Veslibulum est vel adilus domus pri-
siguatus ad orientem a contemplatione templum di- vatx, vcl spatium adjacens icdibus publicis : et ve-
cebatur : cujtts partes quatuor erant: antica ad or- slibulum diclum eo, quod eo vestiuiUur fores, aut
tum, postica ad occasum, sinistra ad septentrionem,, quod aditum tecto vestiat, aut ab stando. Vestibiilum
dextra ad meridiem expectant [spectans]. Unde ett aulem aliquando signilical fidem, per quam intratur
quaudo templum construebant, orientem expectabantt in Ecclcsiam : aliquando humilitatem, quia nemo po*
oequinoclialeni, ita ut linea ab ortu ad occidentem ii test ad gradus spiritalium donorum ascendere, nisi
lnissa, fiercnl partes coelidextra atquo sinistra xqua- per humililatis virlulcin. Unde scriptum est: Supei
les : ul qtti consiilcrel ac deprecarelur, rectum aspi- quem requiescil Spirilus meiis, nisi super humilemei
ceret pricntem. Tcmplum mystice vel corpus Do- quietum et trementem sermones meos? (Isa. LXVI.)
mini significat, de quo ipse in Evangelio ait: Solvile e Potest quoque per veslibulum fides intelligi. Ipsa
lemplum hoc , dicit Dominus, et in tribus diebus ex- '- quippe est ante gradus et portam : quia prius ad
cilabo illnd (Joan. n), vel coeluui sanctorum, qutbuss fidem venimus, el postmodum per spiriiualium do-
Aposlolus ait : Vosestis templumDei, et Spiritus Dei ?i norum gradus coeleslis viix aditum inlrainus. Non
habitat in vobis: si quis autem templumDei violaverit,(, eniin virtulibus venitur ad fidem, sed fide pergitur
disperdet illum Deus. TemptumenimDei sanctum est, (, ad virtutes: per fidem ergo venitur ad opera, sed
quod estis vos (I Cor. m). Si ergo ille templum Dei ii per opera solidatur in fide. Vestibulum itaque aute
per assumptam Jiumanitatem faclus est, et nos tem- i- gradus est • quia qui prius crediderit, ipse post vir-
599 B. RABANI MAURI ARCIHEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 400
tutum gradibus ad portx aditum ascendit. Gradus A tis longa erat: quia nimirum antiqui jusli per 1011-
spiritales ascensus suut, ut in psalterii litulo : Canti- ganiraitatem devolx mentis desiderabant venire ad
cum graduum. Gradus eburnei sunt casta antiquo- dilationem Ecclesix in charitate Dei, qux est in Chri-
runi patrum exempla : A gradibus eburneis, ex qui- sto Jesu Domino nostro. Legitur autem in libro Re-
bus te delectaverunl. His quoque virtutum gradibus gum (/// Reg. vi), quod Salomon fecerit in ingressu
recte credens ad portx adilum ascendit. Porlicus oraculi duo ostiola: quia boni angeli, et homines
quod transitus sit magis, quam ubi standum sit, sancti Dominum ac proximos perfecte diligunt : ue-
quasi porla: et porticus, eo quod sit aperla. Porticus que ullus januam vitx, nisi per geminam hanc di-
aliquando significat aditum domus. Unde scriplum lectionem, polerit intrare : seu quia utriusque populi
est in libro Regum : Porticus erat ante templum vi- fideUbus, et Judxis scilicet, et Gentibus, eadem vilx
qinti cubitorum juxta mensuram laliludinis templi, janua reseralur. Postes habent angulos quinque :
ctc. (/// Reg. vi). Porticus, qux erat ante templum, quia non solum animas electorum aula cceli recipit,
et propior, lucem solis accipere solebat; quid aper- sed corporibus immortali gloria prxdilis in judicio
tius, quam illam ejus [Forle, xvi] partem, qux Domi- suas fores aperit. Cardo est locus, in quo ostium
nicx Incamationis tempora prxcessit, lypice deiiun- vertitur et semper movetur, dictus apo tes cardias,
liat?in qua sunt patriarchx etprophetx,qui orientem B quod, quasi cor hominem totum, ila ille cuneus ja-
huic mundo solem justitix primi susceperunt, ct na- nuam regat ac moveat. Unde proverbialc est, in
scendi in carne Domino teslimonium, sive vivendo, cardine rem esse. Limina ostiorum dicla eo, quod
sive prxdicando, sive nascendo, sive etiam moriendo transversa sunt, ut limes : et per ea, sicut in agro,
prxbuerunt. Janua a Jano quodara appellatur, cui aut introealur aut foras eatur. Postes et antes, quasi
gentiles omnem introitum vel exitum sacraverunt. post et ante. Anles, quia ante januam stant, vel quia
Unde Lucanus : antea ad eas accedimus, priusquam ad domum in-
Ferrea belligeri compescatliminaJani. grediamur: posles eo, quod post ostiura slent. Cardo
Est autem primus domus ingressus : cxtera intra potest significare rectx fidei firmitatem : in hac enun
januam ostia vocanlur generaliter. Ostium est, per ostia vertuntur, quia extra regulam fidei nullo raodo
quod ab aliquo arcemur ingressu, ab obslando di- patitur dilectionis ordo se separari. Item legitur in
ctum. Alii aiunt oslium appellari, quia hostem libro Regum : Et cardines ostiorum lempti ex auro
raoratur: ibi enim adversariis nos objicimus. Hinc erant (III Reg. vn). Si ostia domus interioris san-
et ostia Tiberina, quia hostibus sunt opposita. Fo- cli sanctorum angelica sunt minisleria, qux uobis
res et valvx claustra sunt • sed fores dicuntur, qux de corpore egressis introituin vitse ccelestisreserant:
foras: valvx, qux intus revolvuutur, et duplices C et ostia templi doctores sunt sancti ac sacerdotes,
complicabilesque sunt, sed generaliter usus vocabula qui instruendo, baptizando, Dominici corporis et sau-
ista corrupit. Clauslra ab eo, quod claudantur, di- guinis mysteria communicando prima nobis Ecclesix
cta. Ostium significat cogitationem menlis, sive prxsentis limina pandunt: quid cardines utrorum-
aditum cordis, ut in Evangelio : Tu aulem cum oraque ostiorum, nisi sensus et corda sunt eorunidem
bis, inlra in cubiculum, et, clauso ostio super te, ora angelorum, sive hominum sanctorum, quibus iinmo-
Patrem tuum (Malth. vi). Introitus ingressus per biliter contemplationi ac dilectioni sui Conditoris
lidem in Ecclesia, egressus per dissolutionem carnis adbxrent, ut eo ministeriuin divinitus sibi delegalum
ad contemplationem divinam, ut in Evangelio: Et recte compleant. Item in malam parlem ponitur
ingredielur et egredietur, et pascua inveniel(Joan. x). cardo, ut in Salomone, ubi dicit: Sicut ostium ver-
Et in Psalmo : Dominus custodiat introitum tuum lilur in cardine suo , ita piger in lectulo suo (Prov.
et exitum tuum ex hoc nunc et usque in smculum xxvi). Piger ergo in lecto sui corporis sicut ostiura
(Psal. cxx). Itera ostium aliquando apertionem fidei vertitur in cardine : quia modo exire ad operandum,
significat, ut est iUud in Aposlolo : Ostium enim modo ad requiescendum redire proponit: laiiien in
mikiapertum est magnum et evidens (I Cor. xvi). Ja- suis jacere pravitatibus nunquam desistit. Limina
nua ergo vel oslium templi Domini significat Domi- enim osliorum, humilitas et raansueludines bono-
num Salvatorem : quia nemo venit ad Patrem, nisi rum sunt morum : quia in ipsis perficiuntur gradus
per ipsum (Joan. xiv); et sic ipse alibi dicit: Ego virlutum, ibique palet ingressus regni coelestis di-
sutn ostium: per me si quis introierit , salvabitnr cente ipso Domino : Qui se humiliaverit, exaltabitur
(Joan. x). Ostium porlicus sermo propheticus, qui (Matlh. xxm). Et alibi: Reali mites, quoniam ipsi
quasi recto calle ingredientes ad ostium templi per- possidebunt terram (Matth. v); et Psalmista : Man-
ducebat: quia graliam Domini Salvatoris, qtta mun- sueli, inquit, possidebunt terram, et delectabuntur in
dum erat redempturus, aperte prxdicabat. Factura multiludine pacis (Psal. xxxvi).
ergo porticus tola Ddeles illius temporis signat : CAPUT XXIII.
ostium vero in porticu doctores, qui cxteris lucem De parietibus mdificiorum.
vitx, januamque intrandi ad Dominum pandebant, Fundamentum dictum, quod fundus sit doinus,
exprimit. Et bene unum osfittm,propter consonam in idem et cxmentuni a cxdendo dictum, quod grosso
omnibus sanctis fidem ac dileclioneiii veritalis. Qux lapidc surgat. Fundamentiini cnim allegorice Chri-
vidclicet porlicus juxla lalitudineui leinpli 20 cubi- stus intclligilur, vcl iiuos ejus calholica > super
quam fundata est Ecclesia. Unde scriptum est in A i psahno : Lapidem, quem reprobaverunt mdificantcs ,
Apostolo : Fundatnenium enim aliud nemo potest po- hic factus est in capul anguli (Psal. cxvn). Sub al-
nere prmterid, quod posilumest inChristo Jesu (I Cor. lusione fabricantium exponiliir inanis opera Judxo-
m). Et item : Supermdificamini, inquit, super funda- rum. Soli quippe hominum adhuc in mundo unura
mentum apostolorumet prophetarum (Eph.u), hocest, colentes xdificare videbantur, dum cxterx nationes
doetrinara eorum. item legitur in PsalniO'de civitate iflolorum se cultura destruerent. jEdificantes eninr
Dei, hoc est, Ecclesia: Fundamenla ejus in montibus tendunt super vel semper ad angulum; ut commisso-
sanctis (Psal. LXXXVI), id est, Christus Dominus, qui rum parietum soliditas impleatur. Judxi vero fidei
sic Ecclesiam suam continet, ut nulla possit quassa- sux fabricam minirae perfecerunt: quoniam ipsum,
tione titubare. Merito ergo ab ipso sumpsil exor- qui erat lapis fortissimus angularis, more demen-
diura, quem rerum omnium constat esse principium. tium pulaverunt esse contemnendum. Dominus au-
Paries nuncupatur, quia semper duo sunt pares, vel tem Christus per tropologiara (sicut innumeris locis
a latere, vel a fronte. Sive enim tetragonum, sive constat expositum) ideo lapis dicitur angularis :
hexagonum sit, qui se conspiciunt, ex pari erunt. quia duos ad se populos a diverso venienles, Gen-
Aliter enim structura facta deformis est. Parietinas tilium alque Judxorum, tanquam geminos parietcs
dicimus, quasi parietum ruinas : sunt enim parietes B in unani soliditalis gratiam colligavit. De hoc la-
stantes sine teclo, et sine habitantibus vel habitato- pide prophelx, de hoc Apostoli, de hoc multi di-
ribus. Angulus dicitur, quod duos parietes in unum versa dixerunt. Angulus enim tractus est ex grxco
conjungat. Paries corpus Salvatoris significat, ut est sermone, id est, a gony, quod latine dicitur genu
illud in Psalmo : Tanquam parieti inclinato et mace- eo, quia inflexu speciem anguli conformi qualitate
rim impulsm (Psal. LXI); et alibi : Ecce stat post pa- restituit. Nam apud Grxcos originem sui nominis,
rietem nostrum (Cant. n). Paries simulatio hypocri- in derivationibus omnino cuslodit, ut tetragonus,
tarum , et in Ezechiel: Ipsi mdificabant parietem, pentagonus, et his similia. Culmina dicta sunt, quia
illi autem liniebanl eum luto absque paleis (Ezech. apud antiquos tecta culmo tegebantur, ut nunc rus-
XIII). Fenestrx auditus fidei vel cordis inlellectus, ut tica. Hinc tecti summitas culmen dicilur. Camerx
in Canticis canticorum : Ecce ipse stat post parietem sunt volumina inlrorsum respicientia, appellatx a
nostrum, respiciens per cancellos. Fencstrx : visus, curvo. Camptilon enim grxce curvum est. Laquearia
auditus, odoratus, et cxteri sensus carnis, ut in Je- sunt, qux cameram subtegunt et ornanl, qux et la-
remia : Inlravit mors per feneslras nostras (Jer. ix). cunaria dicuntur : principaliter autem lacus dicitur,
Fenestra cogitatio cordis, vel ipsa mentis intentio, « ut Lucilius : resultant wdesque lacusque : cujus di-
ut in Sophonia : Vox cantantis in fenestra, corvus in rainutio lacunar facit, ut Horatius : Neque aureutn
superliminaribus ejus (Soph. n). Pictura in pariete mea renitel in domo lacunur. Inde fit alia diminu-
cogitationes pravx in corde hominis, ut in Eze- tio, lacunarium, et per antistichon laquearium fa-
chiele : Et ecce omnia idola domus Israel depicta cit. Tecta enim sive laquearia, sancti doctores in-
erant in pariete (Ezeck. vm). Parietes enim templi teUigipossunt. Unde sponsa in Cantico canticorum
Dei, fideles sunt ex utroque populo, hoc est, Judaico ait: Tigna domorum nostrarum cedrina, laquearia
et Genlili, ex quibus Christus xdificavit Ecclesiam cypressina (Cant. i). Domos quippe suas varia per
suam. Unde legitur in Regum de Salomone : Et mdi- uiundum fidelium convenlicula nominat, e quibus
ficavit parieles domus intrinsecus tabulatis cedrinis a oranibus ipsa universalis Ecclesia constat. Tigna
pavimenlo domus usque ad summitatem parietum, et autem et laquearia diversos in eisdem domibus Ec-
usque ad laquearia operuit lignis cedrinis (III Reg. clesix fidelium ordines designant. Namque utraque
vi). Intrinsecus quidem domus cedro erat vestita : in alto solent poni : sed tigna ad munitionem fiunt,
nam forinsecus tanto nitore lapis ipse, de quo facta! laquearia vero magis decori domorum quam muni-
fuerat, fulgebat, ac si calculo esset candido texta. tioni proficiunt. Significant ergo tigna prxdicatores
Juxta sensus vero mysticos, parietes lempli sunt, sanctos, quorum et verbo et exemplo structura ejus-
fidelium populi, ex quibus sancta universalis consi- dem Ecclesix, ut subsistere possit, continetur :
stit Ecclesia: quorum dilatationem per Orbem lati- quia sux robore doctrinx turbines hxreticx impul-
ludo designat parielum, spem vero et intentionemi sionis, ne eam dejiciant, arcent. Assimilantur la-
ouinem ad ccelestia ereclam longitudo : vel certe al- quearia simplicioribus Chrisli famulis, qui propriis
titudo parietis, qux ex ordinibus lapidum super in- Ecclesiam virttttibus potius exornare , quam doctri-
vicem positis constat, prxsenlis statum Ecclesixi nx verbis diffundere, et contra dogmatum impelus
significat, ubi electi super fundamentum Christi om- norunt munire. Dependunt autem aflixa tignis la-
nes sedificati, sibi invicem in ordine per lemporumi quearia : quia necesse est, ut quicunque in sancta
curricula succedunt, seseque invicem portantes, le- Ecclesia sublimes virtutibus splendere desperant,
gem Christi, qux est charitas, adimplent. Angulus, sununorum patrum dictis atque exemplis, quibus a
quod duos parietes in unuin conjungit. Angulus autem terrenorum ambitu suspendantur, tota mente inhx-
sive angularis in scripturis intelligitur Christus, eo, reant. Et bene tigna hxc cedrina et Iaquearia di-
quod duos parietes conjungat in unum, credentes cuntur esse cypressina : quia utramque hanc arbo-
videlicet ex Judxis et Gentibus. Unde scriptumest in rem imputribilis omnino naturx, altitudinis eximix,
405 B. RABANI MAURI ARCIHEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 404
et odoris conslat essc •prsccipui.Quod eis apte con- A i tum genus est earum, qux vocantur Atticre, quater-
- enit, qui cuin Apostolo dicere possunt : Chrisli bonis angulis aut amplius, paribus laterum inlervallis.
nus odor sumus Deo (II Cor. n); et : Nostra conver- Capitella dicta, quod siut columnarum capita, sicut
satio in cwlisest (Phil, in). Tectum intentiohem coe- stiper collum cnpul. Epistylia sunt, qux super capi-
lestis operalionis signat, id est, vilam conlemplati- tella cbluninartim ponulitiir, etestgrxeiim, idesl,su-
vam in Evangelio : El qtti in lecto est, non descendat pennissa. Bases aulem mystice possunt intelligi libri
aliquid tollere de domo sua (Maltk. xxiv). Iteni lc- Tcstamcnlorum divinorum, quibus innitilur oninis
ctum corpus homiuis, ul in Evangclio : Quod in doctrina sancloruni prxdicatoruin. Columnx enim
aure audiiis, prmdicate super tecium (Maith. x). Te- sunl Apostoii et tlociores Evangelii. Hos prxfigura-
ctum velamcn legis, el obscurilas sanclaruin Scri- veriiut illx dux coltimnx, tptas legitur fecisse Hi-
plurarum intelligitur. Absida grxco scrraoiie latinc ram in xdilicatione templi Domini, sicut scriptum
interprelatur, lucida : eo quod ltiminc accepto per est in libro Regura ct Paralipomcnon, ut est illud :
arcum resplendeat. Setl ulruin absitiam an absidcm ComplcvitHirain oinne opusregis in domoDei, hoc est,
dicere debcmus, vcrbi geiius ambiguum tjuidam do- cohtinnas duas et cpistyliael capita et quasi quwdam re-
ciorum existimanl. Tcstudo est caraera tcnipli obli- liaculu quw capita tegerent siiper epistylia (II Par.
qua : nani in modum tcsludinis veteres tcmploruni B I iv). Hx sunt columnx, de quibus Paulusait: Jacobus,
tecla faciebant, quce ideo sic iiebat, ut coeli imagi- Cephas el Joannes, qui videbanlur columnw esse, dex-
nem redderet : quod constat esse convcsum. ;Alii -" teras dederunt mihi et Barnabx socielatem, ut nos
testudinem voluul cssc locum in parte alrii advcrsa in gentibus, illi autem in circumcisione(Gal, n).
venientibus. Arcus dicti, quod sint arta conclusione Quibus verbis quasi exponere videtur mysterium
eurvati, ipsi ct forniccs. Pavinicnta origineiii apud coltimnarum materialium, et quid videlicet figura
Grxcoshabenlclaborala arte piclurx, lithostrotapar- verint, ct quare dux sint factx. Apostolos hariique
vulis crustis ac tcssellis linciis in varios eolores : vo- et doctores sanctos cunctos spiritales significant,
cata auiem pavimeuta co quod paveantur, itl cst, cx- forlcs niniiruni fide atque opere et conteinplalionc
dantur. Unde et pavor, quia cxdit cor. Ostractts est ad superna erectos. Dux sunt autem, ut etgentcsct
pavinicntttm lcstaceuin, eo quod fraclis lestis calce circumcisioneni prxdicando in Ecclesiahi introdu-
adinixto fcriatur. Testam ciiiinGrxci ostracondiciinl. cant : stabant in porlicu anle fores templi, et in-
Pavimentuin intclligiliir liuniilialio atque afflictio gressuni illius suo clccore ac pulchritudine cx ulra
animx, sive in tcrrcna declinalio, ut est illtid iu que parte mirabiliter ornabant. Osliiim aulcm lem-
Psalmo '.Adhwsilpavimento anima mea(Psal, cxvin). pli Dominus est : quia nenro venit ad Palrem, nisi
'
Paviinenliim csl soli alicujus in levitalem inaxitnani C per ipsuni (Joan. xiv); cl sicut alibi dicit : Ego
conslructi soliditas, qtuc uierito nostro corpori sum ostium : per me si quis introierit, salvubitur
comparatur, quoniam ct ipsum siinili nitorc leviga- (Joan. x). Quod videlicet ostium columnx ab utro-
tur. Adhxsisse se ergo tlicit carni sux : quod vilio- quc lalere coram positx circumstanl, ctun minislri
sum esse non dubiuni est. Anima si adhxrcat cor- sermonis utrique populo inlroilum regni coelcstis
pori, deliclis favct : si voluntate sit divisa, virluli- oslenduiit. Capita eteniin columnariim , hoc csl,
bus. Pavimcnluin hurailitas fitlelium doctrinam san- suprema pars earum prxcordia suni fidelium docto-
ctoruni patienter suscipieiilium, ut in Ezechicle: V.t runi, quorum Deo devotis cogitationibus sicul ca-
entegazophylaciiimptivimentuinstralum lapide (Ezech. pile mcmbra, ita ipsorum oiririia et opera diri-
XL).ltein legilur in Iibro Regiiin(/// Rcg. vi), quod guntur ct vcrba. Duo autem capitella , qux his ca-
Salomon paviniculuin texerit auro inlrinsecus et ex- pitihus crant superposita, duo sunt testamenta :
trinsccus, hoc cst, in oraculo ct in ipso leniplo. qtiorum nicditatione alque observantia doctores san-
Texil ergo Salomon pavimciilum domus auro incli loto aniino subduiitur et cOrpore. Unde bene
trinsecus et exliinseciis . quia Rcx noster pacificus utrumque capilollura quinque cubitos habebat alli-
et angelos atque aninias jtistorum iri coelis perfcclc - tttdinis : quia nimirura quinque libris scriplurn
ac plenarie dono dilectionis xteniorum a morlalium " Mosaicx legis coinprehcnsa est. Quinque eliam sx-
vilitale secrevit. Conipltivium dicttim, qttia aqux culi xlates tota vcleris instruinenti series complcxa
partes, qux circa sunt, eo coiiveniunt. Tesselke est. Novum vero teslamenttim non alia nobis aliqtia
sunt, e quibus domicilia slernuntur, a lcsscris no- prxdicat, quam qux Moysesprxdicanda per hoc essc
minata, id esl, quadralis lapillis per diminutionem. prxdixcrat, et prophelx. Species namqtie catena-
Bases fulturx stint coltiiiinaruin, qux a fundanienlo rum et sirailitudo retis in capitellis, variclas est vir-
consurgunt, el superpositx fabricx sustinent pon- ttituni spiritalium in sanctis, de qua Domino canta-
dus. Bases aulein nonieii petrx est fortissimx Syro tur iu Psalmo : Astitit regina a dexlris luis in vesiitu
sermone. Columnx pro longitudine et rotuuditate deaurato, circumamicta varietate diversorum cha-
vocalx, in qtiihus lolius fabricx pondus erigitur. rismatura (Psal. XLIV);vel certe multiplcx contex-
Antiqua ratio coluninarum eral altitudinis, tertia lio catenarum et retis expansio inultifarias electo-
pars latitudinis. Genera rotundarum quatuor sunl: ruin personas insinuat : cpii cuin verbis sanctorum
Doricx, Ionicx, Tuscanicx, Corinthix, raensura prxdicatorum fideliter auscultando atquc obediendo
crassitudiiiis el altiludinis intcr sc dislantcs. Quin- aulia-renl, quasi coluiunarum capilibus supeiyositse
retes el calenulx miraculum suse connexionis cun- A ctum, quoniam panis ex eo factus ibi coquitur.
ctis aspectantibus prxbent. Clibanus (ut diximus) combustio sempiterna intelli-
CAPUT XXIV. gitur, ut in Evangelio : Si enim fenum, quod
De repositoriis. hodie in agro est, et cras in clibanum millitur
jErarium vocalum, quia prius xs signatum ibi (Matth. vi). Unde clibanus tribulatio vitx prxsentis,
ut in Jercmia : Pellis nostra, hoc est, caro, quasi
recondebatur. Hoc cnim olim in usu crat, auro ar-
clibanus, exusta esl a facie tempestatum famis(Thren.
gentoque nonduni signato. Ex quorum nietallis quaui-
v). Clibanus est coquendis panibus xnei vasculi de-
vis postea facta fuissct pecunia, nomen tamen xra-
ducta roltinditas, qux stiburenlibus flanimis ardet
rii permansil ab co metallo unde pecunia iniliuin
intrinsecus. In qua similitudine merito peccatores
sumpsit. Armarium locus est, ubi quartimcunque ar-
ponuntur, qtti in fuluro judicio et racerore animi et
liiim iiistrunienta ponunlur : armainentarium vcro,
ubi tanlum tela arinorum. UndeJuvcnalis : Qnidquid pcenalicxcrucialione torqucndisunt, quiconlra regu-
las Domini obstinata mente vixerunt. De quibus di-
kabenl telorum armumentaria cmii: dicta autem utra- citttr in
psalmo : Pones eos ut clibanum ignis in tem-
que ab armis, id est, bracbiis quibus cxercentttr. Biblio-
vulius liti (Psal. xx). Ytillus vero Domini dies
Ibeca est locus, ubi rcponunlur libri. Biblos enim pore
B estjudicii, quando lilius hominis videbitur ab honii-
grxce liber, tliece repositorium dicitur. Ceilarium ,
in eo vel nibus, sed soli eum jusli etiam divinilatis sux con-
quod colligantur ministeria mcnsaruin,
necessaria victui lnter teraplatione rcspiciunl. Torcttiar dictuni eo, quod
qux supersunt. promplua- ibi ttvx calcentur, atque exortx
rium autem ct cellarium hoc intcrest, quod cclla- expriinanlur. Forus
est locus ubi uva calcatur, diclus, quod ibi feralur
riuui est paucorum dierum, promptuarium vcro
uva; vel proplcr quod ibi pedibus feriatur : unde et
lemporis longi. Promptuarium dictuin, eo quotl inde
calcatorium dicilur : sed hoc noinen niulia signifi-
nccessaria victui proniuntur, hoc cst, proferuntur.
cat. Torcular allare ab co, quod ibi oblationcs alque
Promptuaria aliquando in malam partem accipiun- fructus ul in cantico lsaix : Et torcu-
ut est illud : eorum erticlan- confernnlur,
tur, Prompluaria plena,
lia ex hoc in illud (Psai, CXLHI).Prcmptuaria, qux lar fodi in ea (Isa. v). Item lorcular, fuliira tribu-
ccllaria vulgus appellat, hxreticorum corda signili- latio, ut in Apocalypsi : El ipse calcavil torcular
vini irw furoris Doinini (Apoc. xix). Ilaque lorcular,
cant, ubi diversarum rerum species epukeque depo-
sitx sunt. Isla quantum copiose farcita sunl, lanlum quod juxta Scripturx sanclx consueluilineni intcr-
divcrsas eruclationes pessimx exhalationis eniit- dum pro ultione alqne suppliciis ponitur peccalo-
ttint. Quos si auctoritate convincas, ad inlerpreta- rum, interduni in congregatione novorum frucluuiu:
C
tionum nequitias transferuntur : cum inde quoque pro pcenis poniiur alque tormentis, qtiando Jere-
fuerint Doraino juvante superati, ad sophisiaruui se mias in Ianicnlalionihus plangens eversionem Je-
versutias calumniasque convertunt, vagi, instabiles : rusalem loquilur : Torcutar calcavit Domlnus vir-
Judw : ideo ego ploro (Thren. i). In bonam
quia radicem nequeunt habere veritatis. Unde aspe- gini filiw
ris odoribus comparata sunt, qux simplicium corda partem scribunlur psalmi pro lorcularibus, octavus
fetido sermone decipiunt. Apotheca aulem vel hor- et octogesimus terlius : legitur enim in litulo octo-
rea a grseco vcrbo repositoria vel reconditoria dici gcsimi psalmi ita : In fine pro lorcularibus Asaph.
sabbali est qtiinta dies a sabbato, qux a gen-
possunt, co quod in his homines claboralas fruges Quinti
tibus dies Jovis, a nobis quinta feria vocatur, in qua
reponunt. Uiideet eiilechamgrxco nomine repositam
rei copiosam substantiam appellamus. dixit Deus : Prodttcant aquw replilia animarum viva-
rtim, et volalilia sub firmainenlo cmli : myslice signi-
CAPUT XXV. ficans, diversx virtutis viros ex aquis baptismatis
De ojjicinis. esse nascituros. Tituli ergo htijus intenlio talis est,
Ergasterium locus cst, ubi opus aliquod fit : ut, in finem, dcsignet Dominuin Chrisltim : pro lor-
grxco etenim sermone erga opera, sterion slatio, idI cularibus, eeclesiam persecutionibus exarainatam :
est, operarii: ergastula quoque et ipsa a grxco vo- Asaph, congrcgationein : quinta sabbaii^ baptisinum.
cabulo nuiicupantur, ubi deputantur noxii ad ali- Unde colligitur psaliniini in Ecclesia Domini de re-
quod opus faciendum, ut solent gladialores ct exsu- gencraia congregaiione esse locuturum. Hoc enini
les, qui marmora sccant, et tamen vinculorura cu- Asaph ad hisloriam quidem loquitur : sed melius in-
stodiis alligati sunt. Genetheura [Gynxceum] grxcc : telligitur spiritualiter a populo Christiano. Lacus in-
diclum eo, quo dibiconventusieminarum ad opus la- fernum significal, ut in psalterio. Posuerunt me in
nificiiexercendumconveniat, raulierenim grxce gynt: lacu inferiori, et alibi : Deduxerunt in iacum mortis
nuncupatur. Pistrinum, quasi pilistrinura : quia pilc> vitam meam (Psal. LXXXVH).
antea lundcbant granum. Unde et apud veteres nor1 CAPUT XXVI.
raolitores, sed pistores dicti : quasi pinsores a pin- De munitionibus.
sendis granis. Molaeenim usus nondum erat, seciI Munitum vel munimentum dictum, quia manu est
granum pilo pinsebant. Unde et Virgilius : Nuiu: tactuni. Cohors [AL, cors] vocata, vel quod coarctet
torrete igni fruges, nunc frangile saxo. Clibanus, cuiicta qux inlerius sunt, id est, concludat; vel quod
id est, furnus, per derivationem a farre aiuiit di- coerceat objeclu suo exlraneos et adire prohibeat.
407 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 408
Vallum est, quod mole terrx erigitur, ut custodia A innocenler vivunt, sic et caulx sanctam Ecclesiain
prxlendatur. Dictum autem a vallis. Nam valli dicti, significant, ubi oves Christi positx conservantur et
quod figantur et vellantur. Intervalla sunt spatia in- a besliis defenduntur.
ter capita vallorum, id est, stipilum, quibus vallum CAPUT XXVII.
fit: unde et cxtera quoque spatia dicuntur a stipi- De tentoriis.
tibus scilicet. Agger est cujuslibet rei acervatio,
unde fossx aut valles possunt repleri. Agger proprie Tabernacula tentoria sunt militum, quibus in
dicitur terra aggesla, qux vallo facto propius poni- itinere solis ardores, tempestatemque imbrium,
lur : se.d abusive et muros et munimenta omnia ag- frigorisque injurias vitant. Dicta autem taberna-
cula, quod cortinx distentx funibus, tabulis in-
gerem dicimus. Vallum enim vel in
agger scripturis
hostium hostes co- terstanlibus, appenderentur, qux tentoria susti-
coangustationem significat, qua nerent. Tentorium vocatum eo quod tendatur
arctant eos quibus nocere volunt. Unde ad Jerusa-
funibus atque paxillis, unde et hodie prxtendere
lem Dominus in Evangelio ait : Venient dies in te ,
tentorium sive tabernaculum
et circumdabunt te inimici lui vallo , et coangustabunt dicilur. Mystice
aut prxsentem ecclesiam significat, sicut illud
undique, et ad terram prosternent te et filios tuos qui tabernaculum
in te sunt (Luc. xix); quod significat animx humanx, g Mosaicum in deserto in hujus prx-
conditum est: aut congregationem fi-
qux visio pacis debuit esse, propter peccata sua figuratione
sunt humanx animx deliura ex gentibus, sicut illud est Psalmistx :
angusliam. Qui namque raajo- sunt labernacula lua, Domine (Psal.
res inimici, quam maligni spiritus? qui hanc corpore Quam amabitia
exeuntem obsident, quam in carnis amore positam,
LXXXIII ); vel conditionem corporis humani, de
delectationibus fovent,hanc in societatera quo dicit Apostolus : Quandiu sumus in koc ta-
deceptoriis
sux damnationis trahentes coarctant, ut in ipsa jam bernacuto, ingemiscimus gravati, nolentes expo-
liari, sed supervesliri (II Cor. v). Item cogita-
extremitate vitx deprehensa, a quibus hostibus cir-
tionem mentis labernaculum, ut est il-
cumclusa sit, vitleat, et tamen evadendi aditum in- lud beali Job : significat
venire non possit: quia operari jam bona non licet, Ignis devorat tabernacula eorum,
qui tnunera libenter accipiunt (Job. xv) ; sicut
qux cum licuit agere contempsit. Macerixl sunt pa- enim
rietes longi, quibus vinex aliaque clauduntur. Lon- corpus in tabernaculo, sic mens habilat
in cogitatione: sed ignis tabernacula devorat,
gum enim Grxci macron dicunt. Sepes munimenta
dum xslus avaritix cogitationes devastat.
satorum sunt, inde et appellatx. Maceria vel sepes
CAPUT XXVIII.
mystice angelorum custodiam significant, qua plebs
C De sepulcris.
Dei, qux vinea Domini Sabaoth per prophetam ap-
pellata est, circumvallabalur atque muniebatur. Sepulcrum a sepulto dictum. Prius autem quisque
Unde in Isaia scriptum est : Vinea facta est dilecto in domo sua sepeliebatur : postea vetitum est legi-
in comu filio olei (Isa. v). Et post paululum : Aufe- bus, ne felore ipso corpora viventium contacta in-
ram, inquit, sepem ejus, et erit in direptionem. Diruam ficerentur. Monuinentum ideo nuncupalur, eo quod
maceriam ejits, et erit in concutcationem (Ibid.). Et mentein moneat ad defuncti mcmoriam. Cum enim
in Evangelio ipse Dominus texit parabolam dicens : non videris monumentum, illud est, quod scri-
Homo quidam erat paterfamilias, qui plantavit vineam ptum est: Excidit lanquam mortuus a corde. Cum
et sepem circumdedit ei (Matth. xxi). Item in Psalte- autem videris, monet mentem , et.ad memoriam te
rio de eadem vinea ita legitur : Destruxisti omnes reducit, ut mortuum recorderis. Monumenla itaque
maoerias ejus, posuisti munitiones ejus in formidi- et memorix pro mentis admonitione dictx. Tumu-
nem (Psat, LXXIX).Itaque maceria est, qux loca ad lus dictus, quasi tumens tellus. Sarcophagus grx-
aliquam utilitatem prxparata defensionis causa cum cst, eo quod ibi corpora consumantur: sarx
communit. Hxc non commixtione rei alterius xdifi- enim grxce caro, phagein comedere dicitur. Mau-
catur, sed in parietis modum saxorum tantum adu- solxa sunt sepulcra vel monumenta regum, a
natione construitur, ad cujus similitudinem ponit Mausolxo rege jEgyptiorum dicta. Nam eo de-
simplicem illam invictamque defensionem divinam, functo uxor ejus mirse magnitudinis et pulchri-
quam necesse fuit amoveri, ut gens Judxorum tudinis exstruxit sepulcrum, intantum, ut usque
potuisset hostium incursione vastari. Pulcherrime hodie omnia monuraenta pretiosa ex nomiue ejus
autem dictum est: Munitiones ejus posuisti in for- mausolxa nuncupentur. Pyramis est genus se-
midinem : ut culpis facientibus ipsum Dominum pulcrorum quadratum et fastigiatum ultra om-
formidarent, cujus solebant munitione vallari. Ma- nem excelsitudinem, qux fieri manu possit :
ceria ergo significat crucem Christi, ut quidam vo- unde et mensuram umbrorum egressx, nullam
lunt, ut est illud Psalterii : Tanquam parieti incli- habere umbrain dicuntur. Tali autem xdificio
nalo et macerim impulsm (Psal. LXI).Caulx niuiii- surgunt, ut a Iato incipiant, et in angusto fi-
raenta oviura vel sepimenla ovilium. Est autein niantur, sicut ignis. Pyr enim dicilur ignis.
uoinen grxcum, c delracta. Nam Grxci aulas Has jEgyptus habet: apud majores enini polen-
vocant aniraalium receptacula. AUegoriceautem sic- tes aut sub montibus aut in domibus sepelie-
ut oves religiosos honiines, qui mansueti sunt et bantur. Inde tractura est, ut super cadavera aut
409 DE UNIVERSO LlBRl XXII. — LIB. XIV. 410
habitare. Et per
pyramides fierent, aut ingentes columnx collo- A peregrinationis sux in casulis
carentur. Mystice sepulcrum aliquan'do occullam tuguriura vile habitaculum in Isaia, et cito de-
nequitiam sive hxreticorum prxdicationem signi- ciduum in hoc mundo exprimitur, ut est illud :
ficat. Unde Psalmista dicit: Sepulcrum patens gut- Erit Sion sicut umbraculum in vinea, et sicut
lur eorum (Psal. xm). Sepulcrum enim mortui tugurium in cucumerario (Isa. i).
guttur est mentientis, qui exitiabilem sibi vanita- CAPUT XXX.
fem in faucibus revolvil, qux malum mortis in- De agris.
fligit. Bene autem addidit, patens : quod si clau- Ager latine appellatur, eo quod in eo aliquid
sum esset, minus feteret. Aliquando fetidam con- agatur. Alii agrum ex grxco nominari manife-
versationem peccatoris et avari hominis significat. stius credunt : unde et villa grxce choragros di-
Unde idem Psalmista ait, Sepulcra eorum do- citur. Villa a vallo, id est, aggere terrx nuncu-
mus eorum in mternum (Psal. XLVIII ); quia in in- pata, quod pro limite conslitui solet. Possessio-
cepta avaritia et luxuria eligunt perseverare. Item nes sunt agri late palentes, publici privalique,
ut
sepulcrum significat hypocritas, qui foris simu- quos in initio non mancipatione, sed quisque,
latam justitiam ostendunt, et inlus pleni sunt raa- potuil, occupavit alque possedit : unde et nuncu-
lilia et dolore, de quibus Dominus in Evangelio B pati. Fundus dictus quod eo fundatur vel stabi-
dicit, quod similes essent sepulcris dealbatis, qux liatur patrimonium. Fundus autem urbanum xdi-
foris apparent hominibus speciosa, intus sunt ficium et rusticum inlclligendum est. Prxdium,
plena ossibus mortuorum (Matth. XXHI).Aliquando quod ex omnibus patrifamilias maxime prxvide-
tamen sepulcrum in bonam partem accipitur, ut tur, id est, apparet, quasi prxvidium : vel quod
est illa sententia Eliphas ad bealum Job: In- antiqui agros quos bello ceperant, ut prsedx no-
gredieris in abundanlia sepulcrum (Job. v). Quid inine, habebant. Oranis autem ager (utVarro do-
sepulcri nomine, nisi conlcmplativa vita, signa- cet) quadrifarie dividilur : aut arvus est ager,
lur ? qux nos quasi ab hoc mundo mortuos se- id est, sationalis ; aut consitus , id est, aptus arbo-
pelivit, dum a terrenis desideriis susceptos in ribus ; aul pascualis , qui herbis tanlum et animali-
inlimis abscondit. Ait ergo : Ingredieris in abun- bus vacat; aut floreus, in quo sunt horti apibus con-
danlia sepulcrum. Vir quippe perfectus sepulcrum gruenles et floribus. Quod etiain Virgilius in
in abundantia ingreditur : quia prius aclivx vilx quarto libro Georgicorum secutus est. Agri au-
opera congregat, et postmoduro carnis sensura tem nomine humanum genus, habitans in hoc
per contemplationem mortuum huic mundo fun- mundo, exprimitur. Unde legitur in parabola
clitus occultat. Item sepulcrum memoria mortis C evangelica : Ager est mundus ( Matth. xm ), in
et resurrectionis Doraini intelligitur, ut in Isaia: quo seminatur sanctum verbum Dei : sed juxta
El erit sepulcrum ejus gloriosum (Isa. xx). Sepulcrura differentiam terrx fructificavit : quia bona terra
corpus peccatis subditum, sive simulatores qui- fructum cenluplum bonorum operum profert: niala
que, ut in Evangelio : Vm vobis, Pharismi et scribm, autem profert spinas et tribulos viliorum, qux
qui similes estis sepulcris dealbatis ( Matth. xxm ). etiam est maledictioni proxima. Item ager est ec-
Fossa, damnatio peccatorum, ut in Psalmo : Ut clesia, ut in Genesi: Ecce, ait Isaac, odor filii
miliges eum a diebus malis, donec fodiatur (Psal. mei sicut odor agri pleni, cui benedixit Deus (Gen.
xcm). Fossa damnatio diaboli vel Antichristi, ut xxvii). Et in Evangelio : Emerunt ex eis agrum
in propheta : Et indagabunt Assur, id est, Anti- figuli in sepulluram peregrinorum ( Matth. xxvn ).
christum, in fossa Nebrolh (Zach. x ). Fovea do- Item ager est populus Judxorum. De quo agro
lus vel laqueus in mortem, ut in psalmo : La- Salomon ad Abialhan sacerdotem ait : Vude in
cum aperuil et effodit eum, et incidit in foveam agrum tuum in Anathot (II Reg. n). Itein ager
quam fecit ( Psal. vn ). Fovea hxretica deceptio, significat disciplinam religionis Chrislianx, ut est
ut in Salomone : Fovea profunda est meretrix , illud in Evangelio : Simile est regnum cwiorunt,
" thesauro abscondito in
et puteus angustus aliena uxor (Prov. XXIII). agro, quem qui invenit kor
CAPUT XXIX. mo, abscondit et prm gaudio iltius vadit et vendit
De mdificiis rusticis. omnia quw habet, et emit agrum illum , etc. (Maltk:
Casa agreste habitaculuin, palis alque virgultis XIII). Thesaurus iste cceleste desiderium significat.
arundinibusque contextum, quibus possinl hoinines Ager vero, in quo thesaurus absconditur, disci-
tueri a vi frigoris vel caloris injuria. Tuguriura ca- plinam studii cceleslis: homo, qui hunc thesau-
sula est quam faciunt sibi custodes vinearum ad rum invenit, humiles et religiosos significat. Quia
tegimen sui quasi tegurium : sive propter ardo- valde gaudent, dum bonum percipiunt desideriura :
rem solis, et radios declinandos : sive ut inde tunc profecto venditis, id est, contemptis volu-
vel homines vel besfiolas, qux insidiari solent ptalibus carnis, cunctisque terrenis delectationi-
natis frugibus, abigant. Hanc rustici capannani vo- bus, omnia mundi per disciplinx ccelestis custo-
cant quod unum tantum capiat. Casa sive tugu- diam calcant. nil jam, quod carni blandilur, libet:
riuiu possunt egestatem prxsentis vitse significare. nil, quod carnis vilam trucidat, spiritus horrescit.
Uude legitur (Heb. xi), palres nostros in terra Sive aliter : thesaurus iste Christus intelligitur:
lil B. RABANI MAURI ARCfflEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 412
agor aiiterri sancla Scriptura, in qua reposita est. 4 CAPUT XXXI.
uotitia Saivaloris nostri : quia quisquis eum, ejus De mensuris agrorum.
gratia revelante, cognoverit, oportet illura orania Mensuras viarum nos milliaria dicimus : Grxci,
delectanienta sseculi conlemnere, et ad ejus noti- stadia; Galli, leucas; iEgytii, schxnos; Persx, pa-
tiam jugi exercitalione bonorum opcruni festinare. rasangas. Sunt autem proprio quxque spalio : mil-
Inventus aulein thesaurus abscondilur, ut servelur : liarium mille passibus terminatur. Et dictum iiiillia-
quia sludium, bonx voluntatls in opere Dci nemo rium,quasimilladium, habens pedum quinqueuiillia.
custodire suflicit, qtti ab humanis laudibus rion Leuca finitur passibus mille
quingentis. Slatlium,
abscondit. Rura veteres incultos agros dicebanl, octava pars milliarii est, constans passibus centum
id est, silvas el pascua : agrum vero, qui co- viginli quinque. Hoc primum Herculem statuisse di-
lebatur. Nam rus cst, quo mel, quo lac, quo cunt, eumque eo spalio terminasse, quotl ipse sub
pccus baberi potest. Unde et ruslicus noiniiialur. uno spirilu confecissel, ac proinde stadium appel-
Nam hxc rusticorum priraa ct otiosa felicitas. lasse, quod in finem respirasset, simulque et ste-
Seges ager esl, in quo serilur. Unde el Yirgilius: tisset. ,
CAPUT XXXII. s
Illa seges demumvolisrespondet avari fi
Agricolse. De itineribus.
Compascuus ager dictus, qui a divisoribus agro- Via est, qua potest ire vehiculum : et via dicla a
rum relictus est ad pascendum coramuniter vici- vehiculorum incursu. Nam duos actus capit propter
nis. Alluvius ager diclus esl, quod paulalim flu- euntium et venientium vehiculorum incursum. Om-
vius in agruin iniliilur. Arcifiniiis ager diclus esl, nis atilem via aut publica, aut privata. Publica est,
in solo publico est, qua iter actus populo pa-
quia certis linearum mensuris non conlinetur : setl qttx
arcentur fines ejtis objectu fluiniimm, inonlium, ar- tet. Hxc aul ad mare aulad oppitla pcrtinct. Privata
borum. Undc et in bis agris nil subsiliim [AL, subse- est, qu* vicino municipio dala est. Via enim mul-
habet : in bonain partem
civorum] intervcnit. Novalis ager est primuin proscis- tiplicem significationem
sus, sive qui alternis annis vacat novandarum sibi vi- aliqtianilo accipilur : aliquando vero in contrariam.
riurn causa. Novalia cnini semel cum fructii erunl et Yia cnim ipstun Dominum Christum significal, qui
semel vacua. Novalia possunt significarc labores fru- ait in Evanglio : Ego sum via, veritas et vita (Joan,
ctuosos noviter inccptos. Undeest illud propheticum : xiv) ; ct per ipsttni ad xternam vitara pergimus :
lnnovate vobis novalia (Ose. x); ac si diccret: Exer- et ipso tribuenlc "veram beatitudinem accipiemus.
ccte vosmelipsos in studiis utilibus, ne segnilies P Aliquando vero vix nomine prxcepta divina, el re-
vos steriles reddal. Hinc et alibi scriptum est : gttlx sanctarura scriplurarum designanlur , unde
Mulli cibi in novalibus patrum (Prov. XIH) , hoc Psalmisla ait : Viam mandatorum tuorum cucurri
est, abundantes delicix virtutuni sunt in doctrinis et (Psal. cxvni). Et item : l'tns tuas, Domine, demon-
cxemplis sanclorum doctorum. Area dicitur labu- stra mihi, et semitas tuas doce me (Psal, xxiv).
larum xqttalitas. Dicta autem area a planilie atque Aliquantlo vita hominis in eo significalur. Unde
xqualilate : unde et ara. Alii aream vocatam dicunt, Prophela ait: Vias meas enunliavi, el exaudisti me
quod pro triturandis frugibus xra dantur [AL, erada- ( Psal. cxvin). In conlrariani vero partem vix si-
viam inentis
turj, quasi xrea ; vel qtiod non triturentur in ea, nisi gniftcatio trahitur, quando propter
arida. Area mystice ecclesiam significat. Unde Joan- iniqux ad aclionein malorura operum demonstratur,
nes Baptisla legitur dixisse in Evangelio de Chri- ut est illud propbeticum : Viam, inquit, iniquitatis
slo : Cujus ventilabrnm in manu ejus, et permun- amove a me (Ibid,). Et in libro Sapienlix scriplum
ilabil aream suam (Mallh. III ). Per ventilabrum, id legimus : Sunt viw quw pulanlurab kominibus rectm,
est palam, discrctio justi cxaminis: per arCam vero quorum novissimaducunt ad infernum (Proverb. xvi). {
prxsens ecclesia designatur, in qua procul dubio, Undedicitur: Viu spaliosa, hoc est vitiorum illecebris
quod lugubre satis est, Mutti sunt vocati, pauci j. dilatata, ut est illud in Evangelio : Lata et spatiosu
vcro elecii ( Malih. xxn ); pauca grana supernis re- via est, qum ducil ad perdilionem (Malth. vn). Arcta
autem via esl districla vel tribulalionibus pressa,
cipienda mansionibus, in comparatione mullorum,
qux flammis sunt mancipnnda perpeluis. Cujtis de qua scriplum dicitur: Quam angusta porta el
arex purgalio et nunc virilira geritur, cum quis- arcta via, qitm ducit ad vilam ! (Ibid.) Directa au-
ut
que pervcrsus vel ob manifcsta peccata de ecclesia tem via est illa, qux prxceptis Dei est omata,
rejicilur, vel ob occulta post morlem divina distri- in lsaia : Reclas facite, inquit, semitas Dei (Isa.
clione damuatur : et universaliter in fine perficie- XL). Prava autem a Dei prxceptis devia, ut in
lur, quando millel filius kominis angetos siios, et eodem Propheta : Erunt autem prava in directa,
colligenl de regno ejns omnia scandala (Matth. xm). aspera in vias planas (Ibid.). Plana enim illa est
Vcutilahrum itaque Dominus in manu, idcst, ju- via, qux obedienlia prxceptorum Dei est exxquata.
ditii discrimen habet in potestate : quia Paler Nain alibi legitur : Vias qum a dextris, novit Domi-
non judical quemquum, sed judicium omne dedit nus: qum a sinislris, sunl perversm (Prov. iv).
Fitio ( Joan. v ). Strala dicta, quasi vulgi pedibus triia. Lucretius :
Strataqm jam vulgi pedibus delrita wor«m. U»*a
413 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XV. 441
est ct dilapidata, id est lapidibus strala. Primi au- A inter montes angustuhi Ct trituiri, a callo pedum
leiii Pcerii tlicuntur lapidibus vias stravisse, postea vocatum, sive callo pecudum perdiiratum. Tra-
Romani eas per Oninem pene orbem dispbsuerunt mites sunt transversa in agris itinera sive recta
propler rectitiidinem ilinerum , ne plcbs Csset olio- via : dicti, quod transmittant. Divortia siint flexus
sa. Agger est media stratx eminentia coaggeratis viarhrii, hoc est, vix iri diversa tendentes. Nuilc
lapidibus slrala, ab aggere, id est, a coacervationc diverticula stinl, hoc est diversx ac divisx vix,
dieta, quani historici viam militarein dicunt, ut: sive Semitx transversx, qux suiit a latere vix. Bi-
Qualisssepeviaedeprenstisin aggere serpens. viuiri, quia duplex est via. Compita, quia plures
Iter vel itus est via, qua iri ab homine quaquaver- in ea compciunt vix, quasi trivix, quadrivix.
suui polesl. Iter autem et itiner diversam signi- Hoc quoquc observandum est in locis singulis,
ficationem habent. Iter enira est locus transilu ribi isla nomina viarum sunt denolata, ut a prx-
facilis, unde cl appellamus itum. Itiner autem cedeiitibus vel consequcntibus ejusdem scriplurse
iius est longx vix, et ipse labor ambulandi, ut locis earum significatio inielligatur. Quia sic con-
facile in eis dignoscilur, ulruin ad
quo vclis pervenias. Sentita itineris dimidium, a gruus sensus
semi itu dictum. Semita autem hominum est. Cal- bonam vel inalam parterii pertineant.
lis feraruin et pecudum. Callis est iter pecudum B
LIBER QUINTUS DEGIMUS.
CAPUT PRIMUM. nem veritatis inducit hominem. Justitia dilectio-

De philosopliis. nem Dei et proximi scrvat. Foriitutlo vincit adversa,
Phitosophi grxca appellaliOne vocahturi qui lali- mortemque contemnit. Temperantia vitiosns volu-
nc amalores sapicntix interprctnntur. Est cnim ptates reprimit, et oinnia moderalur. Logica aulem
Pliilosophus, qtii divinarum ct humanarum rcrunt dividitur in duas specics, hocestDialecticam et Rhe-
scientiarii habet. Omnembcne vivendi tramitein lenet, toricara. Dialectica esl disputatio acttta, veruin dis-
Nomen philosophoruin primum a Pythagora fcrtui liiignens a falso. Rhetorica est disciplina ad per-
exorlum. Nam dum anlea grxci veteres SOphistas, suadendum quxque idonea. Divisi sunt aulem ipsi
id cst, sapientcs, aut doctores sapientix senietipsos £ philosophi in hxresibus suis, habenles quidain no-
jactanlius nominarent, isle interrogatus, qnid pro- inina ex auctorihus : ut Plaionici, Epicurei, Pylha-
fiterclur, vcrecundo nomine philosophum, id est. gorici : alii a locis convcnliculoriim et Slationum
amatorem sapicnlix sc esse respondit: quoniam suarum,utPeripaielici, Stoici, Academici. Plalonici
sapientem profitcri arrogantissimuiii videbatiir. Ils a Platone. Hianiniariimcrcatorem csseDeum,eorpo-
dcinceps pOSlcris plicuit, ut qunntalibet de rcbus ruin angelos asserunt: pcr niullos annorum circulos
ad sapientiara pertineutibus doctrina quisque vel in diversa corporaredire animas dicuiit.Stoici aloco
sibi vel aliis videretur excellere, non nisi philosophus dicli. Porticus enim fuit Athenis, quain grxcc Sloan
vocarelur. Iidem aiitcm philosophi triplici genere divi- appellabant,in qua pictaerant gesla snpientum, fttqtie
tlunlur. Nam aut physici sunt, aul elhici, aut logici. virorum fortium hislorix. Iri hanc porticuni conve-
Physici dicti, quia de haluris tractanl: naiura quippe nientes sapieiites philosopbabantur, ex qua et stoici
grxce physis vocatur. Ethici, quia de morihus tra- dicli sunt : grxce enim portictis stoa dicilur. Hanc
ctant. Mos cnim apud Grxcos elhos appcllatur, scclaui priino ZenO instituit. IIi hcgant, sine Virlute
Logici autem, quia in naluris et in nioribus ralio- eflici qtiemquara beatuni. Omne peccatuni uiiiforme
nem adjungiiril: ratio enim grxce logos dicittir. Di- Csscasserunt, dicentes: sic illehocens erit, qui paleas
vidittir autem Physica in septem partes, hoc esi, D furavcrit, qiiam qui aurum : qui riierguin occiderit,
Aritlimelicam, Aslronominin, Astrologiam, Mecha- qtiam/]iiie(|uuiii. Noneiiimaninialcriinen,sedanihius
niani, Medicinam, Gcomelrinm et Mtisicam. Ari- facit. III eliam animani cum corpore perire dicuul,
thuictica est numcrorum scientia. Astronomia es animani quoque virtutem continenieni et xternam
cx astrortim, qua oriuntur et occidunt astra. Astro- csse negant : affectant gloriam xieriiani, cum fa-
logia cst asiiortun ratio ci natura et potestas, cocli- tenlur se non esse xiernos. Acadcmici appcllati a
que conversatio. Mcchania cst perilia fabricx artis villn Platonis academia Alhenartim, ubi idcm Plato
in melallis el in lignis ct Iapidibus. Medicina esi doccbal. III omnia inccrtn opinantur : sed sicut fatcn-
scientin curalioiium, ad temperamenliim ct sululen dtttnest inulla incerlaelocculla csse, quxvoltiitDeus
corporis invcnla. Gcomctria est disciplina meiisti intclligcnliain hominis excedere : sic tamen pluriraa
rantli spatia locorum, et magnilutlincs corpornm esseqtixpossinletsensiispenetrnliili ratione compre-
Musica est divisio sonoruni, et vocum varictas, cs hcntlere. Hanc sectain Archesilaus, Cyrenaicus phi-
modulatio canendi. Etbica atitem dividitur in qua- losophus reperit, ctijtis seclator fuit Deniocrilus, qui
tuor partes, hoc est, in ptudeiniam, justitiain, for- dixit, tanquam in puteo alto, iia ut fuiulus nullus
tiludiiiem et lemperantiam. Prudcnlia in agnilio- sil, ita in occulto jacere vcritalem. Peripaletici a
m B. RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 416
dcambulatione dicti, eo quod Arisloteles, auctorr A et ubi materia cum Deo xquatur Zenonis disci-
eorum, deambulans disputaret. Hi dicunt quauidam1 plina est. Et ubi quid de igneo Deo legitur, He-
parliculara animx esse xternam, de reliquo magna\ raclitus intervenit. Eadem maleria apud hxreticos
ex parte mortalem esse. Cynici ab immunditia im- et philosophos volutatur, iidem retractatus im-
pudentix nuncupati : contra humanara enim verecun-- plicantur: sed scriptis [ spretis] erroribus gentilium
diam in propatulo coire cum conjugibus, eis moss atque hxreticorum, qux sit vera philosophia se-
erat: censentes licitum et honestum esse palamcumi cundum catholicorum patrum sensum dicendura
uxore concumbere : quia conjugium juslum est, pu- nobis est. Philosophia ergo est naturx inquisitio,
' lice id
prxdicantes agendum esse, ut canes iu vicisi rerum humanarum divinarumque cognitio, quan-
al plaleis. Unde et a canibus quorum vitam imita- tum homini possibile est rimari. Est quoque phi-
iantur, etiara vocabulum nomenque traxerunt: : losophia honestas vitx, sludium bene vivendi, me-
Epicurei dicti ab Epicuro quodam philosopho, ama- ditatio mortis, conlemptus sxculi quod magis con-
tore vanilatis non sapientix, quem etiain philosophii venit christianis, qui sxculi ambitione calcata, di-
porcum nominaverunt: quia se volutans in coeno,, sciplinabili similitudine futurx patrix vivunt. Ma-
carnalem voluptatem corporis summum bonum as- teria ergo philosophix constat ex scienlia et opi-
seruit. Qui etiain dixit, nulla divina providentia, B nione. Scientia est, cum res aliqua certa ratione
inslructum esse aut regi mundum : sed originemi percipitur : ut eclipsis solis, lunaris corporis objec-
rerum atorais, id est insecabilibus ac solidis cor- lus est: vel in scripturis historix textus, qui rerum
poribus assignavit, quorum fortuitis concursionibus: gestarum exprimil veritatem, sine moralis vitx fidelis
universa nascantur et nata sint. Asserunt autem, inslitutio. Opinatio est, cum incerta res latet, et
Deuui nihil agere, omnia constare corporibus, ani- nulla firma ratione definiri potest, ut magniludo
mam nihil aliud esse quam corpus. Unde et dixit : coeli, vcl profunditas terrx, sive etiam invisibilera
Non ero, posleaquam mortuus fuero. Gymnoso- rerum et incomprehensibilium disputatio. Dividitur
phistx nudi per opacas Indix soliludines perhi- ergo philosophia in tres partes, hoc est, in Physi-
bentur philosophari, adhibentes lanlum gcnitalibus cara, Elhicam el Logicam, sicut superius ostendi-
tegmina. Gymnasiura eniin ex eo dictum est, quodju- mus. ln Physica igitur causa quxrendi, in Ethica
venes nudi exercentur in campo, ubi pudenda tantum ordo vivendi, in Logica ratio intelligendi versatur.
operiunt. Hi et a generando se cohibent. Theologi In quihus videlicet generibus tribus Philosophix
autem iidem sunt, qui el physici : dicti aulem Theo- divina eloquia consistunt. Nam aut de nalura dis-
logi, quoniam in scripluris suis de Deo dixerunt. putare solent, ut in Genesi, et in Ecclesiaste : aut
Quorum varia constat opinio quid Deus esset dura C ' de moribus ut in Proverbiis et in oiunibus sparsim
quxrerent. Quidam corporeo sensu hunc mundura libris : aut de logica, pro qua nostri Theologiam
visibilem ex quatuor eleraentis Deum esse dixerunt, sibi vendicant, ut in Canlico canticorum, et sancto
ut Diouysius stoicus : alii vero spirilaliter intellexe- Evangelio. Theologica quoque est, qux inspeetiva
runtmentem esse Deum, ut Thales Milesius.Quidam dicitur, qua supergressi visibilia, de divinis et coe-
autem animum in omnibus commeautem et luci lestibus aliquid mente solum contemplamur. Nam
duin, ut Pythagoras : quidam Deum sine lempore quoque in has duas partes Philosophia vera dividi-
incommulabilem, ut Plato : quidam menlem solu- tur, id est, inspectivam et actualem. Actualis est,
tara, ut Cicero : quidam et spiriturn et mentem, ut qux in operationibus huic vitx raortali necessariis
Maro. Inventum enim solummodo Deum, non ut inve- consistit. Per hanc legitur mos vivendi, honestus
nerunt, exposuerunt : Evanuerunl in cogitationibus appetilus, et instituta ad virtutes tendenlia cxer-
suis : dicentessese sapientes, et stulti facti sunl (Rom. centur : per illam vero Deus amatur, spe et fide
i). Platonici quidem Deum curatorem elarbitrum et colitur. Unde necesse est, ut quicunque sapiens
judicem asscrunt; Epicurei otiosum et inexercitatum. esse desiderat, et ad agnitionem verx sapientix,
Mundum aulem Platonici afBrmant incorporalem: atque ad cOntemplationem ipsius verilatis perve-
stoici corporalem. Epicurus ex atomis, Pythagoras nire voluerit, sacras Scripluras secundum regulam
ex numeris, Heraclitus cx igne. UndeetVarroignem catholicx fidei intente legat, et secundum earuui
raundi animum dicit, proinde quod in jnundo onraia inslilula in sacris virtutibusbenevivendosemetipsuin
gubernet, sicut animus in nobis, quam vanissime, exercere studeat, mundumque cor ab omni malo
qui cum est in nobis, inquit, ipsi sumus : cuin exit, desiderio et mundi cupiditate habere certet: sicque
emorimur. Ergo et ignis cum de mundo per fulgura ad desideratum bonum, Deo opitulante , pervenire
proliciscitur, mundusemoritur. Hi philosophorum er- valebit: hoc enim Psalmisla nobis ostendit, dicens :
rores etiara apudEcelesiara induxerunt hxreses.Inde Beali immaculati in via qui ambulant in lege Dei.
eones et formx nescio qux : inde apud Arium Tri- Beati, qui scrutantur lestimonia ejus, in toto corde
nitas Numinis, et apud Valentinum Platonicus furor: exquirunt eum (Psal. cxvm). Hic et ipsa Veritas
inde Marcionis Deus melior de tranquillitate : ab ait: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt
stoicis enim venerat. El ut anima iuterire dicatur , (Matth. v). Itaque primo sciendura est, quod qux-
Epicurus observat, el ut carnis restitutio negelur, daiu res tam clarx et nobiles sunt ut non propter
de vana omnium philosophorum schola sumilur: aliud cniolumentum expetendx sinl, sed propter
417 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XV. 418
suain solummodo dignitatem amandx sunt et exse- A . destia est, per quam totius vitx modus seu animi
quendx : virtus videlicet scientia veritatis, amor bo- seu iu corporis motibus ubique honesti cura serva-
ntis. Has quidem res veri philosophi inteUexeruntin tur. Unde honor est eximius coram hominibus hxc
nalura humana, et summo studio coluere. Igitur servanti, et laus apud Deum. Sed dolendum est, cura
virtus est animi habitus, naturx decus, vitx ratio, illi philosophi has virtutes ob illarum tantura virtu-
morum nobilitas : qux habet partes qualuor, id est, tuiu dignitalem ad laudem vitx servaverunt, quod
prudentiam, justitiam, fortitudinem, teraperantiara. nos Chrisliani ab his in mullis devio errore declina-
Nara prudcntia est rerum et naturarum scientia. mus:quando hxc nunc in fide et charitate observan-
Hxc partes tres habet, hoc est: memoriam, intel- tibusxternx glorix ab ipsa veritate, Christo Jesu,
ligenliam, providentiam. Memoria, per quam animus prxmia pollicentur. Sunt ergo hxc excellentes vir-
repelit qux fuerunt : intelligentia, per quam tutes in noslra, hoc est, christiana religione intelli-
ca perspicit qux sunl: providentia, per quam fu- gendx atque observandx : ut sapientia sit, qua
lurum aliquid providetur, antequam fiat. Justilix Deus secundum modulum humanx menlis intelliga-
qtiidem definitio talis est : Justilia est habitus ani- tur et tiraeatur et futurum ejus credatur judiciura.
mi, unicuique rei propriam tribuens dignitatem. In Justitia, ut charitasDei, ejusque mandatorum obser-
hacdivinitatis cultus,inhachumanitatisjura,et xqui- B vatio firmiter tenealur. Fortitudo, qua hostis anti-
tas totius vitx conservatur. Hxc partim ex naturx quus vincalur, et adversa mundi tolerentur. Tem-
jure, parlim exconsuetudinis usu constat: quia par- peraulia, quxlibidinem refrenet, avaritiam reprimat,
tes illius quoddam naturx jus inserit, ut religionem, oiuiies aniuii impelus sedet ac temperet : illeque
pietatem, gratiam, vindicationem, observationem, finis in oranibus his virtutibus attendatur, ut diliga-
veritatem : quarum definitio talis esse poterit. Re- lur Deus et proximus. Quid enim facilius est amare
ligio est, qux superioris cujusdam rei quam divi- species pulchras, dulces sapores, sonos suaves, odo-
nam vocant, curam cxremoniamque affert. Pietas, res fragrantes, tactus jucundos, Iionores et felicita-
per quam sanguine conjunctis, patrixque benevolis tes sxculi, qux, velut volatilis umbra, recedunt,
officium et diligens tribuitur cultus. Gralia, in qua aut Deum amare, qui est xterna pulchritudo, xterna
amicitiarum et officiorumalterius memoria et re- dulcedo, xterna suavilas, xlerna fragranlia, xterna
munerandi voluntas conlinetur. Yindicatio , per jucunditas, perpetuus honor, indeficiens felicitas :
quam jus aut injuria et omniiio omne, quod offutu- maximecum divinx [Scripturx] nil aliud nobiscum
rum est, defendendo aut ulciscendo propulsatur. Ob- agant, nisi, ul diligamus Deum et Dominum nostrum
servantia per quam homines, aliqua dignitate ante- ex toto corde, et ex tota anima, et ex tota niente,
cedentes, cultu quodara et honore dignantur. Ve- C < et proximum nostrum, tanquam nosmetipsos. Nam
ritas, per quam ea qux sunt, aut ante fuerunt, aut promissum habemus ab illo, qui fallere ignorat :
futura sunt dicuntur. Ex consuetudinis ergo usu Jugum, inquit, meum suave est, et onus meum leve
justitia observatur : ita ul ex pacto pari judicaloque (Matth. xi). Laboriosior est enim hujus mundi ainor,
el ex.lege consideretur. Pactum quoque est, quodin- quam Christi. Quod enim in illo anima quxrit, non
ter aliosaliquos convenit pariter, non omnes. Êqua- invenit, id est, felicitatem et xternitatem : quoniam
bile judicalum est quod alicujus magni viri aut ali- hxc infima pulchritudo transit et recedit, vel aman-
quorum senlentiis conslitutum est. Lex est omni teiu deserit, vel ab amanle deseritur. Teneat ergo
populo scriplum jus, quid cavere vel quid observa- anhna ordinem suum, ut diligat quod superius est,
re debeat. Tertia vero species virtutis est fortiludo, id est, Deum : et regat quod inferius est, id est
qux ita definitur : Fortitudo est magno anirao peri- corpus : et socias animas dilectione nutriat et fo-
culorum et laborum perpessio : cujus partes sunt: veat: sicque sacrificiis purgata atque exonerata
inagiiificentia , fidentia , patientia , perseveranlia. anima ab hac laboriosa vita et xrumnosa revolet
Magnificentia est rerum magnarum et excelsarum ad requiem, et intrct in gaudium Domini sui. Iu
cum animi ampla quadam et splendida propositione Scripturis ergo sacris sapientix nomine aliquando
"
cognilio alque administralio. Fidentia est, per quam Christus nolatur, ut in Apostolo : Christum, inqiiit,
magnis et honestis in rebus multum animus in se dico Dei virtulem, el Dei sapientiam (I Cor. i); ali-
fiducix certa cum spe coUocavit.Palienlia est, hone- quando doctrina ccelestis, ut in Apostolo : Sapien-
statis aut utilitalis causa, rerum arduarum aut difli- tiam, inquit, loquimur inter perfectos, quam nemo
cilium voluntaria ac diulurna perpessio. Perseveran- principum hujus swculi cognovit (I Cor. n). Ilem
tia est in ratione bene considerata slabilis ac per- sapientia aliquando hujus mundi philosophia nuncu-
petua permansio. Ultima vero species virtutis est patur. Unde Salomon ait: Sapientia hominum non
temperantia, cujus definitio talis est: Temperantia est mecum (Prov. xxx). Et in Apostolo : Stultatn,
est rationabilis in libidine alquein aliis non rectisim- inquit, fecit Deus sapientiam hujus mundi (I Cor. i).
petus animi firmaet moderata dominatio: ejusque par- Sapiens vero Deus in Job dicitur, ut est illud : Deus
tes sunt:conlinentia,clementia, modestia. Continen- sapiens corde, el fortis est robore (Job. ix). Itera sa-
lia cst, per quara ouinis mala cupidilas magna consilii pientes sancti vocitanlur in Osee, ubi scriptura est:
gubernatione regitur et gubernatur. Clemenlia est, Quis sapiens , et inteltiget et sciet hwc? quia reclm
,per quam iujuria et odia miti animo retineutur. Mo- viw Domiiii, ci justi «inbulanl in eis (Ose. xiv). Rur
419 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM'PARS II. 420
suni sapientes dicuntur philosophi, Judxi sive hxre- A non in hoc interloquente scriptore) manifeste repe-
iici, de quibus Aposlolus ait: Dicentesenim se esse ritur. Exegemalicon est vel enarralivum , in quo
sapienles, stutti facti sunt (Rom. i). Stulti ergo se- poela ipse loquitur sine ullius interpositione perso-
cundum sxculum sunt sancli. Unde Apostolus ait : nx, ut se habent tres libri Georgici toti, et priina
Stutla mundi et infirma elegit Deus , ut confundat pars quarti. Item Lucretii carmina , el bis similia :
fortia (I Cor. i). Sapientes autem hujus mundi quo genere apud nos scriptx sunt parabolx, et Ec-
slulti sunl apud Deum. Unde in Psalmo scriplum clesiastes : qux sua lingua, sicut el Psalterium, nie-
est: Simul insipiens el stullus peribunt (Psal. X-LVIII). tro constat esse conscripta. Coenon vel miclon est,
in quo poeta ipse loquilur, et personx loqtientes
CAPUT II.
introducunlur, ut sunt scripta Ilias et Odyssea Ho-
De poelis. meri et Êneidos Virgilii, et apud nos historia beali
Poetx unde sint dicli, sic ait Tranquillus : Cum Job : quamvis hxc in sua lingua non tola poetica,
prirauin homines juxla iniliura christianiatis , exuta sed parlira sit metrico vel rythinico scripla ser-
feritale, rationem vitx habere ccepissent, seque ac nione.
Deos suos nosse, cullum xdilicium ac sermonem CAPUT III.
coinmeiili sibi utriusque necessarium,ad rcligionem B De Sibyllis.
niagnificentiaiu Deorum excogitaverunt. Igitur ut
templa illis , domibus pulcbriora, et simulacra cor- Sibyllx generaliter dieuntur omncs feminx vates
nam siosÊolico sermone Deus. Boulen
poribus ampliora faciebant : ita eloquio eliam quasi Iingua grxca:
augustiori honorandos putavere : laudesque eorum grxcementem nuncupant, quasi Dei mentem.Proin-
de igitur, quia divinam voluulateui hoininibus inter-
ct verbis illustrioribus et jucundioribus numeris
extulerunt. Id autera quia fornia quadam efficitur , pretari solebant, SibyUx norainatx gunt. Sicut eniui
omnis vir prophetans vel vates dicitur yel prp-
qux poesis dicitur, poema vocitatum est, ejusque
factores poetx. Vates a vi menlis appellatos, Varro pheta : ita omnis feniina prophetans Sibylla voca-
auclor est : vel a viendis carminibus,id esl, flecten- tur : quod nomen ex officio , non ex proprietate
vocabuli est. Decem autera Sibyllse a doctisgiuiis au-
dis, hoc est, modulandis : et proinde poetx, latine
vales olim, et scripta eorum vaticinia dicebantur. Ly- ctoribus fuisse traduntur, quaruui prima de Persis
fuit, secunda Libyca, tertia Delphica, in templo
ricipoetx apo tou lyrein, id est, a varietatecarminum:
unde et lyra dicta. Tragici dicli, quod initio ca- Delphici Apollinis genita qux anle Trpjana bella
nenlibus prxmium erat hircus, quem Grxci tragon vaticinata est, cujus plurimos versus operi suo Ho-
vocant. Unde el Horatius : merus inseruit. Quarla Cimmeria in Italia. Quinla
Carminequi tragico vilemcertavit oo mrcum. Erythrxa noinine Erophyla iji Babylone orla, qux
Grxcis Uium petentihus valicinata est perituram
Jam dehinc sequentes tragici multuin honorem esse Trojam, et Homerum mendacia scriplurum.
adepti sunt, exceJlentes in arguinentis fabularuin Dicla autem Erythrxa , quia in eadem insula ejus
ad veritatis imaginem ficlis. Comici appellati, sive invenla sunt carmina. Sexta, Samia, qux Phciuone
a loco, quia circum pagos agebanl, quos Grxcj co- dicla est, a Samo Insula, unde fuit, cognoininata.
mas vocant: seu a comessatione. Solebant enim Septima , Cumana , nomine Amalthxa, qux novein
post cibum homines venire ad eos audiendos. Sed lihros atluiit Tarquinio Prisco , in quibus eiant de-
coiuici privalorum hoininum prxdicanl acla : tragici crcla Romana conscripta : ipsa est Cumxa. Dc qua
vero respublicas et regum hislorias. Quidam aulein Virgilius :
poelx theologi dicti sunt : quoniara dc diis car- UltimaCumseivenit jam carminisa>tas.
roina faciebant. Officium poelx in eo est, ut ca ,
vere in alias Dicta aulem Cumana a civilatc Cuinis , qux cst iii
qux gesla sunt, species obliquis figu-
rationibus cum decore aliquo convcrsa transducal. Campania, cujus scpulcrum atlhuc in Sicilia niancl.
in agro Trojano nata, qtix scri-
Unde et Lucanus ideo in numero poetaruni non po- Octava, Ilcllcsponlia
D
nitur : quia hislorias composuisse videlur, non bilur Solouis et Cyri fuisse tcmporibus. Nona Phry-
vaticinata est Ancyrix. Decima, qttx
poema. Poematis genera sunt tria. Aut enini acluum gia, qux
vel imitalionum csl, quod Grxci dramalicon vocant Tyburtii nomine Albunea. Qiiarum oranium car-
vel miclicon [miraiticon] appellant. Aul enarrali- mina efferunl.ur, in quibus de Dco et Christo et
lniilta scripsissc manifestissime compro-
vum, quod grxci cxegcinaticou vel pauegyricon gcnlibus
Aul commune vel banlur. Celcbrior intcr caHcrns ac nobilior Erythnea
nuncupant. mixttim, quotl grxce
ccenon vel miclon appellanl. Dramaticoii esl acli- pcrbibelur , qux tle Christo quxtlani scripsit, ut
sunt verstts ejusdein, in quorum capitibus grxea
vum, in quo personx loquentes introducunlur sine
poetx inierlocuiione , ui se habent tragoedix et fa- lingua lesous Chrislos Thcou yios soler continetur,
bulx. Drama enini latine fabula dicitur, quo genere quodlaline inlerprelatur, Jesus Christus Dei Filiits
est : Salvator. Hi autem vcrsus, quorum primx lilterx il-
scripta luin sensum, quem diximus reddant, sicut eos quidam
Quo te, Moeri,pedes, an qua via ducit in urbem ?
nos canticorum Cantica latinis exstantibus versibus est interpretatus, hoc
Quo apud gcnere scripta
:
sunt, ubi vox allcrnans Christi ct Ecclesix (tametsi , coulincnt
m DE UNIVERSO LIBRI XXU. -r LIB. XV. 422
Jgdiciisignum, telliis sudore madescit. A agtjtoscat, quod Verbum est, vel nnd.e venit u,t in-
E ccelorex adveniel per sseclafulurus, feris Ipquatur, el corona spinea coronetur. Ad cibum
Scilicet ul carne praesensdijudicetorbem:
Uude Deum cerneiu incredulusalque lidelis, autem fel, et ad sitira acetum dederunt. luliospila-
Celsumcum sanclis, sevijam lermirioiri ipso.
Sic ariimaectuncartie aderunt, quasjudicatipse, litatis hanc iniiiistrabant Don\ino mensam. Ipsa
Ctimjacel incultusdensisin vepribugorhis , insipiens tuum non intellexisti D.euniludentem nior-
Bejicienlsimulacraviri, cuuclamqtioque gazam,
Exuret terras iguis pontumquepolumque, talium, sed spinis coronasli, el ho.rridum fel mi-
Inquiiens, letri portaseffringeÂve.ini. scuisti. Templi vero yelum scindetur : el medi.o die
Sancturuinsed eninicuncueiux libera carni nox erit tenebrosa nimis in tribus hprjs. El morle
Tradetur, sonles aeternaflammacreuiabit.
Occultosactns retegens tuuc quisque lpquet,ar raorietur, trihus diehus somno susceptp; tunc ah in-
Secreta, atque Deus reseraliit pectora luci. fernis regressus ad lucera veniet prinius, resurre.ciio-
Tunc eril etluclus, s.ritleliuntdentibusomaes.
Eripitur sohsjubar, et ctiorusinterit aslris. nis principio revocatis ostensp. » Ista Laclantius
Volveiurcoeluni, i unaris splendor bbibit.
Dejicietcolles, valles extollet ab iuio. carptim per intervalla disposilionis sux, sicut ca
Nonerit inrebus iiomiuumsublimevel altum. poscere videbantur, qux probare intenderaf, adhi-
Jam sequanturcampismontesel caerulaponti. buit testimonia Sibyllina : qux nihil interponentes ,
Omniacessabunl,tellus confiaclaperibit.
Sie pariler forueslorrentur fluminaqueigni. sed in unam seriem connexa ponenles, solis capili-
Sed luba turtisonitumirislem dimittet ab alio B bus, ut scriptores deinceps ea servare non negligant,
Orhe, gemens faciriusmiserumvariosquelabores.
Tartareumqne chaosnionslrabitlerra deliiscens. distinguenda curavimus.
Et coramhic Dominoreges sistenlur ad unum.
Recidet e coeloignisqueet sulphurisamnis. CAPUT IV.
De magis.
In his latinis versibus, de grxco uleunque translatis,
Magorum primus Zoroastes, rex Bactrianorum,
ibi non ille sensus occurrere potuit, qui iit cum lit— riimis [Ninus], rex Assyriorum, prxlio inlerfe-
eorum quem
lerx qux smit in capilibus conneciuntur , cit. De Aristoteles scribit, quod vicies cenlum
in quo
ubi X littera grxco posita est, quia non potue- millia versuum ab ipso condita mdiciis voluminum
runl latina inveniri verba, qux ab eadein litlera declarentur. Hanc artem post niulia sxcula
ejus
inciperent, et sententix convenirent. Hi autem sunt Democrilus ampliavit, quando et Hippocrates inedi-
versus tres, quintus et octavus decimus, et nonus cinx
disciplina eflloruit. Apud Assyrios autem ma-
decimus. Denique et si litteras, qux siuit in capiti- gicx artes copiosx sunt, teslante Lucano :
bus omnium versuum , connectentes horum triuro ,
Quis noscprefibra
qux scripta sunt, non legimus : sed pro eis x lilte- Fata queal ? quis prodat aves aut fulgura coeli
ram, tanquam in eisdem ipsa sit posita, recordaraur: Servet et Assyrias,crutetursidera cura.
exprimitur in quinque verbis Jesus Chrislus Filius ^ Itaque hxc vanilas magicarum arlium ex tradilione
Dei Salvator: sed cum grxce hoc dicitur , non la- angelorum malorum in tolo lerrarum orbe pluriniis
tine : et sunt versus viginti seplem, qui numerus sxculis valuit. Per quamdam scienliam fulurorum
quadratum ternarium solidum reddit. Tria enim ter et infernorum evocaliones. Eorum inventa sunt aru-
ducta fiunt novem : et ipsa novem si ita ducanlur , spicia, augurationes et ipsa qux dicuntur oracula
utlato in altum figura consurgat,adyiginti et septem et necromanlia. Nec mirum de magoruut prxsti-
perveniunt. Horum aulem grxcorum quinque ver- giis, quorum iiitanlum prodiere malefactorum vel
borum, qux sunt, Iesous Ckristos Theou yios soter : maleficorum arles, ut etiani Moysi simillimis signis
quod est latine, Jesus Ckrisius Dei Filius Salvalor, resisterent, verlcntes virgas in dracones , aquas in
si prinias lilteras jungas, erit ij,6t>s id est, piscis, sanguinem. Quid plura? si credere fas est de pylho-
in quo nomine mystice inlelligitur Chrislus, eo quod nissa, ut Prophclx Samuelis animam de inferui ab-
in hujus mortalitatis abysso, velut in aquaruni pro- ditis evocarel, et vivorum prxsenlaret conspectibus:
funditale, vivus, hoc est, sine peccato esse potueril. si tamen animain Prophelx fuisse credainus, cl
Hxc autem Sibylla, sive Erythrxa, sive (ut quidam non aliquam phanlasmalieam illusionem Sataux fal-
magis credunt) Cumxa, nihil habet in toto carmine lacia factam. Prudentius de Mercurio sic ait:
suo (cujus exigua ista particula esl) quod ad Deo- D Tradiiurexstinctassumptomoderaminevirgse
rum falsorum sive fictorum cullum pertinet : qui- In lucemrevucasseanimas
nimo ita etiam contra eos et contra cultores eorum Ast aliasdamuasse neci.
loquilur , ut in eorum numero depulanda vidcatur , Et post paululum adjecit:
qui pertinet ad civitatem Dei. Inserit etiam Lactan- Murmurenam magtcotetiues excire tiguras,
tius operi suo quxdam de Christo vaticjnia Sibyllx, Atque&epulcralessciieincanlarefavillas.
Vila ilidem spoliareiilios,ars uoxia novit.
quamvis non exprimat, cujus. Sed qux ipse singilla- Magi sunl, qui vulgo malefici ob facinoruni niagni-
lalim posuit, ego arbilratus sum conjuncta esse tudinem nuncupantur: hi et elementa concutiunt:
ponenda,tanquam unum sil prolixum, qux ille plura lurbant mentes hominura, ac sine ullo veneui haustu,
commemoravit et brevia : « In manus, inquit, infi- violentia lantum carminis interimunt. Uude et Lu-
delium postea veniet. Dabunt autem alapas Deo canus :
manibus inceslis, et impuro ore expucnt venenata Menshaustinullasanie pollutaveneni
spula. Dabit vero ad verbera simpliciter sanctum Incautata perit
dorsuin : et colaphos accipiens tacebit, ne quis Dxmonibus eniiu accitis audent ventilarc, ttt quisquu
425 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. iU
suos perimat malis artihus inimicos. Hi etiam san- A fato. Sortilegi sunt, qui sub nomine fictx religionis
guine uluntur et victimis, et sxpe contingunt cor- per quasdam , quas sortes sanctorum vocant, divi-
pora raortuorum. Necroniantii sunt, quorum prse- nalionis scientiam profitentur, aut quarumcuiique
cantationibus videntur resuscitali mortui divinare, scripturarum inspectione futura promiltunt. Salisa-
et ad iuterrogata respondere. Necros enim grxce tores vocati sunt, quia dum eis membrorum qux-
mortuus , manteia divinatio nuncupatur, ad quos cuiique partes salieriut, aliquid sibi exinde prospe-
suscitandos cadaveri sanguis adjicitur. Nam amare ruiu seu triste significare prxdicunt. Ad hxc omnia
dxraones sanguinem dicunt : ideoque quoliens ne- perlinent et ligalurx exsecrabilium reniediorum con-
cromantia fit.cruor aqua miscelur, ut colore sangui- temnendx, sive in prxcantationibus, sive in cha-
nis facilius provocentur. Hydromantii ab aqua dicit: racteribus, vel in quibusque rebus suspendendis
est enim hydromantia, iu aqux inspectione uinbras atque Iigandis : in quibus omnibus ars dxmonum est
dxmonum evocare, et iraagines vel ludificationes ex quadam pestifera societate hominum et angelo-
eorum videre, ibique ab eis aliqua audire, ubi adhi- rum raalorum exorla. Unde cuncta vitanda sunt a
bito sanguine etiam ab inferis perhibentur sciscitari: Chrisliano etomninopenitusexsecratione repudianda
quod genus divinationis a Persis fertur allatum. atque damnanda. Auguria avium Phryges priini
Varro dicit divinationis quatuor esse genera : ter- B invenerunt: prxstigium vero Mercurius primus di-
ram, aquam, aerem, et ignem. Hinc geomantiam , citurinvenisse. Dictum est autem prxstigium, quod
bydromanliain, aeromantiam, pyronianliam dictam. prxstringit aciem oculorum. De magicis autem arli-
Divini dicti, quasi Deo pleni : divinitate enim s'e bus atque incantationibus et superstilionibus diver-
plenos"assiraulant, et astuta fraudulentia hominibus sis, quas gentiles et falsi christiani in divinationibus
futura conjeclant. Duo sunt genera divinationis : suis et observationibus perversis sequi videntur,
ars et furor. Incantatores vocati sunt, quia artetn ' quid lex divina sanciat : in auctoritatibus veteris
verbis corapleant. Arioli vocati, propter quod circa Testamenti ac novi facile est invenire. Detestatur
aras idolorum nefarias preces emittunt, et funesta eniin eos lex divina , qux in libro Exodi ita dicil:
sacrificia offerunt, hisque celebrilatibus dxmonum Maleficosin terra lua ne patiaris vivere (Exod. xxu).
responsa accipiunt. Aruspices nuncupali, quasi ho- Et item : Qui immolal, ait, diis prmter soli Domino ,
rarum inspeclores : dies enim et horas in agendis occidelur (Ibid.). Et in Levitico : Ne comedetis ,
ncgotiis operibusque cuslodiunt: et quid per sin- inquit, cum sanguine: non auguramini, nec observabi-
gula terapora observare debeat homo, intendunt: tis somnia , et super mortuum ne incidetis carnem
lii etiam exta pecudum inspiciunt, et ex eis futura vestram, nequefiguras et siigmala facielis vobis. Ego
prxdicant. Augures sunt scilicel, qui volatus avium Dominus (Ibid.)', Et item: Ne declinetis, ait, ad ma-
et voces intendunt, aliaque signa rerum, vel obser- gos, nec ab ariolis aliquid sciscilemini, ut non pol-
vationes improvise hominibus occurrentes : iidem et tuamini per eos (Ibid.). Et ilerum : Vir, inquit, sive
auspices. Nam auspicia sunt, qux iler facientes ob- mnlier, in quibus pythohicus vel divinationis fuerit
servaut. Dicta autem sunl auspicia, quasi avium spiritus, morle moriatur : lapidibus obruent eos : san-
aspicia, et auguria, quasi avium garria, hoc est, guis eorum sit super eos (Lev. xx). In Deuteronomio
avium voces et lingux. Item augurium, quasi avi- quoquesicdicit: Quandoingressus fueris terram,quam
gerium, quod aves gerunl. Duo sunt autem genera Dominus Deus tuus dalurusest tibi: cave,ne imileris
auspiciorum : unum ad oculos , aliud ad aures per- abominatwnemillarum genlium. Nec invenialur in te,
tinens. Ad oculos scilicet volalus : ad aures vox qni lustret filium suum, aut filiam ducens per ignem:
avium. Pythonissx a Pylhio Apolline dictx, eo quod aulqui ariolos sciscitetur et observetsomnia atque au-
is auctor fuit divinandi. Astrologi dicti eo, quod in guria ; nec sit maleficus, neque incantator, nec py-
aslris augurantur. Geuethliaci appellali propter na- thones consulat, neque divinos, et qumrat a morluis
talium consideralionem dierum. Genesim vero ho- veriiatem. Omnia enim hmc abominabilur Dominus.
minum per duodecira coeli signa describunt, side- •rv El' propter hujusmodi scelera delebit eosin introilu
rumquc cursu nascentium mores, actus, eventa prx- tuo. Perfeclus eris et absque macula cum DominoDeo
dicare conantur, id est, quis quali signo fuerit nalus : tuo. Gentes istm quarum possidebis terram, augures
aut quem efleclum habeat vitx, qui nascitur. Hi et divinos audiunt: lu aulem a Domino Deo tno
sunt, qui vulgo Malhematici vocantur. Cujus super- aliler institutus es (Deut. xvin). Et quid sequendum
stitionis genus constellaliones latini vocant, id est, sit vel obaudiendum, mox sequitur, dicens : Pro-
notationes siderura, quomodo se habeant, cum phetam de gente tua et de fralribus tuis sicul mc
quisque nascilur. Primum autem iidem stellarum suscitabit tibi Doininus Deus tuus : ipsum audies,
interpretes magi nuncupabaniur: sicut dehis legitur, ut petisti a DominoDeo luo in Oreb, quando con-
qui in Evangelio Christum natum nuntiaverunt : cionatus es atque dixisli: Ultra non audiam vocem
postea hoc nomine soli Mathemalici : cujus artis Domini Dei mei: et ignem hunc maximum amplius
scienlia usque ad Evangelium fuit concessa : ul non videbo, nemoriar. Et ait Dominus mihi: Rene
Chrislo edilo nemo exinde nalivitatem alicujus de omnia sunl loculi. Prophelam suscitabo eis de medio
cxlero inlerpretaretur. Horoscopi, quod per horas fralrum suonm similem tui, et ponam verba mea
iiativilates hoininuni spcculantur, dissimili ct divcrso in ore ejus : loqueturque ad eos omiiia, qum prm*
425 DE UNIYERSOLIBRI XXII. — LIB. XV. 426
sunt. Ibi enira in locis ngrcslibus et pagis gentiles
cepero illi. Qui autem verba ejus, qum loquelur in IA et a lali initio vocabu-
nominemeo, audire noluerit, ego ultor existam (Deut. lucos idolaque staluerunt,
clDominus omnium prophe- lum pngani sorliti. Genliles, qui sino legc sunt et
xviii).HicergoPropheta ita sunt
tarum, qui cst tiia, veritas el vita (Joan. xiv), condi- dtim non crederent, dicti sunt genliles, quia
tor utriusque testanicnli, non solum in Vetcri sed ut fucrunt gcniti, id cst sicul in carnc dcscenderunt,
cliam in Novoomnes errores et divinationes atque sub peccato scilicct, idolis servienles, et nccduin
artes noxias respuit atque conlemnit: nec ab alio regcnorali. Prointlc qui genliles apud Lalinos nun-
qtiam a se vult requiri verilalem aut saniialem, cupabanlur, ipsi dicunlur Grxcc etbnici. Etlmici
quia ipse cum Patre et Spiritu sanclo unus verus enim Gra:cc, Latinc genlilcs : ctlinos cnim Grxce
alquc omnipolens est Deus, facicns mirnbilia ma- gcns dicitur. Post fulcin autcm non debcnt vocari
crcdunl :
gna solus. Undein Evangelio omnes ad.se invitat, gentes, seu gentilcs, illi qui cx gentibus
dicens : Venitead me, omncs qui laboralis et oncrati sicutposlfidcm dicijani non potest Jutlxus, leslanlc
eslis, et ego reficiam vos. Toltite jugum mcmn su- Paulo npostolo ct diccnlc jain Christianis : Quo-
per vos, el discite a me quia mitis sum el humilis niam ctim gentcs csseiis, hoc est, infi.lclcs, ct rcli-
corde : et invenietis requiem animabusvestris. Jugiini qua. Etiam apostalx dicuntur, qui post baplismuni
enimmeumsuaveest, el onus meumteve(Mallk. xi). El B Christi susccplum ad idolorum cultum ct sacrificio-
item : Ego sum, inquit, lux mundi : qui sequitur me, riini contaminationesrevcrtuutur. Est auleni nonicn
non ambulabit in tenebris, sed habcbil luinen vitw Grxcuin.
(Joan. vni). Hic ergo, juxta Pauli sentcntiam, Sal- CAPUT VI.
valor est omniumhoiniiium, maximeftdelium(I Tim. De diis geniium.
iv); de quo et Pelrus ait : Non est enim atiud no- Qttos pagani deos asserunt, homines olira fuisse
men daluin homihibus super terram, in qtto opor- produntur, et pro uniuscnjiisque vitx meritis coli
teat homines salvos fieri (Acl. iv). In quo etiam no- apud suos post niortem cocperunt: ut apud jEgy-
mine quolidie signa niagna ct sanilatcs in Ecclesia ptum Is;s, apud Crctam Jovis, apud Matiros Juba,
per orationes fideliumfiunt. Quoniam ipse discipulis apud Latinos Fauntis, npnd Romanos Quiriniis.
in Evangelio ait : Ecce ego do vobis potestatemcal- Eodem quoqtie modo apud Athenas Minerva, apud
Candi super serpenles et scorpioneset super omnein Samiira Juno, apuil Paphos Veniis, aputl Lcinnos
virtutem inimici. Euntes prwdicttle Evangelium(Luc. Vulcanus, aputl Nnxos Liber, apud Delphos Apollo.
x, Marc. xvi). Iufirmos curale, morluos suscitale, In quoruin etiani laudibus acccsserunt et poelx,
leprosos inundate, dxmoncs cjicitc. Quid crgo nc- et compositiscarminibus, in coelumeos sustulerunt.
ccsse cst salutem ab alio quam a medico omni- " Nain quaruindam adinvciitioncs arlium reperissc
polente quxrere? Aut qux ralio cst scientiam ct dicunlur. Ut a Scolapio [yEscttlapio] medicina,
sapientiam ah alio quolibct discere vcllc, qttam ab1 Vulcano fabrica. Ab aclibus aulcm vocanlur, ut
oinni sapienlix et scientix fronte ? De quo scriplum Mcrcurius, qui n.icrcihus prxest, Liber a libcrali-
esl : Omnissapientia a DominoDeo esl, et apud il- talc. Fiierunt quitlam viri fortcs aut tirbium condi-
lum fuit scmper, et esl anle eum. Arenam maris, et; tores, quibus niortuis boniines qui cos dilexcrunl
pluviw gultus et dies swculi quis dinuinerabit ? Al- simulacrn finxerunt, ut habcrent aliquotl cx imagi-
liludinem cwli et talitudinein terrtv, el profundum1 litiin confcmplationcsolalium : sed pai.ilalim liniic
abyssi quis mensus est ">Sapientiam Dei prwccden- crrorcm pcrsuadenlibus dxmonibus ita in posleris
tenxomnia quis investigabit? Prior omnium creata' irrepsisse constat, ut quos illi pro soln norainis mc-
est sapienlia ct intelleclus prudentim ab wvo. Fons' moria honoravcrunt, succcssorcs deos existimareut
sapientiw verbuin Dei in excelsis,et ingressus illius; alque colercnt. Siniulacroriun usiis cxortus est, cum
mandata wlerna (Sir. i). Qiti enim sine Salvatore' cx desidcrio morluorum conslilucrcnlur iraagines
salutem vull babere, et siuc vera sapicnlia xstimat' vel efligies, tanquain in ccelum receptis : pro qni-
se prudcntem fieri posse, non salvus, setl xger ;i bus se in terris dxraoncs colcndi siipposucrunt,
non prudens, sed stullus in xgritudinc assidtta la- ^. ct sibi sncrificnri a deceptis et perdilis persuase-
borabil, et in cxcilale noxia sliiltus ct demcns' runt. Siinulacra a similituiliuc nuncupata, co quod
pcrmancbit: ac proindc omiiis inquisiiio, elomnis> mauu artificis cx lapide nliavc mnlcria eorum vul-
cttratio, qusea divinis et magis, vcl ab ipsis dx- lus imilanlur, in quoruni honoie fingunlur. Ergo
raoniis in idolorum culmra cxpetitur, mors polius> simttjacra vel pro co quod siint similia, vel pro co
dicenda est qnam vita : et qui ea scclantur, si sc' qtiod sint siimilata atque conficta. Unde et falsa
non correxerinl, ad xlernam perditioncm tendunt. sunt; Et notandum quod Lntinus sermo sit in Hc-
Qtioniam.Psalmista dicente, Omnesdii gentittm dm- hrxis. Apud cos cnim idolum atque simulacruin
monia(Psal. LXXV),qui per deccptos bomincs, alios> selem dicitur. Judxi dicunt quod Ismael primus
decipere quolidie gestiunt, ut perditionis suxlaciantt simulacrum luto fecerit: gcntiles aulem priinum
eos esse Darticioes. Promclhcum simulacra hominum dc luto linxisse
CAPUT V. . perhibent, ab eoque nalain essc artem simulacra
De paganis. et staluas lingeudi. Unde et poetx ati eo homines
Pagani ex pagis Athcniensium dicti, ubi cxorlii primum factos essc confingunt figiirale proptor
PATROL.CXI, 11
J£7 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUM'. CPERLM PARS II. 4-)8
elhgies. Aput!Grxcos aulem Cccrops sub quopriiiiuni \ conlra ctiin dinticabit, ct advcrsabilur sacramentis
iii arce oliva orta csl, et Alhcnicnsium urbs cx Mi- Christi cl veritali cjus. Nain ct templuni Jcrosolymis
nervx appcllalione noincn sortila esl. Hic priinus om- rcpararc, et omncs veteris legis cxrciuonias rcstau-
niiim Jovem appellavit, simulacra rcperit, aras sia- rare icnlahit. Scd ct ille Antichrislus est, qui negat
iuit, vielimas inimolavit: ncquaquam istius modi re- csse Deuin Chrisluin : contrarius enim est Christo.
bus in Grxcia unqiiam visis. ldololatrin, idoloruni Ouines enim, qui cxeunt de Ecclesia, et ab unitate
servilussive cultura iiiterprelatur. Nam Iatreia Grx- fidei prxciduiitttr, et ipsi Antichrisli sunt. Bel ido-
tc, Laline servitus dieitur, qux, quuntum ad veram luni est Babylonicuin, quod inlerpretatur vetus.
religioncm atlinet, non nisi uni ct soli Dco tlebctttr. Fuit cnim hic Belus pater Nini, priinus rex Assy-
Hanc sicul impia supcrbia sjve honiiuum sivc dxnio- riorura, qucra quidara Saturnum appellant : quod
iitiiii sibi cxhihcri vel jubet vel tupil : iia pia huniili- nomen ct apud Assyrios et aputl Afros postea cul-
tas vcl hominuni vcl angclorum sanctoruin sibi obla- liim est. Unde el lingua Pimica Bal Detts dicitur.
lain recusat, ci cui debclur oslendit. Idoltnn aulcin Apud Assyrios atitem Bel vocalur, quadam sacro-
est simulacrum, quod humana eiligie facluin et ruin suorum ratione, el Saturnus et sol. Beclphegor
eonsecraliim cst, juxta vocabuli interprctalionem. inlerprctalur idolum ignominiw. ltloltim fuit Moab
Eidoseniui Grsece sonat forniam, cl ab co pcrdimi- B cognoinento Baal super montcm Phcgor, qucm La-
nutionem idolunideductum, xqueapud nos formulam lini Priapuin vccanl tlcum horlorum. FuU autciii
facil. Igitur omnis forma vcl formula idoluin sc dici tle Lampsaco civitalc Ilellesponti, tlc qua pulsus
cxposcil. lnde idololatria omnis ciica omne idoluni est, el propter virilis membri inagnitudinein in
faniulatus et servilus. Quidain vcro Lalini, igno- numero deorum suorttm eum Grxci Iranstulcrunt,
rantes Grxcam lingiiain, impcrilc idolum cx dolo et in numen hortorum sacraverunt. Unde et di-
dicunt sumpsisse nontcn, quod diabolus crealurx ciltir prxesse hortis propter corum fccunditaleni.
cultum divini nominis invexil. Dxmones.a Grxcis Beelzcbub idolum fuil Accaron, quotl intcrprclalur
dictos aiunt, quasi daemonins [dainioiiias}, id cst, vir muscarum : Zcbub cnim musca vocntur. Spur-
perilos ac rerum scios: prxsciiint enim futura ctssinium idoiura idco vir muscnrum vocalum pro-
uiulla, unde solent responsa nitilta dare. Inest eniin pler sordes idololalrix. Behemolh in Lalinaui liu-
illis cognitio reruin, plusquam infirmitati huraanx, guam anhnal sonat, propter quod dc excclsis ai
partiin sublilioris scnsus acuniine, parlim experien- terrena cecidit, et pro merito suo, ut animal bru-
tia longissimx vilx, pnriim per Dci jussura ange- tum, cffectus sit. Ipsc cst ct Leviathan, id est, scr-
lica revelatione. Ili corporum aercorum nalura vi- pcns de aquis : quia in hiijus sxculi mari volubili
genl. Anle transgressioncm quidem coclcstia corpora 2 vcrsatur astulia. Leviathan aulem inlerpretatur
gercbant : lapsi vero in xtheream qualitatem con- additainentum corum : quorum scilicct nisi honii-
versi sunt. Ncc aeris illius puriora spatia, sed ista nuni, qtiiluis in pnradiso semcl culpnm prxvarica-
caliginosa permissi sunl lencre, qui cis quasi car- tionis iiitulit, el hanc usqiie atl xtcrnani morlcm
cer cst usque ad leinpus judicii. Ili prxvaricatores quolidie pcisuadciulo ndjicilvcl cxtcndit. Quxdam
angeli, quortim diabolus princeps esl. Diabolus He- nouiina dcorum suoruin gcntilcs [per] vnnas fa-
braice dicitur deorsum fluens, quia t[iiictus in coeii bulas ad rationcs physicas conanlur traduccre, ca-
culniine slarc coutcnipsit, sed supcrbix pondcrc que in causis elcmcntoruni coinposita esse inleipre-
deorsuin corrucns cccidil. Grxcc cniin diabolus cri- tantur. Sed hoc a poctis lotum fictum est, ut dcos
tninator vocatur, quotl vel criiniua in qux ipse suos ornarcnl aliquibus figuris, quos perditos. ac de-
illicit ad Deuni refcrat, vcl quia clectoruni inss- dccoris infnmia plenos fuisse, hislorix confitentur .
ceniiaiu criniinibus ficlis accusat. Unde ct in Apo- oinnino eniin fingendi locus vacal, ubi veritas ces-
calypsi voce angclica tlicitur : Projeclus cst accnsa- sat. Saturnus origo deorum ct lolius poslerita-
ior fralrv.m noslroruin, qui accusabul itlos in con- tis a paganis designatur : hunc Latini a salu
speclu Dei nostri die uc nocte (Apoc. xn). Sntanas nppellatuin fcrunl, quia ad ipsuin satio oinniuin
in Latiuura sonal adversarius sive transgrcssor. IpiC J pertincat rerum ; vcl a teinporis longiludine, quod
est enim adversarius, qui cs! vcrilatis iniinicus, ct salurclur annis. Unde ct cuin Grxci Xpovo?no-
sempersanclorura virlutibus contraire nilitur. Ipse inen habcrc dicunt, id esl tcmpus. Quod filios suos
et transgressor, quia et prxvaricator efleclus. In ferlur devorasse, hoc cst annos, quos lempus pro-
veritale qua conditus esl, non stelit (Joan. vni). duxcrit, in se revolvit; vel eo quod seniina, unde
Idem et tcnlator, quia lenlandam jusloruin in- oriuntur, rcdeunt. Ilunc Coeli patris abscidissc ge-
oocentiaiu postulat, sicut in Jobscribitur. Antichri- nitalia dicunt : quia nihil in coelo de scminibus
Stus appellalur, qui conlra Christura vcnturus esl: nascitur. Falccni lenet (inquiunt), propter agri-
non quoniodo quidam siniplices iiitclligunt Anti- culturam siguificandain ; vcl propier annos et tem-
christum ideo diclum quod ante Christum ventu- pora, quod in se redeant ; vel propler snpientiam,
rus sit, id est, post eura venial Chrislus. Sed An- quod intus acula sit. In aliquibus autem civitati-
lichrislus Grxce dicitur, quod Latine, conlrarius bus Saturno liberos suos apud gcnlilcs immolabant,
Christo ; anti eniui Grxcc in Lalinuin conlra signifi- quod Saturnum poctx liberos suos dcvorasse soli-
eu. Christum eniui sc mcnlietur, dum vcncril, ct lum tradidcrunl. Jovis 1'crlura juvando diclus, et
'
A9P, DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XV. 430
Jupiter quasi juvans pater, hoc est, omnibus prx- A unde velox et errans inducitur. Alas ejus in capite
slans. Hunc et privato litulo Jovera optimum dixe- et in pedibus significare volucrera fieri per aera ser-
runt, dum fuisset incestor in suis, impudicus in moncm. Nuntium dictum, quoniam per sermonein
cxtraneis; quem modo taurum fragunt propter omnia cogilata enuntiantur. Ideo auteni furti magi-
Europxraplum. Fuit enim in navi, cujus insigne striim dicunt ,quia sermo animos audienliurn fallit:
erat laurus : modo Danaes per imbrem aureura ap- Virgam tenet, qua serpentes dividit, id est, venena:
petiisse concubilum, ubi intelligitur pudiciliam mu- nam bcllanles ac dissidentes interpretum oratione
lieris ab auro fuisse corruptam : modo in simili- sedantur. Unde secundum Livium Iegati pacis ca-
ludinem aquilx, propter quod puerum ad stuprura ducealores dicuntur. Sicut enim per fxciales
rapuerit, modo serpentem, quia reptaveril: et cy- bella indicebantur, ita pax per caducealores fie-
gnum, quia cantaverit. Et ideo non figurx istse bal. Hermes aulera dicitur Grxce apo tes erme-
sunt, sed plane de verilate scelcra. Unde erat turpe neias, Latine interpres, qui ob virtutera, multa-
tales deos credi, quales homines esse non debent. rumque artium scientiam trimegistus, id est, ter
Janum dicunt, quasi mundi vel coeli vcl mensium maximus nominatus est. Cur aulera eura capite ca-
januam. Duas Jani facies faciunt propter orientem nino fingunt, hxc ratio dicitur, quod inter omnia
et occidcotem : cum vero faciunt eum quadrifron- B animalia canis sagacissimuragenus et perspicax ha-
tera, et Janum geminum appellant, ad quatuor beatur.
mundi partes hoc referunt, vel ad quatuor elementa Martera tleumbelli esse dicunt, et martem appel-
sive lcnipora; sed dum hoc fingunt, non Deum, Iatum, quia per viros pugnalur, ut sit mars maris
sed monslrum faciunt. Neptunum aquas mundi ars : licet et tria sinl genera consuetudinum, scilicet
prxdicant: et dictus ab eis Ncptunus, quasi nube Scytharum, ubi et fcminx ct viri in pugnam eunt;
tonans. Vulcanum volunt ignem essc, et dictus Yul- Amazonum, ubi solx feminx; Romanorum, aliaruni-
canus, quasi volans cantlor, vel quasi Yolicanus, que gentiuni, ubi soli mares. Item martem, quasi
quod per aercra volet. lgnis cnim e nubibus na- effecloreininorliura. Nara a marte mors nuncupatur.
scitur. Unde eliam Homerus tlicit eum prxcipi- Hunc et adulterum dicit, quia belligeranlibus incer-
talum dc aere in lerras, quod omnc fulraen de lusevcnlus est. Quodvero nudo pectore stat: ut bel-
aere cadit. Idcirco attteni Yulcanus dc femoFcJo- lo se quisque sine forraidine cordis objiciat. Marsau-
vis fingitur natus, quod fulinina de iino aere tem apudGrxcos [AL, Thracas] Gradivus dicilur, eo
nascuntur. Claudus dicitur Vulcanus, quia per na- quod in bello graduni inferant, qui pugnant; aut
luram nunquam rectus cst ignis, sed quasi clau- quod impigre gradiantur.
tlus ejusmodi specicm motumque habet. Ideo au- ^ Herculem credebant deum virtutis: dicitur au-
tcm in fabrorum fomace eumdem Vulcanum autem Hcrcoles Grxce, quasi heris cleos, id est, litis
ctorem tiicunt, quia sine igne nullum metalli gcnus gloriosus, ab heris, id est, lis, et clcos, gloria :
fundi exlenuique potcst. Pluton Grxce, Latinc vel quasi heroclcos, quod Latine virorum forlium
Diespiler vel Dilis paier : qticm alii Orcum vocant, famam dicimus. Fuit autem (tit scribit Sextus Pom-
quasi rcccptorem mortuorum. Unde et orca nuncu- peius) agricola : ideoqueAncbei regis slabulum ster-
patur vas quod rccipit aquas. Ipsc cl GrseceCha- coribus purgasse refcrtur, quia proprie agricolarpm
ron. Liberum a liberanicnioappcllalum volunt, quod csl slercorare agros.
quasi mares in coeundo pcr cjtis beneficium cniis- Apollinemquamvisdivinalorem elmedicum appel-
sis seminibus liberentur. Quotl idem Liber niulie- lent, ipsi laincn etiam snlem dixcrunt, quasi solum,
bri et dclicato corpore pingitur, dicunt muliercs ipsum Titim, quasi unum ex Titanis, qui adversum
ci atlributas, et vinum propler excitandam libidi- Jovem non fecit: ipsum Phoabum, quasi ephebum,
nem. Unde et frons ejus pampino cingitur, sed itleo hoc esl, adolescentem, unde et sol puer pingilur, eo
coronam viteani et cornu babct, quia cum grale el quod quolidie orialur et nova luce nascalur. Pylhium
nioderatevinum bibitur, lxtitiam prxslat; cum ulira ~ quoque Apollinemeumdem vocari aiunt a Pythone,
niodum, excitat lites, id est, quasi cornua dat. Idcmi imniensx molis serpenle, cujus non magis venena
autem et Lyxus apo tou lucin,q'uod mullo vinomeni- quam maguitudo terrebat. Hunc Apollo sagiltarum
bra solvanlur. Iste et Grxcc Dionysos, a monle Intlia' ictibus sternens nominis quoque spolia reportavit,
Niso, ubi dicitur esse nulritus. Cxterum est el; ut Pythius vocarctur. Unde et ob insigne victorise
Nisa civitas, in qua cohlur idem Liber, unde Nisxusi Pytbia s:icra celebranda conslituit. Dianam quoque
dictus est. gerraanam ejus simililer lunam et viarum prxsidem
Mercurium sermonem interprelantur. Nam ideci aiunt, unde et virginem volunt, quod via [virgo] ni-
" Mercurius,
quasi medius currens, dicitur appella- bil pariat : et idco ambo sagitlas habere fingunlur,
tus; quod sermo currat inter homines medius. quod ipsa duo sidera de coeloradios usque ad terras
Ideo et Hermes Grxcc, quotl scrnio vel intcrpre cmillanl. Dianara atitem vocalam, quasi duanam,
tatio qux ad sermonem ulique perlinet, hermcnei:i quod luna die ac nocte apparcat. Ipsara et Lucinam
dicitur. Ideo et inercibus prxesse, quia inter ven- asseverant eo quod luceat : eamdem et Triviaui,
dentes et ementes sermo fil medius. Qui ideo fin- quod tribus fingatur figuris. De qua Virgilius : Tria
gitur habere pennas, quia citius vcrba discurrunl : virginis ora Diauw : quia eadem Luna, eadem Diaua,
431 I!. fUBANI MAURIARCIIIEP. MOGUNT. OPERCM PARS II. 432
•ejfiem Proscrpina vocalur. Scd cutn lunn lingitur, A mina : aputl Latinos autcm Minervam vocatam,
.... stiMuslrisplendclamictu: quasi tleam et munus artium variarum. Hanc enim
Cumsnhcinctalucel calamns,Laionia\ irgoest: invcntriceni mttltorum ingeniorum perhibent : inde
.Cumsubnixasedel solio,Hulonia conjux. cam artem et rationem interpretantur, quia sinc
Latonia aulem Diana, eo qtiod Lalonix fucrit filia. latione iiihil potest conlincri; qux ratio, quia ex
Ccrercm, id cst terram, a creandis frugibus nsse- solo aninio nascittir, animumque putant essc in
runt dictani, appellantes cam nominibtis plurimis. capile et ccrcbro, ideo enm dicunt de capilo Jovis
Dicunt ctiam cam et Opcm, quod operc mclior fiat csse natnm, quia scnsus sapienlis, qui invenit oinnia,
tcrra ; Proserpinam, quotl cx ea proserpant fru- in capite est. In cujus pectore ideo cnpul Gorgonis
ges ; YTeslnm,quod herbis vel variis vcstila sit rcbus, fingitur, quod illic csl omnis prudenlia, qux con-
vel a vi sua stando. Ennidein ct Teilurem et Malrem fundit alios ct impcritos cl saxcos comprobat : quotl
magnaui fingunt turritam cuin lympano ct gallo et ct in antiquis impcratorum statuis cernimus in me-
strcpiiu cymbalorum. Matrera vocatam, quod plu- tlio pcctorc loricx, propter insinuandani sapientiam
riin:i pariat : inagnam, quod cibuni gignat. Almam, ctvirtulem. Ihcc MinervaxHTritonia dicilur. Trilon
quia univcrsa auiinalia fruclibus suis alit. Est cnim cnim Africx palus est, circa quam fcrtur virginali
aliincntorum nulrix lcrra. Simulacrum cjtis cum B apparuissc xtatc : proptcr qiiotl Tritonia nuncupata
clnvi fingitur, quia teilus hicine claudilur, vcre apc- cst: undc et tanto proclivius dea credila cst, quanto
riltir, ut fruges nasrantiir. Quotl lyrnpaiium habet, inintis origo cjus iniiotuit. Pallas autcni dicla vel ab
significarc volunl orbcui terrx : quod curru vehi tli- insula Pnllcnc in Thracia, in qua nutrila cst : vcl
cilur, quui ipsa csl lerrn, qtix pcntlct in aere : quotl apo toii pallcin to tloru, itl est, ab hnstx concus-
suslinctur rotis, quia muntliis rotatur cl volubilis sione : vcl qnod Pallnntcra gigaiVem occidcrit. Vc-
esl. Lcones illi subjiciunt mansiictos, ul ostcndanl ncrem cxindc dicunt niincupatam, quod sinc vi fe-
nulliiin cssc gcntis tcrrx lam ferum , quod non sub- mina virgo cssc non tlesinnt : banc Grscci affrotliit
jici possit nut supcrari ah ca. Quod in capile turri- [Aphrodilen] vocant proplcr sptiniara sangtiinis ge-
tam gestat coronnra, oslcndit superpositas lerrse.ci- nerantcm. Affrodin [Aphros] enim Grxcc spuina
vilaies quasi insignilas turribus conslare. Scdcs vocatur. Quod autcm fii:gmu Salnrnuin Coelopalri
fmguntur circa enin, quoJ, cum oniiiia movcaiitur, genitalia abseiriissc, ct sanguinein fudisse in niare,
ipsa non movttur. Corybantcs cjus ministri constri- alque eo spunia inaris concrcta Venusnata est: illud
ctis gladiis esse fingunlur : ut significetur omnes pro aiuiH, quod corltis salsi Iiumoris subs.tanlia est, ct
tena sua dcberc pugnnre. Quod gnllos huic dese, ut inde nffrodin [Aphrodiicn] Vencrcin dici, quia coitus
scrvirent, fecerunt : signilicant, qui sciiiine indi- IJ spunia cst sangttinis, qui cx succo viscerum Iiqnido
geant, tcrraiu sequi oporlcrc : in ea quippc oninia salsotpic coustal. l.lco autcm Venerein Yulcani di-
reperiri; quod sc apiul cam jactanl, prxcipitur (in- cnnt uxorcni, quia venereiun ofliciumnon sinc ealorc
quiunl) ui qui lcrram colunt, nc scdeant: semper consistil; undc cst: Frigidus in Veneremscnior. Nam
enim csse, quod ngant. Cyinbalorum auteni soniliis quod Salurniis dicitur patri Coelovitilia amputassc,
fcrraincntoruiii esl crcpitus in colendis agris, et idco qtix in marc cntieniia Vencrein crcavcrunt, id idco
a:rc, quod lerrani anliqui xre cplcbant, pritisquain fingilur, quia nisi lmmor dc coeloin tcrrura tlesccn-
ferrumesset iuvcntuui. EaintlcmVcslanict igncmesse dcrit, nihil crenlur. Ciipidincinvocatum feiunt pro-
peihibcnt, quia terrain ct ignem hnbcrc non dtihium ptcr amorcin. Est cnini tkcmon fornicniionis, qui
esl, ut ex xEtnn Vulcanoquc dalur inlclligi; et idco itlco alntus pingitur : quia nibil ainnntibus Icvius,
virginein tiidanl, quia ignis inviolabilesitclementuiii, nihil niutabilius invenitur. Pticr pingitur , qnia
nihilque uasci possil cx co, qtiippc qui oiniiia qtix stultus est ct irrationnbilis amor. Sagiltara et fnceni
arripucrit ussumal [uhsmnalj. Ovitliusin Faslis : lcncrc fingitur : sagittam, quia amor cor vulnerat :
Neclii aiiud Vcstaniquamvivamiiilelligefluminam. faccni,(|uia inllaiiimal. Pin riicunlGncci, Lalini Sil-
Nalaquede llammacorporaiiullavitles. vaniini tlciiin rusticorum, qucm in nalurx siraililu-
Propterca ct virgincs ci scrvire tlicunt, co quotl sicut dincin foriiiavcrunl: untlc et pan dictus est, id est,
ex virginc, iia nihil ex ignc nascatur. omiie : lingunt cnim eiimcx univcrsali clcmcntoruni
Junoncin tlicuut, quasi Janonem , id cst, januain spccic : bnbct eniin conmn in siinrliludiiicm radio-
pro purgalionibus fcininaruni, eo quod quasi portas riiin solis cl lunx : ilislinctani maculis habet peilem
nialriini nalis, et naluraspandat nubentium maritis. proptcr coali sidcra. Rubct eniin facies ad siinililu-
Sed hoc philosophi. Poclx autcin Junoneni Jovis asse- i inem xtheris. Fislulam septem calamorum gestat
iiint sororem et conjugcm; igncin et aercm Jovcm ; proplcr harmoniani coeli,in qua septem sunt soni et
aquani el terram Junonem iiiterpretanlur, quoruui septcm discriraina vocum. Villosus est, quia tellus
duoruni perraistione universa gigiiuiilur; el sororcni convestita cst. A genibus pars cjus inferior focdacst
dicunt, quod mundi pars cst; conjugcni, quod coni- proptcr arborcs et feras et pecudes. Caprinas ungu-
wista cocat. Unde ct Virgilius : las habet, ut solidilalem tcrrx ostendal. Quem vo-
fum pater omnipotenslucundisimbribusacther cant rcriun et totitis naturx Deuin. Untlc pan, quasi
Conjugisin gremiumIsetsedescentiit omnia, dicunt. Isis lingua /Egypliorum terra appcl-
Mincrva apud Grxcos Alhcnc dicitur, itl esf, fc- latur, quam Isim volunt csse : fuil aulera Isis regina
435 DE UNIVERSOLIBIU XXH. — LIB. XY. «i
jEgyptiorum, Inacbi regis filia, qux de Grxcia vc- A . proptcr trcs affectus, quse in aniniis bominuin multas
nieiis jEgyptios litleras docuit, et terras colere in- perluibaiiones gignunt, ct interdum coguut dclin-
stituil, propter quod et terram ejus nomine appcl- quere, ut uec famx pericidive respeclum habcrc per-
lavcrunt. Serapis oinnium maximus Êgyptiorum miltant. Ira, qux vintlictara cupil : cupiditas, qua:
deus, ipse esl Apis rex Argivoruin, qui navibus desideral opes : libido, qux appetil voluptates. Quse
transvectus in Êgyplum, cum ibidem morluus ideo Furix appellantur, quod sliinulis suis menlem
fnisset, Scrapis appellalus est: propterea quia arca, feriant, cl quielain csse non sinant. Nyniphas deas
in qua morluus ponilur, quain sarcophagum vocant, aquarura pulant diclas a nubibus : nam ex nubihus
soros dicitur Grxce, velul soros Apis, el ibi eum vcne- aqux, unrie nonicn dcrivalum ; nymphas aquarum
rari sepultum cceperunt, priusquam tcmplum cjus es- deas, quasi ntimina lyinpharuin.Ipsas aulem dictint ct
sct inslructum. Sorapisprimti, deindeunalilteracom- Musas, quas et nymphas, Nec iinmcrito : nam aquas
inutala, Serapis dictus est. Apis fuil aptid Êgyptios motus musicen eflicit. Nympharum apud gcntilcs
laurus Serapi consecralus, et ab co ita cognomina- varia sunt vocabnla. Nvniphas quippe mouliiini Orca-«
lus, qucin JHgyptus instar numinis colcbat, eo quod des dicunt, silvarum Dryades, camporuni Haniadrya- -
de futuris tlaret quxdam manifesta signa. Apparebal des, fontium Naiades.maris Nereides. Herons dicuul a
eiiim in MeinpliisJ quem centum antistites prose- B Junone traxisse noraen: Grxce enim Juno Ere appel-
quehantur, et repenle velut lyniphatici prxcinebant. latur; et idco nescio quis filius ejus secundum Grxco-
Htijus capilis iinaginem sibi in crcnio Judxi fece- rura fabulara Eros fuit nuncupalus : hoc vclul mysti-
runt. Fauni a fando,velut apo lelphanis [lesphones] ctim significantc fabula, quod acr Junoni tlcpuletur,
dicli, quod voce, non signis, ostendcrc viderentur ubi volunt heroas habitarc, quo noiniue appcllant
futura. In lucis eniin consulebantur a paganis, ct alicujus meriti animas tlefunctorum, quasi aeroas,
responsa illis non signis, sed vocibus dabant. Ge- id est, viros aerios el ccelo dignos propter sapien-
nium autem dicunl, quod quasi vim habeat omniuin liam et forlitudinera. Penates genliles diccbnnt om-
rerum gignendarura, seu a gignendis liberis. Unde et nes deos, quos domi colebant: et penates dicli, quod
geniales lecti tliccbantur a gentibus, qui novo raa- essent in penetralibus, id est, in secrclis. Hi dii
rito slernebantur. Hxc et alia sunt gentilium fabu- quomodo vocabanlur, vcl qux noniina habucrint,
Iosafignienla,qux inlerpretata sic habenlur,uleanon ignoratur. Manes deos iiiorliiorum dictint, quoruin
intellecta damnabiliter tamen adorentur. Fatuin au- potestatem inter lunani ct terram asseriint : a qui-
tem dicunt c&se, quidquid dii faiitur, quidquid Jupi- .bus et mane diduni exislimanl, quos pulanl ab aere,
tcr falur. A fando igitur fatum dicunt, id est, a loqui manus, id est,rarus est : inanes dictos,sivc quia
quendo, qui nisi boc nomcn jam in alia re solcrct C late mananl per auras, sivc quia inites sunt imnia-
inlelligi, quo corda horaintim nolumus inclinare, ra- nibus, contrario noinine hoc appellantur. Apulcius
tionabililer possemus a fando faluin appellare : non auteni ait eos cala anliplirasin dici lnanes, hoc est,
enira abnuere possumus esse scriptum in litteris milcs ac modestos, cum sinl lerribilcs et iniinaiics,
sanclis : Semel loculus est Deus, duo hwc audivi, clc. ut Parcas, ut Euraenides. Larvas cx homiiiibus factos
(Psal. LXI).Quod enim dictumest, semellocutus est: dxnioncs aiunt, quod mcriti inali fuerint,quarumna-
intelligilur'immohilitcr, hoc cst, incoinmulabililer tttra dicitur lerrere parvulos, et in angulis garrire
cst locutus, sicut novit incommutabililer oinnia, qux tenebrosis. Lainins, quas fabulx traduiil infantcs cor-
futura sunt, et ipse facturus est. Tria autem fata ripcre ac laniare solitas, a laninndo specialiter diclas.
fingunt in colo et fuso digilisque fila ex lana tor- Pilosi, qui Grxce Panitx, Latine Incubi appellantur,
quentibus proptcr tria tempora : prxleritura, quod sive Invi ab ineundo passim cum animalihus, unde
in fuso jara netum atque involutum esl: prxsens, ct Incubi dicuiitur ab incumbendo, hoc est, stu-
quod inter digitos nentis trahitur : futurum in lana, prando : sxpe enim iraprobi existunt eliam niulieri-
qux colo implicata cst, et quod adhuc per digitos; bus et eartim peragunt concubitum , quos tlxmones
iienlis adfusum, tanquam prxsens ad prxterilum, GalliDusios nuncupant, quod assidue hanc immundi-
trajiciendum est. Parcasdicunt cata antiphrasin ap- D liam peragunt. Quem aulein vulgo Incuhonera vo-
pellatas, quod minime parcant, quas tres esse volue- cant, hunc Romani Faunum ficarium dicunl. Ad
runt : unam, qux vilain hominis ordiatur; alteram, quem Horalius dicit :
qux contexat; tertiam, qux rumpat. lncipimus eniin, Faune, Nympliarumrugientumamator,
cum nascimur : sumus, cum vivimus : desumus, cum Per meos lines et aprica rura
interimus. Fortunara a fortuitis nomen habere di- Leuis iucedas
cunl, quasi tleam quamdam res humanas variis casi- Scd falsis diis et iigmenlis hominum spretis, de qui-
bus et forluitis illudentem. Unde et cxcam appellant bus Psahnisla ait: Omnes dii gentium dwmonia; Do-
eo quod passim in quoslibet incurrcns sine ullo exa- minus autem cwlos fecit (Psat. xcv); tliffcrentiam ip-
mine liierilorum et ad bonos et ad malos vcnit. Fa- sius nominis palelaciainus. Dii crgo genlium dxrao-
ttiin auleni a Forluna separant, et Forliinani, quasii nia sunt, qux nulli prxstaul: sed in se crcdentes
sit in his qux fortuito veniunt, nulla palam causa,, scinper decipiunt, seniper illuduiH. Nam quanivis
Fatum vero apposilum singolis ct slalutuiii aituit. dxniones Laline scienles vocentur, quasi daemonas
Aiuul et, trcs Furias feininas crinilas scrpcnlibus: [daimoiiias]: huninno tamcu sermoue coiiviciuincst.
«5 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS II, 450
Unde ita dicimus, quos exsccratione dignos judica- (Joan. }): Addit et, deorum, ut evidentius de houri-
inus : 11011immerito, quoniam in illis vera scientia nihus dictum adverteres, inter quos corporaliler ba-
noii est, qui Creatoris sui non secundant arbitrio : bitasse cognoscitur Christus : sicut Jeremias pro-
sic et sapientes philosophos dicimus. Setl hos perse- phela prxdixit : Post hwc in terris visus est et cum
quitur Apostolus defmitiva sententia, dicens : Sa- hominibus conversatusest (Rar. m). Nain hoc dictum
pientia kujus mundi stullilia esl apud Deum (I Cor. de hominibus sxpius invenimus. Unde et ad Moysen
III). Unde necesse est ut hoc scientes pro non intel- dicit : Conslilui le Deum Pharaoni (Exod. vn); et
ligentibus eos babeamus. Dxmon igitur est a Deo inferius psalraus ipse dicturus est : Ego dixi: Dii
qusedam, sicut et bonorum angelorum, excellens eslis et filii Excelsi omnes (Psal. LXXXI). Sic eniiu et
oinnino creala substantia, qux propria faciente su- filios Dei homines vocamus. Quod si ad naturani
perbia eo usque pervenit, ut, nalurali dignitate de- deilatis referas, unum est Verbum, quod veraciter
posita, malis operibus semper iiisistat. Tamen alibi ac proprie sic debeat nuncupari. Dicimus noiinun-
*scriptum est: Deus stelit in synagoga deorum, in quam abusive deos el superas potestntes, sicut ait
medio autem deos discernil (Psal. I.XXXI).Uno verbo Apostolus : Et si sint, qui dicanlur dii, sive in cmlo
Jesus Chrislus mirabili nobis brevitate tleclaratur. sivein terra. Nobis aulem untts estj>eus Pater (I Cor.
Ipse enim Deus stetit in synagoga, qui sedit ad D VIII).Sequitur : In medioautem Deus discernil (Psal.
dexteram Patris. Situs enim isti corporales sunt. LXXXI),id est, aposlolos alque juslos, qui majestatis
Nara si majestatem ejus intendas, ubique tolus, ejus monita fidemque secuti sunt. Discernere enini
ubique plenus est. Ncc potest dici nalura dcitatis ad prxscientiam pertinet, intellectumque divinura,
stare vel sedere, quia nulla loci determinatione con- qui nos de massa peccati eripii et ad coelorumregna
cluditur. Sic enim de ipso et Joannes Baptista dicit: perducit. Unde et Apostolus dicit : Quis enim te
Medius autem vestrum slat, quem vos non scilis discernit? (I Cor. iv.)
LIBER SEXTUS DECIMUS.
CAPUT PRIMUM. observatione Grxcx lingux ejusmodi *certa discri-

De linguis gentium. g mina. Sermo enim eorum ita est dispertitus. La-
Linguarum diversitas exorta est in xdificaticme tinas autem linguas quatuor esse quidam dixerunt,
turris posl diluvium. Nam priusquara superbia turris id est, priscara, Latinam, Romanara, mislam. Prisca
illius in diversos signorum sonos humanam divideret cst, qua vetustissimi Ilalix sub Jano et Saturno sunt
societalem, una omnium nationum lingua fuit, qux usi, incondita, ut se babent carmina Saliorum. La-
Hebrxa vocatur, qua patriarchx et prophelx usi tina, quam sub Jano et regibus Tuscix, cxteri in
sunt, non solum in sermonibus suis, verum eliam in Lalio sunt Iocuti, ex qua fuerunt duodecim tabulx
litteris sacris. Inilio autem quot gentes, tot lingux scriptx. Romana, qux post reges exactos a populo
fucrunt. Deinde plures gentes, quam lingux : quia Romano gesla est, quara Nxvius, Plautus, Yirgilius,
ex una lingua mullx sunt genles exortx. Lingux poetx, et ex oratoribus Gracchus et Calo et Cicero
autem dictx in hoc loco pro verbis, qux per linguam vel cxteri effuderunt. Mista, qux post iraperiuin
fiunt, genere locutionis illo, quo is, qui eflicit per id, latius promotum simul cum moribus ct hominibus
quod eflicilur, nominalur, sicut os dici solet pro ver- iu Romanam civitatem irrupit, integrilatem verbi
bis, sicut manus pro litteris. Tres sunt aulem lingux per solcecismos et barbarismos corrumpens. Omnes
sacrx : Ilebrxa, Grxca, Latina : qux tolo orbe autem Orienlis gentes in gutture linguam et verba
raaxiine exceUunt. His enim tribus linguis super D collitlunt, sicut Hebrxi et Syri. Omnes Mediter-
crucem Domini a Pilato causa ejus fuit scripta. ranex gentes in palato scrmones feriunl, sic.ut Grxci
Unde et, propter obscuritatem sanctarum Scriplura- et Asiani. Omnes Occidenlis gentcs verba in dcn-
rum, harum trium linguarum cognitio necessaria libus frangunl, sicut Ilali et Hispani. SyrUs el Chal-
est, ut ad alteram recurratur, si aliquam dubita- dxus vicinus Hebrxo est in scrmone, consonans in
tionem nominis vel interpretationis scrmo unius plerisque, et litlerarum sono. Quidam autem arbi-
lingux attulerit. Grxca autem lingua inter cxtc- trantur linguam Hebrxam ipsam esse Chaldxam ,
ras genlium clarior habetur. Est enim et Latinis quia Abraham de Chaldxis fuit. Quodsi hoc recipitur,
et omnibus linguis sonanlior. Cujus varietas in quomodo in Daniele Hebrxi pueri linguam, quam
quinque partibus discernilur, quarum priina dicitur noverant, tloccri jubentur? Omnein autem linguain
coine, id est, misla siye comraunis, qua omnes unusquisquc hoininum, sive Grxcam, sive Latinam,
utuntur. Secunda Attica, videlicel Atheniensis, qua sive cxlerarum genlium, aul audiendo potest te-
usi sunt oinnes Grxcix auclores. Terlia Dorica, nere, aut legentlo ex prxceplore accipere. Cum au-
quain hahent Êgyplii et Siculi. Quarta Ionica. tem omnium linguarum scientia diflicilis sit cui-
Quinla Êolica, qua sunt Êoles locuti, et sunt in qtiam, iicino laincn ila desidiosus est, tit in sua
437 DE UNIVERSOLIBRI XXII. - LIB. XVI. «8
genle posilus, sux gcntis linguam nescint. Nam A . nunc corrupto nomine Sarraceni, quasi a Sarra.
quid aliud pulandus est, nisi aniinalibus brutis de- clAgarcni ab Agar. Nabaioth filius Ismael, a quo
lerior? illa eniin proprixvocis clamorem exprimunt: Nabathici, qui ab Euphrate in mare Rubruin iuhabi-
isle tlelerior, qui proprix caret lingux nolitia. Cu- tant. Moabet Amraonlilii Lolh; a quibus Moabilx ct
jusmodi autem lingua loculus sil Dcus in principio Ammonitx. Edom filius Esau, a quo Idumaei. Hx
imindi, dum diceret : Fiat lux (Gen.i); invenire gentes, qux de Sem slirpe. Agareni ab Agar, qui
difiiciks est, nonduin enim erant lingux. Ilcm qua (ut diximus) perverso nomine Sarraceni vocanlur,
lingua insonuit postea exterioribus hominum auri- quia ex Sarra se gcnitos gloriantur. Ismaelila:,
bus, maxime ad primura hominem loquens, vel ad obedientessibi, interpretanlur, id est peccatorcs, qui
prophetas, vcl dum corporaliter sonuit vox dicentis quod concupiscunt faciunt. Unde legitur in psal-
Dei : Tu es filius meus dileclus; ubi a quibusdara mo : Tabemacula Jdummorum et hmaelitw (Psttl.
crediturillalingua una et sola, qux fuit antequam es- LXXXIl).
fiet linguarum diversilas. In diversis quippe genlibus 'Agareni interpretantur prosctyii, hoc cst, pccca<
credilur, quod eadem lingua illis Deus loqualur, qua tores a convcntii Ecclesix alieni. Unde scriptum cst
ipsi homines utuntur, ut ab eis intelligntur : loqui- in psahno : Moab et Agareni, Gebal el Ammon,
lur autcra Deus hominibus non per subslantiam in- B Amalechetalienigenwcuin habilanlibuslyrum (Ibid.)
visibilem, sed per creaturam corporalem, per quam Edom, a quo Iduinxi, nt&ciis,sive sanguincus inter-
cnim [cliam] et horainibus apparere voluit quando pretatur: significat populum Judxortim ob ncccm
loculus est. Dicit enira Apostolus : Si linguis homi- Christi ct prophetarum saiiguinolentum : iinde in
num loquar el angelorum (I Cor. xm); uhi quxritur Abdia scriptum cst . Hoc dicit Doininus ad Edom :
qua lingua angeli Ioquanlur. Non quod angclorum Ecce parvulum dedi te in gcniibus, eonlemptibilis iu
aliqtix lingux sint, sed per exaggerationem dicitur. es valde : superbia cordis lui exstulit te (Abd.,
Itein quxritur qua lingua in futurum homincs lo- v. 2). Idunixi, sanguinei sive terra inlerprelartlnr,
quaiitur, qtiod nusquam rcpcritur. Nam dicil Apo- id est tixmoncs sive peccalores, ut in psalmo lc-
stolus : Sive lingum cessabunl (Ibid.). Ideo autem gitur : Memorare, Domine, filiorum Edom in die
prius de Iinguis, ac deinde de genlibus posuiraus, Jerusalcm, qui dicunt : Exinanile, exinanile usque
quia cx linguis gcntes, non ex genlibus lingux exorlx ad fundainentum in ea (Psal. cxxxvi). Ilem Idu-
sunt. Ktxus populus cst gentium : unde in Deuteronoinio
CAPUT II. scriptum esl : Non abotninaveris ldummum, quia
De genliiim vocabulis. fraler tttus esl; nec /Egijpltim, quia advena fuisli in
Gens csl mullitudo ab uno principio orta, sivc ab C lerra ejus : qui nati fuerint ex eis, lertia ge.neralione
alia nalione secundum propriam colleeiioncm dis- inlrabunt luclesiam Doinini (Deul. xxiu), id est,
tincla, ut Grxcia, Asia : hinc gentilitas dicitur. pcr fitlcm Trinilatis et lavacrum regeneralionis.
Gens aulcra appellata proptcr generationes familia- Seir, qui kispidus vcl hirsutus interpretatur, po-
rum, id est,'a gignendo, sicut nalio a nascendo. pulum Judxorum significat. Unde in cantico Deule-
Gcntcs, a quibus tlivisa est terra, LXXIH: quindecini ronomii legitur: Dominusde Sina veniel, el de Seir
suiit de Japhet, xxxi de Cham, xxvn de Sem, qux orius est nobis (Deul. xxxm).
liunl. LXXIII, vel potius, ut ralio declarat, LXX Ainalcch inlerprclalur, lambens, id est, tliabolus.
dux, tolidemque lingux per terras esse coapcrunt, Unde Icgilur in Exodo : In manu abscondita vcl va-
qux cresccndo provincias ct insulas iinplcvcrunt. lida expugnat Dominus Amalecka generatione in ge=>
Filii Sem quinque singularitcr gentes singulas nerationcm (Exod. xvn).
procrcavcrunl. Quo.uni priinus Etam, a quo Ela- Amalecitx iiiterprelantur populus lambens, iil
niilx principes Persidis. Sccundus Assur, a quo As- cst, peccatores lerrena ambienles. Undc scriptum
syriorura pullulavit inipcrium. Terlius Arphaxat, a cst in psalmo : Gebal et Ammonel Amalech el alieni-
quo gcns Chal Ixorum exorta cst. Qnartus Lud, a genw cum habilantibus Tyrum (Psal. LXXXII ). Phi- '
quo Lj'dii. Quinlus Ara:n, a quo Syri quorum metro- D listbxi ipsi sunt Palxstini, quia p litteram sermo
polis ftiit Damascus. Hebrxus non habet; sed pro eo ph Grxce utitur,
Filii Arara, ncpotes Sera qualuor :*Hus, et IIul, inde Philislhxi pro Palxstinis dicunlur, a civilale
et Gcther, et Mcsa. Hus Trachonitidis conditor, utique sua ; iidcm et Allophyli, iidcni et alieni-
qux inter Palxslinani el Ccolesyriam tenuit princi- genx ob hoc, quia semper fucrint iniraici Isracl, et
patum : unde fuil Job, sccuiidum quod scriplum est: longe ab eorum genere ac societate separati. Plii-
Vir erat in terra IIus (Job. i). Secundus Hul, a quo listhxi iutcrprctanlur cadentes poculo, id est, ini-
Arraenii. Tertius Gcther, a quo Arcauanii siveCurix. mici Ecclesix, de sua se cxtollcnles scienlia. Unde
Quartus Mesa, a quo sunt hi qui vocantur Meones. legitur in Proplieta : Verum quidmihi et vobis Tyrus
Poslcritas Arphaxat filii Scm. Hebcr nepos Arpha- et Sidon et omnis lerminus Palmslinorum. Cilo ve-
xat, a quo Hebrxi : Jeclan filius Heber, a quo In- lociter reddam vlcissiiudinem vobis super caput ve-
dorum orla cst gens; Sale fiiius Jcclan, a quo Ba- strum (Joel. m). Item in bonam partem
inteUigiiiilti.r.
clriaui, licel eos alii Scylharuni cxsulcs suspicen- Unde legitur in psahno : Ili Allophyli subditi suiit
tur. Isinael filius Abrahara a quo Ismaelilic, qui (Psul. LIX)..
439 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. UQ
Chananxi appellati de Chanaan filio Cham, quo- A ejus Tros, a quo Trojani nuncupati sunt. Galatse
ruin terrani Judxi possederunt. Cujus ex origine Galli esse noscunlur, qui in auxilium a rege Bitby-
fuit Emor frater Sichem, a quo Amorrhxi snnt nun- nix evocati, regnum cura eo, parta vicloria, divi-
cupati. Chananxi inlerpretanlur instabiles sive im- serunt: sic quidem Grxcis admisli primum Gallo-
mobiles, et significant peccatores fundamentum fi- grxci, iiunc ex anliquo Gallorum nomine Galalx
dei non habentes. Unde legitur in cantico Exodi : nunctipntUtir.
Tubuerunt omnes inhabitantes Chanaan (Exod. Grxci, ante Thessali a Thessalo, postea a Grxeo
xv). rege Grxci sunt nuncupati. Nam Grxci proprie
jEgyptii ab ./Egypto quodam rege vocatl sunt: Thessali sunt.
nam ante aerei dicebantur, Interpretantur autem Lapithas autem gentem Thessalix fuisseaiunt cirea
lingua Hebraica JEgyptii, affligentes,eo quod afllixe- Peneum amnem olim inhabilantem, a Lapitha Apol-
runt Dei populum, priusquam divino auxilio libera- linis filia nuncupatos.
rentur. yEgyptii interpretantur, affligentes, id est, Sicyonii, Grxci sunt, nuncupati a Sicyonio rege.
impii vel dxmones Ecclesix fideles opprimentes: Hi priraum JEgialei vocabanlur a rege JSgialeo, qui
unde legitur in Exodo : Affligebanl/Egyptii operibus primus Sicyoniis imperavit, a quo et Êgialea civitas
duris (Exad. 1). B nuneupata est, qux nunc Peloponesus vocatur a Pe-
Armenius ex Thessalia unus de numero ducum lope regc suo : ipsi suni et Arcades ab Arcade rcge
Jasonis, qui ad Colchos profecli sunt, recollecta Jovis et Calystonis filio dicti.
inulliludine, qux amisso rege Jasone passim vaga- Danai a Danao rege vocali : iidem et Argivi ab
balur : Armeniam comlidit, gentique ex suo voca- Argo conditore cognominati. Postquam aulem rex
bulo nomen dedit. Limes est Persicus, qui Scythas Grxcorum Apis mortuus est, huic filius Argus suc-
ab eis dividit. Scylha cognorainatus, a quo Umite cessil in regnum, et ex eo Argivi appellati sunt, qui
Scythx a quibusdara perhibentur vocati, gens anti- eliam ab eis post obitum Deus haberi ccepit, templo
quissima seniper habita. Hi Parthos Bactrianos- et sacrificio honoratus.
que, fcmiux etiam eorura Amazonum regna condi- Achxi, qui et Achivi ab Achxo filio Jovis dicli,
derunt. Pelasgi nominati, quia curn velis passis verno tera-
Massagetx cx Scylharum origine sunt, et dicti pore advenisse Ilaliam visi sunt, ut aves. Prirao
Wassagetx, quasi graves, id est, forte Getx. Nam sic eniiu eos Varro Italiam appulisse commemorat :
Livius argentum grave dicit, id esl, massas. Hi sunt Grxci vero Pelasgos a Pelasgo Jovis et Larissx filios
qui inter Scylhas atque Albanos septentrionalibus P,perhibent dictos.
locis inhabilant. 'J
Myrmidones fuerunt Achillis socii, Dolopes Pyr-
Amazones dictx sunt, seu quod simul viverent rhi: dieti sunt autem Myrmidones propter astuliani,
sine viris, quasi amazosai; sive quod adustis dexte- quasi myrraeces, id est, formicx. Eratosthenes autem
rioribus raainmis essent, ne sagiltarum jactus im- dicit dictos Myrmidones a Myrmidone duce, Jovis et
pediretur, quasi aneu mazou : nudabant e«im, Eurimedusx filio. Cecropi Atheniensium regi suc-
quara adusserant, mammam. Has Titianus unimam- cessit Cranaus, cujus filia Altis nomen et regioni et
nias dicit. Nara hoc esl nmazon, quasi aneu mazou, genti dedit, et ex ea Altici cognominati, qui sunt
id est, sine mamma. Has jam non esse constat, quod Alhenienses. *
carutn parlim ab Hercule, partim ab Achille, vel lon vir fortis ex suo noraine eosdem Athenienses
Alexandro usque ad inlernecionem deletx sunt. Al- vocavit Iones.
bani sunt partes Asix et Asialicx gentis, qux po- Macetlones a nomine Emathionis regis antea Ema-
sleros se Jasonis credunt, albo crine nascuntur ab thii nuncupali sunt, postea Macedones dicti. Epirotx
assiduis nivibus, el ipsius capilli color genti nomen a Pyrrho Achillis filio, prius Pyrrhidx : po»tea vero
dedit, etinde dicuntur Albani; horum glauca oculis, cum Pyrrho -rege duce ad It&liam transire prxsum-
id est, picta inest pupilla, adeo ut nocte plusquam ,[) pserunt.
die cernant. Albani autcm vicini Amazonibus Dorus Ncpttini et EUepis filius fuit, unde Dori
fuerunt. originem et nomcn ducunt. Sunt autem pars Grx-
Ugnos antea Hunnos vocatos, postremo a rege suo cix gcnlis, ex quibus etiam cognominata est terlia
Avares appellatos dicunt, qui prius in ultiraa Mxotide lingua Grxcorum, qux Dorica appellatur. Lacedx-
intcr glacialcm Tanaira et Massagetarum immanespo- inones a Lacedxmone Semelx filio dicti. Hi diu
pulos habilaverunt. Deinde pernicibus equis Caucasi perseverantes in bello contra Messenios verili, ne
rupihus, ubi feras gentcs Alexandri claustra cohibent, tliuturnitate prxlii spem prolis amitterent, prxce-
erupcrunt, et Orientem viginli annis tenuerunt ca- perunt, ut virgines eorum cum juvenibus domi re-
ptivum,et ab JEgyptiis atqueiElhiopibus anntium ve- liclis concuniberent : sicque ex promiscuo vir-
ctigal exegerunt. Trojanorum gens antea Dardana a ginum et maritorum concubitu juvenes de incertis
Dardano nominata. Nam Dardanus et Jasius fralres parentibus nali, ex nota malerni pudoris Parthenii
e Grxcia profecti sunt. Ex his Jasius ad Thraciam, vocati sunl. Nam ipsos csse Sparlanos, quos et La-
Dardanus ad Phrygiam pervenit, ibique primus re- ccdxmones.
gnavit: post qucm filiuscjus Ericlonius, dcindc uepos Thraces cx filio Japhct, qui vocatus cst Thi-
441 DE UNIVERSO LIBRl XXII. — LIB. XVI. 442
ras, exorli el cognominati (ut superius dictum cst) A pnusquam eos Lentulus Danubio prohiheret: atqtie
perhibentur : licet gentiles eos a morihus ila dictos intlc ob sludium arraorum Sarmatx nuncupati exi-
exisliment,quod sinl truces; sxvissimi enim omnium sliraantur.
gentitini fuerunt. Unde et inulla fabulosa de eis rac- Lanus fluvius fertur uitra Danubium, a quo Alani
inorantur, quod captivos diis suis litarent, et htiina- dicti suntrsicut et populi, inhabitantes juxla Le-
num sanguinem in ossibus capitum porlare solili es- niannura fluvium, Alemani .vocantur, de qtiihus
senl: de quibus Virgilius : - Lucanus :
Heu ! fuge cfudeles terras, fuge littus avaruni! Deseruere cavotentoria lixa I.emanno.
quasi crudelium et avarorum. Langobardos vulgo fcrlur nominasse prolixa barba
Istrorum gens originem a Colchis ducit, qui missi el nunquain tonsa.
ad Argonautas persequendos, nl a Ponto inlra- Yindilicus amnis ab extremitate Gallix erum-
verunt Islrum fluvium, a vocabulo amnis, quo a pens, juxla quem fluvium inhabitasse, et ex eo
niari recesserunt, appellali sunt. traxisse noraen Vandali perhibeiitur.
Romani a Romuli nomine nuncupati, qui urhein Gernianix gentes dictx, quod sint immania cor-
Romam condidit, gentique el civitati nomcn dedit- pora, imnianesque nationes, sxvissimis duratx fri-
Hi ante a Saturno Saturnii, a Latino Latini vocali " goribus, qui mores ex ipso coeli rigorc traxerunt;
sunt. Nam Latinus Italix rex fuit, qui ex suo nomine feroces animi, et seuiper iiidomili, raptu vena-
Latinos appellavit, qui postca Romani nuiicupati ttique viventes. Hortiin plitriinx genles, varix ar-
sunt. Hi et Quirites dicti, quia Quirinus dictus est rais, discolores habilu, linguis dissonx, et origine
Romulus : quia semper hasta utebaiur, qux Sabi- vocabulorum incertx : ut Tolleraces, Amsivari,
norum lingua quiris dicitur. ltalus quoque et Sabinus Qtiadi, Tungri, Marcomanni, Bruteri, Camasi,
et Sicanus fratres fiicrunt, ex qtiibus nomina populis Blangioni etUbantcs; quoruin imraanitas barbariae
iinposita et regionibus stint. Nam ab Italo Italia, a etiam in ipsis vocahulis horrorem quemdam signi-
Sabino Sabinia, a Sicano Sicanii cognomihnli sunt, ficat.
iidem et Sicilienses. Ttisci Italix sunt popoli. Et est Suevi pars Germanorum fucrunt in fiue Scpten-
a frequentia sacrorum et thuris vocala, id est apo trionis, de quibus Lucaims :
lou thucin. Fundit ab extremo flavos,ab AquiloneSuevos;
Umbri Italix gens, setfGallorum veterum propago, quoruin ftiisse cenliim pagos et populos multi prodi-
qui Apenninum montem incolunt, de qnibus histo- tlerunt. Dicti autem Suevi putaiitur a monle Suevo,
rix perhibcnl quod tempore aquosx cladis imbri-
r qui ab ortu solis initiuin Gerraanix facil, cujus loca
bus superfuerint, ct ob hoc Ombrious Grxce no- incoluerunt.
minatos. Biirgundiones, quondam a Romanis subacta inte-
Marsi gens Italix dicta a comite Liberi Marsya, riori Germania, per castroruni limiles posili a Tibc-
qui usum illis vilium ostendit, et oh hoc illi statuara rio Cxsare, in magnam coaluerunt gentem, atqu.e ita
fecerunt, quam poslea Romani victis Marsis tule- nonicn ex locis sumpserunt; quia crcbra pcr liraites
runt. Marsos aulem Grxci Uscos vocant, qunsi ophiu- hnbilacula conslitula, burgos vtilgo vocant. Hi posic.i
chous qtiod niulios serpenlcs hnbcnnt , et ophis rchelles Romanis effecli plusquara ocloginta millia
serpcns dicalttr: illxsos auteni esse carniinum ma- armaloruni ripx Rheni fluyii insederunt, et nomen
leliciis. Iiiliabitant atitem plagam Apcnnini raonlis gcntis obtinuerunt.
simul cuin Umbris. Gqihi a Magog filio Japhet no- Saxonum gcns in Ocennum littorihus ct paiudibus
minati pulantur de simililudine ultimx syllabx, inviis, virtule nlque agililaie habilis : unde et appel-
ciuos veteres magis .Getas quam Gothos vocavc- lata, quod sil tlurum et valitlissimum genus homi-
runt : gcns fortis et polertiissima, corporum mole ituin, et prxstans cxteris piralicis.
ardua, arraorum genere terribilis. De quibus Lu- Franci a quodam proprio dtice vocari putantur :
canus: 1) alii eos a feritate morum nuncupalos e;istimant.
Hinc Dacuspremat, inde GetosoccurratIberis. Sunl cnim in illis morcs inconditi, naturalis feroci-
Daci autem Getarum soboles fuerunt, et dictos pulas animorum.
lant Dacos quasi Dagos, quia dc Gothorum stirpe Britones quidam Latine norainatos suspicantur
crcati sunt, dc quibus ille : co quod hruti sint : gens intra Occanum inter-
Ibis Arctoosprocul usque Dacos. ftiso mari quasi exlra orbem posita, de quibus Yir-
Bessi barbari fuerunt, qtii a multitudine boum sic gilius: ,
vocati creduntur. De quibtis quidam : Totodivisosorbe Britannos
Stoti propria lingtla nomen habent a picto cor-
Qui colitterrae medio, vel ille
Divitismulto hove pileaius porc, co qtiod aculeis ferreis cum alramcnto varia-
: Accolaripte. rum figurarum stigmale adnolentur.
Gipedes pedestri preeliomagis quara cqueslri sunt Galli a candore corporis nuncupati sunt: gala enim
usi, ex hac causa vocati. Grsece lac dicilur : unde ct sibylla sic eos appcllat,
Sarmatx patentibus campis armati incquitabanf, ctim ait tle eis:
Tunc lactea colla A consanguinitate propinquos sibi vocare. Africain au-
Auro innecluntur ; tem in initio nomen habuere Lihyes, deindeAfri, post
secunduin diversilalem enim coalietfacies hominum11 hoc Getuli,postremo Mauri et Numidx. Mauri cl Nu-
et colores et corporum quantitates, et aniraorum di- midx (ut Afri pulanl) sic sumpserunt exordium et vo-
vcrsitates existunt. Inde Romanos graves, Grxcoss cabulum. Nam postquam in Hispania Hercules interiil
leves, Afros versipelles, Gallos natura feroces, acrio- etexercitusejuscompositus ex variisgentibus, amisst
res ingenio pervidemus; quod natura climatum11 duce, passim sibi sedes quxrobant, el ex eo nuniert
facit. Mcdi, Pcrsx et Arraeni navibus Afrieam transvecli,
Galli autem Senones, anliquitus Xenoues diceban- proxima mari loca occupavere; Sed Persx dum male-
tur, quod Liberum hospilio recepissent: postea x in1 liain in agris pro conslruendis doiniciliis non inveni-
s Iitteram contmulata est. rcnl, et ignola lingua commercium prohibcret: per
Vacca oppiduin fuit juxta Pyrenxum , a quo sunt1 pntentes agros el diversas solitudines vagabanlur, et
cognominati Vaccxi , de quibus crcdilur dixisse3 pcrambulalionihus vagabundis, scmelipsos propria
pocta : liiigua Numidas appellaverunt, id est, sinc oppido
Lateque vagintcs vagos el errantes.
Vaccti. •" Medi autcm cum
Hi Pyrcnxi jugis peramplam moiilis habitant solitu- niam Libyis se miscucrunl, qui proxi-
nomcn paula-
dinem : iidem el Vascones, quasi Yacconcs, c in s tim Hispaniam inhabkabant/quorum
litteram demutala; quos Cneiis Pompeius, edo- Libycs corrupcrunt, barbara lingua Mauros pro
Medis appellantes , licet Mnuri ob colorem a Grx-
mita Hispania, ad triumpbum redire fcslinans, t!e cis voccntur : Grxci enim nigrura mauron vocant.
Pyrenxi jugis tleposuit, et in unum oppidum congre- ./Estifero quippe calore afflati spccicm atri coloris
gavit: unde ct convenarum urbs nomen acccpit. ducunt.
Ilispani ab Ibcro amne prinium Iberi, postea ab Massilia civitas Africx est non longe ab Atlante
Hispalo Ilispani cognorainali sunt.
et hortis Hcspeiidum : a qua civilate Massylii vocali*
Galleci a candore dicti, unde ct Galli; reliquis
enira Hispanix populis candidiores cxistunt. Ili Grx- sunt, quos nos corruplc Massulas vocamus : de qui-
bus Virgilius ;
cam sibi originein asscrunt, unde cl nalurali ingc-
nio callent: si qtiidem posl finem Trojani belli Teu- Hioc milii Massjio:genlis monstratasacerdos.
crum morte Ajacis fralris invisuin patri Telamoni, Gaulalii gentes sunt a meridie usque Oceanum
dum non reciperelur in regnura , Cyprum coriccs- Hesperidum pervnganles : bis nomcn Gauloc insula
sisse, ibique urbem noraine antiqux patrix Salaini- Q ( dedit qux est juxtaiElbiopiam, ubi nec serpeus na-
nain condidisse ferunt, inde atl Galntinra profectuin, scittir neque vivit.
Garaniantes populi Africx prope Cyrcnas inhabi-
expositis sedibus ex Ioco genli nomcn dcdisse.
Astures gens Hispanix, vocati co, quia circa Astu- tantcs, a Garamaute regc Apollinis filio nonrinnii,
rcm fluincn, septi monlibus silvisque crcbris inba- qui ibi ex suo nomine Garnraa oppidum condidit;
bitcnt. suut autcm proximi genlibus yElhiopuni. De quibus
Canlabri gcns Hispanix, a vocabulo urbis et Ibcri Virgilius :
amnis, cui insidunt appcllnti : liorum animus per-. Exlrcmi Garamautes.
tinax magis ad latrocinandum et ad bcllandum , vel Extrcmi autcm, quia ssevi et a consorlio humanitalis
ad perpeliendum verbera semper parati. reinoli.
Celtiberi ex Gallis Cellicis fuerunt, qtiorum ex no- Hespcrii vero sunt, qui circa Ilispaniam comino-
mine appellala est regio Celtibcria. Nam ex flumine rantur; nam Hispania Hesperia dicilur.
Hispanix Ibero, ubi conscderunt, ct ex Gallis , qui yElhiopes dicti a filio Cham, qui vocatus est Chus,
Cellici dicebantur, misto ulroque vocabulo, Celtiberi ex quo originem trahunt. Chus enim Hebraica lin-
nuncupati sunt. , gua Êthiops interprelatur. Hi quondam ab Indo flu-
Afri appcllati ab uno ex postcris Abrabx, qui vo- v mine consurgcnles juxta Êgyptum inter Niluni et.
cabatur Afer, qui dicitur duxisse adversus Libyam Oceanum iu Meridic sub ipsa solis vicinitate insede-
cxercilum, et ibi victis boslibus conscdisse, ejus- runl; quoruni tres sunt populi : Hesperi, Garanian-
que posteros ex nomine Atavi. et Afros Africam les et Indi. Hesperi sunt Occitlenlis; Gararaanles
nuncupasse. Tripolis, Indi Orienlis.
Poeni autem Carlbaginenses sunt a Phoenicibus yElhiopcs inlerpretanlurjlauefciu' vcl caligo, id
nuiicupali, qui cum Didone profecli sunt : Tyrii est impii, quibus diaholus, velut tenebris circum-
vero a Tyro urhe Phcenicum nominati, de qua pro- septus, ihccdit.
fecti sunt, et in Africx littus venerunt. Troglodylx gens Êlhiopum ideo nuncupati sunt,
Getuli Getx dicunlur fuisse, qui ingenli agmine quod laiila celerilale pollent, ut feras cursu peduin
a locis suis navibus conscendentes foca Syrtium in assequantur.
Libya occupaverunt: et quia ex Gelis veiierant, inde Panfagii et Hini [AL, hi] in iEthiopia sunt, quibus
derivato nomine Gctuli cognominati sunt: unde ct esca est, quidquid mandi potest, ct oimiia forluitu gi-
ODinioesl, apud Goihos ab nnliquacognatione Mauros giicntia : untlc ct appcllali. Ichlhyophagi, quod vo-
^S DE UNIVERSO LIBRl 'XXII. — LIB. XVI. 440
nuiidi)in mari valeant, etpiscibus tanlumalanlur. Hi A paratum est ab origine mundi (Malth. xxv). Cxterum
post Indos m.ontanas regiones tenent, quos subactos in hoc niundo illa regna laudahilia sunt, qux sulrji-
Alexander Magnus piscibus vesci prohibuit. ciuntur regi vero, Doniino videlicet Christo, qui in
Anthropophagi, gens asperrima sub regione Syri toto orbe lerrarum in gentibus ct Iocis divcrsis dila-
[Serum] consila : qui quia humanis carnibus vescun- tans Ecclesiam gubernat ac rcgil secundum volun-
tur, ideo Anthropophagi nominantur. Itaque sicut talem suam. Ad qux regna "loquitur Propheta in
his, ita cxterisgenlibus per sxcula, aut a rcgibus, aut psalmo, dicens : Regna lerrm, cantate Deo, psallite
a locis, aul a moribus, aut cx quibuslibet aliis causis Domino, psallite Deo, qui asccndit super cmloscmlo-
imrautata vocabula sunt: ita ut prima origo nominis ruin ad Orientem (Psal. LXVII).Dicens enim, regna
eorum temporum vetustate non pateat. Jam vero hi terrm, omne genus humanum significare voluit; quia
qui Antipodcs dicunlur eo quod contrarii essc vesti- liccl sint gentcs, qux non habeanl reges, tamen hoc
giis noslris putantur, vel quasi sub tcrris posili verbo concliidittir, quidquid gcntium esse sentitur;
adversa pedibus nostris calcent vesligia, nulla ralione qttod tlicitur, cantate, ad animx respicit puritatem;
credendum : quia nec soliditas patitur, ncc centrura psallile, ad opera sanctissima, qnxque Domino pro-
terrx. Sed nec ulla hoc historix cognitione firma- bantur accepta. Qui ascendil super cwloscwlorum:
tur : sed hoc poetx quasi raliocinando conjeclant. Jj Dorainus utique, qui de coolo desccndit ad liberan-
Titanes aulem quosdam in Grxcia ferunt fuisse dum infirmilatis nostrx natttram, ipsc ciiani supcr
robustos et excellentes viribus populos , quos ferunt ccelorum coelos ascendit : quia sedet ad tlexlcrani
fabulx ab irata contra tleos lerra ad ejus ultionem Patris. Ab Oriente, velut quod dixit, Jerusalem evi-
creatos : unde Titanes dicti sunt, apo tes liseos, id denter ostendit, qux est in Orienlis partibus collo-
cst, ab ultione, quod quasi ulciscendx matris terrx cata. UndeDominus apostolis videntibus ascenditad
causa in deos arniaii exislerent, quos fabulx a Jove ccelos. Reges a regendo vocati; sicut enini sacerdos
bello fuisse superatos alque exstinctos fingunt, pro- a sanctificando, ita et rex a regendo. Non aulem re-
ptcr quod de ccelo jaclis fulminibus interierunt. git, qui non corrigit. Recte igiltir faciendo nomen
CAPUT III. tenetur, peccando amillitur. Unde et apud veteres
tale eral proverbiura : Rex eris, si recle facias; si non
De regnis et militiw vocabulis.
facias, non eris. Rcgix virtutes prxcipux , justitia et
Regnum a regibus dictum : nam sicut rcges a re- pielas;plus autem in regibus Iaudntur pietas; nam
gnando vocati : ita regnum a regibus. Rcgnuin uni- justitia pcr se sevcra est. Rcges autcra ob hanc cau-
versx nationes suis quxque temporibus habuerunl, sam apud Grxcos basileis vocantur, quia , tanquam
ut Assyrii, Medi, Persi, iEgyptii, Grxci; quorum vi- G bases populum suslinent, unde ct bases coronas ha-
ccs sors temporum ita volutavit, ut alterum ab altero bent: quanto enim quisque magis prxponilur, tanto
solveretur. Inter omnia autem regna terrarum duo amplius pondere laborum gravatur. Tyranni Grxce
regna cxleris gloriosiora tradunlur : Assyriorum dicuntur, iidem Laline el reges; nain apud veteres
primo, deintle Romanorum, temporibus et locis in- inler regem et lyrannum nulla discretio est, ut:
ter se ordinata atque distincta. Nam sicut illud prius
ethoc posterius : ila illtid in Orienle , hoc in Occi- Pars tnihi paciserit dextram letigis-e tyranni.
dente e.xortum est; dcniquc in illius fuie, hnjus ini- Vel tyrones vocabantur. Nam tiroforlis, de qtiali-
tium confestim fuit : regna cxtera, cxtcrique reges bus Dominus loquitur dicens : Per me reges regnant,
vclut appendices istorum habcntur. Sed inter rcgna et lyranni oblinent terram (Prov. vin). Jam poslea in
omnia illud maxime appetendum est regnum, quod usum accedit, tyrannos vocari pcssimos alqtie im-
slabile et fixum pcrmanct, atque in xterna pace con- probos reges, luxuriosx dorainalionis cupidilatcm et
sistens, nullum habebit finein, cujus regni rex est' crudelissimam dominalionem in populis exercenlcs.
Christus, de quo propheta ait: Multiplicabilur ejus Rex niystice Dcus iiitelligitur, ut est illud in psalrao:
imperium, et pacis non erit finis super solium David, Deus aulem rtx nosler ante swcula (Psal. LXXIII).Re-
et super rcgnum ejus, el confirmet illud et corroboret, D gina est autem sancta Ecclesia, ut est illud in psal-
in judicio ejus justitia amodo et usque in sempiler- mo : Astilit Regina a dextris luis. Ilein reges apostoli,
num (Isa. ix). De quo etiam angelus ad Mariam ait: sive sancli cxteri sunt, ullcgitur in psalrao : Deus
Dabit illi Dominus Deus sedem David patris sui, et qui dat vindiclas, et inregnum polens est el dal virtu-
regnabit in domo Jucob in mtemum, et regni ejus non tem regibus nostris (Psal. xvn). Itera reginx sunt
erit finis (Luc. 1). Ad cujus regni possessionem ipse animx perfectorum, qux non sunt ancillx peccati,
nos quotidie vocat per Scripturas sacras ct prxdica- ut in Canticis canlicorum dicitur : Sexaginta sunt
tores Evangelii, ut speremus et desideremus' ccele- reginw (Canl. vi). Reges enim rectc sancti homines
stia, illucque pervenire per rectam fidem et bona dicunlur, qui spiritus auctoritate secundum volun-
opera contendamus : ad quod in die judicii ipse Rex tatem Dci auiinns suas regunt, et regi regum, Dorai-
reguincumsederit in sede majestatis sux, et congre- no videlicet Christo obediendo subjiciunl : qui, juxla
gabuntur ante eum oranes gentes, et electos suos, Psalmistx vocem : Dominabilur a mari usque mare ,
qui a dextris ejus erunt, invitat, dicens : Venite, el a flumineusque ad terminos orbis lerrw : cui regcs
benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis Tharsis ct insulw munera ojfercnt, reges Arabum et
Saba dona adducent, el aderabunt eum omnes reges A Princeps ardentem conjecit lampadaTurnus,
terrm, omnes gentes servient ei (Psal. LXXI).Domina- l>ro, primus. Dictus autem princeps a capiendi si-
bitur dicit, cullu religionis latius innotescet, utique gnificatione, eo quod priraus capial: sicul municeps
Dominus Christus, de quo superiora canunt, el infe- ab eo quod munia accipiat. Legitur ergo in Prophela
riora dictura sunt. Istud autem ad Saloinoneni filiura de Chrislo (Isa. ix), quod ipse sit princeps pacis,
David omnimodis non potest pertinerc, qui tanlum cujus principatus est super humerura cjus ; quia in
in gente Judxa rex fuisse cognoscitur. Nam si maria cruce omnia trahit ad seipsum (Joan, xn); et ideo
ista nostra vclis inlelligere, lolius niundi anibitum, illi curvatur omne genu, el conlitebilur oinnis lin-
quem versus iste signiftcat, non prxvalebis adver- gua, quia ipse in gloria Dei Patris vivil et regnatin
tere. Reges ergo Arabix sunt, qui blandiinenta cor- sxcula (Phil. n); de qtto principe ita Icgilur in Eze-
porum rigidx subjkiunt disciplinx. Siniiliter Snbn , chiele : Princeps sndebii in ea, hoc csl, in porta
unde Sabxi dicti sunt, quamyis corporali deleela- clnusn, el comedel panem suum (Ezech. XLIV).Dicun-
tione prxvaleat, et jucundis odoribus sit rcfccla; lur et apostoli principcs ct doctores Ecclesix Dei,
snaviora lamen conversi ejus populi offcrunt dona de quibtis scriplnm esl in psahno : Principes populi
virlutum. Quod autem ait : Et adorabunt enin omnes canveneruni cttin Deo Abruham (Psal. XLVI).Elitem :
reges terrm, per omncs reges nos vojuit cunctas in- " Constiluas, inquil, eos principes sttper oinnem lerram,
lelligere naliones ; quia nulla gens est, qux in parte quorum principatus niinis conforlatus est (Psal. XLIV);
populi sui propriiun non adoret auctorera. Itera rcges, quia hi suis inonitis usque ad finem mundi rcgunt
pravi doctorcs iiitelligunlur, ut esl illud Prophe- Ecclesiam, et in dic judicii futuri suiit judices cura
lae : Ipsi regnabunt, el non ex me (Ose. vm). Tyran- Cliristo, ad quos ipse ait: Ciint sederit filius kominis
nus autem vel diabolum lypicc potcst figurare, vel in sede majeslalis suw, sedebitis et vos supcr sedcs
Anlichristum, qui contraria scmper Chrisli imperio duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Matth.
agere molinntur, et hos sequiintur perversi homines, xix). Rursuin principes sunt sancti, ut in Salomone:
qui cupiditatem lcrrcuam seclanlcs, crudeliter inagis Vidi servos in equis, id est, peccatores in carnali po-
premere populuniChrislianiini cligunt.quam modesta tenlia, el principes quasi servos ambutanles super ter-
disposilionc regere, el rile ac consulte illi prxcsse. ram (Eccli. x). Item in contrariain pnrtcm principes
Consules appellantur a cousulendo, sicut reges a re- accipiunlur, ul propheta dicit: Principes exsiiterunt,
gendo, sive a legendo, nam Cura Roinani reguui el non cognovi (Isa, xix). Ilem princcps diabolus sive
superbara donrinalionein non ferrenl, annua iinpe- Anliehristus, sicut in Ezechielc Dominus de co lo-
ria, binosqttc consules sibi fccerunt. Nara fastus re- quilur, dicens: Fili hominis, leva planctuin super
gius non benevolenlia consuleiilis, sed supcrbia do- priucipem Tyri (Ezech. xxvm), id est, super prin-
iiiinantis eral. Hi ergo consules appellali vel a con- cipcm tribulalionis. Dux dictus eo quod sit ductor
sulendo civibus, vel a regendo cuucta consilio, quos exercilus ; scd non statim quicunque principes vcl
tamen ideo mulandos per annos singulos clegerunt, duccs sunt, ct reges dici possunt. In bellq aulem
ut.nec insolens diu lnancrel, et moderatior cito suc- nielius ducera nominari, qtiam regem. Nam hoc no-
currerct. Inde autem tluo p;ires : quia unus rem cimen exprimil in prxlio ducentem. Unde et Yirgilius,
vilem, alter reni raililareni minislrabat; regnaverunt ducis Evaiulri. Sallustius: t Quo cupidius in ore ducis
auleiu annis 404. Consules auiein recte dici possunt sese quisque bonum; » non dixit in orc consulis. Dux.
niagislri Ecclesix, hoc est, episcopi alque preshyteri enim ille vere dici potesl, qui in calle justilix ince-
et cxteri, qui consiUis secundum snnctarum Scriptu- dcns sequentes ducil per fitleinrectani el bona opera-
rarum traditionem plebeni sibi subjectam atljuvant in vitara xlernam. Uude Propheta Dominuin depre-
alque gubernant. Hoc aulciii. nonien poteslalis ex calur, dicens : Deduc me in via tua et ambulabo in
geuliliuni tradilione iiivcntuin ideoposuit, quia con- veritate lua (Psal. LXXXV). Et alibi : Spiritus, inquit,
venit ccclesiaslicx dignitati, ut intcriora et cxlc- luus bonus dcducel me in viain reclam (Psal. CXLU).
riora omnia agat cum consilio prudenl«r, secunduiii rv Unde el ipse Salvalor dux a prepbeta Iegilur in
illud quod scripluni est: Omnia fac cum consilio, et Evangclio, ubi scriptuni est: El lu, Bctklekem, lerra
posl factum non pmnitebis (Sir. xxxn). Nam Cxsaris Juda, neqtiaquam miitima es in principibus Juda ; ex
nouien aut Augusti non aliter Doniino noslio conve- te enim exict tlux, qiti regat populnm meum Isritef
nirc arbitror nisi sub significatione monnrchix, quia (Mattk. n). Itenv tlux Dominus Jesus Chrislus inlcl-
solus rcgnat in ccelis el in terris, cl quia stib cjus ligitur in illo Isaia: : Ecce teslein populis dcdi eum
iraperio consistuiU univcrsa. Monarcbx sunt, qui ducein ac prwccplorem gcnlium (Isa. LV).El alibi :
singiilurcinpossidcnl principatuni, qualis liiit Alcxan- Scrvus meus Duvid princeps in medio eorum (Ezech.
der apud Grxcos, Julius apud Roiuanos : hinc ct xxxiv). Duccs sunt sancti prxdicatorcs eo quod
monarchia dicilur, nioiios quippe singularis Grxco trahunt fidclium grcgcs posl sc. Ilcm in conlrariani
noniiiie, arche priucipatus esl. Tclrarchx sunt parlcra duces hxrelici sunt, ct Jutlxi sive doctores
quarlain parlem regni tenenles. Natn letra qualuor improbi, ut in Evangelio . Dimiitite eos, cwci sitnt
sunt: qualis fuit apud Judxam Philippus. Princcps duces cwcorum si cwctts cacum duxerit, ambo in fo-
etdignitatis nomcn vel nio.Io significatur, et ordinis; veam caditnt (Matth. xv). Fortis Doininus est, ut iu
sicut cst illutl Yirgiliaimin : psnlnio lcgilur: Dominus fortts et poleus. Et in Job:
449 DE UNIVERSO LIBRl XXII. — LIB. XVI. 450
Sapiens corde, et forlis robore (Job. IX). Fortes, san- A sola professione nativitatis, scd ab aspectu et valc-
Cti siint, ut in Canticis canlicoruro : Ecce lectum Sa- tudine corporis existimaiitur. Unde et tirones tlicti,
lomonis sexaginta fortes ambiuitt ex fortissimis Israel quique, anlequam sacramcnto probali sint, mililes
(Cani. m). Fortis, diabolus, ul iu Evangelio : Cirai non sttnt. Romanx autem militix nios fuit, puberes
fortis armalus cuslodit alriiiinsuum, in pace sunt om- primo exerceri armis. Nam scxto decraio anno li-
tiia quw possidet (Luc. xi). Putricii intle vocali sunt roncs niilitabant, quo etianv solo sub custodibiis
pro eo, quod sicut patres filiis, ita provident Rcipu- agebant. Conscripti niiliiia dicunlur, qttia iil tabulis
blicx. Prxfecti dicli eo qtiod prxtoria poteslate conferunlur ab eo qui cos duclurus esl; siciit tran-
prxsint. Prxtores, iitleni qui el prxfecli, quasi prx- scripti vocantur, cum dc alia in aliam legionem
posilorcs. Prxsidcs vero dieti,quia alicujus loci tute- transeunt; et inde transcripli, quia nomina dant,
lain prxsidialiler teiient. Prxtores autem, quasi prx- ul transcribantur : et optiones dicli, quod sinl elc-
ccpiores civitatis, et principes : iidem et qtixslores, cti: nam oplare ellgere est, sicut est illud : opta-
quasi quxsitorcs, eo quod quxstionibus prxsunt. vilque iocum regno, id est, elegit. Excubitores di-
Consiliuin enim ct causa apud eos est. Proceres sunt cunlur pro eo quod excubias semper agunt, sunt
Principes civitalis, quasi prxccdenles, quod omnes enim ex numero mililiim, et in porlicibus excubant
honore prxcedunt. Tribuni vocati, quia mililibus R propter regalem custodiani: excubix autem diunix
sive plebibus jura tribuunt. Chiliarchx" sunl, qui suiit: vigilix nocturnx, nnde et vigiles. Velites erant
niille prxsunt, quos nos, mitlenarios, nuncupamus ; apud Romanos genus mililix a volitando vocali. Lecti
ct esl Grxcuin nomcn. Cenlurioncs dicti eo quod eniin agilitate juvencs cura annis suis post terga
prxsunt cenlum militibus : sicut quinquagenarii, equitum consetlebaiit, el mox cum ad hos.tes ventum
quia in capite sunt quinquaginta militum, sicut deesset, equis desiliebant, et continuo pedites ipsi ex
cani eo quod decem militibus prxferuntur. llx au- alia parte equitibus, per quos advecti fuerant, di-
tein species prxlalorum in Ecclesia rile lcnentur; micaiitibus, hosteni perturbabant. Ab his velitibus
quod unusquisque prxposilus juxta ritum et ordinem elephauli quondara Annibalis retroacti, cum regi
suum curam habel subditorum, ne per tlevia erroiis jam a suis non possenl, fabrili scalpro inter aures
pergant, neque injuslis operibus insistanl, necnon ndaclo nccabanlur. Militia autem a militibus dicta
cl cnvennt, ne alius alteri noccat, ne pcr violenliam attt a mullis quasi multilia, quasi negolium mul-
oppriraat : sed concordes invicem et pacifici vitnm tornm ; aut a niole rerum, quasi molelia. Legio sex
niodcstam ducant. Unde et in.velcri lege (Exod. milliuin arraatoruni est, ab electo vocala, quasi Iecli,
xvin) Jelbro, cognalus Moysi, dedit illi consiliiiro, id cst armis elecli; proprie autem Macedonum pha-
tit constituerel in plebe tribunos et centuriones et C Innx, Gallorum caterva, nostra legio dicilur. Legio
quiiiquagenarios ct decanos, quatenus ipsi minora hahct sexaginta centurias, manipulos triginta, co-
dccernerent atque dijudicarent: ipse vero ea qux hortes duodecim, lurmas ducentas. Centuria est pars
ad Dominnm pertinent, subditis suis dispensaret. excrcitus in cenlenos milites divisa. Untle et qui his
llinc ct Aposlolus Hebrxis prxcepit, dicens : Obedite prxsunl, cenlurioncs dicnntur. Suhcenturiati vero
prmposiiis vcstris in Domino, et subjacele eis: ipsi sunl, non qui in priina, scd qui in seeunda ceiiltiria
enim pervigilanl quasi pro animabus vestris, Domino sunt, quasi sub prinia centuria, lamen stricti etiatn
reddiiuri raiionem : ut cum gaudio hoc faciant, et non ipsi et in spiculis positi in bello sunt, ut si priina
gemenles, hoc eniin nonexpedit vobis(Heb. xm). Et itc- defeccrit, isli, quos sub secunda diximus, laboran-
runi: Memenloie, inquit, prmposilorum veslrorum, qui tihus primis subveniant. Unde atl insinuantlum po-
toculi sunt verbum Dei, quorum intuentes exitum con- nitur subcenturiatus, quasi armis dolosis instructus.
versalionis imitamini fidem (Ibid.). Miles dictus, quia , Manipulus ducentorum est mililum. Manipuli autcin
raille erant ante'in numero uno, vel quia unus est ex dicti sunl milites, sive quia bellum priini raanu in-
mille electus. Roraulus autem primus ex populo mi- cipiebant ; sive quod nnlequnin signa esscnt, mani-
lites sumpsit et appellavit. Libcr primus militix or- pulos sibi, U est, fasciculos slipulx vcl herbx ali-
dinem docuit. Miles aulem ordinarius tlicitur, aut R cujus pro signis faciehant, a quo signo manipulares
exlraordinarius.. Ordinarius esl, qui per ordinem milites cognominali sunt. De quibus Lucanus:
militat, nec atlliuc aliqucm consccutus est gradum Evocatarmatos extemplo ad signa maniplos.
honoris : est enim gregarius, id est, humilis militix: Turniu liiginia equites sunt; Roniani cniin equilcs
extraordinarius vero, qui ob virlulem promovetur in una Iribu trecenti fuerunt, de singulis enim cen-
ex ordine. Emeriti dicuntur velerani, solulique mi- turiis decem dabnnlur, el ficbat turnia. Cohors qttin-
litia, qui jam in usu prxlii non sunt; quia me- genlos niilites habct. Tria sunt militix genera : sa-
reri mililare dicitur, a stipendiis scilicet, qux rac- cramentuin, evocatio, coiijuratio. Sacranicnlum, in
renlur. Iidem ct vetcrani dicunlur, quia jam in usu quo post elcctionem juravit unusquisque miles so
prxlii non sunt, sed post militix labores quielis suf- non rccedcre a milUia, nisi posl completa slipendia,
fragium consequuntur. Equestres militcs dicli, qtiotl id est, militix lempora : et hi sunt qui habenl plenain
equo sedeant, et militant in equeslri orcline. Tirones militiam : nam viginli quinque annis tenenlur. Evo-
dicuntur fortes pueri, qui ad militiam deliguntur, catio dum ad subitum bellum non solura miles, sed
atque armis gerendis habiles exislunt. Hi enim non creleri evocantur. Unde etiam consul solebat diccre ;
451 B. RABANTMAURl ARCHIEI'. MOGUNT.OPEULiMPARS II. /•o
• Qui rempubiicam salvam vult cssc, mc scquatur.»» A domus Levi bcnedicile Dominum: qui timetis Domi-
Conjuratio, qux fit in tumultu, qtiando vicinum urbis is niHii, benediciteDominum (Psal. cxxxiv). Postquam
periculum singulosjurarc non patitur : sed repenle :e gentilium simulacra derisit, in tertio ingressu lau-
colligilur mullitudo, el tumultuosa in ira conflatur : dcs Dominicas sanctorum dicil ore celebrandas; sed
hxc ct lumultuatio dicitur. In acie atttcra istx feree in bis duobus vcrsibus per officia diversn discurrens
formx sunt: exercitus, classis, nodus, cuneus, alx,:, ariiiionel, ut vcro Domino laus fidclium tlebeat per-
cornua, agmen : qux formas ct noniina ab ipsis ,s sonare. In Israel oranis ponitur justus, qui divina
rebus, de quibus translata stinl, rautuantur. Acicss contemplaiione gralulatur, quos postea numerat
dicta, quia ferro armata sit et acumine gladiorum.i. specialitcr. In Aaron cnim sacerdoles. In Levi re-
Exercitus multitudo cx uno gcnere ab exercitalioiiee liqui ministri. Ad postremum, qui Domino in qua-
vocata. Cuneus est collecla in unum militum multi-- Iibet probabili conversalione famulantur : sic omnis
tudo; unde propter quod in unum coit, ipsa coitioo populus per diversas parles dcvotus Donrinuinlau-
in unum cuneus nominalus est, quasi couneus;; darc prxcipitur. Genus a gignendo ct progenerando
quia in unum omnes coguntur. Classes diclx propterr diclura, aut a definitione certorum prognatoruni:
tlivisionem exercilus, quam Roniulus insliluit. Nami nalionesque propriis cognationibus ternrinalx gentes
claein Grxci dividere dicunt, qui nost niaiiipulii "' appellaiitur. Populus est coatus humanx multiludinis
dicti sunt, undc ct Virgilius : juris consensu el concordi coramunionesociatus. Po-
Classibushic locus,hic acies certare solebant. pulus auiera in eo distal a plebibus, qttia populus uni-
/ain postea ct classis naviuin dicta. Nodus pro-. versi cives sunt, connunieraiis senioribtis. Plebs au-
prie densa.peditum multiludo, sicul cqiiitum turma. leni reliquum vulgus sine scnioribus civilatis. Populus
Notlus enim dicltis pro diflicultale, quia vix possitt crgo tota civilas cst: vulgus vero plcbs est; plehs
resolvi. Alx in exercitu triginta equiles esse dicira- antem dicla a pluralilatc. Major cnini cst niinierus
tur. Alx autcm cquites ab hoc dicti, quia legunt pe- juniorum qtiam scniorum, apo lo polis, id est, civilas
dites , alartim vicc. Cornua dicuntur cxtremitas; vcl pluralitas. Unde et populus tiictus est: Grxce
cxercitus, quia intorta sil. Agmen dicitur, quia in autcra populus laos dicitur a lapitlibus. Vulgus cst
longiludine directum, quale solct csse, cuni excr- passim inbahilans mullitudo, quasi quisque quo vuit.
cilus iter facit, ab agcndo vocatum, id cst, euudo. Populi auiem nomen in Scripturis sacris aut genteui
Plautus : quo te agis el ipse, est autein exercitus ain- Judxorum significat unius Dei cultu mancipatam, ct
liulans. Nam agmcn dicitur, quod in longitudine legis Domini prxccptis institutam ; vcl etiam Chri-
dircctum sit, quale solet esse, cum excrcitus portis stianum populum, qui raagis Deo devotus essc digno-
procedit; quiriqtiid fuerit aliud, abusive dicilur. ^ scitur. Unde in psalmo scriptum esl : Scitote quod
Milites aulcm Chrisii illi ess'e dicuntur, qui conira Dominus cst Deus : ipse fecit nos, et non ipsi nos :
dinbolum pugnanl, et contra vitia fortiter diniicaiil: nos aulem populus et oves pascum ejus (Psal, xcix).
quibus ctini consuramuverint et cxpleverinl agoncin Nam qiinmvis nntivitnlis nostrx niinistcrium prx-
stium, non merces terrena, scd vita promitiitur beat carnalis operalio : lainen ille in huncinundum
«Tlerna. Nam de talibus Aposlolus ad Corinthios nos prohalur adduccrc, qui cuncta fecit ad cxislcn-
scripsit, dicens : In carne cniin ambutantes, non sc- tiam pervcnire. Sequilur : Nos autem populus ejus,
cundum carncm militamus. Nam arma mitilim noslrw et oves pascum ejus. Venit ad populuni fidclem pcr
non carnalia, sedpotcntia Deo ad deslruclionein, ini- comparaliones pulcherriinas : quid sint, oslcndcns,
tnicorum consitia desiruentes, ct omnem alliiudinan ovcs, qnia simplices sunt, et ipsc. eortim pastor cst
exlollentemse adversus scientiam Dei, el in eaplivi- vcrus : pascuw ejus, id cst, divinarum Scriplurarum
talcm redigenics omnem inlclteclum in obsequium copiosa et dulcis epulalio. Ipsa sunl enim pascua,
Chrisli et in promptu habentes ulcisci omnem inobe- quibus fidelis anima saginalurct ad futurx bcatilu-
dientiam 'II Cor. xi. dinis amcena perducilur. Tribus dicuntur, tanquam
CAPIJT IV. m curix et congregatioiics distinctx populorura: cl
De civibus. D vocalx tribus, quod in principio Roinani trilarie a
De imperiis, niilitixque vocabulis cx parte dictum Romulo disperlili : in senatoribus, militibus et plc-
esl. Deinceps civium noinina summalini subigiinus. biijus, qux tamen tribus nunc niultiplicatx nomcii
Civcs vocati, quod in untira cocuntes vivant, ul vita prislinum retim nt. Tribus similiter myslice signifi-
communis et ornatior fiat et lulior. Cives autcra cant aulduodccim trihus Israclilici generis, autcon-
mystice in bonam partcm ponunlilr, ul cst illud in vcniicula saiicloruin in Ecclcsia. Nara cuin de Jeru-
Apostolo : Vos autcm eslis civcs saiicloruin, et domc- salcm mystica propiieta conimcraorcl, addidit: 1lluc
slici Dei (Enhes. n). Ilcm in nialain pnrlem, qunndo eiiun ascenderunt tribus, tribus Domini, tesliinonium
ad Babyloniara spirilnlein, hoccsl, in partcni dia- hrael ad confilendum noinini tuo, Domine (Psal.
boli dcpulanlur. Doraus unins fnniilix habilaculum cx.xi). Dicendo, illuc, significal civitalcm Jcrusa-
cst, sicuturbs unius populi: sicul orbis, doniicilium lein, quani superius dixit: cujtis participatio ejus in
totius gencris humani; est autem tloinus geniis. idipsum (Ibid.), et ul ccclcstcm esse cognosccres,
Unde in psalmo scriptum est: Domus Israel bene- addidit, ascenderunt: ad quam beali semper ascen-
dicite Domimtm: domus Auron benediciteDominum: dunt, quoniam jugi cxercitatione proficiunt: sub-
4,-;3 DE UNIYERSO LIBRI XXH. — LIB. XVI. 4S1
.junxit, iribus, in quibiis cral Israeliticus populus dis-• A secfcntur : unde et cognominati sunt. Hi etiam irt
tribulus : sic enim illi genli ad numerum filiorumi Evangclio cuin peccatoribus simul leguntur venisse
Jacob duodecim tribus fuerunt, sicut Romano po- ad Salvatorem ; qttia qui publica ncgolia in terrenis
pulo triginta quinque curix : in islis crgo tribubusi actibus exerccn*, diflicile peccatorum sarcina carent;
signilicat sanctos, qui Dominum Salvatorcra esse! sed cum per pceniicntiam ad Doniinum veraciter
Deum confessi sunt. Nara iil ab infidclibus trihusi convcrlunlur, ex peccatoribus jusli fiunt. Yillicus
istas fidelium segrcgarel, addidit, tribus Domini: proprie vilix gubernator est, unde et a villa villicus
qux utique ej'us esse nOn poterant, nisi ei pura nomen accepit: interdum autcm villicus non guber-
mente crcdidissent. Alias eniin tribus constat fuisse nalionem villx, sed dispensationem univcrsx domus,
tliaboli, qux ex Chrislo maluerunt impia voluntate TuIIio interpretante, significat : quod est universa-
separari, quibus ipse in Evangelio dixit: Vos a rum posscssionum ct villarum dispensalorem. Villi-
patre diaboio estis (Joan. vm). Yerura qualcs essent cus autem in Evangelica parabola comparatur illi
islx tribus Domini breviter indicavit, tesiiinonium qui in tcrrcnis negotiis se rcum facit; sed per elee-
hrael, id est, qui teslimonium prxbeant sanclitati. niosynam se absolvere cerlat. Unde scriptum est
Censores aputl veteres Romanos erant: est enim (Luc. xvi) quod villicus accusatus aputl doniinuin
nomen ccnsoris dignitas jutlicialis : censere enim " suum, quasi dissipasset bona ipsius, per pecuniam
judieare est.- Item ccnsores sunt patriinoniorum ju- dimissam conservis suis providebat sibi in futurum.
dices a censu xris appellali, judices tlicti, quasi jus Unde ipsc Dominus , explicita parabola, discipulis
dicentes populo; sive quod jttre tliscoptenl. Jure suis ait : Facile vobis amtcos de mammona iniquiia-
enim disputare est juste judicare : non est autem ju- lis: ut cum defecerilis, recipianl vos in wtema taber-
dex, si in eo non est juslitia. Lcgunlur cnim in nacula (Ibid.). Actores,iidem et curatores, ab agendo
Scripturis sacris iniqui pro cehsoiibns xquitalis et curando.vocati. Procuratorcs vcro eo quod vicc
positi. Similiter et judices iniqui, qtti iniquitatem curatoris funguntur quasi pro curatore, sictit pro-
in jutlicantlo magis seculi sunt quam xquitatem: consul pro consule. Myslice auteni procuratores sive
cujus rei exempla invenitmtur plurima. Senatui no* lutores et actorcs possunt prophetx accipi, qtiorura
inen xtas tledit, quod seniorcs essenl. Alii a sinendo verbis quolidie in adventu Salvatoris erutiiebamur.
dictos accipiunt senatorcs, ipsi eniin agcndi facul- Undc Apostolus sub exemplo ait : Quanio tempore
latera dabant. Senalusconsullus a consulendo et tra- hmres parvulus esl, nihil differt a servo, cum sit domi-
clando est dictus ; quod sic fit, ul consulal et nonus omnium : sed sub tutoribus et acloribus est usque
cere non possit. Patres autem (ut Salluslius dicit) ^ ad prwfinitum tempus a patre (Gal. IV). Recte hi sub
a curx similitudine vocati sunt. Nam sicul patrcs tutoribus esse dicuntur, qui hahenles spirilum tinio-
filios, ita illi rempublicam alcbant. Patres conscri- ris, nccdum meruerunt spiritum libertalis et adop-
pti: quia dum Romulus decem curias -senalorum tionis accipere. /Elas enim infaiilix ct peccata for-
elegisset, nomina corum prxsenti populo in labulas midat, et pxdagogura meluit : nec confiditcsse libe-
aureas contulit , alque intle Palres conscripli vo- ram, licct per uaturam domina sil; et secundum
cali. Municipes sunt in eodcm municipio nati, ab ulraraque inlcUigcnliam, qua lutores et actores ac
officio munerum dicti eo quod publica inunia piophctas vel nngelos diximus, parvulus iste landiu
accipiunl. Munia enira officia sunl : unde et sub actoribus est atque tutoribus, donec legilimum
immunes dicttntur , qui nulltim gcrunt oflicium; perfetli viri tempus impleverit. Lcgitimum autem
raunicipales, originales cives et in loco olficium tempus sicut Romanis legibus 25 annorum spatio
gercntes. Legitur etiam in Scripturis (Pkil. m) tcrrainatur , ita ad bupiani gcneris perfectioifeni
rounicipalus sanctoruin csse in caiis, quia ibi mu- Chrisli rcputalur advenlus : stalini ut iile vcnerit,
nera 'capiunl sempiterna. Privati sunt exlranei ab ct omnes in virum perfectum crevcrimus : pedngo-
officiis publicis, esl enim nomcn magistralum ha- gus a nobis lutorque discedunt: tunc auctoritate do-
benli contrarium : ct dicli privati, quod sint ab offi- ,^ mini et hxrCdilatis possessione perfruimur, in qua
ciis curix absoluti. Mercenarii stint, qui serviunt prius nali, quodammodo putabamur alieni. Coloni
acccpta mercede : iidem et baroncs Grxco nomine, sunt cultorcs atlvenx, dicti a ciillura agri : stint
quod sint foiies in laboribus. Mcrcenarii mystice cnim aliunde venientes, atque alienum agrum loca-
illos significant, qui serviunt Domino non pro amore lum colenics, ac dcbcnles conditionem genilali solo
divino tantum, setl pro temporali retribtitione, de propter agrieulluram sub dominio possessoris , pro
quibus scriptum esl in Evangelio : Quod profugus eo qtiod locatus est funtlus. Coloni autem quatuor
filius pcenitendo dixerit : Quanli mercenarii in domo inodis dicuntur. Nam coloni aut Romani sunt, aut
Patris mei abundant panibus? ego aulem hic fame coloni Lalini, aut auxiliares coloni, aut coloni ruris
pereo (Luc. xv). Et alibi ipsa Yeritas ait: Mercena- privati. Inquilini vocati, quasi incolentes aliena : non
rius et qui non est pastor, cujus non sunt oves pro- eniiu habent propriam sedem, sed in terra aliena in-
prim, vidit lupum venienlem, cl dimittit oves el fugil babitant. Differtautem inter inquilinum et advcnara.
(Joan. x). Publicani appellantur condiiclores vecti- Inquilini cnim sunt, qui emigrant et non perpetu»
gnliuni fisci vel rerum publicarum, quia vecligalia perinanent. Advenx autem vel incolx, advenlilii
uublica cxigunt, vcl qiiia pcr uegotia sxculi lucra pcrhibentur, sed pcrnianenles; cl intlc incolx, ijuia
'
435 B. RABANI MAURIARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 453
jam habitatores sunt, ab incolendo. Advenx cnim A 1 Itcin ancillx , Aposloli propter carnis infirnrita-
sunt sancti, qui de errorc niundano translali ad san- tcm, sicut pro diabolo dicilur : Et atligabis eum
ctam Ecclesiam transmigiant, de quibus Propheta anciltis tuis (Job. XL). Rursum ancillx , animx
ait : Dominus custodit advenam etjiupiliiiin (Psal. peecatorum stiut, ut in Nahum : Miles caplivus ad-
cxi.v), id est, qui de Babylonia civitale diaboli ad diiclus est : et ancitlm ejus minabantur gementes.
Jerusalcm civilnlem Domini Snlvatoris advcncril. (Nah. 11). Pauper Christus est, sive populus fidelis,
Iliinc cuslodit, si lamen in clectorum habitatione ut in Apostolo : Propter nos pauper factus est,
permanscrit. Indigenx sunt inde gcniti, et in eodcm cum esset dives (II Cor. vm). Et in psahno : htc
loco nati, ubi inhabitant. Incola atitem non indige- pauper clamavil, et Dominus exaudivil eum (Psal,
nam, sed advenam indicat. Peregrini eo quod igno- xxxm). Paupcres, sancti, qui humiles spirilu sunt,
rantur eorum parenles, a quibus orli cxislunl: sunt ut in Evangelio : Beati pauperes spiritu (Matth. v).
eiiim dc longinqua regione. Legitur enim ita in Et in Psallerio : Non sprevit neque despexit preces
Psalniista : Ne sileas a ine, quoniam incolaeyo sum pauperum (Psal. xxi). Aliter pauperes, divites sxculi
aptid le, et percgrinus, sicttt omnes patres mei (Psal. hujus virttttibus vacui, ut est illud in Apocalypsi :
xxxvni). Incola vero dicitur, qui terram colit ad Dicis, quiu dives sum et dilatus : et nescis, quia lu e*
lerapus superveniens extraneus, 11011 qui in patrix B pauper et mendicus (Apoc. 1). Inops, populus gentiuni
sux regione consistit: quod omiii sancto evcnit, qui huniilis, ul in Psalterio : Suscilans a lerra inopem
tn tlivina civitatc recipilur. Otiines cnim nos pccca- (Psal. cxn). Et alibi : Eripiens inopem de manu for-
ttim fecit extraneos, et in iicfnria lenttit rcgionc tioris (Psal. xxxiv), hoc est, tle potcstate diaboli.
captivos; scd quando nos miscricordia ejus susccpil, Mancipium cst, quidquid manu capi aul subdi potesl,
incolx suraus; quoniain illuc advcniinus, id est, dc ut homo, equus, ovis. Hxc enini aniinalia slatiin ut
Bahylonia ad Jerusalem, ipso atlrahente, transpo- nali sunt, mancipium esse pulanlur. Nam cl ea, qux
niraiir. Idco enira, apud te, ut non in diaboli, sed in besliarum numero sunt, lunc videntur mancipium
iu Doraini civitale incolam eum fuisse sentircs : subesse, quando capi sive domari cccpcrint. Ingcnui
juiix.it, et peregrinus, quia incipit esse,ubi non erat. dicti, quia in gcnere habenl libertatcm, 11011 in faclo
Pcregrinus cniin dicitur, qnasi pcrgens longius. Et; sicut liherli : unde et eos Grxci eugenos vocant,
ut generalcm hanc coguosccrcs fuisse scnicntiain, quod sint boni generis. Liberlus autera vocatus, quasi
dicit : Sicut omnes patres mei. Urbani vocanlur, qui; liberatus : erat enim prius jugo servitutis addictus.
Romx habitant: qui vero in cxtcris, oppidani. Nam Libertorum filii apud antiquos liberlini appellaban-
sola urbs Roma, cxtera.oppida. Famuli sunl ex pro- tur, quasi de. libertis nali. Ntinc vero libcrlirais aut
pria farailia servoruin exorti. Servi atttem vocabu- C a liberto factus aut possessus.Liberti enim fpirilali-
liim intle traxerunl; quia hi qui jure belli possentt ler illi dicuntur, qui Christiana liberlate henc utun-
occitli a vicloribus conservabanlur : servi fiebant, a1 tur. Unde Apostolus ait : Qttfeniin in Domiiiovoca-
servantlo scilicet servi vocati. Servus mystice Chri- lits est servus, liberlus est Doinini. Simililer qui liber
slus in abjectione carnis, sicut in lsaia de eo dici- vocatus est, servus esl Christi (I Cor. vn). Ilic enim
lur : Ecce servus meus suscipiam eum (Isa. XLU). oinnino servus est, qui imprudenler agil : sicul et
llem servus doctor fidelis in Ecclcsia, ut in Evan- vclerihus placuit, qui omnes sapientcs liberos appel-
gelio legitur : Quis putas est fidelis servuset prudens ?? laverunt, imprudentes autem onines scrvos. Unde Sa-
(Malth. xxiv) et in aliam partcm tle pravo doctorc,, lomon: Servi, inquil, sapienli liberi servienl (Eccli. x).
ubi et supra; quod si dixerit ille servus mtttusin corde: Ilic ergo qui credit, ac si servus sit ad tempus,
suo (Ibid.). Scrvus cst homo pcccalor, ut in Salo- quia rem facit prudenter, ut credat in Christum,
raone : Servus verbis non corrigilur : quia quod dicisi libcrlus fit Doniini. Si crgo peccata servos faciunt,
intelligit el respondere dedignulur (Prov. xxix). Item1 sicut Chain filius Noe peccati ct imprudenlix causa
servi, sancti sunt, ut in Joel: Scd et super servos ett factus est servus, cum acceperit remissionem pecca
uncillus meas effundam de spirilu meo (Joel. 11). Fa- lortira, libertus eflicitur. Similiter, inquil, qui tibcr
intili autera sive servi et in bonani et in malnm par- D vocaittsest, servus esl Chritii (I Cor. vn), profectus
lem (ut diximus) accipi possunl : quia servi dicun- est ex libero in servum fieri Chiisli : libcr cnim a
lur justitix, servi peccali, Scripiura teste, quxait: : Dco, quod maximum criinen est, ideo amissa amara
Cui quis servit, ejus et servus additus esl (Rom. vi). Ell el contraria liberlate servilem conditioncm sortitus
Aposlolus : Liberati, inquit, a servitute peccati scrvii esl, qux prodesset, sicut dicit Dominus : Tollile ju-
facli estis justiiim (Ibid.); similiteret ancillx. Ancillx; gttin meuin sttper vos, quia suave est; et oiius
a sustentaculo vocatx : ancon eiiini Grscce cubitiiss meuin leveest (Matth. xi). Manuniissus dicitur, qttnsi
dicitur, unde et anconera dicinius. Ancillx cniin Dei,, munii emisstis. Apud vctercs cnim quolics ninnu
juxta allcgoriam, auiinx sanctx, qux pronipla devo- iiiittcbant , alapn percussos circumagcbant, unde ct
lio. e ejus deserviiml voluulnti. Unde Psnlniistn ait:: manuinissi dicti eo quod inanu railtcrcntur. Civcs
Ecce sicul oculi servurum in manibits domiiwrum 1 Roinani postca dicli sub cousulibus per testamenta
suoruin. El sicul octdi ancillw in manibus do- in urbe Romana sunt effccli : dicti autem cives Ro-
minm sua; : ita ocuii noslri ad Domlnum Deum1 mnni, quia testaincnto libcri efiecli in nuniero Ro-
nosirum, dvncc misereatur nobis (Psal. cxxxvm) : manoruni civiuin reiligunlur. His primuiu aditus
457 DE UNTVERSOLIBRI XXII. — LIB. XVII. 458
erat in urbe Roma comrtiorari. Cxteris auiem libertis A generis , ut sunt filii vel nepoles. Prohxres qui loco
prohibebalur, ne vel in urbe Roma vel infra sepli- hxredis fungilur, quasi pro lucrcde. Est eniin aut
roum aburbe milliarium commanereiH: liccl legamus institutus aut substitutus. Hxredes autcm myslicc
Paultira apostolum necessitate compulsum propter sancti Dei possunt intelligi, et qui ccelestispatrix
seditionem exortam civem Romanum se appellasse. pOssessoresfuturi sunt. Unde Apostolus ad Roman.
Multo gloriosius est, quod se cum cxteris fidelibus scribens ait: Ipse Spiritus lestimoniumreddet spiritui
civem ccelestis Jerusalem nuncupavit : unde ad noslto, quod sumus filii Dei. Si aulem filii, et hmre-
Ephesios scribens, ait: Ergo jain non esiis hospitcS des : hmredes quidem Dei, cokmredes aulem Chrisli
et advenw, sed eslis civessanctoruin, et donie.sliciDei, (Rom. vln). Ut ergo promptos ad obediendum Deo
snpermdificati super fundameiUum aposlolorum et Patri faceret, hac spe exhortalur, dicens, Dei nos
prophelarnm (Eph. n), hoc est, supernovum ctvetus futuros hxredes, cohxredes aulem Chrisii : ut quia
testamentuin collocali : qux enim aposloli prxdica- niagna spes prxmii est, tanlo magis in Dci rebus pro-
veruiit, prophetx futura dixerunt, hoc est, non solum pensiores esscmus, postponentes curam raundnno- >
nos, sed et coelestes poteslates pariter fieri habitacu- rum. Quid sit autem cohxredeni esse filii Dei, ab
lum Dei in Spiritu sanclo. Hxredis nomen imposuit apostolo Joanne docemur : inler cxtera enira ait :
census xris : consolvit enim tributum actoris : in B Scimus quoniam, cum apparuerit, similes ei erimus
hcc enira vocabulo prima succcssio est hxreditatis et (I Joan. m).
LIBER SEPTIMUS DECIMUS.
CAPUT PRIMLM. fide incarnationis ejus imbuit gcnus humnnum,

De pulvere et glebis terrm. quod cxcum crat a nativitate, hoc est, ab origine
Pulvis diclus, quod vi venti pellatur: tollitur enim primi hominis : et sic ad piscinam Siloe, hoc est, ad
tjus flalu, nec resislit, nec stare novit, sicut ait Pro- baptismi sacramentum illud misit; econtrario vero
phela : Tanquam pulvis, qUemprojicil ventus a facie lutum ponitur, quando sordes significal vilioruui.
ttrrm (Psal. 1). LimUs vocatus, quod lenis sit. Coe- Unde est illud Petri, quod de pcccaloribus ait
num esl vorago luli. Cinis ex ihcendio dicitur. Ab co ^ Contigit enim eis illud veri proverbium : canis rever-
cnim fit. Favilla.quod per ignem effecla sil: nam phos sus ad suum vomilum : et sus lota in volutabro tuti
ignis est. Gleba, quod sit globus; pulveris enim col- (II Petr. n). Argilla ab Argis vocata, apud quos pri-
lectione compingitur, et in uno glomere adunaturr: mum ex ea vasa confecta sunt : et significat san-
ierra autem ligala, gleba cst soluta, pulvis. Lulum ctam Scripturam : unde legitur in libro Regum (///
vocatum quitlam per antiphrasin putant,quod non sit Reg. vn), quod omnia vasa qux fecit Hiram Salo-
lotum, hoc esl miindum. Nam omne lutum iraraun- moni in domo Domini, de aurichalco erant, in re-
dum est. Volutabra appellala, quod ibi porci volu- gione Jordanis vidit ea rex in argillosa terra : aperte
teiitur. Uligo sordes limi vel aqtix liraosx sunt. Pul- in regione Jordanis fusa sunt vasa domus Domini, iu
vis signilicat corruptionem humana: nalurx, vel quo videlicet flumine Dorainus noster baplizari di-
levitatem huniame menlis; ut esl illud in psalmis, gnatus est, et linctus aquarum undis, nobis elemca-
quod de peccatore scriplum esl: Et eril tanquam pul- tum aquarum in ablutionem peccatorum convertil.
vis, quem projicil venlus a facie ierrm (Psal. i). Pulvis Argillosa autem terra, de qua factx sunt formx a.l
cnira (ut supra diximus) est resolutio terrx : et fundenda vasa Domini, qux melius, quam Scriptura
homo lerrenus quando inflatur seductorio venlo su- sacra, de qua regulam bene vivendi accipimus, valet
perbix , de soliditatc terrx viventium, quasi pul- D iNlclligi: quasi enim argilla ignibus durata formam
vis ahjicilur : quia sua levilate ad firinamenliwn vasis Domini, quanla et qualia fieri debeant exhibet,
mandatorum se tenere non potuit. Limus aulem ler- cum nobisScripturam regulara justitix, quam sequa-
renam materiam humani corporis significat, ut est inur, oslendit: sanctorumque nobis excrapla, qui in
illud : Formavit ergo hominem Dominus de limo igne trihulationum invincibiles perseverarunt, in om-
lerrm, et inspiravil in faciem ejus spiracutum vitm, et nibussequeiidaprxmonstrat.CrelaabinsulaCreta,ubi
faclus est homo in animam vivenlem (Gen. n); cum melior cst, nomcn traxit. Creta Cimoliacandida esl:
ei substantiam animx ac spiritus, in qua viverct, a Ciraxa Italix insula dicta, quarum altera vestimen-
crcavit. Aliter limuscxnum et sordes exprimit vitio- lorum preliosos colores cmolliens, contrislatos sul-
rum , in quihus polluilur hoino. Sirailiter el lulum phure, quodam nitore exhilaral; altera gemmis ni-
duplicem significationem habet; hoc est, carnis hu- lorem prxslat. Creta argentaria, et ipsa candida ap-
manx, et pollulionem vitioruin. Unde Dominus legi- pellata coquod nitorem argento reddat. TerraSamia
tur in Evangelio lutum ex spulo fecisse, et cxci nati a Samo insula dicta.glulinosa et candida, et Iingux le-
oculos aperuissc : Exspuit enim in terram, et fecil de nis.medicamenlis ctvasculis necessaria.Sulphurvo-
taliva lutum (Joan. ix), quia Verbum caro factum catum, quia igne accendilur: ut [Forte urj enim ignis
P-VTROL,CXI. 15
4-0 B. RABANIMAURIARCIHEP. MOCUNT. OPERUMPARS II.
est:namvisejusin ex aquisfervenlibussentitur; nc- A Sal quidam diclum putant, quod in igne exsiliat :
que alia rcs faciliusaccendilur: nascitur in insulis Mo- fugit enim ignem, dum sit igneum : sed naturam se-
liis, inter Siciliam et Italiam, quas ardere dicunt. quilur, quia ignis et aqua semper inter se inimica
Invenitur et in aliis locis cflbssum. Hujus genera sunt. Alii sal a salo et solc vocatum existimant; nam
quatuor : unum, quod foditur translucetque et viret, ex aquis maris sponte gignitur, spuma in extremis
quo solo ex omnibus generibus medici utuntur ; al- lillorihus vel scopulis derelicla et sole decocta : smit
lerum, quod appellant glebam, usibus lanlum ful- et lacus, et fluniina, ct putei,e quibus hauritur,"de-
lontim familiare ; tertium liquor est, usus ejus ad hinc in salinis ingeslus sole siccalur; sed ct flu-
lanas suffindas,quia candorem molliliemque prxstat. mina dcnsantur in salem, amne reliquo sub gclti
Quarlum atl elychnia raaximeconficienda aptura. Sul- fluente. Alibi quoque detraclis arenis, colligitur,
phuris tanta vis esl, ut morbos comitialcs deprehcn- crescens cum lunx noctihus. Nam in Cyrenxa ara-
dal nidore suo imposilus ignibus Anaxilaus calicem moniacus sub arenis invenitur : sunt etinontes na-
vini, prunaque subdita, circumferens exardescen- tivi salis, in quibus ferro cxdilur ut lapis rcnasccns
tis repercussu, pallprem dirum velutdefunctorum con- majus lanta alicubi duritie, ul muros domusque
vivis offundit. Quid in sulphure, nisi fetor carnis? et massis salis faciant, sicut in Arabia. In natura quo-
quid per ignem, nisi ardor desiderii carnalis, expri- B que salis differcntix sunt. Nara alibi suavis, alihi
mitur?Cuin ergo Iiahitanlium SodomisvelGomorrhx salsissimus; commune sal in igne crepitat. Traga-
carnis scelera punire Doininus decrcvisset, in ipsa sxum ncc crepitat in igne, ncc exsilit. Agiigcnliniim
qualitate ultionis innoluit maculam criminis ; sul- Sicilix flammx patiens, in aqua exsilit, in igne fluit.
phur quippe fetorcm habet, ignis ardorcm. Qui ita- Sul myslice significat condiineiitiinisapicntix; unde
que ad perversa desideria ex carnis fetore arserant, Doininus ad Aposlolos in Evangelio ait : Vos estis
dignum fuit ut simul sulphure perircnt et igne : sal terrm: quod si sal evanuerit, in quo salietitr? ad
quatenus ex juxta poena discerent, ex injusto desi- nihilum vatel ultra nisi ut millalur foras, el concul-
derio quid fecissent. cetur ab hominibus(Matth. v). Sic appellantur apo-
CAPUT II.- sloli, quia per ipsos universiim hominum condilur
De glebis ex aqttis. gcnus : lerrx enim noniine humana natura signifi-
Bitumcn in Judxx lacu Asphaltiie emergit, cujus catur. In salis vcro verhi sapienlia : quod autcm
glebas supernatantcs nautx scaphis appropinquantes apostolos suos coelesti ac divina sapientia plenos,
colligunt. In Syria autem limus est passim a terra sal terrx Salvalor nominat, ostendit fatuos essej'u-
exsestuans; spissantur aulem utraque et densilate dicandos, qui terrena tanlum sapiunt, qui tempora-
coeunt, et utraque Grxci pissasphalton appellant; G I lium bonorum vclul copiam seclanles, vel inopiani
natura ejus arJens ct ignura [igni] cognata, et ne- meluentes, amittirat xterna, qux nec dari possunt
que aqua ncc ferro rumpitur : nisi solis muliebribus ab hominibus, nec auferri. Notandum autem, quod
iuquinamentis, utilis ad compagcs navium. Mystice salis natura infecunditalera terrx faeit; unde et in
autem bituinen, quod est fervenlissiraura et violen- Psalrao est: Posuit lerrain fritciifcram in salsuginem
tissiraum gluten, signilicat dileclionis ardorem, vi ( Psal. cvi); et quasdam urbes legimus ira victo-
inagna fortitudinis ad lenendam societalem spirita- rum sale seminatas, ut nullum in eis germen orire-
lem omnia loleranlem : unde de arcx struclura, tur. Allcgoriceaulem hoc et convenit doctrinx apo-
quam, Domino j'ubenle, xdificavit Noc, ita legitur stolicx, ul destructis adversariorum munilioiiibus,
in libro Gencsis : Fac libi arcam de lignis levigaiis, et peccati regno dejecto, sale sapientix compescat
mansiunculas in arca fucies, el bilumine linics eam ultra in carnis humaux, terrx sxculi luxum atque
intrinsecus et exlrinsecus,el sic facieseam (Gen. vi). fcedilatem gerniinare vitiorum. Item quia sal ad con-
Arcam instruxit Noe de lignis non putrescenlibus : dicndos cibos, carnesque siccandas aptum est: rile
et Ecclesia conslruitur a Christo ex rioininibus victu- demonstrat, quod per prxdicationcm Evangelii
ris in xternum. Arca enim Ecclesiam demonslrabat, fluxus restringilur voluptatum : et humana nalura,
qux natat in fluctibus muiidi hujus. Quod autem ea- D 1 exclusis vermibus el pulredine peccatorum, illxsa
dem arca de lignis quadralis fieri jubetur undique, scrvalur suo condilori per ejus custodiam mandato-
stabilera vitam sanctorum significat, ad omne opus rum. Bonum quippe cst Deiverbum audire frequcn-
bonura paratain : quacunque enim verteris quadra- lius, sale sapienlix spirilalis cordis arcana condiri,
tum, firrailer stabit. Quod bilumine glutinanlur imo ipsum cum aposlolis sal terrx fieri, id est, eo-
orcx ligna hilrmsecus ct exlrinsecus ut in compa- rum quoquc qui adhuc tcrrcna sapiunt, irabuendis
gine unitalis, signilicalur 'tolerantia charitatis , ne mentibus siifliccre. At si quis semcl condimento ve-
scandalis Ecclesiain lcntantihus, sive ab his qui in- ritalis illuminalus ad apostasiam rcdierit, quo alio
tus sunt, sive ab his qui foris sunt, cedat fraterna doctore corrigitur, qui eara quam ipse guslavit sa-
junctura, et solvatur vinculum pacis. Alumen voca- pientix dulcedinem, vcl adversis sxculi perterritus,
lura a lumine, quod lumen coloribus prxslat tin- vel illecebris illcctus abjecit? Sicut ergo sal infa-
guendis : est aulem salsugo lerrae, efficiturque tuatum cum ad condiendos cibos carncsque siccan-
bieme ex aqua et limo, et xslivis solibus nialura- dasvalere desierit, nullo jam usui aptum cril; ne-
tiir. ilujus spccies dux sunl: liquidura ct spissura. queenim (ut alius .tcslalur Evangelista) in lerram
461 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XVII. 462
ulile est, cujus injeclu. germinare prohibetur : ne- A scienlias singulorum. Anbronilrum Grxce, Lalice
ait:
que in sterquilinium agricullurx profuturum quod spuma nitri est: de quo quidam [Marlialis]
vivacibus licet glebis imraistura non fetare senrina llustiius es, nescis quid Graeconomine dicar.
vocorniiri: Graecuses, aphronilo (Aphronitrum).
frugumj sed exstinguere naturaliter solet. Sic ho- Spuma
minis, qui post agnitionem verilalis retro redierit, Colligitur in Asia a speluncis distillans, dehinc sic-
neque ipse fructum boni operis ferre, neque alios calur sole : optimum putatur, si minirae fuerit pon-
excolere valet, sed foras mittendus, hoc est, ab Ec- derosum, et maxime friabile, colore pene pur-
clesix est unitate secernendus, ut juxta aliara para- pureo.
bolara irridentes eum inimici dicant: Quia hic homo CAPUT III.
cwpit mdificare, et non potuit consummare (Luc. xiv). De lapidibus vulgaribus.
Niirum a loco sumpsit vocabulum : nascitur enim Lapides tanquam terra dcnsior etiam vulgo dis-
in oppido vel regione Êgypti, Nitria, ex quo et me- cernuntur. Lapis autem dictus quod lxdat pedem :
dicinx fiunl, et sordes corporum vestiuraque lavan- Iapis mobilis est et sparsus: saxa hxrent et a monti-
tur. Hujus natura non multum a sale distat. Habet bus exciduntur. Pelra Grxcum est. Silex est durus
enim virtutera salis, et similiter orilur canescenti- lapis, eo quod exsilial.ignis ab eo, dictus. Scopulus a
bus siccitate liltoribus. Nara sicut salem in liltore B saxo eminenti, quasi a speculando, diclus, sive a te-
raaris fervor conficit solis, durando in petram aquas gumenlo navium, apo tou skepein. Lapis vel petramul-
marinas, quas mnjor vis ventorum vel ipsius maris tipliceiusignificationemhabet. Aliquundoenira signi-
fervor in litiora ulteriora projecerit: ita in Nitria, fical Christum propter firmitatem fidei atque solidi-
ubi xstate pluvix prolixiores lellurem infundunt, talem veritatis, ut est illud in psalmo : Lapidem
aderit ardor sideris tantus, qui ipsas aquas pluviales quem reprobaverunt wdificantes , hic factus est in
per lalitudinem arenarum concoquat in petram caput angitli: a Domino facluin esl, et est mirabile
sali quidem vel glaciei aspectui simillimam : sed nil in oculis nostris (Psal, cxvn). Et Apostolus : Bibe-
gclidi rigoris, nil salis saporis habentera, qux ta- bant, inquit, de spirituali consequenli eos pelra : petra
men juxta naturam salis in caumate durare, aut in autem eral Gkristus (I Cor. x). Aliquando vero la-
nubiloso aere fluere ac liquefieri solet. Hanc indi- pidis nomine significantur apostoli aut sancti viri,
genx sumentes servant, et ubi opus exsliterit, pro sive ipsa opera virtutum; unde scriptum est in
lomento-utuntur. Unde Judxx peccanti dicit Pro- Apocalypsi: Fundamenta muri civitaiis omnia lapide
phela : Si laveris te nilro, et multiplicaveris libi prelioso ornala ( Apoc. xxi). Et in psalmo de sanctis
herbam borilh : maculata es ininiquitate lua, dicitDo- scriptum est: Beneplaciium habuerunt servi tui, la-
minus Deus (Jer. n ). Crepitat autem in aqua, quo- ^ pides ejus et terrm ejus miserebuntur ( Psal. ci). Et
modo calx viva: etipsa quidem disperit'; sed aquam alibi: Lapides, inquit, sancli volvunlur super terram.
lavalioni habilem reddit. Cujus natura cui sit apta Ilem lapides aliquando significant ordincm prxposi-
figurx, cernens Salomon ait: Acetum in nitro, et torum inEcclesia, dequibus Jeremias : Dispersi sunt,
qui cantat carmina corde pessimo ( Prov. xxv). Ace- inquit, lapides sanctuarii in capite omnium plaiea-
tura quippe si' mittalur in nitrum, fervescit nitrum rum (Thren. iv), id est in latarum spatiosarumque
protinus, et ebullit: el perversa mens quando per viarum, qux ducunt ad perditionera. Aliquando po-
increpationem corripitur; de oorreptione fit dete- pulum Judxorum, de quibus in propheta dicitur :
rior, et inde in murmuralionis iniquitatem succen- Tollile lapides de via, et redigile in acervos (Jer. L ).
dilur, unde debuit ab iniquitate compesci. Quod au- Similiter autem lapides significant duriliam cortlis
tem de prophelica sententia supra coramemoravi, gentilium, de quibus Dominus ait: Polens est Deus
ubi scriptum est: Si laveris te nitro, et multiplicave- de lapidibus istis suscilare ftlios Abrahw ( Luc. m ) :
ris tibi kerbam borith, etc. (Jer. u); pro herba borith significat autem etpetrosaterra slerililatem cordium
Sepluaginla translulerunt poian, ut significaret her- reproborum, unde in Evangelio scriptum est ( Luc.
bam fullonum, qux juxta ritum provincfx Palxstinx _ vni), quod semen illud, quod in terrara pelrosam
in virentibus et humectis nascitur locis, et ad la- cecidit, radicem non haberet; reproborura corda
vandas sordes eamdem vim habet, quam et nitrum. opportunum fructum afferre non possuiU : eo qttod
Nitrum autem nostrum et herba fullonis poeniteiUia ad tempus credunl et in tempore tentationis a statu
est : ecclesiasticus quoque sermo, qui arguit et in- justitix recedunt. Item de duritia diaboli in lihro
crepat et corripit delinquentem, moderatioris nitri Job scriptum est: Cor ejus indurabitur tanquam la-
habel simililudinem : qui vero levi peccalorum sorde pis (Job. XLI) : quia nulla unquam conversionis
maculatus est, levioribus purgatur monitis. Porro pcenitentia mollitur. Gypsum cognatura calci est, et
peccata gravia, qux ad mortein trahunt, nec nitro, est Grxcum nomen : plura ejus genera; omnium
nec herba borith dilui possunt, sed gravioribus tor- autem optimum de lapide speculari. Calx viva dicla,
mentis indigenl: Uniuscujusque enim opus quale sit, quia dura sit tactu frigida, inttis occultum continet
ignis probabit et igne revetabitur (I Cor. ui). Pul- ignem. Natura ejtis mirum aliquid facit: poslquam
chreque addidit: Maculala es in iniquitate tua in eniin arserit, aquis incenditur, quibus solet ignis
conspectu meo (Jer. n); quod etiam si hominibus exstingui: oleo exstinguitur, quo solet ignis accendi:
munda videaris, mihi munda non es, qui novi con- usus ejus slrucluris fabricx necessarius. Nam lapis
.'.83 B. R.VBANIMAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 4Gi
lapidi non potest adhxrerc fortius, nisi ad [sit] calce\ At lerra sparsa sunl, ct prcliosissirai generis, sicut
conjunctus. Calx e lapide albo et duro melior : quodI Lacedxinonium viri Je cunciis liilariiis, reperlum piius
siguificare potest glutinum charitalfs, quo copulan- aputl Laccdxmonios, unde et vocabulum traxit :
lur invicem electi pertinentes ad spirilale xdificium Parius candoris eximii, Lychniles cognomcnto. Uic
Dei, quia candore virtulum nilcnt, et pulchritudi- apud Paron insulam nascilur : unde et Parius nun-
nem bonorum operura in se ostendunt. Arena abi cupalur; Lygdinus niagniludiiie,quxlahcescrateras-
ariditate dicla, non ab adhxrendo in fabricis, ut que non excedat, unguentis ipse aptus. Parius enim
quidam voluiit. IIujus probalio esl, si manu im- niarmor coloris candidi est, et significat miradiliam
pressa slridat, aul si in vestem cantlidam sparsa electorum. Undein templo Salomouis ex ipsolapidc
nihil sordis relinqual. Arena autem myslice signifi- Iegitur parietes leinpli sedificalosesse : quoil signifi-
cat inslabilitatem hominum lerrenorum, vel inferti- cat, ex munda sanctorum vita et conversalione pro-
litalem Judaici populi, qui terrenis concupiscentiis; batissima sanctam Ecclesiam xdificalam esse. Alu-
inhiantes, spiritales fructus gignere ncglexerunl : de bastrilcs lapis candidus interdislinctus variis colori-
quibus scriplum est : Dinumerabo eos, et super are- bus; ex quo evangelici illius unguenti vasculum
nam multiplicabuntur ( Psal. cxxxvm). Et in Evan- fuit ( Matlh. xxvi). Cavant enira hunc ad vasa un-
gelio legitur (Mattk. vn), virum sapientem xdifi-] Bguentaria, quoniam oplimc servare ea incorrupla
care domum suam super pclram; slullum vcro su- dicitur : nascilur circa Thebas Êgyplias et Damas-
per arenam ponere. Fundaraentum, quod apostolus cum Syrix, cxleris candidior : probatissimus vero
Paulus architeclus posuit, unus est Dominus noster in India. Alabaslrum mystice potest significare
Jesus Christus. Super hoc fundamentum slabile et sanclam Scripturam, qux continet unguenluni pre-
firmum et per se robusta mole fundatum xdificatur tiosum, hoc cst, scientiam spirilaleni, qux odore
Christi Ecclcsia : snper arenam vero, qux fltiida est suo totura mundum replel. Unde Iegitur in Evan-
et coagmenlari non potest, nec in unam copulam gclio mulier habens alabastrum unguenli preliosi,
redigi, omnis hxreiicorum sermo est, qui ad Iioc effudisse ipsura unguentum super capul Jesu recura-
xdificatur, ul corruat. benlis : quod significat ecclesiam divinitatem Chri-
CAPUT IV. sti prxdicare in lolo raundo. Unxit et ipsa mulier
Dc lapidibus insignioribus. pedes Domini ex eodera unguenlo : quia illu ejus
Magnes lapis Indicus ab invcnlore vocalus, Fuit naluram, qua lerram contingere, liocesl, inler ho-
aulem in India ila primuin repertus : clavis crepida- mines conversari dignalus est, pia prxdicalione
rum baculique cuspidi hxrens, cum armenta ideiii commendat ac devotis vcneralur obsequiis.
Magnespasceret: postea et passim inventus. Est au- G t CAPUT VI.
teui colore ferrugincus, scd probatur cum ferro ad- De ebore.
junctus, cjus fccerit raptum : nam adco apprehentlit Ebur a barro, id est, elephanto dictum : Horatius :
ferrum, ut calenam faciat annulorum, unde et Quid iibi vis, mulier, nigris dignissima barris ? Sigui-
eum vulgus ferrum vivura appellat. Gagates lapis ficat aulcin ebur pudicilix conlinentiam : undc
primuin inyeatus cst in Cicilia, Gagalis flumiuis scriptum est in Psalmo de Eeclesia : Myrrha el
fluorc rcjeclus, untle et iionrinalur : licel in Biitan- gulta et casia a vestimentis luis, a domibtts eb.tr-
nia sil pluriraus. Est autem nigcr, planus, lcnis, ct neis, etc. (Psal. XLIV).Dixil enim propheta, unde
ardens igni admotus. Fictilia ex eo scripta non de- veniat sponsx gloriosissima pulchritudo, qux a Do-
lenlur : incensus serpcntcs fugat, dxinoniacos pro- nrini dcxlris locata consislit, id est, a domibus ebur-
dit, virginitatem deprehendit, iniruni quia acccn- neis, quod significal ornamenla palaliorum, qux
ditur aqua, oleo exstinguitur. Ashestos Arcadix In- copioso ebore vestiuntur. Sed ebur non ad solas
pis ferrei coloris, ab igne nonien sorlitus, eo quod divilias intelligamus aplatuin : sed quoiiiam clephas,
accensus semel nunquam exslinguitur : de quo la- cujus hxc ossa stint, nimix castitatis asseiilur; qui
pide mecbanicuni aliquid ars humana molita est, inler quadrripedia et sensu plurimum valet, ct lcin-
D
*
quodgentilescapti sacrilegiorairarentur: dcnique in pcranter miscetur ferainx sux, cl coiijuge sccumia
templo quodam fuisse Veneris fanum diciiul, ibique non utilur. Hoc pudicis feininis dccenicr aptutuni
candclabrum, elin eo lucernam sub dio sic arden- csl: quia ilke in doraibus chiirncis mansisse noscan-
lem,ut cam nulla tempestas, nullus imher exstinguetur, qux per caslilalem Cluisli Doraini prxcepta
ret. Selcnites, qui laline lunaris interpretatur, eo secutx sunt. Hanc enim translalionem probavcrunt
quod interiorein ejus candorem cuin luna crescere dociissimi Patres Auguslinus atque Hieronymus.
atquc dcficerc aiunt . gignitur in Perside. CAPUT VII.
CAPUT V. De gemmis.
De marmoribus. Post marmorum genera gemmx sequuntur, qux
Marmor sernione Grxco a viriditate vocatus : ct iniiliura auro decorem tribuunt venustatc colorum.
tjiiamvis poslea cl alii colores inveniantur, nomen Genera geminarum innuracrabilia esse traduntur, e
lamcn prislinuin a viriditate retinuerunt. Marino- quibus nos ea lanium, qux principalia sunt sive no-
tura colores et genera innumerahilia sunt : non ta- tissima, annotabimus. Gemmx vocatx, quod inslar
mcn omnia e rupibus exciduntur : sed multa stib gumi transluceant: preliosi lapides ideo dicti suut,.
465 DE UNIYERSO LIBRl XXfL .— LIB. XVII. i'fi
quia chare valcnt, sivcut a vilihus discerni possint, A dum per ignem, figuram habere dicuntur. Uiide !e-
seu quod rari sint: omne enim, quod rarum esl, gitur in Apocalypsi : Qui sedebat supcr thronum, si-
magnum et preliosum vocatur, sicut et in Samuclis milis erat lapidi jaspidi et sardio (Apoc. iv). Itent
volumine legilur : Et sermo Domini pretiosus eral in jaspis teslimonia Scripturarum significat, ut est ilhni
hrael (I Reg. m), hoc est, rarus. Lapides preliosi in Isaia : Jaspide propugnacula lua (ha. LIV).Secun-
iiHelliguntur sancli Aposloli et otnnes sancti, de qui- dus sapphirus. Hujus lapidis colorem pariter el sacra-
bus in Apocalypsi civilas regis magni constituilur. mentum Moyses exposuit: cum Dei habilum descri -
Item in Ezechiele legunlur novein noraina lapidum bens dicerel : Sub pedibus ejus quasi lapidis opns
preiiosorum, in quibus novem ordines angelorum sapphiri, et quasi cmlum cum serenum esl (Exod.
exprimunlur. Unde per prophetam contra diabolura xxiv). Ezechiel quoque dicit quod locus in quo thro-
dicitur : Omnis lapis pretiosus operimentum tuum : nus Dei sit, sapphiri habeat similitudinem, et gloria
sardius, lopazius, jaspis, chrysolilhus, onyx, beryllus, Domini in colore consistat. Qui portat imaginem
sapphirus, carbunculus, et smaragdus (Ezech. xxvm). superccclestem, ut qui talis est, cum Apostolo possit
Et posl pauca : In medio lapidum ignitorum, ambu- dicere : Noslra aulem conversatioin cwtu esi (Phil.
lasli perfeclus decore a die condilionis tum (Ibid.). III); qui radiis percussus solis fulgorem ardcnlcm ex
Preliosissimi aulem lapidcs in Exodo numerantur, B seemitlit; quia ccelestibns semper intentus, sancloruni
hoc est, in ralionali pontificis positi, et in Apqca- animis.divini lurainisquolidieradiis itmovatus, cora-
lypsi in construclione spiritalis civitalis. Nara in punctior quodammodo alque ardenliorxterna perqui-
Exodo ila scriplliin est : In primo versu eril lapis rit: altiusque in inquirenda persuadet. Nam quod in
sardius, topasius et smaragdus. In secundo carbun- Rubro mari reperiri dicitur, significat, per Domini pas-
culus, sapphirus et jaspis. In tertio lygurius, achates, sionem et sacri baptismntis lavacrum, menlcs mor-
et amethijslus. In quarto ckrysolithus, onyx et beryl- lalium ad prxsuraenda coelestia suhlimiler crigi.
lus (Exod. XXVIII).In Apocalypsiquoque ita legitur : Tertius ckalcedcnius (Apoc. xxi). Chalcedonius quasi
Fundamenla muri civitatis omni lapide pretioso or- ignis lucernx pallentis specie renitet, el habel ful-
nata. Fundamenlum primum jaspis secundus sapphi- gorcm sub dio, non in dorao : quo demonstranlur hi,
rus, tertius chalcedonius, quartus smaragdus, quintus qui coelesti desiderio subnixi, hominibus laiiien la-
onyx, sextus sardonius, seplimus chrysolithus, ocla- lent, et quasi in abscondito j'ejunium, eleemosynam,
vus berytlus, nonus lopasius, decimus chrysoprassus, precesque suas agunt; sed cum doctrinx vel aliis
undecimus kyacinlkus, duodecimus amethyslus. Et sanctorura usibus inservituri, ad publicum procedere
duodecim portm duodecim margarilm sunt per singula, jubentur, mox, quid fulgoris intus gesserinl, osten-
et singulw porlm erant ex singulis margarilis (Apoc. " dunt. Nam quod sculpluris resistere, radiis autem
xxi). Variorum nominibus lapidum, vel species vir- solis vel digiiorum altrita, si excandeat, palcas ad
tulum, vel odor, vel diversitas indicatur, quibus lota se rapere dicilur : talibus merito congruit, qui in
Jerusalern coelestis exslruitur. Diflicile est enim nullo suain forlitudinem vinci permittenles, ipsi po-
singulos cunctis florere virlulibus. Denique lsaias lius fragiliores quosque in sui luminis ardorisque
cuin ejusdem ornalum describeret civitalis, dicens : jura conjungunt. De quorum uno dicitur : Ille erat
Ecce ego sternam per brdinem lapides luos, et f;tn- lucema ardens et lucens (Joan. v). Ardens fidei
dabo te in sappkiris, etc. (Isa. LIV),slatim subjecit : amore, hicens sermone; luinen virtutum suarum inter-
Universos filios luos doctos a Domino (Ibid.). Funda- nx charitatis oleo, ne deficiat, semper renovant. Et
mentum, inquit, primumjaspis. Jaspidum multa sunt qtiotl apud Nasamonas, qux est iElhiopix provincia,
gencra. Alius enim viridis coloris, et linctus quasi nascilur, indicat eos sub ardente fervore dilectionis,
floribus apparet. Alius smaragdi babens siinililudi- fama tamen obscura, quasi nigrante cute sordere.
nein, sed crassi coloris, quo omnia phantasmata Quartus smaragdus (Apoc. xxi). Smaragdus nimia;
fugari autuniant. Alius nivei et spumx marmorum viriditalis est: adeo, ul herbas virenles, frondesque
flucluum, quasi misto cruore obrutilans. Per jaspi- n gcminas eliam superet oinnes, inlicicns circa se
dem ergo fidei viror Immarccscibilis indicatur, qux viriditalc rcpercussum aerem. Qui mero et viridi
Dominicx passionis sacramento per undam bapti- proficil oleo, quamvis natura imbuatur. Cujus ge-
smatis inibuitur alque ad omnes spiritalinm gratia- nera plurima; sed nobiliores Scylliici,secundum Io-
rum flores proficientibus merilis instruilur. Hanc cum tenent Bactriani, lertium Êgyplii. Siguilicat
cniin qui habuerit, vanos tiinores fugat, monente animas lide semper virenles, qux quo magis adver-
bcato Pctro apostolo : Adversarius vesler diabolus, sitate sxculi, qux figuram Scylhix designat, alten-
tanquam leo rugiens, circuit qumrens, quem devoret : tanlur, eo amplius hxreditalem imniarcescibilem, et
cui resistile fortes in fide (I Pelr. v). Et potest cuin ailernam conservatam in coelis, et mente concipero
sponsa dicere : Dileclus meus candidus et rubicundus sperando, et in proxinios satagunt spargere prxdi-
(Cant. v). Unde merito ex hoc lapide in Apocalypsi cando. Qux etiara calice Doniinicx passionis et internx
strucluru inuri, et oputl Isaiain propugnacufa ejus- pinguedine charitatis, qux per Spiritum sancluni
dem civitatis rauiiiuntur pariter et ornantur. Duo dilur, ad contempium inundi proficiunl. His ejus-
aulcin lapides, id esl, jaspis et sardius, duorura dciii qtioque lapidispntria telius pulcherriina ratior.e
judicioruni Dei, primuin per aquam diluvii, secun- congruit. Tellus locuples, sei inhabilabilis : nam
467 B. BABANTMAUBIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 468
cum auro et gemmis affluat; Griphes lenent uni- A cxv); merilo sexto loco positus, cum Dominusnostcr
versa, alites ferocissimx, vel potius ferx volantes. ct sexta xtate sxculi incarnatus, ct sexta feria sit
Sunt. enim quadrupedcs, el corpore quidem leonibus, pro tolius mundi salute crucifixus. Septimus chrysoti-
capite vero et alis aquilis siraillimx. Armaspi cum thus. Chrysolilhus lapis, quasi aurum, fulget, scin-
bis dimicant, qui uno oculo in fronte media feruntur tillas habens ardentes. Cujus specie figurantur hi,
insignes, ut accipiant hos lapides, mira cupiditate qui intellectu supernx verx sapientix fulgentes,
et feris capienlibus, et Armaspis custodientibus. verba exhortationis in proximos, vel eliam virtulura
Hanc enim terrara virlutum thesauris abundantem signa, quasi scinlillas ignis effundunt. Quorum et
audierat Psalmista, cum dicebat : Ecce elongavi Arator ait ;
fugiem, et mansi in solitudine (Psal. LIV),id est, a Mentibusinstat amor, sermonibusajstuatardor.
roundi illecebris animos elongando subtraxi. ln hac Quodquia solo spirilalis gratix niunere geritur, de-
contrarias sibi bestias offenderal^cum increpans ait: centissime septimo fundamcnlo chrysolithus : in
Muta efficiantur labia dolosa, qum loquuntur advcrsus septiformi enim numero solet Spiriius sancti gratia
justum iniquitalem in superbia et contemptu (Psal. figurari. De quo supra dicilur : Et a septemspiritibus,
xxx). In hac quoque Gazas desiderabiles invenire se qui in conspeclu throni ejus sunt (Apoc. i). Cui sen-
manifeslabat cum adrairatione delcctabili sccutus B sui consonat etiam hoc, quod ejusdem Iapidis genus
adjungere dicens : Quam magna mulliludo dulcedi- quoddam cxrulxi viridantisque coloris invenitur.
nis tuw, Domine, quam abscondisti timenlibus ie Unde et apud Hebrxos a marini coloris similitudine
(Ibid.),el cxlera usque ad finem psalmi. Contra hu- tharsis appellatur. Yiror quippe ad integritatem
jusmodi alites, seraen divini verbi nobis prxripere fidei, qux initium sapientix dicitur : aqua vero tro-
anhelantes, quique sanctorum invigilant, simplici pice ad Spiritum sanctura perlinel, Domino atte
per cccleste desideriura inlentione, quasi uno oculo stante, qui ait : Qui credit in me, flumina de ventre
admirandi, ut gemmam fidei, cxterarumque virtutum ejus flueni aqum vivm. Hoc autem dicebat de spiritu,
investigare et effodere queant. Quo enim quxque quem accepluri erant credenles in eum (Joan. vn).
virtus celsior est, eo pauciores habel cultores, gravio- Octavus beryllus. Beryllus est, quasi considercs
remque ab immundis spiritibus persecutionem tolerat, aquara solis fulgore percussam rubicundum ac deco-
qui velut griphes horrendi meritorum dejectione ter- rum reddere colorem : sed non fulget nisi in sexan-
restres, sed superba mentis altitudiiie volucres, divi- gulam formam poliendo figuretur. Repercussu enim
lias spiritales non sihi ad usura possidere, sed ho- angulorum splendor illius acuitur. Significat autem
minibus auferre indefesso laborc decerlant. Et quia homines quidem ingenio sagaces, sed amplius su-
tanta fidci sublimitas per Evangelium mundo inno- '"• pernx gralix lumine refulgentes. Nam quod aqua
tuit : aple propter qualuor Evangelii libros quarto sensus altitudinem designet, Salomon teslis est, qui
loco smaragdus ponitur. Quintus sardonyx. Hic ex ait : Aqua profunda verba ex ore viri (Prov. xxvm);
onyche candorem, ex sardio ruborem trahens, ab sed est perfccli fulgqris vel humana vel eliam divina
ulraque sardonyci nomen accepit : sunl enim ejus sapienlia, nisi operuin quoque consummatione sub-
genera plurima. Alius enim terrx ruhrx similitudi- verlatur. Nam senario sxpe numero perfeclio desi-
nem tenet. Alitts, quasi per humanum unguem san- gnatur actionis; maxime, cum in hoc nunicro raundi
guis eniteal, hicolor apparet. Alius tribus coloribus, hujus sit opus consummalum. Quodque lenenlis ma-
sublerius nigro, medio canditfo, superius niveo con- num adurere dicitur, procul duhio palet, quia quis-
sistit. Cui comparaniur homincs corporis passione quis sancto viro conjungitur, ejus nirairum bonx
rubicundi, spiritus puritate candidi : sed raentis si- conversalionis igne recrealur. Nonus lopazius. Topa-
bimet humilitate despecti, cuni Apostolo proteslan- zius Iapis quanlum inventione rarus, tantum mer-
tcs : El si exlcrior Iwmo no.ster corrumpitur, sed cium quantitate pretiosus est, qui duos ferlur habere
tamen inlerior renovatur de die in diem (I Cor. iv). colorcs : uiium auri purissimi, et altcrum xtherea
El iteruin : Nihil mihi conscius sum, sed non in hwc .. claritate relucentem : pinguedo rosea, verecunda-
justificalus sum (II Cor. iv). Itemque Psalraista : quc purilas; vicinus lapidi chrysoprasso magnilu-
Quanquam in imagine Dei homo ambulet (Psal. dine vel colore, quia maxime Tampat, cum solis
xxxvin), id est, de virtule menlis, tamen vane con- splendore perculilur, omnium geminarum superans
turbabilur, id est, de infirmitate camis. Qux quo- pretiosissiinas claritatcs, in aspeclum suum singula-
niam passio in corporis infirinitate versatur (qui eniin riter provocans oculorum cupidissimam voluplatem.
occidunt corpus, animam non possunt occidere [Matth. Quctn si polirc velis, obscuras : si naturx proprix
x]), et humilitas de ejusdem corporis fragilitale derelinquas, irradiat. Hic regihus ipsis ferttir esse mi-
sccndil, cum dicitur ; Infelix ego homo, quis me libe- rabilis, ut inter divitias suas nihil se simile possidere
rabil de corpore morlis kujus (Rom. vn); recte sar- cognoscant. Cujus pulcherrima naturx qualitas con-
donyx quinto fundamcnto inseritur. Nam corpus templalivx vitx decori dignissime comparatur. Hanc
nostrum quinque sensibus subsistcre certum est. cnim rcgcs sancli, quorum cor est in manu Dci,
Sexlus sardius, qui ex integro sanguinci coloris est, cunctis bonorum operura diviliis universisque virtu-
marlyrum gloriam significat : cle qua dicilur : Pre- lum genimis merilo prxferunl, in eam maxime purse
tiosa in conspcctu,Dominimors sanclorum cjus (Psal. sux incntis intuituin aciemquc dirigcntcs, tanlo ar-
469 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XVII. 470
denlius cceleslisvitx dulcedinem animo compleclen- A atque angelicx quodammodo (quanlum morlalibus
tes, quanlo frequentius supernx gratise fuerunt fas est) conversationi propinquanles : qnibus omni
splendore percussi. Habent ergo sancti viri aureum cuslodia virtus discrelionis scrvare prxcipitur : ne
colorem ex flarama internx eharitatis, habent xthe- vel omnia scnûs subtilitale callentes, alliora se
rium ex supemx conlemplatione dulcedinis, qui sxpe quxrere, et fortiora se scrulari audcant (Gloria enhn
prxsentis sxculi lurbine velut atlritus vilescit. Non Domini celare verbum (Prov. xxv), id est, caule dc
enim facile potest aniinus uno eodemque momento Deo vcl homine Christo philosophari: ),vel rursum
terrenis laboribus, xruranis curisque et dolorihus desidia torpentes ad infirnia fidei inilia atque ele-
agi, et illa coelcstis vitx gaudia tranquillx mentis raenta exordii sermonum Dei relabantur. Quin po-
stalu delectatus intueri. Quin potius ingemiscendo tius via regia gradientes, a dextris et a sinislris per
proclamat : Turbalus est, inquiens, prm ira oculus arma juslilix procurali procedant: aplaqne temporis
meus : inveleravi in omnes inimicos meos (Psal. vi). observantia cumccelo faciem mutantes suis inspeclo-
Quod vero in insula Thebaide, qux Topazion appel- ribus dicant: Sive enim mente excedimus, Deo : sive
Ialur (unde ipse nomen accepit) inveniri dicitur, sobrii sumus, vobis (II Cor. v). Quasi enim byacin-
dupliciter intelligendum est, quia et illx prxcipux, tus nUbilo circumdatus, loquilur: Et ne angustia-
id est, Êgyptiorum regtoncs monachorum gregibus " mini in nobis, angusliamini aulem in visceribusveslris
abundent, et quicunque soli justitix vicinus habita- (II Cor. vi). Et iterum : Nihil enimjudicavi me scire
verit, xtherei nimirum lunrinis fulgore coronelur. inter vos, nisi Jesum Chrislum, et kunc crucifixuni
Et pulchre sicut in octavo ordine activx vitx per- (1 Cor. n), et quasi in sercna luce visus ait: Sapien-
fectio, sic in nono spcculativx suavitatis gemma po- liam autein loquimur inler perfectos (Ibid.) Duodeci-
nilur; sive quia novem ordines angelorum, quorum mus ametkystus. Amethystus purpurcus cst permixto
vitam imilalur, in Scriptura sancla reperiantur, sive violaceo colore, ct quasi rosx nitore, quasdamque
quia*a perfectx beatitudinis tlcnario uno tantum (ut leviter flammulas fundeiis. Sed et quidain illius non
ita dicam) gratlu mortis abest, cui summo desiderio ex toto in purpura igneus, sed quasi vinum rubens
propheta suspirans aiebat : Ideo dilexi mandala lua apparet. Purpureus ergo decor ccelestis rcgni hahi-
super aurum et topazion (Psal. cxvm), id est, super tum, roseus vcro atque violaceus humilem sanctorum
omnem probalx actionis clarilatem, superque om- verecundiam, pretiosamque mortem designat: quo-
nem qux in hoc sxculo fieri potest, contemplativi rum fidei mens principalilcr in summis erigitur,
gaudii sublimitatem dulcissimo mandatorum luorum etiam, cum extremis perpeli abjecla cernuntur, Do-
delcctabar amore, quorum primum et raaximum est: minici semper inter adversa memor promissi: Nolite
Diliges DominumDeum tuum ex loto corde, tota ani- limere pusillus grex, quia complacuit Patri vestro,
ma, iota virtule (Deut.w). Quod non, nisi in illo dare vobis regnum (Luc. xn); quique flammam cha -
coeleslis regni culmine, ad inlegrum perfici posse, rilatis non ad se tantum invicem, sed ad ipsos ctiara
cerlissiinum est. Decimus ckrysoprassus. Chrysopras. perseculores spargentes posilis genibus implorant:
sus est viridis, aurexque mixturx : guidara eliara Doniine, ne staluas illis hoc peccatum(Acl.vn); alque
purpureum jubar trahens, aureis intervenienlibus intcr calicem passionis bibendum, illius polius vini,
gutlis; nascitur autem in India. Qui sigiiificat eos quod lxtificat cor hominis, jugt recordatione in-
qui, viriditateni xternx palrix perfectx charilatis ebrianlur, quod Dominus se novum cum discipulis
fulgore promerentes, eam etiain cxteris purpurea suis in regno Patris bibiturum esse promisit. Sic-
•
inarlyrii sui luce palefaciunt. Qui quoniam in eo, que fit, ut in jaspide fidei viriditas in sapphiro spei
quod prxsentem vitam despiciunl, xternam gloriam coelestis altiludo : in chalcedone flamma charilatis
prxferunt, Domini in carne apparentis cxempla se- internx figuretur : in smaragdo autem ejusdem fidei
quuntur, jam veluli India, id est, prope solis orlum, forlis in adversa conversio : in sardonyce sanctorura
meriloruin suorum fulgur osfendunt; ct qui, velut intcr virtutes humilitas : in sardis reverendus mar-
sol, in regno Patris fulgere regique suo, cui nunc tyrtim cruor exprimitur, in chrysolitho vero spiri-
compatiunlur, tunc conregnare desiderantes cxspe- talis inter miracula prxdicatio : in beryllo prxdi-
ctant, jure in decimo loco sunt posili. Per denarium cantiuin perfecta operatio ; in topazio eoruradeni
enim, quo Dominicx vinex cultores remuneranlur, ardens contemplatio monslratur. Porro in chryso-
xlerni regis percipienda imago figuralur ; ubi quod prasso beatorum marlyrum opus pariter et prx-
in novo gradu non poterat, pcrfccta dilectione Dei ct mium : in hyacintho doctorum coelestis ad alla sub-
proximi per omnia tlecalogus implebitur. Undecimus levalio , ct propler infirmos humilis ad humana
lnjacintkus. Hyacinthus in jEthiopia reperitur, cxru- descensio : in ainethysto coelestis semper regni in
leum colorem habens. Oplimus, qui nec rarus est, humilium animo memoria designalur. Onyx appel-
nec densitate oblusus, sed ex utroque temperamenlo lata , quod habeat in se pcrmi.xtum candorem i.i
lucet, et purificatum suaviter florem trahit. Hic siinililudinem unguis humani; Grxce enim ungueni
autem non rutilat xqualiter : sed cum cceli facie onychadicunl: hanclndia vcl Arabia gignunt. Distant
mutalur : sereno autem perspicuus atque gratus est: aulem invicem ; nara Intlica igniculos habet albis
nubilo corani oculis evancscil alque marccscil. lndi- ciiigentibus zonis : Arabica auteiu nigia cst cum
Cat autem aninias ctelcsti seinpcr inlcntioni dcdilas, cundidis zonis : genera cjus quinqtie. Lcgitur in
Exodo, quod, Domino juliente (Exod. xxvm), Moy- .A atque in usum vitri funditur, cujus color prope ad
scs faceret Aaron fratri suo superhumerale ex auro, Clialcedonium simulatur : sed raagis rubeus est: et
hyacinlho et purpura, coccoque bis tinclo, et bysso sanguinem martyrum per figuram ostendit.
retorta, duosque lapides onychinos sculpens nomi- CAPUT VIII.
nibus filiorum Israel, insereret ipsos superhumerali De margarilis.
inclusos auro alque circumdatos. Cujus significatio Margarita, prima candidarum gemmarum, quam
mystica in promptu cst : lapides quippe pretiosa lndi margaritam aiunt vocatara , quod in conculis
opcra sunt virtutum spiritalium : habetque sacerdos maris hoc genus lapidum inveniatur. Inest enim in
in humeris lapides pretiosos.et ineisnominaPalrum carne cocldex calculus natus, sicut in cerebro piscis
inscripta , cum et ipse claritale bonorum operum lapiUus : gignitur autem de ccelesti rore, quem certo
cunclis admirandus exstiterit, et eamdem claritatem aiini tempore cocbjex bauritint: ex quibus margaritis
non a se noviler invenlam, sed antiqua sibi Patrum quidam uniones vocanlur : aptum nomen babentes,
auctoritate traditam esse docuerit. Duplici autem quod tantum unus, nunquam duo vel plures simul
ralione hxc in humeris portat: ut et ipse prxceptis reperiantur. Meliores aulem candidx margaritx,
dominicis liurailiter subditus incedat, et auditoribus quam qtix flavescunt. Illas enim juvenlus aut niatu-
suis semper coelestia, sive sua, sive Patrura exem- ;B tini roris conceptio reddit candidas. Has sencctus
pla, qux sequantur, proponat. Carbunculus diclus, vel vespertinus aer gignit obscuras. Margaritum
quod sit ignitus, ut carho, cujus fulgor nec nocte mystice significat evangclicam doclrinam sive spem
vincilur : lucet enim in lenebris adeo, ut flaramas regni coelorum, vel charitatcm ct dulcedinem coe-
ad oculos juberet [vibrel]. .Gencra ejus duodecim leslis vitx. Untle legitur in
evangelita paraboli
sunt: sed prxstanliores siint qni videntur fulgere, (Malth. xm) de hornine quxretileboiias raargarilas,
et velut ignem fundere. Hic enira lapis potest signi- quod, invenla una pretiosa margarita, abierit ct
ficare verbum Dci, quod per Apostolicum ordinem ventliderit omnia qux habuerat, et eraerit agrum
et prxdicatores Evangelii illucescit nobis i.nobscuro illum; quia qui ccelestis vilx dulcedincm (in quan-
bujus mtindi, et effugal noclis tenebras et caliginem tum possibilitas adraittit) perfecte cognoveril, ea,
peccatorum; unde scriptum est: Lux in tenebris lu- qux in lerris amaverat, libenter cuncta derelinquit.
cet, et tenebrm eam non comprehenderunt (Joan. i). In comparalione ejns vilescunt omnia, Deserit ha-
Lyncurius vocatus, quod fiat ex urina lyncis bestix Lita, congregala dispergit, inardescit in coelestibus
tempore indurala ;'estautem, sicutet succinum, fulva, animiis; nil in terrenis libet; deforme despicitur,
altrahens spiritu folia propinquantia. Ilxc gemma, quidquid de terrena placebal specie; quia sola pre-
quia de rubris gemmis est, potest martyrum pas- 'G liosa cliaiilas fulget in menle.
sionem signiiicarc, qui quod spiiitu divino incitati, CAPUT IX.
folia verborum atlrahunt, per ea perseculores suos De crystallis.
orando sive prxdicando sibi conciliant, et ad unita- Crystallus resplendens et aqnosus colore tradl-
tem fidei perducunt. Acbates naraque Iapis de nigris lur, quod nix sit glacic durata per annos, unde ct
gcnimis una est, reperla priinum in Sicilia juxla nomen ei Grxci dederunl. Gignitur autem in Asia
flunicn ejusdem nominis, postea plurirais in terris : etCypro : maxime in septenlrionura Alpibus, ubi noc
esl autem nigra, habens in incdio circulos nigros, xslate sol ferventissimus invcnitur : idcoque ipsa
ct albos junclos el variatos, similis hxmatili : si diulurna et annosa duritia reddit hanc speciera, qux
crcdittir, lempcsiales averlit, flumiua sislit. Hic crystallus dicitur. Hic opposilus radiis solis adeo
etiam illos significare polest, qui propter coelestis rapit flammam, ut aridis spongiis vel foliis ignem
vitx desidcrium despcclum mundi habent, et co- prxheat. Usus ejus eliam ad pocula deslinatur : nihil
ronam vilx exspectant xlernx. Coralllus gignilur autem aliud quam frigidum pati polest. Cryslallus
in mari, forma ramosus, colore viridis, et niaxinie aliquando significalbaptismi sacramentum, aliquando
rubens, venx ejtis candidx sub aqua et molles : ex- firmilatem sanctorum angclorum, aliquando ctiam
tractus confesiim duratur et rubescit; taclusque incarnat.ionem Doniinicam. Baptismum enim signi-
protinus tapidescit. Itaque occupari evellique rcti- fical in illo, quod in Apocalypsi sciiplum cst : In
bus solet, aul acri ferratnento prxcidi: qua de causa conspectu sedis tanquam mare vilreum simile crystallo
corallius vocatus. Quanlum apud nos margaritum (Apoc. iv). Proplcr fidem vcrilatis Baptisma referlur
Indicum preliosum est, tantum apud Indos coral- ad vilrum, in quo non aliud videlur exlerius quam
lium. Hunc magii fulminibus resistere aflirmant, si quod gestat intcrius. Crystallo quoque, quod de
creditur. Hic ergo lapis eorum figuram merito ex- aqua in glaciem et Japidem prctiosum clficitur,
primit, qui de maris fluctibus, hoc est, dc mollitie bapiisml gratia figuratur. Qtiod aufcemcrystallus si-
ssecularis conversationis abstracli, per robur conti- gnificet soliditatem angelorum, vel incarnationem
nentix durescunt, et soliditalem rectx fidci, ac Dominicam, in illo tcstimonio Ezcchiclis prophetse
bonorum opcrum dccorem in se ostendunt: ita ut prohatur, quo ait: Et similitudo stiper capita ani-
sanctissimis viris meriio inde complacere possunt. maliuin firmamenli, quasi aspectus crystalli horribilis
Alabandina dicta ab Alabanda Asix regione, pur- et extenli super capila eorum desuper (Ezech. t).
purx aspectu similis. Iste i.n Oriciile igne liqualur, Possunl cnini firniamcnli norainc cccleslcs poteslatcs
473 DE UNIVERSO LIBRl XXII. — LIB. XVII. 474
inleiligi. Quod firraamcntum recle quasi aspeclus A Dei sententiam iu fine servatur infinilo : qui in
dicitur cryslalli: quia videlicel cryslallum forle qui- passione Salvatoris dixerunl: Sanguis ejus super
dem nimis est, sed cx aqua solidalura : et natura nos et super filios nostros (Matih. xxvn). Aliler de
angelica quando creala liberura arbitrium acccpil: Juda proditore et consorlibus ejus dictum accipi
ut utrum vellet in humililate persistere et in omni- polcsl, de quo Vcrilas ait: Fllius hominis vadit ,
potentis Dei aspectu permanere, an ad superbiam sicttt scriptum cst de illo : vm aulem homini ilti per
laberetur, et a beatiludine caderel, per simililiuli- qiicni Iradctur: melius eral ei si natus non fuisset
ncm aqua fuit. Sedquia, cadenlibus aliis, angeli homo ille (Mallh. xxvi).
sancti in sua beatitudine perstiterunt, alque hoc CAPUT X
acceperunt in munere, ut jam cadcre omnino non De vilro.
possint: in cis nalura sua, quia jani duci tnulabilitcr Vitruin diclum, quod visui pcrspicuilatc trans-
noii polest, quasi ad imaginem crystalli durala est. luceat. In aliis cnim mctallis, quidquid inlrinsecus
Item humana natura priusquam a Creatore omniuni conliiietur, absconditur; in vilro vcro quilibct ii-
sugciperelur, terra crat. Nam firmamentum non quor vel species, qualis esl inlerius, lalis extcrius
crat • pcccanli quippe homini dictura est: Terra cs, declaralur et quodammodo clausus patet ; cujus
et in terram ibis (Gen. m). At poslquam assumpla B origo hxc fuit. In parte Syrise, qux Phccnicis vo-
est ab auclore omnium , atque in coelis sublevala , catur finilima Jutlxx.circa radicem monlisCarmeli,
ct super angelos ducla : firmamentum facta est, palus cst, ex qua nascitur Bclus amnis, quinqne
qux terra fuit. Sed firniamentuin , quod aspicitur, railliuni passuuin spatio in mare fluens juxla Pto-
ctijns habebat similitudinem , subinfertur, cum di- lemaidem, cujus arcnx, decurrcnte fluclu, a sor-
citur: Quasi aspectus cryslatti horribilis (Ez«,ch.i). tlibus eluuntur. Hinc fama cst, pulsa nave merca-
Crystallum (sicut tliclum est) ex aqua congelascit torum nitri, cum spnrsim per lilus epulas pararent,
et robuslum fil. Scimus ergo quanta sit aqux mo- nec csscnt pro attollendis vasis lapides, glcbas vitri
bililas. Corpus autem Redcmptoris nostri quia usquc navi subdidisse : quibus accensis, permista arena
ad mortem passioni subjacuit, aqux simile juxla liltoris, translucentcs novi liquoris fluxisse rivos,
aliquid fuit: quia nascendo, crescendo, lassescendo el lianc fuisse originem vilri. Mox, ul est ingcniosa
et esuriendo, sitiendo, moriendo, usque ad passio- solertia , non fuit conlenta solo nilro , scd aliis
nem per momenta temporum mutabililer decurrit. mixturis hanc arlem studuit; levibus eniin aiidisque
Aqua ergo in crystallutn versa est; quando corru- lignis coquitur, adjecto cypro ac nilro, conlinuis-
plionis ejus iiifirmilas per resurreclionem suam ad que fornacibus ut xs liqualur massxque fiant.
incorruptionis firmilatem est immulata. Adamas C Postea ex massis rursus fundilur in officinis, et
Indicus lapis et indecorus, ferrugineum habens co- aliud flatu figuratur, aliud torno tenitur, aliiul
lorera et splendorem crystalli. Nunquam aulcm argenli modo cadatur: tinguitur eliam multis modis,
ullra magnitudinem nuclei avellani repcrtus. Hic ita ut byacinthos sapphirosque ct vnides iinilclur, et
nulli cedil malerix, nec ferro quldcm, nec igni ; •nyches, vel aliarum gemmarum colores : ncque cst
ncc unquara incalescit. Unde et nomen inlcrpic- aliaspeculisaptior maleria. Maximus lamcn honor in
talione Grxca indomita jus [vis] accepit. Setl dura cantiitlo vilro, proximoque in crystalli siiniliiudine.
sit invictus, ferri ignisque conlcmptor, hircino ruai- Undc et ad polandum argenli mclalla cl auri rcpulit
pitur sanguine recentl, et calido maccralur, sicque vilruin. Olim licbal el in llalia , et pcr Gnllias ct
niullis ictibus ferri perfrangitur. Cujus fragmeuta Ilispaniain , arena alba, mollissim.i pih molaque
sculptores pro gemmis insigniendis perforandisq-iie tcrebatiir. Vilrum autem quori baptisraalis sacra-
utunlur. Hic aulem dissidet cum magnete lapi !e menlum significet, in quo abluiinur ab oinni sorde
in tantum, ut juxta positus ferrum non patiatur pcccalorum, el puritali rcsliluimur, j'am supcriiis
abstrahi a raagnete : aut si admolus magnes cora- diclum est. Unde in Apocalypsi ita scriptum de
prehenderit, rapit atque auferl. Fertur quoque i;i . struclura civilalis supernx; Ipsa vero civitas aurum
electri sirailitudine venena deprehendere, mctus va- mundum similis vilro mundo (Apoc.xxi). Ecclesia in
nos expellere, maleficis resistere arlibus. Gcnera auro figuratur, qux in candelabris aureis et phialis
ejus sex. Significat atilcin iste lapis duriliam cordis propter sapientix cultum sxpe corapta describilur:
Judxorum, qui indoraabilis et intractabilis semper vilrum aufcm ad fidem verani retulit; quia quod
ad pceiulenliam erat. Unde ita legitur in Jeremia foris videlur, hoc est et inlus; et nihil siinulatum
prbpheta : Peccalum inde scriplum est slyto ferreo, cst et non perspicuum in sanclis ecclesix. Potesl
in ungue adamanlino exaralum super latiludinem cor- ct atl illtitl tempus referri, quo sibi invicem co-
dis eorum (Jer. xvn). Peccatnra atilcin jus indelc- gititiones in alterutrum perspiciuntur et decla-
bile atque (ut ila dicain) nulla ratione abolendum, raulur.
scriptum est slylo ferrco, ungue ndainantino. Per CAPUT XI.
slylum ergo ferreum forlis senlcntia, per unguem De melallis.
vero adamantinura signatur finis xteruus. Pecca- Metallumdictum Grxce apo lou melallan,quodna-
tum vero inde slylo ferreo in unguc adamantino tura ejtis ea sit, ut ubi una vena apparuerit, ibi
scrintuni dicitur: quia culpa Judxorum pcr fortcin spcs sit a.llcrius iiiquircndi, Septem autera sunt
475 B. RABANI MAURI ARCIHEP. MOGUNT.OPEBUM PARS II. 476
genera melallorum; aurum, argentum, xs, ele- A Aurum, sancti, de quo in Job legitur : Ab aquilene
clrum, stannum, plumbum, et, quod domat omnia, aurum veniet (Job. xxxi), id est, Apostolo gentium
ferrum. [Forle omitt. prxdicante] credentes in Christo. Et in
CAPUT XII. psalmo : Vivet, et dabitur ei ae auro Arabim (Psat.
De auro. LXXI). Aurum sapientia, sicut in Exodo, in orna-
Aurum ab raura diclum, id est a splendore, eo mcnto sacerdotis hoc ipsum priore in loco habere
quod repercusso aere plus fulgeat. Unde el Yirgi- prxcipitur. Aurum, reprobi quique apud Dominum
lius : rejecti, el apud bomines elccti,de quibus in Job pro
Discolorinde auri per ramosaura refulsit. diabolo dicitur : Sternet sibi aurum quasi lutum
Hoc est, splendor auri; naturale enira est, ut me- (Job.xu); el in Ilabacuc : Esca ejus electa (Hab. i).
tallorum splendor plus fulgeat luce alia repercussus.
CAPUT xm.
Ilinc et aurarii dicti, quorum fulgor splendidos
De argento.
reddit. Aurum splendorem sapientix, vel intelle-
ctum spiritalem sacrarum Scripturarum, vel cha- Argentum non longe a Grxca appellatione distat:
ritatis eminenliam significare potest; ut est illud hoc enim illi argyrum vocant. Cui mirura in modum
i'n psalmo : Aslilit regina a dexlris tuis in vestitu JJ illud inest, ut dtim candidum sit, impressum corpori
deaurato (Psal. XLIV).ldeo snpra virtules alias gra- lineas nigras reddat. Argentum vivum dictum, quod
tia charitatis apparuit; quia omnia ejus fulgor cx- excitatmatcrias in quihus injicitur: hoc elliquidum,
cellit, et sapientix lumen splendidissimum est, quod quia percurrit. Invenilur specialiler in melallis sive
ma.vime in Scriplurarum meditalione percipietur. in argentariis fornacibus guttarum concretione tectis
Obrizum aurum diclum, quod obradiet splendore : inhxrens : sxpe eliam et in slercore velustissimo
est enim coloris optinri, quod Hebrxi ophaz, Grxci cloacarum, vel puteorum limo. Mystice in argento
cirron vocant. De auro autem obrizo in Job, ubi eloquia divina sive intellectus lilterx vel hislorix
de sapicntia divina Scriptura commeraorat, ita exprimitur, ut est illud in prophela contra hxreli-
cos : meum et aurum meum lulistis et po-
legitur : Non dabiinr aurum obrizum pro ea (Job. suislisArgenlum in delubris vestris (Joel. m); et in psalrao :
xxvm); quid namque per aurum obrizum , nisi
sancli angeli designantur? qui recte et aurum vo- Eloqiiia, inquit, Domini etoquia casla, argentum igne
canlur obrizum ; auruin, quia fulgent claritate examinalnm terrw, purgalum septuplnm (Psal. xi);
definivit per siniililudinem mclalli candidi, quod sint
justitix; ohiizum, quia nulluin habuerunt unquara casla argentum terrx igne exarainatum, quod
contagium culpx. Homines vero j'usti, quandiu in eloquia
hac carne corruplibili mortaliter vivunt, aiirum Q solet esse puiissimum, quando frequenti fuerit dc-
coctione mundatum : examinatura quippe, vel pur-
quidem esse possunt, obrizum esse omnino non contra illud ponitur, quod de peccatonbus
possunt , quia corpus , quod corrumpitur, aggra- gatum
vat animam : et dcprimit lerrena inhabitalio sensum ait : Labia dolosa, in corde el corde loculi sunt
el ut, quara pluriinuin distarel, agnosceret,
mulla cogilantem (Sap. ix). Nam quanivis in hac vila (Ibid.);
adriidil: purgatum sepiuplum: qui numerus ad se-
ex magna justitix elaritate resplendebant: ncqua-
lamen ad sordibus carent. ptiforraera spirilum videlur pertiriere, id est, tiino-
quam purum peccatorum rem Dci, pietalem, scienlum, forliludinem, consi-
Item in eodem libro legitur : Si pttlavi aurum robur
et obrizo tnea Jium, inlelligentiam, sapienliam. Per qux verbum
pieum, dixi, fidncia (Job. xxxi). Quid divinum in succensis fornacibus, manens vcritatis
in hoc loco aurum accipimus, nisi prxclari inlel- rutila coruscatione.
Ilem argentum, oris confcssio
lectus ingenium? Quid obrizum, nisi nientem, qux sive munditia castilatis. In Exodo : Omnis, qui perci-
dum igne amoris excoquitur, semper in se servat
corde, offerat inilia Domino auruin et argenlum
claritatem pulchritiidinis quolldiana innovalione pit et wramenlum (Exod. xxv). Rursura argentum popu-
fervoris. Nescit enim mens per torporem vetere- lus Judxorum in Jercniia : Argentum reprobum vo-
scere, qux studet pcr desiderium sempcr inchoare.
cale eos, quia Dominus projecit eos (Jer. vi). Ilein
Sancli autem viri rohur suum aurum non dcputant: J)
nihil se esse ex argentum sermoncni prxdicaliouis siguificat. Unde
quia quantolibet ingenio fulgeant, in Exodocoluranx labernaculi deargentalx esse per-
suis viribus pensant: ct cum sentire onraia valenter
hihenlur.
possint, prius intelligcre seraelipsos cufiiunt: qua- CAPUT XIV.
tenus lumen ingcnii, more solis , prius illustret
De wre,
loctun, in quo oiitur, et poslmodum cxlcra, ad qux
proccdendo dilatatur: ne si iiitendendo cognoscen- .iEs a splendore xris vocatum, sicut aurum et
dis aliis semelipsos nesciant, ihi solis radius ubi argcnlum. Apud antiquos aulem prior xris quam
oritur, tencbrcscat. Ilem in auro Deus intelligilur: ferri cognitns usus. „Ere quippe 'prius proscinde-
sicut in Canticis caiiticorum pro Chrislo dicitur: bant terram, xre certamina belli gerebant: eratque
Caput autem ejus aurum optimum (Cant. v). ln Apo- in pretio magis xs. Aurum vero et argcntum propter
stolo : Caput autem Christi Deus (I Cor. xi). Aurum inutilitatem rejiciebantur; nunc versa vic.ejacel aes:
spiritualis esl sensus in Scriptura divina ul in psal- aurum in summum cessit honorem, sic volvenda xtas
iuo : Posteriora dorsi ejus in virorc auri (Psal. i\\). comraulal tempora rcrum, ct quoJ fuit in prctio,
477 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XVII. 478
fit nullo denique honori. Usus xris postea transiit A /. significat in Judxa, cujus Libanus mons est, Eccle-
in simulacris, in vasis, in xdificiorum structuris siam esse persequendam prxcipue novissimis die-
maxime, el ad perpetuitatem monumentorum. Etiam bus. In scoria autem potesl intelligi populus Ju-
publicx in eis constitutiones scriptx sunt. In xre dxorum, vel rcprobi omnes a naturali metallo
aulcm vanitas, vel inanitas fidei exprimitur : ut est per vitium peccali reprobati ac proj'ecti. In pro-
illud in Apostolo : Factus sum velul ws sonans, cym- phefa : Omnes isli conversi sunt in scoriam argenti,
balum linniens (I Cor. xm). Ilem aliam significatio- etc. (Ezech. xxn).
nem habet in illo Psalnristx : Posuisti, inquit, ut CAPUT XV.
arcum wreum, brachia mea (Psal. xvn). Hic ergo
propheta demonstrat qualiter contra diabolum opor- De cleclro.
tet dimicari. Brachia vero Christi prophetx sunt et Electrom vocatum, quod ad radium solis clarius
Apostoli, per quos desiderium sux voluntalis opera- auro argcntoque reluceat. Sol enim a poetis elector
tus est. His comparat xreiim arcum , quia nesciunt vocatur. Defxcatius est enim hoc metallum omni-
servi Dei prxdicando mollescere : sed in ccelesti bus metallis. Hujus tria sunt genera. Unum, quod
forliludine perraanentes, verbis salularibus emissis, ex pini arboribus fluit, quod succinum dicitur; al-
tanquam sagittis eminusjaculatis, devotorum homi- B terum melallum, quod naturaliter invenitur et in
nuin corda compungunt. Ilcra xs sunt Scripturx pretio habetur. Tertium, quod fit de tribus partibus
divinx : unde in lsaia : Pro mre, inquit, afferam auri et argenti una; quas partes, cliamsi nalurale
aurum , et pro ferro afferum argenlum, el pro lignis solvas, invenies inde nihil interesse nalum an fa-
ms (ha. LX); el in Deuteronomio propier terram ctum : utrumque cnim ejusdem naturx est. Ele-
repromissionis, quxest Ecclesia, ait : Cujuslapides ctrum, quod est naturale, ejusmodi naturx. esl, ut
ferrum sunl, et de cujus montibus, id est, doctoribus, in convivio et ad lumina clarius cunctis nietallis
mris metalla fodiuntur (Deul. vm). Ês poenitenlix fulgeat, et venenum prodat. Nam si eo infundas ve-
est fortitudo vcl sonus prxdicationis, ut in Exodo : nenum, stridorem edit, et colores varios in roodura
Omnis, inquit, qui percipit corde, offerat Domino au- arcus coelestis emitlit. De elcctro autem in visione
rum et argenlum et mramenlum (Exod. xxv). Ilem Ezcchielis prophetx ita scriplum est: Et vidi quasi
a:s fortitudinera Ecclesix in longanimitate patienlix speciem eleclri, velut aspectum ignis inlrinsecus per
significat: unde est illud in Job : Lapis sotutus ca- circuiluin a lumbis ejus el desuper; el a lumbis ejus
lore in ms vertilur (Job. xxvm). Item de Antichrislo usque deorsum vidi quasi speciem ignis splendeniis in
in eodem libro legilur : Repuiavil ferrum ut paleas, circuitu, velut aspectum arcus, cum fueril in nube in
et ms in lignum pulridum (Job. XLI). In quo denola- G *- die pluvim(Ezech. i). Quid esl quotl aspectus homi-
tur ejus pcrtinacix rigor. Rursum xs murmurato- nis videtur in throno quasi specics elcctri ? nisi quod
res in flagellis Dei siguificat, ul in prophela : Om- in cleclro aurum et argentum miscetur, ut res una ex
nes, inquit, isii conversi sunt in scoriam argenti, in metallis duobus fiat, in qua et per argentum auri
medio fornacis ms, slannum et plumbum(Ezech.xxn). claritas temperatur, et per claritalcm auri species
Aurichalcum dictura, quod ct splendorem' auri, et clarescit argenti. In redemptore autem nostro utrx-
duritiam xris possideat: est autem nomencomposilum que naturx, id est divinilatis et huraanilalis, in-
ex lingua Iaiina et grxca : xs enim sermone grxco- confuse atque inseparabiliter sibimel sunt unilx, ut
rum chalcos vocalur: fit autem ex xre et igne multo, per humanitatem divinitalis ejus claritas nostris pos-
ac medicaminihus perducitur ad aureum colorem. sel oculis tempcrari, et per divinitalem huinnna in
Corinlhium est commixtio omnium metallorum, quod eo nalura clarescere, atque exaltata fulgorera ultra
casus prinium miscuit, Corintho, cum caperclur, hoc quod creata fucrat babcre.
incensa. Nam dura hanc civitalem Annibal cepis-
CAPUT XVI.
sel, oranes statuas xneas in unum rogum conges-
sit, et eas incendit. Ita ex hac commixtione fahri De stanno.
sustulerunt et fecerunt paropsides : sic Corinthia D Stanni etymologia apochorizon, itl est, scparans et
nala sunt ex omnibus in unum, nec hoc, nec illud. secernens. Mista enim et adullerata inter se per
Unde et usque in hodicrnum diem : sive ex ipso, ignem metalla dissociat, et ab auro cl argento xs
sive cx iniitatione ejus xs Coriiilhiuni vcl Corinthia plumbumque secernit. Alia quoque metalla ab igne
vasa dicunlur. Legitur enini in Apocalypsi (Apoc.i) defendit, et cum sit natura xris ferrique durissima,
de simililudine Filii hominis ; quod caput ejus et si absque staraio fuerit.uritur et cremalur. Stannnrn
capilli erant candidi, tanquam lana alba et tan- illilum xreis vasis saporem facit gratiorera, et com-
quara nix : el oculi ejus velut flamma ignis : et pescit virus xruginis. Specula eliain ex eo tempe-
pedes ejtis similes aurichalco sicut in canrino ignis rantur. Cerussa quoque ex eo, sicul cx plumbo, con-
ardenles. Pedes ignitos novissimi teniporis Ecclesiam ficitur. Stannum allegorice sophisticam locutionem
dicit, qux veheinentibus est exaniinanda et pro- et hxreiicorum siraulationem significare polest.
banda pressuris. Aurichalcuin quippe est xs multo Undeet in Ezechiele, uhi de Tyri negotiis memora-
igne et medicaraine pcrductum ad aureuin colorera. lur, ila scriptum est: Carlhaginenses negotiatoresttti
Alia translatio, qux dicit similcs aurichalco Libani, a mtiltitiidinc cunctaruin divitiarum argento , fcrro ,
479 B. RiVBANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 480
slanno, ptumboque repleverunt nundinas tuas (Ezech. A terrx condat. Idem et chalybs a Chalybe flumine,
xxvn). Ergo nundinas Tyri non auro nec lapide ubi ferrum opliina arte tcmperalur. Unde abusive
pretioso, sed argento, ferro, stanno plumboqiie diciiur chalybs ipsa inatcries, ut :Vulnificusque cha-
multiplicant, babentes cloquii vcnuslalera et arraa lybs. Ferri usus posl alia mcialla reperlus est: cujus
ad expugnaiidurn, et in slanno eloquii simililudinem, poslea versa in opprobrium species : nam unde
quod mcnlitur argenlo, et in plumbo impietatem prius tellus traclabatur, inde modo cruor effundi-
gravissimam juxta Znchariam, in quo mulier sedit tur. Fcrrum myslice significat tribulalionem et an-
supcr talcntum plurabi, et Êgypfi demersi sunt in gustiam, ut est illud in psalmo de Joseph : Ferrum
profiiiiduni, sicut pluiiibuin. Longa singulorum dis- pcriransivit animam ejus (Ps. civ). Ferrum auteni
putalio inclallonim, sed brcvitali studendum cst. hic indicat tribulaiionem durx necessilatis, qux
liem slamiuni cst simulatio sanctilatis, ut in prophe- instante anima pervagatur, dum de frituris sollicite
ta : Oinnes isli conversi sunl mihi in scoriam argenti, jam mala palitur, qux timere non desinit. Talis illa
ws, stannum el plumbum (Ezcch.xsii). in Evangelio locutio est, ubi Simeon dicit ad Ma-
CAPUT XVII. riain : El tttam ipsius anitnam perlransibil gladius
De plumbo. (Luc. n); significans, habituram malrem gloriosam
Plunibum, dictum quod ex eo priinum pilis faciis B trislitiam Dominicx passionis. Quod genus locutio-
maris allilutlo lentala est. Hiijus vcro duo gcnera nis inler propria Scripturx divinx credimus anno-
sunt, nigrum et candidum; sedraelius candidum, quod tantJum. Itein ferrtim fortes quique in Ecclesia, ut
•
prius in insulis Allanlici maris inventuin esl. Siqui- esl illtid in libro Job Ferrum de terra tollilur (Job.
dera et in Lusitania et in Gallecia gignilur, summa xxvm);- et in Deuteronomio : Cujus lapides ferrum
terra arenosa et coloris nigri cl pondere gravis. In- sunt (Deut. vm). Itera ibi de Ecclesia dicitur : Fer-
tervcniunl et minuti calculi, maxime e lorrcntibus rum et ws calceamenlumejus (Deut. xxxm). Rursum
siccatis; Invanteas arenas,et quod subsidit,coquunl ferruni actinien menlis significat, unde per Salomo-
in fornacibus. Invcniuntur et iu aureis mclallis, aqua nem dicilur : Ferrum ferro exacuitur, el komo exa-
missa, calculi nigri et graves, et dum atiruin colligi- cuil faciein amici sui (Prov. xxvn). Ilerum ferrum
lur, cura eo remanent : postea separati conflan- est sermo increpationis, ut est illud in Deuterono-
lur, el in pluinbum album resolvunlur. Inde et mio : Si quis abieril cum amico suo simpliciter in
cadem gravitas plumbi, qux auri esl. Sic et cu- silvam ad ligna ctvdenda, el ferrum de manubrio ejus
pidilas raundi et avaritia pccuiiiarum onerosa est, exierit, et amicitmejus occiderit (Deut. xix). Rursura
el gravissinia iniquitale opprimit ninalorcin ipsius. ferrum iusitlix sunt inimici, sicul per Salomo-
^ nem dicilur : Sicul ferrum mruginat malilia cjiis
CAPUT XVIII.
De ferro. (Eccli. xn).
Ferrum dicluin, quod farra, id est, semina frugum
LIBER OCTAVUS DECIMUS.
CAPUT PRIMUM. est filuin medium, quo trutinx slatcra regilur-,

De ponderibus. el lances xquantur : unde ct in lancis aracnlnm
Ponderum ac mensuraruin juvat cognoscerc mo- dicilur. In statera xquitalis vcl diviux guhernationis
dum : nam oinnia corporalium (sicut scriptuin cst) polenlia sigriificatnr, ut in Isaia : Et tibravii inpon-
a summisusque ad vina [ima], in mensura el niimero dere montes, et colles in statera (ha. xi.), hoc cst
et pondere disposita sunt alque formala (Sap. xi). j'udicnt in justitia majores ct minores, potentcs et
Cunctisenim corporeis rebus pondus nalura dedit. infirmos, nobiles el ignoLilcs : quia ipse judicabit
Suum quoque regil omnia pondus. Priinus Moyses, orbem terrw in wquilalc, el populos in veritate sua
qtii oranes antecedit gciUilium philosophos tcmpore, (Psal. l.x). Hinc ct Job ait : Ulinam appenderenlur
nobis et numeros et mensuras et pondus diversis peccata mea, qtiibus iram merui, el calamilas, quam
scriplurx sux locis narravit. Deinde Phidon argivus paiior, in slatera (Job. vi). Quis alius slaterx nonii-
ponderum ralionera in Grxcia constituit, et licet nc, nisi Deiet liomiuum niediator, exprimitur? qui ad
alii iinliqiiinres cxslilcrint, sed iste hac nrlc cxpe- p -nsanduinvitx noslrx mcritum venit, ac secura ju-
rientior fuit. Puiulus diclum co, qtiod in slalcra Iibra- siiliamsimuletmisericordiam delulit: sed inisericor-
tiim pendcal: hinc ci pcnsuni. Ahusiveautcni pondiis tlix lance prxponderans culpas noslrasparcendo lcvi-
libra una cst. Unde eliani dipondiuin dictuin cst, gavit. Libra enim pondcris mysiice justilix obscr-
quasl duo pondera : quod nomen adhuc in usu rcti- vantiam significat: quia ibi probatur quid xquuiii
nctur. Trutina est gcinlna ponileriim lanccs xquali cl quid conlrariuin xquitali sit. Cujus rci pluri-
cxamine pendens, facla propler lalcnln el ccnlcnaria nia in Scripturis inveniuntur probamenla : ct nc-
uppendcnria, sicut ir.omentana pro parva raoJica- tcssc cst, indc aliqna hic numcrari. Propheta igilur
que pecunia. Hxcet inoncta vocnta,endeni ctstatcra, lcstaute, juslus Dominus eljusliliam diligil, aquila-
nonicii cx iuinicro hnbeiis, quoJ duabus Inncibtis ct tcin vidil vulius cjus (Psal. x). Justuin dicil Denm
uuo in nicJio slvlo librata xqualilci' stet. Exataen ainarc j:s:-;litia::i: qtiia ncscit alkjs respxcrc msi
481 DE UNIYERSO LIBRl XXII. — LI8. XVIII. 432
qui norunt cuslodire justiliam. Atljecit : wquiiaicm A ram Chaiiaan prinius lianc advcxcrit forraam. Soli-
vidit vullus ejus, illam scilicct xquitalem quain ta- ilus apud latinos alio nomine scxlula dicilur, quod.
men propitius' ipse concedit. Non enim quidquani his sexuncia compleatur. Hunc (ut diximus) vulgus
ex se probi humanitas habet, nisi quod a Doniiuo aureum solidum vocat : cujus lertiara parlem ideo
bonorum omnium suscepeiit largitore. Hinc et in dixerunt tremissem, eo quod solidum faciat ter mis-
Proverbiis ita scriplum est: Qitt sequitur justiiiam, sus. Expressio enim numismalis in censu significat
diligitur a Domino (Prov. xxi); et alibi de sapicn- imaginera Conditoris in huraana aniraa, qui ab uno-
tia dictum est: Qui continens esl, inquit, justiliw, quoque nostrura expelitur, quando credulitas recta3
apprehendet illam (Sir. xv). Unicuique auiempondcri fidci cum bonis operibus a nobis exquiritur. Unde
cerlus est modus norainibus propriis designalus. Dominus ad eos, qui eum lentabant, in Evangelio
Chalcus niiniina pars ponderis,quarla pars oholi cst, ait: Reddile ergo quw sunl Cwsaris, Cwsari : et qum
constans lentis germinis granis. AppcllUtur aulem sttnt Dei, Deo (Mallh. xxn). Nummus autem oslen-
chalcus, quod sit parvulus, sicut et lapis calculus, sus imaginem Cxsaris tenuit: et ideo Cxsari red-
qui adeo niinimus est, ul sine molestia sui calcetur. riere nuramum, tributum, pecuniam, ct honores
Siliqua vicesiraa quarta pars solidi cst, ab arbore, lerrenos jussit. Dcus autem nosmelipsos, id est,
cujus semen est, vocabulum tenens. Ceralum oboli " imaginem Dci, ipse condidil in nobis, qux non
pars media esl, habens siliquam iinam et semis: est in aui o picta, sed in hominibus figurata. Sex-
hunc lalinitas semiobolum vocat : ceratum aulem lula bis assumpta ducllam facit, ter posita stalerem
Grxce, Latine siliqua cornu inlerpretatur. Obolus rcddit. Staler autem medietas uncix, appendcns
siliquis tribus appenditur, habcns ccratia duo, anreos tres, untle el vocalur staler, quod tribus
chalcos qualuor : fiebat enini olira ex xre adinslar s:>lidis stet. Hxc et semiuncia, quia semis habet de
sagittx : unde et nomen a Grxcis acccpit, hoc cst, uncia : hxc et semissis, qnia ponderis seinis cst,
sagilta. Scrupulus sex siliquarum pondere constal: quasi scmis assis. Quadrantem Hebrxi siiuilitcr co-
bic apudGrxcos gramma vocatur : scrupulus aiilem drantem vocanl : et vocalur qtiadrans, quod uneise
dictus per diminutionem a lapillo brevi, qui scrupus quartim paricra appcndat. De quadrante autcm in
vocatur. Drachma autcm octava pars ur.Cix csl, tt Evangclio iia lcgilur, ubi commcmoratur nocenlis
denarii pondus argenti, tribus conslans scruptilis, trnditio i:i carccrem : Amen, dico tibi, inquit, uon
id est, decem el oclo siliquis. Drachmx enim simili- cxics inde , donec teddas novissimum quudruntem
tudo adhoniinem refertur in parabola evangelita, ubi (Matlh. v). Quadrans genus nummi esl, quasi tluo
Dominus ait: Aut quw mulier habensdrachmasdecem, minula : unde in alio Evangclio (Marc. xn) , mtilier
et st perdiderit drachmam unam, nonnc accendit lu- illa paupercula et vidua dicilur misisse qnadrantera
cernam, el evcrrit domutn, et quwril diligenter, do- in corbonam : in alio duo minuta (Luc. xxi), non
nec invcnialur, elc. (Lv.c. xv). Qui signatur per pa- quod dissonent Evangelia, sed quod unus quadrans
storem ipse, el per niuliercm Doininus noster Jesus duos niinutos nuramos habeat. Hoc esl ergo, qnod
Christus : et quia iinago hominis exprinutur in dra- dicit: Non eqredieris de carcere (Matlh. v), donec
chma, tunc mulier drachmam perdidil. quando homo cliam minula pcccata persolvas; de solvendo autem
ad imaginem Dei conditus peccando a simililudine novissiino quadranlc potesl non absurde inlelligi
sui Conditoris rccessit. Sed acccndit mulier luccr- aul pro eo positura, quod nihil relinquatur impuni-
nam : quia Dei sapientia ipse Dei Filius ciira de Ma- ttim; sicut loquenles etiam dicimus, usque ad fmcem,
rix ulcro humanani naturam suscipicns, in huma- cum volumus exprimcre nliud [aliquid] ita exaclum,
nitate apparuil, morlalilatis noslrx se conscienlia ul nihil reliclum sil; vel ul significarentur noinine
concussit : et ad immorlalitatem, unde per pecca- quadranlis novissima terrena peccata. Quarla enim
lum cecidil, per crucem se redire posse conspcxit. pars distinctorura membrorum hujus mundi, ct ea
Dcnarius autem diclus, quia pro decem numnris im- novissiina, terra invenilur; ut incipiens a coelo, se-
pulabatur. Denarius allegorice significat remuncra- rj cundum aerem numeres, aquam lcrliam, quartam
tionem futurara sanctorum, ipix illis pro hono la- terram. Siccl, qui Jatino serraone siclus corrupte
bore hic promiltitur, el in futuro datur. Unde in appcUalur, hebrxum nomen esl, babens apud eos
Evangelio (Matth. xx) patcrfamilias operariis vinex uncix pondus. Aptid Lalinos autera et Grxcos quarta
sux in fine operis sui Iegilur dedisse denariuin. pars uncix est, et stateris medietas, dracbmas ap-
Denarii duo pra:cepla cbaritalis, vel utrumqne Te- pendcns duas. Unde cum in lilteris divinis legilur
stamenlum, hoc est, novnm et vetus, significnt: siclus, uncia est; cum vcro in gentilium, quarta
untle in Evangelio dicilur : Et alio die protulit dena- pars uncix cst. Uncia dicta, quod universitalem
rios duos, et dedit stabulario (Luc. x). Solidus nuncu- minorum ponderum sua unilate vinciat, id est,
palur, quia nihil illi deesse videtur : solidum cnim complectalur. Conslat aulem drachmis octo, id est,
vctercs inlegrum dicebant et tolum. Ipse quoque scrupulis xxiv, quod proinde lcgilimum pondus ha-
noraisma vocatur pro eo quod nominibus princi- belur; quia numerus scrupulorum ejus horas diei
pura cffigieque signctur. Ab inilio vero uriiim nu- noclisque metitur; vel quia libram efficil, duode-
nrisma, unus argenteus erat: lioc enim ab Assyriis cics computala. Lihra dnodccim unciis perficitur,
cospil: dieiust nutem Jud.ei, quod Abraham in leret inde hnbclur pcrfecti ponderis genus; quia tot
hxc constat unciis, quot mcnsibus annus. Dicta .\ auruni. quod junctura sonat, repositum aurum.
autem libra, quod sit libera, et cuncla intra se Auraria nomen babet ab auro. De tliesauri signifi-
calione evangelica parabola manifesium indicium
pondera prxdicta concludat. Mna in pondcribus
cenlum drachmis appenditur, etest noraen grxcum. dat, ubi Dominus ait : Simile est regnum cwlorum
Significat mna decem verba legis, qux hominibus thesauro abscondito in agro, quem qui invenit homo,
divinilus data sunt, ut in eis operentur, et lucrum abscondit, el prm gaudio illius vadit et vendit universa
spirilale efliciant; unde iu Evangelio legitur (Matlh. qum habet et einit agrum illum (Matth. xm). Thesau-
xxv), quod homo nobilis, qui abiit in regionem lon- rus autem ccelesle est desiderium. Ager vero, in
ginquam, expenderit servis suis pecuniam suam; quo thesaurus abscondilur, disciplina studii ccele-
cui revertenli singuli exposuere, qux lucrificave- stis. Quem profecto agrura, venditis omnibus, com-
runt. Iste autem homo nobilis Redemptor nosler parat, qui voluplatibus carnis renunlians, cuncta
est, qui abiit in regionem longinquam ; quia, pas- sua lerrena desideria per disciplinx custodiara coe-
sione sua et resurreclione completa, ascendit in lestis calcal: ut nihil, quod carni blanditur, liceat:
coelum, et sedit a dexlris Dei. In die autem judicii nihil, quod carnalem mentem trucidat, spiiilum
venlurus, ut exquirat ex singulis debitoribus pecu- [Spirilus] perhorrescat. Item thesaurus isle, inquo
>E>
niam, quam eis coramendaverat: Et reddet unicui- sunt omnes tkesauri sapienlim et scieniim absconditi
que secundum opera sua (Matlh. xvi; Rom. n). Ta- (Col. n), aut Dei verbum est, quod in carne Christi
lentum, suinmum esse pondus perhibelur in Grxcis; videtur ahsconditum : aut sanclx Scriplurx, in
nam nihil est chalco minus, nihil talcnto majus; quibus reposila est notilia Salvatoris. Quem cum
cnjus varium apud diversas gentes pondus habetur. quis in eis invenerit, dehct omnia istius sxculi
Apud Romanos enim talcnlum esl i.xx duartim li- emolumenla contemnere, ut illmn possit haberc,
brarura, sicul Plautus ostendit, qui ait duo talenla quera reperit. Tributa vero eo, quod anlea per tri-
esse cenlum quadraginta quatuor libras. Esrautera bus singula exigebantur, sicuti nunc per singula
triplex, id est, minus, medium, summum; minus territoria. Sic autera in tres partes divisura fuisse
quinquagiiita; medium sepluaginta duarum Jibra- Roraanum populum constat : ut ea, qux erant in
rum; summum centum viginti constat. Centenarii singulis partibus, tribHni dicerentur. Unde eliam
enim numeri nomen est eo quod ccntum librarum sumplus, quos dabant populi, tributa iiominaruht.
ponderis sil; quod pondus propter perfeclionem Vectigalia sunt tributa a vehendo dicta. Stipendium
centenarii numeri insliluerunt Roraani. Talenti no- a stipe pendenda nominalum. Anliqui enim appen-
mine plenitudo et perfectio donorum signilicatur; dere pecuniain soliti erant magis, quam annume-
unde in evangelica parabola Dominus dicit (Matlh. J rare. Quid autem divitcs, qui thesaurorum posses-
xxv), horainem pcregre proficiscentem vocasse ser- sores sunt, et quid divitix mystice significent, bre-
vos suos, et tradidisse illis bona sua; ct uni dedit viter dicamus. Dives dicitur Deus ut in Apostolo:
quinque lalenta, alii aulem duo, alii vero unum. Deus, qui dives est in misericordia (Eph. n). Divites,
Quinque cnira sunt corporis sensus, vidclicet visus, sancti sunt, ut in Apostolo : Quia divites facti estis
audilus, guslus, odoratus, et tactus; quinque igitur in illo in omni sapienlia el prudentia (I Cor. 1). Dives
lalenlis donum quinque sensuum, id esl, exterio- est populus Judxorum, de quo iu Evangelio dicitur
rum scienlia exprimitur; duobus vero inlellectus et (Matlh. xix) : Facilius est camelum per foramen acus
operatio designatur; unius autcm talenli nomine transire, quam divitem intrare in regnum cwlorum.
inlellectus tantuminodo designatur. Decem millia Alii autem hunc divitem, superbum quemlibel intel-
talenta operationem decem prxceptorum legis in ligunt. Divitcs sunt Judxi philosophi, vel superbi
Evangelio significant, ubi ila lcgitur; El oblatus est hujus mundi, ut in psalterio : Divites eguerunt et
unus, qui debebat decem millia talenta (Matlh. xvm). esuriertmt (Psal. xxxm); et alibi : Divites dimisit
Ilem talenttim in malam parlem ponitur in Zacha- inanes (Luc. i). Divitix sunt virtutes animx, sive
ria, ul est illud; Vidi, inquit, iniquitalem super la- ]Q sermo sapientix, ut in Apostolo : Quia divites facti
lentum plumbi (Zach. v). Antiquissimi, nondum auro estis in illo in omni sapientia et prudentia (I Cor. i);
argentoque invenlo, xre utehantur; nam prius et in Salomone: Possessio animmviri proprim divilim
a:rca pecunia in usu fuit, post argentea, deinde (Prov. xm); el in aliam partcm pro hxrelico, ul in
aurca subsecuta esl, sed ab ea, qux prima fuit, el Job legilur : Divilias, quas devoravit, de venlre illius
nomen rclinuit. Unde et xrarium dictum, quia extrahet eas Deus (Job. xx). Pecunia ergo verba di-
prius xs tantum in usu fuit, et ipsum solum recon- vina sunt, ut in Evangelio : Oportuit te cotnmiltere
tlebaliir, auro argentoque nondum signato: ex pecuniam meam nummulariis (Mallk. xxv). Sacculus
quorum metallis quamvis postea fuisset facta pecu- thesaurizatio in Deura, ut in Evangelio: Facite vobis
lria, nomen lamen xrarii permansil ab eo metallo, sacculos, qui non velerescanl (Luc. xn). Sacculus
unde initium sumpsit. Thesaurum juxla grxcum congregatio avaritix, ut in Aggxo propheta : El qui
apo tes theseos, a posilione, hoc est, a reposilo mercedes congregavil, misit eos in sacculum perlusum
noininatur. Nam thesis'posilio dicitur : et est nomen (Agg. 1). Negotiatores Apostoli sunt: sicut in Job
cx grxco latinoquc sermone composilum : nam pro diaboli corpore, lioc est, omnibus iniquis de eis-
thcsis Grxci rcpositum dicunt: Lalini [et cx latino] dcin negoiiatorihus tlicitur : Concidcnt euin amici,
485 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XVIII. 486
dividenteumnegotiatores(Job. x\.).lleminmal&iAtp9.r-,A dimidia pars drachmx, appendens siliquas novcm,
tem, ut in Ezechiele: Negotiatores cum agnisel kwdis quod triplicalum chonculam facil. Choncula drachma
veniunt ad te (Ezech. xxvn). Monela appellata cst, una et dimidia adimplelur. Cyathi pondus decera dra-
quia monet, ne qux fraus in melallo vel in pondcre chmis appenditur, qui cliam a quibusdam causatus
fiat. Numisma est solidus aureus, vel argenteus, vel lassatusnoininalur. Oxybaphusfil, siquinqiie dra-
sivc xreus : qui ideo numisma dicitur, quia nonri- chmx addunlur ad dccera. Acetabulum quarla pars
nibusprincipum efligiisque signatur. Prius nummus heininx est, duodccim drachmas appcndcns. Cotula
argyrus nuncupnbnlur : quia quam plurimum ex heiiiina esl habens cyatbos sex, qux idcirco colula
argento percntichatur. Nummi autem a Numa Ro- vocalur, quia cote grxco sermone incisio -dicilur,
nianorum rege vocati suiil, qui cos primuin apud et hcmina sextarii in duo xqua inciditur, ct cotulam
Lalinos imagiuibtis signavit, et tilulo nominis stii facit. Ilemina aulem appendet libram iinain, qux
prxscripsil. In numismate tria quxruntur : metal- gerainala sextarium facit. Sexlarius duarum lihra-
lura, figura, et pondus : si ex bis alicpiid defuerit, rum est, qui bis assumplus nominalur bilibris : as-
numisma non erit. De nuinismatis myslica signifi- sumptus quater fil grxco noniine choenix: quinquies
catione superius dictum est. Tria sunt autem genera complicalus quinarem sive gomor facit. Arijicc sex-
argenli et auri et xris : signalum, factum, infectum. B tum, congium reddit : nam congius sex melilur
Signatum esl, quod in nummis est: faclum, quod in sextariis, a quo et sextario nomen dederunt. De
vasis : infcclum, quod in massis, quod cl grave di- slatere et bilibri in Apocalypsi dcscriptione terlii
cilur, id esl massa. In nolitiam autera forraarum sigilli ila scriptum est : Et cutn aperuissel sigillum
inctalla ita venerunt : dum enim quacunque causa lenium : audivi lerlium animal dicens : veni el vide:
ardentes silvx e.xcoquerent lerram, ex calefactis ve- et ecce equus niger, et qui sedcbat supcr enm, habebat
nis fudil rivos cujuscunque striclurx, sive xsillud stateram in manu sua. El audivi tanquam vocem in
fuerat, sive' aurum, cuin in loca terrx depressiora medio qualuor animalium dicentem: bilibris trilici de-
decurrerel, sumpsil figuram, in quani illud vel pro- nario, et tres bilibreshordei denario, el vinttmel oleum
fluens rivus, vel excipiens lactinn forraaverat: qua- ne Iwseris. El ecce equus niger, el qui sedebat super
rum rerum splendore capli homines cum Iegatas eum, stateram habebat ,n tnanu sua. El audivi tan-
attollerenl massas, viderunt in eis terrx vestigia fi- quam vocemin medio quatuor animalium, elc. (Apoc.
gurata, hinc quae excogilaverunt liqucfactas ad om- vi). Equus niger fulsorum catcrva esl fratrum, qui
nem formam posse deduci. stateram rcctx professionis habent, sed socios lx-
CAPUT II. dunt per opera tenebrarum. Dum enim in metlio
*' animalium dicitur, ne tmseris: ostenditur, illic csse,
De mensuris.
qui lxdal.Dehoc etprxcurrenleequodicilApostolus:
Mensura cst res aliqua modo suo vel lempore cir- Foris pugnm, inlus timores (II Cor. vn). Bilibris
cumscripta. Hxc aut corporis est aut leinporis: tritici denario, et vinum et oleum ne lxseris. Cave,
corporis, ut hominum, lignorum et columnarum inquit, ne exemplo pessimo fralrem tuum scaiidali-
longiludo et brevilas. Scd et solem islum propriam zes, propler quem Christus mortuus cst, et sacri
sui orbis habere mensuram : quod geometrici per- sanguinis chrismalisque portal insignia : quia sive
scrulari audent. Tempoiis, ut mensura horarum, perfecti meritis, sive etiam minimi quique in Eccle-
dierura et annorum : unde et meliri pedes horarum sia, fide lamen sanctx Trinilalis imbuti, omnes
dicinras, hoc cst, mensurari. Legitur enim in Sa- eodcm perfeclo prelio sanguinis Dominici sunt
pientix libro, quod Deus omnia mensura, numero redcmpli : nec immeiito bilihri el non simplici
et pondere disponal (Sap. xi). In quibus tribus diffi- libra fidei vel operis perfectio cxpriinilur, qux
nilionibus, ut reor, hxc intelligi possunt : ut in utraquc in radice geniinx consistil cbarilalis. Me-
mensura constet qualitas : in numero quantitas : in treta est niensura liquidorum : hxc a mcnsura nc-
pondere ratio. Hxc perxquata in judicio et miseri- cepit nomen : metron enim mensuram dicunl Grxci,
cordia Dei constant : quia in his duobus terminis et inde appellata mctreta. Licel et urna et amphora
omnia conclusa sunt. In quibus hunc mundum ct reliqua hujusmodi nomina mensurariiin sint,
conslituit, guhernai et j'udicaturus est: in his Deus; tamen isla hoc nomen a dcnaiii niuneii perfcclione
judex justus comprehendi potest. Omnia ergo, qux accepit. Metrum ad oraneni mensuram perlincl. Me-
superius dixiraus vel dicemus, in clausula horum trela enira Grxce, Laline nicnsura tlicitur. Nam ct
trium nobis nunc abscondita latent, qux solis clavi- cyathus mensura est, et amphora mensura cst, et
bus judicii et misericordix Dei tunc reserabunlur, quidquid plus minusvc capit, mensura est. Si:d ii!eo
ul sciantur quando in advenlu Domini illumina- hoc nomen specialiter sibi assumpsit, quod sit men-
bunlur abscondita tenebrarum, et rcvelabuntur• sura perfecti nuraeri, id cst, denarii. Unde in Evan-
consilia cordium (/ Cor. iv), ut laus sit unicuiques gelio scripluin est de convivio nupliali ubi Dorai-
a Deo vel poena. Proprie autem mensura vocata,, nus aquas in vinum convertil: Erunt, inquit, lapidem
quod ea frugcs metiunlur atque frumentura, id est,i kydriw sex positm sccundum purificationem Judmo-
buraida et sicca : ut per modios, urnas et ainpho- rum, capientes singulw melielas binas vel lernas
ras. Mensurarum pars minima cochlcar, quoJ cstt (Joan. n). Hydrix vocantur vasa aquaruin recoptui
487 B. RABANI MAURI ARCIIiEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 488
parala : Grxce cniin aqua hydor dicilur. Aqua au- A Dci subjicit : ut sriperior sit prxdicatio veritalis :
tem scripturx sacrx scientiam designat: qux suos infcrior servilus corporis : per ipsam lamen corporis
auditores et a pcccalorum sordc abluerc, el diviiuc servitutem excellentior Juceat doctrina, qui per offi-
cognitionis solet fonte polarc. Vasa sex, quibus cia temporalia, id est, per vocem et linguam et cx-
conlinebantur, corda sunt devota sanclorum, quo- teros corporis motus exhibetur. Salum esl genus
rum perfectio vilx et fidei ad exemplum rccte cre- mensurx juxta morem provincix Palestinx, unum
dendi ac vivendi prxposila esl generi humano, per et dimidium modium capiens, cujus nomcn ex He-
sex sxculi labentis xtates, id est, usque ad lerapus brxo sermone traclum est. Salum enim apud eos
Dominicx prxdicalionis. Et bene lapidea sunt vasa, noininatur sumpiio sive levatio, co quod qui raeti-
quia forlia sunt prxcordia justorum : ut puta illius tur, eandem mensuram sumat ac levet. Est cl alias
fide et dilectione solidata : Capienlis, inquit, singulte salum mensura, scxlariorum. viginti duorum ca-
melrctas binas vel temas: quia Scripturx sanctx pax, quasi modius. Unde in Evangelio (Matih. xiu)
auclores et miiiislri prophetx modo de Patre lan- scriptum est de muliere, qux abscondit fermcnlum
tum loquuntur ctFilio.ut est illud (Psal. cin): Om- in farinx salis tribus, donec fernientaretur toittra.
nia in sapientia fecisli (virtus enim Dei et sapienlia Nara hxc mulier significal sanctam ccclesiam : qux
Christus est [/ Cor. 1]), modo etiam Spiritus sancti g doclrinam Evangelii et intellcctus sacrarum Scri-
faciiml menlionem, juxta illud ejusdein psalmigraphi: pturarum condit in pectoribus hnmanis, donec
Verbo Domini cmli firmati sunt, et Spiritu oris ejus coaduncl tres parlcs orbis, quod de tribus filiis Noe
omnis virtus eorum (Psal.xxxu). Modiusdictus abeo exortuin in orbe continetur: triquadro convertens ad
quod sit suo modo perfectus : est aulem mensura fidem sanclx charitatis : nt Spiriius ct aninia et
librarum quadraginta qualuor, id est, scxtariorum corpus in unum redacia non discrepent inter se.
viginti duoruin : cujus numeri causa iiide tracta cst, Possunt ilaque prxter hxc et in farinx satis trihus
eo quod in principio Deus viginti duo opera fecerit. illi Dominici seminis fructus, tricesimus scilicet,
Nam prinia die septem operafecit, id est, materiam scxagesimus et centesimus, inlelligi, id est, conju-
informem, angelos, lucem, ccelos supcriores, ter- galorum, continentium atque virginura. Et pulchre
ram alque aereni : secunda die firmamentum so- dicit, catenus absconditum in farina fermentuin,
lum : lerlia die quatuor, maria, semina, saliones donec fcrmenlarelur lotum :' quia charitas in nostra
alque plantaria : quarla die tria, solem et luiiain menie recondita, eousque crescere debet, donec to-
et slellas, quinla die tria, pisces et replilia lam nientem in sui perfectionem commulet, Baihus
aqnartim, et volatilia : sexla die quatuor, bestias, aulcni vocaturllebraica lingua ab olearia mola , qux
pecudes, reptilia terrx, ct hominem, et facta sunl C balh apudeos vel balha nominatur, capiens quinqua-
omnia viginti duo gencra in diehus sex, et duo et vi- ginta sextarios, qnx mensura una molx vice prote-
ginii generationes sunt ab Adain usque ad Jacob, ritur. Ephi ergo raensura est triura modiorum, ut
cx cujus seniine nascitur omnis gens Israel : vigin- in libro Rulh oslendilnr : et gomor mensura est at-
li tluo libri veteris Teslcmenti usque ad Esther : cl licorum cenicum liitim. Unde et in Levitico et in
viginii duo lilterarum sunt elenienla,quibus cousiul Numerorum Iibro quotiescunque decima pars ephi
divinx legis docirina. Ilis igilur exemplis modius viin sacrificio cxhiberi jubetur, mensura gomor ex-
ginti duorum scxlariorum a Moyse sccundum sacrsc pensa intelligilur. Ephi eaindem raensuram habet in
legis mensuram cffectus est : et quaravis diversx aridis, quam in huinidis balhus. Araphora vocata,
gentes htiic mensurx pondus vel adjiciant ignoran- quod liinc el inde Ievctur : hxc Grxce a figura sui
ler, vel tletrahant : apud Hehrxos conslitutionc divi- dicta dicitur, quod cjus ansx geminatx videantur
na tali ralione scrvalur. Modius enim a modo di- aures imitari. Recipit aulem vini vel aqux pedem
clus. Iliiic et modica, id est, modcrata : modicis quadralum, frumenli vcro motlios Ilalicos tres. Cadus
enim modius nonien iuiposuil : nam motlica pro par- Grxce amphora est continens urnas tres. Urna men-
vis abusive non proprie dicimus. In Scriptura sacra sura est, qunm quarlarium dicunt: proprie autem
niodius xquiiatein juslitix significat. Unde Doniinus " urna vas est, quod pro condemlis defunclorum ci-
iu Lege prxccpit dicens : Non sit tibi modius major ncribus adhiberi solet, de quo poela: Cwlo tcgitur,
et minor sed modius juslus, wquusque sextarius quinon habet urnam. Medimna mensura csl quinque
(Deut. xxv). Uem modius corpus hunianum vel legis modiorum : medimna autem Iatina lingua vocatur,
litteram siguificat. Unde Doniinus ait in Evangelio : id est, diiuidia, eo quod quinque modios meliatur,
Nemo accendil lucernam, et ponit eam sub modio qui est diinidins numcrus a perfecto denario. Arlaba
(Luc. vni, xi). Poncre ergo lucernam sub modio cst, mensura cst apud jEgyplios sextariorum scptuagin-
superiora facere corporis cominoda, quam pra>dica- ta duorum, composila ex nuraero propter septuaginJa
tionem vcritatis : ut ideo quisque verilatem non et duas gentes vel linguas, qux orbem impleverunt.
prxdicet, dum timet, ne aliquid in rcbus corporali- Gomor quindecim modiorum onus appendet. Corus
bus et temporalihus molestix patialu.r. Sub modio triginta modiorum mensura complelur. Hic ex He-
ergo lucernam ponit, quisquis luc.em dcctrinx bo- braico sermone descendit, qui vocatur cora a simi-
nx commodis temporalibus obscurat et legit. Super litudine collis. Coria enira Hebraice colles appel-
caudelabrum aiilem, qui corpus siium ministerio lanlur : coacervati enim modii triginta inslar collis
48!) DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XVIII. 490
videntur, et onus cameli efficiuntur. De amphora in A & cit: Nunquid ambiilabuntduo pariter, nist convenerit
Zacharia propheta ila scriptuin esl: El ecce mulier eis ? (Amos m.) Item duo electorum alque reprobo-
una sedens in medio amphorw, et dicitur : hwc est rura prxfiguralionem gerunt. Unde Dominus dicit in
impietas : et projecit eam in medio amphorw, et misil Evangelio : Tunc duo erunt in agro : unus assumetur,
plumbeam massamin os ejus, etc. (Zach. v). Ampho- cl atius relinquetur (Matth. xxiv). Ternarius ergo
ra autem hic significat mensuram grandem iniqui- numerus ad Trinitatis myslerium pertinet, ut in
tatis Judxorum : de qua Salvator ad ipsos ait : Epistola Joannis : Tres sunt, inquit, qui testimonium
Implete mensuram patrttm veslrorum (Matth. xxm). dant (I Joan. v). Item tres ad passionis Dominise-
Siiper hanc mensurara omnium delictorum media pulturam et resurrectionis sacramentum respiciunt;
sedebat impietas, quam alio nomine idololatriam unde in Osee scriplum est : Viviftcabit nos post
possuraus appellare, et negationem Dei. Missa est duos dies : in die tertia suscilabil nos, el vivemus
ergo niassa plumbea in os synagogx Judxorum, ut (Ose. vi). Rursum Ires ad fidem, spem, charitatem
arrogantia ejus conquiescat. Hxc ergo impietas syn- exprimendara valent; quarum virtutum figuram
agogx, qux sedebat super peccata Israel, et in suo tres illx civitates in Deuterouomio, ad quas homici-
scelere gloriabatur, postea mittitur in raedium Ba- da, qui nolens proximum occiderit, confugere prae-
bylonis, et captivitatis malo deprirailur, vel cerle B ' cipitur, habere dicuntur. Item tres tria tempora si-
ab angelo : ul qux prius latebat in scelere, xterno giiificani, hoc est, primum ante Iegem, secundum
silentio conticescat. Legiraus in Evangelio (Luc. sub lege, terliuni sub gratia. Unde in Evangclica pa-
xvi),. quod villicus iniquitatis debitoribus domini rabola legilur : Ecceanni tres sunt, ex quo venio quw-
sui, qui dcbebant domino suo grande debilum red- rens (ructum in ficulnea, el non invenio (Luc. xiu).
tlere, hoc est, unus ceiitum cados olei, alter centuni Iterumtres trimoaam hominuni operationem in bono
choros tritici : ipse pensain lemperarit, et jusserit vel in malo prxfigurant, id esl, cogitatione, ser-
priori pro centum cadis olei scribere quinquaginta : nione, etopere, ut in Apostolo : Si quis, inquit, wdi-
sequenli vero pro cenlutn choris trilici scribere ficaverit super fundamentum koc, aurum, nrgentum,
octoginta : quibus rcbus inslruimur, nt misericor- lapides preliosos, ligna, fenum, slipulam (I Cor. III).
diam debiti reraissione facientes, ipsi a misericorde Rurstim tres trimodam lidelium professionem de-
Doinino rcniissioncni debiloruni nostrorum conse- monslrant, id est, clericorum, monacliorum et con-
quaraur. jugiun. De hac tripertita in Ecclesia professione per
CAPUT III. Ezechielem loquitur Dominus, dicens : Si tres viri
De numero. isli, Noe, Daniel et Job, [uerinl in medioeorum, filium
Numerorum enim ralio in multis j'uxta allegoriamt C et filittm non liberabunt : sed ipsi soli liberabuntur
lypica significatione mysteiium nobis venerandum, (Ezeck. i). Quaternarius ergo numerus ad quatuor
oslendil. Unde primus numerus, hoc est, unus ad1 perlinet Evangelia, ut in Ezechiel : Et in medio,
unitalem deitatis refertur. De quo in Exodo scriptumx inquit, eorum erat similitttdo qualuor animalium
est : Audi, Israel, Dominus Deus luus, Deus unuss (Ezech. i). Item quatuor ad qualuor sanctoriim vir-
est (Deut. vi). Item unus ad unitatem Ecclesix sivc, lules myslicam significalionein ducunt, hoc est, pru-
fidei pertinet. Unde in Actibus aposlolorura de cre- deutiam, jiistitiam, fortitudinem et teinperanliam ;
dentibus scribitur : Erat illis cor unum et animar, quibus animx sanctorum, Domino largienle, refi-
una (Act. iv). Kursum unus ad unitatem fidei sivee ciunlur; unde sciiptum est : Erant autem, qui man-
operis perfectionem respicit. Hinc in Genesi de arcaa ducaverunt, quasi quatuor inillia hominum, et dimisit
scriptum est : Et in cubito consummabissummilalem tl eos (Marc. VIII).Rursum quatuor ad quatuor niundi
ejus (Gen. vi). Iterum unus malorum unitatem ex- partes perlinent, ex quibus sancta Ecclesia congre-
primit, ut est illud in Evangelio : Et vidit ibi homi- gatur. Untle dicitur per prophetara : Ab Oriente ad-
nem non vestilum vesle nupliali (Mattk. xxn). Namn ducum semen tuum, et ab Occidentecongregabote;
binarius nuraerus ad duo teslamenta respicit, undee n dicain Aquiloni: Da ; et Austro : Noli prohibere (ha.
in Regum libro scriplum est: Et fecit duo cherubim, XLIII).Similiter quatuor ad qualuor elernenta inundi,
decemcubitornm magnitudine (III Reg. vi). Item duo 0 quibus huinanura corpus compaclum est, possunt
ad duo prxcepta charitatis pertinent: unde dicit inn rcferri; quia inde corporis conditio maxime robora-
Evangelio : In liis duobus prwceptis tota lex pendet >j tur et subsistit. Nam in Evangelio scriptum est, quod
el prophetm (Matth. xxn). Rursum duo duas digni- i- paralylicus in leclo portaretur a quatuor. Quinarius
tates exprimunt, regiam scilicet et sacerdotalem : ergo numerus ad quinque legis libros Moysisignifi-
quarum figuram duo iUi pisces quinque panibus ad- j. calionem aliquando trahit, de quibus Aposlolus ait:
juncti in Evangeliogerebant. Iterum duo raysterium ,n Volo in Ecclesia qitinque verba sensu meo toqui
sigirificant duorura populorum, id est, Judxorum el H (/ Cor. xiv), vel ad quinque sensus corporis, id est,
gentium. Unde in Zacharia scriptum est: El pax x visum, auditum, gustura, odoratum et laclum. Unde
erit inter duos illos (Zach. vi). Nec non et duo animse
x in Evangelio scripluni est : Simite est regnum cmlo-
et corporis convenlionem significant: unde Doiniiius is rum decemvirginibus (Malth. xxv); quinque enim ex
dicil in Evangelio : Si duo ex vobis consenseruntsu- i- eis erant fatux, et quinque prudentes. Itera ibi: Et
per terrain, etc. (Mallh. xvm). Dc quo et Amos rii- i- uni dedit quinque talenta (Ibid.). Hiuc et Dorainusad
PATROL. CXI. 16
Samaritanam mulierem ait : Quinque enim viros ka- A j decem chordarum psallam libi (Psal. xxxn). Item
buis.ti(Joan. iv). Senarius ergo numerus ad dies sex,, eodem numero perfeciio operum, vel pleniludo san-
in quibus Deus omnem condidit creaturam, signifi- ctorum designatur, quarura figuram illx deeem cor-
cationem refert , ut est illud in Exodo : Sex enimt tinx, qux in tabernaculo teslimonii, jubente Domi-
diebus condidit Deus cmlumet terratn (Exod. xx);; no, factx sunt, obtinuerunt. Undenarius numerus
vel ad omne tempus prxsentis sseculi, quod sex xla- transgressionem legis, vel peccatorum obtinet figu-
tibus volvitur:unde Dominus perfector totiusoperis j ram; sicut et undecimus psalmus, qui in eodem nu-
sui, sexta setate in mundum veniens, sexta feria pas- meri Sacraraento prxsignatus esl, ostendil, dicens:
sus est, in sabbato requievit in sepulcro, et ini Salvutn me fac, Domine, quoniam defecit sanctus '.
die Dominica resurrexit a mortuis. Septenarius igi- (Psat. xi), unde et in tabernaculo foederis in simili-
lur numerus multiplicem signifiealionem habet :. ludine peccantium ejusdem numeri saga eilicina
quia aliquando ad diem septimum refertur, in quo, fieri prxcipiuntur. Duodecim ad apostolos perti-
perfectis omnibus, Dominus requievit. Unde et san- nent, sicut in Evangelio demonstratur, ubi ita
ctorum animx post laborem bonorum opertim re- legitur : Duodecim apostolorum nomina hwc sunt
quiescunt ab omni opere suo in xterna beatitudine. (Matth. x). Hinc ipse Dominus ad discipulos suos
Aliquando autem ad septiforraem gratiam Spirilus B 1 ait: Nonne ego vos elegi duodecim? (Joan. vi.) Item
sancti perliuet, de quo in Apocalypsi scriptum est: duodeciinad onraiumsanclorum pertinent Sacramen-
Seplemcornua, et septem oculi, seplem sunt spirilus tum, qui ex quatuor mundi partibus per fidem.Tri-
Dei missi per omnemterram (Apoc. v). ltem septera nilatiselectiunamexsefaciuntecclesiam; horuin ele-
leguntur Ecclesix in Apocalypsi, qux per septem ctorum duodecim illi lapides pretiosi, ex quibus in
candelabra et per septem stellas figurantur (Apoc. Apocalypsi civitas regis iuagni construitur, figuram
i). ln quibus plemtudo sanctorum versatur, Sicut habent.Hi sunt duodeciin tribus fiIiorunilsrael,sensu
idem testatur : quia septem candelabra, septem Ec- videntes Doniinum. Tredecim vero ad legis pleni-
clesix sunt : similiter et seplem stellx. ltem per tudinem et fidemTrinitatis pertinenl, ut in Ezechiele:
septem omne prxsens lerapus hujus sxculi designa- Et mensits est, inquit, alliludinem portw tredecim
tur, quod per septem dierum circulum volvitur. cubitis (Ezech. XL),Quatuordecimvero ad sacramen-
Et in contrariam parlem per seplenarium nutum Dominicx generalionis respiciunt, ut in princi-
merum plenitudopeccali, id est, universitas septem pio Evangelii Maltharisutis deiuonslratur : Ab Abra-
principalium vitiorum figuratur : unde Dominus tle kam usque ad David generaliones quatuordeciin
iinmundo spiritu in Evangelio ait: Tunc vadit et assu- (Mallh. i). Ilera qualuordecim ad prxsens tempus
mit alios spiritus seplemncquioresse, etinlrantes ka- C *- vel futurum pertinent, sicut in Levitico deinonstra-
biiant ibi, et fiunl novissima kominis illius pejora tur, ubi scriptura est de inuliere, qux genuerit fe-
prioribus (Luc. xi). Hinc et in Saloinone legitur : rainara, quod duabus hebdomadihus, hoc est, prx-
Ne credideris ei, quoniain seplem nequiiim sunl in senli et futuro sit iinmunda. Quindecim aulem nu-
anima illitts (Prov. xxvi), ltoc est, diaboli. Rursum •merus, Legis et Evangelii, quietis el resurrectionis
septem perfeclionem flagellorum Dei demonstrat: ut ohtinet myslerium : ut in Actibus apostolorum Pau-
in Levitico : Castigabit, inquit, vos Dominus septies lus apostolus quindecim diebus cum Petro apostolo
pro peccatis veslris (Levit.xxvi). Prxterea septem et coramorasse dicilur. Sedecira ad numerum sede-
octo Iegis etEvangclii liguralionem tenent : unde in cimprophetarum. Decemet seplem ad sacramenluin
Ecclesiaste scriptum est : Da purtes seplein, nec non oniniiini propbetarum: quia decem prxcepta legis
et octo (Eccle. xi). Similiter scplem cl octo quietis et per septiforinem gratiam Spiritus sancli operantur.
resurrectionis obtinent sacramentum. Octo enini ad Viginli ad perfeciionem operum, qux per chaiila-
diem Dominicx Resurreclionis sive omnium sanclo- tem operaiitur. Decalogus cnim legis per duo di-
rum fuluram resurrectionem pertinenl. De qun in lectionis prxcepta duplicatus viginti efficil. Ulide et
titulo psalmi sexli scribilur : In finem pro ociava. _ duo cherubin, quod est plenitudo scientix, in templo
Novem naroque ad Sacranienlum passionis Domini ejusdem numeri cubitos habuisse narrantur. Vi-
demonslrandum satis valet: quia ipsc Douiinus hoia ginti duo pertinent ad sacramentum divinorum vo-
nona clamans voce magna eiuisit spiritum. Itein uo- liiininum secundum Hebrxorum litteras. Viginli
vem leguntur esse ordines angelorum, id est, ange- quatuor nuinerus ad viginti qualuor libros Veteris
li, archangeli, throni, doniinationes, virtules, prin- Testainenti, juxla Hebrxoruin traditionem, a qni-
cipatus, poteslales, cherubira, et seraphira. Quod busdam figuram haberc dicitur. Alii vero Patres
significant nonaginta novem oves in Evangelica para- Velcris ac Novi Tesiamenli sub eodeiri numero in-
bola, relictx in deserto sive in montibus. Item no- tellexerunt. In ApocalypsJ : Et super tkronos viginti
vem imperfectionem mandaiorura Dei, sive impleni- qualuor seniores sedentes (Apdc. iv). Nam viginli
tudinem omnium bonorum designaut : sicut in Deu- quinque corporis' quinqiie serisibus in semetipsis
terononrio de Jecto Og regis Basan, qui typus est roultiplicatis perveniufit ad saCramentum, sicrit iii
diaboli, scriptura est, quod novem cnbitis sit longi- Ezechiele manifcstaXur. Vigihii ocfo numerus ad
tudo ejr,„. j)enarius ergo numerus a'd decaloguhi lcgis legis et Evangelii pertinei mystcrium, sub cujus ritt-
aliquando refcrlur. Untle Psahnisla ait : In psulmo meri sacramento cortinx taberniltuli ejusdem nu-
493 DE UNIVEKSO LIBRI XXII. — LIB. XVIII. 404
meri cubitos in longitudine habuisse feruntur in Exo- A, rantur in Actibus apostolorum. Octoginfa ad quo-
do.Triginiavero ad fructus fidelium conjugatorum,ut ruindam Christianorum animas, qux Domino fi('e
in Evangelio : Et dabit fructum, aliud centesimum, tanlum, non operibus cohxrent : de quibus in Can-
aliud sexagesimum, aliud vero tricesimum (Malth. ticis canticorum scriptum est: Sepluaginla sunl re-
XIII).Triginla duoad mysterium xtalis, quaDominus ginw, idest, animx perfectorum , et ocloginla con-
noster in carne conversatus est: unde (ut quibus- cubinm(Cant. vi). Cenium ad martyrum fructum sive
dam videtur) ait Apostolus : Donec occurramus ad virginum pertinent, ut in Evangelio : Et dabit, inquil,
unitatem fidei et agnilionis Filii Dei in virum per- fruclum, aliud centesimum, etc. (Matth. xm). Cen-
fecium in mensuram mtatis pleniludinis Clftisli tum viginti numerus perfectionem legis et Evan-
(Ephes. iv). Quadragintavero numerus legis et Evan- gelii per figuram ostendit. Unde Jegislator Moyses
gelii obtinet sacramentum. Item quadraginta ad centum viginti annorum esse describitur: et Spiritus
quadragesirax sacramentum pertinet. Unde in Evan- sanctus in dic Pcnlecostes descendit super centura
gelio de Domino scriptum est : Et agebalur in spi- Viginti animas credentium, qui fnerunt in ccenaculo
ritu in deserto quadrayinta diebus (Mallh. iv). Ite- Sioncongregali. Nam legunlur ante diluvium centum
rum quadraginta resurrectionis Dominicx sacra- viginti anni ad poenilehtiam hominibus decreti: Sa-
mentum conlinent : nnde in Actibus apostolorum B lomonici templi altitudo centum viginli cubitorum
itn scriptum est : Et conversalus cum eis dies quaerat. Hoc autem, quod omnis templi altitudo centum
draginta (Act. 1). Prxlcrea quadraginta numerus viginti cubitorum fuit, ad idem sacramentiim respi-
omne prxsens hujus sxculi tempus figurare dicitur : cit, quod primitiva in Jerosolymis Ecclesia propler
quatuor enim sunt mufldi partes, et omnis creatura passionem, resurrectionem et ascensionem Domini
visibilis ex quatuor constat elemCntis. Denarius vero in coelosin hoc numero virorum gratiara Spiritus
numerus in bonam vel malam partem perfectus esl: sancti accepit. Itaque procedente naturalis numeri
qui denarius per quatcrnarium ductus quadmgena- progressione ab Uno usque ad duodecim et collectis
rium implet. Hiuc Csl,ciuod per Psalmislarti dicilur : in unum oinnium Iocorum summitatibus centum
Quadraginta annis proximus fui generationi huic viginti fiunt; quindecim namque, qux ex septem
(Psal. xciv); et in diluvio juxta ejustlem nunieri etocto conslarit, solent nonnunquam ad significaiio-
dies et totidem noctes super terram Dorainus pluit : nem referri vitx futurx, qux nunc in sabbatisriio
et in Jona propheta scriptum est : Post quadraginta geritur animaruiri fidelium : perficietur aftilera in
dies Ninive sttbverietur (Jon. 111);quod et ipsum se- fine sxculi resurreclione corporum immortaiirim.
cundum historiam in eatfetn civitate faclum non est: Centum quinquaginta quatuor numerus ad electorum
in mundo vero, cujus figuram civitas illa habuit, im- C pertinet sacramentum, in quorum figuram ejusdCin
pletum erit. Quadraginta vCro ad numerum in e- numeri pisces post resurrectionem Domini ab Apo-
remo mansionum, vel ad nuriierum generationum, stolis in Evarigeliocapti rieferuntur. Trecenli ad nu-
qiix ab Abraham suht ilsque ad Dominrim Jesum merum perfectorum, qui per crUCemJesu de murido
Christum, pertinei. Quinquaginta autem ad Pente- triumphantes victoriara reportant, in quorum typo
coslen vel adveirttim Spirilus sancti : unde dicitur in Gedeon in Judicum libro (Jud. vn)"ejusderh numeri'
Aclibus aposlolorum : Dum complerentur dies Pente- pugnatores elegisse scribitur. Quingenti ad quinque
cosies (Act. ii). Item quinquaginta ad indulgenliam xtates mundi (ut a quibusdam putalur) pertirtel sa-
pertinet peccatorum, in cujus niimeri sacraraento cramentum, quibus transactis Salvalor mundum vi-
quinquagesinius Psalmus positus est. Sexagihta vero sitare dignatus est : in cujus typo Noc cuni quin-
niiraerus adorrinuim perfeclorum perliitet sacrafflen- gentorum esset anriorum, divinittis inspiratus, apta-
tum : unde dicit in Cantico canticorunl: En leciu- vit arcam in salutem doinus sua:. Millenariushume-
lum Satomonis, id est, Christi Ecclcsiam , scxaginla rus perfectionem beatitutlinis significat. Unde in
fortes ambiunt ex forlissimis hrael (Cant. m). ltem Cantico canticorum legitur : Vinea ftiit pacifico, in
sexaginta ad fructum viduis sive continentibus depu- eaque habet populos : tradidii etim custodibus : vir
tatur. Unde in Evangelio legitur : Eldabit fructum, afferl pro frnclu cjus milte argenteos (Cant. vm). Vi-
aliud sexagesitnwn (Matth, xm). Septuaginta vcro nea, id cst, Ecclesia fructu abuntlans fidei, fuil pa-
ad veterum patrum pertinere dicitur sacrariientum. cifico, id est, Domino Christo, quam tradidit custo-
In quorum figuram Salomon ad xdificium ierripli dibus, hoc est, prophctis et apostolis atque angelicis
sepluaginta millia operariorum elegisse dicitUr, qui dignitatibUs : pro cujus fructu ipse vir affert miUe
in liumeris portabant. Nam septuaginta et ocloginta argenleos, hoc est, perfectionem retribulionis. Mille
ad figuram Legis et Evangelii siraril pertinent, ut in ducenti apostolicorum doclorum geruut figuram :
psalmo scripturif est: Dies uhnormn in ip'sis sepiua- qui omnia iriundi dimitlenles, in verbo prxdicationis
ginta anni. Si aulem in potenldlibUs,Oetoginta dntri lahorare hon cessant. Hi duplici remuneratione, quae
(Psal. LXXXIX).Septuaginta vero' ttuo ad numeium hi ducenlis flesighntur, donnnlur : de quibus scri-
presbyterorum pertinet Moysi vel discipulorum, ptum est : Mitte lui, Pacifice, et ducenli his, qui
quos Dominus in prxdicationem Evangelii elegit. custodiunt fruclus ejus (Canl. vnij. Septem millia
Scptuaginla quinque ad numerura aiiiinaruiri perti- numerus ad oimiium electorum pertinet sacramen
nent, qux cum Jucoh in /Egyptum dcscendisse nar- tuin, qui pleni Spiritu sancto per hebdoniadara hujus
495 B. RABANIMAURIAliCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 496
mundi ad regna ccelorura colliguntur. De quo in A cus venarum pulsibus commovemur, per musicos
libro Regum : Reliqui, inquit, mihi septem millia vi- rhythmos harmonix virtutibus probatur esse socia-
rorum (III Reg. xix). Sexcenla millia quingenti ad tura. Musicx partes sunt tres, id est, harmonica,
sacramentum filiorum Israel, qui egressi sunt de rhytlimica, metrica. Harmonica est, qux decernit
/Egypto, ut in Exodo. Decem millia nuraerus ad De- [discernit]in sonis aculumetgravem. Rhylhmica est,
calogum pertinet legis, ut in Evangelio : Et oblatus qux requirit incursionem verborum, utrum bene
est ei unus, qui debebat decem millia talenta (Matik. sonus an male cohxreat.Metrica est, qux mensurara
xvm). Centum quadraginta quatuor millia ad sa- diversorura melrorura probabili ralione cognoscit:
cramentum electorum, qui ex Judxis in fine mundi ut verbi gratia heroicon, iambicon, elegiacon, etcx-
credituri sunt in Christo (ut quidam volunt)- ubi et tera. Al omnem autem sonum, qui materies canli-
supra. Rursum quadraginla, qualuor millia ad sa- lenarum est, trifonnem constal esse natura. Prinia
cramentum omnirim virginum, de quibus in Apo- est harmonica, qux ex vocum cantibus constat :
calypsi : Et nemo, inquit, poteral canticum iltud secunda organica, qux ex flatu consistit : terlia
dicere, nisi illa centum quadraginti quatuor millia rhythmica, qux pulsudigitorum numeros recipit. Nam
(Apoc. xiv); et post pauca : Virgmes enim sunt: aut voce editur sonus, sicut per fauces : aut flatu,
et in ore ipsorum non eslinventummendacium (Ibid,). B sicut per tubam aut tibiam: aut pulsu, sicut per
CAPUT IV. cithararo aut per quodlibet aliud, quod perculiendo
De musica et parlibus ejus. canorum est. Prima divisio inusicx, qux harmonica
Musica est peritia modulationis sono cantuque dicitur, id est, modulalionis, pertinet ad comoedos,
consistens ; et dicta musica per derivntionem a mu- iragcedos vel choros, vel ad omnes, qui voce propria
sis. Musx autera appellatx apo tou moslhai, id est, a canunt. Hxc ex animo et corpore motum facit, ex
qttxrendo : quod per eas (sicut anliqui voluerunt) raotu sonum : ex quo colligitur musica, qux in ho-
vis carminum et vocis modulalio quxreretur : qua- mine vox appellatur. Vox aer spirilu verberalus,
rum sonus ex sensibili re est, et prxterfluit in prx- unde verba sunt nuncupala : proprie autem vox
leritum tempus, imprimiturque memorix. Inde a hominum seu irrationabilium vel animanliuin. Nara
poetis Jovis et Memorix filias Musas esse confictum in aliis abusive non proprie sonitus vox vocatur : ut,
est: nisi enim ab bomine memoria teneantur, soni Voxtubseinfremuit, fractasquead littora voces.
pereunt, quia scribi non possunt. Moyses dixit, re-
Perfecla est autem vox alta, suavis et clara :
pertorem musicx artis fuisse Jubal, qui fuit de
stirpe Cain ante diluvium. Grxci vero Pythagoram alta, ul in sublime sufliciat; clara, ut aures
dicunt hujus artis invenisse primordia er. malleorum ' adimpleat; suavis, ut anirais audienliura blandia-
tur. Si ex his aliquid defuerit, vox perfecta non
sonitu, elchordarura extensionep^rcussj. AliiLinum
Thxbeum et Zelhum el Aniphion in musica arte pri- fuerit. Secunda divisio organica est in his, qux spi-
mos claruisse ferunt. Post quos paulatim directa est ritu reflante completa in sonum vocis animantur:
ut sunt tubx, calami, fislulx, organa, pandora,
prxcipue hxc disciplina, et aucla mullis modis :
his similia. Tertia divisio rhythmica pertinens
eratque tam turpe nescire, quam litteras. Interpo- ct
nebatur autein non modo sacris, sedetomnibus so- ad nervos et pulsus, cui danlur specles cithararum
diversarura. Tyrapanum quoque cymbalum, sistrum,
lemnibus, omnibusque lxtis vel trislioribus rebus.
Ut enim in veneratione divina hymni, ita in nuptiis acitabula xrea et argentea, et alia, qux metallico
reddunt cum suavitate linnitum, et
hymenxi, et in funeribus threni et lamenla a libiis rigore repercussa,
canebantur. In conviviis vero lyra vel cilhara cir- cxtera hujusmodi. Canticum significat scieutiam spi-
cumferebatur, et aecubantibus singulis oniinabatur ritalem, ut in psahno : Cantate Domino canticum
conviviale genus canlicorum. Itaque sine musica novum (Psal. xxxn); psallere est opus bonum exer-
nulla disciplina polesl esse perfecta : nihil enim sine cere. Canticum ad contemplativam : psallere refer-
illa. Nam et ipse mundus quadam harmonia sono- tur ad aclivam vilam,ubi et supra. Jubilalio clamor
rum fertur esse composilus : et ccelurn ipsum sub 3 spiritali fervore expressior, sive gaudium ineffabilc,
harmonix modulalione revolvitur? Musica movet af- quod humana lingua plenius fari non valel, utinpsal-
fectus, provocat in diversura habiluni sensus : in mo : Beatus populus qui scit jubilationem (Psal.
prxliis quoque tubx concentus pugnantes accendit: LXXXVlil).
et quanlo vchementior fuerit clangor, laiito fit ad Primo omnium ad organi (eo qnod majus esse
certamen animus fortior. Si quidem et remiges can- his omnibus gencribus in sonitu et fortiludine niraia
tus horlalur. Ad tolcrnndos quosque luhores musica coinputatur) clamores veniara, quod de duabus ele-
animum raulcet, et singulorum operum fatigationeni phantorum pellibus concavum conjungitur, et per
modulalio vocis solalur : excitatos quoque animos duodecim fabrorum sufflatoria compulsatum per duo-
musica sedat: sicut de David legitur (/ Beg. xvi), decim ciculas xreas in sonitum nimium, quem in mo-
qui a spiritu immundo Saulem arte raodulationis eri- dtiin tonilrui concitat: ita ut per mille passus sine
puit; ipsas quoquc bestias nec non et serpentes, volu- dubio sensibiliter seu utique amplius audialur : sic-
cres alque delphinas ad auditum sux modulniionis ut Hebraeorumde organis, qux ab Jerusalem usque
niusica provocal. Sedquidquidloquimur, velintrinse- ad monlem Oliveli, ct amplius sonanter audiunlur,
497 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XVIII. 498
comprobalur. Duo genera a plerisque organi esse A cc;i|»ium esl : Confitebor tibi in rithara, Deus, Deus
dicuntur. Primum est id quod diximus, et aliud, meus : proprix consuetudinis apud Hebrxos, qux
quod de peregrinatione lsrael prophela prxposuit cum chordis viginti quatuor, in modum tleltx litterx
apud Babylonem, et subito scribilur, ita dicens : Su- (sicut peritissimi tradunt) ulique componitur, et per
per flumina Babylonis, etc. (Psa/.cxxxvi). Hoc totum digitos Pindari variis vocibus, tinnulisque actibus in
figuraliter ac spiritaliter Christi Evangelium signifi- diversos modos concitatur. Cithara autem, de qua
cat: quoniam et illud de duabus, id est, tluarum legum sermo est, Ecclesix spiritaliler typum habet, qux
asperitate conjungitur per duodecim sufllatoria fa- cum viginti quatuor seniorum dogmatibus trinam
brorum, id est, per patriarchas ac prophetas : per formam habens in raodum deltx litterx fidem sanctx
duodecim cicutas xreas, id est, per Apostolos sonum Trinitatis significnl : ct per manus aposlolici ordinis,
nimium cmittit, sicufscripûm est: In omnemlerram qui prxdicator illius est, in diversos modulos Vete-
exivit sonus eorum (Psal, xvm), id est, vox Evan- riselNovi Teslamenti aliter inliltera, aliter in sensu
gelii in toto orbe lerraruin, sicut scriplum est: Vox figurate concitatur. Psalferium, quod Hehrnice Na-
tonitriti lui in roia (Psal, Lxxvi).Nam per mille pas- blum, Grxce autem Psalterium, Latine aulem Lau-
sus, id est, pcr perfeclum numerum decem verbo- dalorium dicitur, de quo in quinquagesimo quarto
rum legis impletur sonus ejus. In salicibus, id est, B psalmo dicil : Exsnrge, psalterium et cilhara; non
per lnborem unius cujusque doctoris et per niotum quod in modum citharx, sed quod in modum clypei
lahiorum ejus Evangelium prxdicalur. Item organum quadrati conformetur cum chordis decera, sicut
homo sive corpus Dominicum, ut in psalmo: Laudale scriplum est • In psalterio decem chordarum psallam
eum in chordis et organo (Psal. CL).Et in aliam par- tibi (Psal. CXLIII).Sed hinc inde chordx ejus con-
tera de vana impiorum lxtitia, ul in Job : Tenent tritx sunt: ul resurgentem ab inferis ad coelorum
tympanum et citharam, et gaudent ad sonitum organi regna per indicium manus concitantis ab imo in
(Job. xxi). Tuba itaque, de qua in Danielc scriptum altiim significarent psalterium, quod vulgo canticum
est: Cum audieritis vocem iubw, fistulm, cilharw, etc. dicitur, et a psallcndo esl nominalura : quod adejus
(Dan. ni), diversis figuris ac formis efficitur. Aliter vocem chorus consonando respondeat. Est autem
enim est tuba congregationis populi, aliter contlu- similitudo citharx barbaricx (ut alii volunt) in mo-
ctionis, alitcr victorix, aliter perscquendi inimicos, dum deltx litterx. Sed Psalterii et citharx hxc diffe-
aliter conclusionis civilatum, et reliqua. Tuha autem rentia est, quod Ps ilteriuni lignuin illutl concavum,
congregationis apiul reruin peritissimos hoc raodo unde sonus redditur, superius habel, et deorsum
intelligilur : tribus fislulis xreis in capite voluto per feruntur chordx, et desuper sonant. Cithara vero
quatuor vociductas xreas, qux per xreum funda- C concavitatem ligni inferius habet. Psalterium autem
mentum quaternas voces producunt, mugituin ni- Hebrxi decachordon usi sunt propter numerum dc-
mium vehemeiitissiiiiumque profert. Ita Evangelium calogum Jegis. Cithara significat pectus devolum, in
in trina confessione irium personarum sanctx Trini- quo, lanquam nervi, sunt virtutes, hoc est, spiritalia
tatis in capite angusto, hoc est, in nativitale Chrisli bona, ut in Psalmo : Exsurge psalterium et cilhara
divinitate inspiratur, et per quatuor vociductas (Psal. cvn), id est, opera cuni fide. Et in malani
xreas, per quatuor Evangelistas, per xreum funda- partem ut in Isaia : Cithara el lyra et lympanum et
mentum, stabililatem scilicet fidei et operum in toto vinum in conviviisvestris (ha. v); in quo designatur
orbe vocern niraio claraore quasi in moduni tubx voluptuosorum luxuria. Psalteriuni vero opera bona
congregalionis emittit. De fistula autem referlur ita, significat, ut est illud in psalrao : Psalierium jucun-
quod sit bumbulum xreum ductile qnadratum, lalis- dumcum cithara (Psal.xvm). Iiempsnlterium decem
siniumque, in modurn coronx cum fistulo xreo fer- chordarum operalio decem prxceptorum legis, ut in
reoquc conimislo, quod in ligno alto speciosoque psalmo : In psalteno decem chordarum psallite ei
formato superiore capite constringitur. ln Iioc quo- (Psal, CXLIII).Ilem ibi : In decachordo, inquit, psal-
que per singtila latera tluodecim bumbula xrca duo- terio cum cantico et cilhara (Psal. CXCI),id est, sensu
dccim (istulis in medio positis in catenis dependent; et fide. De tuba autem,psalterio et cithara in psalmo
ila liia bunibula uiio bilaiere per circuituni ulique scriptura est : Laudate eum in sono tubm : laudale
finguntur : et concitato primo bumbulo,el concitatis eum in psallerio et cilhara (Psal. CL). HXC instru-
duodecim bumbulorum fistulis in medio posilis, cla- menta musica significabili modo ad aliquid ponuntur
morem magnum fragoreraque nimium supra raodum in ordinem : ut luba concrepet regi : psalterium
simul proferunt. canat Deo : cithara cum reliquis sponso. Isla enim
Bumbulum itaque cum fistulis, id est, dOctor ihi non essemanifesium est: sed hxc omnia mysticis
in raedio Ecclesix est cuni Spiritu sancto, qui allusionibus atl Christum Dominum constat esse refe-
'
loquitur in ea, constringitur in ligno alto , id renda, qui est rex et Deus, et sponsus sanctx Ec-
est, in Christo, qui a sapienlibus ligno vilx cgm- clesix. Sambuca itaque apud peritissimosHebrxorum
paratur : in catena, id est, in fide, et non se jun- ignota res est. Antiquis autem temporibus apud
git terrx, id est, operihus carnalibus. Duodecim Chaldxos fuisse reperitur, sicut scriptum est : Cum
Apostoli cum fistulis, id est, cum divinis eloquiis. audierilis vocemtubm, fislulm, citharm, sambucm, etc.
Citliara, de qua in quadragesimo secundo Psalmo (Dan. in).Bucin vocaturtuba apud Hebrxos; deindt
499 B. RABANTMACRI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. Knn
per diminutionem bucina dicitur : sambuca autem m A dicta autem cymbala, quia cum ballematia simu
sol apud Hebrsaos interpretatur, sicut scriptum est : percutiuntur, cum enim Grxci dicunt
cymbala balle-
Samson sol eorum. Propterea aulem sambuca apud ld matica, de quo in psalmo scriptum est: Laudate eum
eos inscribitur : quia multi corlicera alicujus arboris
is in cymbalis bene sonantibus (Psal. CL).Cymbala bene
essepulant, et per liiiiturani cerx mellis esse soiio-o- sonantia labia nostra debcmus accipere,
qux non
rum, quod in modum tubx tie ramo arhoris moveri
iii iramerito inter musica instiuinenta posita sunt: quia
potest. Et ideo sambuca dicitur, quod in tempore re et similitudo quxdam est cymbalorum : et
per ea
aestatis tanlum fieri potest, et usque ad fiigoris tem-
n- voces liumanx harmoniara reddere suavissimam
pus durare potest. Arescit enim secundum commu- ii- coinprobantur. Harmonia est enim diversarum rerum
iicin consuetudinein : hsec typum lenet eoruni, qui ui in unam convenientiam redacta copulatio : quod et
Dorainum in bonis suis Iaudant, in terapore frigoris, s, in voce huinana constal accidere : quando et teui-
id est, in tempore tribulationis vel perseculionis lau-i- pora ipsa et syllabx in unam vocis concordiam
per-
dare eum non possunt, propter infidelitatem vitxx diicuiitur. Sislrura ab inveulrice vocatum : Isis enim
eorura, et abundantiam divitiarum suarum.Lyradicta a regina ,<Egyptiorum id genus invenisse probatur.
apo lou lurein, id est, a varietate vocuni,quod diver- Juvenalis :
sos sonosefliciat.Lyram primum aMercurio inventamn B 1 Isis et irato feriatmea luniinasistro.
fuisse dicunt hoc moJo : cum regretliens Nilus inn Inde el hoc muUeres percutiunt, eo quod inven-
suos mealtis varia in campis reliquisset nnimnlia : trix htijus generis mulier fuit. Unde el apud Ama-
relicla etiani tesludo est, qux cum putrefacta esset,;, zonas sistro ad bellum femiuarura exercitus vocaba-
et nervi ejus remansissent extenti, intra coriuiun tur. Tiiitinnabulum de sono vocis nomen habel: sicut
percussa a Mercurio sonitum dedit, ad cujus speciemn et plausus manuum, stridor valvarum. Symphonia
Mcrcurius lyram fecit, et Orpheo tradidit, qui ejuss vulgo appellatur lignum cavum ex utruque partc
rei maxime studiosus erat: niiile etteslimaliireadem n pelle exlcnla, quam virgulis hinc et inde musici
arte non feras lantum, sed et saxa atque silvas can- feriunt : fitque in ea ex concordia gravis et acuti
tus niodulalioneapplicuisse. Hanc musici structurama suavissimus cantus.
propter sludii amorera, et carminis laudem,eliam in- CAPUT V.
ter sidera suarum fabularum commentis collocatamii De medicina.
esse finxerunt. Lyra enini mystice significat sanclo- Medicina est, qux corporis vei tuetur, vel restau-
rum exsultalionem. Unde in Parnlipomenon legitur : rat salulem : cujus inateria versatur in morbis vel
In lyris et nablis (I Par. xv); et in nialam partem,, vulneribus. Ad hanc itaque pertinent non ea tantuni,
ut in Amos: Et cantica lyrm tum non iiiidiam (Amosv)., ^" qux ars eorum exhibet, qui proprie medici nominan-
Tympanum est pellis vel corium ligno ex una parle: tur : setl etiam cibus et potus, legnien et tegumen :
exlentum : est autem pars media syraphonix in sirai- defensio denique omnis alque munilio, qua sanuni
litudinem cribri, tyrapanum dictum eoquod in medio) corpus adversus externos ielus, castisque servatur.
est: unde el margaritum raedium tympanum dicitur : Nomen autem medicinx a motlo, id est, terapern-
et ipsum ut symphonia ad virgulam pcrcutifttr. Tyin- mento impositum xstimatur. Nam in ea muliiiiii
panum paucis verhis cxplicari oportet, qtiod miniinai contrislatur natura, mediocriter aulem gautiet: tiiulc
rcs est, eo quod in inaiiu mttlieris porlari polest,, et qtti piginenta et antidota satis vel assidue biberinl,
sicut scriplum cst in Exodo : Sumpsit aulem Mariai vcxnntur. Immorieratio enim omnis non salulem,
prophclissa soror Aaron lympanuin in manu suas sed perictilum affcrt. Medicinx autcm artis auctor
(Exod. xv); et est tuba cuin una listula in capite: ac repcrior apud Grxcos perhibctur Apollo : hanc
angnsto, per quod inspirat: sic et minimn sapicnliai filitis ejus iEsculapitis laude vel opere arapliavit. Scd
legis veleris in marai Jtidxorum synagogx aniiquis; pnstquara ftilminis ictu /Esculapius interiit, inter-
teniporibus fuit. Ilein tympanum corpus allcnualurai dicta fcrtur lneuendi cura, et ars siniul cum auctorc
in jejunio significal, ut in psalmo : Laudate etiniin-r. , n dcfecil, latuilqueper annos pene quingenlos usque
: tympano et choro (Psal. CL). Chorus quoque simplex ad teinpus Aiiaxcrxis regis Persaruin : tuiic eain
pellis cst cum duabus cicutis xreis, et per priniami revocavit in lucein Ypocras Asclcpio patre genitus
inspiratur : per secundain, vocem emittit : typusi ininsula Choo. Sanitas cst iutegritas corporis, et
populi prioris, qui angustam iiitelligentiam legisi terapernntia ex calido et huraido, quod cst sanguis :
acceperat, et per angustam voluntalem prxdicnlionis unric ci sanitas dicia csl, quasi sanguinis status.
onmia infirinitcr prxdicavil. Si autem tencna sa- Morbi generali vocabulo oiraies passiones corporis
picnter ac diligenter rcspiciamus, spiriluliter ac conlinenlur : quod inde vclercs niorbum nominave-
mystice intelligemia sunl. Item alio raodo, chorus runl, ut ipsa appellatione morlis vira, qux ex eo
concordia esl charitalis, ubi el supra : Laudate eutn nascitttr, demonstrarent. Inter sanitatem autem et
in tympano et ckoro (Ibid.); et in aliain partem, ut niorbuin media esl curatio, qux nisi morbo con-
in Jereniia (Thren. v) : Versus est in lucium ckorus gruat, non perducit ad sanitatem. Morbi omnes ex
noster; el alibi: Et organum meum in vocemflentium quatuor nascuntur humoribus, id est, ex sanguinccl
(Job. xxx). Cymbala acetabuJa quaedam sunt, qux fclle, melancholia et phlegmate : ex ipsis enim rc-
percussa invicera se tangunt, et faciunl sonum : guiilur sani, ex ipsis lxduntur infirmi. Durn cniui
501 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XVIII. 502
amplius extra cursum naturce creverunt, segritudines A. i Hydropicus signilicat avarum hominem : quia sicut
faciunt : sicut autem quatuor sunt elemenla, sic et hydropicus quanto plus bibjt, tanto plus sitit : 9ie
quatuor humores : et unusquisque luimor suum ele- avarus quanlo plus de pecunia congregat, tanto plus
mentum imitalur : sanguis aerom : cholera ignem : avaritise sesiibus anhelat. Lepra est doctrina haereti-
melancholia terram : phlegma aquam : et sunt qua- corum falsa atque varia, vel Judseorum infidelitas,
tuor humores, sicut elementa, quse conservanl cor- sive contaminalio peccatorum, ut in Levitico : Loou-
pora nostra. Sanguis ex Grseca elymologia vocabu- tus est Dominus ad Moysenet Aaron dicens : Homo,
lum sumpsit, quod vegelet et suslentet et vivat. incujus carne et cute ortus fuerit diversus color sive
Cholera Graci vocaverunt, quod unius diei spalio pustula aut quasi lucens quippiam, id est, plaga leprw,
lemiinelur : unde et cholera, id esl, fellicula nomi- adducalur ad Aaron sacerdplem, vel ad unumquem-
naia est, hoc esl, fellis elTusio: Grsecienim felcholcn tibet fdiorum ejus : qui cum viderit lepram m cule>
diciiut. Melancholia dictaeo, quod sit ex nigri sanet pilos in album colorem mutatos, lepra est: et ad
guinis ftcc, admista ahundanlia fellis : Giseci cnim arbilrium ejus separabilur (Levit. xm). Leprosi sunt
melan nigrum vocant, fcl autcm cholen appcllant. hoeretici Dominum Jesum Chrislum blasphemantes.
Sanguis Latine vocalus, quod suavis sil : uinle et Leprosi in barha, id est, hseretici de incamatione
hornines, quibus dominatur sanguis, dulces et blandi B Salvatoris, vel dc sanclis Apostolisprava sentientes.
sunl: phlegma autein dixerunt, quod sit frigidum : Lcprosi toto in corpore, id est, qui et supra blasphe-
Grseci enim rigorem phlegmona appcllant : ex his miam suam in omnem scripturarum geriem per-
quatuor hiimorilms (ut diximus) regunlur sani, ex miscenles : lepra tumens, inflata superbia : lepra
ipsis loedunlur innrnii. Dum enim amplius extra cur- humilis, simulatio cordis, vel latens blasphemia :
sum n.ilurse crcverunt, segritudines faciunl: ex san- lepra rubcns iracundia cordis : lepra alba est hypo-
guine autem et felle aculse passiones nascuntur, qnasi crisis. Lepra in domo infldelilas est tota in plebe.
Grseci oxea vocant : phlegmaie vero ct mclancholiaL Lcpra in veslimento significat vitia carnis; Lepra in
veteres eausse nrocedunl, quas Grseci chronia dicunt. carne viva, peccata sunt in anima. Lepra volalica,
Oxea esl acutus morbus, qui aut cito transil autt vitium quodlibet : ex se generans profluvium semi-
celerius inlerficit, ul pleuresis, phrcnesis . axi [oxy]| nis, immoderata est Iocutio : nocturna pollulio, pec-
enim aculum apud Graccos, et velocem signiflcat. catorumocculiacogitatio est. Mulier menstrua, anima
Chroniaest prolixus corporis morbus, qui multis tem- est immundis cogitationibus polluta, ul in Jeremia
poribus remoratur, ut podagra, tisis [phthisis]: chro- dicitur : Omnes quterenles eam non deficient : in
nos apud Grsecos tempus dicitur. Quaidam passionesi menstruis ejus invenient illam (Jer. n). Fluxus san"
ex propriis causis nomiua acceperunt. Febris a fer-- guinis, est profusio peccatorum- Debilitatio mem-
vore dicta : est enim abundanlia caloris. Phrenesisi biorum, debilitationienlium est,ut in Levitico legitur •
appcllata, sive ah iinpedimento mentis : quia Grsscii Locutus csl Dominus ad Moysen, dicens: Loquere ad
mentem phrenas vocanl . seu quod dentibus infren- Aaron et ad filios ejus : Homo de semine vestro per
dant. Medicinsecuratio spernenda non est, quia ett familias qui habuerit maculqm, non accedat ad altare,
sanctos viros ea uli legimus, et in Ecclesiastico de) nec offeratpanes Deo suo, si ciecus fuerit, si claudus,
ea ila seriplum est : Jlonora medicum propler necessi torto naso, si fracta manu, sf gibbus^si lippus ocu •
silalem: etenim illum crenvil Altissimus. A Deo cstt lis, si impetiginem habens in cprpore, si jugem sca-
enim omnis medela : quoniam Altissimus creavil de; biem, velponderosus, elc. (Levif. xxi.)Csecus dicilur,
terra medicinam, et vir prudens non abkorrebit illami qui superna luce privatus, quo gressum operis ten-
(Eccii. xxxvin). Sed omissis his quse sa?cularium i dal, omnino nescit. De hac crecit.ateper Malachiam
litterarum scriptores de morbis et de medicina arte; ad sacerdotes dicilur : Si ojferalis cwcum ad immo-
conscripsere : ea hic conimemorare sufliciat, quae ini landum, nonne malum est ? (Mal. i.) Et in bonam
divinis libris legimus : quia et in lege de variis mor- partem accipitur, ut in Evangelio legitur : Si cwei
borum generibus narratur : et propheta Isaias medi- j. eslis [esselis], non haberetis peccatum (Joan. ix). JHu-
cina arle subvenit Ezechise regi Juda (Isa. xxxvm). lus est, qui non prsedicat Dei yerbum, nec laudcm
Et Paulus apostolus Timolheo modicum vinuni pro- Deo cantat: surdus, qui contemnit audire verbum
desse dixit (I Tim. v). Languor est vitiorum morbus,, Dei. Aurem abscisam habet, qui obedientiam in Dei
ut in Exodo legitur : Si observaverilisprarcepla mea,, praeceplis non exhibet. Lippus oculis est, qui inge-
omnemlanguorem, quem induxi super /Egijptum, noni nium quidem intelligentise hahet : sed hunc sollici-
inducam super le (Exod- xv). Infirmitas signiflcatt tudo sseculi superna contemplari non sinit. Torto
impossibilitatem mentis, ut est illud in Aposlolo : naso est, qui ad discrelionem honi ac mali idoneus
Q\d infirmus esl, olera manducel (Rom. xiv). Febriss non est. Linguam abscisam habet, qui fldem reclam
est carnalis cupiditas, insatiabiliter ardens, sicut iuu minime confitetur. Manum fractam hab$t, qui ab
Evangelio (Malth. vm) socrum Pelri figuraliter fehri- aclione recta exsors vacat. Claudus est, qui, quo
citantem dicit. Paralylicus signiflcat animam vitiiss operis gressus tendat, videt : sed eum infirmilas
dissolutam, atque in carnis suse languore peccato- menlis bene agere non sinil. Et in bonam partem in
rum depressam : ul in Evangelio dicitur : Ecce para- Evangelio accipitur : Et pauperes ac debiles inlroduc
lyticus in grabato portabatur a quatuor (Marc. n). huc (Luc. xiv). Lippus est, quem terrena cupidilas.
803 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 804
deprimens, nientis oculos ad coelestia contemplanda A aromala, stactem et onycha, galbanum boni odoris,
elevare non sinit. Confractis testiculis est, qui viriet Ihus lucidissimum : aiqualis ponderis erunt omnia :
des sensus adversus vitia non habet. Ponderosus est, faciesque thymiama compositum opere unguentarii,
quem prava cogitatio indesinenter gravat in mente. mislum diligenter et purum (Exod. xxx). ! Thymiama
Scabiem in corpore habet, quem luxuria carnis de- compositum ex aromatibus facimus, cum in altari
vastat in mente. Impetiginem habet, cui avaritia do- boni operis virtutum multiplicitate redolemus : quod
minatur in corde. Alii hanc impetiginem concilia- mislum et purum fll: quia quantum virtus virluti
bula hsereticorum intellexerunt. Abstractus est, qui, jungitur, tantum incensum boni operis sincerius
peccatis propriis exigentibus, a Cbristi corpore, exhibetur. Aromata ergo in pulverem redigere, est
quod est Ecclesia, separatus est. Medicus Christus, virtutes recogitando terere et subtiliter examinare.
ut in Evangelio : Non egent sani medico, sed male Incensumodoriferum de pigmentis eslsuavis adustio,
hahentes (Malth. ix). Resina, ccelestis medicina est, quse carbonibus concremata charissimum fumum
ut Jeremias dicit : Nunquid non est resina inGalaad, porrigit ad superna, et odorantes se delectabili
hoc est, in Ecclesia, anl medicus non est ibi ? jucunditate permulcet, sic beatorum oratio, igne
(Jer. vni.) Item ibi propler animam peccatorum lan- charitatis incensa, divinis conspectibus ingeritur,
guore infirmam : Ponite, inquil, resinam ad dolorem B quse magis humilitatis et compunctionis pondere
ejus, si forte sanetur (Jer. u). Odor vocatus ab sublevatur. Virtutibus enim Dominus noster tan-
aere : thymiama, Grseca lingua vocalum, quod sit quam bonis delectatur odorihus : nam orationem
odorabile : nam thymum dicitur flos qui odorem re- sanctam, velut odorem suavissimum, suscipere Do-
ferl, de quo Virgilius : Redolenlque thymo. Incensum minum, et in Apocalypsi legitur, ubi dictum est :
dictum, quia igne consumitur, dnni offertur : signi- Stetii Angelusjuxla aram templi, habens Ihuribulum
ficatenim incensum orationis puritalem : unde dici- aureum, et ascendit fumus supplicationum de manu
tur in psalmo : Dirigalur oralio mea, sicut incensum, angeli in conspectu Domini, ut daret de orationibus
in conspectu luo (Psal. CXL). sanctorum, quod est ante Dominum (Apoc.vm).
Et in Exodo Dominus ad Moysen ait : Sume libi
LIBER NONUS DECIMUS.
CAPUT PRIMUM. C hoc sereno ccelofaciendum est, non perimbres. Hinc

De cullura agrorum. est et illud Virgilianum : nudus ara: sere nudus.
Cultura est, qua frumenta vel vina magno lahore Messis a melendo, id est, a recidendo dicta : seges
quaeruntur, ab incolendo vocata. Divitiseenim anti- auteni de semine dicta , quod jacimus : sive a se-
quorum in his duobus erant, bene pascere, et bene clione. Spiritaliter autem in Scripturis sacris agri-
arare. Cultura agri, cinis, aratio, intermissio, incen- cultura corda credentium intelliguntur, in quibus
sio stipularum, stercoratio, occatio, runcatio. Cinis fructus virtutum germinant: unde Apostolus ad cre-
est incendium, per quod ager inutilem humorem dentes ait (/ Cor. m) : Dei agricultura eslis, Dei
exudat. Aratio dicta, quia de sere prius terrse cultu- asdificalio estis. Agricola aulem Deus est: unde Do-
ram exercebant, antequam ferri fuisset usus reper- minus in Evangelio ait: Ego sum vitis vera, el Paler
tus. Duplex ergo aratio: vernalis'et autumnalis. Inter- meus agricola esl (Joan. xv). Item agricola Apostoli
missioest,quaallernis annisvacuusagerviresrecipit. sunt, vel cseteri prsedicaiores. Coloni vero sancti in-
Stercoratio esl laetaminis aspersio. Stercus autem vo- telliguntur. Unde in Evangelio dicit : Malos male
catum, velquia sterniturinagris, velquiaextergiopor- perdet, id est, Judseos, el vineam suam tradet colonis
teat,quod sordidum in civilate redundat. Itemetfimus D aliis (Matth. xxi). Operarii, apostoli, vel cseteri prae-
est, qui per agros jacitur; el dictus flmus, quod flat dicatores. In Evangelio legitur : Rogate Dominum
mus, id est, stercus, quod vulgo laetamen vocatur, messis, ul mittal operarios in messem suam (Malth.
eo quod suo nutrimento lseta faciat germina, reddat- ix). Aliter operarii, hserelici, in Apostolo : Videte,
que arva pinguia et fecunda. Occatio est, cum rus- inquit, canes, videte malos operarios, videle concisio-
tici, satione facta , bobus dimissis, grandes glcbas nes (Phil. 111).Incendunlur ergo igne agri ut om-
csedunt ac ligonibus frangunt: et dicta occalio, quasi nis humor inutilis exsudet, quando per zeluui Dei
obcsecatio, quod operiat semina : occare igitur est omnis superfluitas viliorum a cordibus electorum
operire terra semina, vites, vel arbores. Runcalio exuritur : ne ibi quidquam pestiferum germinet.
est a terra herbas vellere : nam rus terra est: sul- Arantur agri, quando per doctorum prsedicationem
cus a sole vocatus, quod proscissus solem capiat. turbse credentium exercentur et prseparantur ad ac-
Veruactum dictum, quasi vere actum, id est, verno cipiendum semen verbum Dei: semeu enim esl ver-
aratum. Proscissio est aratioprima, cum adhuc du- bum Dei, ut in Evangelio Dominus ipse ostendit (Lue.
rus ager est. Satio dicta, quasi seminis actio, vel vm). Stercora ergo in agrum mittuntur, ut melius
quasi satorum aclio. Serere autem vocalum, quod fiucliflcet: quia per recordationem pcccatorum qui-
605 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XIX. 506
que fldeles ad pcenitenliam provocabunlur : ut me- A j nus satiavit (Joan. vi). Rursum in Genesi scriptum
lius in sulcis justilise crescat germen rectse fidei, et est de Isaac : Sevit lsaac, et invenit in illo anno cen-
fruclus bonse operationis. Sulci sunt corda ftdelium, tuplum hordei (Gen. xxvi). Arista appellata, quod
ut in psalmo : Sulcos ejus inebria (Psal. LXIV); et in prius ipsa arescat. Culmus est ipse calamus spicse,
Job : Si adversum me in terra mea clamat, et cum qui a radicibus nascilur; et dictus culmus, quasi ca-
ipsa sulci ejus deflent (Job.^xxxi). Semen, divina lamus. Folliculus est theca frumenti, in qua gra-
prsedicatio, ut in Evangelio : Exiit qui seminat semen num servatur interius. Hsec super spicam vallo in-
suum (Matth. xni). Semen, hsereticorum prsedicatio, structa munimen prsetendit, ne avium minorum
aqua stultitisc perfusa, ut in Pentateucho : Omne se- morsibus spica fructibus exualur, aut vestigiis pro-
men, super quod ceciderit aqua, immundum erit (Lev. teratur. Hsec quoque observantiam carnalem legis
xi). Arator crux, sive prscdicationis ofllcium, vel veteris significant, in qua medulla sensus spirilalis
inchoatio bonorum operum, ut ih Evangelio : Nemo condila latet. Spicse initia fidei, vel inchoatio bono-
miltens manum suam in aratrum, el respiciens retro, rum operum, sicut in Job de hsereticis dicitur : Et
aplus est regno coslorum (Luc. ix). Arare prsedica- esurientibus tulerunt spicas (Job. xxiv). Stipula, aridi
tionis est offlcium exercere : unde in libro Regum ad fidem, vel inanes in Apostolo : Lignum, fanum,
legitur : Et ipse in duodecimarantibus unus erat (III B ] stipulam (I Cor. m); et in propheta : Heu mihi, quia
Reg. xix). Seminare est prsedicationis sermonem factus sum sicut qui coltigitslipulam in messe (Micli.
in corda fidelium spargere, ut in prophela : Et semi- vn), hoc est, nullum boni operis fructum inveni. Sti-
nabunt agros (Psal. cvi). Segetes autem plebes sunt pula aulem ac palese peccatores signiflcant, qui apti
fidelium quas mundant et expurgant agricultores sunt ad incendium oeternum; unde scriptum est:
spirituales, hoc est, doctores sancli, ne quidquam ibi Paleas autem exurit igni inexstinguibili (Matth. m).
crescat inutile atque virulentum. Messisvero ubertas In Jeremia quoque scriptum est: Quid paleis ad tri-
est vel copia fidelium, ut in Evangelio Dominus ad ticum ? dicit Dominus (Jer. xxm). Acervi, collectio
Aposlolos ait: Levate oculos vestros, et videte regio- lidelium ad aream Ecclesise, sive sanctorum prsedi-
nes, quia albie sunt jam ad messem (Joan. iv, Matth. catio perfecta : sicut in Job de hsereticis dicitur : In-
xin). Aliter autem messis consummatio est sseculi, ter acervos eorum meridiali sunt (Job. xxiv).
messores vero angeli Dei, triticum autem elecli sunt CAPUT III.
et zi/.ania reprobi. Colliguntur ergo segetes et redi- De leguminibus.
gunlur in manipulos, ut in horreum Domini collocen- Legumina a legendo dicta, quasi electa : veteres
tur : cum sancti viri cum manipulis virlutum in cce- enim meliora quseque legebant: sive quod manu le-
lestem mausionem recipiuntur : ut est in psaliwo : C gantur, nec sectionem requirant. Leguminum plu-
Venientes, inquit, venient in exsullatione portanles rima genera ex quibus faba, lenticula, pisum, fase-
manipulos suos (Psal. cxxv) , boc est, mercedem lum, cicer, lupinum, gratiora in usu hominum viden-
bonorum operum metentes. Zizania vero scandala tur. Mystice autem legumina continentiam luxurise,
vel male viventes intelliguntur ut in Evangelio scri- et morlificationem corporis signiflcare possunt :
plum est: Venit inimicus, et superseminavit zizania unde in Daniele propheta (Dan. i), ipse Daniel et
inmedio tritici (Matth. xm); et paulo post: Alligate, tres pueri cum eo, contemptis deliciis regalibus, ap-
inquil, zizania, fasciculos ad comburendum: triticum petunt esum leguminum : conlritis carnaUbus desi-
autem congregale in horreum meum (Ibid.). deriis, merito viri desideriorum spirilalium possunt
CAPUT II. nuncupari.
De frumentis. CAPUT IV.
Frumenta sunt proprie, quse aristas habent : fru- De vilibus.
ges aulem reliqua. Spiritaliler autem frumentum aut Vitis plantationem primus Noe instituit rudi adhuc
ipsum Redemptorem nostrum significat, qui in Evan- soeculo. Apud Grsecos autem constat inventorem vi-
gelio ait : Nisi granum frumenli cadens in terram tis Liberum appellari : unde et eum gentiles post
mortuum fuerit, ipsum solum manet (Joan. xn); vel D mortem Deum esse voluerunt. Vitis dicta, quod vim
sanclos viros, qui membra sunt corporis ejus. Item babcat cilius radicandi. Alii putant vites dictas,
frumentum prsedicationis sermonem significat, unde quod invicem se vittis innectant, vicinisque arbori
Salomon ait : Qui abscondil frumentum, maledicetur bus replando religentur : est enim earum natura fle-
in populis (Prov. xi). Triticum autem similiter ele- xibilis, quod, quasi brachiis quibusdam, quidquid
ctos signiflcat, qui pertinent ad horreum Dominicum, comprehenderint, stringant. Labrusca est vilis agre-
sicut supra ostendimus. Siligo genus tritici, a se- stis, quoe in terrae marginibus nascitur : unde et la-
rendo dictum : nam in pane species ejus prsecipua bruscadicta a lahris et extremitatibus terrse: summi-
est. Hordeum dictum, quod prsecseteris generibus tates vilium et fruticum flagellanuncupantur, eoquod
frumenli antea fiat aridum : vel quod spica ejus or- flatu agitentur. Palmes vitis materia moltis, qui per
dines habeat. Significat autem hordeum litteram novella brachia missus fructum affert. Corymbi sun
legis veteris, quse carnalibus Judseis ad alimenlum annuli, qui proxima quseque ligant et comprehen-
data est: unde in Evangelio legitur, quod ex quinque dunl, ne longius Iaxati palmites ventorum flatibus
panibus hordeaceis qujnque millia hominum Domi- dissipentur. Uvse dictse, quod intrinsecus huraore
S07 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 508
sint plense, succique et pinguedinis : nam humidum A et protendere dictse. Fodere vero est quasi foveam
cst, quod exterius humorem habet: uvidum, quod facere ac fovere. Hsecomnia si quis diligenter inten-
•nterius, ut acina, botrus. Racemus esl bolryonis deril, in Ecclesise inslruclione spirilaliter invenire
pars, et bolryo Grsecum est. Mystice autem vinea poterit : unde in Canlico canticorum sponsa dicit:
Ecclesia vel populus Israel polest intelligi : de quo Flores apparuerunt in lerra, tempus pulalionis adve-
in Isaia ita scriptum est : Vinea facta est dilecto meo nit (Cant. n), id est, ut ampulatis inutilibus vanse re-
in cornu filio olei et scpivit edm, et lapides elegit ex ea, ligionis sarmenlis, futuro fidei fructui prseparetur.
et plantavit eam electam, et wdificavit turrim in medio Vitis vero allegorjce signiflcat Cbiistum, qui dicit in
ejus, et lorcular exslruxil in ea, et exspectavit, ul fa- Evangelio : Ego sum vilis vera (Joan. xv). Item in
ceret uvas, el fecit lubruscas, etc. (Isa. v). Quod au- aliam partem vinese vel vitis signilicatio trahitur, ut
lem vinea Dei appellatur populus Israel, et in fine est iilud in cantico Deuleronomii : Etvinea enim So-
hujus cantici legimus : Vinea Domini exercituum do- domorum viiis eorum, et propago eorum ex Gomorrha
mus est lsraet, et vir Juda germeu laudabile ejus; et (Deut. xxxn). Pahnites aulem Aposloli vel sancti al-
in septuagesimo nono psalnio : Vineam de JEgypto legorice intelliguntur : unde Domintis ad Apostolos
transtuiisli, ejecisti gentes, el pluntasli eain. In Evan- ail : Ego sum vilis vera, et vos palmiles, etc. (Joan.
gelio quoque pene iisdem verbis , quibus propliela B xv). Similiter et uva fructum jtistitise signittcat, et
nunc loquitur, Dominus texit parabolam (Muilh. ccontrario sub alia signiflcatione legilur : Uva eo-
xxi) : Homo quidam eral palerfamilias, qui plantavit rum, uva fellis, botrus amariludinis in ipsis (Deut.
vineam, el maceriam illi circumdedit, et fodit in ea xxxn). Botrus autem alibi Ecclesiani sive corpus
toreular, wdificavit turrim, el tocainl eam agricotis, Doiniui siguificat. Unde in Numeroruin libro scri-
etc. Et in Jeremia legimus : Ego plantavi le vineam ptum est (Num. xm), quod duo viri portarent bo-
fructiferam lotatn veram : quomodo conversa es in trum in vecle dc tcrra repromissionis quia duo or-
amaritudinem vinea aliena ? (Jer. n.) Ilaque Jerusa- dines prsedicalorum, Christi incarnationein voce et
leni (ut diximus) plangitur, el sermone prophetico verbo credentibus alferunt : quia quem prophetse
illius ruina canlatur. Porro Ecelesise el populo quon- fulurum annuntiavcruiit, bunc Apostoli jam venisse
dam gentium aliud carmen est editum, de quo in teslaiiliir. Vindemia autem mysiice consumnialio
Psalmis legimus : Cantate Doinino, omnis terra, an- sseculi intelligiiur, vel viudicta in populum. Unde
nuntiate de die in diem salulare ejus, annuniiale in in psalmo legilur : Vindemiant eam omnes,qui trans-
eunl viam (Psal. LXXIX) ; el Joel : Millite, inquit, fal-
gentibus gloriam ejus, in omnibus populis mirabilia
ejus (Psal. xcv). Per melaphoram (ut diximus) vinese ces, et vindemiatevineam lerrw, quoniam maturw sunt
describit populum Judseorum queni sepsit angelorum 1 uvwejus (Jocl. in). Vinea est Ecclesi.i, ut in Cantico
auxilio, et hipides elegit ex eo, vel idola, vel omnia, cauticorum dicilur : Vineu fuit Pacijico, el tradidit
quoe Dei cultum potcraut impedire : et planlavit eum cusiodibus (Cant. vm), id est, apostolis. Item
eam vineam sorech, quam solus Symmachus clectain vinea, plebs Judaica, ul in Psalterio : Vineum ex
iiiterprelalus esl- Êdificavit quoque turrim in me- JEgypto transtulisti (Psal. LXXIX); vinea fldelium
dio ejus, templtim videlicet in media civitate, et lor- plebs, ut in Salomone : Capite nobis vulpes pusillas
cular struxit in ea, quod quidam altare significarepu- exterminanles vineas (Canl. n). Vinese, bonorum
tant: ut in cantico Isai:e dicitur: Et torcular fodi operum actiones, ut in propheta : Et plantabunt vi-
inea(Isa?\). Torcular est futtira triliulatio, ut in neas (Isa. LXV); et in aliam partem, ut in Salomone
Apoc.:£« ipse calcavil torcular vini irw furoris Domini legitur : Transivi per vineam viri stulli, et ecce om-
(Apoc. xix). Sicul enim ad lorcular omnes uvsecom- nia repleverunt urticw (Prov, xxiv). Torcular (sicut
portantur aique calcantur, ut ex eis exprimatur vi- supra diximus) allare significat ab eo, quod ibi olda-
num : sic allare- ouinis populi suscipit fnictus, et tiones, lanquam fruclus, conferantur : ct aliter tor-
immolatas hoslias devoraljuxla illud, quod dc Benja- cular tribulationum pressiiram signiflcat, in qua li-
min legitur : Benjamin lupus rapax mane comedil, et delcs probantur. Undc in litulo quorumdain psal-
ad vcsperam dabil escas (Gen. XLIX).Cuncta, qu;e di- morum scriptum esl: In finem pro lorcularibus.
ciintur de vinea, possunt et ad animse hunianse re- CAPUT V.
ferri slatum, qusu a Deo planlata in bontim, non De arboriims.
uvai.il atlulerit, sed labruscas, ct poslea sil tradita Arborum nonien sivc herbarmh ab arvis iuflexum
besliis conculcanda, nec divinaruin imbrem suscepe- credilur, eo quod terris fixis radicihus adh;erent .
rit doclrinaruni, quia prsclcrila contempseril. Yitibtis ulraque autein ideo sihi pcne similia sunt : quia ex
inter caeteva niagis isla coiiveniunt : olilaqucalio, uno allerum gignitur. Nam dum semeniem in tcrram
pulalio, propaginatio, fossio. Oblaqueare csl circa jeccris, herba prius orilur : dehinc confota surgit in
radicem lenain aperire, el velul lacus efficere. Pu- arborem: et infra parvuni leinpiis, quam herbam vi-
lare est virgam ex vite supervacuam rcsecare, cu- deras,arbuslum suscipis. Arliusluin arbor novella et
i;is flagellis luxuriat: putare enim dicitui' ptirgare, tenera, iu qua inserlio fleri potest : et dicta arbusla,
itSest, ampuiare : traducere, trausducerc. Propagi- quasi arboris hasla. Alii arbustum locum, in quo
r.are vero flagellum vitis terroe submersuin slcrnere, arborcs sunt, volunt accipere, sicut salicttun : sic et
e.t quasi porro pangere. Hinc propagines a propagare virectum, ubi virgulla^ novellai virenles sunt. Arbor.
509 DE UNIVERSO LJBRI XXH. — LIB. XIX. 510
autem humanum genus signiflcat, ut esl illud : A saltus myslice gentes signiflcant, vel etiam sacram
Arborem fici quidam habuit plantatam in vinea (Luc. Scripluram allegoricis leslimoniis obumbratam, ut
XIII, Mutlh. vii, xn). Item arbor bona dicilur bonus est illud : Deus a Libano veniet, et sanctus de monte
homo, et mala arhor, malus homo. Quidam in boc umbroso et condenso(Psal. cxxxi). De quo in Psalino
teslimonio arborem voluntatem hominis magis quam scriptum est : Invenimus eam incampis silvm. Campi
ipstim hominem accipiendum pulant : et fruelum vero silvsc indicant corda genlilium, quse ex peccatis
boiuim, bona opera : malum vero mala opera. Itadix quasi silvestribus ac dumosis locis, tnundante Do-
atilem originem mystice significat: unde in Aposlolo mino , canipcstri purilate patuerttnt. De his silvis
scriptum est : Quod si radix sancta, et rami (Rom. egrcssi sunt duo ursi reges videlicet Roinanorum ad
xi). Item de peccatore dicitur : Destruet te Deus, prscccptum lypici Elissei, et post quadraginta duos
in finem evellet le, et emigrabit de tabernaculo tuo, et annos ascensionis cjus ad coelos Judaicos pueros
radicem tuam de lerra piventium (Psal. LI). Rami comedcrunt. Silvoegenles sunl, ut in Psalmo : Ex-
vero propaginem cujuslibet cxprimunt, in bonam terminavit camaper de silva (Psal. LXXIX).Condensa
partem sive in malani translalam. In bonam , ul est autem, hoc est, opaca silvestria, quoe loca signiflcant
illud in Evangeho de granp sinapjs, de qno Dominus divinoc Scripturoc occttlla : ut est illud in Psalmo :
ait : Fit arbor, ila ut veniant voiucrescceli,et habilent B RevelavitDominuscondensa : et in lemplo ejus omnes
in ramis ejus (Mallh, xui). Jlein in ali.a.mpartem in .dicenl glorium (Psal. xxvm). Revelavit eniin limor
Daniele scriptum est : Prwcidite arborein et ramos Domi.nicondeusa, quando ignoratione deposita ad
ejus (Dan- rv). El in Salomone : El prwcidantur rami inlcjligeniiam divinsclcgis devoti populi convenerunt.
inconsummali (Sap. IV). Folium yero sermonem Pro qua re in Ecclesia ejus omnes referunl gloriam :
doclrinoesignificat; unde in psalmo scriplum est de protit unusquisque prsefati spiritus septiformis dona
ligno illo niirabili quod plnntatum est secus decursus suscipil : gloria enim (sicut diclum sa'pe memini-
yquarum, quod fruclum suum dabit in tempore suo, mtjs) laus est facla celchralione inultorum. Item
et foiium cjus non decidet (Psal. i). Hoc enim lignum sal.tus significat populum ecclesioe, de quo in Pro-
siguificat Dominum noslrum Jesum Christum , phela scriplum est : Qui habitant in deserto, securi
propter passionem crucis, cujus virtutum fruclus dormient in saltibus (Ezech. xxxiy). Rursns saltus
pabnla sun.t eredentium, cujiis folia non decidunt : nieridiantis typum tenct pojiuli Judaeorum : unde in
quia nullo casu verha ejus a verilate discedunl. H;ec Ezechiel dicit : Hwc dicit Dominus ad sallum agri
Bunt aquse spiritales : hsec folia salutaria, de qtiibus meridiani : Ecce ego succendam ignem in te, et devo-
in Apocalypsi beattis Joannes dicit: Et ostendit mihi rabit omne lignum viride, et omne lignum aridum
flumen aquce vitw splendidum, lanquam cryslallum, C (Ezech. xx). Ligna dicta, quia incensa convertuntur
exieijs de llirono Dei et agni, in medioplalew ejus, et in Iumen ; unde et lychnum dicitur, quod lumen det.
ex utrqque paile flunijnis arborem vitw, quw facit Hastula a lollendo nuncupata. Fomes esl hastula ,
fructum, duoffeciessingulis mensibusreddens fruplum quse ab arboribus exculitur recisionc : aut haslulse
suuni, et foliq Hlius arboris sunt in sanitalem genlium anibustse, aut ligna cavata, a fungis nomine accepto :
deputata (Apoc. xxn), F'os enim Christum mystice qup.d ita capiat ignem, de quo Virgilius :
significat qui in Cantico canticorum dicit : Ego flos Rapuiiquein fomiteflammam.
campi, el liliumconrallium (Cant.n). Floressignificant Ligna enim et in bonam partem et in nialam posita
incn mentabonseconversationis, ut est illud in Canlico reperiuntur : inbonam, ul esl illud : Gaudebunt
canlicorum : Flores apparuerunt in terra (Ibid.), id campi,et omnia ligna silvarum ante faciem Domini,
cst, inilia fidei et justitjse floruerunl in mundo, quoniam venil (Psul. xcv). Jn malam vero, ut cst
crescentft Ecclesia Cbristi. Ilem flos gloria saeculi illud in Ecclesiasle : Qui scindit ligna periclitabitur
hujus. In Isaia : Omnis, inquijt, caro femim, et omnis in eis (Eccle.x); quiaquicunquecxseculor est pecca-
gloriq ejus quasi flos fcni (Isa. xi.). Poma 6ignifica.nl torum? selerno ince:idio depulabilur. Itcm ligna an-
fruetus sanelorum in virtutibus , ul csl • illud. in geli ul quidani pulant sicut in Ezechicle proplicta
Caulico canticorum : Et manducet fruclumpomorum D pro diabolo dicilur : Omne lignum paradisi non est
suorum (Cant. iv). Jleni sponsa ad Sponsum dicit : assimiUilumei (Ezech. xxxi.). Et post pauca : Cedri
Omnia poma nova et vctera, ditecte mi, servavi libi non (uerunl alfiores illis (Ibid.). LigiiuinChrisliis sive
(Cant. vn), Poma nova et vetera", prsecepta sive sancti, in psalmo : Et erit lanquam lignum, quod
promissa sunt Novi Teslamenti et Veteris, quoeomnia plantatum est secus dccursus aquarum (Psnl. i). Et in
ad Chrisli graliam -referre ecclesiam manifcsliim Evangclio : Si in viridi ligno hwc fuciunl, in arids,
esl. Rursum poma dulccdo peccati : unde in Amos quid fiet ? (Luc. xxm.) Lignum homo, ut in Eccle-
legitur : quid lu vides, Amosl Et dixi : Uncinum siaste : Si ceciderit lignum ad auslrum, sive ad aqui-
pomorum (Amos vm), hoc est, supplicia peecaloruin. lonem (Eccle. xi), id est, in bonam vel in malam
Miitura dicuntur, quod apla sunt ad mandcndum : parlein, ubicunque ceciderit, ibierit. Ligna testimonia
sic ct immatura, quia priusquam matura fiant, dura $criplurariim,in Levitico : Ignis autemin allari sem-
sunt ad inandendiim. Allcgorice autem malura di- per ardebil , quem nutriel sacerdos subjiciens ligna
cunturilla, quae perfecta sunt : immatura autem, mune per singulos dies (Levit. vi). Iluic teslimonio
quse imperfecta esse diuoscuntur. Silvaeautem sive Salomonis sententia congruit, in qua ail: Qwi addit
5H B. ItABANIMAURlARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS 11. 512
scientiam, addit dolorem (Eccle. 1). Lignuni cruxiA florebit, sicul cedrns Libani mulliplicabilur (Psal.
Christi in libro Sapienlise : Benedictum lignum, per xci). Et in Cantico canticorum sponsa de sponso
quod fit juslitia (Sap."xiv). Et in psalmo : Dominus i dicit : Comwejus sicut elatw palmarum, nigrw quasi
regnavit a ligno (Psdl. xcv). Ligna peccata in Deute- corvus (Cant. v). Comoecatervse sanctorum, quseDeo
ronomio : Si quis abierit cum proximo suo simpliciter fidelifamulatu adhserent: elatsepalmsepropter caput
in silvamad lignacwdenda (Deut. xix). Torris lignumi Domini : nigrsepropter despeclionem apud homines :
adustum, quem vulgus titionem appellat extractumi vel elatse ob vicloriam : nigroe ob pressuras. Laurus
foco semiustum et extinctum. Quisquilise slipulse! a verlio laudis dicta : hac enim cum laudibus victo-
immistse surculis ac foliis aridis : sunt autem pur- rum capita coronahantur. Apud antiquos autem
gamenta terrarum. Mystice autem torris vel titioi Iaudea nominabalur : postea d littera sublata, et
significat sapientiam vanam, quse verse sapientise• suhrogata r dicta est laurus : ut in auriculis, quse
contraria est: unde legitur in Isaia propheta , Domi- in initio audiculsedictoesunt : et medidies, qui nunc
num dixisse ad ipsum prophetam : Egredere in meridies dicitur. Hanc arborem Graci daphnem vo-
occursumAchaz, tu, et qui dereliclus est Jasub filius cant : quod nunquam deponat viriditatem, inde illa
tuus, ad exlremum aquwductuspiscinw superioris in potius victores coronabantur: sola quoque hsecar-
' bor fulgore fulminari minime creditur. Hsec arbor
via agrifullonis, et dicesad eum : Vide, ne sileas, noli B
tiinere, et cor tuum ne formidet a duabus caudis benepotestsignificare martyrum victorias et coronas
lilionum fumigantium istorum in ira furoris Rasin immarcescibiles: malum a Groecis diclum, quod sit
regis Syriw, et filii Romeliw, eo quod consiliuminierit fruclus ejus pomorum omnium rotundissimus : unde
contra te Syria in malum Ejjraim, et filius Romeliw, et hsec sunt vera mala, quse vehementer rotunda
dicentes : Ascendamusad Judam et suscitemus eum, suul. Mala Matiana a loco voeata, unde prius advecta
el evellamuseum ad nos (Isa. vn). Duas autem cau- sunt. Nammultsearbores noinina ex provinciis velci-
das torrium fumigantium (ut prius diximus) vocat vitatibus, de quibus allatsesunt, acceperunt. Virgilius
sapientiam ssecularem, hocreticumque sermonem, amanlibus, quid ex malo quseri soleat ostendit. Mala
quorum (inis exustio est : qui frustra inierunt con- Cydonia nomen sumpserunt ab oppido quse est in
silium, ut ascenderent contra Judam, et quasi negli- Insula Creta, de qua Grseci dicere solent urbium
gentem et dormienlem caperent, et suis erroribus Cretensiummalrem Cydoniam, ex cujus pomo Cydo-
copularent. Caries putredo lignorum : dictum hoc nitum conficitur. Fit quoque ex ea et vinum, quo
nomen, quod eveniat Iignis virtutecarenlibus. Caries languentium desideria falluntur : nam specie, et
autem significare potesl putredinem peccatorum : gustu , et odore cujuslibet vini veteris imaginem
unde homines carnales vermibus concupiscentise reprsesental. Melimelum a dulcedine appellatum,
exesi inhabiles efliciuntursedificiospirilali pertinenli vel quod fructus ejus mellis saporem habeat, vel
ad civitatem Dei. quod in melle servetur. Malum autem allegorice
CAPUT VI. signiflcat Dominum Christum : unde sponsa in Can-
De propriis nominibusarborum. tico canticorum dicit: Sicut malus inter ligna silva-
Palma dicta, quia manus victricis ornalus est : rum, sic dileclus meus inler filias : sub umbra illius
vel quod oppansus est ramis in modum palmoe quem desiderabamsedi: el fruclus ejus dulcis gutturi
Jiominis. Est enim arbor insigne victorr.e, procero- meo (Cant. n); hoc est, sicut malum visu, odore et
que ac decoro virgullo, diulurnisque vestita frondi- gustu antecedit ligna silveslria : sic Christns ante-
bus, et folia sua sine ulla successione conservans. cellit omnes sanctos, qui filii Dei dicuntur : sed
Ilanc GrocciPhoenicemdicunl, quod diu durat, ex gratia, ille solus natura, et eodem prodeunte, quem
nomine avis illius Arabicse, quse multis annis vivere semper adesse quoesivi,quiesco ac secura permaneo :
perhibetur. Quse dum in mullis locis nascalur, non quia gratite sux coelesli dulcedine me relicit. Malum
in omnibus fruclus perficit maturitatem : frequenter Punicum dici eo, quod ex Punica regione sit genus
autem in yEgyptoet Syria, fructusautem ejus dactyli p. T ejus translatum : ideni el malumgranatum, eo quod
a digilorum simililudine nuncupali sunt. Palma eniM intra corlicisrolunditatemgranorum conlineatmiilli-
dicla est, quasi pacis alma, quoc.prsemium est in tudinem. MalaPunicaEcclesia est sive unitas fidei, et
agone vincentibus, sicul Apostolus dicit: Nunc tendo pacisconcordia,ohcujusflguramIsraeIiticiexploralo-
ad palmam supernw vocationis (Phil. m). Hsecsuper res in libro Numeri(Num. xm) de terra repromissionis
lerras hispida est, et quibusdam tumoribus insequalis: malum Punicum cum botro pariteret ficis porlabanl.
sed ulii ad superna processerit, dulcissimoruin fru- ElinExodo, Inornamento sacerdotis malaPimicatin-
ctuum suavitate completur, et quasi quibusdam radiis tinnaliulis aureis conjungi prsecipiuntur. Malum au-
ornala distenditur : sic justorum conversalio in hoc tem punicum significat ccetum sanctorum et eleclo-
mundo duris est laboribus plena : sed in supernis rum virorum : unde sponsa ad sponsum in Canlico
probatur esse pulcherrima. Palma autem significare canticorum dicit: Sicttt cortex mali Punici,genw tuw,
potest liomines virtutum decore semper virentes, et absqne occullistuis (Cant. vi). Gense sanctoeEcclesise
dictoriam de vitiis omnibus spirilualibus capientes : spiritales sunt palres : qui virlutibus sunt mirabiles,
unde proemiumcoronseaHernsea Domino accipiunt, et moribus venerabiles, et in cruce Christi gloriari
de quo in psalmo scriplum est : Juslus ut palma non erubescenles. Et lioecmagna sunt valde, quae
516 DE UNIVERSOLIBRI XXII. - LIB. XIX. 5i4
vidcntur in ea : sed multo majora, quse non videntur A j Item in bonam partem : Ascendil Zachwus m arbo-
et in fulura reservanlur. Potest et in malogranato rem sycomorum (Luc. xix). Nux appellata quod um-
intelligi Ecclesia de multis gentibus congregata sive di- bra vel stillicidium foliorum ejus arboribus noceat :
versas in se gratias habens: unde in Canticis cantico- hanc alio nomine Latini juglandem dicunt, quasi
rum de ea scriptum legitur: Emissiones lumparadisus Jovis glandem : fuit enim hoecarbor consecrata Jovi,
malorum granatorum cum fructu pomorum (Cant. iv). cujus pomum tantam vim habet, ut missum inter
Ficus Latinea fecunditate vocatur : feraciorest enim suspectos herbarum vel fungorum cibos, quidquid in
arboribus cseteris : nam ter quaterque per singulos eis virulentum est, elidat, rapiat, atque exstinguat.
annos generat fructum, atque altero maturescente Nuces autem generaliter dicunt omnia poma lecla
alter ohoritur : hinc et caricse a copia nominatse corio duriore : ut pinese, nuces, avellanse, glandes,
sunt. Ficus mystice signiflcat synagogam Judseorum, castanese, amygdalse : hinc et nuclei dicli, quod sunt
ut est illud in Evangelio : Arefacta est continuo ficul- duro corio tecti. Atcontra poma omnia mollia mala
nea (Malth. xxi). Et in Habacuc : Ficus, inquit, non dicta, sed cum adjeclione terrarum in quibus antea
afferet fructum, et non erit generalio in vineis, etc. nata sunt: ut Persica, Punica, Matiana, Cydonia, etc.
Ficus vinese, et oliva erat synagoga Judseorum , Mystice autem nucis arbor significat ecclesiam vel
quando dulcedinem bonse operationis, flagrantiam B 1 sanctum virum dulcedinem fructuum virtutum in
fervidaedileclionis, pinguedinem animi misericordis, abdito cordis gestantem. Unde sponsa in Cantico
Deo devota proferebat : sed haec flcus, Domino ad canticorum dicit : Descendi ad horlum nucum, ul
eam tertio veniente, lioc est, in legislatione per viderem poma convallium (Cant. vi). Hortus elenim
Moysen, in sedula increpatione et exhortatione per nucum ecclesia est prsesens, ubi nostras conscientias
Prophetas, in oblatione graiise per seipsum, virtutis alterulrum minime videamus : sed fracta per ten-
fructum ferre neglexit : propter quod ad maledi- lationem testa corporis, apparebit inlernse duicedinis
ctionem ejus seterna ariditate dainnata est. Item ficus, gustus. Poma convallis fructus est liumilitalis : de-
prisca lex : unde dicitur in Evangelio : Homo quidam scendit sancta Ecclesia per doctores sanctos : ut vi-
plantavit vineam, hoc est, plebem Judaicam , et in: deat, qui proficiant ad fructus bonos : quive adhuc
vinea plantavit ficum (Mallli. xxi, Luc. xm). Folia indigeant doctrinse irrigalione. Item nuces incarna-
flcus, asperilas est legis, vel prurigo viliorum. Hinc: lionem Domini Salvatoris, sive mysterium sanctse
est illud in Genesi : Et sumpserunt folia ficus, et fe- Trinitatis (ut quidam putant) significant. Unde in
cerunt sibi perizomata (Gen.m), hoc est, suecinctoria libro Numeri de virga Aaron ita legitur : Et germi-
genitalium. Caprificus appellata eo, quod parietes, navit nuces (Num. xvn). Amygdala Graecum nomen,
'
quibus innascitur, carpal : rumpit enim et prodit ex ^ quse Latine nux Ionga vocatur : hanc alii nuciclam
latebris, quibus concepla est. Alii caprificum putant; vocant, quasi minorem nucem, de qua Virgilius :
dictum, quod ficus arbor ejus remedio fecundetur. Cumse nux plurimasilvis
Morus a Grsecisvocata, quam Latini rubum appellant, Iuduit in florem. ! . . .
eo quod frucius ejus velut virgulti rubent. Est enimL Cunctisenim arboribus prior se flore convestit, et ad in-
morus silvestris fructus afferens, quibus in desertoi fcrenda poma arbusla sequentia prsevenit. Unde et
pastorum fames ac penuria confovelur : hujus foliai primilivam Ecclesiam, quse ex Judseis credidit, signi-
superjactata serpenliferunlurinterimereeum. Rubusi ficat : de qua Salomon ait : Florebit amygdalus, quse
ergo (ut quidam opinantur) Marise virginis prseflgu- sententia et aliter juxta allegoriam inlelligi potest.
ratione [prseflguratio est] eo quod quasi de humanii Dicit enim Ecclesiastes : Florebit amygdalum, im-
corporis rubo, Salvalorem lanquam rosam , emise- pinguabitur locusia, et dissipabitur capparis : quo-
rit : aut quod vim divini fulgoris sine sui consum- niam ibit homoin domum wternitatissuw (Eccle. xn).
ptione periulerit. Unde in Exodo legitur': Apparuiti Tradunt per hsec Iiumanorum membrorum fieri signi-
"^-Dominus Moysi in flamma ignis de medio rubi : et! ficantiam : nam in flore amygdali canos capillos, in
videbal quod rubus arderet et non combureretur impinguatione loeusise humorem pedum, in dissipa-
(Exod. m). Sycomorus, sicut etmorus, Grsecanomi- tione capparis concupiscentioe frigus ostendit: quse
na sunt: dicta autem sicomorus eo quod sint foliai cum seni in postremae setatis tempore acciderunt,
ejus similia moro. Hanc Latini celsam appellant ab> lunc necesse est, ut in terram, id est, quasi in seter-
altitudine, quia non est brevis, ul morus. Alii autemi nitatis susedomum redeat. Bene quoque hanc oeter-
dicunt eam licum esse silvestrem. Unde Ainos Pro- nitalis domum, illam fuluram terram accipimus, de
pheta ad Amasiam ait: Non sum propheta, nec filiuss qua scribitur : Placebo Domino in regione vivorum
prophetw : sed cum essem armenlarius, et ruborumi (Psal. cxiv). Legilur (Gen. xxx) Jacob palriarcham
mora stringerem, lulit me Dominus sequentem gregess tulisse virgas populeas virides, et amygdalinas, et
(Amosvn). Hoc dicendum est, quod humilem pasto- ex platanis atque ex parte eas decorticasse, et po-
rem et rusticum assumpserit Dominus, et miseritt suisse in canalibus, ubi effundebatur aqua ante oves :
ad populum suuih Israel, et prseceperit ei, ut egre- ul cum venisseut greges ad bibendum, coram se ha-
deretur de terra sua, et Samariam pergeret. Iteml berent virgas, ut in aspeclu earum conciperent. Quid
sycomorus vana scientia. In Jeremia : Habitabuntt esl virgas virides amygdalinas, atque ex platanis
dracones, hocest, dsemones,cum fatuis ficariis (Jer.i.). . , ante oculos gregum ponerc : nisi per Scripturse se
515 B. RABANI MAURl ARIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 516
riem, antiquorum patrum vitas vel sententias in A fornicalio, et universa vilia lisec blanUa sunt et la-
exemplum populis proebere? Qusenimirum quia juxta scivia, et sensus voluptatem demulcent : statimque
rationis examen rectse sunt : virgae nominantur, ut apparuerunt, ad usum sui provocant : qtiibus
quibus ex parte corticem stibtrahit : ut in his, quse ideo luxuriosus adolescens non polerat saturari :
exspoliantur, intimus candor appareat : et ex parte quia semper voluplas famem sui habet, et transacla
corticem servanl, sicut fuerant exterius, in veritate non satial: et Satanas cum aliquem sua arle ceperit
permaneant : variusque virgarum color efficilur, et proprium ei imposuerit jugum , ultra ad vitiorum
dtim cortex ex parle subtrahitur, et ex parte retine- abundantiam provocare non procurat, sciens esse
tur. Ante considerationis enim nostroe oculos proece- jam mortuum : siculi multos idolalras videmus panis
dentium patrum sententioe quasi virgoe varise po- miseria el egestate confectos. Item deemonum cibus
nuntur. In quibus dum plerumque intellectum Jilleroe est carmina poetaruin, saecularis sapienlia, rhetori-
fugimus, quasi corticem suhtrahimus : el dum ple- corum pompa verborum. Hsec sua omnes suavitate
rumque intelleclum lilterse sequimur, quasi corlicem dclectant, et dum aures versibus dulci modulatione
reservamus. Dumque ab ipsiscortex littersesubtrahi- currenlibus capiunt, animani quoque penetrant, et
lur, allegorioe candor interior demonslratur, et dum pectoris interna devincunt. Verum ubi cum summo
cortex relinquitur exterioris intelligentise, virentia B sludio fuerunt ac labore perlecta, nihil aliud nisi
exempla monstrantur : quas bene Jacob in aquse ca- inancm somntim jsonum] et sermonuin strepilum
nalibus posuit : quia et Redemptor noster in libris suis lectorihus tribuunt: nulla ibi saturitas veritatis,
eas sacrse scienlise, qtiibus nos intrinsecus infundi- nulla justilioe refectio reperilur : studiosi earum in
mur, flxit. Has aspicentes arietes cumovibus coeunt, fame veri et virtutum penuria perseverant. Pistacia
quia ralionabiles nostri spiritus inlelleclus dum in dicilur, quod cortex pomi ejus nardi pistici odorem
earum inlentione defixi sunt, singulis quibusque referat, de quo in sequenlibus dicemus. Pinus arbor
aclionibus permiscenlur, ut tales foettis operum pro- picea ab acumine foliorura vocata : pinum enim an-
creent, qualia exempla praacedentium in vocibus tiqui aculum nominabant. Pinum autem aliam pitin,
prseceptorum vident. Caslaneam Lalini aGroeco ap- aliam Grseci peuken vocant, quam nos piceam dici-
pellant vocabulo : hanc enim Groeci castanon vo- mus, eo quod desudet picem : nam et specie difle-
canl, propter quod fructus ejus gemini in modum lerunt. In Germaniaeautem insulis hujus arboris lacry-
sticulorum intra folliculum reconditi sunt, qui dum ma eleclrum gignit : gulta enim defluens rigore vel
ejiciuntur, quasi castrantur. Haec arbor siniul ut tepore in soliditateni durescit, et geminam facil,
excisa fuerit, tanquam silva, expullulare consuevil. de qualilale sua et nomen accipiens, id est, succi-
Hiec arbor conlinenlium coeluin signifieare potest, ^ nuin, co quod succus sit arboris. Pinus cieditur
qui per castitatem corporis mullos virlutum fructus prodesse cunclis, quse sub ea serunlur, sicut flcus
affert. llex ab electo vocala : hujtis enim arboris nocere omnibus. Potest aulein timor gehennaeperpi-
fructum homines primum ad victum sibi elegerunt: num et piceam significari: quia sieut piiius arborihus
unde el poeta : creditur prodesse cunctis , qua; sub ea consistunl:
Mortalesprimi ructabantgulture glandem. sic timor gebennoe illis proderit, qui.propler timo-
Prius enim , quam frumenli usus esset, anliqui ho- rem pcenarum agunt pcenitentiam pcccatorum suo-
roines glande vixerunt. Ilex vero mysterium lenet rum. E conlrario vero Hcus, hoc est, carnalis luxus
crutis Christi. Unde legilur, quodAbraham habila- nocet omnibus qui sequunliir, et abutuntur rebus
veril ad ilicem Mambre : quia in myslerio proefigu- conccssisper illeceliram voluplatuni. ltenipinus leves
rabat passionem Christi. Fagus et oesculus arbores in Ecclesia significal, et ad omne opus bonuin para-
glandiferse ideo vocaise credunlur, quod fructihus tos : unde in lsaia ita legitur : Abies et buxus el pi-
earum olim homines vixerunt ac cihum sumpserunt, mts simul (Isa. LX). Rursum pinus divites sieculi -*
escainque habuerunl. Nam sesculus ab esca dicta, hujus significat,ut supra. Pix inquinamentum et ni-
fagus vero aGrseco vocabulum traxit. Fage [phagein] rv gredo delielorum. In Salomone : Qui langit picein,
autein Groccccomeclere dicilur, in quo facto admo- inquinabilur ab ea (Eccli. xm). Abies dicta, quod
neinur abslinenti;e operam dare, ut magis studea- proe coeleris arboribus longe cat et in excelsum
mus parco victu contenti esse, quam carnalibus proiiiineal : cujus nalura expers esl terreui bumoris,
epulis avide incumbere. Xyliglycon quam Lalini cor- ac perinde habilis atque levis : de qua Virgilius :
rupte siliquam vocaul, ideo a Grsecis talo nomen Etcasus »biesvisura marinos,
accepit, eo quod ligni ejus fruclus sit dulcis : silo quia ex ea naves fiiint. Ilanc quidam Gallicum vo-
[xylonj quippe dicunt lighum : licon [glyky] dulce. canl proptertandorem : esl aulem sine hodo. Abies
Hujus arboris pomis succus expresstis acacia dici- vero propler aliiludineni sui j et i'obur diu durabile,
tur a Grsecis. Mystice autem siliqua aut voluplalem mentem electorum infima quoeque desideria sper-
mundi, aut sapientiam sseeularem significat :.unde nentem, et coelestium contemplalioni semper iuten-
luxuriosus filius in Evangelio (Luc. xv) legitur, tam, virlule quoque palientisc singulariter excellen-
dum pasceret porcos et egeret fame, quod concupi- tem non incongrue demonstrat. Undein libro Regum
ceret siliquas , quas porci manducabant, et ncmo scriptum est dc Salomone ac teiripli oediflcatione :
iili dabat. Duiinonuuieniincibusestebrielas, luxuria, Et texit, inquit, paviinentum labulis abiegnis, vestivit
517 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XIX. 518
eas auro (III Reg. vi). Auri autem laminse quse A unde est illud : Sicut cedrus exaltata sum in Libano,
marmori ac tabulis sunt abiegnis superpositse, ipsa et-sicut cypressus in montibus Hermon (Eccli. xxiv).
est latitudo charitatis de corde puro et conscientia Item cypressus prophetas vel palriarchas vel doclo-
bona et fide non ficta, quse sicut aurum aliis prelio- res sanctos figurat; unde in Cantico canlicoruni
sius est metallis, ita cseleris eximior virtutibus in sponsa dicit : Tigna domorum nostrorum cedrina, la-
templo Dei singulari luce refulgel. Item in aliam quearia noslra cypressina (Cant. i). Tigna et laquea-
partem ih Zacharia sigriificatio abietis est, ubi dici- ria doctores sunt in sancta Ecclesia propler muni-
tur : Vluld, abies, quia cecidit'cedrus (Zach. xi). Ce- men et decorem : cedrina et cypressina, propter
drus, quani Grseci cedron vocant, quasi caionicnes eximias virtutes eorum et odorem bonse vitse. Juni-
druos ugron, id est, arboris humor ardentis, ctijus perus Grsece dicta, sive quod ab amplo in angustum
folia ad cypressi similitudinem respondent : lighum finit, ut ignis, sivequod conceptum diu teneat ignem,
vero jucuridi odoHs est, et diu dtirans, nec a tinea adeo ut si prunse ex ejus cinere fuerint opcrise,
unquam exterminatur, de quo Persius : usque ad annum perveniant : pyr enini apud Grsecos
Et cedro digna locntus, ignis dicitur. De hac arbore in libro Job scripluni
scilicet propter durabilem perpetuitatem. Unde et esl : Radix juniperorum erat cibus eorum (Job. xxx).
in templis propter diuturhilalem ex hoc ligno la- ° ArbOi-namque juniperi pro foliis puncliones habet:
quearia fiunt. Hujus ligni resina cedrea dicitur, quse sic quippe suht hirsuta, quseprofert, ut spinis sinii-
in conservandis libris adeo est ulilis, ut perliti ex ea lia contrcctantem pungere valeant. Spina vero est
nec tineas patiantur, nee tempore consenescant : omne peccatum, quia dum traliit ad delectationem,
nascitur in Creta, Africa atque Syria. Cedrus nam- quasi pungendo lacerat mentem. Quid ergo per ra-
que, ut diximus, arbor est imputribilis omnino na- dicem juniperi, nisi avaritia, designalur; ex qua
lurse, odoris jucundi, aspectus nilidi, serpentes ac- peccatorum omnium spinsc productintur. De qua et
censa nidore fugans ac perimens : quse universa per Paulum dicitur : Radix omnium inalorum cupi-
perfectis quibusque coriveniunt, quorum insuperabi- ditas (I Tim. vi). Ipsa quippe latenter orilur in
lis est patientia : fama virtulum eximia, prsesenlia mente, sed punctiones peccatorum omnium patenter
cunctis gratissima bonis , auctoritas ad revincendos producit in opera. Ebenus in India et Jithiopia na-
confutftndosque eos qui veritati resistunt, constan- scitur, quoe csesa durescit ih lapidem, cujus iignum
lissima : qui et in hac vita et in futura singulari praa riigrum est, et cortex Ievis, ut lauri; sed Indicuni
coeteris sanctis eminentia fulgent. Nempe cedrus maculosum esl in parvulis disiinctionibus albis ac
Christum sive sanctam Ecclesiam mystice significat. „ fulvis: Êthiopicuni vero , quod prsestaritius accipi-
Unde in Ecclesiastico seriptum est: Sicui cedrus tur, in nullo esl maculatuin, sed est nigrum, lerie et
exaltata sum in Libano (Eccli. xxiv). Ifem cedrus corneum. Platdnus a lalitudine foliorum dicta, vel
prophetas atque aposlolos typice figurat. Unde dici- quod ipsa arbor palula sit et ampla; nam plaios
tur in psalmo : Satiabuntur omiiia ligfia silvdrum, Graeci latum vocant. Expressit hujus arboris Scri-
el cedri Libani, qitas plantasli, illic passeres nidifica- ptura et nomen et formam, dicens : Qudsi platanus
bunt (Psal. cln), hoc est, viri spiritales in -doctriiia dilalata sum in plateis (Eccli. xxiv); est autem te-
prophetarum cl apostolorum conversantur. Ilem ee- nerrimis foliis ac iuollibus,el vitiumsimilis. Mystice
dri superlios hsefetieos, sive philosophos, seu etiam aulem hsec arbor Doiuinum Chrislum significat, qui
dsemones figurant : unde scriptum est in psalmo ; in loto orbe in membris suis dilatatur, et mansue-
Vox Domini confringenlis cedros : et confringel Do- tudinis alque iniiocentioesua: ubique Jidelibussaluti-
minus cedros Libani, et comminueteas (Psal. xxvm). fera mouslrat cxenipia; de quo in psahno scriptum
Et in Isaia : Super omnes, inquit, cedros Libani et cst : Et erit tanquam lignum, quod plantalnm est
ereclas (isa. i). Cyparissus Graece dicitur,quod caput secus decursus aquarum (Psdl. i). Bene, utaibitror,
ejus a rotunditate in acumen erigitur: unde et co- Jigno fruclifero comparalus est Dominus Christus
noeides vocatur, id est, alta rolunditas. Hinc el fru_ T\ propter crucem, quam pro lioihinum salute suscepit.
ctus ejus conus , quia rotunditas ejus talis est, ut co- Item plataniis sanclos significat in sermone pncdi-
niiin imitetur. Unde el coniferae cyparissi dicuntur : cationis quasi dilatatos foliis : unde lcgilur in Eze-
hujus lignuin cedro pene proximani habct virtiitcm, chiel : Plalani fuerunt wquw frondiblis'ejus (Ezcch.
lemplorum quoque trabibus aptum , impenetrabill xxxi). Quercus sive quernus vocatur, quod ea soliti
soliditale nunquam oneri ccdit : sed ea, qua in prin- erant dii gentium qiiserenlibus responsa prsecanere :
cipio fuerit, firmilale perseverat. Antiqui cypressi arbor nmltum annosa; sicut legilur de quercu Mam-
rainos prope rogum consiituere solehant, ut odorem bre, sub qua habitavit Ahraham, quse ferlur usque
cadaverum, dum urerentur, opprimerent juctinditate ad Constantini regis imperium per mtilta sseculaper-
odoris sui. Cypressus etiam in eo , quod mederidis durasse. Hujtis fructus galia appellatur, ex qtiibus
apta est corporum passionibus, quod suse venusla- una agrcslis. Robur auterri generaliter dicitur ex
tem comsenullo venlorum impulsu deponit, conslan- omni materia, quidquid est firmissimum. Potest hsec
liam exprimit, eorumque« actionem, qui altioribus arbor typicesignificare palientiam atquelonganimifa-
virtulum ornatibus sanctam Ecclesiam decorant. teiri sanctoruiri, qiia foriiter ipsi oriiiiia adversa
Cypressus namque Christum velEcclesiam significat; suslinentes, in constantia aninii sui persevcranl, et
519 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS II. 520
sequanimiter omnia ferurit. Per quercum, ut dixi, A nimis amarus est. Ilsec arbor in soliludine et saxosa
sancti fide, atque virtutibus robusli inlsaia mystice humo nascitur; ex qua etiam arbore maleficis ar-
designantur, ubi ita legilur : Et erit ostensione sicut tiliusmisethra, id est,odia concitari dicuntur. De hac
lerebinthus, et sicut quercus, quw expandit ramos arboresimilitudodiciturin Jeremiapropheta,qui ait:
suos (Isa. vi). Ilem in aliam partem : Et super om- Hwc dicit Dominus : Maledictus homo, aui confidit in
nes quercus, inquit, Basan (Isa. n). Fraxinus vocari homine et ponil carnem brachium suum, et a Domino
fertur, quod magis in aspera loca montanoque fraga recedel cor ejus. Erit enim quasi myricw in deserlo,
nascatur. Hinc per derivalionem fraxinus, sicut a et non videbit, cum venerit bonum, sed habilabil in
monte montanus ; de qua Ovidius : siccilale in deserto, in lerra salsuginis el inhabitabili
et fraxinusutitis hastis. (Jer. xvn). Hoc de populo dicilur Judseorum, qui
habilant in deserlo, fructusque non faciunt, et sunt
Polest autem significare arma virtutum, quibus iu terra nullos fruclus facit, et
salsuginis , quse
utuntur sancli contra hostes suos. Taxus venenala
ex hac inhabitabili, quse hospitem non habet Deum, nec
arbor, unde et toxica venena exprimuntur;
: angelorum prsesidia, nec Spirilus sancli gratiam,
arcus Parthi et alise gentes faciunt. Unde et poeta nec scienliam magistrorum. Myrtus a mari dicla,
Ilyreos taxus torquetur in arcus. B eo quod magis liltorea arbor sit; unde el Virgilius:
Hsec arbor potest dolos et venenata dogmata hsere- Littoramyrtislaetissima;
ticorum exprimere quse pariunt mortem, et afferunt et :
interitum his, qui in iis lsesi fuerint. Alnus vocatur, Amanteslitlora myrtse.
quod alatur amne; proxima enim aquaenascitur, ncc Hinc est quod a Graecis myrine dicilur. Medicorum
facile extra undas vivit. Hinc et tenera et mollis, aulem libri hancarborem aptam scribuntmulierum ne-
quia in huniecto loco nutritur. Ulmus nomen accc- cessitalibusplurimis; myrtusenim populum gentium
pit quod uliginosis locis et Iiumidis melius proficit. significat. Unde hujiis arboris menliofitin Zacharia
Nain in montanis et asperis minus lseta est. Possunt propheta, ubi ila legitur : Et eccevir ascendens super
autem haecduse arbores illos significare, qui irriga- equum rufum, et ipse stabat inter myrteta,quw erant
tione sacrarum Scripturarum, et humilitaie morum in profundo, ete. (Zacli. i). Hunc virum Hebrsei Mi-
magis proiiciunt, quam illi, qui inpotentia propria chaelem archangelum putonl, qui ultor iniquilatuin
confidunt. Populus dicta, quod ex ejus calce mulli- et peccatorum sil in Israel, et quod slelerit inter
tudo nascatur; cujus genus duplex est. Nam altera myrlela, quse erant in profundo, intelligi volunt pro-
est alba, altera nigra. Aliia autem populus dicta, phetas el sanctos, qui in medio capti populi conver-
quia folia ejus una parle stint alba, altera, viridia. G sabantur el eranl in profundo. Lentiscus, quod cus-
Hsec ergo bicolor, habens quasi noctis et diei notas, pis ipsius lentus sil et mollis : nam lentum dicimus,
quse lempora ortu solis occasuque constant. Gene- quidquid flexibile est. Unde et lentuin vimen et vi-
rant etiam resinam circa Eridanum fluvium, velut les. Virgilius : et lenlw viles, pro flexibiles. Hujus
alii narrant, in finibus Syrise. Populus virgulta casti- fruclus oleum desudat, cortex resinam, quse mastix
laiis, ut quidam volunl, in Levitico significat, et in appellatur, cujus plurima et melior in Chio Insula
malam partem illud accipitur in Osee, ubi dicilur : gignilur. Lenlisci enim mentio est in Danielis lihro,
Subtus populum el terebinlhum, quia bona est nmbra ubi Susannse historia scripta est: et ubi de sehino el
ejus (Ose. iv). Tiliam dicunt vocatam eo, quod utilis prino responsio presbyleroruin ostenditur. Latini
sit ad usum telorum, nitore et levilate jaculandi. enim schinum et prinum ilicem et lentiscum inter-
Est enim genus malerioe levissimse,quse et apibus ad pretantur, quorum sensus ibi manifestatur. Terebin-
mel conficiendum ulilissima est : sic et in doctori- lliiis arbor, Grsecum nomen, generans rcsinam om-
bus mansuetudo laudabilis est, et valde suavis est nium resinarum prsestanliorem. Legitur el in Genc-
prsedicaiio verbi. Salix dicta, quod celeriler salial, seos, quod patriarcha Jacob convocata onmi domo
lioc est, velociter crescat ; arbor lenta, vilibus ha- sua juxta proeceplum Domini dixerit ad eos : Abji-
bilis vinciendis ; cujus seminis hanc dicunt esse ua- cile Deos alienos, qui in medio vestri sunt: et mun-
turani, ut si quis illud in poculo hauserit, liberis damini ac mulate vestimenta veslra : surgile, et as-
careal : sed ct feminas infecuiidas cflicit. Salices cendamus in Bethel ut faciamus ibi altare Domino,
juxta mysterium fideles sunt in Ecclesia propefluenta qui exaudivil me in die tribulationis mew, et fuit so-
divinse praedicalionis radicati, in Isaia, ubi dicitur : cius ilineris mei. Dederunt ergo ei omncs Deosalie-
El quasi salices juxta fluentes aquas (Isa XLIV).Item nos, quos habebant, et inaures , quw erant in auri-
salices bomiues infructuosi sunt; unde csl illud in bus eorum. Atille infodit eas subter terebinlhum, quw
Job : Circumdabunl eum, Jioc est, diabolum, sali- est post urbern Sichem (Gen. xxxv); quod significal
ces torrenlis (Job. XL); et alibi :Ad torrenlem salicem ecclesiam onmia simulacra gentilium abjicere , et
deducent eos Isa. xv). Populns autem, et salix et ti- perpetuse oblivioni damnando illa tradere, ul solius
lia molles malerise sunt, et ad sculpturam aptse. De et unius veri Dei cultus ubique celebris fiat. TOre-
populi autem significatione et cseterarum jam supe- binthus sancti, ut in Isaia : El eril in ostensione sicut
rius dictum esl. Myrica, quam Latini lamarcem terebinthus (Isa. vi). Sicut in aliam partem, ut iri
vocanl, ex amaritudine nominata; gustus enim ejus Osec : Subtus populum el lcrebinlhum, quia bona
'
521 DE UNIVERSO LIBIU XXII. — LIB. XIX. 522
erat umbra ejus (Ose. iv). BuxusGrsecum nomen esl, A pungunl illicitis desideriis mentem humanam, et.ad
ex parte a Latinis corruptum : pyxos enim appellatur peccandum provocaut. Tribuli vero aculei viliorum
apud eos, arbor semper virens, et lenitate materioe vel lentationum intelligunlur, ut est illud in Ge-
elementorum apicibus apta. Unde et Scriptura di- nesi: Spinas et tribulos germinabil libi (Gen. 111).Et
cit: Scribe buxo , et diligenter in libro exara illud in prophela : Peccatum , inquil, Israel lappa el tri-
(Isa. xxx). Buxus autem lenes in Ecclesia significat, bulus (Ose. x). Vepres ablatio peccatorum in Isaia :
qui licet fructus spirilales minime Iiabeant, tamen Omnes montes , qui in sarculo sarrienlur, non veniet
perpetua fidei confessione virent: unde es\ illud in illuc terror veprium el spinarum (Isa. vn). Urticse
Isaia : Abies et buxus et pinus (Isa. LX).Arundo di- prurigo luxurise in Isaia : Orienlur in domibus eorum,
cta, quod cito arescat: hanc veleres cannam voca- hocest, in cordibus reproborum, spinw et urlicm
verunt, arundinem postea Varro dixit. Sciendum (Isa. xxxiv). Oleaster diclus , quod sit foliis olivae
sane, quod Latinum canna de lingua Hebraeanomen similibus, sed lalioribus : arbor silvestris, amara at-
sumpsit: apud eos enim calamus canna dicilur. que infructuosa : cui insertus olivae ramtis vim mu-
Arundo autem significat mutabilitatem humansemen- lat radicis, et verlit eam in propriam qualilalem.
lis. Unde Dominus dicit de Joanne ad Judseos : Quid Lacryma oleastri arhoris duplex. Alia enim gummi
existis in desertum videre? arundinem vento agita- B ] simulat sine ullo qualitatis morsu : alia ammoniaci
tam? (Malth. xi.) Sed Joannes arundo venlo agitata guttam ex distillatione collectam ac remordentem.
non crat: qui nunquam in alteram partem flecti OHvaGrsece elaios dicitur, ex quo in Latinum tra-
poterat, et nec Jaudibus vanis favebat, nec adversi- ctum est, ut oliva dicatur : olea aulem ipsa arbor
talibus cedebat. Arundo aurea incarnationem Salva- cst : fructus oliva : succus oleum est. Arbor pacis
toris significat, sive divinam Scripturam, ut in Apo- insignis [insigne], cujus fruclus diversis nominibus
calypsi: Et in manu ejus arundo aurea (Apoc. xxi). appellatur. Oleaster autem infructuosa arbor signi-
Item calamus prsedicatio sanctorum est, ut in Isaia : ficat gentiles, qui quandiu sine Christo erant, fru-
Orielur viror calami et junci (Isa. xxxv). Juncus fl- ctum reclae fldei et bonorum operum gignere non po-
delis est in Ecclesia juxta fluenta divinselegis sem- terant: postquam aulem ab errore velusto abscisi,
per morans, tit in Job : Nunquid viverepotesl scirpusi ad Chrisli fidem conversi sunt, radici palriarcharum
'
«bsque humore? aut crescil cnreclum sine aqua? et prophetarum protinus inserti sunt, et facli sunt
(Job. vin.) Paliurus herba asperrima et spinosa. Pa- sooii radicis et pinguedinis olivae: de quo Apostolus
liurus est defensio peccati sive impuritas mentis. ad Romanos scribens (Rom. xi), eleganter disputat,
Unde iu Isaia : Et paliurus in munilionibus ejus. Quii et Propbeta de Christi corpore, quod est Ecclesia,
'
reclus est in eis sicut patiurus, et sicut spinw de sepei ^ canens in Psalterio ait: Ego sum sicul oliva fructi-
{Isa. xxxiv; Mich. vn). Rhamnus genus est rubi,, fera in domo Domini: speravi in misericordia Dei
quam vulgus senticem ursinam appellat, asperum1 mei in wlernum , et in swculum swculi (Psal. LI).
nimis et spinosum : senlix dicta a situ , quod estt Oleum enim aliquando gratiam Spiritus sancli signi-
terra inculta, in qua sentices spinseque nascuntur. ficat: aliquando charitatem, el aliquando misericor-
Majores autem noslri omnem arborem spinosami diam, el e contrario aliam significationem habet, ubi
veprem dicebant, quod vi prendat: de rJiamno igiturr Psalmista ait: Oleumautem peccaloris non impinguet
ita in Psalmo legitur : Priusquam producant spinw e ctpui meum (Psal. CXL).Est enim oleum in boiiam
vestrm rhamnos, sicut vivenles, sic in ira absorbet eoss partem causa splendoris, pabulum luminis, prse-
(Psal. LVII). Ergo rhamnus, utdiximus, spinarumi slans nitorem pariter et salutem. In malam vero par-
genus est permolestum, quod prius in herbam mol- tem (sicut liic ponitur) oleum peccatoris est dilectio
lissimam pubescit: sedubiadulta aetate cOaluerit,ra- simulala, Verborumque adulationibns et blandimen-
musculos producit acuminatos, posteaque ejus sudess .lis nostras mentes, velut olei pinguedo, leniter in-
durescunt in arborum flrmitalem. Hoc ergo Judaeis s grediens rigorem verilatis emollit, et ad noxias co-
praesens sentenlia comminatur, quod priusabsorbean-- gitationes amoris ficli potius ostentatione perducit.
tur, quam longa sctate eorum malitia convalescal:: Oliva Christus in Ecclesia : unde el iu Ecclesiastico
sicut et in alio loco de talibus dicitur: Viri sangui-:- legitur : Sicut olivam speciosam fructiferam vocavit
num eldolosinondimidiabunt diessuos (Psal. LIV).Se- y Dominus nomentuum (Eccli. xxiv). Et post pauca :
quilur celeritas perdilionis eorum : Sicut viventes,sicc Exarsil ignis in ea. Oleum gralia Spirilus sancti in
inira absorbet eos (LVII).Bene dixit, sicul viventes: Deuteronomio : Suxerunt mel de petra, et oleumde
quiavivere videnlur,et mortui sunt: omnis enim pec- firmissima petra (Deut. xxxn); et in Job: Petra
cator in pravitate degens veritati moritur. Spinas iS «M7Mfundebat rivos olei (Job. xxix); et alibi: Com-
enim divitias et solliciludines sseculares ipse Domi- putrescel jugum a facie olei (Isa. x). Oleum opera
nus,cuni exposuisselparabolamsementis, interpreta-;- misericordise, ut in psahno : Et caro mea immutata
tur in Evangelio, dicens: Quod autem inspinis cecidit,'., est propter oleum (Psal. cvm). Oleum , hilaritas
hi sunt, qui audierunt verbum, et a sollicitudinibuset'X mentis, ul in Evangelio : Cum jejunas, unge capul
divitiis et voluplatibus vilw euntes suffocantur et non
n tuum (Matth. vi). Et jn Psalterio : Ut exhilaret fa-
referunt fructum (Luc. VIII).Similiter spinse juxtaa ciem ejus in oleo (Psal. cm). Oleum, testimonium
allegoriam vitiorum sordes exprimere possunt, quse e conscienlise bonse, ut in Evangelio : Prudentes au-
PirnoL. CXl. 17
S23 B. RABANl MAUBJARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. m
tem sumpserunt oleum in vasis suis (Maith. xxv). A . monte Arabise, ubi Sahsei sunt. Nam inons eorum
Oleum sermo deceptoris, in psalnlo : Oleum autem Libanus dicitur, ubi thura colliguntur. Myrrha at-
cubilorum , similis
peccatoris non impinguet caput rneum (Psal. CXL). bor Arabise, allitudinis quinque
Oleum, hsereticorum subtilis et blanda deceplio: spinae, quam achanlon dicunt. Cujus gulla viridis
sicutin Salomone de eadem prava doctrina dicitur : atque amara : unde et nomen accepit "myrrha : et
Nitidus oleo gtittur ejus (Prov. v). Et in Osee : Et gutta ejus sporite manans pretiosior est: elicita cor- !
oleum in JEgypto ferebant (Ose. xn), hoc est, ad ticis vulnere vilior judicatuf. Sarmenta ejus Arabes
soecularium menles decipiendas. Unguentum nomen iguibus fovent: quorum fiimo satis noxio, nisi ad
Salvatoris. In Salomone : Unguentum effusum nomen odorem sforacis occurrant, pleruriique insanabiles
tuum (Cant. i). Unguentum, gratia Spirilus sancti in morbos contrahunt. Myrrha autem Troglodylica ab
Salomoiie: Muscw moriturw, id est, dsemorics,exter- insula Arabiae dicta, ubi meliof colligitur et purior.
mhiant unguentum suavitatis (Eccle. x). Ungueritum Diversa cnim aromala diversas species signiflcant
chrismatis unctio. in Psaltcrio , ut quidam volunt: virlutum, qtiibus sancta decoratur Ecclesia. Unde in
A fructu (fumenti et olei mulliplicati suht (Psat. iv); Canlico canticorum scriptum est : Quw esl ista qttm
et in Exodo plurima de hoc nafrarilur. Oleum fo- ascendit per desertum sicul virgula fumi, ex aromati-
mentum blanditise in prsedicalione divina, in Evan- B ] bus myrrhw et tliuris, et universi pulveris pigmenta-
gelio: Et appropians alligavit vulnera ejus : infundens rii? (Cant. m.) Miratur Synagoga, quomodo gentium
vinum et olenm (Lttc. x). Amurca olei pars aquosa populus hullo circumcisionis mysterio emundatus,
ab emergencfo dicta, id cst, quod ab oleo se emer- nulla pTophetarum admoriilione erudilus, subito ah
gal, et fsexsit ejus : hanc Graeci amorgen vocant, ex infimis voluptatibtis pef deseftum gentilitaliset ido-
Latina lingua trahentes. Gumen Grsecufti nomen lolatriae ad alta virtiittim culmiria et sponsi amplexus
est: hoc enim illi commi dicurit. Resinam Graeci re- ascendiSSet,igne amoris accehsa, oriliii nisu virtutum
tinen vocant: reon enim Graece dicitur, quidquid ad coeleStia tendit, ex morlificatione carnaliunf vo-
manat. Est enim lacryma sudore exhalata lignorum : luplatum, et pufitate oralionum, et orririium virtu-
ut cerasi, lenlisci, balsami, vel reliqtiafum arborum tum odoie. Hinc item scriplUiri est : Vadam ad mon-
sive Virgultorum, quae sudare produntur : sicut et tem myrfhw, et ad collem thufis (Caht. iv); quia in
odorata Orientis ligna, sicut gutta balsami ac feru- myrrha ihortiflcatio carnis, iri thure devotio oratio-
larum vel sticcinorum, cujus Iacryma durescil in nis expiimitur. Hinc rufsuni sponsus dicit: Messui
gemmam. Prima est resina terebinthina omnium myrrham meam, cum aromalibus iiieis (Cani. y).Pev
prsestantior; Afferlur autem exArabia patria [Petrsea] myrrham passio vel moftiflcatio, per aromata omnes
atque Judsea et Syria, Cypro et Africa, ex insulis C I virtutes exprimuiitur. Metit myrrham cum aromati-
quoque Cycladibus : secunda est lentiscina , cpiae bus, quando marlyres cum cseteris electis ad matu-
mastix vocatur : hsec ex Chio insula deportaltir : ritatem proemiorurii perducit. Hinc ruisum per Pro-
tertia pinalis. phelam de Domino Salvalore dictum est: Myrrha et
CAPUT VII. gulta et casia a vestimentis tuis? (Psal. XLIV.)San-
De aromaticis arboribus. clum Domini corpus quoddam Deitatis fuisse co-
Aromata sunt quaeque fragranlis odoris, quse Indioi gnoscitur vestimentum. Nam sicut vestibus coope-
vel Arabia mittit, sive alise regiones. Nomen auterii riuntur membra morlalium, ita et majestas Verbi
aromata traxisse videnlur, sive quod aris imposita, in fidelium oculis caniis velamine videbatur abscon-
divinis invocationibus apta videantur : seu quod di. Ab hoc ergo vestimento, id est, incarnationis
sese aeri inserere ac miscereprobantur: nam quid est arcano congrue venisse dicitur myrrha, gutta et ca-
odor, nisi aer contactus? Aromata , varia virtutum sia. Myrrha mortem significat, quam pro omnium
ornainenla significant: sicut in libro Regum de Sa- salute suscepit: gutta vero, quse dicitur ammoniaca,
ba regina Jegitur : Non siml allata hujuscemodi ard- duritias curat aliqua necessilate conlraclas : quse
mata, sicut Saba regina dedit Salomoni (III Reg. x). pulchre incarnationi Domini comparatur: quia du-
.
D humani sancta prsedicatione dissolvit.
Pigmenta, varia virtutum odoramenla, ubi et supra : fitiam cordis
cum universis pulveribus pigmentariis. Thus arbor Casia, quae a nostris flstula dicitur, redemptio gene-
Arabica immensa atque ramosa, levissimi corticis, ris humani per aquam baptismatis indicalur : quo-
ramis ad aceris qualilatem, amygdalsemodo succuiri niam hoe herbse genus aquosis locis dicitur inveniri.
afomaticum fundens album, et ad masticationem His rebus eliam odor est suavis, ut merito sanclse
velut in pulvere resolutum : et cum frangitur intus, iricarnationi et virtus herbarum et odoris suavitas
pihgue, et igni appositum facile ardescit: et appella- cdmparelur. Gutta vis amoris Dei, et arbor cliari-
tur apud rios masculus eo quod sit natura rotuii- tatis intelligitur, ubi et supra : Ligamenium guttw
dum, in modum testiculorum, reliquum planum, et dilectus meus mihi (Cani. i). Slorax arbor Arabise,
pene scabrosum, minits oplimum. Adulteratur autem siniilis malo Cydonio, cujus virgulse inter oaniculse
mista fesiha sive gummi, sed dignoscitur sua pnoprie- ortum cavernatim lacrymam fluunt: dislillatio ejus
tate. Nam thus igrii impositum ardescit: resina fu- in terra cadens munda non est: sed cum proprise
mescit. Gumen vefo liquescit calefactum. Thus au- corlieis scrobe servatur: illa aulem, quse virgis et
tem a tundendo dictum : hoc et Libaiium vocatum a calamis inhseserit, munda est el albida: dehinc ful-
525 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XIX. 526
va fit solis causa, et ipsa storax calamites pinguis, A ticorum scriptum est : Fislulw et cinnamomum cum
rcsinosa, odoris jucundi, humecla, etveluti mello- universis lignis Libani (Cant. iv). Fislula , quse et
sum liquorem emittens. Storax autem vocata, quod casia, arbor aromalica esl, sed modica : et ideo hu-
sit gulta arboris profluens et congelata. Nam Grseci miles spiritu designat. Mystiee casia est doctrina
stiriam guttam dicunt. Grsece autem styrax, Latine recta sive opinio bonorum operum, ut in Psalterio :
storax dicilur. Hoc ergo pigmentuin cum cseteris Et casia a veslimenlis luis (Psal. XLIV).Item cinna-
aromatibus duxerunt filii Israel in jEgyptum, et ob- momum qui seipsos despiciunt sign»t : quia el ipsa
lulerunt Joseph pro munere, quod sancti viri in pe- est brevis arbor, sed odorifera et dulcis : sic et hu-
regrinatione hujtis sseculi Salvatori nostro afferunt militas magnam habet laudem et dulcedinem apud
dona bonse voluntatis et sacrarum virtutum, quibus Deum: quia sicut fistula et ciimamomum humiles san-
ipse delectalur, ut placabilis sit et annuensvotis eo- ctorum cogilationes : sic et ligna Libani sublimes
f um. Bdellium Indioeet Arabioe arbor, cujus lacryma eoruin actiones demonstrant. Calamus aromaticus
melior Arabica : est enim lucida, subalbida, levis, a similitudine calami usualis vocatur. Gignitur in
pinguis, aequaliter cerea, etquae facile mollitur, ne- India, multis nodis geniculatus, fulvus, fragrans spi-
que ligno vel terrse commista, amara, odoris boni. ritus suavitate. Qui cum frangitur, in multas fit par-
Naiikex India sordida est et nigra et majore gleba. B tes scissilis, simiilans gustu casiam cum levi acri-
Adulteratur enim admisto gummi, qui non ita monia remordente. Calamus ergo simul cum cseteris
amarificat gustum. Mastix arboris lentisci gutta est: aromatibus, hocest, cum myrrha, cinnamomoet casia
hsec granomastix dicla, quia in modum granorum verbo Domini sacrse ad unctionis oleum misceri jube-
est. Piperis arbor nascitur i.n India in Jatere montis tur, ut sanctiftceturtabernaculumDei, etomnia vasa
Caucasi, quod soli obvcrsum est: folia juniperi simi- ejus. Porro unguentum quo perungitur tabernacu-
litudinem haberit, cujus silvas serpentes cuslodiunl: Jum, chrisma est quo ungitur fldelis populus, in
sed incolse regionis illius, cum malurse fuerint, inquibus divinitas, tanquam in tabernaculo , habitat.
cendunl: et sic serpentes igne fugantur, et inde ex Potest quidem intelligi hoc unguentum etiam vir-
flamma nigrum piper eflicitur. Nam piperis natura tutes sanctorum, sive odor justitise longe laleque dif-
alba est, ctijus quidehi diversus est fruclus. Nam fusus. De quo dicit Apostolus : Deo autem gratias,
quod immaturum est, piper longum vocalur : quod qui triumphat nos in Christo Jesu, et odorem notitiw
incorruptum ab igne, piper album : quod vero cute suw manifeslat per nos (II Cor. n). Balsami arbor in
rugosa et horrida fuerit, ex calore iguis trahit et Judsea intra terminos tanlum viginti jugerum erat:
colorem et nomen. Piper si Ieve est, vetustum est: postea quoniam eadem regione Romani potiti sunt,
si grave, novellum. Vilanda est aulem mercalorum ^ etiam latissiinis collibus propagata est: stirpe simi-
fraus : solent enim velustissimo piperi humecto arlis viti, foliis similis rutse, sed albidioribus semper-
genti spumam aut plumbum aspergere, ut pondero- que manentibus. Arbor autem balsamum, lignum ejus
sum fiat. Aloe in India atque Arabia gignitur, arbor xylobalsamum dicitur : fruclus sive semen carpobal-
odoris suavissimi ac summi: denique lignum ipsius samum : sticcus opobalsamum. Quod ideo cum adje-
vice Uiymiamatum altaribus adoletur , unde et no- ctione signiflcatur, eo quod porcussus ferreis un-
inen traxisse creditur. De aloe autem in Evangelio gulis cortex ligni per cavernas eximii odoris guttas
(}e.sepultura Domini ila legitur : Venil ergo Joseph, dislillat. Caverna enim Graeco sermone ope dicitur :
et lulit corpus Jesu. Venil autem et Nicodemus, qui cujus gutta adulteratur, admisto cyprino oleo vel
venerat ad Jesum nocte primum, ferens misturam melle : sed sineera probatur a melle, si cum lacte
myrrhw et aloes, quasi libras centum (Joan. xix). coagulaverit: ab oleo, si inslillata aquse, a.ut ad-
Hincetin Canlico canticorum scriptum est in lau- mista, facile fuerit resolula, prseterea etsi lanese
dem sponsae : Myrrha et aloe cum omnibus primis vesles ex ipsa pollulse non inaculantur; adulleraUim
unguentis (Cant. iv). Myrrha enim et aloe arbores quidem neque cum lactecoagulat,et utoleum in aqua
sunt aromaticse, quse continentiam carnis exprimunt, supernatat, et vestem maculat. Balsama autein si
cum omnibus primis unguentis, id est, charismali- pura fuerint, tantamvim habent, ul si sol excanduerit,
bus virtuluni. Casia nascitur in Arahia, virga robu- sustineri in nianu non pOssint. Hujus ergo liquofis,
sti corticis, et purpureis foliis, ut piperis : esl autem hoc estbalsami, mystice mentio fit in libro Jesu filii
virtute cinnamomo similis, sed potentia inferior: un- Sirach, ubi ita scriptum est: Et balsamum non mi-
de pro cinnamomi vice duplex ejus pondusin medica- sium, odor meus (Eccli. xxiv). Et in Cantico canti-
mentis admiscetur. Cinnamomum dictum, quod cor- corum, dicente sponsa de sponso, ita scriptum Jegi-
tex ejus in modum cannse sit rotundus et gracilis. lur : Dum esset rex in accubitu suo, nardus mea dedit
Gignilur autem in Indise et Êthiopise regionibus, odorem suum : fasciculusmyrrhw dilectus meus mihi,
frutice brevi duorum tantum cubitorum, colore sub- intef ubera mea commorabitur. Botrus Cypri dilectus
pigrovelcmereo, tenuissiniarum virgarum. Nam quod meus mihi in vineis Engaddi (Cant. i). Botrus ergo
in crassitudinem extenditur r despectui est; quod Cypri factum est Dominus in resurrcctionc, qui fuo
vero gracilius provenerit, eximium : quod cum fran- rat fasciculus myrrhseinpassione. Qui beneeliam s-i
gitqr, visibile spiramentum emittit ad imaginem ne- vineis Engaddi csse memoratur : namque in vineis
bulse seu pulveris. De his arboribus in Canlico can- Engaddi,utprsefaiisumus,balsamumgignitur,quodiij
527 B. RABANl MAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. £28
chrismatis confeclione liquori olivse admisceri ac; A humilis, cujus radices saxum penelrant : quod si-
ponliflcali benediclione solet consecrari : qualehuss gnificat humilitatcm pcenitenlise, sive Baplismum,
fideles onmes cum imposilione manus sacerdolalis,, ut in Psalterio : Asperges me hyssopo, et mundabor
qua Soirilus sanctus accipilur, hac unctione signen-- (Psal. L). Coslum radix lierbae est, nascenlis iu In-
lur. dia, Arabia et Syria, sed melius Arabicum : est
CAPUT VIII. enim album et leve, suave, jucundi odoris : Indicum
De herbis^romaticis sive communibus. colore alro, et leve, ut ferula : Syriacum vero pon-
Exstant et quarumdam Iierbarum nomina, quae• dere grave, colore buxeo, odore acri ? sunimum ta-
ex aliqua sui causa fesonant habenles nominum ex- men album, leve, aridum, gustum incendens. Flos
planationem : non tamen omnium herbarum elymo- enim vel Christum significat, qui de virga radicis
logiam invenies : nam pro locis mutantur etiam no- Jesse eflloruit, vel specimen justiliac, ut in psalmo :
mina. Folium dictum, quod sine ulla radice inna- Justus, inquil, ut palma florebit (Psal. xci). Rosa a
lans in lndiae litlorihus coiligatur, quod lino per- specie floris nuncupata quod rutilanti colore rubeat.
foratum siccant lndi, atque reponunt. Fertur aulem Significat autem rosa martyres : ut est illud : Sicul
paradisi esse herba, gustu nardum referens. Nardus rosa germinanl super humida fluenta (Eccli. xxxix).
Jierba est spicosa : unde et a Grsecis nardostachus B Lilia iactei floris herba : unde et nuncupata, quasi
appellata, quarum alia Indica, alia Syriaca vocatur, laclia, cujus dum candor sit in foliis, auri tamcn
non quod in Syria nascatur, sed quod mons, in quo species intus effulget. Lilium autem Christum signi-
invenitur, alio latere Indiam spcctat, alio Syriam : ficat, qui in Cantico canticorum ait : Ego flos campi
cst autem Indica multiformis, sed melior Syriaca, et lilium convallium (Cant. n). El item : Ut pascatur
levis, fulva, comosa, spica parva, odoratissima, in horlis, et lilia colligat (Cant. vi); ac si diceret :
cyperum simulans : quod si niulliim in ore tardave- Ego sum decus mundi, et gloria humiliura : qui de
rit, linguam siccal. Nardus Celtica a regione Gal- sponsa sua sic ait : Sicut lilium inter spinas, sic
liaenomen traxit : nascilur enim ssepius in Liguriae amica mea inler filias (Canl. n), quia candor casti-
alpibus et in Syria, frutice parvo, radicibus in ma- tatis ejus tribulationibus probatur, et major est fru-
nipulum collectis ligamentis. Flos ejus tantum pro- clus praedicationisquam quietis. Potest et in lilio
pter odorem bonum, tlivrsi ejus alque radiculae utiles virginilas exprimi : quia excellentior est casiilas
probantur usibus nostris. Nardus autem significat virginalis, quam cseleraevirtutes, sicut in Apocalypsi
odorem virlulum sanctorum in Ecclesia: unde sponsa ostenditur. Viola propter vim odoris nonien accepit:
dicit in Cantico canticoruin : Dum esset rex in accu- hujus genera sunt tria : purpureum, album, melinum.
bilu suo, nardus mea dedit odorem suum (Cant. 1), C ( Viola quoque significat confessores ob simililudinem
hoc est, rege Christo in beatiludine cceiestis sccreti lividorum corporum. Unde scriptum est in Canlico
quiescente sanctorum virtus in Ecclesia magnaenobis canticorum : Flores in terra visi sunt (Cant. n); qui-
graliam suavilatis administrat. Item sponsus dicil bus eliam regnum coslorum promissum est. Hedera
de sponssegloria in eodem libro : Emissiones tuw dicla, quod arboribus reptando adhsereat: de qua
paradisus malorum Punicorum cum pomorum fructi- Virgilius :
bus, cypri cum nardo (Cant. iv). Nardus et crocus Inter victrices hederamtibi serpere lauros.
per jrrigationem sacri Baplismatis sancla Ecclesia; Alii Hederam aiunt vocatam, quod hsedis supra laclis
paradisus cmissiones malorum Punicorum, id abundantiam in esca a veteribus praebebatur. Hederse
est sancloi um martyrum; cum pomorum fructibus, frigidae lerrse indices sunt secundum physicos, nam
id est cuni sanclorum virlutum 1'ructu. Cyprus arbor antipharmacon ebrietatis est, si quis polus hedera
aroinalica esl, significans coelestis gratiae benedi- coronetur. Hedera autein typum Judaici populi habet,
ctionem. Nardus Dominicsepassionis typum, crocus qui aliquando florebat: sed non diu in virore pristino
charitalis fervorem exprimit : conjungitur cyprus remanebat. Unde in libro Jonae Prophelseliedera sub
nardo, cum divina gralia confortat nos pro Chrislo cujus umbraculo Jonas sedebat in ascensione ver-
•* mis dilueuli in crastinum, exaruit in resurrectione
**
pali. Item nardus croco jungitur, cum charitate
Christi mortem libenter suscipimus. Crocum dictum illius vermis, qui ait : Ego sum vermis, et non homo
ab oppido Cilicise, quod vocalur Coricium, quan- (Psal. xxi). Judaica plebs per infidelitalem exaruit,
quam et alibi nascalur : sed non tantum vel tale, quoequondam florebat in palriarchis et prophetis.
quale in Cilicia, unde el a potiori parte nomen acce- Galbanumsuccus cst ferulse. Dycta esl mons Cretac,
pit : nam mullse res nomina sumpscrunl a locis, ubi ex quo dyctamnum lierba nomen accepit, propter
pius pervenit [provenitj et melius aliquid. Oplimum quam apud Virgiliumcerva vulnerata saltusperagrat
aulem est, quod fuerit recens, odoris boni, albedine Dyctseos: tanlse enim potentise est, ut ferrum a cor-
parva, porrectae longitudinis, inlegrum et neque in pore expellat, sagittas exculial. Unde el ejus pabulo
fragmenta comminutum, inspiratione bona, et cum ferae percussse sagittas a corporeinhserenles ejiciunt.
carpitur, hianus inficicns, et leviter acre. Quod si Hanc quidam Latinorum poleium Martisdicunt propter
ejusmodi non fueril : aut vetustum, aut infusum belli tela excutienda. Mandragora dicta, quod habeal
cognoscilur. Iiein cyprus incorruptionem significat: mala suave olcntia in magnitudinem mali Matiani :
iiardusforlitudinem, crocusmarlyres. Hyssopusherba unde et eam Lalini malum tcrrsc vocant. Hanc poetae
529 DE UNIVERSO LIBRI XXJI. — LIB. XIX. 530
autJiropomorphon appellant, quod habeat radicem A . in Evangelio dicitur (Matth. xm), quod in segele
formam hominis simulantem, cujus cortcx vino im- Domini inimicus superseminaverit zizania. Fenum
mista ad hibendum datur iis quorum corpus propter dictum, quod eo flamma nutriatur: phosenim flamma
curam secandum est, ut soporati dolorem non sen- est. Fenum enim [autem] juxta allegoriam signifi-
tiant. Hujus species duse. Femina foliis lactucaesimi- cat fragililatem humanse naturse : unde
legitur in
libus malagenerat insimilitudinem prunoruni: ma- psalmo de peccaloribus : Quoniam^ tanquam fenum,
sculus vero foliis betse similibus. De raandragora velociterarescent: et,sicut otera herbarum,ciio cadent
sponsa dicit in Cantico canlicorum : Mandragorw de- (Psal. xxxvi). Feimm pulchra est res, dum viret,
deruntodorem in portisnosiris (Cant. vn). Mandragora dum floret, sed cum aruerit, mulato protinus colore
propter multimoda medicaminum genera sanctorum marcescit: sic sunt impii, qui quasi florida Isctilia
virtutibus comparatur. Portoe Ecclesise doctores sunt relucentes, praematuro fine siccanlur. Primo fcno
sancti. In hujusmodi portis mandragorse dant odo- comparati sunt, ut arescerent : nunc agrestibus ole-
rem : cum spiritales quique ex se virtutum palmam ribus, ut deciderent : non enim dixit, olera horlo-
Ionge lateque spargunt. Legitur in Geneseos (Genes. rum, sed herbarum : ut significaret potius illa vilis-
xxx), quod Ruben filius Lioe egressus in sgrum in- sima, quae per agros sponte nascunlur. Fenum hi-
venerit mandragoras, et dederiteas Lise matri suse : g] storiam legis aut lemporalia significal, ut in psahno :
quod significat famam bonam, quam quisque bene Qui producit in montibus fenum (Psal. CXLVI).Fenum
studiosus adipiscitur ex mundanis hominibus, referre peccatores, ut in Evangelio : Si enim fenum, quod
lianc debere ad matrem Ecclesiam. Unde dicit Apo- hodie in agi o est, et cras in clibanum mittilur (Matlh.
stolus de episcopo ordinando : Oportet eliam illum vi). Olera enim ab olla dicta sunt, uhi collecta deco-
teslimonium habere bonum ab eis qui foris sunt quuntur : quapropler fenuin mundi nobilibus com-
(I Tim. m); qui licet parum sapiant, reddunt lamen paremus, qui et facile proliciunl, et viriditatis inagna
plerumque Iabori eorum, per quos sibi consulitur, et quasi gratia vesliuntur. Olera herbarum, mediocres
splendorem laudis , et honorem bonoe opinionis. ponantur el humiJes, quae per loca inculta, copia
Herbae aHema paradisi viriditas et sanctarum ani- puJlulante, consurgunt, et naturae suse agreslem at-
marum pascua : ut in Evangelio : Si quis per me que hispidain relinent qualitatem. Sed et illud ve-
ihtroierit, salvabilur; et ingredielur et egredietur, et lociter arescit: et ista cilo decidunt.
pascua inveniel (Joan. x). Et per Ezechielem : In CAPUT IX.
monlibus excelsis Israel, ubi pascam eas in herbis vi- De oleribus.
rentibus (Ezech. xxxiv). Et econtrario de aridilate Horlus nominatur quod semper ibi aliquid oriatur.
mentis suae de Judseis per Hieremiam dicitur : Defe-' C Nam cum alia terra scmei in anno aliquid gignat,
cerunt oculi eofum, quia non erat herba (Jer. xiv). hortus nunquam sine fruclu est. OIus ab alendo di-
Herba vila carnis est, ut in Job pro diabolo : Huic ctum, eo quod prinnim homines oleribus alerent»r,
monles, hoc est, Juxuriosi divites, herbas ferunt antequam fruges et carnes ederent. Taiilum enim
(Job. XL). Herba vita mortalium, ut in psalmo : pomis arborum et oleribus alebantur, sicut animalia
Mane sicul herba transeat (Psal. LXXXIX). Pralum est, lierbis. Hortus enim sanctam significat Ecclesiam,
cujus fosni copia armenta tuetur : cui veteres Ro- in qua variae species virlutum gignuntur. Unde
mani nom,en indiderunt ab eo quod prolinus sit pa- Sponsus de sponsa dicit : Hortus conclusus, soror
ralus, nec magnum laborem culturse desideret : mea sponsa: horlus conclusus,fons signatus (Cant. iv).
prata autem esse quse secari possunt. Pratum my- Hortus conclusus, Ecclesia est: quia multifaria spiri-
stice intelligi potcst sancta Ecclesia, vel Scriptura talium opertim germina gignal : fons esl, quia do-
sacra, in quibus flores diversarum virtutum repe- ctrina salutari redundat. Conclusus, quia Domini
riuntur, et pastus spiritalis piis animalibus, lioc est, proteclione uncta persistat: signatus sermone fidei.
fldelibus hominibus prseparatur. Unde sponsa in Item aliam significationem hahet hortus in hoc testi-
Canlico canticorum dicit : Flores apparuerunl in monio Iibri Regum, ubi narrat, quod Achab rex di-
terra (Cant. n), id est, in olio fidei et justitia florue- ceret ad Nabolh Jezrahelitam : Da mihi vineam
runt in mundo, crescente Ecclesia. Hinc iiem ipsa luam, ut faciam mihi hortum olerum,quia vicina cst et
doctoribus dicit : Fulcite me floribus,stipale me ma- propc domum meam, etc. (III Reg. xxi). Nabolh ergo,
lis,quia amore langueo (Ibid.); ac si diceret: con- qui interpretatur conspicuus, significat Dominum
solamini me exemplis seu incipientium, seu termi- Salvatorem qui est semen, quod interpretatur Jezra-
nanlium viam salulis, dum adhuc in hujus peregri- hel, quia verus est Filius Dei : hic habuit vineam,
nationis laedio amore supernoe visionis languesco. tle qua in Isaia scripttim est : Vinea enim Domini
Prata patefactaest Scriptura divina,ut in Salomone: Sabaoth domus Israel est (Isa.y). Hanc concupivit
Aperta sunl prata, et apparent herbw virentes (Prov. Achab, qui interpretatur frater patris, populus vide-
xxvn).Item in malam partem, ut in Salomone : Nut- licet Judaicus, de quo Chrislus carnem assumere
lum pratum sit, quod non pertranseat luxuria nostra dignatus est, ut fecisset in ea hortum olerura, hoc est
(Sap. H). Avena... Lolium... Zizania quam poetse ut ubi vinum gratise spiritalis germinare debuit, ibi
seniper infelix lolium dicunt, quod sit inutile et infe- fragilia quseque dogmala per Phaiisaicam supersti-
cundum. Myslice significantpeccatores et vitia, unde tionem transplantaret. Sed Naboth hanc vineam dare
551 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 552
nolenti, id est, Christo Pharlsaeorum superslitioni- A comederent cum assis agni carnibtis. Lactucse vero
busnon consenlienti impia uxor Jezabel, hoc est agrestes valde amarse sunt : carnes vero agni cum
synagoga Judaeorum, machinata est mortem ejus. lactucis agrestibus sunt edendae, ut cum corpus Re-
Hortus internas delicias paradisi significat: unde di- demptoris accipimus, nos pro peccatis nostris in
citur: lntra hortum meum, soror mea sponsa(Cahl.v). fletibus affligamus, quatenus ipsa amaritudo poeni-
Item horlus est populus Judseorum, de quo dicitur : tenlioe abslergat a menlis stomacho perversse amo-
Dileclus meus descendit in hortum suum ad areolam rem vitoe.Cucumeres quod sint interdum amari, qui
aromalum (Cant. vi). Rursum hortus quaedam liypo- dulces nasci perhibentur, si lacte mellito eorum
critarum simulatio, ut in Isaia : qui mundos se puta- semen infundalur. De cucumeribus et peponibus in
bantinhortis (Isa. LXVI).Areola virgo Maria in Can- Penlateucho legitur, quod eos filii Israel concupic-
tico canticorum : Dilectus meus ascendit ad horlum runt, spernentes manna : sicut concupiscenlia car-
suum, ad areolam aromalis (Cant. vi). Areolse corda nalis fastidit cibum spiritalem, et spernit eum. Cu-
sanctorum, virtutum odore fragrantes, ubi et supra : curbita herba est alieno egens suslentaculo.: quoc
Areolmaromalum consitw a pigmentariis (Cant. v). significat infirmos quosque et indoctos, qui aliorum
Olus, siraplex est et aperta prsedicatio, ut in Apostolo: indigent solalio, quo fulciantur, ne corruant. De
Qui infirmus est, olera manducet (Rom. xiv). Olus B cucurbilis in Jona propheta legitur (Jon. iv). Apium
niinimum operatio bona, ex qua quidam hypocrifce diclum, quod ex co apex, id est, caput antiquorum
boininibus placere student, ut in Evangelio : Vw triuinpbanliiim coronabalur. Hercules autem hanc
vobis, Pharismi hypocrilw: qui decimalis mentam el berbam primus capiti circumtulil : nam nunc popu-
anethum, cyminum et omne olus (Malth. xxm). Cepe liim capite proeferebat,nunc oleastrum, nuncapiuui,
et allia corruplioncm mentis, et acredinem peccati cujus radiccs efiicaciler pugnant contra insidias vc-
significant, quse quanto amplius eduntur, tanlo ma- nenorum : cjus generis sunt petroselinon, hipposeli-
gis dolore cruciant : unde et in Numerorum libro non et oleoselinon. Petroselinon vocatum, quod sit
filii Israel murmurantes leguntur dixisse: In mentem simile apio ct nascatur in petris montibusque proe-
veniunt nobis cucumeres,et pepones,porrique et cepe, ruptis : quod nos petrapium dicere possumus. Seli-
et allia. Anima noslra arida esl: nihil aliud respiciunt non enim Grsece apium dicitur, sed est summum ac
oculi noslri,nisi manna (Num.xi). Sinapis-appellatur probabile Macedonicum,gustu suave, et odore aroma-
quod foliis sit similis napis. Haecherba myslice si- tico. Feniciilum Latini vocanl, quod ejus Ibyrsi seu
gnificat Evangelium Christi, sicut ipse Dominus radicis succus acuat visum, cujus virlus traditur,
ostendit dicens : Simile est regnum cmlorum grano ut serpentes annuam senectutem ejus gustu depo-
sinapis, etc. (Mallh. xm) : quod in corde credentium 2 nant:hocolus Groccimaralhron vocant. Qtiid autem
seminatum germinat, et rectm fidei ac bonorum ope- olera, quae contra venenum valent mystice signifi-
rum profert fructum. Raphanum Graeci, nos radicem cent, jam superius dictum esl. Liguslicnm a regione
vocamus, eo quod totus deorsum nilitur : dum reli- nomen accepit: nascitur enim plurimum in Liguria,
qua olera in summa magis prosiliant: cujus semine oclore aromatico, et gustu acri. Coriandrum ex
macerato quisquis suas manus infecerit, serpentes Grseco nomine sumptum, quod illi corion vocant,
impune tractabit : siquidem ex ipsius radice etiam ciijus semen in dulci vino dalum proniores reddit in
ebtir albescit, in cibo quoque venenis resistit. Nam venerem : si supra moduin dederis, amentiam nu-
contra venena hujus radices, nuces, lupini, citrium, trit: canos etiam ex coriandro infici traditum est.
apium prosunt; sedconlra futurum, non contra acce- Legilur in Exodo, quod manna simile esset semini
pluin venenum. Unde et apud veteres antealiasepulas coriandri, album et sublucidum sic et verbum Dei
hscc solebant mensis apponere. Haec conlinentiam albedinem babet castilatis, el lumen scienliae spiri-
figuraliter potesl exprimere, ct caulelam, quae mul- talis : unde animse fideles quotidie pascuntur. Ruta
tum valelcontra venenalas suggesliones diaboli et dicla, quod sit ferventissima, cujus altera agreslis
contra vilia carnis. Lactuca dicta est, quod abun- alque virlute acrior, sed ulraque ferventissima com-
dantia laclis exuberet, seu quod lacte nulrientes fe- ^ probatur : hanc venenis reptignare mustelae doccnt,
minas implet: haecet in viris veneris usum coercet. quoe dum ctim serpente dimicaverint, cibo ejus ar-
Lactuca agreslis, quam sarraliam nominamus, eo manlur. Haec fidem Chrisli significat: quse conlra
quod dorsum ejus in modum serrse est. Proeceptum anliqui serpenlis venena plurimum valet.
est ergo filiis Israel, ut lactucas agrestes in pascha
LIBER VIGESIMUS.
CAPUT PRIMUM. societalis foedus irrumpens, exercitus ducerc, aliena

De bellis. vastare, liberos populos aut trucidare, aul subjieere
Primus bella instituit Ninusrex Assyriorum. Ipse coepit, universamque Asiam tisque ad Lihyse fines
enini finibus suis nequaquam contentus, huinane nova servitute perdomuil. Hinc jam sUitiuii orbis
533 DE UNIVERSO LIDRI XXII. — LIB. XX. i>34
in muttio sanguine alterna grassari csede. Quatuor A i ligna quibus uva premilur. Pugna vocata, eo quod
aiitem sunt genera •bcllonwn: id est, justura, inju- in initio «sus fuisset in bello pugnis eontendere :
sttitn, civile, et plusquam civile. Justum bellum est, vel quia primo belluro pugnis incipiebant : unde
quod«x pfsedieto geritur-cle rebusrepelitis, acrt pro- pugna etiam duorum est aliquando sine ferro. Hsec
pulsandorum hostium causa. Injustum belluin est, enim bella apud carnales sunt, qui de potentia mun-
quotl de furore, non de legilima ralione jnitur, de dana confligunt. Cseterum apud Chrislianos et fidcles
quo in Republica Cicero dicit: « Ula Anjusla bella Dei famulos alius mos pugnandi est, de quo scribit
sunt, quse sunt sine «ausa susc<epla:>riani cxlra ul- Apostolus : Non est nobis colluctatio adversus car-
ciscendi aut propulsandorum hostium causam bel- nem ei sanguinem, sed adversus principes et potesla-
lum geri jusltim nullum potest. Et hoc idem Tul- tes, adversus mundi rectores tenebrarum harum, con-
lius, parvis inlerjectls, subdidil : « Nullum bellum tra spiritalia nequiliw in ccelestibus (Ephes. vi). Et
justum habetur nisi denuntiatum, nisi indictum, item : Casligo, inquit, corpus meum,et servituti sub-
nisi de repetitis rebus. > Civile bellum cst inier ci- jicio : ne forte, ctun aliis prmdicaverim, ipse repro-
ves orta seditio et concitatio tumultus, sicut inter bus efficiar(I Cor. ix). Iteni bella vel pugnse certa-
Syllam et Marium, qui bellum civile invicem in mna men adversus nequitias spiritales, vel adversus vitio -
' rum conflictiones, ut in Apostolo : Sic pugno, non
gente gesserunl. Plusquam civile bellum est, ubi B
11011solum cives certanl, sed et cognati : quale quasi cierem verberans (Ibid.). Rursum bella vel cer-
aclutn est inter Caesarem et Pompeium, quando ge- tamen diaboli adversus sanctos, ut in Jeremia :
ner et socer invicem dimicaverunl: siquidem inhac El bellabunt adversum te, et non prwvalebunt (Jer. i).
pugna frater cum fratre dimicavit, et pater adversus .Seuiper enim sancti viri contra vitia ct contra ten-
filium arma portavit. Lucanus : taiuenta diaboli, contraque obleclameuta carnis et
ililecebras voluptatum dimicant: ut sint sancti et
. . . . In fralrem ceciderunt prsemiafratris. JHimaculati in conspeetu Dei perficientes sanctifica-
ltem : iionem in timore ipsius, quibus pax Chrislus est qui
.... Cui cervix csesatparentis :discipulis suis ait : Pacem meam do vobis, pacem
Cederet. .... Mteamrelinquo vobis (Joan. xiv). Ipse est enim pax
'
Bella itaque dicuntur interna, externa, servtlia, so-* noslra, qui fecit utraque unum (Ephes. ii). Quatuor
cialia, piratica. Nam piratica bolla sunt sparsa la- autero in bello geruntur : pugiva,fuga, vietoria, pax.
Ifomim agniina per maria myoparonibus levibus et Pacis vocabulum videtur a pacto sumptum : posle-
fugacibus, non soltim navibus commeatus, sed etiam rius autem pax accipitur, foedus prinuim initur.
insttlas provinciasque vastantibus, quos primum Cn. k Fcedus est pax, quse fit inler dimicafttes, vel a fide
Pompeius post mtiltam vastationem, quam terra vel a flctialibus [fsecialibusj, id est a saceixlotibus
marique diu egerant, mira celerilate compressit ac (dictum : per ipsos enim fiebant foedera, sicut per
superavit. Sicut autem bellum vocatur, quod .contra sseculares bella. Alii foedera dicta putant a porca
hostes agitur : ita tumultus, quod civili seditione foede et crudeliter occisa : cujus mors oDtabatur ei
concilalur. Nam seditio est dissensio civium : dicta, iqui a pace resilisset. Virgilius :
quod seorsum alii ad alios eanl. Alii sestimant, dis- Et.caesajungebant foederaporca.
sensionem animorum sedilionem vocari, quam .Fcederis partes induciae ; et dictae inducise, quasi in
Groeci diastasin vocanl: quoriiam autcm differant die.s ocia-
ulrumque Cicero docet: « Potest enim, inquit, esse CAPUT II.
bellum, ut tuinultus non sit; tumullus autem esse; De iriumphis.
sine bello non potest. >Qiiid est eniin aliud tumultus, Omneregnum sseculiliujusibellis quserilur, victo-
nisi perturbatio tanta ut major timor oriatur? Undei :fiis propagatur. Vicloria tlicta, quod vi, id est, vir-
etiam dictus lumultus, quasi timor multus : gravior• tute adipiscatur : hoc est eniin jus gentium, vim vi
autem est lumullus quam belluin : nam in belloi j. expellere :nam turpis est dolo qusesita victoria.Certa
vacationes valent, in tumultu non valent. Differt autem victoria est, vel occisio hostis, vel exspolia-
autem bellum, pugna et prselium : nam bellum uni- tio, vel ulrumque. Non est autem jucunda vicloria,
versum dicitur ut Punicuni, cujus partes sunt pu- quseper immensa detrimenta contingit. Et hoc est,
gnse, ul Cannensis, Trebiensis. Rursura in una pu- .quod laudal Sallustius, duces vicloriam incrtiento
gna mulla sunt .prselia : aliud enim in cornibus, exercitu deporlasse. Pompa dicta est Grseca signifi-
aliud in extrema acie geritur. Bellum igitur est to- catione apo tou pompeuein, hoc est, publice osten-
tum, pugna unius diei, prselium pars pugnse est. tari. Pra^cedit autem victoria pompam ideo, quod
Bellum antea duellum vocatum, eo quod duse sintt ituris ad hoc certamen prius est victoriae votum.
partes dimicantium : vel quod alterum faciat victo- Trophseum diclum apo tes propes, id esl, a conver-
reni, alterum victum: postea, mutata et detractai sione hostis et fuga : nam ab eo quod hostem quis
littera, dictum bellum. Alii per Antiphrasin putantt fugassel, merebatur trophaeum : qui occidisset,
diclum, eo quod sil horridum, unde illud : Itor- triumphum, qui dictus est apo les triambes, id est,
rida bella : cum bellum contra sit pessimum'. Prse- ab exsultatione. Plense enim victoriae triumphus de-
lia dicunlur a premendo hostem : unde et prelai betur, semiplense trophajum; quia nopdum pleuain
535 B. RABANIMAURIARCIUEP. MOGUNT.OPERUMPARS II. 536
cst victoriam consecutus: non enim obtinuit, scd Aprimi invenerunt, tulia dicla, quasi tofa, id est,
fugavit exercitum. Haec lamen nomina scriptores cava. Item luba, quasi tibia. Inter tubam autein et
confundunt: erat autem Romanorum mos, uttrium- buccinam veteres discernebant. Nam buccina inso-
phantes quadrigis veherentur, ex illo, quod soliti nans sollicitudinemad bella nuntiabat. Virgilius :
sint priores duces hoc habitu bella inire. Quicunque
autem in conflictu vicissent, palma aurea coronaban- Buccinasignum
Diradedit
tur, quia palma stimulos habet : qui vero sine con- Tuba autera
praelia indicabat:
flictu fugientem prostravisset, laurea : eo quod haec At tubaterribilemsonitom. .. .
arbor sine spinis est. Duobus autem generihus dele-
lur exercitus: aut internecione, aut dispersione. Cujus sonus varius est: nam interdum canitur, ut
Sallustius inquit: « Hostes oppressi aut dilapsi fo- bella committantur : interdum, ut insequantur eos,
rent. i Sic et utrumque Virgilius; internecione : qni fugiunt: interdum canitur receptui. Nam rece-
Submersasqueobrue puppes. ptus dicitur, quo se exercitus recipit: unde et signa
Dispersione : receptui canere dicuntur. Tuba autem sive buccina
Aut age diversos,aut disjicecorporaponto. sanctorum prsedicatorum vocem significat, quse in
toto mundo sonat, etad
Spolia autem hostium, procda, raanubiae, exuviae,j{ certamen per prsedicationemEvangelii
milites Christi provocat : ii
Prseda a vocata: manubise eo spiritales
partes. prsedando admonendo et exhorlando populum Dei
manibus detrahuntur: hseet exuviseab exuendo docendo,
quod inslruunt: et, quid faciendum, vel quid devitandum
dictae, quia exuuntur: hse et partes a pari divi-
et laborum sit, demonslrant. Quisquis autem juxta ejus indicia
sione, pro personarum qualitate, justa se
divisione. Spolia autem a palliis, quasi ex pallia: observat, et secundum ejus magisterium vixerit,
victis enim detrahunlur. Victoria nostra Christus vitam percipiet sempiternam.
cst: cujtts triumphi signum crux est, quo diabolum CAPUT V.
vicit, et morlem superavit. Spolia autem ejus, quse De armis.
de hoste sumpsit, homines sunl in Deumcredentes: Arma generaliter omnium rerum instrumenta
qui de poteslate diaboli eruti, regi suo legitimo so- s.unt : unde et ubi reponuntur, armaria dicla sunt.
ciantur. Unde ipsa Veritas in Evangelio ait : Dum Item arma dicuntur tela omnium generum : sed
fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt arma sunt, quibus ipsi tuemur : tela sunl, quae
omnia qum possidet: si autem forlior illo superveniens emittimus. Nam arma duplicia sunt, id est, vel
viceril eum, universa arma ejus aufert, in quibus con- quibus percutimus, vel quibus tegimur. Arma au-
"
fidebat, et spolia ejus dislribuil (Luc. xi). Victoria est tem dicta proprie sunt eo, quod armos tegant :
diaholi vel adversarii triumphus, ut est illud Apo- nam arma vel ab armis dicuntur, id est, ab luime-
sloli : Deo autem gralias, qui dedit nobis victoriam ris : ut:
(I Cor. xv). Bravium est constitutum bonorum prse- Latoshuichasla pcr armos
mium meritorum; in Apostolo: Deslinatum perse- Aclairemit
Vel apo tou areos, id est, a Marle. Mystice autem
quar bravium supernw vocalionis (Phil. m). Corona
selernoe glorise pro justilia merces, ut in Apostolo : pro sententiis sanctarum Scripturarum, vel exerci-
De reliquo reposita est mihi corona justitiw (II Tim. tus [exercitiis] virtutum accipiuntur ; unde Aposto-
Jus ait: Nam arma militiw nostrmnon carnalia, sed
iv). Pax Christus est, quia ipse est qui fecit utraque
unum (Ephes. n). Pax carnis adversus spiritum, con- spiritalia sunt, et potentia Deo ad destruclionem ad-
cordia in bonum , ut in psalmo : Rogate qum ad pa- versarum munitionum(II Cor. x), hoc est, vitiorum
cem sunt in Hierusalem (Psal. cxxi). Et in aliam et errorum, quibus, diabolo instigante, homines
adversi contra mililes Christi pugnant. Armarium
parlem pro Judaeis vel haereticis accipitur, ut in
Deuteronomio : Non loqueris ei pacifica omni lem- vero Scriptura est sacra, vel fides recta : nnde pro-
feruntur' arma spiritalia contra hostes Christianae 0-
porc (Deul. n).
CAPUT III. JD dei, et oppugnatores verse religionis. Item arma
De instrumenlis bellicis. protectionem divinam significant, et adjutorium ejus
ex his exercitus et in sanctos : ut in Psalterio : Apprehende arma et
Signa bellorum dicuntur, quod scutum (Psat. xxxiv). Arina, opera justitise adver-
pugnandi et victorise et receptus accipit symbolum :
:
nam aut per vocem tubse, alit per symbolum admo- sus diaboli vitia, ut in Apostolo Accipite armatu-
netur exercilus. ram Dei, ut possitis resistere (Ephes. vi). Arma,
CAPUT IV. opera peccati, vel diaboli insidise, ut in psalmo :
De buccinis et tubis. Arma et scuta combureligni (Psal. XLV).
Buccina, qua signum datur in hosle, dicta a voce, CAPUT VI.
quasi voeina : nam pagani agrestesque ad omnem De gladiis.
usuin buccina ad compita convocahantur. Proprie Gladius generaliter dicilur cnsis in praelio, sed
ergo iioc agrestibus signum fuit, de quo Propertius : ensis ferruin tantum esl. Gladius vero totus : pro-
Buccinajam priscoscogcbatad armaQuirites. prie autem appellatur gladius, quod gulam dividit,
Hujus clangor buccinium dicilur. Tubam Tyrrhoni id esl, cervicein secat. Ad hoc eitini primum eslfa-
537 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XX. 538
clum : nam membra securibus magis coedunlur, A carii dicli. Gladius enim plures significationes lia-
collum gladio tantum : acies autem gladii abacumine bet: et in bono, et in malo accipitur, ut supra
dicta. Capulus vocatus, vel quia caput est gladii, ostendimus. Nam gladius verbum Dei, et severita-
>.vel quia capilur ibi, ut teneatur. Nam alias acies tem legis atque prophciarum significat, ul in Apo-
jferri non sinit. Mucro non tantum gladii est, sed et calypsi : Et gladius egrediebatur de ore ejus (Apoc.
cujuslibet leli acumen : dictus a longiludine : nam i), id esl, verbum Domini. Gladius vis est amoris
Macron Graeci longum vocant : hinc et machoera. Dei, ut in Evangelio : Non veni pacem millere, sed
Machaeraautem est gladius longus, ex una parte gladium (Matth. x). Gladii sunt in manibus sancto-
acutus. Framea vero gladius est ex utraque parle rum testimonia divinse Scripturse ex ulroque Te-
acutus, quam vulgus spatham vocat: ipsa est rom- stamento legis in acumine perducla, ut in psalmo :
phsea. Framea autem dicla, quia ferrea est: nam Et gladii bis acuti in manibus eorum (Psal. CXLIX).
sicut ferramentum, sic framea dicitur : ac proinde Et in Apostolo : Et gladium spiritus, quod est ver-
omnis gladius framea. Gladius enira in bono et in bum Dei (Ephes. vi). Gladii, duo sunt Teslamenta
riialo accipitur : in bono, ut in Apostolo : Et gla- legis, ut in Evangelio secundum Lucam : Ecce
dium spiritus, quod esl verbum Dei (Epltes. vi). In gladii duo hic (Luc. xxn). Gladius est hsereticorum
malo, ut est illud Psalmistae : Gladium evaginave- ^ praedicatio, ut in Salomone : Qum pro dentibus gla-
runl peccalores (Psal. xxxvi). Gladius peccatoris est dios habet (Prov. xxx). Et in Evangelio : Omnis qui
quilibet dolus, alterius appetens Uesionem. Nam et percusserit 'gladio, gladio morielur (Mallh. xxvi).
ille, qui inopem spoliare contendit, perverse con- Gladius esl seductio diaboli, ut in Psalterio : Qui
silii sui gladium educit; et ille, qui prava suasione Hberasliservumtuumdegladio maiigno (Psal. CXLIII).
desiderat decipere animas innocentum, ensem pes- Gladius est damnatio sempiterna, ut in Job : Si mul-
sinisecogitationis ostendit. Evaginaverunt autem si- tiplicati fuerint ftlii ejus, id cst, hsereticorum disci-
gnificat, nudaverunt : ut quod ante erat in cogita- puli, in gtadio erunl(Job. xxvn). Gladius est judi-
tione, tanquam in vagina reconditum, post eductum cium Dei, ut in Jeremia : A facie gladii columbm
revelatis cogitalionibus appareret. Framea ultionem unusquisque ad populum suum convertetur (Jer.
divinam Significat in impio, unde esl illud in psal- XLVI).Gladius est vindicta vel sermo Domini, ut in
mo : Effunde frameam, et conclude adversus eos, Apostolo : Vivusest enim sermo Dei, et efficax, et pe-
qui me persequunlur (Psal. xxxiv). Et in aliam par- nelrabilior omni gladio ancipili (Hebr. iv). Romphaea
tem : Eripe a framea animam meam (Psal. xxi) ; idem est, quod et supra. Machaera, sermo dolosus
nam liberari se postulavit a morte, quam subilurus et insidiis plenus, ut est illud in psalmo : Filii homi-
erat, collato sciiicet resurrectionis auxilio. Framea C num, dentes eorum arma et sagiltm, et lingua eorum
eniin synonymum nomen est, significans sive ha- machwra acuta (Psat. LTI). Secures signa sunt quse
stam, sive gladium, sive quselibet arma, per quse ante consules,ferebantur, quas Hispani ab usu Fran-
voluit futurum crucis exitum compelenter adverti, corum per derivalionem franciscas vocant. Ea solebant
qui per ipsam plerumque succedit: sed primo dixit: signa ante consulem portari: ne aut usum perderet
eripe animam meam : modo petit liberari Ecclesiam, belli, aut vacans otio aspectum amitteret gladiorum.
quse est illi unica, id est, catholicam : ut intelliga- Dicilur autem securis ferramentum, quo caeduntur
tur doctrinas novas et conciliabula perditorum uni- ligna ad usum Iiominura: quod etiam mystice aut
tatis vocabulo respuisse. Item framea significat vin- evangelicam prsedicationem aut judicii sententiam si-
dictam in insonlem prolata : ut est illud Psalmistse gnificat; unde est illud in Evangelio : Jam enim se-
de peccatoribus : Inimici defecerunl framew in finem curis ad radices arborum posita est (Matlh. III). Arbor
(Psal. ix). Inimici, genitivus casus est, id est, dia- hujus mundi est universum genus humanum; securis
boli, cujus framea defecisse testatur. Framea enim vero cst Redemptor noster, qui velut ex manubrio
Hebraicus sermo est, significans gladium, quo ho- et ferro constat, tenelurque ex humanitate, sed incidit
stis ille bacchabatur : quod autem dixit, in finem, ex divinitale. Qusevidelicet securis jam ad radicem
consummalio saeculi dalur intelligi, quando virtus D arboris illius posita est: quia elsi per patientiam
diaboli omnipotenli illo gladio probatur interimi : exspectat, videtur tunc quod factura est. Potest et
de quo dixit in septimo psalmo : Nisi converlimini, securis nomine prsedicatio sermonis evangelici in-
gladium suum vibrabit, etc. (Psal. vn). Spatha a pas- lelligi, quia, secundum Apostolum : Vivus est sermo
sione dicitur, Groecoverbo: quoniam patin [pathein] Dei, et efficax, et penelrabilior omni gladio ancipiii,
Groece dicitur pati: unde et patior et patitur dici- et pertingens usque ad divisionem animm et spiritus,
mus. Semispathiura gladius a media spalse longitu- compagum quoque el medullarum, et discretor cogi-
dine appellatus : non ut imprudens vulgus dicit: sine tationum (Hebr. iv). Et Jeremias propheta verbum
spatio, dum sagilta velocior sit. Pugio a pungendo Domini securi comparat csedenti petram. Sive secu-
et transfigendo vocatus : est enim gladius parvus ris sententiam judicii altissinii significat, quae ad
et bis aculus, lateri adhoerens. Item et clunabuluni radiccs arborum, id est, ad finem regni populi Ju-
dicttim, quod religetur ad clunes. Sica a secandc daici posita est: ut eos, qui in Christo credere no-
dicta : esl enim gladius brevis, quo maxime utun- luerunt, de terra vivenlium abscidat.
tur, qui apud Ilalos lalrocinia exercent, a quo et si-
539 B. BABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS II. m
CAPUT VII. A cupalse. Scorpio esl sagitta venenata, arcu vel tor
De hastis. lnenlis excussa, quse dum ad Iiominem venerit, vi-
Hasta cst conlus cuni ferro, cujus diminulivuni n rus, quo figit, infundit : unde et scorpio nonien ac-
facit hastile. Nomen autem liasta ab astu suni-- cepit. De sagittis ergo in Job ita scriplnni esl: Sa-
psil, unde et aslutia. Contus ferrum non hahet, sedd gitlw Dominiin me sunl, quarum indignatio ebibit
tanlum cuspide acula est. Virgilius : spiriium meum(Job. vi). Hic sagittarum nomine ani-
Ferratasquetrudes, et acnla euspidecontos. madversionis sententia designatur. Vir igitur san-
Contus aulem quasi conitus : est enim conuss ctus quia peregrinationis stise serumiiam respicit,
acula rotunditas. in significatione autcm hastoe vel1 quod sub pcrseculionibus Dominicse animadversio-
haslilium polest tentatio diabolica intelligi, perr nis ingcmiscal, dicit : Unde et verba mea doloresunt
quam saluti generis humani ipse antiquus hostis in- plena : quia sagittw in me sunt Domini: ac si dicc-
videt, et interfectionem prseparat: unde est illud,, ret: Ego in exsilii damnatione non gaudeo : sed
quod de Goliath gigante Scriptura refert, dicens : suii jmiicio posilus doleo, quia vim persecutionis
Hastile aulem haslm ejus erat quasi liciatorium te- agnosco. Sagitta, Dominus JesusChristus, corda ele-
xentium, etc. (/ Reg. xvn). Pugna vero Philislino- ctorum stiorum salubriter vulnerans, ut in Lsaia: Sicul
mm contra Israel non inconvenienter malignoruml B sagillam, abscondit me in pharetra suu (Isa. XLIX).
spirituum praelium adversum Ecclesiam Dei accipii Sagitta prseceptum divinum, ut in Psalterio : Sa-
polesl. Inde egreditur de castris, scilicet Philislino- gittw parvulorum faclw sunt plagw corum (Psal.
riim, vir spurius, nomine Goliath, nimioe magnitu- LXIII),hocest, aposlolorum. Et alibi : Misit sagitlas
dinis : qui bene potest significare cliaboli super- suas, dissipavit eos (Psal. xvn). Sagittse insidiaeini-
biam, quam David nosler, singulari cerlamine con- mici, sive sermo hsereticorum, ut in Jeremia : Sa-
gressus, proslravit, ac populum Dei a timore ejus3 gitla vulnerans, lingua inimici (Jer.ix). Aliquando
eripuit; qui leonem et ursum necavit, ursum, vide- vero sagiltarum nomine, ul diximus, sentenlia; di-
licet diabolum : leonem, Antichristum, alterum nunc; vinselegis exprimunlur ; unde est illud in psalmo :
hominibtis latenter insidiantem; alterum in poste- Sagiltw tuw acutm, polentissime (Psal. xuv) ; et
rum manifestissime saevientem. Lancea est hastai alibi sagittse acutse sunt verba Domini Salvatoris
amentum habens in medio : dicla aulem Jancea,, hominum, sagittwpotentis acutw (Psal. -cxix), corda
quod sequa lance, id est, sequali amento ponderataL salubriier infigenlia, quaeideo vuluerant, ut saneiit:
vibratnr. Amentum vinculum est jaculorum ha ideo percutiunt, ut libereut : ideo prostcrnunt, ut
stilium, quod in inediis haslis aptatur; et inde erigant. Nam el aliam significationem sagiltse ha-
'
amenlum, quod media hasta religetur et jaculetur., ^ bent in illa psalmi senlentia : Paraverunt sagitlas
Clavaest, qualis fiiit Herculis : dicta, quod sit clavis; suas in pltaretra, ul sagiltent in obscuro rectos corde
ferreis invicem religata, et esl cubilo semis facla in; (Psal. x). Permane.l in comparatione sagittarii: nam
longitudine: haec el caieja, quam Lucilius caiami sicut iste habet sagillas in pharetra, ita ille geslat
dicil: est enim genus Gallici teli ex materia quami in corde verba venenosa : in obscuro vero, sive cmn
maxime lenta, qusejacta non quidem Jonge propler perseculionibus perturhatur Ecclesia, quaudo ti-
gravilatem evolal: sed quo pervenit, vi nimia per- more periculi carnales homines creduntur facilius
fringit: quod si ab artifice millatur, rursuni redit inunulari : sive in abscondito consilio, cum pppor-
ad eum. Lancea enim potest significare passionis tunius putantChristianos decipere, quando eos judi-
dolorem, vel :sacramenlorum apertionem : unde in cant sua consilianon "idere : sed cum dicit, reclos
Prophela scriptum est : Lanceis suis vulneraverunt corde, insidias eorum ostendit inanes et vacuas.
me. ;Et in passione JJoroiniunns militum lancea latus CAPUTIX.
<ejusaperuil, et conlinuoexivil sanguis et aqua (Joan. De pltaretris.
xix ). Eleganti ergo evangelista verbo usus esl, Pharetra, sagitlarum theca, a ferendo jacula di-
«t non diceret,: lalus ejus percussit aut vulneravit: in cla, sicutet feretrum, ubi funus deferlur : quse id-
aiit quid aliud : sed aperuit, ut illicquodammodo vilae circo elymologiam commuuem habenl : quia pha-
oslium panderetur, unde sacramcnla Ecclesiaema- relra morlem, feretrum mortuum portat. Corili
naverunt sine quibus ad vitam, quse vera est vila, proprie sunl arcuum thecoe,sicut sagittarum phare-
non inlratur. Ille sanguis in remissionem fusus est trae. Pharelra enim aut Scriptura est sacra, unde
peccatorum : aqua illa salulare temperat poculum ; sagittse senlentiarum divinarum proferuntur, et pro-
•hsecet lavacrum prseslat et potura. phelsc alque aposloli proedicationis jacula mittunt :
CAPUT VIII. ût humanitas Salvatoris noslri, qui in Isaia lo-
De sagitlis. <juitur, dicens : Posuit me sicut sagitlam electam, et
Sagitta a sagaci jactu, id est, veloci ictu vocala. in pharelra suaabscondilme(Isa. XLIX).Quando dicit,
1'enuis enim fertur, quasi avis, ul celeriler mors sagitlam elcctam : ostendit habere Deum sagittas
"percurral ad liominem. His primum Cretenses usi plurimas, sed non electas : qua; sagilUe prophetsc
"sunt, quibus pennae(ul diximus) ideo agglutinanlur, sunt et apostoli, qui in loto orbe discurrunt : de
ut leves sint et pervolent Scaptos.... Spicula sunt quibus cl in alio loco canitur : Sagiltw tum aculm,
gagittse vel lancese breves a spicaruro. specie iiun- polentissime, populi sub te cadent (Psal. XLIV).Et
541 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XX. 542
iterum : Sagittm polenlis acutw cum carbonibus de- A tur. Torquctur cnini verbere nervorum, et raagna
solatoriis (Psat. cxix). Christus autcm de multis sa- vi jacit aut hastas aut saxa : iride et fundibalus,
gittis et lilils plurimis, una sagitta electa, el filius quasi fundens et emiltens, dicitur. Contra ballistam
uuigenitus est, quam in pharetra sua abscondit, id tesludo valet : series enim fit armorum iimbonibus
est, in humano corpore, ut habitaret in eo pleni- inter se colligatis. Funda cst Ecclesia : sieul in Job
tudo divinitatis corporaliter (Coloss. n), rerumque pro Autichristo dicitur : In stipulam versi sunt ei
esset sperandarum fides; cui et supra dicitur : Tu es omnes lapides fundx (Job. XLI). Et in Zacharia :
Deus absconditus (Isa. XLV),!et nesciebamus. Qua Subjicienl in lapidibus fundw (Zach. ix). De funda
sagitta et sponsa vulnus accipiens loquilur in Can- autem inlibroRegum ita scriptum legimus; Elegit
tico canlicorum : Vulnerala charitateego sum(Cant. David sibi quinque limpidissimos lapides de lorrenle,
se-
n). Vagina appellata eo, quod in ea miicro vel gla- et misit eos in peram pastoralem, qttam habebal
dius bajnletur. Theca ab eo quod aliqnid receplum cum, et fundam manu lulit, et processit adversus Phi-
tegat, c littera pro g posita. Alii Graeco nomine listhwum (I Reg. xvn); quod significat Christum per
thecam vocari asserunl, quod ibi repoiiatur aliquid : qninqiie libros legis in unilate charitalis dialioluui
inde et bibliotheca, librorum repositio dicitur. Va- funda prsedicationis superasse, atque proprio gladio,
gina autem occullationem consilii, vel protelatio- B hoc est, nequitia ipsius, damnasse atque inler-
nem judicii significat : unde in Psalmo scriptttm emisse.
est : Nisi convertimini, gladium suum vibrabit (Psal. CAPUT XI.
vn). Conlumaces terret Judseos, qui Domini lege De ariete.
conlempta idolorum culturis nefandissimis servie- Arieti nomen species dedit eo, qnod cum impetu
bant : ipsis, nisi convertantur, gladium suum vibra- impingit murttm in modum arietuni pugnantium.
bit, id est, unictim Filium sutim sub lucente elari- Validseenim ac nodosoearboris caput ferro vestitur,'
' ritate missurus est. Vibrare enim illud dicimus,
eaque suspensa funibus muilorum manu ad murum
quod modo Jumen, modo umbras tremulas probatur impellitur : deinde retrorsum dncta majori impetu
ostendere : hoc conslat in incarnalione Cliristi Do- deslinatur : sicque crebris ictibus concussum muri
mini provenisse, quando perlidis tenebTas, fideiibus lalus cedit, cavatumque irrupturis ac feneslram fa-
autem lumen suae deitatis ostendit. Arcus vocatus cit. Contra impulsum arietis remedium est saccus
eo, quod arceat adversarium : uncle et arces di- paleis plenus, et in eum locum demisstis, quem aries
cnntuf, a quibus arcentur hostes. ltem arcus dici- percutit. Laxo cnim saccorum sirm iclus arielis
tur ob speciem, quod capita ejus sint curvala arcibus illisus mollitur: duriora enim mollioribus facilius ce-
[AL, arctius]. Arcusest juxta mysticum sensum evan- " dunt. Plulei sunl crates corio crudo intectse, quse
gelicus sermo, utin Genesi: Sedet in forli arcus ejus in opere faciendo hosti objiciuiitur. Arietes sunt
(Gen. XLIX),id est, Domini; et in Apocalypsi : Dalus tentationum stimuli, vel impelus pefsecationis, ut
est ei arcus (Apoc. vi). Arcus, bsereticorum dogma, esl illud : Et pones arietes in gyro (Ezech. iv).
ut in Psalterio : Quohiam ecce peccatores tetenderunt CAPUT XII.
arcum suum (Psal. x). Item de arcu in psalrao ita
De clypeis.
scriptum est : Arcum suum tetendit, et paravit illum
(Psal. VII). Arcum itaque Scripturam Novi et Vete- Clypeus est scutum majus, dictus ab eo quod cle-
ris Testamenti congfuenter accipimus : quia duobus pet, id est, celet corpus, periculjsque subducat, apo
quodammodo curvatis flexibus devotorum colla tou cleplcin. Oppositus enim sua defensione ab hastis
complectitnr : hic fidelibus suavejugum ostenditur; et jaculis corpns munit. Clypeus autem peditum est,
contumacibus autem arma terribilia declarantur : scutum equitum. Seutum appellatum eo quod a se
tetendit, adjeclum est, ne ejus patientia remissa pu- exculiat lelorum ictum : ut enim telis resislalur, cly-
taretur. Quod autem sequitur : Et in ipso paravit pcus antefertur. De clypeo in Proverbiis scriplum
vasa mortis, sagittas suas ardentibus'effecit (Ibid.), est: Omnis sermo Dei clijpeus ignitus esl speranlibus
hic distributio divinse majeslatis ostenditur: quia " in se (Prov. xxx). Hsec tota Christi Ecclesia novil, et
per arcum, id esl, per Vetus et Novum Testamen- illi maxime sentiunt, qui, Deo seoum niorante, ter-
tum, sicut jam*dictum est, et effectus mortis venit, renoe fastum sapientise contemnunt. Quia nimirum
et sagitlis ipsius vita praestalur. Egressse sunt autem omnis sermo divinse auctoritalis corda electorum et
de isto arcu tanquam sagittoe, id est apostoli, qui igne charitatis accendit, el scienlia veritatis illu-
ardentibus, hoc est, desiderantibus animis in mo- strat, et vitiorum sordes (si quos in eis invenerit)
dum sagittarum prsecepta salutaria transmiserunt: consumit, et ab hostium insidiis sperantes in se
unde et impii sauciarentur, et fidelibus efficax cura cunctisque defendit adversis. Item in Cantico can-
ticorura scriptum est : Mille clypei pendent ex eo,
proveniret.
CAPUT.X. omnis armaiura fortium (Cant. iv); quod signiflcat
De fundis. testimonia Scripturariim sanctarum. Umbo, sculi
Funda dicta eo, quod ex ea fundantur lapides, pars uiedia est, quasi umbilicus. Ancile vocatur scu-
' id
est, emittantur. Ballista, genus tormenti, ab cmit- tum breve el rolundum, de quo Virgilius :
'tendo iacula dicta : ballein enim Groecemitterc dici- Laevaqueaucile gerebat.
545 B. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 544
Et ancile dictum ab ancisione, quod sit ab omni A j tibus percuti pariler et vexari. Item lorica in ma-
parte veluti ancisum, hoc est, rotundum. Ovidius : lam parlem accipitur, ut in Ezechiel: Adversus Gog
, Idque ancilevocant, quod ab omniparte recisum. omnes sculali et loricali (Ezech. xxxvm)
Quaquenotes oculis,angulusomnisabest. CAPUT XIV.
Pelta, scutum brevissimum in modum lunae me- De galeis.
dise: cujus meminit liber Regum : Fecit rex Sa Cassis de Jamina est: galea de corio. Nam galeros
lomqn ducenla scuta de auro puro, et trecenlas pellas corium dicitur, cassidem autem aThuscisnominatam
ex auro probato (III Reg. x). Celra scutum loreura dicunt. Illi enim galeam cassem nominant, credo, a
sine ligno, quo utuntur Afri et Mauri, de quo poeta : capite. Apex est, quod in summo galeoe eminet, quo
Laavascetra tegit figilur crista, quod Grseciconon vocant: nam conus
Parma levia arma, quasi parva, non clypeus : dici- est curvatura, quse in galea prominet, super quam
tur autem et testudo scutum; nam in modum testudi- cristsesunt. Namcassis velgalea.quse caputnostrum,
nis fit clypeus. Et testudo est scutorum connexio cur- hoc est mentem noslram contra arma inimici defen-
vata in testudinis moduni. Namque in armorum ge- dit, spes est iiiDominum Salvalorem : unde monet
neribus milites etiam ab animalibus nomina sumunt, . Apostolus nos induere galeam salutis : quoniam con-
B
ut aries. Et Sallustius : t In moduin, inquit, bericii tra atrocissimos hostes omni tergiversalione callidos
mililaris. i Scutum aut fldem significal, ut cst illud belhim gerimus. Idcirco omni cautela et sollicitudinc
Aposloli : Sumentes scutum fidei, in quo possilis om- vigilare debemus, ut qualitercunque tentaverint, mu-
nia lela nequissimi ignea exslinguere (Eph. vi); aut nitos nos et prseparatos inveniant. Necesse estenim
ut Deus adjuvet quos viderit in precibus vigilare, et
adjutorium divinum, ut est illud Psalmistse: Appre- de
hende arma et scutum, el exsurge in adjutorium mihi armis ejus exspectare victoriam. In hujusmodi
bello soliria mente opus est et pura conscientia :
(Psal. xxxiv). Item scutum obduratio cordis, vel ergo non contra
peccati defensio, ul illud Jeremise : Dabis eis, Do- quia carnalia, sed adversus spiritalia
dimicatur. Contra terrigenas enira hostes
mine, scutum cordis laborem tuum (Thren. m). Arma nequitise
ab arcendo dicta sunt, quod per ea hostes violentis- corpus sagina roboratur, et pabulo mens incenditur,
simos arceamus : et ideo hoc humana consuetudine ut repugnandi sumat audaciam : adversus spiritalia
autem nequitise spiritaliter repugnanda, et sobrietatis
dicitur, quse armal manum, ul opprimat inimicum.
Caelerumarma et scutum sola voluntas esl Domini,qui et abslinentise arma sumenda sunt : ut infusi sanclo
prolegil periclitanleni et expugnat adversum ; scu- sic Spiritu immundos et erraticos spiritus devincamus;
tum enim dictum est, quasi sculptum, quod in ipso , itaque succingemus lumbos nostros in veritate,
C si parati sumus errori resistere. Omnis enim qui
anliqui sua facta signabanl; nam quod dicit appre-
hende, nunquid ab eo sumitur ad lempus peregrina operari vult, succinget se, ut, ablalo impediiueuto,
defensio? semper ille paratus est ad exitus rerum, diligentius operetur.
CAPUT XV.
qui probalur oinnipoleiis: nec quasi de quiete ex-
De foro.
surgere creditur, qui nunquam jacuisse declaratur. Forus exercendarum litium locus a fando dictus:
Arma igitur perlinent ad indumenla ferrea, per quae
salus humana defenditur : scutum ad repellendos qui locus et prorostra vocatur, ab eo quod ex bello Pu-
ictus inimici, ut frustrala tela cadant, quae fueranl ad nico captis navibus Carthaginiensium rostra ablala
cxilium liominis destinata. sunt, et in foro Romano prsefixa,ut essent hujus insigne
victorise. Prima species fori, locus in civitate ad
CAPUT XIII. exercendas nundinas relictus. Secunda, ubi magi-
De loricis. stralus judicare solet. Tertia, quam supra diximus,
Lorica vocata eo quod loris careat : solis enim quam calcatorium nominavimus. Quarta, spatia
circulis ferreis contcxta csl. Squama est lorica fer- plana in navibus. De quibus Virgilius :
rea exlaminis ferreis aut aereis concatenata in mo- .... Laxalque foros. . . .
duiii squamsepiscis, et cx ipso splendore squamarum D I Constat autem forus causa, lcge et judice. Causa
et similitudine nuncupatur. De ciliciis autem el po- vocata a casu, quo evenit : est enim et materia et
liuniur loricee, et teguntur. Significat autem iorica origo negolii, necdum discussionis examine faclo.
justiliae observantiam, quse protegit hominem, ct Qusedum proponitur, causa est : dum disculilur, ju-
illsesum servat ab liosle : quia sicut diflicile vulnera- dicium est : dum finilur, juslitia. Vocatum autcm
tur in his vel maximc locis, quse vilam lenenl, qui judicium, quasijuris dictio : et juslitia, quasi juris
conservalam [consertam] liamis et circulis ferreis slatus. Judicium autcm prius inquisilio vocabatur:
invicem se lenentem loricam virtutis indutus cst: unde et actores judiciorum praepositos, quseslores
ita qui est circuindatus mnltiplici veste justitiae, nec vel qusesitores vocanius. De causa ergo in Psalterio
ad similitudinem cervi in jecur accipiet sagiltam, scriptum est : Exsurge, Domine, et judica causam
nec in desideria corruet, et furores sedat inuiido tuam (Psal. LXXIII).Post cuncta quse dixit, nunc
corde, habens arlificem htijus loricse Deuin, qui uni- facit judicis causam : ul eum efiicacius commoveret,
cuiqtie sanctorum omnia arma fabricatur, et non cui negotii sui qualitas. intimatur : nunc ad ipsum
sinit a jaculo voluptatis perire, et a sagiltis arden- Dominumverba convertit, expclens ut causam suani
545 DE~UNIVERSOTiBRI XXlT. — L,IB. XX. 546
contra illos dijudicet, qui non desinunt pravissimis j^ vn). Item homines judices dicunlur. Unde in Lege
murmurationibus insonare. Judicat cnim causam scriptum est: Judices in porlis tuis constiluas, quiju-
suam, dum erranles facit manifesta cognoscere, ut dicent populum in wquitate (Dcut. xvi). Accusalor
conversi prsedicent quod stullis cogilationibus ab- vocatur, quasi adcausalor, qui ad causam vocat
nuebant. Dejudieio vero ita scriptuin legilur : Deus, eum quem appellal. Accusator significat diabolum,
judicium tuum regi da (Psal. LXXI).Judicium enim de quo in Apocalypsi scriplum est: Lwtamini, cozii,
dictum est, quasi juris dicium, id est, quod in eo et exsultate, omnes qui habilalis in eis, quoniam pro-
jus dicatur. Et ut veracissime probarelur esse peti- jeclus esl accusalor fratrum nostrorum (Apec. xn).
tio, eadem iterum sequenti commate geminavit. Hoc Reus a re, qua petitur, nuncupatur ; quia quamvis
est enira quod dicit: Et justitiam tuam filio regis: sceleris conscius non sit, reus tamen dicitur, quan-
quod superius ait: Judicium luum regi da: quod in diu in 'udicio pro re aliqua petitur. Reus enim in
Scripturis divinis ad exprimendam causam frequen- Scripturis pro sonte et peccatore ponitur; unde esl
ter invenis repetilum. Negotium multa significat: illud : Qui hominem occiderit, reus est morlis (Exod,
modo aclum rei alicujus, cui contrarium est otium; xxi). Testes antiquitus superstites dicebantur eo
modo actionem causse, quod est jurgiura litis : et di- quod super statum causae proferebantur : nunc,
cluni negotium, quasi nec otium,id esl, sine olio. Ne- B ] parte ablata nominis, lestes vocati: teslis autein con-
gotium autem in causis, negotiatio in commerciis sideralur conditione, natura, et vita. Conditione, si
dicitur, ubi aliquid datur, ut majora Jucrentur. Jur- liber, non servus : nam ssepe servus metu dominan-
gium dictum, quasi juris garrium, eo quod hi qui cau- tis teslimonium supprimit veritatis. Nalura, si vir,
sam dicunt jure disceptent. Lis a contenlione limilis non femina; nam :
prius nomen surapsit; de quo Virgtlius : .... Variumel niutabilesemper
Limeseral posiluslitem ul discerneretagris. Femina
Causa autem aut argumenlo, aut probalione con- Vita, si innocens el integer actu: nam si vila bona
slat. Argumentura nunquam lestibus, nunquara la- defuerit, fide carebit. Non enim polest justilia cum
bulis dat probationem : sed sola invesligatione inve- scelerato habere societatem. Duoautem sunt genera
nit veritatem: unde dictum cst argumentum, id est, testium : aul dicendo id quod viderunt, aut profe-
argutum invenlum. Probatio autem testibus et fide rendo id quod audierunt. Duohusautem modis testes
tabularum constat. Negolium enim aliquod laudabile delinquunt, cum aut falsa promunt, aut vera silentio
est, lioc est, quando in studiis spiritalibus laboratur; oblegunl. Testes autem in Scripturis sacris illi di-
ut est illud in Evangelio : Negotiamini, donec veniam cuntur, qui ea quse viderunt et audierunt, veraciter
(Luc. xix). Hinc dicuntur negoliatores spiritales, qui C protulerunt. Unde ipse Deus ad apostolos suos ait:
bonas margaritas quserunt. El e contrario aliud est Et eritis mihi testes in Hierusalem el omni Judwa et
negotiura vituperaDile, hoc est, quod in cupidilale Samaria, et usque ad ullimum lerrw (Act. i). Unde et
mundana exercetur, de quo dicil Apostolus : Nemo Petrus et Joannes cum a Juda>istenti fuissent et
militans Deo, implicat se negotiis swcularibus , ut prohibiti ne omnino Ioquerentur, neque docerent in
eiplaceat, cui se probavit (II Tim. n). Similitcr au- nomine Jesu ulli hominum, respondentes dixerunt
tcm et causse aliquando laudabiles sunt: aliquando ad eos : Sijustum est in conspectu Dei vos polius au-
vituperabiles. Tunc enim laudabiles sunt causoe, dire quam Deum, judicate : non enim possumusqum
quando ad virtutes spectani : lunc autem vitupera- vidimus et audivimus non loqui (Acl. iv). Hinc el illi
hiles, quando ad contentiones saeculares pertinent. qui in recta fide et in confessione nominis Christi
Dicit enim Psalmista : Judica me, Deus, et discerne usque ad mortem perseverant, martyres, hoc est,
causam meam de gente non sancta (Psal. XLII).Non lestes Cbristi liuncupantur : qui rccte loquendo et
onim petit peccata sua discuti, sed-ab iniquorum bcne operando in vita sua nec non et in morte testi-
consortio liberari. Esset enim periculosum dici, ju- monium fideleDominopraebuerunt.Undeet Apostolus,
dica me, nisi addidisset, et discerne causam meam, sanctorum virtutes numerando, ad extremum sub-
id est, divide permistionem meam, quam in saeculoD junxit, dicens : Hi omnes tesiimoniofidei probati in-
isto sustineo, et aliquando segregatum me ab impiis venti sunt (Hebr. xi). Et ut breviter cuncta replice-
in populi tui electione constilue. Addil, de gente non mus, judex Deus esl, sicut supra ostendimus, ut in
sancta : hoc esl, de perversis ac male viventibus. Psalterio : Deus judex juslus, forlis et patiens (Psal.
Legitur et in alio propheta Dominus increpasse pec- vn). Judices sunl apostoli, ut in Evangelio (Matth.
cantes, ila dicens : Ecce ad lites el conlentiones vigi- xix): Sedebitis super sedes duodecim judicanles duo-
lalis et percutilis pugno impie (Isa. LVIII); quod quam, decim tribus Israel. Testes sunt apostoli vel cseleri
sit vituperabile, manifeslum est. In omni aulem ju- fideles, ut in Apostolo : Testimoniumdicemus de Deo,
dicio sex personoe quseruntur : judex, accusator, quod suscitavit Jesum Christum a mortuis (Act. iv, v.)
reus, et tres testes. Judex dictus, quasi jus dicensj Teslis Chrislus , ut in Apocalypsi: Jesus Chrislus,
populo : sive quod jure disceplet. Judex aulein ini qui esl testis fidelis (Apoc. i); et in Isaia : Ecce testem
Scripturis sacris aliquando ipse Deus noster, qui om- populis dedi eum (Isa. LV). Testes falsi sunt Judsei,
nia secundum sequitatem judicat; unde Prophetai sive haeretici, ut in psahno : Quoniam insurrexerunt
ait: Deus judex juslus, fortis et longanimis (Psal. in me testes iniqui (Psal. xxvi). Et in Deuteronomio :
' B. RABANI
547 MAURJARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. m
SjsMerk testk viiqttits, [ulsum testimoniumproferens A voluplates, qute non per semelipsa inqumant, scd
adversus proximum suum (Deut. xix). Judicium est per ea quse illic geruntur. Dicta aulem spectacula
discretio boqi ac mali, ut in Psalterio : Si vere uti- co quod bominibus publica ibi proebeatur inspeclio.
que iustitiam loqutmini, recte judicale, fiiii hominum Hoecct ludicra nuncupala, quod in ludis gerantur
(Psal. LVH). Judicium separalio bonorum a societate aut in scenis. De spectaculo autem in Apostolo ita
'
malorum, ut in Evangelio : Et separabit eos ab invi- legimus : Spectaculum facti sumus huic mundo, et
cem (Matth. xxv); et in psalmo: Judica me, Deus, angclis et hominibus (I Cor. iv). Quia erunt specla-"
ei discerne causam meam (Psal. XLII).J.udiciuin dam- culum Enoch et Elias usque adeo, ut corpora eo-
nalio futura, sicul in Evangelio pro fidelibus Verilas rtun m plateaprojiciantur in conspectu lotius populi
oquitur: Qui credit in me, non judicabilur (Joan. infiilclis : ita et aposloli speclaculum facli sunt: quia
IH). Et e contrario de reprobis : Qui autem non cre- publice irridebantur positi ad injuriam et moiiem,
dit, jam judicalus est (Ibid.), hoc est condemnatus. quam passi sunt. Mundum autem-angelos et homines
Juclicium in injusli reprehensione vel damnatione, dixit, quia et angeli mali sunt, dicenle David iu
ut in Evangelio : Nolite judicare,ut non judicemini psalmo LXXIV : Vexabanl illos per angelos mulos. Et
(Maith. vn); et in Aposlolo : Qtti non manducat, man bomines mali atque increduli: his aposloloruin in-
ducantem nonjttdicet (Rom. xiv). Judicium, confessio B jurise oblectamenta sunt : mundus autem idcirco
pcenitentis; in eo enim quod se accusat, et Dei judi- infidelitas dicitur, quia visibilia sequitur.
cium laudat, verum judiciumest. Dequojtuiicio Do- CAPUT XVII.
niintts per Isaiam loquilur, dicens : Reduc me in me- De ludo gymnico.
moria, et judicemur simul (Isa. XLIII); et in Job : Et Gymnicus Judus est velocilatis ac viriuin gloria.
dignum ducis s^per hnjusmodi aperire ocutos tuos, et Cujus Iocus gynmasium dicitur, ubi exercentur
adducere eum tecum in judicium (Job. xiv); el in athleioe, et cursorum velocitas comprobatur. Hinc
Apostolo : Quod si nosmelipsos judicaremus, non accidit ut oranium prope arlitim exercitia gymnasia
ulique judicaremur (I Cor. xi). Judicium quorum- dieanlur. Ante eniin in ludis certantes ciucti erant,
dam. prsesnmplio et de propria se extolleniium ne nudarentur : post relaxato cingulo repente pro-
justitia , quibus Dominus pcr Jeremiam respon- stralus et exanimalus est quidam cursor : quare ex
dit dicens : Quid vuliis mecum judicio contendere? consilii decreto archonillippomenes, ut nudi deinceps
omnes me dereliquislis (Jer. n). Inimicus diabolus exercilarentur, permisit. Ex illo gymnasium diclum,
juxta allegoriam inielligilur, ut in Evangelio : Ini- quod juvenes nudi exercentur in campo, ubi sola
micus homo hoc fecil (Mallh. xm). Iniinici, Judsei tantum verecunda operiunlur.
vel hseretici, ut in Michsea: Inimici hominis, boc est, G CAPUT XVIII.
Christi, domeslici ejus (Miclt. vu). Adversarius, De generibus gyinnicorum.
sermo divinus, eo quod conlrarius contraria homi- Genera gymnicorum quinque sunl : id est, saltus,
uum voluntati prsecipiat, ul in Evangclio : Esto con- curstis, jactus, virius, atq.ue luctatio : unde ferunt
senliens adversario luo cito, dum es cum illo in via quemdam regem lot iilios adolescentes habentcui
(Matth, v), Adversarius uiabolus, ul in Zacharia : totidem generibus de regno jussisse contendere.
El Satan stabat a dextvis ejtts, ita ut adversarelur ei CAPUT XIX.
(Zach. III). Crudelis diabolus, ut in Saloinone : Ne De sallu.
des alienis, hoc est dsemonibus, honorem luum, et Saltus dictus, quasi exsilire in altum : est enim
annos luos crudeli (Prov. v). Alieni, doemones,Judsei sallus altius exsilire vel longius. Saltus enim mystice
»ive hserelici, ut in psalmo : Quoniam alieni insur- profcclum virtutum significat, ut est illud in Isaia :
rexerunt adversum me (Psal. LIII). Extranei, dseino- Tunc saliet clattdus sicut cervus (Isa. xxxv). Saltare
nes, ut in Sajomone : Ne forle impleanlur exlranei tolis viribus in Domino gaudere : sicut in libro Re-
viribus.tuis, et labores.tui sinl in domo aliena (Prov. gum de David dicitur : Et saltavit coram arca Do-
v). Fur, diabolus, ut in Osee : Et fur spolians, la- p. mijii tolis viribus (II Reg. vi); el in aljam partem in
trunculus foris (Ose. vn). Latrones, daemones,iu Job : Evangelio : Canlavimus vobis tibiis , et non saltastis
Simutaverunt [simul venerunt] latrones ejus, et fece- (Luc. vn).
runt sibi viam per me (Job xix). Fures el lalrones, CAPUT XX.
haerelici sive Judseorum doctores, in Evangelio : Om- De cursu.
nes, quolquol venerunl, fures sunl et latrones (Joan. Cursus a velocitate crurum vocatur : est enim
x). Fur, mors ex iinproviso adveniens, ut in Evan- cursus celeritas pedum. Mystice autem cursus ad
gelio : Hoc o«(e»i,inquit,sc!iote, quia si sciret paler- transilum proesentis vitse pertinet, vel certaminis
famitias qua hara fur veniret, vigilarel uliqite, el non agonem quo niilites Christi in hoc mttndo laboranl:
sineret perfodi domum suam (Malth. xxiv). Fur dies uude dicit Apostolus : Nescilis quod hi qui in studio
judicii, in Apostolo : Dies Domini, sicut fur in nocte, currunt, omnes quidem currunt, sed unus accipit bra-
ila veniet (I Thess. v). vium. Vos quidem sic currite, ut comprehendalis
CAPUT XVI. (I Cor. IX), hoc est, ut palmam victorice et plenam
De speclaculis. mercedem laboris vestri accipiatis.
Spectacula, ut opinor, generalilcr norainantur
S49 DE UNIVERSOLIBRI X5I1. — LIB. XX. 55fc
CAPUT XXI. iA ila omni sollicitudine ac tristilia, negotiisque ssecu-
De jactu. laribus, affectu eliam et opere conjugali efliciuntur
Jactus dictus a jaciendo; unde et piscalorum rete alieni : ut prseler exercilium disciplinse nihil aliud
jaculum dicilur. Huie arti usus est acceptos lapides noverint, nec ulli mundiali curse penilus implicentur:
procul ferire, hastas pondere libralo jaeere, sagittas ab eo taiilum , qui certamini praesidet , sperantes
arcu emittere. quolidiani victus substantiam, et coronse gloriam ,
CAPUT XXII. coudignaque prsemia victoriae laude conquirere. Ita-
De virtule. que si agonis mundialis inlelligimus disciplinam ,
Virtus est immensitas virium, in Jabore el pon- cujus exemplo bealtis apostolus nos voluil erudire,
dere corporis. Virtus pertinet ad exercitium spiri- docet quanta cuslodia quid nos conveniat faccre :
tale, ut virtulibus vincamus, vitia superemus. qua puritale oportcat custodire nostri corporis atque
aniuise castilatem, quos necesse est quotidie sacro-
CAPUT XXIII.
De luctatione. sanctis agni caruibus vesci. Quod enim illi in cor-
Luctatio a laterum complexu vocata, quibus comi- poris purilate cupiunt assequi, nos deheuius eliam
nus certantes innituntttr : qui Grseca appellationc in cordis conscientia possidere. In qua Doininus ar-
alhletoevocanlur. Nam ct luctatio noslra spirilalis B biter atque agonthea [agonotheta] residens, pugnam
est, non carnalis : quia, tesle Apostolo (Eph. vi), cursus alque certaminis nostri jugiter exspectat : ut
non est nobis colluctatio advcrsus carnem et san- ea, quse in propatulo horremus admitiere, ne in-
guinem : sed adversus priucipes et potestates, ad- trinsecus quidem concalescere in cauta cogitatione
versus mundi reclores tenebrarum haruin , contra patiamur : et in quibus humana cogitalione confun-
spiritalia nequitise in cceleslibus. dimur, ne occulta quidem concupiscentia pollua-
mur. Quselicct possit hominum praeterire notitiain,
OAPUT XXIV.
De palwstra. sanctorum tamen angelorum.ipsiusqueoranipotentis
Locus autem luctationis palsestra dicitur. Palse- Dei scientiam nulla subterfugiunl secreta, nec lalere
slram auleni vel apo tes pales, id est a luctatione, poterunt. Et in hoc mullum dispar donum est, ac
vel apo tou pallein, id est, a motu ruinocfortis nomi- per hoc diligentiores nos esse debemus, quibus non
nalam dicunt: scilicet quod in luctando cum medios, terreuis et marcescentibus floribus, sed selernis con-
arripiant, fere quatiunt, idque apud Grsecos pallein, serla gemmis, in modum regalis diadematis, spiri-
vocatur. talis coroiia servatur.
CAPUT XXV. CAPUT XXVII.
De agone. G De ludis circehsibus.
Quae Latini certamina, Grseci agonas vocant,' at Ludi circenses sacrorum causa ac deorum gen-
frequenlia qua celebrantur : siquidem omnem coe- lilium celebrationibus instituti sunl : unde et qui
tum alque conventum agona dici. Alii, quod ini eos exspeciant, daemonum cuitibus iuservire vi-
circulis et quasi agonis, id est, sine angulo locis,, denlur.
ederenlur, nuncupatos agonas putant. CAPUT XXVIII.
CAPUT XXVI. De circis.
De generibusagonum. In circo, unde emitluntur equi, carceres dixerunt
Agonum genera sunt lisec : immensitas virium, , ab ea re, qua et ille carcer, qui esl in civilale:
cursus celeritas, sagittandi peritia, standi palientia,, quod sicut ibi homines damnati atque inclusi, ita
ad citharam quoque tibias incedendi gestus, de mo- hic equi coercenlur, ne exeant, anlequam signum
ribus qttoque, de forma, de cantandi modulatione,, emittant. Carcer autem spiritaliter poenam significat
lerrestris quoque belli, et navalis prselii, perpetien- prsesentem vel futuram : ut est illud Psalmistae"!
dorumque suppliciorum cerlamina. De agone autemi Ednc, inquit , de carcere animam meam, ad confi-
mundano Apostolus sumpsit exemplum ad agonemi tendum nomini tuo (Psal. CXLI).Hic carcerem du-
spiritalem : dicens : Omnis autem , qui in agonee plici modo majores intelligere voluerunt: aut sseculi
conlendit, ab omnibus seabslinel, etitliquidem, utcor- istius pcenales angustias, quas patimur in isto cor-
ruplibilem coronam accipiunt; nos autem incorruptam,, pore eonstituti : aut magis custodias inferni, quas
etc. (iCor. ix).Aquibus onmibus dixerit, inquiramus., evadere non licet lege huniaiiitalis infirmse. Carcer
ut possit nobis spiritalis agonis instructio compara- enim dictus est, quasi arcer : eo quod a se arceat
tione carnalis acquiri. llli etenim, qui in hoc agonee exire conclusos. Sed cur se de isto carcere liberare
visibili sludent legitime decertare, utendi omnibuss desideraret, causa subsequitur : Ad confitendumno-
escis, quas desiderii libido suggesserit, non habenit nwii tuo. Tune enim a cunctis fidelibus Patri con-
facultatem : sed illis tanlummodo, quas eorumdenii fessio laudis exhibetur, quando eum resurrectioiiis
certaminum statuit diseiplina. Et nou solum inter- miraculo de inferni carcere conslat eductum.
dictis escis et ebrietate, omnique crapula eos ne . CAPUT XXIX.
cesse est abslinere : verum etiam cuncta inertia e:t De aurigis.
olio atque desidia, u( quotidianis exercitiis, jugi- Ars circi, auriga et currus, equites sive pedite3.
que meditatione virtus eortim possit accrescere : et Auriga proprie dictus, quod currum agat et regat,
551 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS H. 552
sive quod feriat junclos equos. Nam haurit, id est A CAPUT XXXII. .
ferit, ut : Latus haurii apertum. Ipse est et agila- De septemspatiis.
lor, id est, verberator, ab agendo dictus. Septem spatia quadrigse currunt, rcferentes lioc
CAPUT XXX. ad cttrsum septem stellarum , quibus mundum regi
De curru. dicunt : sive ad cursum septem dierum praesentium,
Currus autem a cursu dictus, vel quia rotas ha- quibus peractis vitae terminus consummatur , quo-
bere videtur : unde et carrrim , quasi cursum. Cur- rum finis est creta, id est, judicium.
rus sub allegoria duplici modo intelligitur. Aut enim CAPUT XXXIII.
angelicus exercitus in eo exprimitur : unde legitur De equitibus.
in libro Regum Elias igneo curru raptus in coe- Porro equites singulares ideo currere dicunlur :
lum (IV Reg. 11); per angelos quippe illa facta , et quia singulariter unusquisque cursiim vitoe hujus
ostensa sunt adjumenta : quia nec ad ccelum qui- peragit alque transit : alius alio tempore sequens
dem aereum per se ascendere poterat, quem naturae alium, per unam tamen viam morlalilatis usque ad
suse infirmitas gravabat : aut sanctorum omnium propriam metam morlis.
societas : unde est illud Psalmistse : Currus Dei de- CAPUT XXXIV.
cem millium multiplex, millia twlanlium, Dominusin B De peditibus.
illis (Psal. Lxvn).Sanctorum ergo unanimitas currus Pedites aulem aiunt propterea pede currere : quia
est Domini, quem ille, velut auriga, insidet, et ad pedibus curritur morlalitali. Ob hoc a superiori
voluntaiis suseministerium salutari Jege moderatqr: parte currunt ad inferiora, id est, ab Oriente usque
sed ut istum currum ostenderet non equis deditum ad Occidenlem : quia mortales oriunlur et occidunt.
sed humanis cogitationibus attribulum , ait: Decem Nudi currunt, quia et homini in saeculonullae reli-
millium mulliplex: quod bene ad innumeros popu- quise sunt. Recto spatio currunt, quia inter vitam
los, non ad equos noscitur pertinere, subjunxit : el morlem nihil distat. Sed hsec igitur proplerea fin-
Millia Imtantium : quod utique de lidelibus debet gunt, ut vanitates suas et sacrilegia excusare co-
intelligi. Et ut ostenderetur laetitiseplenitudo , ait : neutur. Equites aulem signilicant eos, qui alienis
Dominus in illis : qui magnse exsultationis est cumu- adminiculis adjuti rem peragunt. Pedites autem, qui
los, et bonorum omnium dulcedo mirabilis. Nam proprio Jabore certaminis cursum consummant:
aliquando currus societas impiorum, vinculo pecca- unde de equitibus Propheta ad Doininum dicit :
torum alligata, intelligitur. Unde in Exodo scriptum Ascendenssuper equosluos, et equitatus tuus sanitas,
est : Currus Pharaonis, et exercilum ejus projecit id est, ascendis in corda electorum tuorum per illu-
in mare (Exod. xv). minationem gratise, per quam, te regente, iter
CAPUT XXXI. vfrtutum incedant, perque orbem tolum te evange-
De equis, quibus curritur. lizando ferentes perpetuse salutis mundo vitam prse-
Quadrigse, et bigte, et trigse, et sejugaea numero dicent. De peditibus aulem item Scriptura dicil:
equorum et jugo dicti, ex quibus quadrigas soli, Pedes sanctorum suorum servabit, el impii in tenebris
bigas lunae , trigas inferis , sejugas Jovi, desultores conticescent(I Reg. n). Pedes enim sanctorum suo-
luciJero et hespero sacraverunt. Quadrigam ideo rum Dominus scrvabit, hoc est, electorum suoruni
soli jungunt, quia per quatuor tempora annus verti- opera in viam justitise diriget : et impii in tenebris
idr: vere.sestate, aulumno, ethieme. Bigaslunae,quo- conlicescent, quia mittenlur in tenebras exteriores,
niain gemino cursu cum sole contendit, sive quia ubi erit ftelus et stridor denlium (Mallh. vm, xxn);
die et nocte videtur : jungunt enim unum equum ubi concrescent, id est, ab arrogantia superbisesuse
nigrum, alterum candidum. Trigas diis inferis, quia ccssabunt.
ii per tres selales homines ad se rapiunt, id cst, CAPUT XXXV.
per infantiam,juventutem,atque senectani. Sejugum De coloribus equorum.
maximus currus currit Jovi : propter quod maxi- j. Circa causas quoque elementorum iidem gentiles
niuni deorum suorum eum csse credunt. Quadrigse ctiam colores equorum junxerunt. Roseos enim
aulem in Scripturis sacris aut quatuor Evange- soli, id est igni; albos aeri, prasinos lerrae, venetos
listse sive Evangelia intelliguntur, vel qualuor vir- mari assimilantes. Item roseos sestali currere vo-
tutes principales, hoc esl, prudentia, justitia, forti- luerunt, quod ignei coloris siut, et cuncta tunc fla-
tudo, et lemperantia. ln quibus omnium virtutura vescant. Albos hiemi, quod sil glacialis, et frigori-
surama consislit: quse eliam homincm ad celsitu- bus universa canescant. Veri prasinos viridi colore
diuem perfectionis proveliunt et ad coelesle regnum quod lunc pampinus dcnsatur. Venetos sive rufos
perducunt. In his autem duo Teslamenta intelligun- autumno currere, quos et Marti sacraverunt, a quo
tur, aut duo populi fidelium : ex Judseis videlicet Romani exoriuntur : inde et vexilla Romanorum
et genlibus, quos auriga ccelestis secundum volun- cocco decorantur, eo quod Mars sanguine gaudet.
latem suam ducit : unde et Psalmisla ail : Deduc Sed haecvana sunt fidei Chrisliansecontraria : unde
me, Domine, in via lua, el ambulabo in veritate tua animadvertere debes, Christiane, quot circura no-
Psal. LXXXV). mina immunda possideant. Quapropter alienus erit
tibi locus, quem plurimi Satanse spiritus occupave-
5"J3 DE UNIVERSOLIBBl XXII. — LIB. XX. K-t
runl : totum cnim iflum diabolus et angcli ejus A . thcalri, cum amphilheatri crudclilale, ctitu atroci-
repleverunt. Attamen in Apocalypsi legimus, quod tale arense, cum luxuria hidi. Deumeniin negat, qui
apparuerit Joanni equus albus, rufus, niger, el pal- talia proesumit, fidei Chrislianaeprsevaricalor effe--
lidus : quorum diversitas spiritalem quscrit intelli- clus : qui id denuo appelit, quod in lavacro jaui pri-
gentiam. Unde equus albus significat Ecclesiam dem renuntiavit, id est, diabolo cum pompis et ope-
super nivem gratia dcalbalam : Super quem sedebat ribus ejus.
ilie, qui habebat arcum, cui et dala est corona : et CAPUT XXXIX. ti
exivit vincens, ut vincerel (Apoc. vi); quod Domini
De navibus.
supra Ecclesiam sedens spirilalis doctrinsecontra
impios arma ferens victoriam suis percipit. Equus Arlium quarumdam vocabula, quibus aliqnid
autem rufus, super quem sedebat ille, qui sumpserat fabricalur, deinceps ex parte notanda dcceruo.
pacem de terra , significat pcpulum sinistrum , ex Artifex generale nomen : vocalus, quod arteui fa-
sessore suo diabolo sanguinolentum , cui semper cial : sicut aurifex, qui aurum. Faxo enim pro fa-
discordia placel. Equus vero niger, super quem se- cio antiqui dicebant. Nauclerus dominus navis est
debat, qui slateram habebat in nianu sua, falsorum appcllalus : ila quod navis in sorte ejus sit. Cleros
caterva est fralrum : hi stateram recloeprofessionisi B enim Graecesors dicilur. Caeteriautem in navi in gu-
liabent : et socios lsedunt per opera tenebrarum. bernatione ejus sunt. Gubernio, qui el gubernator,
Nam equus pallidus , in quo seclebalille, cui nomeni quasi cohibernalor, quod cohibeat prudenlia sua hi-
eral mors, et quem infernus sequebatur, haereticii bema, id est, lempestates maris. Nauta a nave di-
stinl: qui se [si] catliolicos fallunl morle inhahita- ctus per derivationem : navita aulera pro nauta
trice digni, pcrdilorum post se rapitint exercilum. poctice dicilur : sicut Mavors pro Mars : nam recluin
Diabolusenim et ministri ejus metonyinicds mors ctt csl nauta. Remex vocatur, quod remum gerit : sic
infernus dicti sunt : eo quod mullis causa mortis ett, aulem remex, quomodo lubex, dicitur nominalivo
infernorum suiit. casu. Epibata Graeconomine appellalur, qui Laline
CAPUT XXXVI. dicitur superveniens : liic nibil habet negolii, sed
De thealro naulo dalo in alias lerras transire disponit. Naviiu
Theatrum est, quo scena includitur, semicirculii quidam perhibent dictam, eo quod gnavum reclo-
figuram habens , in quo slantes omnes inspiciunt. rem quoerat, id est, peritum, sapientem, slrenuum,
Cujus forraa primum rotunda crat sicut amphithea- qui conlinere et gubernare novit propter maritima
Irum : postea ex medio amphithealro theatrumi pericula et casus: unde et illud Salomonis : Intclli-
factum. Thealrum autem a speclaculo norainalumi 'J gens gubernacula possidebit (Prov. 1). Navis enini
apo les theorias, quod in eo populus stans super atquei myslice aut Ecclesiam signilicat, ut est illud in
spectans Iudos contemplaretur. Idem vero thea- Evangclio : JVarisautem jactabalur in mediis flucli-
trum, idem et proslibulum, eo quod post ludos; bits (Maith. xiv); et in psalmo : Hoc mare magnum
exactos meretriccs prostarenl. Idem et lupanart et spaliosum, clc., usque , illic naves pertransibunt
vocalum ab eisdem meretricibus, qua; proplcr vul- (Psal. CIII). In navibus autem merito significantur
gati corporis vilitatem lupse nuncupanlur. Nam lupae 3 Ecclesiae, quaepericulosos fluctus mundi per Iignum
meretrices sunt a rapacilate vocalse, eo quod ad se3 gloriossecrucis evadunt, porlanies populos, qui siguo
rapiant miseros, et apprehendant. Lupanaria eiiirai iidei crediderunt. In his navibus habitat Christus :
a paganis conslituta stint, ut pudor mulierum infeli- qui si a credentihus excilelur, dicit immanissimse
cium ibi publicarelur, et ludiJiriohaberenlurtam bii tempestali ut quiescat, et quiescit. Item alibi idem
qui facerent, quam qui palcrentur. Myslice autcmi prophela ait: In spiritu vehemenli conleres naves
theatrum proesentem mundum significare potest : Tharsis (Psal. XLVII) ; quia per Spirilus sancti gra-
inquohi, qui luxum hujus sseculi sequuntur, ludi- tiam philosophorum dogma, qui in mare istius sseculi
brio habent servos Dei, el eorum pccnas spectando3 ^ dispulando transierunt, per prsedicatores evacuatum
laetantur. Unde Apostolus dicit: Spectaculum sumuss est. Dominus ergo navis ecclesise,ipse Salvalor est,
facti in hoc mundo angetiset hominibuspropier Deumi qui el guberwator : quia per Spiritum suum ipse
(I Cor. iv). cam regit alque gubernat, donec eam ad portum sa-
CAPUT XXXVII. lutis aelernae perducat. ltem in aliam pariem navis
De ferali certamine. accipitur, ut in Isaia : Ululate , naves maris (Isa.
Ferarum pugna erat, emissas bestias juvcnes ex-- XXIII); quo nomine designanlur pliilosopiii, vel hoe-
cipere: adversus eas ullroneo funere cerlare, non n relici iuanibus quoestionibusoberranles. Rates, pri-
crimine, sed furore. mum et aniiquissimum navigii genus, e rudibus
CAPUT XXXVIII. tignis asseribusque consertum : ai cujus simiiiiu-
Dehorum exsecrationeludorum. dinem fabricatac naves ralarioediclse. Nunc jam ra-
Hsec quippe speclacula crudelilatis , ct inspectio ) tcs abusive naves: nam proprie rates sunt coanexse
vanitatum, non solum hominum vitiis, seJ et doenio- i- invicem trabes. Trieris navis magna, quam Grsece
uum jussis institiila sunt. Proinde niliil csse dehct l durconem vocant, dc qua in Isaia : Non transibii pc
Christiano cum circeusi insania, cum inT-uiiiciiiu a cam Irieris magna (!s:i. XXXIII).Libjnue dici.. a
PATROI.. CXI. 18
555 B. UABANIMAURlARCIHEP. MOGUNT.OPERUMPARS II. 550
Libyis : naves enim sunt negotiatorum, de quibus A UtclavumrectumteDeam,navemqueguberncm.
Horstius : Porliculus malleus in manu portatus, quo modus
bisLiburnisiuter alta navium. signumque datur remiganlibus, de quo Plautus :
Roslratse naves vocatse ab eo quod in fronte ro- Adloquendumatquelaeendumtule liabeasporticuluni.
stra sereahabeant propler scopulos, ne feriantur et Tonsilla, uncinus ferreus vel Jigneus, ad quein in
liltore defixum funes navium illigantur, de quo En-
collidantur. Longse naves sunt, quas dromones vo-
nius :
camus : dictaeeo quod longiores sint caeleris : cujus Tonsillasrapiunt,configuntlittus aduncas.
contrarius musculus, curtum navigium. Dromoau- Anchora dens ferreus ex Grsecaetymologia nomen
tem a decurrendo dictus : cursum enim Graccedro- ducit:
quod quasi hominis manus, comprehendat
raon vocant. Classis dicta esl Grtecovocabulo apo vel vel arenas : nam manus Grsececheir di-
tou calon, id est, lignis : unde et calones naviculse, citur. scopulos
Apud Groecos autem aspirationem non ha-
quseligna militibus porlant. Barca est, quse cuncta bel : nam ancyra diciiur. Unde apud inajores sinc
, navis connnercia ad liltus portal: hanc navis in pe- aspiratione proferebalur.
nimias undas suo : ubi Significat aulein anchora
lago propter suscipit gremio in;entionein sanam, el aflectum animi houum, quo
aulem apprcpinquaverit porlum, reddit vicem bar- homo tendit ad Deum et ad vitam seternam.
Unde
ca navi, quam accepit in pelago. Paro navigiumpira- g
Aposlolushortatur nos dicens : Fortissimum solatium
tarum aptum, et ex his ita vocalum. Myoparoquasi
habeamus, qui confugimus ad lenendam propositam
:
minimus paro estenim scapha ex viminefacla, quoe sicut anchoram hubemus anhnw lulam ac
contecta crudo corio genus navigii prsebet: qualibus spem,quam
firmam, el incedenlemusque ad interiora velaminis,
uluiitur Germanorimi piratoe in oceani littoribus vel ubi introivil pro nobis Jesns, ctc. (Heb.
: « prwcursor
paludibus ob agililatcin, de quibus hisloria Gens, vi).
inquit, Saxonum myoparonibus, non viribus nitun- CAPUT XLI.
lur, fugsepolius quam bello parali. Celoces, quas De velis.
Grscci ceietas vocant, id est veloces biremes, vel VelaGroeciarmena dictinl, proindc quod aerc mo-
triremes agiles, et ad ministcrium classis apt&'.En- vcntur.
ApudLatinos autcm vela a volatti dicta. Un-
nius ; cleest illud :
Labiturunctacarinaper oeqnoracana celocis.
Velorumpandimusalas.
Lcmbus navicula brevis, qusc alia appellalionc di- Vela
citur et cymba el caupolus, sicut el linler, id est ca- luntates ergo navium lypice exprimere possunl vo-
liominum, qusc vento, hoc est, spiritali im-
rabus, quo in Pado paludibusque utuntur. Carabus ad cursum vitocbona?, sive malscad interiliiiu
est parva scapha ex viminefacta, qusecontecla cruuo *-j pulsu
corio genus navigii prsebct. Varia enim navium ge- impelluntur. Spiritus enim Dei bonus deducitin viani
rectam : et nequam spiritus in viam pravam.
nera diversa conventicula possunt exprimere bono-
rum et malorum. In quibus boni bona, mali aulem CAPUT XLII.
mala machinantur. Similiter 5t inslrumenla navium De funibus.
varia diversas artes signiflcant, in quibus boni pro- Funcs dicli quod anlea in usuin luminis fuerunt
desse student, mali antem nocerc. circumdati cera : unde ct funaiia. Resles sunt, sive
CAPLT XL. quod ralcs contineant, seu quod liis reles tendanlur.
Dc partibus navittm et armameniis. Rudentes sunt funes naviuin ex nimio stridore ita
Puppis posterior pars navis est, quasi post: prora dicli. Fiinesvero sive ruucntes retinacula cxprimere
autem anlerior, quasi priora. Cumba locus imus na- possunt voliiplaltim,qure et aniinas bomimim, ne in
vis, quod aquis incumbat. Carina a currendo dicla, prsecipitiiimruant, retinent. Funis, (itles Triuilalis,
quasi currina. Fori naviuin, latera concava a fc- ut in Salonione:Funis triptexdifficilerumpi.v.r(Ecclc.
rendo onere dicta, sive tabuiata navium, qtisester- iv). Funes populi fidclcs in Trinilalis fitle coulexli,
utmliir : dicla ab co qitod incessus ferant vcl foris nt in psalmo : Funes ceciderttnl inihi in praclaris
emincant. Transtra sunt labulae,ubi sedenl remiges, '3 (Psal. xv). Funes prolongatio pncealoriini, ut in
quod in transverso sint dicta, quseVirgiliusjnga ap- Isaia: Vwqui Iraliilis iiiiqniiulesin funiculis vanitatis
pellat. Tonsseremi a rcmovendiset decutiendisflucli- (lsa. v).
bus, siail lonsoresa tondendiset decutiendiscapillis. CAPLIT XLIH.
Palmula cst extrema lalitudo rcmi, a palma dicla, qua De relibus.
mare impellitur. Antcnnseattlem dictae, quod ante Rclcs vocatoesive a retiiicndispiscibtis,sivea resti-
ainnem sint posilie : proeterfluit enim eas amnis. bus, ((iiibuslendunlur. Minusaulem re:c siinpJaglum
Comua, extremaeparles antennarum sunt, dicta per dicilur a plagis : nam propric plagas dicimtis funcs
tropum. Malusest arbor navis, qua vela sustinen- illos quibus retia lcndunlur circa imam et summani
tur. Malusaulem diclus, quia habet instar mali in partem. Funda genus est piscatoriseretis, dicta ah co
suramitate: vel quia quasi quibusdam mallcolis quod in fundum millaliir : eadem etiam a jactando
ligneis cingitur, quorum volubililate vela facilius jacnlum diciiur. Plautiis : Probus quidcmatiteajacu-
clevantur. Clavjis est, quo regilur gubcrnoniliiin, lator cras. Tragimi genus relis, ab eo quod trabiltir,
«Jequo Eimiiis :' nuncupalum. Ipsi esl et verriculura : verrcrc enira
'557 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XX, 538
traliere est. Relia sive sagenae prscdicationem my- A A CAPUT XLIV.
slice designant Evangelii. Unde et Apostoli, lypici pi- De fabrorum fornace.
scatores, a Domino mittunlur in aiare istius sseculi, Faber a faciendo ferro imposilum nomen liabet :
ut dogmalibus suis cruant homincs ab erroribus hinc (lcrivaluin est nomen ad alias artium materias
mundanis, ct perducant ad rectam fidem Dei. De sa- fabros vel fabricas dicerc : sed cura adjeclione, tit
gena vero ita in Evangelio legitur : Simile cst regnum faber lignarius, et reliqua , propter operis sciiicet
calorum sagenm missw in mare, et ex omni genere pi- firmitatem: infabrorum autcni fornace gentiles Vul-
scium congreganti. Quam, cum implela esset, educen- canum auclorem dicunl: figuraliler per Vulcanum
les et secus litlus sedenleselegerunl bonosin vasa, ma- ignein significantes, sine quo nullum metalli genus
tos autem foras miserunt (Matlh. xm). Sub hac ergo fundi extendique polest. Nihil est enim pene quod
parabola sancta Ecclesia sagenoecomparaiur • quia igue non efficiatur. Alibi enira vitrum , alibi argen-
ct piscatoribus estcommissa, el per eam ad selcr- 1111»,alibi plumbum , alibi minium, alibi pigmenta,
muu regnum a prresentis sseculi fluctibus trahitur, ne alibi medicamina cflicit. Igne lapidcs inses resolvun-
in aeternsemortis profunda mergalur , quse ex omni tur. Igne ferrum gignitur ac domatur. Igne atirum
genere piscium congrcgat: quia ad peccatorum ve- perficilur. Igne cremato lapide caeincnta el parictes
niam sapienles et faluos, liberos el servos, divilcs B I liganlur. Lapides nigros ignis coquemio candificat:
et paupercs, fortes et infirmos vocat. Unde per Psal- ligna candida urendo obfuscat. Carboncs cx prtma
mistam de ca dieiiur : Ad le omnis caro veniet (Psal. fulgida nigros facit, de lignis duris fragiles, de ptttri-
LXIV.)Quse sagena scilicet ttinc universaliter reple- bilibus imputribilcs rcddit, slricta solvit, soluta rc-
lur, cum in fine suo hiimani generis summa conclu- slringit, dura mollit, niollia dura reddit, habct et
dittir, quam cducunt ct secus lillus sedent: quia sic- medicaminis usum. Nam ssepe ruri prodcsl. Pcsti-
ut mare sreculum, ita sseculi finem signilicat litlus Icnlire quoque , qttse obseiiralione solis conlrahilur,
maris, in quo scilicet fine boni pisccs in vasis cli- auxiliari certuin est. In opere quoque aliucl gignit
guntur, mali projiciuntur foras : quia el electus primis ignibus, aliud secundis, aliud tertiis. Habct
quisque in tabernacula seterna recipilur ; ct aeter- quoque et aliam in se diversitatem ignis : nam alius
ni luce regni pcrdita, ad exteriores tenebras reprobi est, qui usui humano : alius, qui in judicio apparet
perlrahunltir. Nam retia aliquando deceplionem divino : sive qui de coelofulmen astringit : sive qui
(iiaboli designant, ut in Psalmo : Cadent in rcliaculo de terra per vertices montiuin eructuat. Ignis aulem
ejus peccalores (Psal. cxi.). Conopeum rctes, qtia cu- dictus, quod nihil gigni potest ex eo, est enim invio-
liccs cxcludunlur in modum lenlorii, quo magis Ale- labile elementum, assumens [absumens] cuncta,
xandriiii uitintur, qtiia ibi ex Nilo culices copiosi na- C quse rapil. De ignis autem myslicasigniflcalione jam
scunlur : unde et conopeum dicitur : nam Canopea superius dictum est, ubi de quatuor elemcntis dispu-
jJEgyptus'est. Lcgilur quoque in libro Juditb de Ho- latum esl. Si atilem quis lirec quoe hic scripia sunt,
lopberne (Jttdith. x), quod habucrit conopcnm etusus illis compara-revolueril, per efiicientias earum forsi-
essct illo. Columna, «juccerat ad caput lecluli Ho- tan adlmc pltira mysleria inde poterit cxplanare.
lophernis, significat duriliam pravi cordis, quocer- Faber vcro Deus iutelligitur , pro eo quod omncm
rorcni genuit malefidsesccuritatis : gladius, qui in ea fabricaiii cceli et terroe operatns sit, ut in Evangelio :
iigatus pcudebat , malitia est iniquse intenlionis. Nonne hic cst fabri filius? (Mallh. xm.) Fabri, san-
Coraa capitis elatio superbrc mentis : cervix vero cti prsedicatores, sicut Regum liber dicit : Porro fa-
conlumacia iniquse actionis : ct conopeum, boc rst, ber ferrarius non inveniebatur in Israel (I Reg. xni).
retes muscarum insidias significal dolosre cogilalio- Fabri regna gentium a quatuor mundi partihus po-
nis. CommendatergoJuditli nostra puelke sure ostio- puluin Israel, vel cceleroshumiles servilulis |;o:idefe
rum custodiam : qtiia sancta Ecclcsia unicuiquc: deprinieiiles, ut in Zacharia : Et ecce qaaiuor fabri
fidcliuui catholicse fidei prsccipit haberc observan- (Zach. i). Fabrica duabus rebus constat, venlis et
tiam. Orat ipsa cum lacrymis : qttia supernuin au- flamma. Flamma vero proprie fornacis est dicta,
xilium poscit inlima devotione cordis. Accedit adco- • D quod flatu follium excitelur. Fornax vero ab igne
luinnam, ct exsolvit pugionem, per quem hostis; vocata : phos enim ignis est. Caminus cst fornax,
nequissimi amputet capul: cum dcnudala malitia Graciim est derivatuin a cauma : fornax enim sive
duri cordis abscidit ab hoste occasionem protervae caminus aut Iribulationemnimiam prsesenlis tcmporis
tentationis. Aufert et conopeum : quia frautles> typicc exprimere potest: ut est illud lestimonhsni
ejus detegit, quibus simplices et incaulos implicarc: propheticum : Liberavii vos Dominus de fornace fcr-
contendit: sicque truncmn hostis corpus evolvit,, rea (Jer. xi), hoc est, /Egyplo, ubi populus Dei
cum ipsum inimicum ex omni parte infirmum cl de- grandi Iribulatione vcxabalur : aul gehennse tormen-
bileiu esse ostendit: ut eo facilius bellaloresChrislii liiin signiflcat, tit esl illiul in Evangelio : Miltile eos
coiifidant bostem nequissimum se vinccre posse,, iii caminum ignis, ubi erit fleltts ct slridor denthnn
<juoetiin plcniier ediscuiit fragilem et stiperabilemi (Mtttih. xm).
lbn\ Imiis est, in quo ferrum tunditur, a cudcndo Al-
clus : eo quod illic aliquid cudamus, id est, feriendo
pfoducamus. Cudcrc enim crcdcrc et ferire est. Ve-
"5*19 B. RABANI MAUUIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 560
leres aulcut non incudein vocabanl, scd intudcm , A Salomone templum sedificanlesignatur cuin dicitur :
co quod in ea mclallum lundalur, hoc est, tendalur. Domus autem cum wdificaretur, de lapidibus dolatis
Undeet tudes raaileus, a turwJendo, id est, -tendendo atqtte perfeclis mdificata esl : malleus et securis et
dlctus. De incude aulem ila.in libro Job scriptum est, omne ferramentum non sunt audila in domo, eum
cumdeLeviaihan narratur : Cor ejusirrumpiiur quasi wdificaretur (III Reg. vi). Quid enini domus ill>,
lapis, et slringetur quasi malleatoris incus (Job. XLI). nisi sanclam Ecclesiam, quam in coelestibus Domi-
Incudem quippe mallealor solis aplam. percussioni- nus inhabilat, figurabal: ad cujus aedificalioncnieie-
bus figit. Ad liocnamque incus statuilur,-ut crebris clorura animsc, quasi quidam expolili lapides, defe-
ictibus ferialur. Leviathan ergo , ut malleatoris in- rtintur: qui cum scdificantur in ccelis, nullus illic
cus,3lringctur:quia infernivinculis coarclabitur, ut jam disciplinse malleus resonat : quia dolati atqtie
selerni supplicii conlinua percussione tundatur. Qui perfecti illuc lapides ducimur, ut locis juxta meri-
modo quoque perculilur, dum justi quique, illo in luiii congruis disponamur. Ilem mallei sunt commi-
insidiis vigilante, sed doloribus tabescente, salvan- nationes divinoeadversus peccatores, ut in Jeremi;K
lur. Inincude autem alia vasa forraanlur ; ipse vero Nonne verba tnea sunt sicut ignis , el sicttt mallens
tol percussionibus in vas aliud non transfertur. Re- conierens pelras (Jer. xxm). ltem mallei, flagella
cte ergo Levialhan iste iucudi comparatus esl: quia B pcccaloruni, sicul Salomon dicit: Mallei stultorum
nos illo persequente, componimur : ipse autcm corpora perculienies (Prov. xix).
semper perculilur, ct iu vas ulilc nunquara miita- Forcipes quasi fcrricipes, eo quodferruni candens
lur. capiaiil leneaiiique, sive quod ab his aliquiilufomiiii
Malleus vocatus : quia, dum quid caict et molle capimus et lenemus, quasi forvicapes, nam forvun»
est, caedit el producit : in Scriptura enim sacra csl caiidum. Unde et formosos dicimus, quibus«alor
mallei nomine aliquando diabolus designatur, per sanguinis ex rubore pulciiritudinem creal. De for-
quem nunc delinquentiura culpse feriuntur : ali- cipe ita in Isaia legilur : Et volavit ud me itnus de
quando vero percussio cceleslis accipilur: quia vel seraphin, et in manu ejus cnlculus quem forcipe lule-
clecti supernos iclus senliunt, ut a pravis ilineribus ral de altari (Isa. vi). Unde in forcipe, qua caicuius
corrigantur : vel justa ira reprobos percutit, ut jam compreliendiiur, duo Testamenta designantur, quae
supplicia seterna prseveniens, quid etiam in posterum inler se Spirilus sancti unione sociantur, et vcrbum
mereantur, ostendit. Nam quia appellatione mallei Dei ad purgaudmn labia prophetse per angelica mi-
antiquus hostis exprimitur, Prophcta lestatur, cum nisteria affcrt, ul populo digne possit nuntiare voltin-
super eum viin cxtremi judicii contemplatur, dicens: tatem Dei. Lima dicla eo quod lene faciat; nani li-
Quomodo confraclus esl el contrilus malleus universw C i mum lene est, in quo Jioni docloris exprimi potest
terrw ? (Jer. L.) Ac si dicerel: eum, per quem va- oflicium,qui mentes hominum jucundis serinonibiis
scula sua Dominus in ministerii usu formanda per- leuificat, et placidum facit ad audiendum vcrbum
cutit, quis perpendat, quo turbine, venienle exlremo Dei, et ad peiiiciendum bonis operibus voluntateiu
judicio, in scterna damnatione confringat. Rursum ipsius.
per malleum îercussio ccelestis exprimitur : quod
LIBER VIGESIMUS PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. CAPUT III.

De fabricis parietum. De conslruclione.
ln fabricis parielum atque leclorum Grxci inven- D Conslructio est laterum et altiludinis scdificalio.
lorem Dsedalumasserunt. Iste enim primus didicisse Constructio autem vel inslructio vocata, co quail
fabricam a Minerva dicitur. Fabros aulcm sive ar- inslringat el cohserere faciat, ut lapides, liiliim et
tifices Grseci teclonas vocant, id est instructores. lignum invicem sibi. Nam intinctio ferri in aqua
Architecli autem csementarii sunt, qui disponunt in slriclura est. Nisi enim candens tingatur, slriiigi
fundamenlis; unde et Apostolus de semetipso: Quasi ct cohserere non potest ferrum. Item conslruclio a
sapiens, inquit, architectus fundamentumposui (I Cor. mullitudinelapidumetlignorum dicta,unde etstrucs.
Aliudesl enira aedificatio,aliud iiislanralio. Nam rcdi-
m). Machiones dicti a machinis, in quibus insislunt
ficatio nova construclio est. Instauratio vero, (juod
propter allitudinem parietum.
reparalur ad instar prioris. Nam instar vetcres pro
CAPUT H. similitudine pouebant. Inde ct instaurare dicebant.
De disposilione. Coustat autem constructio fundamenlo, lapidibus,
Êdificioruiu partes sunl tres : dispositio, constru- calce, arena el lignis. Fundamentum dictum, quod
clio, venustas. Dispositio est arerc vel soli el funda- fimdiis sil scdificii. Idem et csementum a csedendo
uientoriini descriplio. dictum, quod c*so lap.ide snrgat. De mysiica autcni
561 DE UNIVEBSOLIBRIXXII. — LIB. XXI. 50%
significatione fundainenti jam superius dicltim csl. A biam hujus mundi significat, vc! impia dogmata I oe-
Lapides ergo diversi generis in structuris apti sunt, relicorum, qui poslquam moli sunt ab Oriente, id
quoruin significatio (ut supra jam dictum est) et in est a vero lumine recesserunt, et venerunt in caim-
bonam et in contrariam parlem poiiitur, quia dicun- pum Sennaar qui inlerprelatur excussiodenlium, sta-
tur lapides vivi, hoc est sancti, qui ad coelestem con- lim adversus Dominum , impietatis suae sedificant
structionem, habiles sunt : et lapides insensali et lurrim, ac dogmatum superbiam nefario ausu con-
durij qui ferramenlis spiritualibus nullo modo coe- fingunt, volentes curiositate non Jicita ipsius cceli
(Uint, quia nulla nunquam conversionis pcenitentia alta penelrare, sed sicut illi per superbiam ab una
moliiuntur, nec calcis, hoc est charilatis glutino ad- lingua in multis divisi sunt, ita et haerelici ab unitate
invicem copulari consenliunt. Arcna autem, quseper fidei confessione segregati inter se, diversitate erro-
se infirma est, et fluida atque instabilis manet, ris, quasi per dissonanliam linguae, invicem sccer-
quando cum calcis adjunclione commiscetur, flrmi- nuntur. Canalis dicla ab co quod cava sit In ino-
talem percipit et ad sedificationemulilis habelur. Sie duin cannae, sane eamdem melius genere feniinino
et peecatorum sterilitas, qure per se utilis non est, quam masculino proferimus. De canalibus ita in
lamen per conversionem ad sanctorum socielaleni Genesi legitur : Tollens itaque Jacob virgas populeas
pertingit, slabililatem bonorum operiim percipit, et' B virides el amygdalinas, et ex platanis, exparte decor-
pcr dilectionis mandatum ad inslruclioaem sanctaei ticavit eas, et ponebat in canalibus, ubi effundebalur
Ecclesisepertinebit. aqita, et veniebant ad puteum contra pecora, ut conci-
Fictilium operum ad parieles ct fundamenla coclisi perent eo tempore, cum venirent ad potandum, etc.
'aterculis, ad tecta imbriculis tegulisque aptantur. (Gen. xxx), cujus mysterium tale est: quid est vip-
Tegulsevocaloo,quod tegant sedes, et imbrices, quodi gas virides amygdalinas, atque ex platanis, ante
accipiant imbres. Tegulse autem primre positionis5 oculos gregum ponerc, nisi per Scripturse serieinj
nomcn, cujus diminulivum tigillum. Laterculi vero) antiquorum Patrum vitas atque sententias in exem-
vocati, quod lati formenlur circumactis undique qua- plum populis praebere? Quaenimirum-quia juxta ra-
tuor tabulis. Lateres autem crudi sunt, qui et ipsii tionis examen rectae sunt, virgse nominantur, quibus
inde nominati, quod lati ligneis • formis efficiuiitur,, ex parte corticem subtrahit, ut in his quse expolian-
qtiorum crates dicuntur, in quibus lutum pro iisdemi tur, inlimus candor appareat, et ex parle corticem
lateribuscrudisportaresolent. Suntenim connexiones> servat, ut sicut fuerat exterius in veritate perma-
cannarum, dicti apo lou cratein, id est, quod se invi- neat. Viridiorque virgarum color eJficitur, dum cor-
cem tencant. Lutum autem vocatum quidam per an- tex ex parle suhtrahitur, el ex parle relinetur. Ante
tiphrasim putant, quod non sit mundum. Nam omne " considerationis cnim nostrae oculos prsedicanlium
lottiin mundum est. Ficlilium autem operum ralio» Patrum sententioe, quasi virgse variae, ponunlur. In
juxta mysticam significalionem ad creationem hu- quibus dum plerumque intellectum litlcrae fugimus,
inaiirecondilionis potest referri, quia scriptum est: quasi corticem subtrahimus, et dum plerumquc
Eormavit Deus hominemde limo lerrw, et inspiravit( inlellectuni lilterse sequimur, quasi corticem reser-
in faciemejus spiraculum vilw, et faclus est homo ini vamus. Dumque ab ipsis cortex littcr* subtrahitur,
animain vivenlem (Gen. n). Figulus autera nosler! allegorisecandor interior demonstratur, et dum cor-
Deus est, quod prophela Jcremias et apostolus Pau- tex relinquitur, exlerioris intelligentire virentia
lus «probant. Nam apud Jeremiam prophetam talej exempla monslrantur. Quas bene Jacob in aqurc
aliquid legimus, ubi jubetur a Deo introire in domumi canalibus posuit, quia et Redemplor noster in libris
figuli, et videre eum fingenlem ulique vas collapsuml eas sacrae scientiae, quibus nos inlrinsecus infundiT
de manibus suis, recolligens rursum finxit illud se- mur, fixit. Has aspicienles arietes cum ovibus co-
cundum voluntatera suam : Et factus est, inquit,, eunt, quia rationales nostri Spiritus intellectus dum
sermo Domini ad eum+ dicens: Nunquid ego non pos-T in earum intentione defixi sunt, singulis quibusque
sum facerc domus Israet,sicut ftgulusiste?(Jer.x.yin.)) actionibus permiscenlur, ut tales fetus operum pro-
Et Sapienlia>dicit: Yasa figuli probal farnax, el ho- creent, qualia exempla proecedenlium in vocibus
minesjustos tenlalio (Eccli. xxvn). Habet ergo nostrii proeceplorumvident.
Detis poleslalenvsicul.et figulus luti, ut faciat ab> Fislulse aquarum sunt dictse, quod aquas fundant
cadem massa vasa ad lionorem, et vasa ad conlume-- el emittant. -Nam slellein Grsece mittere est, forraae
liam. De lateribus autein in Genesi ita legitur, ubii earum pro magnitudine aquse, et capacilalis modo
de construclione lurris mcntionem facit: Cumquepro- fiunt. Possunt aulem fistulsc mystice designarc prse-
ficiscerentur de Orienle,invenerunl campum in terrai dicatorum ora, ex quibus aqure doclrinse effunduntur
Sennaar, et habilaverunt in eo, dixilque alter ad pro-- in corda auditorum, ex honis; videlicet docloribus
xhnum suum : Venile, faciamus laleres, et coquamus s salubres aquse et suaves, ex malis vero amarse ct
cos igni,htibuerunlque laleres pro saxis,et bilumenpro> noxiue.
cwmenlo.Et dixcrunt:Venite, faciamus nobiscivilalem i CAPUT IV.
cl turritn, cujus culmen pertingat ad cmlum, et cele- De venustale.
Iremus nomcn noslium antequam dividamur in uni- llue usque partes construclionis. Sequitur de ve-
ursas lerras (Gen. xi), ct rcliqua. Turris liacc super-- nusiate sedificiorum. Veuuslas cst, quidquid iliucl
oriiamenli et decoris causa retlifieiisadditur, ut tccto-- A CAPUT XI.
rum auro distincta laquearia , et prctiosi marmoris5 De instrumenlis wdificiorum.
crustse, et colorum picturre. Strticluram autem parietumad normamfieri, etad
CAPUTV. perpendiculum respondere oportet. Norma dicta a
De laqueariis. Grreco vocabulo, extra quam rectum nihil fieri po-
De laqueariis jam. dicium cst, quia splendorcm test. Componitur autem ex tribus regulis, ita ut
duse sint binorum pedum : tertia habeat pedes duos,
sinipliciortini Cliristi famulorum, ct tamen virtulc' uncias
stililimiuin figuram lenenl, et decorem Ecclesise prse- x, quas sequali crassitudine politas exlremis
cacuuiinibussibi jungat, utscemam [schema] trigoni
bent.
CAVUTVI. faciant. Id eril norma. Regula dicta, quorl sit re-
De cruslis. cta, quasi rectula, et impetlimcntum non babeat,
Crtistse autein labulre sunt marmoris : un-.le ctt Perpendiculum est, quod semper appenditur. Deni-
marmorati parieles crttstali dicuntiir. quc in fabrica nisi oninia ad perpendiciilum et cer-
tam regulam fiant : neccsse est, cuncta mendosa
CAPUT VII. instruantur, ut aliqua parva sint, aliqua cubantia,
De lilhostrolis. B prona nonnulla, alia supina : et propter hoc ruant
Lithoslrota sunt claborata arle picttirre parvulis universa, qure sunt male conslrucla. In norma enini
cruslis ac lcssellis linctis in varios colores. Tessellre et regula alque pcrpendiculo
requitatis ralio inlelii-
aiilcin a tcsseris nominatre, id est quadratis lapillis genda est, ut omnia opera nostra secuiidum san-
pcr dimiiiutionem. Dclithostroto autcm in Evangelio clarum Scripturarum tradiiionem et rcgulam re-
iil mcnlio, ubi in passione Domini Pilaltis seJisse ctre fidei, perpendiculumque sanre doctrinre facia-
pro liibunali scribilur in loco qui dicilur Lithostro- mus, et sectindum hoc, quod divina prrccepta do-
tos (Joan. xix), Hebraice atitcm Gabbalba. In quo cent, sic opera nostra ad salulem nobls
proveniant.
manifestalur, quod falsorum accusalorum varia fictio Aliter autem perdit suum Iaborem, qtti exlra haec
iion poluit vincere simplicem asseilioncm veritatis, facit : quia nisi Dominus mdificaverit domum, in
sed qui potestatem habuit ponenJi animam suam, ct vanum laborant,
qui wdificant eain (Psal. cxxvi).
itcrum sumendi eam, dcdit semelipstim pro no!>is,ut Trullre nomen
factum, co quod trudit et delrudit,
pcreiTusionem sanguinis sui macuias diversas nostro- iJ cst, includit calce vel Iutolapides. TrtilJa aulcm
ftiin dilueret pcccatorum. crementarii significat spiritalem sedificalionem Dci,
CAPUT VIII. quam ipse artifex optimus in constructione Eccle-
De piustis. ( sire sure agil. Unde in Amos propheta scriptum
C
Piasiice est parielum ex gypso efiigies signaque est : El ecce Dominus stans super murum lilum, et
expiimere, pingereque coloribus. Piatlein autem cli- in manus ejtts trulla camcntarii, et dixit Dominus
eluuiGrxce.quod Laiiiieestfingcrelcrra velgypsosi- ad me : quid tu videsAmos? et dixi: Trullam cwmen-
mililudincs. Nam ct impressa argilla forniam aliqiiam tarii: el dixit Dominus : Ecce ego ponatn Irultam in
faccrc, plastis csl, unde el proloplastns est dictus tnedio populi mei Israel, non adjiciam ttltra sitpcr
hoiuo, qui ex limo priinus cst conditus. wdificationem vel misericordiam indttcere eum, et
CAPUT IX. demolientur excelsa idoli el sanclificalionesIsrael dc-
De picturu. solabuniur (Amos vn). Dominusaulem, quicst siru-
Piclura est imago exprimens speciem rci alicujus, ctor macerire et lapis angtilaris, comminalur aufcr-
(i,i:e (Itim visa fuerit, ad recordaiionem mcnlcm rere se trullam in auxilio proteclionis sure a populo
(iiixil. Israel. Cumque Dominus protcclionem suam et (ut
CAPUT X. ita dicam) parietis vestiinentum trulla cessante suli-
De coloribus. traxerit : tunc demolicntur excelsa idolorum, el
Colores autem dictos, quod calore ignis vel sole sanclificationes decem tribuum desolabuntur vel
*
D
pcrficiunlur, sive quod initio colabantur, ut summae dcstruentur. Juxla anagogem dicil Dominus Chri-
sublilitatis cxislercnt. Colores autem nascuntur aut stus, etstatsuper inuruin firmissimum, super apo-
fiimt, nascuntur ut sinopis, rubrica, paritonium, mc- slolos et sanclos suos, quibus dedit, ut ipsi murus
linuin, erelria, auripigmentum. Caeteri fingtinlur aut flrmissimus vocarentur. Unde el Pelro dixit: Tu es
nrlc atii permislione. Colores autemdiversi diversas Petrus, el super hanc pelratn wdificabo Ecclesiam
significant species vii tutum.quibus decoralur plasma meam : et porlwinferi non prwvalebunt adversus eam
Dei ad imaginem sui Condiloris, ut ruborcm sinopi- (Mallh. xvi). Qui murus, nisi Dominidefendatur au-
dis vel minii oslcndat in ardore charitalis, et pur- xilio, omneni fortitudinemamitlil: sed eo prolegenle
purisuium in marlyrio et passionibus pro Cbristi in tanlum robustus est, uldicatur ad eum : Si trans-
iKKiiir.ccxpensis, in auripigmento splcndorem sa- ieris per ignem, flamma non comburel te (Isa.
pieulise, in venelo atque hyacintho coclesleinconvcr- XLIII); quantoque magis tenlationibus tunditur,
salionein, in cerusa candorem castitatis, et cretciis tanlo plus fortior fil ct pro nomine Salvatoris inter
spcciebus virtutum, ut pro se opporlunilas lcmporis flagclla Isctalur. Sralre a scandendo, id cst, ascen
ailei-l, el ralio poslulal ordinis. dcndo vocalre. ILcrcul cnim oaricles : scalre autem
563- DE UNIVERSO LIBIII XXII. — LIB. XXI. 560'
quse dicuntur, aut mird suntaul plures,quia numeri A trabibus autem in libro Regum ita scriplttm est :
tantum pluralis est nomen,ut litterse, qure epi- Posuit Salomon trabes in domo per circuitttm forin-
stolam significant. Scalse enim mystice significant secus, ul non hmrerent muris templi, etc. (7/1 Reg.
profectus sanctorum per prsedicaliones eorum. Unde vi.) Qui itaque trabes domus, quse labulala poita-
in Genesi legitur (Gen. xxvm), quod viderit Jacob bant, nisi prsedicatores sancli, sunt typicc designati
iii somnis scalamslantem superterram, et cacumen qui dum ipsi sublimem atque honorabilem in Eccle-
cjus tangens coelum. Somnus iste Jacob mors sia Dei locum teneant, infirmiores quosquc ac fragi-
sive passio est Christi. Lapis ad caput ejus, qui les suis prsedicationibus ab infirmorum appetilu sus-
nominalim quodammodo dictus est etiam unctus, tollunt: atque ad coeleslia desidcranda ac speranda
Clirislus significalur. Caput eniin viri Christus est suspendunt: suis etiam intercessionibus, ut in cae-
(ICor.xi); quis enim nescit Christum abunctione plispersistant, adjuvantur? Itcm trabcs sub alia si-
appellari ? Domus autcm Dei Bethlehem dicitur : gnificatione in Evangelio posila est, ubi Dominus ait:
quia ibi nattts est Christus. Porta vero coeli, quia Quid auiem vides festucam in oculo fralris tui, tra-
ibi in terrara descendit, ubi ilerum ad ccelum bem autem, qum in ocv.loluo est, non consideras1
consceudit. Erectio autem lapidis resurrectio Chri- (Matth. vn.) Hic trabes peccatum majus, et maxime
sli est. Porro scala Christus est, qui dixit : Ego B invidia intelligi potest: festuca peccatum minus sive
sum via (Joan. xiv); per hanc ascendebant et de- subitanea iracundia. Asseres ab asse dicli, quia soli
soendcbant angeli (Gen. xxvm), in quibus signifi- ponuntur, neque conjuncti. Scindulse eo quod scin-
cati stint evangclistce prxdicatorcs Chrisli : ascen- dantur, id est, dividantur. In asseribus autem quia
dentes utique, cum ad intelligendam ejus superemi- tecto domus conveniunt, bene poenitentia aceipi po-
nentissimam divinilatera excedunt universam creatu- lest, vel charilas, qure operit multitudinera pecca-
ram : ut etim inveniant in principio, Verbum Domini torum (I Petr. iv), et in psalmo Propheta dicit:
apiitlDominum,per quem factasunt omnia (Joan. i); Beali quorum remissm sunt iniquitates, el quorum
descendentcs atitem, ut enm invenianl factum ex lecta sunt peccata (Psal. xxxi). Epigri et clavi sunt,
muliere, factuin snblegc; uteos, qui sub lege crant, quibus lignum Iigno adhreret. Clavi dicti, quasi cha-
redimeret(Gal. iv). labi, quia ex chalybe fiunt, id est ferro : chalybs
CAPUT XII. enim ferrura est. Clavi autem mystice sanctorum
De lignariis pnedicationcs corda hominum transfigentes intelligi
Eignarius, generaliterligni opifex appellatur. Car- possunt : unde in Salomone scriplum est : Verba sa-
pcntarius, speciale nomcn cst : carpenlum facit, pieniium et slimuli el quasi clavi in altum defixi
sicut navicularius : quia tantum naviuni cst fabri- C (Eccle. xn). Tabulae a veteribus tegulae vocabantur,
cator ct artifex. Sarciteclor dictus, quod ex mul- a tegendo scilicet, unde el tagulre. Co.mmissuradi-
tis hiuc ct iu'e conjunctis tabulis unum tccti sar- cilur tabularum conjunclio. Tabulse autem possunt
ciat corpus : idem et lignarius, quia tecloria lignis significare Jideles auditorcs, qui a trabibus vcl ti-
inducil. Lignarii ergo ae carpentarii alque sarci- gnis, Iioc est, a sanctis doctoribus sustentantur: sic
tectorcs possunl inlelligi sancli doctorcs alque prsc- et commissura eorum unitas et charitas intelligi po-
dicalores Evangelii, qui spiritale sedificium Deo test. Sectio autem dicta a sequendo ea quaecceperit.
suis scrmonibus atque bonis cxemplis prreparant, Nam secare sectari et sequi est. Serrse autem no-
cl sive ex noviter credenlibus domum Deo ocdifi- nien de sono faclura est, id est, a stridore. Hsec
cant, sive ex his, qitos hocrclici alque schismatici perseculionem in Christianos faclam ab infidelibus
per errorcm corrupcranl, itertim illos increpando, significare polest: unde et in Apostolo legimus : La-
atque corrigendo, ad spiritale sedificiumDei restau- pidali sunt, secti sunt, in occisionegladii mortui sunt
rant. Unde ct in Exodo carpentarii leguntur, et in (Heb. xi). Et Isaiara prophelara lignea serra serra-
libro Regum fabri lignorum , et caementarii delum Scriptura narrat. Circinus diclus, quod vergen-
scribuntur, qui instaurabunt sartatccta domusDei. n do efficiat circulum, cujus modus duplicala Iinea flt,
Materia inde dicitur omne ligiium, quod ex ea ali- quae simplex per lalitudinem extensa fuerat. Pun-
quid cfficiatur : vel si ad januam referas, vel ad clus autem in medio circini cenlrum a Graecisdici-
statuam, materia erit. Ad aliquid eniin semper lur, in cujus medium cuncta convergunl. De circino
materia accipienda est, sicut elementa materiam autem et cseteris instrumenlis artificosis in Isaia,
rerum esse dicimus : quia inde ea, quse sunt fa- ubi de pjasle idoli mentio fit, ila scriptum est :
cta videmus : et maleria, quasi mater, dieta. In Faber ferrarius lima operalus est in prunis, et in
materia enim mystice intelligi potest humana crea- malleis formavit itlud, et operatus est in brachio
tura : unde arlifex summus per opifices suos, hoc forlitudinis suw. Artifex lignarius extendit normam,
cst, doctores sanclos mulliplicem praeparat orna- formavit illud in runcina : fecit illud in angulari, et
lum ecclesiae, et vasa apta ad ministerium suum in circino lornavit illud, et fecil imaginem viri, quasi
aedificat. Trabes vocalre, quod in transverso po- speciosum hominem habitantem in domo (Isa. XLIV).
sitre utrosquc parieles conlineant. Aliud autem Quidquid aulem de idolis dictum esl, potesl refcrri
stinl tigna, alittcl trabes : tigna enim juncta trabem ct ad hscreseos principes, qui simulacra dogina-
faciunt. Trabes aulciii suiil, cum sunt doialre. De lutn suortmi alque mciidacii arliilci corde comyo-
$.H B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. &T/3
nunt,et veneranlurea,-qure a sc sciunt esse simu- A est mala opera exercere, vel male docere, ut m Sa-
lata: non sufficit eis error proprius, nisi simplicee lomone : Unus mdificans, el unus destruens (Eccli.
quosque eorum adulatione deceperint, qui quscstum xxxiv). Et in bonam partem per Jeremiam dicitur :
putant esse pietatem, et devoranl domus viduariini Utdestruas et mdifices (Jer. i). Mundare est a
(1 Tim. vi), abulentesque vulgi imperilia, ita artc vitiis expurgare, ut estillud Evangelii : Tetigit ettm,
dialectica, quasi ascia, tcrebro et lima et runcina, dicens : Volo, mundare; et confeslim mundata est
forraant dogma suum, et cudunt malleo atque inau- lepra (Matlh. vm).
rant sermonis rhetorici venustate, quorum Deui CAPUT XIII.
venterest, et gloria in confusione eorum (Phil.m). De laneficii invenlione.
Securis vocalur eoquod eaarbores succidantur, quasi Minervam quamdam Gentiles mullis ingeniis prae-
succuris. Ilem securis, quasi semicuris : ex una eniir dicant. Hanc enim primam laneficii usum mon-
parte acula est, ex altera fossoria. Hsec apud veleres strasse. Hane eliam lelam ordisse, et colorasse la-
penna vocabatur; utramque autera habens aciem nas perhibent : olivaequoque hanc dicunt inventri-
bipennis. Nam bipennis dicilur, quod ex ulraquc cem, et fabricae,multarumque artium repertricem.
parte Iiabeat actilam aciem, quasi duas pennas : pen- Ideo illi vulgo opificessupplicant: sed hoc poetice
num autem antiqui aculum dicebant. De secure au- fingitur. Non enim Minerva istaruni ariium princeps
tem Joannes Baptisla ad Judreos ita ait: Jam enim est: sed quia sapienlia in capite esse dicilur homi-
securis ad radices arborum posila esl (Mallh. III). nis, et Minerva de capite Jovis nala fingitur, hoc
Arbor hujus mundi est universum genus humanum. est, ingenium ; ideoque sensus sapientis, qui invenit
Securis vero esl Redemptor noster, qui velut ex ma- omuia, in capite est: ideo et Dea arlium Minerva
nubrio et ferro constal : leneturque ex humanitate, dicitur : quia nihil excellenlius esl ingenio, qtio re-
sedincidilex divinitate : quaeviielicetseeurisjam ad gtiniur univcrsa.
radicem arboris istius posila est : quia et si perpa- CAPUT XIV.
tienliani exspeclat, videtur tamen quid faclura est. De veslibus sacerdolum.
Potestetsecuris nomineprsedicatiosermonisevange- Octo sunt in Jege genera sacerdolalium veslimen-
lici intelligi: quia, sccundum Aposlolum,vivus sermc torum. Poderis est sacerdotalis linea corpori astri-
Dei et efficax et penetrabilior omni gladio ancipili, cta, et usque ad pedes desccndens : unde et nuncu-
et perlingensusque ad divisionem animm, carnis ct pata, quaravulgus camisiamvocat. Abanelhestcingu-
spirilus, compagum quoque et medullarum, et discre- lum sacerdotale, rotundum, polymita arte ex cocco,
tor cogitationum (Ueb. iv). El Jeremias propheta „ purpura, liyacinthoqtte contextum, ita ut flores atque
verbum Domini securi comparat csedenti petram : gemmre in eo esse vidcrentur distinclse.Pileum est
sive securis senteiitiam judicii Allissimi significat, ex bysso rolundum, quasi sphoera media, caput te-
quse ad radices arhorum, id est, ad flnem regni gens sacerdotale, et in occipilio vitla conslriclum :
populi Judaici posila est : ut eos, qui in Chrislum lioc Graeci et nostri liaram vel galeam vocant. Ma-
credere noluerunt, de terra viventium abscidat. chin, quod cst tunica talaris, tota hyacinlhina, lia-
Ascia ab hastulis dicla , quas a ligno eximit, cujus bens ad pedes septuaginladno tintinnabula, totidem-
dimiiiulivuiii est asciola. Est aulem manubrio brevi que intermista ac dependenlia raala punica. Ephod,
et adversa parte referens vel simplicem malleum, quod inlerpretatur Latine superindumenlum ; erat
aut cavatum vel bicorne rastrum. De securi autem, enira paliium superhumerale, ex quatuor coloribtis
ascia et bipenne in Psalterio scriptum est, uhi et auro contextum, hahens in utroque hmiiero la-
deslructio templi Domini commemoralur : securi- pides duos smaragdinos auro conclusos, in quibus
bus exciderunl januas ejus in idipsum, bipenni el sculpta erant nomina patriarcharum. Logion, quod
ascia dejecerunt eam (Psat. LXXIII).ln securi tri- Latine dicitur rationale, pannus duplex, anro ct
bulalionem hujus sseculidemonstrat: in ascia, pra- quatuor textus coloribus, habens magnitudinein pal-
vorum persecutionem, qua sanctos usque ad in- rj rai per quairum, cai intexli erant duoJccim prctio-
teritionem persequuntur. In bipenne geminam aflli- sissimilapidcs. Hic pannus superhumerali conlra pe-
clionem, qua electos Dei pravi homincs verbiset ctus pontilicis annectebatur. Petalum, aurea lamina
faclis afftigunt, designat. Scalprus diclus, quod in fronte pontificis, quae nomen Domini tetragram-
scalpturis el foraminibus sit aptus, quasi scalfo- maton liebraicis littcris habebal scriptum. Badim si-
rus, cujus diminutivum scalpellus. Terebra vocala ve feminalia, id est, bracae linese usque ad genua
a verme ligni, qui nuncupalur tercbra, quem Graeci pertingentes, quibus verecunda saccrdolis velaban-
tcredona vocant. Hinc dicta terebra : quod, ut ver lur. Mystice autera poderis significal caslitatem cor-
iiiis, terendo perforat, quasi terefora, vel quasi poris el animseusque in finem. Cingulum vero con-
transforans. /Edificare est bona opera facere, vel linentiain atque abslinentiam, mortificationemque
recte docere, ut in Apostolo : Si quis autem wdi- carnalium dcsideriorum. Quatuor quidem colores
ficat supra fundamenlum hoc, aurttm, argentum, la- prrecipui, hoc est, liyacinthus, purpura coccusque
yides preliosos (I Cor. in). Et in aliam paftem bis linctus, ac byssus relorta, ex quibus ponlilicis
pro populo Judaeorum per Malachiam dicitur : Ipsi Jiabilus conlextus crat simul cum auro, mysticain
adificabttnt, ct ego deslruam (Malaclt. i). Destruere significationciu habent, hoc cst, aurum figiirat sa-
56<) DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XXE. S79
pientiam spirilaleni: hyacinlhus coelestemconversa- A J proprie designant, sine qua nemo vel sacerdo-
tionem : ptirpura martyrium : coccus bis linctus; tium suscipere, vel ad altaris potest niinislc-
cliarilalis perfcclionem, quse in duobus proeceplis, rium, consecrari, id cst, si non autvirgo permanserii,
hoc est, dilectione Dei et proximi : byssus vero ca- aut conjugium conlra uxorise conjunclionis foedera
slilatera atque mundiliam : pilcum quoque sive tiarai solvcrit.
byssina, quoecaput tegebat et ornabat sacerdotis, CAPUT XV.
admonet eum omnes capitis sensus Deo consecratos De diversis nominibus vestimentorum.
habere, ne vel oculi ejus videant vanitatem, vel au- Diversitas veslimentorum : legmen, tegumen, iin
res Jibentius audiendo opprobrium accipiant ad- duinentum,vestimentum,et reliqua. Tegmcn diclum
versus proximum suum : os abundet nequilia : et'. co quod legat membra, sicut tegumen lecta, quae te-
lingua contineat dolum : sive eliam cor crapula et guiit corpora. Vestimentum vero est, quod usque ad
ebrictate gravelur: vel olfactus aspersum myrrha,, vcstigium protendilur, quasi vesligimenlum : ut
aloe et cinnamorao, Icctum meretricis amplectatur. cst tunica talaris, sed et hoc consuetudo sermonis
Tunica vcro Iiyacinthina ostendit, qualis esse de- auetoruni confundit. Indumentum, quod intus ad
beat vita sacerdotalis, hoc esl, supernis soluinmodoi corpus iuduitur, quasiintumciitum.Discerniltiraulcm
desideriis incessanter inlcnta, et conversationemi B 1 veslitus a cultu, quoniam latius intelligitur cullus.
juxla Apostolum (Phil. m) habens in coelis, ac suii ltem cultus ab habitu. Nam habilus ad naturam
Salvatoris indesinenter exspectans adventum. Quse \ perlinet; cullusadhomines. Plerxqueautem veslium
videlicet lunica, sicut et byssina, ad pcdes usquei aut a lempore, quo maxime in usu sunt, appellan-
perlingebat : unde iilerque Graece poderis est dicta,, lur : aut a Iocis, ubi vcl primum confectse, vel ma-
ut ostenderetur, nil in sacerdotati vita infirmum ac; xime venditanlur : aut a genere coloris , aut a no-
sordidum rcmanere : sed omnc, quod ageret, quasii minc repertorum. Vestitus aulcm quando in bonam
sclhcreo colore speciosissimum in universa membrai partem aceipitur, mystice significal aut fidcra, qua
ejus a capite usque ad pedes gratia virtutum conlc- induunlur renati in baptismate Chrisli : aut chari-
cta esse debere. Epliod, quod auro et quatuor co- tatem. Unde esl illud, quod prophela dicit de Eccle-
loribus contextum erat, et lapides preliosos con- six ornatu in Psalterio : Astilit regina a dextris luis
scriptos nominibus filiorum Israel insertos habebat, in veslilu deaurato, circumdala varielale (Psal. XLIV).
significat bonam operationem juxta exempla san- Quod dicit, in veslitu deauralo, aurum ad charitalis
clorum palrum , el exercitium virlutum. Logionj debcmus aptare fulgorem, quia virtute circumdala
ergo, quod est rationale, quod in peclore sacerdotis5 sancta resplendel Ecclcsia. Et ne solam ibi inlelli-
ponehalur, ostendit, quod sacerdos et reclor populii L geres esse charitatem : in veslilu, dixit , deauralo,
Dei omnia debet rationabiliter agere, et sublili sem- non aureo : deauratum enim dicimus, quando su-
per examine bona malaque discernere. Quod autcm! perrlucta spccies auri in aliqua materia glutinatur.
in ralionali qualuor ordines fuerinl, el horuin singulii Ideo atitem supra virtutcs alia gratia charitalis ap-
quique tres habucre lapidcs -.quid nobis intimalurr paruil, quia omnia ejus fulgore excellit. Addil, cir-
typicc, nisi ut in virtutibus quse distiiiguuntur qua- cttmamicta varieialc. Pcrscrulemur cur Ecclesia
luor principaliter, fidem sanctre Trinitalis nonfictami Dci tle veslis varielatc laudetur, cui tottim simplcx
teneamus. Possumus sane in vario decore lapidumi convenit atque unum ? Sed hac varietate aut linguas
non solum claritatem mullifariam sacerdotalis acluss multiplices significat : quia omnis gens secundum
et cogitalus, vcrum etiam spiritualium acciperee suam patriam in Ecclesia psallit auctori: aut vir-
charismata virtulum, ac miracula sanitalum, deB tutum pulcherrimam diversilatem. Ornatur enim
quibus ipse Dominus aposlolis, inftrmos, inquit, cu- auro apostolorum, argento prophelarum, gemmis vir-
rale, mortuos suscitale, leprosos mundate, dwmones s ginum, cocco martyrum, purpura poenitenlium. Ista
cjkite (Malth. x). Pelalum autcm aureum, boc cst,, estergo varietasunitalis,qureoculosDomini exomni-
lamina atirea in fronte ponlificis, in qua sanclumDo-- bus gentibus pia conversatione placitura contexitur.
mini, hoc est, nomen Domini sculplum esl, sacra- Yeslis anliquissima hominum fuit perizoma , id
lius csetcris eral indumcntum illius : et merito. est, succinctorium, quo lantum genitalia contegttn-
Quia sicut divina polcnlia cunclis, quae creavit, su- tur. Hoc primum primi morlalcs e foliis arborum
pcreminet : ita oportebat, ut nomen cjtis, caeterum i sibi fecerunt, qttando post prsevaricationem erubc-
pontificis habilum ornatunique transcendens, altiuss scenles pudcnda velarunt. Cujus usum quxdam bar-
praeeminerct, et velut cuncla sanclificans, eximiami barx genles, dum sint nudoe, usquc hodie tenent.
in ejus fronte sedem teneret. Significat autem ipsamii Hrec ct campestria nuncupanlurpro eo quod hisdem
professionis noslrse fiduciam qtiam in fronte porta-.- juvenes , qui nuJi exercentur in campo , pudenda
mus, dicentes singuli cum Apostolo : Miliiautem ab- opcriunt. Perizoma crgo quod consuerunt primi pa-
sit gloriari, nisi in cruce Domininoslri Jesu Chrisli i rentcs noslri de foliis liei, et se contegebant, hoc
(Gal. vi). Verum quia de cretcris stipra tractatum(l significat quod sseculum asperum amplcctuutur,
cst, feminalia qure ad opcrieadam carnem turpi- qui prurigine voluplatis carnalis hxrenl, quique
tudinis fieri mandanlur, illam casliinonire porlio- deccpli hxrelica pravilate, et gralia Dei nudali, te-
ncii), quse appcliltim copulrv c njugalis cobibet,, gumenta mendacioriim, lanqitam folia fici, colligunt,
S71 B. RABANI MAUUIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II. 5'/2
facientes sibi succinctoria pravitalis, cum de Domi- A (ut quidam volunt) charitas, ut in cvangelio ; Amicc,
110 vel Ecclesia mciitiuntur. Tunica vestis anti- quomodo huc intrasti, non habens vestemnuplialem ?
quissima appellata, qux in motu incedentis sonum (Matlh. xxn). Vestimentum lineum , virlus aniinse,
facit. Tonus enim sonus. Primum autera fuere pel- sive mundilia castitatis, ut in Levilico : Vestielur
licese lunicse, quibus post offensam et ejectionem de sacerdos vestimenlis tineis et fetnoralibus (Levit. vi).
paradiso Adam et Eva induti sunt. Talaris tunica Linea dicitur, quia ex solo lino fit. Linostema veslis
dicta, eo quod ad talos usqtie descendat, et ad cst ex lana liuoque conlexla : et dicta linoslema,
pedes defluat, sicut pectoralis, quia apud anliquos quia in stamitie linura,iii trama lanam habet. Linca
brevis erat, ut lantum pectus operiret, licet nunc quidem vestis significat moiTificalionemvitx car-
profusior sit. Manicleala tunica, id est manicata, nalis. Linostema vero, qure ex lana linoquecontex-
eo quod habeat manicas, quam cheiridoton Grxci ta est, liypocrilarum personam signat, qui beni-
vocant. Tunica antem indiimcnttim significat fidei gnitatem erga proximos ostendunt, et dolosas iniqui-
inlegriiatcm, quam Peirus apostolus habuisse di- tales opponunt. Qtiid ergo per lanam, nisi siinpli-
gnoscitur, de quo in Evangelioloquitur: Cum audisset citas? et quid pcr linum, nisi subtilitas, designatur?
Pelrus quia Dominus est, tttnica succinxit se et misit et ssepe homo sublilis et acutiis exlcrius simplicita-
se in mare (Joan. xxi); quia fidei firmitale pericu- B tem ntansuetudinis ostendit, et interius subtilitatem
la evasit istius sreculi, et lentationes superavit. nialilire contegit. Iste ergo vcstem se actionis sux
Item in Genesi lcgitur (Gen. xxxvn), quod Jacob pa- quasi ex lana et lino indnil, quando ab eo ct sim-
triarcha Josepli fllio suo fecisset lunicam polymitam plicitas monstratur in superficie, et sublilitas ma-
sive talarem, hoc est, astralogon [aslragalon] seu Jitix servatur in mente. Lumbare vocalur, quod
maiiicalam , quse haberel manicas : antiqui cnim lumbis religetur, vel quod liunbis hxreat. Hoc in
magis colobiis utebantur. Tunica aulem polymila, iEgypto et Syria non tanlum feminx, sed et viri
qnam fecitei pater, secundum allegoriamvarielatem utuntur. Unde et Hieremias trans Euphratem tulit
populorum ex omnibus gentibus in corpore Chrisli lumbare suum, ibique illud in foramine petrse abs-
congregatam significavil. Item alio modo Joseph, qui condit, ct postca scissum reperit. Hoc quibusdam
inter fratres undccim usque ad fiiicm justus pcrse- et renale dicitur, quod in renibus alligatur. De Jum-
verasse describilur, soltis lalarem lunicam habuisse bare ergo Dominus ad Hieremiam ita ait: Sicut enim
perhibetur. Quid cst ergo talaris lunica, nisi actio adhwret lumbqre ad lumbos viri, sic agglutinavi tnihi
constimmala? quasi cniin propensa lunicatalum cor- omnem Israel et omnem domumJuda, dicit Domhtus,
poris cooperit, ctim bona actio ante Dei oculos ut esset mihi in populum, et in nomen, et in laudein,
usque ad vitae nos terniinum tcgit. Dalmatica veslis Li etin gloriam,et non audierunt(Jer. xiii).Cinctoriuin
primum in Dalmalia provincia Grrecix lcxta cst, sive lumbare, quod in renibus jungitur, populus
tuiiica sacerdotalis candida cum clavis ex purpura. Israel est, qui in lini similitudinem assumptus de
Serica est a serico dicta , vel quod cani Seres terra, et illotus, nec mollitudinem habuit, neccan-
primi miserunt. Holoserica, lola serica : Holon cnim dorem, cl tamen per illius misericordiam adhaesit
totuni. Tramoscrica, stamine lineo, trama ex serico. Deo. Cumque peccasset hujiiscemodi linum atque
Uoloporphyra tota ex purpura : holon enim totum. lumbare, ductum est trans Euphraten, id est, in As-
Byssina candida confccta ex quodamgenere linigros- syrios, et ibi absconditur, hoc cst, multitudine
sioris : snnt, qui et genus quoddam lini byssum csse magnaruin el innumerabilium gentium quodaiiimodo
exislimant. Vcslimentuin est Ecclesirefides, sive virlu- absorptus et nihil reputatus. Post loiigum auteni
tis varietas, vel nalionumdiversitas, ut inPsalterio: lempus ipse propheta in lypum Domini populum li-
Astitil regina a dextristuis in vesliludeauralo, circum- berat decaptivitate, qui nihilominus et post rcdituiu
data varielate (Psal. XLIV).Et in Isaia : Consurge, con- Dominiprxceptanon fecit : sed secutus deos alienos,
surge,induere forlitudine tua, Sion, induerevestimentis ad extremum etiam iu Dei Filium misit mauus, ct
gloriw tuw, Hierusalem, civitas sancla (Isa. LI). VC- xtcrna perditione contabait. Omnis qtioque vir
sliiaenti nomen, Christi corpus assumptum, sicul sanctus lumbare Dei est, qui assumptus de terra, et
propheta dicit: Et eccevirveslitus lineis (Ezech. ix). de terrx limo, Deiconsortio copulaturquodammodo:
Item vestimentum Christi, populi Jideles. Vestimen- qux in Ecclesia ejus vidcntur obscena, majore di-
tum sanctorum, opera justiliae, sive fideles Chrisli, ligentia operit atque circumdat, ne gentilium et
ut in Apostolo : Quicunque in Christo baplizali estis, hxreticorum morsibiis pateant. Quod lumbare si
Chrislum induislis(Gal. m). Vestinienlum impiorum, aquam tcligit, ct Euphratis fluenla transicrit, ila ul
operainiquitatis sunt, ut illud Psalmistx : Induanlur Assyrix regionis honoribus [humoribus] imbuatur :
sicut diptoide, confusione sua (Psal. cvm). Vesti- perdit prislinam fortitudinera,el compulrescit alque
-mentum cafo horainis, sicut in Salomone legitur : dissolvitur : et quamvis in usum Dei redeal, tamen
Omni temporesint vestimentalua candida (Eccte. ix), prislinam pulchritudinem habere non potesl, non
id cst nulla pollutione in luxuria sordida. Vesli- durilia Dei, sed suo vitio : quia nolunt audire vcrba
nicntum simulalio hypocrilarum, ut in evangclio : cjus, el ambulant in pravitate cordis sui: sive, quod
Venient advos in veslimentis ovium, intus autem sunt sibi reclum videtur, hoc faciunt. Cingultim mysticc
lupi rapaces (Malth. vn). Vestis implialis, fides, vel intelligitur spirilalis opcris accincttts in Psalterio :
573 DE UNIVERSO LIBRi XXII. — LIB. XXI. 574
Prmcinxisti me twlilia (Psal. xxix). BaJleum accin- A 1 bantur hi, qui reporlabant de hostibus palmas. lpsa
ctus virtutum, sive circumspeclio mentis : unde vocabatur et loga picta , eo quod victorias cum
legitur in Deuteronomio : Habebis paxillum in balleo palmis intexlas haberel. Pallium mystice in bono ac-
(Deut. XXIII),id est, slimulum compunclionis. Et in cipitur, ut est illud : Pallium laudis pro cingulo moz-
aliam partem in Job : Balteum regum dissolvil, et roris (Isa. LXI). Item in contrariam partem in psal-
prwcinget fune renes eorum (Job. xn). Armelausa mo prdlium positum est , ubi legilur de Ecclcsia :
vulgo vocata, quod ante et relro divisa atque aperta Qui fundavit terram super slabilitatem ejus, non in-
e-st, in armos tanlum clausa, quasi armiclausa, clinabilur in swculum swculi. Abyssus, sicut pallium,
cum littera ablata. Camisas vocamus, quod in his amictus ejus (Psal. ciu). Abyssus enim dicitur aqua-
dormimus in camis, id Cst, in stralis nostris. Fe- rum copiosissima multitudo, qux et in bono ct in
moralia appellala, eo quod femora tegant : ipsa et malo plcrumque ponitur. Hxc merito hic supersti-
brachce, quod sunt brevcs, et verecunda corporis his tiosis atquepersecutoribus comparantur : quia sicut
velentur. pallium sulijecla cooperit : ita illi mundum foedis-
CAPiiT XVI. sima superslitione lexerunt, ut non solum mediocres
De proprio quarumdam gciitittmhabilu. homines, sed in perniciem suam ipsos quoque san-
Sarabara sunt fluxa ac sinuosa veslimenta, de B J ctos viros atque eminenlissimos tormentis corpo-
qnibus lcgilur in Daniele : Et sarabara eorum non rum obrucre viderentur. Diplois Grxcum nonien
suiit immutala. Et Publius : Ut quid ergo in venlre ab eo quod sit dupiex amictus. Horaliiis :
tuo Parthi sarabara suspenderunt. Apud quos.iam Conlraquemcluplicipannopatieuliavelat.
nutem sarabara quxdam capitum tegmina uuncu- El autem vestis militaris, cujus ustis Gallicis pri-
pantur, qualia videmus in capite magorum picta. muin cxpeditionibus coapit e prxcla bostili, dc qua
Mastruca vestis Sarda ex pelliculis ferarum, est vox*ilia senalus : « Togis depositis, Quiriles,
dc qua Cicero pro Scauro : Quem purpura regalis ad saga (ite). > Sagum auleni Gallicum nomcn
non commovil, eum Sardorum mastruca mutavit. est. Dictum aulein sagum quadrum, eo qtiod apud
Mastruca atitem, quasi inonstrtiosa, eo quod qui eos primum quadratum vcl quadruplex esset. Nam iu
ca induuiHiir, quasi in fcrarum habitum transfor- Propheta scriplum est: Operiantur, sicut diptoide ,
mantur. Lcgilur in Apostolo de quibusdam sanctis, confusione sua (Psal. cvm). Peliit ergo ut utriusqiic
(jui fuerunt sub Veleri Tcstamento : Circumierunt, Icgis intelligentia vestiantur , qui nui;c utraque ,
inqtiit, in melotis et pellibus caprinis, egentcs, o.ngu- pcrfidia faciente, nudati sunt. Confusio enim Judxo-
sliali, afjlicti,qttibus dignus non erat mundus (llebr. rum est legem non inlelligere, qux lotics Salva-
^1
xi). In quo manifeslatur, quod viri sancti, quibus torcm Dominum prxcinuit advcuire : sive illud ge-
ad xternam vitam gradiendi amor incumbit, non nus vult exprimere, quod solet in proverbiis dici :
prresenlis vitse deliciis per voluplatetn uli deside- id cst : Confusionis duplici pallio vestianlur , diun
rent: sed per conlinentiam magis virlutum copiam ante Dominum et homines erubescunt. Sagorum
babere sludeant. In quibus ornati atl relcrni regis autcm myslicus sensus in labernaculi Mosaici con-
conviviuni intrare mereanlur. struclione satis explanatus csl, ad cujtis leclionem
CAIUT XVII. lcctorem mittimus. Pcenula esl pallium cum fimbriis
De palliis virorum. longis, cujus menlio in Epistola Pauli ad Timolheiuii
Pallium csl , quo miiiistranliuin scapulx conle- fit (II Tim. iv). Casula est veslis cucullala, dicta
guntur, ut, dum ministrant, expediti discurrant. pcr diminutionem a casa, quod totum hominem te-
Plaulus : Si quid faclurus es, appende in humeris gat, quasi minor casa : inde et cuculla, quasi niiiior
paliium. Et pergat, quanlum valet.tuorum pedum pcr- cclla. Sic ct Grxce planeta dicta,quia oris erranli-
nicitas. Dictum aulem pallium a pellibus : quia prius bus evagalur. Unde et slcllsc planetx, id est vagx,
stiperiiidumenta pcliicia veteres utcbanlur , quasi co quotl vagx suo errore motuque discurrunt. Ca-
pellea : sive a palla per dcrivationein. Chiamys cst, sula jiixta allcgoriam rcctx fidei potest exprimcre
qux ex una parte induitur, neque consuitur , sed indumentum , in quo bonorum operum plenitudo
fibula infrenatur : binc el Grxce noinen accepit. consistit. Unde scriptum esl : In casula ipsius re-
Clilamys laudis est ornatus, ut in Salomone : Et quiescunt bona per eum (Eccli. xiv). Mclotes, quse
chlamydem fecit viro suo, id cst, vcslimciitum : quod cliam pera vocatur, pellis est caprina, collo pen-
tanquam de duobus Teslamentis confectum sit. Toga dens, prxcincta usque ad lunibos. Est enim habitus
dicla, quod velamenlo sui corpus tegat atqtie ope- proprie neccssarius ad operis exercitium: fiebat au lcm
riat. Est autem pallium purum forma rotunda cf- prius (ut quidam existimanl) ex pelliculis meloinim:
fusiore, et quasi inundante sinu , ct sub dextro ve- unde et mclotx vocatx sunt. Fimbrix vocatx... Orx
niens supra humerum sinistrum ponitur : cujus si- vestimentorum, liocest, fincs, ex Grxco vocabulum
r;)ililudinem in operimentis simuiacrorum vel pi- trahunt. Grxci enim terminum oron vocant. Fiinbrix
cturarum aspicimus, easque statuas togatas vocamus. spirilaliter significant mysteria incarnalionis Do-
Toga autera Romani in pace utebantur, belli autcm mini, qux teligit mulier hxmorrhoissa, et stalim
temporc paludamcnlis : mensura togxjusla, si sex sanata est. Ilem fimhrix significant exlremitatem
ulnas babcat. Toga palinala clicehalttr, qtiani mcrc-.. vilac hoiuiniini : unde in psalino de Ecclesia legitur:
575 B. RABANl MAUIUAUClilEP. MOGUNT. OPEUUM PAUS II. S7-J
In fimbriis attreis circumamicla varielaie(Psal. XLIV);; A mine appellHum eo qnod dimidia ejus pars retm
quia iu fiue tota perfectio est, ubi chariias noh, tan- rejicilur, quod vulgo mavoiTcm dicunl. Vocatum
quam deaurata, conspicilur, sed jam plenissima ,, aulem mavortem, quasi Martem : signum enim
lanquara aurea. marilalis dignitatis et potestalis in eo est. Captit
CAPUT XVIII. enim mutieris est vif(I Gor. xi); inde et super caput
De palliis feminarum. mulieris est. Siola indumentura baptismi vel fidei
Regilluui est prselautum reginarum amiculum, significat, ut in Evangelio ; Cito proferle stolam pri-
mide et appellalum. Peplum matronale pallium ex mam, et induite eum (Luc. xv). Itcra stola remune-
purpura signatum , cujus fimbrix aurei slaminis: rationem ftituram significat atque immortalitatem :
summitale resplendent. Palla est quadrum pallium aliquando vero honorem dignilatis sive ordiriis sacri;
muliebris vestis, deductum usque ad vesligia, unde scriptum esl: Stola glorice induet illum (Eccli.
affixis in ordinem gemmis : et paila dicta a pallein, vi). Remuneratio autem futura in slola significa-
idest, a mobiiitate, qux circa finem hujusmodi in- tur, ubi legitur in Apocalypsi, quod animabus
(Itinienli est: sive quod rugis vibranlibus sinuata sanctorum, qux clamabant ad Dominum post effu-
erispelur. Theristrum palliolum est, qno usque ho- sionem sanguinis sui, el vindictam expclebant ,
die Arabise et Mesopolamisemulieres wlantur, qui- B 1 responsuin sit : Ut requiescerent adhuc modicum
bus in seslu tutissimo tcguntur umbraculo. Anabo- tempus donec impleantur conservi eorum , et fralres
ladiuni amictorium lineum feminarum, quo humeri eorum, qui inlerficiendi sunt similiter, sicut et ilti
operiuntur, quod Grxci et Latini sindonem vocant. (Apoc. vi). Singulas modo stolas habenl animx san-
Nam de theristro et in Isaia legitur, et in Genesi de ctorum de sua immortalitate gaudentes , restirgen-
Rebecca ita scriptum est: Rebecca quoque, conspecto tibus autem corporilius, juxta Isaiam, in terra sua
Isaac, descendit de camelo , et ail ad puerum : Quis dupticia possidebunt (Isa. LXI). Non desiderium re-
est ille homo, qui venit per agrum in occursum nobis? surrectionis abnuitur, sed ex colligendorum fratrum
Dixit ei: Ipse est dominus meus. Al illa tollens cilo augmento differtur. Nam et ipsa animarum lxtitia
pallium, operuit se (Gen. xxiv). Rebecca vero, Isaac polest stolis albis figurari, cum Domino revelanle ,
viso, quis ille liomo sit, requisito puero, cognoscit : didicerint et impios in fine damnandos, et usque in
quia quotidie sancta Ecclesia adhuc prophelaruin linem sxculi multos suo numero per martyrium esso
atque apostolorum dicta, quod de Redemptore suo sociandos : alque interna charilate perfusi maluerint
credere debeat, intelligit. Qux sese mox pallio ope- hac consolatibne conlenti pro supplendo fralrum
ruit: quia tanlo sublilius Salvatoris sui niysleria numero haclenus sua gaudia deferri [differri].
penetrat, quanto altius dc anteacta vita confundi- C *- CAPUT XIX.
tur : et, quia perverse egerit, verecundatur. Pallio De stratu et reliquis vestibus qum in usu habenlur;
se cooperire curavit, quia viso Domino infirmila- Stragultim veslis est discolor, quod manu ariifiels
lem sux actionis erubuit : el illa , qux prius in ca- diversa varietale distinguitur. Dictum aulem, quoii
melo Jihere geslabalur, descendens postmodum in slratu et amiclum apta sit. De quo Salomon : Stra-
verecundia tegitur. De sindone ergo myslice mun- gulalam vestemfecit sibi: byssus el purpura indumen-
ditia caslilatis exprimilur : unde corpus Domini lum ejus. Slragulata vestis, qure, varianle tcxtura,
Joseph involvisse legitur, quia inenarrabili castitate solet firmissima confici forlia Ecclesix opera et di-
demonslravit illud mundissimum fore, et a mundis versa virtutum ejus ornamcnta significat. De quibus
hominibus in sacramento percipiendum oportere. Prophela in surnrai regis, viri videlicel illius, laude?
Item in Proverbiis de muliere forli ita legilur : cecinit: Astitit regina a dextris tuis in vcstimentode-
Sindonem fecit,etvendidit; el cingulum tradidit Cha- auralo,circumdata varielate (Psal. XLIV); sictit supra
nanwo (Prov. xxxi). In linteo sindonis suhlilis in- oslcnsum est. Cervicalia autem sunt, eo quod ponan-
lexlio signalur sanctx prxdicationis, in qua molliter tur sub cervice vel cubito. Pulvillus dictus a pulvinari,
quiescit : quia mens in illa fidelium spe superna qui esl divitum lectus.Culcitrx vocatx,quod calcen-
rcfovetur. Unde et Pctro animalia in linleo de- " lur, id est, farciantur plunia sive tomento, quo raollio-
iiionstrantur (Act. x); quia peccatorum animx mi- res calidioresque sint. Cervicalia autem sive pulvilli
scricordilcr aggregalce in hlanda Jidei quiete conli- seu culcilrre possunt juxta allegoriam adulationes de-
ncntur. Hanc ergo sindonem fecit et vendidit; quia signare falsorura doctorum et adulatorum, qui deci-
fidem, quara credendo texuerat, loquendo dedit, et piunt eos, quibus pro malis opcrihus irapunitalcm
ah infidelibus vilam rcctx conversationis accepil : promittunt, et vilx prxmia indignis spondenl. Qui-
qux et Chananxo cinguluin tradidit, quia per vigo- bus per prophetam dicitur : Vm vobis, qui consuitis
rcm deraonstratx jnslilix fliixa opera gentilitalis pulvillos sub omni cubitu, et cervicalia ad decipiendas
aslrinxit : ut hoc, quod prxcipilur, vivendo teneat, animas, etc. (Ezech. xm.) Tapcta dicta, quod pe-
sicci scriptum est in Evangelio : Sint lumbri veslri dibus prinium steriierenlur quasi tapedia. Tapcia
prwcincli (Luc. xu). Stola, matronale operimentum, enim ornatum cloquentix possunt significare : unde
lcclum
quod cooperto capile et scapula a dcxlro latcre in merelrix in Proverbiis ail : lntexui funibus
kevtini humerum miltitur. Stola aulem Grxce voca- tneum, slravi lapelibus pictis ex JEgypto (Prov. viil.
tur, qtiod siqieriiiiltatiir : cadcm ricinium Latino no- In leclo crgo ftinibus iiitcxlo inerelrix mollitiem
5Y7 I>EUNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XXI, 578
quiescendi designat.Inlapetibusvero pictis ex JEgy- A J corrumpi: ne falsorum catholicorttm improhitatefoe-
pto etiam oculorum tentat illecebras, quibus ne- dari : ne tentanlium vitiorum sorde attaminari : ne
fando aspectu irretitis facilius ad scducenda menlis lemporalium subsidiorum inopia possit ad tristiliam
arcana penetrat. Quia vero nomine funium aliquando deduci.
solent divina prxcepla figurari, quo a nostris nos CAPUT XX.
voluptatibus coercendo religant, promiilunt se lix- De lana et lino.
reiici contcxlu verborum coelesliumsalubre suis au- Lana a laniando, id csl, a vellendo vocata : hinc
ditoribus quasi stratum parare, in quo viliorum lu- et vellus dictum, quod prius lanx vellerentur, non
inuliibus libero corde quiescant; sed veraciler illis londerentur. Linum ex terra oritur, dcflexumque
funibus peccatorum construunt locura perditionis, nomen ejus a Grxco : nara linum Grxci Jinariuni
tibi perpetuo pedes manusque alligati damnentur : dicunt, sive quod sit molle et lene. Possunt autem
de quo Dominus in Apocalypsi: El dedi, inquil, illi mystice in lana, quia ovinus esl liabilus, orania pie-
tempus, ut pwnitenliam agerel, el non vult pmniterc tatis et simplicitalis opera, qux proximis impendi -
a fornicatione sua. Ecce tnitlo eam in leclum, el qui n.us, accipi. Potest in Jino, quod ex lerra virens
mmchanlur cum ea in tribulationem maximam (Apoc. oritur, sed Jongo ac multiplici exercitio humorem
n). In tapetibus vero pictis ex iEgypto ornatus elo- B ' nativum amittit atque ad graliam novi candoris per-
quentix et dialecticx arlis versutia, qux ab elhnicis venit, casligalio nostrx carnis intimari, cui dum in-
originem sumpsil, inlelligilur, per quam mens hx- genilas vitiorum sordes per conlinentiam excoqui-
retica sensum doctrinx pestilenlis, quasi merclrix mus, dignam profeclo eam, qua Christum induamus,
thorum facinoris, se texisse gloriatur. Manlelia efficimus,juxta illud Apostoli: Quotquotcrgo in Chri-
nunc pro operiendis mensis sunt, quae(ut nomen sto baptizali estis, Chrislum induislis (Gal. m). De
ipsum indicat) olim tergendis manibus prxbebanlur. lana ergo et lino in Proverbiis de muliere forli scri-
Mappx convivii et epularum apposilarum sunt quasi ptum est : Qumsivitlanam et linum, et operala esl
manubix atque ob id nominatx, cujus diminulivum consilio tnanuum suarum (Prov. xxxi). Quxrit ergo
mappella est sive mandeba a mandendo. Sabanum mulier fortis Ianan et linum, et operatur consilio
Grxcum est. Facitergium et manutergiura a lergendo mantium suarum, cum ecclesia sancta sollicite pcr-
faciem vel manus vocalum. Hxc linteamina ad offl- quirit, quibus se pietatis fructibus exerceat, quoraodo
cium mensx pertinent, et ad ministeriura humanuni.: a carnalibus emundel illecebris, ethoc utrumque con-
sed non minus ad usum sacri ministerii, el ad ofli- silio prudentissimo, hoc est, supernx solumraodo re-
cium altaris pertinere noscuntur, quando supra tribulionis facitintuitu. Stuppa vcro cannabi cstsive
'
mcnsam, lioc est, sacrum altare linleamina mundai lini : hxc secundum antiquam orlhographiam stippa
ponuntur, et mappulx manibus sacerdotum ct mi- dicta, quod ex ea riinx navium slippentur : un :e ct
nistrorum lenenlur, ut populus eos semper ad ser- stippatores dicuntur, qui in vallibus eam componunt.
vitium Dei paratos conspiciat. Vela dicta, quodI Hrecpolest significare despectam verbi doctrinam a
objectu suo interiora domorum velent. Aulxa, velai superbis, qnx tamen frequenler adjuvat necessilati-
picta, el grandia, qux ideo aula dicta sunt, quodI bus populorum in fluctibus lmjus sxculi laborantiiim.
primum in aula Allali regis Asix, cui successil po- Byssus genus est quoddam lini nimium candidi et
pulus Romanus, inventa sunt. Cortinx sunl aulxa, , nollissiini, quod Grxci papatem vooanl. De bysso
id est, vela de pellibus, qualia in Exodo ieguntur, ai quoque in Proverbiis scriptum est : Byssus quoque
quibus tabernaculum extrinsecus lcgebatur. Dictx au- el purpura indumentum ejus (Prov. xxxi). Byssus in
lem corlinx a coriis, eo quod prius ex pellibus fuis- castitate purx conversationis : purpura in eflusione
sent factx : unde et in eodem tabernaculo Jegis ju- prctiosi marlyrum sanguinis. Byssus namque candidi
bciitur cortinx ficri ex pellibus arietum rubris, ett coloris est: purpureus autem color de sanguine con-
ex pellibus hyacinlliinis. CiJicia Arabes nuncupantt chyliorum marinorum tinguitnr, quoJ et oslrum vo-
vclamenta pilis caprarum conlexla, ex quibus sibii calur, eo quodex testx humore tingilur; unde pul-
tenioria faciunt. Vela enim et cortinas atque sagai chre diclum cst a Palribus quia sancta Ecclesia
ciliciiiainlabernaculo Domini.divino prxcepto, quis- electorura floribus vernans, in pace habeat lilia, in
quis Exodum legeril, facla poleiitagnoscere, et indee bello rosas. Itera quia Jjyssus de terra virens orilur,
mysteriiim congruum sano sensu valet rimari, , sed per exercilaliones longas ac multifarias, amisso
maxime cum ibi decem cortinx jussx sunt fieri di- htunoreac virore nalivo, ad decorem candidx vestis
versorum colorum specie varictate [variegatx]; quiaa perducilur. Purpura aulem regalis esl habilus. Bysso
sancla universalis Ecclesia ex multis eleclorum per- indtiitur Ecclesia,cum castigant corpora sua elecli, et
sonis, ex mullis per orbem ecclesiis, ex variis vir- servitiitisub.jiciunl;purpuraautem,cumeamdeiacon-
iiiluin fioribus xdificalur, cujtis omnis perfcctioo linentiam non ob favorem vulgi, sed pro acquirenda
in denario numero conlinetur. Saga, ergo, quibuss beatitutline regni perennis exercent. Sed hic virlti-
operilur tabernaculum, reclores sunt Ecclesix san- liini habilus in prxsenti quidem nescientibus videtur
ctx, quoruni industria ac labore pecus ejusdem ec- contemptibilis, sed in futuro, qualis fuerit, mani-
clesix protegilur atque incessabili cura munitur : nee feste patebil. Unde pulchrc in Apocalypsi sua Joan-
videlicel vita fidesqueeleclorum hxrclica sedticlioiie
e nes saiictorum se vocem audisse referl, diccnlium ,
Gaudeamuset exsultemus: quia venerunl uupiiwagni,, A mentorum. llxc cl hujusmodi bona, cum Doinino
et uxor ejus prmparavit se+et datum est ei, ut coope- largiente, percipimus, jara lanam agni immaculati
riat se byssinum splendens candidum (Apoc. xix). dc colo infusam, de lxva in dextram trajicimus; quia
Byssinuni enim justificationes sunt sanclorum. Ett de bonis nostri Redemptoiis, de exemplis operum
in contrariam parlem byssi el purpurx significa- ejus stolam nobis glorix ccelestis, ac vestcm cbari-
tio in Evangelio trahitur, ubi ita legitur : Eral quitatis nuplialem facimus. Netum enim, unde fila
damdives, qui induebalur purpura el bysso (Luc. conficiuntur, laborem cxprimit terrenum : undc bo-
xvi); ubi sxcularium divitiarum ambitio exprimitur, mines sibi fulurx remuneralionis apparant indti-
qux ad tenipus avaris arridet, sed cito dccidua aclI mentuiii. De quo Dominus in Evangelio, volcns nos
luctuni xteruum eos perducit. relrahere a mundana concupisccntia, et ad futuram
CAPUT XXI. gloriam prxparare, ail : Consideratelilia agri, qtto-
De coloribus vestium. modo crcscunt; non laborant, ncque nent, etc. (Mallh. i
Purpura apud Latinos a puritate lucis vocata; vi.) Stamcn dictum, quia reclum stat. Trama, quod
apud Grxcos autem porphyra dicitur cum aspira- via recla iraiismillalur per telam : est enini filum in-
tione, apud nos purpura sine aspirationc. Ferrugo ler stanicn currcns, qux duo possunl significare fiuem
color est pnrpurx subnigrx, qux fit in Hispania : B rectam cum bonis operibus.
ut : Ferrugine ciarus Ibcra. Dicla autem ferrugo, CAPUT XXII .
quod omnis purpura prima tinctura ejusniodi coloris Dc ornamenlo.
existat. Coccum Grxci, nos rubruni seu vcriniculuni Ofiiaincnla sunl dicta, eo quod eorum cuitti ora
dicimus : est enim vermiculum ex silvestribus fron- vullusquc dccorcnlur. In ornamenlis autem virlulum
dibtis. Coccus, quia ignis habct speciem, merilo fla- variotalcs vcl divcrsx charismatum gratix, qu;e
granlissimx sanctorum dilectioni comparatur. Undc animas hominuni ornanl, intclligi possunl; unJc in
el quidam ex eis, qui banc, prxsente ct comiiaiHo Ezcchicle DomiiiusaclJudreamdicit: Indui te subtili-
secum Doraino, conceperanl, aiebant : Nonne cor bus, el ornavi ie (Ezech. xvi). Et alibi scriptum : Gr-
noslrum ardens erat iu iwbis, citm loquerelur iu navile in monilibus(Isa. LXI).E contrario vero in Salo-
via, et aperiret nobis Scripluras? (Luc. xxiv.) Cui monc ila lcgitur : Ecce inulier in ornamento merelri-
cor.lra dc reprobis dicilur : El quoniam abundabit cio (Prov. VII), hoc est, hxretica pravitatis so-
iniquitas, refrigescet charitas mtillorum(Matth. xxiv). phislica locutione, et falso virtutum colorc. Primuni
IIxc quasi bis tinguntur, cum amore Dci cl proximi ornamcnlum cst corona, insigne victorix sivc rcgii
flainmescimus, cum illum ex toto corde, lota anima, honoris signum, qux in capile rcgum ponititr
tota virtute, sicut etnos ipsos, diligimus. Ilyaciiilhus C
( ad significandos circumfusos in orbe populos, qtii-
quoiiiam aeris et coeli spccicm imitatur, corum- bus accinctus qtiasi caput stitini coronaltir. Noiucn
dem mentes clcclorum omni spe ct dcsidcrio coc- coronx hac ex cattsa vocalum, eo quod in inilio cir-
lestia quxreiites significal: cnjns nobis coloris sacra- cum aras currerclur, atquc ad imaginem circuitus
ir.entum commcndans Aposlolus ait : Si consur- vel chori cst formala ct noniinata coroua. Impc-
rexislis cum Christo, quw sursum sitnt quwrile, ubi ratores Romani et rcges quidam gentium aurcis co-
Chrislus est, in dexlru Dei sedens (Col. m). ronis utuiilur : Pcrsxtiarasgcrunt, sed rcges rectas,
CAPUT XXII. satrapx incurvas. Rcperla est aulcm tiara a Scmi-
IJe inslruinentis vestium. ramide Assyriorum rcgina : quod gentis ornamcr.li
Tela pro longitudine slaminum dicta, cujus deri- exinde usque hodie gcns ipsa relinct. Alheuienscs
valivum est tclaria.Tela pro longitudine dicilur. Sta- cnim cicadas aureas gcrebanl panim in verlicc,
men significat aut prolongatioiiem vel ordinalionem nonnulli in fronle. Non enim cadem sunt iiisigiih
judicii:unde legilur in Prophcla: El telam quamordi- omiiitim regnorum. Genlilium vales infula, apice
tus esl superuniversas naliones terrm (Isa. xxv); quia piico sive galero iilebantur. Corona antem mysticc
Doniinus undiquc prxmia judicaturus secundum xternx glorix mcrcedem pro juslilia significat: unde
propria prxparal nierita. Colum, quod sitin longitu- "I Aposiolus ait : Bonitm certamcn cerlavi, cursum con-
dine et rotunditale, quasi columna. Fusus, quod suminavi, fidcmservavi, dc reliquo reposila esl inihi
per ipsum fundalur, qtiori nclum cst. In colo enim corona jusliliw (II Tiin. iv). Quomodo spiritalium
scriplurarum scientia exprimitur : ct in fuso intentio profectuum consummatio provehit ad coronam:
discretionis : unde scriptum est in Proverbiis de recle liorum quoqtte remuneratio nomine coronx vo-
muliere forti : Manus ejus tnisit ad forlia, el digiii citatur. Item corona discipulorum Domini ambi-
ejus apprehenderunt fusum (Prov. xxxi). Solcnt enim tum vel totius Ecclesix convcnlum ad Christum si-
ferainx nenles, fusuin in dexlera, colura tcnere in gnificat, de quo psalmista ait: Posuisli in capiie ejtts
sinistra. In colo enira lana involuta est, qux filo tlu- coronam de lapide pretioso (Psal. xx). Et item :
cenda et nenda transeat infusum. Srcpeduni in Scri- Benedices, inquit, coronam anni bcnignilalis tuw
piuris dextera vitamperpetuam,lxva prxsentia dona (Psal. LXIV).Corona enim non improbe circtim-
Dei significat : opulentiam videlicet rertim , pacem ctmtium discipulorum videlur significare conveii-
teuiporuiu, sospitaiein corpnrum, scienliam quoqtie tum : quia ipstim docentem desidcranliuui apostolo-
scripturarum , ct ccelcstium perccpiioncm sacra- rumcircuitusambicbat; hxceral corona capilis, hoc
581 DE UNJVERSOLIBRl XXII. — LIB. XXI. 582
regale diadema, quod non ornaret impositum, sed de A atque argenli texitur virgulis. Undc cl in Canlicis di-
Chrislo Domino potius ornaretur. In liac enira co- citur canticornm: Murmnulas aureas faciemustibiver-
rona et lotius mundi circulum raerito poterimus ad- miculatas argenlo (Cant. i). In murxnulis quippe
verlere, in quo generalis significalur Ecclesia. In Scriplura sancta ostenditur, qux auro spirilaliuiu
contrarium vero corona ponitur, quando tribulationis sensuum fulget interius, et argento ccelestis eloquii
circmndationera significat; unde scriptum esl : Co- nitet exterius : dextras communes esse virorum ac
ronans coronavi te tribulalione (Isa. xxn). Nam dia- feminarum, quia ulriusque sexus dextrx sunt. Arraillae
dema quidam dicunt esse ornamenlum capilis matro- autemproprievirorumsunt,collatxvictorixcausarai-
narum exauro et gemmis contextum.quod in secir- Iilibusobarmorum virlutem; undeet quondam vulgo
cumactis extremitalibus relro astringilur, et exinde viriolxdicebantur. Ab intellecluautcracircuJiarraiila
dictum Grxce, quod prxligetur. Infula est Tasciolasa- non discrepat, quia ipsa quoqtie hoc, ubi pouilur,
cerdotalis capilis, alba, in modum diademalis, a qua ambiendo constringit. Sed arrailla lalius extendilur,
vittx et ab utraque parledependent, qux infulam vin- circulus rolundus flt. Fibulx sunt, quibus pectus fe-
ciuiit. Infula aulern plerumque lata erat, plerumque minarum ornatur, vel pallium lenetur a viris in litt-
lorlilis de albo et cocco. Apex esl pileum sutile, quo meris, seu cingulum in lurabis. Lunulx sunt orna
sacerdotes gentiles utcbantur, appellalus ab apien- I$1menla mulierum in lunx similitudine bullulx aurcx
do, id est, a Iigando. Nam virgula, qux in pileo dependenles. Specula sunt, in quibus feminx vullus
crat connectebaiur filo, quod fiebat ex lana hostix. suos intuentur. Diclum autem speculum, vel quod
Galerum pileum ex pelle cresx hoslix factum. Pi- cx splendore reddalur, vel quod ibi feminx intuen-
Icum aulem dictum a pclle Iiostix, unde fiebat. Cy- tes considerent speciem sui vultns, et quidquid or-
daris et ipsa sacerdolum erat, quod a plerisque namenli deesse viderint, adjiciant. Periscelidcs
milra vocatur. Mitra est pileum Phrygium caput prosunt apud feminas crurum ornaraenta, quibus gres-
legcns, quale cst ornamenlum capilis dcvotarum : sus earum ornantur. Olfactoriola vascula sunt
sed pileum virorum cst, milra autem feminarum. mulicbria, in quibus odorair.cnta gcslanlur.
Rcdimicula aulem sunl, quibus milra alligatur : pi- CAPUT XXIV.
leum aulem (ut prxdixiraus) a pelle cral. Nriinmi- De annutis.
tra ex iana est. Uicula est initra virginaiis capi- Annuli aulem per diminutionem dicli a crrculis
tis; vittx sunt, qux in criiiibus inhecliinltir, quibus et anis, qui sunt circum brachia, et circum crura :
fliicntes religantur capilli: el vittx dictx, quod vin- unde ct signa eorum per diminutioncm sigilla : nam
ciant. Txnia autem viltarum e.vlrcmilas depcndens signa majora sunt, sigilla vero quasi rainora signa.
(livcrsorum colorum. ltem vitla esl, qua corona vin- 'G Annulos liomines primum gestarc cocperunt quarto
cilur; txnia vcro cxtrema pars viltx qux depcndet a pollice digito, quod co vena quxdam ad cor usque
coi'0'JX. Discriminalia capitis lnuiieriim sunt, vo- pertingat, quam notandani ornandamqite aliquo insi-
eaniur cx eo quod caput earum a viro discernant; gni veleres putaverunt. Apud Romanos annuli de
nain et discriminare divideredicilur. Acus sunl, qtii- publico dabanlur, et non sine discrimine. Nam di-
btis iii feminis ornandorum crinium compago rctinc- gnitate prxcipuis viris gcraroaii dabanlur, cxicris
lur, ne laxiusfluaiH, elsparsi dispendel[clissipcritur] solidi. Annulum aureum neqiie servus neque liber-
capilli. Inaures ab aurium foraminibus nuncupaloe, tiiius geslabal in publico : sed annulo aureo liberi ,
quibus protiosa grana lapidum dependent : harum utebantur, libcnini argenteo, servi ferreo. Annulus {
usiis in Grxcia, puellx ulraque aure : pueri lantum iidei signaculum demonslrat , ut est iliud : Date i
dexlera gcrebant. Torques sunt circuli aurei a collo annulum in manu ejus (Luc. xv), hoc cst, fidei in- I
ad pectus usque pendenles. Torques aulcm el bullx dicium in bona operationc. ln Isaia quoque, ubi
a viris gcrunlur, a feminis vero monilia ct catclke. cnumerantur ornamenta multiplicia, niilroc ct cxte- !
Dictx autcm torques, quod sinl lorlx : cl hullx, rorum mentio fit, ita legitur : In die illa auferet Do- '
quod similes sinl rotundilale bullis, qux in aqua minus ornamenta calceamenlorum, el lunulas, et lor-
vento inflanttir. Monile ornameiHum cx gemniis csl, ques, et monUia,etarmillas,elmilras,discriminalia, et;
qtiod solet ex feminarum pendere collo : diclnm a periscelidas, et murwnulas, el olfactoriola, et inattres, \
inunere. Iloc eliam el serpenlum dicilur quia con- et annulos, et gemmas in fronle pendenles, et muta- ;
stal ex amphortilis quibusdam aureis, gemmisque loria, el pallia,el linleamina,etacus, elspecula, elsin- '.
variis in modum faclnrx scrpcnlis : nonnulli lioc et dones, et vitlas, et theristra (Isa. in). Mystica eorum
segmentum diciint, iil Juvenalis : Segmenta el longos significalio a sanctis doctoribus lucide exposita est.
habitus; licet et segracnlatas vestes dicamus, ul ipse, Describil nionilia feminarum, ct per haec insignia
Et segnientatis dormisset parvulacuuis. civilrituin, vel juxta anagogen variarum ornamenta
Plerumque autem et permonile oinniaornamentania- virtutum : habent mulieres in lunx similitudinem
tronarum significantur, quidquid illis munere datur. bullulas dependentes, quas nos ad Ecclesix orna-
Mtirxna vtilgo vocatur, quod scilicet auri metallo in menta tfansferimus, qtix illuminanlur sole juslilix.
virgulis lentescente quxdam ordinis flexuosi calena Tonjues quor]ue, qux ad peclus usqiic depcndeiit,
contexilur in simililudinem murxnx serpenlis, qux inleUigc!ili..m ac principalum menlis in corde de-
ad collum ornaiiduni apiatur. Ilsec ct inierdtim riiii riioiistraiit. E( monilia qir.e tmo serinoiie oiimia o;"-
S83 B. iUBANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 58i
uamenta signilicant, el armillarumbonaopera.qualia A Dedi, inquit, armillas in manibus (»«,, et lorquem
Rebecca accepit in sponsalibus: et raitras capitis or- circa coltumtuum (Ezech. xvi). Et in malam partem
namenta et discriuiinalia, ut judicium habeat sin- in libro Judicum : Prmter torques aureas camelorum
guloruni, et periscelidas, quibus noster gressus or- (Jud. vin), hoc est ornatam eloquentiam pecca-
natur : ut audimus: Pes tuus non offendet(Prov. m). torum. Armillas decus operis vel virtutis, ut in
et: Eruel vedesmeos a lapsu (Psal. xxiv). Et niurae- Exodo : Viri cum mulieribus prwbuerunt armillas
nulas, qux auri atque argenli texuntur virgulis, (Exod. xxxv). Dexlralia.recta operalio,ubiet supra.
sensum videlicet Scripturarum. Et oliactoriola, ut : Discretio boni etmali, ubi et supra. Annulus (utsupra
Chrisli bonus odor simus (II Cor. n). Et inaures, ne diximus) fidei signaculum significat, ut in Evan-
audiamus judicium sanguinis, sed Domini verba, di- gelio : Date annulum in manu ejus (Luc. xv). Item
cenlis: Quihabet aures audiendi audial (Malh. xi, xin). annulus obsignatio sacrx legis est : non enim om-
Et annulosquibussignamurad Dominimiiitiam, t/uem nibus palet myslica et occulta sanctx Scripturse in-
Deussignavit Pater (Joan. vi); unde dicitur ad prin- telligenlia ; unde seriplum est in Apocalypsi : Vidi
cipem Tyri: Tu es signaculum similitudinis (Ezech., tibrum in dextera sedenlis signatum sigiltis seplem
xxvi).Filius quoque prodigus (Luc. xv) cumstola re- (Apoc. v); et alibi : Clausi inquit, signalique sunt
cepil annulum et calceamenla et gemmas in fronte B sermones (Dan. xn). Specula quoque praecepta di-
pendentes, quibus noslraoradecorantur; de cujusca- vina sive exemplaria prxcedentium patrum intelli-
pitis ornamento et in psalmo legimus : Sicut ttn- gunlur : unde scriplum est in Exodo : Fecil et la-
guenlum in capile, quod descendit in barbam Aaron brum wreum cum basi sua de speculis mulierum ex-
(Psal. cxxxn). Mutaloria juxta anagogen illa sunl, cubanlium in oslio tabernaculi (Exod. xxxvm), hoc
de quibus dicitur : Ibunt de virlute in virtulem (Psal. est sanclartimanimarum, qux in observanlia manda-
LXXXIH). Et linteamina, ut lauti in Domino deliciis torum Dei quotidie vigilant. In polymito varia vir-
perfruamur, secundum illud quod in psalmis scrip- tultim charismata intelliguntur, ut est illud in Eze-
tum est : Torrente volttptalis tuw polabis eos (Psal. chiele : Unxi le oleo et veslivite discoloribus(Ezecli.
xxxv). Hxc aulem omnia perdiderunt filix Sion, xvi); et in aliam partem : Negotiatores tui, boc cst,
quia ambulaverunt extenlo collo, el oculorum nutibus Tyri, invotucres hyacinlhi et poltjmitorum gazarum
superbiam gestierunt, putantes sux esse potenlix, pretiosarum (Ezech. xxvn).
quod habebant, et non Domini gratix. Ilabcnt acus CAPUT XXV.
niulieres, quibus crinium compago retinetur, ne De cingulis.
laxius fluant, et sparsi dissipentur capilli. Ha- Cinctus est lala zona, el minus lata semicinctium,
bent et spccula, quibus considerant vultum sunm, C el ulriusque diminulivum cingulum. Nam a cinctu per
et, si quid deesse viderint, addunt ornamenlo. diminutionem cingulum nominatum. Cinclu autem
Habcnt et theristra, qux nospallia possumus appel- juvenes in exercitatione campestri verecunda vela-
lare, quibus obvoluta est et Rebecca, et hodie Ara- bant, unde et campeslris dicebalur. Cingulum ergo
biaeac Mesopotamix operiuntur feminx. Filix ergo spirilalem operationem significat, ut est illud iu
Sion propter supefbiam suam perdiderunl acus, psalmo : Prwcinxmi me Iwlitia, ut cantet libi gloria
quibus omnium prseceptorum regula stringebatur ; mca ut non compungar (Psal. xxix). Balteus cin-
perdiderunt specula, qux obtulerunt in Exodo, nia- gulum militare est, dictus per hoc, quod ex eo
nentes in foribus tabemaculi, mulieres ad luterem signa dependent ad demonstrandam legionis miii-
Domini fabricandum. De quibus ct Paulus apo- taris summam, id est, sex millium sexcentorum, ex
stolus loquebalur : Videmus autem nunc per specn- quo numero et ipsi consistunt: unde et balteus di-
lum in wnigmate (I Cor. xm). Amiserunt sindoucs cilur; nonlam quodcingitur, sedeliara a quo arma de-
et vitlas, quibus operiebant humcros, et fiiicnicin pendent. Baltcus vero accinclum virtulura significat,
huc atque illuc animum constringebant, el iheristra, sive circumspectioncra menlis, ut estillud in Deute-
quo tutissimo in xstibus tegebanturumbraculo. Itcm ronomio : Habebis paxitlum in balteo (Deut. xxm),
inaures obedicntia sive intellectus in scripturis rcc- " id est slimulum compunctionis in raulliplicalionc
tus intelligilur : unde in Exodo viri cum mulic- virlutum. Et in aliam parlcra baltei significatio in
ribus prxbuerunt armillas el inaures, annulos ct Job, ubi Iegitur : Balteum regum dissolvet, et prm-
dcxtralia. In malam vero partein aliquando hxc si- cinget fune renes eorutn (Job. xii). Zona Grcecum
gnificationcm trahunt, ut est illud, quod ob fornica- cst, quam ilii zonarion, nos cingulum nuncuparaus.
lionem viluli conflatilis in Exodo Jegitur, uhi dixit Slrojihium est cingulum aurcum cum gemmis, de
Aaron : Tollilc inaures attreas de uxorum el fitiarum quo ait Cinna : Slrophio lactenies cincta papillas:
vestrarum auribus, afferte ad me (Exod. xxxn). El sei Prudenlius: « Nomenhoc gemmxstfophioilliga-
in libro Judicum Gcdcon ad poj)ulum dixit: Date tumest.>Zonaenira significat morlifiealionem corpo-
mihi inaures ex prwda vestra (Jud. vm). Inaures ris: undede Joanne Baptista in Evangeliolegitur: Ipse
eiiiin aureas Ismaelitx, id esl obedientes sibi ha- aulcm Joannes habebat vestimenlumde pilis came-
bere consueverunt. Et post pauca, fornicatusque lorum, et zona pelticca circa lumbos suos : esca
cct , inquit, Israel in eo (Ibid.). Torqucs prx- autem ejus erat locusta et mel silvcslre (Maith. iii).
cticaiionis decus intcliigilur, ut in Ezecliiele : Eccc in Joannc vilitas cibi et vcstimenti laudauir,
565 DE UNIVERSO LIBRI XXII. - LIB. XXI. 586
quorumexercitatioin divite arguitur; etpilis, inquit,. A setis suant, id est, consuant, quasi setores. Caliga-
habebat, non de lana; qttia aliud austerx veslis in- rios vero, non a callo pedum, sed a calo, id est.ligno
dicium est, aliud luxuriaemollioris. Zona aiitera pel- vocatus, sine quo consui calcearaenta non possunt,
licea, qua accinctus fuit et Elias, mortificationis quos Grxci calopodas dicunt. Fiebant autem prius
symbolum est. Porro quod sequitur : esca autemejus ex salice tantum; hinc et calceamenta dicta, qnod in
eratlocustw et mel silvestre : habitalori solitudinis calo, idestligno fiant, vel quod calcenlur. Calceamen-
congruum fuit : ut non delicias ciborum, sed neces- ta ergo mystice significant prxdicationem pacis, dc
sitatem humanre carnis expleret. Redimiculura est, quibus propheta ail : Quam speciosi sunt super
quod succinctorium sive hracile nuncuparaus, quod monles pedes evangelizantium pacem, prmdicantes
descendensper cervicem, et a lateribus colli divisum, bonum! (Isa. LII.) Et Apostolus : Calceali, inquit,
utrarumque alarum sinus ambit atque hinc inde suc- pedes in prmparatione Evangelii pacis (Eph. vi). Hinc
cingit, ut constringens latitudinem, vestes ad corpus et in Ezechiele scriptum est: Calceavi te hyacin-
contrahat, atque conjungendo componat. Hoc vulgo thino, id est spe coelesti, et calceamento, exemplo
bracile quasi brachiale dicunt; quamvis nunc non videlicet prxcedenlium patrum. De quo in iExodo le-
brachiorum, sed renum sit cingulum. Hujus habitus gilur : Et calceamenta habebitis in pedibus vestrit
consuetudinem monachi habuerunt in Êgypto com- B 1 (Exod. xn). Item calceamenta opera sunt morta-
moranles, ita ut brachiis impigri ad omne opus, ex- litatis, vel exempla pravorum hominum, a quibus
peditique redderentur, illud Apostoli prxceptum stu- Dominus Apostolos prohibuit in Evangelio, dicens :
dentes omni virtute complere : Quia non sotum mihi, Neque calceamenla portabitis in via (Malth. x).
sed etiam his qui mecum erant, ministraverunt manus Ocrex, tibialia calceamenta sunt, quod crura tegant.
istm: neque panem ab aliquo gratis manducavimus, Colhurni sunt, quibus ealceabantur tragcedi, qui in
sed in labore et fatigalione nocle ac die operantes, ne theatro dicturi erant, et alta intonantique voce car-
quem veslrum gravaremus (II Thess. ni). Et : Si mina cantaturi. Est enim calceamentum in modum
quis non vult operari, nec manducet (Ibid.). Succin- crepidarum, quo heroes utebantur ; sed tale est, ut
cloritim autem vocatum, quod (ut dictum est) sub et dextro et Ixvo conveniat pedi. Solex sunt,
brachiis ductum alarum sinum ambit atque hincinde quibus tantura pedum plantx teguntur, dictx a solo
succingit. Succinctorium autem significat solida- pedum. Item solex materiales ex materia corio in-
mentum justitix et veritatis : unde scriptum est in lexta. Mystice solex sive sandalia discretionem do-
Isaia de Domino : Et erit justitia cingulum tumbo- ctrinx significant; unde Dominus in Evangelio se-
rum ejus, et fides cinclorium renum ejus (Isa. xi); cundum Marcum (Marc. vi), jussit discipulos cal-
quia ipse factus est nobis a Deo sapienlia el justitia G ' ceari pedes sandaliis vel soleis : utpes neque tectus
et sanctificatio et redemptio (I Cor. i); qui in Evan- sit, nec totus nudus ad terram : quod mystice si-
gelio Ioquebalur : Ego sum lux et via, vita et veritas gnificat, ut nec occultetur Evangelium, nec terrenis
(Joan. xiv); de quo in psalmis dicitur : Veritas de comraodis innitatur. Socci, cujus diminutivum socel-
terra orta est, et justitia de cmlo prospexit (Psal. li, appellati inde, quod saccum habeant, in quo pars
LXXXIV) ; undeet ApostolushortaturEphesios, dicens: plantae injicitur. Caliculx... Caligx, vel a callo pedum
State ergo succincti lumbos vestros in veritale, el in- dictse, vcl quia ligantur : nam.socci non ligantur, sed
duti lorica justitiw (Ephes. vi). Fascia est, quaL tantum intromittuntur. Caliculi vero sive caligx in
tegitur pectus, et papillx comprimuntur, atque cri-. Actibus apostolorum describuntur (Act.xii), ubi Petrus
spante cingulo angustius pectus arctatur, et dicta! Aposlolus legitur ab Angelo admonitus, ut calcearet
fascia, quod in iiiodum fasciculi corpus alligat;; se caligis suis, et sequerelur etim, quod significat,
hinc et fasciolx, quibus vulnera alligantur : potestt ut solutus a vinculis terrenis liberius iret ad prxdi-
autem in fascia sollicita mentis custodia erga cogi- cationem Evangelii. Corrigix a coriis vocantur, vel
tationes perversas et desideria nociva intelligi, ( a colligatione, quasi colligix. Corrigia ergo mystice
quam mulier, hoc est, fidelis anirna ad conservatio- ligationem significant mysterii; unde Joannes Ba-
nem sui sibimetipsi adhibet; unde dicit propheta :: D ptista de Domino ait: Cujus non sum dignus corri-
Nunquid potest oblivisci mulier ornamenli sui, autt giam calceamenti solvere (Marc. l), id est, myslcria
'asciw pectoratis sum? etc. (Jer. n). incarnationis ejus revelare ; vel aliter : Non sum di-
CAPUT XXVI. gnus ejus calceamenta porlare, id est, nomen sponsi
De calcBamentis. mihi usurpare.
Sutores nuncupali sunt, quod insertis filo porcoruml
PiTBOT,. CXT. *9
£87 B. RABANIMAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. §88
LIBER VIGESIMUS SECUNDUS.
CAPUT PRIMUM. A dicit Apostolus : Habentes autem viclumet vestitum,

De mensis et escis. sive, ut in aliis exemplaribus legimus, Habentesali-
Primtts 'Dxdalus mensam et sellam fecit. Coquinx tnenla el operimenta his contenti simus (I Tim. vi).
apparatum Apicius quidam prinius composuit, qtti Ac si diceret : Sufiicit illa hahere, qux ad usuiii
in eo assumptis bonis morle voluntaria pcriit, et sunt nobis necessaria. Hxc enim fruemur sola;
merito, quia is qui gulx alque edacilati servit, cxtera vcro si ctimulata fucrint, aliis relinquamus
et-animam et corpus interficit. Ab esu et comesti in nioduni. Habenles aulem alimenta et operimen-
mensx factum vocabiilum: nullum enim alium ha- ta, ct his contenti simus : operimenta, inquiens, non
bct usum. Coquere ergo signilicat verbum Domini vestimenta, ut in quibusdam Latinis exemplaribus
subtiliter in corde debere meditari, hoc csl, qua- non proprie exprimitur, id esl, qux corpus ope-
si mente decoquere : ctijtis verbi frequentatio in riant, non qux amiclus gloria blandiantur. Opuleu-
libro Levitici reperitur. Comcdere enim mystice tia ab ope dicta est, qtiam si discutias, invenies
significat verba divina spiritaliter suniere, et pa- eam tenere modum : nam quomodoopitulatur, quotl
nem illum, qui de ccelo descendit (Joan. vi) avide nimium est: cum incommodius sit, qnam parum ?
delectare; unde in Joele scriptum : Et comedciis Opulenlix aulem nomen non solum ad corporales
vescentes, et saturabimini, et laudabitis DoininttmB res, sed etiam ad spiritales perlmet; quia opes fue-
Deum vestrum (Joel. n). Torus dicilur a tortis her- rtinl (sic), hoc est, divilix terrenx. Sirailiter et opes
bis, qux accumbentium humeris supponuntur. Sti- virtutum in Scripturis leguntur, qux magis divi-
badium a stipitibus dictum, quasi stipadium : sic tem faciunt hominem, quam divitix terrenx; quia
enim prius scriplum est. Convivium apud Grxcos ex terrenis desideriis, ex cupiditale sxculari crucia-
a conipoialione sumposion, apud nos vero a contur animus hominum : ex amore autem ccelestium
victtt rectius appellatur, vel quia vitx colloculio- consolatur et pascitur; unde Apostolus ad Timo-
ncin habet. Item convivium a muliitudine con- theum scribens ait : Divitibushujiis swcuti prwcipe
vescentium : nam privata mensa victus est, con- non sublimesaperenequesperare in incertodivitiarum,
vivium non est. Convivii triplex est modus : discura- sed in Deo vivo, qui prwslat nobis omnia abunde ad
bendi, edendi, et bibendi : discumbendi, ut : Toris fruendum : beneagere, diviles fieri in operibusbonis,
jussi discumbere pictis. Edendi ct bibendi, ut: facite tribuere, communicare, thesattrizare sibi fun-
Postquamprimaquiesepulis,menssequeremotse, damentum bonum in futurum, ut apprehendant veram
Craleras magnosstatuunt, et vina coronant. vilam (I Tim. vi). Epulx ab opulentia rerum dictx.
Convivium autem mystice sive sanctx Scripturx Epulx autem simplices in duo necessaria dividun-
meditalionem significat, ubi refectio spiritalis stt- iG tur, panem et vinum; et in duo supefflua, qux terra
milur : vel reniunerationem •futuram demonstrat, et mari vescendi causa exquiruntur. Dapes autem
ubi plenitudo omnium bonorum sanctis et dignis regttm sunt, epulx privatorum. Delicix nuncupatx,
hominibus prxparala esse creditur. Unde in Pro- quod his delectentur homines, easque suaviter ap-
pheta scriptum est : Prwparabitur a Dominoin tnon- petant. Epulx autem quando in bonam partem si-
te hoc convivium pinguium, conviviummeduliatorum gnificationem ducunt, spiritale gaudium sanctorum
et vindemim defecatw (Isa. xxv). Cibus dictus, quia in bonis virtutum et sapientix exprimunt. Uride et
capitur ore, sicuti esca quia eain os capit. Victus Apostolus ait : Etenim Pascha nostrum immolatus
proprie vocatus, quia vitam relinet: unde et ad ci- esl Christus. Itaque epulemurnon in fermentoveteri,
bum vocare invitare dieitur. Alimonia dicitur, eo neque in fermenlomalitimel nequitim,etc. (/ Cor. v),
quod ejus sumptu corpus alatur. Hanc juvenes ac- hoc est, Ixtitiam habentes renovationis facta vetera
cipiunt ad incrementum, senes ad perseverantiam : fugiamus, immtinditiam omnem abjicienles anobis,
neque enim subsistere poterit caro, nisi conforte- qux est corruptio : quia sicut fermenlumtotam mas-
tur alimenlis. Cibus enim aut prxdicationem ser- sam corrumpil (Ibid. et Gal. v), ita et mala vita lo-
monis Domini signiftcat, ant voluntatem Dei : unde ttim hominem. Similiter autem dapes et delicisespiri-
Dominus ait in Evangelio : Meus cibu§ est, ut facinm ]D tales dclicias bonorum actuum et sacrx scientix
voluntatem Patris mei (Joan. iv). Et in Prophcta: significant, qux pascunt animam. Econtrario vero
Cibavit, inquit, eos ex adipe frumenli (Psal. i.xxx); qtiando abulitur homo terrcnis deliciis, et corpo-
quod sive manna significat, sive corpus Domini rali cibo, non [tantum] animx, sed et corpori de-
Christi. Adipem quippe dicimus animalium pingue- trimentum facil. Pulmentum vocatur a pulte, sive
dinem corpiilenlain, quod nomen ad frumeiitum enim sola pultis, sive quid aliud ejus
permistione
abusive translatum est, ut signiiicaret ei interius sumatur : pulmentum proprie dicitur. Puhnentum
aliqaam csse [inesse] bonitatein. Victus autem nc- enim legitur (Gen. xxvn) Isaac patriarcha exjieti-
cessarium cibum significat, non deliciosum; untle visse ab Esau filio stto, quod tamcn Jacoh bene ex-
589 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XXII. 590
plevit; quia Isaac inde bene refectus benedictio-: A paravi, tauri et altilia sunt occisa, et omnia pa-
nem pro eo plenam illi rependit : quod significat: rata sunt (Matth. xxn). Ccenam autem finem mun-
remorante priori populo in exteriori exercitalione, di intelligere possumus, ubi Dominus unicuique
populus gentium Deo Patri bonx volunlatis et in- reddet opera sua; unde in Evangelica parabola, di-
nocentix pulmentum offerens xternx benedictionis gnis in convivio recumbentibus, ille, qui non ha-
gratiam accipere promeruil. Satietas autera el saturi- buit vestem nuptialem, projectus est de consortio
gratas sibi differunt. Nam satietas et ex uno cibo dici aliorum in poenam sibi condignam : quia recum-
polest pro eo, quod satis sit : saturitas autem a bentibus electis in quiete superna soli reprobi pro-
salura nomen accepit, quod vario esl alimenlorum jicientur in tenebras exteriores, ubi eril fletus et
apparatu compositum. Satietas autem aliquando in stridor dentium. Panis dictus, quod in omni cibo
bonam partem, aliquando vero in contrariam poni- apponatur, vel quod omne animal eum appetat.
tur. In bonam, quando abundantiam virtutum in Pan enim Grxce omne dicitur. Cibarius est, qui
prxsenti, vel plenitudinem remuneralionis in futuro ad cibum servis datur, non ad delicias. Fermen-
significat; unde scriplum est in Evangelio : Salia- tatius panis, fermentis confectus : azymus, non fer-
vil Dominus quinque millia hominum (Matth. xiv). mentatus. Nam azymos est, sine fermento, since-
Et Propheta, Satiabor, inquit, dum manifeslabiiur B [ rus. Acrozymus leviter fermentatus, quasi acroazy-
gtoria tua (Psal. xvi). In contrariam autem partem mus. Panis autem et in bonam parlero, et in ma-
satielas ponitur, dum Scriptura dicit de impiis : Sa- lam accipitur. In bonam vero partem, quando Cbri-
tiabuntur pmnis suis, hoc est, abundabunt tormen- stum signiflcat, vel sermonem ejus. Unde ipse ait
tis futuris. Similiter et saluritas in bonam et in in Evangelio: Ego sum panis vivus, qui de cmlo
eontrariam partem reposita reperitur. In bonam, descendi (Joan.vi). Et item : Panis quem ego dabo,
nbi Propheta dicit: Edent pauperes et saturabunlur caro mea est pro mundi vila (Ibid.). Fîdem signili-
(Psal.xxi). Et in Evangelio Dominus : Beati quii cat panis, ut in Evangelio : Quis, inquit, vestrum
esuriunl et sitiunt justitiam, quoniam ipsi satumbun- habebit amicum, et ibit ad itlum nocte, et dicet ilti:
tur (Matlh. v). In malam vero, ubi de Judxis Psal- Amice, commoda tnihi tres panes (Luc. xi). Item
mista dicit : Salurati sunl porcina, et reliqueruntf panis charitas intelligitur, unde in Evangelio Domi-
qum superfuerunt, parvulis (Psal. xvi); sdidibusi nus ait : Quis vestrum patrem petit panem, nun-
enim peccatoruiu suorum replebantur, qui contra. quid lapidem dabit illi ? (Ibid.) Bursum panes,
rii Fiho Dei exstiterunt, et traiismiserunt reliquiass decem plenitudines omnium sanctorum decalogum
peccatorum filiis suis, quando clamabant: Sanguisi servantes inlelliguntur : etpanes duodecim, quisuper
ejus super nos et filios nostros (Matth. xxvn). Cra-- C mensam propositionis per singula sabbala muta-
pula est immoderata voracilas, quasi cruda epula,, bantur (Exod. xxv), duodecim apostolorum obli-
cujus crudilale gravatur cor, et stomachus indi- nent sacramentum. In contrariam vero partem pa-
gestus eflicitur. Immoderata enim voracitas vitium1 nis ponitur, ubi doctrinam hxreticorum significat;
est : sed tanlum id salulis est, quantum sustenta- unde in Salomone scriptum est: Aquw furtivm dul-
Tioni naturxque sufliciat. Crapula autem juxtai ciores sunt, et panis absconditus suavior (Prov. ix).
allegoriam vel tropologiam in contrariam partemi ltem ibi: Ne desideres, fnquit, de cibis ejus, in qui-
magis quam bonam accipitur, quia ad vitium mabus esl panis mendacii (Prov. xxm). Azyma since-
gis refertur quam ad ••virtutes. Hinc Domintts ini ritatem menlis significant absque fermento malitise,
Evangelio discipulis ait: Attendite autem vobis, neB ut in Apostolo : In azymis, inquil, sinceritatis (I
forte gravenlur corda vestra in crapula et ebrietatee Cor.y). Similago, fidelium multitudo, puritas men-
et curis hujus vitm, el supervenial repente super voss tis, operatio misericordix, et fortitudo charitatis in-
dies illa, etc. (Luc. xxi). Prandium ab apparatui telligitur. Unde in Levitico scriptum est: Si autem
edendi dictuni. Proprie autera veteres prandium vo- offert munus, sacrificium Deo similago sit munus
cabant omniura militum cibum ante pugnam;; ejus (Levit. n). Subeineritius panis dicitur coctus
unde est illud ducis alloquium : Prandeamus, tan-. D Siib cinere et «sversatus ; ipse est focacius. Subci-
quam apud inferos cmnaturi. Coenam vocari aiuntt neritius humilitatis oblationem significat, ut in
a communione vescentium. Coinon quippe Grxci:i Genesi : Festinanter, ait, eonsperge tres mensuras
coramune dicunt, unde et communicantes, quod•j similaginis, et fac subcineritium panem (Gen. xvm).
commuriiler, id est, pariter conveniant : apud ve- Et in aliam partem : Factus est Ephraim, sicut sub-
teres enftn solitum erat in propatulo vesci et com- cineritius, qui reversatur (Ose. vn). Clibanicius in te-
muniter epulari, ne singularitas luxuriam gigneret.;. sta coctus. De clibanicio pane in Levitico scriptum
Est autem coena vespertinus cibus, quam vesper- est: Cum autem obtuleris sacrificium coctum in cli-
nam dicebant anliqui : in usu enim non erant pran- bano, de simita panes scilicet absquefermento, con-
dia. Prandium enim mystice pasturn signilicat prx-,_ spersos oleo, et lagana azyma oleo lita (Levit. n).
sentis temporis, ubi fideles sanctorum propheta- Recte ergo sacrificium in hccloco, ut. denuntiaret
rum et Apostolorum diclis et exemplis pascuntur. nativitatem Christi, dicilur coctom clibano, Dei
Unde et in evangelica parabola scriptum est: Rexj. genitricis videlicet utero. Ille enim clibanus ncecs
n sarie nominatur : quia et panes ignemquc cjesu-.
servis suis ait: Dicite invitatis: Ecce prandium meuin
591 B. BABANIMAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 592
per clibanus suscepit : sic et Dei genitrix desuper A guinibus, Deus, Deus salutis mew (Psal. L). Item caro
vitx panem, Deuni videlicct Verbum, in suo utero, et sanguis ingluviem ventris atque luxuriam signi-
ignemque suscepit prxsentix spiritus. Verba ergo ficat, ut in Apostolo : Caro et sanguis, inquit, re-
Aposlolorum, panes accipe; prophetarum vero, la- gnum Dei non possidebunt (I Cor. xv). Crudum di-
gana. Quantum enim panes a laganis ad nutrien- citur, quod sit cruentum; est enim cum sanguine
dum sunt aptiores, lantum verba Apostolorum, verbis coctum. Sed et multi lemporis aliquid coctum vo-
Prophetarum. Utrique aulem azyini; quia ex alia catur. Assum, quod ardeat, ut arsum. Elixum,
doclrina fermentum non habent, verbi gratia, sa- quod in aqua sola decoquitur. Lixa enim aqua di-
pientix sxcularis, quod convenit accipere. Placenlx citur ab eo quod sit soluta; unde et solutio libidi-
sunt, qux fiunt de farre, quas alii liba dicunt eo nis luxus, et membra loco mota luxa dicuntur.
quod libeant et placeant. Dulcia sunt genera pi- Prxceptum namque ita est in lege de agni carni-
storii operis, a sapore dicla; melle enim aspersa bus in Pascha vescendis : Non comedeiisex eo cru-
sumuntur. Crusta est superficies panis, ipsa et frag- dum quid, nec coctum aqua, sed assum lantum igni
menta, quia dividitur, ut fracta. De placentis in Je- (Exod. xn). Quid crudx agni carnes, nisi inconsi-
remia menlio fit, ubi increpatur populus, quod deratam ac sine reverenlia cogilalionis rejectam
placentas sive focacios reginx coeli coxerint: quod B illius humanitatem significant? Omne enim, quod
hxreticos sive schismaticos signiflcat; qttidquid sa- subtiliter cogitamus, quasi mente coquimus. Sed
pientia sxculari in hxresi excoquentes prxparant, agni caro nec cruda edenda est, nec aqua cocta,
non Deo, sed malignis spiritibus offerunt illud. quia Redemptor noster nec purus homo xsliman-
crystallum suum, sicut dus est, neque per humanam sapientiam, qualiter
Et in psalmo scriptum : JhTiffif
frusta panis (Psal. CXLVH).Crystalli substantia ob- incarnari Deus potuit, cogitandus. Omnis enim, qui
stinatis peccatoribus merito comparatur, qui algore Redemptorem nostrum purum hominem credit, quid
perfidix conslricti per singulos dies congelascunt. iste aliud, quam agni carnes crudas, comedit :
Hos quoque Dominus, veluli frusta panis, emitlit, quas videlicet coquere per divinitatis ejus intelli-
quando conversos sua facit prxdicare magnalia, genliam noluit. Omnis enim, qui incarnalionis ejus
unde populus esuriens ccelesti pane vescatur. Frusta mysteria juxta humanam sapientiam discutere co-
enim partes corporis dicimus alicujus: signant quip- natur, cames agni aqua vult coquere, id est, dis-
pe doctrinx diversa dona, qux exspectatoribus [Forte, pensationis ejus mysleriura per dissolutam vult
peccaloribusj in sanctis suis Dominus sxpius mon- seiefltiam penetrare. Frixum a sono dictum, quando
strare dignatus est. Fermentum a fervore nuncu- ardet in oleo. Frixura significat limorem pcenx.
patum, quod plus una hora non potest contineri; G Unde Psalmista ait: Ossa mea sicut in frixorio con-
crescendo enira excedil. Farina et furfures a farre frixa sunt(Psal. xxx). Sicul opinione prospera bo-
dictx, cujus sunt purgamenta. Amolum flqs farinx, norum meritorum ossa, id est, animi fortitudo pin-
tenuissimum prx levitate dc mola egestum; unde guescit, quando eorum conscientia felici recorda-
et appellalum, quasi a mola. Fermentum fides in- tione lxtatur, sicut dicit Salomon : Farina [fama]
telligitur in Evangelio, ubi scriptum est : Mulier bona impinguat ossa (Prov. xv); ita recordatione con-
acceplo fermenlomisil in farinm sata tria (Matth.xm). traria peccatorum virtus, tanquam frixa, contrahi-
Ilem fermentum corruptionem mentis signat per tur, dum oblocutiones hominum et conscientix sux
peccatum, ut in Exodo : Omnis inquit, qui comedit judicia graviter expavescit; sive hic frigitur pecca-
fermenlatum, peribit anima ejus (Exod. xn). Farina, tor, quando futuros ignes incendiaque formidat: nam
multitudo fldelium, ut in Evangelio : Mulier, accepto qui se pavescit arsurum, ipsius incendii terrorejam
fermento, misit in farinw tria sala (Malth. xm); friget. Salsum, quasi sale aspersum, demptis quasi
quod est Trinitatis mysterium. Farina est opus bo- e medio syllabis tribus. Sal enim condimentum sa-
num vel malum, sicut est illud in propheta : Non pientix significat, ut in Evangelio ipsa Veritas ait:
est manipulus in eis faciens' farinam : quod et si. Vos eslis sal terrm (Matth. v). Et item : Habete,
fecerit, alieni comedent ea (Ose. vin). Carnes dictx, inquil, salin vobis(Marc. ix). Rursum sal infamalam
quia charx sunt, sive a creando : unde et a Grxcis Judxorum scientiam significal in Levitico : Ptuam,
creas vocatur. Caro sacraineiiium corporis Domini inquit, super terram itlam putverem et sal. Salsugo
in Evangelio : Qui manducal carnem meam, et bibit quoque cordis compunctionem designat, sicut in Job
meum sanguinem (Joan. vi). Carnes historia Icgis de onagris, hoc est, monachis dicitur : Tabernacula
(ut quidam volunl)in Exodo : Ad vesperumvescemini ejtts in lerra salsttginis (Job. xxxix). Itemsalsugo in-
carnibus, et mane saliirabimini panibus (Exod. xvi), fidelilas Judxorum, vel aridilas mentis in Psalterio :
hoc esl, post illuminationein fulei, et resurrectio- Terra fructifera in salsuginem (Psal. cvi). Jus co-
nem Domini noslri Jesu Christi spiritali cibo ve- quinx magistri a jure nuncupaverunt, quia est lex
scemini. Caro enim hominem exleriorem signifi- condimenti ejus. HancGrxci zomon vocant. Coquere
cat, unde scriptum est in Apostolo : Caro enim con- ergo diligentem meditationem significat. Verbum
cupiscit adversus spiritum, et spiritus adverstts car- Domini subtiliter in corde meditari, quasi menle de-
nem (Gal. v); el sanguis operationem carnalem. coquere est: quod in Levitico ila prohatur. Cora-
Unde Propheta dicit in psalmo : Libera me de san- eclere cst divina verba spiritualiter sumere, et panem
593 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XXII. 59.
Hlum, qui de coelodescendit, avide dclectare. Unde A narralur (Gen. xvm), quod cum cxteris dapibus, hoc
in Joel : Et comedelisvescenles, el saturabimini, et est, vitulo et lacle, ipsum butyrum in prandio Do-
laudabitis DominumDeum vestrum (Joel. n). Fames mine obtulit. Item butyrum fructus Ecclesise, qux ex
egestas fidei, et assumptio verbi divini in Evangelio : Judxis credidit; unde in Isaia de Domino scriptum :
Facla est fames valida in regione illa, et ipse cwpit Butyrum et mel manducabil (Isa. vn). Pascitur enim
egere (Luc. xv). Et.inlsaia: Propterea captivusductus Salvator noster butyro, hoc est, fide credentium Ju-
est populusmeus, quia non habuit scientiam, et nobiles dxorum, et melle, hoc est, dulcedine dilectionis fi-
ejus interierunt fame (Isa. v). Et in Amos : Ecce dies delium ex gentibus. Mel Grxcx appellationis est,
veniunt, dicit Dominus, et emitlam famem in terram, quod ab apibus nomen habere probatur. Nam apis
non fametn panis, neque silim aquw, sed audiendi Grxce melissa dicitur. Anlea autem mella erant de
verbum Dei (Amos vin). Et in psalmo : fJf eripiat a rore, inveniebanturque in arundinum foliis : unde
morte animas eorum, et alat eos in fame (Psal. xxxn). et Virgilius :
De hac fame verbi Dei pro viro juslo in psalmo dici- Protinusaerei melliscoelesliadona.
lur : Junior fui et senui, el non vidijustum derelictum, Siquidem hucusque in India el Arabia colligatum re-
nec semen ejus egens pane'(Psal. xxxvi). Et in Salo- peritur ramis inhxrens in similittidinem salis. Mel
mone : Non occidet Dotninus fame animam justi B I quoque myslice significat dulcedinem prxceptorum
(Prov. x). Sitis hoc, quod et superius, ariditas cor- Dei, unde Propheta dicit in psalmo : Quam dulcia
dis, ubi non est verbum Domini. In Isaia : Multitudo faucibus meis eloquia lua, Domine, super mel el favum
eorum sili caruit [exaruit] (Isai. v). Et in Jeremia : ori meo! (Psal. cxvm.) Item mel dulcedinem ipsius
Prohibe pedem luum a nuditale, et gutlur tuum a siti per figuram exprimit Salvatoris, de quo in Cantico
(Jerem. n). Et in bonam partem : Beati qui esuriunt Deuleronomii dictum est : Suxerunt mel de petra
et sitiunt justitiam (Malth. v). Lac a Grxco sermone (Deut. xxxn); et Psalmista : De pelra, inquit, melle
derivatum esl pro candore. Grxci enim album leucon saturavit eos (Psal. LXXX).In contrariam vero par-
dicunt, lac vero el sanguis quod nutrit et quod nutri- tem mel ponitur, ubi dulcedo peccati et vita volu-
tur. Nam lacte nutrimur , vivimus sanguine. Ubera, ptuosa designatur. Propter quod etiam in sacrificio
unde lac procedit, quatuor Evangeliorum doctrinam Dei per legem prohibitum est offerri. Favus vocalur,
significant. Unde in Canticocanticorum scriptum est: quia comeditur magis quam bibitur. Phagein enim
Meliora sunt ubera lua vino (Cant. iv). Lac quoque pri- Grxci comedere appellant. Favus enim mellis juxta
sca lex per Moysenprolata inlelligitur; unde prsedica- allegoriam caro est Salvatoris, divinitatis dulcedine
toribusNovi Testamenti in Genesi dicitur : Pulchrio- plena, ut in Evangelio : Et posuerunt, inquit, coram
res suntoculi ejus vino, el dentes lacte candidiores (Gen. C
( eo partem piscis assi, et favum mellis (Luc. xxiv).
XLIX).Item lac simplicem doclrjnam significat inApo- ltem favus Scriptura est divina melle spiritualis sa-
stolo, ubi dicitur : Tanquam parvulis in Christo, lac pientix replela, ut in Canticis canticorum : Comedi,
vobis potum dedi, non escam : nondum enim poteratis< inquit, favum cum melle meo (Cant. v). In contra-
(l Cor. III). Hic lac sensus accipitur, id est, intel- riam vero partem favus est positus, ubi hxretico-
lectus parvus. Hinc et in Isaia scriptum est de Ec- rum illecebrosam deceptionem significat; unde in
ciesia gentium : Mamilla regum laclaberis (Isa. LX), Proverbiis legitur : Favus dislitlans labia merelricis
hoc est, prxdicatione sanctorum doctorum nulrieris. (Prov. y). Aiunt medici, et qui de humanorum cor-
Ilera lac sinceritatem mentis significat in Epistolai porum scripsere naturis, prxcipueque Galenus in
Pelri,ubi dicit : Rationabiles sine dolo lac concupi- libris quorum tilulus est Peri ugias, puerorum et
scile, ut in eo crescatis in salulem (I Pet. n); nami juvenum ac perfeclx xlatis virorum mulierumque
et alibi scriptum est : Quis pascit gregem, et de lacle' corpora insito calore fervere, et noxios esse his
gregis non comedit? (I Cor. ix.) Quactum, quasi co- xtatibus cibos, qui calorem augeant, sanitalique con-
aclum, id est, quasi coagulatum. Accepta enim se- ducere frigida, quxque in usum sumere, sicut econ-
ctun alia specie coagulatur. Coagulatum et in bonoi trario senibus, qui pituila laborent el frigore, calidps
et in malo ponitur. In bono sicut in sexagesimoi ** ' cibos et vina velera prodesse.
septimo psalmo dictum est: Mons coagulalus, monsi CAPUT II.
pinguis(Psal. LXVII).Coagulatum charitatem concre- De potu.
tam significat. Monsenim uber est Christus vel Ec- Potio a Grxca derivatione vocata; hanc enim illi
clesia. In malam vero parlem, ubi scriptum est :; polon dicunt. Aqua generaliter vocata quod superfi-
Coagulatum est sicut lac cor eorum (Psal. cxvm), cies ejus xqualis sit. Hinc et xquora, quam inde re-
quod significat vitiis concrelum. Caseus sensus spi- centemdicimus, quianon estutilis vetusla, ut vinum :
ritalis (ul quidam volunt) sicut in libris Regum pro» sed statim sublata de flumine, fonte vel puteo. Fe-
David scribitur : Dixit ei pater suus • Accipe epliii tescit enim vetusla. Aqua enim naturalis esl polus
polentm, id est, trium modiorura inensurain, et de- et generaliler oranibus communis : unde et salubripr
cem formellas casei, et fer tribuno (1 Reg. xvn); quod1 cxteris. Potus vero aliquandP significat gratiam Spi-
tenet decem prxceplorum legis figuram cum fide5 ritus sancti, ut in psalmo : Torrente, inquit, volu-
,sanctx Trinilatis. Butyrum evangelicus sermo aI ptatis tuw potabis eos (Psal. xxxv). Item in aliam
lacte legis seductus, sicut in Genesi de Abrahainl partem : Non est, inquit, regnum Dei esca et potui
595 B. RABANIMAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 596
(Rom. xiv). Vinuni diclum inde, quod ejus polus A J (Act. n). Quod licet illi pravo sensu interpretali sunt,
venas sanguine repleat. Hoc alii, quod nos cura sol- veraciter tamen ipsi divina gratia sunt repleti, ex
vat, lyxum appellant. Veleres vinuni venenum vo- qua multos salubri ebrielate potaverunt. Acetum ,
cabant; sed postquam invenlum est virus lethiferi vel quia acutum, vel quia aqualum ; vinura enim
succi, hoc vinum vocatum; illud venenum. Unde et aqua mistura, cito in litinc saporem redigilur. Unde
Hieronymus in libro, quem de virginitate conser- et acidum, quasi aquidum. Mystice autem acetum
vanda scripsit, adolescenlulas inquit ita vinum de- puritatem corruptam mentis significat, unde in
bere fugere, ut venenum : ne pro xlatis calore fer- psalmo scriptum est : Et in siti potaverunl me aceto
venti bibant et pereant, Inde est, quod apud veteres (Psal. LXVIII).Matlhxus enim refert, cum Dominus
Romanos feminx non utebantur vino, nisi sacrorum dixisset, Sitio (Maltlt. xxvn), oblatum illi fel cum
causa certis diebus. Merum dicimus, cum vinum pu- acelo permistum : ut revera perfidiam Judxorum
rum significamus. Nara merum dicimus, quidquid amariludo polionis ipsius et austerilas indicaret.
purum atque sincerum est, sicut et aquam meram Iile enim dixil, Sitio : quia fitlem in ipsis desidera-
nulli rei mislam. Hinc et merenda, quod antiquitus tam non poterat invenire : isti obtulerunt amarissi-
id temporis pueris et operariis quibusque panis me- mos mores stios, qui riulla compunctione conversi
rus dabatur; aut quod meridient eo tempore, id 1B sunt. Item aceti asperilas mentis corruptio intelligi-
est soli ac separalim cibum sumebanl, non ulique tur : unde in llbro Numerorum (Num. vi) Nazarxis,
iicut in prandio, aut in coena, ad unam mensam. qui se sanclificabaiit Doinino, vintim s;mul et ace-
inde credimus etiam illud lempus, quod posl medium tum sumere prohibitum est. Sicera est omnis potio,
diem est, meritliem appellari, quod purum est. Yi- quoe extra vinum iiiebriare potest. Cujus licet no-
iium enim plures significationes habet : quia ali- nien Hebraicum sil, tamen Lalinum sonat pro eo,
.juandosignificatsanguinem Christi, utin Evangelio: quod ex succo frumenli vel pomorum conficiatur, aut
Qui manducat meam carnem, el bibit meutn sangui- palmarum fructus in liquorem exprimantur, coclis-
aem, habet vitatn mternam (Joan. vi). Aliquaudo gra- que frugibus aqua pinguior, quasi succus, colatur,
liam Spiriltts sancti, ut: Vinum, ait, novumin uires et ipsa polio sicera nuncupatur. Sicera atitem ebrie-
aovos milli debet (Marc. n). Aliquando sermonem latem significat, a qua omnis Scriplera sacra nos
ilivinum sive compunctionem cordis, ut in psahno : prohibet. Undeiu lege Dominus dixit ad Aaron : Vi-
Volasli nos, inquit, vino compunclionis (Psal. LIX). num, et omne quod inebriare potesl, non bibes tu et
Aliquandojudicium divinum, ut in Apocalypsi : Ipse filii lui, quando intrabis in tabernaculum lestimonii
catcavil lorcular vini irw furoris Domini (Apoc.xix). (Levit. x), id est, ad divinum ministerium et ad do-
Aliquando sacram Scripturam et reclam doctrinam, C t ctrinam spiritalem. Tabernaculum enim testimonii
unde per Isaiam ad Judxos dicitur : Caupones tui coalestium rerum est contactio. Unde non solura
miscent aquam vino (lsa. i). Aliquando opera luxu- nos Apostolus prohibet inebriari, sed eliain Isaias
rix, ut in Apostolo : Nolite, inquit, inebriari vino, in proplieta simili modo ehrietatem deleslalur, dicens :
juo est luxuria (Eph. v). Et alibi : Luxuriosa res est Vw, qui consurgilis mane ad ebrietatem seclandam,
jinum, ettumultuosa ebrietas (Prov. xx). Merum au- el potandum usque ad vesperam, elc. (Isa. v). Item
tem sinceritalem judicii aut veritatis, vel etiam ca- sicera peccati dulcedinem et voluptatis iilecebram
lorem fidei significat, ut in psalmo : Vini, inquit, significat. Unde de prxcursore Domini angelus testa-
meri, ptenus mixto (Psal. LXXIV).Unde beatus Am- tus est, dicens : Vinumet siceram non bibet (Luc. i);
brosius in bymno sacrse Epiphanix mirabiliter de- quia jejunus et absliuentix dedilus erat. Ebrietas au-
clamavit splendidissima luce verborum. Quod autem tem aliquando sobrielas mentis inlelligitur, ut in Ac-
dixit, meri, sinceritatem designat, quod semper pu- tibus aposloloruni : Hi ebrii sunl (Acl. n). Aliter
ruiii, semper lirapidum. Nara refeclos homines ad ebrietas et crapula plenitudinem significanl vitio-
gloriam virtutis, non ad vilium ebrietatis adducit. rum, ul in Evaugelio : Altendite ne gravenlur corda
Quod autem dixit, mislo: Novum Vetusque significat " vestraincrapulael ebrietate (Luc.xxi). Et in Salomo-
Teslanientum, qux utraque pcrmista animarum effi- ne: Ve/wfs/miaHascafnrinmanu ebriosi (Prov. xxvi).
ciunt saluberrimam potionem. Vinum conditum fer- Fex dicta, quod sese vasis cinergendo afligat. Fex
ventem amorem significat, id est, variis virtutuin enim ultimum judicium significal. Undc de fece in
pigmentis ornatum. Unde in Canlico canlicorum le- psalmo scriplum cst : Verumtamen fex ejus non est
gitur : Et dabo tibi poculum ex vino condiio, et mu- exinanita (Psal. LXXIV). Fcces cnim hic non sordes,
slum malorum granatorum meorum (Cant. vin). Mu- sed ima illa alque ullima vini debemus accipere.
slum est vinum e lacu statim sublatum : diclum Nain quomodo feces habcre potuit, quod meriiin
autem creditur muslura, quod in se liinum et terrara atquepurum ante declaravit? Sed uladistam fecem
habeat mistam. Nam mus terra, unde et humus, cu- cognosceres minime fuisse perventum, rcdit ad po-
jus lanta vis fervoris est, ut vasa, quamvis grandia, culum plenuui , dicens : Bibent omnes peccatores
ex eo plena absque spiramine relicta illico disrtim- terrw (Ibid.). Hic significat, quod sxpe diximus, Ju-
pat. Mustumautem significat gratiam Spiritus sancli dxos in fine sxculi cum aliis peccatoribus de isto
noviter datam. Unde legitur in Actihus apnslolnrum, calice bihiluros, quaudo credere mcruerint, seque,
JuJteos de Apostolis dixisse : Musto pleni sui.t isti Ecclesix calholicx adunata fide conjunxerint.
S97 OE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XXII. 598
. CAPUT III. A quibus scriplum est in psalmo : Astilit regtna a dea>
De vasis cscariis. tris luis in veslilu deauralo, circumdaia varietate
Vas dictum a vescendo, quod in eo escx apponan- (Psal.xuy). Aurum ad charitatis debemus aptare ful-
tur. Cujus diminutivum , vasculum, quasi vesculum. gorem, qua virlule circumdata sancta resplendet
Fictilia dicta, quod fiantet finganturex terra. Fingere Ecclesia. Et ne solam ibi intelligeres esse charitatem;
est enim facere, formare et plasmare. Unde et figuli in vestitu, dixit, deauralo : non, aureo. Deauratuni
dicunlur. Et vas fictilo dicitur, non fictum, illud enim dicimus , quando superducta species auri in
quod mendacium est : sed quod formatur, ut sit et aliqua materia giuliatur. Ideo autem super virtu-
habeat aliquam formam. Undc et Apostolus dicit : tes alias gratia charilalis apparuit; quia omnia ejus
Per-
Nunquid dicit figmentum ei qui se finxit : Quare sic fulgor excellit. Addit, circumamicta varietate.
me fecisti (Rom. ix) ? Fictilia vasa in Samo insula scrtitemur cur Eeclesia Dei de vestis varietate lau-
Sed
prius invenla traduntur, facta ex terra cretea et in- detur, cui totum simplex convenit atque ununi.
durata igne; unde et Samia vasa. Postea inventum hac varielate aut linguas mulliplices significat, quia
est, rubricam adderc, et ex rubra terra fingere. An- sic omnis gens secundum suam patriam in Ecclesia
di-
tiquiorem fuisse usum fictilium vasorum constat, psallit auctori; aut virtutum pulcherrimam
quam fundendi xris aut argenti. Apud veleres enim B versitatem. Ornatur enim auro <apostolorurn,argento
nec aurea, nec argentea, sed fictilia vasa habebantur; prophetarum, gemmis virginum, cocco martyrum,
sicut ad vina doliis excogitatis, ad aquas ainphoris, purpura poenitentium. Ista est ergo varietas unitalis,
hydriis ad balnea, ac reliquis qtirc in usibus homi- qux oculis Domini ex omnibus gentibus pia con-
num aut rota fiunt, aut manu aptantur. Fictilium versatione placitura contexitur. Discus antea iscus
ergo vasorum figura ad humanx conditionis sortem ab specie sctiti, unde et scutella : postea discus vo-
pertinet. Unde scriptum est : Formavil Deus homi- catus, quod det escas, id est apponat, a quo et dis-
nem de limo terrw (Gen. n). Qux lamen igne Spiri- cumbentes dicti : sive apo tou dicein, id est quod
tus sancti ad purum exGocta, vasa pretiosa ad ser- jaciant. Paropsis, quadrangulum et quadrilaterum
vitium Dei habilia fiunt. Vasa enim pretiosa, aurea vas, id est, paribus absidis. Patena, quod dispansis
et argentea, sancti sunt sapientix splendore et eio- palentibusque sit oris lancis. De disco et paropside in
quentix nitore fulgentes : sicut econtrario lignea, Evangelio legitur (Malth. xiv), hoc est in decolla-
vel fictilia vasa, illi sunt, qui adhue aliquid minus de tione Joannis, disci coinmemoratio fit. Et in pas-
perfectione habent. Unde Apostolus : In magna, in- sione Salvatoris de paropside legitur (Matth. xxvi).
quit, domo, non solum sunt vasa aurea et argentea, In quibus admonemur, ut libidinem et crtidelitateni
sed et lignea atque ficiilia : et quwjdamsunt in hono- G fugiamus, et fraudem vel proditionem facere omnino
rem, alia vero in contumetiam (II Tim. n). Magna, caveamus omnes, qui luxuriam Herodis et avari-
inquit, domus est ecclesia, ex raultis consistens ho- tiam Judx detestamur. Mensa enim a nieiise dicta
minibus. Necesse est ergo non omnes ibi esse xqua- est; quia eodem die convivia ritu gentium exerce-
les. Nam et in magna domo non possunt omnia vasa bantur. De mensa ergo propheta ait : Parasti in
similia reperiri, licet sit domus valde magna; sed conspeclu meo mensam (Psal. xxn). Ecclesix vero
inter aurea et argentea vasa persjnciuntur et lignea mensa est beala convivatio, epulatio felix, saturitas
et fictilia ; et alia quidem mulm digna sunt honore, fidei, esca ccelestis. Verum istam niensam adversus
alia vero sunt conlemptibilia et ad certurn usum dis- eos paralam esse manifestum est, qui non aliqua
crela. Deinde quia naturalis erat vasorum divisio, perversitale demersi Ecclesiam Dei suo graviter
ul nequid lale apudnos existimaret, adjecit: Si enim errore contristant, de quibus Apostohts dicit: Qui
quis se mundaverit ab his, erit vas in honore sanctifi- manducat indigne, judicium sibi manducat et bibit,
calumDomino, et optimum, ad omne opus bonum prw- non dijudicans corpus Domini (I Cor. xi), datum
paratum (lbid.). Sed quod illic maleria naturalis fa- scilicet ad remissionem peccatorum, et vitans per-
cit, boc hic arbitriuin. Qui enim se a deterioribus petuam possidendam. Mementote autem quod mensa
segregaverit, est vas utile in honorem Dei; alia vero in bono et in malo ponilur, sicut dicit Apostolus :
in contumeliam. Hoc autem in nostro est positum Non potestis communicare mensw Domini et mensw
arbitrio et potestate; utrum id, quod melius, an diaboli (I Cor. x). Item mensa altare est Christi,
quod deterius est, eligamus. Cxlata vasa argentea a quo fideles percipiunt corporis et sanguinis ejus
vel aurea sunt, signis eminentioribus intus extrave mysteriuro. Rursura mensa Domini est utriusque
expressa, a coalovocata, quod est genus ferramenti, legis intellectualis epulatio, in qua convivarum more
quod vulgo cilionem vocant. Chrysendeta vasa pascuntur, qui delicias Domini aviditate mentis esu-
deaurala, Grsecum est. Anaglypha quod superius riunt, et sancti Spiritussaluberrima ebrietate impleri
sunt sculpla. Grxce enim ano sqrsum, glyphen scul- se deside/ant. Hxc Judxis fuit in scandalum, sicut
ptura. Inde anaglypha, id est, sursum sculpta. Vasa Psalmista testatur, dicens : Fiat mensa eorum coram
enim cxlata sive anaglypha significant sanclos, varia- ipsis in laqueum et in retribuliones el in scandalum
rum virtulum insigniis distinctos atque decoratos. (Psal. Lxvm); quando ipsi Judxi Christi spiritale
Bla autem vasa, qux deaurata dicunlur, significantt detestati sunt convivium. Prxcepit Dominus Moysi
eos quos donum perfectx cliaritatis adornat. Dci in Exodo (Exod, xxv), ut faceiet Mensaro,de ttgoi>
S99 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS II. 600
selhim, et pararet;in ministerium ejus diversa vasa, A eos hic crater; nam Latine hxc cratera dicitur, unde
hoc est, acetabula, pbialas, thuribula, et cyathos, et Persius:
in quibus offerenda erant libamina, etc. Mensa enim Si tibi crateras argenti:
Domini de lignis sethira facta Scriptura est sacra, Virgilius:
de sanctis yiris prolata. Vasa varia, quae ad offe- Craterasmagnasstatuunt, et vinacoronant.
renda sunt libamina facta, varix sunt distincliones Fiebant autem primum ex connexionibus virgulto-
eloquii divini pro dispari capacitate audientium : rum. Unde et dictx craterx apo tou cralein , id est,
non enim una eademque omnibus potest convenire quod se invicem teneant. Cyathi quoque et scyphi.
doctrina. Aliter namque sapientes, aliter insipientes, Cymbia et ipsa poculorum sunt genera, ex quibus
aliter divites, aliter pauperes, aliter sani, aliter cymbia poculadicta sunt ex similitudine cymbx navis.
infirrai, aliter senes, aliter juvenes, aliter viri, aliter Amystis species poculi, qua duclim, hoc est, uno
feminx, aliter cxlibes, aliter conjugali, aliter prx- spiritu bibitur. Bachea primum a Baccho, quod est
lali, aliter subditi, docendi sunt. Qux tamen vasa vinum, norainata : postea in usibus aquariis trans-
omnia ad offerenda libamina perlinent : quia cum iit. Calices et calathi el schalx, poculorum genera
prudens doctor diversa pro diversitate audienlium ante ex ligno facta, et inde vocata. Grxci enim
loquilur, universa in regula sacrx Scripturx repe- j} omne lignum calon dicebant. Calix significat sacram
riunlur, atque ad offerenda Domino vola bonorum Scripturam, id est, duo testaraenta , ut quidam vo-
operum corda excitant audilorum. Hinc et in libro lunt; sicut in Evangelio secundum Lucam duos cali-
Numerorum scriptum est, quod principes offerent ces, unum ante coenam, et aliumpost ccenam in Pas-
ad dedicationem altaris diversa vasa, hoc est, aceta- cha Dominus apostolis tradidisse legitur (Luc. xxn).
bula, phialas et morlariola. Qux utique myslicam Item calix figuraliter exprimit supplicia peccatorum
significationem habent. Denique acetabula, qux an- in Psalterio : Ignis et sulphur et spirilus procellarum,
gustum os habent, angustiam lilterx legalis, et ob- pars calicis eorum (Psal. x). Rursum calix tribulatio
scuritatem Iocutionis propheticx per mysterium est vitx prxsentis, et vindicta in omnes gentes in
exprimunt. Phyalx vero, qux ex vitro primitus factx Jeremia : Accipe calicem istum, et dabis ex eo bibere
dicuntur (nam Grxci vitrum hyalon nominanl) et ad omnes gentes (Jer. xxv). Ampulla est quasi ampla
cum summo sunt oris latioris, luciditatem ac perspi- bulla; similis est enim rotunditate bullis, qux ex
cuitatem Evangelici sensus, in quo mysteria omnia spumis aquarum fiunt atque ita inflantur vento.
legis et prophetarum explanata sunt, et plana locu- Diximus autem superius de mystica |vasorura signi-
tione doctrinx Apostolicx, in qua ea, qux prius in ficatione : nec necesse est denuo id repetere; quod
xnigmate latebant, in luce prolata et exposita sunt, r jam pleniter constat explanatum esse.
insinuant. Et quid in morlariolo aureo, nisi cor ele- CAPUT V.
ctorum plenum divina sapientia, et aromata in se De vasis vinariis sive aquariis.
COutinensvirlutum, significatur ? OEnophorus "vas ferens vinum. Oinos enim vinum
est. De quo est illud :
CAPUT IV. Vertitur oanophorisfundus, sententia uobis.
De vasis polaloriis. Phlascx ex Grxco vocabulo dictx. Hx provehendis
Poculum a potando nominatum : est enim omne ac recondendis phyalis primum factx sunt, unde et
vas, in quo bibendi est consuetudo. Poculum enim nuncupatx. Postea in usum vini transierunt, ma-
mystice significat calicem sanguinis Domini, quod nente Grxco vocabulo, unde sumpserunt inilium.
sic inebriat, ut mentem sanet, a delictis prohibens, Lagena et situla Grxca nomina sunt, inflexa ex parte,
non ad peccata perducens. Hxc vinolentia sobrios ut Latina fierent. 111 i
i enim lagenos, nos lagenas, 111
reddit, hsec plenitudo malis evacuat; et qui illo po- sicile, nos situlam dicimus. Lagenx, corda homi-
culo non fuerit repletus, xlerna redditur egestate num, sapientix vinum retinentia, ut in propheta :
jejunus. Inveuitur etiam in malo posilum, ut Isaias Omnis laguncula implebilur vino (Jer. xm). Hydria
ait: Accepi de manu tua caticem ruinw, poculum irm jj genus vasis aquatilis per derivationem vocata :
et indignationis tnew (Isa. LXI).Addidit etiam, quam udor eniin Grxci aquam dicunt. Hydria cariiem
prxclarum est utique, cum talia conferat, ut ad hominum significat, ut in libro Judicum : Et dedit
/ ccelorum regna perducal; de quo poculo in Evan- in manus eorum hydrias vacuas (Jud. vn). Et in Sa-
4f gelio dicilur : Qui biberit ex aqua quam ego do, non lomone : Conteratur, inquit, hydria super lacum
sitiet unquam, sed fiet in eo fons aquw salientis in (Eccle. xn), hoc esl, carnalis cupiditas, de qua in
vitam wternam (Joan. iv). Paterx phyalx sunt, dictx: Evangelio legitur : Reliquit ergo hydriam suam, et
vel quod in ipsis potare solemus, vel quod patenles abiit in civitatem (Joan. iv). Sex ergo hydrix in
sunt dispansisque labris. Phialx doctores stint sancli Evangelio (Joan. n), significant sex xtales mundi,
in Ecclesia, ampla scientia referti. De quo in Exodo. in quibus aqua sapienlix legalis per Christum con-
Item phyalx sors in peccatoribus irx divinx, de quo versa est in vinum gratix spiritalis. Situla, quod
in Apocalypsi : Septem, inquil, phyalw novissimeirm sitientibus apla sit ad bibendum : quod vas Grxci
Dei plenw (Apoc. xvi). Cratera calix est duas habens cadum vocant. Silula mystice carnem Christi signi-
ansas, et est Grxcum nomen : declinatur cnim apud iicat. Unde in libro Numerorum scriplum est :
601 DE UNIVERSO LIBRI XXII. — LIB. XXII. «02
Flutt aqua de situla ejus (Num. xxiv), Catinum vasi A suorum (Joan. xm), significat orationem sanctam,
fictile, quod melius neutro genere dicitur, quami per quarn gratia divina post lavationem baptismatis
masculino : sicut et salinura dicitur vas aplum sali-• mundat opera nostra a sordibus terrenis : unde ipse
lius. Catinum eamdem significationem habet, quami Dominus in Evangelio ait : Qui lotus est, non habet
diximus de paropside, in qua manifestatus est pro- opus, nisi pedes lavare : sed est mundus totus (Ibid.).
ditor Salvatoris. Scyphus, in quo manus lavamus. Quomodo est utrumque; et mundus totus, et ta-
Orcarum seriola est ordo rectus vel vas fictile vini men pedes lavandi sunt? Nisi quia mundus totus est
apud Syriam primum excogitatum, sicut cilicises a in lavacro sancti baptismatis, sed iterum pulvere
Cilicia nuncupatse, unde et primum advectx sunt. terrenx habitationis sordidatur. Unde et necesse
Scyphus signiiicat scientiam legis : unde in sacco habel iterum lavari per graliam divinx pietatis,
Benjamin invenlus est scyphus Joseph (Gen. XLIV); licet prius eadem gratia esset totus mundatus, apo-
quia in corpore Pauli doctrina ccelesiis prxfulgebat stolo Joanne altestante : Si dixerimus quia peccatum
eloquii. Orca est amphorx species, cujus rainore vo- non habemus, nos ipsos decipimus, et veritas in eo
cabulo urceus, diminutivo urceolus est. Dolium... Cu- [nobis] non est (I Joan. i). Quotidie ergo pedes
pos el cupasacapiendo, id est, accipiendo aquam vel lavat nobis, qui interpellat pro nobis; et quotidie
vinum, vocatas volunt : unde et caupones. Uter ab B nos opus habere, ut pedes lavemus, in ipsa oratione
utero vocatus est. De ulre vero psalmus ait: Et factus Dominica confitemur, cum dicimus : Dimitle nobis
sum sicut uter in pruina, justificationes luas non debita nostra , sicut et nos dimittimus debitoribus
sum oblitus (Psal. cxvm). Uler enim in pruina na- nostris (Malth. vi).
tivo calore vacuatum beneficio conversionis attra- CAPUT VI.
hitur, et cum sic fuerit felici sorte maceratum, pro- De vasis oleariis.
venit, quod sequitur, ut justificationes Domini Lenticula vasculum olearium ex sere aut argento
nullatenus possit oblivisci. Uler enim corpus mor- factum, a liniendo dictura. His enim reges et sacer-
tale significat: pruina beneficium conversionis osten- dotes liniebantur. Significat autem Scripturam sa-
dit : per quam evenit, ut caro nostra laciviens cram, in qua continetur promissio Spirilus sancti,
affliclione pcenitentix conlrahatur. Tantum enim per cujus graliam ungimur et sanctificamur Deo
crescil calor fldei, quantum de flamma subtractum (Apoc. i), reges et sacerdoles spiritales eflicimur.
fuerit corporali. De utribus quoque in Evangelio CAPUT VII
mentio fit, ubi Dominus de prxdicalione fidei locu- De vasis coquinariis et pistoriis.
lurus ait: Nemo mittit vinum novumin ulres veteres, Omnia vasa coquendi causa parata cocula dicun-
^
alioquin rumpuntur utres, et vinum e/funditur : sed tur. Plautus :
vinum novum in utres novos mittunt: et ambo conser- Aineiscoculismihi excocta est omnismisericordia,elc.
vabuntur (Matth. ix); in utribus veteribus carnales Olla dicta pro eo quod ebulliat in ea aqua, igne
homines designans et in utribus novis spiritales, qui subjeclo, ut altius vapor emittalui; unde et bulla
apti sunt ad capiendum vinum gralix cceleslis. dicitur, qux in aqua venti spiritu sustenlalur. Pa-
Mulgarium, vas, in quo mulgentur pecora, idem tella, quasi palula : est eiiim olla oris patenlioribus.
est et mulclrum ab eo quod ibi mulgetur lac. Mul- Mystice ergo in olla generis prosapia (ut quidam
garium quoque vas est pastorale, in quo lac infusum volunt) intelligitur : unde scriplum est in psalmo :
est, et significat veterem legera,in qua continebatur Moab olla spei mem (Psal. LIX),propter Rulh. Ilem
lac facilis doctrinx imperitis conveniens. Labrum olla damnatio sempiterna, ut in Joel : Vullus redi-
vocatum eo quod in eo lavationem fieri solitum est gentur in ollam (Joel. n). Rursum olla plebs est
infantium, cujus diminutivum, labellum. Idem et Judaica, cupiditate carnali accensa, de qua Jere-
alveum, quod in eo ablutionem fieri solitum est. mias: Ollam, inquit, succensam ego video (Jer. i).
Labrum enim in Exodo positum legitur ante aditum Item in nomine ollx prxsens mundas, vel genus
terapli Domini, ubi sacerdotes lavabant manus et j. humanum, sive quxlibet anima peccatrix igni tri-
pedes, quando ingressuri sunt [erant], tabernacu- bulationis apposita notalur, de quo Dominus dixit
lum testimonii, et quando accessuri ad altare; quod ad Ezechielem : Pone oliam super prunas vacuam,
significatcompunclionis lacrymarum emundalionem. donec incalescat ws ejus (Ezech. xxiv). Cacabus et
Duobus namque modis lacrymarum et compunctio- cucuma a sono fervoris cognominantur. Hxc in Grx-
num status dislinguitur; quia priino necesse est, cis el Latinis communia noraina habent : sed ulrum
quisquis ad Dominum conversus pro his, qux com- LatiniaGrxcis, an Grxci aLatinishxcvocabula mu-
misit, peccalis, veniam fusis lacrymis precelur; quod tuarint, incertum est. Lebeles xnea vasa sunt
si comilantibus dignis poenitenlix fruclibus longo Grxco sermone vocata : sunt enim ollx minores in
tempore perfecerit, restat, ut securior de accepta usum coquendi paratx. De lebete ergo in Ezechiele
peccatorum venia effectus jam desideriis inhiantibus ita scriptum est : Hmc dicit Dominus Deus : Pone
optet venire lempus, quo mereatur inler beatissimos tebetem, et mitte in eam aquam, el mitle in eam divi-
angelorum choros faciem videre Creatoris. Pelvis siones ossium et carniutn, etc. (Ezech. xxiv). Ubi
vocata, quod pedes ibi laventur. Pelvis enim, ubi sub lebetis simililudine urbem Jerusalem describit
Doniiiius, immissa aqua, lavit pedes discipulorum et sub ossium el carnium coctione tormenta fortium
005 B. RABANIMAURl ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PVRS II. 604
et fragilium cxprimit in eo, et per excoctionem A nem Domini ibidem significat, atit sanclam Eccle-
rubri ignis ipsius civitatis destructionem propler siam, in qua Testamenla divina recondita sunt.
inititiitates ejus significat. Juxta tropologiam vero Item arca Noe, quod sanctx Ecclcsix lypum teneat,
urbs ista et lebes mundum istum significant, qui manifestis indiciis coinprobalur. Loculus ad aliquid
in maligno positus esl (I Joan. v). Hic in die judicii ponendum inlra factus locus, seu ad vestes vel
divino igne succenditur, et civilas sanguinum po- pccuniam custotiiendam. Unde per diminlitionem
nilur super carbones ignis, ut impleatur quod scri- dicilur. Legitur enim de loculo in Genesi, ubi de
ptum est in Isaia: Habens carbonesignis, sedebatsu- sepulcro Joseph narralur, et in Evangelio dc locu-
per eos (Isa. L). Et impleatur quod scriptum est: lis Judx proditoris menlio fit. Scrinia sunt vasa,
Nihil occultum, quod non reveletur (Matth. x). Dicit- in quibus servantur libri vel thesauri. Unde apud
que se Dominus non misereri, nec mundi prxterire Romanos illi, qui libros el ecclesiasticos thesauros
peccata, neque parcere impiis, nec placari, ut virc servant , scriniarii nuncupanlur. Saccus a sago
pereant impioruin, secunduni illtid quod in primi dictus, quod eo consuto efficiatur, quasi sagus.
psalmi fine ponitur : Et iter impiorum peribit. Sar- Poenitentium enim iste est habitus et vilium rerum
lago a strepitu soni vocata, quando ardet in ea condimenliim.
oleum. Item sartago tribulatio vitx prxsentis, ut B Marsupium sacculus nummorum, quod Grxci mar-
in psalmo : et ossa mea, id est, fortes Ecclesix, supon appellant. Quxdam Grxca noniina in Latinum
sicut in frixorio confrixa sunl (Psal. xxx). Rursum paulo inflecluntur, propler Romanum eloquium. Si-
sarlago zelus rectitudinis adversus peccata, et cora- tarcix naularum sunt ab eo quod consutx sunl.
punclio fraternx infirmilatis. In Ezcchiel : Ei tu, Involucrum dictum, quod aliquid in se leneat invo-
fili hominis, pone sartaginem inter te et inler civilatem luluui. Fiscus sacculus est publicus, unde et fiscel-
(Ezech. iv). De hac sartagine loquitur Apostolus : Ix et fiscinx dicuntur. Hunc habent exactores , ct
Quis scandalizatur, et ego non uror ? (II Cor. xi.) in eo mittunt dehituni puhlicum, quod reddilur regi-
Mola dicitur a sui rotunditate vocata, ut mala hus. Fiscus autem prima positio est, derivativum
pomorum, sicul et Grxci. Per molara expriinilur flscina, diminutivum fiscella. Sacculus mystice the-
Circuilus vitx prxsentis, et labor terrenus. In Evan- saurizatio est bonorum operum. Unde Dominus ait
gelio : Qui scandalizaveril nnum de pusillis istis, in Evangelio : Facite vobis succulos qui non vetera-
expcdit ei ut suspendalur mola asinaria in collo ejtts, scunt (Luc. xn). Et in aliam partem illud intelligi-
el demergatur in profundum maris (Matth. xvm). tur, quod i'n Salomone legitur: Marsupium, sive
Hinc in Isaia adversus Babylonem dicilur : Tolle saccultim, commune vossideamus (Prov. i), id est,
molam, et mole farinam (Isu. XLVII).Et alibi : Occisi C avariliani. Pera juxta allegoriam victus esl sollici-
erunt [otiosi eorum] molentes in minuto numero ludo. Unde Dominus prxcepit, dicens : Nolite por-
(Eccle. xn). Molx dux, duo testamenla legis (ut qui- lare sacculum neque peram in via (Luc. x)
dam volunt) significant; unde legilur in Evahgelio : CAPUT IX.
TMIIC duw erunt in molendino, una assumelur, et una De canistro.
retinquelur (Matth. xxiv). Molx dux, spes et for- Canistrum fissiscaanis contexitur, unde et nuiicu-
mido, nt in Detileronomio: Non accipias loco pi- patum. Aiii Grxcum asserunt. Canistrum aulem
gnoris inferiorem el superiorem motam (Deut. xxiv). signiiicat lifigiiam doctoris, in qua offerunlur legis
Cribrum.quod ibi currat fruinentum.quasi currifru- prxcepto panes azymorura, hoc esl, verbuin Evan-
gum. Cribrum juxta allegoriam separatio est fide- gelii in sacrificium Domini, sicut legitur in unctioue
lium a societate infideliiim. De quo in Amos mentio Aaron et filiorum ejus iactum esse. Cophinus est
fit (Amoslx), et in Evangelio Dominus ad Pelrum vas ex virgultis contexlum aptum mundare slercora,
ait : Ecce Satanas expelivit,ut cribraret vos sicul tri- e£,terram portare, de quo dicit Psalraista pro lsrael:
licum, etc. (Luc. xxn). Manusejus in cophino servierunt (Psal. LXXX).Di-
CAPUT VIII. clus autem cophinus, quasi covus vel quasicavus. Et
De vasis repositoriis. hoc quamvisjuxla historiam dici videalur, quandoin
Gazophylacium arca est ubi colliguntur in tem- jEgypto Jtidxorum populus diversis necessitatibus
plo ea qux ad indigentiam pauperum miltuntur : serviebat: niodoui lateres faceret, ul terramcophinis
compositum est autem de lingua Persica et Grreca. niodo exhiberct: tamen islud Chrislianorum patrihus
Gaia enim lingua Persarum divitix, filaxion [phu- diligentius applicamus, a quorum dorso averlit Deus
lace ], Grxce custodia interpretatur. Mystice au- oiiera peccalorum , quando se felici huraililate pro-
lcm gazophylacium corda sunt sanctorum sapien- stcrntint, sicut ipse dicit : Vcnile ad me, omnes qui
tix divitiis plena : quod in Ezechiele propheta et laboratis et onerati estis,et egovosreficiutn(Matth.xi).
in Evangelio satis demonstratur. Arca dicta quod Cophinosautem dicimus per quos sordiumpurgamen-
arceat vistim atque prohibeal : hinc et arcivum, la projicimus, ut loci puritas elucescat. Manusergo
hinc et arcanum , id est secrelum, unde cxleri suas in eis tenent, qui peccalorum immunditiis
arcentur. Arcx autem mystica significatio in Exodu occupantur : sed de hae servilule liberamur aDomi-
plcmssime demonstralur, ubi de conslruclionc arc<( no, quainio scelerum noslrorum sordibus expiamur.
tcstainenli Domini narralur: quia aut incariiai:)> llcni duodccim cophiui aposloli intelliguntur, in
605 DE UNIVERSOLIBRl XXII. — LIB. XXII. 606
quibus collectx sunt reliquix fragmcntorum ex J\. lampatlibus aulem in Evangelio legitur (Matth. xxv),
quinque panibus et duobus piscibus (Matth. xiv). quod quinque virgines prudentes lampades suas
Sporta vel a sparto fieri solet, vel quod exportet cum oleo habuerunt: quia elecli in cordibus suis
aliquid. In Evangelio quoque legitur, quod tulerunt oleum misericordix et charitalis tenent, quod fatux
apostoli de fragmenlis seplem panum scplem spor- virgines non habent. Uhde, intrantibus prudenli-
tas plenas : quod significat aposlolicos doctores ea, bus ad nuptias, fatux repelfuntur : et corum opera,
qux plebs non valet consumere de mysticis doclri- qux clara hominibus foris apparuerunt, in advenlu
nis Spiritus sancli, hoc ipsi in se colligant. judicis intus obscurantur, et a Deo retributionem
non invenerunt, quia pro eis receperunt ab homini-
CAPUT X.
De vasis luminariorutn. bus lauiles, quas amaverunt. ltem lampadcs signi-
lumi-
.Focumanliqui appellaruiH ignem; fosenim Grxcc, ficant sanctorum corda sjilentlida, ct scientix
Latine ignis est, unde et juxta philosophos quos- ne seniper fulgida, ul in Canticis canlicorum : Lam-
dam cuncta procreantur, et revera sine calore nihil pades ejus, lampades ignis alque flammarum (Cant.
nascitur : adeo ut de septentrionea poela dicatur : vni). Item alibi lcgilur : Latnpas conlempla apud
Sterili non quidquam frigore gignanl. Varro autcm cogiialiones divitum ( Job'. xn ) ; quoil signilicat
focos ait dictos, quod foveant ignes. Nam ignis ]B doclores csse contemptos in cordibus superborum.
ipsa fiamma est. Quidquid autem ignem fovet, Fax dicta, quod foccos faciat: cujus diminulivum,
focus vocatur, sive ara, sive aliud, in quo ignis facula. Laterna inde vocata, quod lucem interius
fovetur. Lucerna a lychno dicta est. Unde et brevis habeat clausam. Fit enim cx "vitro, recluso intus
est /«, ut Persius : luraine , ut venli flalus adire noii possit, et ad
Dispositxpinguemnebulamvomuerelucernse. prxbendum Iuuien facile ubique circumferalur.
Si enim a luce diceretur, nou staret vcrsus. Lych- Pyra est, qure in modum arx ex lignis construi
nus autem quasi lucinius : est enim cicendela solet, ul ardcat. Pur cnim ignis dicitur. Sed pyra
lucernx. Lucerna Ecclesix fides est, vel opera est lignoruin congeries, cum nondum ardet : rogtis
juslilix. Unde in Salomonc scriptum est: Propter- est, cum arderc cceperit : buslum vero jani extislum
ea non exstinguelur lucerna ejus per totam noctem vocatur. Pharus est turris nuixiiiia, qtiam Grx-
(Prov. xxxi). Ilem lucerna signiiicat propheticuni ci ac Latini a communi ipsius rei usu pharum appel-
sermonem vel prxdicatores divinx legis. Unde laverunl eo quod flammarum iridicio longe a navi-
Prophela ait in psalmo : Lucerna pedibus tneis ver- gantibus videalur : sicut supra diximus: qualem
bum luum, Domine (Ps. cxvnl). Et in Evangelio Ptoloinxus juxta Alexandriam construxisse octin-
de Joanne Baptista scriptum est: Ille erat lucema 'C gentis talentis traditur. Usus ejus est, nocturno
ardens et lucens (Joun. v). Candelabrum a candelis navium cursui igncs ostendere ad pronuutianda
dictum, quasi candelafcrum, quod candclam fert. vada porlusque introitus, ne decepti tenebris navi-
Candelabrum auteui myslice corpus Domini, vel gantes in scopulos incidant. Nam Alexandria fallaci-
sanctam Ecclesiam, aut divinam Scripturam signifi- bus vadis insidiosos accessus habet. Hinc ergo in por-
cat. Unde in Zacharia legitur : Vidi a dexlris aliaris tibus machinas ad prxlucendi ministerium fabrica-
candelabra duo argcntea (Zach. iv). Nam septein las pharos dicunt. Nam phos lux, oros visio dicitur :
lucernx candelabro superpositx (ut in Exodo Iegitur) unde el lucifer Grxce phosphoros appellatur.
septiformis Ecclesix sacramentum et septem dona CAPUT XI.
Spiritus sancti significant. Cereus per derivationem De leclis et sellis.
a cera nomen habet, ex qua formatur, de quo dici- Lecticx a lectis herbis vocatx. Stratus a slernendo
lur: dictus, quasi storiatus. In his solis anliqui ad dor-
micndum accubabant, nondum laneis straraenlis re-
Hic tibi nocturnospraestabocereus ignes :
Subducta luce, altera lux tibi sum. pertis. Storia, quod sit terra strata. Caraaest brevis
et circa terram : Grxci enim camai breve dicunt.
Ccreus autem, qui ad illuminandas tenebras noclis De Iectis et stratu
Propheta in Psalterio ait: Lava-
accenditur, significat doctrinam fidelis prxdicatoris, bo per singulas noctes lectutn meum, lacrymis meis
qux iliuminat animas verbo Dei credentes et olie- slralitm meum rigabo (Psal. vi). Si hoc ad lilterara
dientes. Item de cera in psahno scripluin est: Sicut velis accipere, mcrito
quidem lectum, quem nocti-
fluil cera a facie ignis, sic peribunl peccalores a facie bus pollucrat, lacrymis abluebat : sed occurrit
Dei, etjusli epulentur (Psal. LXVII). Quoniam in possibilitas ul tanla fuisset«copia lacrymarum ,
judicio Dei a facie ipsius sic dispereunt peccatores, cptx non solum faciem, sed et lcclum lavisse dicere-
quemadmodum cera proximo igne consumitur. Lacu- tur. Quapropter melitis lectum delectationem cor-
naria pendentia sunt lumina quasi lucanaria, id est, poris intelligamus, in
qua, vclut in cubili nostro
in aere lucentia. Funalia dicuntttr, qux intra ceram marcesccnti
voluptati renitimur, quam potest homo i
sunt, dicta a funibus, quos ante usum papyri cera lacrymis quamvis paucis lavare, si eum contingal
circumdatos habuere majores : unde et funera ccelesti inspiratione deflere. Cubile est cubandi
dicunlur. Lampas flamma esl in verlice lucens, locus. Grabatuni Grxcum esl. Bajunola est lectus
dicta quod labentis motum ostendere videalur. De qui in iiinere
bajulatur, a bajulando, id est depor-
607 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS II. 608
tando. De cubili autem ita in psalterio scriplumi A i quibus peccalis mortui jacere desiderant: unde
est : In cubilibus vestris compungimini (Psal. iv). cum Dominus voluit suscilare mortuum, jussit stare
Ferarum domicilium proprie cubile dicitur a cu- feretrum : quia vetuit adulalionum decipulis in
bando. Ferocium ergo cogitationes apte dixit cu- peccatis diutius morari. Scamna sunt, qux lectis
bilia : quamvis interdum et in bono abusive lega- allioribus apponuntur, dicla a scandendo : hinc et
tur assumptum, ut est de sanctis : Lwiabuntur in: scabella lectis parvis vel sellis ad ascensum appo-
cubilibus suis (Psal. CXLIX).Nam quod dicit, in cubi- nuntur. Scabellum autem et suppedaneuiri dicitur.
libus vestris compungimini, significal, pcenilentiam Nam Grxci upopodion dicunt, Latini scabelluin,
agite. Nam compunclione quadam animarum fit alii suppedaneum, quod sub pedibus sit. Scahellum
optata conversio : ac si diceret: Deserite pravas; humiliatorum subjectionem significat, ut est in
cogitationes vestras, antequam scelera perpetre- psalnio : Donec ponam initnicos iuos scabellum pe-
tis. Grabatum enim significat sufferentiam charita- dum tuorum (Psal. cix). Sedes dicta, quoniam apud
lis fraternx. Unde scriptum est in Evangelio, quod veteres Romanos non erat usus accumbendi, unde
Dominus dixerit paralytico a se sanalo : Surge, tollei et consedere dicebantur : propterci (ut ait Varrode
grabatum tutttn, et antbula (Mattli. ix), id est, relin- Vita populi Romani) viri discumbere coeperunt,
que peccala prislina, necessitalibus fratrum suc- IB mulieres sedcre : quia turpis visus in muliere accu-
curre : et in universis qux agis, vide, ne in hoc bitus. Sedesautemmysticesignificathabilum regnan-
sxculo menlem figas, sed ad videndam faciem tui lis sive judicantis. Unde dicitur in psalmo : Sedes
festines Redemploris : surge, bona operando : porla tua in swculum swculi (Psal. XLIV):et iterum : Se-
grabatum luum , diligendo proximum : et ambula, des, inquit, super thronum, qui judicas wquilalem
cxspectando beatam spein el adventum glorix magni (Psal. ix). Et in Evangelio Dominus aposlolis ait:
Dei. Nam juxta allegoriam lectus aut requiem signi- sedebitissuper sedes,judicanles duodecimtribus lsrael
ficat in Christo, aut conlemplativam vitam, aut (Matih. xix). Cathedrse enim sedes doctorum sunt,
infinnitatem corpoream, aut vitam opulentara, aut et significant mystice docendi poteslalem, aut do-
hxreticorum deceptionem , aut tribulationem vitx ctrinam legis Moysi, sive etiam hxrelicorum doctri
futurx. Lectus enim Ecclesix requies est in Chri- nam. Nara calhedra doctriua vel potestas est in
sto, ut esl illud in Cantico canticorum : Ecce lectum psalterio : Calhedra seniorum laudet eum (Psal. cvi).
Salomonis sexaginla fortes ambiunt (Cant. 111). Cathedra doctrina legis Moysi in Evangelio : Super
Item Ieclus requies spiritalis, hoc est, vila contem- cathedram Moysi sederunt scribw et sacerdotes et
plaliva in Salomone : In lectulo meo per noclem Phariswi (Maith. xxin). Cathedra hxrelicorum d«-
qttwsiii , quem desiderat anima mea (Ibid.). Et jn L1 * clrina, ul in psalmo : Et in calhedra pestilenlimnon
Evangelio: Tunc duo erunt in lecto, unus assumetur, sedit (Psal. i). Sedere enim docere est. Solium, in
et unus relinquetur (Luc. xvn). Rursttm lectus, quo reges sedent propter caulelam corporis sui,
hominis corpus, vel infirmitas carnis in psalmo: secundum quosdam a solidite dictum quasi so-
Domintts opem ferat illi super teclum doloris ejus dium. Secundum alios per anlistichon, quasi so-
(Psal. XL). Et alibi: Lavabo per singulas nocles dium, a sedendo : unde et sella, quasi seda, dicta
lectutn meum (Psal. vi). Lectus vita opuleuta: sicut est, el subsellia, quasi subsedia. Solium enim in
in Amos pro divitibus hujus sxculi dicitur: Qui Scripluris sacris regnanlis habitum et divinx maje-
dormilis in lectis eburneis (Amos vi). Leclus iu statis excellentiam signat. Unde Dominus in Isaia
Ecclesia hxreticorum deceptio, de quo in Salomo- et in Michea legilur sedisse supef solium excelsum
ne scriptum est: Intexui leclitm meum funibus (Prov. et elevatum (lsa. vi). Filius enim Dei Dominus
vn), hoc est, vinculis peccalorum. Lectus tribula- noster Jesus Christus hac sententia in regnantis
lio vitx futurx. Hinc dicitur in Apocalypsi : Ecce habitti demonstratur, qui regnat in xlernum, et
mitlo illam in leclum : et qui mmchalur cum ea, in sedet super sedem sanctam suam. Tripodes scam
magna iribulalione erunt (Apoc. n). Pulvinar leetus T, j, nelli sunt, habentes tres pedes : sed et candelabra
divilum est: inde et pulvillus. Pulvillus enim signi- tripoda sunt, quia similiter tres habenl pedes.
flcat deceptionem adulalorum ; unde scriptum est CAPUT XU.
in propheta : Vw vobis, qui consuislis pulvillos sub De vehiculis.
omni cubilu manus, et cervicalia ad animas diripien- Carrum a cardine rolarum dictum, unde el cur-
das (Ezech. xm). Sponda autem exterior pars lecti, rus dicti, quod rolas habere videntur. Rota aulem
pluteus inlerior. Gejiiales lecti proprie sunt, qui dicla, quod ruat, elrotundum a rota vbcatum. Rheda
sternunlur puellis nubentibus : dicti autem a gene genus vehiculi quatuor rotarum : has antiqui retas
randis liberis. Cunabula sunt lectuli, in quibus dicebant, propler quod haberent rotas. Carpenlum
infantes jacere consueverunt, dicta, quod partui pompaticum vehiculi genus, quasi carrum pompati-
adhibeanlur, quasi cynabula. Nam cuein est Grxce cum. Plaustrum vehiculum duarum rotarum, quibus
eniti: hxc sxpe abusive pro infantum nutrimento onera deferuntur : et dictum plaustrum, quia volvi-
ponuntur. Feretrum dicitur eo quod in eo mortui lur: quasi diceres pilastrum. Rota aulem mystice
deferantur. Quod el jam mystice significat adulato- significat aut orbem, aut vilam.humanam, aut volu-
rum favores, vel malas consuetudines hominum, in bilitatem animx, aut instabilitatem humanx mentis.
609 DE UNIVERSOLIBRI XXII. — LIB. XXII. 610
Nam in psalmo scrlptum est: Vox tonitrui tui in A circumdalo exire liceat, observare noscuntur. Scalx
rota (Psal. LXXVI). ln rota ergo, id est, in mundo vox sunt sanctorum profectus, ut in Genesi legitur : Vi-
tonitrui ejus egressa est, quando prxdicalores ditque Jacob in somniisscalatn stantem super terram,
Chrisli circulum lolius orbis verbis inlonantibus et cacumen illius tangens cmlum (Gen. xxvm). Scopx
impleverunt. In Ezechiele autem multipliciter de curx sunt superslitiosx per vanam gloriam, ut est
rotis disputatum est, ubi legitur (Ezech. i, x), quod illud evangelicum : Et veniensinvenitdomum vacan-
apparuisset juxta animalia rota una super terrara, tem, scopis mundatam et ornalam (Luc. xi). Et in
et post modum de quatuor rotis narrat, quarum aliam partem, ut in Isaia : JSt scopabo eum scopa,
aspectus erat et opera, quasi sit rota in medio rotx. terens (Isa. xiv), id est, salisfactione pcenitentix.
Si quis rotam cursumque considerat tempore, vide- Forfices secundum etymologiam si a filo dicuntur,
bit mundum esse completum sermonc aposlolico. fponilur, ut forfices, qux sunt sartorum : si a pilo,
Rota quoque in rota vel duorum junctura Testa- p ut forpices, qux sunt tonsorum, si ab accipiendo, c
mentorum est, quod indicat scala Jacob (Gen. xxvm) ut forcipes, eo quod formum capiunt, qux sttnt fa-
et forceps Isaix (Isa. vi), et gladius bis acutus, brorum. Formum enim dixerunt antiqui calidum :
vel Evangelica sibi cohxrentia, quorum cursus et unde et fonnosus. Novacula est in quadam subtili-
statura tendit ad coelum (Apoc.i). De plaustris in B tate tensum latius ferrum radendis pilis aculissi-
Genesi scriptum est (Gen. XLV),quod miserit Pharao mum prxparatum, quod licet barbx segetem me-
per Joseph plaustrum ad subvehendum senem Jacob tat impressum, corporis tamen subslantiam re-
et parvulos ejus : in quo signatur solatia opportuna linquit illxsam. In novacula quoque fraus et dolus
prxbuisse doctores infirmis auditoribus, quo faci- Antichrisli exprimitur. Unde in psalmo scriptum est:
lius possint iter prxsentis, vitx transire. Item in Injustitiam cogitavillingua tua, sicut novacula acuta,
Amos propheta legitur Dominum dixisse : Ecce ego fecisli dolum (Psal. LI). Convenienter ergo sxvissimi
slridebo supervos, sicut stridet plaustrum onustum hominis dolum acutx novaculxcomparavit, quia sic-
feno, et peribit fuga a veloce, etc. (Amos, n). Ubi ut illa hominera non lxdit, ita nec iste animam
demonstratur, Dominum conqueri se gravatum justi sub quavis afllictione percellit. Potest enim
esse sceleribus Judxorum, pro quibus eis velocem radere omnia, qux sunt forinsecus attributa,
induxit vindictam. Item rolx circuitus, vitx prx- quasi pilos : sed animx interna tunc raagis eflicit
sentis Iabor in Salomone : Et confringatur rota super pulchriora, quando ei nititur auferre mundana.
cisternam, et rursum pones eos ul rolam (Eccle. xn). Clavis dicta, quod claudat et aperiat. Catenatum,
CAPUT XIII. quod capiendo teneat. Clavisenim mystice adaper-
De reliquis, qum in usu habenlut: " lionem spirilalis sensus
significat. Unde Dominus in
Baculusa Baccho repertore vitis fertur inventus, quo Evangelio ad legisperitos ait: Accepistisclavemscien-
hominesmoti vino niterentur: sicut aulemaBaccho tim, elipsi non inlroistis, et eos, qui intrabant, prohi-
baculus, ita a baculo bacillum per diminutionem. Ba- buistis (Luc. xi). Et ita clavisjustitix, misericordix,
culus autem sustentationem imbecillitatishumanx si- pietatisque virtutes desighat In Evangelio, ubi Domi-
gnificat. UndeprophetaadDominum ait: Virgatua, et nus Petro ait : Tif>idabo clavesregnicmlorum(Malth.
baculus tuus,illame consolalasunt. (Psal.xxn). Virga xvi). Item claves, acutx sanctorum prxdicationes
enimpertinet adjustitiam etforliludinemDomini sal- corda hominum transfigentes, ut in Salomone:
vatoris, sicut in psalmo dicilur: Virgamquitatis,virga: Verba sapientium, ut slimuli, et quasi clavi in altum
regnitui (PS.XLIV).Baculus ad adjutorium humanumi defixi (Eccle. xn). Clavis enim,'ut diximus, apertio-
respicit, quo et pes caute defigilur, et totum corpusi nera sanctarum Scriplurarum, vel potestatem ligandi
in sude superincumbentium sustinclur. Hoc usi sunt; atque solvendi, seu jus iniroducendi ad vitam, sive
palriarchx, ut dicitJacob : In baculomeotransiviJor- dejiciendi ad mortem, sicut per Isaiam de Salvatore
danem istum (Gen. xxxn). Item in Exodo ait Do- dicitur : Dabo clavem domus David super humeros
minus filiis Israel: Renes veslros accingelis, et lenen-._ ejus, et aperiel, et non est qui claudat (lsa. xxn). Et
tes baculos in manibus comedetis feslinantes (Exod. in Apocalypsi: Habeoclavesmortiset inferni (Apoc. i).
xn). Vectes dicti, quod manibus vectentur, undei Horologia, quod ibi horas legamus, id est, colligamus.
ostia saxaque evelluntur. Vectes enim aliquando si- Est enim in solariis positum, ubi a clavo per lineas
gniflcant sanctos doctores, quibus juxta conslitutio- currit umbra, ut quamcunque diei lioram ostendatu
nem divinam vehebalur arca Ecclesix, sive mensa' CAPUT XIV.
Domini, ut in Exodo scriptum est. Item vectes ali- De instrumenlis rusticis
quando significant claustra forlia inferni, sive pec- Aratrum ab arando terram vocalum, quasi arater-
catores, quos Dominus legitur confregisse, juxta il- rium. Vomer dictus, quod vi humum eruat, seu ab
lud : Portas mneas contrivil, et vectes ferreos confre- evomendo terram. De quo Lucretius :
git. (Psal. cvi). Portx sunt xnex, hominum consue- Uncusaratri
ludines vitiosx, qux nos ita in peccatorum alriis re- Ferreus occultedecrescitvomerin arvis.
cludimt, ut exeundi nequeant prxbere licentiam. Sumitque per delrimenta fulgorem. Ligones, quod
Vectes autem ferreosspiritus immundos non improbes terram levent, quasi levones. Aratrum enim mystice
videmur accipere, qui illas januas peccatorum, ne• significat opus prxdicalionis evangelicse,in quo cul-
611 B. RABANIMAURIOPERUM PARS II. DE UNIVERSOLIBRI XXII — LIB. XXII. 612
tus agri Dominici cxcrcelur, ita ut vomere verbi di-- A (ler. LI). Acervi, collectio fldelium ad aream Eccie-
vini exstirpentur vitia simtii, et eradicenlurnoxia de-:- six, sive sanctorum prxdicalio perfecta; sicut inJob
sideria, sicqueprxparelur lerra cordium humanorum u de hxrelicis dicitur : Inter acervoseorum meridiati
ad accipienda semina virtutum. Sed studiosus quis-,- suni (Job. xxiv). Triticum, sancti vel elecli in Evan-
que, aratrum spiritale tenens, ad anteriora altenderee gelio: Et congregabitiriticum in horreum (Malth. m).
debet, ut faciat sulcum reetum, et non avertatur tra- Frumentuni corpus Christi, vel evangelicus sermo
mite veritalis. Unde Dominusait inEvangelio : Nemo 0 in psalmo : Cibaviteosex adipe frumenti(Psal. LXXX).
miltens manum suam in aratrttm, et respiciens retro,, Granum frmnenti, Christus in Evangelio : Nisi gra-
aptus est regno Dei (Luc. ix). Vomeresenimet ligones S num frumenli cadens in terram mortuum fuerit, ipstttn
exercilia prxdicalioiium sunt, unde prophela de do- sotum manet (Joan. xu). Frumeiitiim,,prxdicationis
cloribus ait: Conflabuntgladios suos in vomeres,etf sermo in Saiomone: Qui absconduntfrumenta, male-
lanceas sitas in falces (Isa. n). Similitcr et sarculuss diceiiiurin populis(Prov. xi). Horreum regnumccelo-
idem signiflcat, ut supra in Isaia: Omnes, inquil, tnon- rum in Evangelio : Congregabit triticum in horreum
tes qui in sarculosarrientur (Isa. vn). Arare enim, ut1 suum (Matlh. m). Prelum, trabes qub uva calcata
diximus, vel fodere, prxdicationis esl opus exercere. premitur, a premendo vocatum, quasi pressorium.
Unde agricullor dicit iu Evangelio : Domine, dimitte» B Prelum, quo premitur olemu. Lacus, quo liquatum
illam el hocanno,usquc dum fodiatncirca illam, et mit- profluat, et quo ab uvis vel olivis lorquendo oleum
tam stercora (Luc. xm). Et in Deuteronomioscriptuml vinumque exigitur.
est : Non arabis in bovesimul et asino (Deut. xxn). CAPUT XV.
Huic loco sentenlia illa de libro Job congruit : Boves i De instrumentis horlorum.
arabanl, et asinw pascebantur (Job. i). Nomen ergo> Rola, quod quasi ruat : est enim machina de qua
slercoris plures signiflcationes habet. Nam slercus> e flumine aqua extrahitur. Lucrelius :
sunt sacriflcia Judxorum. Unde in Isaia scriplum> In fluviosversarerotas atque hauslravidemus.
est: Facta sunt tnorlicina eorum sicul slercus in me- Haustra autem, id est rota, ab'liauriendo aquas dicta.
dio ptalearum (Isa. v). Item slercus recordatio pec- Girgillus,quod in gyrum vertatur : est enim lignum
catorum, delinquentibus ad radicero cordis apposila. in transversa pertica mobile, ex quo funis cum situla
Hine dicitur in Evangelio : Usque dum fodiam circai vel ulre in puleum demiltilurhauriendx aqux causa.
illam, et mittatn stercora (Luc. xm). Slercus, peccatii Rota enim cursum vilx significat. Unde est illud in
luxuria, de quo legitur : Computrueruntjumenla in: Ecclesiaste . Anteqttam rumpatur funiculus argen-
slercoresuo (Joel. i). Stercus hominis, odor delerri- letis, et recurral vitla aurea, et conteratur super fon-
mus peccalorum : siquidem omne peccalum fetens '" tcm hydria, ei confringatur rola super lacum, el rever-
est; hinc est ad Ezechielem : El stercus, quod egre- tatur pulvissuper lerram suam (Eccle. xn). Quoniam
dietur de homine, operies in oculis eorum (Ezech. iv). enim hydria,qux conterilur, cessat haurire : et rota,
Cullelli a culfura dicli eo quod ex ipsis putationem per quam de lacu et pufco aqux levantur, si fuerit
veteres in arbores et vites faciebant, priusquam fal- confracta, aqux usus intercipitur : ita et cum funi-
ces essent repertx. culus argenti fuerit interruptus, et animx rivus re-
Falx est, qua arbores putantur et vites. Dictx au- curreril ad fontes, interibit homo.
tem falces, quod his primum milites herbani filicem CAPUT XVI.
solebanl abscindere, unde est illud : De instrumentis equorum.
Pax me certa ducisplacidoscurvavitin usus. Phalerx ornamenta equoruni sunt, et est Graecus
Agricolsenuncsuui, mililisaute fui. sermo. Frena dicta, quod equos fremere cogant, vel
Falcastrum a similitudine faleis vocatum, est autem quod hxc equHrendant, id est, imprimant denlibus
ferramentum curvum cum raanubrio longo, ad den- et obmordeant.Undeet nefrendes dicti, adhuc lacten-
silalem veprium succidendam. Hi et runcones dicli, tesporculi, quod nondumaliquid frendant, id est, com-
quibus vepres secanlur, a runcando dicti. Falces minuant denlibus.IIincet fabafresa, qux raolita est.
enim prxdicationes sunt sanctorum superflua aufe-*"'DLupata sunt freni asperrimi. Dicti autem lupala a lu-
rentes, et, qux necessaria sunt, relinquenles. Item pinis dentibus, qui inxquales sunl, unde etiam eoruin
falces succisio est carnis per morlem, vel ipsa Di- morsus vehcmenler obest cani. Capistra a capite ju-
vinitas circumplectensomnia.atquedijudicans; unde mentorum dicta. Sellaa sedendo,quasisedda. Antella,
scriptum est in Joel : Mitte falces,et vindemia vineam quasi ante sellam : sicut et postella post sellam. Cin-
lerrm (Joel. 111).Et in Apocalypsi : £l habebat in gulum hominum generis neulri : nam animaliumge-
manu sua falcem acutam (Apoc. xiv). Ventilabrum neris femininiest. Dicimusenim has cingulas.Sagma,
enim signiflcat examen justitix: undcin Evangeliode qux corrupte vulgo dicitur sauma vel salma, a stratu
eo legilur : Cujusvenlilabrum in manu sua, etpermun- sagorum vocala. Unde et caballus sagmarius, mula
dabilaream suam, et congregabittriticum in horreum, sagmaria dicitur. Capuluin funis a capiendo : quod
paleas autem comburetigni inexstinguibili(Matili.ni). eo indomita jumenla comprehendantur. Calcaria di-
Area Ecclesia in Evangelio : Et permundabit aream cta, quia in calce hominis ligantur, id est, in pedum
suam (Ibid.). Item area prxsentem nuindum, de q.uo poslcriori parte atl stirnulandos equos in quibus aqt
lcgilur in projiheta : Filia Bubylonisarett triiurwmew pugiiandum esl aulcurrcndum, proplerpigriiiam ani-
613 B. RAB. MAURI OPERUM PARS III. EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANI. 614
malium aut timorem. Nam et ex timore vel a stigo ^ nec iste, quibus oneribus ingravetur, intelligit. Pro-
stimuli nuncupantur. Strigiles a tergendo, eo quod hibct crgo hujuscemotli homines diabolicis fraudibus
his equi terguntur. Character est ferrum candens et insideri, et vitiorum oneribus prxgravari, ne male
ignitum, quo notx pecoribus inuruntur. Character obetliendo superbix magis parlibus addicanlur. Ve-
autem Graecc, Latine forma dicitur. Cauterium quasi rum istis talibus quid dicilur esse faciendum ? scili-
caulurium : quia urat, et provida sit in eo severaque cet quod animalibus imprudentibus. His enim com-
cautio, ut dum videtur, cujus sit, avarilia refrene- parationibus stultos homines verilati subdit invitos.
tur: quod interdum pro signo, interdum pro cura ad- Nam quod ait, in freno, ad cquum pertinet. Frenum
hibetur, ut vis morbi ignis ardore siccetur. Habenas euim a fcro relinendo dictum est: ferum quippe an-
ab habendo dictas, quod his equos habeamus, lioc tiqui cahallum dixerunt : in camo, ad mulum respi-
est, teneamus : unde el equi habiles clicti: hxc et re- cit. Ergo hxc animalia supradicta cohibenl ista reti-
tinacula a relinendo. Lora.... In his ergo speciehus nacula, ut ati arbitrium jubeiitis incedant, ne suis vo-
disciplina designatur insolentium et brutorum honii- lunlatibus efferantur. Maxillx vero adminicula sunt
num : unde Psaltnista ait : Nolite fieri sicut equus et animalium, quibus esca manditur, ut corporis vitx
multis, quibus nonest intelleclus: in camo et freno ma- procurelur. Ipsas ergo maxillas per figuram allego-
xiltas eorum conslringe^,qui non approximant ad te JJ ricam dicit inobedientibus dcbere constringi, id est,
(Psal. xxxi). Hinc jam generaliter genus humanuin copias victuales parcius dari, ut jejuniorum necessi-
commonet ne vagis subdatur erroribus. Scrulemur tate conclusi, Crealoris subdanlur imperio. Allegoria
quare istx comparaliones sinl positx. Equus sine dis- est enira, sicut sxpe dictum est, quando aliud dici-
cretione sessoris ferlur arbitrio, et a quocunqtte fuerit lur, el aliutl significatur. Et quoniam diximus, in hac
ascensus, excurrit.-Mulusautempatienler accipit sar- parte Dominum Christum loqui : conslringe scilicet
cinas, quibus fuerit oneratus : et ad hoc utrique in- dicitur Patri: sanctx tamen Trinilatis unum velie,
tellectum non habent: quia nec ille eligit, cuiobedial: una potestas, una cooperatio est.
BEATI R&BANI MAUM
FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTINIARCHIEPISCOPI
OPERUM OMNIUM PARS TERTIA,

SIVE
Scripta dum archiepiscopus ageret et alia sine temporis nota ab ipso edita.
EMERPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIAM.
De voce. C tem, quantum adtotam comprehensionem vocis lit-

Aucloritas philosophorum ostendit proprietatem teratx. Nam vox cst quidquid loquimur, ut puta,
yocis in aeris percussione esse, quocunque modo si clicas : Orator venit el docuit; nam potest solvi :
ictus fiat. Quam eliam diviscrunt in quatuor spe- Oralor venit, et docuit per singula verba; ipsa au-
cies, articulatam, inarliculatam, litteratam et il- tem verba in syllabas, o et ra, tor; ipsse sytlabx
litteratam. Sed de his dux conjunctx, videlicet in litteras; littora quoque ipsa minime polest dividi,
articulata et litlerata, prxcipuain commodamque, unde hxc a philosophis atomos dicitur, id est, in-
imo necessariam, vocem efficere haud dubium divisibilis. Scaurus sic eam definivit: Littera est
est, quia ipsa solummodo litterarum et intelle- vocis, qnw scribi potest, forma. Elementum est euim
otus capax esse dignoscitur; cxterx in tantum minima vis, -est indivisibilis materia vocis articu-
uliles non sunt; quia simul natura et intellectu capi latx ; et uniuscujusque rei initium, a quo sumitur
non possunt: verum invicem per singulas coeuntes, incrementum, et in quod resolvitur, hujus figura
si quis inquirerevoluerit, sine dubio inveniet vocem liltera vocatur. Veteres etiam litteras elementa di-
eas reddere sine intellectione; si tamen ea utunlur, xerunt, ad similitudinem mundi elementorum; eo
litteris carent; quod supra dictis non contingit. quod sicut illa coettntia omne perficiunt corpns, sic
De lillera. D etiam ista conjuncta orationem conservantet disjnn
Liuera est pars minima vocis articulatx, hoc est, cta dissolvunt. Hoc ergo inlerest inter elementa
pix constat composilione litlerarum : ininima au- et litteras, quod elementa proprie dtcuntur ipsxpro
615 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 616
iiuntiationes, id esl, vis soni, qtix auditur ac in- A virtus, vita, vix. U autcm, quamvis contractum,
lelligitur ; figurx vcro earura Iitlerx, a vcro et b, eumdem taineii, hoc cst y, sonum habet, inter q, et
et c, et alia quxlihet, nomen est ct pronuntialio- e, et i, el w, diphthongon posilum alque, quis, qum;
nis, et figurx;'legitur elementum, intelligitur lit- necnon inter g et casdem vocales, cum in una syl-
tera, scribitur et nominatur. laba sic inveniuntur, ut : pingues, anguis, lingum.
Littera dicta quasi legitera , quia legitur et quod I aulem pro duplici consonante videtur esse, quando
Iegentibus iter ostendit, et a litura quam patitur, inter duas vocales est posita, ideoque semper prio-
et quod legendo iteratur. Omnes ergo litterx quibus rem syllabam facit longam; ut: maius, peius, eius,
Latini utuntur, viginti et tres sunt: quarum diffe- quia non aliter pronunliari potest, quara si cum
renlix tres sunt. Prima differentia qualitales habet priori syllaba prior i, et cum sequenli altera profera-
duas, qux aut Latinx sunt, aut Grxcx : Latinx lur; et idco antiqtii in his verbis dtioii semper scribe-
sunt una et viginti; Grxcx, dux, y vocalis, et z bant. Fvero lococonsonantis posita, eamdem prorsus
semivocalis, qux in usum eorum propter Grxca in omnibusvim habet apud Lalinos quam apud iEolos
nomina venerunt. Sunt et alix quinque, quas post digamma, et ipsiu sdigamma voce vau profecta est,
perceptionem Dominicx fidei, et si non in alphabeti pro qua Cxsar hanc figuram, id est F, scribi voluit.
ordine recipiunt, divinis tamen paginis inditas con- B Digamma enim aliquando pro simplici, aliquando
tinent, h, proper nomen Ihesu ; A et Q, propter au- pro duplici consonante apud Êolos invenitur scri-
ctoritatem divini sermonis, Ego sum %X<pa et waiya, pta, sicque nostrum v locum simplicis videtur ha-
et propter noraen XPI.Secunda differentia in lilleris bere consonantis, ut:
qualitates xque duas habet, qux aut vocales sunt AtVenushaudanimonequidquamexterrita ntiater;
atit consonantes. Item terlia differentia est intercon- duplicis quoque cum in prxterito perfecto et plus-
sonantes, quod quxdam sunt semivocales, quxdam quam perfecto terlix et quartx conjugationis, in
rautx, quxdam liquidx, et quxdam duplices. Sunt quibus i ante v consonantem posita, producitur ea-
tamen vocales quinque, scilicet, a, e, i, o, u ; semi- demquesubtractacorripitur, ut cupivi, cupii, cupive-
vocales septem, /, m, n; r, s, x, z. Mutx novem, b, ram, cupieram; audivi, audii, audiveram, audie-
c, d, f, g, k, p, q et f. Vocales dictx sunt quasi ram. Aliquando vero metrici hac digamma, v et i
sonantes, quia et vocem per se faciunt, et aliis vo- lococonsonantis posila, pro correpta vocali utuntur,
cem prxslant; consonantes quidem, quod consonant ut Horatius, silvw trissyllabum protulit in epodo
vocalibus : et bene dicuntur consonantes, quod tluo hoc versu :
soni simul sonant. Semivocales appellatx, quod NivesquededncuntJovem
plenam vocem non habent, ut scniiviri et semidii C Nuncmare, nuucsilvx.
dicuutur, non quod dimidii, sed quod pleni dii et Est enim dimetrum iambicum conjunctum penthe-
pleni viri non sint ; his si detralias vocalem, habent mimere heroico. Et Aurelius Prudentius in Psy-
tamen et tenuem sonum et sibilttm quemdam ; ut chomachia :
si dicas, a tolle inde vocalcm e, sonat lamen qui- Egregiacomitataviro : nam proximusIob.
dam sibilus ac tenuis sonus. Mutx autem dictx, Sciendumque quod JEoYidigamma causa aspiralio-
non quod omninovoce careant, sed quod ad com- nis, ut effugerent spiritus austerilalem, el causn
parationem bene sonantium, exiguam quamdam hiattis devitandi, assumebant. Nos autem in multis
partem vocis habeant; velut informis dicitur mu- quidem, non tamen in omnibus lllos seqtiimur, ut
lier, non qux caret forma, sed qux male est for- cum devilantes aspiralionem dicimus, vespera, vis,
mata; et frigidum dicimus cum qui non penitus ex- vestis; hialum, ut: clauus, argiuus, pauo, ovum,
pers est caloris, sed qui mininio hoc ulitur. Lalini ovis, bouis. Ex consonantibus ergo sunt / et r li-
oinnes vocales dichronas habent, id est, qux cor- quidx, quibus quidara addunt metn; hx postpo-
ripi possunt et produci, quemadmodum Grxci tres, sitx f, semivocali et sex mutis, id est, b, c, d, g,
«, t et v; s vero et o semper Grxci brcves habent, r. p, t, pro arbitrio poetx, plerumque in metro vim
et ii et u semper longas. Breves sunt voeales, ut: consonantis araillunt, et brevem syllabam reddunt;
amor, erit, iler, operis, ulique; longx : wra, erecla, ac ideo Priscianus docuit, f magis mulam esse,
ivit, omen, utile. Ex his igitur vocalibus i et u b qui si est muta quxlibet liquidis prxponitur et lo-
transeunt in consonanlium potestatem; cum aut cum litterx y Grxcx mutx apud nos oblinet, prae-
ipsx inter se geminantur, ut : Juno, vita; aut vo- ter quod fixis iabris, quomodo ?, pronuntianda non
calibus applicantur, ut: vates, velox, vox, i ut ie- est; k enim et q, quamvis figura el nomine videan-
cur, iocus, hx etiam medix dicuntur, quoniam in tur aliquam habere differentiam cum c, tamen
quibusdam diclionibus medium sonum habent, nec eamdem tam in sono vocum quam in metro pote-
naturalcm, nec proprium, sed alternos inter se so- statem continent; et k quidem penitus supervacua
HOSconlundunt, ut: nir optimus. Et i quidem quando est, nulla enim videtur ratio cur a sequenle hxc
post n consonantem loco digamma functam ./Eolici scribi debeat: Carthago enim et caput sive per k,
ponitur, brevis est; sequenle d, et m, et r, et f, et sive per c scribantur, millam faciunt nec in sono
•c, sonum y Grxce videtur habere, ut: video, vim, ncc in jiolcstatc cjusdem consonantis differentiam ;
a Deest aliquid. b Locus depravatus.
617 EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANI. 618
q vero propter nihil aliud scribenda videtur esse, A ptione litterarum; <rv)lap.Sa.vuvenira dicitur conci
nisi ut oslendat sequentem v ante alteram vocalem pere : unde vere est illa syllaba, qux ex pluribus
in eadem syllaba positam perdere vim litterx in nascitur litteris. A singulis tamen incipiens syllaba,
metro. H autem aspirationis est nota, et nihil aliud noii plus quam ad sex litteras in Lalino sermone
habet litterx nisi figuram, ut Priscianus dicit. Ali- procedere potest, ut a, ab, est, mars, stans, stirps.
qui tamen grammatici lilteram eara esse dicunt, Etsciendum est quod nulla syllaba tres vocales ha-
quia more consonanlis litlerx in metro sxpe brevem beat: unde u el i non aliter junguntur diphthongis,
syllabam longam reddit. Hxc, si c mutx subjuncta nisi loco positx consonantium, ut siluw, Troiw; u
fuerit, x notat Grxcam; si p prxposita fuerit, y tanlum jungi potest diphthongo, cum amiltit vim
signifieat. Item si fueril f prxposita aspiralioni pro litlerx, ut, qum, linguw; el sxpe una vocalis produ-
0 ponitur. Si ps simulposilx, $ Grxcam asserunt cta invenitur pro diphlhongo posita, ut inquiro pro
litteram, et hxc in peregrinis dictionibus, ut Chi- quwro, includo, pro claudo, occido pro cwdo, illido
mmra, philosophus, thelesfor, psalmigraplms. Cxte- pro Iwdo, Nilus pro Neilus, musa pro moysa;ete
rum h vocalibus nunquam supponitur nisi in inter- conlrario pro longa vocali fiet diphthongus, ut la-
jectione, ali, oh, qux obturbantis et dolentis signi- vor, lauius ; faveo, faulus; avis, auceps. Sed et hoc
ficant affectum. S quoque singularis esl potestatis, B notandum est quod si antecedant tres consonantes
qux in metro vim suam frequenler amittit. Hxc ali- vocalem, non possunt nisi duo eonsequi, ut mon-
quando, in capite verbi prxposita alterx conso- slrans, scrobs. Nec iterum si consequantur, possunt
nanti, prxcedentis verbi novissimara syllabam in antecedere nisi dux, ut sfirps. Tres autem conso-
brevem vocalem desinantem producit, aliquando nantes non possunt aliter jungi in principio syllabx
correptam relinquit. Hanc et aliquando in medio ni sit prima s et secunda post s vel c, vel p, vel f, et
verbo alteri consonanti prxpositam liquentium more lertia / vel r : ut sculptile, splendens, scriba, stratutn,
clisperire quidam dicunt, ut in illo Virgilii : sprevit. In (ine vero dictionis contra invenimus pri-
Hortatur Mnestetts,Nunc,nunc insurgite remis. mam Iiquidam sequentem mutam, postremam s, ut,
X duplex modo pro cs, modo pro gs accipitur, ut: urbs, slirps: duarum igitur consonantium simul iw
apex, apicis, grex, gregis; transit laiiien aliquando in syllaba jiosilarum ista ratio est. Semivocales aliis
» coiisonantem, ut : nix, nivis, nec non in c, ut.: semivocalibus prxponuntur in eadem syllaba, ut,
nox, noctis; subit eliani loco aspirationis, ut veho, Mnesteus, amnis, Smyrna, smaragdus; nam vitium
vexi, traho, traxi; sed hxc contra regulam declinari faciunt qui ztn scribunt; nunquam enim duplex in
videntur. Z in grxcis lantummodo ponitur diclioni- capite syllabx potest cum alia jungi consonaate ,
bus; pro hac veleruni quidam i vocalem dixerunt, C quod Lucanus ostendit in decimo :
qtiidam duas ss scribere solebant: unde jugum di- Terga sedenle crebromaculaedistinctasmaragdo;
ctum est velut zugon, et Jupiter velut zeuspaler; nam nisi esset s ante m, subtrabi in metro liiiniiiie
ilem Messentius, et pelissare, et lablissare, et cxlera potuisset; s enim in metro sxpe vim consonantis
hujusmodi usum veterem declarabant. lllud prx- amittit, ante aliam consonantem in eadem syllaba
terea nobis intimandum est quod omnium conso- posita, %autem non nisi sequalur correptam voca-
naiilium litterarum isla natura sit, ut semivocales lem, et allera mox sibi sequatur. In fine quoque
omnes ab e incipiant, et in se desinant, excepla .*, syllabx omnes liquidx solent ante s poni, ut, puts,
qux ab i incipil; et mutx omnes a se incipiant, ct ars, hyems, pons. Similiter anle x excepta, m, ut,
in e- desinant, exceptis k et g et h. Postremo illud fatx, lanx, arx. In multis autem prxponuntur b et
nolandum est quod unicuique litterx accidunt tres, g, sequente d, ut, bdelyros, bdellium, genus lapidis,
id est, nomen, quo nominatur et pronuntialur ; fi- mygdonides; c vero et p prxponunlur sequente f, ut,
gura, qua scripta aspicitur etnotatur; potestas, qua lecttts, aptus. Semivocalis nulla prxponitur mutis in
ad proprietatem suam a reliquis in metrica ratione capite dictionis, nisi s sequente b, et c, et q, el p, et
segregatur et inlelligitur, utrum sit vocalis, an con- •, f, ut, asbeslus, scutum, squalens, sperat^ slans. Mu-
sonans, an dnplex, an semivocalis, an muta, an litx quoque omnes pene omnibus prxponuntur liqui-
qttida. Accidil etiam secundum aliquos auctores lit- dis, ut, blandus,claret, abodlas (hoc est nomen bar-
leris ordo, quo alia prxcedit, alia subsequitur, ifsa barum), glacies, tlemus, planus, flavus, abnuo, Cni-
ut a prior sit, subsequens b, lertia c, ac deinde cx- dum, Ariadne, Gneus, JElnam, contempnit, Brennus,
terx in ordinein lilterx. A aulem in omnibus genti- creber, Drances, gralus, frater, pralum, tractus. Ante
bus ideo prior est lilterarum, pro eo quod ipsaprior m aulem inveniunlur lantum c, d, g, t, ut Alcmenm,
nascentibus vocem aperit. Admetus, dragma, rhythtnos. Sin autem syllaba in
De syllaba. duas desinit consonantes, necesse est priorem liqui-
Syllaba est proprie congregatio aut comprehensio dam esse et sequentem, s et ^, ut supra ostendimus,
lilterarum, sub uno accentu et uno spiritu prolata ; et c, et t antecedente n, ut, hinc, dicunt, amant,
abusive tamen etiam singularium .ocalitmi sonos hunc; nec non et s antecedit f, ut in prxpositione
syllabas nominaraus : syllaba Grxce, Latine conce- posf, et in conjunctione nsf, et in verbo anomali [Al.,
ptio, sive complexio dicitur. Nam syllaba dicta est verbis anomalisj, ut, sum, es, est. Nam et loco $
&niTOOavXkci.tt$a.veiv T« ypafAftara, id est, a couce- Grxcx bs et ps scribilur, pro rationc genitivi, ut
tUTROL. CXL 20
619 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. G2Q
Arabs, Arabis; Pelops, pelopis; cwtebs, cwlibis; A quando post vocalem natura longam dux consonan-
princeps, principis. Quibusdant tamen, ut supra dotes sequunlur, et una dujilex, ut mons, rex; qua-
cuihitis, lion aliter videtur if/ Grxca nisi ps scri- luor tenipora sunt, ut puta si quis simul ponat in
beilda ; quanquam enim ratio genitivi supra dictam vcrsu lex prima el iux clara, et pax plena, et liis si-
exigat scripluram, tamen cognationem soni ad hoc milia. Vocalis enini natura longa est in le et /u ei in
procliviorem s aiunt; hoc tamen sciendum est quod pa, et duo tempora habet, hsec excipitur ab x du-
principium syllabx omni modo pro % ps debet ha- plici, qux untim tempus habel, quam sequunlur
bere, ut, psittacus, pseudnlus, ipse. Nubo quoque muta et liquida, qux item per se unum tempus ha-
nupsi, scribo, scripsi faciunt, quamvis analogia per bent et complenl. Hx ergo omnes simul junctx qua-
b cogit scribere, sed euphonia superat, qux etiam tuor tempora faciunt, tamen in metro necesse cst
nuplam, non nubtam, et scriptum non scribtum com- unamquamque syllabam et unius et d.uorum accipi
pellit per p, non per f>,dicere et scribere. Omnes temporum. Cxtera quoque temjiora qux acciduut,
denique syllabx aut longx sunl, aut breves, autcom- superfliia a ir.elricis judicantur. Numerus littcrarum
munes. Longx dicunlur qux semper longx sunl; accidit syllabx, quia, ut supra diximus, non minus
breves, qux semper breves sunt; comraunes, quse quani unius, nec plus quam sex litlerarum apudLati-
modo breves sunt, modo longx, prout versilicatori B nos potest inveniri syllabrr,illudque inlimanduni est
placuerit. Sed longx duobus modis fiunt, nalura et quod omnis syllaba incipit haberc rationem a vocali
positione : natura quiderii Itifarix, aul prodticlione utrum longa sil, an brevis. Deindeel considerari de
videlicel singularium voealiuta, ut, navis, sedes, fi- consoiiantibus, sequeiitibus, non de prxcedentibus.
ttis, omen, unus; aut duarurii conjunclione, quod Prxcedentes enim consonantes non ipsi prosunl qux
diphihongori vocant; diphlhongi autem dicuntur sequitur, sed anteriori vocali, verbi gratia, ut si
quod binos phlhongos, hoc est, voces comprchen- quis siumi dicat, gens, stirps, n eniin el duo ss cum
dant: nain singulx vocales suas voces habent, ut, f priori vocali, id est e, suuin tempus tribuunl.; et
mvum,pmna, augusius, eurus, ei, quod est interje- ilem r, p, s, prxcedenli se i consociant. Coramunes
ctio dolenlis et timenlis, ut Virgil. n JEneid : autem syllabx raodis fiiuit novem, quibus aut natu-
Ei mihi, qoaliserat, quantumhiutatusab illo; raliter longrepoelali licenlia in breves, aut nalurali-
et ae quando in genilivo casu a poelis per dixresin ter brevcs iransferunlur in longas. Prinius igitur
profertur, secundiimGrxcos per a et i scribitur sive modus est cum correpla vocalis in eodein verbo a
in propriis nominibiis, JEneai, Anchisai, sive in ap- duobus excipilur consonantibus, quarum poslerior
jiellativis, ut piciai, aulai; utraque enim longa : sit liquida ; est enim nalura brevis in lioc, mens le-
Virgilius in in: C nebris obscura suis; est positione longa in hoc, mor-
Aulai mediolibabaat.poculaBacchi, lisqtte tenebris. Et sciendum quod non soltim anle /
pro aulw; el Gicero : vel r, sed eliam anle m vel n posilx niuix, ajittd
Alqueoculosurget pedibus pectusquenopai, priscos poetas faciunl coinmunes syllabas, ul Ovi-
id
pro nopw, est, scorpii. Posilione vero longx fiunt dius:
syllabx tribus modis : cuni correpla vocalis aut in PiscosamqueCnidongravidamqueAmalhuntauictallis.
duas desinit consonantes, ut asf, aul in unam dupli- Secundus raotlusest cum correpla vocalis in conso-
cem, ut, dux, aut in uuam desinil consonanlem, et nanlcni desiuit, cl excipilur ab h Jittera ; esl eiiiiu
excipitur ab allera, ul, arca, aut excipitur ab x du- natura brevis in hoe :
plici consonante, ut, axis, aut excipitur ab i loco Porcinumtenueregregem,niger,hispidus,horrens;
consonanlis posita, ut Troja. Qux positio nonnun- longa in iioc:
quam in metris in tres dividilur syllabas, ut est Virhumilismoestodejecluslumineterram.
illud: Tertius nioilus cst syllabx comraunis, cum verbum
Armavlrumlabulsequeet Troia gazaper undas; aliquod in vocaieni desinens correptam, excipilur a
aut desinil in consonanlcm, aut excipitur ab « et t duabus coiuonantibus, quaruiu prior sil s : est cnini
positis in loco consonanlium, ui aduena, adiutor.'. 5 natura brevis in hoc Forlunali:
Breves vero sunt syllabx qux horum nihil haliue- Ordiuibusvariisalba smaragdusinest.
rint. Accidit unicuique syilabx tenor, spirilus, lcni- Esl
posilione hmga in lioc Sedulii:
pus, numerus lillerarum. Tenor actilus, ct gravis, et Atlveiiiatroguuiujamjamquescilicetillud.
iii
circumllexus, qrii tinaquaque diciione certa cer-
tus esse debet. Similitcr spiritiis asper et lenis. Hxc quoque s lillera, aliis (itiabns consonaiitibus,
id est liiuix et liquidx, in principio syllabx scqucii-
Tempiis unum et duo; aut etiam (ut quibusdam pla-
tis prrcjiosita, iiivcniuiitur coiiimuiicuisyllabaiu fa-
cet) unnni seiriis et duo semis, el tria et quatuor.
Untim, si vocalis brevis per se, et si eam una conso- cere, ut Iloralius, Sermon. lib. 1:
uans simplex conscquatur, ul caput. Unuin semis in Linquimusinsaniridentesprxmiascribse.
coramunibus syllabis, de quibus postea dicemus, ut, Est auleni modus quartus syllahx coiiununis, cum
lacrymw. In longis nattira et positione duo sunl tem- postpedem quemiibet una syllaba brevis remanserit
pora, ut da, ast; duo semis, ut quamlo post vocalem de verbo, qux vel in voealem dcsinens cxcipitur a
natura longara sequitur una consonaus, tit sol; tria, consonanle verhi sequcnlis, vel in coiisonantciu do-
sinens excipitur allera vocali: est enim nalura bre- A Omnes quippe consonantes syllabx, ut ait Varro,
vis in hoc : alix sunt asperx, ut trux, crux; alix leves [Forte,
Cujusonus leve est, cujusjuga ferre suavee6t. Ienes], ut luna, lana ; alix proceres, qux vocalem
Est longa in hoc : longani extremam habent aut pentilttmam; ut, man-
Frondeaficuserat, cujusin roborenullum. suetudo, facililas; alix retorridx, qux mtilam habent
Itera niodus quintus, cum pars orationis desinit in extremam; ut hic, Imc; alix barbarx, ut, gaza,
diphthongon, sequente slatim allera vocali ; est mammon; alise grxculx, ut, hymnos, tenon; alix
enim longa in hoc, ut, musw Aonides; brevis in hoc: durx, ut ignotus, cognitus; alix molles, ut wdes, lu-
Insulai Ionio in magno. Virgilius in vn ; dus et ideo hoc omnino servare debent, qui volunt
Stipitibusduris agitttr sudibusvepramstis. lunricos et currentes versus facere, ut quodcunque
Hoc ergo modo, sicut et priore, recenliores poelx in sonis aures gravet, vel obstupescere faciat, Ti-
rarissime uluntur, sed magis synaloepham in eo fa- tare contendant, el euphonise in carminibus sum-
ciunt, ul Prosper; mam tribuant.
Nonnoslra hoc opisest, sed ab illo sumiturhic ros, De primis syltabis.
Qui siccamrupein funderejussit aquas.
Sextusqiie modus est cum prodiictam vocalerti voca- Primarum syllabarum in omnibus partibus diffici-
lis altera .consequilur ; est enim longa in hoc : " lis invesligatio est, quam videlicet ipse maxime di-
0 ulinamin thalauiosinvisiCsesarisissem; gnoscere poterit, qui pedum ralionem et versuum
brevis in hoc : ' scansionem in melris sedulus discere
curat, quia
Te Corydon,o Alexi, trahit sua quemquevoluptas; cutn sint multx dictiones qux. secundum analogix
et ilem Virgilius fn v : qualilalem eadem terminatione finiuntur, tamen non
Infiiidtintparitersulcos,totumquedehiscit uiultx sunt qux in initiis concordent; sed cum hsec
Convulsum.
in eadem operosa expositione indigeaut, ea solummodo nos
Quem modum moderni versificatores po-
tius parte oralionis facere consuerunt, ut: qux a fidissimis artium scriptoribus exquisita repe-
Eoi venere magi.... riinus, breviter commemorare satis sit. Nam syllaba
el: aut dijihlhongon longa esse cognoscitur (qui quin-
Splendidusauctorisde vertice fulget Eous. quefarie scribitur, id est, ae, oe, au, eu, ei: hi ubi-
Septimus modus est, cum pronomen c littera termi- ctinque reperiimtur, seinper syllabara longam nalura
natuui vocalis slatim sequitur; est enim longa in esse ostendunt) aut cxemplo : quxfitur enim in scan-
hoc Sedulii: sione metri, et in cognitione pedum, utrum syllaba
Nnnquia qui summusPater est, et Filius hio est; longa sit an brevis, verbi gratia, Musa nomen ap-
Sed quia quod sUmmusPater est et Filius liocest. pellalivum, si nescias utrum mu producta sitan cor-
Brevis in hoc: repta, occurrat libi illud Virgilii:
Hic vir, hic est, libi quem promittiSKpiusaudis. Musa,mihicausasmemora,quo numiaelaeso,
Sed et adverbium unum c litlera lermiuatum cora- et invenies mu productam, quia oninis versus heroi-
inunem syllabam facit; est enim longa in hoc Pau- cus necesse est primam syllaham habeat longam,
lini: cuin spondxus vel dactylus in capite versus liujus
Donecaspirante Deo conatibusaegris; melri semper constet. Item in elegiaco carmine ad
brevis in hoc Prosperi, ut: indagandas syllabas exempla prompla sunt: nam
Morboobsessisprsestandaest ctiramedendi: prior versus hexameter dactylum quinta regione
Donecin a?grolocorpore vila manet.
tenet, qui primam syllabam longara et
Octavus niodus est, cum correptam vocalem in ea- pene semperduas breves
posleriores habet; sirailiter et sequens
z
dera parle orationis consequitur consonans Grxca
versus penlamcter post duos primos pedes et colo-
duplex. Est enim longa in hoe Juvenci:
fon, duobus dactylis el una supersyllaba, versum
Dilliciteest terris affixosdivite gaza; semper .claudit, ut Virgilius in epitaphio qttod sibi
brevis in hoc ejusdem : jx ante mortem condidisse fcrlur:
Et gazadistabatrerum possessiofnlgens. Mantuame genuil, Calabrirapuere, tenet nunc
Konus modus est quo omnis syllaba novissima ver* Partheiiope : ceciui pascua,rura, dtices.
sus, in quocunqiie metro, adiaphoros, id est lndiffe- Qttod sic scanditur, Manlita daclylus, me yenit dact.,
rens est, et ad voluntatem poetarum, et corrcpto if Cala tlact., bri rapu dact., ere le dacl., nel nunc
producitur et.producta corripitur; ctijus exempla in spondauis. Partlieno dact., pe : ceci dact., ni colo-
omnibus metris sunt plurinia. Sciendura auteui quod fon, pascua dact., rttra du dacl., ces colofon. Ecce,
falso x litteram dicunt communerii syllabam facere ut diximus in priore versu, quinta regione dactylus
posse in melro, quia ctiiii in eadem parle orationis e longam el re, et te, breves ostendit; atque in se-
sequilur vocalem, sive natura loriga sit, sive natura cptenli versu pq longa et scu et a breves, el item ru
brevis, semper eam habet loiigam, ut pax, lux, vox, longa, ra et du breves similiter idem pes ostendii.
rex, lex; et ilem fax, nex, nix, nox, nux. Cum vero Licet enim loca alia in versu vicissim sjiondreus et
in primordio fuerit verbi, non potest producere fi- dactylus teneant, in islis lamen minime exempla fal-
nalem vocalem prioris verbi, ut: lunt. Forlunatus in libelio quem de beatre Marix
Poutibusin slratis conduxitliltora Xerxes. laudc cecinit, ita jionit:
6'23 B. R-ABANT JMAURIARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 624
Roraruntcoelinubes,juslumqtiepluerunt: A cum fonero: Voveo,vovi, voveram, vovissem,cum vo-
(juemSalvatoremgermineVirgodedit. verim, vovero. Paveo, pavi, paveram, pavissem,pa-
Quod sic scanditur : Rora spond., runt cm spond., verim, cum pavero. Caveo, cavi, caveram, cavissem,
ti nu spcuid., bes ju spond., stumque plu dact., erunt cutn caverim, cavero. Video, vidi, videram, vidissem,
spond. Quem Sal spondxus, tiafo spond., rem colo cumvideritn, videro. Neo, nevi, neveram, nevissem,
fon, germine dact., Virgo de dactylus, dit colofon. cum neverim, nevero. Fleo, flevi, fleveram, flevissem,
Ergo, sicut in priore exemplo omnibus locis dacty- cum fleverim, ftevero. Cieo, civi, vel cii, civeram, ci-
lum, prxter unum spondxum, ambo versus habue- vissem. cum civerim, civero. Tertix vero conjuga-
runt; ila nunc in sequenti omnibus locis spOndxum lionis verba, qux eamdem regulam sequunlur, siint
prxler supradicla tria loca habent. Item aliqiiando hxc : fugio, fugi, fugeram, fugissem, cutn fugerim,
prima syllaba ex composilione figurx qualis sit de- fugero. Cudo, cudi, cuderam, cudissem, cnm cu-
ju-ebenditur, ut si nescias qualis sit, pius vcl probus, derim, cudero. Capio, cepi, ceperam, cepissem, cum
ex compositiOne, qux cst, impitts vel reprobus co- ceperim, cepcro. Lego, legi, legeram, legissem, cum
gnoscitur, licet in syllalis aliquanlis hoc fallat; nam legerim, legero. Fucio, feci, feceram, fecissem, cum
cum dicimus nubere, nu longa csl. Calpurnius in x : fecerim, fecero. Jctcio, jeci, jeceram, jecissem, cuin
Nubere vis Prisco,non miror,Paula, sapisti. B jecerim, jecero. Lino, levi, leveram, levissem,cum le-
Item cum dicimus protiuba, aut innuba, aut connu- verim, levero. Emo , emi, eineratn, emtssem, cum
biitm, nu brevis in composilione. Virg. in vi iEneid.: emerim, emero. Sero, sevi, severam, sevisscm, citm
Et Bellonamanet le pronubanec facetanttim. severim, severo. Ex quibus suiH illa qux in prx-
Idem in iv : senti tempore et in aliis quibusdam tcmporibus sua
Connubiojungamstabili,propriamquedicabo. positione primam syllabam ostendunt sc habere
ltem in lux lucis longa est lit, lttcerna in derivationc longam, setl qux natura correptam vocalem habent,
brevis, /«. Item homo brevis est ubiquc, humuntts huic regiilx mancipantur. Ritinpo, rupi, ruperam,
semper longa. Itur in untiquum silvatn, i longa; su- rupissem, cum ruperim, rupero. Cerno, crevi, cre-
pcrumque ad lumen ituras, i brevis : sed lioc inve- veram, crevissem, cum creverim, crevero. Speruo,
nire raro contingit. Veritm si quxlibet pars oralionis sprevi, spreveratn, sprevissem, cum spreverim, spre-
prxpositionibus componantur, priraas syllabas ex his vero. Fundo, fttdi, fuderam, fudissem, ctim fuderim,
cognoscimus, nain talis nianebit fere oinnis com- fudero. Vinco, vici, riccram, vicissem, cum vicerim,
posila syllaba qualis et ipsa prrepositio fumrit, ut, vicero. Tero, trivi, triveram, trivissein, citm Iriverim,
deceptus, eductus, abundans, reluctans, de vidclicet trivero. Frango, freyi, fregeram, fregissem, cum fre-
et e longa, ab et re brevis. ltem ex ipsis propositio- C gerim, fregero. Fodio, fodi, foderam, fodisscm, ctitn
nibus ad et ob et in et sub divcrse in verbis pontin- foderim, fodero. Odio, odi, oderam, odUsem, cum
tur. Nam corripiunlur cum erescendo dissyllabam oderim, odero. Quarlx conjugalionis, ut: venio, veni,
reddunt, ut, adit, obit, inil, subil. Indifferentes sunt, veneram, venissem, cum veneriin, venero. Eo, ivi, vel
cum trissyllabam faciunt, ut, adicil, obicit, inicit, ii, ieram, iissem, cttm ierim, iero. Qtteo, quivi, qui-
subicit. Pioducuntur lamen cum tetrassyllabas cx veram, quivissem, cttm quiverim, quivero. Item con-
se reddunl, ut adicio, obicio, inicio, subicio. Item tra invciiiuiitur qux in prxsenti tempore producla
jiroducuntur qux per prw et per qum in primis syl- sunt et in prrelerito brcvianlur, ut sunt h;ec: po-
labis scribunlur, ut, prwmiiim, prwscivit, quwrens, no, posui; cogo, coegi; do, dedi; sto, sleli: cl ex co
quwsivil. Breviantur vero prelium, precor, premo, composita : prmsto, asto, perslo, resto. Item omnia
prehendo, et queror, lioc est, querelam dcpono, et verba qux in prxteritis antc crescunt, in priniis
qux ex his per derivationeni vel compositionem syllabis brevianlur, ut sunl bxc : pendeo, pependi;
fleri possunt, ut, adprecor, preces, compritno, appre- mordeo, momordi; spondeo, spopondi; tondeo, lo-
hensus, conqtteroi; querela, et que conjuuclio. Itein londi, sccundx conjugationis. Terlii quoquc ordinis
breviantur ex iisdem prxpositionibus in composi- hxc sunt: posco, poposci; curro, cucurri; disco,
lione, ut, dejtinc, profectus, profusus, professus, pro- didici; cano, cecini; tango, tetigi ; tendo, tetendi ;
1'atus,proavus, pronepos, etc. Sunt item aliquanta pendo, pependi ; pello, peputi; lundo, tutudi; pungo,
verba qux primas syllabas temporum ratione per- pttpugi vel punxi; parco, pepcrci ; pedo, pepctii ;
mutant, qux subler collecta in omni prxterito per- fallo, fe\elii; cudo, cecidi ; tollo, tetuli; pario, pc-
fccto vel in omni prxterito plusquani perfeclo, vel in peri ; pango, pepigi, elc. Item in verbis qux in
tino futuro lanlum inodi conjunctivi producuntur. eisdem Iillcris scribuntur notandum quod liber si
In cxleris auleni modis et teniporibus brcviantur, libruiu signilicat aul corticem, brevem habct li ; si
ut sunt hxc primx conjugationis, lavo, lavi, lave- liberuiii, longani. Pila si vas siguifieat,iongara lia-
ram, lavissem, laverim, cum lavero. Juvo, jttvi, ju- belpi ,-si splixram, brcvein. Securus, longaiu se ;
veram, juvissem, juverim, cum juvero. Et secundx securis, brevem ; dotnus, brcvem do ; doma, id est
hxc : Sedeo, sedi, sederam, sedissem, sederim, cum tccluin, longam. Plaga cum clima significat, brevis
scdero. Faveo, favi, faveram, fuvissem, cum faverim, est pla ; cum vindictam, longa. Palus, paludis, brc-
favero. Moveo, movi, moveram, movissem,inoverim, vis pa; palus, pali, longa. Populus cuni vulgus signi-
cuin inovero. Foveo, fovi, fovcram, fovissem,fovcrim, fical, hrcvis est /;«; eum arborcin, longa. Nilens a
6-2-j EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANI. 626
nitore brevis esl ni; a nisu, longa. Item edttco, A tum bis temporis occupat quaniuni semcl brevis.
educis, longa du ; educo, educas, itl est nutrio,brevis. Medias tamen syllabas ita pronuntiationis accenlus
Concido, decido, incido, occido, si ad casum perti- demonstrant, ut in trissyllabis parlibus si penultima
nent, correplam habent ei; si ad concisionem, pro- correpta est, et nec natura nec positione longa, ad
duclam. Colo, colis, brevis co; colo, colas, producta. antepenultimam accentus transferatur, et penultima
Placeo, places, correpla pla; placo, placas, producta. velocius pronuntietur, ut mwnia, vincula. Si vero
Pareo, pares, id est appareo sive oblempero, pro- penultiraa sive natura sive positione longa est, ipsa
ducta pa ; paro, paras, id estprxparo, et pario paris, accentum tenebit, vel circumflexum, vel acutum, ut
correpta. Parentes, cum ajiparentes significat, pro- natura, potestas. Sciendum est tamen, qux in verbis
(iucla pa ; cum genitores, correpla, sicut et parien- i correpta proferuntur, cum in medium venerint, et
les. Incipio, incipi, inciperam, incipissem, cum inci- ipsa )•in e mutaverint, ut legis, lege, legere, ubiquc
perim, incipero. Satago, salegi, sategeram, sategis- breviantur, excepto cum a tribus corisonantibus ex-
scm, cttm salegerim, sategero, et cujus simplex, ut cipiunlur, b, et m, ett, ut: legebam,legemus,legelur.
ago, egi, egeram, egissem, cum egeriin, egero. Sino, Cxterura eas dictiones, qux polysyllabx sunt, neces
sivi, siveram,sivissem,cuin siverim,sivcro. Dico,dicis, se est ut exemplis et positione ac figuris, sicut ct
Ionga di: sic et ex eo composita producuntur, ul : " accentibus, investigemus, ut si qux.ainus, iruculen-
condico, prwdico, contradico, interdico. Dicas a dico, tissimorum quibus syllabis constet, ediscimus pri-
brevis di, similiter et ex eo composita cOrripiunlur, mam et secundam exemplo breves esse, ut:
ut prwdico, unde prxdicator ; dedico, abdico. ldem, Domini truculenlospersequorhsstes;
si neutri generis est, corripitur; si masculini, pro- terliam el quarlam positione longas, quintam bre-
ducitur in utfoque iiuihero. Levitas, si iiistabililatem vem accenlu didicimus ; quia cum dicimus, trucu-
mentis designat, aut pusillitatem ponderis, brevis lentissimus, penultimam brevem esse probainus :
est le; si Ienitatem tactus, unde ligna in xdificio sexlam cuin circumflexo accentu pronuntiamus, lon-
levigata dicuntur, longa est. Lego, legis, correpta gam, eam demonslramus. Item cornigerorum, si
le; lego, legas, producta. Cifum a cio, cis, quartx quxramus quibus syllabis constel, invenimus pri-
conjugationis, producta penultima ; a cieo, civi, se- mara positione longam, secundam accentu brevem,
cundx conjugationis, correpta penultima. Ico pe- ut corniger penultima correpla ; tertiam ex compq-
nullimam breve habet in prxsenti, sed producit eam sitione figurx deprehendimus esse correptam, quia
in prxterito perfecto, ut ici, unde ictus. Ne autem corniger, nomen appellativura figurx est, composilx
adverbium prohibendi ve! negandi, longum est; ex cornu nomine el gero verbo. In gero quoque geris
C
quando autem pro interrogatione vel increpatione brevis est ge, simililer et in compositione corripitur.
ponitur, breviatur. Labor, cum nomen est, corri- Quartam accentu longam esse ostendimus ; ultimx
pitur; cum verbum deponens, producitur, ul: vero qualitatem per singulas partes orationis mon-
Labitur invalidoedeformisgloriafonnae. strabimus in ratione subjecta.
Liquor, si nomen, corripitur; si verburo, producitur, Medias syllabas sex modis agnoscimus, diphlhon-
ut Virg. in Georg : gis, positione consonantium, compositione partium,
Liquitur, et Zephyroputris se gleba resolvit. regula, auctorum exemplis, et accentu. Sed de di-
phthongis et positione litterarum supra disseruimus,
De mediis syllabis. cum de syllaba tractabamus; nunc de cxteris di-
Medias syllabas tribus modis agnoscimus, posi- cemus. Composilione ergo partium medix syllabx
tione, et diphlhongis, et accentu ; sed de posilione dignoscuntur, quia fere partes omnes composilx
et diphthongis salis, ut reor, supra traclavimus, ejusdem potestatis habent syllabas in compositione,
nuuc de accentibus tractemus. Accentus vero est, ut cujus habuere simplices, excepto cum vel correptx
quidani recte ptitaverunt, vigoracanima vocis. Nam a priore slatu fuerint, et demptis vocalibus coiigiu-
sicut nulla vox sine vocali est, ita sine accentu nul- . tinatio consonantium fit, ut parricida, a parente no-
la est. Et accenlus dictus est quasi adcantus, quod mine et verbo cwdere, et quadrigm pro quadrijuga;
juxta cantum sit; sicut adverbium dictum quodjuxla bini pro bis uni, deni, pro decies uni; vel cum con-
verbum est. Hic autem Grxce prosodia dicitur, unde currunt inter se dux consonantes in compositione,
Latini ei nonien posuerunt; nam Grxce tzpb;, La- id est, finalis prioris dictionis et inchoativa sequenlis,
tine ad; a§v Grxce, Laline canlus est. Qui vocis et in hoc brevera syllabam prioris membri positione
accentus duo sunt, ad ea qux tractatnus necessarii: producunl, ut paterfamilias, ejusmodi, satisfaclio,
correptus et productus; quia metricis lemporis quan^ uterque, quod sxpius accidit prxpositionibus qux in
tilatem quam in unaquaque syllaba habere debeant consonantem terminant et breves sunt natura, ut
oslenduiit. Cseteri quoque magis pronuntiationi, sive infer, subter, super, producuntur autem posilione, ut
scripturx, vel scriptioni deserviunt. Correptus ac- interfector, superstes, subterfugit. Aliter enim pene
cenlus est in his syllabis quas sine ulla mora vocis semper supra dictum jus servant, ut benevolus,male-
enuiitianius, ut, macula, labula. Producttis est in volus, qux quia simplicia fuerunt omnibus syllabis
lris quas cum aliqua mora vocis exprimimus, ut, ma- brevia, suntet in compositione similiter. Nam qux-
jestas, libertas, quia unaquxque longa syllaba lan- cunque a gero verbo sunt composita, vel fero, vel
627 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 628
leneo, vel possum, vel facio, vel gigno, omnia mediis A cantus, canlilena ; far, farina ; lux lucis, lucina;
syllabis brevianlur, quia ipsa verba supra dicta sim- luceo, lucerna; lateo, laterna. Fiscina corripit jie-
plici figura priinani partcm corripitiiit, ut comiger nulliinam, quomodo fuscina, mulina, pagina ; et hoc
cornigeri, aliger aligeri, armiger armigeri, lauriger itleo quia non derivaliva sunt, sed priiniliva : sic
laurigeri, congero , degero , congerans , degerans et sagana ; sagana enim et saga idem significant. Ra
[Forte, congerens, degerens]. Item ttstrifer astriferi, autem lerminaiitia omnia participiis femininis fu-
stellifer stelliferi, somnifer somniferi, vocifero, voci- liiri temporis similem habenl formam, unde penul-
ferans, auferens ab attfero, confero conferens. Item tima quoque u sine dtibio producilur, scriptura, cen-
omnipotens, armipoiens, almipotens, oiunitenens,arci- sura, piclura, loimtra, usura, litttra, ntttttra, arma-
tenens, et conlineo coniinens, dciineo dctinens. Item tum. Et notandnin quod supradiclx oinues formx,
pacificus, pacifieo, pacificans ; magnificus, magnifico, id est in a desinentes, proprie sunt feminini gcneris.
magnificans; mirifico, mirifice, mirificans; glorifico, Inveiiiuntur lanien pauca verbalia niasculini gcneris,
glorifice, glorificans, et similia his. Item, verbigena, sive communia, ut hic scriba a scribo, i longa ; a
terrigena, nubigena, trojttgena, ttnigenitus, priino- lego, le, collega ; fugio, hic el hwc perfuga ; assc-
genittis. Et sciendum quotl omnia hrec qux in priore quor, ussecula ; advenio advena ; convenio, convena,
menibro ullimam i liabent, eamdem coiiipiunt. Re- B penulliiiia in his correpla ; in convivu, longa. Nam
gula qtioque aiictorum tam copiosa est relatu, tam- propheta, poeta, proreta primiliva, e penultimain
que multiplicibus tiislincta varielatibus, et tam ido- producunt. ln ne autem desinentia patronymica l'e-
neis suffulta tesllmoniis, tit vix eam aliquis memorix niinini generis, qux sunl iadis lingux, i longaili ha-
totam commcndare possit, aut striclo sennone ex- bcnl peiiulliraam, si principale non hahucrit eam-
ponere. Scd quia penitus a nobis hanc sileri non dem i vocalem, ut Adreslos, adresline; Nereus, ne-
oportet, licel toiam edissere brevi hoc opnsciilo no- rine: sin autein principale liabncril t%o producta
slio non possinms, in insignioribus lamen Iocis slylo ante ne invcnitur, ut acrisios, acrisione. Incdesi-
contingere curemus. Nominis ergo rationem Priscia- nentia derivativa netttra sunl, ut sedile, civile, mo-
nus scribens ubi de deiiominativis disputavil, unius- nile, cubile, qux peiiultimam longam habent; et quia
cujusque terminationis peinillinias syllahas vel ante- pleraque a communibus nascuntur neuiri geiieris,
penultimas sagacissime investigavit. Cujus auclori- qux in masculino et feminirio in ilis terminantur,
talem nos quoque in hoc loco seculi sumus; ila ex eoruiii regulis horutn penullimx noscuntur. Iii
tamen ut et qux ille dc aliis speciebus seorsum coin- o masculliia quidem sive comraunia pauca invc-
posuit, hos mixiim pro brevitale operis et juxta con- niuntur, ut a cicerc Cicero, a capite Capito, a labc,
venienliam lerniinationis inseramus. Ergo in a desi- ^ labeo, a latendo lalro ; a leniendo vero natura longa
ncnlia denominativa, si i habent ante a, hanc sem- leno, a catus Cafo, a comedendo comedo, ab epii-
per breviant, ut sapieniia, acrimonia, nec non et lando eputo-,penultima naturaliler brevi; a palpando
sccundx declinalionis nomina qux in cus desinunt, palpo positione longa est; feminina namque phirima
nisi sint regionum nomina qux ex his dcrivanlur, sunt derivativa modo in io, modo in go, motlo in do
aiitepenullimam isicut et penultinam corripiunt, ut desinentia ; In io igitur terminanlia pleruinque
ab amicus, amici, amicilia, inimicus, inimicilia, pu- a parlic-ipiis prxterili temporis fluiit , qtiorura
dicus, pudicitia ; sic et alia quxdani ejusdem decli- geiiitivus, assumpta o et correpta i, facit hujusce-
nalionis nomiiia dissyllaha, ut Ixtus lxli, twlilia; modi nomina ; oralus, orati, orafio ; accusatus, accu-
durus duri, durilia; moeslus mcesti, tnmsiilia; stul- sati, accusalio; stalus, staii, s/afio/dalus, dati, datio;
tus stulti, stttliitia. Simililer et illa qux in tcrtia de- ncxus, nexi, nexio; abolilus, aboliti, abolitio; leclus,
clinatione similem habenl noniinaiivo genitivum; lecti, lectio; munitus, munili, mumtio. Interneclus
nam islorum denominaliva a dativo tlerivantur, sicut atilem inlernecli internecio fecit eujihonix causa,
priorum a genitivo, ul segnis segni, segnitia ; tristis abjecta f. Diminutiva quoque omnia qux i ante o ha-
tristi, trisiiiia. Consonante vero antecedente in a de- n bent, hanc cdrripiunt, ut dixi, homuncio. In go vero
desinentia denominativa seu verbalia. formas habent desinentia, sive siut derivaliva, sive primitiva seu
tres : la, na, ra ; lu est longa anlecedenle e; cautus, composila, penultiraam vel natura vel positione ion-
cauti, caulcla ; tulus, tuli, lulela ; cuslos, cuslodi, gam hahent : virago, compago, Carthago, sartago;
custodela; mandatum, mandati, mandatela ; cliens, caligo, uligo, rubigo, ferrugo, cerugo, virgo, margo
clienti, clientela. Et nota quod omnia extremam vo- excipitur unum ligo, cujus penultima corripilur;
calera genitivi, si secunda; sint, siut tertirc dativi nec mirum cuni sit inasculinum et solum dissylia-
in e longam convcrleiitia, assumunt ta, qurc vero a bum vocalem anle go habens. In do desincnlia deri-
verbis fiunt secundx conjugalionis, a secuuda per- valiva tam a nominibus quam a vcrbis vel participiis
sona abjiciunt s et assumunl ta: candeo candes, veniuut: hxc quoque motlo e longam vel i, modo tu
candela; suadeo suades, suadela. Na vero desinen- habenl ante do : ut acris, acredo; dulcis, dulcedo;
tia, oiuni modo longam hahent pcnuliimam, vel na- inlercapio, intercapedo; torpeo, lorpedo; libet, li-
tura vel positione : oflicium, officinu; medicus, me- bido; cupio, cupido; forniido, formidas, formidinis,
dicina; rex regis, regina ; leo lemna; doclrix, do- quod idco fecil simile nomen verbale priiniiivo ver-
(trina; piscis, piscina; coctts, cocina el cutina ; ho, quia ipsa positio vcrbi lalem habuit foniiaiu, Itt
tudo quoque fortitudo, magnitudo, habitudo, ampli- A eam, ut vulpecula, nubecula, diecula. Alia vero ver-
tudo, firmiluda, celsitudo, suavitudo, i anlepenultima balium in mentum desinunt, ut: vestio, vestis, vesti
ubique correpta; testa sive testu, testudo, quod est mentum; hortor, hortaris, hortamentum; orno, or-
corporale. Nec non omnia in do desinentia, quamvis nas, ornamentum; sacro, sacras, sacramentum; fun-
liou sint derivativa, penultimam u hahenlia, produ- do, fundas, fundamenium; moneo, monitus, moni-
cunt eam, natura vel positione, ut hirundo, arundo, mentum; alui, alitus, aiimentum; niunivi, munitus,
hirudo. In al desinenlia denominativa, si primitiva munimentum. Et sciendum quod antepenultimam
corum penullimam natura vel positione habnerint productam habent, vel correptam, prout sint peuul-
productam, ea quoque longam habent penultimam; timx syllabx prxteriti temporis eorum verborum e>;
cervix, cervicis, ccrvical; tribumis, tribunal; vecltis, quibus derivantur. In monittm etiam inveniuntur
vcciigat; hipercus, lupercal; sin illa brevera, ea quo- derivala, i correpta antecedente mo sive sequente,
que correptam : lorus, toral; animus et anima, ani- ut: patrimonium, malrimonium, testimonium. In en
mul. In utn desinentia derivaliva, sive etiam com- desinentia derivativa,mantecedente,pene omniaver-
posita, diversas habent formas : qusedam enim vo- balia sunt et neutra; et si sint a prima conjugatione
calem e habent longam vel i correptam ante um; e, ut a longam habent penultimam, ut: solor, solaris,
olivelum,corilelum, rosetum, dumelum, quercelum ac Hsolamen; foro, foras, foramen; curvas, curvamen;
scutetum, myrtetum; iu, ut augurimn, sotarium, po- obleclas, oblectamen; purgo, purgas, purgamen; ir-
îarium, solalium, suavium, basium, odium, reme- rito, irritas, irritamen; ligas, ligamen. Si a secunda
dium, concubium , patladium, officium, connubium, vel tertia, i habent correplam, ut: moneo, mones,
convivium, exsilium, consilium, judicium, tnerito- monimen; rego, regis, regimen; tego, tegts, tegimen,
rium, municipium, prwsidium, domicilium. Conso- et per concisionem tegmen, a specis vel specie spe-
nantes quoque ante um habentia tlerlvaliva diversas cimen; vel a productani, si in uo desinit verbum;
habent formas ; alia enim in bulum desinunt, qux acuo, acumen; fltio, flumen; nuo, numen; numen
forma assimilis est diminutivis, et veniunt a nomi- enim est Dei nutus; unde Virgilius :
nibus vel a verbis, ut: cuna, cunabutum; vesta,vel Meosine numineventi.
veslis, vestibulum; thus, thuris; thuribittum; voco, id est, sine meo ntilii; luo, lumen, quo omnia
vocas, vocabutum; concilias, conciliabulum; sias, abluunttir, id est purgantur a tenebris. A verbis u
slabuium ; pasco, pabulum ; prosto, prostibulum; quartx venientia i produclam habent; munio, mu-
patior vel patio, patibulum. [Et attendendum, quod nimen; lenio, lenimen; molior, molimen. Pauca in-
penultima in omnibus corripitur, antepenultima vero, veniuntur in en denvativa generis masculini : a pe-
si habeat i, corripitur, ut, vestibulum, patibulitm.] G ctendo peeten, a filo filamen, quod per syncopam i
Sin verOj a producilur, ut cunabulum, pabulum; flamen dicimus; et a canendo composita masculina
excipitur stabutum, quod corripit a; nec mirum, i correptam habent penultimam : tubicen, cornicen,
cum verbum quoque stabulo, stabulas, eamdem cor- fidicen; exeipitur unura, tibicen, quod ideo soluni i
ripiat syllabam; et stabilis, et stalus, et quxcunque productam habuit penullimam, quod synxresis facta
a verbo sto, stas, derivata fuerint, excepto uno verbo est duorum ii brevium in unara longam. In ar desi-
supino statum et stamen nomine, et statura, quod nentia derivaliva, si consonantem habeant ante ar,
tam nomeri quam participium est: stalurus qtioqae penuliima syllaba producitur^ ut: cxsus, cwsar; la-
et staturum producuntur, quamvis slatus, stata, sta- Cus, tacunar; lupa, lupanar : sl vocalem, corripitur,
lum corripiantur. Inveniuntur eliam quxdara in cu- Ut: Iaqueus, laquear. In er derivativa a nomiuibus
lum desinentia, qux a sccunda derivantur persona, jileraque s et f habent artte r* ut: equester, pedester,
Ut devertis, deverticulum; Verris, verriculum; vehis, sicut et diminutiva habent, ul anlester, parititaster,
veliiculum; perior periris, unde peritus et ab eo com- antoniaster, catulaster. Pleraque verbalia verborum
positura imperitus, periculum; oras, oraculum; pro- consonantem correplam servant, ut: fubeo, ruber;
pugnas, propugnaculum; obstas, obslaculum; mira- pigro, piger; macero, macer. In or et in ur a vefbis
ris, miraculum ; perpendis, perpendiculum; specio, " invenio fieri abjectione o, ut colofo, color; labofo,
specis, speculum pro speciculnm per syncopam; fero, labor; honoro, honor; decoro, decor; adoro, ador;
fers, ferculum. Et sciendum quod omnia penulti- murmuro, murmur; auguro, atigur;saturo, satur; cu-
mam wcOrripiimt: simililer et diminutiva qux in jus femininum satura, et neutrum saturum. Alia as-
culus, eula, culum, et ulus, ula, ulum desinunt, ut sumunt verbo r, ut: amo, amor; furo, furor. Alia a
igniculus, tantulns, regulus, navicula, tantula, cor- participiis mutant us in or, et ejus accentus servant,
pttsculum, capitulum, quorum et quxcunque i anle- ut senatus, senator; monitus, monitor. Et sciendum
penultimam habenl, eamdem breviant, ut dulciculus, quod omnia comparativa in or desinentia penulti-
dutcicutu , dulciculum , monticula , fidicula, corni- mam i semper correplam habeht, ut: senior; ddctior,
culum, versiculus, anicula, geniculum. Excipilur cu- fidelior, masculini et femiiiini generis, sic et COfUm
ticula, quod i in anlepenullima producit. Juve- neutra, ut doclius, fidelius. Ih as desitieiitla deftomi-
nalis : naliva, si i habent peiiultiinam ant e, corripiunt, ut
Conbibetaestifumcontractacuticulasolem, probus, probi, probilas; bonus, boni, bonilas; fiirii-
et apicula. Qux vero e ante cula habent producunt dus, timidi, timiditas; pius, pii, pietas; socras, so-
631 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 032
cii, societas; capax, capaci, capacitas; felix, felici, Aj habent, ut xdis, mdilis; senex, senilis; anus, anilis.'
felicilas; celer, celeri, ceteritas; auetor, auctoritas : puer, puerilis; vir, virilis; scurra, scurritis; civis,
qusedam enim producunt e, ut pauper, pauperlas; civilis; servus, servitis; quintus, quintilis; sextus,
uber, uberlas; major, majestas. Sunt aulem ex his sextilis; gens, genlilis; hostis, hostilis; subtel, sub-
quxdam communia, ut primas, optimas, ultima cir- tilis: excipitur par, parilis. Exilis etiam > agrem
cumflexa. In es desinunt correptam denominativa et factuin, denominativorum servabit regulam. Nam
verbalia, ut eqttes, equitis; struo, strues; sepio, sein ilis desinentia verbalia sive participialia corri-
pes. In es productam inveni verbalia, ut luxurio, piunt eamdem i penultimam : fero, fertitis; utor,
luxuries; illuvio, illuvies. Inveniuntur quoque patro- utilis; futtuo, futlilis; volo, volatilis; textus, texlilis;
nymica hujtis formx, ut Anchisiades. De hac igitur altus vel alitus, altilis; fictus, fictilis. Sic et in bilis
forma qua utuntur nostri, diligentius dicendum est. desinentia omnia penultimam i corripiunt, et si sint
nam si nominativus Grsscus in «j desinat, genitivus a verbis primx conjugationis, a longam habent an-
vero in ou diphlhongon, a penultima brevis ante des tepenullimam, ut amo, amas, amabilis; penetro, pe-
invenilur in patronyraico, ut Peiias, Peliades; M- netras, penetrabilis; paro, paras, parabilis; miror,
neas, Mneades; Menoetius, Menwliades; Lerchios, miraris, mirabilis; excepto stabilis. Lucanus in v :
Lerchiades. Nam jEneides magis contra regulam au- B ] Ouamnon e slabili tremulosed culmiue cuncta
ctoritate poetica posuit Virgilius in ix, e et a corre- Despiceret.
ptas in i productam convertens : Qux vero a verbis secundx vel tertix, vel quartx
Sit satis, jEneide, telis impuneNumanum conjugationis nascunlur, si antepenultimam habeant
Oppetiissetuis i, eam quoque corripiunt: doceo, docibitis; credo, cre-
Hippotes, hippotades; butes, bulades; Corinetcs, Co- dibilis; utor, ulilis, utibilis; sensio, sensi, sensibitis;
rineiides, i penultima brevi. Excipiuntur tamen hxc, audio, audibilis. Sciendum tamen quod quxdam a
qux contra regulam penultimas vocales producunt, prxsenli, quxdam ex prxterito, quxdam ex fnturo
teolides, demades, codrides, licoorgides, tagides, be- derivantur; ex prxsenti, ut doceo, docibilis; ex prx-
lides, everides, licomedides: hxc apud Grxcos con- lerito, ut plausi, plausibilis; ex futuro, ut flebo, fle-
tra regulam penultimam diphlhongon habent, pro bitis, unde e productam ante b habtiit. In aris desi-
qua nos i longam ponimus. In is denominativa sive nentia derivantur a nominibus, ultima parte geniiivi
verbalia multas et diversas habent formas : alia in a longam conversa, et sumunt ris, ut populus, po-
eiiim in alts, alia in elis, alia in ilis, ulis, finiuntur, puli, popularis; singulus, singuli, singularis; Apollo,
ut curialis, fidelis, docilis, virilis, curulis; alia vero Apollinis, Apollinaris; schola, scholx, scholaris; pe-
in ris, a longa antecedente, ut Apollinaris, scholaris; *1 culium, peculii, peculiaris; molamolx, molaris; veltim,
alia in ensis, ut Atheniensis; alia duas consonantes veli, velare, neutrum. In ensis desinentia, si sint a no-
habent ante is, ut agrestis, muliebris, Satnnis, insi- minibus primx vel secundx declinationis, mutant ex-
ynis. Ergo in alis desinentia vel ale, si sint a nomi- tremam partem nominalivi singularis vel pluralis in
nibus primx declinationis, assumunt nominativo en, et sumunt sis, ut: circa [Forte, circus], circensis;
primitivorum lis vel le, et producunt a penullimam, Sardinia, Sardiniensis; castrum, castrensis; Alhenx,
ut curia, curialis; memoria, memorialis; mensa, Atheniensis, quod i habuit euphonix causa. Sin vero
mensale; via, vialis : sin secundx, exlremara i geni- tertix sunt declinationis, abjiciunt extremam s geni-
tivi; sin tertix, is mutant in a longara, et assumunt tivi, et assuraunt ensis, ut pistoris, pistoriensis; Car-
lis, ut Martius, Martii, marlialis; fluvius, fluvii, flu- thaginis, Carthaginensis. Qux vero duos consonantes
vialis; liber, liberi, liberalis; theatrum, theatri, habent ante is, vel a nominativo fiunt priinitivorum,
theatralis; caput, capitis, capitalis; virgo, virginis, abjecta ejus extrema littera, et assumpla bris, ut
virginalis; cardinis, cardinalis; hospilis, hospitalis; salus, salubris; mulier, muliebris; vel a genitivo,
navis, navalis; dotis, dotalis; floris, fioralis; corpo- mutata ejtis cxlrema parte in e, et assumpta sfis vel
ris, corporalit; cxlibis, cwlibalis; juvenis, juvenalis, slris, ut ager, agri, agrestis; lerra, terrx, terreslris.
vel juvenilis; princeps, principis, principalis; vox, In fis quoque desinentia, vel nalura, vel positione
vocis, vocalis : si a quartx declinationis nominibus longam habent penullimam, ul Samnitis pro Samnis,
deriventur, abjecla s; si a quintx, es ex norainativo, sicut tiburtis pro liburs, et cerelis vel cerilit pro Ce-
et assumunt alis, ut inanus, manualis; census, cen- res, quod tam corripit quam producit penultimam.
sualis; species, specialis. Verbalia quoquc a prima In us igilur termiuantium divcrsx sunt formx ct
conjugatione inveniuntur in atis, ut penetro, pene- varii intellectus, quia in hac terminatione inveniun-
tralis. In elis pauca invenio denominativa : fidus, fidi, lur possessiva, ac superlaliva, diminutiva, deriva-
fidelis; crudus, crudi, crudelis; patruus, patrui, pa- tiva, denominativa quoque et verbalia, quorum spe-
truelis; frater, fratris, fratruelis. Et nota quod om- cies singillatiin edisserendx nobis sunt. Possessiva
nia extremam syllabam genitivi in e productam mu- namque dicimus non solum possessionem signifi-
taiiUa assurapserunt lit : fraler vero fratris, is in u cantia, sed etiam qux formam habent possessivorum.
conversa, assumpsit eiis. Omnia in ilis qux a nomi- Sunt enim quxdam gentilia similein possessivis iia-
nibus derivantur, nec non in ilc neutra, i longam benlia formam. ul Romanus civis vel ager; quxdam
* Locus corruplus et simul mancus.
fi35 EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANL 634
-nulcm propria el gentilia, atque possessiva, ut La- A , quoque formas raullas habenl et in tnbus generibus,
tivus filius Fauni, et Latinus civis, vel ager. Alia ta- ut cutus cula culum, ulus ula ulum, olus ola olum,
liien modo propria, ut: Quintilianus, Juliantts; alia pentiltima semper brevi, ut ignicutus, anicula, cor-
loco patronymicorum posita, ut Octavianus Cwsar, pusculum , tanlulus, silvula, capilulum, sergiolus,
JEmilianus Scipio; alia sunt agnomina, ut Africa- unciola, lauriolum, nec non et homuncio, et aculeus,
nus, Persicus; aiia derivata a materia, ut ferreus, a breves sunt penultima; reliqua vero aut positione
ferro factus, aureus, argenleus, marmoreus; aliaex tantum producuntur, ut agellus, capetla, novellum,
morbis, ut cardiacus; alia a professionibus, ut tne- pugiltus, anguilla, aut natura simul et positione, ul
chanicus, grammaticus; alia a disciplinis, ut Aristo- pauxillus pauxilla pauxillum, ullus ulta ullum. De
teiictts, rhetoricus; alia similia primitivis, ut Thra- antepenultimis quoque horum satis sit huic brevi-
eius pro Thrax. Sunt igitur formx possessivorum tati, quod "supra diximus. Denominativorum ergo
quas a Grxcis accepimus, hx : in cos, quam mula- atque verbalium terminalione diversx reperiuntur
viinus in cus, antecedenlibus a brevi vel i vel y, ut formx, in ius, in uus divisas, in bu$, in cus, in quus,
Hebraicus, Cypriacus, Italicus, grammaticus, rheto- in dus, in lus, in rus, in sus, in tus, in sfus. In ius ter-
ricus, Libycus, quod solum y ante cus habet. In us minanlia, ut nuntius, Virgilius, Silvius, saucius,
quoque puram desinunt possessiva, tam Grxca quani B ] scius, nescius, Fabricius, omnia i penullimam corri-
Latina, antecedente e correpta et producta, vel i piunt; et si habent t antepenultimam, eamdem cor-
correpta, sive o producta, aut m vel w diphthongo, ripiunt, ut tribunilius, advectitius, patricius. Sin au-
e brevi, ut Hectoreus, Agenoreus, Cwsareus, Romu- tem, a producunt, ut gallinacius, membranacius. lu
leus, aureus, argenteus, ferreus, tigneus, marmoreus, uus divisas desinentia u penultimam corripiunt, ut
et fere omnia ad materiam pertinentia, e brevem annuus, palruus, ambiguus, vacuus, menstruus. In
aute us habent. Inveniuntur lamen pauca sine e, ut quus : obliquus, peiiultiraa natura longa, et longin-
quernus, coturnus, abiegnus; e vero longam, spon- quus, positione. In cus vel bus, ut parcus, superbus.
deus, phebeus, et quando pro diphthongo ponitur, ut Qux in dus desinunt, vel penultimas corripiunt, ut
Achilleus pro Achilleios, Alpheus pro Alpheios, Py- herbidus, turbidtts, uvidus, rabidus, timidus, aridus,
thagoreus pro Pythagoreios, quam tamen Virgilius in squalidus, frigidus; vel positione producunt, ut er-
nomine 'liphoeus corripit in i: rabundus, moribundus, amandus. Qux in lus, shni-
Nate patrissummi, qui tela Tipboeatemnis; liter penultimam corripiunt, ut credulus, pendutus,
sed dicilur liphoeus et liphos vel tiphon. Peregrina bibulus. In rus autem denominativa sive verbalia
quoque maxime e habent ante us productam, Plta- pauca inveniuntur qux penultimam producunt: ho-
rismus, Matthwus, Judmus, i autem brevi, ut mar- - nor, honorm; odor, odorus; decor, decorus; canor,
tius, hereditarius; i tantum longam in paucis noini- canorus. In sus desinentia, si o habent penultimaai,
nibus secundum Grxcos producunt Romani, ut eamdem producunt, ut curiosus, herbosus, spumosus,
phtius dius, phtia dia, conius cius, argius, langius, saxosus, scelerosus, odiosus. In ttis quoque termi-
lycius, Sperchius. Inveniuntur autem u pro digamma nantia verbalia, si i habent ante fus, eam breviant,
functa i penultimam producere, ut argivus, nomina- ut sonitus, habitus; si autem sunt denominativa,
livus, genitivus, imperativus, oplalivus et his similia; sciendum quod si a primx declinationis nominibus
o prodticta, ut herous, eous; w diphthongon, ut Sa- derivaiitiir, a habent penultimam productam, ut:
bwus, Cretwus, Ptotomwus, Timwus; w ut cubwa. In barbalus, steltatus, trabeatus, purpuratus; sin a se-
nus autem desinentia, si a habent penultimam vel e, cundx vei tertix, in quibusdam a, in aliis i produ-
producunlur, ut Romanus, Hispanus, fontanus, tnon- ctam, ut pallium, palliatus ; annulum, annulatus;
lanus; Dardanus quoque proprium esl et primili- gratus, avitus, marilus, cerrilus, a grates, avo, raare,
vitin, ideoque a correptam habet; terrenus, egenus, cerere. A quartx declinationis nominibus derivata,
alienus, amenus : i ante nus aliquando producitur, u productam habent ante tus, cornutus, verulus, as-
ut cumerinus, reginus, masculinus, vicinus, femini- tutus, versulus; excipitur a manu manuleatus, quod
nus, follinus, marinus, taurinus, porcinus; aliquaiido a longain hahet penultimam. Namque in stus, vel
vero corripitur, id est iu his qux ab arboribus deri- xus, vel ptus, vel ctus desinentia omnia penultiinam
vantur, ut oleaginus, faginus; et in his qux ab atl- positione prodttcunt, ut honestus, mmslus, robustus,
verbiis nascunlur temporalibus, ut cras, craslinus ,' laxus, flexus, fluxus, acceplus, aptus, sanctus, ami-
horno, hornociinus; diu, diutinus; u quoque longa ctus.
ante nus, ut tribunus; alia positionem habent et de- De nominativo singulari.
rivantur, ut ab heri, hesternus, ab xtate wternus, a
die diurnus, a semper sempiternus. In mus desinunt; Nominativus singularis hac regula per singulas
superlativa, et omnia penultimam i brevem habent, , terininationes, qualis sit, apertissime dignoscitur. In
ut infimus, optimus, doclissimus, humillimus, mini- a desinentia nomina correptam Grxca suiH vel La-
mtts, celeberrimus, maximus; exceptis paucis qux tina, masculina vel feminina vel neulra, ut : hic
longam ante mus habent et ab adverbio sive prx- poeta, scriba; hmc musa, Roma; hoc toreuma, em-
jiositione derivantur, ut ab extra exlremus, a supra blema; hic et hwc auriga. In e correptam Latina siinl
supremus, a post posterior, poslremus. Diminulivai neutra, ut: hoc monile, mare. In e productam Grxca
655 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPA'RS III. B30
eunt et feminma, nl hwc Eulerpe, Libye,schbte, An- A generis omnis, indeclinabile, ut hic el hmc et hoc
dromaclie. In i productam Latina sive Grxca inve- nequam. In ion correplam Latina seu Grxca, apud
nmnlur et neutra sunt, vel omnis generis, et aptola, Grxcos in on desinentia, neutra sunt, ut hoc tem-
iit hoc gummi, sinapi, hic et hwc et hoc frugi, nihili; plum, regnum, lignum, hoc pelium, hoc hostorium,
tnancipi, hujttsmodi, illiitsmodi, ejusmodi, istittsmodi, quod est lignum quo modius xquatur. lnveniuntur
et curdi, nauci quoque, quod jmlamen nucis signi- autem apud comicos multa hujuscemodi neutrorum
ficat, et pro nihilo accipilur. In o correptam, qiiam formam habentia mulierura nomina, quibus articu-
taiiien frequenter prodiicunl poetx, Laliiiasiint vel los feminini generis necessario signiflcalionis gratia
nollia, mascfilinavel feminina vel commtfnia; hic Ci- praiponere solebant, ut hwc Dorcium, hwc Glyce-
cero, leo, hwc virgo, Carthago, hic el hwc homo, tiemo rium, hwc Sophronium : hoc autem solet adulationis
tieminis, qtioclest composilum ex non et homo. Qux causa sive diminutioiiis xtalis. ln on, in an, in in,
ergo ex his o in ohliquis retincnl, eamtlem proilu- Grxc.a sunt masculina, vel feminina, et producuntur
ctam habent, ut Cicero Ciceronis; qux autem in » omnia, ut hic Titan, Pean, Pan, hic detphin, hwc ira-
cam vertunt, correpla penultima -pronuntianlur, ut cltin, hic Memnon, hwc Sidon. Et sciendum quod
virgo virginis. In o prodiiclam desincntia Grxca sunt omnia in in desinenlia etiaiu in is productam finiun-
feininiiia, ut Manlo, Dido, Sapiio, Erato; hxc vel B tur, ut delphis, trachis, Eleusis. ln on qnoque desi-
Grrece declinantur, tit Manlo Mantus, quod est ge- nenlia noniilia genilivi Grxci supra diclam servant
nilivus. Virgilius in x : regnlam, penultima secundum Grxcos manente pro-
VatidicaeMantuset Tusci filiusamnis; ducta vel correpla, ut Memnon Memnonos, Simon
vel addita nis faciunt gcnitivum secundum Lalinos, Sitnonos, Lacoon Lacoontos, id esl Memnon Memno-
o producta tamen, ut Dido Didonis. In u Latina stmt . nis, Simon Simonis, correpta; Lacoon Lacoonlis,
et canon canoins. In en desinenlia cor-
generis neulri, ut cornu, gelu, genu, vel in qnibtis producta; Latina sunt masculini vel neutri generis, ul
quamvis videatur quibusdani arlium scriptoribus reptam
hic flamen, cornicen, fidicen, tnbicen, libicen, hoc nu-
temporum csse differentia (dicunt cnim iioininali-
vuin quidem, et accusativum, ct vocalivum corripi, tnen, carmen. In en produclam Latina siuit generis
ut hic lien, rien, vel ren renis, splen; et
rcliquos vero produci), invcniuntur tamen in usu masculini,
ut hic Damen, nomen propriuro hislorici; et
pariler in omnibus produci casibus hxc nomina nec Grxca,
irralionabiliter. Omnis cnim in qnacunque parte Seben, nonien herois socii Ulyssis, qui habilavil
terminalio in u tlcsiiiens producitur, ut flttctu, Pan- Temesx, et hwc siren, hwc Trizen. In ar correptam
Latina et Grxca et barbara masculini vel nentri ge-
thu, lu, diu. Ovidius in vm Metamorphoseon :
neris, ut hic Cwsar, hic boslar, hoc neciar, hoc cal-
Deilrooue a popliie kcviim
Pressa genu digitis inlef se pectinejuiirtis. car; sed neutra, si derivativa sunt, producunl a in
Ecce enim hic accusaliviis esl sine dubio et produci- obliquis casibus; a lupa lupanar; lupanaris; a lacu,
tur, Ajitid Virgilium quoque in i : lacunar lacunaris; a laqueo, laquear laquearis; a
Nutlagenu, iiodoquesinttscollectafluentes. calce, calear calcaris. In ar productam Latina nia-
sculiui vel neulri vel communis generis, et sunt vel
(.uomodo enim sinus cotlecla accusaiiviim junxit no- monosyllaba, vel ex monosyllabis composita, ut hic
niitiativo, sic eliam nuda genit. In c duo sunl gene- Nar, Naris, id est nomen fluvii, quod et a produ-
ris ueutri, ul halec, quod longuin est, ut Martialis : ctam servat in
obliquis casibus; et hoc torcutar, hoc
Capparimet pulrirepas lialece natantes; putvinar, hoc far farris, quod posilione producitur in
est autem halcc genus piscis; et lac laclis, de cujiis obliquis; liic el hwc et hoc pat; dispar, impar, qux
declinatione diibilatur. In d duo sunt neulra cor- a corripiunl in obliquis. Virgilius in Bucolico:
repla, ut aliud el quid, el ex eo composita, ut ati- NumeroDeus impare gaudet.
qnid, siquid, neqttid. In al corrcptam Latina ct bar- Lucanus iri vin :
bara, masculini gcneris vel neutri, ut hic Hannibal, ]D Ergopari votoet paribusse sustulitaris.
hoc tribnnnl, cervical; sed neutra a protlucunt in
Simililer, lar laris. Plautus :
ohliqttis casilms. In al protluctam uniim monosylla- Ego sum lar familiaris.
bum masciilinum, ut Itic sal, quod tamen in obliquis
casibus corripititr. !n el correptam netitra Latina, Virgilius :
ul hoc mel, fel. Iii el prnduclam barbara, ut hic I)a- Pergameumquelarem, et cansepenetralia Vestas,
nicl, Michael, Gabriet. In il correplain masciilina, Nolaiitlumquoi in nar, si nasum velimiis significare,
vcl commuuia, latina, ut hic pitgil, hic cl hwc vigit, melius noiniiiativum similem genilivo jiidfereiniis,
et niltil, aptoton, quod est coiiqiosiiiim a non et hi- ut hmc naris, liujus naris, ut Ovidius in vi Mela-
Ittm, quotl sine dubio noiiien est, id est, tillum. In il inorjflioseon :
produciam unum Etrusciim feniinilium, ut hac Ta- Defluxerecomxcum quis et naris et «ures.
nuquil, id cst, uxor Tarquinii Prisci. In ol masctili- Lucaniis in xi genitivtun prolulit :
niiin, Laliniiin, ut hic sol, qtiod longum est. In ul Hicanres, aliusspiraminanarisaiiunca?
bievctn inasculina vel communia Latina, ut hic cnn- Amputal.
sul et hic el hwc exsul. In dm brevem unum desinit In er correptam femiiiina, inasculina, ct netitra, et
637 EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANL 638
conimunia Grxca sive Latina, ut hic puer, hic paler, A j Ut breviter igitur supra dictam colligamus regulam :
hic Ale.randcr, Menander, hmc mater, hoc tuber, hic in or desinentia neutra et Grxca, et quxcunque
et hwc pauper. In er produelam Grxca masculina et derivantur vel componunlur a primilivis penultimam
unum Latinum, vel magis nothuni, neutri generis, corripientibus, ea el in obliquis corripiunt peuulti-
hic Hiber Iliberi, pro Hispanus, et ab eo composi- mam. Cxtera vero produciint, exceptis, cor, quod
lum, Celtiber; Hiber lamen Hiberis dicimus, quando assuniit d, ac sua se positionc in genitivo producit;
de illa gente loquiniur qux cst juxta Arineiiios; hic et ador, cujus derivalivum Virgilius in vn producit:
acr, aeris, hoc ver, veris. JEther quoque Yirgilius . . . . Et adorealiba per herbam
in vni corripit : Subjiciuutepulis
Namqueimprovisovibralusab setlierefulgor In ur correptam Lalina masculina desinunt, et coin-
Cuuiboriiltivenit, et ruereomtna vasa repente. munia et neutra, ut hic satur, hic turlui; hic et hwc
quamvis vel aliqui alii grammalici hoc prodttctum antjut; hoc tibut; nec non et illa qux pro u o corre-
esse dicunt. In ir corrcplam masculina sunt, ut hic plam babcnt per obliquos casus, ut hoc robur, robo-
vir, levir, et ex vir composita, ul ditiiinvir, triuntvii; ris, ebur eboris, femur femoris, et jecur jecoris, vel
Ctc.; et tintim gentile masculinum ut hic Trevir, et jecinoris, genitivus videtur a nominativo jocinus ve-
alittc!fcTiiinlnUm, Ut luecGuddir, Gnddiris, id est, Tar- B nire, qui in usu non est. In ur productam unum in-
Cessum, Ilispanix civitas, quam nunc Tyrii, miilato venitur commune tluiuti gencrum, hic et hwc fur,
noinine, Gaddir habenl; tinum nentrum indeclina- hujus furis. ln as correptam Grxca masculiui vel fe-
bile, ul hoch; quod Grxci Qrpupdicunl; quitlam ad- mioini generis, vel ncutri vel communis; hic Arcas,
dunt hic abaddit; 6 ftsrv\bs, lutjus abaddiris, id est no- propritlni, hujus Arcndis; hwc Pallas, Palladis; hoc
Iiien lapidis quem pro Jove devoravit Satiirnus, Ceras, proprium loci, hujus Ceradis; hic et hmc ar-
huneque tleum csse finxerunt. ln or correptam ma- cas, genlile, hujus arcadis. In as productam Grxca
sculina, feminina, et nculra, et coinmiinia, lanl etLalina masculini, vel feininini, vel neulri generis,
Grxca quam Lalina invenluntiii', iil hic Neslor, hic vel comiminis, ut hic Mneas, hic Mwcenas, hceccivi-
oralor, hwc uxot; hoc wqttor, hic et hwc et hoc tas, hoc vus, vasis, hic vas, vadis (quod in obliquis
auctor. Sed et hoc notanduni esl quod in hac lermi- corripitur), hic mas maris, et hoc fas, nefas, et hic et
natione, si sint Latina nomiua masculiiii gencris vel hwc et hoc nugas (sic), indeclinabilia; hic et hmc
feminini aut communis, o productain habent in obli- Capenas, Capenatis, primas primalis, oplimas opti-
quis casibus, ut hic doclor, salinaloi; hwc uxor, malis, Arpinas, Crolonas, Ponlias, Larinus; qux ideo
soroi; hic et hwc auclor, paltor, pudor, macor sivc! circuniflexunihahent in ultima accentiim, quia per-
marcor, id est macies, httjus docloris, uxoris, au-. C.fecta eorum apud anliquos fuerunt hic et hwc Ar-
ttoris, marcoris. Qux vero o in i vcrtunt in penul- pinalis, ptimatis. In es correptam Latina masculina,
tinia, corfipiiiiilur, ut hic ordo, ordinis, exceptis his, vel feminina, vel communia duum vel trium gcne-
hic et hwc el hoc memor, immeinor, httjtts memoris, ruin, hxc duobus modis brevia esse intelliguntur,
immemoris, qux a verbo memoro nala surtt, et pe- cum aul e correptam in i uiutaverinl in genitivo, ut:
nultimam ejus syllabam scrvant; et Itic et hwc in- hic miles, militis, trames tramitis, Itic et hwc sospes,
decor, indecoris. Virgilius in xi : sospilis, pedes pedilis, eques equilis, et hic ei hwc su-
Non lamen indecoremtua te regina relinquit; perstes, superstitis, aul e penultimam correptam in
cujus etiam simplex, id est decor, decoris, apttd ve- genilivo habuerint, ut hwc seges, segelis, hwc leges,
teres corripilur, quundo pro decorus; dccora, deco- tegetis, hic et hwcet hoc prwpes, prwpetis; et qux a
rum accipitur, qux (jttia , ab eo quod est decus, de- verbis derivantur, ut a tcro, teris, hic et hwc et hoc
coris, dcrivala sunl vel composila, illius detiinatio- teres, terelis; habco habes, hic ct lurc et hoc liebes,
neni servant; sicut a corporequoquc composita, ejus> hebelis; indigeo, hic et hmc et hoc indiges, indigelis;
. ....
dcclinalioiiein scrvant, ut bicorpor, Iricorpor, bicor- nnpeto, unpes impelis. Interpretor, tnterpres tntcr-
poris, tricorporis. Virgilius iu vi : preiis. In es productam tani Grxca, quam Latina
masculini generis, vel feminini, vel coinmunis; Itic
Delpliiuesaspriaeque(Harpyiaecme) et formaIricor-
[jiorisumtirae; Anchiscs, hic Ermogenes, hic Cltremes, hic Verres;
htrc arbor quoqtie arboris, quod a roborc derivalum, sed Lalina quinquc modis producta esse inve:iiiin-
iiiius dcclinalioiicin servans, corripuil penultiiiiatn tur, id est, cuni aut nomina fuerint quinlx deciina-
tionis, til hic vel hwc dies, diei; atil cmii lOiidem
geuilivi. El a puero coinposila corripiiinliir, ut Pu-
ptipor, Murcipor, Pitpliporis, Marciporis. lta enin),' hic syllabas genitivus habuerit quot et noniinaiivus, ut
Probo tesle, dicebaut antiqui pro Puplii puer, et et hwc proles, prolis, cwdescwdis^hwc strages;
Mani puer. Neutra quoque et Grxca onmia corre- aut cum in genitivo crescentes protluctam e in medio
ut hwc merces, mercedis, hic et hwc hwres,
ptam o habent in obliquis casibus, ut hoc marmoi;' hahuerint,
hwredis : aut cum monosyllaba nomina fuerint, vel de
wquoi; murinoris, wqnoris,*liic Hector, Hectoris,
acior, actoris, quando est nomen propritim Grxcum, monosyllabis ducla, ut hic pes, setnipes, bipes, qua-
drupcs, cornipes; aul cum i ante es in fine habuerint,
Virgilius : ut hic aries, hwc paries, abies, qtties : qux tamen
Actorisauruncispoliumquassatquetreiiicnlcni.
omnia, prxter quies, quietis, et ex eo compositum,
639 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 040
ul hic et hmc et hoc inquies, inquielis, in obliquis A cruris, jus juris, plus pluris, thus thuris; et coiiimu-
corripiuntur similiter, sicut pes pedis, et ex eo com- nibus his, fiicet hmcgrus, et hic et hmc sus, qux ta-
posita. Virgilius : men duo in obliquis corripiuntur, et hujus gruit,
Slat sooipesac frena ferox spumantiamandit. hujus suis. Virgilius in x .(Eneidos:
Juvenalis in quarto : Strymonisedanl signagrues
Et Horatius, Sermonum lib. n:
Sqnalidusin magnafasliditcompedefossor .... Discerptaferentes
Item Virgilius in tertio Bucolicorum : Membra gruis sparsisale multononsine farre
Credituripse aries, el jam nuncvellera siecat. Palus quoque paludis corripitur, ut Virgilius:
.... Sterilisquediu palus,aptaque remis.
Idem in secundo libro jEneidos : In ys Grxca mascttlina vel feminina : hic amphibra-
Custodessuflerrevalent, labatariete crebro. chys, hujus amphibrachys, hic capys, hujtts capyis,
Item Virgilius in Ecloga vn : hwc erinnys, erinnyis. In ms diphthongon unum
Populusin fluviis,abies in montibusaltis. masculinum Lalinura, Itic prws, hujus prwdis, hoc
Idem in n yEneidos : ws, hujtts wris, cujiis pluraliura obliqui in raro sunt
iEdiUcant,sectaqueintexunt abiele costas. usu, ut mra, wraruin, mribus. In aus diphlhongon
Latina duo feminina : hwe laus, laudis; hwc fraus,
In is correptam tam Grxca quam Latina masculini
fraudis. In eus diphthongon desinenlia Grxca sunt,
generis, vel feminini, vel conimunis, ut hic Paris, us in i routanlia in genilivo, ut hic Tilheus, Tithei;
Paridis, vel Paris, hic collis, hujus collis, hwc The- vel eus diphthongon in es longam mutatur apud La-
dis, Thelidis, hwc cuspis, cuspidis, hic et hwc utilis, linos, ufA^tWsif, Achilles,
HepaevsPerses, Oukfevs,
hujus utilis. In is produclam Grxca et Lalina, nia- Ulixes, cujus genilivum in ei profert Ovitlius in xiv
sculina, vel feminina, vel communia; hic delphis, Metamorphoseon :
delphinis, hic Aris (proprium), hujus Arinis, hwc
hic Dis Neritus, MacareuscomesexperientisUlixei;
soleris, soterinis, (idest, proprium Plutonis),
ex quo apparet Latinos quoque lam in eus quam in
hujus Ditis, et hic et hwc dis (appellativum), hujus
ditis, hwc vis, hujus vis, hic glis, gliris, hic et hwc es hxc nomina solitos esse proferre. In ans quoque
Samnis, Samnitis, hwc lis, litis. In os correplam tam vel in ens, vel in ons, vel in uns desinentia nomina,
Grxca quam Lalina, masculina, netttra, vel commu- semper el in nominalivo positione consonanlium
nia, hic Delos, Delei : ct omnia corripiuntur in os producuntur, alque inde in cxteris casibus sive pe-
desinentia Grxca, qux in genitivo diphthongon ha- nultiraam sive antepenullimam positione semper
C longam habent, et omnia sunt Latina, et inasculini,
buerint, hoc os, hujus ossis, quod eliam hoc ossum vel
hic et hwc feminini, vel communis generis, ut hic dodrans,
anliqui protulerant, compos, cotnpotis.
Seneca in Phxdra : compote voto; et est adoniura. quadrans; hmc glans, glandis;hic et hwc et hoc in-
In os productam Grxca et Lalina masculini, vel fe- fans; hic ufens, hwc mens, hic et hwc parens, hic et
hwc et hoc prudens, sapiens, hic tnons, hwc frons,
minini, vel comraunis, vel neutri generis, hic heros,
hic et hmc et hoc insotts, et sons sontis, hic arruns.
Ititjus lierois, hic nepos, nepotis, hmc dos, dotis, hwc
cos, cotis, hic lepos, leporis, mos moris, flos floris, Similiter et in ars, vel in ers, vel ors, vel in urs,
ros roris, hic et hwc bos, bovis (quod in genilivo pe- vel in uls, terminantia posilione longa sunt, et sunt
nultimam corripil), hos os, oris, hic et hmc custos, Latina masculini, vel feniinini, vel communis gene-
cusiodis, hic et hwc sacerdos, sacerdotis, impos impo- ris, ut hic Mars, hwc ars, hic et hwc et hoc iners,
lis. In us correplam Latina, masculini, vel feminini, inertis, hic Mavors, hmc cohors, hwc sors, hic et hwc
vel neutri, vel communis, duum vel trium generum : et hoc concors, liic et hwc et hoc Tiburs, Tiburtis,
hic lepus, hic pius, sanctus, jusius, dignus, hmc ve- quod tanien et genliie esl; hwc puls, hujtts pultis. In
nus, hmc manus, hoc tempus, netnus, munus, hic et ems correptam unum femininum, hwc hiems. Virgi-
hwc Ligur, Liguris, hic et hwc el hoc vetus, veteris. lius in i Georg. :
In us productam Grxca masculina sunt, qux apud Humidasolstitiaatque hiemesorate serenas
Grxcos in dos finiunt genilivum, apud Lalinos dos In abs brevem Grxca et Lalina masculina et femi-
iil dis converlunt, Ul OiSinov;, TOUOi$inoSo;, hic nina : hic Arabs, Arabis; hwc trabs, trubis. Virg.
OEdipus, hujus OEdipodis; hic Melampus, hujus Me- in II Georg.:
lampodis. Latina vero, qux in supra dictam sylla- EoasquedomosArabumpiclosqueGelonos.
bam, id est us {iroduclam desinunl, sine dubio femi- ln ebs
iiina sunl et tertix declinationis, qux et in obliquis correptain Latina oranis generis : hic et hwc
et hoc cwlebs, littjus cwlibis.In ebs productam unum
u
peiiultimam producunl, ut hwc servitus, servitulis,
femininum Lalinum hmc plebs. In obs correplain
senectus, senectutis, juventus, juventulis, lellus, tellu- feminina Latiua hmc
liullum enim Latinum masculinum, nec neulrum, scobs, scobis, ct scrobs, scrobis
ris; in II Georgicorum :
nec cotnmune, in us productam desinit, exceptis his, Virg.
unum epicoenon [uno epicceno], quod a Grxco mu- Etscrobibus superavit terra replelis.
tavit y in u longam, ut hic mus, muris (Grxci enim In ybs brevem unum masculinum : hic Chalybs, hu-
•
[xOcscribunt), el neutris liis, hoc rus. ruris. crus jus Chalybis. Yirg. in i Georg.
At Chalybesnudi ferrum, virosaquePontus A licet positionem semper habeanl, tamen quia a no-
Castoreiim.. . . ceo verbo nox venisse dicitur, brevem inde hoc na-
In urbs unum femininum, quod positionem suam tura vocalem habere intelligitur. In ox productam
in obliquis servat, hwc urbs, urbis. In aps cor- feminini vel oinnis : hmc vox, vocis, hic et hwc et
reptam unum femininum, hmc daps, hujus dapis. In hoc velox, velocis, ferox, ferocis, atrox, atrocis. In
eps correptam noasculini et omnis generis, hic man- ux correptam barbara vel Latina masculina vel fe-
ceps, mancipis; hic et hmc et hoc parliceps, partici- rainina ut hic volux, volucis, hwc nux, nucis, crux,
pis; adeps vel adipes, adipis, qui in utroque genere crucis, hic et hwc dux, ducis, trux, trucis. In ux
invenitur. Varro in n Rerum msticarum, adipes illa. productam masculinum, hic Pollux Pollucis; femi-
In ops productum Lalinum femininum unum, hwc niiium, lux lucis. In yx correptam Grxca tam mas-
Ops, hujus Opis, id est mater Deum. Virgilius in cuiina quam feminina : hic sandyx, sandycis, hmc
Georg. iv : styx, stycis. In aex, vel in aux, vel in alx, vel in anx,
AtqueEphyre, atque Opis, atque AsiaDeiopeia. desinenlia Latina et feminina sunt, et semper vel
Et in ops brevem unum commiine, hic et hwcet hoc diphthongo vel positione longa sunt: hwc fwx, fwcis,
ops, opis, quod significat copiam ; ex eo componitur hwc faux, faucis, hwc falx, falcis, hwc tanx, lancis.
hic et hmc et hoc inops, inopis. Inveniuntur et in B In una; unum commune, hic et hwc conjunx: quod
hac terminatione Grxca masculina, ut hic Pelops, tamen in obliquis eorripitur, ut hujus conjttgis, huic
Ailhiops, hydrops, merops, hujus Pelopis, JElhiopis, conjugi, etc. In ara; unum femininum semper posi-
lione Iongum, hmc arx, arcts. Has autem ideo dixi
hydropis, meropis. Lucanus in vi :
Aut Pelopis latis Epbyren abrumpereregnis. quasdam terminationes nominativi partim esse cor-
reptas, partim productas, licet posilione semper
Virg. in n Georg. :
longx sirit, ut naturx earumqualitas patefieret, et
Quid nemora iEthiopummolli canentiaIana. in obliquis, ubi sine position'e sunt manifestarentur.
Idem in ni :
De obliquis casibus.
Pinguibus ab stabulis meropesquealiaequevolucres.
In yps productam Grxca, ut cinyps, cinyphis. Vjjg. Genitivus singularis primx, vel secundx, vel quar-
in III Georg. : tx, vel quintx declinationis in ultiina producitur, ut:
Necminus interea barbas incanaquementa hujus poetw, docti, fructus, speciei. Tertix vero de-
Cinyphiitondent hirci, setasque comantes. clinalionis corripitur, ut hujus forlis, excepto uno
In irps unum Latinnm semper positione longum, monosyllabo, ut hmc vis, hujus vis. Dativus quoque
hic et hwc stirps, slirpis. In f unum neulrum cor- *- singularis ultimam syllabam semper longam habet,
reptum, ut hoc caput, capitis. In ax correptam La- ut huic poetw, docto, forti, fructui, speciei; ubi no-
tina et Grxca sunt masculina, vel feminina, vel om- tandum est quod nomina quintx declinationis, si i
nis, hic Plteax, Pheacis, Ajax, Ajacis, hwc pax, pa- in nominativo habeant penultimam (ut hmc facies,
cis, hic ethwc et hoc audax, audacis; capax, pervi- dies ), servent e longam in genitivo vel dativo, ut
cax, rapax, fallax, pellax, vorax, tenax, emax, sagax. hujus vel huic diei, et hujus vel huic faciei. Sin au-
In ex correptam Grxca et Lalina, masculina, et fe- tem consonantem habeant ante es licet ei divisas si-
minina, et communia trium generum : hwc lelex, militer faciant, corripiunt tamen penultimam, et tam
lelegis; hicgrex, gregis; apex, apicis, hwc ilex, ilicis, in genilivo quam in dativo, ut fides, fidei, spes, spei,
hic et hwcet hoc artifex, arlificis. In ex producla La- plebes,ptebei, res, rei: accusativus ergo semper bre-
tina masculina et feminina sunt, vel communia vis esl, ut hunc poelam, doclum, forlem, fructum,
trium generum : iiic rex, hujus regis, hwc lex, legis; speciem. Vocativus quitlem singularis similis est
hic et hwc et hoc exlex, extegis. In ix correptam La- ubique suo nominalivo, excepto cum in secunda de-
tina masculina vel feminina ut hic calix, calicis; hic clinatione us mutatur in e brevem, ut doclus, docte;
fornix, fornicis; varix, varicis; hmc pix, picis; nix, p. sive cum propria ejusdem declinationis qux i ante
nivis; salix saticis. In ix productam Grxca etLatina, us habent, in nominativo abjecta us, faciunt voca-
masculina vel feminina, vel communia trium gene- livum ultima producta, ul Itic Virgilius, o Virgili,
rum : hicphmnix, phmnicis, hmc cornix, cornicis,hwc hic Sallustius, o Sallusti; nec nou et uno appella-
nuttix, nulricis, hic et hmc et hoc pernix, pernicis, tivo, quod tam in c correptam qnam in i productam
felix, felicis. Oporlet autem scire quod Grxci i et y facit; hic filius, o filie, vel, o fili; ubi et notandum
antea; brevem esse volunt, etiamsi in obliquis pro- est quod hxc propria nomina, qux in i terminant
ducantur, ut phcenix phmnicos, bombyx, bombycos; a vocativum , penultimam licet correptam habeant,
vero secundum genitivum eliam in nominativo pro- tamen in eadem penultima accentum tenent,
quia
duci vel corripi dicunt, ut y.ilaS,xiW.oc Lalini ta- perfecti vocativi, quem
anliquissimi proferebant in
men omnes vocales bitemporis, id est Sio-xpovov;ha- e, ut Virgilie, Mercurie, acutum accentum, qui in
bentes, ad genitivum respicientes, dicunt produci antepenullima apud eos ponebatur, juniores, gau-
vel corripi vocales ante, x positas i-n nominativo. In dentes brevitate, per abscisionem extremx litterx
ox correptam feminini nox, noctis; et ex hoc com- in penultima
prxtulerttnt. Horatius in primo Carmi-
bosiluui comniune, hic et hwc et hoc pernox : hxc nura:
643 B. BABANIMAUBi ABCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 64i
Mercuri, faCundenepos Atlatitis, A rebus. Sed et hoc notandum quod si t vcl u sit ante '
Idem in eodem : bus in his casibus, penultima corripilur. Virg. iu
Multis ille bonisflebilisoccidit; ecloga :
Nulliflebiliorquamtibi, Virgiii. Prcetidesimplerunlfalsisrnugitibiisagros,
Ablalivus enim singularis seniper pfOducittif, tit ab Et idem t
hoc poeta, docto, fructu, specie, excepta lertia decli- 0 virgoinfelix,tu nuncin nioatibuserras.
natioiie, in his videlicet nOmiiiibtis qtix iii e terriii- Ovidius in III Fastorum :
nant ablativura; hxc auteta Omhia coffipiuhiur, ui; Frsemiade lacubusproximamuslatuis.
ab hoc patre, ab hac tnatre, excepto uno quod produ- Siautem a vel o ante bus eritj producitur, ut Aiset
citur, ab hac fame. Virgiliiis in sexto : ab his natabus, filiahus, deabus, eqnabus, mulnbus,
.... Oflani his vcl ab his ambobus,
: ille, famerabidatria guiwra paudens. libertabus, asinabus; et,
Objicit duobus. Prxterea quinta declinatio e jieuultiraam in
Lucanus in x :
his casibus semper Iongam habet, ul his et ab his
.... Mandantefamemultasvolucresqueferasqiie in primo Georgicorum :
jEgypli posuere deos. ... diebus, faciebus. Virg.
Quippeetiamfestisqtiaedamexercere diebus,
Et hxc productio ideo ei accidit quia veteres magis B Fas etjura sinunt.
seeundum quintam quam secundum lerliam hoc no- In Grxcis vero nominiblis grrecc declinatis genilivus
men declinabant, ut hujus et huic famei, nOn hujus sirigularis brevis est, cum dos vel ros habucril iu
famis, vel huic fami. Cxterum quotiescunque terlia fine, ut archados, poematos. Dalivus cum i, ut Pal-
declinatio ablativum ini miltil, eum semper IongUm ladi; accusalivus cum a vel on, Ut Thesea Delon.
Iiabet. Juvenalis in quinto : Virg. in III Georg. :
Prseterea laleris vigilieumfebre dolorem. Pelion hinnilufugiensimplevitacuto;
Virg. : alias longus est vocativus, cum a lerminatur : in
Stans celsain puppi. . . .
masculinis tamen longus est, ut JEnea, nam iu fe-
Stat. in i Thebaidos :
Fundituret veteri spumavitLerna veneno. mininis corripilur, ut cathedra : e lerminatus pro-
ut schole, synagoge, pentecoste, parasceve,
Item nominativus et accusativus et vocativtis plura- dmJrtur,
his quorum nominativus os leriwi-
lis in masciilino, et ferainino , el coinrauni genere Tydide,utexceplis
nalur, petros, pelre, Phmbos, Phmbe. I terminatus
semper producunlur, ut hi el o poetw, hos poetas, hi ut iVai, Alexi. Virgilius in Bucolico-
et o magislri, hos magislros, hi et lios et o sapienies, corripitur ,
hi et hos et o magislralus, hm et has et o res. In neu- rum ix :
Quo te, Moeri,pedes, an qao vi4ducit, in urbem?
tro corripiuntur, ul hwc et o mattdata, hmc et o ca-
0 finilus longus esl, ul Dido, Sappho. Nomin.iiiv.iis
pita, hmc et o dogmata, lucc et o cornua. Prxterea
duo nomina dualis numeri, ambo et duo, quando et voeativus pluralis, cum a vel s terminantur, bre-
stint masculini videlicet generis, producunlur, ut ves suut, ut poemala, rhetores. Bufinus in libello
de pedibus;
Virgilius in ecloga vn :
Spondaeo narrare solenttibi rlietores acta;
Ambo florenlesselatibus,Arcadesambo ; alias Jongi sunt, ut ecciesiaste. Genitivus longus est,
quando neutri corripiuntur. Genitivus jiluralis in utn ut philenon, laon, cedron; dativus in tcrminalus
semper correplam terminat, ad ejusque pehullimam corripitur, ut arcasin; alias longtls est, ut lays. Ae-
cognosccndam iia ratio perspicua est, ut iiiiimemus cusativus si as fuerit terminalus, et a genilivo sin-
a quo casu singulariuin derivelrir, quia primx decli- gulari venerit os finito, corripitur, ul arcados, arca-
nationis, vel secundx, vel quintx genilivus plurajis, das. Lucretius :
cuni ex ablalivo singulari producto earumdem de- Lampadesigniferasmanibusrelinentia tlextris;
cliuationum nascitur, servat eanidem protluclionem alias auleni productione Ixtatur, ut ecclesias.
etiam in penultima sua, ut ab hoc poeta, horum poe-
De pronomine.
tarum: magistro, mngistrorum ; die, dierum. A ler- D
tix declinalionis ablativo brcvi geriilivus descen- Igilur pronomen in nominalivo singulari o, vel e,
dens, si pcnuliimam i habueril, banc semper corri- vel is, vel er, vel tts, terminatiin) corripitur, ut ego,
pit. In quarta autem declinationc cuin idem casus ille, ipse, iste, is, metts, tutis, suus-,noslei; vester; u
non ex ablativo produclo, ut quidani xstinianl, sed quoque lerminalum producitur, id esl,, tu el circim-
ex nominativo singulari flat, abjecta s, el assumpta flexo accenlu prontintiatur : e littera finitum poelis
ii«, utramque u brevem habet. Vifg.: commune habelur, et modo in verstt eorripilur,
modo producitur, quia apud plerosque auctorcs ci
Accipe et haec,manuumlibi quaamonimentamearum
Sinl, puer. . . . per omries casus cesyllaba addebatrif, ul hicce,intncce;
Juvenalis in primo hoece, hisce, hosce, hasce; untte vocali quoque se-
Viscera magaarumdomuumdominiquefuturi. quente per apocopain absumpta, duabus, ce, maneii-
libus solebant illud pfoducere, ut Virgilius in xi
Dativus igitur et ablativus pluralis, si is terrainan-
yEneidos :
lur, longi sunt, ut his et ab his poeiis, magistris ; si Hocce erat, alma parens,quod«'e per tela, per ignes,
bus, breviantur, ul his el ab his pulribits, fluctibus, Eripis
645 EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANI. 64(3
Sed scriptorum negligentia prxtermisit unam c, A est eniiii sotadeum ex duobus ionicis, a majore et
sic eliam velustissimi Romanorum libri adbuc te- tribus trochxis; quod sic scanditur : vernm ttt cui,
slanluf, cum ipsi duocc in hoc pronomine ubique te- ioiiicus; qum esl proximi, ionic.; fas lo, trochxus.;
neient scripta. Sunt et alia dito pronomina comnm- cis o, tfoc, Hri, troc. [spond.]. Ilem : ex ordine, ion.;
nis geiieris : nosffas, «esftas, producta, quorum per- fulgens cui, ion.; daf no; troc.; men Sy, troc.; no-
fecta, nostratis, vestrdlis, efant; unde quia fi syllabx pes, troc. Acctisalivus singularis semper corripilur,
syncOpa facta est, mansilin a aecenlus perfecti, et ut i//um,t7/a,«7/urf,excepto cume liltera terniinatur,
ultima circumflectittir. Itaqtie heutfum eorum in e et posilione producitur, ut hunc et hanc, vel cuiti e
finilur, nostrate, vesirale; ex qno ostenditur illortim longa finilur, ut me, te, se. Vocativus quidem regu-
quoque nominativos in fis secundum analogiam a lam sui sequituf nominativi, ul tu, o iti. Licet in
veluslissimis pfolalos esse. Noverii autem mobilia us desihentium pronomintim seu nominum vocativus
nonlina •, qux quia pronominum seqtiuntur declina- in e finialur; tamen -earadem correptam habet. No-
tioneni quidaitt ea inter pronomina posuerurii, om- landum quod tneiis, cuni secUhduriifegnlam voca-
nia in noiriinalivo sitlgulari et per omnia geiiefa cor- livura debuit faeere, 0 mee, eiiphoriix causa duas
ripiuntur, exceplo urio quod in feminino genere e breves in i longa corivertil. Tefentius in Adelphis:
diphthongon habet, id est quw et qtti, quando pro B 0 mi îsciiine,o mi germaue;
infiriito vel inlefrogativO, id est, pro quis ponitur; nec ideo xsliraandum esl o pronomen esse quia no-
quis autem el quid breves sunt : unus, una, nnum; mini vel pionomini in vocalivo casu vice arliculi
solus, sola, solum; tolus, tota, totum; alius^ alia, fungitur, cum sine dubio adverbiuni est vocandi et
aliud; ullus, ulla, ullum; nullus, nulla, nullum; al- oplandi : est eliam el. inlerjeclio dblentis, nec ali-
ter, altera, alterum; uler, ulra, uirinn; el ex eo com- quid interest inler o hoc vocaiivuiu et hctts; quo-
posilum : neuter, neutra, nenlrtim. Similiter cor- inodo eoira dicimus, heus juvenes; sic, o juvenes.
repta sunt omnium pronominum fcminina qure in a, Ablalivus singularis semper producilur, ul a tne,
et neutra qux in utu vel in ud finiunt nominativum, ab illo, exceptis iiis duobus leiTiam sequuntur
qux
ut illa, ipsa, ista;illud, islud, ipsum. Genitivus sin- declinationera, ut ab hoc vel hac vel hoc
nostrule,
gularis iri pronominihus i vel w terminatus, longus, veslrate. Nominativus, et accusalivus, et voeativus
•
ut tnei, tui, sui; mew, tuw, suw aiiter quidem bre-
pluralis tunc tantuni corripiunlur, cum a fuerint ier>
vis, ut illius, noslratis; ubi notandum quod geniti- minali, ut ilta, noslra. Genitivus pluralis seraper
vus qui in ius desinil, sive in pronominibus sive in
corripitur, ut noslrorum, vestrorum,.illorum, nostro-
nomiqibus, penullimam i semper natura longam rum, nisi cum i sit terminatus, ut noslti. Dalivuset
habet, licet eam poetx sxpius pro licenlia eis con- p ablalivus, si is terminantur, longi suiit, ut nieis,
cessa corripiant; absque uno alterius; quod quia tuis,
illis, vobis ; si bus, breves sunt, ut quibus , no-
solum duabus vicit syflabis proprium nominalivum,
stralibus, veslralibus, qux etiam et penultiinatn cor-
corripit semper pciiultimam i; alius quoqiie sempcr ripiunt, ut Virg. in ecloga vi :
i penullimam producil in omni casu. Dalivus singu- Quo cursu deserta petiverit,etquihusante.
laris semper producitur, ut noslro, illi, itlw, ex- Verborum ilaque cum niulliplex in accidentihus ct
ceplis mifti, libi, sibi, qtix indifferenter ponuntur. varia sit de verbo regula, ea tamen qux ad utilita-
Cui quoque ct httic, et ei, nionosyllaba esse Priscia- tem uietricx artis
pertinent sicut a magistris nobis
nus testis, et plerique poctarum metris compro- tradita sint, vel quantum ipsi invesligare pro mo-
bant, ut Virgilitis in iv ./Eneidos: dulo iiigcuioli noslri poluimus, Luc li, puerorum
Cuiqueloci leges dedimus,connubianostra dulcissime, hoc in loco tibi nuiic scribere dispono :
llejipuRt. ...
ita ut non solum ultiniarum syllabaruni, inio ctiam
Idem in i Georgicon :
Huic a stirpe pedes temo protentusin octo ; peniillimarum atque ante penultiuiarum ralionem ,
et ubique lioc servat. Invcniuntur taiiien, sed raro, qux non minus seiri poelis necessaria est, qiiain
brevitas opusciili nos sinit) stylo
per dixresin bissyllaha facta, et maxime ci, diffcren- j) nominuii) (prout
tix causa, ne interjeclio esse puletur. Sciendunique currente diligentitts intimare cureraus. Tu ergo si
enim [modo] velocis es ingenii, reliqua omnia tunc
quod qciandodiyisx fuerint, penullimam corripiunl;
ei autem eteis per dixresin divisas esse Juvenal' facilius conjicere poteris, si isla inleiilius percipere
oslendit in v : modo sluilueris. In verbis igitur omnibus hxc in fi-
Implet et ad moechosdat eisdemferre cinsedis. nalibus syllabis breviantur : o, ut amo, doceo, pona,
Stalius in i syllabam huic dividit : nnlrio, amubo, docebo, quod tamen aucloritas va-
Falsushuic pianas et cornuasumeretetrse. riet; m, ut amabam, docueram, ponam; r, ut amoi;
ln eodem: docebar, ponerer, nulriar; t, ut amat, docebat, po-
Lastushuicdonovideasdare jtira nepotes. suerat, nutriret; us, ut amamus, docemus; re, ut
Cui quoque in ambabus syllabis corripil Terentia- amare; te, ut doccte; tis, ul ponilis; stis, ut amavi-
nus de Litteris: stis; ris, ul doceris, ponebaris; se, ut nutrivisse. Pro-
Verumut cuique est proximitas-locisoriri; ducuntur autera a, ut ama; e, cum in secundx conjuga-
Iderji in eodeni : tionis imperativo fit, utdoce; i, ut nulri, atnavi,
Ex ordine fulgenscui dat nomeiiSynopes, amavisli, doceri, u ut amatu; c, ut fac, dic; as, ut
6« B. RABANIMAURlARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 648
tttnas, docebas, posueras; es, ut doces, amares, po- A,amemus, ametis, ament. Hxc quoque similiter
suisses; t •autein, cum in tcrtia persona plurali /, vel sicut superiora pemilliniam e primx ac secundx per-
n, vel s, vel i-anle se habet, syllabain facitpositione sonx pluralis ad formaiii prxsentis lemporis pio-
longam, ut amant, doccbant, ponerent, nutrierint, et tlucunt. Similiter et in passivo eadein tempora absque
vuli, fert, est. Denique penultimarum atque ante- prxterito perfecto et plusquam perfecto prxsenlis
pcniillimartim notilia a quatuor conjugationibus tomporis declinalionem imitantur ut doceris, doce-
maximepercipitur, quiaomnia verba qux secundum tur, docemur, docemini, docenlur; amaret; reris, re-
analogiamdeclinantur.quatuor conjugationeshabent. lur, remur, remini, renlur; docercr, docereris, retur,
Prima igitur est conjugatio, qux in indicativo remur, remini, renlur; ponerer, reris, reiut; rcmur,
niodo, nuinero singulari, tempore prxsenti, secunda remini,renlur; nutrilei; reris, retur, remur, rcmini,
persona, verbo activo et neutrali in as productam rentur; amer, tneris, ameltti; amemut; amemini,
desinit. Secundum quidem declinationem quam ipsa amentur. Etista quidem in secunda et tertia persona
habet in prxsenli, omnium conjugationum prxteri- singulari, etprima ac tertia plurali penultimani lon-
tum imperfeclum et plusquam perfectum in indica- gam habentet antepenultimam in secunda plurali.
tivo, ncc non secundx et tertix et quarlx conjuga- Terlia conjiigatio est qux in secunda persona in-
tiouis optativum futurum et prxsens siibjunclivum B dicativi modi, temporis prxsenlis, singularis nuraeri,
declinantur, ut amas, amat, atnamns, amalis, significatione activa et neutrali is finalein corripit.
amant; amabam, amabas, amabat, amabamus, ama- Ad hujus sirailitutlineni declinantur futurum iiitiica-
balis, amabant; docebam, bas, bat, bamus, batis, tivi prjma etsecuiida conjugationc, nec nonet quarla
bant; ponebam,bas, bat, bamus,balis,bant; nutriebam, inhisverbisqux in piimapersonaprxsentis temporis
bas, bal, batnus, batis, bant; amaveram, amaveras, in eodesiuunt. Uem subjunctivi prxleritumperfectum
amaverat, amaveramus, umaveratis, amaverant; do- alquefuturum, ut pono, ponis, ponit,ponimus,ponitis,
cnerrtm, ras, rat, ramus, ratis, rant; posueram, ras, ponunl; amabo, bis, bit, bimus,bitis, bunl; docebo,'is,
rat, rutnus, ratis, rant; nutriveram, ras, rul, ramus, bit, bimus,bilis,bunt;ibo,ibis,ibit, ibimus,ibttis,ibitnl;
ratis, rant; doceam, doeeas, doceat, doceamus, d»- quibo, bis, bil, biinus, bilis,bunt; amauerim,ris, rit, ri-
CSatis,docennt; ponnin, nas, nat, namus, natis, mus, ritis, rint; docuerim, ris, rit, rimiis, ritis, riut;
nant; nutrium, as, at, amus, alis, ant; et ob id hxc posuerim,ris, ril, riinus, ritis, riti:; nuiriverim, ris, ril,
omnia penultimam a in prima ac secunda plurali rimus, ritis, rint; amavero, ris,rit, ct rel.; docuero,
producunt. Simililer et in verbo passivo hxc eadem ris, rit, et rel.; posuero, tis, rit, et rcl.; nutriero ,
tempora absque prxterilo plusquam perfecto prx- tis, rit, ct rel. Id [EtJ ideo hrec in illis locis ubi su-
senlis temporis dcclinationcm sequunlur, ut ama- C periora producta esse dixiinus, corripiuntur. Sic et
ris, amatur, amamur, amamini, amunlur; amabar, in passivo futurum indicativi in priina vel secunda
batis, batur, bainur, bttmini, banlur; nutriebat; baris, conjiigationc ad instar prxsenlis lemporis declinan-
balur, bamttr, bamini, banlitr; docebar, baris, batur, tur, ul ponoi; poneris, ponitur, ponimur, ponhniiih,
banmr, bamini, bantttr; ponebar, baris, batut; ba- ponuntur; amabor, amaberis, amabilur, amabimur,
mur, bamini, banlur; docear, aris, alur, amttr, tinutbimini,amabuntur; docebor, doceberis, docebi-
ainini, antur; ponar, ris, alttr, atnui; ainini, antur; lur, docebimut; docebimini, docebunlur : istaquc
nutriar, aris, alur, amur, ninini, antitr : cl ob hoc oinnia simili modo corripiuntur, sivc i brcvis per-
ipsa quoquo penultimam secundx personx et lertix niaiiseril, sive se in e correplam mutaverit.
siiigiilaris, nec non et primx ac tcrlix pluralis, pro- Quarta atiiem conjugatio in indicativo prxsenli,
ductaiii habenl, et secundam personam pluralem in secunda persona singulari, activo genere et neutia-
aiilcpcnultima prodticunt. Ii, i protluclaiu ante s habct, passivo connnuni, ct
Seciinda ergo est conjugatio qure in mdicativo dej)onenti ante novissimam syllabam, ut nutrio, nu-
modo nimiero singulari, in slanii tempore, secunila tris, ntitril, nttlrioi; nulriris : htec et in hoc diflert a
persona, geriere aetivo el neutrali es in line prodti- tcrtia quod i longam, quam in prrv.scntilenipoie a
ctam haliet. Cui [Quain] detiinalioncm sequuntur in •0 secunda pcrsona acccpit, scrvat eain ubique produ-
oinni conjugaiionc optativi niodi prxsens et prxte- ctain, ut in iniperalivo, nulri, nulrito, nutrire, nu-
ritum iiiipcrfcctiim alque prrcierilum perfcctum et tritor; et in inlinilivo attdire vel audiri, et in cxte-
prxteritum pltisijuain jierfecluin, et subjunctivi ris his similibiis. Meminisse ergo debes quod, sicut
prxtcrilum iniperfectum, ct plusquniii pcrfeclum, nciitniiu vcrbum activi vcrbi regttlam sequitur in
nec non et oplalivi futurum et siihjuncliviprxsens, in oniniconjiigationc, siepassivi, communeetdeponens,
prima conjtigalione, ut doces,docet, docemus,docelis, el in lioceorum potestatein investigareper syllabaspo-
docenl; ttmarem,amares, amuret,amaremus,untarelis, tes. Nolandumauteni quodpriinxconjugationis verba
umarent; docerem, res, ret, renius, relis, renl; nutri- non solumillam a quani atl forraam prxsentis in ca>
rcm, res, ret, remus, retis, rent; amttvissem, amavis- leris lemporibus secundum prxtlictani rationem pio-
ses, amavisset, amavissemus, amavissetis,amavissent; ducunt quin eliam illam quam a prxsenti indicalivo
docuissem, ses, sel, semus, setis, senl; positissem, secunda persona singttlari acceperant, sivein pcnul-
ses , sel, seimts , selis , sent ; nutrivissem, ses, liiiiani.siveiiiantejienulliiriamseu inqiiartaiiianlc fi-
set, semns , selis, sent ; amem , ames , amel , ncm syllabam veniat, seiuper eain longain habeul:
649 EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANL 650
in his videlicet temporibus et modis, quorum verba A tur, ubique eam servant correptam, ut a doceot
subter notantur ut a prxsenti, donas, donamus, do- imper. prxs., doceat, doceanl; et optat. futuro sive
nalis; iraperfecto, donabam; perfeclo donavi; plus- conjunct. prxsens, doceam, doceas, et rel., et in
quam perfecto, donaveram; futuro, donabo. Impera- passivo, iidem modi et tempora eadem, ut doceatur,
tivo modo prxsenti, dona, donale: futuro donato, doceamur, doceantur, et docear, docearis, et rel.
donalole, donanto : optalivo, imperfecto et conjun- Hocque sciendum quod non tantum hxc conjugatio
clivo, donarem; plusquam perfecto, donassem; con- in prima persona indicativie ante o corripit, imo etiam
junctivo perfeclo, donaverim; fuluro, donavero; in- in cxteris conjugationibus alix vocales ante o simi-
finitivo prxsenti, donare; perfecto, donavisse; et in liter corripiuntur. In prima conjugatione e vel o ut
prxsenti indicalivo genere passivo, donaris, donalur, inchoo, meo, creo; in tertia i vel u,- ut facio, ruo,
donamut; donamini, donantur; imperfecto, dona- induo. ln quarta quoque similiter i breviatur, vel e,
bai; donabaris; futuro, donabot; donaberis; impe- ut eo et audio. Fit hoc non in his solum, raro
rativo prxsenti, donare; futuro, donator; optalivo, enim in Latinis dictionibus vocalem penultimam
prxlerito iraperfecto, donarer, donareris, donarelur, ante alteram vocalem productam invenies. Ideo att-
donaremur, donaremini, donarentur. Infinitivo prx- tem diximus raro, quia in fio verbo auctores produ-
senti, donari; sic et omnia hujus conjugationis B cunt penultimam, ut Virg. in Bucolicis:
verba, excepto uno monosyllabo, do,das, quodcon- Omniavel mediumflantmare, vivitesilvse.
tra [regulam] penultimam in plerisque corripit, ut Initio [Forfe et in ius] terminantis genitivi penulli-
in prxterilo imperfeclo, et futuro, et infinilo, et in ma anceps, sicut jam ante commemoravimus. In
parlicipio ac supino verbo, nisi quando positione Grxcis autem dictionibus sxpe hoc invenitur, ut
producitur el nomine verbali, ut damus, datis, da- Menelaus, spondwus, diacamiila. Terlia quoque
ris, datui; dabam, dabo, darem, dare, datus, datu- conjugatione persona singularis indicativi prxsentis
rus, datum, datu, datot; et qux ex his solent fieri, in is brevem flnitur; notandum quod omnia verba
ut dabamini; ubique enim in his breviatur da, Virg. hujus conjugalionis, si i brevem in fine verbi vel
in i jEneid. : in medio in e mutaverint, ubique eam corripiant, ut
Vixe conspectuSiculretellurisin altum
Vela(iabantlseli. legis, lege, legere, legerer, excepto cum a tribus in
In eodem : medio verbi excipitur consonantibus, b, m, vel f, ut
AdsillaotitiseBacchusdator et bonaJuno. legebam, legebar,legemus,legemur, legetur. Cxlerura
In eodem : i in medio verbi posilam ubique breviant, ut legi-
0 passigraviora,dabit Deus his quoquefinem. mus,legitis, legite, legito,legilut; legimur, legimini,et
Idem in eodem : rel. Qux aulem in quarta conjugatione a secunda
Si daturItaliamsociiset rege recepto. persona indicativi prxsentis nascttntur, sicut supra
dem in vi : diximus, i semper Iongam habent, ut in indicativo,
Cui datushserebamcustos,cursusqueregebam. ab audis, audimus, auditis. Iraper., audi, audite,
Idem in iu : audilo, audilole. Oplal. audirem, audires, et rel. In-
Etpater Anchisesdare fatis velajubebat. finitivo, audire, et in passivo prxsentis indicativi,
Persius : audiris, audilur, audimur, audimini; imp., audire,
Quindamusid superis de magnaquoddare Iauce, audilor; opt. vel conjunc., audirerûdireris, eLrel.
Non possilmagniMessalrelippapropago.
Infinit., audiri. Qux vero a prima persona generaiHur*
Virg. in iv :
Ferte citi flammas,date tela, impelliteremos. semper brevem habent, ut in prxsenti indicativo ter-
tia persoiia pluralis, audio, audiunt,et in futuro ej'us-
Lucanus in iv :
Maximased fati ducibusmomentadalurum. dem modi, audiam, audies, el rel.; iraper. prxsen.,
El secundx conjugalionis verba, simililer illa qux audiat, audiamus,audialis, audiant, et fut., audiunto
e longam a prxsenti indicativo, persona secunda vel audiuntote. Optal. vel conjunc. imper., audiam,
et rel. Et in passivo, eisdem modis et lem-
singulari, originaliter tulerant, ubicunque eam in " audias,
modis vel temporibus habenl, semper eam produ- poribus, ut audiuntur, audiar, audieris, et rci.,
cunt, ut a doces, docemus, docelis; imperfeclo, do- audialur, audiamini, audiantur , audiunlur, au-
cebam, docebas, et rel.; fuluro, docebo, doce- diar, audiaris, et rel. Quod maxinie in his verbis
bis, et rel.; iraperfeclo prxsen. , docc, docete; quartx conjugationis, qux in eo in prima persona
futuro, doceto , docetote, docenlo; optativo iin- indicativi desinunl, ostendilur; quia qux a secunda
perfecto, docerem, doceres, et rcl.; infinil. prxs., persona nascuntur, i longam habent, ut is, imus ,
docere. Item indicativo prxsenli passivi generis , ilis, ibam, ibas, ivi, iveram, ibo, ite, et rel. Qux
doceris, docetut; docemur, docemini, docentur; im- autem a prima, e correpla pronuntiantur, ut eo,
perfecto, docebar, docebaris, et rel.; futuro, doce- eunt, eam, eas, et rel. Notandum ergo est quod
bor, doceberis, et rel.; imperativo prxsenti, docere, prxteritum imperfectum lertix vel quarlx conju-
docemini; futuro, docetor, docentor, doceminor; gationis indicalivo modo non a secunda persona, ui
optativo vel conjunctivo imperfecto, docerer, docere- primx vel secundx conjugationis, venil, ut amabam,
ris, et rel.; infinitivo prxsenti, doceri. Hxc item docebam, sed a prima, o finali in e longam conversa,
qux a prima persona indicativi, correpla, e, nascun- et addita bam, ut faciebani, induebam, legebam, et
PATROL. CXI. 21
6-i! B. RABANI MAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS IH. Cb'2
audicbam, serviebam, muniebam; vocali tamen ubi A cipio repetenlia, si in prxsenti penultimam brevem
cunque ante e evenerit, correpta."Si autem in quarl: habuerint, in prxterilo quoque corripiunt eam, ul
conjugatione e per syncojiam abslracta fuerit, i pro cado, cecidi; cano, cecini; pario, peperi. Sin Ionga
ducitur, ut audibam, vcnibam, ibam. Prxteritun sil in prxsenti penultima naturaliter, in prxterito
ergo perfectum in activi verbi declinatione, priin: quoque protlucitur, ut cwdo, cecidi; pedo, pepedi. Si
persona indicativi, in i Iongam terminat, quam e positione sit penultiina in prxsenti longa, estquando
natura productam habet eodem tempore in penulti- servatur in prxlerito; quando abjecerit consonan-
ma secundx singularis atque pluralis, ut amavisti tem, corripitur. Servatur in his : posco, poposci;
amavislis. In terlia quoque persona singulari, ut ii parco, peperci; fallo, fefelli; lendo ,"letendi; pendo,
prima plurali eam corripit, ut amavit, amavimus.Ir pependi; curro, cucurri: abjecta consonante cor-
tertia vero plurali, eamdem i productam in e longan ripitur in his, disco, didici; pello , pepuli; tango,
in penultima convertit, ut amaverunt vel amavere. tetigi; pango,pepigi;pungo, pupugi; tundo, tutudi.Qux
docuerunt vel docuere. Et seiendum quod prxterilun auteniinfinerepetunt, penultimamsempercorripiunt,
plusquam perfeclum indicalivi niodi, el prreterilun ulcredo, credidi; vendo,vendidi; perdo, perdidi; pra-
perfectum subjunctivi modi, atque futurum ex su- do,prodidi; condo,condidi; addo, addidi; abdo, abdi-
pradicto tempore nascitur, i longa in e brevem con- B di, abscondo,abscondidi.A pario vero composita tria
versa per omnes conjugationes, et omnibus perso- quarti ordinis verba, ut reperio, comperio, deperio,
nis atque ulroque numero, ut amavi, amaveram, corripiunt penultimam in prxterito, ut reperi, com-
amaverim, amavero. Nec non et prxleritum plus peri, deperi, nec non el isla et omnia qux ex eodem
quam perfectum oplalivi sive conjunctivi, et ex eis verbo videntur esse composita, naltira semper pe
veniens prxteritum infinitivi, ex eodem tempore na- syllabam brevem habent, in quocunque sit loco, ut
scuntur, utufinam vel cum amavissem,amavisse; do- aperio, aperui; cooperio, cooperui; experior, ope-
cuissem, docuisse; hxc et natura et positionc i lon- tior. Lucanus in iv :
gam habent. Penultimas igitur syllabas supra me- XradiinusIlesperias gentes, aperimusEoas.
morati temporis, id est, prxleriti perfecti iudicativi De anomalis.
modi primx personx singularis, ante i finalcm, qua- In anoraalis nempe rationem produccndi vcl cor-
les sint, non parura juvat cognoseere, raaxime cuiii ripiendi, prout possunius, iuinc breviter panderous.
ad originem ejus cxterorum luodorum omnia prxte- Fero , verbuni inxquale, generis aclivi, primam
rila perfecta sive plusquam perfecta respiciant, et syllabam scniper brevem habet in omnibus niodis et
ejus qualitatem in his syllabis, quas incorruptas ab temporibus , exccpto quando posilione producitur.
eo acccperant, servant. In vi ergo syllabam termi- In secunda enim persona singulari prxsenlis indica-
nantiura omnis penultima longa est, vel natura, vel livi syncopam facit, id est, concisionem, utfero, fers
positione, ut amavi, tavi, vovi, movi, cupivi, munivi, et ob boc omnia qux a secuntla persona nascunlur,
audivi. Tertia vero et quarta coiijugalione in ivi de- servant ejus concisionein, ut fers, fert, feriis; fei;
sinentia verba, si v consonans intercipilur, corri- ferte, ferlo, ferlole, ferre. Et hxc cuncta, exceplo
piunti pentillimam, ul cupivi, cupii; arcessivi; sivi, uno fer prxsentis imperalivi singularis, positione
sii;munivi, munii;audivi,audii. In ui divisas oinnium longa sunt. ln aliis quoque omnibus modis, lempo-
conjugationum yerba inveniuntur terminanlia : pri- ribus et pcrsonis tertix conjugalionis rationem ser-
nix, ut fonui, secui; secundx, ut fcn«i, habtti; tervat, videlicet quia qux a prima persona accipiunt
tix, ut annui, posui; quartx, ut uperui, prosilui. regulam, rcctara declinationcm sequunliir, ut fcro,
Omnis autem penultima hujus formx, id est, in ui ferebam, feram. Nam prxteriluni perfectum abusi-
divisas desinentium corripitur. In si terminanlium vura habet, id est, luli, quod alteiius verbi perfe-
perfectorum penultimx, vel natura, vel positione ctum est, id est, fo//o, lollis, tuli, facit; hoc taincu
producunlur : natura, ut rideo, risi; suadeo, sttasi; prxterituni et omnia qux a se nascuntur, primani
evado, evasi; haurio, hausi; posilione, ut maneo, -. syllabaincorripiunt, ut tuli, tulisti; el lulerum, lu-
mansi; repo, repsi. Et in xi termiiianlia prxterita leras, lutissem, tulisses, tulerim, tuleris; vel luleru,
penultimam semper producunt, ut frigeo, frixi; pelli- tuleris, tulisse. In passivo quoque similiter corripi-
ceo, pellexi; pergo, perrexi; diligo, uilexi; sancio, tur, nisi quando positione producitur et redit ad
sanxi; vincio, vinxi. Bibo quoque bibi, lerlire conju- analogiani, declinaturque secunduin regulam prx-
gaiionis verbiim, et ex eo composila, ul ebibo, et in diclx conjugatiouis, nisi quod in prxtcrito et his
prxsenli ct iu prxlerito corripiunt penultimam.' qux ex hoc nascuntur, litleraturam muiat. Nam fa-
Scindo enim el findo, eliamsi in prresenti posilione cit indicativo prxsenti, feror, fereris, fertur, feri-
sint longa, in prxterito tainen penulliraam i cor- tnur, ferimini, feruntur; prxteiitum iraperfectum,
ripiunt, ut scidi, fidi. Sic et conlingo, contigi; ut- ferebar, ferebaris, et rel.; prxteritum perfectum,
lingo, altigi. Primx quidem conjugaiionis duo molatus sum, es, est, et rel. Sic omnia secundum ana-
nosyllaba, sio et do, corripiunt penultimas in prx- logiam decliuantur; islud tamen prxteritum primis
terito, ut sfefi, dedi. Sic et ex eis composita, ut re- syllabis producendum, esse ostendit participium
sto, restiti; reddo, reddidi. Tertix autcm quxdam in prxteritum, a quo est compositura. Lucanus in iv:
principio syllabas repetunt, quxdam in line. lu prin- OrantCeeropiae prselaufrondeMinerv».
6S5 EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANl. 654
Et in eodem: A Quisdabitet ? oam saepefavosignotusabedit
Stiilio.
Et posttranslatasexustie Phocidosarces.
Et Martialis:
Nolandnm verc quod aufero, affero, infero, suffero,
an- Ipse suasnunquambarbarusedit aves:
confero, profero, prmfero, transfero, circumfero, e ubique longa. Sum itaque verbum substantivum
tefero, et omnia qux ex hoc vefbo vidftntur esse
anomale per omnes modos, numeros et personas,
,
coniposita ejus declinationem in utroque genere breves natura habel, ut sum, es, et
servant. Volo quoque verbum neutfale, sive primas primas syllabas
sive cum o easdem ta- sumus; imperfecto, eram,eras, et rel.; perfeclo, fui,
syllabas in e mutet, servet, et
men semper corripit nalura, ut volo, volumus, voltti, fuisti, fuit, fuimus, rel.; plusquam perfecto, fue-
velit; ram, fueras, et rel. ; futuro, ero, eris, erit, et rel.;
volueram, voluerim, voluero, etc, vetim,velis, et
et rel. In quibus tamen e positione producitur, ut optativo, fttissem, fuisses, rel.; conjunctivi per-
indicalivi fec., fuerim, plusquam perfec. fuissem; fut. fuero;
vellem, velles, et rel. Secunda nsimque
in excepto uno futuro tantum optalivi vel prxsenti
persona singularis prxsenli producilur hatura, ul sim, sis, sit, simut, silis, sinl, quod
sive subjunclivi,
id esty vis. Et in optalivo futuro, eonjunctlvo secunda
persona singulari producit monosyllabum,
prxsenli, finalem syliabam secundx personx singu- et in prima atque secunda plurali penultimam. Fit
laris, et penultiraam primx et secundx plUralis, si- JJ tamen et in hoc verbo aliquibus
mili modo natnra producit, velis, velimus, velitis; in personis productio
et in lerlia
cxteris vero pluralis mimeri, sive u, sit penultima, positionis,sive secunda persona prxsentis ut indicativi,
utsunf; persona pluralis, esfis, et
ut volumus, sive i, ut voluerimus, semper breves fut. secunda persona, esfo, estote; et prx-
sunt: ubi autem forma sit primx coujugationis, ut imperat. senti optat., essem, esses, essel, et rel.; infinitivo
volebam, volueram , vel secundx, ut vellem,velles,
prxseht., esse. Similiter et qux ab eo composila
voluissem, voluisses; illarum conjugatioriumregulam
formam habent. Ex hoc ejus declinatione dignoscuntur vel producta,vel cor-
sequuntur quarum igitur ut possum , assum, prwsum, desutn, ab-
verbo composita sutit alia duo verba, id est, nolo et repta esse,
malo. Nolo vero ex non et volo, et ideo juxla suum sum, intersum, prosum, supersum; quod plufiinis
in te Martialis exemplis probari potest. Maflialis in Epigram.:
simplex prima paf semper producitur.
in Epigrammatis: .. Ktcanlasbelle, et saltas,Attice, belle :
Belluses arte Ivrae,betluses arte lyrse.
Ufrecitemtibi nostra epigrammatanolo, Idem in eodem :
Nonaudire celer, sed recitare cupis.
Et Alhanus in Monasticis: Nunquidsccurtisnon potesarrlgere.
Omniaqusedicunl homines,lu credere noli. r> Virg. in Bucol.:
Huc ades, o Galatea,quis est namludus in ondis?
Malo quoque ex magis et volo composittimest, ma1 Et idem:
tamen producta. Virg. in Georg. nl : Huc ades, insaniferiant, sine, lillorafluctus.
Et quos aut pecori mafintsummittefehabendb. Idem in eodem:
Edo quidem anomale [anomalum] generis activi[ Nonomniapossumusomnes.
seciindanl pefsonam corrumpit, ut es, e tamen longa( Et idem :
ante s, et in omnibus personis vel temporibus qusej Hxc tibi sempererunt, et cumsolemniadona.
solent ex hac secunda nasci persona, corruptam in- Item :
venies regulam conjugationis, es tamen produclam. Hic lamenhac mecumpoterisrequiescerenocte.
Item:
quam a secunda acceperuiit persona, servatam ubi-[ Fortunate puer, tu nuticeris alter ab ilio.
que • es, est, este, eslo, eslole, essent, esse : tamen ir Memini
quoque et odi in indicativo tam prxsentis
plurali numero prxsentis indicativi servat regulam
tertix conjugationis e ubique correpta, ut edimus.' temporis quam prxteriti vim habet ullima producta.
edilis , edunt. Similiter in prxlerito imperfecto ei In cxteris autem temporibus et modis tertiain con-
futuro, edebam, edam , et in omnibus qux solent s1 D jugalionem sequunlur. Nam novi prxsens nosco
facit.
priroa nasci persona, hoc est, in tertia persona im- De qerundiis.
perativi, ut edaf, et in futuro optativi qui esl etiam
subjurictivum prxsens, edam, edas, edat, et iel. pri- Gerundia, vel participia , vel supina, quinque
ma syflaba correpta, ul Marlialis de palumbe : sunt in hujusmodi vocibus, ut amandi, amando,
Inguina(orquerititardanthebtelantquepalumbi, amandum, amatum, amatu. De ultimis eorum sylla-
Nonedat hanc volucrem,quicupitessesalax. bis jain diximus; nunc vero de periultimis dicendum
Ex hoc uiique verbo derivantur comedo, ambedo,, est, quia non minimum adjuvat eas sciri, cum par-'
abedo, circumedo, et ejus declinationem in ulroque) ticipia prxteriti et futufi (emporis hide Veniant, ut
genere servant. Sciendum tamen quod veteres istudI amatu, amatus vel amaturus, et nomina verbalia,
verbum non corrupte, sed integfe secondum'tef- ut auditor, auditio. Regula enim quxdam aliarum
tiam conjugationem declinabant, ut edo, edis, edit,, partium hinc Videtur oriri, qux ad medias syllabas
correpta prima syllaba , et rel. Cato ad filium d«s eognoscendas promptissima sit, et lotius rationis
oratore : Lepus mulium somni afferl, qui iltum edit, perspicacissima norma, de quo riianifestius jn se-
El Virg. in iv Georg. : quenlibus dicemus. Tria igitur priora supina penul-
655 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. «56
timas positione semper producunt, licet vocalis na- A duobus, id est, datus et sfafus, ab uno verbo depo
lura sit correpla vel protlucta per omnes conjugatio- nenti secundx conjugalionis, id est, reor, ralus, at-
nes, ut amandi, atnando, amandum; monendi, mo- qcte uno lertix conjugalionis, activo, sero, sevi, sa-
nendo, monendum; gemendi, gemendo, gemendum; tum, salus. Difticile enim invenies, e verbi in a con-
nutriendi, nutriendo, nulriendum. Sequentia atitem verti participium sive supinum, nisi in supra dictis.
duo dehinc exponentur. Omnia primx conjugationis In composTione vero stipra dictorum supinorum
verba qux in vi prxteritum terminant, vi in (uin sive participiorum in i convertitur correptam, sa-
convertentia faciunt supina penullima producta, tus, insitus, obsilus. Virg. in n Georgic. :
amavi, amatum; dondvi, donatum; oravi, oratum; Vertere in alterius, mutatamqueinsitamala
Ferre pyrum.
ftavi, flaiutn; juvi, julum, et ex eo adjuvi, adjulum,
nec non et in cxteris conjugationibus quxcunque In di desinentia prxterita vel in sum terminant su-
in prxterito in supra dictam syllabam terminant, pinum, et positione penullimam producunt, ut fodi,
id est, vi vel ii omnia penultimam producunt in su- fossum; prandi, pransum; pandi, pansum; defendi,
pino, ut tnovi, motum; nevi, ttelttm; favi, fautum; defensum; momordi, tnorsum; sedi, sessum; scidi,
cupivi, cupilum; solvi, solutum; volui, votutum; ca- scissum; fidi, fissum; vel in ifttm, brevi penultima,
lui, calutum; audivi vel audii, audilum; munivi, mu- B et maxime in his verbis qux iteralionem novissimx
nitutn; exceplis*his, /tfi, litum; sivi, silum; ivi, syllabx in prxterito faciunt, ut reddidi, reddilttm;
ituin; quivi, quitutn; civi, cilum; sevi, snium; co- credidi, creditum; perdidi, perditum; condidi; condi-
vendilum. Vidi quoque et ejus coiii-
gnovi, cognitum; agnovi, agnitum, et ex eis compo- tum; vendidi,
sita, obitum,adilum, prwlerilum, nequilum.Ab ambio posila providi et invidi, penullimam in supino na-
tura producunt, visum,provisum, invisum; fudi, fu-
quoque supinum vel participium producit penulti-
mam i. Ovidius in i Metaraorphoseon : sum, u longa. In gi qttoque finita verba in prxterito,
i penultimam in supino breviant, ut fugi, ct ex eo
Jussitet ambitaecircumdarelittora terrre;
composita, confttgi,perfugi, refugi, faciunt, fugitum,
quando nomen est, eamdem corripit. Qux vero in ui
confugiium, perfugilum, reftigilum; legi quoque le-
divisas in prxterito desinunt, si non positione pro- clum facit,
egi, actum, fregi, fractum, et ex eis com-
ducuntur in supino, ul secui, sectum; tnico, tnicui,
ra- posila ut collegi, colleclum. In bi desinens prxteri-
miclum; docui, doctum; lenui, tenlutn; raptti, tum, penultimam in supino, bibi, bibitum;
Corripit
ptum; aperui, apertum; vel u penultimam habent, ebibi, ebibitum; compescoetdeposco, et posco, et di-
ut acui, acutum; indui, indutum; cxlera omnia cor- sco, faciunt supinum mutatione
aprxsenti tempore
ripiuntur, ut vetui, vetitum; crepui, crepitunV; can- C o in i correptam et addilione fum; posco, poscilttm;
dui, canditum; studui, sluditum; habui, habilum; compesco, compescitum, et deposco, deposcitum; di-
monui, monitum; vomtti, vomilttm; gemui, gemiium; sco, discitum. Peperci vero vel parsi, parsum facil.
fremui, fremilum; tremui, iremiium; el unum u Feci ct jeci, factum et jaltum; ici, ietum; reperi vero
penultimam habens brevem, rui, rulum; et ex eo et comperi, et cxtera ejusdem originis positione in
composita, ut obrui, obrulum; dirui, dirulum; erui, supino producunt penultiraam, ut compertum, reper-
erutttm. In si quoque vel in xi terminantia prxterita
tum, experium, opertum. Deponentia quoque vel
penullimam supini aut natura aut positione sempcr communia quxdam stint, qux in supino penultimam
producunt, ut risi, tisum; indulsi, indullum, vel in- nalura producunt, quxdam natura corripiunt, qux-
dulsum; lusi, tusum; twsi, Iwsum; ussi, ustum; Ittxi, dam positione tantum, quxdam natura simul ct po-
lucittm; attxi, auclum; duxi, ductum; dixi, dictttm; silione eam longam habent, sed positio plana est.
vinxi, vinclum; sanxi, snnclum; flexi, flexttm; fluxi, Cxterum qux natura vel producit vel corripit ex-
jluxum. Sleti vero slatum supinum, penulliraa pro- ponemus. Omnia anlem deponentia vel communia,
(iucta, debet facere, unde Lucanus in xi: qux pcnultimam a in supino habent, producunt eam,
.... ConslaturaGdessuperum, ut irascor, iralum; criminor, criminatum; excepto
cuni dalura et datus, sicut superius ostendimus, " uno,quodsupra coramemoravimus, reor, raium. Qux
corripiat a penullimam. Est tamen in hoc quoquc vero habenl i correplam in penultima, secnndx sunt
nolandum tjuod nomina ab eo derivata a penulti- veltertix conjugalionis, ut vereor, verilum; iniueor,
main vel antepenultimam corripiunl, ut slatus, stu- inluitum; polliceor, pollicilum; adipiscor, adipisci-
ta, stalum, stabilis. Lucanus in x : tum; obliviscot; quoque debuit facere obiiviscitum,
Quorumstata lemporailatus. sed per synxresin facit oblitum, i producta. Cxlera
Idem in v: enim qux i producunl, quartx sunt conjugationis,
Quamnon stabilitremulosed culminecuncla ut mentior, tnentilum; melior, metitum; largior,
Despiceret. largitum. Qux autem dubia sunt inler lertiani el
Gomposita ab eo varix vetustissimi prolulerunt, quartara conjugalionem, aliquando auctores produ-
aste, astilum et astalum; prwslo, prmstitum et prm- cunl, aliquando corripiunt, ut potior, otior, morior.
statum, i correpla, et a producla. Et sciendum quod Virg. in III jEneid.:
in nullo alio supino sive parlicipio scu noinine par- Fas omne abrtimpit,Polydofumohlruncat,et auro
licipiali u peiiullinia corripilur,,nisi in supia dictis Vi potitur.
657 EXCERPTIODE ARTE GRAMMATICAPRISCIANL. 658
Idem in n : A ne adverbium, cum prxponuntur quando, ut stquan-
.... Tells do,nequando. Nain aliquando, differentix causa ab
Nostrarumobruimur,oriturquemiserrimacaades. aliquanto, quod consimilem sonum habere videntur,
Lucanus in iv: acuil antepenullimam. Vel derivativa sunt a verbis,
Nongratis moritur, juguloqui provocathostem ut peragro, pereore,•punio, impune;abundo, abunde;
Nevius in Uiadis n :
rito, unde irrito, rife. Nomina quoque pro adverbiis
Penetrat penitus,thalamoquepotitur. in e correptam desinentia invenimus, ut facile, forte,
Lucilius in III :
sublime, quamvis facile et sublime accusativi sint,
Conturbare animam potis est, quicunqueadoritur.
: forfe autem ablativus : sic etiam sponle sua et mane
Ennius in xiv Annalium nomina esse ostenduntur conjunclione aliorum
Niinc est illa dies, cum gloria maximasese primo
Nobisosteudal,si vivimus,sive morimur. casualium,utdomi suw,; pofeenim abeo quodestpotis
Supina eortim sunt, orttim, potitum, morilum, i pe- nascitur, ut hicet hwc polis et fiocpofe.UndePersius:
lraltima vel secundum lertiam conjugationem cor- Qui pote visdicamuugariscum tibi, calve ;
repta, vel secundum quartam produeta. Ergo qux u id est, quomodo possibile? Ab eo autem quod est hic
penultimam habent in supino, eamdem producunt, et hwc potis et hoc pole, fit comparalivum, hic ct
ut.loqiior, locutum; sequor, seculum; utoi; usum; et hwc potior, et hoc potius, et superlalivus, ut pofissi-
ex eis composila, vttalloquor, allocutum; consequot; mus; ex quibus etiam adverbia , pofius et potissime
consecutum; ttbutor, abusum. Quxcunque enim de sunt, et a pote utpote composituin adverbium. In e
anomalis faciunl supina, aut ea positione producunt, productam primitiva non inveni, sed derivativa a
ut tero, tersum ; volo, vultum; aut natura, ut edo, nominibus secundx declinationis, quorum dalivus in
esus, et ab eo composila, ut comedo,comesus; am- o desinens, in e longam vertitur, et facit adverbium,
bedo, ambesus; adedo, adesus. Virg. xi : uthuicclaro, clare; pigro, pigre; pulchro, pulchre;
.
. . . Et postibus bsesit adesis.
a valido, valde per syncopam, a fabro, affabre; sano,
Idem in III : sane; fero, fere. Excipiuntur bene et male, a bono et
Ambesassubigat malisconsumeremensas. malo, in e brevem desmenlia, qux inxqualiler com-
Hujus tamen verbi et alittd supinum invenitur, esi- parantur, ut bene, melius, oplime; et qux in compa-
'us, i correpta, quod ah edo, edis, edit, venil integra ratione deficiunt, ut pie, piissime; ullerius, uliitne,
declinalione. Sciendum aulem quod in um desinens novissime.Multa autem ex supra dictis nominibus
supinum , accepto verbo infinito quod est ire facit, ipsa terrainalione dativi pro adverbiis accipiuntur, ut
infinitum futuri, ut oralum ire, doctuin ire, lectum consulto , postremo, sedulo, auspicato, augu-
p falso,
ire, auditum ire; frequenter tamen antiquissimi neu- ralo , manifeslo, privato , precario , merilo, et sxpe
tro parlicipio futuri addebant esse , et infinitum fu-
corripiunt o terminalem, quando in adverbii signi-
turi significabant, ut oraturum esse, pro oralum ire ficationera transeunt, ut cito, sero, modo. Juvena-
dicentes, et faclurum esse pro factum ire. lis in III :
De adverbiis. Et cito rapturus de nobilitatecomesa
Adverbiorum ergo per singulas terminationes Quodsuperest.
necesse est ita formas inspicere, ut qux sint primi- Virg. in iv Êneidos :
Tu modoposcedcos veniamsacrisquelitatis.
tiva, quxve derivativa, diligenli cura intimemus, ut Statius in Thebaidos l :
inde productionis regula vel correptionis manife-
Sero memor tlialamimccstesolatiamortis
stius eluceat. A igitur terminantia velprimitiva sunt, Phcebeparas.
ut ila, quod solum a correptam habet, quamvis qui- Necessario dicitur, et necesse
esse eget verbo substanlivo.
dam pufa quoque adverbium accipiant, ideoque A quintx
quoque declinationis nominibus composita,
Persium id corripuisse, ut: e producunt, pridie, hodie, postridie; meridie quoque
Hocputa non justumest, illudmale, rectiusillud. pro adverbio accipilur, cum sit nomen. In i quoque
Vel composita, ut prwterea, inlerea , posiea, antea, productamdesineiitiainveniunturadverbia, sedpauca
qux omnia producunt a terminalem, vel ablativi primitiva, ut heri. Alia vero noraina sunt loco ad-
sunt nominum qui pro adverbiis accipiuntur.ut, una, verbii posita per genitivum pleraque, ut domi, Tau-
qua, nequa, Roma, quse a longam nemo habere dubi- rominii, Lampsaci, Tyri, Ephesi, belli; per dativum,
tal. In e correptam, vel primiliva sunt, ut potte, pene, ut vesperi, sorti; nec non etiam per ablativura, ut qui
prope, nempe,quippe, swpe, inde, et ex eo composila, pro quomodo vel inde. In i correptam duo inveniun-
deinde, subinde, exinde, proinde, qux omnia antepe- tur, ttbi et ibi, et ex eis composita, ut sicubi inibi. In
nullimara habent aculara, sive quia per adjectionem o primiliva quidera, ut quando, temporale, et ex eo
habent de, ut quibusdam videtur, unde frequenter composita, siquando, nequando, aliquando, qux an-
inveniraus exin et dein. Virg. in vn : tepenultimam habent acutam, ne dux paTtes, ut su-
Exin gorgoueisallectoinfeclavenenis; pra dictum est, esse putentur divisx, vel diflerentix
seu magis quia prxpositiones separatx gravantur; causa. Derivaliva vero a facto, fatuito; ab omni, otn-
utautem conjunctx esse ostendantur, aculum in his nino; a fortuitus, forluito; a cis, citro etcitra; ab
assumpserunt accenlum : quomodo conjunctio si et in, intro et infr«j infra. Sunt etiam composita, prw
sto, perfecto. Alia vero nomina sunt vel pronomina A tionis veniunt in fer exeuntia , sed si in ens desinat
adverbialiter prolata, ut supra ostendimus, falso, nominativus, is genitivi in r convertunt, ut sapiens,
merito, solito, sedulo,cilo, sero, vero, utro, ulroque, sapientis , sapienter; prudens, prudenlis, prudenten
aliquo, eo, ilto. Sed quando pro adverbiis accipiun- Alia vero assumtint dativo ter, penullima correpta,
tur, inveniuntur interdum corripienlia o, quia in ut fortis, forli, fortiter; utilis, ulili, utiliter; audax,
verbo et in adverhio o indifferens habetur. In u pauca attdaci, audaciler, vel per syncopam, attdacler. Exci-
inveniunlur denominativa, ut diu, et ex eo composi- pitur facilis, quod pro faciliter, facile, adverbii loco
tum interdiu, et a nocle, noctu, nam astu noraen est habuit in usu , e brevi. Difficilisaulem difficullerfa-
indeclinabile quomodo cornu. In m diphthongon no- cit. Aliquando autem nomina neutra pro adverbiis
mina sunt genitivi casus loco adverbii posita, ut vcteres usurpabant ut sublime volans, pro sublimitcr,
Romm,cosw, Capum. In c primitiva inveniuntur, sic, el utilc, acuile, pro utiliier, acuiliter. Nolandum au-
donec, quod etiam donicion anliqui dicebant; et de- tem quod in hac-terminatione ea adverbia qux a
rivativa pronoininum, ittic , istic , huc, illuc, istttc, secunda declinatione vcniunt, extra hanc regulam in
hinc, illinc, istinc, hac, istac, illac, et omniavel na- cproductam sictil et in rcorreptam desinunl, ut a du-
ttira vel positione productint extremam syilabam, ro, dure, duriter; a largo, large, largiter; ab huma-
cxcepto donec, et in fine circumflectuntur, si vocalem B no, Itutnane.et humaniler; ab inhumano, inhumane
longam natura habucrint; composila quoque inve- et inhumaniler; a firmo, firme, firmiler. Sic el alia
niuntur, ut adhuc, abhinc, dehinc. In / correptam inveniuntur, ut insane, insaniter; severe, severiter;
pauca inveniuntur, ut semel, pol, wdepol,'ct vel con- benigne, benegniter; aspere , asperiter; prolerve,
junctio, quando pro vatde accipitur. Nam omnia qux proterviter: qux tamen usus ita dicere modo rcspuit.
inm desinunt, adverbia brevia sunt, qualibet vocali Prxterea a tribus et quatuor nascunlur adverbia fer
antecedente, utinam; primitiva, clam, coram; deri- etquater; sunt et composita, ut obiter, paulisper,
vata velcomposita, nequicquam , nequaquain, penul- tantispcr, parumper. In as productam primilivum
tima producta; prxterea, quam, quando est similitu- cras, el denominativa in hac lerminatione invenio
dinis vel comparationis sive electionis, adverbium extrema circumflexa , ut alias. In es productara:
accipilur. Virg. in xn : sodes, Hercules, et numeri adverbia, id est, qnx a
Quamfacile accipitqrsaxosacer ales ab alto. numeris nascunlur, scilicel a quinque usque ad
Sallustius : Mare pontieum dulcius quam cwtera ma- mille , ut qtiinquies, sexies, decies, vicies, centies,
ria. Bifariam etiara et trifariam, et omnifariam, quingenties, millies. In is correptam , fiis.et ntiiiis,
etiam nimium dicimus. Safis, quod etiam loco
composita sunt a ferendo ct prxposilis dictionibus. C quod
In em primitiva, ifcm, landem; composita, ut idem, nominispositivi accipitur, etquod comparativum re-
ibidem, indidetn, identidem. In im denominativa incipit, ut safius pro melius. Juvenalis in ni:
veniuntur et verbalia sive participialia, ut a parte, Hoc satiusquam si dicas: Subjudice vjdi.
partim; a viro, viritim; a vice, vicissim; ab oslio, In us unum longum , primitivtim, pltts. In tts corre-
ostiatim; a slatu, statim; a raptu, raptim; a saltu , ptam primitiva, ut penitus, rttrsus, prorsus, secits;
saltuatim; a cursu, cursim; a stricto, strictim; a derivaliva , ut a coelo, caiiltts; a slirpe slirpiltts; a
sensu, sensim; a singnlis, singillaiim; a fatu, affatim, fundo , funditus; a radice, radicitns; ab humano ,
vel magis a Grxco ayevo?, id est abunde, unde et hutnanitus; divino, divinitus; dicilur tamen et di-
corripitur fa; a privato, privalhn; a paulo, paulatim; vine, et humane, et humaniter. Eminus quoque et
a singullo, singultim; a tractu, tractim; a carplo, cominus localia sunt. Adversus qnoque, quod etiam
carptim; a tluclo, ductim, prwsertim , confeslim. In nominativus est, quomodd nultus, pro minime, et
um primitiva pauca sunt, iterum, sursum, rursttm et orania comparaliva qux nominum comparativorum
rursus, prorsus et prorsum. Derivativa velcomposita, generisneutri similia snnt, ul doctius, clarius,pruden-
dextrorsum, sinislrorsttm, deorsum, orsum, orienlem titts, ocitts, satius, feiieius, sapienlius, nec non el illa
versum, occidentemversum, deorsum: hxc enim u>m- D qux, qiiamvis a nominibus non derivcnliir, tamen
posita videntur esse, cum sub uno accentu proferan- habent comparativa vel diminutiva, ul swpe, smpius,
tur; melius tamen dicimus quod inclinant sibi supra swpissime; ulira, ulterius, ullime, ulterior, ullimus.
posita nomina. Similiter actutum derivatum ab aclu, Nonenim hujuscemodi adverbia a nominibus, sed ah
id est celeritale. Virg. in ni: adverbiis nomina iiascunlur, supra, superius, supre-
Tamcseterareddet me, superior, suprcmus; citra, citerius , citime, cile-
Actutumpius /Eneas, atque integer /Eneas
Carius. rior, cithnus; exlra, exlerius, exlreme, exterior, ex-
tremus; infra, inferius, infime, inferiot; infimus;
Nomina quoque neutri generis loco adverbiorum in diutissime , diutior, diutissimus; nuper,
ut diu, diutius,
eadem terminatioueinveniuntur, multtan, primum, Positione longa invenimilur adr
nuperius, nuperrime.
nimium , parum pro parvum. In n duo inveniuntur in rs ut fors. Virg. in n :
verbia,
productam, ut non, en; in n correptam cxtera, ut
Fors et vota fae.it,cumulalquealtaria donis,
forsan, forsitan. In r desinentia omnia corripiuntur
primitiva, cur et per quando pro valde accipitur. De- quod sirailiter sicut forsan, forsilan, forte, fortdste,
rivativa a nominibus vel participiis lertise declina- fortassis, a forte nomine derivattir, et fors quidem
*
et forsan, et forsitan, dubitandi sunt; forte vero, .^ sus; pexu, pexus; auditu, audilus; a communibus :
eventus, prO fortuilo ; fortasse aulem et fortassis pro criminalu, criminatus; osculatu, osculatus; a depo-
temere. In ns, ut totiens, quoliens, multotiens , aliquo- nentibus : for, falu, fafus; loquor, loculu, locutus. A
liens.In X, ut vix, mox, pax, quod est Grxcum quando neutro-passivis: gavisu, gavisus; factu, factus; a neu-
significat tantummodo. Inne, nunc,hinc, illinc, istinc. trisvero paucis prxtefitum nascitur : coenatu, cmna-
In ps, deinceps. fus ;pransu, pransus; placitu, placitus; nuptu, nuplus.
De parlicipio. Excipitur morluus a morior, quod secundum analo-
Parlicipiorum igitur oranium novissimx syllabre giam moritu, morilus, et hinc moriturus debuilfacere;
secundum [sequuntur] regulam nominum per omnes sed prxteritum morfuus non moritus facit; polum
casus, idest prxterili lemporis ctfuturi, secundum quoque per syncopam pro potatum, et inde potus,
mobilia nomina, ut juslus, justa, juslutn; amalus, participium. Virg. in Buc. :
amata, amalum; amalurus, amatura, umaturum; Et potumpastasage, Tityre, et inter agendum.
amandus, amanda, amandum; prxsenlis vero secun- Et idem in Georg.:
dum fixa declinantur, ut infans, infantis; emens, Quoquemodopotus gauderentintibafibris.
Lucanus in v :
ementis; amans, amanlis; docens, docentis; legens, ' Slrymonasic gelidumbrumapellenterelinquunt
legentis; audiens, audientis; et ex eorum ratione B Poluru;te, Nile, grues.
participia per casus et genera producentli el corri- Lauius, lauturus, pro lavatus, iavdturus, in usu est,
piendi regulam sumunt. Penullimarum namque et ortu, ortus, et otiiurus facit. ln anomalis quoque su-
cxterarum syliabarura cognitio a verbis percipiltir pra dictx regulx servanlur : latu , Iatus, lalurus i
unde derivantur. Fit autera participium prxsentis ferens, ferentis, ferendus; esu, esus, esurus, edens,
temporis a prxlerilo imperfecto indicativi modi, edendus, sicetex eis composita.Asumquoqueveteres
raiitatione extfemx syllabx, id est, 6am in ns, ut participium proferebant ens, unde componilur po-
amhbam, amans; docebam, docens; legebam, legens; tens, nam futurus magis a fio verbo videtur nasci,
faciebam, faciens; muniebam, tnuniens, exceptis in cujus prxleritum est factus, et prxsens fiens : potest
eo desinentibus quartx conjugalionis verbis, qux, tamen a fui etiam esse exislimari. Facio, factu, prse-
contra aliorum regulam , i habent ante bam , produ- teritum factus habel, et futurum faeturus, et faciens,
clara, ut ibam, quibam , quod etiain in aliis verbis prxsens. Findo quoque findens, fissus, fissurus facit.
solet fieri; ut polibam pro poliebum, insignibam, pro Et sciendum qttod si deficiant supina, deficlunt etiam
insigniebam; nec tamen id prohibuit participia ad participia lam futuri lemporis in rus desinentia,
perfectorum regulam nasci: dicimus enim iens, qu- quam prxleriti, qux ex ipsis nascuntur: quod iuve-
diens, qitiens, poliens, insigniens. Hxc tamen eadem '-' nis in omnibus meditalivis et inchoativis, in quibus
parlicipia, qux a verbis in eo desinentibus quarlx deficiunt supina duo extrema; quibus deficientibus,
conjugationis nascuntur, anomale per obliquos casus gupra dictoruni quoque temporum deficiunt partici-
pro ie eu habuerunt: iens, euniis; quiens, queuntis; pia, ut parturio, esurio, horresco, calesco; quod et
etcx eiscomposita, utprodiens,prodeunlis, nequiens, plerumque in neutris verbis secundx conjugationis
nequeuntis. Futuri vero temporis participia, si sint vel lertix in uo desinentibus, ut tepeo, egeo, caleo,
a verbis activis vel neutris, vel deponentibus, fiunt ferveo, stupeo, lateo, candeo, niteo, wstuo, luo. InVe-
ab extremo supinorum , addita rus : amatu , amatu- niuntur tamen rarissime in quibusdam hujuscemodi
rus; doctu, doclurus; lectu, lecturus; auditu, audilu- supina, vel fuluri temporis participia, uldoleo, doli-
rus; statu, slaturus; cursu, cursurus; molilu , moli- turus ; careo, carilurus, nec non et alia mulia inve-
turtts; verlilu, veriiturus [Forle verritu, verriturus]. niuntur delicientia. In aliis quoque significationibus
A communi tjuoque verbo, quod in futuro tempore vel generibus verborura, tam supina quam ex eis
duo habet participia, unum quidem activum, rus, al- nascenlia, ut ui geo , spuo , meluo, limeo, medior,
terum vero passivum in dus, illud quod in rus desi- ambigo, scindo, vergo, arceo, mando, mandis : et
nit secundum prxdictam fit rcgulam : criminatu, quocunque teinpore defectiva sunt verba, deficiunt
j.
criminaturus; illud autem qiiod in dus, passivi fulu- etiam participia. Ferior quoque et vescorprxteritum
runi sequitur. Passiva vero ejusdem temporis par- lempus non habent, nec ejustlem teihporisparticipia.
ticipia fiunt a prxlerito participii prxsentis tempo- Cmpi non habet prxsens et fulurum, nec parlici-
ris, tis fiuali in dus conversa : amans , amanlis, pium, sed tanlum prxlerili temporis, cmplus. Siini-
amandus; docens, docentis, docendus; legens, legen- liter, odi, novi, osus, ex quo perosus et exosus, no-
tis, legendus; audiens, audientis, audiendus; trans- tus, et memini, meminens, quia memini tam prxsen-
iens, transeuntis, transeundus; prxteriens, prxter- tis qtiam prxteriti vim habet, quomodo odi, ut anle
euntis, prwlereundus. Prxleriti enim lemporis par- jam diximus : nosco, noscensfacit. Simililer imper-
licipia, qux in fus, vel sus, vel xus, desinunt, simi- sonalia deliciunt in supinis et parlicipiis qux ex su-
liler a supino extremo fiunt, addita s et correpla u. pinis nascuntur, ul pigef, pudet, tmdet, pmnitet, li-
Nascuntur aulem a verbis passivis, et communibus, quet, licet, libel, oportet; sed compositum pertmsum
et deponentibus, et neutro-passivis, et quibusdam iiivenilur, et pmnitens, uniie pmnitentia; et libens el
neutris : a passivis, ut amalu, amdlus; domitu , do- licens, unde licenlia, licitus. Sciendumque quod si
milus; doctu, doctus; deletu, delelus; mersu, mer- composita siut terba, ab eis composita deriventur
665 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. m
participia, ut efflcio,efficiens. Si enim ipsa per se A . Apollonius, paler Herodiani, in quinque species di-
componantur, non prius compositis verbis transeunt vidit, quas supra ostendimus, id est, continuativas,
in nominum vim et significationem : sicut etiam si subcontinuativas, adjunctivas, causales, effectivas,
comparentur, ut nocens , innocens; sapiens , insi- propter quamdam distantiam quam inter se habere
piens. Hxc igilur licet extraordinarie videar compo- videnlur. Inveniuntur taraen et nomina, vel prono-
nere, cum de syilabarum potestate scribere mihi pro- inina, vel etiam adverbia, vel prxposiliones, quse
positum sit, tamen non inutiliter ista interposui, quia loco causalium accipiuntur coniunclionum; nomina:
manifestior erit qualitas dictionum , si origo earum qua causa, qua graua, qua propter, quam ob rem, et
antea diligenlius investigetur. Notandum quoque quas ob res; pronomina : ut ideo, eo; adverbia, jit
quod omnia participia prxterili temporis sive futuri quando, etiam; prxpositiones cum pronominibus, ut
in penultimis vel antepenultimis suis regulam supi- prmlerea,interea, qux potestatem originis sux sequun-
riorum unde derivata sunt, sequuntur, exceptis pau- tur in temporibus. Approbalivse sunt quse appro-
cis, ut slatum, statu, quod penultimam a supini probant rem. Virg. in xn :
ducit. In parlicipio quoque seu nomine verbali cor- El quidemmerui, nec deprecor,inquit.
ripit, ut sfafus, stata, stabilis, nisi in fuluro.tantum Terentius in Phormione :
•
B Ita cogaalamquidem,at nos.
participio, ut staturus, statura, staturum, quod et
nomen est. Sicut de gerundiis vel mediis syllabis Et causales pro approbalivis. Virg. in n JEneidos:
scribentes supra oslendimus, nec etiam id repetere Di, si qua esl coelopietas qusetalia curat.
necesse est, maxime cum ad alia festinemus. Idem in i:
Si quid
De conjunctione. Usquamjnstitiaeest.
Conjunctionum quoque ultimas syllabas licet bre- Et sciendum quod quando approbativx sunt, indica-
viler explanare possimus, tamen, ut potestas earum tivo modojunguntur. Disjunctivx sunt qttx, quamvis
manifestius eluceat, simul cum speciebus illarum dictiones conjungant, sensum tamen disjungunt, et
alteram quidem rera esse, alteram vero non esse si-
productionem seu correptionem indicari credimus
oportere. Species enim conjunclionum sunt quatuor- gnificant, ut tie, vel, aut : in qua specie quxdam du-
decim, id est, copulativa, continuativa, subconti- bitativx vel interrogativx conjunctiones inveniuntur,
nuativa, adjunctiva, causalis, effecliva, approbativa, ut auf, an, ne, correpta necne; et est quando indi-
disjunctiva, subdisjunctiva, dissertiva, vel electiva, cative dicuntur, est quando dubitative : indicative,
vel prxsumptiva, adversativa, abnegativa, collectiva ut auf lux est, vet nox; dubilative, ut: auf prodest,
vel rationalis, completiva. Copulativa species est' C auf non prodest divilias quwrere. Subjunctive sunt
qux copulat tam verba quam sensum, ut ei, que,ac, qux voce disjunctivarum utrumque tamen esse si-
vel simul, ut copulative, ut esf Alexander
atque, quidem, quoque, quando pro quod ponitur; af, gnificant,
asf, sed, autetn, vero, quando pro aufem accipitur ; vel Paris, pro Alexander qui et Paris dicitur. Siraili-
hxc enim copulant cum confirmatione intellectum, ter Mars,siveMavors,Gradivus vel Maspiter; vel dis-
et omnes corripiuntur, excepta una asf, quam posi- crele simul, ut, tolodie vel legit iste, vel cogitat; si-
lio producit. Continuativx sunt quse significant or- gnificat enim et legere et cogitare, sed non simul
dinem prxcedentis rei ad sequentem, ul si stertit, utrumquefacere, sed aliis horis legere, aliis cogitare.
dormit; similiter sive, sin, seu, quarum tres produ- Omnes ergo conjunctiones disjunctivorum corripiun-
cuiitur, si, sin, seu; una corripittir, sire. Subcon- tur, exceptis his qux diphthongis constant, ut auf,
tinuativx vero causam conttnualionisostendunt con- seu. Disertivx vel electivx sunt, quando, diversis
ex
sequentem cum essentia rerum, ut quo, quia,que, et propositis, aliquid eis nos eligere ostendimus, ul:
breves sunt. Adjunclivx sunt qux verbis subjuncti- divesessevolo quampauper. Est autem quam et ac-
vis adjungunlur, ut cum, ut dum, quatenus, omnes cusativum qum infiniti nominis, et adverbium simi-
breves. Et hoc interest inler adjunctivas et proprie . litudinis, ut Terenlius in Phormione :
causales, quod hx cum aflirmatione, illx cum dubi- Quaminiquecomparatumest I
talione proferuntur. Causales sunt qux causam rem et duplicativumpro conjunctione adversativa accipi-
anlecedentem [rerum anlecedentium ] significant, tur, ut quanquam. Adversativx sunt quse adversun»
ut si, etsi, etiamsi, siquidem,quando, quandoquidem, convenienti significant, ut famen, quanquam, quatn-
quin,quin eliam,nam, namque, ni, nisi, nisisi, sienim, vis, etsi, etiamsi, sattem; et breves sunt, exceptishis
etenim, sed, interea, quamobrem, prwserlim, item, qux vocalibuslerrainantur. Abnegativx sunt, ut ne,
itemque, cmterum, alioquin, prmterea : qux omnes et neque, breves. Collectivx vel rationales sunt, ergo,
corripiuntur, exceplis, si interea, ttprwterea, ctqux igitur, itaque, quando; penultima acuitur : quapro-
i ante u in uitima syllaba habent, ut quin et alioquin. pter, quin, alioquin,imo, utique, ita, quippe, atqttin,
Effectivx sunt pene exdera qux el causales, sed ef- scilicet; hxc per illationem colligunt supra dictum,
fectivx tamen qtiemdam effectum plenius in se os- hocest, ratione confirmant, et conjuncliones sunt,
tendunt, ul si dicam : movetur, ambulat enim; qui- licet quxdam adverbia ibi esse videantur, correptis
escit, sedet enim. Notandum etiam quod causales ultimis, absque his qux i ante n liabcnt, quod supra
conjunclioiies, quas alii in una specie posucrunt, oslendimus. Completivx sunt, vero, autem, quidem,
66S EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANI. 666
cquidem, quoque, enim, nam, namque porro, porro A et ablativus, longi sunt, et omnes casus plurales in
autetn, et fere quxcunque conjunctiones ornatus masculino et feminino gcnere longi sunt, nisi geni-
causa vel metri, nulla significalionis necessitate, po- livus. In neutro genere nominalivus, accusativus et
nunlur : hoc nomine nuncupantur omnes, tamen hx vocativus singulares, breves; alii tres longi, et ,cx-
inter alias species inveniuntur, ut si dicam : Mneas teri omnes in plurali numero breves, nisi dativus et
veroetpiuset fortisfuit, completiva est, quia si tol- ablativus. In terlia declinatione nominativus et voca-
latur vero, significatio integra manet. tivus aliquando breves, aliquando longi; -genilivus
De prmpositionibus. semper brevis est, et ablativus nisi in t; et accusa-
autem accusativi casus sunt tivus, dativus singularis Iongus est. Plurales, nomi-
Prxpositiones hx, nativus, accusativus et vocativus longi, in masculino
ad, apud, ante, adversus, cis, citra, erga, contra, ex-
et feminino genere, dativus et ablativus breves. No-
. tra,*inter, intra, infra, juxla, per, prope, propter, ob, minativus et accusativus et vocativus
plurales in neu-
pone, secundum,post, trans, ultra, prwler, supra, us-
tro genere breves sunt. In quarta declinatione no-
que, penes, numero viginti octo. Ablativi vero hx, a, minativus et vocativus
singulares, et accusativus in
ab, abs, e, ex, de, pro, prw, cum, clam, coram, pa- masculino etfeminino breves sunt. Genitivus,
lam, sine, absque, tenus, numero quindeeim. Sed ac- H dativuset ablalivus genere
cusativx hoc modo in teraporibus syllabarum digno- longi sunt. Plurales nominativus,
vocativus longi sunt, genitivus, dativus,
scuntur; ad brevisest; adversus primas duas posi- accusativus,
tione longas habet, ullimara brevem; apud, ambx ablativus breves. In neutris, nominativus, accusati-
vocativus breves sunt, alii tres longi sunt. In
breves; anfe priroam syllabam positioi.e producit, vus, numero omnes breves. In
sequens brevis est; cis longa; cilra, ci brevis, fra plurali quinta declinatione
omnes longi sunt, nisi accusativus. Plu-
longa; supra, su brevis, pra longa; circum, prior singulares
et vocativus Iongi
positione longa, posterior brevis est; circa, erga, rales, nominativus, accusativus,
alii tres breves.
conlra, extra, intra, infra, juxla, pone, omnes sylla- sunt;
bas longas habent; infer primam positione producit, De vi ac varia potestate metrorum.
secunda brevis est; per brevis; prope ambx bfeves;
Sane quia in superiore libello de potestate littera-
propter; priOr longa, secunda brevis; ob brevis; prw-
rum et syllabarum atque variis omnium partium so-
fer,priorlonga, sequens brevis; usque, prior Ionga,
nec non et pedura regulis, quantum ad primam
posteriorbrevis; penesambaebreves. Ablalivi quoque nis,
institutionem metricx artis suflicere credidi, pro
prxpositionesfiunthx, a, ab, abs, cum, coram,clam,
et qualilale ingenii, satis me tibi, dulcissime, expo-
de,e,ex,pro,prm,patam,sine, absque, tenus; seda, L" suissexslimo: superestutipsiusmetrivimetsublilis-
abs, etde,ete, et ex, etprw, semper longx sunt, sive
sint in ajipositione seuin compositione,exceptoquodde simam posilionem, atque ob quam causara, quibus-
auctoribus inventum vel institutum sit, et a qui-
incompositionede/iinccorripitur; ab, etcum, et clam que bus mutatum vel variatum reperiatur, prout possim,
semperbreves.nisipositiosequentis eas paftis produ- in
hoc etiam sequenti Iibello explicem. Primumque
catipro aliquando corripilurin compositione, aliquan- notandum
do producitur: corripitur, ut proavus, pronepos, sed quod sicut a disertissimis et veracissimis
Iioc quidam ab adverbio procul composilum confir- historiarum scrutatoribus exquisitum est, antiquio-
mant, unde et corripitur et omnia similiter pro cor- rem apud Hebrxos quam apud gentiles fuisse car-
minum curam; nam Moysesqui Exodi et Deulero-
reptamhabenlia,utpro/afur, protervus, elc. Alii vero nomii cantica
ad imilalionem Grxeorum, apud quos pro corripitur ex ametro (sicut Josephus et Origenes
ab omnibus quos Grxci anti-
prxpositio, nostros quoque in quorumdam compo- scribunt) composuit,
sitione hoc fecisse dicunt. Coram, et palam, et abs- quissimos putant, senior deprehenditur : Homero
que primas syllabas longas et posleriores breves ha- scilicet et Hesiodo, Trojanoque bello, ao multo su-
bent; sine et fenus, ambas breves. Sed licet de tem- perius Hercule, Musxo, Lino, Chirone, Zeto, Am-
poribus prxpositionum satis dictum esse arbitremur, _ phione, Perseo, Orpheo, Castore, Polluce, jEscuIapio,
libet tamen, quia usus raro eorum apud auctores Libero, Mercurio, Apolline, et cxteris diis gentium,
„perfecte describitur, manifestiorem de ipsis facerc sacrisque vel vatibus, ipsius quoque Jovis gestis,
sermonem. quem Grxcia in arce divinitatis collocavil. Siquidem
etJob, quem multi Moysiadxquant temporibus, iis-
De produclione seu correptione tasuum. dem supra memoratis scriptoribus testantibus, totus
ex ametro versu dactylo, spondxoque decurrit; sed
In prima declinatione nominativus, et accusativus, de his plenius in
sequentibus, cum de speciebus me-
et vocativus singularis breves sunl. Genilivus, dati- trorum scripserimus, dicemus.
Tranquillius igitur,
vus, ablalivus longi sunt, et oranes in plurali nuraero vetustx scriptor historix, sic de poelis gentiliuin et
longi sunt, nisi genitivus, dativus et ablativus, si in de poematibus refert: a «Cum primum homines,
bus exeunt, propter differentiam breves sunt. Iu se- exuta feritate, rationem vitxhabere ccepissent, seque
cunda declinatione nominativus singularis, et voca- ac deos suos nosse cultuni modicum ao sermonem
livus, et accusativusbreves sunt. Genitivus, dativus necessarium, convenientibus sibi utrinsque magnili-
a Locus corruptus.
667 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 668
centiam ct religionem deorum suorum excogilave- A j Alii a vino arbitrabantur proplerea quod olim tryx di-
runt. Igitur templa illis domibus pulchriora, et si- ctilabatur, a quo trygetos hodiequevindemiaest.quia
mulacra corporibus ampliora faciebant. Ita eloquio liberalius apud Alticos die festoLiberi Patris vinum
etiam quasi augustiore honorandos putaverunl, lau- canloribus dabatur, cujus rei leslis est Lucilius. Co-
desque eorum el verbis illustrioribus et jocundiori- mcedia esl privatx civilisque fortunx sine periculo
bus numeris exlulerunt. Id genus, quia" forma qua- vitx conjprehensio. Comcedia dicta aizi T«V-/wf«5v.
dam efflcitur, qux poetes [poesis] dicitur, poema vo- Comwenim appellantur pagi, id est, conventieula
cilatum est, ejusque fictores poetx. i Poetica itaque rusticorum. Itaque juventus Altica, ut ait Yarro,
est fictx verxve narrationis, congruenti rbylhmo ac circura vicos ire solila fueril et quxstus sui causa
jtede composita, metrica structura, ad utilitatem vo- hocgenus carminis pronunliabat; aut certe a ludis
luptatenique accommodata: Melrum ideo vocata, quia vicinalibus. Nam posteaquain ex agris Athenas com-
certis pedum mensuris ac spatiis terminalur. Men- migratum est, et Hiladi [hi ludij insliluti sunt, sicut
sura enim Grxee p.kpovdicitur. Ergo unus pes me- Romx Compitalici, ad canendum prodibant et ab ur-
trum non est, nec unus et semi pes, quia melrum bana comicx odx. Item comcedia dicta est vel
pedibus conficitur; nec utique pedes possunt dici ubi quod in ea viculorum, id est huinilium doinuura,
nusquam duo sunt. Igitur raetrum plus esl quam B ] fbrtunx comprehcndantur, non ut in tragoedia publi-
unus pes. Distat poetica a poemate et poesi quod poe- carum regiarumque; vela7roTouzwMou, ideslacomes-
tica ars ipsa intelligitur, poema autem pars operis,ut satione, quia olim in ejuSmodi fabulis amanlium ju-
tragoedia; poesis, intextus et corpus lotius operis ef- venum comx canebantur. Igitur comcedia a tragoe-
fecti, nt Hias, Odyssea, JEneis. dia differt, quod in tragcedia inlroducunlur heroes,
Poemalos genera sunt tria : aut enim activum vel duces, reges; in comcedia, humiles atque privatx :
in illa luctus, exsilia,cxdes; in hac amores,virginiim
imitativum, quod Grxci dramalicon vel mimelicon;
aut enarrativum vel enuntiativum, quoJ Grxci exege- raplus; dein quod in illa frequenter et pene semper
ticon vel apangelticondicunt; aut commune vel mix- Ixtis rebus exitus tristes, et hiberorum (sic) fortu-
tum quod Grxci kmnon vel micton appellant. Dra- narumque priorum in pejus mutatio. Quare hac va-
maticon vel activum, in quo personx solx agunt, ria diflinitione discretx sunt apud Grxcos : altera
sine ullius poelx inteiioculione, ut sc habent tra- enim «xivSivoo-jrs [ «y.ivSwo?], allera tf/u; [^yjni]
dictx sunt. Tristitia namque tragcedix
gicx et comicre fabulx; quo genere scriptum est mphTtnat;,
prima Bucolicon, et ea cujus inilium est : Quo te, proprium, ideoque Euripides, petente Archclao rege
ut de se tragcediam scriberet, ahnuit, ac precalus
Mmri,pedes. Exegelicon vel enarralivum est in quo 'J.
est ne accideret Archclao aliijuid tragcedix, osten-
poeta ipseloquitursiiieulliuspersonxinlerlocutione,
ut se habent tres Georgici libri, et prima pars quarti. dens nihil aliud esse tragosdiam quain miseriarum
Item Lucrelii carmina el cxtera his similia. Rcenon comprehensionem. Poetx primi comici, Sussurim,
velcommuneest, ia quo poela ipse loquitur, cl per- Bullus et Magnes : hi veteris disciplinxjocularia qux-
sortx loquentes introducuntur, ut scripta Ilias et dam roiiiusscite ac vetuslc pronuntiabant. Secunda
Odyssea tota Homeri, etÊneis Virgilii, et cxterahis setale fuerunt Arislophanes, Eupolis et Horatius, qui
similia. Dramatici vel activi poemalis species sunt el principum vitia reseclati [insectati] accrvissiinas
qualuorapud Grxcos; tragica, comica, satyrica, nii- comcedias composuerunt. Tertia xtas fuit Menandri,
mica; hxapud Romanosvocantur prxtextata, taber- Phili el Philemonis, qui omnera acervilatem comoe-
naria, alellana, planipes. Igitur in tragica Grxcorum dix mitigaverunt, alque argumenta mullijdicia Grx-
est heroicx fortunx in adversis comprehensio. Tra- cis erroribus secuti sunt : ab his Romani fabuias
goedia, ut quidam volnnt, a frago et ode, dicla est, Iranslulerunt, et constat apud illos primo Lalino
quofi oiim aucloribus tragicis trugos, id est, hircus, sermone comcediamLibceumAndronicum scripsisse.
prxmium canlus proponebatur, <|uia liberalius in Sunt qui volunl EpicharmuminChoo insula exsulan-
die feslo ob hoc ipsnm immolabalur, quia, ut V.trro , tem primum hoc carmen freqtientasse, et sic a Choo
v comcediam dici. Antea
ail, depascuiil vitem. El Hofatius in Artejwetica : ilaque galeribus non personis
Carminequi Iragbo vilemcertavitob hircum, utebantur, ul qualitas coloris indicium faceret xtatis,
Muxctiaui agrestessatyros nudavit. . . . cum essent aut albi, aul nigri, aut rufi. Personis vero
Virg. in Georg. n : uti priinus ccepit Ruscius Gallus, prxcipuus histrio,
Non aliamob culpamBaccliocaperomnibusaris quotl oculis eversis erant, nec salis decorus in per-
Ca;dilur. sonis parasilura pronuntiabat. Satyra dicitur car-
Alii autem putanl a fwce, quam Grxcorum quidam men, nec quidein apud Romanos maledicum, et ad
tryga appellant, tragcediaui nominaiam, per mula- carpenda hominum vilia arche [acre] comoedix cha-
tionetn lilterarum, y in a versa; quotl oliin, nondura ractere composituni : quale scripserunt Lucilius, et
personis a Thespide rcperlis, tales fabulns peruncla Horatius, et Persius, et olim Carraem; itleoqueqiiod
ora fxcibus agitabant, ut rursus esl Iloralius leslis sic: ex variis poematibus constabal, satyra vocabatur,
quale scripsefunt Pacuvius et Ennius. Satyra autem
Ignolumtragicsegenus invenissecamoenae.
et
Dicitur, plausnis vexisse poemaiaTuespis, dicla, ut alii volunt, sive a satyris, quod similiter in
Quaecanerenl agerenlqueiufeclifascibusora. hoc carmine ridiculx res pudendxque dictralur, qux
velut a salyris proferuntur et fiunt. Sive satyra di- A prsetextala utuntur, in ejusmodi fabulis acta com-
citur a lance, qux referta variis multisque primiliis prehendunlur. Secunda species est togatarum, qux
in sacris apud priscos deferebatur; et a copia ac sa- tabernarix dicuntur, et humilitate personarura, et
turitate rei satyra vocabatur, cujus generis lancium argumentorum similitudine comcediispares. ln qui-
et Virgilius in Georgicis meininit, cum hoc modo bus non magistralus regesve, sed hurailes homines
dicit : et privalx domiis introducuntur, qux cum olim
Lancibuset pondisfumantiareddimusexta. tabulis legerentur, tabernarix vocabantur. Tertia
Et idem : species est fabularum Latinarum, qux a civitate
Lancesqueet liba feremus; Oscorum Alella, a qua primum coeptx, appellalx
sive a quodam genere farciminis refertum [referti] snnt atellanx, arguraentis dictisqtie jocularibus si-
et polenta et nuclcis pini, et a mulso conspcrsi. Ad miles salyricis fabulis Grxcis. Quarla species est
hxc alii atldunt, et de malo punico grana. Alii au- planipedis, qui Grxce dicilur p.ip.os; ideo autem
tem dictam putant a lege Satyra, qux uno rogatu Latine planipes dictus, quod actores pedibus planis,
raulta coinprehendit, quod scilicet et salyrico car- id est nudis, proscenium introirent; non ut tragici
mine multa simul poemata comprehenduntur, cujus actdres, cum cothurnis; nequeut comici,cum soccis;
satyrx legis Lucilius meminit in primo, per salyram B ' sive quod olim non in suggestu scenx, sed in plano
xdilem factum, qui legibus solvat. Quarta speeies cst orcistrx posilis instrumentis mimicis actitabant.
dramatis apud Grxcos, qux mimica dicitur, quod Cujus planijiedis acta togatarum scriptor ila in
rerum humanarum imilatrix sit; est ergo sermonis xdilitia fabula meminit : Dalur in est Scaurus ex-
cujuslibet sinc reverentia, vel faclorum turpium sultal planipes; si quas tamen ex soccis fabulas
cum lascivia imitatio, quia quxdam fabulx a poe- feceranl, palliali pronuntiabant. Togala a prxtex-
tis Grxcorum ila componebanlur, ut aptissime essent tata tragcedia differt, quod in tragcedia heroes in-
motui corporis. Fabula enim a Grxcis dicitur nupa. troducuntur, ut Pacuvius tragoetlias nominibus he-
TO5p«v, id est, agere, quod per actus et per motus roicis scripsit, Orestem, Chriseu, el his siniilia, In
aliquos magis ostenderetur. Nam et agi fabula non prxlextala aulem, qua inscribunlur nomina Latina,
referrl ab actoribus dieitur, sed tamen in Latinis fa- ut Brutus vel Decius. Item Marcellus vel Africanus,
bulis plura sunt cantica qux canuntur. Ideoque Ho- et his similia. Togata tabernaria a comcedia differt,
ralius ulrasque has significaliones interpretatur, quod in comcedia Grxci rilus indiicunlur, personx-
cuin ita de fabula dicit : que grxcx, ut Laches, Sostrala, Geta, Demipho;
Aut agilur res in scenis, aut acla refertur, in illa vero Latinx. Togatas tabernarias in scenani
"( dataverunt prxcipue duo, Affranius, et G.Quiiitius;
Igitur Latini has quatuor supra dictas species nam Terentius et Ccelius comcedias scripserunt.
suis propriis appellavere nominibus, sicut superius Latina attellana a Grxca
satyriea differt, quod in
Id
jam coinmemoravimus, est, tragicam dixere prx-
satyrica fere satyrorum personx iiiducunlur, aut si
textalam, comicamque tabernariam, salyricani quo- sunt ridiculx similes satyris, ut Olicus, Bosi-
qux
que attellanam, et mimicam planipedem. Sed sicut ridis. In attellana autemoscx personx, ut Maccus.
Grxcas appellationes, quid valerent secundum anti-
Exegematici, id est, enarrativi, poeraatis species
quorum sensum, edisserere curavimus; sic etiam sunt tres, angeliticx, historicx, didascalicx. An-
Latinas, qux magis nostrates sunt, exponere non gelitica est, qua sententix scribunlur, ut esl Theo-
prxterraittamus. Tragcedix scilicet et comcedix gnidis liber, et Muiiastica Albini, qux species in
inilioapud Lalinos logatx dicebantur.quod orania in phirimis poeraatibus sparsim posita reperitur. Ilem
publieo honore confusa cernebanlur , qux logatx clirix eidera deputantur. Historica est, qua narra-
postea iu prxtextatas et tabernarias dividebanlur. tionis genealogix coinponuntur, ut cst lnelrum de
Togatx fabulx dicuntur, qux scriptx sunt secun- generalione mundi, et situ, el qtialitate diversaruin
dum ritus et habitus hominum togatorum, id est et liber Alcimi, el his similia. Didascalica
genlium,
Romanoruin: toga namque Romanaest;siculGrxcas I
est, qua comprehenditur philosophia Empedoclis et
fabulas ab habitu xque palliatas Varro ail nominari. Lucretii. Ilem aslrologni, et phoenomena Arati et
Sed et hoc notandum quod togas, cum sit generale Ciceronis, et Georg. Virg. et his similia C.
nomen, specialiter tamen pro tabernariis non modo
communis error usurpal, quia fauni togatas appellat, Coeni vel communis poematos species sunt dux.
sed et poetx, ut Horatius, quia ait: Quarum prior heroica, ut est Iliadis et /Eneidos;
allera est eliaca, qux el lyrica dicitur, ut est
Vel qui praetexlas, vel qui docuere togatas.
Archilochus et Horatius.
Togatarum fabularum species tot fere sunt quot INCIPIUNT
et pallialarum. Nam primx species sunt togatarum, 6L0SSS VERBORUM IN DONATOMMAJOHEM.
qux prxtexlatse dictintur, in quibus iraperatorum
negotia agebantur et publice reges Romani vel duces Quol diffinitiones sunt apud grammaticos? Sex.
inducuntur, personarum dignitate et personarum Prima est subslanlialis : nomen est pars orationis
sublimitate tragcediis similes. Prxlextatx autem cum casu. Secunda est soni, nomen dictum esl quasi
dicuntur, quia fere regum vel magistraiuura, qui nolamen. Tertia est numeralis; partes oralionis sunt
671 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 67-2
octo. Quarta, accidentalis: nomini accidunt sex. A si absolute diceret dulce, minus itleo significat quia
Quinla, specialis, corpus aut retn proprie. Sexla amarum umaritudini comparatur. Jam senior s cd
est etymologia: homo dictus est ab huino, humus ab u s a; ecce comparativus pro positivo accipitur, ad
humore. Verum, i p sed. [ verum id per se desi- nullum enim alium Charon fit comparatio.
gnat] corpus aut rem. Res propria est, ut Priscianus De genere.
dicit, ars, ad quemlibet auctorem specialiter perti- Hxc musa. Musa interpretatur quwrens ; a sono
nens, ut est Arithmetica Nicomachi, Grammatica enim derivalur, et est dea carminum. Novem no
Aristarchi. Res vero communis ut disciplina, ars. mina Musarum sunt hx: Melpomene, Euterpe, Po-
Alii dicunt rem esse propriam, ut sunt nomina An- lymnia, Terpsichore, Urania, Clio, Calliope [Erato,
gelorum Michael, Gabriel, etc.; communem autem, ThaliaJ. Est epiccenon, id est supercommirae, quia
nomina virtulum, ut pietas, prudentia, et rel. Non- utriusque generis animalia uno articulo compre-
nulli hoc modo affirmare non dubitant. Res propria hendimus. Alii dicunt supercomniixtum, non quod
Deus est, communis aulem angelus. Quatuor spe- ipsa natura sexus commixta sit, sed uoster intel-
cies sunl: Publius prxnomen est; Cornelius, pro- leclus; nonnulla enim animalia videntes, utrum raa-
prium; Scipio, cognomen ; Africanus agnomen. Hx sculus sit an femina ignoramus. Eunuchus commdia,
quatuor species nominum ad unum virum per- B id est liber Terentii , et est nomen illud generis
tinent. Alia sunt primx p i non aliunde sumunt feminini. Similiter Orestes et Centaurus. Poema, id
originem, crescit sxpe n s [numerus sillabarum]; esl opus poetx ; emblema, id est ajjundantia ; por-
i. e., quia non semper, tamen aliquando, ut paulum, rutn, id est olus; cepe neulri generis est in singu-
paululum, pauxillum, pauxillulum. Sunt noraina lari numero, et est nomen oleris; forum, id est
tota q. d. [F. Grxcx declinatiouisj; ista sunt pro- mercatum seu tabulala navium; stirps, itl est vir-
pria nomina apud Grxcos, et apud nos sunt posita gulta, qux juxta arborem nascuntur, vel progenies;
inter appellalivorum species, quia interpretationes pampinus, id est folium vilis : sunt incerti generis,
eorum appellativx sunt. Themisto, interprwsensi- id esl masculini et neutri; duplex enim nominativus
bilis; Calypso, ralionabilis. Pan, omne vel tolum; invenitur, id est frenus elfrenum; clypeus et clypeum.
qux sunt tota Grxcx declinationis, id est quia Vnlgus autem et specus in una terminatione ma-
Latine flecli non debent ab illo qui utramque no- sculini et neutri generis sunt. Feminino, i, a, s, d
verit linguam. Qux appellantur notha, id est, ex [F. ipsas arbores sxpe dicimus], quia aliquando
parte nobilia. Nam Grxci Achilleios, Latini Achil- masculini generis invenitur ut oleasler. Scutum a
les, Grxci Agamemnon, Latini Agamemno dicunt rotunditate dicitur. Femina qux panes conficit, pi-
veluti sermo et reliqua homonyma, id est unino- •" strilla dicilur, seu vas in quo miscelur aqua farinse,
mia vel univoca. Nepos, filius filii; luxuriosus vel sive ipsius domus nomen diminulivum. Toreuma,
prodigus dicitur. Synonyma et polyonyma, id est id est tornatura , vel bulla qux fit in aqtia , vel (ut
plurinomia vel multivoca. Aries est animal, Aries quidam dictinl) sonus thoracis. Eulerpe, id est no-
est signum in coelo, Aries machinamentum ad men musx. Gummi, id est genus resinae aptum
destruendum raunitiones murorura. Acies dicitur medicinx. Frugi, id est parcus vel modestus. Nihili
oculorum, acies ferri, acies exercitus. In his qux idem est quod nihil. Pumilio , parvus humuncio.
Greca sunt, m g s r subaudilur [F. magis Grxcam De numero.
servabimtts regulam ] quam Lalinam, quia qualis Numerus dicilur a nummis numerandis, vel a
est termiuatio eorura apud Grxcos, eadem servatur quadam dea Numeria. Singularis, id est certitas
ct apud latinos. Agamemnonicm,Mycenm,id est, quia quantitatis. Pluralis, id esl incertus, hoc est mulii-
Agamemno ibi regnabat. Alix medix signilicationis, plicatio unitalum. Est dualis numerus. Dualis nu-
idest quia quando dico magnus, adhuc pendet; vel merus dicilur , quia nec singularis numeri est,
ideo medix significationis, quia ad bonum vel ma.- nec pluralis in lantum. Hlicilura enim est dicere,
lum referuntur, ut magnus magister, et magnus ~ omnis duo. Similiter est inconveniens ut dicatur,
tatro. Alia patrix, id est, "palria est civitas in qua omnes duo vel ambo, ut solet de cxteris nume-
quis nascitur, vel terra adjacens civitati. Primus rorum nominibus dici. Dicimus enim, omnes tres,
de multis, id est, quia speciem habet superlativi. omnes quaiuor, etc. Pompeius hoc modo dicit: Dua-
Prior de duobus, id est, et iste speciera compara- lis est qui duos tantum significal; quando dico duo,
tivi, quia de duobus facit comparationem. Comedo, neque unum possum significare, neque multos.
id est vorax sive tinea. Palpo, id estavicula jiapilio, Hanc tamen rationem Priscianus penitus destruit.
vel cxcus, vel Iatro. Coraparationis g i [genera sunt Sunt etiam n,n,c, [ nomina numero communia] eo
triaj : comparatio dicitur collatio similium, qux ex quod aliquos casus in utroque numero in una littera
alterius collatioue allerum prxferl. Aliquando com- habent. Semper pluralia; manes inde dicuntur spiri-
parativus, et s i ullerior et superior atque inferior tus, quia semper manent, vel quia per aera manant,
comparativi derivantur ab adverbiis, ultra, supra et itl est infliiuiit ad nova corpora. Quirites nomen est
infra. Nam positivus p et a i perfectus est sensu, et jilebis in Creta insula, velul alii quiriles Romani
absolutus a casu : Mare Ponlicum d q c m i [dulcius a Jam senior, sed cruda deo viridisquesenectus.
quam cwtera maria]; major enim esset comjiaratio (Virg., /ENEH>.VI,303.)
6T5 EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANI. 674
dicti sunt, a quadam civitale Sabinorum, id est, A septimum obiineat locum. Monoptota,id est qui una
curribus. Cancelli ideo pluralis numeri est, quia non terminatione per omnes casus funguntur, sicul no-
potest ista res de una re fieri, sed de mullis. Simi- mina numeroruni et litterarum. Aptota vero sunlquse
liter scopx, scalx, quadrigx, etc. Kalendw : in ac- non habent nisi unum casum, ut sponte. Diptota,
censione primx lunx sacerdos idolorum iterata id est, bina casualia, ut pascha. Triptola, id est,
voce dicere solebat, calo, calo, id est voco. Inde Ka- trina casuaiia, ut musa. Telraptota, id est quaterna,
lendw vocationes dicuntur. Nundinw, hoc est, em- ut, magister. Pentaptota, id est quina casualia ut
jitiones. In solemnitalibus enim sacrificiorum mer- doctus. Hexaptota, id est sena, qux sex mutationes
caliones fieri solent, vel aliter nundinx, id est casuum habent, ut unus. Frugi, id est abstinens,
novem dies ab Idibus retro usque Nonas. Ferim, vel parcus, quia parcit frugibus. Nihili, id est inu-
id est vacationes, dictx a fando, quia in conventio- tilis, qui nihil valet. Nequam, id est injustus vel
nibus diversa pronuntiantur. Quadrigm, id eslquasi iniquus. Fas, id est quod dignum est fari. Nefas, id
quadrijugx a qualuor equis trahenlibus. Nuptix, est quod dici nefarium est. Nuraeri declinantur, id
malrimonium, non nisi per duo eflicitur. Pus ali- est nomina numerorum. Hunc talerem, id est omnes
quando corruptionem sanguinis, aliquaiido stagnum casus illius hominis inveniuntur, exceptis nomina-
aqux, aliquando tumorem in corpore, aliquando B tivo et vocalivo. Ditione, id est potestate. Sponle,
custodiam signiflcat. Inde dicitur corpus, ut quidam id est. voluntate. Tabo , id est peste. iVafu , id est
volunt, quasi cordis custodia, sed melius esl ut nativitate. Ignarus belli, id est qui nunquam bel-
corpus inde dicatur quia corrumpi potest. Ad menlum expertus est. Securus amorum, id est qui ne-
suram, id est in liquidis. Vel pondus, id est in aridis. minera amat. Inimicus malis; rectius dicitur, inimi-
Mmnia, id est aedificia, ad munimen civitatis facta. cus mihi est, quara inimicus meus esl. Congruus
Floralia, id est festa dex Fiorx, qux fuitverno tem- pdribus, id est conveniens similibus. Exosus belta,
pore, quando Terrx imraolabant. Saturnalia, fesla prwscius fulura. lllud esl figurate, hoc est, non pro-
Salurni. Compitalia, id est Cereris festa, dicta a prie, nam quando dico, exosus bella, prwsciusfutura,
compitis, id est multis viis. Poputus, id est quod genitivum naturaliter tenent, id est prmscius futuro-
ex uno constare non potest. Concio, id est convo- rum; vel aliter figurate est, quia quasi loco partici-
calio, vel ipse sermo. Athenx, et cxtera, civi- piorum ponuntur, ut, odiensvel odio habens bella.
tates sunt Grseciae. Sed ea, subauditur, tantum sunt qux non sunt
De figura. aptola. Si vero e producta fuerit, e littera tunc pro-
cum flt nomen quintx declinationis. Sed
Figura est tertias quantitatis. Potens, derivatur C ducitur,
a verbo possum, sive magis nomine polis, ut Pri- hsec regula d, f, g, p, i [de feminino genere putatur
scianus dicit. Suburbanus; suburbanum est quidquid intelligij, quia omnia nomina quintx declinationis
urbis Multi feminini sunt generis, excepto dies , quod lamen
§pecialiter adjus pertinet. dicunt sub-
urbanuiii esse, qui sub urbe habitat, id est juxta utrumque invenitur; et metidies, quod semper est
murum forinsecus : vel, ut alii, qui sublus urbein, raasculinum. Propter differentiam, id est , ut sit
id est xdificiis subtus terram construclis moralur. differentia accusativo plnrali ad nominativum et vo-
cativum si esset illis similis, error
Efficax,iti estacutus, quasieffectuumcapax.JMuniceps, dubietatispluralem, quia
id est munera capiens. lneptus, id est qui non est nasceretur, sive ut differentia fieret inter
ablativum norainum istorum et eorum qux in e ter-
aptus. Insulsus, qui non est salsus, hoc est, slul-
tus. Pinnipotens, id est pennis potens, ut aquila. minant illum ablativum, ut ab hoc palre. Nam no-
terminali is syllaba, qui ablati-
Nugigerulus, id est nequam portitor. Inexpugnabilis; minativi singulares
in i finiunt, accusativum pluralem
pugnabills locus est qui potest expugnari ; expugna- vum singularem
ut
bilis, id est valde pugnabilis; inexpugnabilis, qui reclius per is quain per es proferunt; vel aliter,
nullo modo valet expugnari. Alii dicunt, pugnabilis hujuscemodi accusalivus differentiam faceret iuter
et expugnabilis unum est, quod probat Pompeiiis. •p.illa nomina qux genitivum pluralem nominum, sed
Prwtor, id est judex. Senatusconsullum, senatus in um faciunt. Ergo qux in ium mittunt genitivum
genitivus quartse declinalionis est; consultum vero pluralem, melius accusativum pluralem in is effe-
runt. Ab hac domo. Nos tamen habemus in usu tres
nomiriativus, id est consilium.
casus juxta secundam declinationem, ablativum
De casibus. singularem, genilivum et accusativum pluralem.
Sex quidem sunt casus : nominativus, a nomi- Ab hoc jugero. Juger, in longitudine ducentos qua-
nando; genitivus, a generando; dativus, a dando; ac- draginta pedes, el in Iatitudinem centum viginti ha-
cusativus, ab accusando; vocativus, a vocando; abla- bet. Verum meminerimus. Verum pro sed ponilur.
tivus, ab auferendo diclus; ex quibus tluo recti nomi- Euphoniam, id est, bonam sonoritatem. Quam ana-
nanlur : sed hoc tamen non fit in omnibus nominibus logiam, id est, collalionem similium, ut doclus, aplus,
secundx declinationis qualilatem aut quautitateni humus; domus. Qux fit octo modis sex accidentiis
significantibus. Reliqui vero obliqui, id est retorti. nominis, extremilate et ratione temporum. Si igitur
Insuper etiam unum Lalinum, id cst quia a Lati- horum minus aiiquid fuerit noinini, ad quod collatio
his est invcntus, nonnulli seplimuin nominant, quia fuerit, jam non stabit ratio analogix, titrest lupus
67S B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. G76
et lepus; lupus facit lupa, lepus fixum est. Ne- A Tribrachum, macula u . u u
qyam, nihili. Hxe noroina secundum Priscianum Ioiiicura minorem , Diomedesu u. -
moiioptola sunt. Emblema, id est, abtmdantia vel lonicum majorera, Junonius--.-ov
figura naturalis in inarmore; stemma, id est; orna- Ttipia dlvisionedividimussolum amphibrachum.
mentum ; poema, id est, opus poetse. In his autem ut carinq u . -u
Amphibrachum,
regulis, id est, ablativi. Andlogia, id est, pTOportfO;
Trielerida, id est, trium annorum sacrifici*. Sexcuplmautem divisionis sunt hi i
Amphimacfus, ul insulm - . u-
De verbis ahomatis.
Bachius, Achalesv-'-
Interrogatio quid sit inter anomala, et inxqualia,
ab eisdem AntibachiuSj natura--;v
et defecliva. Anomalia dicuntur, qux Peon priimis, /egifimus-u. ii!u
litteris incipiunt, sed non in eadem forma, ut volo , Peon secundus, colonia u -. u u
vis. Inxqualia dicuntur, qux non ab eisdem inel- Peon leflius, Menedemusu u . -u
piunt,ut sum,es, et reliqua. Defectiva sunt aliquando Peon quartus, ceteritas uu . u -
in modis, aliquando in temporibus , aliquando in
Reslani, quos epitrita pdrtilidne dividimUs,hx:
personis, ut cedo, cedite, et reliqua.
De pedibusi Epitritus primus, sacerdotesv-.—
Epitritus secundus, condilores -u .--
Syzygix snnt pedes pentasyllabi, et dicti apud Epitritus terlius, Demosthenes--u.-
Grsccos syzygix, qnasi quxdam declinationes. Sed hi
non sunt pedes , sed appellantur pentasyllabi, hexa- Epitritus quaftus, Fescennius --. uu
Hi pedes quatuor geminati, hos sedecimreddunt.
syllabi, quia ullra quinque et sex syllabas non pro-
cedunt : unde non opoTlel in carmine has syllabas Pyrrichhis cum pyfrichiio junctus, procefeusiria-
quodlibet excedere nomen , ut Carthaginensium, ticus est, ut avicula .uuuu
Hierosolymitanorumi et Constanlinopolitanorum. Ac- Pyrrichius curii spondeo ionicus est minor, nt
cidunt unicuique pedi arsfs et thesis, id est, elevatio Diomedesuu--
et positio vocis; neque enim inter vocis pedes diri- Pyrrichius cnm iambo peon quartus eSt, ht ceie-
gere poterunt, nisi aiterna vice leventur, ut arma, ritas uuu -
ar elevatio est, ma posilio. In his duobus per divi- Pyrrichius cum trochxo, peon tefthts, tli Mene-
sionem pedes legitimi colliguntur. JEqua divisio est demus u u - u
quoties arsis et thesis sequali temporum diviskme Spondeus cum pyrrichio , ionicus major, ut Ju-
ceduntur; dupla, quoties ex his unum alterum duplo G' nonius --uu
vincit. Sexcupla vero est, quoties unum alterum Spondeus cum spondeo,dispondeus,ut oralores—-
sexcuplo superat. In simpla enim ejus part& unus Spondeus cum iambo, epitrilus tertius, nt De-
plus invenitur, in dupla unus minus babetur : sex- mosthenes — u-
cuplum enim dimidium dicitur. Tripfum est, quando Spondeus cum trochxo, epitrilus quarlus, ut
maj'or pars ter continet totum minus, id cst, tria et Fecscennius —u
unum; epilritum est, quando minus continetur a lambus cum pyrrichio, peon secundus, ut co-
majore, et ejus tertia pars. Ceduntur vero pedum lonia u - uu
membra vel per xqualitatem, vel per dnplum , vel lambus cum spondeo, epilrilus primus , ut sa-
per sexcuplum, vel per tripmm, vel per epilritum. cerdotesu
Partimus ergo m xqua hos : spondxum, xstans; Iambus cum iambo, diiambus, ut propinqui-
pyrrichinm , fuga , ex xqua divisione; iambum , las u - u -
parens, ex dupla; trochxum, meta, ex dupla. lambus cum trochxo, anlispastus, ut saloninusv -- u
Partimus ergo in mquam hos : Trochxus cum pyrrichio, peon priraus , ut /e-
^ gilimus -uuu
Spondeum, ut mstas. -.- nt
Trochxus cum spondeo, epitritus secundus,
Pyrrichium , fuga v . v condilores - u - -
Dactylum , carmina - . u u
- Trochxus cum iarabo, coriambus, ul armrpo-
Anapestum , erato u u .
tens - uu -
Dispondeum , oratores Trochxus cum troclixo, ditrochxus, ut canti-
Proceleiisriialicum , avicula vu.wt - u-u
tena
Dyambum , propinquilas v -.u-
Ditfochxum, canlilena - u.-u Bissytlabi cum trissyllabis juncli 32 proferunt.
Antisbastum , sotonius u - .-u cum tribracho uuuuu
- - Pyrrichius
Coriambum, armipotens u . u cum inolosso uu —
' tem Pyrrichius
per duplam divisionempartimus hos pedes : Pyrrichius cura anapesto uuu'u-
Trochaeum, ut meta -. u Pyrrichius cuin dactylo uu-uu
Iambum, parens u . - Pyrrichius cum amphibracho uuu-u
Molossum, JEneas-.-- Pyrrichius cuni amphimacro uu-u-
077 EXCERPTIO DE ARTE GRAMMATICAPRISCIANI. G1§
Pyrrichius cum bachiouuu — A Dactylus cum daclylo -uu-uu
Pyrrichius cum antibacliio uu—u Daeiylus cum amphibracho-uuu-u
Spondeus cum tribracho --uuu Dactylus cum amphiinacro -uu-u-
Spondeus cuni molosso Dactylus cum bachio -uuu--
Spondeus cum anapesto --uu- Dactylus cum antibachio-uu--u
Spondeus cum dactylo ---uu Araphibrachus cum tribus u-uuuu
Spondeiis cum amphibracho--u-u Amphibraefaus cum niolosso v-u---
Spondeus cum amphimacro—u- Amphibrachus cura anapesto u-uuu-
Spondeus cum bachio--u-- Aniphibrachus cum dactylo u-u-uu
Spondeus cum antibachio u Amphibrachus cum amphibracho u-uu-u
Iambus cum tribracho u-uuu Amphibrachus cum amphimacro u-u-u-
lambus cum molosso u Amphibrachus cum bachio u-uu —
Iambus cum anapestou-uu- Amphibrachus cum antibachio u-u--u
Iambus cum dactylou--uu Amphimacrus cum tribus -u-uuu
Iambus cum araphibracho u-u-u Amphimacrus cum molosso -u
Iambus cum amphimacro u--u- B Amphimacrus cum anapesto-u-i/u-
Iainbus cum bachiou-u — Amphimacrus cum dactylo -u-- uu
Iambus cum antibachiou—u . Amphimacrus cum amphibrachio-u-u-u
Trochxus cum tribracho -uuuu Amphimacrus cum amphimacro-u — u-
Trochxus cum molosso - u Amphimacrus cum bachio-u-u--
Trochxus cum anapeslo - u uu - Amphimacrus cum anlibachio-u—u
Trochxus cum dactylo-u-uu Bachius cum tribrachou—uuu .
trochxus cum amphibracho -uu-u Bachius cum molosso u-u---
Trochxus cum amphimacro -u-u- Bachius cum anapesto u—uu-
Trochxus cum bacbio -uu-~ Bachius cum dactylo u---uu
Trochxus cum antibachio-u—u Bachius cum amphibracho u--u-u
Trisyllabi cum trisyllabis positi, 64 inde colligunlur. Bachius cum amphimacro'u — u»
Tribus cum tfibracho uuuuuu Bachius cum bachiou--u—
Tribus cum molosso uuu— Bachius cuin anlibachio u u
Tribus cum anapeslo uuuuu- Antibachius cum tribus --uuuu
Tribus cum daclylo uuu-uu Antibachius eum molosso --u —
Tribus cum amphibracho uuuu-u Aritibachius cum amphimacro--u-u-
Tribus cum amphimacro uuu-u- Antibachius enm anapesto --uuu-
Tribus cum bachio uuuu-- Antibachius cum dactylo--u-uu
Tribus cum antibachio uuu--u Antibachius cura amphibracho --uu-u
Molossus cum tribracho —uuv Antibachius cum bachio--uu--
Molossus cum molosso Antibachius cunf antibachio--u--u
Molossus cum anapesto ---uu- Isti nanique pedes, qui hic sequuntur, cum su-
Molossus cum dactylo uu perius denominalis corijimcti faciuiit centura viginti
Molossus cum amphibracho—u-u quatuor . pyrrichius, spondeus, iambus, trocheus ,
Molossus cum amphimacro u- tribrachug, molossus, anapestus , dactylus, aniphi-
Molossus cum hachio —u-- brachus, amphimacrus, bachius, anlibachlus; ho-
Molossus cum antibachio u rum sunt duodecim. Duodecim igitur , et sedecim ,
Anapestus cum tribusuu-uuu et triginta duo atque sexaginta quatuor, supra scri-
Anapeslus cum molosso vu TJptam summam complebunt : 12, 16, 32, 64, fa-
Anapestus cum anapesto uu-uu- cinnt.
Anapeslus cum daclylo uu--uu Mens tenebrosa tumet mortis ohscura tenebris.
Anapestus cum amphibracho uu--u-u Vir humilis, mcestus, ccelum conscendit ab humo.
Anapestus cum amphimacro ou~u- Cujus amor maneat, cujus in corde per xvum.
Anapestus eum bachio uu-o— Scientia esl, o juvenis, tibi sit sapientix ardor.
Anapestus cum antibachio uv—u Sophia laus aninii esl, semper,homo,disce sophiam.
Dactylus cuui tribracho -vuvvv Est decus hoc animx virlus, hoc et inditus ordo.
Dactylus cuin raolosso -uu — Condite gaza polo, saccos vacuate gazarum :
Dactylus cum anapesto -imvu- Aula tenet Christum Chfisti si pectofis aula.
BEATI RABANI OTAURI
ABBATIS FULDENSIS ET MOGUNTINIARCHIEPISCOPI
EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS.
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. A Justitiam et judicium et wquitatem. Juslilia est in

eis, quse secundum regulam veritatis bene operamur.
Parabolm Salomonis filii David regis Israel. Para Judicium in illis, qux recta discretione cum proximis
boIxGrxce, Latine dicuntur similitudines. Quod hui
ut sciremu agimus, xquitas in eo, cura sincera intenlione Deo
libro vocabulum Salomon ob id imposuit, soli in his quse recte gerittius et judicamus, placere
altius et non juxta litleram intelligere qux dicit: ii contendimus.
quo Dominum significat per parabolas turbis fuiss- <Jf detur parvulis astutia, adolescenli scientia et
locuturum, sicut etiam nomine proprio et pacifie ' intellectus. Parvulos dicit eos qui nuper sapientix
regni sui slalu regnum Christi et Ecclesix perenn aurem accommodare coeperant, adolescentem qui
denuntiat, de quo scriptum est: Multiplicabilur eju in ejus auditione profecit. Et ideo
aliquantum jam
imperium, et pacis non erit finis super solium Davit fortasse parvulos plurali numero, adolescentem ap-
et super regnum ejus (Isa, ix), sicut templi constru
ctione ac dedicatione, xdificationem significare Ec pellat singulari. Quia doctrina sapienlix quos diver-
sis animi motibus, diversis vivendi moribus deditos
clesix, qux tempore resurrectionis in xternun in unam virlulis perfectionem erudiendo
dedicabitur insinuat. Nam et ipse filius esse Davii suscijiit,
provehit, de quibus jure dicitur : Multitudinis cre-
rex spiritalis Israel eliam lurbarum testimonio, qua B dentium eral cor et anima una. Ut detur, inquit,
ei in Jerosolymam venienti cum palmarum ramii astulia. Hxc etenim rudibus est et insipien-
et laudibus occurrerent, declaralur. Notandum au- parvulis
tibus necessaria, per quam sophismatum dignoscere,
lem quod vulgata edilio pro Parabolis, qux Hebraict
el cavcre versutiam possint, ne falsorum fraudibus
Mas Lolh vocantur, Parlwemias, id est Proverbia
argumentorum abducanlur a simplicitate verse sa-
dicit; sed nec ipsum noraen abhorret a vero. Qua
pientix, qux ducit ad vitam. Adolescenti scientia et
enim parabolx recte nuncupantur, quia lara occultr iniellectus. Quia qui prudenter declinat falsa, conse-
sunt, possunt non incongrue etiam proverbia vo-
quenter scita verilatis percipiet. Hactenus prxtitula-
cari, quia talia sunt qux nierito sxpius in ore col-
lio. Hinc jam ipse textus parabolarum incipit.
loquentium versari ac memoria debeant retineri Audiens sapiens sapientior erit. Quia sapientix
Nam et proverbia plerumque lam obscure dicunlur.
amator extitit Salomon, quia oplione sibi dala,
ut merito eadem possint etiam parabolarum nomine
sapientiam petiit et accepil, pulchre initium para-
notari, Domino atteslante, qui ait: Hmc in prover- bolarum suarum a
sapienlia sumit. Quod auteni ait
biis loculus sum vobis, venit hora cum jam non h
sapientem curn audierit verbum sapientiorem eflici,
proverbiis loquar vobis, sed palam de Palre annun-
ostendit neminem in hac vita ita sapientem fieri
liabo vobis(Joan. xvi). Quid autem ulilitatisparabola "
Salomonis conferanl, Prov. i, succremenlo tituli posse, cujus sapienlia nequeat augeri, semperque
moris esse sapienlium , ut diclis majorum et ali-
raonslratur cum subditur:
quando eliam minorum auscultent, et quidquid in
Ad sciendam sapientiam et disciplinam. Sapientiami illis utilitatis audierint, ad se replicent, suoque in
autem et disciplinam scire est, quomodo recte cre- corde recondant. Denique audivit sapiens minor
dere, qualitcrque vivere oporteat, quemque vera- majorem , regiua Saba Salomonem , et sapientior
citer didicisse. Quo intentionem cordis dirigere, rediit, audivit Moses socerum, multo inferiorem
quid operando gerere conveniat nosse. Quod aulem sublimior, et sapienlior redditns est. Audieriint
atljungit: discipuli Christura et spiritum Sapientix percbpere
Ad intelligenda verba sapienlim, el suscipiendam merueruiit. Audivit Nicodemus, audivit Gamaliel,
erudilionem doclrinw. Monet cos quos imbuit, ul non audivit discipulus ejus, tunc Saulus, nunc apostolus
solum sapientiam quam semetipsi perceperunt, am- Paulus, sapientes utique vebum Evangelii, et sapien-
n
plecli , et disciplinx virlulum quam cognoverunl liores sunt facti. Qui eliam Paulus cum ad tertium
sciant inservire; sed etiam verbis prudenlium, qui- ccelum raptus audisset ea, qux non -licet hominibus
bus ad perfectiora proliciant libenler auscultare, et verba loqui, nihilominus ad terram reversus aiebal:
hoc solerler intelligere curent. Quia cx parle cognovimus, et ex parle prophetamus,
681 EXPOSITIOIN PROVERBIASALOMONIS.— LD3. I. - 682
cum autctn venerit quod perfectum est, evacuabitur \ tegemmatrts tuw. Hactenus proverbialiter de utraque
quod exparte est (I Cor.xm). parte disputat, hinc jam sedulus incipit admonere
Et intelligens, gubernacuta possidebit. Nemo se de quemquc fldelem , ut disciplinam legis divinx blan-
sua jactet scientia. Quia qui sapientium verba cre- ditiis postponat reproborum. Quia nimirum lnfjus
ber audire et intelligere negligit, vilam suam rite custodiam corona, illorum facinora mors sequalur
gubernare non novit, quanto magis alieno regimini xterna, unde et recte filium vocat, quem paterna
perfici nequit, qui seipsum ad patrum disciplinam sollicitudine curat inslituere, potest et ex Dei Pa-
subjicere contempsit. Quod ergo ait: Audienssapien- tris persona dictum accipi; in nomine autem malris
tior crit, ad cognitionem rerum qux per sapientiam Ecclesix, qux ttinc Synagoga vocabatur intelligi.
noscunlur respicit, quod vero addidit: El inlelligens Et nolandum, quod ita nos disciplinam patris amare
gubernacula possidebit,ad rectiludinem vitx qti.e per prxcipit, ut legem quoque malris nulla ratione di-
eamdem sapientiam discitur et docetur, perlinet. Et mitlamus. Quia non sufficit,ut quis se Deuiu diligere,
pulchre principium Parabolarum principio congruit et ejus prxceptis obtemperare dicat, si unitalem
tiluli, quod ita se habet: Parabolw Salomonis filii Ecclesire fraterna charilas non sequatur. Nec velat
David regis Israel, ad sciendam sapientiam el disci- aliquid, matrem ipsam Dei gratiam qua salvamur
plinam. Animadvertile parabolam et interpretalio- B accipere. Nam et apud Hebrxos spiritus qui graliara
nem , verba sapienlium et xnigniata eorum. Hoc prxstat genere feminino nuncupatur.
discipulis se humiliter audienlibus, ipsa qux eos in Ut addalur gralia capiti tuo, et lorques collo tuo.
carne apparens erudiebat sapientia donavit, ut et Mosapud veteres fuit, ut legitime certantes, co-
suas parabolas, qux turbx nequibant, inlelligerent, ronam in capite, lorquem in collo acciperent. Et
et prophetarum ac legis xnigmata, id csf, obscura nobis ergo si disciplinam condiloric nostri, si gratir»
dicla spiritualiter aniraadvertere, ac suis auditoribus matris scita custodimus, major in dies spiritualium
dilucidare valerent. Sed et sequentibus Ecclcsix virlulum clarilas augetur. Additur quippe gratia
magislris eadera intelligentix spirilalis arcana, pie capiti, cum charitas principale mentis ornamentum
quxrentibus ac pulsantibus, reservavit. ardentius inflammatur. Additur et collo lorques, cum
Timor Domini principium sapienlim. Duo sunt ti- fylgore perfectx operationis sermd prxdicationis,
mores Domini , primus servilis , qui principium qui pcr collum procedit, confirmatur. Ac ne con-
seientix et sapientix vocatur, secundus amicalis, qui tcmni ab auditoribus debeat indeficienti virlutum
perfeclionem sapientix comitalur. Timor servilis connexione docelur. Sed et his qui Mosaicx legis
principium est sapientix, cjuiaquisquis post errorem decreta Dorainoveniente servabant, addita est gratia
delictorum sapere incipit primo timore divino cor- C Novi Testamenti, cura speregni coelestis,cujus splen-
ripilur, ne ad tormenta ducatur, sed hunc timorem dor cximius ad exemplum coronx et torquis nullo
jierfecla dilectio foras niillit. Succedit autem limor unquam fine claudetur. Nobis quoque cum pro bonis
Dominisanctus perinanens in sxculum sxculi; quem actibus, quos divina gratia prxrogavit, lux xterna
non excludit, sed auget charitas, ipse est quo limet tribuitur, gralia profeclo capiti et collo lorques ad-
filius bonus, ne et in modico oculos amanlissimi pa- dilur, juxta illud Evangelii: Quia de pleniludineejus
tris olfendat. Nam inchoativo timore servilis adhuc nos omnes accipimus graliam pro gratia (Jodn. 1),
animus metuit, ne ab iralo Domino poenissubiga- gratiain scilicet beatx relribtitionis, pro gratia rectx
tur, uterque autem timor in futura vita cessabit, operationis.
charitas vcro nunquam excidit, sed in plenitudine Fili mi, si le laclaverinl peccalores, ne acquiescas.
sapienlix perpetua manebit; quod cst cognoscere Duobus modis laclanl peccatores, quos deeipiunt.
verum et unuin Deum, ct quem misit Jesum Qui aut ad facienda scelera blandimenlis illiciiint,aut
Cliristiim. facla jam favoribus, quasi laudabiliter acla sustol-
Sapientiam 'alque disciplinam stulli despiciunt. lunt. In tttroque autem sapienlia suos auditores ne
Dixerat de sapienle, quod audito sermone, sapien- talibus acquiescant hortatur.
tior fieret, et intelligens rile suos gubernare disceret Si dixerint: Veni nobiscum, insidiemur sanguini.
aclus. Dicit e contrario de slullis, quia sapientiam Potest hic locus generaliter de lalronibus, qui inno-
recti dogmatis et disciplinain purx conversationisnon cenlibus insidias et niortes et damna inferunt; potest
modo non assequantur, sed et nosse conlemnant. de illis specialiter inlelligi, qui ipsum vitse auctorem
Denique prxdicante in carne ipsa sapientia sapientes neci tradiderunt.
quique gaudenles accurrebant ; at Pharisxi et Abscondamuslendicutas contra insontem frustra.
Principes Sacerdotum salutaria ejus dicta sirnul Hoc fecere cum dicebant: Licefdare tribulum Cwsari
ct facla spernebant. Et notandum quod sapien- an non ? (Marc. xn.) et innumera lmjusmodi. Yere
tem singulari numero , slultos describil plurali, elenim erat insons, qui peccatum non fecit, nec in-
quia et plures sunt sapienlibus stulti, et sapientium ventusest dolus in ore ejus (I Pelr. n). Vere frustra
ccetus omnis uniformem tenet callem pietatis. Por- illi tendebant insidias, a quo in nullo lxsi, imo cujus
ro errantium dissimile dogma, dissimilis est ordo plurima erant beneficia experti.
vivendi. ';• Deglutiamus eum sicut infernus viventem, et inte-
Atuli, filvmi, disciplinam patris tui, el ne dimittas grum quasi desccndentemin lacum. Ita Domiuutu
PATROL.CXI. 22
685 B. BABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. fi««
iropii desiderabant exslinguere, ul omnis memoria A Utrumque ergo rctc frustra bonis parant reprobi,
virtulum ct doctrinx iilius tolleretur, sed et hoc quia etsi suadenl iniqua , supcrantur justorum sa-
ipsum quod nunquam talis inler eos vixcrit oblivioni picnlia, elsi inferunl advcrsa, coiilemnuntur patien-
darelur. lia. Insuper et ipsi lentatores suis se perdunt insi-
Omnem preliosam substantiam reperiemus, imple- diis, unde recle subditur :
•bimusdomos nostras spoliis. De hominibus diccbant, Ipsique conlra sanguinem suum insidiantur, ct
quos Chrislo adhxrere cernebant; pulabaiit cnim, moliuntur fraudes contra animas suas. Contra san-
qtiia si eum occiderent, omnes qui crediderant, ab guinem, ut temporali morte plectantur ; contra
ejns possent amore et consectatu secernere, lalibus animas aulem dicil, ut xterna quoque animamm
animartim spoliis siiarum conventicula replere do- perditionc damneiitur. Quod ctim ad omnes qui san-
morum, cui similc est illud Dominicx parabolx, quia guini insidianlur, el fraude sibi vivendum x>li-
veniente ad se regis filio dixerunt: Ilic esl hwres : mant perlineat, specialiter lamen Judxis congruit,
venite, occidamus eum, et nostra erit hwreditas qui insonti Domiifo lendiculas abscontleruiH, ejus-
(Matth. xxi). que Apostolos virlulum pennis fultos dolis circura-
Sortem mille nobiscum, marsupium unum sit om- venire satagebant, conlra suum namqiie sanguineni
nium noslrum. Marsupium est sacculus nummorum, B suasque aniraas agebant, qui limcnles, ne lerresire
patet autem de latronibus, quia ut plurcs scclerum regnuin perderenl, cceli lerrxque Regemoccidcrunt,
socios conquirant, communionera eis prxdx, quam cceli cives persequebantur in terra, ideoque et quod
rapuerunt, spondeut. Sed et perseculores nostri Re- in terris habebant, et quod in ccelis acquirere pote-
demptoris, quoscumque poluerc sibi adjtingebanl; rant, regnum perdiderunt. Generaliler autcm diccn-
at quos illtim sequi videbant, hos de Synagoga pro- dum, quia quicumque oculos fidei habet apertos,
pulsantes sua communioiie privabant. aceepitque a Doraino pennas ut columbx, quibtts
Fili mi, ne ambules cum eis, prohibe pedem tunm xternain volet ad requiem , frustra tali irretiant
a scmitis eorum. Prohibet credenles Christo de Ju- laqueos mali, seque ipsos polius hoc prxsuniendo
dxis, comniunicare persequentibus Christiim Jti- perimunt.
dxis. Denique omnes quj credehant erant pariter, et Sic semitw omnis avari animas possidentium ra-
Petrus iisdcin loquitur. Salvamini a generatione ista piunt. Semitas avari dicit subtiles ejus cogitationes,
prava. qtiibtis sedulus inquirit, qualiler pecunias augeat,
Fedes enim illorum ad malum currunt, ct feslinant lalesque seniitx rapiiuil ad inlcritum animas possi-
ut effundant sanguinem. Non solura ad raaltim quod dentium, id est eorum qui possessionibus pecunia-
temporaliter operenlur, sed eliam ad mahun qiiod 'C rum ultra rationem incumbunt. Non solura ergo ,
perpetuo passuri sunt, impii properant, qtiotics ad inquit, hi qui ob jdiilargyriam rapinis innocentinm
palrandum homicidium, et aliud quid scclcris agen- el cxdibus invigilant, seme*lhoc agentes perdunt;
dum festinant: nam quanlum videntes ad facimis verum eodem ordine, tametsi minore reatu oimies
implendum ducuntur, tantum non videnles ad tole- avari meditaliones qux aurum Deo prxferunt, hiinc
randam pro facinore pcenam propinquant. Hxc de ad interilum trahunt. Aliter, sic semitx omnis avari
insidiatorihus nostri Salvaloris valent spccialiler aniraas possidentium rapiunt, lali fine, ut p*xfalus
intelligi, sequens autem versiculus de fidelibus ejus sum, avarus quisque perimit, el iludat eos qui pos-
xque pravorum malitiam sustinentibus gencraliler scssionihus abundanl, ut ipse potius hoc agendo pe-
inscritur. reat. Pauperes iiamque quos nil possidere cernit,
Frustra aulem jacitur rete ante oculos pennalornm. cur occidat, quo spolia non invenit. Huc usqtie per-
Frustra enim laqueus perscculionis aut raortis lcn- secutioncs quas Judxi Christo intulere describuntur :
ditur cleclis, qui peniias habcnt spei el charilalis, luic referunlur ea qux ipse jiost passionem eisdcm
cxicrarumque viiTulum quibus et ccelesiia tlum vi- suis perseculoribus pcr apostolos loquitur.
vunl dcsidcrcnt, et ad hoc post moiTem nicreanlur Sapientia foris prmdicat, in plateis dal vocem
pertingere. Habent et oculos mentis, per quos et suam, in capite lurbarttm clamilat. Sapicnlia quippe
mala, qux ab impiis suslinent, ocius iransitura, et Dei, Christus est, qui in mundo conversatus paucis
bona qux sustinendo meruerunt, xlcrnum raansuia sux mysteria divinitatis patefeeit, ipsisque prxcepit
videant. Quibiis simul oculis ct reproborum super- ne ante passionem el resurrectionera suam, quia
biam cilo consummandam, el tormenla sequenlia ipse esset Jesns Cliristus prxdicarent, ne gloriam
semper mansura prospiciunt. Potest et ita accipi, cjus quam in raonte conspexerant, cuiquam dice-
quod rcte dicat perniciosam malorum doctrinam, rcnt, magisque tunc sux potentiam majestatis, operi-
cjuam ab eo loco contexunt, ubi ail.: Si te tractave- bus quam verbis oslcndcbal, impleta prophelia qux
rinl peccatores, ne acquiescas, frustraque tile jacialur dixit : Neque audiet aliquis in plateis vocemejtts
rete anle eos, qui mundis oculis cdrdis sujierna (Matth. xu), at posl rcsurrectionem sapienlia foris
contemplentur, qui dicere norint cum Propheta : prxdieabat, quia misso desuper Spirilu per aposto-
Anima nostra sictil passer crepla esl de laqueo venan- los apcrte se ipsam mtlndo declarabat. In platcis
tium (Psal. cxxv). Facile enim laqueos, qui in lerra dabat vocemsuam quia in latiludiue plebium, mani-
tendunjur, cavet, qui conversalionem habct in coelis. feste quam antea jiaucos docueral replicabat, im-
685 EXPOSITIOIN PROVERBIASALOMONIS.— LIB. I. 686
pleto verbo quod eisdem suis prxconibus ait : Quw A Despexistisomneconsiliummeum. Dicenlis : Pm-
dicovobisintenebris, dicite in lumine, et quod in aure nilentiam agite, appropinquat enim regnum cmlorum
audilis, prwdicatesuper tecta (Malth. x). In capite (Malth. iii).
lurharumclamitabal, quia etiam principibus qui sibi El increpaliones meas ncglexistis. Dicenlis : Vw
ei prxvaluisse ut crucifigeretur videbantur, reatum vobis, scribw el Phariswi hypocritm,quia rulistis cla-
homicidii quod perpetrarant, palam reducebat ad vem scienliw; ipsi non inlroistis, et eos qui hilroibant
niemoriam, eosque ad palientix remedium vocabat. prohibuistis (Luc. xi). Et generaliter, qui non credit
In foribus,inquit, portarum urbis profert verbasua. jamjudicalus esl (Joan. m).
Urbs DominiEcclesiaest, ex ulroque populoJ udxorum Ego quoquein inlerilu veslro ridebo et sttbsannabo.
videlicet et Gentium adunata, cujus portarum fores Tale est in psalmo de eisdem, qui habilat in cmtis
sunt doctores, qui verbum jirxdicando credentes in irridebit eos, et Dominus subsannabit eos (Psal. n),
cain introducunt. Et in foribus portarum ejus verba non quia buccis Doiuinus irridcat, aut naso subsan -
sua sapienlia prolerebat, cum in aposlolis suis loque- net, sed ea vis desiguata est tali verbo, quam dedit
batur, e quibus unus aiebat : .4« experimenlumquw- apostolis ut prteviderent, nil prorsus impios contra
rilis qjus, qui in me loquilur Chrislus? (II Cor. xiu.) eum supra quain ipse permitteret insidiis esse actu-
Possunt fores portarum urbis etiam synagogx ma- B ros, quin potius illorum crepta orania evacuanda,
jores intelligi, in quibus sapientia dispulahal, cum ejus vero gloriam post passionem per orbeni terra-
eliam legisperitos Pharisxos et sacen.loles, per apo- rura esse dilatandam prxnoscerent, ideoque super-
stolos loquens suam revocabat ad graliam, ita ut biam eorum, eliam cum maxime valere conspicerent,
sicut Lucas ait: Multa eliam lurba sacerdolum obe- . pro nihilo contemnerent.
diret fidei. Quid aulem eadem sapientia clamitaret Cum vobis quod limebalis advenerit. Confercnles
adjungit: ad invicem, si dimillimuseum sic, omnes credent in
Usquequo parvuli diligilis infantiam ? Usquequo eum, et venientRomani et lotlent nostrum locum et
parvuli sensu veteris Instrumenti cerenionias novo gentem (Joan. xi).
clarescente diligitis? Usquequo Moysen Chrislo, Cum irruerit repenlina calamilas, el tnterilus quasi
Evangcliolegem prxfertis? Quousque decreta qux tempeslas ingruerit. Obsidionem Hierosolyinorum
rudibus adhuc populis per servum data sunt, prxpo- subditam et expugnalionem tolius provincix, qux
nilis eis qux Filius ipse veniens perfeclo sensu con- a Romanis facla est dicit, quam et ipse Dominus in
tulil? Quandiu inquit hxc agitis? Jam vidistis Chri- Evangeliovidens civitalera, flensquesuper eam prx-
stum in carne, jam miracula facientem el docenlem, dixit.
non tantum sprevislis, sed'etoccidistis, saltem modo Q Quando venerit super vos tribulalio et angustia,
rcsuscilatum a mortuis et prxsidenterii ccelodiligile, tunc invocabunt meetnon exaudiam. Non Ieguntur
et dimillel vobisscelus quod commisistis Judxi in ulla obsidione Dorainuminvocasse, sed tan-
Et stulti ea quw sibi sunt noxia cupient, el impru- lum armis esse confisi,quaravis desolationempatrix,
denles odibuntscienliam. Prxponendum est a supe- ruinamque lempli amarissima mente conspexeriht.
riori nsquequo, id est, usquequo cupienl, usquequo Si qui lamen tunc eum invocabant, quia hi qui cul-
odibunt, capiebant autem noxiact odibant scientiam, pam, pro qua sunt puniti inteiligere, ut vere poenite-
qui litterx legalis superficiemsequebanlur, etsacra- rent, nolebant, frustra ad eum quem contempsere
inenla Evangelii, qux ipsa liltera signabantur, ac- clamabant. Unde recte dicuntur tribulationem cum
cipere detreclabant. aiigustia fuisse perpessi. Tribulatio namque erat in
Contierfiniiniad correctionemmeam. Corripuit per eis quibus foris deprimebantur. Angustia in eo, quod
aposlolorum ora Judxos, quia credere noluissent, et inlus a Deo nil consolationis invenerant. At contra
vcl tunc eos pjostquara resurrexeril el ascendil, mo- sancli cum exterius opprirauntur adversis, spe
nuit converti. certa salutis in corde lulalanlur, scientes se ab illo
En proferam vobis spirilum meum, et ostendam .. exaudiri clamantcs, cujus se verba jubenlis audire
verba mea. Si adhuc, inquit, converli negligitis, pro- meniinerunl. Hincetenim Propheta ait: Cum invo-
feram vobis vindictam quani ineruistis, et verba quse carem te, exaudisti me, Deus justiliw mew, in tribula-
de vestra perditione prxdixi oslendam esse veracia. tionibusdilalasli me (Psal. iv). Potest autem tolahxc
Spirilum qtiippe suum polentiam ultionis norainal, correplio sapieiilix tle universis generaliter reprobis
de quo Moysesail : Misisli spiritum tuum el coope- accipi, quia in diejudicii clament ad judicem distri-
ruit eos mare, et in Iibro beali Job dictum est, ini- clum, aperiri sibi januain regni postulanles, nec me-
qtios flante Deo perisse, el spiritu irx ejus esse con- reantur exattdiri, nam et hoc quod sequitur,
sumptos. Mane consurgent el non invenienl me, ipstiin lem-
Quia vocavl et renutstis. Dicens : Venite ad mei pus extremi examinis, quo alii in vilam xlernara,
omnes qui laboralis ei oneruli estis, et ego reficiam vos alii-in opprobrium resurgunt scmpiternum, apene
(Malllt.xi). designal.
Extendi tnanum meam, et nou fuit qui aspiceret. Eo quod exosamhabuerint disciplinam,et timorem
Priiiio bene faciendo et sanando omnes oppressosi Domini non sUsceperint.Merilo salute privaiitur, qui
a Diabolo,poslmndum iu cruce patiendo. principium sapienlisetimorem Dominiet disciplinaru
687 B. RA8ANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. ,:oo
non modo non habcnl, ued et otliis insequuntur, at. t A tua ttt non peccetnlibi. Est cnim summopere curan-
salulis filins,iniquos,inquil, odio habui el legetntuamB dum ne nobis hoc juxta paraholani Evangelii, dx-
dilexi (Psal. cxvm). monia quasi semen secus viam jactuin volucres tol-
Comedenligitur fructus viw sttm. Viam eorura dicitt lant.
de qua snpra dixerat, pedes enhn illorum ad malumi Ut audiat, inquit, sapientiam auris tuw. Ille enim
currunt. Quia, inqnii, vias raeas ingretli noluerunt utt sapienliam aure non audire probalur, qui verba Dei
viverent, recijiient mcrcedemviarum suarum, ut ini audilu tanlum corporis percipiens, memoria reliuere
xleniuin percant; at contra de his qui timenl Do- ct ojiere dissimulat; si ergo mandala Dei fixo
iaimim, qui ambulant in viis ejus, dicetur : Laboress amore , discendi et custodiendi susceperis, priino
frucluum tuorum manducabo, bealus es et benetibii humifitatis viam tcne, hoc est eniin quod subsequen-
erit (Psal. cxxvn) ter addilur :
.Suisque consiliis salurabuntur. Quia meo consilio,p Inctina cor tuum ad noseendam prudentiam. In-
que illossalvare dccrevcraiii,aequiescere renuebant,, clinare quippe cst cor ad hoscendam prudentiani
saturabunlur suis qnibiis aicbant: AUscondamuslen- humiliare, et emundare cor, quo dignum fial ad per-
dicitlas contra insontcm frustra (Prov. i). Quibus pro, cipienda mysteria veritalis, untle eadem sapienlia
Salvatore latronem sibi eligebant, ut videlicet va-. B * Patri loqtieiisait: Abscondisti hwc a sapieniibus et
stentur a latronibns ct inter latrones daranentiir, prudeniibus, et revelastiea parvulis (Luc. x), id est,
quod eliam de omnibus veti.i Dei contemptoribus abscondisli a superbis et rcvclasli humilibus.
sicut et cxteris polest acc.ipi. Si enim sapientiam invocaveris et inclinaveris cor
Eversio parvulorum interficiet eos. Parvulos non . tuum prudenliw. Nulluni invocare , id est, in nos
xtate sed sensu dicit, tjuibus supra dictum est : orando vocare, nisi Deum debemus; cum ergo sa-
Usquequoparvuli ditigilis infanliam ? Qui non par- pientiam esse invocandam dccet, ostendit se procul
vuli, sed perfecli sensibus essc potuissent, si non a dubio non quamlibet sapientiam , id est, noliiiain
cor.silio snpienlix auditum averterent. Quo atilem rerum ccelestiumsive terresirium, sed ipsam Deita-
averterant, eo sese xternx niorti destinabant. . lis ccgnilionem nobis ad sequendam proponere, in
Et prosperitas slultorum perdel illos. Cuni nullis liujus namque perceptione sapietilix, summx est
relardanlibus adversis perfecerint actu, quod medi- perceptio bealitudinis , ipsa attestante, qnx Patri
tantes aiunt, omnempreiiosam substanliam reperie- pro nobis supplicans ait: Hwc est aulem vita wterna,
mut. Ilem, aversioparvulorum interficieteos, et proul cognoscantle sotum et verum Deum el quem mi-
sperilas stutloruin perdel eos. Quia sxpe aversus a '•'* sisiiJesuin Christum (Joan.xsu). Notandum autem
timorc conditoris aniinus, jam de ira ejusdem justi quod ct sapientiam invocaYe,et nosmelipsos ad no-
conditoris patitur, ut in his qux peccat nil sustincrc sccntlam prudentiam cor inclinare suadet, quia ni-
videatur adversi; sed ut bealus Job ait : Ducat in iiiiruin nccesse csl, ut ct divinum in cunclis flagile-
bonis dies suos, et in punclo ad inferna descendat nnis auxilium, et ipsi, Doininoadjuvante, bona qux
(Job. xxi). valcmus agamus : neque enim sine ipso quidquam
Qui autem me audierit, absque lerrore quicsccl. facere possumus, nec rursum sine nostro conaraine
Potcst etinhacvita cl in fulura inlelligi, quia qni quanlulunicumquehabere valemus, nos ab ipso sal-
Dominoperfecle servit nullis terretur advcrsis, imo vandos esse credamus.
gaudet in advcrsis, et in ipsa niorte quasi de ingressu Si qttasieris eam quasi pecuniam, et sicul thetatt-
vitx laclatur, quieluniqtie semper a stipervacuis ros effoderiseam. Si tanta cura sapiontiani, quanta
cogilationibus ac lumultibus tentalionum pectus, j"u- cupidi quxrunt pecuniain, vel cerle si tam sollicile
vante sancti Spiritus gratia, geril. QuoJ requies se- qiixsieris sapicntiain, quasi infinilas per hanc ct
ptirai diei in lege mystice designabat, scd et cura incfiabilcsdivilias sis acquisilurus, percjpies prxmia
transierit e sxculo, non solum absque timore ma- qux subscqiienter exjjonuiilur. Qui vero thesauros
lortiin, sed el in magno gaudio speralx resurrectio- JJ r. eflodit, ejicit rtitlus lcrrestre, facil in altum foveam,
nis quiescet, ut Lazarus in sinu Abraham. sedulusinsisiit labori, donec ad thesauros quos qnx-»
Et abundantia perfruetur, malorum limoresublato. rit altingat. Et qui thesauros sapientix invenire de-
Ntinc abundantia bonorum operum ablato limore siderat, quidquid sibi terrenum inesse dcprehenderit
etiam eorum qui occidunt corpus, tunc abundantia expurgct, carnales illecehras abscindat, fo^ssamin se
gaudiorum in gremio. Quanta enim ibi abundanlia huniililatis faciat, nec quicscat ab agendo priusquam
bonorura oninitim, ubi gloria est, a quo sunl omnia se venainveritatis invenisse cognovcrit.
bona iicet intueri, ablato prorsus limore omnium, 7'unc iutelliges timorem Domini-el scienliam Dei
qusealiquid adversi ullerius afferant. invenics. Si solli.cilocordcqurcsieris, pervenies atl
CAPUT II. experientiam amabilis Doniini timoris, qui non ini-
tium, se.l perfeclio est sapieulix cceleslis, in bacdun-
Fili mt, 5i susceperissermonesmeos, el mandala laxal vila, ideoque non eum perfecta dilcctio foras
mea absconderis penes te. Abscondit mandata Dei raittit, sed facil permanere in sxculura sxculi. Sed
jienes se, qui hxc audicns sollicite in corde recondit, et scieuliam ipsius divinilatis ijure perpetuo beatuni
juxla illum qui ait : In corde mco abscondi etoquia facil iuvciiics.
G89 EXPOSITIO 1N PROYERBIA SALOMONIS.— LIB. I. 690
Quia Dominus dal sapientiam. Perspicit hic ver- A A tnotlit sermones suos. Pendet hic versus a superiori-
siculus ad hoc quod supra dixit, si enitn sapieniiam bus ubi dictum fuerat, prudenlia scrvabit le. Ei esl
invocaveris,etc, usque dum ait, cf scientiatn Dei in- scnsiis : Prudentia servabil le ut eruaris a niuliere
venies. Ideo namque sapienlia, itl est, Dominus est aliena, quia ergo prius Salomon auditorcni suuni
invocandus ad accipiendam sapienliam, quia sapien- quem sapientiam doccre salagit, admontiit, ne lalro-
tia non a nobis ipsis haberi potesl, sed a Domino nibus jungeretur, ne si vidercl furem, simul currcrel
dalur. Taceat Pelagius, redarguitur et ab Apostolo, cum eo, sed recte ac simpliciler incederel; nunc ad-
qui ait : Quid vero habesquod non accepisii? (I Cor. nioiiet ne cum atlulteris poflionem suam ponat, de
iv.) Et aposlolus Jacobus: Si quis aulem vestrttm,in- qtiibus el hoc quod supra dicitur, uf eruaris de via
quit, indigel sapienlia poslulet a Domino(Jac. i). mala ab liominequi perversa loquilur, potcst specia-
, Et cx ore ejus scienlia el prudenlia. Potesl in boc liter intelligi. Qux enira perversior loculio, qiiaiu ad
versiculo ipsa inefJabiliset coxterna, Deo Patri sa- stupra suadeii, quod capilulura iiicijiit a loco ubi ait:
pienlixnativitas intelligi, de qtia alibi dicit ipsa sa- Fili mi, si susceperis sermonesmeos, et tnandata mea,
pienlia: Ego ex ore Attissimi prodivi ptimogenita absconderis penes le. Potest aulera per mulierem
(Eccle. iv). Potest os Domini etiam in sanctis ejus exlraneam hxrelicoruni pravitas intelligi a Christi
accipi, unde dici solet in prophetis, quia os Domini B ! et Ecclesix membris aliena, qux mollilie disertitu-
loculuni esl, et ex ore ejus scienlia nascitur et pru- dinis el lingux blandimenlis corda decipere innocen-
dcntia, quia nisi ipse os humanum saiiclifiret, nisi lium solet. Unde Psalmista : Mollierunt sermones
hoc suum ipse dignanter efliciat, perfectani loqui sa- suos supcr oleum, et ipsi sunt jacnla (Psal. LIV).
pientiam nullalenus valet. Et reliquil ducem puberlalis suw et pacii sui oblita
Cusfodiefrectorum salutem et proteget gradienles esl. Patet de athillera, quia virum primtim reliquit
simpliciter. Cognatx sibi sunt yirlutes rectitudo ct et pacti Dei obliviscilur, cjusniniiruni quod etitiivira
siinplicitas, neque ab invicem queunt separari, unde suo, Domino teste, terapore mipliarum pepigit, quia
et sapientia unam carum sine allera non quxrit, sed fidcm sibi castilalis altertitrum servarenl. Patetet de
in quibuscunque ambx conveniunt, hos custodit et mente hxrelica, quia reliquil doctofcm, a quo fidem
protegit. Denique de beato Job dicilur, quia eral vir Ecclesix didicerat, et oblita est pacli Dei sui, hoc
ille simptex et reclus (Job. i), simplex videlicet per est, fidei ipsius domiuicx, qure in Symbolo contine-
iniiocentiam mansuetudinis, rectus pcr cautelam tur, quam se die baptismalis servaluram esse pro-
discretionis. Simjilex quia nullum lxdere, imo cuii- raiseral.
ctis prodesse desiderabat. Rectus quia se a nullo Inclinata est enim ad mortemdomus ejus el ad im-
coiruuipi permiltebat. C pios semiiw ipsitts. Omiiis conversatio adulterx ad
Servans semitasjuslitiw et vias sanclarum custo- iiiterilum dticit, et quamvis blanda videtur ac man-
dtens. Vias saticlorum generalia Dei mandata, semi- sueta, non minorem sentiet in fine vindiclam, quam
tas juslitix arcliora vitx ccelestis institula, qux perqui lalrocinando ajierlx iinpielali famulanlur. Potest
fectis solum accessibilia sunt, dicunt. Ulrasque au- domus adulterx ipsa ejus caro in qua turpiludini ..
tein sapientia servat, ut in quocunqtie virtutum ac luxurix substernitur, accipi, qux novissiini tem-
gradu rectosjuvet acsimplices. pore judicii non ad vitam, sed perpetuam resurget
Consiliumcuslodiet le et prudentia servabit le, ut ad moiTem. Sed et hxreticorum domus quia super
eruaris de via tnala ab homine qui perversa loquitur. arenam conslruitur, etiam cum starc videlur, vergit
Viam malam, opera iniqua, hominem perversa lo- in casum, suisque crementis quasi quibusdam seraL-
quenlein, doctores dicit iniqux operalionis. Viaiui tis ad impiorum consortia, id est, ad spirituum ten-
malam iniquam vocanl qui dicunt, veni nobiscum,, dit tormenta malignorum.
insidiemur sanguini, perversa loqueiilein cum quii Omnes qui ingrediuntur ad eatn, non revertentur,
Iiujus auctor est suasionis. nec apprehendent semitas vitw. Ad eain atl raortem
Qui relinquunl iter recium et ambulant per vias te- dicit, non ad mulierem, potest enira qui adullerse
nebrosas. Pulchre ilineri reclo vias lenebrosas op- " raixtus est, Dominojuvanle, reverti ac vilara pceni-
posuit, quia nimirum iter rectx actionis in lucc pcr- lendo mcreri : polest qui hxresi pollutus est resipis-
agilur, atque ad lucis supernx gaudia ducit. At,, cendo redire ad salulem. At qui semelxlerna inorte
sicul ail Dominus, omnisqui mala agit, odit lucem, et( raptus est, nunquam rediel ad viam qux vitani pe-
non venit ad lucem, ut non arguantur ejus operai lat bcatorum. Quod contra Origenianos proprie di-
(Joan. m), et talis flnemexterioribus sortietur in teclum est, qui hxreticis merelricibus cunclisque fla-
nebris. gitiorum turbis, et insuper ipsi diabolo alque angelis
Qui tmlantur cum male fecerinl, et exultant in re- ejus post innumera licet expleti universalis judicii
bus pessimis. Idco mala facientes exultant, quia perf tempora, remissionem scelerum , vilamque ac re-
vias tenebrosas ambulanl, et nesciunl quo eant. Sii gnuin promitlunt in ccelis. Male inlelligentes illud
eniiii, quia ad pcenam tcndunt, aspicerent, gressum1 Isaix : Et claudcntur iinpii in carcere, el post dies
ulique cohibcrent noxiamquc Jxtitiam saluhri fletui tnuliosv.sitabunlur (Isa. xxiv), quasi post inulla teni-
casligarcnt. pora terminali judicii salvandos dixerit impios , cum
lTt cruuiis a mitlicre aiiciut et ab exlranea quie<; He e contra nullam eis salulein tribttal, sed eos qui
691 B. RABANIMAURIARCIHEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. G92
hoc lempore mortis per enormitatein flagitiorum , A qui autem me audierit absqueterrore quiescet.Possunt
ciaudi merentur in carcere pcenarum, tempore reversus dc quibus novissime dispulavimus, de antiquo
surrectionis ad modicum visitandos significet, tan- Dci populo ita intelligi, quia cum recle viveret, in
tum ut receptis corporibus in judicio gravius dam- terra sua feliciler maneret, at cum peccaret exter-
ncntur, el conlinuo post judicium atrocioribus perpe- minarelur ab hoslibus.
tuo recludantur in pcenis. Quamvis eiiam ita recte
: CAPUT III.
potest accipi, omnes qui ingrediuntur ad eam, id
est, ad meretricem, sive ad domum cjus, non rever- Fili mi, ne oblhiscaris legis mew et prwcepla mea
tentur, quia quantum altinet ad naluram, iniqua suai custodiat cor tuum. Hinc docct misericortlix operi-
voluntale depravalam recursura per semelipsam noni bus irtsistendum, neque noslris fidendumviribus, sed
liabet, sed per Dei gratiara qua adjuvalur e.l instau- a Deo auxiliuni esse 'flagitandura, et congruo satis
raltir ut semitas vilx apprehendat. Designatum estt ordine postquam coercuit a crudelitate, poslquam a
enim hoc diclo pondus iniquitalis, ut cum revertitur luxuria castigavit, ornat aclibus bonis quem in-
quis non sibi tribuat, sed gralix Dei, non ex operi- struit.
bus, ne forte glorietur. Longitudinemenim dierum, el annos vilw,el pacem
Ul ambulesin via bonael calles juslorum cuslodias. B i apponenttibi. Ne imposila prxccplorum cuslodia tur-
Viam bonam unitatem dicit rectx fidei, de qua Do- baret audienlem prscmisit prxmia certa, et sic enu-
ininus ait : Ego sum via (Joan. vi), et alibi : Nemoi meravit prxcepta, longitudine eniin dierum lucem
pofcsf renire ad Patrem nisi per me (Ibid.). Caliesi sempitcrnam, annis vitx Iranseensum morlalilalis
aulcm justorum multifaria saiictorum cxempla nomi- hujus, augnienlo pacis ipsum naclx beatitudinis sla-
nat. Pendet hic versus ex eo quod supra diclum est, luni designat. De qua dicit Isaias : Mulliplicavitejtts
prudentia servabit te, sicut et illud, uf eruaris a mu- imperium, el pacis non eril finis (Isa.ix); sed et
liere dliena. priori Dei populo eliam in prxsenti datum est, ut
Qui enim recti sunt habilabunl in terra, et simplices cumlegiDei obediret, longo tempore in pacisquictc
permanebunt in ea. Et hic rectis jungunlur simplices yiverel.
sicut et supra,cum diceret: Custodielrectorumsalu- Misericordia et vcritas non te deserant. Nam quia
tem, et proteget gradientes simpliciter; quia nimirum ab ore tuo verilas est dicenda, non ideo ab opere
simplicitas sine rectiludine dissoluta est et stulla. misericordia qux proximo sit impendenda rccedat,
Rectitudo aulem sine simplicitate austera nimium sic enim fit, ut et te Dei semper misericordia prose-
existit et dura. Verura utraque virlus conjuncta quatur et veritas, misericordia videlicet qux deleat
perfectum reddit hominem, sed hoc inter utrumque L* » peccala lua, veritas vero qux compleatpromissa sua.
versum distat, quod in illo Doroinus quia justos in Circumda eas guliuri luo, et describeiu labuliscor-
prxsenti certanles adjuvet, in isto quia victores in distui. In gullure organum vocis, in tabulis cordis
futuro coronet, ut dicalur. Terrxquippe noraine Ec- latitudinein insinual cogitationis. Sic ergo virtus mi-
clesia designatur, qux spiritaletn Deo fructum ger- sericordix et veritalis radici infixa inenlis promat et
ininare consuevit, in qua justi habilant et perma- voce loquenlis, ut ct in occullo pectori arcana pla-
nent, quia a consortio ejus nec morte separantur. ccant intentionis, et proxiraos juvent officia locu-
Sed terminala liac vita , ad illam ejus partem qux tionis. Bene aulem virtules circumdari docet gultiiri,
cilm Christo in ccelis regnat perveniunt. cuin vox loquenlis polius intus in gutture fieri so-
Impii vero de lerra perdenlur, at qui inique agunt lent, quia videlicet prxdicfllionis vox de intemis pro-
auferenlur ex ea. Possunt hxc non dc cunctis gene- manat, sed exlra circumdat. Nam quo alios ad bcne
raliter reprobis dicta accipi, sed de illis specialiter vivendum suscitat, co ad bene agendum et opera
qui ad terrara Domini, id est, Ecclesiam perlinere prxdicantis ligat. Ncc extra sermonem actio irans-
videbantur, et lamen exigenlibtis meritis anferun- cat, ne voci vila conlradicat.
tur ab ea, quidam quidem aperlo ipsius Ecclesix ju- Et invenies graliam et disciplinam botiam coram
dicio, ut Siraon , Arius et Porphyrius : quidam vero Deo el hominibus.Coram Deoinvenit graliam et dis-
in secreto invisibilis judicis, ut innuineri eliam eo- ciplinain honam , qui usu virtutum jugi proraeretur
rum, qui hominibus boni videnlur, impios enim a Domino, ut per dies scipso pcrfeclior cfficiaturet
ajierlos aposlatas dicit, al inique agenles omnes qui,- mclior : sed el coram hominibus gratiam invenit, et
perceplis fitlei sacramentis, ab cjus castitale aliquo disciplinam honara, cujus opera sunt talia, in quihus
modo degenerant. Utrique autem in futura relribu- jure Iaudelur, quibusque exemplum vivendi proxi-
tione de vivenlium lerra perdentur, quia non habila- mis exhibealur.
bit juxla Dominum malignus, neque permanebunt in- Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo, et tte
jttsti anle oculos ejus (Psal. v). Et recte, quia de ma- innilare prudeuiiw tum, in omnibusviis luis cogila il-
loruui bouorumque viis nralta prxdixit, de ulriusque tkm, el ipse dirigel gressus luos. Ne te meltias ob im-
ftne inclusione [Forfe, in conclusione] stibjunxit, hecillitatem propriam divina non posse servare man-
quomodo et in prxcedentc parabola, qux latronum data, nec te rurstim aulumes hxc luis iniplere virihus
consortia vetabat, fecerat dicens de fine maloruiri, ef posse, lua et naturali scientia nosse, si non per illius
vrosvcritas slutlorum perdct itlos, diccns dc boiiorum, legem inslruaris; scd polius el in disccndo, el in
095 EXPOSITIO 1N PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. I. 694
agendo ejus quxrc creber auxiliuin, el ipse qux jus- A xvi). Redundabunttorcularia vino, quia interna sua-
sil, propitius ut implere valeas donabit. viias xternorum corda cunctorum fideliuni iu laude
Ne sis sapiens apud lemetipsum. Yidetur forte ali- sui conditoris accendit; hinc etenim dicit, uf edatis
cui hoc Idem esse mandatum quod prremissuni est, et bibatis super tnensam meam in regno (Luc. xxn),
el ne htnitaris prudenliw luw. Setl multum distat, in- sed etin prxsenli nonnunquam doclori, qui panem
nitilur enim sux prutlentix, qui ea qux sibi agenda verbi, qui poculum gratix spiritalis indigenti mini-
vel dicenda videnlur patrum decrelis prxponit, sa- strat, majora ministrandi dona Dominus pro mer-
piens vero esl apud semetipsum etiam is qui in illis cede condonat. Qui terrena subsidia largilur inopi-
qux ex palrum magislerio potuit recte cognoscerc, bus ditior dando ccelesli remuiieratione redditnr.
sese prx cxteris quasi doclioi' extollit. Qux sit au- DisciplinamDotnini, fili mi, ne abjicias, et nec de-
tem vcra hominis sapienlia subsequenter oslendit. ficias cum ab eo corriperis. Sunt qui in prospcris
TinieDominum et recedea tnalo. Quale est in Job : Doniino scrviunt, at in adversis exccdunl, unde sa-
EccelimorDominiipsa est sapientia,et recederea malo pienlia qucm in prosperis bene viverc docuit, etiam
intelligenlia (Job. xxvm). Perfecti etenira quique ita in correptione ne deficiat hoitatur, ne accedenle in-
se debent ab omnibus continere malis, ut divinx firniitate, et paupertate, et perscculione huinana,
prxsenliam majeslatis cum melu seinper rccogilenL B pictatem quam servare in tranqtiillilate videbatur,
Et nolanduin quod supra fi.duc.iamhaberc in Domino, aniillat.
nunc autem Deum tiraere admouet, ibi eiiira fragi- Qitem cnitn diligit Dominus corripit, ef quasi pa-
litira animos, ne desperent, promisso Dci auxilio ro- ter in filio complacet sibi. Tanlo ergo miiius de fla-
borai; hic forliorcs, ne de se prxsumaiit, divini li- gcllo, quo castigamur murraurarc dcbcmus, quanto
moris rocmoria coercet. certius in eo paternx dilcciionis pignus tenemus,
Sanitas quippe erit ttmbilicoluo, et irrignlio ossittm unde et ipsc dicit : Ego quos amo , arguo el castigo
tuorum. In ossibus solida viriutum opcra, in umbi- (Apoc. 111).Nolandum aulein quod pro hoc verbo
lico, qui inferiori corjioris parte raedius est, iiilinna Sepliiaginta Inlcrpretes dixere, ftagellal autem om-
adhuc et imperfecta bonorum actio desiguatur. Si nem filium queiii recipit. Quotl mirandum cur Apo-
ergo Deum timueris, et non tuis viribus, sed su- stolus ad Hebrxos Uebraice scribens inagis sequi
perna proteclione confistis a malis abslinere studue- voluerit.
ris, sanitas erit umbilico tuo, et irrigalio ossium tuo- Bealus hotno qui invenil supienlium, et qui affluit
rum, quia ct infirmitas operis per hxc ad statum prtideiilia. Quia positos sub disciplina et correplione
pcrfcclionis convalescet, et forlia quxque tua acta solabatur, addil quod ccepcrat, insiiiuans quia beali-
stint unde ut amplius roborenltir accipitint. C ludo est vera hominis non adversis carerc in prx-
Honora Dominum de tua substanlia, et de primi- senti, sedxternx sapicntix perceptione Ixtari. Quod
liis (ritguin omniumtuarum. Muilimulta pauperibus, est in hac vita Domini voluiitalem cognoscere, ct in
sed de aliena substantia ac frtigibus, quas vi et fiiluro cjus visione perfrui. El bene cum diccret,
fraude rapuerunt tribuunt; multi largiiinlur de suo, Beatits homoqui invenit sapientiam, mox addidit, Et
sed largiendo Dominum non honorant, qtiia favoris qui ufjluitprndciilia. Sunt eniniqni inveniiiiH sapien-
htiraani, et non amore superni inspectoris faciunt. liain, doctrinam veritalis aure percipiendo; sed af-
Qiii ergo proficuum sibi elcemosynx fructum fore fluere prudentia negligunt, noiendb cordis sui sinum
desiderat, et de suis propriis, et in conditoris hono- ad jiercipiendam ejus amplitudinem iaxare.
rera tribuat, ut scilicct horaines, qui cjus plasina, Melior est acquisilio ejus negolialione argenli et
qui ad ejus imaginem suut facli recreentur. Non so- auri. Non metual de corrcptione inopix, quisquis
ltun autem de subsianlia pecunix, quam patiperi opes acquisivit sapicntix, quia thesauris lcrrcslribus
porrigimus, sed et de cunclx bonx operationis, qtiam incomparabiliter munus coeleste prxcellit.
agimus, de univcrsx coeleslis gratix , quain percipi- Primi et vurissimi fructus ejus. Si juxta Ecclc-
niiis substanlia et frugibus Doininumhonorare jnbe- siasticum, radix sapicntix est liinere Deuin, fructus
raur. Hoc esl ejus in oinnibus, ct non nostrara qux- D sapientix, qui sunt, nisi videre Deum? Et hi sunt
rere laudein. Sed et ille Dorainumde sua substantia priini ac purissimi, sive quia Deus , qui videtur, ai>
suarumque frugum primiliis honorat, qui omne quid- initio est., ct nibil inqtiinatum in.cjus visione incur-
qttid boni operatur, non boc suis viribus ac merilis, rit, sive quia primo ad hanc contemplandam homo
sed supernx gratix trihuit. Meinor iliius verbi, quia creatus est. Unde et adolescenlior iilius uhi ad Pa-
sine me nihil poleslis fucere. trem pcenilens rediit, primam stolam recepisse rae-
El implebuntur horrea tua saturitate, et vino tor- inoratiir; sive quia primum et rude aurum solel esse
culdria redundabunl. Ait in Evangelio Dominus : pttrissimum; el prima slola nostra vere est beati-
Thesaurizate aulem vobis thesauros in cmlo (Malih. tudo credenda, qtix nobis in resurreclione per-
vi). Si ergo thesauros in ccelo possunt habere jtisti, fectius a Domino promiltitur esse reddenda.
quia veras ibi divitias invcniunt, possunt ulique et Preliosior est cunctis opibus, et otnnia quw desi-
boriea et lorcularia, quia non esurient neque sitient deranlur, huic nonvalent comparari. Non modo terrc-
amplius : Et imptebuntur horrea lua salurilate, quia nis, verum etiain ccelestibus divitiis, imo et ipsis
satiabcr, inquit, dum manifestabilur cjlorialua (Psal. angcTorumconspeclibus, bujus sapientix claritas an-
C95 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 696
tefertur, unde et propheta (Psal. LXXH).Quid enim A mmchaberis,non furtum facies, non falsum testimo-
mihi resiat in cmlo, et a le quid volui super ter- nium dices, etc. (Ea;od.xx). Consiliumsapientix est
ram, etc, usque ad finem psalmi. eum protinus addil, si vis perfectus esse, vude et
Lbngiludo dierum in dextera ejus, in sinistra illiui vende omnia qum habes, elc. (Matth. xix).
divitiw ei gloria. Visione sux divinitatis electos in Et erit vita animm tuw. Anima tua habet vitaiu
perpetua luce condonat, et eosdem in prxsenti vita cum Deo, si ejus decreta custodieris, quamlibet
inearnationis sux sacramentis et charismatibus illu- caro disciplina correptionis aut eliam morlis pre-
strat ac roborat. Dat eis, qui ob se coroparandam matur.
sua omnia.vendunt, centuplum in hoc tempore, etin Et gratta faucibus tuis. Habet ergo sensus animi
sxculo venturo vitam xternam. Sequitur in hoc loco fauces suas, quia dutcia, inquit, faucibus mcis eloquia
juxta antiquam translalionem, quod nostri codices tua (Psat. cxvm), quibus verba qux audit dijudicet,
non habent. quibus res et gesta singulorum qux cernit decer-
Ab ore ejus proficiscitur justitia, legem autem et nendo examinet, et hxc ainplectendo recipiat, illa
misericordiam in lingua portat. Quod ideo annotan- reprobando contenraat. Quibus nimirum faucibus,
dum credidi, quia versiculi illi in opusculis Patrum cum legem atque consilium Domini custodinlus,
sxpe posili inveniunlur. B gratia raultiplicatur. Quia quanto solertius quisque
Vimejus viw pulchrw et omnes semitmillhts paci- divinis obtemperat jussis, tanlo dulcius ejus amoreni
ficw. Actiones ejus et doctrinx qux in Evangeliis concipit. Quam nostris faucibus inesse gratiam desi-
conlinentur, pulchrx sunt, quia divinx ac puri ho- derabat Psalmista cum ait, Gustateet videte quoniam
minis modum longe transgressx, et omnia jussa suavis esl Dominus (Psal. xxxm).
ejus ad pacem ducunt xternam. Omnia qux in ea Tunc ambulabis fiducialiter in via tua. Fiducialiter
re gessit ad reconciliandos Deo mortales, ad pacifi- in via nostra incedimus, cum Dei gratia confisi pro-
candum cum angelis genus humanum, ad demon- fectura iu bona nostra conversalione suscipimus.
stranda suis servandx ad invieem pacis et dilcclionis Si ergo ejus imperiis humiliter subdimur, et guslum
exemplapertirient. superni amoris suavius faucibus mentis attingemus,
Lignum vilwest his qui apprehenderunt eam, et qui et operationisbonx augmentum semper obtinebimus,
temerit eam beatus. Sicut in medio paradisi lignum sed et in tentalionibus ne deliciamus ipso juvante
vitx posituin Moysesesse testatur, ita per sapien- defendemur, hoc est enim quod sequitur :
tiam Dei videlicet Christum vivificalur Ecclesia, Et pes tuus non impinget. Quoniam diligentibus
cujus et nunc sacramentis carnis ac sanguinis, pi- Deum omnia cooperantur in bonttm (Rom. vm).
gnus vitx accipit, et in futuro prxsenti beatificatur ^ Si dormieris, non timebis; quiesces, et suavis erit
aspectu. somntts tuus. Ne paveas repenlino terrore, et irruen-
Dominus sapienlia fundavit lerram, stabilivit cmlos tes tibi potentias impiorum.
prudentia. Deus Pater per Filium omnia condidit. Dominus enim in latere tuo, et custodiet pedem
Typice autem fundavit terram sapientia, cum per tuum ne capiaris. Palet juxta litteram quia securus
ipsum sanclam Ecclesiam in fidei soliditate locavit. et donnit et vigilat, et quiescit et ambulat. qui se
Slabilivit ccelos prudenlia, cum per eumdem subli- innocenter ante Deum etjuste vivere meminit. Sed
mia prxdicatorum corda illustravit. et justus cuin in morte dormierit, non solum polen-
. Sapientia illius eruperunt abyssi. Quando in die- tias nialignorum spirituum non metuit, sed el iri
Iius Noe rapti sunt omnes fonles abyssi magnx et pace quiescit ac securus diem resurrectionis exspe-
cum quotidiano procursu fontes el fluinina de abysso ctat ; quia Deum ubique protectorem habet et
per lerrx venas eraanant. Aliler sapientia eruin- custodem, quale est in psalmo: Nam el si ambulavero
punt abyssi, cum largiente Chrisli gratia, jiro- in medio umbrw morlis, non timebomala, quonidm tu
funda sacramenlorum ccolestium fidelibus innote- tnecum es (Psal. xxn).
scunt. Noli prohibere benefacere eum qui potesl: si vales,
Et nuoes rore ejus crescunt. Patel juxla litteram, et ipse benefac. Jam clarere miramur, quos aliquan-
sed allegorice nubes sunt Ecclesix magistri, subli- do parvulos et indoctos fuisse memininius »
mes per contemplationem et vitam, rigantes corda CAPUT IV.
auditorum, quasi subjectam sibi terram per doclri-
nam, qux rore concrescunt, quia sublilissima discre- ,.•,.•••••••«••••••••"•••
tione virtutes suas quibus proficiant, quibus alta pe- El docebal me atque dicebat: Suscipial verba mea
tant, quibusque minoribus in exeraplura monstra- cor tuum. Hujusmodimonita Salomoni a David patre
rentur examinant. data, qui Verba dierum relegit invenit; quare auteiu
Fili mi, ne effluanlhwc ab oculisluis. Ne discipllna se Salomon unigenilum coram matre nominat, queiu
leuiporali fatigatus sapientix, qux lantaest, graliam fralrein uterinum prxcessisse Scriptura teslatur,
perdas prxcave. nisi quia ille mox natus sine nomine qurfsi nunquaii)
Custodi tegem atque consilittm. Lex sapientia est, csscl, vita discessit ?
qua dicit: Si vis ad vilam ingredi, non occides, non Et in omni possessione tua acquire prudentiam. Iu
a'Dccst finis tcrtii capitis et initium quarti.
697 EXFOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. I. 698
omnibus qux possides bonis sapienter te agere me- J^ perius dicitur sapienti, Quia currens non habcbis of-
niento, vel in omni possessione tua acquire pruden- fendiculttm (Prov. iv), id est, scandalum.
liara, omnia qux possides, lerrena contemne, dum- Omni custodiu serva cor luum, quia ex ipso vita
modo sapientiam percipias, quod petit Salomon ipse procedit. Sunt qui recte vivere videntur hominibus,
dum dala sibi oplione, amorem sapientix cunctis sed quia recta intenlione non faciunt, a Deo qui
prxposuit rebus, el in Evangelio, qui preliosam cor respicit pravum reprobatur et vila, qux cre-
margaritam qtixsivit, hanc invenlam omnibus, qux debatur bona. Omni ergo diligenlia cordis mundi-
habtiit, vendilis emit. tiam serva, quia atl ejus exqraen raodus xstimabitur
Dabit capilituo qttgmenla graliarum,coronainc!yla vitx.
proteget te. Patet de Salomone, quia dum pro sa- . Reinovea. te os pravum el delrahentia labia sint pro-
pientia cuncta clespiceret, percepta sapientia ma- cul a le. Duobus modis sentieniiuni, ut et os tuutn
jori glorix sublimitate refulsit. Sed et [Forfe deesf ne pravum loquatur aliquid, et tua labia ne
si] nostro capiti, id est, principali mentis sapientiara detractionibus assucscant cuslodias, et alios quo-
amjileclimur, amplior gralia Spiritus augetur, et que quos huic vitio subdilos nosti, ne te corrum-
corona insuper vitx in futuro donabilur. Expo- pant, fugias.
sitis sane his, qux a Patre verba perceperat redit 1B Oculi tui recla videant, et palpebrmtitm prwcedant
ad docendam auditorem suum sapientiam, quam gressus luos. Iler justitix, quo ingredi debeas dili-
ccepit. genter edisce, et in cunctis qux agere disponis, sol-
Audi, fili mi, et suscipe verba mea ut mullipli- licilus ad quem sint finem ventttra prxvide; hoc est
centur tibi anni vitw. Id est, ut vitx xlernx dona enim palpebras recla videntium ocnlorum, tuos prx-
percipias. cedere gressus, bonum opus qtiod acturus cs sedula
Ducam te per semilas wquitalis, quas cum iiigres- cogitatione prxvenire, et quia secundum Deum sit
sus fueris, non arctabuntur gressus tui. Semitx, id metlitando prxvidere.
est, actiones xquitalis dum jnchoanlur arctx viden- Dirige semilam pedibus luis. Ne videlicet erres in
lur el angustx, dum vero profectum capiunt, jam actibus aut fide. „
ex consuetudine spatiosx videnlur et latx, Psalmista Et omnes viw tuw stabilicnlur. Ne levitate raentis
teslante, qui cum insipiens Doniino dixisset : Pro- a bono movearis proposito. Hinc et Apostolus : Sfa-
pter verba labiorum tuorum ego cuslodivi vias dttras biles esiole, et immobiles, abundantes in opere Domini
(Psal. xvi), postmodum jam proficiens canebat : semper (I Cor. xv).
Viatn mandatorum tuorum cucurri dum dilatares cor Ne declines ad dexleram neque ad sinislram.
meum (PsaL cxvni). Et si ergo semnas xquiiaiis <-i Dextera via bona sttiistr.a accipitttr reproha. Non
cum ingredi coeperis arclx tibi videnttir, cum tamen ergo dextera via ambulare, sed ad dexteram decli-
eas ingressus fuerisnon arclabuntur grcssus uentis nare 'prohibemur, declinat enim ad dextrani qui
tux; sed juxla quod Dominus ait, juguin ejus suave injuslus est, declinat ad sinislram qui sibi vult
et onus leve reperies. Eienim reprobi in hac vila arrogare, quod justus est, declinat ad dexteram qui
latura inlrant iter, at in die novissimo ligatis mani- de suis viribus prxsuroit, declinat ad sinistfam qui
bus et pedibus mittentur in tenebras. Pedes vero pro sua fragilitate desperal se posse salvari, declinat
electorum diriguntur in viara pacis. atl dexteram qui stultitix famtilatur, declinat ad si-
Et currens non habebis offendiculum. Quo alacrius nistram qui vult plus sapere quam oportet sapere.
ad implenda Dei mandata cucurreris, eo niinus ad- Quod et de cxteris virtqtibus ac vitiis eodem modo
versa, qux le impediant limebis. Nani qiiicunque in intelligitur.
prava actione desudanl, offendiculum in medio cursu Auerfe pedem tuum a malo. Hoc est, ne vel huc
reperiunt, quia extemplo dum non prxvident, ra- vel illuc a vero devies, quia virlutes discrelionem
piuntur ad poenam. quxrunt, et nimielas omnis in vitio esl.
Comedunl panem impielatis et vinum iniqiiitalis Vias enim, quw a dexleris sunt novit Dominus. Id
bibunt. Ita actione scelerum iniqui quasi epulis deest, eligit, placent illi, ideo displicentibus et repro-
lectantur appositis , et cerle vinura damnatorum bi- bis diclurus est: Non novi vos (Matlh. vn), quod
bunt et esurientibus spicas lollere gaudcnt, ut esse est dicere, Non vos elegi, non mihi placelis.
moris impioruin Scriptura sacra testatur. Ipse aulem rectos faciet cursus tuos , ilinera aulem
Justoruni autem semita quasi lux splendens, proce- tua in pace producet. Si averleris a malo pedein
dens et crescens usque ad perfectam diem. Justorum tuum, si bona qux docui Dominojuvante facere stu-
opera in luce scientix peraguntur, et xternam du- dueris, aderit ipse propitius conatibus tuis, ut et
cunt ad vitam, qux est perfecta dies. nunc recte ingredi, et lunc ad pacem valeas perve-
Via impiorum lenebrosa , nesciunt ubi corruant. nire sempiternam.
Dicit de his et Joannes apostolus: Qui diligit fratrem CAPUT V.
suum, in lumine manet, et scandalum in eo non esf : Fili mi, attende ad sapienliam tneam, el prudenlim
qui autem odil fratrem suum, in lenebtis est, et in mem htclina aurem tuam. Hactenus generajiter ca-
tenebris ambulat, et nescit quo eat, quia lenebrm ob- stigaverat audilorera. Hinc sub specie merelricis ab
cwcavemnt oculos ejtts (I Joan. n). Ctti contra su- hxreticoruiu ucquilia prohiDei.
G99 B. RABANIMAURI ARCIP.EP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 700
Lrfcustodias cogitaliones, et disciptinam tabia tua A et hxretici quantum laborem contra Ecclesiam stib-
conservent. Cogitationes qtiibus recte cretlas, labia eanl utinam lateret!
quibus ipsam fidem per simplicia verba el consueta Ef gemas in novissimisquando consumpseriscarnes
atque Ecclesiastica profitearis. Sedctjuxta litteram, el corpus lutim. Prxponendum a superiori, ne forte,
qui adhxret nieretrici, etiam labia vel osculando vel et es.t sensus. Ideo le casttun, custodi, ne forte in
lurpia fanJo coramaculal. pcenisgeraere cogaris, quando non solum carnales
Favus enim siillans labia meretricis. Cuin in ore illecebrx tr;nseunl, sed etipso corpore derelicto ani-
hxretico dulcedo sapientix non ad sufficientiam so- ma, qux per corpus gessit, cuncla reddere compel-
Itimmodo, verum ad superfluilatem resonat.et ob id litur, verum el in hac vita sxpius contingit, ut qui
fulsitas quia apte proferri cernitur, veritas a stultis in adoleseentia luxuriose vivendo habita disperse-
xstimatur rant, tempore senectutis inopia deficiant, et refri-
Et nilidius oleo gutlur ejus. Oleo Spinlus sancli gescenle calore carnis, ac flore juvente marcescente,
fides catholica consecratur, quo nitidius suum gut- rebus suis quas lascivix vendiderant, alios uti con-
tur ostentant, qui sua sensa palrum fidei antepo- spieiant, gemenlesque sera pcenitentia dicant, qux
nunt. Patet de meretrice, quia el sermonis suavi- sequunlur:
tatem, et formositatem corporis ad captandos mise- B Cur detestatus sum disciptinam et increpationibtts
ros quxrit. non acquievil cor tneum. Disciplinam dicit Eoclesia-
Novissima aulem illius, amara, quasi absinthium, sticx fldei, increpationes autem quibus hxretici cur
et acuta, quasi gladius biceps. Potio absynthii intus ab Ecclesia recesserunt objurgantur. Palet de for-
amarescit in visceribus, gladio foris niembra feriun- nicariis.
tur. Ut igitur ostcndat iniquos in novissima ultione Pene fui in omni tnato in medio Ecclesiw et Syna-
et interius ardere, et extrinsecus poenis circumdari gogw. Ecclesia et synagoga Grxea nomina sunt, et
pro peccalis, et amaritudine illos absynthii torquen- unam eamdemque rem, latine signilicant, id est,
dos et gladio asseverat esse truucandos. Quare au- conventum plurimorum ad invicem. Siautem suhli-
tem idem gladius biceps sit dictus, Dominus aperit, lius dislinguantur, Ecclesia convocaiio,et synagoga
cum ait : Sed eum timele, qui pottst et animam et congregatio interpretatur. Et vetus quidem Dei popu-
corpus perdere in gehennam(Matlh. x). Ius ulroque nomine vocabalur ; nur.c autem gratia
Vagi sunt gressiis et investigabiles.Vagi sunt sen- dislinctionis, ille Synagoga, nosler Ecclesia dicitur,,
sus hxreticx deceptionis, qttia alii Chrislum Deum, merito scilicet fidei et scientix majoris, quia et
alii hominein esse negant, alii carnem accepisse, alii irrationabilis creatura potest congregari. Denique
animam contradicunt, alii eum de virgine natuin, L>dixit Deus : Congregelur aqua in congregatiotiem
alii Spiritura sancluni,alii jialreniDeum esse, alii pec- unam (Gen. i). Ralionabilis autem solum et sensibi-
cantibus veniain dandam esse confiteri prohibent. lis polest convocari. Verum aliquando hxc nomina
Et in tam innumera hxc pestis se fundit itinera , ut etiam malorum conventus significant. Unde est
penitus quot sint investigari nequeant : at calho- illud : Exarsit ignis in synagoga eorum , ef odivi
lica veritas vaga et investigabilis hon est, qtiia ecclesiam
matignanlium (Psal. cv)..Quod -ergo sero
una eatlemque cunctis est agnita loluni per orbem
prjenitensait contemptor sapienlix, pene fui in omni
fidelibus. malo in medio Ecclesix et Synagogre, videtur inisero
Longe fac ab ea vtam tuatn el ne appropinques fo- raagnitudinem sux damnationis jierpendenli, quia
ribus domtis ejus. Et Apostolus ait, Fttgite fornicalio- nil pene fnerit sceleris, quo non ipse sit irretitus,
nem (I Cor. vi), quia nimirum prinium hujiis quia tanta meruit lormenla subire. Et hoc ad cumu-
vitx raniedium est, longe fieri ab eis quorum prx- lum accerserit miserix, quod non exlreiiuis ipse
sentia vel inclinat vel cooperatur ad vilium. Sed ab peccanlium, sed mediusmagisctquasi auctor exslite-
hxreticorum auditu prorsus segregari infirniis au- rit, et certe in mediis sanclorum conventiculis cor-
ditoribus prodest. pore positus, alienam ab eis vitam duccre nontimue-
Ne des alienis honorem tuum , ef annos tuos cru- rit. Et de hxreticis specialiter sentiendum, quia
deli. Nehonorem, quo ad itnaginem Dei creatus es, nec veterum patrum, nec novorura diclis et exem-
iriimuiidoruin spiriluum voluntatibus subdas, neque plis potuerunt ab errore revocari.
accepla vivendi spatia ad libitum adversarii immitis Bibe aquam de cisterna tua, et fluenta pulei tui.
cxpendas. Cuicunquc enim sceleri quisque subjicilur, Desiderio ulere proprix mulieris et ejus ministeriis
in hoc profecto dominalui malignorum spirituum fovere devotis.
mancipatur. Deriventur fonles tui foras, et in plateis aquas tuas
Ne forle implcantur exlranei viribus tuis, et labores divide. Filium luum ac filiam aliis nuptum trade et
tui sint in domo aliena. Nc dxmoniorum facta adhoc manifeste facito phiribus consciis.
juves, si vel ingenium animi vel corporis tui vires Ilabeto eas solus, nec sint alieni parlicipes tui.
ad patranda facinora contradas, domumque alienam, Solus in tua potestate retine, quibus matrinioniis li-
i I est, numeruin perditorum, le adjeclo mulliplices, beros tuos socies, nec sint fornicarix et meretrices
et pulchre dixit, labores tui sint in domo alieiia, quia lux sobolis particijies.
sunlqui juxla Projilielani, ut inique agant, laborant, Sif vena lua bcnedicla, et laclare cum muliere udo-
701 EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS.— LI3. I. 702
tescentim tuw. Tanta te temperanlia cum niuliere A , autem qui vel nunquam fidem recepit, velenofmilaie
quain adolescens accepisti, et cum senucrit serva, ut scelcrum ab ea quain accepit Aiialhema factus est,
inerilo fidelis castimonix benedictionem conscquaris ut hxreiici vcl Calholici' publicis flagiliis involuti,
in prole. qni fnnibus peccatornm suorum conslringtintur, cuni
Cerva charissima et gralissimus hinnulus. Hla sit incessabili augmcnlo sux pravilatis inlercunt, qui
tibi semper charissima conjux, qux sicut cerva ser- cnim funem facit lorqiicndo seHlperet involvendofidcs
pentes ila persequatur scorta, et suis effnget ab xtfi- fidibus auget. Talis esl ct lortilmlo operum maloriim.
hus. Sit nalus ex ea filius et ipse castitatis amator Talesiibri hxrelicoruni, in quibus prava pravis ne-
gratissimus. ctenles, non aliud scribendo quam quo se arctius
Ubera ejus inebrienl te omni tempore. In atnore obligent, agunt.
illius deleclare jugiter. Non uxorio operi semper in - Ipse morictur quia ttonkabitit disciplinam el mutli-
sislere docet, sed movet ne et prima vivente aliam ludine slultitiw suw decipietur. Quia mtilta de atlulle-
ducas, et meretrici unqiiam socieris. Aliter superius rio vel hxrelicis dispulaverat, more suoin clausula
quod ait, Bibe aquam de cisterna tua et fluen*aputei narrandi qualis sit lalium finis ostendit, idest, quia
tui, docet ab hxrelicis cavendum et cttstodix scri- ad mortem leiidant xternam, qui disciplinam dele-
plurarum ac leclioiii atlendendum. Scientiam inquil B I stati sunt vitx. Multitudinem hoc stoltilix dicil,
quani prxdicas aliis ipse serva, et lui irrigalione cuin hxretici se sapicnliores sanctis Patribus aulu-
scrmonis infundere. mant, vel cum opera tcnebrarum facienles iniqtii,
Derivenlur fonles lui foras el in plateis aquas tuas aut Dotninumhxc non videre, aut se facile ejus iram
divide. Cum ipse servaris, tunc et aliis prxdica, et putanl posse tolerare.
in inagna audilorum ampliuidine divina eloquia CAPUT VI.
juxta uniuscujusque qualilatem dispensa. Fili mi, si spoponderispro amico luo defixisti apud
Habeto eas solus. Aqtias et in plateis dividimus extraneum tnanum tuam. In promptu est litterx sen-
et tamen soli possidemus, quando et exterius late sus quia suadet ei qui spopondit pro amico, ut ipsum
prxdicationem fundimus, et lamen per eam laudes amicuiii sollicilus adraoneat, quatenus reddila pecu-
humanas consequi minirae ambimus. nia quam debet* creditori et se el ipsuin liberet.
Nec sint alieni participes tui. Immundi Spirilus Allegorice autem in hac periocha doctorem, in se-
participes fiunt doctori, si ejus mentem et faslu ela- quente vacantem quemlibel ut se gerere debeat in-
lionis dum prxdicat, el hxresi et alio quolibet vitio slruit. Dicitur enim prxceptori, Si spopondetis pro
corrumptint. Solus autem aquas possidet cum mem- amico tuo, defixisli apud exlraneum manum luam.
bris Ecclesix fideliler coiraexus ab extraneorum C ^ Quod est aperte dicere, si animam fratris in periculo
sese consorlio liberum servat. Sif vena lua bcnedi- tux conversationis acceperis, jam ligasti menleni
cta et laclare cum muliere adolescenliwIttw. Sit do- apud curam sollicitudinis qux ante decrat.
ctrina tua et quicunque nasciinlur ex ea in benedi- Itlaquealus es verbisoris lui, et capluspropriis ser-
ctione Ecclesire, et lactare ctim ea, cui ab adole- monibus. Quia dum commissis tibi cogeris bona prx-
scentia, id est, a primo credendi tempore conjun- dicando dicere le ipsum prius necesse est qux dixe-
ctus es. 6'cnia charissima et gratissimus litnnulus, ris custodire.
ubera ejus inebrient le otnni leinpore, in amore ejus Fac ergo quod dico, fili mi, ct te ipsum libera, qv.ia
deleclare jttgiter. Cerva charissima sive gratissiaia, incidisti in manu proximi tui,discurre, festina, suscita
ul quidara codices habent, sancta Ecclesia qux ser- ainicum tuum. Non tantum ipse bene vivendo vigilare
peiiiinam solet odio habere et conlerrere doelrinam. memento, sed et illum cui prxes a peccati torpore
Gratissimus hinntilus est populus ejus virljitum va- prxdicando disjirage.
rietale deleclabilis, et atl eamdemcastxfidei semper Ne dederis somnum oculis tuis, nec dortnilenl pal-
xmulalione succciisus. Cujus uberibus inebriamur, pebrw tuw. Somnuni dat oculis qui subditorum curam
cumulriusqueTesiameiHijiaginisconlraJixreticorum r omnLiO negligit: dormitat aulem qui quidem re-
fraudcs instruimur, cujus pace et amore jugitcr prebensibilia eorum gesla cognoscit, sed hxc pro-
delectari, magna est exercendarum occasio vir- pter menlis txdium digna invectione non corrigil.
tuium. Eruere quasi damula de manu et quasi avis de in-
Quare seduceris, fili mi, ab aitena? et foverissinu sidiis aucupis. Quanlum avis de laqueo vel damula
alieritts.Et de mcretrice et de hxresi sentiendiim. de mami captanlis quxrit evadere, tantum nitere,
Respicit Dominus vias hominis et omnes gressus ut auditore tuo saluhriter instituto ipse a sponsionei
iltius considerat. Non se putent adulleri tenebris vilre ejus liber reddaris. Et cerle quia daraula iimn-
noctis aut parieium obtegi: non hxretici sua voln- dtim naltira est aniinal, velox cursu visuque acerri-
inina posse celari, quia lenebrx non obscurabuntiir mum, unde el Grxce KKOTOUîpy.ttv, id est, a vi-
a Doinino, et nox sicut dies iUuminabilur. tiendo dorcas nuuciipalur. Avis autem volando alta
lniquitales suw capiunl impium et funibus peccalo- petercconsucvit:cum in docenilisoccuparissiibditis,
rum suorum conslringitur. Distat inler peccalorem niundus a peccatis omnibus, strenuus in operibus
et iinpiura, quod peccalor appcllalur omnis qni vcl in bonis, perspicax in deprehendendis malorum insidiif,
jiarvis vel in magnis scclefibus deeidil. Iinpius ct virtutuin pennisfulltiscsse satage, (juatenus cxplelo
705 B. RABANI MAURI ARCIUEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 704
prxJicandi negolio ad superna transvolare et A 1 rit prius apostatam nominavit, quia nisi niore
cceleslis vitx pascua merearis intrare. superbientis angeti a conspectu conditoris prius,
Vade a.d formicam, o piger, et considera vias ejus intus aversione menlis caderet, foras poslmodum
et disce sapientiam. Hinc V3cantem hortalur quem- usque ad seminanda jurgia non veniret. Quia recte
que ut si ad alios erudiendos non sufiicit, saltem dicitur quod annuit oculis, lerilpede, digito loquilur,
suimet curam agere non negligat, et si sapientiam interior namque esl custodia qux ordinata servat
doceri nequit ab homine, vel operandi sapientiam exterius membra, qui ergo statum mentis perdidit,
diseal a formica. foras in inconstanliara motionis fluit, alqiie exteriori
Qum cum nonhabeal ducem, nec prwceptorem, nec mobilitate indicat quod nulla radico interius sub-
principem paral wsiate cibum sibi, et congregat in sistat.
messe quod comedat. Si lanlillum animal principe Sex sunt quw odit Dominus, seplimum detestatur
carens et rationis expers, natura duce sibi prxvidet anima ejus. Eumdem quem supra plenius, quia sit
in posterum, mtillo magis lu ad imaginem Dei Domino odibilis discordiam seminando
insiiiuat,
conditus, ad videndam ejus gloriam vocatus, docto- quod autem Domini animam dicit, humano more
rum magisterio adjutus ipsum condilorem habens facit, ul eum plena intenlione el non leviter tales
R
ducem, debes in prxsenti bonorum operum fructus odisse significct, tale est in Isaia : Kalendas veslras
congregare, quibus xternum vivas in ftituro. Hxc et solemnilales vestras odivil anima tnea (Isa. i).
eniiri vita in eo messi eomparatur et astati, qtiod
Oculos sublimes, Ihiguam mendacem, tnantts effttn-
hxc inler ardores tenlationum, tempus est colli-
denles innoxium sanguinem, cor machinuns cogilatio-
gendi futurorum prxmia meritoruin. At dies judicii nes
Liemis similatur rigoribus, quod tunc nimirum pessimas, pedes veloces ad currendum in malum,
teslem fallacem, et eum qut
niilla relinquitur facultas pro vita laborandi, sed proferentem mendacia,
tantum cogitur quisque de horreo priscx actionis, seminat inter fralres discordias. Enumeral sex capi-
talia crimina qux tamen comparalione discordias
quod recondidit proferre. Unde et Dominus prxcipit
dicens : Orafe aufem uf non fiat fuga veslra hieme seminantis, quasi niinora deponit, quia liimirum
vel sabbato. Hieme enim facultas, sabbato licentia, itiajus est facinus illud, quo unilas et fraternilas
sancti graliam est connexa dissi-
juxta legem deest fructus vilx colligcndi ac penu- qux per Spirilus
riam ftigiendi perpetuam. patur, poiesleiiiui quilibet oculos jactanter extollere,
homicidio pollui, mala proximo
Usquequo, piger, dormis ? quando consurgis a lingtia mentiri,
somno tuo, paululum dormies, paululttm dormilabis, nvtchinari, aliis sceleribus membra subdere, falsuro
conira quempiam leslimonium proferre, quod non
paululum conserestnanus ut dormias. Usquequo, in- C
idem esse putandura est, quod supra linguaiii iuen-
quit, dormis invitiis? qtiando poles resurgere ad
bene operandum qui noxio lorpore depressus sem- dacera nominat : potest enim mendaciuni, sed non
per dieis : paululum adhtic jaceam, et sic postea contra proximum dici, nam et beatus Augtistinus
poenitendo resurgam. Fit namque ut te semper oclo esse genera mendacii, in libro quem de Men-
differente opus Jionum repente judex qui mala tua dacio composuit docet, potest inqtiam perditus quis-
facla punial, adsit : Hoc est enim quod sequilur: que hujusmodi mala vel sibimetipsi, vel aliis inferre-
Et veniel tibi quasi vialor egestas et pauperies jiace servata Ecclesix, at Donattis et Arius eoruni-
quasi vir armalus. Egestas namque ct pauperies que sequaces gravius est quod fecerunt, qui cou-
pcena est ultima, in qua damnati nil diviliarum cordiam fraternx unilatis discordias seininaudo sci-
merenlur. Quasi viator veniet, quia improvisa et derunt.
subitanea : quasi vir armalus, quia devinci perpetuo Conserm, fili mi, prmcepta patris tui, el ne dimitias
non potest. Patet juxta litteram quia pigritia nulrix legem matris lum. Nunc sub adulterx niulieris specie
est egeslatis et penurix. Si vero hnpiger fueris, ve- prohibet ab auditione hxreseos.
niet ut fons messistua. Fructus terreni quos metimus 'TJ Liga ea in corde tuo jttgiter, el circumda gullurittto,
non fonti coraparantur, sed cisternx, quia ad tera- et in cogitaiione prwcepta Dei fixa reline et loquelam
pus pascunt colligentem et in tempore deficiuiit: at tuam. Horum undique dulcedine, ne forle in lingua
qui impiger fuerit pro ccelestibus laborare divitiis, labaris comniunilo.
hujus messis ut fons advenit, quia mercedem labo- Cum ambulaveris, gradiantur tecum, cum dormie-
rum indeficientem percipiet. ris, custodiant le : el evigitansloquere cum eis. Tanta
Et egeslas longe fugiel a te. Quia satiabor, inquit, sit tibi medilalio divinx Iegis, ul cum vigilans ali-
dutn manifeslabilur gloria tua (Psal. xvi). quid operaberis hanc sedula mente recolas; cuni
Homo apostata, vir inulilis, graditur ore penerso, dormiveris, in hiijus memoria quiescas, cum evi-
annuil oculis, teril pede, digilo toquitur, pravo corde gilaveris hanc primo ad mentem revoces, sic etenim
machinatur tnatum, et in omni tempore jurgia se- fiet, ut nec vigilans offendas, nec a timore nocturno
minal. Dixerat de hxresibus et aliis viliorum gene- Ixdaris. Aliter, cum ambulaveris in profectu justi-
ribus instituerat prxceptorem, excitaverat pi- tix: grariiantur tecum mandala Dei, ut le inslruant.
grum, at ncmc redarguit et schismatictim. Ubi no- Ctim dormieris in morte custodiant aniinain tuaui,
tandum quia qucm scmiiiaiitem jurgia diccre volue- nc rapial boslis : cuui evigilaveris in resurrcctione,
705 EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. I. 706
loquere cum eis, expetendo prxmia qux tibi, si ea A plene considerare sufficit, nec laiuen ipsum qui fo-
servarcs, promiserant. ris et infra degunt aspiciunt: nainque hoc est quod
Nec capiaris nutibus ittius. 'Patel deadultera, sed Apostolus ait : Spiritalis enim omnia judical, ipse
et hxretici, si bene vivere et apte se agere videntur, aulem a neminejudicatur (I Cor. n).
vide ne seducaris eorum doctrinis. Considero vecordemjuvenem, qui transit in platea
Pretium enim sconi vix unius est panis. Recordare juxla angulum. Juvenem vocat adulterum non propler
quod brevis voluplas fornicationis et perpetua est veritalem, sed propler instabilitatera. Qui transit in
poena fornicatoris ; sicul enim untis panis diurnam platea, quia deseruit angustam viam, qux ducil ad
soluin effugat esuriera, et nihilominus postmodum vilam; juxta angulum, quia deflectit a reciitudine.
esurit, qui comesto pane saturus absccsserat; sic Et propc viam domus illius gradilur. Quia a via
qui intrat ad scortum, atl horam quidera evaporat verilatis declinavit, merito vix meretricis tlomus
libidinem, sed posl paululum ardentior redit. vel hxrelici appropiat, qux recte juxla quod exjio-
Numquid abscondere potest homo ignem in sinu suo suimus et in plalea, et jttxta anguluni posita est.
ul vestimenta illius non ardescanl ? Soli ei conceditur In obscuro advesperascenledie, in noclis lenebris el
hxreticorum libros legere qui adeo solidatus est in caligine. Quiajam talis per cxcitalem cordis ad tene-
fide catholica, ut vel verborum dulcedine vel astutia B bras festinal et peccali el damnalionis.
nequeat ab ea segregari. Etecce mulier occurrit illi ornatu meretricio, prw-
Non grandis est culpa, cum quis furatus fuerit, etc. parata ad capiendas atitmas. Patenl haie cuncla juxta
Furtum non ex sua xslimatione sed ex compara- lilteram de inerctricis operibus. Verum doclrina
tioue majoris, id est adulterii, non grandis esse culpx hxretica quemcunque incaultira reperit, et vecor
perhibetur. Sicut Hierusalem gravius peccanti tlici- dem, lnrac decipere lentat, ipsa etenim ornatu tne-
trir, Justificata esl Sodoma ex te, non quia Sodoma retricio ajiparel, quia. immiinda prxfulgct clo
nulla vel pauca, sed quia Hierusalem plura peccavit. qtientia. Prxparata est ad capiendas animas, quia
Quia zelus et furor viri non parcet in die vindiclw, quoscunque sibi associare potest spirilali mone
nec acquiescel cujusquam precibus, nec suscipiet pro perkiiit.
redemplione dona plutima. Et deDomino inlelligen- Garrula et vaga, qttietis impatiens. Quielem Eccle-
dum, quia qui nunc parcit reprobis non parcit in six turbare desidcrans.
^ die mortis, nec acquiescit precibus sero clamantium Nec valens in domo consistere pedibus. Kulla enim
ad se, nec dona quorum ibi lempus et facultas non est hxresis qux primis sit conlenla discipulis. Hi
est, suscipil, zelatur enim si quis sponsam suam, id sunt enim domus ejus, sed semper novos quos dcci-
est, Ecclesiam sive aniniain quamque fidelera cor- C piat quxrit.
ruropere prxsuriiit. Nttnc foris, nunc in plalets, nunc juxta angulos
CAPUT VII. insidians. Foris, cum paganos rapil; in plaieis, cum
Fili mi, cuslodi sermones meos, elc. Et hxc perio- voluptuosos ; juxla angulos, cum alios hxrelicos.
cha eadem quse superior sub mcretricis persona ple- Apprehensumque deosculalur juvenem. Verborum
nius explicat. fallentium blandimentis teutat instabilem.
Et legemmeam, quasi pupillam oculi fui.Tam solli- Et procaci vullu btandilur dicens : Viclimas pro
cite serva, qux doceo, quasi nil recle sine his aspi- salute debui, hodie reddidi vota mea. Juxta lilteram
cere valeas. patet intellectus, quia meretrix convivium seniper
Liga eam in digilis luis. Scribe illatn in labulis magnificum [se pennagnificum] prxparasse falelur.
cordis lui. In digitis, in actibus dicit. In tabulis At hxrelici in cunctis qux aguul, victimam sc sux
cordis, in lalitudiiie cogitationis, denique et alia salutis Deo immolare vel aiilumant vel autumari
translalio sic dicil: Describe eatn in laiitudine cor- gestiunt : nam et Dominus ad discijiulos : Sed venit,
dis lui. inquit, hora, ul omnis qtti interfeceril vos, arbilretur
Dic sapienlim, soror mea es, el prudentiam vocaami- se obsequiumprwstare Deo (Joan. xvi).
catn tuam, ut cuslodiat le a mutiere exlranea, et ab Inlexuifunibus lectum meum, slravi tapetibus piciis
aliena qum verba sua dulcia facil. Sapientiam Eccle- ex JEgyplo. Solent lecti qui ex funibus vcl juxta
siasticx doclrinx sororia libi dilectione conjunge, aliam translalionem instilis inlexuntur meliores
ul hxc te a pollutione servet hxretica, quse a casli- fieri, quam qui ex ligno vel corio vel qualibet alia
tate Ecclesix probatur extranea. materia iiistruunlur. In lecto ergo funibus intexlo
De fenestra enim domus mew per cancellos pro- meretrix mollitiem quicscendi designat. In tapetibus
spexi, et video parvulos. Patet juxla litteram, quia vero pictis ex J5gypto, etiam oculorum tentat illece-
sapientium aspectus magislrorum et infirmorum bras, quibus nefando aspectu irrelilis facilius ad
actus sedulo speculatur et fortium. At xtcrna Dei seducenda menlis arcana penelrel,quia vero nomine
sapientia de ccelo prospicit, et videt omnes filios funium aliquando solent divina prxcepta ligurari,
hohiinum. Apte aulem Salomon de feneslra domus qux a noslris nos voluptatibus coercentlo religant,
sux se per cancellos prospexisse dicit, utparvulorum promittunt se hxretici contexlu verborum ccelestitim
gesta dijudicaret. Qui enim de fenestra per can- salubre suis audiloribus quasi slralum parare, in
cellos prospicit, ipse quidera ca quae foris agunlur, quo a vitiorum tumultibus libero corde quiescant,
707 B. RABANI MAURIARCHIEP. MGGUNT. OPERLM PARS III. 708
sed veraciter illis funibus jjeccalorum conslruunl A discipulos simul et turbas doctiil, sed el per vias
locum perditionis, ubi perpeluo pedcs raanusqut sxpe his qui conveniebant prxdicabat, et eos qui
alligali damnentur. De quo Dominus in Apocalypsi ; cura indigebant sanabat. In ipsacliam porla civitalis
Et dedi, inquit, illi temptts ut pmnilenliam ugerel, et Naim moiTuum resuscitans exemplo miraculi verba
non vull pmnilere a fornicatione sua : ecce millo eam qure docuerat commendabat, et quid scquimini eos
in leclum et qui mmchantur cum ea in tribulationem qui in abdilis contia eum suas exeruntlinguas?
maximam (Apoc. n). In t.ipetibus vero piclis ex In ipsis foribus loquitur dicens: 0 viri ad voscla-
jEgypto, ornatus eloquenlix et dialeclicx artis ver- milo el vox mea ad filios hominum. Ad viros clamat,
sutia, qux ab ethnicis originem sumpsit, inlelligilur, id est, atl slrenuos verbi auditores in utroque sexu.
jier quam mens hxretica senSum doctrinx pestilen- Nam qui feminx, id est, fluxa raente sunt, sapienlix
tis, quasi meretrix thorum facinoris se texisse glo- verba percipere nequeuot.
riatur. Inlelligile, parvuti, astutiam, el insipientes animad-
Aspersi cubile meutn myrrha et aloe et cinnamomo. vertite. Manifestuni de Domino, quia et cum cssetipse
Promitlunt se lales otlorero coeleslium habere virlu- in mundo omni xtali, sexui et condilioni locutus est
tum, quibus sua suorumque corda velut cubilia ve- verbum, imo eliam clamabat slans in templo : Si
nusla conserent, ac dicere posse cuni apostolis, B quis silil, veniat ad me et bibal (Joan. vn); et nunc
quia Chrisli bonus odorsumus Deo (II Cor. n). per doclores Ecclesix, ipsi enim sunl fores civitalis
Veni, inebriemur uberibus donec illucescat dies. ejns ; viris siraul ac femiuis sapientibus, et insipien-
Doctrinx sanctx poculisse invicem satiandos jactant tibus grandxvis prxdicat, et parvulis, at conlra
hrr.relici, et virlulum gratia conjungcndos, donec doclrina fallax clam cl privatira quos seducerc valeat
eorum gesta lux sequatur xterna. qurerit.
Non est enitn vir in domo sua, abiit lougissima via. Audite, quontam de rcbus magnis locutura sum.
Non est, inquiunt, Christus corporaliter in Ecclesia, Magnis nenijie quia regnum cccloiuni ct promisit
surgens enim a mortuis ascendit in ccelum nobisque et dedit fidemque sanctx Trinilalis docuil, atque
iiiiiiislciium gubernandx Ecclesix sux, videlicet, alia innumera qux prophetx ei loquenda relinque-
domus, reliquit. bant.
Saccttlum pecttniw secum tttlit. Gloriam resur- El aperientur labia mea, ttt recla prmdicent. Labia
reclionis elimmortalitatis decus secum detulil, quo ejus sunt dtio Testamenla concordi ad invicem veri-
illius patrix cives lxtificarctac dilaret. talis allestationecoiijuncta, qutc, ipsa in carne appa-
In die plenw lunw reversurus esl domum siiam. In rcnle per sancti Spiritus donuin, stint ad prxdican-
tcmpore quo eleclorum suorum Ecclesia nunierum C dam salutera universuni aperla j>er orbem.
compleverit reverlclur adjudicium. Accipiie disciplinum meam, et non pecuniam; do-
Statim eam sequitur quasi bos duclus ad viclimam. ctrinam tnagis quatn auritm eliyite. Non poteslis Deo
Id cst, quasi stullus nesciens ipse duclus ad interi- servire et maminonw(Malth. vi).
tiim. Ego sapienlia habilo in consilio, el eruditis inler-
Et forlissimi quique inlerfecti sunl ub ea. Ut ipse sttm cogitalionibus. Ubi duo el trcs congregatifue-
Salomon sapicnlissimus viroruni, ut Samson forlis- rini in noinine meo, ibi sum cgo in medio eorutn
siraus, ut David raansuelissimus, a muliebri deti- (Matlh.\ym).
pula. Ul Origcnes ab hxretica, qiiem posl aposlolos Arrogantiam, et sttpcrbiam, et viam pravam, et os
Ecclesix iiiagislruni fuisse, quanciiu rectc sajmil, bilhtgue detcstor. Arroganliam el snperbiain in eis
qui negavcril, errat. qui se cxleris meliores xstiniant, viam pravam in
Viwinferi domus ejus, pcnelranles interioru tnorlis. eis qui aperle innla faciunt, os bilingue in illis, qui
Sctl tle Ecclesia Doininus ail: Qttia poriw inferi non in bonis qux loquuntur stabile quippiam non ha-
prwvnlebunl adversus eam (Malth. xvi). Interiora bcnl, sed juxla auditorum libitum sua verba com-
aulcni morlis acerrima gehennx tormenta, quasi raulaiit.
arctiora et obscuriora dicit, quibus hxrclicos el for- Meum est consilium et wquitas, mea prudentia,
uicarios conslat csse mergendos, sicut de sanclis mea est foriitudo. Nonse extollal huinana prxsumplio,
pro Domino in hac vita patientibus dicitur : Quia plenitiidinem virtuttim sola Dei sap.ieiiliapossidet,
misil eos euslos in inleriorem carcerem (Act. xvi), ct ab hac huniana iiifirmitas quidquid virlulis habet,
atrociorem videlicel, foeiliorem et obscurioreni. acccpil.
CAPUT VIII. Per me regesregnunl et conditores legumjusta de-
Ntaiquid non sapienlia clamilat et prudenlia dttt ceniunf, per me principes imperant, el potentes decer-
vocem suum? Nunquid non Doininus palara locu- nunt justiiiam. Reges dicit Apostolos sivc alios san-
lus est mundo, el in occullo locutus est nihil? ctos, qui et seipsos primum, et deintle Ecclesiam
(Joan. xvm.) Quid ergo, neglecto ejusEvangelio, ad sihi subdilam bene regere sciunt. Leguin cendilores,
hxresin potius vellascivix suasionem, qux in angulo auditoresutriusqueTestameiiti,etseqiieiitesEcclesix
susurrant, audiendam miseri confluunt? scriptores, principes et polcntes cxteros fidelium
In summis excelsisque verticibus super viam in me- prxecplores ac reclores appeliat, qui uliquc omnes
diis semitis stans juxta portas civitatis, In monte non nisi per sapientiam ut essenl aliquid babent:
709 EXPOSITIO 1N PROVEREIA SALOMONIS.— LIB. I. 710
Ait enim, quia sine me nihil poleslisfacere (Joan. xv). A dies, quia, utpropheta ait, a principio cx diebnswter-
Ego diligenles me ditigo, et qui mane vigilanl ad nitatisgaudebat unum esse cum Patre (Mich. v). Erat
me invenicnt me. Tale cst et in Evangclio: Qui au- oroni tempore ludens in orbe lerrarum, quia el cuin
tem Hiligit me, diliyelur a Patre meo et ego dilignm tempora orbis ac crealurxesse ccepissent, ipse quod
eutn et manifeslabo ei me ipsum (Joan. xiv). Mane erat cum palre filius manebat, hxc ideo ne quis euin
quippe vigilant ad sapientiam, qui seraper innovalo ctim crealuris et temporibus ccepisse perhiberet. Ef
inentis sludio ad Chrisii visioneni pcrtingere sata- deliciw ejus sunt esse cttm filiis hominum, quia dcsi-
gunt. derat in eoriim amore quiescere, nos bonorum gra-
Mecumsunt dtvitiwel gloria, opessuperbw et justitia meritorum ad se videnduni perducere.
tia. Opes superhas opes excelsas tlicit, iil ccelesiia JSeafushomoqtti audit me, qui vigilat ad fores mcas
dona signilicet, Grxce eleninisuperbus Yperephanos, quotidie, et observatad posles oslii mci. Fores suas
id cst, super apparens diciiur, el ideo recle sapientia el posles ostii sui Scripluras sanclas, el eorum
opcs Yperephanas secuin esse dicit, quia quitlquid doctores nuncupal, sine quibus ad vitam quara pol-
donorum coelitus fidelibus datur, cttnclis inundi licelur iion valcmus ingrcdi.
opibusexcellenliusesse prohatur, quod etiam adden- CAPUT IX.
do justitiam manifeslius incul.at. Nam lcrrenas opes B S.ipienlia wdificavit sibi dotnum. Quia de xtcrni-
el gloriain sxpius habcnt injusii, nos aittem in relate divinitaiis Chrisli suflicienter dixerat, addit et
surreclione, sicul Petrus ait, novos cmlosel novatn dc assunipta humanilate dicere. Sapientia igilur
terratn et promissa ipsius exspeclttmus(II Petr. 111), xdificavit sibi domum, quia hominem Filius Dei,
in quibus justilia habilal. quem in unitate sux personx suscipcret ipse
Domintts possedii me ini.ium viarum suarutn. Vix creavit.
Doinini stint opera ejus, quoriim considcralione ad Excidit colttmnas seplem. Ecclesias per orbeni»
fulem vcl agnitionem pcrvenil bomiuuni, invisibilia sepliforini gratia Spirilus erexit. Qux domurii ejus,
enim ipsius a creutura tnuiidi per ca qnw facta sunt id esl, mysterium incarnalionis ej'us, ne perfidoium
intclkcta conspichinlitr (Rom. i). Vix ejus sunt ipsx in probilate mcmoria tollerettir, credendo, colendo
illuiiiinationes, per quas se et augclicis spiritibus el prxdicando, quasi sustenlando contineienl, vcl
ct mcniibus ostendil huniaiiis, in quarum initio Via- certe sapienlix domus Ecclcsia Christi esl, colum-
ruin sapientiam possetlit, quia in primordio creaturx nx aulem doctores sanclx Ecclesix sepliformi Spi-
nasceiilis filium, qui cum eo cuncta disponeret ha- rilu pleni, quales fuere Jacob, Cephas el Joanncs,
biiil. Sed ne pularct aliquis barum in initio viarum quas niniirum columnas sapienlia excitlit, quia ab
vel aliquando ante tempora (iliuin esse ccepissevigi- C amore prxsenlis sxculi disjunclas atl porlaridam
lanter adjunxit: ejusdem Ecclcsix fabiicam mcnles prxdicantium
Antequamquidquam faceret a principio, ab wierno erexit.
ordinatq sum, et ex antiqtiis anteqttam terra fieret, ct Immolavit viclimas suas. Snis passionibus Eccle-
cxtera, usque dum ait, quando appendebat funda- siam conservavit, vel vitam prxdicnntium niactari
menta terrw, cum eo eratn cuncla componens. Cui in pcrseculionc perrnisil, quibtis videlicet victimis
siraileeslin Evangelio. lnprincipio erat Verbum,et conlraiix sunt viclimx meretricis, ad quas stultos
Verbuin erul apud Deum, et Dcits erttt Verbum, iuvirtal, ut super lectum esl, dicens : Viclimas pro
omnia per ipsum facta sunl (Joan. i). Pereant ergo salule debui, hodie reddidi vota mea.
qui negant Dei virtutem.el Dei sapicTitiain,vidclicet Miscuil vinnm et proposuil tncnsam sttnm. Divilii-
Clii-isium ab inilio, inio cl ante omne quod dici vel lalis sux arcana capere non valcntibus, assump:x
cogilari potest, inilium ab ipso patre fuisse progeni- bumanitatis sacramenla palefecit, el Scripturx
liim: alia translaiio, htine locum ila incipit: Dcmi- sacrx pabula nobis aperiendo prxparavit.
titis creavit me principium viarum suarum in opera Misit ancitlas suus ul vocarent ad arcem, et ad
sua. Quod de incarnatioiic Dominica dictum Patrcs tnoeniacivitatis. Prxdicalores infirnios ac despica-
iiitelligunt, dicentes quia cerli gralia mystcrii dixe- biles elegit, qui fideles populos ad superna palrix
ril: Domintts creavil me, et non, Paler crcavit nic. • cocleslis xdificia colligerenl.
Caro, inquiunt, Dominum agnoscit, gloria Patrem Si qttis est parvulus veniat ad me. Ff insipienlibus
signat, creatura Doniinumconfitetur, charitas Patrem locula est. Parvulos dicit humiles, insipientcs vero
novit. Principium, vel in principio viarum suarum. cos, qtii de mundanx sapienlix fastu nil liabent;
Et ipse ait : Ego sum via, quia surgcns a inorluis lales autcm vocalut cos sua doclrina sapicnles rcd-
ilcr fecitEcclesix sux ad regnuin Dei ad vilam xter- dat et altos.
nam. In opera sua, qtiia ad redimenda ojiera patris Venife, comedite panem meum, et bibite vinum
a corruptelx servitio liberaret: caro cnim Chrisli quod miscui vobis. In pane divina eloquia, in vino
propter opera, divinilas ante opera. mixlo conjuncta in unam Chrisli personam deitatis
El deleclabar per singulos dies ludens coram eo et humanilalis ejus-natura exprimitur, ut supra
omni icmpore. Ludens in oibe terrarum, et delicia dictum est, vel certe in pane corporis ipsius, in vino
mea; essecum filiis hominum. LuileiHem dicit gau- niixtosanguinis sacrosancti niysicriura,quo in altari,
dculcin. Erat ergo ludens corara palre per singulos; mcnsa vidclicel ejus satiamur, ostenditur.
711 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 712
Relinquite infanliam el vivile, el ambutate per vtas A convivium pene iisdem verbis invilare videtur. Sed
prudentiw. Post oblatas epulas addit et vitx monita, distat, quod illa simpliciter ad se venire, hxc autem
ut quos perceplis sux incarnationis mysteriis rcfe- quos vocat ad se declinare suadet, quia illa nimirum
cit, doctrinx pariter inslituat verbis. ad reclum actionis iter quos errantes cemit "accer-
Qui erudit derisorem ipse sibi facit injuriam, et sit; hxc recte gradientes ab itinere suo deviare, et
qui argttit hnpium, generat tnaculam sibi. Quasi in- ad se divertcrc docet.
terrogares. Cur sapientia parvuios prx cxleris et Aquw furlivw dulciores sunt, et panis abscondilus
insipientes ad suas invilaret epulas : Ideo, inquil, suavior. Sapientia palam raensani proposuit, et
feci, quia frustra Iaborat, qui verbum sapientix raiscuit vinirai suuni, al stulta mulier nil meractun
inculcare nilitur ei, qtti oudire conlemnit, sapicn- habens ad aquas furtivas, et absconditum panem
liorem se doctore ct majorem existcre credens. (jiioscunque valet aggregal, quia Calholica Ecclesia
Noli arguere derisorem ne oderit te. Non est timen- palam miintlo diurnorum cloqtiiorum convivia pan-
(Uim ne libi derisor cnm arguitur contumelias infe- dil, divinitatis elhumanitaiis Chrisli mysteria cele-
rat, sctl hoc potius providendum, ne tractus atl brancia prxcipit, vel certe in vino mixto historicam
o.Iium pejor fial. Ideoque libi aliquoties ab ejus cor- siraul, et allegoricani auditoribus suis scienliam pro-
rcptionc non ture tiiniditatis, sed dileclionis ejus H pinat, ut pro suo quemque captu vitx pocttlis refi-
gralia cessandum. ciat. At hxreticorum doctrina publicx fitlei et pro-
Argue snpienlem et diliget le. Sapientem in profeclu fessioni sua secrelim decreta prxponit, et cuni nil
posilum, id est, amatorem sapientix dicit, quem spiritale habeat suaviorcm se catholicis pastoribus
supra prx humililale parvultiin nunciipavit, nam scientiain jaclal docere, ul scilicel libenlius audian-
perfectus sapiens non habct opus argui. lur et agantur, qux palam in Ecclcsia dici credique
Mulier stulta et clatnosa plenaque iltecebris, et prohibentur. Et dulcius hauriatur insipientia qux
nihil otnnino sciens sedil in foribus domus suw, super putalur scientia, cujtis proliibila furaliir audientia.
sellatn. Mulier auleni lixc hxresis est, contraria Polesl in aquis furtiyis baplisma hxrelicorum, in
nimirum sapienlix, qux sua supcrius sacramenta pane abscondito coriimdem sacrificiuin designari.
cccinit. Sedit autem et ipsa in foribus domus sux, At juxta litteram mulier aduitcra in aquis furtivis
id est, in docloribus falsilatis, qtiia in penctralia cl*pane abscondilo prohibita et illicila concubia dul-
perfidix miseros fallemlo iniroducunt. Super sellam ciora esse asseverat.
autem, quia catbedram sibi prxdicaiionis usiirpal. El ignoravit quia gigantes ibi sint. Et in profundis
Hxc est cathedra pestilenlix, in qua bealus vir inferni viw ejus. Nescit adultera, nescil hxreticus,
sedere detrectat. In excelso urbis loco. Dicit et de C quia iininundi Spiritus suas domtis habitant. Et
sapientia, quia in summis excclsisque verticibus dat qui in profuntiis inferni pcenas luuiit xlernas, ipsi
vocem suam, setl illa in suhliniitate viiTulum, hxc in actihus ltixuriosorum, ipsi lirereticoruin dogmati-
in supercilio clationis altolliltir. bus, quasi conviviis delcclantur opimis. At cuui rite
Ut vocaret iranseunles per viam,el pergentes tlinere in Ecclcsia Cbrisli sacraincnla celeliranlur , Chri-
suo. Vocat hxresis ad perfidiam sxjie Catholicos, sli verbum auditur, el conservatur, qui esl sapien-
quos iter rectum agere, et viam sxciilihujus transire tia Dei, constat quoil angelicx virlutes ibi sint, ctin
citius velle, atque ad xternam patriain feslinare cxcelsis coelorum convivx lidelium. Panem enim
conspicit. cmli dcdit eis , panem angeloruin manducuvit homo
Qui eslparvulus, declinet ad me, et vecordi locttta (Joan. vi).
est. Et sapienlia parvulos atquc insipienlcs ad stittm
LIBER SECUNDUS.
PARABOLiE SALOMONIS.
CAPUT X. D Non proderunt lltesauri impielatis, juslilia vero li-

Parabolm Salomonis. Novum ponit titulum , quia berabit a morte. Et a transiloria morte ssepius ut
novum genus locutionis incipit, ut non sicui prius Danielem, et tres pueros, et a perpetua semper ju-
de singulis bonorum malorumve partibus diulius slitia liberat. Alvero thesauri per impietalem con-
dispulet, sed alternis versibus aclus ulrorumque gregati, el si aliquando a morte corporali videnlur
describat. eripere, plus tamen mali imjrielate, qua acqtiisiti
Filitts sapiens twtificat palrem, filids autem stultus sunt, quam commodi in eo quod pro vita sunt dali,
mmstitia esl malris sum. Qui accejita fidei mysleria conferunt.
bene servat, lxlificat Deum Patrera , qui vcro hxc Non affliget Dominus fame antmam justi, et insi-
actione mala vel hxresi comniaculat, malrein con- dias impiorum subvertet. Et si quando justum iin-
tribtat Ecclesiain. pii fame aflligunt vel eliam necant, non Ixdetur
715 EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. II. 7i4
aninia ejus, qtiam Dominus in ftilura vita sive gloria A J vel sua vel proximorum errata, ne ad sanitatem per-
visionis consolatur, qui et easdem impiorum insitlias veniant, defendendo conlegunt, quod exsecrans Pro-
inipsosjuste judicando relorquct. piieta, Dominum oral, ut non declinet cor suum in
Egestalem operalur manus remissa : manus autem verbum malum, ad excusandas excusattiones in
forlium divitias parat. Qui negligenter vivit in hoc peccatis.
sxculo, egebit bonis in futuro; at qui forliter Do- In labiis sapientis invenietur sapienlia, et virga in
mino militat, divitiis xternx bealitudinis remune- dorso ejus qui indiget corde. Virga in dorso est, vin-
ralur. dicta in posterioribus, id est, in sequenti vila, quam
Qui congregalin messe filius saptens est : qui au- bene plaga illa famosa qua Philistxi in natibus fe-
tem stertit wslate, filius confusionis. Qui congregat riebantur, exprirait. Qui ergo non vult virgam por-
Christo animasfidelium, filius sapiensest; et qui- lare in dorso portet in labiis sapientiam, loquaiur
deni hxc messis multa est, operarii aulem pauci. lautles Chrisli, et prxcepta prxdicet. Verum qnia
Qui vero hoc tempore acceplabili eliam a sua sa- semjier Dominum laudare, non autem semper do-
lule curanda torpescit, confundelur in die retribu- c.ere, 11011 omnia qux novit omnes docere sapienti
tionis. convenit, recte subditur.
Benedictio super caput jusli, os autem impiorum B i Sapientes abscondunt scientiam.Scienles videlicet,
opetit iniquitas. Justis dicetur in judicio : Venitc, quia tempus tacendi et tempus loquendi: Unde Pro-
benedicli, percipite regnum (Mallh vxv). Os auletn phela : Dum consisteret, iuquit, peccalor adversum
impiorum quod comessationi, ebrietali et colloquiis tne, obmuluiel humiliatus sum, et silui a bonis (Psal.
malis serviebal, iniquitale quam gessit condemnabi- xxxvni); et Apostolus : Nihil judicavi me scire inter
lur. Denique os illius operuit iniquitas , qui in tor- vos, nisi Christum Jesum et hunc crucifixum
nientis positus linguam sibi in qua ob plura scelera (I Cor. n).
- Os auiem stulli confusioni proximum est. Quia
plus punitus est, refrigerari quxsivil
Memoria jusli cum laudibus et nomen impiorum vel inordinate bona, vel aperte loquilur mala.
\mtrescut. Et in hac vita bonos sive viventes sive de- Substantia divilis ttrbs forlitudinis ejus, pavor pau-
functos laudibus efferunt: Impiorum autem et actus perum egestaseorum.Divitesconfidmilin divitiis, quasi
deteslantur et nomen; ct in vita futura jusli in Dei in urbe raunila; pauperes ideo pavent, ne deliciant,
laudibus vivunt, reproboruni auleni honor, nomen- quia se norunt egenos. Spiritaliter qui in Deuni dives
que laudesque putribus gehennx suppliciis mutan- est per bona opera, confidil in illo, quasi in urbe
lur : Ubi vermis eorutn non moritur et ignis eorum inoxptignabili, quia a nullo potest hoste superari;
non exslinguetur (Isa. LXVI). ^ at qui virtutum inopia coangustantur, ideo ccelesti-
Qui ambulat simpliciler, ambulat confidenter: qui bus egent divitiis, quia noxio pavore timent duros
aulem depravat vias suas , manifeslus erit. Qui siin- pro Domino tolerare labores.
pliciler se vivere novit fallacix cuncta spernit ad- Absconduntodium labia mendacia, qui profert con-
versa, quia se per hoc ad gaudia venturum essei tumeliam insipiens est. Si ergo vcrax et sapiens esse
coufidit. Dicens cum Propheta : Dominus defensor desideras, odiura neque in abscondito cordis conte-
vilmmew a quo irepidabo, etc. (Psal. xxvi). At quii ge, nec per oris conlumeliam profer, sed ttium et
pravis incedit viis nolens licet, patescit acdigna fa- cor dileclione et os veiilate repleatur.
ctis recipit: uihil enim occultum quod non resela- C«asi per risum stulius operatur scelus , sapieiuia
bilur. aulem esl viro prudeniia. Prudentia a providendo
Qui annuit oculo dabit dolorem. Qui nutibus ocu- nomen accipit, slultus est igitur qui gaudel in sce-
lorum irridet aliquem non evadit sine dolore tor- lere. Sapienlis autem est et ejus, qui viri nomine
liienti aut pceniludinis. De qtialibus dicit Psalmista: dignus sit prxvidere, quia risus dolore miscebitur,
Qui oderunt me gratis et annuebant oculis (Psal. et gaudia peccandi pcenasequetur ultionis.
xxxiv). Vel cerle qui annuit oculo, dabit dolorera,' n Qu°d timel impius veniet super eum. Desiderium
quia filius stultus mmstilia esl inalri suw. suum justis dabitur. De illo iinpio dicit, qui scieris
Stullus labiis verberabitur. Et suis videlicet qui- peceat, limet ergo impius videre districtum judicenf:
bus danraari meruit, quia inors et vila in manibus> Desideranl justi dissolvi et esse cum Christo. llle ne
lingux, vel eoruin a quibus, quia corfigl non potuit,, lerrenis gaudiis privetur, el sempiierna ullione ple-
sententiam damnationis accepil. Quomodo Psalmi- clatur : isti ne incolatus eorum prolongelur, sed
sla cum ait: Domine, libera animam meam a labiiss prxinia pro quihus certavere jiercipiant. Utrisque
iniquis et a lingua dolosa (Psul. cxix), utruinque ai autem quod corde tenent adveniet.
Doiuiiio quxril, ut et ipse labia iniqua ac linguami Quasi lempeslas transiens non erit impius. Juslus
dolosam non habeat, et aliorum iniquitaie ac dolis> aufem quasi fundamenlum sempiternum. De persecu-
miniinc possil decipi. lionibus Ecclesix dicit, qui domuiu fidei subvertere,
Vena vitm os justi. Et Dominus de doctoribus : quxrunt, sed illa in vero fundamenlo, hoc est, in
Qui credil, inquit, in me, sicut dicit Sctiplura , flu- Chrislo collocata : ipsi extemplo dispereunt.
mina de ventre ejus fluent aquw vivm. Sicut acetum denlibus, et fumus ocutis , sic pigei
Et os impiorum operit iniquitus. Impii sunt quii his qui miserunt eum. Sicut hxrelicoruin perfiiia
PATROL, CXI. 2'3
7.1,fi B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS UI. 716
bonis doctoribus molestiam generat et lacrymas, sic c A sive ignorantiam disciplinx, vel proximis contuine-
male vivens Catholicus eis qui se fidem suam exx lias ingerunt, vel cerle quia omnis qui se exaltut hu-
operibus ostendere jusserunt per inerliam graviss miliabiiur (Malih. XXIII).
est. Oculi quippe et dentes prxdicaliones sunt san-i- Ubiautem humililas, ibi sapienlia. Abscondisit,in-
ctx Ecclesix, qui et recta itinera prxvidere et ali- quit, hwc a sapientibus et prudenlibus, et revelasiiea
nienta spiritalia suggerere solent: porro acelum quod d parvuiis (Malth. xi), id esi, bumilibus.
a vino degenerat, et fumus qui ab igne ascendenss Morluo homine itnpio, nulla erit ullra spcs. Heu
cvanescit, eos qui ab Ecclesiastica suavitale et cha- inisere hanc sententiain pertransit Origenes,quipost
ritate per superbiam et socordiam rccedentes hancc universale extrenmnique judicium vilam credidit
etiam verbis impugnant figurale deiiuntiant. De qui- oninibus impiis et peccatoribus dantlam. Notandiim
bus dicit Joannes : Ex nobis exierunt, sed non erantf autein, quia etsi impiis post mofteiu spes venix non
cx nobis, etc. est, sunt lainen qui de levioribus peccatis, qtiibus
Timor Domini apponet dies, et anni impiorum bre- obligati defuncti suiit, posl morteih possunl absolvi,
viabuntur. Qui Deo fitleliter serviunt, xlerna ldcee vel poenis videlicet castigati vel suoruin pfecibus,
donabuntur : at qui irapietati inancipantiir, cum hacc eleemosynis, missarum celebralioiiibus absoluti, scd
vita perdunt bona qux amabant. B lucc quibuscunque fiunt, ct ante judiciiim, et de le-
Exspecttttiojustorum, twiitia, spes aulem impiorutn i vioribus iiunt erratibus. Qtii vero se longo posl jttdi-
peribit. Palet quia jusli lactanlur in exspectatione3 cituii tempore, liberandos putant, falluntur et for-
viire sequentis, quamvis contrislenlur alllictioiie i tasse ad eos pertinet quod sequitur.
pressurx prxsentis; untle esl illud : Tu es milti re- Et cxspectalio sollicilorum peribii. Item alia csl
fttgium a pressura quce circumdedit tne, exsullatio' sollicitudo, qtiam boni semper ad implenda Dci
tnea (Eccli. LI). At vero irapii qui se puiant, in fu- jirxcepla stsnt accincti: alia qua reprobi, cumscicn-
turo requieluros, aut certe nullos j)osl niortem fu- tcs peecant, sollicili meluuiit quando xternani ra-
luros, falluntur. Neque huic repugnal sententix,, piantur ad poenam, ideoque recle exspectatio co-
quod supra dicluin est, qttod limel impitts, venietsu- ruiii qui Deosollicita menle scrviunl coronabilur :
per eum, sunt enim qui scicntes futurum boiioruiiii eonim vero qui Deum conlcmneiites et aule judi-
maiorumque judicitun nihilominus negligenlia velI cium ejus propria conscientia se accusante con-
desperatione vel etiam de induslria peccant: Tali- demnaiitur. Exspectaliosollicitorumoeribit.Huncver-
bus ergo iiileritus quera timeiit atlveniel; sunt, qui1 sum longe aliter habet antiqua translatio , qux ait:
mala qux faciunl attt nuhquam punienda xsiiniant, Defuncti hominis jttsli non peribit spes, gloria aulcm
aut bene gesta, ideoque bona niercede remunerau- C ( impiorumperibit.
da judicant, de quibus recte dicilur : Quia spes im- Juslus de angustia liberatus est, el tradetur hnpitts
piorum peribit, nam et de his qui scienles delinquuiH pro eo. Jlarlyr quisque de angustia passionis libera-
subsequenter adjungit. tus est, post mortein, el iradetur in pcenarapro ejus
Fortitudo simplicisvia Domini , el pavor hts qui causa persecutor, qui illuni anguslavit. Jacob iuar-
operantur malum. Si, inqtiit, abdita Scripturarum tyrio coronalus est, Petrus cle earcere liberatus, et
coniprchendere non vales, non lainen tle salutfcdes- Ilerodes qtii cos persecutus est, a verinibus visibili-
peres, sed gradere viam Doinini, age bona qttx 116- ter consumptus, et invisibililer raptus esl, ubi ver-
sli, el inler forles connumeraberis : sed merilopa- mis ejus non morietur et ignis ejus non exstinguelttr
veruililli, qui recta qure norimi faccre conteranunt, (htt. LXVl).
qtiia certa restant qux paiianliir raala. Simulator ore decipit amicum suutn , jitsti aulcin
CAPUT XI. liberabtintur scienlia. Hsereticus siinulaiis doetriiiain
Slatera dolosa abomiuaiioapud Dominum,et pon- catholicam decipit auditoreni suuni, qui aiilem jtiste
dus wquum voluntas ejtts. Statera dolosa non lan- veritalcm sequunlur Evangelii, liberabunlur scieniirt
luni in mensuratione pecunix, sed et in judiciaria catholica ne decipula rapiautur hxretica.
discretione tenel. Qui eniin aliter causain paupcris, D I Qui despicit umicutnsuum, indigenscorde esl , vir
aliter potenlis, aliter sodalis, aliter audil ignoti, sla- .auletn prudens lacebil.iSonest despiciendus vel de-
lera ulique libral iniqua; scd el is qui sua bene ridendus a nobis, qui nos simpliciter amare proba-
gesta meliora qtiani proxiinorum suaqtte errata judi- tur, eliamsi inepte quid per impcritiam facit. Qui
cat leyiora trutina poudcral dolosa, nec non et ille cniin hoc facit, indignus est sapienlix, at vero pru-
qui onera impoftabilia imponil in huincros honiinum, dens quisque de talium coinmissis pu.blicelacel, sed
ipse autem uno digito suo non vult ea tangere : ille hxc occulte castigat, quod idem sequentihus versi-
etiam qui bona in publico et mala agit in occulto, culis arclius incultatur diiin dicitur.
pro iniquitale librx dolosx ahomiiiatur a Doiniiio; Qui ambulal fraudulenlet; revelal arcana; qui au-
al qui sinceriler agil in omnibus, qui caiisam et cau- lem fidelis est, amici celat commissum. Et in Evan-
sam xqua lance discernil, is nimirum jusli jutiicis gelio Doniinus: Si peccaveril in tc frater tuus, vttde
voluntati et actioni congruil. el corripe eum inler te ei ipsumsolum; si te uudierit,
Ubi fuerit superbict,ibi erit el contumelia. Quia su- lucratus eris fralrem tuum, etc. (Mallh. xvm).
perbi yel contuuieliosese gertint, per conicmpttiin Unde et bic recte subinferlur :
* EXPOSITIO IN PROVERBIASALOMONIS.— LIB. II. 718
717
Ubt non cst gubernalor , populus corruel; salus A Atendunt, ut hoc est, quod supra dicitur. Manus in
aulem ubi multa consilia. Ne enim te pulares amici manu non eril innocens tnanus, item, prwstolatio
comniissa si corrigere non potes ultra celare debere, impiorum furot; quia plerumque ira jier silentium
recte dicit populum sine gubernalore corruere, sal- clausa intra menteiii veherhentius xstuat.
vari autem ubi multa sunt cdhsilia, ut oslendat, Alii dividunl propria et diliores fittnl. Quia centu-
quod solus emendare rion vales, pluribus esse reve- plirai accipiunt in hoc tempore, et in sxculo ven-
landurii, ut unanimi oninium cbrrigatur indusiria. turo vitam xtemani.
Affligetur malo qui fidem facit pro extraneo. In Alii rapiunl non sua et semper iti egestale sunt.
promptu est litlerx senstis, sed est a sorte sahcto- Semper inquit in egestale non solum iri tormentis,
runi extraneus qui peccala sua pcenitendocorrigere ubi nec slillanT aqux, unde ad modfcum refrige-
dissiraulat : Et quicunque lalibus vel comriranionis rentur, accipiimt, sed et in prxsenli ubi, quamvis
graliam concedit, vel vitam proihitlii xterriahi,-*quia innumera rapiat, semper avarus eget.
pro extraneo fidehi fecit, seipsuni profecld arile di- Anima quw benedicil impinguabilur, et qui ine-
stricti judicis ofculosullione dignum reddidit. briai, ipse quoque inebriabilur. Qui exterius prxdi-
Qui autem cavel laqueossecurus erit. Securus erit cando benedicit, interitis augmenli pinguedinem
in futuro qiii nunc bene formidolostis et sua sedu- B 1 recipit. El dum sacro oleo mentem auditorum iiie-
lus errala per pcenitentiam curat, et ab impceniten- briare non desinit, potu multiplici muneris ine-
tium se socielate Servatirtitriuneni. hrialus excrescit.
Manus ihmanu noneritinhocens malus. Qui marium Qui abscondit frumenta maledicitur in populis,
jungit in manii liiluliqtie operatui', sed raanusin ma- benediclio aulem super caput vendentium. Qui san-
nu nonerit innocens malus, quia etsi ab iniqua aclione ctx jirxtlicalionis apud se verba retinet, talis ma-
raaniis ad hofam subtrahit, cordis lamen innocen- ledicitur in populis, quia in solius culpa silentii
liam malus habere non valet: unde et prxmitlitur. pro hiultorum quos corrigere poluit pcena dainna-
AbominubileVomino cor pravuth. Setnen autem tur, ipse est servus piger et malus, qui pro reten-
justorutn salvabiliir. HdC est, quod sitpra dicitur : tione lalcnti, quod accepit, in exteriores tenebras
Seminanli autem juslitiam merces fidelis, vel cerle niissus est. Vendunt autera frumenlum qui verbuui
seiiien justorum salvabitrir, quia qui prxcedentiuin vitx auilieiitibus conferunt, a quibus prelium fidei
jtisloruni exempla sectantur, hortim quoqiie vesti- et confessionis accipiant, dicente Domino : JVego-
gia ad videntla salutis xternx gautlia sequuntur, de tiamini dum venid ( Luc. xix), quorum capiti be-
quibus Isaias : Omiiesqui viderint eos, cognoscenteos, nediclio supervenit, dum singulis de tali negotio
quia isti sunt semen cui benedixil Dominus(Isa. LXI).(C redeuntiiun Dominus dicit: Euge, serve bone et fi-
Circulusaureus in naribus suis mulier pulchra et'. delis, quia sttper pauca fuisli fidelis, super multa le
falua. Circulum aureum si in naribtis suis flxeris, ni- constituam; inlra in gaudium domini tui (Ibid.).
hiloiiiinusille terrara*vertere naso et volutahro luti[ Bene consurgit dilttculo , qui quwril bona, qui au-
Iiroperatiramergi, ita mulier falua si pulchriludinemi fem investigator malorum est opprhnelur ab cis. Bona
vullus vel habitus acceperit, snam tamen faciem adj quxrere qux facere debeas ; quibus ad cceleslia
infiraa declinare, suam speciosilatera ad cverlcndos5 bona pervenias, hoc est, bene diluculo consurgere,
ubique castitatis flosculos,eircuuiferre, se ceenOvo- id est creseente Iuce scientix ad boiium opus ac-
luptalis inquinare diligit. Aliler. Qui ornamentum^ cingi, vel certe bene, id est, ad vilani consurgil,
divinorum eloquiorum meditautlo consequitur, sedI iii tenipore resurreclionis, qui nuiic bona quxrit in
hxc inale vivendo insequitiir, circulum aurouin ha- lerapore operalionis , qtii autem mala qux dicat
bet in naribus, sed raore suis lerram subigere non! sivreagat, modo solers inquirit, tunc eorum pon-
desistit, quia quod odore notitix percepit, iinmiinda i dere ad altiora regni perveniat retardalur.
aelione sordidavit. Ideoque talis anima mtilier pul- Qui confidet in diviliis suis corruet, justi autem
chra et fatua esse censetur, quia carnalibus dedita! quusi virens fotittm germihubunt. Qui prxseiitibtis
_ " bonis
illccebris, pulchra est per scicnliam , setl per aclio- inliians, futura rion cogital, ulrisqiie in no-
neiii fatua. Aliter, quia doctrinam hxrelicam niloreu vissimo carebit : qui autem spe fulurorum prxinio-
vidit eloquii resplendere, nec lanicn sapientix aptoj runi bona faciunt in prxsenli, jusle qux sperant
inlcllectu congruere. Circulus, inquit, uureus in na- nccipiunl. Vircus quippc in arbore foliuin fructus
ribus sttis, id est, ptilcbra et circuniflcxa loculio in( qtios nondura ostendere iiabct, signat ad Juluros,
sensibus mentis stultx, cui ex loquio aurum peii- et jusli qttusi virens folittm gcrminant quia spe salvi
det, sed tainen ex terrenx intenlionis pondere moree facti, in Jidei ac virtutuin gratia proficere nori ces-
suis atl superiora non respicit, quod secutus exposuitt sant, donec ad fruclum desideralx relributionis
dicens, Mulier pulchra et falua perinlellectum. aUingant.
Dcsiderium justorum otnne bonum est, et prwsto^ Qui conturbat dotnum suam possidebil venios, et
laiio impiorum furor. Semper justi justiliarii iibiquc c qui slullus esl, serviet sapienti. Qui iiientein suani
icgiiare desiderant, at impii etiara cum quiesceree tuiiiultibus cogilaluum noxiorum conlurbaii nor
ab impietatis executione vident, proposito tamenn uietuit, hanc ulique malignorum spiriiuum flatibnc
dirx nieniis a i iiifeiendam cuilibet viin furoris inquibus obruatur aperit, et qui siultus sapieiilen1
719 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. vai,
persequitur per hoc ei etiani dominando servit A magno sacerdote ipse staris juxta aram ct circa il~
quia palientiam ejus premendo probaliorem reddit Iuin corona fratrum, aut ossa, id est, virlutes quas
ut se videlicet damnato, iAlebravium pro quo cer hxrelicorum factio cernilur habere putredo pravi
tabat accipiat. dogmalis corrumpit.
Fructus justi, lignum vitw. Merces jusli visio es Cogitationes juslorum, judicta; el consilia impio-
Christi, ipse naraque est sapienlia, de qua diclun rum fraudulenta. Justi sua facta si Domino placeant
est, lignum vilx est amplectentibus eam, et ii sedula meditatione dijudicant, ne forle ipsis minus
Apocalypsi, qui vicerit, inquit, dabo ei edere d sollicitis supernus arbiter contra eos invisibiliter ad-
versa disponat, juxta illud Apostoli: Si nosmeiipsos
ligno vitm, quod est in paradiso Dei mei ( Apoc. n )
El hunc fructum modo justi exspectant, quandiu dijudicaremus, non uliquejudicaremur (I Cor. xi).
sicut prxdictum est, quasi virens folium germinant At reprobi divini timoris obliti de fraude quam fa-
Et qui suscipit animas sapiens esl. Qui animarun ciant, sua consilia cogunt.
curam pro Domino suscipit. Ut eas scilicet vel er Verte impios et n&nerunt, domus autem justorum
ranles doceat, vel mceslas soletur, vel agentes tera- permanebit. Versi de hac vita impii non erunt, quod
poralibus bonis susteutet, vel renilenles ad remedis fuerant, quia post mortem non qualia credebant
salulis prolrahat, vel pastore destitiilas gubernet, B inveniunt, sed spe sua frustrati pro prxiniis tor-
quo una secum plures ad Doiiiinum perducal, qui menta recipiunt. Domus autem justorum, id est,
inquain, ita animas suscipit, sapiens est, quia ni- Ecclesia qux partim peregrinatnr interius, paiTiro
iiiirum sux animx per hxc unde sublimius cum Do- regnat in ccelo, nunquam deficit; sed quxcuuque
niino regnet procurat. nieinbra ej'us hiiic illo perveniunt, ibidem in gaudia
Si justtts in terra recipit, quanto magis impim qux sperabanl inveniunt. Aliter, uerfe impios et non
et peccator?&[ sancti martyres tanta passi sunt, erunt. Quia multa impietas in diis gentium, nnilta
justi, quanta putas cos manere tornienta, qui illos in seclis hxreticorura, mulla in prxstigiis mago-
aftligebant injusli, si-Job et Tobias cxterique Dei runi, raulta in perseculionibus exslitit paganorum.
electi, tanla in hac vita receperunt adversa, quid Sed his, Domino donante, subversis, ablata est pa-
conlristaris, si te qui tam longe infra illorum ve- riter etiani memoria irapietatis eorura , el jam ipsi
stigia jaces, tentans ad modicum aflliclio tangit ? El apices stulti, ipsa dograata igne rapta, ut in Epheso
quidem te etsi impium dicere aut credere non de- actum lempore apostolorum legiinus, Domus aulem
bes, peccaiorem tamen te esse, id est, aliqua ha- justorum permanebil, quia sancta Ecclesia nunquam
bere peccala, parva sive uiagna, aperta sive oc- vel abscondi vel potuit auferri, nil ex ejus corrum-
culta, inficiari non debes, irao confileri debes, C pere Scripturis, in nullo ejus fidem violare, tanla
ne te ipse seducas ct veritas in le esse non possit. tcinporiim longitudo prxvaluil, potest et ita intel-
Si ergo jusli in terra receperunt Abel mariyrii , et ligi, uerfe impios el non erunt, converle eos ab im-
Job. exemplar patientix, qtianio magis impii Aiitio- pictale et non erunt jam impii, sed jusli, pro qtia
chtts atque Herodes et peccatores in Evangelio, pa- alia trauslatio dicit, quocunque se convertit sceleslus
ralytici, qui non nisi dimissis primo peccalis curari cxterminabiiur. Cui contra de sanctis dicitur, quo-
a-Doniino poluerunt. Notandum quod hanc senlen- niam diligentibus Deutn omiiia cooperantur in bonum
liara Petrus in Epistola, juxta antiquara translalio- (Bom. viu ).
nem, posuil dicens : Et si justus vix salvabitur, im- Doclrina sua noscetur vir. Viros vocare Scriplura
pius et peccator ubi parebunl ? (I Pet. iv.) solel eos qui virtutibus sunl prxdili divinis. Unde
CAPUT XII. Apostolus : Vigilate, stale in fide, viriliter agite (I
Qui bonus est, hauriel a Domino graliam : qui Cor. xvi). Doctrina ergo sua quisque vir esse no-
autem confidit cogitationibus suis , impie agil. Ho- scetur. Quia si et recta docet et hxc operibus ira-
rum versiculoruin counexio lalis est, qui bonus est plet, sanclus esse colligitur.
nou confidit cogitalionibus suis, sed Domini gra- Qui autem vanus et excors est palebit contem-
liam quxrit, ac per illani accipit, ut pie vivere plui. Quia scilicet ipse virilis anirai fortitudinem
possit, qui autem cogilalionibus suis confidit bonus habere contempsit.
esse nequit. Nam qui graliam superni adjuloris pe- Melior est pauper et sufficienssibi quam gloriosus
lere non curat, nierilo impia aclione perdurat. et indigens pane. Melior cst idiola el simplex fra-
Mulier dttigens, corona est viro suo : et pulredo ter, qui bona qux novit operans vitam merelur in
in ossibus ejus , quw confusione res dignas gerit. ccelis, quam qui clarus eruditione, Scriplurarum
Pater litierx sensus, quia mulier bona et casta ho- vel eliam doctoris functus officio indigel pane dile-
iioretn viro suo prxbel. In omnibus, ejusque virtu- ctionis, de cujus dilectionis ea parte, qux ad pro-
tibus ipsa domum bene regens, quasi gratiam addil ximum pertinet subsequenler adjungit.
coronx : at vero adultera, et si foris speciosa pa- Novit juslus animas jumenlorum suorum. Id est,
ret, iutus fetore luxurix sua membra coinquinat, iniseret et compatitur liebeludini ac fragililati pro-
verum spiritaliter Ecclesia coronam Christi non xiinorum sibi commissoruin.
aliain quam seipsam offert. Omnes enim qui in cir- Viscera auleut impiorum crudelia. Qui non soliuii
cuitu ejus stmt offereiit munera, et filius Sirach de non compaliunlur sitbdiiis, sed etiam juxta hoc quod
721 EXPOSITIO IN PROVERBLASALOMONIS.— LIB. 11. 723
Dominusait : Percutiunl ptteros et ancillas dicentes, A tem repenle nova dogmata inferl mendacii est mi-
Moram facit dominus mem venire ( Matth. xxiv ). nister hxretici.
Qui operatur terram suam, saturabilur panibus ; Hpmo versutus celat scienliam. Versutus hoc loco
qui atttem seclatur otium, stultissimus est. Qui exer- in bono intelligitur, itl est, sapiens et prudens,
cet animani suam spiritalibus studiis , et nunc vir- qui nonmimquam de industria suam celat scien-
tiilum et lunc dapibus saturabitur prxmiorum : qui tiam , duplici nimirum ratione , vel non valens
aiiteiu •pro salule animx sux laborare delrectat, infirmis auditoribus loqui quasi spiritalibus, sed
lunc inter stultos reputabitur, tametsi nunc vel di- quasi carnalibus, vel nolens dare sanelum cani-
vina vel mundana sapientia gloriosus videlur. bus, neque anle porcos margaritas projicere.
Desiderium impii munimentum est pessimorum. Et cor insipientiitm provocat stullitiam. Quando
Desiderat impius prxcedentes malos imitari, et de vel impii plns appetcntes sapere qnam oportet
illorum vita atque actibus loqui, vel certe deside- sapere, eo usque meditando prosiliunt, ut pro sa-
fiuni impii munimentura est pessimorum , quia pientia sttiltitiam teneant, vel cerle alios qux nec-
omne desiderium ejus eo tendit, quamvis ipso nedum capere queunl docere nitentes, ad majorein
sciente, ut cum prioribus imustis xternx mortis eos stullitiam provocant, et qu.asi sauciis ocnlis
carcere claudalur. Verum quia tales exitum quem B l lumen ingerentes solis, modicum lucis quod cer-
minime prxvident incnrrunt, ait e contra de bonis. nere videbantur auferunt.
Radix autem justorum proficiet. Quia nimirum Manus fortium dominabitnr, qum autem remissa
fitles et charilas electorum qua radicati sunt in est tributis serviet. Perfecti quique non solum vitio-
Christo nequaquam eos fallit, sed ad perfectiora rum bella superanl, setl et electis fralrihus majori
semper accrescens plus quam sperare novit in fu- virtutum gratia principantur; qui aiitem dissoluti
luro percipiet. animo peccalis implicari non meluunt, pessirao
De frttclu oris sui unusquisque replebilur bonis. exactori diabolo tributa vitiorum quolidie solvunt.
Fructus oris est sermo bonus, nam qui mala lo- Et'si non dominiura ejits viventes pcenitendo eva-
quitur non fruclum ore generat, sed danratim. scrunt, post mortem traditi eideni in carcerem ab eo
Omnis igitur qui bona loquitur, bonis donabitur pcenarum miltuntur xlernarura , juxla qttod Donii-
reternis, si tamen his cjux loquitur acttt non re- nus in Evangelica parabola testatur. Neque cniiu
jwgnat, hoc est etenim [ quod ] vigilanler adjun- de talitim correctione desperandum est, cttm proli-
git cum dicit : nus adjungalur.
El juxta opera manuum suarum retribuelur ei. Ne- Mmror in corde viti humiliabit illum, et sermone
que enim aliler fructuosus fit suus sermo doctori, "( bono Iwtificabitur. Quia nimirum necesse est ut
nisi si ipse prior faciat bona qux docet. prius peccatorem moeror poenitenlix salubriter hu-
Fatuus statim indicat iram suam, qui autem dis- miliet, et ita postmodum pef judicium sacerdotis
simulat injuriam, callidus est, qui se in prxsenti sermo datx reconcilialionis Ixlificet.
desiderat ulcisci fatuus est, qui autem pro Dominoi Qui negligit damnum propter amicum juslus est.
injuriam conteninit sapiens. Hunc versiculum alia Si hoc de generali pecunise largilione et puro ho-
translatio sic habet : Stullus eadem hora pronuntiat mine amico recte dicitur, qiianio magis justitise
iram suam, occultat autem ignominiam suatn astu- corona dignatus est, qui propler eum qui dixit :
tus. Non autem ignominiosam iracundix passio- Dico vobis amicis meis, ne terreamini ab his qui oc-
nem, itaque sapientibus occultandara esse- decer- cidunt corpus (Matth. x), vel vendens qux possidet
nit, ut ejus velocitalem culpaiis non probibeat tar- pauperibus tribuit, vel rapinam bonorum suoruin
ditalem, quam utique si per necessitatem humanx' cum gaudio suscipit, vel certe ipsam in passione
infirmitatis irruerit, ideo censuit occultandam , ut' carnem mortificandam sive occidendam tradit.
dum ad prxsens sapienler oblegitur, sapientius amo- Iter autem impiorum decipiet eos. Cum vel sua
veatur et in perpetuum delealur. Hxc enim esli retinere vel aliena rapere gaudent. Unde recle
naturx ita ut dilata languescat et pereat, prolatat' 'n subjungitur.
vero magis magisque conflagret. Non inveniet fraudulentus lucrum, et substantia
Fsf qui promittal et quasi gladio pungittir conscien- hominis erit auri pretium. Fraude namque acquisita
tiw. Promittunt se nonnulli obedire veritati, sedI pecunia plus in anima damni quam lucri in arca,
nbi tentatio terrens sive blandiens irapedimentumi et qui propriam pro Domino substantiam novit di-
prxstiterit, deserunt quidem coepta , sed tameni spensare remtraerante ipso pro terrenis ccelestia
conscientia promissi quasi gladio pungitur. dona recipiet. Aliter: JVon inveniet fraudulenlus
Lingua autem sapientium sanitas est. Quia et bonai lucrum, et substantia hominis erit auri pretium, qui
qux promittunt ipsi, proficiendo atl vitam perve- fraudulenta raente simulat se esse bonum , nequiter
niunt, et aliis qux sequantur prxdicando demon- vivens in occullo non invenil bona vilse sequentis :
strant. Qui attlem substantiam virtutum spir.italium vera-
Labium veritatis firinum erit in perpetuum , quii citer acquirit, mercabitur ex ea claritatem regni
autem testis est repentinus concinnat linguam men-- perennis, quod verbis sequentibus.apertius tlicit.
dacii. Fides ecclesiaslica semper manebit, qui au- In semita justiliw vita, iter autem devium ducit ad
'
723 B. RABANI MAURI ARCIHEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. m
morlem. Semita enim justilix substaiiliani acquirit A cessant, reguntur moderatione sapientix, qux eos
viriutiim, quibus xterna vitx claritas auro pretio- jurgari non sinit.
sior emitur, iter aulem pravum quo fraudulentus Substantia pestinata minuetut; qui aulem paulatim
incedit perdilo lucro temporali, quod appeliit ad cotligitmanu, mutliplicabitur. Qui volunt divites fieri
mortein quam providere noluit tendit sempiternam. incidunl in tentnlionem (I Tim. vi), neqtie ipsas cli-
CAPUT xm. fitias quas vel acquirunt, vel cupiunt perpetuo pos-
Filius sapiens doctrina patris; qui aulem illusor sident, cjui autera pro accipienda stibstantia prxmio-
est, non audil cum arquitur. Tantum inter sapien- rum ccelestiura justis insistit laboribus, multipiicia
tem distat et stultum, ul hic aliquando profectu eru- supernx bealitudinis munera percipiet, de quo aple
ditionis ad eum, qui se docuerat docentltim prove- subditur.
niat, ille nec cum arguitur noverit audire. Spes autem qum differtur affligit animam, lignum
Vult et non vull piger, anhna autem operantium vitwdesiderium veniens. Quia nimirum quanditi diffe-
iinpinguabilur. Recte pigri vocabulo denotatur, qui retur spes xternorum alfligit aniiuam fideliiiin, ve'
vult regnare cum Deo, et iion vult laborare pro pro dilatione videlicet bonortim qu;c amal, vel pro
Deo, delectant prxmia cum pollicenliir, deterrenl illatione malorum qux lolerat. At ubi veneril qtiod
certamina cum jubentur. De quo Jacob ait: Vir B desiderat, facile obliviscilur qtiod susljnuerat, quia
duplici animo inconstans est in omnibus viis snis in xlernura vivere incipit ctim suo Rcdemptore,
(Jac. i); et filius Sirach : Vm peccnlori lerrnm quem tota intentione quxrebat, ipse est enimjiguuin
ingredienti duabus viis ( Eccli. n ). Qtii auteni jussa vilx amplectenlibus se.
operatur Dominica, ideo faciunt quia anima illo- Qui detrahit alicui rei, ipse se in futurum obligat.
rum perfecta supernorum duIceJine reficitur juxta Qui bonx rei detrahit se in futurum obligat, quia
eum qtii Dorainnm obsecrat dicens, sicttl adipe quocl non debuit faciendo poenara sibi, qua constrin-
pinguedinis repleatur aniina tnea (Psal. LXII), vel gatur prtvparat, sed el is qui malx rei detrahit, ipse
certe aninia operanliura inipinguabitur, quia qui se in futiiruni obligat, non ut pro tali detractione
piis pro Domino Ialioribus insudant, ccelesti et iin- poenas lual, sed ut post tletractioneni sese caulius
marccscibili post labores mefcede donabiinlur. agat, quia niiniruin qux in aliis juste reprehendit,
Esl quasi dives cum nihil habeat, el est quasi pau- ipse impune non admittit clamante Apostolo,: Qui
per, cum in mullis diviliis sit. Dives sibi videbatur prwdicas non furandum, furaris ; qui dicis non mm-
ille qui induebatur purpura et bysso , epulabatur cliandum, mwcltaris; qui abominaris idola, sacrile-
quotidie splendide, setl quia Deum nou hahuit, giuin facis (Rom. n).
comperit in fine nil fuisse quod halrait, unde di- C Qui atttem timet prwceptum, in pace versabitur. Me-
clum esl de talibus : Dormierunl somitum suttm, et lius est ergo de sua quemque fragilitate meluere, ne
nihil invenerunl viri omnesdivitiarum in mnnibits suis forte divina prxvaricetur imperia, quaii) alioruni er-
(Psul. LXXV).Pauper e contra videbatur Lazarus, rata stulto ore Iacerare, dicenle rursus Aposlolo :
qui jacebat ad januam ejus ulceribus plenus, sed Elsi prwoccupatus fuerit homo in aliqito deliclo, vos
in multis erat divitiis, qui virtuteni habuil humili- qui spiritules eslis inslruile hujusmpdi in spirilu mnn-
tatis, qui conditorera oinnium divitiarum videlicet suetudinis , considerans teipsum ne et lu tenteris
Deum corde gestabat, quid atitem verx divitix va- (Gal. vi).
leant, quid vera paupertas agat subdendo mani- Aslutus omnia agit cum consilio, qui autetn fainus
festat. est, aperiet stultitiam. Ubi omnia cum consiliu docet
Redemptio anhnw viri divitiw sunt, qui uutem pau- agenda, divinum polius quod sacrig eloquiis intlituni
per est increpalionem non suslinet. Qui ergo animaiii est, quam hunianura intelligere consiliura. Fatuus
suam vult redimi a fulura ira, congreget divitias est enim qui exlra hoc consiliuiu vivit, quamvis na-
operum bonorum, qui enim eget hujusmodi diviliis, turaliler astutus esse videatur et prudens, de quo re-
increpationein dislricli judicis sustinere non valet. ' cle subtlittir.
De qua Psalmista postulat dicens : Domine, ne in fu- Nunlius impii cadil in tnatum. Arium auteni ait
rore luo arguas tne, neque in ira tua corripias tne el Sabelliuin cxterosque angelos, id est, nunlios Sa-
(Psal. xxx). Alioquin pauperes spiritu non ibi incre- tanx, qui quoniam consilium neglexere divinaruni
pantur a Doraino, sed bcnedictionem xternx hxre- Scripturarum deciderunt in maluin geheiipaliuip tor-
ditatis percipiunt. nientoruin.
Lux justorum Itvtificut, lucerna atttem impiorum Legatus autem fidelis sanitas. Id est, cfllholicus
exslinguelur. Lux juslorura qux perpetuo lxtificat, quisque prxdicator sanitalem sibi, suisque auuitori-
spes est futuroruni. Lucerna irapiorum qu;e repcnte bus acquiril xteriiam.
exstinguitur felicilas sxculi labentis. Desiderium si compleatur, delectat animttm ; dele-
Inler superbos semper jurgia sunt, qui autem agunt stanlur stulti eos qui (ugiv.nlmala. Omne desideriuiii,
cuncta consilio, regunlur sapientia. Jurgantur inter sive bonum sive malum sil, ubi ad effeclum peryene-
se seniper hxretici, jurganlur et cxteri reprobi, qui ritdeleclalanimam, sed stulii qui carnalibus deside-
videlicet non norunt unilatetn fidei et veritatis, fide- riis gaudcnt, detestantur eos qui pro amore cca-.^
les autem uui consilio divinorum eloquiorum frui non lestititn, iufima oblcclamenla coiU.em.nunt,
725 EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. II. 726
Qui cum sapientibus graditur sapiens eril, amicus J} A versictilum ..anliqui interpretes transtulerunt: Viri
stultorum efficitur similis. Cum sapientibus ire est justi divitiis annis tnultis ftuentur, iniqui autem peri-
sapientiuiii aclus imitari, quamlibet ergo simplex bunt breviter.
qtiisque sit et rtisticus, qui arcana sapientix compre- Justus comedil, el replet animam suam; venter au-
hendere nequeat, si tamen sapienliim cxempla vitem impiorum insaiurabilis. Justus percipit cibos sa-
vendo sectatur, jure inter sapienles annumerabitur, pientix, qui in novalibus Patrum, boc est, in operi-
qui vero slultos non propter naturam quia homines bus ac verbis prxcedenliuni juslorum probanttir
sunt, sed propter siultitiam, quia miii)i sunf vel hi- exorti, et hos adprolectum animx sux bene vivendo
slriones, vel a.liqui tales, non ut inslruendo corrigat trajicit : Venter autem impiorum, id esl, capacilas
amat, sed ut favendo cleterioies clftciat, talis nimi- sensus hxreticorura insaturabilis, quia sicut Aposto-
ruiii elsi per ingenium vel doctrinam sapicns esse vi- lus ait : Seitiper discentes , nunquam ad veritatis
detur, stultoium nola digtius siniul ct damnatione scienliam perveniunt (II Tim. m). Quare autem sa-
tenehilur. tuiari scientia non merentur, nisi quia nequaquam
P.onitsrelinquit hwredes filios et nepotes, et custodi- refecti cibis, paternx institutionis, aliis hos congre-
tur juslo sitbstanlia peccaloris. Sxpe videraus bonos gaiit absque jutlicio.
siue liliis obire imo majora a Domiiio prxmia pol- B I CAPUT XIV.
lice.ri, Jiis qiti filiorum procreationi virginilatis ca- Sapiens mitlicr wdificat domum suam; insipiens ex-
stinioniam prreposueriint, sed el subslantiam justo- slritctam quoqite destruet manibus. Et unaquxque
ruin a peccatoribus lolli. Nam ct Apostolus glorifi- anima fidclis ct Ecclesia per orbem catholica maii-
cat cos qui rrtpinam bonorum suortim cum gaudio sionem sibi in patria ccelesti bonis actibus xdificat :
suscepcrunt, unde spiritaliter intelligentlura, quia at vero reprobi ea qux bene sunt a Donis ordinata
bonus et justtis Dpiiiinus est, qtii per passionem male vivendo, et aliquando aperte repugnaudo dissi-
suain ascendeiis in coeluni reiiqiiit hxredes sure do- pant, quare aitteni stulti sapientiuin acttis lacerent,
ctriiix apostolps et successores eorura, ad ciijus fi- sequentibus verbis ostenditur cum dicitur.
dem conversa est mulliludo geiilium, qux erat sub- Ambulans reclo ilinere et titnens Deutn despicitut;
slanlia diaboli, intravit namquc in domum ejusdcm ab co qui infami graditur via. Abominatio est enini
inale fortis adversarii, et euiii majori virtule conte- peccatori religio , stultumque vitletur incredulis ,
rens, diripuit arma ejus in qtiibus confidcbat, et ctim fideles propter Dei tiinorem , non tanttun
spolia distrib.uit, ut ipse in Evangelio testatur, vel abjiciunt timorem, sed et lormenta ridenl, eoriuu
certe custodita esl justo sapienlia peccatoris, quando qui occidtint corpus, de ijuibus adhuc aple subjun-
ablatum est a Judxis regnum Dei, ct dalum est genti C * gitur.
facienti fructus ejus. In ore slulti virga superbiw, labia sapienium custo-
Mulli cibi in novatibusPatrum el aliis congregantur diunt eos. Qtiia stulti per vaniloquium humiles quos
absque judicio. Absque judicio reclo facit, qui divi- despiciunt affligiinl, sed iidem humiles spiritu per
tiis congrogantlis sedulus insistit, et bas aggregatas doctrinam se sapientix ne decipiautur muniuiH.
noii ipse pro redemptione animx sux pauperibus Ubi non sunt boves, prmsepe vacuum est; ubi au-
dispensat, sed aliis post se dispensanda reservat, tem piutimw segetes, ibi manifesta esl fortitudo bovis.
juxta quod in superiore versu juxla litteram dicilur: Hxrent hxc superioribus, boves namque doctores
El cuslodilur justo substaniia peccaloris. Maxirae catholicos, prxsepe ccetum auditorura, segetes dicit
cuin sibi viclus abundet, ex jure paternx hxredila- fructus operum bonorum. Incassum ergo liniet su-
lis, neque ulla pecunias colligendi necessitas inctim- perbus, et indocta eloquentia verberat aures ae
bat, hocesl quod ait, Mulii cibiin novalibusPatrum. corda sulvjeclorum, quia ubi non sunl docti prxdi-
Juxla sensum vero spiritalem multi sunt cibi alimo- catores, fruslra ad audiendum confluit turba ple-
nise (xelestis in dictis et exemplis venerabilium pa- bium : ubi autem plurimx operationes apparent
trum, et absque ratione fccit, qui his legendis, me- . viiTulum, ibi apertissime claret, quia non hxreticus
ditandis, cxpoiieudis instans.non suxsaluti per hoc, in vanum garrivit, sed pro verbi fruge laboravit :
sed alioruin politis servit, dtini ipse ah liis qux legit Ille, qui et ipsum verbum caslo ore honiinare, et
vcl actibus reprobis, vel etiain impietale sensus Iire- viam veritatis recto discretionis petle nosset ince-
retici discrepat. Talis namque in novalibus, id est, dere. Nec mirandum cur in prxsepi audilores signi-
opcribus,sivesermonibus Palrura optima iustitutione flcari tlixerimus cum bos alatur de prresepi, doctor
excultis, non sibi, sed aliis subsidiuin acqiiiiit, illis autem verbo audientes soleat nutrire. Sed intuen-
videlicet, qui tractalus ejus legentes arcana, per eos dum quia el tle labore bovis prxsepe impletur, et
spifitalis sensus quibusinterius coiispiciiinlur inve- ipse bos suo fructu de prxsepi reficilur; quia liimi-
niunt. Utrique autem sensui convenit rrate ottod rum prxdicalor fidelis et audienles verbo reficit, et
sequitur. eadem refcctione apud Dominum ipse prolicit. Quod
Qui parcit virgm, odit filium suum, qui autem dili- in opere figuratur : Elias qui apud Sareplana:»
git illum instanler erudit. Nam ct pater bonus filiiim, viduain quam pascit, ipse dum pascitur.
et discipulum inagister catholicus ne ad iniquita- Quwtit derisor sapientiam et non invenit, doctrina
lein defleclal sollicitus erudit. Prxcedentem autem prudentium facilis. Caiphas qui Domino clixit : Ad^
m B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 798
juro le per Deum tiitwm,ul dicas nobis si lu es Chri- A saltu velle transire, sapientis atilem ad planum vel
stus (Matlh. x-xvi),quia malequxrebat invenire, quod pontem divertere, ita qui peccala quanlum valet de-
rogabat non meruit, at discipuli qui se bumililer clinal, tiinens ne involvalur malis, sapiens esl. Stnl-
auditui veritatis subdiderant, accepta Spirilus gratus autem ille qui contemptim peccat, blandienssibi
tia , non solummodo Christum Dei Filium cogno- quia aut posteriori tempore pcenilentiam agat com-
scere, sed et abdita Scripturarum intelligere merue- missorum, aut si repente morialur, fortiter pcenas
runt. Sed et tunc doclrina prudentium facilis erat, inferi sufferat.
quando Cornelius cum domo sua et cxteri tales Impaliens operabitur slultitiam, el vir versutus
verbuni humiliter audientes, mox credebant, et ac- odiosus est. Reprehensibilis quidem-est homo impa-
nitilio pejor et odiosior Deo est versulus,
cepto Spiritu sancto linguis loquebantur omnibus. tiens, sed
Nunc quoqtie doctrinam fidei calholicx prudens tamelsi apud homines melior xstimetur : ille enim
quisque dum catechizalur, facile percipit, quam palam omnibus suam ostendil stultitiam, iste aiitein
hxrelici, quia perverse quxrunt, nunquam prorsus cum sit corde perversus sxpe siraplicitatem simulat
inveniunt. et justiliam, atque apud humanura jiidicinm sanctum
Vade contra virum slultum et nescit tabia pruden- se dici delectat, cum sit divino examine inter repro-
liw sapientia. Ideo derisor sapientiam quam quxrit B bos xstiraatiis.
iion invenit, quia etsi aperte conlra illius stullitiam Jacebunl mali ante vonos et itnpii ante portas jtt-
dispulando incedas, nescit intelligere qux dicis, ut storum. In novissimo judicio coronalis justis dam-
Arius qui verhum consubstantialilatis in Patre et nabuntur reprobi, qui eos in prxsenli premebaiit,
Filio , nusquam Scripturarum inveniri posse con- «piodenim ait ante, id est ante bonos ct ante portas
lendebat, cum ei manifeste scriplum objiceretur : juslorum, non ad vicinilatem loci, sed ad visionera
Ego et Pater unum sumtis (Joan. x); et : Deus erat pertinet bonorum, quia malorum tormenta semper
Vcrbttm (Joan. 1), et cxlera talia. ldeo doctrina aspiciunt, ut majores ereptori suo gratias sine fine
prudentium facilis est, quia labia prudentix sapien- referant. Unde de illis Isaias: Et egredientur et vi-
tia, itl est, quia labia quxcunque prudentix modera- debunt, inquit, cadavera virorum qui prwvaricali stint
mine reguntur, de sapientia solum loqui et au- in me. Vermiseorum non morielur, et ignis eorum
dire dolce habent, ejusque meditationi operara dare non exslinguetur, el erunt usque ad satietatem visiouis
satagiinl. omni earni (Isa. LXVI).Quod autem ait, egredienttti;
Cor quoa novil amariludinem anitnw suw, in gaudio non petlum processum, sed oculorum significat in-
cjus non miscebitur extraneus. Amaritudinem Iiabent tuilum, quem intus iu regno positi ad videnda pra-
animx et elecli, quandiu a gaudiis differuntur xler- C voriiin supplicia foras cum volunt emiltunt.
nis, et reprobi cum desideriis affliguiitur perversis, Corona sapientium, divitiw eorum ; fatuitas slulto-
sed elecli, quia in luce ambulant amariludinem rum, imprudenlia, Sapientes non lerreni aliquid
suaro, quanto sit gaudio mulanda prxvident. Porro einohraienli pro divitiis habent,-sed coronam solura-
reprobi propria sponte cxcati, quid ln prxsenti pa- moJo, quam pro virtutibus in futuro percipiant: at
tiantur non vident, quid in futuro sint passuri non stiiltorum fatuitas maxiraa hxc est, quia improvidi
prxvident, ideoque a futuris bonorum gaudiis reraa- xlernorum de prxsentibus tantum commodis gau-
nebunt extranei, qui amaritudinis eorum prxsen- deni, iinprudenlia enira quasi improvidenlia di-
tis non noverunt esse participes, unde et apte sub- citur.
ditur. Liberat anhnas testis fidelis et profert mendacia
Domus impiorum delebilur, labernacula justorum versipellis. Liberat animas Chrislus, qui est lesiis
germinabtint. Domo quippe in raansione, tabernacti- fidclis, ut in Ajiocalypsi legimus, et sicut Apostolus
lis uli solet in itinere. Domus igilur impiorum de- ait: Teslimonium reddidit sub Ponlio Pilato bonam
lebitur, quia habitationem vitx prxsentis, in qua confessionetn(I Tim. vi). Et profert raendacia dia-
serajier manere desiderabant, perdent in morte re- bolus, qui recte appellatur versipellis, quia raala
"
probi.et hoc quod non prxvidebant, exsilium j)erpe- qux facienda suggerit, bona esse pronun.tiat, et gau-
tux damuationis subibunt, tabernacula attlem justo- dia promittit xterna iis quos ad inferni tormenta
rtun germinabunt, quia prxsens eorum conversatio prxparat. Item liberat animas catholicus doctor,
in qua incolx stint apttd Dominum et peregrini, qui tesiimonia Scripturarum fideliter, id est, recle
crescentibus sine cessalione merilis ad fructuin us- prxdicat, et profert mendacia hxreticus, vel sicut
que stiavissimum patrix ccelestis pertingitur. alia cditio manifeste translulit, incendit autera men-
Innocens credit oinni verbo, astutus considerat gres- dacio dolosus, subauditur, animas eorum, quos stio
stts suos. Hauc innocenliam veluit, el hanc haberi errore decipil.
docuil asUitiam Joannes cum ait: Charissimi, nolite In limore Domini fiducia forlitudinis et filiis ejtts
omni spiritui credere, sed probate spirilus si ex Do- erit spes. Timor Domini fiduciam fortitudinis pix-
mino sunl (I Joan. iv). stat, quia iiiiniruni mens noslra tanto valentius
Sapiens limet et declinat malum; stulltts transilit terrores rerura lemporalium dispicit, quanlo se au-
et confidil. Sicut stulli est de sua alacritate conli- ctori earura veracius per forraidinem subdidit, filii
dere, ct torrcntem rapidum vel voraginem latiorem autein liinoris Domini dicuntur, qui divino timore
729 EXPOSITIO 1N PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. II. 750
reguntur, sicul filii virtutis et filii resurreclionis, A Lingua placabilis lignum vitw, quw autem immo-
qui virtutibus sludent, vel qui ad gaudia resurreclio- derata esi conleret spiritum. Lingua calholici docto
nis pertinent. Quibus erit spes j'uxta ilhid Psalmi- ris ad fruclum vitx ducit sempiternum, qui autem
stx : Qui timent Dominum, sperent in Domino (Psal. uiodiim ecclesiasticx normx ignoral, et suum spl
cxm); de qua spe consequenter adjungit: ritum et eorum qui se audiunt male loquendo con-
Timor Domini fons vitm, ut declinet a ruina morlis. teret.
Hxc est ergo spes eorum qui timent Dominum, ut Domus jusli plurima fortitudo, et in fructibut
declinantes a ruina mortis, pervenire mereantur ad impii conturbatio. Domus Chrisli, id est Ecclesia,
euni quidicit: Ego sum via, veritas et vila (Joan. xiv). plurimara habet fortitudinera, ita ut pluvia, ventis,
Dicttiin est autem supra, Lex sapientis fons vitw, ut fluminibus tentationum frequenlium nequaquam pos
declinel a ruina mortis; el nunc dicitur, Timor Do- sit clirui; et 111operibus diaboli conturbatio fervcl
mhii fons vitm, ul declineta ruina morlis. Ex quo pa- assidua, qua eamdem Christi domum vel per falsos
tet quia nulla prior est lex sapientis qua raortem vi- sensus, vel per apertos adversarios dejicere tentat.
tare, et vitam acquirere debeat xternam, quamha- Labia snpienlium disseminabunt scientiam , cor
bere timorem Domini; unde et alibi dictum est': stultorum dissimileerit. Labia calholicorum dissemi-
Inilium sapieniimtimor Domini (Eccli. i). B nabunt prxdicando scienliam rectx fidei, cor hxre-
In mulliludine poputi dignitas regis, et in paucitate ticorum dissimiie erit, quia perfidiam pro scienlia
plebis ignominia principis. Ubi multitudo servientium concipit ut doceat. Potest et ila intelligi, quia cor
Deo, ibi specialiter Christi gloria; et ubi snli cate- stultorum et sibimetipsi dissimile erit, dum mutabi-
chumeni, vel competentes, vel recens nati infantes litate se diversarum cogitationum varium exhibct,
stib regno adhuc tenentur diaboli, et ipsi tempore et nunquam idem quod fuerat raanet. Cui contra tle
congruo feslinantes in Chrislo renasci, ibi raanifesta Anna cura Doraino intenta menle supplicat dicitur :
ignorainia principis mundi, vel certe in conventiculis Vultusque ejus non sunt amplius in diversa mntatt
hxreticorum, qux semper sunt pauciora ecclesiis (IReg.i).
catholicorura, ignominia patet eorum qui hxc ab VictimwimpiorttmabominabilesDomino,vota juslo
ecclesiaslica unitate segregant. rum placabilia. Orationes, opera et sacrilicia hxreli
Vitacarniumsanitas cordis, putredo ossium invidia. corum abominatur Dominus, et vota eorum accepl?
Per carnem infirma quxdam ac tenera, ac per ossa hahet, qui fidem catholicam justis operibusaffirmant
fortia acta signantur. Beue ergo dicit : Vifa car- Doctrina mala deserentium viam : qui increpatione1
nium sanitas cordis, qtiia si mentis innocentia cu- odit, morietur. Mala est doctrina et eorum qui viair
sloditur, etiamsi qua foris infirma sunt, quandoqtie C deseruiit veritatis, de quibus Dominus ait: Qui ergo
roborantur. Et recle subditur : Putredo ossium in- solverit unum de mandatis istis minimis,et docuetit sic
vidia, quia per livoris vitium ante Dei oculos pereunt homines, minimus vocabiturin regno ceelorum(Malth.
etiara qux humanis oculis fortia videntur : ossa v), sed tales adhuc, si correpti poenituerint, patet
quippe per invidiam pulrescere, est quxdam etiam reditus ad veniam ; sin autem nec correctionibus
robusta deperire. ecclesiasticis annuerint, j'am certus eis restat interi-
Acceptus est regi minister intelligens. Ille videlicet tus, omnes dies pauperis raali, secura mens quasi
cui dicitur : Quia super pauca fuisli fidelis, super juge sacrificium. Omne tempus populi Dei quandiu
mulla te conslituam : iutra in gaudium Domini tui in prxsenti pauper est afliictionibus abundat, et
(Matlh. xxv). xrumnis, qUia necdum ad divitias snpernx bonitatis
Iracundiam ejus inulilis sustinebit. Ille ulique de et perpetux mansionis pervenit, unde monet Apo-
quo idem ait, Et inutilem servum ejicite in lenebras stolus dicens : Redimentes tempus, quoniam dies
exleriores (Ibid.). mali sunt (Ephes. v), at vero reprobi, qui metu ca-
CAPUT XV. rentes divino, securi mundo utuntur, quasi jugibus
Responsio mollis frangit iratn, sermo durus suscitat stulti reflciuntur epulis. Unde recte subjungitur.
furorem. Qui verba increpantis humiliter recipit, j'am " Melius est parum cum timore Domini, quam the-
propinquat venix reatus quem gessit; at qui super- sauri magni et insatiabiles. Quale est in psalmo :
bus arguenti resultat, majorem contra se iram di- Melius est modicum justo, super divilias peccatorum
stricti judicis provocat. multas (Psal. xxxvm). Melius est ergo ut servalo
Lingua sapienlium ornat scientiam , os fatuorum timore Dei egeas opibus, vel etiam victu quoli-
ebullit stultitiam. Lingua calholicorum Patrumornat diano, quam ut desiderio plura acquirendi Dei timo-
scientiam divinorum eloquiorum, latius exponendo rem deseras.
qux Scriplura canonica ante obscure posuit, hxre- Melius est vocari ad olera cum charitate, quam
ticorum ebullit stultitiam , dicta sacrx Scripturse ad vitulum saginatum cum odio. Omnis qui bonorum
perverse intelligendo suosque sensus ejus aucloritali operum exempla proximis qux imitentur oslendit,
prxponendo, potest et de paganorum philosophis quasi ad epulas quibus reficiantur convivas vocat.
inlelligi quod ait, os faluorum ebullit stultitiam, Melius est autem vocare ad olera cum charitate,
quales fuere Porphyrius et Julianus, qui contra Ec- quam atl vitulum saginatum cum odio. Quia nimi-
clesix doctores stultilise sux fluenta fundebant. rura multo esl utilius simplicis vitse innocentiam,
751 B. RABANI MAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 752
ciiin charitate scrvare, quam majoribus virtutum. A mini in terra viventium, qux quicunque mentis
liiiraculis foras effulgere, et interjora mentis ab oculo contemplatur, merito in corde ohleclatur,
odiorum sorde non expurgare. Unde quibus in fine tametsi extrinsecus trislis incedere inimico aflligenle
dicentibus : Dotnine, Dominc, noniie in notnine ttto videtur. Faiiia quippe illa felicissima, qua nostros
prophetavimus et in luo nomine dwmonia ejecimus, et non solum aclusj, et serniones, sed et cogilatus An-
in ttto nomine virluies tnultas fecimus? (Matlh. vn.) gelis descendentibus, in ccelo patere cognovimus,
Dicet ipse Dominus : Quia nitnquam npvi vos, disce- pinguedinem dilectionis et fidei niislris virtutibus,
dile a-me, omncs qui operamini iniquitatem (Ibid-). ne deficiendo arescant, exhibet. Quaiito enini certius
Ilcr pigrorum quasi sepis spinarum. Pigros dicit tenemus occulta nostri cordis simul et aperla operis
eos quos pigel operari justitiam, qui pttin viam Dei divinis patere conspeclibus, tanto niagis forliludi-
appeluut, eos velut spinx ohsislenlium sepitim, nem nostrx bonx actionis oleo charitatis ejus, ne
sic formidinura suartim opposilse suspiciones puii- lassescat, impinguare salagimus.
giint, quod quia electos prxpedire non solet, ad- Auris qttw audil increpationes vitw, in medio sapien-
junxit. tium commoralur, Discipultis qui increpalionibiis d<>-
Via justorum absque offcndiculo. Jusli quippe in centium oliedienter annuit, plerumque proficiendo
conversaiione sua qui Hibel eis adversitatis obvia- B • ad cathedram usque doctoris ascendil. Dcnique Pau-
verit, non impingunt, quia lemporalis adversilaiis liis, qui increpationi sui conditoiis sese humililer
obstacula xternx spei et internx contemplationis substravit, ad sedem postmodum apostolicx digni-
saltti transcendtHit. tatis sublimiter pervenit.
Lwlalur hpmo in senlenlia oris stti, et sermo oppor- CAPUT XVI.
lunus est oplimus. Humanum quitlera esl de sua sen- Ilominis est nnimam prmparare, et Dei gubernare
lenlia quasi prudenter prolata quemque Ixlari, secl lingunm. Cerlum est quia neque animiim prxpaiare
verus sapicns, non soluin res quas loquatur, veruin nequc guhcriiare Iinguam, neque aliquitl facere boni
etiam opportunitalem loci, vel temporis vel personx absque gratia valemus; quia sine me, inquit, nilid
cui loquatur, diligenter inquirit. polestis facere (Joan. xv), quomodo crgo honiinis est
Semita vitm super erudilum, ut declinet de inferno animam prxparare, el Dei gubernare linguain? Nisi
novissimo. Erudilum dicit uon solum seienlia, sed et quia hoc proprie in tempore persecutionis significat,
operatione perfectum, huic etenim jure semita vilx de qtto Dominus ait : Cum autem iradenl vos, nolile
desuper aperta est, huic coclijaniia patet: iiifenuis cogilare quomodo aut qnid loquamhii; dabitur enim
aulem novissiraus de quo Iiberalur ulliina est poena vobisin illa hora quid loquamini (Mallh. x).
ilainnationis, nani prinius cst infenius, cxcitas ani- C ' Oinnes viwhominum patent ocutis ejus, spiriiuutn
mx peccantis et verx Jucis scientia carenlis, de ponderator est Dominus. Ita vias, id est actiones
quo dicitur in psajrais : Et descendant iu infernum omniiim, et bonorum videlicet et malorum Doininus
vivenies (Psul. cxin), id .est, gcieiiles labantur in videt, ut eliara spiritus singulorum, quid in occulto
peccatiiin. cogitent, cerla Iance discernat, unde recte subjun-
Domum superborum demclilur Dominus, et firmos gitur.
facit terminos viduw. ConveiHicula hxrelicoruni cre- RevelaDomino opera lua, cl dirigentur cogitationes
lerosque Ecclesix persectUores deiuobtur Doniinus, tuw; Doraiiio quippe opera nostra revelamus,
et finiiQS facit io orbem universuin ejusdem Eccle- quando eiim quem nil lalere novimus, in cunetis
six, sponsx videlicel sux, pro cujus vita mori di- qux agimtis in meinoriani reduciraiis, atque illius in
gnalus esl. oninilius (lagitanitis auxilitim, et cnm hoc clevoti
Abominatio Domini cogilationes malw, et purus aginius, fit iit non opera eadem lantiiminodo. sed
sertno pulcherrhnus firmabilur ab eo. A-bominalur etiain internx nostrxcogitationes ilio dirigente pro-
Doniinus cogilaliones hxreticorum , imo omnes pie- cedant.
tati conlrarias, el piirus scrmo rectx fidei firmahi- . Universa propter semetipsumoperalus est Dominus,
ttir ab eo, quando in judicio non solum faclis, sed impium quoque ad diem tnalutn. Nulla fttit in Doniino
ct verbis onmibus digna prxmia reddet. Aborainatus causa creaturani visibilem vel invisibilem faciemli,
est cogitationes malas coruin qui dicebatit : Quis nisi vohratas sua, ut siiam videlicct bofiilatem ra-
est hic qui eiiam peccata dimitlil? (Ltic. vu) et purtim tionabili creaturte, quam perpettio bealam facere
serinonem ejus qni dixit ; Tu es Chrislus Filius Dei ostenderet, eiiin quoque qtti bonum condiloris prO-
vivi (Mallh. xvi), pulcherrimuni esse firinavit cum pria sponte desertiitj id est, diabolum, cuni suis se-
respondit : Beatits es, Simon Rtirjona, quia caro et quacibus jusla sevcritate danmavit.
sanguts nonrevelavit libi, sed Paler meus qui in cwlis AbominalioDominiomnis arrogans : etiamsi manus
est (Ibid.). ad mannm ftterit, non erit innocens. Quiciinqiie sibi
Lux oculorum Iwlificat animam, fama bona impin- tribuit bonum quod facil, eliamsi nibil mali videtur
guat ossa. Juremeiiiem delectat hiimanam, cuin se lnanibus operari, jrim cordis innocentiam perdidit,
lucem ccelestiiini arcanorum Domino revelanle per- in qno se largilori bonorum jirxtulit, et ideo lalein
cepisse cognoscit, quod alia edilio inanifeslius di- conditor siius abominatur ut reum, quem bcneficiis
cit, videns bona oculus obUclat cor, bona uliquc Do- suis esse contcmplaUir ingratum,
755 EXPOSITIOIN PROVERBIA SALQMONIS.— LIB. II. 754
6'um ptacuerint Domino viw hominis, inimicos'quo- A quasi obsequentinm comitum cuneis stipari consue-
que ejus convertcl ad pacem. Tanla esl sanctilas di- verunt. De quaUbus Dominus ait : Multi, inquit,
vinx religionis, ut eam plerumque eliam qui foris prophetw et reges cupierunt videre quw vqs vidistis,
stintveneratioiiihaheaiil, ctquosperfecte Dco servire et non viderunl (Ltic. x). Alioqujn reges lerreni
perspexerint, cuin his pacem habere quaravis reli- multum sxpe labia jusla dcteslaiitur, ut Herodcs
gione discrepanles incipianl. Deniquo quia placue- Joannis, propter quod enm et capile pnnivit.
rtiiit Domino vire Danielis et tritim puerorum, ini Qui rectn ioquilur, diriqetur. Ut videlicet rectis
niicos quoque eoruni qui eos in igneni vel ad bestias operum>gressibus, atl vilam perlingat xternani. At
liiiseruiH convertit ad pacem. Quia placuerunt contra vir linguosus non difigctuf snpef terram, nec
Domino vix sanctorum prxdicatorum, niiilios eo- repugnat huic senlenlix, quod de Anliocho dicitur :
rum persecutores non atl pacem lanlumiiiodo, sed Et tlolus in nianu ejus dirigelur. Non enim homincni
ad eamdem etiam fldem et religionis unitateni con- illum dirigendum Scriptura dicit, qiiem perversum
vertit. # acpessimum futurum essc prxvidit; sed dolus, in- ,
Meliusest parum cutn•jitsliiia, qitam tnttlti fructus quit, in manu ejus dirigelur, quia scilicet fraudes et
cinn iniquitate. Et Dominus : Beati, inquit, pauperes, scelcra qux disposuit ad effectum quem proposuil,
qitoniam vestrum esl regnumDei(Ltic vi). Et ilerum : " nullo relardantc, perduxit, quibiis taiiien peractis,
Vw vobisdivitibus,quia habetis consolalionemvestram ipse in xternum, ul meruerat, periit.
(Ibitt.). Potest et sic accipi, quia nielius sil in sim- lndignntio regis, nuntii morlis. Nuntii niortis stint
p'ici conversatione Deo tlevote servire, quani quia angeli Satanx, id est, hxrelici et vani pbilosophi,
miillis abundantcm virtutibus, verbi gratia, eleemo- inio omnes qui ca verba nuiitiant proximis unde a
synis , oralionibus, jejuniis, cloclrina, caslitate, niorte rapiantur xterna; qui quo amplius aucloii
proximorum facta despicere et de sua quasi singii- nioitis serviunt, eo gravius yitx largitorem offen-
lari subliiuitate gloriari. dunt: nec tamen lalibus iter pcenitenlix orxcluditur,
Divinnlio in labiis regis, in judicio non crrabit os nam stibdilur :
ejus. lllum signilieat regem clequo tlictum est: Deus, Et vir sapiens placabit eum. Potest enim resipi-
jttdicium luutn regi da (Psal. i.xi). Quis est enim scendo Dominum placare, quem coiitigit euin stulte
rcguni lcmporaljum qi;i nunquam crret in judicio, loquendo oflendisse.
in eujus labiis est divinatio, quia non suorum solum- In hilaritale vultus regis, vita. Quicunque hilarem
niotlo sermones ct facla dirigit, sed geiililium vates, Chrisli vultuin videre merentur, his in xleriiuiii
qui vulgo divini appcllanlur, qui sciscilantibus rc- _ cum illo vivere dahitur. Alioquin in die judicii,
spondeant, illo inlus jtidicante disponitur, lcstante sictil scriptum est : Videbit omnis caro salutare Dei
Michxa propheta qui ad deceptionem Achab regis (Lttc. III). Sed htinc reprobi, tunc iratuni, justi vi-
impiissimi testatqr niissum a superni jtidicis solio dent placidum.
Spiritum, qui prophetarum ejtis ora implerct, atque El clementiu ejus quasi imber serotinus. Serotinus
ad suadendum ea quibus rex nefandus periret ar- imher in Jutlxa jam maluris lnessibus tisqtie hotlie
maret? Neque enim i» hoc, judicio, erravil os regis venire consuevit. Uhi DQminuset malutinam pluviam
seterni, sed quod rex impius audire peccalis prxce- promitlit dicens per prophelam : Dabo vobispluviam
dentibus mertiil, ipse hoc proj)bctas erraticos ei lo- matutinam et serotinam terrw. (Joel. u). Pluvia ergo
qui pevniisit. Sed et Ezechiel peccanti ac periluro nialiiiina est, sive teinporanea , ut alibi iioiniiiatiir,
Aiiinioiiilarum populo dicit: Cum tibi vidercntur vuna quando prinia credendi in Cliristuin seniina stisee-
ct divhuireiilur menducia (Ezech. xxi), non estdxmo- pimus, pluvia vero serotina, qnando inaluris virlti-
liiiin tlivinalio, sed Dei judiciuni qui perfectx ma- tiiiii frugibus ablali de bac vita in Doniinico horreo
litix tletlit finein. Ilnnc versiculum alia translatio recondiniur; et recte cleuientia regis imbri serolino
sic habet aperlius de Domino : Nihil falsuin dicetur comparalur, quia quod fruclum vitx bene agciiles
regi, et nihil fatsuin exiel de ore ejus, quia niniirum percipimus, non hoc nostri liberlas arbilrii, seu su-
ipsc nec ullo uienliente falli nec potest aliquando perni facil irrigatio cloni.
liienliri. Erudiius in verbo reperiet bona : el qui sperat in
Pondtts et statera judicia Domini sunt, el opera Domino, beattts esl. Non solum is qui ad prxJican-
ejus omues lapides swculi. Lapides sicculi justos et dum Dei verbum eruditus est iiona aputl illuni repe-
I<L'CIbrlcs appellat, quales esse desiderabat aposto- riel, sed el ille, qui in Doinino spein ponere didicit;
liis Pelrus eos, quibus a-linonens ait : Et vos tan- etiamsi ad pfxdicantluni aliis idouetis non est, ejus-
quam lapides vivi superwdificamini domns spiritales dera beatitudinis particeps existit.
(1 Pet. n). Nullus igitur ab iuitio sxculi sua virtute Qui sapicns corde esl, uppetlabilur prudens, et qui
clecttts et coelcsti xdificio aptus est, sed ejus potius dulcis eloquio, tnajora percipiel. Qui sapienliam ca-
operc, (jui oninia in pontlere et nicnsura el mimero lliolicx fidei quam didicit, illibatara suo in conle
coiisliliieiis uiiicuique sicut voluil mensuram fidei et custodit, merilo prudentis nomen accipit; at qui
gratiarum distribuit. eaiudein sapienliam etiara docte pfxdicare et contra
Voluntas regum lubia justa. Rcges autem sanclos, , lixreticos tlefendere uovif, majora laboris aniplioris.
(iiii vitiis principaliler imperare et virtutibus anirax prxinia percipiet.
755 B. RABAM MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 7™
Fons vttw, eruditio possidentis : doctrina slullo-. - A urbes expugnare, cjuia exlra sunt aut vmcimtur.
rttm fatuitas. Cum diceret possidentis, non addiditt Majus autem est quod per patientiam vincitar quia
quid possidentis. Quid autem putamus eum voluissej ipse a se animus superalur, et semelipsum sibimet-
intelligi, nisi forte ipsam eruditionem, ut sit plena1 ipsi subjicit quando eum patientia in huraililate
sententia fons vitx eruditio possidenlis ipsara erudi- tolerantix sternit.
tionein suam : quod est aperte dicere, quia ille prx- Sortes mitluntur in stnu, sed a Domino temperan-
dicator vere suis auditoribus vitx vias aperit, quii tur. Siculsorles jialara in sinum mittuntur, at clausx
exercet ipse qux prxdicat, qui amorera verlfi queni1 in sinu continentur, divini autein esl judicii, cujus
alios erudit fixo in corde possidet. Nec taniummodo> sors elata palmam teneat; sic homiiiuni facta in
memoria retentum, quasi collectum gremio seineni prxseiiti quidem vila palent alterutruiii, sed qux cu-
jactat in terram. ldcirco namque doclrina slultorumi jus sunt meriti patescit in futuro, prolato videlicet
fatuitas est : quia etsi qux bona dicere usu erudi- ttinc ac manifesto judicio singuloruin quasi cle siiitt
fionis didicerunt, eadem tamen qux dicunt bona1 exauiinis divini.
ipsi fatuo corde contemnunt. CAPUT XVII.
Favus mellis, verba composita; dutcedo animw est( Melior est buccellasiccd cttm gaudio, qttain domus
"
sanitas ossium. Multi per eloquentiam possunt aman-. plena victimiscum jurgio. Meliusesl parva bona cuui
tibus et faventibus suaviter pronuntiare bona, qux3 charitate facere sine scientia prxJicaiuii, hoc est
ipsi non amant. Ea enim solum verba ad sanitatem1 eniin et siccam esse buccellam, quam magis eUiilgere
ossium tuorum, hoc est, ad virtutum tuarum spirita- virtutibus cum admixlione discordix.
lia crementa proficiunt, qux ex interna animx tux» Corona senum filii filiorum, et gloria filiorum pa-
dulcedine procedunt. tres sui. Senes dicit patriarcbas et prophelas, qui
Anima laborantis laborat sibi, quia compulit eum1 filiis filiorum, hoc est a successoribus ajiostolorura
os suum. Constat juxta lilteram, quia expulsus de> digna laude celebrantur. Et gloria esl prxdicalormn
paradiso homo quotidianum laborem ne deficial exer- Novi Testamenli,quod filii velerum palrum esse rae-
cet. Compulit enim os suum quando cum serpente; ruertiiit.
locutus est, vetitum tetigit, ut exsilium longum cum1 Gemma gratissima exspeclatiopostulantis : quocun-
labore sufferat, et in sudore vullus sui pane vesce- que se vertit, prudenler intelligit. Qui prxraia fulura
batur, sed et doclorem os suum ut laboret com- fideliter exspectat, quasi gemmx splendidissimse
pellit, quia necesse habet agere bona, quia dicit: possessione lxtatur : nam et in Evangelio, negotia-
Vir impius fodit malum, el in labiis ejtts ignis ar-. tor sapiens pro acquisitione preliosx margaritx, id
descit. Et propheta ait : Ut inique agerent taberave- est, desiderii coelestis omnia qux habuil vendidit,
runt (Jer. ix). Potest et de hxretico specialiler in- lalisque exspeclator sive adversa seu prospera conti-
telligi, qui pulcherrimos ac florentissimos divinorum1 gerint, a sua inlentione non flectitur; prtidenter in-
eloquiorum campos noxio lingux sux vomere rum- lelligens quoniam ditigeniibus Deum omnia coope-
pit, ut de interius eorum finibus sensus impios, quii rantur in bonttm (Rom. vm).
ibi hon insunt, eruat, in cujus labiis ignis ardescit, Semper jurgia quwrit tnalus : angelus autetn cru
quo se suosque auditores in perpeluum perdat; untle! delis milletur conlra eum. Angelus crudelis immun-
et Jacob : Lingua, inquit, consliluitur in tnembris nodus esl spirilus qui a Domino contra peccantes mit-
stris, qum mciculattotum corpus, el infiammat rotam titur, ul eos vel in prxsenli alfligal, ut Êgyplios,
nativitatis nostrm, inflammala a gehenna. quibus iramisit iram indignationis sux, indignatio-
Vir iniquus lactal amicum suum, et ducit eum per nem et iram et Iribulationem, immissiones per an-
viam non bonam. Potest et de hxretico et de omni gelos malos : vel eliam per mortem ad interitum ra
faulore malorum accipi, qnando laudatur peccator piat xlernum. At conlra immittitur angelus Domini
in desideriis animx sux, et qui iniqcia gerit bene- in circuitu timentium eum, et eripiet eos.
dicitur. jU Expedit magis ursm occurrere raptis fetibus, quam
Qui atlonitis oculis cogiiat prava mordens labia sna fatuo confidenti in stullhia sua. Facilius erat doclo-
perficit malum. Gravius est perficere malimi, quam rihus sanctis, furori genliiitatis occurrere raplis ai
facere, non solum aulem ille perficit malum, qui per se populis aliquibus, alque a besliali ejus sxvitia ad
membra sui corporis perversum quid operatur et fidei pietatem prxdicando conversis, quam hxrelico
iioxiuin, verum cliam ille qui fixa intentione maliim cuilibet confidenti in sui perfidia dogmatis, quia
palrare disponit. Solent eniin superbi indignantes nimirum illud contra exteros, hoc contra sua viscera
labia inordere, solent altonitos habere oculos, ct certamen agebant. Polest ursx nomine ipsa hostis
prxsenlia non videre, qui aliquandiu taciti setlnla anliqui malitia intelligi, cui fetus rapimus, cum eos
iiientc pertractaiit : unde datur conjici, quia atto- qui erant filii. diaboli catechizando et haptizando
nitis oculis prava cogilare dicat eum qui sic mala filiorum Dei societati adjungimus : et hoc plerura-
qux faciat inquirit. Ut qux se in futurura retributio que multo leviore labore perficitur, quam si vel hx-
nialortim opera sequantur, non vitleal. reticiira ad fidem rectam revocare, vel calholicum
Melior esi paliens viro forli; el qui dominalur prave agenlem ad bonx operationis stattim reducere
animo stto, expugnatore urbium. Minof est vicloria conaris.
Qui dimiltit aquam, caput esl jurgiorum. Aquam A damnationis nulla ratione evadit, quem ab usu sux
diraittere est linguam in fluxa eloquii relaxare. Quo iniquitatis nulla divini timoris memoria cohibuit.
coulra in bonam partem dicilur : Aqua profunda, Aqua profunda verba ex ore viri, et.lorrens redun-
verba ex ore viri (Prov. xviu). Qui ergo diutittit dans fons sapientiw. Verba sapientium aqux compa-
aquam, caput est jurgiorum, quia qui linguain non rantur, quia lavant mentes audientium, et irrigant.
refrenat, concordiam dissipat, unde e diverso scri- Ne Vel peccatorura sorde deformes reinaneant, vel
ptum est : Qui imponil stulto silenlium, iras mitigat doctrinse cceleslis inopia tabescant, et quasi nociva
(Prov. xxvi). ariditale deficiant. Et quia eadem doclorum verba
Quid prodest habere divitias slullum, cum sapien- fidelium quxdam myslica lalent, et occulla, qux
tiam emere non possit? Quid prodest populo Judxo- solertiore comjirehendantur industf ia, quxdam vero
rum infideli habere divitias Scriplurarum, cum iu aperta et cunctis audienlibus facilia ad intelligen-
his Christum intelligere npn possit? Quid bxretico duni profluunt, recte hxc et aquara profundam ct
eisdem abundare divitiis ciim unitalem fidei in eisj torrenlera dicit esse redundantem. Potest autein et
discere nequeat ? Quid malo catholico expedit divitiasi ita distingui, ut quia Veteris Testamenli Scriptura
babcre verx fidei, cum sapientiam pix aclionis ha- typice prolata est, dicalur de ea aqua profunda
bere neglexerit? I verba ex ore viri, quia Dominus et apostoli palam
B
Omni tempore diligil qui amicus est, et frater inj utriusque Testamenti sacramenta mundo reserabant.
angustiis comprobatur. Qui Dominuin vere amal, Adjungatur de illis et torrens redundans fons sa-
oraiii tempore ejus cuslodit amorera, neque in an- pienlix.
gustia passionis deserit, quein in pacis iranquillitate. Qui mollis et dissolutus est in opere suo, fraier est
confessus est. sua opera dissipanlis. Quia qui ccepta bona dislricle
Ilomo stttltus plaudet manibus, cum spoponderitpro> noii exsequilur, dissolutibne negligentix manuni
atutco suo. Stultus est, qui cum animam fratris su- destruentis imitatur.
scipit regendam, Ae suis. gloriatur actibus, et noni Substanlia divitis urbs roboris est, et quasi murus
potius ei humili compassione, quidquid polest auxiliii validus circumdans eam. Noii terrena substantia sem-
salutaris impendit. per defendere potest, imo plerique propter divitias
Animus gaudens wtatem floridam facit : spiriluss sunt capti vel occisi : Unde et Ecclesiastes ait : Di-
tristis exsiccat ossa. Qui interna Spiritus sancti con- vitiwconservalmin malum Domini sui, pereunt enim in
solatione lxtatur etiam bonx actionis flore decoralur, affiictione pessima (Eccle. v). Melius ergo inleUigitur
et fructus prxmiorura prxslolatur ccelestium; quii substantiam Jaudare virtutum, quibus quicunque
vero tristitia sxculi qux mortem operatur angitur, C ( abundat, quasi muro impugnabili cunctas hosliuii;
piuguedinem divinx charitatis, in robore virtulum, arcet insidias.
quas exercere videtur, haberc nullatenus valet, sedd Qui prius respondet quam audial, stultum se esse
quasi exsiccatis ossibus marcescit, quia in boniss demonslrat el confusione dignum. Qui prius doclor
actibus, quos facit, gratiam dilectionis amisit. esse desiderat quam discat, stullitix iioxiain nou
/n facie prudentis lucet sapientia. Ocuti slultorumn declinat. Qui judicare proximorum facta, priusquam
in finibus terrw. In facie quidein Domini salvatoriss plene causam ulrhisque parlis dignoscat, iiiordinate
lucebat sapientia divinitatis, quam in carne appa- festinat, et ille se confusione dignum demonstrat.
rens virtutum et doctrinx lestimonio demonstrabat,I Spirilus viri sustentatfimbeciUitatemsuum. Et ipse
verum oculi Judxorum non credentium terrenis po- vir ait : Spirilus quidem promplus esl, caro auletn
tius desideriis perficiendis, quam salutaribus ejuss infirma. Potest de quolibet sancto viro accipi, qui
monitis inlendebant. Sed et generaliter sxpe pru- carnis imbecillitatera, ne in tenlationibus cedat,
dentes gravitatem sui sensus, in ipso etiam fron-i- mentis fortitudine sustentat.
tispicio prxmonstrant, nec tamen stulti ad hancc Spiritum vero ad irascendum faciiem quis poterit
admirandam sectandamque oculos mentis attoUunt;; sustinere ? Qui ad irascendum facilis est nec seipsura
sed e contra qualiter ad finem voluptatum carna-' i- D potesl sustinere, ita ut iralus sxpe dicat ea qux,
lium pertingant, tota intenlione perquirtint. postmodum placidus, quia dixerit poeniteat, et ple-
Non est bonum damnum inferre juslo nec percutere e rumque an dixerit ignoret, ctijus tamen vesania
principem, qui recta judicat. Et de ipso principe acc nonnunquam per sapienlium modestiain facillime
judice sxculorum qui pro nostra salute pati voluitit suffertur, atque ex tempore sopitur.
accipi polest et de omnibus generaliter Ecclesixe Donum hominis dilutat viam ejus, et ante principes
rectoribus, qui vel facullatibus nudati ab impiis vel 3l spaiiumei facil. Donum charitatis sive aliarum vir-
ipsa etiaiu sunt morte consumpii. tutum, quas a Domino fldeles accipiunt, dilalal viam
CAPUT XXVIII. aclionis eorum, quia quo magis gratia Spiritus iiitus
Impius cum in profundum venerit peccatorum con- i- replentur, eo lalius foris bonorum operum gressus
temnit, sed sequitur eum ignominia et opprobrium. i. multiplicaiil, atque iuter magnos Ecclesix rectores
Qui longis peccatorum tenebris involutus semel, de ie in futuro culmen sortiuntur honoris. Aliter, donum
luce desperat, jam ex desperatione passim sibi pec-;- spiritale Salvaloris,
quod mundo altulit, dilatavil
candi frena relaxat. Sed talis opprobrium fulurxe viaui ejus, quoad pluriinas orbis natioues per lidoi
759 B. BABANI MAUBI ARCllIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 710
el dileclionis sux prxsenliam veniret : nec solum A tentationem ejus hostem versulum admiserit : Uniie
populos, sed ipsos eliam rerum dominos concupi- et primus nostri generis parens posl prxvaricalionis
scenliis renuutiare ac sibi Iibenter obtemperare fa- excessum increjialus a Doniino ad defensioiiein inox
ceret. excusandi refugit dicens : Mulier quam dedisti sociam
Juslus prior est dccusator sui. Venit amicus ejus, mihi, dedil mihi de ligno, et comedi (Gen. m), et ipsa
et investigabit etim. Omiiis qui vere justus esl, tibi niulier inquil : Serpens decepit tne. Arabo namque
peccarilium errata conspicit, primo ad seipsum ocu- in Cfeatorem quod peccaveranl relorquebant : ille
luin consideralionis infleclit, dunique suam fragili- quod muliereni, per quam periret a Domino sociain
tateni sollicilus accusaverit, sic deinuni ad corripien- accepisset; illa quod Dominus serpenleiii, qui se de-
dos alios linguain benignus exerit, sed ille qui suis ciperet, in paradiso constituisset. Quo contra sapiens
fldelibtisdicere dignatus est: Vos aulem dixi amicos, Douiiiium precathr ut non declinet cor suuiii in
quia quwcunque audivi a Palre tneo, nola feci vobis Verbum malum ad excusandas excusaliones in pec-
(Joan. xv). Venit in cor ejus per prresentiam divinx catis. Setl et ille suos supplantans gressus conlra
conteniplatioiiis : Et quam hoc sil mundum a sorde Deum fervet animo, qui divina imperia per suam
iniquiiatis agnoscil, ejusque humilitalem digha nier- inertiam contemnens insuper ipstim Doniiiiuin, qttasi
cede remunerat. B imporlabilia hominibus oiiera imposuerit, mente re-
Frater qui adjiivatur a fralre, quasi civilas firma : prebendit insana.
et judicia, quasi vectesurbium. Cum populus uterqiie, Divitiw uddunt amicos piurhnos; a paupere aiiletn
Judxorum scilicet et gentium, fraterna sibi in el hi quos habuil, separantur. Divitix regni ccelestis,
Christo charilate consenlit, utiain jam catholicx Ec- qux per sanctos doctores lidelibtis tribtiendx prx-
clesix civilatem construit; et sicut vecles urbium dicanlur, niultos amicos et iisilem prxtlicatoribiis
portas inuiiiunl, ila dogmala ulriusque Testamcnli et earum largiiori Doniino asciscunl; a philosopbis
Ecclesias per orbem, qux unam catholicam faciant, autem et cxteris geiilium niagistris, qiiia certe bea-
ab infidelium incursione defendunt. titudinis in futurum noruiit proriiillere, el hi qtios
Cutn obsecrationibus loquelur pauper, et dives effa- habuefunl, separanlur; videlicet conversi ad fidem
biiitr rigide. Humiles spirilu humiliier Dorainunl spemque Dominicx promissionis cefiissiinam.
adorant : ut evangeiiciis iile publicanus; superbi sua Qui lanlum verba seciului; nihil habebit: qtti au-
nierita jaclant, ut pharisxus. tem possessor esl tnentis, diligit ahimam suam. Et
Vir amabilis ad societalem tnagis amicus erit quam Aposlolus ait: Non audilores tegis juslificubuiilur
frater. Credens ex geiilibus populus magis amatus apud Deum , sed faclores legis juslificabuntttr
est a Domiuo, quaiu Judaicus sine fide perdurans, in G ' (Rom. n).
quo secundum carnem natus est. Potcst el de apo- Teslis falsus non erit impunilus, el qui loquilur
slolis ex Judxis natis intelligi, quia magis aniariiit mendacia peribtl. Redarguerat euni qui verba lan-
credentes ex gentibus, quam sux genlis incredtilos. tum scientix absque operatiohis eflicacia seclatur;
CAPUT XIX. redarguil riuric illutn, qui ipsa verba diviiix aucto-
Melior estpauper qui ambulat in simplicitate sua, rilatis male interpretando corrunipit. Quod auleni
quam dives lorquens labia ihsipiens. Melior est sim- inulta sxpius ilcfaulur flrinitalis indiciuui est, ut
plex auditor verbi Dei, si ea qux inlelligerc in Scri- Joseph somniura regis interpretans ait, eo quod sit
ptuiis potuil, operando perficit, qiiara cruditus quis- sernio Dei et veraciter impleatur.
que si in illis qux acute inteliexit ad hxresin prx- Non decent slitllitm deticiw, nec servum dominari
dicandam labia relorquet. prhicipibus. Non decenl Iixrelicuni delicix Sciiptu-
Ubi non est sclenlia animm, non esl bonum; el qui rarum, quia his benc uli non novit: Ncque illuin
festinus esl pedibus offendit. Aniinx qtiidem huinanx qui servus adhuc peccati esse probatur, prxferriju-
scienlia vitx ccelestis est necessaria, quia niiiiirum stis in regiinine Eeclesix.
sine hac beata in perpetuum esse 11011potest. Atta- Doclrinaviriperpatientiam noscilur. Doctrina eccle-
nicn qui ellieiiatis sensibus mentis plus appelil sa- "' siaslica per paliciiliani docTorum, qtiam sil perfecta
pere qtiani decet, plcrumque offensioneui hxieticx moiistraUir. Quia dum magis afflictionibus ac moiti
siullilix leinerariis Iraclatibusincurrit, quod in pri- corpus subdere quam a docendi ofliciocessare vo-
niis biiniani geueris parentibtis myslice signatum lucruni, ostendebani utiijiie quantum cssct salutaris
cst, qui dtim appelilu seientix majoris velituni con- tjiiaiu tanta iiislaniia defcnsare curaiiuit. Alitcr,
lingere properabant, a statu beatitutiinis in qua con- Doclriua viri per paiientiam nosciltir, quja tanto
diti siint, devianles ih pcoiiam niiseiix et mortali- quisqiie rainus ostenditur doctus, quanto convjn-
talis inciderunt. cilur niinus patiens, neque euiin potest veraciter
Stullitia liomihis siipplan:at gressus ejus, el contra bona docendo irapendere, si vivendo nescit xqua-
Deum fervel anitno suo. Stultoruin nioris est et ciim niniiter alieua raala tolerare. Recte autem sub-
peccando viam verilalis deserunt, non se errasse la- ditur :
teanlur, sed ad culpam conuiloris sui realus origi- Et gloria ejus est^niqua prmtergredi. Quia iiiniir
nera referant, quasi ipse occasionem peccandi tri- riira perfcclio ddcloris est sic aliorum iniprobiialein
bueril, qui vel fragilein fecerit honiineni, vci ad paticnlcr sufferre, ut suam quoquc fragilitalcra uu
verit ab iniqua -actione solerler observare. Neque A x tix quam habuerat rapueris, rationem prO eo quod
eniin aut munditia projirix conversalionis sine tole- fratrem scandalizasti, dislriclo jndiei reddes. Patct
rantia sufficit externx perturbationis, aut si is, qui lillerxsensusquia qui per iinpaltcntiani inopixfurlo
fortiter adversa foris sustinet, inlus adhuc enerviter servit aut rapinis, daiiinuni sux animx fucit, et cuni
iniquis molibus favet. rera proximi tollit, et si non bomini per hoc, ccrte
Sicut fremiius leonis,ila el regis ira: et sicut ros xterno judici rntioneni reddere habel. Unde alia
super herbam, ita hildritas ejus. De Dbmino rege editio ita hunc versiculuin transtulit: Male cogitans
dicit, qui in judicio el hilaris ac blandus justis, et homo multo damno affiigetur; el siperniciosus fuerit,
terribilis apparebil injustis. et animam suam apponel. Quia niinirum cum pccu-
Dolor palris filius slultus. Deus qui in sua natura niam violentus abstulerit, pro hac aniniam invilus
impassibilis seihper est et placidus, dolere tariien dabit.
nostro iriore dicitur : cum honiincs quos ad se crc- Homo indigens miseticors est. lndigenlem dicit
deridiihi laiidandiimque crcavil, hosti potius ma- humilem, qui se perpctuis bonis egere sine ces-
lignO,quam sibi servife considerat; uiide et Moyses satione recolit. Talis namque ul hiisericordiam
de illo : Pceniluit, inquit, eum quod hominemfecisset coiisequaltir a Domino, iiuiiquanl proxinio lhisereri
in terra, el taclus dolore cordis intrinsecus : Delebo, B . recusat. De quo et subsequenter annectit:
iiiquil, hominem qUemcreavi a facie terrw (Gen. vi). El tneliot pauper quam vir mendax. MeliOrnamque
Et lecta jugiter perstillanlia litigiosa tnulier. Sicut est hurailis corde, qui uihil suis fidit operibus, quam
recta perstillantia pluviani quitlem de coelo susci- qui se prx excellentia viiTulum viri nomine tlignum
pitinl, non tamen hanc ad utilitatem aliquain disper- ducens fallitur nescius, dum superbiendo perdidit
tiunt, sed ad molesliam polius inhabitanliiirii deri- bona qux gessit
vant ; ita niniiruni hxreticorum Ecclesia caiestitirii Absconditpiger manum suam sub ascella, nec ud os
dona verborum, non ad salulem animartim, sed ad suum applicat eam. Nemo ila piger cst, ril ad os
usuni sux nequiti* male interpretando et contra maiiuni vel comedendo reducere laborem ptitet, sed
calholicos litigando convcrtit. Tecta etenim perstil- pigro labor e=t manum ad os porrigere, quia desi-
lanlia muudas quidem pluvix gultas aceipiunt, sed diosus quisque jirxdicator ne hoc vult ojjeraii quod
subjecli in domo sordidas reddunt. Et hsereiicus lim- dicit Manura quippe ad os porrigere cst voci opere
pidissimacoeleslis oraculi verba auditucorporis hau- concordare.
rit, at ubi lixc corde pollulo alligerit, auditoribus Testis iniquus deridet jndicium. IUud videlicet
suis sorde^mixta ministrat. quo dicilur : Non falsum teslimonhim dices; et
Pigredo immittit saporem. Piget appeliatur qui Q certe futUrum, de quo stipra dicilur : Testis falsus
rccte seiMendo quasi vigilat, quamvis nihil operando non erit impunilus : el qui loquilur menducid peribii.
torpeseit. Sed pigredo iimnittit saporeni, quia pau- Et oshnpiorum devorat iniquilatem. Sicut fameli-
lisper etiam recle senliendi vigilaiitia amiltilur, dum cus refici cibis dcsiderat, ila impius ut iniqtiitatis
a beuo operandi studio cessattir. Recte autem sub- cxsecutione satietnr, ardenter exquirit.
ditur. Paiata sunl derisoribus judicia, et mdllet percu-
Et amma dissoluta esuriet. Nam quia se ad supc- lienies stultorum corporibus. El si reprobi, sicut prx-
riora striiigendo non difigit, negleCtam iiiferius per dictutn est, vel jussionis et commiiiationis divinie
desideria expandit : Et duni sludiofuin sublilium Judiciuni deritlent, parata lameii eos exspectajit
vjgore noii slringittir, cupiditatis infirmx fame sau- judieia damnalionis, qux ut niallei fcrruiu caiidcus,
cialur, ut quo per discipliiiam ligari dissiraulal, ita eos in fornace gelieniix sinc line verberenl.
eo se esuriens per voluntaluni desitlerium spargat. CAPUT XX.
Feneralur Domino qui mheretur pauperis, et vicis- Propter frigus piger arare nolu.it: tnendicabit ergo
siludinem suam reddel ei. Iluic sententix veritatemi asiale, et non dabilur ei. Qui nunc propter desidiam
prohat ipse Dominus cum se eleemosynam facicnti- in Dei servitio laboiare neglexit, venturo die regni
bus dalurum esse prxdicit. p inendicabit, et iion dajjitur ci, qtiia quxcuiiqiie se-
Erudi filium tuum, ne desperes; ad ihterfectionem s liiinaveril hoino, hxc et nietet. Bene enini regiiuin
uulem ejus neporias anitnam tuam. Subjeclum libii Dci xslali comparalur, quia lunc moeroris nostri
, qiicinlibel si errare conspicis, diligentcr castigare: niibila iraiiseunl, et \itx dies xierni solis claritatc
curalo. Quasi curari renuit, ita crga illum circtim- fulgescunt.
sjiecte et lemperanter age, ne quid omniiio in tuis> Justus qui ambuldl in shnplicitdte sud, beatos post
verbis vel actibus untle amplius peecel inveniat. Cuii se fitios dereiinquel. Non hoc secundiira lilleram sem-
sensui opitulatur illud quodsequitur : per slaie jiotest, nam et bealtis Saniuel, vir justus
Qui impaliens est, suslinebil dumnum : et cum ra- ac simplex dissimiles sui iilios reiiqiiit, et Acbas in-
puerit, atiud apponet. Si eiiim durilia conlradiceh- justus ac rcprobtis iieatum pesl se filitim reliquil
tis fratris quem erudire ccepisti, provocalus ipse ini EzCcbiain.Sed filiosjusti dicit eos, qui exempia justi
impatienlix vitium Iabaris, damnum profecto lux2 sequuntur. Unde nunc omnes eiecti propfer fideiu
virtutis incurris. Et cum illuin durius inerepando) filii (Jicurituf Abrahx, tcsle Apostolo qtu ait": Si au-
forte spein promerendx salutis ageudxque pcenitentem vos Chrisli, ergo Abrahw semen eslis (Gal. m) >
743 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III 744
quibus beatitudo non hujus sxculi, sed fuluri pro A munda esse et recta opera intellige : Quem vero his
mittitur. Unde recte subjungitur : conlrarium iter tenere depreliendis, hunc velut im-
Rex qui sedel in solio judicii dissipal omnemalun mundi ac distorti cordis hominera aut corrigere et
intuitu suo. Et si enim in hacvita elecli mala pa castigare, aut si lioc nou vales vitare, ac declinare
liuntur reproborum, ubi universalis judicii dies ap ne ab eo ipse curato : nec videri conlrarium debet,
paruerit, omnia mala dissipantur, et coronatis cuu quod hic studiosi pueri mtinda esse ac vera opera
Doiniiio justis, soli pcenas subibunt injusti, quot lestatur. Supra vero ait: Quis polest dicere : Mun-
etiam nunc per partes agitur, cuni quis sanctorun dum est cor meum, purus sum a peccato? In hoc
victor exierit de sxculo, sed el ille qui eum tribula- enim versu sludium recte vivendi suadct: In illo
bat persecutor digna faclis receperit. Potest hic ver- prxsumptionem proprix puritatis dissuadet, in isto
sus et de electis accipi, quia habent aliquando laten munditiam et reclitudinem, qualis in hac vita esse
tia in mente maia, qux ab aliis videri non possun justorum potest docet habendam ; In illo subtilita-
hominibus, qux tamen Dominus cernit, quando er tein divini examinis, qua hominum facla et inten-
occullo respectu gratix destruit. Denique Conversui tiones dijudicat monet semper ante oculos haben-
Dominus respexit Petrum; et recordatus Petrut dain. Unde et illum locum anliqui interpreles ita
verbi Domini, etc. (Luc. xxn). H transtulerunt : 6'um sederit rex juxlus in solio jttdi-
Quis potest dicere : Mundum est cor meum, pu- cii, quis gloriabilur castum se habere cor: aut quis
rus sum a peccato. Notandum quod non ail: Quis gloriabitur mundum se esse a peccato? Qui et lninc
potest raundum habere cor et purus esse a peccato' quem exponimus versiculura manifestius posuere
sed, Quis polest dicere, inquit, mundum esf cor meum. dicentes : Juvenis qui cum justo est, direcla erit via
purus sum a peccalo, quia sunt qui, largienle di- illius. Qui enim cum sapientibiis graditur sapiens
vkiagratia,possunljuxta humanum modum el cordis erit, sicut e contra armicus stultoruni eflicietur si-
et operis niundiliain habere : unde est illud Doniini- milis.
«ura: Beali mundo corde, quoniam ipsi Deum videbum Aurem audientem et ocuium vtdentem, Dominus
(Matth. v). Et in psalmo : Quis ascendit i» monfeiii fecit utrumque. Aurem audientem dicit audilorcm
Domini, aut quis stabit in loco sancto ejus? Innocem verbi obedientera, oculum viileiitem doclorera eru-
manibus et mundo corde (Psal. xxui). Si enim nemc dituni. Nemo ergo cum se Scripturarum scientia in-
raunduui habet cor, neque ullus est purus a pec- slilulum et ad dicendum, verbum Dei viderit ido-
cato, consequens est profecto, ut nullus ascendat iii neuin, despicial simplicilalem fratris, qni etsi rai-
luonlera Domini, nullus hoininum stet in loco sanclc nus doctus ad prxdicandum, non tamen miiras est
ejus, quia vero conslat mullos ascensuros in mon- prornptus ad discendum vel adimplendum bona qux
tem Domini staturosque in sancto loco ejus, restal didicit; sed recolat, quia qui sibi majoreiu scientix
ulique ul sint multi mundo corde, et juxta humanse graliain dedit, ipse fratri qux habet spirilualia dona
possibililalis modum puri a peccato, nec lamen se Iribmt. Nec sibi propter se solummodo, sed eliain
ipse quisque mundicordem et iiiimunera esse pe& propter fratris commoda tribuit dona qux voluit,
cati absque temeritate pronuntiat. Stulta esl nam- dans unicuique gratiam secundum mensuram do-
que proprix laudis jactantia, temerarium de sua nationis sux.
quemque innocentia vel justitia gloriari: El quia Noli diligere somnium ne le egestas opprimat: aperi
sunl qui sua laudare quasi forlia, proximorum verc oculos tttos el salurare panibus. Noli diligere som-
facta veluti vilia solent improbare, recte subjun- iiium peccati ct inertix , de quo Apostolus ait:
gitur. Hora esl jam nos desomno surgere (Rom. xm). Ne
Pondus et pondus, mensura el mensura, utrumque te si nunc bene vigilare non vis, egeslas in ftituro
abominabile apud Dominum. Diversura naraque pon- illa gravissima, ubi nec slillam aqux unain sitiens
dus in domo sua diversam habet mensurain, ut alitei invenire queas occupet. Aperi oculos tui cordjs ad
videlicet sibimelipsi aliter metiatur proximo, qui hi vigilias sacras, et saturitalem tibi gaudiorum ctc-
suis semper actibus qux laudari, in aliorum vero lestium bene vivendo conquire. Malum esl, inalura
qux viluperari possint rimalur : Et ideo lalem juste est, dicit omnis emptor, et cura recesserit, tunc glo-
abominatur Dorainus, quia nimirum quanlum sibi- riabitur. Ergoet is qui xlcrna in ccelis prxmia com-
nietipsi absque merilis placet, tanlum superno in- parare desiderat, malum est, quod in prxsenti de-r
spectori merito displicet. Verum quia periculosum bet sustinere, utcum recesseritde mundo tuncglo-
est cuique de aliena conscienlia judicare, cujus in- rietur, aperte perspiciens, quia non sunt condignm
tentionem scire nequit, dat consilium, quibus judi- passiones hujus temporis ad futurum gloriam, quw
ciis judicium nostri cordis erga proximum dirigere revelabitur in nobis (Rom. vin).
debeamus, nam sequitur. Aurum el multitudo gemmarum, et vas prellosum
Ex sludiis suis intelligilur puei; si tminda ct recla labia scientiw. Hsecest gloriatio sapientis emploris,
sinf opera ejus. Quemcunque enim virlutibus stu- qui, quandiu cmeril, malura esse dicit quod secura
Jere conspicis, verbi gratia, modestix, coiilinentix, agitur; cum autem recesserit, Ixtabitur se sapienter
mditioiii sapiemiura, ct observantix mandatorura emisse. Sic etenim etiam cceleslis regni emplor, ubi
Uei, maxiraeque lmuiilitati ac siraplicilati hujtis hinc recesseril e«sultabit, coraperiens labia scientix,
745 EXPOSITIOIN PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. II. 740
id est, doctrinx spiritalis, qua usus est in corapara- A
. In hoc.inquit, raanifestum claret, quia quidqtiid boni
lione ccelestium, auro, gemmis et vasis esse assi- habet quisque a se ipso non habet, sed per gratiam
milanda pretiosis. Dei, quod nec per sui libertatem arbitrii qualis futu-
Suavis est homini panis mendacii, et postea imple- rus sit, qualiter et quandiu viclurus intelligere
bitur os ejus calculo. In quocunque membro quis poterit.
amplius peccaverit, in eo ampliora in ultione palietur Ruina est hominis devorare sanctos, et post vota
tormenta. Unde recte qui in lingua magis delinquil, relractare. Cum peccatum sit ulli hominum nocere,
in ea plus arsurus esse perhibetur, dum os ejus cal- quanto magis est, cum quis sanctos Dei offenderit
culo, qui est lapis ignitus, replendum esse refcrlur, sive Ixserit, et quasi vile mancipium pro libilu suse
quod accidisse conslat diviti illi qui epulabatur quo- voluptatis eos tractare non timuerit. Quomodoqua-
tidie splendide, cum in inferno ardens refrigerari draginta viri in aclibus Apostolorum devoverunt, se
sibi a Lazaro iinguam petebat. Nam qui in verbis non manducaturos, neque bibituros donec occide-
semper vacuis in epulando defluxeral, in lingua rent Paulum, et Pagani sxpe ut legimus diis suis
magis ardebat. Christianorum devorare sanguinem. Htinc versicu-
Et qui revelat mysteria, et ambulal fraudulenter, ltim antiqua editio jtixta alium sensnm posuit dicens:
et dilatal labia sua, ne commiscearis. Si quis volue- B] Musciputa est viro citato aliquid de suis conservare.
rit tuis misceri amicitiis et htinc videris prioris Postea autem quam votum fecit pocniteiitiam agit :
amici pandentem secreta, hunc velut perfidum et quia utrisque, et eis videlicet qtii sua vota con-
cave. lemnunl, et eis qui ut sua vota compleant sanctos
Hmreditas ad quam festinatur in principio, in no- persequuntur, damnatio restat xterna, recte sub-
vissimo benedictionecarebit. Qui per avaritix nequi- dilur :
tiam in hac vita multiplicari appetunt, in futuro ab Dissipat hnpios rex sapiens et curvat super eos for-
xterno patrimonio exhxredes fiunt. Aliter : Hmredi- nicem. Moris autem fuisse antiquorum ut adepta de
tas ad quam festinatur in principio, in novissimobe- hoste vicloria fornices sibi erigerent, in quibus vir-
nediclione carebit. Qui gradum regiminis priusquam tntum suarum lattdes (tescriberent, in Saulis opere
subesse didicerit, prxposterus accipit, in noyissimo legimus. Dominus ergo [Xexnosler non soluni im-
mercede bencdictionis, qux bonis recloritms debe- piorum tiestruil in fine malitiam, sed et magnam
luf, carebit. Qui ad ministerium altaris indoctus el cuni eleclis suis ejusdem triumphi gloriam perpetuo
temerarius accesserit, et ipse in die novissima gra- celebrat. Hunc versum antiqua translalio sic habet:
tiam remunerationis, qux bene ministranlibus re- Veniilator impiorum rex sapiens, et immittel illis ro-
promitlitur, perdet. Polest et ila accipi, quia qui C lam malorum, id est, pcenam nullo fine consum-
in prxsenti suas ulcisci vult injurias, hic corona mandam. Cui videlicet rotx contra est corona vilx
patientix in futuro carebit. Cui sensui potissimum xternx, quam raisit Deus diligentibus se.
videtur convenire quod sequitur : Lucerna Domini spiraculum hominis, qum invesli-
Ne dicas: Reddam malum, exspectaDominumellibe- gat omnia secreta venlris. Divini afflatus illuminalio,
rabit te. Quod etiam versiculo sequenti astruit cum cuminmentehoininisveneril,eam sibiraetipsi illumi-
dicit : nans oslendit, qux antc Spiritns sancli adventum
Abominatioestapud Dominumpondusetpondus sta- cogilationes pravas et portare poterat et pensare ne-
lera dolosa, nonest bonum. Duplex namque pondus et sciebat.
stateram habet suo in corde dolosam, qui dum pec- Exsullalio juvenum fortitudo eorum, ei dignitas
caverit ipse veniara petit a Domino, et uihilominus senum canities. Canitiem sapientiam dicit. Tunc et-
peccanli in se homini ac poanitenli, quod peccavit enim civilatis cujusquebene ordinalx, tunc res san-
dimittere non vult; eum qui Deus est flectere ad ctx Ecclesix recle aguntur, cum et fortiores quique
miserandum precibus satagit, cum ipse hoino cxi- viribus necessariis insistunt operibus, et seniores
slens nullis hominum precibus flecti ad misericor- majore prudentia prxditi de iis qux agenda sunt
diam possit. Qui jure quasi iniquus ponderator abo- salubriter consulunt.
minalur a Dominoquia suas injurias graviores, quam Livor vulneris absterget mala, et plagw in secrelio-
Domini mensuratur. Verbi gratia, nolens indulgere ribtts ventris. Cum eiiim exterius percutimur ad pec-
ei qui suam uxorem polluit, et postulans sibi in- catorum nostrorum memoriam laciti afflictique re-
dulgeri cum fbrte desponsatam Christo virginem vocamur, et per hoc quod foris patiinur magis in-
maculaverit, vel cerle animam suam Deo in bapti- tus quod fecimus dolemus, sieque fit, ut inter vul-
smate consecratam aliqua viliorum sorde fceda- nera aperla corporis magis nos abluat plaga secrela
verit. ventris, quia sanat nequitias pravi operis occultum
A Domino dirigunlur gressus viri. Quicunque ho- vulnus doloris. Solet quippe ventris appellatione
minum gressus rectum iter incedunt, non fit hoc mens accipi, quia sicut venter consumit escas, ita
libertate humani arhitrii, sed gubernalione illius cui mens perlractando excoquit curas, sicut divisiones
dicit Isaias : Omnia enim opera nostra, operalus est aquarum, ila cor regis in manu Dei. Quare cor rc-
nobis (Isa. xxvi). gis, et non potius omnium hominum in manu Dei
Qnis aulem hominum inlelligere potcst viam suam. esse jierhibet, cuin scriptuin sit, Quiain manuejus
PATROL. CXI. 2i
747 B. BABANIMAUBIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 748
sunt omnes fines terrm (Psal. xciv), nisi forte regem, A Vir qtti erraverit a via doclrinm, in cmtu giganlium
sanctum qiiemqtie appellat, qui vitiorum bella in se commorabitur. Gigantes dicil imniundos spiriltis, de
ipse vincere et virtulum militia novit slipari. Sicut quibus et B. Job : Ecce gigantes, inquit, gemitht
enim Dominus mullifidis aqtiarum divisionibus ter- sub aquis, el qui habitant cum eis (Job. xxvi),
rarum fines lale simul et aeris implet, tegit quoque id est, superbi et male fortes spiritus dxmonio-
aqtiis superiora ccelorum : ita cor Regis quocunqne rtim, eum bis quos deceperunt hominibuS pcenis
voluerit inclinat. Quia sicut divisiones gratiarum subacli torquentur, horum enim ccetui sociabunlur
juxta voluntatem suam et angelis ct hominibus tri- quique a via veritatis erraverunt, ipso judice atte-
buit, ita etiam corda sanctorum quibuscunque vo- stanle, qui se illis dicturum esse pfxdixit : Disce-
luerit, digna donationibus reddit, neque ulliini habet dile a tne, tnaledicli, in ignem wternum, qui prwpa-
Pelagianista locum, quo absque Dei gralia quis sal- ratus est diabolo el angelis ejus (Mallh. xxv).
vus fieri possit. Pro justo dalttr impius, et pro rectis iniqttus. Jusli
CAPUT XXI. et recti esse idem videntur, sed dislat inter impios et
iniquos, quod iniqui sint onraes reprobi, impii vero,
Perversa via viri aliena est: qui aulem mundus
vivere qui majoribus implicati sceleribus , vel nunquam
est, rectum opus ejus. Juste corani Domino B sacrx mysteria fidei receperunt, vel post accepta ad
proprium est humanx conditionis, unde alihi dicit: apostasiam redierunt. Unde potest hoc in loco ira-
Deumliine et mandata ejus observa, hoc est enim om- omnis fideliuin persecutor diclus accipi. Porro
nis homo (Eccli. xn). At qui perverse vivit alienam pius vocabulo generaliter omnes mali desi-
iniquorura
profecto a huinana natura viam incedit. Perversa gnari. Et projusto dalur impius, cum pro martyre
ergo actio aliena esl et contra naluram. Qui autem perseeulof, qui eum morti tletlit punitur. Pro rectis
mundus estinopere, hic recte quotl per naturam ori-
iniqtii qui eorum justitiam videntes imitari nolebaiit.
ginaliter sumpsit, exsequitur. Herodes daiunattir non tantura pro innocentibus,
Melius est sederein angulo domatis quam cum mu-
impie neci tradidil, sed et augmentuni dainna-
liere tiligiosa in domoconanuni. Adeo verum est me- quos lioiiis accipit, qtiia fidem magorum sequi ad qux-
lius esse ul sedeas in angulo doinatis, id est in se- rendum Dominum
noluit, cum esset Judxus et pro-
creta altitudine vilx coiitinentioris quam cum mu- dicta cognosceret. Hinc etenim Dominus
liere niala in domo, qux tihi sit cura illacommunis, phetarum
ait: Austri surget in judicio cittn generatione
ut eliamsi optima libi miilier dticentla offeralur, me- ista Regina
, et condemnabil eam, etc. (Luc. xi.) Non quia
Jius sit contempto connubio propter comitatum agni
ipsa sua virtute ac poteutia condemnabit, sed quia in
ccelibemducere vitam.
ej'us comparalione condemnabuntur, qui devolionem
Qui obturat aurem suam ad clamorem pauperis, el ejus scientes , cum multo facilius possent, sapientix
ipse ctamabit et non exaudielur. Generalitcr hxc ac- curam dissimulabant habere.
cipienda senlenlia, et non de egeno lantuni vel cor- Thesaurus desiderabitis et oleum in habilacttto
poraliter infirrao. Nam et qui in criminibus alienis, jttsti, hnprudens homo dissipnbit illud. Claritas bo-
non affeclu misericordix cum tlolore sed judicantis iiorum operum Dominosemper amabilis ct pinguedo
invenitur tenere censuram, ostendit se necdtiin vitio- diledionis in sanctorum Ecclesia refulget. Quem
rum fecibus cliquatum, neque auditu divinx niisera- vcrsiculum B. papa Gregorius in homiliis Evangelii
tionis existere digiium. jiixla anliquam translationein posuit : Tltesaurus dc-
Munus absconditttm exstingtte: iras , et donitm in sidernbilis requiescit in ore sapientis : verum reprohi
sinu indignationem niaximam. Qui iram districli ju- non lantum virtules non asscqui, setl ctiain perscqui,
dicis, quam peccando incruit, placare desideral, et quantum valent in bonis obruere fcstiiianl. Potcst
eleeinosynas det pauperibus , et hoc nulla tlclecla- sane et hic versus de quolibet martyrtim aceipi , in
tione favoris humani, sed lanlura araore coiiditoris cujus habitaculo, id esl, corpore, anima sancta, Dei
qui cordium occulla respicit; sic enin. fil miiiius j» videlicel thcsaurus servetur, abundet et unctio gra-
abscondilum, sic ad iniligandain condiloris iram pro- tix spiritalis : at perseculor imprudens hujusniodi
ficuum, si nullo externx relributionis iiituitu porri- habitaculum disrunipere potest.Thesaurura vero, qui
galur, sic iniplebilur, quod ipsc prxcepit: Te aulcm habitaciilo tciiebaiur el olcuni ncquaqtiam tangere
facienle cleemosynam, nesciut sinislru tutt quid fucial potest: unde Doniimisdocct non timeri cos qni occi-
dexlra tua (Malllt. vi). diml corpus, ct jiosl hoc non habenl amplius quid
Gaudiumjusto est facerejudicium, el pavor operan- faciant.
tibus iniquilalem. Gaiitict justus cum bouis tlesudat Civilalemfortium ascendilsapienset deslruxil robur
operibus, quia sperat sc propter hxc bonis rcmu- fiduciw cjus. Civilalein forlium mtindum dicit, qtii
nerandum esse perennilius ; at vero reprObi diiin quondani inaligiiorum spiriluuni tyrannidi slulte
rnala qux Deum prohibuisse norunt, faciunt, qtiani- subactus serviebat, habens fiduciain vitx iu cultu
vis sux luxurix perjietratioiie carnalilcr deleclciilur, eorura qui non sunt dii, sed opera manuum homi-
nientis tamen pavore interno carerc ncqueunt, quia num; hanc civitatem intravit ilie nalus in carne,
se mala perpetuo jiassuros pro his qux lemporaliter qui est Dei virtus et Dei sapienlia, deslruxitque per
male fecerunt, non ambigunl. suos prxdicalorcs culluin deoruni, iu quibus fuere
749 EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS. — LIB. H. 730
confisi veritatis ignari, atqtte in Ddeccelestium do- A quam parumper conceperant. Innocentes vero Apo-
cuit habendam esse fldttciam, qux nitnquam posset stoli pertransierunt itinere recto professionis quo
destrui. Sed et qttotidie civitatem forlium ascendit cceperant, et afllicti sunt verbere, vinculis, carcere,
sapiens et destruit robur fiducix ejus, cum aliquis et ipsa eliam morte mulctati, utrtimque autem
fidelis doctor, argumehta philosophorum, velhxreti- exemplum, riiulti usque nunc et in certamine ficlei,
corum, vel etiam coiitumaces carnalitini fratrum et in comraunibus sequuntur actibus. Hunc versum
conlfadictiones, quibiis sua scelefa deferidere et al- antiqui ihterpretes manifestiiis, sed in alium sensum
leviare nitunlur, asSertione fidei et ecclesiasticx transtiilerunt. Astutus videns nequam puniri, valJe
castigationis discipliha redarguit, atque eviscerans ipse disCipliriatri accipit. Irisipientes autein prxter-
annulat.. euntes damno afllicti sunt.
Testis mendax peribit: vir obediensloqutiur vicio- Finis modesiim iimor Domini, divilim et gloria et
riam. Qui se Deo servire testatur, nec factis dicta vitd. Modestiam dicit cbnstantiam operum bonorum,
exseqiiitiir, peribit; qui autera fidelitef ut promittit, timorem vero Botnini illum, qui permanet in sxcu-
jussis siibditur tlivinis, Iiujus loquela ad victoriam lum sxculi. Quia nimirum perfectio virtulum est,
peivenit: quia dum pCr inobedientiam sua desideria ad hunc ariimi stauim conscendere, qua gratiam
vincere salagit, per j'ustitiam judicis postinodum vi- B conditoris vel in modico timeamus offendere, nil
Ctorix paltham percipit. prorsus ejus memorix prxponentes, qux alibi cha-
Vir impius procdciler obfirindt vullum suum; qui ritas vocatur perfecta, foras mittens timorem , sor-
mitem reclus est, corrigit viam suam. Judas quia im- vilem videlicet, et insipientem, quo metuit quisque
pius corde erat, quamvis ijiso Ddmino se redar- ne forle peccando poenis merealur subigi. Quod
guente , iiohtit mala ccepta reslringere; porro Pe- autem subjungit, divitix et gloria et vita, in futuro
trus quia fCctus erat cofde, id est, rectitudinis ama- significat, fiuis ergo modeslix limor Domini, divi-
tor, respiciente se Domino mox-poenitendo correxit, tix et gioria et vita. Quia nimirum perfectio virtu-
quod riegando deliquit. Non est sapienlia, non est tum est in hac vita, ut timeamus Dominum timore
prudenlia, non est cbnsilium cohira Oominum. Qux- sancto, hoc est sincera illum dilectione colamus, finis
curaque corisilianlur et rapiunt hxretici, nilril est et virtutum in futuro, ut divitias hxreditatis promissx,
vanum et inutile. regni coelestis gloriam, et vitara sine fine percipiamus
Equus paratur ad diem belli, Domihus autem salu- aDomino. UntlePetrus ait. Quemcum videritis exsul-
tem tribuil. Homiois quidem est Deo devoti, tempore tabitis lxtitia inenarrabili et glorificata, reportantes
persecutionis aiiimiiin prxparare , corpus offerre , finem fldei vestrx salutem animarum vestrarum.
discrimini. Sed divini est adjutofii, ut ccepto Iabori *• Arma el gladii in via perversi cuslos dnimm suw,
agonis victoria salusque succedaf. longe recedit ab eis. Dupliciter intelligendum, quia
Melius est noriten bonurd quam divitiw mtiltw. pcrversi et armati sunt semper ad nocendum proxi-
Ndinen bohciiridicit, non qutid a turbis vuigi impe- mis, verbo vel opere scelejto, et ipsos semper pa-
rili, sed quod ffdeliinii quamvis paucorum testimo- rata exspectat ultio divini examinis Qui vero ani-
nio laiidetuT. Neqtte ehiui bonum habere nomen re- mam suam in xternum salvari procurat, longe refu-
ftigit, sed a bohis solum quxrebat laudari, qui ait: git ab hujusmodi armis et gladiis, quia et inentem
Si adhuc hominibus placerem, Chrisli servus non raanumque suam, a proximorum lxsione refrenat,
essem. Noirien. ergo boutim cst homen religionis et ne animadversione districti judicis ipse ferialur,
quod diviliis rriuntlialibus jure prxfertur. Nam et si intenta mente prxcavet.
mundum quis Iucraretur univershm, merilo lihnc Proverbium esi: Adolescensjuxla viam; eliam cum
conlemneret, lantum ut nemen ejus scriberetur in senueril, non recedit ab ea. Constat plerosque sene-
ccelo, ejusque memoria et inter angelos et inter ho- ctute Domino donante mutari a vitiis, qux adoles-
mines sanctos flgeretur xterna. centes habuerant, et e contra nonnullos illo se dese-
Super argentum el aurum gralia bona. Illam signi-._' rente , deserere circa senium virtutes quibus ki ;
flcal graliam , cuni quis pro bono opere laudalur a adolescentia videbantur illustrari, sed quia multo
bonis. Immo pro collatis ei donis merilorum, glori- sxpius quisque mores quibus ab adolescentia imbu-
ficaturPater qtii in ccelis est. lus est, in reliquum vitx lempus exsequi consuevit,
Dives el pauper obviaverunt sibi, utriusque operator proverbium-esse dicit, quia quod adolescens quisque
est Dominus. Nequedivitem propter divilias honores, cceperit, in senecta non mulayerit, non tamen ipse
neque inopia pauperem despicias, sed hoc in ulro- semper ita evenire confirmat : idcirco autem liiijus-
que merito venerare, quia opus sunt divinura, quia modi proverbiura ponit, ut auditores suos a pri;;ia
ad imagiuera Dei et similitudinem facti. xtate virtutibus studere persuadeai, ne forte in sene-
Callidus videt malum et abscondit se, innocens ctule non possint discere sludia, quibus in tenera
pertransiit et afflictusest damno. Multi ex principibus xtate mancipari tlespexerant : nara et
crediderunt in Dominum. Sed propter Pharisxos Quosemelest imbularecensservabit odorem
non confltebantur ut de synagoga non ejicerentur. Testa diu,
Quia eiiim erant callidi, videbant malum perseculio- et Grxca narrat historia Alexandrum, potentissi-
nis, quod iiiiminebat, et abscondcrunt fldein pielalis liium regem orbisque domitorem, et in moribus et
751 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 7S2
in incessu Leonidis paedagogisui non potuisse carere A fidelem odit, perimat: timeo ad exercendas virtulum
vitiis, quibus parvulus adhuc fuerat infectus. actiones in publicum progredi, ne forte me vel an-
Dives pauperibus imperat : et qui accipit muluum, tiqui hostis adversitas gravior tenet [Forte, tenlet],
servus est fenerantis. Patet juxta litteram, sed et di- vel etiam homo quilibet perversus cum suorum turba
vites virlutibus in judicio occulti inspectoris princi- derideat, conviciis confundat, injuriis afflciat, aut
pantur eis, imo eorum in futuro judices existunt, sicut multos justorum, quia ab ejus vita discordern,
qui virtutum divitiis carent. Et qui verbum salutaris tormentis etmorte consumat. Leo, inquit, foris, in me-
doclrinae aecipit a doctore, servus est ejusdem do- dio platearum occidendussum, quod aperte est dicere,
ctoris, id est, debitor implendi omnia qua3 ille ma- et verba et opera virtutum, ubi ostendi foras coape-
gisterii cceleslis jure pruecipit. rint, statim persecutio vel hominum vel spirituum
Qui seminat iniquitalem metel mala. Certum est committatur immundorum, nec valeo tentationibus
quia is qui vel verbo vel exemplo docet iniquilalem, resistere, sed in ipsis boni propositi vincar inceplis.
recipiet vindictam. Sed quia sequitur : Fovea profunda os alience: cui iratus est Dominus
Et virga irai sttie consummabitur, illam maxime incidel in illam. Qui verba vel oscula meretricis li-
iniquitatem videtur dicere qua; immili et impia mente benler amplectitur, quasi januam jam gehennalis
peragitur, ut est, latrocinia exercere, homines ser- B pulsat abyssi, citoque mergetur si pedem cautus non
vitio premere, tormenlis laniare, morte perimere, retrahit, si non membra caetera a vicinia cohibet
bovem viduae pro pignore auferre, ipsam de adversa- foveaepoenalis, in quam nullus omnino nisi filius iroe
rio, cum possit, vindicare non velle : talis etenim illabitur.
inerito virga irae suse consummabilur, quia, sicut Stultitia colligata est in corde pueri, et virga disci-
Dominus ait, omnes qui acceperint gladium gladio plina; purgabit eam. Multos novimus pueros sapien-
peribunt, id est, qui injuste in alios sseviunl, ipsa tia praeditos : nam et Jeremias puer prophetioe my-
saevitia sibimet interitum consciscunt, verum quia sterium suscepit; et Daniel scribit quod dedil Deus
dixerat de impio sequitur e contra de pio : pueris abstinentibus scientiam, et disciplinam in omni
Qui pronus esl ad misericordiam, benedicelur : de verboet sapientia. Unde reslat intelligere quia pueros
panibus suis dedit pauperi. Huic simile est illud ju- hoc loco non aetate sed sensu parvulos signilicet,
dicis ejusdem, qui misericordes ab impiis discernens quales esse velabat Apostolus eos quibus ait: No-
ait: Venile , benedicti Palris mei, ppssideteparatum lite pueri effici sensibus , sed malilia parvuli estote
vobis regnum a constitutione mundi : quia esurivi, et (I Cor. xiv). Hujusmodi enim pueros, id est, animos
dedislis milii manducare, etc. Possunt autem panes slultitiae vel lascivise vel inertiae deditos necesse est
qui pauperi danlur, non solum alimenti carnalis, sed C juvenili disciplina castigari, et ad jusium vitae trami-
etiam doctrinae spiritalis, qua anima recreatur, intem prudenlum rigore perduci.
telligi. Qui calumniatur pauperem ut augeat divitias suas,
CAPUT XXII. dabit ipse diliori et egebit. Constat quia rapaces et
Ejicederisorem el exibitcumeo jurgium, cessabunt- quae pauperibus auferunt, et quae juste videbantur
que causm et contumelue. Ejice bjereticum, quem possidere, pariter omnia perdunt, cum in examine
corrigere non poles, de Ecclesia ; et cum illi liber- districti judicis pcenas pro his quae gessere reci-
tatem prsedicandi abstuleris, calholicae paci auxilium piunt. Sed et is qui pauperem spirilu fratrem calurq-
praestas. niatur, virtutibus ejus detrahendo, ut per hujusmodi
Qui diligit cordis munditiam, propter graliam la- vituperationem animose divitias, quas desiderat
biorum suorum habebit amicum regem. Qui mundo augeat, id est, gloriam laudis humanse majorem,
corde recta pradicat inter illos annumerabitur, de quasi sanclior accipiat, merito talis calumnialor
quibus eidem regi et conditori saeculorum Propheta quidquid bonse aclionis habere videbalur, amittit et
dicebat: Mihi autem nimis honorificati sunt; nam si a fructu virtutum vacuus in fine manebit.
qui gratiam labiorum rectapraedicandopraemonstrat, Huc usque pertingit titulus Parabolarum Salomo-
cordis autem munditiam cuslodire dissimulat, ne- nis qui supra positus est. Ex quo novum locutionis
quaquam lalis selerni regis amicitia frui posse pu- genus probatur assumpsisse, ut ea quoedicentur non
tandus est. quasi ad alium quem doceret loquendo, sed velul se-
OcutiDomini custodiunt scientiam, et supplantantur cum solus raliocinando videatur effari. Quare vide
verba iniqui. Superna inspectio custodit semper in licet Parabolarum primus est versiculus : Fiiius sa-
Ecclesia scientiam veritatis quam docuit, verba au- piens Imtificat patrem, filius vero stultus moeslitia est
tem haerelicorum, immo omnis sermo pietati et ju- matri suw ; ultimus iste ad quem usque explanando
slilise conlrarius, quia Domino regenle non serva- pervenimus. Hine ad priorem loquendi modum re-
tur, cum suo auclore subvertitur. vertitur ut specialiler ad eum quem instruet verbura
Dieit piger: Leo foris, in medio platearum occi- faciat, quod ita incipit:
dendus sum. Dicit saepe in animo suo is, qui ad Inclina aurem tuam et audi verba sapientum : ap*
agenda bona opera piger est, ad confitendam lidem, pone autem cor tuum ad doctrinam meam. Pulchrum-
quam corde tenet, timidus : INonaudeo lidcm, quain que inilium ponit nova; locutionis. Ut aurem pariler
novi, foras proliteri, ne me perseculor impius, quia ad audienduin et cor apponcre ad intelligendum quic
7SR EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS. — LIB. II. 754
sapienter loquantur, eum quem erudit jubeat: Qum A hunc in die novissimi examinis coram aposlolis, qui
pulchra erit tibi, cum servaveriseam in venlre luo, et cum Christo mundum judicaturi sedebunt, esse sta-
redundabit in labiis tuit a lurum, quia videlicet eorum jussa servaverit, neque
in parte ignobilium doctorum quorum cavefecit er-
Potest de quolibet paupere vel egeno accipi, de quo rorem : hoc est, ad sinistram judicis esse poneu-
diclum : Tibi enim derelictus est pauper, pupillo tu dum.
eris adjutor : verum quia sequitur : CAPUT XXIII.
Et configeteos qui confixerint animam ejus, melius Quando sederis ul comedascum principe, diligenler
de illo intelligitur, qui cum dives esset, pauper factus attende qucc posita sint ad faciem tuam, et slalue
est pro nobis, nec solum pauperari ut nos ditaret, cultrum in gullure tuo, sitamen habes inpoteslale ani-
sed etiani, ut nos redimeret, cruciflgi dignatus est. mam tuam. Per allegoriam cuncta dicuntur. Quando
Prohibet ergo sapientia suos auditores, Domino in sederis ad legendum cum magistro, ut pane verbi
carne praedicanti violentiam mortemque inferre, reficiaris, diligenter intellige quaescripta sunt et dis-
quia nimirum certus restet interitus eis, qui in ac- cretionem sacrae lectionis in tua Iocutione conserva ;
torem vitaemanus mittere non limuerint. si tamen talis es, lantumque eruditus, qni in pole-
Noli esse amicus komini iracundo, neque ambules B * state habeas animam tuam, nec quasi indoctus
cum viro furioso, ne forte discas semitas ejus, et su- • mente tua circuniferaris omni vento doctrinae. Gut-
mas scandalum animce tuce. El haeccum de omni ira- tur namque pro Ioquela posuit, quia vox in gut-
cundo vel furioso possint generaliter accipi, nil ta- ture est, cultum pro discretione, quia cibos cum re-
men prohibet specialiter accipi de illis, qui contra ficimur cullro secante praeparamus : et sedens ut
salvatorem et discipulos ejus vesana menle furebaut, comedat cultrum in gutture suo statuil, quando is.
a quorum amicitia et comitatu prohibentur, quicun- qui divina sedulus medilatur, eloquio discreta ex ore
que in eum credentes curam suae salutis agcbant, ne verba depromit, nec alia saepius in lingua quam
ex vicinia pravorum etiam ipsi perirent: quod Judae coelestis oraculi dicta revolvit. Hoc autem ejus est
Iscariotis casu fleri posse probatum est. Generali- facere, qui in potestate habet animam suain, id est
ter autem dicendum, quia sicut perfecti viri perver- immobilem inter errores failentium sapienlium sa-
sos proximos non debent fugere, quia illos saepe ad pientis animi stalum servare didicit, unde et recle
rectitudinem trahunt, et ipsi ad perversitatem nun- subjungit:
quam trahuntur, ita infirmi quique societatem de- Ne desideres de cibis ejus, in quo est panis menda-
hent declinare pravorum, ne mala, quae frequenter cii. Quod est aperte dicere, ne desideres ejus auscul-
aspiciunt et corrigere non valent, eliam delecten-. 'C tare sermonibus, cui dulcedine mendaciorum dog-
tur imitari. matum auditores suos fallere consuevit.
Noti esse cum his qui defigunt manus suas, et quii Noli laborare ut diteris. Divitias scientiae signiS-
vades se offerunl pro debitis, si enim non habet unde> cat, quas ultra mensuram capacitatis nostra; quae-
restituat, quid causw est ul tollat operimenlum de cu- rere prohibemur.
bili tuo. Noli esse cum his qui se cum esseul liberi ac; Sed prudentiw tuw pone modum. Illum videlicel de
sibimet vacantes defigunt in cura salulis malorum,, quo supra dictum est: Ne iransgrediaris terminos
spondentes se ralionem pro eorum animabus Do- antiquos, quos posuerunt patres lui, boc est, lerniinos
mino reddituros : si enim ille, pro quo spondislii datae a patribus veritatis et fidei.
nou habet bona opera, quibus te librurn ac securumi Ne erigas oculos luos ad opes quas habere non po-
reddat, tuae sponsionis, quid tibi utile est, ut ipse in1 tes, quia facient sibi pennas, quasi aquilw, el vola-
die judicii pro ejus anima judiceris ? amittasque ha- bunt in coslum. iNe erigas mentein luain ad
perscru-
bilum justitiae quo indutus esse videbaris, ac nuduss tanda divinitatis arcana quae peuetrare non
potes,
ab ornamento virtutum existere comproberis, quiaa haecenim coelestibus solum civibus patent.
quod Domino tesle poflicilus es, implere nequiveras.i. Ne comedas cum homine invido, et ne desideres ci-
1)
Hoc autem diclum est, non quo curam regendarumn " bos ejus, quoniam in simililudinem arioli et conjeclo-
animarum, cum tibi regulariler imposita fuerit, sus- ris wstimat quod ignorat. Ne de Scripturis cum hae-
cipere non debeas, sed ne passim nullo jubente do- i- relico loquaris, qui invidet humanae saluti, malens
ctoris tibi ac praesulis officium temerarius usur- decipere quam corrigi, quoniam sicut ariolus et
pes. conjector somniorum sestimat quod ignorat, ita hae-
Ne transgrediaris terminos antiquos quos posuerunt U reticus, qui non intelligil, in Scripiuris prout libet
patres lui. Ne transgrediaris terminos fidei, quos ca- i- interpretari praesumil.
tholici ab initio statuere doctores. Comede et bibe, dicit libi, el mens ejus non est le-
Vidisti virum velocem in opere suo, coram regibus (s cum. Securus, inquit, disce et age, quaedoceo, cum
slabil, nec erit ante ignobiles. Quemcunque velocem m ipse his quae docet fidem certam uon habeat, sciens
videris in opere suo, id est, in opere bono, quod id se de corde suo finxisse, quse doceret.
ejus erat facere, strenuum atque solliciium, scito So Cibosquos comederasevomeset perdes pulchros ser*
a Lacunam hanc ev scripto exemplari supple lere non potuimus; quod quse in altero latere scripta
erant allerius scripturam obfuscarent.
755 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 7Sfi
mones luos. Siensus pervcrsos quos ab haercticis di-i- A Gaudeat pater luus, et maler lua exsultet, qui ge-
diceras, necesse esl ut vel per poenitentiani corri-[- nuit te. Gaudeat Deus Pater de tua justitia, gaudeat
gendus deseras, vel post morlem pro liis p« nas Iueree et Ecclesia mater, sed et sacerdos qui te per gratiam
cogaris, perdasque sermones confessionis, quibuss baptismi regcneravit, quique te erudivit a parvulo,
eis-prsedicantibus humiliter favendum csse putave-- de tuisbonis gratulctur operibus.
ras. Cr<»va:? cujus patri vw? Quserilur disputando qui-
In auribus insipienlium ne loquaris, quia despi- bus hominum sceleribus maxiina a Domino poena
cient doclrinam eloquii lui. Huic simile csl illucl :1 servelur? et resppndet ipse raliocinando, quia his
Evangelii: Nolile dare sanctum cunibus nequemilta- absque omni diibictatc, qui per ebriosilatem devol-
lis margaritas vestrusante porcos, elc. (Matih. vn). Si,i vunlur ad luxuriam. Cui, inqnit, vos?cujus patri vw?
ergo supra adinonuit, ne hserelicortim doclriniss vai selernum interitum nominat, quo Do:iiiiius : Vw,
auscultares, ila nunc horlalur ne amore vanae glo-- i inquit, liomini illi per quem scandatum venit {Mattli.
riae seductus, immundis hominibus passim arcanai xvin). Patrem autem ejus cui vw immiueat, vcl bo-
veritalis ingeras. mincm dicit a quo exempla pravi operis foris quis-
Ne altingas lerminos parvulontm, et agrum pupil- que ul peccarcl accepil, vel cerle diabolum, qui mtus
lorum ne inlroeas : propinquus enim eorum fortis est.. B in corde virus pesliferae suggestionis infudit; de quo
Et ipsejudicabit conlra tc, causam itloruin. Propin- Judseis dictum esl : Vos ex palre diabolo estis, et de-
quum parvulorum et pupillorum Doininum appellal,t sideria palris vestri facere vitltis.
quia cum esset in carne, paupcrum magis quam tli- Cui rixw ? cui fovew? Rixse, qnia concordiarn ser-
vilum consors fieri dignalus est. Alioquin idem Do- vaie pacis nescit, quem ebrielas sensus inmotem
minus est omnium, dives in omnes, qui invocantt reddidit: foveae,quia passim iii vqlutabra •yi.liprum
illum. Possunt aulem congruenter parvulorum ac; oinnium cadere non trepidat, qui inter bona malaqne
pupillorum nomine illi designari, de quibus Doininus; discerneie quasi mente captus ignorat, illam siepis-
ail : Videtene contemnatisjinum de pupillis islis, quii sime foveam ebriosus incidit, de qua praefatum est:
inme credunt. Dico enim vobis quia angeli eorum ini Foved enim profunda est meretrix, et puteus angustus
ccelissemper vident faciem Patris mei, qui in coetisest. aliena (Prov. xxm).
Quornm agros et terminos qui attigerit, hoc cst, quii Cui sine causa vulnera? cui suffusio oculorum?
conversationem eorum bonam inquietando laeserit, Vulnera sine causa, quia multi vino ultra modura
jndicium Domini non evadit. implcti, vulnera per tumorem in menibris accepe-
Non wmuletur cor tuum peccatores, sed in timore runt, quoenulla ferc causa pertuleruiit; suffusioocu-
Dbmini esto tota die, quia habebis spem in novissimo, C lorum, quia immoderalus vini haustiis et caliginem
et prastolatio tua non auferetur. Si lola die, id est, plurimis visus corporalis et caecitatem genuit scnsus
tolo tempore quo in sacculi hujus luce consislis, et intcrioris.
peccalorum exempla vitare , et Domimim tiniere sa- Nonne his qui morantur in vinoet studenl caficibns
tegeris, habelis spem beatae retribulionis in novis- epotandis? Non vetat bibere vimnn ad necessitatem,
siino. Hoc est, cum ad hujus vitae finem perveneris, sed morari ulira tcmpus ct ulilitatcm in vino et eva-
ipso eliam atlestante, qui ait, Eslo fidelis ttsque qd cuaniiis alterulrum certare calicibus, juxta illud
mortem, et dubo tibi coronam vilw. Isaiso : Vw qtii polenles estis ad bibendum vinum, et
Noli esse in conviviispeccaiontm , neque in comes- viri fortes ad miscendam ebrietatem (Isa.v).
salionibus eorum qui carnes ad vescendumconferunl. Ocuti tui videbunl exlraneas, et cor luum loquetur
Carnes ad vesccndum conferre est in collocutjone perversn. Consuetum et pene naluiale est vilium post
derogalionis vicissini proximorum vita [Forte, viliaj ebriclatis veiicna. diffusa in corde rnulieruni sequi
dicere, de quorum poena mox subditur : concupiscenliam, comitante etiam pravilate ac l(ir-
Quia vacantes potibus, el dantes sginbola, consu- piludine verborum.
mcntur, et vestielur pannis dormitatio. Symboliim r Et eris sicut dormiens in meftio mari, el quasi so-
Grrecum nomen est et interpictatur collatio, est au- pitus gubernator amisso clavo. In medio mari dormit,
tem collatio sermonum, sicut in cousiliis solet, cst qui in luijus niundi tentalionibus posilus providere
et pecuniarum, sive aliarum rerum, ut ct praesens inotus irruentium viiiorum qtiasi immineiilcs unda-
locus docet. Potibus ergo vacant, qui de opprobrio rum cumulos negligit, ei quasi sopitus gubernalor
alicnae vilac se inebrianl. Symbotam vero darc csl, clavuin amitlil, quando mcns ad regendam naveiu
sicul iinusquisquc solet pro parle sua cibos ad vc- corpoiis studium sollicitudinis pcrdil.
scenduin, ita in confahuhitione detraclatioms verba Et dices : Verbcravcrunt me, sed.nondolui; traxe-
conferre, sed vacantes potibus et danies symbola runl me, et ego non sensi :quando evigUuboet rursus
consumentur, quia sicut scriptum est: Omnis detra- vina reperiqm. Vox percussi etdormientiscJiprimitur,
ctalor eradicabilur. Vestitur autem pannis donnita- mens quippe a cura sollicitudinis do.rmiensverbera-
tio, quia despecttim el inopcm a cuiiciis bonis ope- tur c.t non dolet, quia sicut imminenU'a mp,la non
ribus mors sua inveniet, quem hic ad aliencevilae prospicit, sic nec quae perpelraverit agnoscit. Tra-
exquirenda crimina detractalionis suaelanguor occu- hitur el nequaquam sentit, quia per illecebras vitio-
pavit. rum ducitur, nec tamen ad sui cyslpdiam suscilutur,
757 EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS. — LIB. II. 758
qusftquidcm evigilare optat, ut rursum vina reperial: A sus spiritalis aliquanto cum Iabore vel mora perci-
quia quamvis somno torporis a sui custodia prema- pitur.
tur, vigilare tamen ad curas soeculinilitur ut semper Ne insidieris et quwras impietatem in domojutti,
voluptalibus ebrietur. Et cum ad illud dormiat, in neque vastes requiem ejus. Ne quaeras aliquam occa-
quo solerter vigilare debuerat, ad illud vigilare ap- sionem per quam deroges homini justo, ille enim si
petit ad quod laudabiliter dormiie poluisset. cecideril, cilo amovet pedem suum , et caret vitio,
CAPUT XXIV. quod non iteratur in facto. Impii autem sic corruunt,
Ne wmuleris xiros malos, nec desideres esse cum ut ulterius non redeant. Sicut subsequenter addidit
eis, etc Ne desideres eos imitari quos vitiis illis de dicens:
qiirbus commemorari videris implicari, sed polius Septies enim cadit justus et resurgit, impii autem
sapicntiaeoperam dare curato. corruent in matum. Quomodo autem justus appellatur
In doclrina replebuntur cellaria, unhersa subslan- qui cadere, id est peccare, memoratur, nisi quia de
lia pretiosa etpulclterrima. Cellaria sunt corda justo- levibus quotidianisque loquitur peccatis, sine quibus
ruin, quse non nisi per docirinain sapientioe donariis nec jttstorum quispMamesse in hac vita potuit, quia
virlutum rcplenlur. nimirum per ignorantiam, per oblivionem, per cogi-
Vtr sapieus, fortis est; et vir doclus, robuslus et " lationem, per sermonem, per subreptionem, per ne-
validus. Non omnis qtii fortis et sapiens est, omnis ccssitalem, per fiagilitatem carnis singulis diebus
autem sapiens el fortis esse dicendus est, quia etsi vel invili el volentes frequenler realum incurrimus,
corpore imbecillisest, si adsit sapientia, omnia fortis el tamen resurgit justus, videlicet quia justus est,
adversarii, id est diaboli certamina vincit. nec injustitioe ejus prsejudicat lapsus fragilitatis hu-
Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os manse, unde bene cum de justi casu loqueretur, non
suum. Non potest stultus ad sapientiam attingere, addidit in malum : quia etsi malum est quod cadunt,
alla esl enim ab eo qni in infimis jacet vitiorum. Qni ne tamen in malo quod inciderant hoerere possiut
etsi in praesenli se aliquid sapere putat, in porta ta- citius resurgendo procurant. Autcontrade reprobis.
men civitatis, id esl in exitu vilse hujus inveniet ni- Impii aulem, inquit, corruent in malum, quia vide-
hil fuisse quod sapuit. licel impii cuin ceciderint, et quod est gravius cor-
Qui cogitat mala facere-,slultus vocabitur. Ne puta- ruerint, ut Scriplura dicit, id est cum capitalia cri-
res slultum sestimandum fuisse eum quem hebetem mina perpelrarint, ita stio casui delectando consen-
tardumque ingenio videres, palam ostemlit, quia ille tiunt, ut ab hoc poenitendo relevari despiciant.
stultus sit vocandus, qui vel in cogitatione peccati Cum ceciderit inimicus tuus,ne gaudeas, el in ruina
suggeslionibus conseiitit, lamelsi acer ingenio vide- ^ ejus ne exsultet cor tuum, ne forle videat Dominus el
tur cxistere, non autem ille qui, elsi hebes sensu displiceal ei, et auferat ab eo iram suam. Supra ju-
apparet, Dei lamen imperiis quse discere poluit ob- sto insidias tendere vetuil, nunc aulem ut te perfe-
teinperare disposuit. ctum reddat in omnibus, etiam inimicis, cum pecca-
Si desperaveris lassus in die angmtiw, imminuelur verint, aut aliquid adversitalis incurrerint, insultare
forlitudo tua. Niliil exsecrabilius desperalione, quam prohibct, nc forte si miserante Domino ad poeniten-
qui habueril, et in generalibus hujus vitse laboribus, tiam salutemquc animoe redierint, ac tecum fidelem
et, quod roaxime nocet, in fidei certamine constan- amicitiam habere cceperint, tunc erubescas, quia illos
tiam fortitudinis perdit. aliquando despexeris, quos gralia divina ad vitam
Erue eos qui ducuntur ad morlem, et qui traliuntur servaverat, sed quantum poles jacentibus condole,
ad inleritum tiberare ne cesses. Polest mystice accipi, eosque ut reSurgere debeant adjuva, et si volum
crtie eos qui ab bsercticis dccipiunlur, rectam fideni conalumque suum scquitur effectus, gaudebis de sa-
pnedicando, libera bonorum operum exempla mon- nato, quem male habentem dolueras, sin alias tuae
stiando eos , qui a male viventibus catholicis tra- tamen benevolentise apud Dominum fructu non ca-
huniur ad interilum, sed et si quos in certamine p. rebis, et certe ila dicendum, ne gaudeas de casu
persecutionis lapsos vellapsuros aspexeris, sollicita inimici, ne forte Dominus superbiam tuam, quae illi
hos exhortatione ad vilam restaurare satage; si quos absque dubio displicet hoc ordine dejiciens humiliet
fame perituros, si quos algore videris, illos dalo vi- ut te cadente in peccatum ille resipiscens sane-
clu ac veslitu recrea. lur.
Comede,fili, mel, quia bonum est, et favum dulcis- Time Dominum, fili mi, el regexn.Juxta quod ipse
simum gutturi luo : sic et doclrina sapientiw animw ait: Reddile ergo Cwsari quw Cwsaris sunt, et quw
tuw. Patet facillime, quare doctrinam sapientise melli sunt DeiDeo (Marc. xn)j neque aliquid obstat in
comparet et favo, quia nimirum sicut illa cibis, ila Domino et rege patrem el filiuiu intclligere designari,
haecdoctrinis cseteris dulccdine proeslat, sed hoc inqui uno eodemque sunt divinitatis honore colendi:
ter utriusqite significantiain dislat. Quia mel quod qui enim non honorificat filium non honorificat Pa-
in proniptu est ad comedendum moralem litterse trem qtii misit illum.
supcificiem insinuat, favus autein in quo mel de cera Et cum detractoribus ne commiscearis. lllis videli-
exprimitur, allegoricam locutionem figurate denun- cet qui djcentes se Deum Patrem nosse, Filium Dei
trat, ubi subducto litterae velamine suavitas sen- in carne apparenlem noluerunl recipere.
759 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 7G0
Quoniam repente consurget perditio eorum, et rui- \ agrum tuum, ut postea wdi/ices domum luam. Quid
nam utriusque quis novit. Utriusque dicit et detra- est praeparato opere agrum diligenter exercere, nisi
henlis, et ejus qui illi favendo commistus est, dero- evulsis iniquitatis sentibus, actionem nostram ad
gantium Christo principum, et decepti ab eis populi, frugem retributionis excolere? Et quid est post agri
laceranlium fidem hseresiarcharum et auscultantium exercitium ad sedificium domus redire, nisi quod
illis auditorum. plerumque ex bonis operibus discimus quanlam vitae
Hmc quoque sapienlibus. Subauditur, ignota sunt, munditiam et in cogitatione construamus, ille quippe
quando reproborum quisque, qui [Forte, redundat bene mentis domum sedificat, qui primum agrum
illud qui) repentino interitu rapialur e saeculo,vel corporis a spinis vitiorum purgat, ne si desideriorum
hoecquoqiie sapientibus sunt observanda, qusedocui, sentes in carnis agro proliciant intus lota virtutum
ne detracloribus commisceantur. Quia hoc speciali- fabrica fame boni excrescente destruatur.
ter vitio totum pene genus periclitatur humanum. Ne sis testis fruslra contra proximum tuum, ne
Unde eidem vitio mederi volens beatus Pater Augu- lactes quemquam labiis tuis, nedicas quomodo fecit
stinus, hos in sua mensa versiculos fecit describi: mihi faciam ei, etc. Ilaec ad exercitium agri nostri,
Quisquisamatdictis absentumcarpere viiam, id est ad cultum bonse actionis pertinent, innoceti-
Hanc mensamvetitamnoverit esse sibi. B tem videlicet proximum falso testimonio non lsederc,
Hunc versiculum antiqua editio manifestius dicit: peccanti cuilibet fiduciam amplius peccandi adulando
Hwc dico vobis sapientiam agnoscentibus,quod senon tribuere, nialinn pro malo non reddere. Sic enim
quenlium sententiarum non incongrue potest esse fit ut cnm primos actus exterius bene composueris,
principium. postmodum ad inlerioris quoque hominis excolen-
Cognoscere personam in judicio non est bonum. dam munditiam perlingas, et quasi post exercitium
Supra regem timere docuit et nunc personam in ju- agri eliam mentis habilaculuin piis cogitationibus
dicio cognoscere vetat, unde colligitur, quia ita prin- ornare , altiusque construere incipias ; quod quia
cipibus debitum obsequii temporalis subjectos oporlet reprobi facere dissimulant, recte subditur :
impendere,ul nunquam reverentise vel timoris eorum Per agrum Itominis pigri transivi et per vineam viri
respectu a via veritatis exorbitent. stulti,et eccetotum repleverant urticw, operuerant su-
Labia deosculabitur qui recta respondit. Osculum perficiemejus spinw. Per agrum vineamque pigri ac
pacis et amoris est signum, qui ergo recta respondit, stulti transire est cujuslibet vitam negligentis inspi-
labia deosculabitur, quia quicunque neglecta acce- cere, quam urticse vel spinse replent, quia in corde
ptione personarum sola justitiae verba sequitur, iste negligciilium prurientia terrena desideria et punctio-
}tsi insipientibus gravis forte videtur et austerus, IH nes pullulant vitiorum, juxta qnod scriptum est :
nultos tamen, cum quibus pacem habeat, prudentes, In desideriis est omnis otiosus.
/nultos qui sua dicta cum amore ampleclentur, inve- El maceria tapidum destructa erat. Maceria lapi-
niet, sa;pe etiam illos quos adversantes suis rectis dum in vinea vel agro stulti destructa jacet: wim
asserlionibus toleraverat, conversos postmodum ad ccepta virtutum munimina, vel improbitate homiiauin
meliora amicos recipiet et socios. malorum deceptus vel immundorum spirituum per-
Prcepara foris opus tuum, et diligenler exerce suasione callida quisque negligens perdit.
LIBER TERTIUS.
CAPUT XXV. Gloria Domini celare verbum, et gloria regum in-

Hce quoque parabolw Salomonis, quas transtule- vestigare sermonem. Gloria Domini est in carne ap.-
runt viri Ezechiw regis Juda. Hinc novo ordine lo- " parentis humanitatis suse magis quam divinilalis
qui incipit, ut non sicut prius quasi ad audientem naturam mortalium oculis ostendere, et se potius
verbum faciat, sed secum ipse, quid ralio veritalis operum miraculis ac mysticis locutionibus, quara
habeat, disputando pertractet: in quibus lamen le- apertis asserlionibus verbum, id est Dei Filium fa-
gens quisque vel audiens, quid appetere, quid ca- teri. Unde multo saepius in Evangelio filium se ho-
vere debeat, apertissime dignoscat. Quas quidem minis quam Filium Dei appellare consuevit. Et gloria
parabolas viri Ezechioe transtulisse referuntur, quia fidelium ejus discipulorum est diligenter ejus inve-
fortassis ad ejus usque tempora dispersae habeban- sligare sermonem, quo se Deum etiam ubi palenter
tur a pluribus , prout ex ore sapienlissimi regis senon dicil, mystice significat. Quale est illud : Ego et
mel dictas exceperant; sed pcr industriam illius Pater unum sumus (Joan. x), et caetera hujusmodi.
collectse in unum et in hujus libelli sunt corpus in- Denique celans verbi aelernitatem el praetendens car-
sertoe. Notandum sane quia in his parabolis multo nis infirmitatem, ait: Quem me dicunt hominesesse
sunt plura quam in coeteris per allegoriam dicta, ex fUium hominis? (Joan. vi.) Cui regum eximius in-
collatione videlicet rerum quse liguris aptse viden- vestigato ejus sermone, quem antea saepius audie-
lur. rat respondit: Tu es Christus Filius Dei vivi (Ibid.) ,
761 EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. III. 762
nec parvarn hac mvestigatione meruit gloriam. Nam A pore suo, quia qui verbum Dei opporlune novit juxta
protinus audivit: Beatus es , Simon Barjona, etc. audientium capacitatem prsedicare, modo exempla
(Malth. xvi.) ac dicta Patrum, per quorum cuslodiam ad requiem
Ccelum sursum, et terra deorsum, et cor regum in- pervenilur seternam, juxla lilteram replicat, modo
scrutabile. Sicut et altiludo cceliet profunditas terrae suaviores in his sensuum spiritalium fructus, quibus
conjici ab hominibus non potest, ita scientia prophe- pia audientium desideria pascat, remoto literse vela-
tarum et apostolorum, qui arcana divinitatis Spiritu mine pandit.
revelante cognoverunt, nostrae fragilitatis capacita- Inauris aurea et margaritum fulgens, qui arguit
tem transcendit. * sapientem et aurem obedientem.Recte humilis auditor
Aufer rubiginem de argenlo, et egredietur vas pu- inauri comparalur aureoe, quia dum libenter incre-
rissimum. Aufer litterae superficiem de sacro elo- panti ac docenti aurem accommodat, jam sese ad
quio et invenies sensum purissimum sub vilitate percipiendam claritatem sapienliseccelestis proeparat,
litterse reconditum, et sub carnalium figuris caere- jam supernae lucis visioni appropiat, recte magister
moniarum spiritalia latuisse mysteria. eruditus margarilo fulgenli assimulatur, quia dum
Aufer impietalem de vullu regio, et firmabilur ju- emendationem morum, dum supernorum scientiam
slilia thronus ejus. Aufer impietatem persequendi B desideraatibus ac pie quserentibus animis ostendit,
Chrislianos de animo Sauli vel alterius cujuslibet quasi aurco ornatui, majorem insuper gratioremque
semulatorum legis, et cum Christum praedicare coe- fulgorem gemmseardentis anneclit.
perint, firmabitur justilia, cathedra doclrinae eorum Sicut frigus nivis in die messis, ita legatus fidelis
[Forte, ejus], quam prius suam [Forte, sua] impelle- ei quimisit eum, animam ejus requiescere facit. Im-
bat impietas, quandiu justiliae Dei repugnantes suam portunum videtur omnimodis tempore messis, nin-
praponere satagebant. Ilem aufer impietatem de gere. Nam et infra legimus : Quomodo nix wstate et
vultu regis et firmabilur justitia thronus ejus ; qui ptuvim in messe, sic indecens est stulto gloria. Sed
enim preesunt populis si velint firmuni esse solium tamen in ferventissimis Palsestinse regionibus non
suum, semper hilaritate et gratia plenos vultus exhi- parum delectabile est metenlibus, si subito frigus
beant, ne per arrogantiam rigidiores effecli mussita- quomodo in nive solet, adveniat, quod incendia solis
tionem incidant plebis. aliquantum refrigeret, sudorem laborantium lergat,
Ne gloriosus appareas coram rege, etin loco ma- ardentes temperet anhelitus. Cui recte frigori legatus
gnorum ne constileris, etcaetera. Superius praesulem assimilatur fidelis, quia mentem ejus qui se misit
inonuit, nunc subditum, nam sicul illi dixit, ut hi- prudenter agendo repausat. Myslice autem legatus
lares vultus ostendat subjeclis, ita hunc admonet, ne C fidelis doctor est catholicus; qui autem mittit eum,
in conspectu majorum arrogans appareat, sedpotius «Dominus. Porro dies messis in sestu tempus est prae-
in mediocri positus loco superius evocari mereatur, dicationis inter furores persequenlium, de quo di-
cui est simile illud Dominicum : Cum invitatus fueris ctum est: Messis quidem multa, operarii autem paitci
ad nuplias, non discumbas in primo loco, etc. (Luc. (Matth. ix). Frigus nivis in messe aliquantula est
xiv). Possumus aulem in rege et principe Dominum quies praedicantium a persecutione repugnanlium,
significatum inlelligere, in cujus conspectu nos sem- recte ergo dicitur : Sicut frigus nivis in die messis,
per humiliari necesse est, monente apostolo Petro, ita legatus fidelis ei qui misit eum, animam illius re-
qui ait : Humiliamini igitur sub potenli manu Dei quiescere facil. Quia sicut optabile est praedicatoribus
ut vosexaltet in tempore visitationis (I Petr. v). verbi, cum ab infidelium rabie fqrte aliquid refri-
Quwviderunt oculilui, ne proferas injurgio cito, gerii accipiunt, nec facultas docendi negatur, ita ipsi
ne postea emendare non possis, cum dehonestaveris qui ad prsedicandum eos misit Domino gratum esse
amicum tuum. Et in Evangelio Dominus : Si pecca- constal, cum susceptam ab eo legationem etiam in-
verit, inquit, in le frater tuus, vade et corrige eum ter adversa obsistentium fideliter complent. Denique,
' ut Lucas
inter le et ipsum solum, etc. (Matth. xvm). refert, reversis a prsedicationis officiodi-
^
Mala aurea in lectis argenteis, qui loquitur verbum scipulis, exsultans Spiritu sancto Patri gralias ob-
Domine coeliet
intempore suo. Sacra eloquia reclissime Iectis com- tulit, dicens : Confiteor libi, Pater,
parantur argenteis, lectis videlicet, quia requiem terrw, elc. (Luc. x).
praestant animabus audientium; argenteis autem, Nubes et venlus, et pluvim non sequentes, vir gto-
Huic simile videtur
quia splendida fulgent virtutibus Patrum. Unde scri- riosus et promissa non complens.
labiis tuis :
ptum est; eloquia Domini eloquia casla, argentum quod superius ait: ne jactes quemquam
igne examinatum. Quorum ornatui leclorum mala sed et ille versiculus specialiler hoc continet ne pro-
superaddit aurea, quisquis eadem divina eloquia mittendo hominem suscipias et non complendo deci-
eliam spiritalibus plena sensibus et mysteriis expo- pias : iste vero versiculus et hoc continere potest,
nendo demonstrat. Qui nimirum sensus apte mala et illud quod dicit Apostolus(// Tim. m) : Habentes
vocanlur, quia de arbore vitae, id est, Dei sapientia speciempietalis, virtulem autem ejus negantes.
sunt orli; apte aurea mala, quia notitiam amoremque Patientia lenietur princeps, et lingua motlis con-
perpetuse claritatis mentibus infundunt. Mala ergo fringet duritiam.Cum Dominum peccando offendisti,
aureariu lectis argenteis qui loquitur verbum in tem- potes tamen ejus mereri clementiam, si patienter
765 B. RABANI MAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 764
adversa, quse tibi pro peccatis irrogantur, pertuleris, A tinus et ebullit: et perversa mens quando per incre-
humilique salisfactione duritiam .domueris contu- pationem corripitur aut per prsedicationis dulcedinem
macise prioris. bona suadetur, de correptione fit deterior, et inde in
Mel invenisii, comede quod sufficit tibi, ne forte murmurationis iniquilatem succenditur unde debuit
saturatus evomas iltud. Dulcedinem invenisli coe- ub iniquilate compesci.
lestem intellectus qusespiritalium palrum oflicio quasi Si esuriverit inimicus tuus, ciba illum ; si sitierit,
prudentissimarum apium tibi laborc minislrata cst, da illi aquam bibere. Et de corporalibus alimentis, et
vide ergo ne in ea plus sapere appetas quam opor- de spirilalibus polest inlelligi.
tet sapere, ne dum summa intelligere ultra vires Prunas enim congregabis supot caput ejus, et Do-
quaeris, etiam quse bene inlellexeras amiltas : potest minus reddet tibi. Non de incendiis pcenarum dicit,
autem in hoe versiculo typice dictum intelligi, quod ncquc cnim doceret te sapientia ut bona inimico per-
in sequenti subjicitur : ditionis ejus causa niinistrarcs, sed prunas sttper
Subirahe pedem tuum de domo proximi tui, ne caput ejus, ardorem charitatis in corde ejus signi-
quando satialus oderit te. Etsi enim proximi cujus- fieal, fit enim nomiunquam ut inimicus crebris victus
libet allocutionem vel visilationem nielle dulciorem beneficiis odiorum rigore mollito calorem in mente
invenis, melius lamen est ut rarius veniendo facias " charitalis excipiat, ac de inimico amicus fieri, et
eum semper tunm diligere adventum, quam ut eum quem injuste oderat, juste reclamare incipiat.
vel una vice tamdiu cum illo nianeas, vel tolies ad Ventus aquilo dissipat pluvias, et facies trislis lin-
eum venias, donec te videre fastidiat et ne redeas, guam detralientem. Si liilari vultu audieris delra-
quaerat. bentem, tu illi das fomilem detrahendi ; si vero
Dens putridus, et pes lassus, qui sperat super infideli tristi vullu hscc audias, u't dixit quivlam vir Dei,
in die angustia, et amittit pallium in die frigoris. Et discit non libenter dicere, quod didicerit non li-
Jeremias ail: Maledictus qui spem sucunponit in ho- benter audiri.
mine, et ponit carnem brachium suum. Qui recte denti Melius est sedere in angulo domalis quam cum
pulrido et pedi Iasso comparatur, quia qui illud uni- muliere titigiosa in domo communi. Domatis et ex-
cum bominis bonum, hoc est, adhserere Deo, ponere cclsus et secretus est locus, quod enim doma Graece,
in Domino Deo spem suam nescit, iste nec vilce per- Laline dicitur tectum, denique in Aclibus aposlo-
cipere cibum, nec ad mansionem potesl desideratse lorum ubi Pelrus in superiora ad orandum ascendit,
salulis perlingerc, et talis amillit pallium in die Iri- pro superioribus in Groecodoma scriptum est, melius
goris, quia etsi in serenitate vitce prsesentis habitu est ergo in alli udine virtutum manere quempiain
reiigionis videtur indutus, ubi tamen districtio jusli liberum a vinculis uxoreis, et a soeculi hujus sccre-
judicii ingruerit nudus omnimodis ab ornatu justitise lum desideriis, quam cum carnalis usu voluptatis
parebit, nec eorum consorlio dignus, do quibus scri- quotidiauis nefarise mulieris conlumeliis affici.
pUjm esl: Bcutus qui vigilat et cuslodil vestimenla Aqua frigida animw sitienti, et nuntius bonus de
sua, ne nudus umbulet et videanC lurpitudinem ejus terra longinqua. Dicil Psalmista : Sicut cervus desi-
(Apoc,xvi). derat ud fonles aquarum, ita desiderat anima mea ad
Acetum in nilro, qui cantal carmina cordi pessimo. te, Deus. Aqua ergo frigida quse sitienlis ardorem
Milrum a Niiria provincia, ubi maxime nasci solet, restringat, et iiuntiiis qui de longe veniens nova
nomen accipii, nec multum a salis Aminoniaci specie quselibet et inopinala gaudia portet assimilantur.
dislal. Nam sicut salem in littore maris fervor con- Quia et dulcedo divinse visionis animam diu deside-
ficit solis, durando in pelram aquas mariiias quas raniem consolalur, alque ab sestu prsesentium tribu-
major vis ventorum, vel ipsius maris fervor, in lit- lationum liberam reddit, et angeli quolidie de lerra
tora ulleriora projecerit; ita in Nitria, ubi sestale longinqna, hoc esl, de superna palria desccndentes
pluviseprolixiores lellureivt infundunl, adurit ardor in mundum, justos vel inter lenlationes spe ccele-
sideris lantus, qtii ipsai aquas pluvialesperlatitudinem stium roborant vel finitis tentalionum cerlaminibus
arenarum concoquat inpelram, sali quidem vel gla- ad palmam perpetuoa relributionis inducunt.
ciei aspectu simillimam, sed nil gclidi rigoris, nil Fônsturbatus pede, et vena corrupla, juslus cadens
falsi saporis babentem ; quse tainen, juxta naturam coram impio. Fons et vcna vitae est os et lingua justi,
salis in cauroale durare, at in nubiloso aere fluere qui meditabitur sapientiam el loquetur judicium, et
ae liquefieri solet: hanc indigenaesumenles servant, si bunc a diabolo superaii atquc in casum redigi
et ubi opus exstiteril pro jumento ulunlur. Unde contigerit, merilo fons turbalus advcrsario concul-
Judeae peccanti dicit propheta : Si taveris te nitro, et canle el vena dicitur esse corrupta. Evemt enim
multiplicaveris tibi herbam borith, maculala es in s:epe, ut qui majori scienlia praedili fulgebanl, ad
iniquilate lua, dicit Dominus Deus. Crepitat aulem ultimum plus volenles sapere, quam fragililali hu-
in aqua quomodo calx viva, el ipsa quidem disperit; mante concessum esl, in insipieniise foveam decide-
f.cd aquarn lav.uioni habilcm reddit. Ctijus natura rent, unde consequenter adjungitur :
cui sil apta figuroRcernens Salomon, ait; Acetumin Sicut qui mei comedit mullum, non est ei bonum;
nilro, et qui cantat carmina cordi pessinio ; acetum sic qui scrulalor esl majeslulis, opprimelur a gloria,
quippe si miltatur in uilium, fervescH nilruiu pio- Dulcedo emw mellis si plitsquain uecessc est, $u-
765 EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. III. 766
mitur, unde delectal os inde vita comeilcntis neca- A ciaris ei similis. Respondestulto juxta slultitiam suam,
tur, dulcis quippe est requisilio majeslatis, sed qui ne sibi sapiens esse videatur. Non Jiaecinvicem sibi-
plus hanc scrutari appelit, quam huinanitatis agnitio met conlraria debent videri, non respondere stulto
permittit, ipsa hunc ejus gloria premit; quia velut mel juxta stultitiam cjus, et respondere slulto juxta stul-
sumptum immoderateperscrutanlis sensum dum nox titiam ejus, utrumqne enim pro teniporum £t per-
capitur ruinpit. Non hoc autem solum quisqtie sapiens sonarum diversitate concordat, dum et stultus con-
attendere debet, ne alliora se tjuaorat, el no fortiora temnitur, quia non recipit sapientiam, ct stulta su-
sc scrutalus sit, verum eliam ne ea •qttoe recte perbia alia decutitur stullitia, juxta quod et Apr>-
uliliter sdre potuit, immoderatis sermpnibus sibimet Stolus dicit-: Factus sum insipiens, vos me coegistis
niinus utilia reddat, unde adbuc apte subnectitur: (II Cor. xn).
Sicut urbs patens et ub&quemurorum qmbitu, ila Claudus pedibus, et iniquitatem bibens, qui mitlit
' vir
qui non potesl in loquendo cohibere spirilum suum. verba per nuntium stultum. Potest forle evenire ut
Sicut enim murum silentii non habet, patet inimici sapiens quilibet stultuni in legationem mittat, ne-
jaculis civitas meiilis, et cum se per verba extra sciens quia stullus est, nec tamen ipse sapientise
< semetipsum ejicit, aper|am se adversqiio oslenclit, suse gloriam perdat, in eo quod de ignoto bonum
quam tanto i|le sine labore superat, quanto et ipsa " qupd audierat predidit. Claudus est pedibus et ini-
quae vincitur conlra seme|.ipsam per muIlUoquium quitatem bibens, quia et operis boni foris incessum
PUgnat. amisit, et interiora sui sensiis haustu stullitise
CAPUT XXVI. inebriat.
Quomodo nix in wslate et ptuvim in messe, sic in- Sicut qui mitlit lapidem in acervum Mercurii, ita.
decens est stulto gloria. Et hic versiculus ne indoclis qui tribuil insipienli honorem. Qui insipienti, id est,
honor docendi eommittatur prsemonet, nix namque hseretico honorem docendi confert, qon roinns delin-
seslate, et pluviae sunt in messe persecutiones infi- quit, quam qvii deos ac delubra geiUiura cultu vene-
delium, in tempore proedicationis Evangelicoe, quae . raûr inani,
dum graviores forte insistunt et calorem in multis Quomodosi spina nascatur in manu ternutenti, sic
impediunt dilectionis, et fruges bene operalionis parabota in ore stultorum. Spina in manu nascilur
foedant. Quibus recte gloria, quoe stulto confertur, temulenti, cum iu operibus ejus qui carnalibus ser-
esse similis asseveratur, quia si indoclo calhedra yit illecebris punctjones oriuntur sceleruro, qujbus
docendi tribuitur scque per hoc Ecclesia ut infide- recte parabola, quam stultus proponit assimilalur,
lium perseculione lscditur, quod esse verissiuium Quia etsi verba prudenliae stultus dicere novit, in his
Arianoe tempestatis calamitas probavit. ^ tamen viliorum punctiones, quibus vel seipsum, vel
Sicut avis ad alia transvolans, et passer quotibet prox.imum laceret, vitare nop novit; saepe nainque
vadens, sic melediclum frustra prolalum in quempiam doctor imprudens in eo quod bona dicit, aut suam
superveniet. Verba quidem recte avibus comparantur, pcculte laudem ab honiinibus aut vituperationem
quia sanando per aera transvolant ab ore videlicet quaerit aliorum.
loquentis ad aures usque audientis, sed dislant in eo, Sicut canis qui reverlitur ad vomilum suum, sic
quia polesl fieri, ut avis quolibet volans eo loci resi- imprudens qui iterat stultkiam suam. Canis cum vo-
deal, ubi nil ei certae necessitatis aut utilitatis sup- mit profecto cibunj qui pectug deprimebsl, jecit ;
petalj yerba aulem quoe Ioquimur non quolibet di- sed cum ad yomitum revertitur unile levigalus fue-
spersa in ventum diffluunt atque evanescunt, sed in ral, rursus pneratur, et quj amjssa plangunt, pro-
auctorem suum cuncla reverlunlur, et vel bene profecto nequitiam de qua male saliati fuerant, et quae
lata juvant loquenlem, vel male edita gravanl, ita mentis intima deprimebat, confilendo projiciunl,
ut pro omni etiam otioso verbo ralionem in dieju- qtiaiti post confessionera dura appelunt lesutitutu.
dicii reddere cogamur, quanlo autem magis male- Vidisti hominemsapientem sibivideri, magis illo
dicta, non solum ea qiieomalitiosa menle in insontem spem habebit insipiens. Hoc expopeps Dominus ait:
jacnlanliir, verum eliam iila, quse stulta negligen- In judicium ego in hunc mundum veni, ut qui non vi-
tiuni constietudine passim in quoslibet proferuntur, dcnt videunt, et qui videnl cwci fiant (Joan. ix). Pi-
non alium sed ipsum [maledicum] opprimunt, neque cit piger : Lewna in via, leo inilineribus. Sicut oslium
eniiu maledici regnum Dei possidebunl. Non autem vertitur in caHUie suo, ita piger in leclo suo. Mulli
sine causa dicit, maledicturn fruslra prolatum, quia cum verbum exhorlationis audiunt causanlur de dia-
est et maledictum non frustra prolatum, sed justitia ! bplo, dicentes, vellequidem se viamjustiliae incipe-
divinse dislriclionis ira in impios emissum, utest il- re, sed impediri a Satana, ne hanc perficere ppssint,
lud divi Petri jn Simonem Magum : Pecunia lua sicque hujusmodi excusationis sermonibus semper
lecum sit xn perdilionem (Act. vm). Et ea quae in in lecto sui torporis sicut ostjum in cardine verlim-
apostalas hoereticos Ecclesiastica animadversione lur, et modo exire ad operandum, modo ad quiescen-
proferuntur anathemata. De quibus Dominus eidem dum redire proponentes, in suis jacere pravitatibus
Ecclesia; dicit: Quwcunque alligaveris super terram, nunquam desistunt.
erunt ligata et in cmlis. Sapientiqr sibi piger videtur septem viris loquenli-
Ne resoondeas stulto juxta itultiiiam mam, ue effi- bus lentemtks, §eptep viros locraeutes.sefltentiasi \\.
los dicit, qui septiformi spiritus gratia pleni sacrse A cil illicilum, ut esl amor adullerinus qui ob
Scriplurse nobis scientiam ministraverunt, quibus se sui turpitudinem merito sapientibus ne redar-
sapientiorem stultus arbitratur, quia ssepe nonnulli guatur absconditur. Cui jure manifesta correptio
adeo mentcm ab agendis his quse Dominus praecipit praefertur, quia absque ulla contradictione me-
desipientes avertunt, ut ne haec quidem omnia vel lius est quempiam desiderio corrigendi clanculo di-
posse ab homine, vel debere irapleri contendant, lige.re.
et quasi sapientiores his, qui divina eloquia MeRorasunt vulnera ditigenlis, quam fraudulenta
scripserunt, ea hominem facere non posse autu- odientis oscula. Melius est a Domino, qui nos ut
maut, quse illi dictante Spiritu sancto hominem filios pater erudire consuevit vulnera afflictionum
facere jusserunt, imo etiam quse multos homi- perpeti, quam diaboli blandimentis decipi, qui ut nos
nes juvante Spiritus ejusdem gralia perfecisse mon- ccelesti haereditate privet, nostris favere solet errati-
strarunt. bus, quasi leve sit malum, quod agimus, et ultramo-
Sieut qui apprehendit auribus canem, stc qui tran- dum peccatorum nostrorum soevienstribulatio quara
sit et impaliens commiscetur rixm atterius. Dicit Domino dispensante toleramus.
Aposlolus : Noli verbis contendere, ad nihil est utile ' Anima saturala calcabit favum, et anima esuriens
nisi ad subversionemaudienlium (II Tim. u). Qui- B etiam amarum pro dulce sumet. Anima divitum
cunque ergo simplex est sensu et duobus inter qui habent consolationem suam et quibus dicitur
se jurgantibus mordaci sermone capta fuerit au- a Domino : Vm vobisqui saturati eslis, quia esurietis
ricula ejus, cito incipit et ipse quasi canis latrare (Luc. vi), spernit auditam ccelestis regni dulcedi-
et contentiones generare, sed hoc sapiens omnimodo nem; auima autem eorum, qui esuriunt et sitiunt
vitat. juslitiam, etiam adversa soeculi pro Domino imo
Verba susurronis quasi simplicia, et ipsa perve- ipsam mortera perpeti dulce habet, sciens se per po-
niunt ad inleriora ventris. Susurronem incento- culuin amaritudinis ad gaudia perpetuae salulis esse
rera litis et bilinguem appellat, qui simulat lau- venturam.
dem verborum, el quserit audire, unde jurgia se- Sicut avis transmigrans de nido suo, sic vir qui re-
minet. linquit locum suum. Sicut avis quae nidum suum
CAPUT XXVII. negligit, ova sive pullos quos foverat aliarum avium
Ne glorieris in craslinum, ignorans quid superven- vel animantium raplui dimittit, sic nimirum ille,
tura parial dies. Ne securus sis aliquando de futuro qui custodiam virtutum in quibus proficiebat deserit,
tempore, quia etsi hodie teDomino servireconspicis, earumdem virtutum quas habere videbatur irnmun-
qualisesse in futurum possis, quomodo vitam finire tC dis spiritibus ipse proditor existit, unde alias dicit:
prorsus prsevidere non vales. Beatus eniin homo qui Si spiritus potestatem habentis ascenderil super te, lo-
semper est pavidus. cum iuum ne dimiseris, quod est aperte dicere : Si
Grave est saxum, et onerosa arena, sed ira stulti principis mundi, id^stdiaboli, tentatio tibi forte in-
utroque gravior. Grave quidem salis est quernque stiterit, caveto sollicitus ne a bonaoperatione cui in-
vel uno aliquo crimine capitali quasi pondere saxi sudabas desistas.
reprimi, vel quasi granis arenae innumcris peccatis Meliorest vicinusjuxla, quam frater procul. Melior
levioribus onerari, sed utroque gravior iraest stulti, tibi est vicinus aliquis, qui tibi aniraum fraterna
quia nimirum hsec quo certius quam sint mala pate- societate connectit, quam germanus frater, qui jura
scunt, eo acrius animum ut castigenlur compun- fidei et pietatis communia tecum habere negle-
gunt, ira vero quia non corporale, sed spiritale xit: quod Dominus in parabola vulnerati a latro-
est vitium, quo minus deprehenditur, eo amplius nibus ejus qui descendebat ab Hieriisalem in Je-
gravat, unde non absolute iram, sed iram stulti richo, et Samarilani qui curam egil illius manifeste
dicil, saxo et arena graviorem, nam sapientes probavit.
quomodo actus suos ac sermones, ita mentis " Qui benedicit proximo suo, voce grandi de nocte
quoque motus solerter examinare et castigare sat- J consurgens maledicenti similis est. Voce grandi pro-
agunt. ximo benedicit, qui cum favore superfluoelaudis ex-
Ira non habet misericordiam, nec erumpens furor lollit, vel malis videlicet actibus ejus conlra jusli-
et impetum concitali ferre quis pbterit ? Non de omni tiam favendo, vel bona plus justo laudando, sed hic
ira dicit. Nam de mitissimo ac modesto viro scri- maledicenli assimilalur, quia plurimum laedil eum,
ptum est, quia exiil a Pharaone iratus tiimis (Exod. cui laudando sive in mala actione confidentiam tri-
xi), sed ira stulli, cujus in priore versiculo meroi- buit, seu in opere recto simplicitatem puri cordis
nerat, quae ubi excanduerit mox viscera pietalis minuit, ut videlicet bonum quod supernse mercedis
amittit et ftirori tantuni suo novit frena laxare. Alio- intuitu inchoarat transitorise laudis amore con-
quin de utili ac necessaria ira diclum est, melior est summet.
ira risu, quia per tristitiam vullus corrigitur animus Ferrum ferro acuitur, ethomo exacuet faciem amici
delinquentis. sui. Satis bona est consolalio et consilium sapien-
Melior est manifesla correplio quam amor abscon- tum, qui ubique se invicein consulendo instruunt,
anus. Amoreni absconditura hoc loco amorem ,di- Ferrum ferro acuitur. Infernus et perditio non re-
769 EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONlS. — LIB. HI. 770
plebuntur, similiter et oculi hominum insaliabiles; A locis excelsis. Sequestrati sunt agni ad dexleram, hse-
inferni tormenta non replebuntur terminum acci- di ad sinistram, agni ad. vestimentum regis, quia
piendo, similiter et intentiones quaehumana rapiunt,, ipse dixit: Inhabitabo in eis (II Cor. vi), haedi
insatiabiles sunt in desiderio peecandi, qui et ideo> pro pretio ssrnctorum, quos noverunt, ignibus venun-
sine fine pcenas luunt, quia voluntatem habueruntt dantur.
sine fine peccandi, si naturam haberent sine fine vi- CAPUT XXVIII.
vendi. Diligenler agnosce vultum pecoris tui tuosque; Fugit impius nemine persequente. Qui non est in
greges considera. fide fortis, etiamsi nullus persecutor insistat, nun-
Non enim habebis jugiter potestatem, sed coronai quam [Redundat nunquam, vel legendum nonnun-
tribuetur in geneiatione generationum. Pastori dici- quam] sponte fidem deserit, quando vel htrociniis,
tur Ecclesiae. Diligenter adhibe curam eis quibusi vel perjuriis, vel fornicatioiiibus, vel veneficiis
te prseesse contigerit, agnosce animos aclusque> aliisque hujusmodi sceleribus se in iniideli similem
singulorum, et si quid in eis vilii sordidantisi reddit.
inveneris, citius castigare memento, non enim tu[ Justus autem quasi leo confidens absque lerrore
semper oves Dominicas pascendi polestatem habe- erit. In occiirsum bestiarum idcirco leo non tre-
bis, sed oeterna est corona, quam percipies, sii B pidat, quia prsevalere se omnibus non ignorat, unde
commissum tibi gradum tuo tempore bene ministra- . justi viri securitas leoni recte comparatur, quia contra
veris. se cum quoslibet insurgere conspicit, ad mentis suae
Aperta sunt prata et apparuerunt herbw virentes, confidentiam redit, et scit, quia cunctos adversantes
et collecta sunt fena de montibus. Aperta sunt modo( superat, quiaillum solum digit, quem intuitus nulio-
pascua sacramentorum ccelestium, quse diu fuerantt modo amittat.
typis prseclusa legalibus, apparuit novus viror Evan- Viri mali non cogilantjudicium : qui aulem requi-
gelicseveritatis et gratiae, collecta sunt in pabulum! runt Dominum, animadvertunt omnia. Omnia animad-
gregis Dominici scripla Patrum veterum. Ablata qui- vertunt electi, hoc est, et futurum esse discrimen
dem Judaeis superbientibus, falce divinse animadver- universalis judicii, et quibus operibus requies, quibus
sionis el humilibus Ecclesiaepopulis ad spiritale sub- pcena retribuatur seterna.
sidium data. Juxta quod Dominus illis, auferetur a( Qui decipit juslos in via mala, in interitu suo cor-
vobis, inquit, regnum Dei, et dabitur genli facientii ruet, et simplices possidebunt bona ejus. Qui per do-
fructus ejus (Matth. xxi). ctrinam hsereticam decipit arriaiores justitiae, ut a
Agni ad veslimentum tuum, et hwdi ad agri pre- veritate devient, ipse quidem pro malis suispcenam
lium. Agnosinnoeenles, hacdos pcenitentes nuncu-, C qnara merelurineurril : bona autem si qua gerebat
pat. Agnorum ergo vellere vestieris, dum bonis, vel utilia scribendo, vel continenter vivendo, aliis iu
obedientium discipulorum moribus paslor ipse pro- adjutorium cedunt, iis nimirumqui hsec legentes sive
feceris, eorumque laudabilia facta cernens, et in or- audientes exempla sibi salutis etiam ab eo quem pe-
natu virtutum, et in calore dilectionis ipse glorio- risse norunt assumunt.
sior exstiteris. Haedibus agrum comparabis, dumL In exsultatione justorum multa gloria. Quia videli-
peccatores ad poenitentiam vocando, sublimioremL cet non de prsesenlibus divitiis, sed de aeternis in fu-
tibi in terra viventium locum acquiris. turo bonis exsultant: non de rebus niundi, quem
Sufjiciat libi lac caprarum in cibos tuos et in ne- videht, sed de creatore mundi, cujus visionem spe-
cessaria domus tum, et ad victum ancillis luis. TanlaL rant Iselantur, dicenle Psalmographo : Lmtamini in
instantia pecus tibi commissum pasce, ne tibi lac. Domino et exsullate, jusli (Psat. xxxi); vel certe
aestate novum, ne frigore desit, sed tibi semper tuis- in exsultatione juslorum multa fit gloria, quia
que sufficiat,, id est tam sedulo doctrinse insta utt quoties eleclos in hac vita pro eventibus Ecclesise
etiam quondam pcenilentes ad ofliciumdocendi pro- prosperis exsultare contigerit, multa Domino glo-
vehas, quatenus per illos, qui pridem pro fceditate, » ria ex plurimorum fide ac piis operibus datur.
vitiorum ad sinistram judicis videbantur esse po- Regnantibus impiis ruinm hominum. Sicut niulti
nendi, modo rationabile et sine dolo lac verbi parvu- gloriam Deo dare incipiunt, cumjustos in profeciu
lis sensu ministretur: fit autem lac caprarum ad vi- virtutum gaudere conspiciunt, ita quoties reprobi
cium ancillis, quando, hi, qui nondum amoreperfe- regnum tenent, mullos suse perfidise complices exlii-
cto, sed adhuc timore servili Domino deserviunt,, bent. Quod et de paganis, et de hserelicis et de malis
per exemplum vel verba eorum, qui per pcenitentiami calholicis recte polest accipi.
salvi facli sunt, vivifieis verbi epulis reficiuntur, at- Beatus homo qui semper est pavidus .' qui vero men-
queutad majora virtutumproficiantincrementa ju- tis est durm corruet in malum. Sequenlis ira jti-
vantur. Quidam hoc quod dictum est, aperta suntt dicii tanto tunc districtior portabitur, quanto nunc
prata et apparuerunt herbw virenles, et collecta suntt et inter culpas minime limetur, unde alibi scri-
fena de monlibus; agni ad veslimenlum luum, et hwdii ptum est: In die bonorum ne immemor sis malorum,
agripretium, ita exposuit : Aperta sunt monumenta, et in die malorum ne immemor sis bonorum. Sic ergo
apparuerunt corpora rediviva, sequcstrati suntt utraque conjungenda sunt, ut unum semperex altero
peccatores a sanctis. fenum ad comburendum de3 fulcialur.
Ili B. RABANt MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 772
Leo rugiens et ursus esuriens, princeps impius su- A Nani qui fodit foveam proximo suo, incidet in cam
per populumpauperem. El de principibus paganis, ipse, ut alibi diclum est.
et de hsereticis poiest intelligi qui populi pauperis, Vir, sapiens si cum stulto contenderit, sive irasca-
id est, sanctoe Eeclesiaevel patienliam vel sapien- tur, sive rideat, non inveniet requiem. Doclor sapiens
tiam ferina ssevitia tentant. si cuin infideli et contumaci contenderit, sive tor-
Hominem qui calumniatur animw sanguinem, si menta reproliorum , seu gaudia narret bonoruih ,
usque ad lacum fuerit, nemo suslinet, s qui opera- friistra erga insensatum laborat, sive lamenta poc-
lur terram suam salurabilur panibus, qui sectaiur nitenliae suadeat, seu bonse operationis quae sinf
otium replebitur egestate. Sive terram agri sive prsemia dicat, non auditur a stulto: hinc el Apostoli
terram cdrpusculi, qui exercet, saturabitur, ille Judseis dicebant: Lumentavimusvbbis, et non planxis-*
frumento, iste virtutibus, qui utraque spernit repie- lis ; ceciriimusvobis, el non saltaslis (Matth. xi).
bitur egestate. Totum spirilum suum profeft slullus. Iiiipalientia
Vir qui feslinal dilari, et aliis invidet, ignorat impellente agitur ut totus foras spiritus proferatur.
quod egestas superveniat ei. Profecto enim qui Quem idcirco ciiius perturbatio ejicit , quia nulla
augere opes ambit, peccatum negligil, more avium interius disciplina sapieniise cifeunicludit.
captus, cum escam lerrenarum rerum avidus B Sapiens autem differt et reserval in poslerum.
inspicit quo slrangulelur peccali laqueo non Lsesus enim irt prsesens ulcisci se non deside-
agnoscit, cum quilibet praesentis mundi bona desi- rat, quia etiam tolerans parci optal; sed tamcn
derat, et quse de futuro darona patiatur ignorat. vindicari omnia extremo judicio nort ignorat.
Cum surrexerunl impii, abscondentur homines: Hunc locum anttqua' translatio sic habet : Totam
cum ilti perierint, mulliplicabuntur jusli. Eosdem iram suam proferl impilts , sapiens autem eam pau-
homines, quos justos appellat, qiiia videlicet juslum latim tiispensalper parles. Quia nimirum stultus ad
statutumque a Deo humanoe conditionis ordinem ultioneni sui irse pertufbaliohe succendituf; sapiens
servent, unde in libro beati Job de pcenitente quo- autem paulatim eaih maturilate consilii ac modera-
libet perverso dicitur, Respiciet homines et dicet: tionis extenuat et expellit.
Peccavi (Job. xxxin). Quod est aperte dicere : respi- Pauper et creditor obviaveruntsibi, utriusque iltu-
ciet eos, qui naiuram bumanaecreationis recte cus- minator est Dominus. Pauper est humilis verbi Dei
lodiunt, et se peccando jumentis assimilatos esse auditof, Credilof aulem qui ei vefbi ejusdem pecu-
cognoscent Patet ergo sensus, quia fervenle impio- niam prsedicando commillit, qui obviant sibi cum
rum persecutione abscondentur sarpe fideles, ssepe in unam eamdemque pietatis graliam conveniunt, ct
velnon ausi velnoo permissi ad publicum procedere, " utriusque illuminalor est Dominus, quia neque ille
dicenle Domino : Si vos perseculi fuerint in civitale sine divinse munere pietatis procdicare , heque iste
ista, fugite in atiam (Mallh. x). Ubi autem , perdilis potuit cfedere. Veridica namqtte' fhanet veritalis
aucloribus , persecutio cessaverit, augustior post sententia , qua dicit, quia sine tne nihil poteiiis fa-
pressuras fideliuin gloria clarescit. Sed el infiilelium cere (Joan. xv).
plurimi, visa infidelitalis damnatione , fidei gratiam Rex qui judicat pauperes. in veritdte, thronus ejus
suscipiunt, juxla id quod scriplum est : Pestilente in wtentum fundabitur. Et Psalniisla dc Cliristo
ftageltato, sapienlior erit parvulus (Prov. xxi). rege : Sedes lud, Deus, in swculum swcuti, viujd
CAPUT XXIX. sequitatis, virga regni lui (Psul. xuv).
Virga atque correptio tribuet sapientiam; pucr alt-
Homo qui blandis (lclisque sermonibus loquilur tem qui dimitlilur volunlali suw, confundel matrcm
amico suo, rele expandii gressibus cjns. Qui fictis suam. De hac virga Apostolus ait ad Corintbios :
sermonibus proximum laudat, illi quidem parat in- An vultis in vircju veniamad vos, an in spiritu mnii-
sidias qinbus in periculum incauti operis aut verbi se- suetudinis? (t Cor. iv.) Puer naniqtie, queiu fie-
curior faclus incidat. Sed videamus ulrum retia « quentissime corripiendum ct erudiendum admonet,
fraudulenti cum cujus grcssibus expanduntur, an populus Dei esl, qui si non assiduis monitis ct iiicre-
potius illuin a quo expanduntur involvant , seqtii- pationibus sacerdotum fucril castigalus, confusio-
tur. nem gcnerat Ecclesioe,delrahenlibus his qui foris
Peccantem virum iniquum iuvolvct laqueus, et jus- suut religioni fidei Christianx, unde recte stibjun-
lus laudabit atque gaudebit. Non ergo justo laqueus gitur :
peccanlium eliamsi corporaliter perimat nocet, ipsos Cum propiietia defecerit, dissipnbiturpopulus, qui
aulem reprobos insidiae, quas proximis parant, in cuslodii legem bealusest. Quia niniirum cum cessa-
perpetuuro damnant gaudenlibus juslis, ac recium verit sacerdolalis eruditio, Solvetur conlinuo disci-
conditoris judicium laudanlibus vel de sua ercptione plina divinaelegis, qua populus ad beatitudinis prae-
vel de perditione pravorum. Denique clausulam mia perlingcre debuerat.
prioris versiculi, anliqua edilio manifeste posuit, Vidisli hominem velocem ad loquendum, sluliilia
retia circumdat suis pedibus, ex ambiguo enira magis speranda est quam itlius correplio. Grave qui-
Grseco quod esl aOroOutrumque interpretari potest. dem vitiuni slultitise, sed non levius est verbositatis,
a Eral hoc loco vacuum aliquod in ms.
775 EXPOSITIO 1N PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. UI. 774
nam sfepeconligit, ut hebes ali([iiis et ipsarum quo- A Non didicit Salomon ab homine sapientiam, sed Deo
quc nescius littcrarum, cilius verba saluliferae corre- gialis ofierenie percepit, ut sanelorum scientiam
plionis accipiat, quainvis qui allluenlia prsedilus scr- nosset, sed el Aposlolus, qui ait : Nos slulli propter
monis magis sua quee novit vel quse se nosse autu- Christum (II Cor. iv), ipse iterum dicit : Sapienliam
niat jaclanter proferre, quam dicta sapientium au- aulem loquimur inler perfectos(I Cor. n), sapientiam
dire contendit. vero non hujus sseculi,neque principura hujus sseculi
Qui delicatea pueritia nutrit servum suum, postea qui destrunntur.
illum senliet conlumacem. Qui delicate a pueritia nu- Quis ascendil in cmlum atque descendit. HaeCsan-
trit corpus suum, quod animo debuerat subjugare, ctorum scientia qiise a sapientibus sseculi sluliitia
is ubi ad annos adolescentioepervenerit, lascivum putatur, quia videlicet Dei FiliuS ih assumpta carne
hoc, et indomabile sentiel, hiiiic versum alia transla- post mortem et resurrectionem suara ascendit in
lio pulcbre habet; qui delicatus a puerilia servus eril, coelum; ac nostrae resurrectionis tempore desccnsu-
novissimeaulem contrislabitur in se. Contristabitur rus est de coelo ad judicandos vivds et mortuos.
namque sero malorum pcenilens in se, qui se me- Quis conlinuit spirilum in manibiis suis ? Omnis
minit noluisse in tenera adhuc sclate a suis volupta- n spiritus et humanus, et angelicns, et aninialiiini, et
tibus ad regulam continerc prudentium. ne deficiat, Dei potentia conlinetiir,
:
Vir iracundus provocat rixas et qui ad procellarum,
indignan-
dum facilis est, enit ad peccala proclivior. Janua Quis colligavit aquas, quasi in vestimetiio? De ipso
omnium vitiorum iracundia est, qua clausa, virluti- el Psahuista : Congreganssicut in uirem aquas ma-
bus inlrinsecus dabilur quies. ris (Psal. xxxm).
Qui cum fure partilur, odit animam suam; adju- Quis suscitavit omnesterminosterrw? ct nunc om-
ranlem odit et non indical. Auditorem suum sapien- nia, qusc per orbem vivunt et crescimt, homincs,
tia non solum a peccalis abstinere, sed a peccantum animantia, germina, Dominus ut sua qmeque vita
se contubernio docet cohibere, ne forle a districto subsistant excitat, et in die judicii cunctirni a qua-
judice uiereatur audire : Si videbas furem, simul tuor venlis coeligenus humanum a morte suscilabit.
currebus cumeo, et cuin adultcris portionem tuam po- Quod nomen ejus, et quod nomen fitii ejus, si nosli ?
nebas. Non eiiim fur soluminodo, sed etiain ille reus De Dei Patris et Filii nomine dicit, cujus myslerium
lcnetur, qui conscius furti, quoerente po.5sessorepe- ssecularis sapientia naturaliter scire non potest,
cuniam quam perdidit, non vult indicare cum valet. quamvis untim esse Deum, qui omnia fcceril pcr ea,
Verum ne quis causelur metu se personoepotenlioris quoe mirabiliter facta videt, inlelligefe polcst. Si
neque a furum consortio separari, neque prodere '-' nosti, inquit, subauditur, tu qui de tua te jactans
posse quod novit, apte subditur: sapientia, noslrae fidei mysteria, stultiliam nuncu-
Qui limel hominem, cito corruet; quisperat in Do- pare praesumis.
mino sublevabitur. Cui congruit illud Evangelicum : Omnissermo Dei ignitus clypeus est sperantibus in
Nolite time.requi occidunt corpus,animam autemnon se. Haecet tota Christi Ecclesia novit, et illi maxime
possnnl occidere (Mallh. x). sentiunt qui Deo secum morante lerrense sapientise
CAPUT XXX. fastum contemnunt, quia nimirum omnis sermo di-
Verba Congregantis filii Vomentis. Hucusquepa- vinse auctoritalis corda electorum et igne charitatis
rabolse Salomonis quas translulerunt viri Ezecbise accendit, et scienlia veritatis illuslrat, et vitioruni
regis Juda. Iline rursus verba Salomonis ab ipso sordes, si quas in eis inveneril, consumit, et ab ho-
alias dicla, et forsan ipse ab eo quod Grsece Eccle- stium insidiis sperantes in se cunctisque defendit ad-
siastes dicitur,nunc, interpretato in Latinum nomine versis. Verum soleriius intuendum, quia proprieta-
illo, congregansappellatur. Ecclesia eniin congregalio tem Groecisermonis quod est nnrvpwftivov, Latiua
vocalur. translatio uno verbo non explicat. Unde aliquando
Visio quam loculus est vir cum quo est Deus, et qui _. ignitum, aliquando igne examinatum transferlur , ul,
Deo secum morante confortatus, ail. V.sio, inquit, ignitum eloqnium tuum vehementer,et argcntum igne
quam ioculus est, quia quod vidit apud Demn secre- cxaminutum (Psal. cxvm, Psal. xi), quod utrumqnc
liora contemplando patefecil bominilms foras lo- in Gneco uno verbo dieitur TO7re7[v/>M,uEvov, et hoc
qiicndo, quisquis enim Dei spiritu confortatur, hsec quod huic Saloinonis sententia simillimum sonat,
quse sequunlur huniili corde profalur : Eloquia Domini igne examinaln, id est, ntnvpufiiva
Slultissimus sum virorum, et sapienlia hominum protectorest omnium sperantinm in se (Psal. xvn).
non est mecum. — Filii enim swculi hujus pruden- nnnifwuEvovergo significat quod tanquam conflatuin
liores filiis lucis in generatione sua sunt (Luc. xvi); igne purgatuni sil. Sicut enim qusecunque metalla
et apostolus : Si quis , inquit, videlur sapiens essein igne confiala sordem in se alienam atquc inuiilem
hoc swculo, slultus fial ul sit sapiens (I Cor. m); et non continent, tolum quidquid in eis residet verum
ipse de se suisque similibus, in quibus Deus : Nos etperfectum el omni vitiorum sorde purgatum est,
autem prwdicamus Chrislum crucifixum, Judwis quiita eloquium Domini seternorum in se bonorum fidem
demscandalum, gentibus aulem slullitiam (I Cor. i). lestans, hinc illud est Domini: Iota unum, riut unus
Non didici sapientiam, et novisanctorum scientiam. apex, non prwleribitaleyedonec omnialianl (Malth. \J.
775 B. RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 776
Vera enim omnia sunt et extra omnem ambiguita-. A neno pravse allocuiionis morti perpetuse subjugari
tem superfluseinanitatis ignita. contendit.
Non addas quidquam verbis illis, et arguaris, inve- Sanguisugm dum sunt filim, dicentes : Affer, affer.
niarisque mendax. Ne corrumpas eloquia sanctarum Sanguisuga est diabolus, qui siti peccandi ac pec-
Scripturarum, quod quidam hseretici, ne his con- cata suadendi incessanter accenditur. Huic dusesunt
vincerentur, fecisse noscuntur. filise,quia duse specialiter humani generis illecebrse,
Duo rogavi te, ne deneges mihi anlequam moriar. hunc antiqui hostis [animum] imitantur, nam et
Vanitatem el verbamendacia longe fac a me. Menda- luxurise quo liberius frena laxantur, eo noxius de-
citalem et divitias ne dederis mihi, tribue tantum victui lectalur, et, sicut quidam ait poetarum,
meo necessaria, elc. Haec adhuc vir cum quo est Crescitamor nummiquantumipsa pecnniacrescit.
Deus, sermonis ejus igne radiatus, ad ipsum Domi-
num conversa voce profatur, obsecrans ne vanitatem Tria sunt insaturabilia, el quartum quod non dicit:
saeculi nunquam vel verba mendacia veritati coele- Sufficit. Infernus, et os vulvw, et terra, quw non sa-
stium praeponat Scriplurarum, nec rursum vel copia tiatur aqua, ignis vero non dicit: Sufficit. Infernus
vel inopia transeuntium rerum in oblivionem decidat nunquam redundat: merelrix similiter vicina ejus,
seternorum. B corpus non satiatur dcliciis; et avarus nunquam
Generatio qumpatri suo maledicit, et malri sum non dicit, Sufficit. Quidam infernum interpretantur distr
benedicit. Cum superius puritatem sibi vitse a Domino bolum, qui insaturabilis sit de seductione humana;
dari peteret convertens subito inluitum ad contem- os vulvseet terram quse non satiatur aqua,ut supra;
plandam pravorum nequiliam quanlis hsec sit invo- ignem qui non dicit, Sufficit, incendium gehennae,
lula miseriis, quain longe a veritatis distet, insinuat. quod nunquam desinat, sed eos qni peccalis finem
Est, inquiens, generatio nefandorum, qum elsi bona ponere uoluerunt infinito ardore comburat.
qumtibet agit, perdit. Haecin eo quod honorem paren- Oculum qui subsannat palrem el despicit parlum
tibus non defert. matris suw, effodiant corvi de torrentibus et comedant
Generatio qum sibi munda videtur , et tamen non illum filii aquilw. Perversi dum divina judicia repre-
esl lota a sordibus suis. De hac generatione loquitur hendunt, subsannant patrem; et quilibet haerelici
Psalmista, Quoniam Deus dissipat ossa hominum sibi dum prsedicationem sanctse Ecclesiae deridendo con-
placentium (Psal. LH). temnunt, partum matris despiciunt, quia de ipsa
Generatio cujus excelsi sunt oculi, et palpebrm ejus exeunl, qui contra ipsum loquuntur. Ex nobis, in-
in atta surreclw. Hujus consortium generationis quit, exierunl, sed non erant ex nobis. Quorum inten-
vitabat Psalmista cum dicebat : Domine, non est " tionem dum prsedicatores catholici de Scripturarum
exaltatum cor meum neque elali sunl oculi mei (Psal. divinarumfluentisprocedentes incrcpando revincunl,
cxxx ). quasi oculum nefandum corvi de lorrentibus effo-
Generatio quw pro denlibus gladios habet, et com- diunt. Et fitii aquiim comedunl. Corvi etenim vocan-
mandit molaribus suis. De hac Psalmista : Filii ho- tur doctores sancti, quia per humilitalis gratiam
minum, dentes eorum arma et sagittm : et lingum eo- peccati in se nigredinem confitentur; filii aulem
rum, machmra acula. aquilw, quia per graliam ejus sunt renati, qui in
Ut comedat inopes de terra et pauperes ex homini- habitu assumplse humanitatis ad cceleslia transvo-
bus. Ad hoc linguam armant persecutores Ecclesise lavit: unde et alibi filii sponsi appellantur.
ut innocentes Christi et humiles trucident. Quod si Tria sunt difficilia tnihi, et quartum quod penitus
diligenter considerare volueris, invenies has genera- ignoro : viam aquilm in cmlo, viam colubri super
tiones congregationes esse nequissimas Judseorumet terram, viam navis in medio maris, et viam viri in
hsereticorum, Judseorum ergo generatio patri suo adolescenlia sua. Quanlum ad historiam ita est
maledixit, illi videlicel qui ait : Filius meus primo- ut scriptum est, sed quia per parabolas loquitur,
genitus Israel, quando iilium ejus venienlem in carne via aquilae in ccelo difficile invenitur, hoc est, sub-
negavii, et matri suse non benedixit, Synagogsecujus tilitas inimici, qua circa coelestium virorum corda
fidei pristinse scientiam in Patribus ac prophelis de volitat magno cum labore deprehenditur. Similiter
Christo habuerat, detraxit. Novatianorum generatio et via colubri super terram, id est, astutise hostis
munda sibi videtur, dicens se pcenitentia opus non venenati quibus insidiari non desinit eis, quos in
habere, et tamen non potest munda esse a peccato- petra fidei fundatos esse conspicit, nec non et
rum sordibus, quae fontem pcenitentise peccantibus via navis, in medio mari, hoc est, via iniquitatis
veniam negando prsecludit, item generalio Arianorum quac per amaras soeculi hujus undas, immundorum
excelsos habet oculos, et palpebras super Deum ere- spiriluum fialibus agitatas, tanta subtilitate discur-
clas, inquirens quid fuit antea, et quia fuit tempus rit, ut vel vix vel nullatenus ejus possit iter depre-
quando non fuit filius, vel quse est Spiritus sancti hendi. Nam quod aquila malignum hostem signifi-
potestas sequalis inaequalis. Item generatio quaepro cet testalur propheta, qui ait: Velociores fuerunt
dentibus gladios habet, illa est congregatio, quse suam t perseculores noslri aquilis cmli (Thren. iv), id est,
perfidiam etiam aliis intimare satagit, et sicut cor- homines qui nos persecuti sunt, tam soovifuerunt,
pora solent gladiis sterni, ita animas audientium veut ipsis daemonibus crudeliorcs cssc vhlcrenlur.
777 EXPOSITIOIN PROVERBIASALOMONIS.— LIB. III. 778
Quod coluber diabouim saepe insinuet, et in priini A rem, et herinaceum a sancto Ilicronymo intcrpre-
hominis transgressione probatum est, et cum vir talum.
.sapiens aiebat, quasi a facie colubri fuge peccatum Regem locusla non habet, el egredilur umversa
(Eccli. xxi). Navis quoque, quod levilalem designet per lurmas. Locustam quidam gentiumid plebem in-
corum qui circumferuntur omni vento doctrinrc, terpretantur, quoequondam sine rege, est sine
demonstrat prophela qui ait : Et Chaldwosin navi- Cbristo, sine propheta, sine doclore existens, non in .
bus suis gloriuntes (Isa. XLIII),hftc est, immundos unilalem fidct congregata ad spiritalem pugnafn
contra diabolum prdperat. Potest autem in locusta
spiritus de fragiltlaie alque inslabilitale inenlis lut-
manaesese extollentes, et de illius ruina quasi victo- anachoretarum concors unitas accipi, quae cum
, res tmtantes. Sicut ergo illa tam callida sunt ut in- homine prseceplore nullo in suis latibuiis regatur,
' vcniri nequeant, sic adolescens, qui viam verilatis infaligabili (amen instanlia in suis qusequc locis
dcseruit, difficile cogitalu est, quo se per omnes Chrislo militare, et male pullulantia carnalium vo-
horas, in quot cogitamenla, vecors vaga niente de- luplalum germina cousuevit absumere.
ciiuet. Stelliomanibus nitilur, et moralur in mdibus regis.
Stellio qui manibus nililur, quia nimirum alas,
Et talis est et via mulierisaduiiera, qum comedit et
os suum et dicit : Non sum malum. * quibus feratur, non habet, et moratur in sedibusre-
B
tergit operata
Adulteraequoque mens, in similitudinera eorum qusc gis, illorum significat humilitatem, qui cum sinl
coinmemoravitsuperius, inslabilis semperct vagaest; jtixta naturam tardi ingenio, solertia tamen indu-
striae suoe, vel ad divinarum nolitiam Scriptura-
quoe ubi admissum tuipitudinis susecelare potuerit, rum vel ad virtutum
uegat se aliquid patrasse facinoris. gratiam, quibus ingressum re-
gni[cce!cstis mereantur, attingunt. Plerumque etenim
Qualuor sunt minima lerrm, et ipsa sunt sapien- aves quns ad volandum
iiora sapientibus. Minorcs videntur in terra saspe penna sublevat in vepribus
id humiliores, et huic\ resident, et slellio, qui ad volalum pennas non ha-
justi quam reprobi, est, nitcns manibus, regis sedificiumtenet. Quia ni-
mundo abjectiores, sed tamen sapientiores sunt sa- bet, mirum ssepeingeniosi quique dum per negligentiam
pientibus mundi, in eo quod selerna el ccelesliabona
torpent, in pravis aclibus renianent, et simplices
sapiunt, ac pro his appetendis, quse illi non norunl,'
adversa quscquesseculi fortiter pati desideranl. quos ingenii penna non adjuvat ad obtinenda seterni
regni moenia virtus operationis levat.
Formicw, populus infirmus qui prwparat in messe z Tria sunt qumbenegradiunlur, et quartum quodince-
cibum sibi. Et Ecclesise populus, ut fortiludinemI dil
' C feliciter: leo, fortissimusbestiarum,ad nulliuspavet
menlis custodiat, infirmum se temporaliter adver-1 occursum; gallus succinctus lumbos ; el aries ; nec
sariis saevienlibus ostcndit, Domino per Evange- est rex
qui resisTatei. Ipse hoc loco leo ponitur, de
lium dicente : Ego autem dico vobis non resislere e quo
scriptum est : Vicit leo de tribu Juda ; qui for-
muto; sed si quis te percusserit in dexlera maxillaa lissimus besliarura dicilur, quia in illo hoc quod in-
tua, prmbeilli et alleram (Mallh. v). Qui in hac vita* firinum est Dei, fortius est hominibus. Qui ad nul-
prseparat sibi fructus bonorum operum, quibus vi- iius pavet occursum; dicit enim : Venil prineepsHu^
tam mereatur habere perenneni. jus mumli et in me non habet quidquam (Joan. xiv).
Lepusculus, plebs invalida, qui collocatin pelrao — Gallus succinclus lumbos, id est, prsedicalores
cubilesuum. Et hicplebem Ecelesise designat, quse e sancli iniev hujus noctis lenebras verummanenun-
invalida dicitur, vel quia, ut supra diximus, suass tiantes; qui succincti lumbos sunt, quia et membris
injurias ulcisci ipsa non quserit, vel quia suis viri-i- suis luxuriaefluxa reslningunt. Et aries : tjfc est rex
bus nil fidere, sed in auxilio Redemploris sui saki- i- qui resistal ei. Quem alium hoc loco arietem acci-
tcin sperare didicit, et hoc est, illam cubile in pe- i- piinus , nisi primuni inlra Ecclesiam ordinem sa-
tra coliocare, cujus prsesidio adversos vitet incur- ccrdotum ? de quibus scriptum est : Afferte Domino
sus, Domino dicente cum Psalmisla : Esto mihi inII n !'ti°s wrieium (Psal. xxvm). Qui per exempla sua
lapidem fortissimum et indomum munilam, ut salves !« gradientem populum quasi subsequentem orium
r.ie, quia peira mea el munitio mea tu es. Pro lepu- !_ gregem trahunt, quibus spirilaliter recteque viven-
sculo antiqua translalio chgrogrillum posuit. Est =t tibus, nullus rex sufficit omnino resistere, quia cui-
autem animal non niajus ericio, habens similitu- '- libet persecutor obviet, intenlionem eorum non va-
dinem muris el ursi, cujus in Palsestinseregionibus is letpncpedire. El quia posl hsec aulem Antichristus
uiagna esl abundanlia, seinperque in cavernis pe- i- apparebil, hoc quartuin subtlit dicens :
trarum et terrsc foveis habilare consucverunl. No- J- Est qui slultus apparuit poslquam elatus est in su-
tandumque quod in psalmo ubi nos canimus, Pelraa blime: si enim inseltexisset,ori imposuisset manum.
refugium herinaceis, in quibusdam codicibus, tepo- '- Ipse quippe in sublime elevabitur cumDeum se esse
ribus, in quibusdam chyrogrillis invenitur : sed et jt menlietur. Sed elevatus in sublime stultus apparebit,
in hac Salomonis sentenlia qusedamexemplaria proo quia in ipsa elatione sua per advcnlum veri deficil.
lepuscule herinaceum habcnl. Nam et in libro He- i- Quod si inletlexisset,ori imposuissct manum. Id est,
braeorum Nominum inveniiuus idem verbum He- ;- si supplicium suuni, cum superbire exorsus est,
lirseumsaphan, in Joremia, el chyrogriltum, et lepo- i- prsevidisset, bene aliquando condittis in lantDCja-
PATUOL. CXl. '2H
779 R. RABANIMAIRI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 780
tatione superbise non fuisset elatus. De quo nequa- A dat ad dclendos roges, qui terrenis dcliciis hoiiiinuui
quam niovoat quia superius diclum cst : Quarlum, corda corrumpit, ne ccelcslia bona reqtiirant, i;i
quod incedil feliciter. Tria quippe incedere bene quibus perpctuo possent rcgnare cum Domiiio.De-
dixit, et quarlum feliciter : non enim omne quod lentur enim rcges per divilias, quando quilibel surnmi
fcliciter, bene; neque inhac vita oinneqnod bene, regis corpori adunati per fidem, niliiloininus pev
fcliciter; nam leo, gallus et ariesbene incedunt, sed illecebras sseculimerenlur eradicaTide lerra viven-
non hic feliciter, quia persecuiionum bella patiun- tium.
tur; quarlum vero feliciter et non bcne inccdit, quia Noli regibus, o Lamuel, noti regibus dare vimtm.
in fallaciasua Antichristus graditur, sed juxta breve Et hsec el scquentia patenl juxta lilleram; allego-
lempus vilae proesenlis ipsa illi fallacia prosperatur. rice aulem prsecipit ne vino, in quo est luxuria ,
Qui autem fortiter premit ubera ad eliciendumlac, inebriet mentes fidelium , qui sunt membra regis
e.xprimit bulyrum : el qui vehemenleremungit, elicit aHcrni.
sanguinem. Ubera fortiter premimus, cum verba sa- Quia nultum secretum esl ubi regnat ebrietas. Nil
cri eloquii subtili intelleclu pensamus, qua prcs- dc sccretis ccelcslibus cogitalur, ubi regnat voltiptas
sione, dum lac quscrimus, butyrum invenitnus, qnia carnalis, sed ea lantum carnales quoc sunt visibilia
dum nulriri vel lenui inlellectu quserimus ubertale " sectantur.
internse pinguedinis ungimur, quod nec nimie nec Ne forte bibat et obliviscalur judiciorum et mutet
scmper agendum est, ne dum lac quserilur, ab ube- causam filiorum puuperis. Ne terrenis ebrialus ille-
ribus sanguis sequalur, quia dum vcrba sacri elo- ccbris obliviscalur pauperum Chrisli, qui ct ipse
quii plusquani dcbent discutiunt, in rarnalcm intel- jiaupcr est faclus pro nobis.
lcclum cadiinl; saiTguincro enim clicit qui vehe- Dale siceram mmrenlibus et vinum his qui amaro
inenler cmungit, quia carnale cfiicilur hoc quod ex sunt animo: bibanl,egestalissuw et doloris non recor-
nimia spirilus disciirsionc sentitur. denlur amplius. Siceram el vinum boc loco senmi-
Et qui provocal irus , producit discordias. Quid lernam divinoe sapienlisc consolatioiicm dicil , quse
pracedenle parabola juxla litteram significarcl ape- illis est cxhibenda cordibus quaein infimis consolari
ril, quia qui modcslo sermone proximum allocutus refugiunt, et quidquid occurril in pisesenli amaro
gralum accipit responsum, quasi ile uberibus in qui- aiiimo suscipiunt, solis, qusenondum vidcnl, gaudiis
bus lac quserebat bulyrum exprimit. At qui incpto ccelestibus lola menle inhxrenles, juxla eum qui
verbo iram discordiamque fraterno cx corde provo- diiit : Negavil consolari anima mea : memor
rat quasi ultra inodum emungens ubcra sanguinem ., fuil Dci, ct dekctalus sum. Ilem , date siceram
" J mcerenlibusel rinum bibere his
pro lacte reperil. qui amaro sunt ani-
CAPUT XXXI. mo, elc. llis qui pro poenitudiiieacluum prlstinorum
VERBA LAMLELIS KEGIS.VISIOQCAERUDIVIT EUM inoerore atque trisliliacieprimuntur.spiritalis scien-
MATEK SUA. tiae jiicundilalcni , velut vinum quod loelificat cor
Lamuel intcrprelatur, in quo Dcus, ct ipse est de hoininis, afflueiiler infunclite,eosque salutaris verbi
quo supra, eodem nomine in Latinum verso, dicitur crapula refovete, ne fortc jugitale mcerpris ac Iselali
visio, quia loculus est cum quo est Deus. Maler au- dcsperalione deniersi, abundantiorc tristitia abscon-
leni qusc lianc eum visionem clocuit, non alia mclius dantur, qui ejusmodi sunt.
quam divina gratia inlelligitur , quse illum in corde Aperi os luum muto et causis oninium filiorum qui
invisibiliter erudivit inlellcctu sapientise,quam foris pertranseunl. Pro causa pauperum , cjuiper sc loqui
Itominibus ipse ministraret; quamvis et ipsa car- in judicio non valent, ipse loqui memenio , et cos
nalis mater Salomonis haec eum parvulum docuissc defensare curalo, qui patriae coelestis intuilu hujtis
rccle possil inlelligi: qusequideni ipse, quia sapien- vitseviam ocius transiie satagunt. Aliter os apeiire
ter dicta cognovcrit, operi Parabolarum suarum in- muto prsccipit, populo genliuni fidci verbum prsedi-
ferre voluerit; et ideo recte poslquam dictum est care, qui divina eloquia prius personare nescicbat,
in lilulo verba Lamuelis regis, addilum est conlinuo, :^ ct non tanluro Judaeis, sed et cunctis per orbem na-
visio qua erudivit eum tnatcr sua. Quia cum in regnum tionibus curam salutis impcndere.
uncliis spirilum sapieutiaepercepil, vidit in eodem Aperi osluum, decernequod justum est, et judica
spirilu quam prudenler sc maler bona docueril. inopem et pauperem. Sicut in versu superiore pro
Quid, electe mi, quid, etecle uteri mei. Subaudis , causa el in ereplione pauperis os aperire prsecepil,
quid tibi dicam,fili, qui, dc utero nico natus, clectus ila in isto ipsum paupcrem ubi erraverit, juste eas-
es iu regnum. ligare ac judicare admonet. Juxla quod et Moyscs
Quid, electe volorum mcorum? Id est, qui electus ait : El pauperis in judicio non misereberis (Exod.
es in hoc quod tota devotione desidcrabam. xxxm). Quod ulriimque Dominuinfacerc prophela
Ne dederis mulieribus substauliam luam. Palet insinuat dicens : Sed judicabit in justilia pauperes et
lilleroe scnsus, scd ct virtutum nostrarum substan- arguet in mquilulepro munsuetisterrw (Isa. xi).
tias corruptionibus viliorum conlaminare prohi- Huc usque verba Lamuelis.
bemur. Hincsapientissimus regum Salomon laudcs sanclse
Et divitias htas ad delendos reges, Divilias suas Ecclesiacversibus paucis, scd plonissima verilate de-
781 EXPOSIJIO 1N PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. III. 782
cantat. Constal namquc idem carmen versibus vi- A unde cl Apostolus credentibus ait: Despondienim
exhibere€hrislo (IlCor.
ginti et duobus juxta ordinem videlicet Hebraeorum vos uni viro virginemcaslam
ac numerum litterarum, iia ul singuli vcrsusa sin- i). Quod ergo dicitur, confidit in ea cor virisui, ab
humana nimirum consueludine tractumest. Sicut
gulis lilteris incipiant. Cujus ordine perfeclissinlo
fortem fidelemqueelcastam habet con-
alphalieti typice innuilur quam plenissime hic vel eiiim is qui
aniinse cujusque fidelis, veltotius sacrse Ecclesioe, jugem, confidit in ea certissime, quia nil contra suam
saltim cogita-
quse ex omnibus eieclis animabus una perficilur, ca- volunlalem agere , nulla adulterina
tholicse virtutes ac prsemia describantur. lione possit attaminari, cuncla pro suo amore etiam
Mulierem forlem quis inveniel? Procul el de ulti- adversa libenter toleret, et quoscunque valet ad
mus finibus pretium ejus. Mulier forlis Ecclesia ca- suam amicitiara convertere desideret: sic nimirum,
tholica vocatur : mulier videlicet quaespiritales Deo sic Dominus et Redemplor noster in Ecclesia con-
filios ex aqua et Spiritu sancto gignere consuevit; fidit, novit enim spirilum gratise quem dedit, novit
forlis, quia cuncta sseculi adversa simul et prospera virtutem charitalis quam ejus prsccordiis infudit.
pro conditoris sui fide conlemnit: quam ipse , in Ideoque non dubital eam non solum a suse fidei in-
carne apparens, infirmam quidem invenit, sed integritate nequaquam posse corrumpi; sed etiain
venlione sua, hoc est pia visitatione , fortem reddi- B ] perseveranler insistere ut plures ad ejusdem fidei
dit; unde post ejus redemptionem adccelos rediens, cengreget unilalem. IIOc est enim quod sequilur ,
supcrnis civibus gaudens aiebat : Congralulamini el spoliis non indigebit: spoliat enim diabolum Ec-
mihi, quia inveni ovemquw perieral (Luc. xv). Vi- clesia, cum per praedicalores suos eos quos ipse de-
dcns ergo Salomon genus humanum innumeris im- ceperat ad veritatis iter revocat, et bene dicitur,
plicalum crroribus, quodque ad ejus salvationem spoliis non indigebit, quia nunquam cessabit Ecclc-
nullus patriarcha, nullus propheta, nullus omnino sia Hieratas a diabolica fraude animas Christi fidei
cleclorum, prscter solum medialorcm Dei et homi- restituere, donec completo mundi cursu suoruni
num, sufficeret, ait : Mulieremfortemquis inveniel? "quoque prsefinita coinpleatur suinma membrorum.
Procul et de ultimis finibus preliumejus; ac si aperte Verum quia quidquid boni sancla Ecclesia vel ani-
futuram Domini graliam admirando protestelur ; ma quoeque fidelis agit, hoc desuper accipit, recto
Quis tanlse virtulis, quis talis cst meriti, qui de tol subditur :
incredulis ac sccleslis mundi nalionibus unam sibi Reddet ei bonum et non maluni omnibus diebus
elcclorum Ecclesiam congregel, quam sua gratia vitw suw. Reddit quippe anima Chrislo bonum, cum
fortem atque inseparabilem, adversanlibus cunclis perceplis ab eo vitae muneribus recte vivCndo re-
cfficiat. Nonhiccerte nostri similis, non nosiroesl , C spondel, cum ea quoe ipsa scire vel facere ab illo
lempore venturus, sed in finesaeculorumest de ccelo» adjuta potuit cliam aliis inlimare salagit. Bene
Deus homo dcscensurus, qui nos sua passione ac; aulcm cum dixisset reddet ei bonum, prolinus ad-
uiorte rcdimat. Hoc est enim quod ait, procul et de; didit, et non malum, quia sunt profecto qui acceplis
ultimis finibus prelium ejus; procul, videlicet statui a Dominobonis mala rependunt, vel fidei mysteria,
lemporis quod a diebus Salomonis usque ad partumi quaeperceperunt haeretica fece foedando, vel fideni
Virginis inlereral; de uftimis autem finibus , quia ai quam professione servant pravis operibus blasphe-
summo coelo egressio ejus , qui lion aliud pro noslrai mando, vel mores bonos quibus cum fide recla de-
redemptione pretium quam seipsum oblulit. Undei serviunt per colloquia mala corrumpendo, sed ncc
Aposlolus : Qui, inquit, dilexil nos et tradidil semei- illi bona quseacceperunt Domino reddunt, qui non
ipsum pro nobis, oblationemet ItosliamDeo in odoremt in liis quae bene inchoant usque ad fiuein vitoe
suavitatis (Ephes. v). Quamvis et ita recte possit in- proesenlispersislere curant, ,unde merilo cum dixis-
telligi prelium sanctse Ecclesiaeprocul posilun»fuisset, reddet ei bonum et non malum, ut perseveran-
se, quia incarnatio verbi Dei couversalio inter ho- tiam boni necessariam demonstraret adjunxit, omni-
mines, passio ac resurrectio longe a nostrse essett busdiebus vitwsum; cui simile est illud eVangelicum:
nalurse condilione discreta. Quoniara videlicel ille3 Serviamus itli in sanctitale et juslilia coram ipso
ct quando voluit et de qua voluit malre natus est, , omnibus diebus nostris (Luc. i). Quibus sane operi-
et sine peccato vixit in mundo, et quando voluit ctt bus, qtttous juslitise vel sanctitatis fructibus polissi-
qua voluit morte discessit a mundo, tempus quoquee mum sit insistendum ei qui bonum quod acccpit
resurrectionis et ascensionissusein poteslatehabuit,, Domino gratus rependere salagit subsequenler in-
et cum hujusmodi, in quibus tam a nobis procul,, sinuatur cum dicilur :
quam ccelum distat ,a lerra; quia vero Ecclcsiami Quwsivit lanam et linum , et operala est consilio
quam redemit Dominus, non solum verbum saluliss manuum suarum. Hujus principium versiculi fortis
suscipere, sed et constanter pro illo certare, et hocc mulier, hoc esl sancta Ecclesiaetiam juxta litteram
ipsum per mundum praedicare donavit, merito sub- accipei-e et observare cbnsuevit, juxlaillud prpphe-
jungitur : cum : Ctim videns nudum, operi eum; et carnem
Confidit in ea cor viri sui, et spoliis non indigebit. tuam ne despexeris (Isa. LVHI).Operalur autem non
Virum sacrae Ecclesise Dominum ac Redemptorem ti supervacuo et coecolabore, sed eo ulique consilio ut
ejus, qui etiam pretium ejus fieri dignatus estdicit,, ab ipso suo viro Domino, videlicet Ciriito, in jutli-
7S7, B. RABANI MAURlARCHIKP. MOGUNT.OPERUM PARS III. Y84
cio lnercalur audire : Nvdus fui ct operuislis me ; et A qualibus ijisc lerribiliter inlonat: Amcn, dico vdbis,
quamdiu fecistis uni de his minitnis meis , mihi fe- rcceperunt mercedem suam (Matlh. vi).
cistis (Matth.xw). Operalur aulem consilio manuum El de nocte surrexil, deditque prwdam domesticis
suarum, hoc est earum personarum, per quas elee- suis et cibaria ancillis suis. Sicut totus labentis saeculi
mosynam pauperibus tribuit, in quorum opere decursus pcrcnui diei ac noclis altcrnatione variatur,
voto illo saluberrimo utitur consilio ut cum disper et dies quidem ad operandum, nox ad quiescendum
gil, dat pauperibus, non ipsa ab hominibus laudetur naturaliter condita cst, sic totum [irsesentisEcclesice
ad lewpus, sed j'ustitia ejus maneat in ssecuftnn tempus gemiiio quodam quietis et ©peris statude-
soccali,coruu ejus cxaltetur in gloria. Possunt autem ceruitur : quasi enim nocte quiescit, cum aliqui
niystice in lana qui ovinus esl habitus omnia pielalis -fideliuin ejus, intermissa ad tempus sollicitudine
et smijilicitatis opera quse proximis impendimus cxterna, sibimet vacare seque ipsos spiritaliter inci-
accipi:.. potest in lino.quod ex terra virens oritur , piunt curare, vel leclionibus videlicet sacris , vel
sed longo ac multiplici exercilio amittit humorem oralionibus, ac lacrymis sese vel aliis hujusinodl
nativum atque ad gratiam novi candoris pervenit, sttidiis secretius exercendo. Surgit autem de noctc,
castigatio nostroe carnis inlimari, ciu dum ingeni- -cum in eisdem suis fidelibus ad agendam eliam
tas viliorum sordes per continentiam excoquimus , Jj proximorum curam se sollicila accingit; auod fra-
dignam.profecto eam qua Christum induamus effici- ternse administrationis opus duobus modis exercere
mus, juxla illud apostolicum : Quotquolergo in Chri- consuevit : quia et cos qui foris errabant ad lidei
sto baplizati estis,Chrislum induistis (Gal. III). Quseril gratiani ccnvocat, ct illos qui (idci sacrainenlis jam
eigo mulier fortis lanam el linum et operatur con- suiil imbuli, ut bonis operibus amplius insislant,
silio manuuiu suarum, cum Ecclesia saneta sollicitc excitare non desinit; uude bcne dicitur : Deditque
perqiiiril, quibus se piclatis fruclibus exerceat, quo- prwdam 4omesticis suis , el cibaria ancillis suis. Dat
inodo a carnalibus cmundcl illecebris, et hoe utrum- Jiamque pncdam domesticis suis, cum eos quos
que consilio prudcntissimo, hoc est, supernaesolum- antiquo hosti docendo eriperc potuit, socielali illo-
niodo retributionis facil intuitu, cujtis retributionis runi qui in fide praecessere, reconciliat; dat et an-
sequens quoque versiculus apertius ineminit, dum cillis cibaria, cura hurailes quosque, debito tiraore
subdilur : .suajussa servantes, ne sub pio labore Iassescant,
Facta est quasi navis insiitoris de longe portans •supernoemercedis commemoratione reficit.
panem suum. Inslitorem iiegotiatorem dicit, qui pro Consideravitagrum el emit eum : de fructu mauuum
co sic vocatur ab anliquis, quod acquirendis mulli- suarum ptanlavit vineam. Agrum dicit possessionein
plicandisque mercibus sedulus insislat. Facta est C supeîae haereditatis, de qua benedicens filium pa-
crgo fortis mulier quasi naiis insiitoris, quia sicut triarcha loquitur : Ecce odor filii mei sicut odor agri
navis institeris onusia niercimoniis quoein sua.palria ptenicui benedixitDominus (Gen.xxvn). Odor quippe
nsagis abundant, porro per mare petil jieregrina, ut sanctorum est sicut odor agri pleni cui tienedixit
illic venditis quoe altulcrat, cbariora doinuin repor- Doininus, quia lota incntis inlentione contuentur
lct; sic nimirum sancta Ecclcsia, sic anima quaeque quae sit pler.itudo benediclionis in palria regni coc-
perfecla virtulum divitiis gaudet onuslari, quibus leslis. Considcravil crgo Ecclesia agrum et emit
majora divinae gratise dona mercetur. Optimum est cum, quia sludiose didicit quaesint gaudia vilsepe-
namque commercium , cum bona , quse valemus , rennis, et pro eorum pereeptione quidqnid poluit
operanles, primo hanc a Doroino mercedem reci- Lborare contendit : quaeeliam de fruclu nianuum
piiuus, ut ad majora seroper agenda proficiamus, de- suarum plantavit vineam, quia de fructiferis fideliuui
liiuc et vitam percipimus sempiternam. Facta est suorum factis sive vcrbis Scripluram sanctam condi-
crgo anima sancta quasi navis institoris, quoe transit dit, per quam roentes audienliuni in fidect dilectionc
desiderio fluctus sseculiprsesentis, sola, quse sein ebriaret sui Redcmploris. Nec ab re esl si vincoe
ccelis accipere speral, oeterna gaudia meditatur, et nomine ipsam Ecclesiam, qnoeper mulierem fortcin
pro his abundanlius adipisccndis quidquid valet D est designata, sentiamus esse figuratam, et cos esse
instanter agere, quidquid adversum occurrerit, for- propagines vineoe, qui sunt filii mulierjs : mulier
tiler sujierare eonlendit. De qua rectc dicilur quia autem vineam plantavit, cum Ecclesia primitiva,
longe portat panein suum, quia in cunctis quaelem- latius per orbem missis prsedicatoribus, fidci seinina
poraliter bona agit, xlcrnam soluinmodoretributio- dispersil. Considcravit namquc agrum, cum pcr
nctu exspeclal. Solani vivi panis saturilalem desi- orbera univcrsum , vitioruin spinetis horrcntcm ,
dcrat, ejus niniirum qui suis auditoribus pie poten- cullore spirilali opus habcrc perspexit. Emit vero
lerque promiltit: Venile ad mc, omnes qui luboralis euin, cum, niissis ubiquc doctoribus, lalenlum verbi
et onerali eslis, el ego reficiam vos (Matth. xi). Al aiidiluris contulil, utcoscredcnles felicissimoChristi
cotitrn in proximo panera suum recipit, et non hunc inancipatui subderet. Plantavit autem in eodem agrc
de longe trans maria portat, qui in eo quod juste vineam, cum in novis credentiuni populis Ecclesian
vivcre videtur, huraani tanium favoris praemia ex- plena evangelicae veritatis institulione firinavit :
jietit, ncque ullo vilse pcrmaiienlis intuilu, ea qusc quam quidem vineam de fructu manuum suaruni
in irois labtiulur cxsuperarc cl cafcare satngil ; de planlavit, quia nen soliim vcrho inslitiicbaiit ajiosloli
78S KXPOSITIOIN PROVERBIA SALOMONIS.— LIB. IK. 78&r
apostolorum succcssores jiopulos (juos crmlicbant, A A.noclu saepius accenso luniine lucernic parilom Ri,
verum etiara in testimonium bonse operationis mi- familiaris agere curani.
raculorum quoque signa verbis doclrinsc jtingcbanl. Manus suas misii a:l forlia, et digiii ejus appjcelien-
Sed et usque in die, imo usque ad finem sseculi, deruntfusum. Fortia dicit periecla in Christi chari
niulier fortis consideratagrum el cmiteum, ac de- tateoperavquibus se gaudensEcclesia, ccrta supernoe
fruclii manuum suarum plantatvineam; quia sancla rclributionis cxspeclatione, subdidit, verbi gratia :
Ecclesia semper sollicita perquirit quos ad fidcm Audislis quia dictum est, Diligesproximum tuum et.
convertere possil, el qnoscunqne dociles invenerit, odio habebis inimicum luum; ego autem dico vobis,
lios, dalaverbi pccunia, in scrvitium Chrisli emit, diligite inimicos vestros, benefacile his qui oderum.
atque in eis vineam Christi planlare vel potius eos vos, etc. (Malth. v). Et de virginitateseryanda : Qni,
vineara Christi facere salagit. Et quia quisquis alte- potesl capere capiat (Matlh. xix). Et.de contemnendis;
nim docere desiderat, primo ipse et a malis abstinere diviliis : Sinis, inquit, perfectus esse,vade, vende quw
ct bonisse debet actibus exercere, rccte subjungi- luibes et da pc.uperibus,,etc. (Ibid.). Nam populus^
tnr: Synagogae,eui dictum est . Si volueriiiset audierilis,
Accinxit forlitudine lumbbs suos, et roboravil bra- bona terrw comedetis, lanto infirmior erat in opere
chium suum. Accinxit ergo Ecclesia lumbos suos " jusli(iae,.quanto minus speperpeiuae remuneraliouis
forlitudine, cum supernorum desideriis intenta ,_ crcctus.AtEcclesia,quseauditaDoraino:Pa!»Kte«(iflm
e&rnalibus illeccbris succumberc despexil. Robora- agile, appropinquabit enim regnum cceforum(Malth.
vit brachiuni suuro, cura sc ad agenda virtutum iv), merilo per hujus proeceptioneni dura quoque
opera praeparavit. Et bene primo lumbos farlitudine- longanimiter suffert. Unde rursum deejus fbrtitudine
accingere, ac poslmodum roborare dicilur, quia ni- dicit : Regnum cxlorum vim palitur, et uiolenli ra-
mirum actio boni operis acceplabilis esse Deo mi- piunt illud (Matlh. x). —Et digili, inquil, ejus ap-
nime valet si non fluxa luxurise quis prius a carnei prehenderunt /"«sum.Solent feminsenentes fusum in
simulet mente reslringat; unde propheta.: Quiescile, dextera, colum tenere in sinistra : in colo enini lana.
inquil, agcre perverse, discilebene facere (Isai. i); ett involuta est, quae filo ducenda et uendo transeat iu
Dominus ipse : Sitil lumbi veslri prmcincli, et tucernw> fusuin. Ssepe autem in Scripturis dextera vitam per-
ardentes. Lmiibi videliccl prsecincli , ne luxurise- _• peluam, lxva prsesentia Dei dona significat, opulen-
subdamini; lucernae vero ardcntcs, ut bonis-fulgeatis5 tiam videlicet rerum, pacem lemporum, sospitalemj
operibus. corporum, scienliam quoque Scripuirarum cl cceles-
Guslavil etvidit quiabonaest negoliatio ejtts: nonj tium perceplionem sacraincntorum. Hoccet hujus-
exslinguetur in noctelucerna ejus. Quotl ait, negotia-- ^modibona cum, Doniino largienle, percipimus, quasi
tio ejus, agri utique significat illius de quo suprai lanain colo involutam in laeva gestamus : at,cum e*
ait : Consiileravit agrum et emit e«m. Gustavitt pro amore cceleslium salubriter exercere incipimus
igitur Ecclesia sancla, guslavit anima quaeque pcr- jam lanam agni immaculali de colo in fusum, de Iseva
fecla, id esl, inlimo menlis desiderio cognovit quia_ in dexteram trajicinius. Quia de bonis noslri Re-
bona est negoliatio vilse immarcessibilis, quam,, deroploris , de exemplis operum ejus stolam nohis.
rclictis illecebristeniporalibus , selcrnam mercemurr gloriacccelestis ac vestera charilatis nuptialem faci-
in ccelis ; gustaviteliam, id est, aperte didicit, quiaa mus. Digiti namque quibus apprehendere fusum.
bonum est per instantiam proedicandiquoscunque va- dicimur, ipsam inlentionera discrelionis, qua quisr-
let ad vitam vcrilatis adducere, atque ideo nullis tri- que operatur, insinuant. Ea nimirum ratione quia
bulationum tenebris, nec ipsa mortc post est [Forsan,, nulla corporis nostri membra pluribus sunt dislincta
retardaripotest]. Lucernanocteexstinguilur, quamviss, articulis ac flexibus apta quam digili. Quicunquc
in die videturardere; quia,sicutDorainusait,adtcm- - orgo veraciter dicere curo Apostolo potest: Nostra
pus credunt el in tempore tentationis recedunt (Luc... enim conversatioin coelisest, unde eliam salvatorem
vni), sed etillorum nocle media exstinguiturlucerna,i, exspeclamus Dominum noslrum Jemm Chrislum
qui venienle judice oleura charitalis in vasis prsecor- (Phitip. m), hujus profeclo digiti dextri apprehende-
diorum suorum non habuisse probanlur, dum perdiloo runt fusum, quia discretione sedula pro aeternis bonis
falsarum mmore virlulum, vera lenebrosorum luuntt laborare didicit. Et beoe dicitur, apprehenderunt, ut
tormenta factorum. Quod si noctem hoc loco, proo vivacius comraendelur quanto studio, quanla fcsli-
quiete volumus accipere, juxta hoc quod supva dinatione, in hujus vilse incerto pro certis apud Deum
cilur : Et de nocte surrcxil, id est, ad operandum see prsemiisagere debeamus. Quid autera mulier forlis,
post quietem praeparavilâple dicitur, quod lucernaa id est Ecclesia sancla, vel anima quaequeperfecta,.
sanctae Ecclesiae nou cxstingualur in nocte , cjuia clsl per fusum intelleclualem sil operala, subsequenter
cum a negotio quiescit actionis vacat liberius luci:i aperitur:
supernse contemplationis, cumque a publicis cessatit Manum suam aperuit inopi, el palmassuas extendit
operibus , curat se ardentius vcl auditui sanctse £ ad pauperem. Quod et de operibus eleemosynarnm.
leclionis, vel laudibus mancipare divinis, juxla exem-
i- quse generaliter fiunt in pauperes accipi potest. sed-
jilum videlicet mulieris induslriae, quae non soluni ii' nieliiis de verbo Dei, quod indumenlum salulisani-
interdiu ncccssariis solct instarc laboribus; scd ct:t iuabus conferl, intelligitur. De quo beatus Job glo-
787 B. RABANI MAURlARCHIEP. MOaUNT. OPERUM PARS III. 788
riatur, dicens : Justitia indulus sum , el vestivimee A vestilu deauralo, circumamicla varielate (Psat. XLIV).
). — Byssus quoque el purpura indumenlumejus. Bys-
sicitt veslimentoet diademate judicio meo (Job. xxix).
Aperuit autem Ecclesia manura inopi, cura mvsteriaa sus in caslitate puroe conversalionis, purpura in
fulei ignorantibus per operarips veritatis revelavit;; effusione pretiosi sanguinis. Byssus naraque candidi
palmas extendit ad pauperem , cura longe lalequee coloris est, purpureus aulem color et de sanguine
prsedicalores ad imbuendas seternoe salutis indigas s animantis quod purpura voeatur, efficitur, et ipse
nationes dispersit. sanguinis habet speciem. TJndepulchre diclum est a
Non limebil domui sum a frigoribus nivis, omnes s Patribus quia sancta Ecclesia, electorura floribus
enim domestici ejus vestili duplicibus. Frigora niviss vernans, in pace habet lilia, in bello rosas. Item quia
corda sunt reproborum, perfidise susetorpore rigen-- byssus de terra virens oritur, sed per exercitationes
lia; de quibus ait Dominus : Et quoniam abundavitt longas et multifarias amissohumore ac virore nalivo,
iniquitas, refrigescetcharitas multorum (Matlh. xxiv). ad decorem candidse vestis perducitur, purpura
Quia Ille utique nive[/\ add. designatnrjpessimusquii autem regalis esl habitus. Bysso induitur Ecelesia,
ob primae superbiae meritum de ccelo corruens ini ciim casligant corpora sua electi ct servituli subji-
profunda tenebrarum, nihilominus se velut angelumi ciunt; purpura autein, cum eamdem continentiam
Iticisadhiic stultis oslentare praesumit, habitumque> B noii ob favorem vulgi, sed pro acquirenda beatitudiue
nierilorum suorum candori niveo similero fraudiumi regni perennis exercent. Sed hic virtutum habitus in
Miarutn nesciis prsefert, quod quidem Domini elan- praesentiquidera nescientibus videtur conteniplibilis,
gelorum ejnsest proprium in habitu niveo claritatemi sed in futuro qualis fuerit manifeste patebit. Unde
suse designare virlutis. Non limebit aiitem Ecclesia pulchre in Apocalypsi sua Joannes sanclorum se
domuisusca frigoribus memoratse nivis, quia Dominoi voeem audisse refert, dicentium : Gaudeamns et
pollicente credit quod porlse inferi non proevalebunt exsultemus, quia venerunl nuptim Agni, el uxor ejus
adversus eam. Omnes enim domestici ejtts vestiti prmparavitse, el dalum esl ei ul cooperial se byssinum
duplicibus, et sapicnlia videlicet ad repellendas hae- splendens, eandidum. Byssinum enim, juslificaiiones
relicas falsorum fralrum doctrinas, et palieiitia ad sunl sanctorum (Apoc. xix).
tolerandas apertorum hostium pugnas; vcl certe Nobilis in portis vir ejus, quando sederit cum se-
vestili sunl duplicibus, quia promissionciu habent nioribus terrw. Vir sanctse Ecclesi», vir cujusque fi-
vitse quoenunc cst, et fulurse : nunc in percgrina- delis animae, Doniinus est, qui videbatur ignobilis,
tione lcmporali, divino auxilio ne deliciant adjuli: cum ante tribunal prsesidis starel judicandus, cum
tunc in patrise perpelis habilalione divinae gratia probra, flagella, sputa et ipsam crucis mortem susci-
visionis ut frlices semper vivanl allevati. Item do-' ^1 jierel; sed nobilis apparebit cum venerit jiidicaturus
inestici cjus induti veste sunl duplici', una operis, orbem in sequitale et omnes angeli cum eo; lunc
altera rocntis, fiJei habentes factorumque velamina, sedebit, inquit, in sede majeslatis suw, el congrega-
ct sacramenlis, videlicet sui Redemptionis, imbuti, bunlur ante eum gentes, et separabit ab invicem, et
ct informati exemplis; sic enim fil illud Aposloli : reliqua. Nobilis, inquit, tn porla vireius, quia vetc-
Quicunquein Christo baptizali eslis, Chrislum induis- res in porlis sedere ad jtidicanduni solebant, ut vc-
tis (Gal. m). Possunt autem frigora nivis etiam tor- nientes ad civitatem atiuude paratum continuo re-
menta seterna intelligi, quse igni ct frigore mixla sponsum judicantis acciperent, el nec rusticos vel
csse legimus, cum dicitur : Ubi eril fletus el stridor pastores insolita nrbts sedificia stupefacerent, nec
dentium (Maith. vm), fletum quippe oculis ignis et rursum pacem urbis intrinsecam frequens titigan-
fuinus, stridorem verodentibussoletfrigusgignere; tium controversia foedaret. Npbilisergoerit Dominus
unde et beatus Job, de pcenis reproborum loquens tn portis suoecivitalis, quia qui eliam nunc contem-
;eternis, ad calorem, inqiiit, nitnium transibunt, ab ncndus putalur a multis, ubi sseeuli finis adfuerit,
aquis nivium (Job. sxiv). Sed ab his Ecclesia domui ubi ingressum patria? ccelestis aperuerit electis, jam
siisenon timebit, quia quicunque pereunt, ad doraum " cunclis jialebit sublimis. Sedebit autein cura senato-
illius non perlinebanl, nec vesle ipsius spirilali erunt rilras tcrrse, illis videlieet quibus ipse promittit di-
induli, tametsi mysteriis ejus ad tempus videbantur cens : Amendieo vobis quod vos qui secuti estis me
instituti. Denique legimus in Evangeliis, cjcctum de in regeneralione, cum sederil filius hominis in sede
domo convivii illius hominem qui veslibus operum majestatis suw, sedebitis et vos super sedesduodecim,
iinmundis hanc intrare prsesumpserat, et in tenebras judicantes duodecim tribus Israel (Matlh. xiv).
cxteriores, nbi essct flelus et stridor denlium , essc Sindonem fecit, et vendidit, et cingutum tradidil
projeclum: merilo ulique in frigora pocnoereligatum, Chananwo.In liuleo sindonis sublilis intexio signa-
quia indiimentum pictatis habere neglexerat. tur sancloe proedicationis, in qua moliiter quiescil ,
Stragulalam vcslem fccil sibi : byssus et pnrpura quia raens in illa fidelium spe sempiterna refovelur;
indumentum ejus. Stragulala vestis, quse variante unde et Petro aniraalia in linteo deinonslranlur ,
textura solel firmissima confici, forlia Ecdesisc quia peccatorum animae, misericorditer aggregatse,
opera et divcrsa virlutura ejus ornamcnta significat, in blanda fidei quietc continentur. Haecergo sindo-
de quibus Prophela in summi regis, viri videlicet ncin fecit, et vendidit, quia fideni, quam credendo
illius, laudccccinit ; Astitit regina a dextris tuis in tcxtieral, loquendo dcclil, cl ab infidclibus vitain
789" EXPOSITIO 1N PROVERBIA SALOMONiS. - LIB. III. 7PO"
reclse conversationis accepit; qusc et Chananseo \ est, primus initlam lapidem mitlal (Joari. vui),et
cingulum tradidit, qnia per vigoreui demonslratae sic eam crimine quod patrarat, sub conditione arn-
justiliae fluxa opera gentilitatis destruxit, ut hoc plius non peccandi, miseratus absolvit.
quod prsecipitur vivendo teneatur : Sint lumbi vestri Consideravit semitas domus sum, et panem otiosa
prwcincti(Luc<. xii). Bene etenim nomine Chanaan, non comedil. Semitas domus suse considerat, quia
qui et gentilium populum procreavit, et interpreta- cunclassuse conscientise cogitaliones subtiliter inve-
tur commutalus, conversa ad fidem gentilitas de- sligat. Punem otiosq non comedil, quia boc, quod de
sigualur, quae, felicissima commutatione, a vitiis ad sacro eloquio inlelligendo perceperit, ante seterni
virtutes, adiabolo transmigravit ad Chrislum; iuule judicis oculos exhibendo, » patriae coelestis. Semitsa
et in cjusdem laudem psalmns quadragesimus domus illius prsecejila justilise, quibus ad seternse
quartus scribitur, cujus litulus est : In finem, pro vilse mansionem pervenilur : quas profecto semitas
his, qui contmutabuntur, filiis Core , canticum pro anima bene considerat, cum et diligenteV quibus
dilecto. Filii autem Core, fitii Calvarise interpretan- aelibus ad superna perveniri debeat inspicit, el qusc
tur, qui sunt filii Dominicse crucis, dicentes : Mihi agenda didicit sedula exercere non desinit. Panem
absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Chrisli quoque otiosa non come*dit, cum sacrificium Domi-
(Gal. vi). Quomodo autem commutentur sequentia B nici corporis percipiens studet imitari actu qnodin
psalmi ejusdem docent, ubi dilectus ipse, id est mysterio celebrat, multum sollicita ne indigne pa-
Dominus, scilicet Ecclesise dicit : Audi, filia, et vide, nem Domini comedendo et calicem bibendo, judi-
el inctiha aurem tuam, et obliviscerepopulum luum cium sibi manducet et bibat; sed ut.patiendo pro
et domum patris <«/'.Commutari namque illamdesi- Christo ac lacrymas fundendo, bonis quoque acti-
derat, quam, ut filiam habere valeat, domum palris bus insistendo, passionem et exempla ipsius quan-
prioris, id est hostis anliqui, jubet oblivisci. lum valet, sequatur. POtest et simpliciter accipi
Forlitudo et decor indumentum ejus, et ridebit in quod panem otiosa non comedit mulier fortis, juxta
die novissima. Fortitudo ad tolerandam perversorum illud Apostoli : Qui non operatur, nec manducet (11
improbitatem, decor ad exercendam virlulum gra- Thes. 111), et ipse de se, Quoniam ad ea quae mihi
tiam : decor, quia operatur justiliam ; forlitudo , opus erant, et his qui mecum sunt, liiinislraveruni
quia perseculionem jiatiturpropterjustitiam :et ideo manus istse. Unde merito luxuriantes viduas arr
ridebit in die novissimo, id esi, gaudebit in retribu- guens-adjungit : Simnl aulem et otiosw discunl cir-
tione regni coeleslis , quse dolebat in certamine vilse cumire domos (I Tim. v), noii solum otiosse, sed ver-
praesentis. Mos etenim Scriplurse est pro gaudio bosseet curiosse.
risum ponere, sicut et Dominus ait: Beali qui nunc C Surrexerunt fiiii ejus, et bealissimam pnvdica-
ftelis, quia ridebilis (Luc. vi); et beatus Job : Os runt, et vir ejus taudavil eam. Quod fulurum pro
autem veracium replebitur risu. Similem sane huic certo noverat more prophetico quasi jam faclum
sententiam Propheta de Domino ac satvatore hnjus refert: surgenl eniui lilii Ecclesiae, videlicet onmes
fortissimse mulieris posuit, dicens: Dominus regnavit, elecli, in novissimo carnis mortalitate donati, et
decorem induil,Jnduit Dominus fortitudhiem (Psal. tunc malrem suam, quse cos ex aqua et Spirilu
xcn). Cum enim praedicaret Evangeliuin regni; aliis sancto genuit, beaiissiniam praedicant, quse nunc
placebat , aliis displicebat; alii bene loquebantur , ab infidelibus quasi misera contemnitur ; et revcra,
alii detrahebant, laeerabant, mordebant, eonvitia- sicut Ajioslolus ait (/ Cor. xv), Si in hac vita tan-
banlur; ad eos ergo quibus placebat, decorcm in- tum speranles sumus iu Christo, miserabitiores su-
duit; eos quibus displicebat, fortitudiueni. Imitare mus omnibus hominibus ; quia vero pro vita alia iu
ergo et lu Dominum tuura ,. ut possis esse vesiis prsesenti militamus^ merilo cum apparuerit quid
ipsius; esto cum dccorc ad eos quibus placenl bona erimus, malrera nostram, quoe ex omnibus justis
opera tua, esto fortis adversus detractoreSi collccla, una Christi columba, sponsa etamica voca-
Os suum aperuit sapienliw, et lex clemenliwm lin- tur, beatissimam prsedicabimus. Surget et vir ejus,
gua ejus. Ad hoc lantum loquens os aperuit ut sa- D et laudabit eara, dicens in judicio : Venite, benedicti
pientiam doceret, juxta iliud Apostoli: Omnis sermo Palris mei, possidete paratum vobis regnum a con-
malus ex ore veslro non procedat, sed si quis bonus slilulione mundi : esurivi enim el dedislis mihi man-
ad adificalionem fidei, ul det gratiam audienlibus ducare, etc. (Matlh. xxv). Qui quidem ipse primi-
(Ephes. iv); vel ccrte os cordis aperuit ad discen- tioe dormienlium resurrexit a mortuis, sed in die
dam ab ipsa sapicntia inlerius verilatem, manifestius omnibus quos sua laude dignos
quam alios judicii
foras doceret. Utrique aulem scnsui, quia judicaverit, quanta sit ejusdem suse resurreclionis
facit Ecclesia, concinit aple quod utrumque
gloria demonstrabit. Potest etiara hoc quod dicitur,
sequitur : Et lex surrexerunt
clementiwin lingua ejus, illa videlicet, ut non sta- filiiejus,et beatissimam prmdicaverunt,
tim more legis Mosaicae, peccantes et etiam in hoc tempore convenienter accipi, cum
puniret, cujtis
cxemplum clementise ab ipsa Dei sapientia Domino quilibel fulelium, transcensis sseculi serumnis, ad
cl Salvatore nostro manifeste ccclestia rcgna perducunlur ; setlere namque ad hu-
percepit, cura oblata miliationem aliquos, suTgere ad gloriam perlinet;
ei peccatrice muliere : Si quis, inauit, sine
peccalo undc
a Vidctur aliquid decssc dicilur, olim in cilicio poeniterent, id est^hu-
m B. RABANl MAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 703
miliati; et prophcta : A fucte manus tuw sedebam A Fauax gratia, el vana esl pukhritudo : mulier ti-
golus, quia comminatione replesli me (Jerem. xv); meiiS'Dominum ipsa laudabitur. Fallax est gratia
scd et Psalraista : Vanum est vobis ante lucem sur- laudis, quam ab homine accipit, vana pulchriludo-
gere, surgite postquam sederitis, qui manducalis pa- castilalis vel operationis bonoe, quain hominibus
nem dotoris (Psal. cxxvi), quod est aperte dicere, ostendit aninia quse limore caret divino ; at illa con-
Quid in praesenti quserilis gaudere, quod elcctis in scicniia vera est laude digna, quae timorem Dei iu
fuluro reservatur? Non enim polestis in hac vita, omnibus servat, ipse est enim principium cuncta-
id est, ante lucem supernoe "retribulionis, gloriam rum custosque virtutuin, Scriptura dicente : Timor
vcroe felicitalis habere : quin potius postquam hic Domini principium sapienliw (Prov. 1); et iterum :
Iiiimiliati fuerilis ad tempus, illic vos in perpetuum Qui thnet Deum, nihil negligit. Hinc est enim quod
veraciter cxaltandos sperate, vos quibus amarum ideo beatus Job et in.prosperitate virtutibus ineom-
csl omne' quod saeculiamatoribus jucundum videtur parabililer floruit, ct m advcrsitatibus insuperabilis
ct dulce. Surguntergo filii Ecelcsioe, etbealissimam hosti permansit, quia veraciter dicere poluit, Sem-
proedicant, cum cceleslibus bonis subliinati, quanla per enim quasi tumentes super me fluctus timui
sit illius palriae beatitas, cujus participes esse me- Deum et pondus cjus ferre non potui. Fallax est
ruerunt, aspiciunt, et hanc debila laudalione in di- ergo simulatorum gratia, vanus decor operis stulto-
vina visione concelebranl: laudat eam et vir ipsius, rum, Ecclesia autem, quse in timore incolalussui
ctim bona quae ipse donavit remuncrat. Quibusau- tempore conscrvalur, quoniani ardenles virtutum
tem verbis eam laudet conscquenter ostenditur, cum lampadas venicnli ad judicium suo Sponso offeret,
dicitur : jure ab co laudata januara cura eo rcgui ccelestis
Muitw filiw congregavernnl divitias, tu supergressa inlrabit. Qualiter autem eam laudet, terminali versu
es unrversas. Miiltas filias ccclesias dicit hoeretico- docetur :
rum et malorum turbas catholicorura, quae filioedi- Date ei de fruclu manuum suantm, et laudent eatn
cuntur vel Cliristi vel Ecclesioe, quod eliam ipsoe in portis opera ejus. Hoecsunt enim verba viri illius,
sunt Doniinicis renatsc sacraincntis, et adoptioncm de quo dictum csl: Vir ejus et laudabit eatn, id est,
filiorum qnam cuslodire cceperunt [F. omitl. renne- Dei et Salvaloris noslri, qui angelis in ine praece-
ruul]; undc et Joannes ail: De nobis exierunt, sed non pturus est ut Ecclesiam post hujus vitse certauien,
erant ex nobis. Quoecongregaverunl divilias, videlicet post trituralionem aiilictionum terreslrium, ad cce-
bonorum operum, oratioiies, jejunia, eleemosynas, lestis rcgui gaudia introducant, ac vitae immortalis
affCclionem et castimoniam carnis, contineniiam lin- sibi sociam aggregent, juxta illud evangelicum :
'
guoe,meditationem Scripturarum et caetera lmjusmo- C Triticum autem congregale in horreum meum (Mailh.
di, quoe sunt veraedivitioe spiritus, ubi pura mentis 1). — Dale, inquit, ei de fruclu manuum suarum,
simplicilate geruntur ; ubi autem sine fide, quae pcr quia fructuin spirilus ferre curavit, charitalem, gau-
dilectionem operalur, fiunt, nihil agentibus prosunt. dium, pacem, benignilalem, bonitatcm, modcstiam,
Sed el illse filise frustra congregarunt divilias, de conlincntiam, fidem, palientiaro, pro hoc illi debi-
qoibus Dominus ait: Multi dicenl mihi in illa dic, lam rcpendite mercedem. Et laudenl eam in portis,
Domine, Domtne, nonne in nomine luo prophetavi- hoc cst, in judicio, sive in ingressu patrise ccelestis,
mus)9 et in tuo nomine dmmonia xjecimus ? el in luo non hominum favores supervacui sed opera ipsa
nomine virlutes multas fecimus? et lunc confitebor quae feci, exarainante, probante ac remuneranle illo-
illis quia nunquam novi vos (Matlh. vn); sed omnes cujus haec donantc gratia perfecil : a quo ut lau-
isliiismodi filias Ecclesia catholica supcrgreditur, dari mereamur in futuro concedat ipse propilius,
quae fide casta et operc perfecta, Redemptoris sui nos eum dignis in prsescnti vila collaudare servi-
vestigia scctatur. liis. Ainen.
BEATI RBt.BM.m HAURI
EXPOSMOIS SUPER JERIMIAM PROPHETAM
MBM VIGINTI.
PRÊFATIO
AD LOTIIARIUMIMPERATOREM.
ost Commentariolos quos mea parvitas in He- j\ lentias collegisse, cl Ipsorum sensus ubique ser-
ptaleucum, et in libros Regum, alque in Paralipo- vasse : licet in aliquibus, brevitatis causa, propriis
inenon edidil; post explanatiunculas historia- sermonibus usus sim, notatis forinsccus eorum no-
ruro Esther, Judilli el Machabseorum, nec non et minibus, quorum verba aut sensus in pagclla con-
volurainis Sapienlise atque Ecclcsiastici, aliorumque sislunt; habeatque salis commodutn compendium,
opusculorum meorum laborcs, ad extremum in Je- quando id quod in mullis codicibus Patrum scrutari
remiam manum misi, ut collectis undique sancto- debuit, in unum repererit collectum : ncc jam sibi
rura Patrura sentenliis, hujus quoque propheloe laborare necesse esse inquirendo, ubi atioruin la-
sensusaliquantulum avido lectori apeiirera, E?.(i'.:e bore quicti stioeiiiveiieril consuluim. Ergo quoniam
niihi ad lioc faciendum iiicubtiit necessitas, ul quia nuper cpistcla de excellentia vestra, o imperator,
beali Ilieronymi exjilanationcs in hunc proplietani ad nos missa pervenit, hortans parvilatem meam ut
nusquam ad integrum rejierire polui, sed tanlum hujus prophelae librum vobis exponerem, uliimam-
primos sex libros, qui pertingunt pene usque ad meque parlem Ezechielis prophelse, ab eo Ioco ubi ex-
dietalem voluminis prophetici : sicut nec vir soler- positionem ejus beatus papa Gregorius in decima
tissimus Cassiodorus Senator invenire se posse as- homilia morali sensu atque allegorico finivit, ego
serit, quem tamen viginli libros inde scripsisse iC usque ad finem morali mysticoque scnsu perduce-
teslalur ; cogentibus fratribus noslris, qui nobiscura rem : quod mibi arduiun valdeque difficile visum
divinos libros scrutantur, ipsc scribendi sludiura cst, ul hoc, quod doctissimi et disertissimi Ecclesise
irapendcrcm : acsic quod cx uno expositoreet intcr- inogistri, ultra vircs suas esse judicaverunl et slu-
prcte divinorum librorum cflicere non polui, saltem pcnclo ab co declinaverunt, ipse infirmus et debilis
ex pluribus doctoribus eorumque diversis volumi- cl non lam corpore scgrolus quam eliam sensu mi-
nibus illoruin petitioni salisfacerem. Nam fertur nutus, pertinaciter quasi ad hoc idoneus tentarer
Origcnis quadraginta quinque homiliis praesentem aggredi. Qui licet aliquid magni nunquam fuerim,
prophctam Attico sermone exposuisse. Ex quibus tamen modo longe aliud me esse senlio quam fue-
quatuordecira tantum translalas inveni, quoeme in ram : qui gravi segritudine pressus jam saepius in
hoc opere non parum adjuvabant, explanationesque lectulo accumbo, quam ad scribendum vel ad legen-
cseterorum prophetarum, quas praefatus divinaele- dum in meditatorio sedeo. Idcirco quoniam « versa
gis interpres edidit, multis in locis Jercmiae scn- est in luctum cithara mea, et organum meura in vo-
tentias lucide exposuerunt. Sic et beatus papa Grc- « cem ffentiuin (Job. xxx), > Iibet me magis pec-
gorius non parum nobis in dictando profuit, qui in cata mea plorare quam canlu musicam sonare,
diversis opusculis suis, more suo, divinorum Iibro- C dicendo ad Dominum cum Propheta : « Incurvatus
rum sentenlias exponendo, islius quoque prophetx' « sum et humiiialus sum usquequaque : rugiebam
plurima leslimonia enodavil. His ergo omnibus con- « a gemitu cordis mei : Et anle te est omne deside-
sideratis, unum opusculum condere disjiosui, quod « rium meum, ct geniitus meus a le non est abs-
lamen in viginli libros disparlire decrevi, ne longi- « conditus. Cor nie«jm coniurbalum cst in me, et
tudo librorum fastidium leclori facerel, imo brevi- « deseruit me forliludo mea, cl lumen oculorum
tas ad singula disculienda acutiorem rcddcret. Nec « meorum noncsl mecum (Psal. xxxvn). » « Miscv-
me praesumptuosum aut superfluum quisquam in « rere mci secundum magnam misericordiam luam,
cundilione hujus operis debet dicere, quasi post « delens iniquitatem meam (Psal. L), quoniam in le
oplimos et disertissinios cxpositores ego clinguis et « confidilanima mca (Psal. LVI).I « Ne prpjicias me
tcnuis ingenii magnorum virorum studia temcrario « in tcmpore senectulis, ct cum dcfeceritvirlus mca,
ausu velim obfuscarc, ctim nie videril eorum sen- t nc derclinqtias me (Psat. LXX).J Igitur ob hanc
793 IJ. RABANI MAUUI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS HI. 796
causani, coeterisomissis vcl potius ad aptum tempus A ct amorcni. Horuni quiddam simile invenimus etiara
rcservatis, si forte Doiiiinusper immensam pietalis -in Jeremia scriptum esse. Esteriim annotatum tein-
suaegratiam voluerit sanitalem mihi tribuere, fa- pus prophetise ejus, quando ccepcrit prophetare, et
cultalemque legendi atque seribendi conferre, modo qtio usque finiert. Quicunque ergo Scrijituras legit,.
prsesens opus exposilionis videlicet Jeremise pro- si lcctioni diligenter inlendat et requirat eorum qu;c
jiheloe, quod bonae memorise genitori vestro Ludo- scripta suntvoluntatem, dicere polest: Hisloria su^
vico Augusto adhuc vivenle inchoaveram, et post perscripla est, (juo terapore Jcremias exorsus sit, ct
oliilum ejus consummaveram, vestrae devotioni si- qtio consummaverit prophetiam ; quid igilnr ad me
mul et auctoritati eomniiUo, ut habealis illud Iega- tempus historiee? Legcns didici, quodcocperitprophe-
tisque, et ad bonum studium nostrum exercendum lare in dicbus Josioefilii Ainos, rcgis Juda, usque ad
ctim nostris eo utamini. Et quoniam pturimorum annum tertium decimuni regni ejus. Deiride pro-
divcrsoesunt voluntates, et differunt ingenia vacil- phelavit in diebus Joachim filii JOsise, regis Jtida,
lantque sententise, placuit mihi te unum ac solum usque ad consumnialionem undecimi anni Sedeciac
juilicem, ac benevolum et sapientissimum expetere,. filii Joskc, regis Juda. Et legens didici quia per tres
sanctissime atque auguslissime imperator Lolhari, reges propbetia ejus coextensa sit, usque ad captivi-
cujus mentem divina sapientia iltustrans, non per- B talcm Hierusalcra, in quinlo mense. Quid ergo per
roittit fraude invidorum corrumpi, nec versutia per- hoecdocemur, si lectioni fuerimus inlenti ? Condeni-
versorum seduci : sed m sequitatis et justiliae regula naveral Hierusalem Deus propler peccata quse fece-
conservans, per viam veritatis sedulo deducit. Tibi runt, et haec erat extrema sententia, ut captivilali
ergo oequojudici opus ofiero, ut tuo examine ad pu- relinquerenlur. Verumiamen cum hominum sit aroa-
rum jirobelur,, et tua auctoritalc conlra invidos tor Dcus, nec quemquam velit perire, antequam
amiulorum morsus tucatur. Cum enim habuerim te depopulationis lenipus instaret, misit et hunc pro-
propitium et benignum judicem, pro nihilo aliorum jihetam, ut pcr serraones ejus ad poenitenliam con-
opiniones falsas deputo, sed tui juris amator ac verlerelur. Misit eumdem etiam sub secundo rege
sauclse tuse voluntatis devotus exsecutor, fidelis libi, post priinum : misit quoque sub lertio. Quid jitura?
Cbristo tribucntc, quandiu vixero perseverabo. Jam caplivitas imminebat et adhuc ad salutem hor-
iElerna Dei bonitas ct super omnia excellens maje- labalur Deus, tribuens, ul ila dicam, et ante uiuun
stas, serenissimum ac piissimum Augusluro ab ho- dicm locum pcenitenlioc.Unde scriptum est, usque
stibus in lerra diulius protcgal illocsum,et postmo- ad captivitalera Hierusalem et usque ad quintum
dum in coelis faciat perpelualiler regnare beatum. mcnsem prophelasse Jeremiam. Jam hostium vincla
• Deus ad benefaciendum promptus esl, ad C
punien-' slrinxerant manus, el nihilorainus haecquodammodo
dos auteni eos qui poena digni sunt, dissimulator, dicebat Deus : Ecce captivi facli estis, agite, licet
cum possit quippe tacens sine conlestatione venturi, sero, pcenitentiam; rogateme etparcam vobis;pos-
punire cos quos semel dignos supplicio judicavit, sum cruere de caplivitale, qui tradidi. Habemus ila-
nusquam hoc facit, sed etiamsi condemnaverit, di- que quiddam necessarium ex superscriptione ista-
cil quod sibi semper dicere projiositum est, ut libc- quse continet tempora prophetiae, quod juxla suam
renlur a condcmnatione per poenilentiam, qui con- clcmcnliam exhortelur Deus semper homines ad sa-
demnali fuerant per deliclum. Horum exemplacuin lutem, ut cessanledelicto etiam captivitas conquie-
de Scripturis multa possimus accipere, sufficiunt scal. Haec autem eliam de nobis possumus intelti-
ad prsesens incidcnlia, ul veniamus ad eoruro quse gerc; si peccaveriraus, ct nos captivi futuri sumus.
Iecta sUnt couteniplationem. Ninivitoe condemnali Eteniin tradi peccalorem Satanae, nihil distal ab eo
erant peccatores a Deo, quia dicilur : « Adhuc enim quod Judoei sunt tradili Nabuchodonosor; utiquc
quadraginla dies, ct futurum est ut Ninive subver- illos Deus conccssit adversario propter frequentes
letur (Jonw. m). • Noluit Deus cum silenlio punire impielatcs, sic nos propler pcccata quoc fecimus
damnalos, sed dans eis locum pcenilentioc et con- " tradcmur spirilali Nabuchodonosor. « Et quos tra-
versionis, misit ad gentes Hebroeorumprophelam, ut didi Salanse, ul discant non blasphcmarc, » ait
dicenle illo, « adhuc quadraginla dies el Ninive Ajioslolus (/ Cor. v) de aliis peccaloribus. Pula
subvertetur, > qui condemnali fuerant ne perirent, qiianlum malum est peccare, ul tradar Salanse ca-
sed agentes pcenilentiam impetrarent misericor- ptivanli animas eorum qui relinquunlnr a Dco? Non
diam Dei. Qui in Sodomis et Gomorrhis consistc- sine causa autem neque sine j' udicio Deo rclinquen-
baut, diro jam exilio destinati, ut manifcstum est tc quos deserit ; cum cnini miserit pluviam supcr
c.v scrinonibiis Dei, quos locutus est ad Abrahain. vinearo et vinca pro uva attulcrilspinas, quid facial
Aitamcn quod suuin eral fccerunt angeli, volentes nisi ut mandct nubibus ne pluaul super vincam im-
eos salvare qui sc indignos salute judicavcrant; di- brem ? Quapropter in proximo csl, propter delicla
centcs ad Lolh : « Eslaliquis libi hic gcner aut lilii quorura nobis conscii sumus, et nostra caplivitas ;
aul liliae? (Gen. xix), » Neque vero ignorabant non futurum esl quod tradamur, si non cgerimus pccni-
esse eos secuturos Lolh, scd oslenderunt suara pari- tenliara, Nabuchodonosor alquc Babyloniis, qui nos
lcr cl cjus, qui eos miserat, benignitatcm in homines sensibililcr cxcrucicnt. Istis jaui adjacentibus, ser-
« Quoesequuntur, ex bomiliis Origcnis hausla sunl.. EllIT,
790 B. RABANIMAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 800
« nieum, et dixit Dominusad me : Ecce dedi verbai A . tantse mulliludini ct noluit et obedivit. Supcrbus
« inea in ore tuo. » Notandum quod bic miltalur? enim fortassis esset, si ducatum ptebis innumerse
manus Dei, quae tangat os prophetoe, et dicaturei: sihe trepidalione susciperet; ct rursuin supcrbus
« Ecce dedi verba mea in ore luo;» in Isaia auiemi existerel, si Aucloris
imjicrio obedire recusaret.
«
scriptum sit: Et missus est ad me unus de sera- Ulrobique ergo subjeclus ct praeesse populis semet-
phim, et in manu habebat carbonem, quem forcipe; insum meluendoinoluit, et tamen de imperantis vir
tulerat de altari: et tetigit os meum, et dixit: Ecce> ribus consentil.
teligit iste labia tua, et auferet iniquitates tuas, ett « Ecce ego constitui te hodie super gentes et su*
peccata lua mundabit (Isa. vi). • Ibi enim quia so- « per regna, ut evellas, et deslruas, et disperdas, ct
lidaeet perfectae setatis erat, et ipse sihipiicitcr con- « dissipes, et sedifices,et planle».» (Hieron.) Hoc
fitetur quod immunda labia habeat, et habilet int qnod nos de Hebraico addidimus dissipes, siverfepo-
medio populi immunda Iabia habentis. Miltitur unus. nas, in LXX non habelur. Et considerandum quod
de seraphim, qui non manu, sed forcipe et carbone, quatuor tristibus duolseta succedant. Neque enim
tangat os ejus, et iniquitates auferat et mundet pec- oedificari-bona,nisi deslrucla essent mala; nec plan-
cala. Hic autem ipsius Dei manus mittitur, per tari optima, nisi eradicarenlur pessima : omnis
quam cuncla operatus est, et quse in alio loco bra-. B enim plantalio, quam non planlavit ccelestis Pater,
chium dicitur : non ut peccala auferat, qusc per eradicabilur (Matth. xv). Et aidifiCatio,quee super
pueritiam multa non fecerat, sed ut loquendi gra- pctram non habet fundamenturo, sed in arena ex-
liam tribuat. Porro Ezecbicl librum devorat el intus; structa est,sermone Dei suffoditur alque destruikir
et foris scriptum, tam sacramenla divina quam sim- (Matth. vn). Illam aulem quam consumct Jesus spi-
plicem liistoriam conlirtenlem (Ezecli. n). Jeremise rilu oris sui, et destruet advenlu proesenlioeswx,
03 tangitur, et Domini vcrba tribuunlur, ut confi- oiunem scilicet Sacrilegamperversamque doctrinauii
dentiaui accipiat prsedicandi. Pulchreque juxta lit- disperdet in perpetuum. Porro ea qtise elevantur
teram manus mittitur, ul hunianorum arluum vi- contra scienliam Dei; et in sua confidunt sapientia,
dens similitudihem, taclum mamis non refdrmidel. quae apud Deura stultitia est, dissipabit atque depo-
(Greg.) Sed sciendum, quod nonnunquam prsedica- net: ut aedificentur pro his humilia, et in locum sn-
tionis officiumet nonnulli laudabiliter appetunt, et periorum quoedestrucla sunt et evulsa, exstruantur
ad hoc nonnuli taudabilitcr coacti pcrlrahuntur. atque planlentur quoc eeclesiasticse conveniunt ve-
Quod liquide agnoscimus, si memoratorum duorum riiali; et impleatur quod dicit Apostolus (/ Corin.
prophetantium facla pensamus, quoruin unus ul ad n( m): « Dei oedificatio, Dei agricultura estis?» Multi
prsedicandum mitti debuisset sponte se prsebuit, hunc locum super personam Christi intelligunt. Je-
quorum taraen alter pergere cum pavore recusavit. remias enim interpretatur excelsus Domini, qui dc-
Isaias quippe Doraino quserenli quem mitteret, ultro struxit regna diaboli, quoesibi in excelso montis os-
se oblulit dicens: « En ego, mitte me (lsa. vi). > Je- tenderat; aclversarias perdidit 'potestales, dolens
remias autem mittitur, et lamen ne mitti debeat hu- chirographum errorum in cruce. De qnibus et in
militer reluctatur diccns : « Ila, ha, ha, Domine jisalmo, post historioe vcritatem, Tfo^txSf loquitur :
Dens, ecce ncscio loqui, quia puer ego sum.» En ab « Quare fremuerunt gentes, et populi medilali siint
utrisque exterius diversa vox prodiit, seil non a di- inania? Astitcrunt reges lerrae, et principes coitVe-
verso fohte dilectionis emanavit. Duo quippe stint nerunl in unum (Psat. n).» Pro bis evutsis, destru-
praecepla charitatis, Dei videlicet amor, et proximi. ctis, perdi.tiscl in inferioradetractis, sedifiGatui'alque
Per activam vilara igitur prodesse proxiinis cupiens plantatur Ecclesia Dei. Super Jcremise autem per-
Isaias, oflicium prsedicationis appetit; per contem- sona nulla dubitatio est. Legimus enim in consc-
ptativam vero Jeremias amori Conditoris seduto in- qtientibus quod in manu accipiat calicem meri jilc-
hacrere desiderans, ne milli ad prsedicandum debeat num, et propinare jubeatur cunctis in circuilu na-
contradicit. Quod ergo laudabiliter aller appelit, hoc pI tionibus. (Orig.) Mystice autem quicunque a Deo
laiidaliililer alter expavit. Iste ne lacitae conlempla- accipit verba, sumens gratiam cceteslis eloquii, id-
tionis lucra loquendo perderet, ille ne damna slu- circo ea accipit, ul regna genlesque cradicet alque
diosi operis lacendo sentirel. Sed hoc in utrisqtie subverlat. Sed cum nominenlur regna et gentes,
est subtiliter intuendum : quia el is qui recusavit, omnis qui divina verba suscepit, nolo eum corpora-
plenilcr non resistil; ct is qui milti voluit antc se liler inlelligere regna et gentes; sed cousidcrans
per aliaris calculum purgalum vidit, ne aut non pur- animashominum gubernalasa peccalo, juxta id quod
gatus adire quisque sacra ministcria audeal, aut in Apostolo scriptum cst': Non regnet ergo pecca-
queiu superna gralia clegit, sub humilitatis spccie tum in mortali vestro corpore; videns quoque mul-
superba conlradicat. Quia igitur valde diffieilc est tas species dcliclorum, allegorizet regna et genlcs
purgalum se quemlibet posse cognoscere, praidica- per varia delicta, quse humanas animas possederunt.
tionis officium lutius declinalur; nec tamea decti- E.t ha;c erunt quac cvellenlur atque suffodienlur a
nari, ut diximus, pertinaciler debet, cum ad susci- seruionibus Dei, qui dati sunt sive Jeremiae siv»
piendum hoc superna voluntas agnoscitur. Quod csetcris sanctis. Neque vero ignoramus quosdai»
Moscs ulruniqiic miro opore explcvit. qui proccsso esse cjui ista referant, qtiasi majora Jcrcniia, snocr
707 EXP0SITI0 SUPER JEREMIAM. — LIB. I. 708
moiies proplietarum, sermones legis, sermones apo- A qui dixit: « Et ego pcenitentiam agam de omnibus
stolorum, sermones etiam Domini et Salvatoris no- uialis quaeloculus sum facere eis. » Et hoec quidcm
stri Jesu Christi hortantur nos ad pcenitentiam, in prsefatione.
provocant ad salutem. Si audierimus, credimus ei,
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. « lam gentibus dedi te.» Non quo anle conceptio-
De sanctificatione el missione Jeremiw; de virga vigi- nem, ul hseresis suspicatur, fuerit Jeremias, sed
lante ct olla succensa. quo prsescierit eum futurum Dominus, cui nec dum
< Verba Jeremiae, fiin Helcise, de sacerdotibus, facla jam facta sunt, sccundum illud quod Apostolus
« qui fuerunt in Anathoth, in lerra Benjamin. Quod loquit:ii (Rom. iv) : « Qui vocavit ea quse non erant,
« factum est verbum Domini ad eum in diebus Jo- g] qnasi ea quae essent.» Quod autem sanctificatur,
« siae filii Amon regis Juda, in terlio decinio anno in utero juxla illud Apostoli debemus accipere :
« regni ej'us. Et faclum est in diebus Joachiin filii i Postquam aulem placuit ei, qui me segregavit de
« Josiae regis Juda, usque ad consummationenmn- ulero inalris meae, el vocavit per graliam suam, ut
< decimi anni Sedechise filii Josiae regis Juda, us- revelarct Filium suum in me, ut evangelizarem eum
« que ad transmigralionem Hierusalem, in mense in gentibus (Gal. l). > Joannes quoque Baptista san-
« quinlo.» (Hieron.) Caeteri prophetae, ut Isaias, ctificatur in uter.o, et Spirituin sancturo accipit, et
Osee, Joel, fuerunt anle captivitatem decem tribuuni movetur in vulva, el per os matris loquitur (Luc. I).
Israel, sive duarum tribuum Judae et Benjamin. Alii Quod autem dixit, « Prophetam in genlibus dedi
post captivilaiein, ut Daniel, Aggacus et Zacharias. te, > illud vult inlelligi quod in ipso postea propheta
Jeremias verp et Ezechiel imminenle captivitale va- lecturi sumus, quoJ non solum Hierusalem, sed et
licinium texuerunl: sed alter eorum in"terra Juda, multis in circuitu genlibus prophetaverit. Quidam
alter in Babylone. Jeremias cum adbuc esset puer, hunc locum super Salvatore intelliguat, qui proprie
prophelare ccepit anno lertio decimo Josiaefilii Amon prophcta gentium fuit, et aposlolos vocavit omnes
rcgis Judae; prophetavilque in imperio ejus annis nationcs. Iste eiiim vere priusquam in utero vir-
decem et novem, et ppstea sub Joachim filio ejus C I ginali formaretur, et antequaui cxiret de vulva
annis undccim : et sub Sedcchia, qui ultimus fuit matris, sanctificatus ulcro est et notus Patii,
reguin Juda, annis undecira, usque ad quintum men- quippe qui semper i:i Patre., in quo est sempcr
scra , quando a Babyloniis capla csl Hierusalem. Pater.
Joachaz vero et Jechoniae lerni menses (quorura al- « El dixi: Ha, ha, ba, Domine Deus : ecce nescio
ter in iEgyptum, alter cum matre ductus est in Ba- « loqui, quia puer ego sum. » Septuaginla : « Et
bylonem), in supradiclis annis computantur. Ac per dixi: 0 Domine Deus, ccce nescio Ioqui, quia juvc-
hoc abexordio propheliae suse usque ad caplivitatem nis sura. > Deteslatur olficium, qupd pro setate non
Hierusalem, in qua et ipse caplus est, prophelavit potcst sustinere, eaJem verecundia qua et Moses
annis quadraginta et uno, praeler illud lempus, tenuis et gracilis vocis esse se dicit (Exod. iv).
quando duclus est in vEgyplum. Ibique prophetavit Scd ille quasi magnse robustseque setalis corripitur :
in Taphnis, ut hoc ipso volumine conlinetur. Pro liuic pueritiae datur venia, quae verecundia el pudore
verbis Jereraiae Sepluaginla posuerunt, « Verbura decoralur.
quod factum est ad Jeremiam,» hoc videlicet sensu, « Ei dixit Dominus ad me : Noli dicere, quia puer
quod verba Jeremiae verbura sit Domini. Fuit autem i sum, quoniam ad oronia quae miltam te, ibis, et
de gcnere sacerdotum, qui habitabant conlra septen- 1D « universa quoc mandavero tibi, loqueris. Ne timeas
trionem Hicrusalem in tertio railliario et viculo Ana- « a facie corum, quia tecum sum, ut eruam te, di-
tholli. Sinnilquc adinirabiiis clemenlia Domini, quod « cit Dominus.» Ne selatem, inquit, consideres; alio
jam captivitate vicina, et Babylonio exercitu val- enim propheta Ioquente didicisti : « Cani hominis
Iante Hierusalcm, niliilhoininus populum ad pceni^ sapienlia ejus (Sap. iv).» Tuae sit tantum volunlatis
lenliam provocat, malcns salvare conversos quam ut pergas; me comilem habcbis, quo cuncta adj'u-
perdere delinquentes. Pro transinigralione, quod vante complebis. « Aperi os tuum, et implebo illqd
omnes alii voce consona Iranstulerunl, Sepluaginta (Psal. LXXX). » Ncc considcres inidtitudinem eoruiii
jiosucrunt caplivitatem. Post exordium aulcra valici- ad quos et contra quos loculurus es, sed me qui tc-
ualionis Jcremise, tricesimo quinlo prophetise ej'us cum sum, ut eruara te, dicit Doininus. Liberat au-
anno, Ezechicl in Babylonc his qui cura eo capti tcm Dominus, non quo prophela perseculiouibus et
fuerant, exorsus est prophelarc. angiisliis careal, quippe cum legamus eum mulia
« El faclura est verbum Domini ad mc dicens : perpessum ; sed ul patiens omnia superel. nec cedat
« Priusquam te formarem in utero, novi te; et an- angustiae.
« letKiam exires de vulva, sanctificavi te: prophe- ( El misit Dominus manum stiam, et letigil os
805 B. RABANI MAURI ARCHIEP.*MOGUNT. OPERUM PARS III. 804
clis verbis lam grandaevus cum pucris sermocinari: A SLlibus posilus, observa in consequcnlibus cum jubetur
Eodein modo et Salvator in magnificcntia quidem prophetare ad omnes gentes; nam istiusmodi super-
gloriaeDei, et in Patre consistens, non loquilur hu- scriptio cst quoe prophetavit Jeremias super omncs
mana, nescit Pharisaeos [affari eos] qui deorsum gcntes ÊIam, Damasci, Moab; et habebis quia pro-
sunt. Quando autem venit in corpus humanum, di- phetaverit ad omnes gentes juxta id quod dictum
cit in exordio : « Nescio loqui, quia juvenis ego est: « Prophetam in gentibus posui te, » si tamen
sum : » juvenis, propter dispensationem; senex, volueris hcec de Jeremia dicta sentire. Si aulera in-
juxta hoc quod primogenitus omnis creaturae; juve- lelligentiam ad Dominum transferas, iste vere inter
nis, qui in consummatione jam soeculorum, et in universas genles prsedicavit. Esl quippe sicut alia
extremum hujus vitse tempus advenit. Dicit itaque : simiiia, sic et prophela, ul est princeps sacerdoluni,
« Nescioloqui, >scio enim qusedam majora loqui,scio ul est Salvalor, ut est medicus; similiter et pro-|
qusedam meliora islo serraone morlali. Vis me loqui pheta est. Mosesannuntians de eo non sotum prophe- ;
terrestribus?nec dum assurapsi humanam fragilita- tam, sed admirabilem inter cunclos nominavit pro-
tem; habeo eloquium tuum, Verbum luum suni, tibi pbetara, diccns : « Proplietam ex fratribus vestris
scio loqui, hominibus nescio loqui, quia juvenis sum. suscitabit vobis Dominus Deus : quasi me audite
« Noli dicere : Juvenis ego sum, quoniam ad omnes B I eum. Et eril, quicunque non audierit prophetam il-
quoscunque mittam te ibis. » Deinde commovit malum, interibitdepopulo suo(De««.xvln). ilsteestpro
num ad tangendum os ejus, ut ei det verba quibus pheta constitutus in gentibus, et accepit gratiam a
eradicet iroperia. Nequc vero indigebat Salvator Deo effusam in labiis suis, ut non solum cum proe-
verbis, ut ea acciperet, quando erat in Patre, nul- sens aderat corpore, sed eliam nunc cum adest vir-
lis in ccelo dignis, quoe mererentur everli. Sed nunc tute et spirilu, propbelet ad oinnes genles, et pro-
accipit parva, deserens [Al., differens] majora pau- phetia sua ex tolo orbc attrahat horaines ad salulcm.
lisper. Atque ita ex hoc approbalur, siculi alibi glo- Quod autem dicit: < Exlendit Dominus manum suam
riose dixerat: « Nescio vos, quia operarii estis ini- ad me, et letigit os meura, et dixit ad me: Ecce
quitatis (Luc. xin), > et nunc verba gloriose acce- dedi sermoncs meos in os tuum, ecce conslitui le
pisse se, cnm Deus sit, et juxta magnificentiam suae hodie super gentes, et regna eradicare. » Qui sic
dixisse glorise, «'Nescio loqui, »id est, humana non beatus est, ut regna multa, qtioe Christo diabolus
novi. « Priusquam, inquit, te plasmarem in utero, oslendit, regna dsemonum, rcgna peccali, eradicct,
novi te. » Si omnes novit Deus, quomodo quasi proe- bis qui ei dati sunl a Deo sermonibus. Scriptum est
cipuum a cseteris Jeremiae dicit, « Novi te? » An eos enim : « Ecce dedi sermones meos in os luum, ecce
tantuni scit Dominus qni scienlia ejus digni sunt, ct' constitui te hodie super gentcs ct regpa eradicare. »
cognoscit eos qui ejus sunt? indignos vero nescit ne- Quomodo autem regna sunt plurima, plures sunt
que Palcr ncque Filjus, dicens : « Non novi vos. » similiter et genles; nec potest aliquod regnum dici,
Nos cum simus homines, si aliqua fuerimus praediti nisi quod sub se conlinet nationes. Verbi gratia di-
dignilale, alios noslra notilia dignos, alios judicavi- ctum sit: Regnat fornicatio in homine peccatore,
mus indignos ; et quos scire nolumus, neque audire necesse est ul regnum fornicalionis habeat gentes
volunuis, eos nescimus. Quid arbilraris de universi- suas. Ipsum illud generale delictum avarilioeet frau-
tatis Deo? Vult scire Pharaonem, vult Êgyptios dis, quo vix aliquis immunis est, habet regnum
nosse, sed indigni sunt notilia ejus; sed ipsi faciunt stium, et sub regno uno mulias possidet gentes, per
ul ignorentur. Scit aulem Mosen, scit prophelas, et plurimas scilicet species avarilioe. Ob id opus est
si quis sirailis eorum est. Mullum le oportet Iabo- sermonibus Domini, ut istiusmodi regna cum suis
rare, ut nosci incipiaris a Deo. El Jereroiam quideni1 gentibus evellantur. Salvator in Evangelio ostendit
priusquam plasmaretin utero, cognovil; alium vcro< dicens : « Omnis plantatio quam non plantavil Pa-
de prophelis Iriginla annorum ccepit nosse, aliumt ter meus cceleslis, eradicabitur (Matlh. xv). > Sunt
quadraginla. Sermones sunt ineffabilesde Salvatore! n qusedaminlrinsecus in anirais noslris insila, qusenon
et non magnopere quoerendi; dc Jeremia vero, eorumi plantavit ccelestis Pater : oranes quippe cogilaliones
qui scientiam Scripiurarum liabent, auribus indigen- pessimse, homicidia, adulteria, fornicationes, furta,
les, quomodo dicat: « Priusquain te plasmarem ini falsa teslimonia, blasphemise,plantationes sunt quas
ulero, novi lc; et priusquam exires de vulva malris; non plantavit coeleslisPater. Si autem vis scire cu-
luse, sanctificavi te; » Deiis sibi ipse sanctificat ali- jus sit plantatio isliusmodi cogilatus, audi quia « ini-
qnos. Istum non exspcctat ut sanctificct genilum,, micus homo hoc fecit, qui superseminavit zizaniara
scd prius sanctificat quain e vulva egredialur. Si adl in medio tritici. > Instat ecce Deus, instat diabolus,
S;dvaloreiu, ut dixi, referas,' non cst malum diceres habentes semina. Si dederimus locum diabolo, ini-
prius eum saiiclilicalum esse quain naium. Si de Do- micus homo superserit plantationem, quoniam non
mino inlciligas, non solum antequam de vulva ex- plantavit ccelestis Palef, utique eradicandam. Sin
itet sanctificatus est, sed iulinito ante tcmpore san- autem, repulso diabolo, locum dederimus Deo, gau-
clus semper fuit: hic vero antequam de tilcro exirct,, dens Deus super principale cordis nostri spargit se-
sanciilicatus est.« Prophetam in gentibus posui te. »i men suum. Nec aliquis aestimetDeum triste quiddam
Si de Jercmia quaeris quomodo sit prophela in gen- Jeremioe.procccpisse, qui conslitulus sit ad eradica-
m EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. I. 802'
Salvatore noslro et Doinino Jesu Christo. Scien- A ejus Einmanucl (Isa. vn).» lbiquc additur, « prius-
dumque plura ex liis esse quae possunl Salvatori quara cognoscat puer.» Si aulem et de Evangelio,
convenire, quac etiam nos inlerponemus. Pauca au- accipere oportel testimonium, Jesus necdum vir,
tem eorum quse ad Jereniiam dicta sunt coarclant sed adhuc infans, quia se exinaniverat fonuani servi
inielleclum, quod non possint, ut plures sestimant, accipieus (Philip. n), proficicbat. Ncino auteni pro-
ad Deum referri. Quaeergo sunt quse possunt conficit, qui perfcctus cst: scd ille proficit qui indiget
venire ad Dominum? « Ad omne quoscunque mitlam profcctu. Ergo proficiebat setatc, proficiebat sapien-
te, ibis, et omnia quse mando tibi, loqueris. Ne titia, proficiebat gratia apud Deum el apud horaines.
meas a facie eorum, quia lecum ego sum, uteruara Nara si evacuaveral scipsum ad nos descendens et
te, dicit Dominus. > Hecdum ista oliose videnlur ad evacuans seipsum, resumpsit ileruni ea de quibus se
Salvalorem referri, ea vero quse sequunlup : i Et prius cvacuavcrat. Quid indigiium cst profecisse
extendit Dominus manum suam ad me, et tetigit os eura sapientia, profecisse oclatc, profecissc gratia
nicuni et dixit ad me : Eccc dedi sermoncs meos in apud Dcnm et homines, et vcra de co esse ista quse
os tuum; ecce conslitui te hodie supcr gentcs et dicla sunt, < priusquam cognoscat puer bonum aut
regna, eradicarc et disperdere, et sedificare,» de Je- maluiu,» et ca qtiac dc eodem iiiterposuimus? Sed
reinia difficilcm faciunt interpretatioiiein, nisi forte B dicit niihi aliquis : Etiam si potcs illud de Salvatore
accipiarous eo modo quo supra diximus, ut accepcrit intelligcrc dicluin esse quia nesciat, ct coetera is-
in mauu calicem meri plenum, et jusstis sit propi- liusniodi quoe minora sunl, ctiam si [et si] pucrura
nare cunctis in circuitu nationibus. Quas enim gen- euiii aecipias, noniie offendis ila sentiendo de unige-
tes eradicavit Jcremias, qux regna subvertit, ut nito ct primogenilo universse crcalurse; de eo, qui
merito ei dicium sit, « Ecce constiluj tc bodie supcr antequain concipcrctur annunlialus cst, loqucnte
genles et regna eradicare ct suffodere?« Quam ha- Gabriele angelo : i Spiritus sanctus venict super te,
buit polcstalem ad disperdendum, ut audieril « ct et virlus Allissimi obumbrabit te (Luc. i),» et audes
disperdere? » Quos ve o scdificavitul consequentcr dicere quia nescial lorjni? Quamobrcm videbo si jio-
addatur «et aedificare?« Jereiniasdixit: «Nonprofui, tero aliquid dignum de Salvatore in hoc loco af-
neque profuit mihi aliquis. » El quomodo data cst ferre, quomodo qusedam nesciens major sit, si ea
ei sedificalio atque plaufalio ? Hoec, ut djximus, ad ignoravcrit quam si scierit. Utamur voce ejus, quo-
Salvatorera relata non coarctant inlerpretanlem. niodo sint aliqua, quse nescial. Respondit eis qui
Jereinias enim in istis Salvaloris ligura est. Sed ca sibi dicebant: « Nonne in noinine tuo comedinius,
quse sequunlur etiain doctissimo hoinini difficulia- et in nomine tuo bibimus, et in noniine tuo dsenio-
tem exposiiiouis imjiorlant, quomodo possint con- C nia ejccinius, ct virtuies fecinms? DisceJite a me,
gruere [Al. add. Domino]. « El dixi : Qui es, doini- non novi vos (Matth. vn). > Putas ne hoc quod ait
nator Domine? Ecce nescio loqui. > Qui est virlus nun novi vos, miuorera virtulcni cjus approbat, ati
Dei, qui est sapientia, in quo plenitudo divinitatis majoreni atque lniraljilem, quia malns perilurosquc
habitat corporaliter, quomodo huic aptari potest, nesciat? Scit euini ab bis diffcrcntias, scil meliora ,
nescio loqui? Sed et illud, quia juvenis ego sum in- scit Dominus eos qui cjus stint, et si quis ignoral,
terdicitur ei, quasi non henc rcsponderil. Si enini ci ignoratur. Igitur, ut constat,peccator ignoratur aDco.
dicit Dominus:« Noli dicerc, qtiia juvcnis ego sum,» Dicit inihi aliquis de audiloribus : Oslcndisli qtiia
uiasiifesiuni cst quasi non bcne diccnlem fuisse re- nesciat peccatorcs Dcus, ostendisli quia ignoret eos
prehenfum. Hsec sunt quac Salvatori videntur non qui operantur iniquitatem, iieque euim dignisunt
convenire. Supcriora atiieni facili inlellcctu ad ciim agnitione ejus : quoinodo ajiprobabis niagnum ct
referuntur. In hoc serino intcrprctantis co.ingusta- gloriosum esse quod ab eo dictum est : Nescio /o-
lur. Jcsum Christum sciinus Dcum. Quscrimus verba qui? Loqui huinanum est, et elocutioiie semper uli-
quoddicta suiit jii-xlapersonse exponcrc dignitalcro. lur, verbi causa ilebraeorura voce sive Groecoriim,
Quapropler necesse nobis est Scripluras sanclas in sive reliquorum sernione. Ergo si ascenderisad Sal-
testimonium vocare. Sensus quippe nost.ri el enar- D vatorem et scieris euin in principio aptid Deura Ver-
rationes sine his teslibus non habent fidem. Et hoc bum, inspice quia nesciat loqui, ciiin huraanum sit
quod dictura est: « In ofc duorura et tritini testium hoc quod dicitur loqui? Sed ideo nesciat, quia sint
stabit omne verbum (// Cor. xm), > magis convenit majora quoe novcrit. Si autem el angelorum linguas
ad inlerprcjanlis probationem quam ad quorum- humanis comparaveris linguis, et scicris quia iste
cunque hominum numerum. Ut firmcm Verbuin in- roajor sit etiam ab angelis, siculi tcstatus de co
lellectus mei, accipiens duos lesles de Novo cl Ve- Aposlolus in Epistola sua quaiii scribit ad Hebracos
teri Teslamenio, accipiens tres testes de Evangclio, (llebr. i), inlelligcs majorein cum angelorum etiani
de propheta, dc apostolis, sic eniin « stabit omuc linguis fuisse, qtiando tanttim Dei Verbuin erat apud
verbnni.» Quomodo igitur valebinras isla conjungere Patrem. Dicit ergo, et qnoJauimodo accipit disci-
Salvatori? Det niihi lestiinoniuni Vctus Tcstamcn- plinam non inagiionnn, sed inleriorum ac mino-
tum : « quia priusquam agnoscat puer bonum aut rura. Et sicut cgo bolbutire disco, violenliam milii-
malura,» ete. ; det etiam Isaias : «Ecce Virgo in metipsi facicns, qtiando cum parvulis loquor, neque
iitcro connpicl el parict filitim, et vocabilur noui<'ii enim scio, ut ita dicam, infantililer loqui, ct infra-
807 . B. RABANl MAURI ARCIHEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 808
rccipere, ab liis qiu cjus obriguere frigore ct calo- A queretur, conditoris reverentiae oblivisceretur (///
rem (idci perdidcrunl: qui ponunl dulce amarum cl Reg. xxi). Avariliae quoqueigne Achab aniraum con-
amarura dulce: qui ponunt lucuni tencbras et tene- cremavit, cum eum ad appelendam alienan: vineam
bras luccm. Et nullus est qui fuiiii htijus acumen impatienlibus desideriis impulit, et per hocusque ad
effugiat. Nerao enun absque peccalo, nec si unitis' reatuhi hoinicidii pertraxit (/// -Reg.txxi).Tanto igi-
diei fuerit vila ejus. Unde de hac olla in libro Job lurLcviathan iste halilu in prunis flat,quanlo adnisu
(Job. rv), ubi Dominus loquitur ad ipsum Job de fa- suggestionis occullse humanas mcntes ad illicita
ctura Leviathan, ila legitur : « De naribus ejus pro- infiammat. Unde et bene mOx subditur : « Etflam-
cedit fumus, sicut ollae succensae atque ferventis. ma de ore cjus cgredilur. » Flamma quippe oiis
Halitus ejus prunas ardere facit, et flamma de ore ej'us esl ipsa instigalio occultse locutionis. Pravse
ejus egredilur. > (Greg.) Olla enim succendilur, cum enim suasionis verba ad uniuscujusque aiiimum i
mens huraana inaligni hostis suasionibus instigalur. facit; sed llaimna est quod de ore ejus egreditur,
OHa autem fcrvct cum jam eliam pcr consensuin in quia ardet in desideriis animus cum ejus suggeslio-
desideriis pravae persiiasionis accenditur. Et tot un- nibus instigalur. Hsec quotidie suggerit, hsec usque
das quasi fervendo projicit, per quod se suis nequi- ad prsesentis vitae lerminum suggerere non desistit.
liis [per quol se nequilias] usque ad exleriora opera R I Sed lunc se nequius dilatat, cum per illura damna-
exlendit. Htinc namque carnahs conscientioe, id est tum hominem vcniens, in htijiis niuiidi se gloria
ollse, fervorem, ex Levialhan fumo venicntem, prae- aperlius ostental. Tunc ab ejus naribus vastior
serts projiheta conspexerat, cum dicebat: « OllamL fumus proccdit, quia humana corda, signorum ejus
succensain ego video, et faciem ejus a facie aqui- admirationibus territa, araplius instigalio percutit.
lonis. > Ab aquilonis etcnim facie huinani cor- Tunc ejus halitus ardere vehemcntius prunas facit,
dis olla succeiidilur, cum per instigationem atlver- quia reproborum mentes, quas jam calentes amore
sarii illicitis dcsideriis inflammaluiv Ille namque. glorioe lemporalis invenerit, suggestionis suae flati-
qui ait : « Ponaiii sedem nicam ad aquilonein, bus usque ad ncquiliam excrcendte crudelitalis iu-
et ero similis Allissimo (Psat. xiv), » nienlenfl, cendit. Tunc de ore ejus flamma egrcdilur, quia
quam semel cepcrit malignis persuasionis stise flati- qtiidquid per se, quidquid per prcedicalores suos lo-
bus, quasi suppositis iguibus, accendit, quateniis, (TjUitur ignis esl quo infructuosa ligna concrenianlur.
non conlenta prsesentibus indesinenler pcrdesi- lg«e autera terrense concupiscenlisc eoruni mens
deria ocstuct ul alia contemncnda appetat , alia, tangitur, qui ncquaquam fieri pretiosa nielaiia con-
adepta contemnat : ut modo suis compendiis inhiet, cupiscunt. Qui ergo oris ejus non vult flamma affici,
modo alienis commodis eliam cuni proprio detri-. C ' j'nxla vcridocloris senlenliam, non lignum, fenum,
mento conlradicat, modo carnis illecebris satisfaciat, slipula , sed aurtrm , argentum et preliosus lapis
modo quasi in quodam culmine per cogitationis. curet invcniri, quia lanto ignis suasionis illius
superbiam rapla, carnali cura poslposila, lotam se3 aiwplius incendit, qtianto se ei ad conscnlieuduui
Sn lypo [Al., typhoj clationis attollat. Quia ergo corr molliorcm quisque prsebuerit. Sed qui nulla ratione
per varia desideria ducitur, quod instigaliorte Levia- coneeditur, ut mcns iu hac corruptlbili carne posila
lha:t islius iiiflairimatur, recte cjus fumus succensae j nequaquam suasioiiis ejus ardore langalur, restat
et ferventi ollae similis esse perhibetnr : qtiia perp ut malignis flatibus adusta, ad oralionis opem se
lot se fcrvores affltla ejus tenlationibtis conscienliai sine cessatioiie convertat. Flammam quippe sugge-
erigit, per quot intra se cogitatioiies intumescit. slionum illius exstinguit citius unda iacrymaruiu.
Quod verbis aliis adhuc veritas aperlius exsequitur,, « Qnia ecce ego convocabo omnes cognationes
duro subjungit: « Halitus, inquil, ejus prunas arderer- « regnorum aquilonis, ait Dominus : et veuient etl
facit. » Quid cnim prunas, nisi succensas in lerreniss « ponent uniisquisqiie solium suum in inlroitu.por-j
concupiscentiis reproborum hominum mentes appel- « tarum Hierusalern, et super omnes muros ejus in ;
lal? Ardent eniin cum quodlibet lenijiorale appetunt,, « circiiitu, et super universas urbes Judoe.Et loquar
quia nimirum tirunt desideria, quse qtiictum vel in-- " i judicia mea cum eis super omni malilia eorum,
legruni csse animura non permittutit. Toties igiturr « quia dereliquerunt me, et libaverunl diis alienis, et
Levialhan halilus prunas accendil, qnoties cjus oc- « adoraveruntopusraanuumsuarum.»(fltero».)Nulli
tulia suggeslio huinanas raeutes ad delectationess dubium multas genles et singularura gentium reges
illicilas pertrahit : alias namque superbiae', aliass Babylonio regi fuisse subjectos: qui obsessa Jerusa-
invidise, alias luxiirise, alias avaritise facibus inflani- lem,posuerunt in circuitu et maxime in exitibus
-mat. Superliiaj quippe facem menti Evse supposuit,, portaruni Ihronum suum atque tentoria, ne quis
eum lianc ad conleninenda verba Dominicoejussioniss eorum qui clausi erant posset erumpere, et non solum
insligavit(G'en. ni). Invidisequoque flarama Cain ani-t- Jerusalem, sed et omnes urbes Judoese simili obsi-
lmun succendit, cum de accepto fratris sacrificio do- t- dione Vallatas. Cumque, ait, capta fucrit civitas,
luil, et per hoc usque ad fratricidii facinus pervenitit tunc loquar ad eos recla mea fuisse judicia, et rc-
(Cen.iv).Luxurio?-facibuscorSaIoinonisexussit, quem n cepisse singulos quod merebantur : non pro cseteris
tantomulieriljusaiiiorcsubuidi!, ulusque ad idolorum n vitiis; quibtis subjacet humana conditio, sed niaxime
\eneralionein deducius, tluin carnis delcclalioneiiisc- !- pro idololatria, pcr quam deserentes me, adorave-
805 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. - LIB. I. 80C
tioncin regnoruni et gentium. Bonilatis Dei isttitl in-• A. Lalinns leclor inlelligal. Tyu? nux dicitur; vigilia
dicium cst, eradicare vitia per sermones, inimicai autem vel vigil sive vigilare appcllalur
Tpttt. Unde et
oceleslibus regnis regna destruere, et bcllantes curai in posterioribus pardus vigilans hoc nomine ponitur.
stia gente evertere nationes, eradicare et subverterc. Ab eo igiturqttod dicitur nux, propler verbi siiniti-
Esl qusedam oedificatiodiaboli, est quaedam oedifica- - ludinem ad vigilis intclligcntiam nomen allusit. Quod
(io Dei.tJuod super aronain exstruilur, diaboli est: : quidem ct in Danielc juxta Tlieodoiionem scriptum
super nullo enim slabili robustoque solidatur. Quodt est, ul dc arboribus axhov x«i npivov, ilice videlicet
autein super pelram sedificatur, hoc Dei cst. Undc> et lentisco, scissio atque serratio adulteris prcsby-
et his qni ejus sunt, dicitur: « Dei agricultura, Deii teris decernatur. Alioqnin et in principio Geneseos a
aedificatioeslis (/ Cor. 111).> Supcr gentcs et rcgna, viro, qui dicilur CX, mulier appellatur TWHquasi
eradicare, et subvertere, el disperdere. > Si eradica- qusedam virago, eo quod de viro sumpta sit. Pro
tur aliquid ct eradicalio ipsa non disperiit, adhuc; bacido nucco, virgam vigilnnlem, Aquila el Syinma-
perroauet quod evulsum esl. Si subruilur domus, elL chus : Thcodolio vero, aimjgdalinam, transtulerunt.
lapidcs in ruina sunt intcgri, dissijjala est domus, Vigilat auleni virga, cuncta populi considerans, nt
non tamen perdita. Opus est igitur benignilale Deii perculial et corripiat delinquentcs. Unde et Aposlo-
ut el cradicatio ipsa et subversio tola dispereat. Di- B ] lus scribit jieccanlibus : « Quid vullis? in virga vc-
ligcntius Iege quomodo cradicata pcrdantur. « Pa- niam ad vos, an in charitate el spiritu mansuetudi-
leas aul.em comburet igni inexstinguibili > Et : nis?» (/ Cor. iv.) Isla est virga vel baculus, de qua
« Ligale raanipulos zizaniorum, el tradite eos igni. et David loquitur : « Virga tua el baculus luus, ipsa
(Matlk. in). >Sicea quaesunteradicala dispereimt. me consolata sunt (Psal. xxn). Pulclireqtie posuil,
Si autcm vis scire quomodo et subversio redigatur « consolata sunt. > Ad hoc enini Doniinus corripil,
in nihiliim , quomodo aedificationispessimae maieria ut emendel. Et quomodo nux sive amygdalutn ania-
in pnlveiem coinininualur, domus ea quse propter rissimam habet corlicem, et testa durissima ciiigilur,
lepram dislribui jubetur (Levit. xiv), ctim fuerit ptd- ut detractis austerioribus et duris fructus dulcissi-
vis eflecla, extra civitatem projicitur, ut ne lapis iiras reperialur • sic omnis correptio et labor conli-
quidcra ex ca rcsiduus sit, juxla quod scriplum esl: nentise, ainara quidem videtur ad prsesens, scd Iru-
« Similiter ul luluni plalearum delcbo eos (Psat. ctus parit dulcissimos. Unde el velus illa sententia
xvn). > Oportel quippe penilus inlerire malitiam. esl: Litterarum radiccs amarse, fructus dulces. Qui-
Subvcrsum est aliquid, lapides quoque illi qui de- dam virgam vigilaiuem atque nuceani iiiiclligimt
slrucli sunt, conteranlur, ne ad aliam eedificalionem, Dominuni, de quo dicit Isaias :,« Exiet virga de ra-
'
quaiu diabolus concinnare potest, asstimi valeanl. C dice Jesse (Isa. xi). » Uudc et virga Aaron, quonpu-
Quid mihi prodest, si non pro eis quoe eradicala ct labalur emortua, in resurreclione Domini floruisse
siiflbssa sunt, mcliora in rae planlentur atque aedifi- narratur.
centur. Propterea Dei vcrba primura faciunt, quoJ « Et facttim cst verbuni Pomini secundo ad nie,
necesse esl, eradicant, deslrtiunt, jjcrdunt, et posl « diccns • Quid iti vides? et dixi : Ollam succensam
haec oedificant atque plantant. Observavimus semper « ego viJco, et facicm cjus a facie aqtiilonis. Et
in Scripluris sacris, primum ea quae videntur tristia « dixit Dominus ad me : Ab aquilone aperienlur
iiominari,deinde ea quaehilariora sunt,secundo dici : « (sive exardcscent) mal.i sujier omnes habitatores
« Ego occidara, et ego vivificabo (Deul. xxxu). » < terroe. » (Hieron.) Quibusdam gradibus, peccan-
Noii dixit prius, Egp vivificabo, el postca, occidam. tibus tormcnla tribuunlur, ut paulalini vcniaiit ad
Impossibilc enim quod seniel vivificabil Deus, aut sahilcm. Qui nolucrinl perculicntc virga eineudari,
ab eo ipso, aul ab alio occidi, scd : « Ego iiilcrficiam milluntur in ollam oereani atque succcnsani: de qua
el ego vivificabo. » Quem intcrficiam ? Patilum pro- plenius scribit Ezechiel, quoe a facieaquilonisaccen
dilorera, Paiiluin perseculorem; el vivificabo, ut fial dilur, Babylonium rcgem significans eturbem Jerusa-
Paulus aposlolus Christi Jesu. Primum cst, ut mala lem. Pulchreque iiiferlur : « Ab aquilone exardesccnt
auferanlur a nobis : non polcst in loco ocdificalionis" mala super onines habitalores terroe, » vel tcrrse
malac oedificare Dominus. « Quse eniin participalio Juda, vel cerle universoe lerroe. De quibus et in Apo-
justilise et iniquitatis ? Qnse communicalio Iuci a.l calypsi scriplum est: « Yaesuper omnes babilaioros
tenebras? > Ojjortct maliliain cx imis sedibus cradi- terrse. » Sancli cniin non sunl liabilatores tcrrae, scd
cari: oporlet scdificalionem pcssimam ab animis no- adveiiMct percgrini; quorum uims dicit: < Advena
slrispcnitus auferri, ut postea scrmones Dei sedifi- ego sum super terrara et pcrcgrintis, sicut onuies
ccnt atquc planlciit patrcs mei (Psat. xxxvm). » Et alius : « Parvi sunt
« Et facluni est verbuin Doinini ad me, diccns: ct pessimi dies mei, quibus cgo peregrinor in tcrra
« Quid tu vidcs, Jeremia? Et dixi : Virgam vigilan- (Gen. XLVII).» Unde et Pctrus Calholicam Epislolam
« tcra ego video. Et dixit Domintis ad me: Bene vi- scribit advenis alqne peregrinis Ponli, Galatiai et
« disli, qtiia vigilabo ego super verbo meo ut fa- Cappadociae.Etjuxta royslicos inlellectus Satomor.
« ciara illud. » (Hieron.) Pro virga vigilante Septua- loquilur : « Aquilo, veiilus dtirus. > (MAIIRUS.) NO-
giuta baculum nuceum Iranstulcruiii. Laborandura iiinc aulein dextcr vocatur, quia ctim pcr sc dtirtis
igitur not;is esl ut brcviler Ilebraeaiti ctymologiain sil siuisler, ct ccrvico durissinia, jiiguin Dei nolil
809 EXPOSITIOSUPER JEREMIAM.— LIB. I. 810
runt opera manuum suarum. Quidanvhunc locum At veritatis (ITim. m).» Unde Petruset Joannes,qm pu-
in bonam partem accipiunt, quod videlicet hi qui tabantur columnseEcclesise,dexleras dederunt Paulo '
•
in olta senea excocti fuerint, per cruciatus ante pur- et Barnabaecommunionis. Nec hoc sufficit, sed « in
gati, postea prineipes sint Jerusalem : et poslquam murum, ait, oeneum, > qui nulla violatur rubigine,
misertus fuerit eorum Dominus, tunc exprobret eis nec caesusirabribus deperit, sed vetustale fit forlior.
quia se deserto, simulacra venerali sunt. Sed hsec Eris autem talis conlra reges et principes, et popu-'
violenta et prava interpretalio est: ne calumniam lurri, non cujuslibet loci, sed terrse, [iis] qui terrena
faciat tractator indoctus. sapiunt et coelestianon noverunt, qui habent imagi-
« Tu ergo accinge lumbos tuos, et surge, et lonem ôtxouet non ccelestis. Hi, inquit, « bellabunt
«quereadeos omnia quae ego prsecipiotibi. » Et adversum te, et non prsevalebunt. » Cur quoeso? Qtuc
Job prsecipitur ut accingat lumbos suos (Job. iv); est tantse fbrtitudinis causa, ut nec reges, nec prin-
et aposlolis (Luc. xn) ut accinctis lumbis, quos cipes, nec sacerdotes, nec populi adversuin untim
Elias (IV Reg. i) et Joannes Baptista (Malth. III) prsevaleant? Sequitur : « Quia tecuin ego sum, ait
zonis mortificavere pelliceis, lucernas teneant in Dominus, ut liberem te. >Si quando reges Juda, qui
manibtts suis, prsedicationis videlicet evangelicse. inlerpretatur confessio,et princijies ejus, et sacerdo-
Quicunque igitur tocuturus est sermones Dei debet B » tes, etpopuli, episcojiividelicel, jjresbyleri et diaco-
accingere lumbos suos, sciens quod diaboli omnis nes, et vulgus vite atque ignobile, conlra sanctum
virtus in lumhis sit (Job. XL), et justus dicat in virum consurgere voluerint, habeat fidei firmila-
Psalmis : « Lumbi mei impleti sunt illusionibus tem et tiraere desistat, quia Doraino auxilianlc su-
(Psal. xxxvn). » Cumque accinxerit lumbos, audiat perabit.
illud quod scriptum est: c Surge, qui dormis, et ele- CAPUT II.
varc, et illuminabit te Christus (Ephes. v), » ut Increpat proptersacerdotes et pastores: de-fimleqquw
semper vigilans, et de somno consurgens, loquatur vivw et cislernm turbida aqua : quod Jerusalem
quse sibi praeceperit Dominus. sit meretrix degenerans oblita Deisui.
« Ne timeas a facie eorum, nec enim timere te « Et factum est verbum ad me dicens : Vade el
« faciam vultum eorum. i Sive, ut Septuaginla ct « clama in auribus Jerusalem dicens. »(//ici-o».)Hoc
cseteri habent interprcles, « ne forte timeretefa- in Septuaginta non habettir, sed sub astericis dc
ciam. » Et est sensus, juxta translationem nostram: Tbeodolioniseditione addilum est, qui verbum He-
Noli timere a facie eorum, me enim adjutoreeos braicum carath pro quo nos diximus clama sive
timere non poteris. Juxta LXX, « noli timere a fa- prwdica, interpretalus est lege. Et lectionem enim
cie eorum, » habeto niese confidentiamjussionis. Si et clamorem et praedicationempro sui ambiguitatc
enim non obtuleris quod habes, ut liraere desiuas, significat. Aures aulem Jerusalera pro auribus ha-
derelinquam te, et tradam timori, et quodammodoi bilatorum ejus debemus accipere.
videbor timere te facere, dum derelinquo formidini. « Haecdicit Dominus: Recordatus sum lui, mise-
Hoc autem significat quod seroper amanda sit vcri- « rans adolescenliam luam et charitatem desponsa-
las, nec timenda hominum multitudo, qui increpa- « tionis luse, quando secuta es me in deserto , in
tionem non sustinent, sed insidias lendunt ei a quoi « lerra quse nun seminatur. » Septuaginla : « Hsec
corripiuntur. Quodquejuxla LXX sequitur : « Quiai « dicit Dominus : Recordatus sum misericortlia!
tecum stira, ut liberem le, dicit Dominus; » in He- t adolescentiseluse, et dilectionis perfectionis tuoc.>
braico non habelur. Et est sensus : Eruam te, noni Plenius hoc in Ezechiele dicilur, quando sibi Jc-
nttibi nullus insidietur, sed in eo, ut patiens insi- rusalem in matrimonio Dominus copulat, et sub
dias non delinquas. persona uxoris suis jungit amplexibus, sive, ut av-
< Ego quippe dedi te hodie (sive ecce composuii dentiorem monstret affectum, puellam eam et ado-
« te in hac die), in civitatem munitara, etin colum- lescentulam et desponsatam vocat. Quo enim nec
« nam ferream, et in murum seneiim super oinneml j, dum potiti sumus, magis ut potiamur appetimus.
< terram : regibus Juda, principibus ejus et sacerdo- Quando, inquit.secuta es me in solitudine, et instar
« tibus, et populo terrae. Et bellabunt adversum te,, sponsalioruin et dotis, legis tibi ornamenta et ver-
« et non praevalebunt : quia lecum ego sum, ait Do- borum distribui monilia. Totumque hoc non ad me-
< minus, ut liberem te. » Describit sermo divinuss rilum ejus refert, sed ad suam misericordiam, per
cur propheta timere non debeat. « Ego, inquit, po- quam et charitalem consecuta est. Hoc quoque
sui, sive dedi te hodie , > hoc est, in prsesenti vita,, quod-posuimus , « in deserlo, in terra quoe non
donec vocatur hodie, quasi civitalein firmissimam, i, seminalur, > in Septuaginta non habetur.
non ut unam domum, nec turrim, aut alicjuamoenia,, « SanctusIsrael Domino , primitise frugum ejus?
sed omnem civitatera, quse sita super montem lateree <Omnes qui devorant eum, delinquent: mala vc-
non potest (Matth. v). De qua scriplum est : < Glo- i nient super eos, dicit Dominus.» Quando Israel
riosadicta sunl de te, civitas Dei (Psal. LXXXVI).
» Et: : dicil primitias frtigum Domini, osiendit populum de
« Ego civitas lirma, civitas quae oppugnatur (Isa.:. gentibus congregatum esse post primitias, juxta
XXVII). » Et « in columtiam, inquit, ferream; » dee illud quod in alio loco scriptum est: « Memoreslo
tjua scribit Apostolus : c Columna et firroamenlum ii congregationis tute , qtiaui posuisti [posscdisti] ab
PATROL. CXI. 2G
m B. P.ABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 812
initio (Psal. LXXIII).» Primitise autem semper de- Ji fccloe in Christo setatis est. Omnes enim resurge-
bentur sacerdotibus, et non hostibus. Quod sequi- mus «in virum perfectum, in mensuram setatis pleni-
in ea
tur,. « omnes qui devorant eum, delinquent : mala tudinis Chrisli (Ephes. iv). » Neque unquam
venient super eos , dicil Dominus,» hunc habet habitat qui homo Dei est, sive filius bominis , setl
sensum : Quomodo, qui primitias devorant, nequa- semper ad majora festinat. Ex quo perspicuum est
et in
quam de genere sacerdotali, sceleris rei sunt, sic non esse in via perfectionem , sed in fine vioe
qui contaminant Israel iiialis subjicientur; juxta roansione, quse sanctis in cceleslibus prseparatur ,
illud quod in vicesimo sexto psalmo sanctus loqui- et quibus dicitur : « Qui statis in domo Domini , in
lur : « Dum appropinquant super nie nocenles, ut alriis domus Dei nostri (Psal. cxxxm). » Frustra
a
edant carnes meas : qui tribulant me, ininuci mei, igitur nova ex veleri hseresis suspicatur liic per-
ubi pugna est atque certa-
ipsi infirmati sunl et ceciderunt. » Neque enim ex fectam esse victoriam ,
co quod Dei exsequuntur sententiam , immunes men, et incerlus exitus fulurorum.
erunt a supplicio malaque venient super eos: « Opor- « Et induxi vos in terramCarmeli,ut comederetis
tet enirn venire scandala , vertim vae ei per quem « fructura ejtts et bona illius. Et ingressi contami-
veniunt scandala (Matth. xvm). « nastis terram meam , et haereditatem meam po-
« Audite verbum Domini, domus Jacob, et omnes « suislis in abominationem. > Pro labore durissimi
« cognationes domus Israel. Hoec dicit Dominus : itineris dedi vobis omuiuin rerum abundanliam. Hoc
« Quid invenerunt patres veslri in me iniqttitatis, qttippe significat Carmelus , qui Hebraice appellatur
« quia elongaverunt a me, et anibulaverunt post va- chermelet in lingua uostra sonat cognitionemcircum-
« nitatem, et vani facti sunl? » Iltinc sensum et cisionis. Quomodo autem ille populus terram san-
alius propheta tcstatur : < Populus meus , quid feci ctam et omnium rerum ferlilem idololatria polluit
libi, et quid niolesttis fui tibi? responde inihi : qtiia atque violavit, sic nos veroe circuincisionis acci-
etluxi te de lerra jEgypli, et de domo servienliuin pientes scientiara , comedimus fructum ejtis; et si
iiberavi te? » (Mich. vi.) Ulrumque autein nomen negligentia subrepserit, contaminamus terrani Dei,
Jacob etlsrael ponitur, non secundum duas et decem et haereditatem illius abominabilem facimus.
Iribus, sed juxla oinuem populum, cum et ipse Jacob « Sacerdotes non dixerunt : Ubi est Dominus ? et
postea appellalus sit Israel (Gen. xxxn). Offensam « tenentes legem meam nesciertinl me, et pastores
autem ducit a palribus, hon quo peccata patrum « praevaricati suntin me; etprophetse projihelaverunt
filiis impuientur, sed quo et filii habentes patrttm « in Baal, et idola secuti stint. » Post tanta beneficia
similitudinem, et stto parcnluin scelere puniaiilur. Q verterunt in contemplum privilegia dignitalis, ut
Soepelegimus quoJ propter sanctos patres filiorum sacerdotes Domiuum non quoererent, ut doctores
misereatur Detts. Dereliquerunl aulem patres populi legis ignorarent eum qui alios docere debebant, et
peccaloris Detim , et non breviter, sed longo lem- proedicatores per negligentiam prsevaricatores fie—
pore : et pro Deo seculi sunt vanilatem, idola viderent: et propheloe,qui in populis dispulant, non Deo
licct, quse nihil prosunt culloribus suis et ipsis si- loquantur, sed idolo, ct sua figmenta venerenlur. His
niiles facti sunt , secundum illud quod scriptum auleiii vcrbis ulentluni est adversum noslii ordinis
est : « Similes, iltis fiant qui faciunt ea, et omnes qui niagislros, qui devorant poptilum Dei velut cibu.m
confidunt in eis (Psat. cxm).» panis, et per mala opera non invocant Dominum.
t Et non dixerunt: Ubi est Dorainus qui ascen- (Greg.) El nesciri ergo se ab eis Yeritas quseiilur,
« dere nos fecit de terra Êgypli , qui transduxit et nescire se principatum nescientium protestatur,ut
« nos per desertum , per lerram inhabitabilem et est illud in Evangelio : « Recedite a me , operarii
« inviam, per terram silis et imaginem mortis, per iniquitatis, nescio qui estis (Matth. vn). Quia pro-
« terram in qua non ambulavil.vir, ncque habilavit fccto iniqui, dtim ca qtioesunt Doniini nesciuiil, a
« homo ? » Pro homine LXX filium hominis inler- <Doniino iiesciuntur, PattJo attestante, qni ait : « Si
pretati sunt, et pro imagine mortis, de Theo-'.D quis autem ignorat, ignorabitur (/ Cor. xiv). > Quao
dotione additum est umbra mortis. Quod cuin juxta nimirum paslorum soepeimperitia meritis congrtiit
historiam manifeslum sit, illud considerandum se- subjectorum. Qui quanivis lumen scientia:, sua culpa
cundum mia.yuyr>v,quod quandiu in isto sa'culo su- cxigenle, non habcant, dislricto tamen judicio agi-
raus, et de Êgypto educimur, paulutiin ascenditur ut per coruro ignoranliam hi etiam qui sequun-
mus, et prinium « deserta » transimus « et terrara tur offentlanl. Ilinc namqtie in Evangelio per se-
inhabitabilem, » quam sanctus inliabitare non de- melipsam Veritas dicil: « Si cx>cuscoeco ducatum
bel, « et inviaro , > ut difficultalem monstret itineris. proebeat, ambo in foveam cadunt (Matth. xv). »
« Per terram sitis, > ubi sempcr majora cupimus , « Propterea adliiic judicio conlendam vobiscum,
nec praesenlibus conlenti sumus; «el imaginem >sive « ait Dominus, el cum filiis vestris disccptabo. »
umbrani « morlis : > semper enira in perictilo con- (Hieron.) Ne videaturpercutere per potenliam, quasi
sistimus, et ubique cliabolus tendil laqueos suos : cum paribus ralionc contendit, juxta illud quod
< per terram in qua non arabulavit vir, > qui per- David canit et usurpat Apostolus : « Ut justificeris
a Pelagianoruiu scilicet.
813 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. I. 814
io sermonibus tuis, et vincas cura judicaris (Psal. A , rint imaginem quamdam, quam in supplicatione po-
L, Rom. i).» Quodque posuit udhuc, saepe se fecisse siti jugiter interpellent, eamque circuniferant menle
lestatur. Et quod intulit cum filiis vestris, similem acproe oculis teneant sempcr affixam. Super quorum
ostendit etiain in (iliis malorum pertinaciam. hoc errore competenter dirigitur illa sententia : « Et
Occultc aulem significat quod antiquam in Deum mutavertint gloriam incorruptibilis Dei in similitudi-
liegalionem eliara filii eorum in adventu Domini nem imaginis hominis corruptibilis. Jeremias quo-
sint secuti. que : « Populus, inquit, meus mutavit gloriam in
« Transite ad insulas Cethim, et videte : et in idolo. » Qtti error, licet origine hac qua dixiinus quo-
« Cedar mitiite, ct considerale vehementer, et vi- rumdam sensibus sit inolitus, nihilominus tamen in
« dete si factum est hujiiscemodi : si niutavit gens illorum quoque animis qui nunquam gentilica super-
« deos suos : et cerle ipsi non sunt dii. Populus vero slitione polttiti sunt, sub colore testimonii huj'usquod
« meus mutavit gloriain suam in idolum (sive de quo dicitur : « Faciamus hominem ad imaginem et simi-
« ei nihil proderit). » Comparationem facil ejus rei litudinem nostram; » imperilia seu rusticitate fa-
quoeincomparahilis est, et verum Dominum confert ciente contractus est, ita ut etiam hseresis Anthro-
mendacibus. Ite, inquit, ad insulas Celhim, quas vel pomorphitarum sub occasione detestandse hujus in-
Italiacvel Occidentalium partium debcmus accipere ; B ^ terpretationis emerserit, quoe immensam illam ac
ab eo quod lerrae JudseseCyprus insula, in qua urbs simplicem Divinitatis substantiam lineamenlis nostris
hoc vocabuto nmicupatur, vicina sit, dequaetZcno et humana figuratione compositam, pertinaci perver-
princeps Sloicorum fuit. Cedar aulem regio est so- sitate conlendit. Quam tamen si quis fueril catholi-
litudinis et Ismaelitarum, quos nunc Saracenos cis dogmatibus institutus, ut gentilem blasphemiam
vocant. Contra quam hujus ipsius prophetae in ex- detestabitur, et ita ad illam orationis purissimam
tremis parlibus lcxitur vatlcinium, et cujus memi- perveniet qualitatem, quaenon sotum nullam Divini-
nit David dicens. « Habitavi cum habilanlibus Cedar, tatis efligiem, nec lineamenta corporea, quod diclu
mullum peregrinata est anima mea (Psal. cxix). » quoque nefas est, in sua supplicatione miscebit, sed
Et est sensus : Vel ad occidentein pergile, vcl in nec ullam quidem in se memoriam dicti cujusquam,
solitudinem mittite; et videte si qua gens hoc fe- vel facli speciem, seu formam cujuslibet charactcris
cerit quod vos fecistis. Nulta enim earum spre- admiltit.
vit deos suos, nec ligneos el lapideos aiireorum «Obstupescite, cceli, super hoc, et portcc ejusder.o-
eomparatione mutavit; sed antiquura errorem se- « lamini vehementer, dicit Dominus. Duoenira mala
cuta, tenuit quod a majoribus acceperat. Et certe « fecit populus mcus : me dereliqueruntfontem aquas
hoc, cum nullus eorum deus sit, sed simulacra ho- « vivse, «t foderunt sibi cisternas dissipatas, quse
laiiiiini Hcta manu. Populus vero meus mutavit men- « continere nonvalenl aquas.»LXX:« Obslupuitcoe-
dacio veritatem, et idolum mihi prsetulit, quod eis lum super hoc, et inhorrttit extra modum et vehe-
necessiiatis tempore prodesse non polerit. Possumus meiiler, » caetera simililcr. Ccelumcui dietuni est :
hoc dicere ct confra eos qui majore sludio sequun- <Atlende,coelura, et loquar; » et: < Audi.ccelum, et
lur vilia qiiara virtutes; quos monel Apostolus di- auribus pcrcipe, terra; »videns Dei prseceptacalcata
cens :« Hunianiimloquor,propler infirmitalcni carnis inhorrescit, et sluporem dissimulare non potest. Ora-
vestrsc. Sicut exbibuistis membra vestra servientia nisenim crealura congeiniscit et condolet supcr pec-
immundiliseel iniquitati ad iniquilatem, ila nunc ex- catis liominuin. Duo enim populus Dei facit advcrsa :
hibete niembra veslra servientia jusliliae in sanclifi- priinuiii, ut reiinqueret Deum, qui est fons vitsc, et
cationem (Rom. vi). » Hoc quoque noscendum quod praeceplum detlit dicens : < Ego sum Dominus Dcus
nulli liceat in oralione posilo, de divina majestate ali- tuus, qui eduxi le de lerra Êgypti; » sccuntluni
quitl corporaliter traclare aut fingercjtixta Anthropo- quod in eotlem loco scriptum esl: « Non sint libi dii
niorphitarum hoeresim. In quo errore Serapionem, in conspectu meo; » pro quo secutus est dsemones,
nionachum antiquissiniunl, deliisumesse in libtis Col- rp. quos dissipatas cislcrnas vocat, eo quod Dei inandala
lalionunireiertur. QuiaDcusSpiiitusest,etquiadorat scrvare non valeanl. Et hoc altendenduin est, quod
Deum oporlet eum in spiritu adorare. Sed non est fons perpetuus cst, el vitales aquas habet. Cisternoe
miranduin, hominem simplicissimiiin, el de substan- autem et lacus, vcl de torrenlibus, vel ex aqtiis tur-
lia acnatura Divinilalis nuiiquain penittts eriidituni, bidis, terra complentur el pluviis. (MAURUS.) De illis
rusticitalis vitio ac consiieliidineerroris antiqui usque crgo atjuis quse de fonte aqiue vivaeprofluunl Isaias
ntinc delineri et decipi poluisse, et ul verius dicam, ait : « Et erunt super omiicnimonlein excelsum, et
in errore pristino perdurare, qui non reccnli daemo- super omneni collem clevatum rivi currentium aqua-
nuro illusione, sed ignoranliae prislincc genlilita- ium (Isa. x). » El rtirsum : « Aperiam in supinis
lis infertur. Dum secundum consuetudiiiein erroris coliibus fluinina, et in medio caniporiim fonles. »
illius quo docinones, hoininum figura composita, Nos atitem inontes et colles eos inlelligaraus, qui in
excolcbant, nuuc quoquc illain incomprcheiisibi- excelstim virlutibtis clevati sunt, qui esuriunt et si-
lein veri nominis majestatem, sub eircuniscriptione tiunt justitiaro, quos Dominusprovocat ad bibenduni..
alicujus imaginis aesliinant adorandani, nibil se te- Qui eiiim biberit de aquis ejus, non sitict in aet-er
nere vel habere credentes, si propositaui non habue- nuni. Undc el in jjsalmo legiinus : « Benedicile Do
815 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS UI. 816
minum de fontibus Israel (Psat. LXVII) . Et in Evan- A . quia non habent habitalorem Deum, dicente Scri-
geiio dicitur (Joan. vn) quod omnis qui hiberit de plura : « Et non est qui habitet in eis. »
aquis Jesu flumina aquse vitse fluant dc ventre ejus. < Filii quoque Mempheoset Thaphneos constupra-
Et ad Deum sanctus loquitur : « Quoniam apud te « verunt te usque ad verlicem. Nunnjuid non istud
est fons vitse (Psal. xxxv), » de quo purissimum flu- « factum est tibi, quia dereliquisti DominuraDeum
men egreditur. Super quo rursum Scriptura comme- « tuum eo tempore quo ducebat te per viam? » Hoc
morat: « Fluminis impelus lsetificat civitatem Dei quod nos diximus « eo tempore quo ducebat te per
(Psal. XLV).» Et in alio Ioco : « Fluvius Dei feple- viam, »in Septuaginta non habetur. Duas autem ur-
tus est aquis. »Et in Isaia dicitur : « Bibet aquam de bes maximas Êgypti.Memphin et Taphnim nominat,
fontibus Salvatoris (Isa. xn). » De quibus et in earumque dicit filios constuprasse Israel usque acl
Psalmis canilur : « Benedicite Dominum Deum cle verticem ; illo sensu quo Isaias posuit : « A planta
fontibus Israel (Psal. LXVII).»Et posuit, inquit, deser- pedis usque ad verticem non est in eo sanilas (Isa.
lum in slagnum aquarum, et terram inviam in ri- i). » Tanta autem fuit libido Êgyptiorum, qui sunt
vos aquarum. De qtiibus aqnis ct Salvator in Evan- magnis carnibus, ut nulli parcerent membro, sed
gelio mystico sermone dicebal: « Qui biberit deaqua omnia constuprarenl. Juxta litteram refertur ad
quam dabo ei, non sitiet inoeternum; sed aqtn, B 1 idolaÊgyptioruni;juxtainielligentiam spiritalem,ad
quam ego dedero ei, (iet in eo fons aqua; salienlis in magistros perversi dogmalis, qui Ecclesiae puritatem
vitam aeternam (Joan. vn). » Et iterum : « Si quis sua polluunt turpitudine. Haec aulem idcirco eve-
silit, veniat ad me et bibat. » Qui biberit dc a qua nient illi, quia dereliquit Dominum Deum suum; et
quamego dabo ei, flumina deventre ejus flucnt aquse illo maxime tempore quo ipsum ductorem sequi de-
vivse. « Hoc attteni, inquit evangelisla , dicebat buit. Juxta tropologiam vero usque ad verticem con-
cle Spiritu sancto quem credenles in eo accepluri stuprari est post maloe operationis usum etiam j'am
erant. » (//ieron). Portas autem ccelorum illas vocat in ijjsa fidei sublimitate corrumpi. Cum eniin ne-
de quibus et in xxm psalmo scriptum est: < Levate, quissimi spiritus uniuscujusque animam in pravis
portse, capita vestra, et introibit rexgloriae.» Pro quo operibus involvunt, seJ integritalem fidei viliare non
Septuaginta transtulerunt: « Levale portas, princi- jjossunt, quasi adhuc inferiora membra polluunt, sed
pes, vestras : > de quibus plenius suo dicelur loco. ad verlicera non pertingunt. Quisquis atitem in fide
QtiodqueAquila et Symmachus cmlos, Septuaginla corrunipitur, jam usque ad verticem conslupratur.
vero et Thcodotio cmlumLnterpretati sunt, nullum Malignus enim spiritus quasi ab inferioribus mem-
raoveat. Hebraicum enim aiUV communis est nu- bris usque ad summa pertingit, quando activam vi=
meri. Et lam cmli quam cwlum eodem appellanlur C l tam polluens, castam celsitudinem fidei diffidcnlioe
nomine, ut Thebac, Athenae, Salonae. morbo corruperit.
< Et nunc quid tibi vis in via Êgypti, ut bibas
« Numquid servus est Israel aut vemaculus ? »
< aquam Seor? Et quid tibi et viae Assyriorum, ut
Puto ex hoc locoin superbiam elatosSalvatori dixisse « bibas aquara fluminis. » (Hieron.) Pro "iirW nos
«
Judseos : Semen Abraham sumus, etnemini servi- lurbidam interpretali suraus, quod verbum Hebrai-
vimus unquam ; quomodo tu dicis : Liberi eritis? »
curo significat, proquocommunis editio habet Geon.
(Joan. vm) iiescientes quod oranis qui facit jiecca- Quia ergo supra filios
et serviat illi a Mempliis et Taphnis posuerat,
tura servus peccali sit, unusquisque
vi- qui constupraverunt Israel usqtie ad verlicem, nunc
quo vincilur. Nati ergo de amico Dei Abraham, manifeslius ipsam vEgyptum nominat : nullique du-
lio suo facti sunt quasi filii Cham, cui diclum est: bium quin Nilus aquas turbidas habeat, et quod
« Maledictus Chanaan servus erit fratribus suis. » fluviura
Assyriorum Euphraten significet, dicente
« Quare ergo est factus in prsedam? Super eum Scriptura, quod repromissionis terra sit a torrcnte
« rugierunt leones, et dederuntvocem suani: posue- jEgypti usque ad flumen magnuni Euphraten. Qui
« runt terram ejus in solitudinem, et civitates illius _ autem Christum reliquerint, fontem vitae, el hscrcti-
« exustse sunt, et non est qui habitel in eis. » Inter- cortini sibi foderint lacus, qui aquas doclrinarum
rogat sermo divinus, ut ipse rcspondeal. Leones au- continere non possunt, necesse est ut leonibus sub-
tem vocat principes Babylonis, qui terram ejus po- jaceant, quiredigant terram eorumin solitudinem,ct
suerunt in soliludincm, etcivitales illiusincendio de- universas Ecclesias destruant, et usque ad verticem
leverunt. Vel cerle juxla avuyuym leones intelliga- polluantur, ct bibant aquas turbidas, et fluenta As-
inus adversarias polestales, aut hoerclicoruniprinci- syrii flurainis et Aquilonis, unde exardescunt mala
pes, qui terram Ecclesioedesolantes, oiniies iltius ur- super lerram.
bes hoereticoincendio vaslaverunt, et illo igne de < Arguet te malilia tua (sive erudiette prsevarica-
quoscriplum est : « Omnes adulterantes, quasi cli- « tio lua), et aversio tua increpabit tc. Scito ct vide,
banus coida eortim (Ose. vn). » Uli enim vere dant « quia malum et amarum cst reliquissc te Dominum
vocem suani. Et in hoc eodcm propheta sub perdicis « Deum luum, et non esse timorem mei apud te, di-
jicrsona clamant: « Et congrcgant quocnon peperc- « cit Doiuinus Deus exercituum. » Notandum quod
ruiU.faciuntqucdiviliasiioncum judicio (Jcr. xvn). » ct malilia, sivc prsevaricatio, postquam saliaverit
Piopteroa atileni uibcs illius vastaloecf dclctio suiit, prarvaricanlem, ct inslar coturnictim usque ad nau
817 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. -- LIB. H. 818
seara venerit, erudiat agentem poenitenliam : ctii im- A loqtiilur Israel, quod conjugalia fcedera ruperit, et
peratur ut videat quid reliquerit, quid secutus sit, ct dixerit : « Non serviam, » subauditur domino vcl
quomodo spemens bona et dulcia, mala et amara marito; sed in omni colle sublimi et sub omni ligno
elegerit. Hoc autem totum factum est quia reliquit frondoso prostrala fuerit idololatrise.Amcena enim
Dominum Deum suum, et timor illius non est apud semper et excelsa loca idolis dedicantur. Potest hoc
cum. < Principium enim sapientise timor Domini et ad eum dici qui ab initio Christianus et sacris ex
(Prov. ix), » quem quianon habuit, malo et amari- parte litteris eruditus, postea desiderio ssecularislit-
tudini traditur. teraturse, quaesignificatur in collibus et in amcena
< A sseculo confregisti jugura meum (sive tuum), eloqucntia, quse in frondosis monstralur arboribus,
« rupisti vincula mea (sive tua) et dixisti : Non ser- prostcrnat se dsemonibus,qui sub occasione erttditio-
« viam. In omni enim colle sublimi et subomni ligno nis et sublimis scientiaepolluunt credentium animas,
« frondosotu prosternebaris meretrix (sive ibi diffun- et divaricare faciunt pedes suos omni transeunli.
« debaris in fornicatione). > Quasi ad meretricem
LIBER SECUNDUS.
Post increpalionem qua Dominus Judaeis expre- B ltaque Jerusalem, ut diximus, plangitur, et sennone
bravil quod mutaverunt gloriam suam in idolum, et projihelico illius ruina cantatur. Porro Ecclesioe et
dereliquerint fontem aquae vivse, fodientes sibi ci- populo quondam gentium, aliud carracn est edilura,
slernas dissipatas, quae continere non valent aquas : de quo in Psalmis legiraus : Cantale Doroino omnis
itcruni sttb alio exemplo provocat ad memoriam sui, terra, annuntiate dieniex die saattare cjtts. Annun-
quatenus recordentur qualiter in patribtts electi, tiale in gentibus gloriam ejus, in omnibusjiopulis mi-
jdantati sunt ab eo morevinese in terra repromissio- rabilia ejus. Et rursura : Cantate Domino canticum
nis, sicut Psalmista teslatur dicens : « Vineam ex novum, quia mirabilia fecil. (llieron.) Scd et in boc
Êgypto transliilisti, ejecisti gentes etplantasti eam, consideranda clementia Creatoris, quod qui inEvan-
viam fecisli in conspectu ejus, et plantasli radices gelio dixit : « Ego sum vitis vera, » disciplinis [At.,
ejus, etrepleta est terra, > clc. (Psal. LXXIX.)De discipulis] quoque suis dederit et credenti in se po-
quo eliam ntinc per Jeremiam dicitur : pulo, ut vitis electa vel vera sit, si voluerit in eo
« Ego autcm plantavi te vineani electam, omne se- quod plantata est, jierraanere.
« men verum, quomodo conversa es mihi in pravum « Si laveris te nitro, et mulliplicaveris tibi her-
« vineaaliena. »Septuaginta : « Ego aulem plantavi «bamborith, inaculata es in iniquitate tua coram
le vineam frugiferam, omnem veram, quomodo con- C « me, dicit DominusDeus. >Pro herba rpTD, quam
versa es in amaritudinem vitis aliense? » (Hieron.) nos ut in Hebraico posita est, vertimus, Septuaginta
Pro vinea electa, sive frugifera, in HebraeopTE? ha- transtulerunt nha.v, ut significarent herbani fullo-
belur, quoe111Isaioecanlico ponilur (Isa. v). Est ar> num, queejuxta ritum provincioe Palestinse, in vi-
lcm genus vitis optimae,quo surculo el Israel Domi- rentibus et huinectis nascitur locis, et ad lavandas
iius plantasse se dicit, et miratur quomodo semen sordes eamdern vira habet quani et nitrum. Nitruni
verum electaque vinea conversa sil in amaritudinem, autem nostrum et herba fullonis, pcenilentia est.
el ideo facta sil vinea aliena. Nullusque securus sit, Ecclesiasticus quoque serrao, qui arguit et increpat
s; et plantatio Domini et semen verum et vinea So- et corripit delinquentem, mordacioris nitri habet
rech in tantuin suo vitio conimutatur, ul per amari- siinilitudinem. Qui vero levi peccatoruni sorde ma-
tudinem recedat a Domino, et fiat vitis aliena. (MAU- culatus est, levioribus purgatur monilis. Porro pec-
RUS.)De qua enim vinea supra memorata in Isaia ita cata gravia, quae ad mortem trahunt, nec nilro, nec
scriptum est : < Canlabo dilecto meo canticum pa- herba borith dilui possunt, sed gravioribus tormen-
truelis mei vinese suse. Vinea facta est dilecta in tis indigenl. Uniuscujusque enim opus quale sitignis
cornu in loco uberi (Isa. v). » Cantat prophela car- probabit, et in igne revelabitur. Pulchreque addidit:
men lamentabile populo Israel, quod composuit ille, D < Maculata es in iniquitate tua in conspectu mco, »
de quo scriplum est in Evangelio (Luc. xix) : Cum quod eliara si hominibusmunda videaris, mihi muii-
aulera vidisset eam, haud dubium quin Jerusalem, da non sis, qui novi conscientias singulorum. Uiide
< flevit super eam, et dixit: Si scires et tu quoe ad et in alio loco dicitur: « Non juslificabitur in conspe-
pacem tibi, quoniam venient dies super le, et cir- ctu tuo omnis vivens (Psal. CXLII).»
cumdabunt tibi inimici tui munitiones, et vallabunt < Quoroododicis : Non sum polluta, post Baalim
te, et prosternent le, et filiostuos. » Et rursum < non abii. Vide vias tuas in convalle. » Sive valle,
{Matth. xxm) : « Quoties volui congregare filios quse Hebraice dicilur «33 et a Septuaginta interpre-
tuor sicut gallina congregat pullos sub alas suas, et tatur, KolvuvSfitov, quod sermone nostro dici polest,
holuisti. Ecccdimittelurvobis domusvestradeserta.» seputcrum multiludinis. Frustra, inquit, non vis con-
8,19 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 820
fiteri scelera tua, el jaclas munditiam,quaeidoIolatriaeAj qui voluerint eam invenire, in turpitudinis humili-
polluta es sordibus, et impudenter negas te coluisse late reperient, ul nunquara possit voluptatis amore
idolum Baalim. Respice convallem filiorum Enuon, satiari. (Greg.) Onager enim agrestis est asinus, et
quse Siloe fonlibus irrigatur, ct ibi cefnis delubriim recte in hoc libro onagris comparantur hseretici,
Baal, queni relicto Doinino venerata cs. Quodque qui in suis voluptalihus dimissi a vinculis sunt lidei
additur, < scilo quid feceris, » clausos oculos aperit et ralionis alicni. Onager quippe in soliliidine as-
dencganlis, ut cernat quod erubescit aspiccre. Juxla suetusest, qtiia diiin tcrr.im, corJis sui discipliiue
iropologiam impudentiam fronlis eorum, qui noltint virtulc non cxcolii, ihi hahitat ubi fructus non csl.
sua vitia confiteri operibus arguamus. Ilujusccmodi Qui in desiderio animse siue ventuin anioris sui
cniin homines non ambulant in arcta et in angtisia atliahit, qttia qtue ex dcsitterio scienlise lnente
via, quse ducit ad vitam, sed.in Iata etspatiosa, per concipil inflarc pr;eva/enl, iiun oedificarc. Conlra
quam ingrediuntur plurimi, quae ducit aJ mortem quos dicitur : « Scienlia inflal, charilas vero sedifi-
(Matlh. vn). Unde et significanter KOIVUVSOIOV no- cat (I Cor. vm). »
minata est, sivejuxta hisloriam quod ibi interfecla « Prohibc pedem tumn a nuJilate, et gultur tuum
elpcrdita sit idololatrioemato populi mtiltitudo. «a sili. El dixisti, Desjieravi, nequaquam faciam.
« Cursor levis explicans vias suas , onager assue- fjJ « Adamavi qt.ippe alienos, et jjost eos ambulabo. »
< tus soliludine, in desiderio animse suoe atiraxit Sepltiaginta : < Converlc pedem tiiuin a via aspera,
< ventum amoris sui. Nulltis avertet cam : onin.es « et gultur tutim a siti. Qtisedixil: Viriliter agam,
< qui quoerunt eam non deficicnl, in liicnslruis ejus « quoniam dilexi alienos et post eos ambulavi. »
« invenient eam. » Septuaginla : « Ad vesperara (Ilieron.) Pascha facturi, calccamenla habere juben-
« vox ejus ululavit, vias suas dilalavit super aquas tur in pedibus (Exod. xn). Et Apostolus calceatoc
« solitudinis, in desiderio animse su;e spirilu porla- praedicat pedes eorum qui Evangelio prseparanlur
« batur. Tradita csl, quis converlet eam ? Ouines, ne dum per soeculi hujtis solitudinem gradiuntur,
« qui quaerunt illam non laborabunt: et in humili- venenatis pateant animaiilibus, quse debent evange-
« tate illius reperient eam. » Multum in hoc loco tico pede ealcari ct conteri. Guttur prohibemus a
Septuaginla editio ab Hebraica veritale discordat, siti, quando Salvaloris proecepta suscipimus dicen-
tamen utraque habet sensura suuni. Qtiia supra tis (Joan. vn) : « Qui sitit veniat ad me et bibat, »
dixit: non sum polluta, et quasi ad mulierem, quoe qusedcsperatione raalorum negavit se facluram quod
turpiter se gesserat loquebatur, describit fornicalio- Doininus imperavit, causamque exposuit dicens :
nem ejus. Qnomodo, inquil, caprea levis, quam nos « Adamavi alienos, et illos seqtiar,» impudenii con-
genere communi cursoremdiximiis, significantiusqtie C ( fessione putans se crimina devitare. Porro juxta
Aquila, Symiiiaclius etTheodotiovertcre Spopasxovfti Sepluaginta via peccatorum aspera est, quse a Do-
explicat vias suas , et velox fertur ad proeambula, et mino conrertitur in viam planam. Quicunque hse-
sictilonager assuetus in solitudine , trabit in deside- reticos sequitur, horum versuum notetur elogio.
rio animse suae ventum, vet spiiilum amoris sui, Quod dixerit desperavi, sive in malo proposito agam
uno enim apud Hebroeosnomine rfh et venius ap- viriliter, ct in meo confortabor errore. Necesse ati-
pellatur et spiritus, sic et Israel sive Hierusalcm tolo tcm cst ut qui alienam ccclesiastica doctrinam se-
impetu ad desideriuin libidinis fcrebalur, et onini qiiitur, alicnos diligat, et corura sequatur vestigia,
idolorum amore fcrvcbat, iiullusque est qui vi eani vcl dscmones vel haereticorum principes, qui a Deo
possit suis nionitis ab Iioc impetu avertcre, non alicni sunt.
quo impossibilitas hoc fecerit prophctarum, sed ma- < Quomodoconfunditur fur, quando deprehenJi-
lilia pervcrsa cupientis. « Quicunquc cam, ait, < lur, sic confusi sunt domiis Israel, ipsi et reges
quaesierint non magnopere laborabunt, in roenstruis « eortun, principes, et sacerdotes, et proplietaeco-
et in iminunditia ejus invenicnt eam. » Pro quo « itim dicenlcs ligno : Paler ineus es tu; et lapidi:
Aquila viop.nviuv,hoc cst, Kulendus, Symmaclius « Tu me genuisti. > Quainvis sit impiidens et pro-
mensem, Sepltiaginta et Tlieodolio humilitatem inter- Ifj cax vulttis fiiranlium, tamen erubescit cum in ftirlo
pretati suiit. Porro jtixta Sepltiaginta hic sensus csl. fucril dcprebensus. Et Israel crgo dlcens Iigno ,
Meretrix Hierusaleni, juxta illam mulierem , quoein « Pater tneus es tu; et fipitli: Tu me genuisti;» tit
Proverbiis describitur (Prov. v et vi), ad vesperam eos vocaret parcntcs quos ipse fabricatus est, con-
ululavit voce sua, et amatores ad libidinem provoca- funditur cuin in sua idololatria fuerit deprchensus.
bat. Aperiebat vias lurpiludinis suse, el divnricabat Et ne putemus cum hoc de plebe dicere : reges po
pedes onini transetmti. Eial aulem locus amocnila- nit, et principes, et sacerdotes, et prophetas eo-
tem habens aquarum fluenlium, qui deleciabilior fit, runi. Utanuir hoc teslimonio, si quando principes
quando in circuitu solitudo est, ut nullus videat nostri et hi qui in Ecclesia putanlur duces in pec-
fornicantera. « In desiderio, inquit, animae suae, catis turpibus fuerint deprehensi.
7rveufi«Toyo/3£tTO,sive perverso spiritu ducebatur, sive < Vcrlerunt ad me tergum et non laciem. >
trahebal amoris refiigerium, vel certe canebal turpi- Quando enim magister proccipii, obedientis indicium
tudinis suae carmina. Tradila est, inquit, viliis suis esl, si demisso contra audiat capile; sin aulem ver-
el libidini, nullus eam convertcre polerit. Orones, tat tergum, signuiri est conterancntis; ut in «UQtaQQ-
821 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. II. 822
sustinuistis pro
scriplum est: « Et verterunt ad me scapulam 're- A sed vester gladius tlevoravit, quem
ccdentem (Zach. vn). » Qui projiciunl sermones peccatis veslris. Porro Septuaginta non habent ve-
Dei retrorsum, ipsi vertuitf contra emn tergum suuin ster; setl simpliciter inlerpretati stint, < devoravit
et non faciem. ln tantum, inquil Deus, mea cou- gladius prophetas vestros;»ut oslendatur vel liostilis
tempsere pisecepta, ut ne audirc quidem voluerunt, gtaJius, vel giadius metis, per quem vestra peccata
sed tumorem animi geslu corporis indicarint. confodi.
« Et in lempore afflictionis surc dicent: Surge < Quasi leo vastator, generatio vestra. > Septua-
« et libera nos. » Qui per beneficia non seuserunt, ginta : « Quasi leo vastator et non timuistis. > Gla-
per tormeiila senlient Deum. dius, inquit, qui devoravit prophelas vestros, haud
« Ubi siuil dii lui (juos fccisli tibi ? surgant et li- dubium quin Baal et idolorum ariolos significet, in-
« berent te in tempore afllictionis tuoe. » Irapudens star leonis univcrsa vastabil, et tamen vestra gene.
postulatio tempore necessitatis ct angnstisc, ab eo ratio, qiwe paucnrum inlerfectione debuerat enien-
qiucicre auxilium, queni in pace conleinpserint. Le- dari, omnis perseveravit in scelere. Juxta Septua-
geiidumqueincrepantis affectu : « LiLcrenl te ttii ttii ginta vero bic sensus est. Sic gladius Domini, qui
quos fecisti tibi, » ul ctim Deus sit crealor liomi- Sidvcrsariorum gladium demonstravit, devoravit at-
num, bonio fecerit Deuiii, probet nccessilas quid B I que laceravit pscudoprophelas vestros, qtiasi Ico,
possiiil quos securus ante coluisti. De lioc in Isaia qui avidissiraus repertani proedam lacerat, et tamen
scriptuui est : « Ubi sunt dii tui quos feceras libi? nec prophetarum vcstrorum suppticio potuistis ad
surgant el salvtnn te faciant in terapore maloruni meliora converti.
tuoriim. » Ergo proprie lnquitur ad Judseos, quod « Vitlelcverbuin Domini. Numquid solitudo factus
cos synagogarum suarum turba tempore obsidionis « stim Israeli, aut terra serotina? Quare efgo dixit
liberare non valcanl. < popultis meus : Rccessimns, non veniemus tiltra ad
« Secundum ntimerum civitatum tuarum erant « te. > LXX: « AuJite verbum Domini. Hsec dicit
c dii tui, Juda. » (ilierou.) Vel eosdein vel singulos « Dominus. Numquid solitudo factus sum Israeli,
atque diversos singulsu civitates colebanl cleos, ut < aut terra plcna senlium, quia dixit poptilus mcus:
nec in impietale videreiitur habere coiisensura, sed « Non servicmus, nec venicmus ad te? >Et Moscsvi-
pugnans contra se supcrstilio, diverstim scqiicrclur debal vocera Dei (E.vod. xxxm), et Joanncs aposto-
crrorcin. Quodque sequilur, « et juxta iiunicrumi lusverbiimDeividisseetaltrectassese(licit(//o«n.i).
viarum Hierusalem imniolabant Baal, a LXX adcli- Miratur autem quomoJo populus Israel Deum 1ia-
tum est. biieril, quasi solitudinem, cum idola, quasi celebri-
< QuiJ vultis judicio nieciim contendere? omnes( i C tateni iiiitium sit secutiis. Terra serotina est qure
< dercliquislis me, dicit Dorainus. > Prona est ad iinbres non recipit doclrinaruin, nec Evangelii di-
cxcusationera sui hiiniana pervcrsitas, ut quidquidt sciplittani, jjlenaque senlium, quia exculta non ftie-
metito sustinenl, injuste suslincrc videantur, ct; rat. Populus ergo quondam Dei in eo est sceleratior,
propriain cnlpam referant ad juilicium Dei. Frustrai qtiod recessit a Doinino, et non vult ultra revcrti ad
igitur, ait, olitenditis querimoiiias, et iniqiium cau- Deum stium. Grandis offensa, nolte placare quem
samini judiccm, ctim impielatis vcstrae sitquodpa- offenderis.
timini. QuoJqtie sequilur, « et omnes inique egislis5 « Ntimquid oblivisccttir virgo ornamenti sui,
in nie, > simililer a LXX ailditum est. « sponsa fascise pectoralis suse? Populus meus oLli -
< Sine causa percussi filio? vestros : disciplinaml « ttis est mci diebus iiinuineiis. » Per hsecdiscimus
« non receperunt. » Pro quo Septuaginta posucre,, sponsum esse Chrislum virginis Ecclesise, quae non
« non rcccpistis, » scnsusque est in Hebraico : Ipsii habel maculaiii ncque rugam. Si autem ipse est
qui percussi sunt, disciplinam recipere nolueruni. spousus, ipsius verba sunt de quo loquitur et Joan-
ln Septuaginta vero : Ideo percussi filios vcstros, utt nes Baptista : « Qui habet sponsam sponsus est
illoruni ncce vos eruJiremini. Et ne forte dicerelis : (Joan. m). » Ornamentura ergo sunm perdit, qui
Peccanles corriperc noluisli, plagis discite filiorumi recctlit a Domino, ct amittit iiitelligenliani doctrina-
veslroruni quod ausleriore vos cupierim cttrare mc- rum, qtue significaliir in pectore. Unde et Joannes
dicaniine. De hoc in Isaia ita legilur : « Sine causaa evangclista rccurabit super pectus Domini (Joan.
jiercnssi filios vestros, discipliiuni non reccpisiis. t» xin). Et sacerdotibus intor csctcra separatur pectu-
Unde iratus loquilur per Osee ;« Non visitabo superr scultiraviclimarum (Num. xvm). Quaiito autem ma-
fiJas vcslras, cuni fueriiu fornicalsc; et sujier spon- .- jor est numeriis temporura quibus obliviscimur
sas veslras cum adultcravcriiil (Ose. IV). » Et per:r Dciim, tanto niajor pcena peccali, quod nec Iongilu-
Ezecbielem : « Zelus nietis recedat a lc, et non ira- dine sscculoruni poluerit edomari.
scar tibi amplius (Ezech. xvi). » De quibus ct in n « Quid niteiis bonam ostendere viam tuam ad
Psalmis legimus « Non est iirmamentum in plaga a « quacrendam dileclionem? Qu;e insuper et malilias
eorinn, in laboribus bominiim non sunt, nec cuin n « tuas docufsti vias tuas, ct in alis luis, sive in ma-
horainibus uagellabuiitiir(/Jsfl/. xxxv). » « nibus invenlus est sanguis animarum pauperum
« Devoravit gladius vester prophetas vestros. » < et iiiiiocentura. Non in foveis inveni eos, sed in
Non m%ps,sed vestros prophelas. Ncquaquam nieus,:, « oinnibus istis, sive sub omni quercu. » Frustra,
825 B. RABANl MAURIARCHI-EP.MOGUNT. OPERUM PARS 111., 824
inquit, te cupis verborum arte defendere, ct quasi A < suam, et recedens ab eo, duxerit virum alterum,
bona ostendere opera tua ul merearis dilectionem, « nuinquid revertetur ad eam ultra ? Numquid
quoe insuper etiam alios docuisti vias luas, et exem- « non polluta et conlaminata erit mulier illa (sive
plo fuisti omnibus maloruni operum. Et in alis « terra illa)? Et tu fornicata es cum amatoribus
quippe sive in manibus tuis invenlus est sanguis in- multis (sive pastoribus). > Verbum enim reim, D^SP,
nocenlum, quos iddis immolasti, sive quorum ani- quod qualuor litteris scribilur res, ain, jod^ mem et
roas perdidisti sacriflciorum similitudine. Pauperes amalores et pastores utrunique significat. El si lega-
de Hebraico posuimus, qui in Septuaginta non ha- mus reim, amatores sonat; si roim, pastores.
bentur. Hos aulem, inquit, pauperes et innocentes « Tamen revertere ad me, dicit Dominus (sive
non inveni in foveis interfectos, quod solet ple- « revertebaris ad me, dicit Dominus). » In Hebraeo
rumque accidere latronum insidiis. Sed in omnibus, etiam post fornicationem suscipit pcenitentem, et
quae supra memoravi, sive sub quercu, quoeHebraice hortaturut reverlatur adse. In Septuaginta vero non
dicitur ella qtiod quidem et isla siguificat, ut sit provocat ad pcenitenliara, sed arguit impudeniiain
sensus : in omnibus istis, sive sub quercu atqtte meretricis, quod post adulterium reverti audeal ad
tberebinto, sub cujus umbra et.frondibus, quasi in marituni. Quodque ait, «et contaminata erit mulier
amcenis locis idololatrire sceleribus frucbaris. B illa, n pro quo in Hebraico terram legimus, relinquit
< Et dixisli : Absquc peccato et innocens ego exemplura et manifestius de terra loquitur Israel,
< sum, et propterea averlalur furor tuus a me. Ecce quae adulterse niulieri comparatur. Utaraur hoc te-
< ego judicio contcndam tecum, eo quod dixisti: stimonio adversum eos qui fidem Domini relinquen-
« Non peccavi. Quam vilis es facta nimis, sive tes, et haereticorum erroribus prsepediti, post mul-
« quando contempsisti nimis, iterans vias luas! > tas fornicationes et deceplionem animarum simu-
His ulendum est adversum eos, qui nolunt sua pec- lant se reverti ad prislinam veritatem, non ut depo-
cata cognoscere, scd in tempore afflictionis et an- nant venena pectoris, sed ut caeteris insinuent.
gustiae, dicunt se injuste suslinere, quee suslinent, (Greg.) Ecce de fornicala et de relicta muliere argu-
magisqtie provocant iram Dei, dum alterum majus- mentuin justitiae proponitur, et tamen nobis post
que peccatum sit, non lugere quod fecerint, sed lapsum redeuntibus non juslitia, sed pielas exhibe-
vanas excusationes oblendere peccatorum. « Judicio, tur. Ul hinc utique colligamus, si nobis delinquenti-
inquit, contendara tecum, pro eo quod dixeris, Non bus tanta pietate parcitur, a nobis nec post deli-
peccavi, quasi majus quippiara sit hoc peccaltim, ctum redeuntibus quanta improbitate peccatur, aut
aliud habere in conscientia, aliud sermone proferre: quae ab illo erit super improbos venia, qui non ces-
audiat nova ex vetere hseresis, iram Dei esse vel " sat vocare post culpain. Quse nirairura bene per
maximam nolle peccatum humiliter confiteii, sed alium prophetam post delictum misericordia voca-
impudeiiler jactare justitiam. tionis exprimitur, cum averso homini dicitur : « Et
« Et ab Êgypto confunderis sicut confusa es ab erunt oculi tui videntes praeceptorem tuum, et au-
« Assur. Nam et ab ista egredieris, et manus tuse rcs tuoe audient verbum post tergum monenlis (Isa.
« erunt super âput tuum. Quoniani conirivit Do- xxx). » Humanum quippe genus Dominus in faciem
c roinus confideniiam sive spem luam, et nihil in monuit, quantlo in paradiso conditor homini alque
« ea habebis prosperum. > Ut Êgyptioruin impeluni in libero arbitrio stanti, quod facere quodve non fa-
declinarent, confugiebant ad Assyrios, quorura cas- cere deberet indixit. Sed liomo in Dei faciem terga
sum fuit prsesidium. Victos cnira eos ab jEgyptiis dedit, cum superbiens ejus jussa contempsit: nec
legimus, rursura ut irain Assyrii fugerent, 'JEgyptio- taraen superbientem Deus deseruit, qui ad revocan-
rum adjulorio nitebantur, quos ab Assyriis supera- dum bominem legem dedit, et exhortantes angelos
tos narrat hisloria. Increpanlur ergo quod omissa misit, in carne nostrae mortalitatis apparuit. Ergo
spe in Deum, hominum nilanlur auxilio, quod orane post tergum stans nos admonuit, qui ad reparatio-
contritum et ila subversum est, ul nihil in eo utilila- j. neni nos gratiae etiam conlemplus, vocavil. Quod
tis valeat reperire. Unde ait, « et ab isla egredie- igitur generaliter simul potuit dici de cunctis, hoc
ris, > hoc est, ab iEgyplo, sicut egressa cs ab Assy- necesse, est specialiter sentiri de singulis. Quasi
riis ; « el manus lusc erunt super caput luiim, >lu- enim coram positus Deo quisque verba monitionis
gebisque te fruslra ab ./Egyptiis exspectasse praesi- ej'us percipit, cura priusquam peccata perpetret, vo-
dium. Recordemur hislorite, quando ab Amon fratre luntatis ejus praecepta cognoscit. Adlrac enim ante
sceteratissimo corrupta et violata Tliamar, supra ejus facicm stare, est necdum eum peccando con-
sparsum caput cinerc raanus posueril, et ita reversa temnere. Cum vero derelicto bono innocentiae ini-
sit in clorauni stiani (// Reg. xm). quitatem eligens appetit, terga jam in ejus faciem
CAPUT III. millit. Sed ecce adhuc et post tergum Deus subse-
Quod cum multis amatoribus fornicata sit, et de dua- quens monet. Qui eliam post culpam ad se rediri
bus sororibus. Ubi sequilur verbum Bomini contra persuasit, adversum revocat, cum commissa non
Assyrios, etc. respicit, revertenti sinum pielatis expandit. Voceni
« Vulgo dicitur > (pro qtio Septuaginta, < lantura ergo post lergum monenlis audimus si ad invitan-
c dicilur » transtulerunt). < Si diraiserit vir uxorem lem nos Dominum saltem post peccata rejwtimur.
825 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. - LIB. II. m
Debemus igitur pietatem vocantis erubescere, si ju- A J quasi mulierem procacem et nimiae impudentise, ut
slitiam nolumus formidare, quia tanlo graviori im- non ad unum et alierum procaci vultu feratur, sed
probitate contemnilur, quanto et contemptus adhuc; nullum erubescat. Utamur hoc sermone adversura
vocare non dedignatur. hscreticorum conciliabulum, qui in sais erroribus
« Leva oculos luos in directum, et vide ubi noni glorianlur.
« proslrata sis. In viis sedebas exspectans eos, quasii « Ergo saltem amodo voca me, Pater meus, dux
« Iatro in soliludine, sive quasi cornix deserta. » « virginitalis meae tu es. Numquid irasceris in per-
(Ilieron.) Pro latrone et cornice in Hebraeo iy\y r c petuum, aut perseverabis in finem?» Erubescant
scriptum est, quod polest et Arabas significare, quoes haeretici, qui nolunt ad meliora converli, nec re-
gens, latrociniis dedita, usque hodie incursat termi- gredi adPatrem creatoremsuuin, etaudiant: « saltem
nos Paloestinse,et descendentibus de Hierusalem in! amodo voca me, Pater meus, dux virginitatis meae
Hiericho obsidet vias. Cujus rei et Dominus in Evan- es tu. »Ipse despondit animam nostram amplexibug
gelio recordalur (Luc. x). Eleva igitur oculos tuos,, suis, et docet quomotlo orare debeat, et agere pceni-
o Hierusalem, et huc iltucque circumspice, et vide; tentiam. Quanto autem ille clementior, qui salulis
ubi non fornicatione prostrata sis. Quomodo enimi post fornicationem ostendit viam, tanto miserior
solent latrones ad vesperam, et in desertis locis via-1 . B meretrix, quse non vult post vulnera recipere sa-
toribus insidias tendere, sic tu juxta fornicariami nitalem.
Proverbiorum (Prov. [vn), sedebas in viis ad vespe- « Ecce locuta es, et fecisti mala, el potuisli. > Pro
rum, ut concubitu tuo animas inlerficeres fornican-. verbis pcenitenliae, verbis superbiae blasphemasti, et
tium, propter quod universa terra polluta est ini implesti malam cogilalionera tuam, et oslendisti con-
fornicalionibus tttis (Eccli. ix). Siguificanterquei tra virura fortiiudinera tuam, ut possis facere quod
juxta uvuyaynv, his qui hoerelicoserrorcs deserere. sermone traclasti.
se promitlunt praecipilur ut levent ocutos in dire- t Et dixit Dominus ad me in diebus Josise regis :
clum. Nisi enim recla videre cceperint, pravitalem, « Numquid vidisti quae fecerit aversatrix Israel?
pristinam damnare non possunl. « Abiit sibimet super oranem montem excelsum, et
< Et polluisti (s/twinterfecisli) terram in fornicatio- « sub omne lignum frondosum, et fornicata est ibi.
< nibtis tuis, et in maliliis luis. Quamobrem prohi- « Et dixi, cuin fecisset, haecorania ad me convertere,
< bilae sunt stillae pluviarum et serotiiius imber non: c et non cst reversa. Et vidit prsevaricatrix soror
< fuit (sive et habuisti pastores mullos in offensio- c ejus Juda, quia, pro eo quod moechaia esset
< nem tui).»Interfecta est terra, sive pollula propter « aversatrix israel, dimississem eam, et dedissem ei
inlerfeclionem eoruin, qui idololatriae fornicatione C * « libellum repudii, et non timuit prsevaricatrix Juda
perierunt. Unde ablata est oninium rerum benedi- « soror ejus, sed abiit et fornicata est etiam ipsa, et
ctio, ut paterentur siccitatem sernionis Dei. Sive « facilitate fornicationis suae contaminavit terram,
habuit paslores, per quos offenderet Deum, ut qui « mcechataest cum lapide et cum ligno. Et in omni-
magistri esse debuerant, ut alios ab errore prohibe- « bus his non est reversa ad ine praevaricatrix soror
rent, auctores impietatis extiterunt. (Greg.) Ali- « ejus Juda in loto corde suo, sed in mendacio, ait
quando namque in sacro eloquio solis nomine prse- « Dorainus. > Aliorum tormenla, aliorum remedia
dicatorum claritas designatur, sicut per Joannem di- sunt. Cumque punitur horaicida recipit quidera quod
citur: <Factus est sol ut saccus cilicinus (Apoc.n). • fecit, sed alii delerrentur a scelere. Decem crge
In extremo quippe tempore sol quasi saccus cilici- tribubus quse appellabantur Israel captis ab As-
nus ostenditur, quia fulgens vita praedicanlium antes syriis Mediamque translatis (IV Reg. xvn), duaetri-
reproborum oculos aspera et despecta monslratur. bus Juda et Benjamin, quse debuerant similia forini-
Qui stellarum quoque claritale figurantur, quia dumi dare, el tota ad Deura mente converti, vicerunt tle-
recta peccatoribus proedicant tenebras nostrae no- cem tribuum scelera, et in tantum idola sunt seculse,
ctis illustrant. Unde et subtractis prsedicaloribus ut in lemploDei slatuamBaal ponerent, quse in Eze-
"
per prophetam dicitur :« Prohibitae sunt slillae plu-. chiele (Ezech. xvui) vocatur idolum, ad zelum et
viarum. » Quia vero sol per diera fulget, steltae ob- aeniulalionem Domini collocatum. Loquitur autem
scuritatera noctis irradiant. Et pleruraque in sacroi sut figura duarum sororum, quia de una sunt Abra-
eloquio diei appellatione oelerna patria, noctis au- ham, et Isaac, et Jacob stirpe generalae, et priorem
teni nomine praesens vjta signatur. Prsedicatoresi aversatricem, sequentem praevaricatricem vocat. Illa
sancti el sol nosiris oculis fiunt, cum contemplatio- enim Deuni peiiitus aversata est', slatim adoratis in
nem nobis veraelucis aperiunt, et velut stellsein te- Dan et Belhel vitulis aureis, isla autem apud quam
nebris lucent, cum per activam vitam pro fulurai erat templum, et veri Dei religio imitatione germanse
nostris necessitatibus terrena disponunt. paulatim recessit a Domino (/// Reg. xn). Et id-
« Frons mulieris merelricis facta est tibi, nolui- circo praevaricatrix dicitur, secundura uvuyaym au-
< sti erubescere. » LXX :« Facies meretricis factat tem de hserelicis prophetia est, quia falsi nominis
< est tibi, sine ruborefacta es ad omnes.» (Hieron.)) scieiiliam dum se arbitrantur haeretica suhtililate
Quia supra dixerat, « Non peccavi, » el magis pec- sectari, ascendunt monlem superbiae, el carnis hu-
cavefat sua scelera denegando, idcirco nunc arguill jus voluplatibus deliniti sub omni ligno frondonso
et amceno exponunt fornicationem suam. Qui cum A j et arctam viam ingredientes, quseducil ad vitam: nunc
traduntur diabolo in interitum carnis, frequen- vero quando facti sumus plures : « Multi vocati,
ter evenit, ut domus Juda, id est, confessionis, et pauci aulem electi (M-atth.xxn). » Ex tanlis Christi
verse fidei, nequaquam terreatur exemplo, sed mullo iraam lidein pollicentibus, pauci satis reperiuntur,
majora committat, et facilitate fornicationis suse qui habeant fidem, vera beatitudine dignam. Si ila-
conlaminet terram Ecclesise, et moeclielur cum la- que dicit primum : dimisi propler peccata Israel, el
jiide et ligno, ea sequens dogmata, quse atlversaria reliqui eam in coraminatione ; Judas autem audiens
Deo suiit. Sin autem ecclesiasticus vir corrigere vo- ea, quse accidcrant Israel, noluit ad me converti, de
luerit errantem et putridas resecare carnes, et ad nostns loquiturpeccalis,qui legentes ea,quae passus
pcenitentiara retrahere eos, qui secuti fuerunt falsi- estpopulus Judseorum, non limemus neque dicinius,
talem, ac nihilomitius illi stib specie ecclesiasticce Si naturalibus rarais non pepercit Deus, quanto nia-
veritalis aiitiquuin sequanttir errorem, dici polest tle gis neque nobis parcet Deus : si illos gloriantes esse
eis : In omnibus his non est reversa atl me prseva- se olivam bonam et deradice patriarcharum, Abra-"
ricatrix Juda in toto corde stio, sed in mendacio. Fit ham, lsaac et Jacob, Christus, qui suavis cst et
anlem hsec prophelia temporibus Josiae regisjusli, cleuicntissiinus Deus, pro stio merilo eradicavit,
sub quo ct Jeremias exorstis est prophetare. (Orig.) B '. quanto magis neque nobis parcerelur si similia fece-
Si intetlexisti duos populos Israel et gentium, in- rimus. Vide benignitatem et severitatem Dei. Neque
tcliige Iransinigrationem Israel in populo Juilseorimi, enim benignus tantum est et non severus, neque
et deeo scriptumesse: Diniisieainet tledi ei libellum severus tanlum et non etiam benignus. Si beni-
repudii. Dimisitenim vere Deus populum Israel et cle- gnus esset taiilumiuodo, bonitatem ej'us contemne-
dil ei lihellum repudii, ut relinquens firmetexemplura. remus, si severus, desperatio nos salutis propter
Juhet lex Mosimulieri displicenli viro suo dari libel- peccata cjuse feciinus prsecipitaret in vitia : nunc
. lum repudii,et dimitti eam : et tunc viro licere utal- vcro quasi Deus (?) necessariara quippe haberaus ho-
teram ducat (Deut. xxiv). Juxta hunc sensinn in- inines, et bonilatera ejusob poenitentiam, cl severi-
tellige accipientes Judaeos libellum repudii, et om- tatem ob delicta, sicque severus el benignus est.
nino a Domino derelictos. Ubi enim jara apud eos Nos qui stimtis Juda, legentes in sacris votumiiiibns,
Prophetoe, tibi signa virlutum, ubi manifestatio Dei? invenimus quoniam de omnibus quibus comprcbensa
Non templum, non victimre, non alius quilibet cultus est, in qtiibus mcechabatur habitatio Israel, dimisit
voltiminibus legis expressus, ejecti sunl dc regioni- nam Deus.et dedit ei libellum repudii, et eum debe-
bus suis, atque ita dedit Dominus libelltim repudii remus ex his,quse illi passi sunl, nos ad raeliora con-
Israel. Post eos, nos, qtii in Sciiptuiis Jtidaaivoca- C verti, et inspicere, quia illi propter peccata traditi
lnur. Jutlsei propter tribtnn Juda, ex cttjtis Salvator sunt captivitati et interfecti ab inimicis, civiiales
stirpe dcscendit, conversi sumus ad Dorainura, et eoruni igni exustrc sunt: cumitaque, utdiximus.liODe
novissima nostra, quaeulinam saltem in lioc tempore nobiscum debuerimus reputare, « quia si Deus natu-
non coniplorcntur. Similia ftilura sunt peccatis Juda ralibus ramis non pepercit, quanto magis nec nobis
imo pejora. Et tu credas in consumraatione ssaculi parcet (Rom. xi), » si illos , qui de palriarcharum
deteriora nobis eventnra, qnoniam venerunt Judseis, genere descendebant, sic propter peccata dimisit,
audi salvatorem in Evangelio prsedicanlem : « Cum quid nos necesse sit vocatos ex gentibus pali, nihil
multiplicatse fuerint iniquilales, refrigescet charilas horum reputamus? Et ideo nos vocatos, ut 11-11 inci-
multorum : qui auteni perseveraveril in finem iste tentur ad zelum videntes servos quondani liberos, et
salvus erit (Matth. xxiv). » Et in alio loco : « Faciet ignobiles aliquando, nunc Dei filios. Si atitem illi
signa cl prodigia in coelo et in lerra ad decipiendos, tanla passi stinl, quanto magis nos si peccaverimus
si fieri jjotest, etiam ct clectos (Lnc. xxi),» lantaque pejora patiemur. Si quis nuper emptus domum
incredulitas in universo htimano genere futtira cst, cmpioris et domini fuerit ingressus, sciscitalur ab
ttt Salvator noster, quoniam , qiuc sunt futura co- aliquo conservo, quis de prioribus servis ollenderit
D
gnoverat, loquercttir : « Pntas veniens filius hominis doniinum quid promerueiil, ct si voluerit in domo
iuvcniel fidemsuper tcrram ?» Vere quippe si jtidice- tlomini perseverare, cavet ea facere, quae eos fe-
muS fitleni noslrara et non multitudinem et respicia- cisse audit, qui verberibus et tormenlis et religatione
nius voluntatem horaiiiiim non congregationem. Vi- digni exslilerunt. Deinde tliligentissime inquirens,
debimus in tanto numcro Ecclesiarum fidelera tliffi- quid fecerint illi, qui libertatem a domino meriierunl,
cile reperiri. Tunc crant vere lidelcs, quando mar- oinni labore nititur, ut ea faciat, qtiae eos fecisse
tyrum viclimae fiebant, qtiando cruentas exsequias cognovit. Et nos itaque, qui non eramus servi Dei,
prosecuti tristes ad Ecclesiam reverlebamur. Et sed idolorum et dsenionum, et postea ex gentibus
omnis erat mulliludo ingentium, quando catechumeni congregati creJiJimus in Christum, legamus Scriplu-
in prima staiim fidei perceplione de differentlo mar- ram, viJeamus quis jtislificatus sit, quis offenderit
lyrio docelantur : quando niulierciilse et infinnior Dominum cl ctim omni observalione nilamur ea fa-
sexus usqtie ad mortera permanebat intrcpidus, lunc eere, quae et justos leginms fecisse, et cavearous in
vere signa dc ccclo, tunc fiebant poitcnta dc terra, liaec incidere, in quae incideriint hi, qui traditi sunt
tunc erantpauci quidem, sed vere fideles, angustara captivilali et cjecti de hseredilate Dei. Et non tiriutHi
829 EX-POSITIOSUPER JEREMIAM.— LIB. II. 856
inquit, prsevaricatrix Juda, et abiil et fornicata est \ et pro illo vos idola deleclarint et fornicatae silis
et ipsa. Post fornicationem in qua prius corruit stib omni ligno umbroso atque frondoso. Quod qui-
Israel, fornicata est etiam Juda, el facta est fornica- dem et ad haereticos,vel in Ecclesia negligenles'dici
tio ejusinniliilum ct mcecliabaturligiiiim et lapidcin. convenil, qui quolidie per ecclesiasticosviros ad pce-
Quando peccaviinus duro contra Denm corde, nihil liitenliam provocanlur, et quibus proprie aptari po-
aliud facimus nisi lapidem fornicamur, quando in tcst, « et vocem meam non audistis. » Omnis auiem
volunlate peccamus lnoccliamur stibler oinne iignuin baerelicttshabitat in Aquiloue, cl calorcra fidei per-
nemorosum. Et in his omnibus non est convcrsa ad ditlit, nec autlire potest illud Apostoli « spiritu fer-
me praevaricairix Juda ex toto corde suo, sed in ventes, > et quia se voluptatibus tratiidit, reccssit a
roendacio. Et nos conversi sumiis ad Doinintim, sed Domino, et dispersit vias suas alienis dograatibus, ct
quia non ex loto corde conversi, dicitur, non cst voluptateni secutus est. Nulla eniin haarcsisnisi pro-
conversa ad me prsevaiicatrix JuJa ex tolo conle suo, ptcr gulam ventremquc constriiittir, ut sedur.at mii-
sed in raendacio. Neque vero ait, non esl conversa lierculas oncratas peccatis, seniper discentes et nun-
ad rae prsevaricatrix Juda, et lacuit; sed non est, inquam ad sciculiam veritatis pcrvenientes (II Tim.
quil, convcrsa ad me praevaricatrix JuJa ex toto m). De quibus vere dicitur : « Qui devorantplebem
corcle suo, verum in menJacio. Ul ostenderet eos, J3 meam velttt cscani panis (Psal. xm). » Et quos
qui coiivertimtur, si non ex corde convertantur, in Chrisli apostolus notat « devoranles domos vitlua-
mendacio non in veritate convcrti. Quapropler Ie- rum (Mutih. xn). » Cuinque , inquit, misertus lui
garaus Veteris Testamenli historias et prophcias, ct fuero, ne justum le csse putes, sed semper niemeiito
si quos justificatos invenefiiiius imitemur ea, per iniquitatis luoe, et scito, quia in Doraiiium fornica-
quaeilli justificati sunt. Leganms Evangelia ct omne tus sis, et supeiiiioe colla demitte, ut qui offendi-
Novum Teslamenlum, legamus apostoli Pauli Epi- sli Detira per arrogaiitiain, placeas per huniilita-
stolas, et universas scribamus in cordibus nostris, tcm. Illi autcm quod supra dixinius, « et non fir-
vivcnles juxta praecepta ccelestia, ut non tradatur et mabo faciem mcam super vos, » illutl propheiicum
nobis libellus rcpudii, sed hccredes efficiaraur cum convenit : « Averte faciem ttiani a peccatis meis,
Christo Jesu. ct omnes iniquitates meas tlele (Psal. L). »
« El dixil Dominus ad me . Justificavit animam « Converiiiniiii, filii revertentes (sive vagietrece-
« suam aversatrix Israel, comparatione proevarica- « dentes), dicit Dominus, quia ego vir vester (sive
c tricis Juda. (Hieron.) » Justior, inquit, est Israel < doniinalor veslri). Et assumam vos unum de civi-
coniparatione Judoe, quia illa slatim in principio pe- « tate, et duos de cognalione, et introducam vos in
riit. Hoecillius cruciatibus potuit einentlari. Atten- iC « Sion, et dabo vobis pastores juxta cor meum, et
dat nova ex veteri hoercsis,quod Isracl comparalione « paseent vos scientia el doctrina. Ctimque multipli-
pejoris jttstificala dicaiur. Nec miruin hoc tle uiiius « cali fuerilis et ereveiitis in terra, in diebus illis,
gentis soi-Qribtis,cura Sodoiua quoque cpllalione « ait Dominus.non dicent ultra: Arca p.icli (vel testa-
Ilierusaleiu justiliac noiiieti accipiat, dicenlc Do- « nieiiti) Domini, neque ascendet super cor, neque
mino per Ezechielein : «Justificata csl Sodoma «x te « recortlabunlur illius, ncc visilabitur, necfiet ullra.»
(Ezech'.xvi),» elpublicanus-Pharissei comparalionc Juckci hoc impletum putant post reversionem ex
fil justus. Babylone sub Cyro rege Persarum, et Zorobabclfilio
« Vade ct clama (sivelege) sermones istos contra Salalbiel, eliani si non omnes reversi sunt, lioc signi-
« Aquiloncni el diccs : Rcvertere, aversatrix Israel, ficari. « Assuniam uiium de civitate et duos de ge-
« dicil Doiniims, et non avcrlam (siuc firmabo) fa- ncre. » Sed nielius in adventti Chrisli, quando reli-
« ciem nicani a vobis (sive super vos), quia sanctus qtiioe salvse factse sunt, dicente et exponente Apo-
c (siveinisericors) siim, dicit Dominus, et non ira- stolo : « Nisi Dominus sabaolb reliqiiisset nobis
« scar in pcrpeluum. Vertimtamen scito iniquita- semeii, quasi Sodoma essemus, et quasi Gomorrha
< lem tiiam,quia in Dominum Deiini praevaricala es similes fuissemus (Rom. ix). » Tunc inlroducti stiut
< (siveimpie egisli), et dispersisli (sivc effutlisti)vias J' in Sion, de qua scriplum est : « Gloriosa dicta sunt
< tuas alienis sub onini ligno frondoso, et non aude te, civitas Dei (Psal. LXXXVI). »Et dati stint pasto*
< disti voccin nieam, dicit Dominus. » Veibuni He- res juxta corejus, apostoli et apostolici viri, et pave-
braicuni n,\np el voca sive clama et lcgeintelligitur. runlcreJentiiim multiluJinem, non in Judaicis caeri-
Unde Atpiila et Syinmaclius clatnila; Septuagiiita et moniis, seJ in scienlia Clirisli alque tloclrina, cl in
Tbcodotio tege intcrprclali sunt. Ad Aqtiilonematt- loto orbe praedicationeEvangelii seminata. Ncqua-
tein et coutra Babyloncnialque Assyrios sermo diri- qtiara in arca Domini, quse fuil custos legis Mosaicse,
gitur, ad deccin el ad duas lril)tis,et earuni rcversio habebunt fiduciam, sed ipsi erunl lemplum Dei, nec
praedicalur.« Et non avertam, inquit, faciem nicam a juxla erranles Nazarseosabditis sacrificiis inservienl,
vobis, sive non firmabo faciem racam contra vos, » sed spirilalem cultiim sectabiralur. Alii vero hoc in
ut ncqiiaquam vos attsteritate judicii, sed vtiltu finem temporum intelligunl, quando subinirante ple-
misericorJioc suscipiam. Sanclus enim et miseii- nitudine gentiiim omnis Israci salvus fiet (Rom. xi).
eors sutii, tit non recorder ultra iniquilatis ve- « In lempore illo vocabunt Jerusalem sotluin
slrse, ncc memiiifirira quod a Domino rcccssistis, < Domini, ct congregabimtur ad eam omnes gentes.
831 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 832
« in noinine Domini in Hierusalera, et non ambula- A < vertentes, et sanabo aversiones (sive contritiones)
c bunt post pravitatem cordis sui pessimi. » Nequa- « vestras. » Pro quo Symmachus transtulit conver-
quam Dorainns sedebit super arcam testaraenti et siones. Libenter Deus suscipitpcenitentes,et occurrit
cherubin, cui prius ab illo populo dicebatur : « Qui filio inopia et squalore confecto, statimque induit
• sedes super cherubim, manifestare (Psal. LXXIX) ; > pristinis vestibus, et reddit gloriam revertenti, ita
sed omnes perfecla menle credentes erunt thronus duntaxat ut reverlalur in ploralu et ululatu. Suo
Dei. Vel certe melius totum de Ecclcsia intelligen- enim vilio fecit iniquam viam suam,etoblitus estDo-
dum, quando congreganlur omnes gentes in nomine mini Dei et Patrissui. Ad quos prophetalis serrao
Domini, in Hierusalem, in qua est visio pacis : et nunc loquitur : « Convertimini, filii revertentes. >
nequaquara ambtilant ^jost pravitatem cordis sui Quos idcirco filios voco, quia intellectis peccatis
jiessimi, ut faciant, quse desiderant, nec suos se- vestris, in ploratu atque ululalu revertimini ad pa-
quuntur errores, sed dicunt cuni Propheta : « Adhse- rcntem. Cumque vos, ait, reversi fuerilis atl Domi-
sit anima mea post te, suscepit me dextera tua num, sanabit omnes conlritiones vestras, sive aver-
(Psat. LXII).» siones, quibus a Dominorecesseratis, vet cerle con-
« In diebus illis ibit domusJuda ad domum Israel, versiones. Quaravis eniimpropria voluntate ad Domi-
« ct venient simul de terra Aquilonis ad lerram B num revertamur : tamen nisi ille nos traxerit, et
« qiiam dedi patribus vestris.»Hoc proprie in Christi cupiditatem nostram suo roboraverit praesidio, salvi
completur adventu, quando de duodecim siniul tri- esse non poterimus. Inlelligamus hoc et de Judaeo-
bubus Evangelio crediderunt : relinquentes terrara rura populo ad Dominum revcrtenle, et de hoereticis
Aquilonis durissimi frigoris, et a diaboli imperio qui Dominuni reliquerunt.
recedentes, lunc receperunt terram repromissionis, «Eccenos venimus ad te.tuenim es DomiuusDeus
quam pollicitus fuerat Patribus eorum, Abraham, « nosler. Vere mcndaces erant colles, et multiludo
lsaac et Jacob. Edidi nuper parvum libellumde terra < (sive fortitudo) montium. Vere in Doniino Deo
repromissionis a. « nostro salus Israel. » Dicat hoc pcenitens, et om-
« Ego autem dixi : Quomodo ponam te in filiis et nem superbiam derelinquens, et mullitudinem sive
< tribuam tibi terram desiderabilem, hoereditatem altitudinera montium et collium, per quam superbic-
« praeclaram exercituum gentiura? Et dixi: Patrem bat contra Deum, et humilitate prostratus loquatur :
« vocabis me, el post me ingredi non cessabis.» Pro « Yere in Domino Deo nostro salus Israel. »
hoereditatem proeclarain exercituura genlium, quam « Confusiocomedit Iaborempatrum nostrorum ab
LXX translulerunt, « hsereditaleni nominatara Dei |_ « adolescentia nostra; greges eorum et armenta
omnipotenlis genlium, » Theodolion significanlius « corum , filios el filias eorura. » Oraneshcerctico-
translulit haereditateminclytam fortitudinis robustis- rum labores, de quibus scriptuin est, « defecerunl
simi gentium, Christum sjgnificans, qui dticlor et scrutantes scruliuio, » ab adolescentia eorum quos
Dorainus est universarura gentium suo noraini pas- deceperant, filios et filias eorum, qui in hseresipro-
sionique credentium. Ipse dixit ad Israel: « Patrera fecerant, velut armenta luxuria tenebantur oppressi
vocabis me; » et: « Qui credit in me, credit in Pa- confusione; untle inferunt. »
trem. » Ipse potlicitus est, < Ponam le in filios, » in « Dormiemus in confusione nostra, et operiet
numcro scilicet filiorum meorum, qui mihi de gen- « nos ignominia nostra, quoniam Deo nostro pecca-
tium populo crediderunt : et quibus dedi terram « vimus, nos et patres nostri ab adolescenlia nostra
desiderabilem. « Quotquot enim receperunl eum de- < usque ad hanc dieni, et non audivimus vocem
dit eis potestalem ut filii Dei fiant (Joan. i). » < Domini Dei nostri. » Hoc ioqualur Isracl, qui
« Sed quomodo si contemnat mulier amatorem suura Dominum non audivit: hoc omnis haereticus
< suum, sic conlempsit me domus Israel, dicit Do- qui agit pcenitenliara, et tamen pars salutis est sua
« minus.» Christi vox est juxta populum Judaeorum, confileri, et nossc peccata. < Dic, inquit, tu prius
cui dixerat: « Ponam tc in filios, et dabo libi ter- ]p iniquitates tuas ul justificeris (Isa. XLIII).»Vereenim
ram desiderabilera, et Patrera vocabis nic, et posljme lsrael dimisit Christum Dominum Deum suum, el in
ingredi non cessabis. » Quomodo, inquit, mulier co peccavit, non soium illo tempore, quando est visus
contemuit non virum, sed amatorem, si semel com- in carne, sed et ante adventum illius. Undedicunt:
misla fuerit, cernens illum suaelibidini inservien- < nos et patrcs nostri ab adolescentia nostra usque
tcm, et in se rautatam lcgem esse naturae, per quam ad hanc diem, et non audivirausvocemDei nostri, »
viro quondam subjecla fiierat, dicente Doraino: «Et qui nostris patribus loquebatur : < Si crederetis
ad le conversio ejus (Ge»i.ni); » sic domus Isracl, Mosi, crcderetis et inihi; de me enim ille scripsit
hoc est, populus Judaeorura contempsit Dorainum (Joan. v). »
Salvatorem in jierniciem suam. CAPUT IV.
« Vox in viis (sivein lahiis) audila est, ploratus filio- Promittitur venia si se laverint; dotel propheta de
« rum Israel, quoniam iniquam fecerunt viam suam, inleritu genlis sum.
« obliti sunt Doinini Dei sui. Convertiniiiii, lilii re- t Si reverteris, Israel, ait Dominus, ad me con-
a Vide Hieronynii epist. 129, ad Dardanum.
833 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. III. 854
<vertere. » (Hieron.) Pro quo Septuaginta translu- jS.circumcisionem emundationem, et prseputia vitium
lerunt: « Si conversus fuerit Israel, dicit Dominus, intelligens. Hoc autem prsecipitur viris Juda et
ad me convertetur. » Et est sensus : Si ad me fuerit Hierusalem, qui veram sectantur fidem, et habitant
reversus, revertetur de -captivitate, sive aliter, in Ecclesia, ut nonseminent superspinas, quasevan-
cura obtulerit quod habet. <Qui enimhabetdabilurei, gelicus sermo significat (Matih. xifi), quae suffocent
qui autem non habet, etiam id quod habere videtur sementem Dei, sed prius novale faciant, et omnes
auferetur ab eo. >Porro juxta Hebraicum hic scnsus suffodiant vepres, sentesque auferant, ul munda
est: Si reverteris ad me, Israel, et semel salutem seniina munda arva suscipiant. Hoc est quod in
desiderans , peccasse te dicis, et vocem Domini alio loco dicitur : « Ne miserilis margaritas vestras
Dei tui non audisse, plene convertere. Crede quem ante porcos, et ne detis sanctum canibus (Matth.
negasti, el lunc erit plena conversio. vn). » Quomodo enim potest Dei audire sermonein,
« Si abstuleris offendicula tua a facie mea, non et concipere semina et fructum facere, cujus ani-
« commoveberis. » Quando ergo movemur, et dicimus serumnis mundi plenus est. Quodque sequitur :
mus : « Mei autem pene moti sunt pedes (Psal. « Circumcidimini Domino, et auferte praeputia cor-
LXXII),» non imbecillilate naturae hoc patimur, sed dium vestrorum, » nulli alii prsecipitur nisi viro
quia ponimus offendicula et idola nostra contra B Juda et habitatori Hierusalem, ut deserant occiden-
Dominum. tem litteram, et sequantur spiritum vivificantem. Si
«Et jurabis : Vivit Dominus in veritale, et in ju- enim, inquit, hoc non feceritis, egredietur ut ignis
< dicio, et in justitia; et benedicent eum gentes, indignatio mea, et succendetur, et non erit qtti ex-
c ipsuraque laudabunt. » Et quomodo Evangelium stinguat. Ideo autem minando ante prsedicit, ne
(Matth. v) jurare nos prohibet? Sed hic jurabis pro facere compellatur. Quod et in Ninivitis probamus,
confessione dicitur, et ad condemnationem idolorum, quibus prsedicta sententia est, ut imminentem furo-
per quoejurabat Israel. Denique auferuntur offendi- rem pcenitentia decllnarent. Omnia autem hoec mata
cula, et jurat per Dominum. Quodque dicilur : « Vi- venient propter malitiam cogitationum sive adin-
vit Dominus, » in Testamento Veteri, jusjuran- venlionum nostrarum. Ubi sunt qui dicunt in cogi-
dum est ad condemnationein mortuorum, per quos tationibus non esse peccatum, cum omnia vitia
juraLnmnis. idoloJalxa.. SLmulque aninndvcrtencium jnxta evnngelicam veritatem de corde procedant?
quod jtisjurandum hos habeat comites, veritatem, (MAURUS.) Sed Dominus, qui noil vult rnorteni pec-
judicium atque j'ustitiam : si ista defuerint, nequa- catoris, sed conversionem ejus, et vitam inquirit,
quam eritjuramentum sed perjurium. Cumqueait, et prohibet nos priraum peccata cominittere, in viam
lioc fecerit Israel, et per apostolos magister fuerit C justitiae incedere, et mandatis ejus obedire. Deinde
gentium, tunc benedicent, sive benedicentur in eo si peccaverimus, et mandata ejus transgressi fueri-
onraes gentes, et ipsum laudab,unt, quod salus mus, hortatur nos ad pcenitentiam a peccatis con-
processerit ex Israel. verti, etila spondet veniam delicli, deinceps quoque
«Hsec enim dicit Dominus viro Juda et Hierusa- praecipil nos viam disciplinae servare, et strenue*in
« lem : Novate vobis novale, et nolite serere super bona operatione nos exercere. Unde Propheta post-
« spinas. Circumcidimini Domino, et auferte prsejiu- quam admonuit lsraelitas ab errore ad Dominum
«tia cordium vestrorum, viri Juda, et habitatores converti, et in veritate, et in judicio atque justitia
« Hierusalem, ne forte egrediatur ut ignis indigna- ambulare, agrumque cordis ab immunditia scelerum
«lio mea, et succendalur et non sit qui exstinguat, mundare, incitat ut conlra leonem ferocissimum pu-
< propter malitiam cogitationum (sive adinventio- gnaturi armis spiritualibus se muniant, ct civitates
c num) vestrarum. » Pro eoquodnos diximus,« Cir- munilas sacrarura Scriplurarum ingrediantur, le-
cumcidimini Domino, el auferte prseputium cordium ventque vexillum crucis, prseliantes viriliter conlra
vestrorum, » Symmachus posuit, « Purificamini hostem nequissimum, quocl in sequentis libri exor-
Domino, et auferte malitias cordium vestrorum, i D dio declaratur.
LIBER TERTIUS.
« Annuntiate in Juda, et in Hierusalem auditura tu, qui evangelizas Sion; eleva vocem tuam, qui
« facite. Loquiraini et canite tuba in terra, clamate evangelizas Hierusalem (Isai. XL). > Clamet fortiter,
« fortiter, etdicite : Congregamini et ingrediamur ciet ita praecipiat, « Ingrediamur civitates munitas. >
« vilates munitas. Levate sigroim in Sion. Conforla- Hsereticorum bella consurgunt, Christi nos muni-
« mini, et nolile stare, quia ego malum adduco ab menta teneant. Levate crucis signum in specula, id
«'Aquilone, et contritionem magnam. » (Hieron.) est, in sublimitate Ecclesise. Confortamini qui time-
Hoc audiat Juda, hoc Hierusalem, in qua confessio tis, nolite stare, sed ad auxilium Christi currite.
fidei est, et in qua Christi pax habitat, et cui per « Malum enim, inquit, ego adduco ab Aquilone, et
Isaiam dicttim est : i In montcm excelsum ascende contritionem magnam, > verum Nabiichodonosoi',
qui idcirco n mundo isto a me esse permittitur, ut.t A ad eam omnes gentes in monte Domini in Hierusa-
vestra foriitudo et vicloria comprobelur. lem, et nunc dicit: « Peribit cor regis, et cor prin-
« Ascendit leo de cubili suo, el proedo genlium sei cipum , et obstupescent sacerdotes, et prophetse
) levavit: egressusêst de loco suo ul ponat terrami consternabunttir, » turbatur et propheta, et in se
« tuam in solitudinem. Civitates tnse vastabuntttr,, putat Deum esse mentiium, nec inlelligit illud multa
c remanenles absque habitatore. » Iste est, ut dixi- post lempora repromissum, hoc aulem vicino ftitti-
mus, verus Nabuchodonosor, de quo et Petrus lo- rumtempore,juxtaquodetApostolusloquilur:«Niim-
quitur: « Adversarius noster diabolus, quasi leo ru- quid repulit Deus populum suuin? Absit (Rom. xi). »
giens circuit (/ Pelr. v). » Ascendit autem vel de! Pcrvenit autem usque ad animam gladius, quando
abyssis in quas religandus est, el ne niitlaiur exo- nihil vitale in anima reservalur. Simul et hoc oslen-
rat: et prsedo sive vastator gentium se levavit, des dit quod nisi gladius prsecesserit, qui defccet etpur-
quo dictum est: « Omniuin inimicorum suorum do- get animaevilia, pax et promissio non sequilur.
minabitur (Psal. ix) ? » Et qui gloriatur in conspectui «In lempore illo dicetur populo lmic et Hierusa-
Domini : « Circuivi oinncm terrain, et conculcavii < lem : Tc»enlus urens (sive roris), in viis quoe sunt
eam (Job. n). » Quis est enim, quem diaboli venenai «in deserto. Vise fifiscpopuli mei : non ad venti-
non tangunt ? nisi ille solus qui polest dicere :«Ecce B 1 « Iandum et ad purgandum, Spirilus jilenus ex
venit princeps raundi islius, et invenit in me nihil « bis veniet mihi. » Quando pervenerit gladius i.s-
(Joan. xiv). » Iste crebro ponit omnein terrain Ec- que ad animam, et fuerit area coiisummata, tunc
clesise in soliludinein, ut cgressi de Ecclesia pugnent ventus veniet tle deserto, qui non eam purgel et
conlra Ecclcsiam. De quibus evangelista :« Ex nobisi veiililel, ut, paieis huc illucque disjiersis, fruinen-
exierunt, sed non fuernnt ex nobis : si enira fuissent; tura in horrea recondattir, sed spiritus plenus ne-
ex nobis, mansissent utique nobiscum (/ Joan. n). » qiiaquam populo, sed mihi veniet, utmetim triticum
Civilates vaslantur teri-ceJudai, et haereticortim flo- dissipetur. Venlus et spiritus eodem apud Hebrceos
rent conciliabula. Si quis autera fautor est auctorum appellantur nomine mi; et prolocorum qualitate,
perversorum dograatum, de hoc dici potest:«Ascen- vel ventum vel spiritum debemus accipere. Alii
dit leo de cubili suo et prsedo gentiurn se levavit, » et hunc locum sic edisserunt, ut postquam purgala
reliqua. fuerit arca, reliquiae salv;e fiant. Unde et scriptum
« Super hoc accingite vos ciliciis : plangite et est: « Spiritus plenitudinis veniet mihi, > dicente
« uhilatc, quia non est adversa ira furoris Domini evangelista : « Omncs ex plenitudine ejus accepimus
« a nobis. » Sive, ut Septuaginta transtulerunl, o (Joan. l); » et Spirittis sancti gratiam sortienmr.
vobis. Aliter leonem et saevissiroam bestiam vitare Ventum autem urenleiii juxta historiam, accipe
non possumus, nisi agamus poeiiitenliam, et. ad Do- Nabiichodonosor, qui universa consumat. Juxta
minurn converlamur non solum niente, sed opere. tropologiam, adversariam poleslalem, quse venicns
Quandiu enim ille vastat Ecclesiam, et terram Juda, de deserlo et de solitudine, ubi nulliim hospititira
Hierusalem quoque populalur, Dei ira perspicua esl. Dei est, Ecclesiam ejus conetur evertere.
« Et erit in die illa, dicil Dominus : Peribit cor « Et nunc ego loquar judicia mea cum eis. » AJJO-
« regis, elcor principum, et obstupescentsacerdotes, siopesis, juxla iliud Virgilianum :
« et prophetic constcrnabuntur. » Vaslante prscdonc Quosegt»...sed motospraestutcomponercfluclus.
Ecclesiam Doinini, et ira contra nos Doinini pcrma- Diclurus itaque prospera, relinet se, el trislibus
ncnte, omne auxilium inulilc cril. Peribit cor regis, jungil tristia. Hsec eniin sunt judicia quae cuin JJO-
cujus debet esse cor in manti Dei, et cor piincipuin, pulo qiiondam suo loquitur Deus, ut sciant sc jtislc
qui putabanliir esse sapienles. Stultaiii ciiim fccit suslinere qusc susiinent.
Deus sapienliain inundi, quia per illain non cogno- « Eccc qtiasi nubes ascendet : et quasi lcinpcslas
vcrunt Detiin (/ Cor. i). Ipsi quoquc sacerdotes, qui « currus ejus. Vclociores aqtiilis equi illius : voe
lcgein Domini docere deberent, ct subjectos sibi po- p. ^, « nobis, quoniara vastali suraus. » Vcnlura cernit
pulos a Ieonis furore defendcre, quodam siupore prccsenlia : et Babyloiiiiiin describit cxercittim, ctt»
infatuati, vertentur in amentiam. Sic cniin Scplua- jus curruum rolarumque slrepilus tempestati s;e-
ginla traiislulerunt, pro stupore et excessum menlis vissinlae coniparalur, ct equonun velocilas aquilis
exprinienles. El prophelae consleriiabunliir, sive, ut jiingitur. Qnod cum propbeta dixissel, ct quasi ve-
Aquiia translulil verbum Ilcbraicuin VOV, ttmen- iiient.es liosles Jigito dcmonsirasscl, populus ingc-
tes erunl. Quis cnini non insaniat, non jjcrdat cor, miscit, ct nequatiuani fulura, sed facta jam sentit,
quando principcs, et regcs, el saccrdotes, el pro- diceus ; « Vse nobis, quoniam vastati suinns. » Hoc
phelas quondain suos sub leone couspexeril. idera referlur ad Ecclesiam, quod cjuotidie veri Na-
« Et dixi: Ileu, heu, heu, Domiiie Deus, » pro biichodonosor nos impugnet exercittis, el currus
quo LXX transtulerunt:« ODoniine Deus.» « Ergone Pharaonis tiranisqtie ejus equilatus aquilarum im-
« decepisti populum istuni ctHiertisalein, dicens: Pax petum sujjerct. Quod si
inlelligat vir ecclesiasticus,
c erit vobis ? Et ecce pervenil gladius tisque ad ani- credens illi sententisc : « Cum conversus ingemue-
« mam. » Quia supra dixeral: In tempore illo voca- ris, tunc salvus eris, »tlicet, < vse
nobis, quoniam
buut Hicrusalcni solium Domini, el congregabuntur vaslati sunius. >
< Lava a malilia cor luum, Hiertisalem, ut salva A j'uxta Symmachum posuimus, turbati sunt, et in
< fias. Usquequo morabuntur in te cogitationes Hebraico scriptum est nQVI, Septuaginta et Theo-
noxise? » Dicenti jjoptilo, « Vse nobis, quoniam va- dotio posuerunt fi«t(*«o-iTet, quod verbuin usque in
stati surnus, » respondit projihela, imo per prophe- praesentiarum quid significet ignoro. Aquila autem
tam Deus : « Lava a malilia cor luiim, Hierusalem,» posuit 6x^'£"> quod et ipsum tumulium sonat. Hoc
illa aqua de qua et Isaias loquitur : « Lavamini, de verbo dictuin sit, super quo scio apud plerosque
mtintli estote (lsa. i), » aqua baplismi salutaris, magnum esse cerlamen. Vox autem prophetae, et
aqua poenitentiae. Ad "metropotirn autein loquilur per prophetam Dei loquentis inducitur, quod dolcat
Judoeorum, ut per urbem inlelligantiir jjopuli : Us- super contrilione populi sui, et ad inslar hominis
quequo iniquis cogitationibus subjaces, quseproce- viscera ejus inlerna lacerentur. Quomodo et Salva-
dunt de corde tuo? Cor autem in Scripturis sanctis tor super Lazari morte doluit (Joan. xi), et planxit
pro aniina et sensu debemus accipere. Hierusalem (Luc. xix), nec celare voluit dolorera
« Voxenim annunliantis a Dan, et notum facientis silentio. (Greg.) Uteri itaqtie nomine recte mens
« idolum vel dolorem de monle Ephraim. » Juxta accipitur, quia sicut proles in utero concipittir, sic
sitiim terrse Judoeoe,divinus sermo nunc loqiiitur. cogitatio in menle generatur; et sicut in ventre
Dan enira tribus juxta montem Libanum ct urbeiii B cibi, ita continentur in raente cogilationes. (Hieron.)
liuccinae et fremilus proelio-
quoe iiuiic dicitur Paneas aquilonem respicit, uiuie Omnis ilaque clangor
veiilurus est Nabucbodonosor. Idolum auteni Bcl rtini iliitis ttirbat affeclura, dum mala cumulantur
vcl dolorem, vel iniijuitaleni de monte Ephraim ve- malis, et universa duarum iribuum tcrra vastatur.
nire describit. Post iribuni quippe Dan succedit terra Dum non pulabam, inquit, t-abernactila quondam
Epbraim, per quam venitur Hiertijalem. Dan (rr) et pelles ineae, Babylonio furente , populata sunt,
interpretatur judicium, Ephraiin (D'1SX) ubertas. et in proedam liostittm mea qtiondam cessere hospi-
Veniet igilur judicium Domini in lerram Domino tia. Loquitur autem hoc idem Deus, quando seJi-
tionis lurbas alque discordias cernit in Ecclesia,
delinquenlem, cum omni ubertate supplicii. et in conventiculis suis clamare per diem, et Dei
« Dicite gentibus: Ecce aiiditum est in Hierusalem in bella convcrli. Unde sequitur : < Usque-
« custodes venire de terra longinqua, el dederunt requiem viJebo fugienles, atidiara vocera bucciuse? »
quo
« super civitates Juda vocem suani: quasi cuslodes Vel
« agroruni facli stint super eam in circuilu, quia me et a fugientes regein Baliyloniura, vel fugienles rae,
meo servitio recedentes?
« ad iracundiam provocavit, ait Dominus. » Vult < Quia siultus populus meus rae non cognovit.
nniies in circuitu nationes Dei nosse senlenliam, et C < Filii
cunctos insipientes sunt et vecordes. Sapientes sunt
flagellata Hierusalem, recipere disciplinam. < utfaciant niata, bene autem facere nescierunt. »
Celebri, inquit, in Hierusalem sermone narratur Causa coiitritionis, vastitatis , fugse et buccinse,
adversarios venire de terra longinqua, et freraitum
stultus factus est populus, non nalura, sed
contra eam surgere ululantis exercilus, qui lam dili- quia
studio voluntatis. Ijisaque slultitia liinc probatur,
genlcr obsideant civilalem el claudant urbem mu- quod non cognoverinl Deum, ut pro filiis sapienlibus
nitionibus, ut non tam adversarios pules esse, quam stulti filii facti strat, et vecordes. Quse eniin major
agrorum vinearumquc custodes. Hoc atitein toltiin polest esse stullitia, quam cognoscenle bove pos-
facluni csl non hosliuin viribtts, sed culpa Hierusa- sessorera
suum, ct asino preesepedomiiii sui (Isa. i),
lcni, quia Deuni ad iracundiain provocavit. Si eniin Israel Doininum non cognoscere, et proescntcm
iu porcos non habent potestateui advcrsarisc forti- conlemncre
qtiem sempcr videre cupiebat. Quodque
tudines (Matth. vm), qiianto magis in homines, et inferlur : «
Sapientes sunt ut faciant mala; bene
homines quondaiii civilalis Dci? autem facere nescierunt, » hic sapienlia pro
« Vioetuoect cogitationes tuoe fecerunt hoec tibi, malitia accipienda est, juxta quod et filii sseculi
« ista malitia tua, quia amara letigit cor tuura. » lmjus sapientiores sunt filiis lucis : et villicus iniqui-
Facit apostrophani ad urbem Hierusalein, quotl vioeD tatis qusedam sapienter fecisse narratur (Lnc. xvi);
illius ct cogilaliones, quibtis el operc et sermone el serpens in paradiso prudentior cunctis bestiis le-
peccavil, fecerunt ci venire omnia quocveiicrunt; gitur (Gen. m). Illa cst ergo vera sapientia quoc Dei
nialitiamque illius, qtise per se amara sit, letigisse tiniori jtingiiur. Alioquin, ubi insidiae sunt ct ter-
cor illius, et aninioeinlerna penetrasse. Quidquid ergo giversatio, non sapienlia, sed vcrsulia et callidilas
nobis accidit, nostro vitio accidit, qui dtilccm Deum appellanda esl. Pro eo quod nos dixinius, « quia
iu aroaritudinem verlimus, etcogimus ssevirenolen- stullus poptilus meus me non cognovit, » Septua*-
tem. ginta traiistulerunt, « quod principes populi raei me
c Ventrem meum, ventrem nieuni doleo, sensus non cognoverunt, » ut magistroruni sit magis culpa
c cordis raei lurbati stint. Non lacebo, quoniam quara populi Dci scientiam non habentis.
c vocem buccinse audivit aniina mea, clamorem « Aspexi terrain, et ecce vacua erat, et nihil, et
« prselii. Conlritio supcr contritionem vocala est, « coelos, et non erat lux in eis. Vidi niontes, et
« et vastala cst omnis lerra. Repenle vastata sunt < ccce movebantur : et omnes collcs coulurbali suiit.
« labernacula niea, subito pellcs meae. » Ubi nos < Inluilus sum, et non eral liorno : et ouiiie volatile
« cceli recessit. Asjiexi, et ecce Carmelus desertus, A t bilem, culpa sui, quae clementem offenderit Deum,
« et omnes urbes ejus deslructse sunt a facie Do- et tradita fuerit adversariis. Denique sequitur:
« mini, et a facie irae furoris ej'us. » Propheta cernit < Cum vestieris te coccino, et ornata fueris monili
in spirit.uquse.ventura sunt, ut audiens populus ter- < aurco, et pinxeris stibio oculos tuos, frustra com-
reatur, et acta pcenitentia nequaquam sustineat quoe « poneris : conternpserunt te amalores tui, animam
formidat. Vacua terra est habitatore deleto, ccelinon « tuam qusercnt. > Sub figura mulieris adullerae Io-
habent lumen, terroris magnitudine populo non vi- quitur. Cum semel offenderis Deum, et quasi virum
dente. Ipsi moiiles et colles intuta habent latibula, tuura reliqueris Creatorem, frtistra ornamenta per-
et per hyperbolen moveri videntur atque turbari. quiris. Contempserunt te dsemones amatores tui, et
Intuitus est, et huc illucque circumspexil, et ne avis nequaquam stupri imniundiliam, sed aniuise tuae
quidem poluit inveniri. Iram enim Dei et muta sen- quoerent interilum. Hoc idem intelligendum spirita-
tiunt elementa, et irrationabilia perlimescunt a-ni- liter contra cos qui conjugales affectus et veraefidei
mantia. Hoc verum esse nunc tolus orbis ostendit, pudiciliam jierdidcrunt. Si te, inquit, vestieris coc-
ut esesa hominum mullitudine, volalilia quoque, quae cino, id esl, sanguinis Christi assumpseris fidem;
solent habitatores sequi, abierint et perierint. Ipse si monili ornaveris aureo, id est, meditalioneiu ha-
quoque Carmelus, qui mari iraminet Magno, oleis B ' bueris sensus et intelligentioespiritalis : et pinxeris
consituset arbuslis vineisque condensus, ad lantam oculos tuos slibio, id est, habueris studium myste-
veniet solitudinem, ut eremi habeat vastitatem. riorum et Dei secreta noscendi, frustra componeris.
Omnes quoque urbes desertae fient, el universorum Hoec enim etiam tuis amatoribus proepararas, ct
malorum haeccausa est quod vitio populidelinquenlis ideo lectus angustus utrumque capere non potest,
ira Domini concitata sit. Quidquid juxta historiam nec recipit ornamenta Deus, quibus amatoribus tuis
de Hierusalem diximus et Judsea, referamus ad ante placuisli.
Ecclesiam Dei, cum offenderit Deum, et vet vitiis « Vocera enim quasi parturientis audlvi : angu-
fuerit vel persecutione vastala, ut ubi quondam « stias (sive gemitus) ut jiuerperoe. Vox filiseSion
erat virlutum chorus atque lsetilia, ibi peccatorum « inlermorientis expandentisque manus suas : Voe
et raoerorum multiludo versetur. « mihi, quia defecit anima roea propter inlerfc-
< Hcecenim dicit Dorainus: Deserta erit omnis « ctos. > Ad similitudinem niulieris puerperoe, id
< terra, sed tamen consummationem non faciain. est, quoeprimos parit fetus, describit urbem Hieru-
c Lugebit lerra et moerebunt cceli desuper, eo quod salem ejukinlem atque clamantcm. Quomodo enim
c locutus sim. Cogitavi, ct non poeniluit me, nec mulicr pariens, et necdum dolorera parturitionis
c aversus sum ab eo. > Mista irse misericordia Dei : C ( experta, penemoritur et angustias sustinens vixpo-
oranis lerra deseritur, sed non fit consummatio, tesl respirare, sparsisque manibus collabitur : sic ct
ut sint qui intelligant clemenliam ejus. Ccelumquo- filia Sion cum suos viderit liberos interfectos, in
que triste videbitur desuper, et ipsa terra lugebit haecverba prorumpit, et dicit: « Vse roihi, quia de-
eo quod Domini senlentia ad finein usque pcrvene- fccit anima mea propter interfeclos. » Duo autem
rit, nec pcenituerit eum super his qusc cogilaverit cxempla in uno capitulo comparata sunt: parientis
et loculus sit. Pcenitentia autcm Dei dicitur, quando filios ct lugenlis, ut quidquid mulier patilur in fetu,
aufcrtur prsedicta senlentia, et ira saeviensad finem vel mortibus filiorum, Hierusalem patiatur in po-
usque non pervenil. Minatus est per Jonam (Jonw pulis.
CAPUT V.
m), et impendentem gladium lacrymarum et gemi-
luum multitudo superavit. Domhius quwrit fidem in populo : propheta vadil ad
obslinalos, prwdical vaslalionem propler peccata
c A voce equilis et mittentis sagittam (sive in- principumel sacerdotum: quorum calalogus recen-
« lcndcnlis arcuni), fugit omnis civitas (sive regio) selur.
« lngressi sunt ardua, et ascenderunt rupes. » « Circumite vias Hierusalem, et aspicile, et con
Quodque sequitur, « et ingressi sunt saltus (sive. « siderale, et quserite in plateis ejus, an inveniatis •
D « virum facientera judicium et quaerentem fidem,
speluncas) » a Sepluaginta additum est.
< Universaourbes derelictse sunt, et non habilet « et propitins ero ei. Quod si etiam, Vivit Dominus,
« in eis homo. » Describil autem sermo divinus < dixerint, et hoc falso jurabunt.» (Hieron.) Gran-
Babylonii furentis cxercitum, quod a tremore ejus dis amor justitiae, ut nequaquara , juxta interroga-
cunclus populus dereliquerit civitalem, ct ardua tionem Abrahoeet responsionem Dei, pro decem vi-
quaeque conscenderit, el tamen iram Domini non ris juslis Deus liheret civitatem (Gen. XVIII);sed si
potuerit declinare. Quidquid.aulem, ut supra dixi- unran invenerit jam jamqtie peritura Hierusatem,
mus, in historia intelligitur contra Hicrtisalem, requi faciat judicium et quaerat fidem (sive, ut Sym-
ferri potest ad Ecclesiam, cum offenderit Deum et machus translulit, veritatem), tamen Deus miserea-
tradita fuerit adversariis, vel perseculionis tempore, tur Hierusalem. Et quia poterat fieri ut aliqui inve-
vel certe viiiis atque peccalis. nirentur in populo qui simularenl cultum Dei et ju
< Tu autem'vastata|quid facies? »Pro»Jrtsta/fl,quod rarent per Dominum, hoc praevenit, quod nequa-
Hebraicc dicitur TTttlT,quod solus interprelatus csl quam Deus vanis sermonibus, sed verilate fidei de-
Aquila, alii iranslulcrunl miseram atque misera- lectetur, et dicit: Non eos diligo qui juranl per me
841 EXPOSITIOSUPER JEREMIAM.— LIB. IU. 842
et jurant in mendacio, sed quorum corda labiaque iA < Ibo igilur ad optimates et loquar eis, ipsi enira
consentiunt. « cognoverunt viam Domini, judicium Dei sui. (Hie-
c Domine, oculi tui respiciunt fidem. Percussisti ron.) Pauperes hic et optimates non inopia dicuntur
c eos et non doluerunt; attrivisti illos et renuerunt et divitiis, sed populum principibus comparat. Et est
c accipere disciplinam. Induraverunt facies suas sensus : Cernens infidelis populi pertinaciam, et
< super petram, et noluerunt reverti. » Post verba quod indurala facie noluerit recipere disciplinam,
Domini, quibus imperaverat dicens : Circuite vias hoc mecum ratione traclabam : Forsitan vulgus
Hierusalem, et caetera, prophcta toquitur ad Domi- ignobile non potest Dei nosse doctrinara, et idcirco
num : < Doraine, oculi tui respiciunt fidem, » quae excusabile est, quia propter imperiliam Dei non valet
Hebraice dicitur naiDN : non opera Judseorum, in scire mandata. Pergam igilur ad sacerdotes et ad
quibus juxta legis caeremoniasexsultabant, sed fidem eos qui praesunt populo, et Ioquar eis, ipsi enim co-
Chrislianorum, per quam gratia salvi facti sumus. gnoverunt voluntatem Domini, et sciunt judicium
Hoc autem capitulo discimus idcirco inferri suppli- Dei sui. Hoc autem dicit sermone dubitantis, juxta
ciaut vitia corrigantur. Denique ait:< Percussisti eos illud evangelicum: c Mittam filium meum, ipsum
el non doluerunt; attrivisti eos, et renuerunt acci- forsitan reverebuntur (Matth. xxi),» ut ex ambigui-
perc disciplinam. » Per omnia enim tormenta atque B • tate senlenlise et suspensione verborum, liberum
flagella non emendatur Hierusalera, el super haec hominis monstraretur arbitrium.
universa ne verecundiam quidem suorum habere « Et ecce magis hi simul confregerunt jugum,
vitiorum, sed inslar petroe induranles frontis impu- « ruperunt vincula, idcirco percussit eos leo de
dentiam noluerunt ad meliora converti. (Greg.) < silva, lupus ad vesperam vaslavit eos, pardus vi-
Omnis ergo divina percussio aut purgatio in nobis c gilans super civitates eortim. Omnis qui egressus
vitse praesentis est, aut initium poenae sequentis. c fuerit ex eis capielur, quia muttiplicatse sunt
Propter eos enim qui ex flagello proficiunt dictum c proevaricaliones eorum, confortataesunt aversio-
est: < Qui fingis dolorem in prsecepto(Psal. xcm).» c nes eorum. » Quos magistros putabam, inventi
Quia dum flageltatur iniquus et corrigitur, prseee- sunt pejores esse discipulis; etquanto in divitibus
pUim audire noluit, audivit dolorem. Dolor ergo in major auctoritas, tanlo major insolenlia peccalorum.
prcecepto fingitur ei qui a malis operibus, quasi, Confregerunt enim jugum legis, dicente Apostolo:
prsecepti vice, dolore cohibetur. De his vero quos « Nunc ergo quid lentatis Deum, imponere ju-
damnant flagelta et non liberant, dicitur: < Percus- gum super cervicem discipulorum, quod neque pa-
sisti eos nec doluerunt: atHiivistieos, et renuerunt tres nostri neque nos portare potuimus? sed per
accipere disciplinam. » Hsecflagella ab hac vita in- ^ gratiam DoriiiniJesu credimus salvari quemadmo-
choant, et in seterna percussione perdurant. Unde dum et illi (Act. xv); » ruperuntque vincula praece-
per MoysenDominus dicit : c Ignis exarsii ab ira ptofum Dei, et non Pliarisseorum, de quibus in se-
mea, et ardebit usque ad inferos deorsum. » Quan- cundo psalmo ponitur : « Disrumpamus vincula co-
tum ad preesentenietenim percussionem exspectat, rum, et projiciamus a nobis jugum ipsorum. » Quia
recte dicitur: c Ignis exarsit ab ira mea;» quanlum igitur ista orania fecerunt, « percussit eos leo de
vero ad seternani daranationem, apte mox subditur, silva, > regnum videlicct Babylonium; « lupus ad
« et ardebit usque ad inferos deorsum. »Licet a vesperam vastavit eos, » MedosPersasque signifi-
quibusdam dici soleat quod scriptum cst: « Non cans : pro quo in visione Danielis (Dan. vw) ursa
judicabit Deus bis in idipsum. > Qui tamen quod ponitur, cujus in ore tres erant ordines; « pardus
per prophetara dicitur de iniquis non atlendunt: vigilans super civitates eorum, > Alexandri impelum
« Et duplici confusiona contere eos, » et id quod prsefigurans,et velocem de Occidente usque ad In-
alias scriptum est : Jesus populum de terra jEgypti diani percussionem. Pardum autem vocat ob vavie-
salvans, secundo tos qui non crediderunt, perdidit. tatem, et quia plurimis sibi subdilis gentibus contra
< Quibus tamen si consensum praebemus,quamlibet Medosdimicavit et Persas. Et quatuor, inquit, erant
culpam bis feriri non posse, hoc ex peccalo percus- capita in bestia, et potestas data est ei. Et quia non
sis et in peccato suo morienlibus debet sestimari, de futuro vaticinatur, sed de praeterito, velut jam-
quia eorum percussio hic ccepla illic perficitur, ut jamque venturis lexit hisloriara, idcirco autem de
incorrectis unum flagellum sit quod temporaliter Roraano tacet imperio, de quo forsitan dicitur:
incipit, sed in seternis suppliciis consummatur, «Oranisqui egressus fueril ex eis,capietur.> Causas-
quatenus eis qui omnino corrigi renuunt, jam prae- que reddit cur ista perpessi sunt, quia niultiplicalae
sentium flagellorum percussio sequenliuni sit ini- sunt prsevaricationes eorum, et perseveraverunt in
tium tormentorum. trausgressionibus. Unde dicilur : « El confortatae
« Ego autem dixi : Forsitan pauperes sunt et sunt aversiones eorum. > Illud quod in principio po-
« stulti, ignorantes viam Domini,judiciura Dei sui. > suimus verbum Hebraicum Ipttf sonare vigiliam, in
Saepestultorum nomine hi qui sunt in plebe paupe- prsesenli loco ostenditur. Ubi enim nos diximus
res designantur. Unde et nunc per Jereniiam dici- « pardus vigilans, » in Hebraico scriptum est °XS2J
lur : « Dixi, Forsitan pauperes sunt et stulti, igno- "!D3. Jtixta tropologiam, qui magni pulanlur in
rantcs viam Dominiet judicium Dei sui. » Ecclesia, qtiia confringiint juguni et rurapunl vin-
PATROL.CXI. 27
843 B. RABANIMAUIUARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 844
cula, idcirco traduntur in ignominiam passionum, ji tiopropler cleineiitiam judicis, et non propler merita
ul faciant quae non conveniunt. delinquentium.
« Super quo propilius til)i esse potero? Filii tui « Ncgavernnt Dominum, et dixcruiit: Non es! ipse
« dereliquerunt ine, et jurant in his qui non sunt « (sive iion sunt luee), neque veniet super nos raa-
« dii. Saturavi eos et raoechati sunt, cl in domo roe- « luni : gladium et faraera non videbiraus. Prophelaj
c retricis luxuriabantur. Equi amalores in feminas, « fuerunl in venttira loculi, et responsum (sive ser-
c et emissarii facti sunt milii. Unusquisque ad uxo- « mo) non fuit in eis : hsec ergo evenient illis. >
c rem proximi sui binniebat. Nunquid super his non Quia negaverunt Dcum , sive mentiti stint Domino,
« visitabo, dicif Dominus, et in gente tali non ulci- et dixerunt, Non est ipse cuj'usjudicio fient omnia,
« scetur anima mea? < naialeyo; peccatorum Hieru- sed fortuilo lioecoinnia acciderunt: ncque evenient
salem : dum dicit se ignorare Deus qua possit ejus quoenobis prophetariini voces minanlur; nec vide-
occasione misereri: « Filii, inquit, tui derelique- bimus gtadium, nec faniem suslinebimus obsidionis :
runtme. » Nequaquani mei, sed tui, quia jurant in etquidquid loculi sunt prophetoe, in ventum loculi
his qui non sunt dii. t Saluravi eos et moecbatisunt.» stint, et irrita omnia transieruiil, nec habuerunt
Audiant hoc, qui acceplis a Dominodivitiis incuban- responsum, hoc est, oraculum, sive sermo Dei non
tes luxuriae serviunt. « Equi amatores in fcminas •B fuit in eis: ideo sustinebunt quse sequens sermo tle-
facli sunt. » Pro emissariis in Ilebraico scriplum est scribit. Audiat hoc Ecclesia negligens, et providen-
DWD, quod omnes voce consona V.y.ovrs;transtu- liam Dei refutans, quod et gladiura et famem susli-
lerunt, id est, trahentes , ut ostendalur inagniludo neat, nisi venttira crediderit quaedicunlur.
genitalium, juxta illud Ezechielis, « quasi asinorum < Ihcc dicit Dominus exereituuiii : Quia loculi
carnes, carnes eorum (Ezech. xxm). » Hoc esl quod < estis verbum istuJ, ccce ego do verba mea in orc
in alio loco scriptum est: « Assimilati sunl j'umentis « tuo in igneiu, el popultim isluin in ligna, et clevo-
insipienlibus, et similes facti sunt eis (Psal. XLVIII).> « rabit eos. » Dixislis : Prophetsc ftierunt in ventura
Siraulque tantam ostendit insaniam libidinis, ut non loculi, nec vcntura stint qticeniinanlur, propterea, o
solum appetitum voluptatis, sed xptu.zTwy.bv,id est prnpheta, do verba raea in ore luo, quse ignis ha-
hinnitum, vocet, et servet equoruni furentium ad lir beant potestaleni, et populum isttim in ligna convcr-
bidinem metaphoram. Cum bxc, inqutt, feceris, taifi, ut scnnone tuo ct propbelia incrcduli concre-
nunquid non visitatione condigna es? El nota quod mentur. Sic Deus ignis consumens dicitur, ut
hic visitatio pro pcena ponatur atque suppliciis, consumal in nobis, si super fundamentuni Cbrisli
juxta illud quod scriptum esl ; « Visitabo in virga aedificaveriniiis, fenum, ligna, slipulam (Deul. iv).
iniquitates corum (Psal. LXXXVIU).» «Et in geiile tali C « Ecce ego adducam super vos gentem de Iongin-
non ulciscetur anima mea ?» Poslquam peccalis obli- « quo, domus Israel, ail Dominus: geiilem robustam,
gata esl, ncquaquam vocatur populus Dei, sed gens « gentcin anliquaiii,gciilcincujus ignorabislinguain,
a qua recessit anima Dci, secunduni illuJ quoJ scri- « nec intelligcs quid loquatur. Pbaretra ejus quasi
ptum est : « Neomenias vestras, el sabbala, et Jies « sepulcruni palcns, universi forles. Et comedet sc-
festos odit aniraa mea (Isa. i). » Quod autcm in Ve- « gcics luas et panein tuum, devorabil filios luos
teri Testamento dicilur pro affeclu, in Novo scri- « et filias, coniedet gregem tuura et armenla tua,
ptum est pro veritate, Salvatore dicente : « Potcsla- « 'coraedct vineam tuam et ficum tuain, et conteret
tem habeo ponendi aniinain meaiii, et potesiatem « urbes tuas nnmitas, in quihus tu babes fiduciam
liabeo suinendi illam (Joan. x). » « glatlio. Verumlamcn iii tliebus illis, ait Doniinus,
« Ascendite muros ejus (sive propugnacula) ct < non faciam vos in consummationeni. > Nequaquam
« dissipate : cousummalioneiii autera nolite facere. mtilto post lempore, ncc ut falso credilis, proohei;c
« Auferle propagines cjus (sive susteiilacula) quia vobis loquentur in vciituin. Sed jara nunc adducani
« non sunl dii. Prsevaricalionecnim prievarieala est super vos geuteni Babyloniorum , qtieeveniet tlc lon-
« in me donius Israel, el tlomus Juda, ait Dominus.» ,_ ginquo, gcntein robuslam, de quo in Hebreeoscri-
J
Imperal gentibus, de qiiibus supra dixerat : « Pcr- ptiun esl jrVN, genteni antiquani, cujus quoiidaiu
cussil eos teo de sitva, lupus vastavii eos, ct parclus doniinatus est Nenirod gigas (Gen. x), cujus ignora-
in civitalibus eoruni, » ul ascendant niuros Hierusa- bis lingiiani, sive ul in Hebracoscriplum est: « Nec
lem , sive propugnacula , ct dissipcnt eam : consuni- intelligcs quid loqualur : » est enim malorum sola-
nialionem aiitem non faciant, ut salvenlur reliquioe, liuin, si illos hostes habeas qnos possis rogare, v.t
et sit qui annuntiet in gcntious gloriain Dci, severi- qui tuas inlelliganl preces.Quodque sequitur, « pha-
latique miscct clcraentiain. Quodquc inlulit, < au- retra cjus quasi sepulcrum patcns , » et in Seplua-
ferte propagines ejus, sive suslentacula, > oinnia ginla editione non Jicitur, Baliyloniara significat
tolli auxilia jubel, quoe suo vitio jierdidil, eo quod armaluram. Nec dubiuin quin rcgniim Assyriorura,
praevaricata sil in Doiniiiuni domus Israel ct domus Babyloniorura, Medorum atque Persarum sagittandi
Juda, decem tribus et duas significaus. Autliat hoc peritissiniura sit. Simulque describitvaslilatero lerrae
Ecclesia, quod cito rauri et propugnacula dissipen- Judseae, interfectioiiemque niultorum , abactionem
tur eorura qui non habenl spem in Domino, et prse- pecorum, subversioncm urbiuin atque murorum,
varicanlur in euro : sed tamcii non fiat coiisuinma- quod giadio hostili cuncta capianlur, et taBMBin
84S EXPOSITIO SUPER JEREMiAM. — LIB. III. Si6
lantis matis non eos perdat usque ad intcmecionem, A ceplum jiosuit et non prseteribit (Psal. CXLVIII).»
sed reliquias salvas faciat, vel eorum, qui in Baby- Audiuiit me et sentiunt, quse sensum non habent
lonem ducti sunt, dimissique ad culturam agrorum audiendi : el popttliis quondani meus suo vitio stul-
terrse Judaeae,vel eorum, qui post persecutionis artus effectus, non solum contemnit, sed et dulcem
dorem, vel fuga, vel confessione fidem Domini ser- exasperat Dominum. Recesserunt, ait, a me, et mihi
vaverunt. lerga verterunt, et concito ahierunt gradu; nec tacita
« Quod si dixeritis : Quare fecit Doroinus Deus eos retraxitconscientia, ut dicerent in cordibus suis:
< nosler nobis hsec omnia, dices ad eos : Sicut de- « Metuamus eum qui dat nobis phiviam temppr aneam
« reliquistis me et servistis deo alieno, vel diis et serotinam. t Per quse oiniiia ostendit bona pleni-
« alienis in terfa vestra, sic servietis alienis in lerra tudinem annuse messis, pro quo Aquike prima edilio
« non vestra. » Grandis stultitia neseire cur passi et Symmachfis hebdomadas inlerprctati sunt. In
sint, cum tanta peccaverint: brevisque ad ambigen- Hebraeo enim scriptum est verbtim TW2W, qnodpro
tes responsio J < Sicut servistis deo alieno, id est, ambiguitate verbi el septimanas significat et plenitu-
Baat, sive eliis atienis cnnetarum gentium in terra dinem. « Iniquitates veslrse declinaverunt hsec, et
Judsea, sic servietis diis alienis in terra non vestra : « peccata vestra prohibuerunt bonum a vobis. >
haud dubium quin Babylonis atque Chaldoeoe.Si enim B Ergo si quando et mare transcendit terminos suos,
vos peregrina religio delectat, quid necesse est ton- et pluvia retrahitur, nequaquam abbreviata est ma-
ginquum errorem suscipere? Habilate cum talibus, nus Domini , ut ista non faciat: sed peccata nostra
imo servite his quorum deos colitis. Polest hoc et hoecad nos venientia declinarunt, ut ad alios perge-
super haereticis accipl, de quibus scriptum est: < Ex rent, qui non peccaverunt. Et prohibuerunt, inquit,
nobis exierunt, sed non fneruiit ex nobis. Si enim jam veniens ad nos bonum, juxla illud quod seeun-
fuissent ex nobis, niansissenf utique nobiscum dum litterain scriplum esl: « Mandabo nnbibus ne
(/ Joan. n); » quod projiciat de Ecctesia hserclicos plttant sttper eani imbrera (Isa. v). Possumus autem
Dominus, qui raulto tempore sub nomine ejus men- imbrem temporaneum et serotinum, Legem accipere
daciorum snorum simulacra vcnerati stint, ut foris etEvangeliiim, et diversas vocaliones a prima hora
colant quod intus prius venefabantur, ut paleaesepa- usque ad undecimam, in qtiibtis operariis vinese
rentur a triiico. unum vitoeseternoeprsemium pollicetur (Matth. xx).
< Annuntiale hoc domui Jacob, et auditum facite « Quia invenli sttnt in populo meo impii, insidlantes
c in Juda, dicentcs : Audi, popule stulte, qui non « quasi aucupes : laqueos ponenles, et pedicas ad
< Iiabes cof: qui habenles oculos non videtis, et au- « capiendos viros. Sicut decipula plena avibus, sic
« res, et non auditis. » Multis modis peccanles re- « domus eorum plenoe clolo. » Ut declinaret ab eis
trahit ad salutem, et stultum vocat popultim, qui imber temporaneus et scrolinus, et bona omnia non
quasi sapientiae reliquit auctorem, cotnparatque eos invenirent, causae subjiciuntur, qtiia inventi sunt fii
simulacris, de quibus scriplum est: « Oculos habent, populo ejus impii. Non dixit, iniqttos et peccatores
et non vident; aures habent, et non audiunt. Simi- (ut nova vult haeresis), sed impios. Impietas apcrte
les illis fianl qui faciunl ea, et omnes qui confidunt negat Deuni, iiiiquitas atque peccatuni si confileatur
in eis (Psal. cxm). » Proprie autem ad Judam loqui- errorem, facile admisericordiam flectit Deum. Quott-
tur et ad domtira Jacob. Israel enini rauilo jam temque nosdiximus « insidianles quasi aueupes, » cl in
porc in Assyriis exsulabat, simulque dal intelligen- Septuaginta non habetur, Aquila et Symniacluis
tiam qnod etiam absque jirsecepto naturali sensu de- translulcrunl "jW, « quasi rete aucupis. » Quod
beatiius intelligere quoe recta sunt. eliam qui bonus inter eos videtur et rectus, insiar
« Me ergo non tiniebitis, ait, Dominus, et a facie aucujjis lendat insidias, dura inviccm se venanlur ad
« mea non dolebitis (sive timebitis). Qui posni are- mortem, et aliorum damnis atque tlispentliis suas
« nam lerminuro mari, proeceptum sempitcrnum, coinptent domos, ut imjjlealur philosopliortira illa
« qtiotl non prceleribit. Et commovebunlur el 11011 sentenlia. Oimiis dives atit iiiiquus , aut hseres ini-
« poterunl (sive turbabitur ct non poterit), et intu- qui : atque utinain ab his tanltira fiant, qui videtiiur
« mesccnt (sive sonabunt) fluclus ejus, cl non trans- foris esse, et quos Dorainus judicat, et non in nostris
i ibimt illud. Populo autciii huic facttim est eor in- conventiculis iinpleantur, quos jjossidet. Radix om-
« credulum et exasperans: etrecesseriint, et abierunt, ninm malorum avaritia, ila ut venientium ad nos non
« et non dixerunl in corde suo: Metuarous Dominuin ora conlemplemur, sed manus.
•« Deum noslrum, qui dat nobis pluviam tempora- « Ideo niagiiificati suiil et dilali, incrassati sunt
« neain et serotinam in lemjjoresuo, plenitudinem c et inipinguati, et proelerierunt sermones meos
« anntioemessis custodientcm rtobis. » Narrat bene- « pcssiuie. Causam non judicaverunt, catisam (sive
ficia, ut ingratosargual. « Me, inquit, non limebilis,» « judicium) pupilli non direxertint. El judicium paa-
qui tanta vobis proestili? Non ditectionera desidcro « perum (sive viclua;) nou judicaveruiil. Nunquid
perfectorum, sed limorem incipicntium, > qui postii « super his non visilabo? dicit Dominus, aut super
arenam terminum mari, qui lam potens elemenltim « gentera hujuscemodi non ulciscctur anima mea?»
et immensas gurgitum moles mco proecepto tittori- Si voluero adnotare per singula quoe in Septuagmta
bus refrenavi, juxta illud quod scripluniest: « Prse- editione jiroeterinissa sunt, longum fiet. Qui tendunt,
ait, insidias, et aliorum nuditate lsetantur. Ideo ma- A < Speciosse et delicatse assimilavi filiam Sion : ad
gnifieali sunt et dilati, quia superiora fecerunt. < eam venient paslores et greges eorum. Fixerunt
c Incrassati sunt et impinguati, »juxta illud quod < (sive figent) in ea tentoria in circuitu : pascct
scriptum est: <Incrassatus et impinguatus est, et < unusquisque eos qui sub manu sua sunt. Sanctifi-
recalcitravit dilectus (Deut. xxxn). >Et praeterierunt < cate (sive parate) super eam bellum : consurgite
sermones meos, quia divitiarum conscienlia illud < et ascendamus in meridie. > Describitur pulchri-
dixerunt de Evangelio (Luc. xn): < Anima, habes ludo Hierusalem, quse est ipsa Sion, ut aliud totam
multa bona posita in annos plurimos, requiesce, urbem , aliud arcem urbis sonet. Sion enim arx, id
comede, bibe, epulare. > Praeterierunt autem in ma- est specula, interpretatur, et speciosae mulieri com-
lum sui, cunctosque homines despicientes, non po- paratur. Et quomodo ad illam amatores, sic ad istam
suerunt judicium Dei ante oculos suos, pupillum et pastores convenire dicuntur. Satisque eleganter in
pauperes contempserunt; pro quo Septuaginla dixe- Hebraeoverbum,quodquatuorlitterisscribiturD'V")7
runt viduas, quod in Hebraico non habetur, DW3N si legatur D'JT1amatores, si QiT\ pastores signifi-
quippe proprie pauperes, non viduas sonat. Quod cat ut vel juxta metaphoram pulchrse mulieris ama-
autem sequilur, < Nunquid super his non visitabo, tores, vel juxta eversionem urbis paslores intelli-
dicit Doroinus , aut super gentem hujuscemodi non B gantur. Quorum alii scortum polluere festinant, alii
ulciscetur anima mea? » Jam supra dissertum est. obsidere et subvertere civitatem. In pastoribus et
< Stupor et mirabilia facta sunt in terra: Prophetae gregibus eorura principes sentiamus, et exercituta
< prophetabant mendacium (sive iniqua), et sacer- Chaldseorum. Figent autem tentoria sua in circuilu
< dotes applaudebant manibus suis et populus mcus in obsidione urbis, < et pascet unusquisque eos qui
< dilexit talia : Quid igitur facielis in novissimo (sive sub manu sua sunt, > suas videlicet turraas et nu-
< post hsec)? > Supra dixerat: «Ibo ad optiraateset raeros. Qui principes sive pastores dicent gregibus
loquar eis, forsilan ipsi cognoverunt viam Domini. » suis : < Sanctilicate super Hierusalem bellum; Do-
Et ecce magis hi pariter confregerunt jugum, rupe- raini enira imperium est : Consurgite et ascenda-
runt vincula. Nunc describit qui sint optimates pro- mus in meridie; > non per noctem et insidias, sed
phetse videlicet et sacerdotes, quorum alii futura prae- plena luce impugnemus, nullus enim nobis potest re-
dicunt, alii facienda ex Lege decernunt. Et ecce, sistere.
inquit, illis mendacium prophetantibus, sacerdoles < Vae nobis, quia declinavit dies, qiua longiores
manibus applauserunt. Et ut ostendatui nec populus « factse sunt (sive defecerunt) umbrse vesperi. Sur-
esse sine culpa, qui a talibus abducatur, scriptum « gite et ascendainus in nocte, et dissipemus domos
est: « Et popttlus raeus dilexit talia : » quondara C « ejus. » LUi dicunt, « Surgite et ascendamus in
meus, et postquam dilexit la.lia, meus esse desi- meridie, » ef clara luce pugnemus. Isti respondent
vif. Quid igitur facient cum novissimum judicii tem- « Vaenobis, quia longiores factoe sunt umbrse ves
pus advenerit, sive caplivitatis necessitas? Unde stu- perse, » secundum illud Virgilianum :
por et mirabilia sunt, quod nec in principibus nec
in populo inventus sit qui recta sentiret. Et jam surnmaproculvillaruinculminafumant,
Majoresquecaduntaltisde montibusumbras.
CAPUT VI.
Et est sensus : Si per diem hsec patimur, quid pa-
Describitur adventus Nabuchodonosor et translatio in nocte? Rursura, qui supra dixerant :
populi propler sacerdolum uvaritiam : et quia popu- tiemur
lus non audit vocemtubw. « Sanetificate:supra eam bellum atque cousurgile, »
« Confortamini,fiIii Benjamin, in medio Hierusa- nunc ipsi se provocant ad bellandum, dicentes:
< lem; et in Thecua clangite buccina; et super Be- « Surgite, et ascendamus in nocte, » ut sciant ad-
« thacarem levatesignum (siuevexillumj, quia malum versarii non temporis victoriam esse sed virium ; et
« visum est (sive apparuit) ab Aquilone et contritio dissipemus domos ejus, quae frustra murorum fir-
« raagna. » (Hieron.) Hierusalemin tribu Benjamin mitate vallantur.
sitam nullus ignorat. Thecuam quoque viculum esse < Quia haec dicit Dominus exercituum : Caedite
in monte situm, et duodecim raillibus ab Hierosoly- < lignum ( sive ligna) ejus; effundite (sive compor-
inis separalum, quolidie oculis cernimus. Inter nos < tate) circa Jerusalem aggerem. > Idcirco, in-
alius vicus est, qui lingua Syra et Hebraica ND~i:nrV3 quiunt, de victoria securi sumus, quia praeceptura
iKiminatur, et ipsein nionte posilus.Quodergo dicit, Domini est imperantis Chaldaeis: Ligna succidite et
hoc est, quia ab aquilone jamjamque venlurus est futuris munitionibus aggerem comporlate. Perquae
Nabuchodonosor, et imininet vicina captivitas, o ostenditur antequam veniat corona, non statim ur-
habitaloresHierusalem, arma corripite, et in Thecua bem esse capiendam, sed longa obsidione, ut
buccina concrepate, et iii Bethacaren Ievate vexil- postea legimus.
lum, ait. ut contra hoslcs valeatis resistere. Benja- < Haecest civitas visitationis (sive inendax), oni-
min interpretatur filius dexterw; Thecua, tuba; « nis calumnia (vel oppressio) in medio ejus. Sicut
Bethacaren, villa vinew. Haaconinia referaraus ad « frigidani facit cisterna (vel lacus) aquam suam,
Ecclesiam, ut si deliquerit et persecutionis impclus « sic frigidam fccit maliliam suam. » Prsecepit Do-
fncrit, se proeparet ad resistendum. minus ut arbores succidanlur, et ut fundanlur pcr
circuitum aggeres, qiiia tempus visitationis ej'us ad- A < Per omnem dolorem et flagellum erudieris, Jeru-
venerit, ut recipiat pro peccatis suis, quorum maxi- salem. »
mum est o-vxojavTiaut innocentem opprimat per ca- < Hsec dicit Dorainus exercituum : Usque ad ra-
lumniara. Quomodo ergo cisterna, vel lacus, frigi- < cemum colligent quasi in vinea reliquias Israel.
dam facit aquam suam, sic in medio Jerusalem « Converte manum tuam quasi vindemiator ad cartal-
malilia quse in ea est omnem calorem perdidit vitoe. < lum. » Septuaginta :« Quia haecdicilDominus vir-
Et hoc notandum quod sancto Spiritu accensi fer- «tutum: Racemate, racematequasiinvineareliquias
ventes appellentur; mala autem frigida sint. Unde «Israel. Revertimini quasi vindemiator in cartallum
et illud scriptumest : < Quod in novissimis diebus, < suum. >Alii in bonam partero, alii in malam hsec
quando multiplicata fuerit iniquitas, refrigescet dicta suscipiunt. In bonam partemcum vastata fue-
charitas multorum ( Malth. xxiv ). » Quod puto et rit Jorusalem, reliquise salvaefiant. In malam sic, ne
illud sonare : «Assimilatus sum descendentibus in unus quidem racemus et parvus botrus remaneat in
lacum (Psat. xxvn).» Hoc autem Latinus lector in- vinea, omnia colligentur; et quodcunque inveneris,
telligat, ut semel dixisse sufliciat, lacum non sta- instar vindemiatoris in cartallura conjicito : ut quo-
gnum sonare juxta Grcecos, sed cisternam, quae modo ille racemos ad torcular, sic tu captivos
scrmone Syro et Hebraico OQia appellatur. In prae- B pertrahas in Babylonem.
senti aulem loco pro lacu, quem omnes simititer « Cui loquar et quem testabor ut audiat? Ecce in-
transtulerunt, in Hebraico "TO,dicitur. ( MAURUS. ) « circumcisae aures eornm (sive veslrse) et audire
De hoc lacu in onere Babylonis per lsaiam ad Na- « non possunt. Ecce yerbum Domini factum est eis
buchodonosor dicitur : « Verumtamen ad infernum « in opprobrium, et non suscipient illud. » Non pos-
detraheris, in profundum laci (Isa. xiv).» Sancti sunt audire, »,uia aures circumcidere noluerunt;
pennas habent aquilae, et pennas columbse, £t pos- nec tatnen vacat supplicio impossibilitas, quse de
sunt dicere, «Volabo et requiescam.» Impii autem et contemptu et infidelitate descendit. Si quis ergo Dei
Êgyptiorum similes demersi sunt quasi plumbum verba non suscipit, nec habel prseceptorum ejus in-
in aquis vehementibus, et demersi in profundum telligentiam, incircumcisis auribus est. Siraulque
sicut lapis. De lacu quandoque profunda significan- notandum quod circumcisio in Scripturis tribus gc-
tur inferni. Illa sunt testimonia : « Assimilatus sum neribus appellatur, in prseputio, in corde et auri-
cum descendentibus in lacum, et posuerunt me in bus. Unde Dominus dicit: « Qui habet aures au-
lacu novissimo (Psal. xxvn). > Sicut enim lacus diendi autliat (Maith.xi).t Voluntate ergo nostra
aquas ad se descendentes, ita infernus animas sus- verbum Dei non suscipimus, et idcirco fit nobis in
cipit. Ad quem Iacum descendit Banaias (/ Par. xi) C opprobrium, ut quod datum fuerat ad salutera, no-
tempore nivis et frigoris, et interficit in eo leonem. stro vitio vertatur in pcenam.
Unde et hseretici relinquunt fontem aquse vivenlis «Idcirco furore Domini plenus sum, laboravi
Dominum, et fodiunt sibi lacos contritos, qui aquam c sustinens. » Septuaginta : « Et furorem meum im-
non valeant continere. De his lacis sunt qui fervorera « plevi et suslinui, et non consumpsi eum. » Juxla
non habent Spiritus sancti, nec prophetae Jeremise Hebraicum ex persona prophetae dicilur, quod ve-
similes sunt, qui juxta Septuaginta interpretes lo- nientem iram Dei ante prospiciat, et plenus sit fu-
quebatur : «Inveni aquam calidam in deserto;» sed roris Doniini et iracundise et ullra sustinere non
refrigescenle charitate colorem sancti Spiritus per- possit, nec pro peccatoribus audeat Dominum de-
diderunt. Unde dicil: « Sicut refrigerat lacus aquam, precari. Juxta Septuaginta autem novus sensus po-
sic refrigerat malitia habentes se. » Qui utiiiam nitur, quod ipse loquatur Dominus et dicat: Furo-
juxta Apocalypsin Joannis ( Apoc. m) « aut catidi rem meum complevi feriendo populum peccatorem,
essent autfrigidi,» id est, aut crederent aut omnino et tamen retinuerit illum et non totum effuderit, ut
non crederent, ne per teporem et simulationem fi- reliquise salvae fiant. Quod mihi videtur sibi esse
dei a Domino rejicerentur. contrarium : si enim comptevit furorem suum, quo-
«Iniquitas et vastitas audiatur in ea, corara me modo sustinuit ne compleret?
« seraper infirmilas etplaga. Erudire, Jerusalem, ne « Effunde (s/ueeffudit) super parvulum furorem
« forte recedat anima mea a te, ne forte ponam te « [foris], et super concilium juvenum simul."Vir
« desertam terram inhabitabilem. » Septuaginta : « enim cum muliere capietur, senex cum pleno die-
« Impietas et miseria audientur in ea contra faciem « rum. Et transibunt domos eorura ad alteros, agri
< ejus; per omnem dolorem et flagellumerudieris, Je- « et uxores pariter.» Vel propheta praecipit in spi-
« rusalem, ne fbrte recedat anima mea a le, ne faciam ritu venienti Chaldaeo, ut effundat furorem Domini
< te inviam terram, quse non habitetur. » (Hieron.) super parvulos, et innoxisequoque non parcat aetati,
Per haec discimus quod flagellat Dominus omnem vel certe narrat quid factum sit super concilium ju-
filium, quem recipit; et idcirco plagis atque tor- venura simul, qui ad repugnandum arma corripue-
mentis eruditur Jerusalem, ul corrigalur, et non rant. Vir enim cum uxore capietur, dulcissima in-
recedat anima Dei ab ea el redigatur in solitudinem. ter se nomina pariter sentient captivitalem : senex
Si quando igitur crebris angustiis subjacemus, recum pleno dierum. Ergo senectus non est setas ul-
cordemur in consolationem nostri istius versiculi : tima, sed eorum qui sunt pleni dierurii, quos nostro
8iil B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 8S2
sermonc appellamus depositos sivc decrepitos. Se- A tanta facerent, prospera quoeque mco populo nun-
quitur : « Et transibunt domos eorum ad alteros, » tiabant; el quasi curare cupiebant vulnus et igno-
cajuivitatis malo, « agri et uxores simul; » nt et miniani filise mese, dicentes : Pax, pax, cum om-
conjux ad hostes transeat et possessio. Quidquid nitio non esset pax. Hoc proprie tle sacerdotibus et
jtixia litteram intelliginius super Jerusalein, juxta cloctoribus intelligendum, qui divitibus et eis quos
iiitelligentiani spiritalem referamus ad Ecclesiam, vident in honore inaximo constilutos, reproraittunt
si offenderit Deum. prospera ct clementero prcedicant Deum, magis illos
« Quia extendam manum meain super habitanles supjjlicio et iracundioe pra^parantes.
« terrani, tiicit Dominus. A minore quippe usque atl « Confusi sunt, quia abominationem fecerunt.
« majorem omnes avaritiae student, et a propbeta «'Quin jjotius confusione non sunt confusi, et eru-
« usqtie ad sacerdoteni cuncti faciunt dolum. Et cu- « bescere nescierunt. » Prcssius hoc legendum cst
« rabant contrilionem filiaepopuli mei cum ignomi- juxta Hebraieum : « Et cura, inquit, tanta fecerint,
<tnia, dicentes : Pax, pax, el non erat pax. » Quod nuntjuitl confusi sunt ? nunquid erubuerunt in scele-
in Hebraico dicitur, «Extendam manum meam super ribus suis? quin potius peccalum auxere contemptu,
peccatores (sive habilatores) lerr:e, » apud Seplua- et erubescere nescierunt? » Nescierunt aulem hic
ginta semper elevabo scribitur, Qui uterque percu- B posuit pro noluerunt, sive niraio contemplu et vitio
tientis est habilus, juxla illud quod seriptum est inoliti mati ne intetligere quidem potuertint.
(Isa. v) : « Et adliuc manus Doinini exlenta (sive t Quamobrem cadent inter ruentes, in tempore
excelsa). » Habilatores aulem lerrse seinper in vi- « visitalionis stise corruenl, dicit Dominus. » Quo-
tio suut. Unde ct in Ajiocalypsi frequentius dicilur : niam, ait, erubescere nescierunt, ot «OJJsolum
« Vse habitatoribus terroe (Apoc. vm). » A liiininio opus, sed ne scientiam quitlem habuere et sensum
usque ad majorem omnes avaritisc student, sectin- pocuitentice: propterea cadent qui prius stabanl in-
dum illud apostolicuwi : « Radix omnium maloram ler eos, qui vitiis suis corruent, et cum visiiationis
avarilia (/ Tim. vi). » Et a propbeta usque ad sa- et pcenseeorum tempus adveuerit, cunctis ruenlibtis
cerdotem cuncti faciunt doliim. Alii in prophelando socialjuntur. Grandis autera impielas non soluin
niendacium, alii pervcrse interpretando legem Dei. non cavere, sed nec inlelligere velle peccala, et
Bicit enim et in alio looo propheta : « Quserite le- nullam habere distantiam bonorum malprumque
gem a sacerdotibus (Jer. xvm). » Et cuin, inquit, C operum.
LIBER QUARTUS.
Sciens propheta Dominum j'ustum esse alque cle- rum unam eraat pretiosissimam margaritam. Quod
mentem, niore suo terrct peccantes, supplicia ven- scilicet per patriarchas et prophetas venianius ad
tura eis prsedicendo, nec tamcn cessat ad pccnilen- ctim qui dicit: « Ego sum via (Joan. xiv). » Slan-
liam et ad ineliorationein vitoe eos provocare. Undc dum csl igiltir in prophetis et diligenlissiine con-
postquam testatns est propter incircumcisas aures lcmplandum et interrogandura de semitis anliquis
Judseorum , et duiitiam cordis eortini, sc plenuiii sivc sempiternis, quse miiltorum sanclorum sunt
fufore Domini laborare, eo quod in spiritu videret liiiic vesiigiis, (jucc significanlius Grsecc appellantur
graude supplicium jieccatoribus inimincre, nunc TpiSoi,qtiiCsil via bona in Evangelio (Matth. vn), et
ilerum incilat cos ad nieditationeiii legis Dci, ct ad ainbulaiidum in ea. Quse via cum invenla fueiit, pra>
cuslodiani mandalorura illius, nt in via bona arabu- bel refiigeiium sive purificationem animabus cre-
lanles, inveniant refrigeriiim aniraabus eoriim. D dentiura. At illi e contrario respoiiderunt: Non am-
« Ilocc, inqtiit, dicit Dominus : State super vias el bulabinnis per viam Evangelii: propric hoc prophela
< videte, et inlerrogatc de semilis antiqtiis, quce sit dicente de perfidia Jutkeorura. Statimque infert:
« via bona, et ambulate in ea , ct invenietis refrige- « Et constitiii stipcr vos speculatores. » Haud dubiuro
« rinm (sive purificalionera) aniinabus vestris. Et quin apostolorum indiceiur cborusjuxta Ezecbiel:
« dixerunl: Non anibulabinius (sive non ihimiis). Et « Fili hominis, speculaioreni dedi te cloniui Is.rael
< coiislitui stiper vos spcculatorcs, autlilc vocem (Ezech. m). j Et prsccepi ut audirctis vocem lubse,
< lubac. Et dixerunt : Non audiemus. ldeo atitlite vel mandata Evangelii, vel doclrinam apostolorum ,
« (sive audierunt) gcnles, et cognoscito cnngrcgalio juxta illud Isaioe: «In inontem excelsum ascentle,
« (sive qui pascitis greges) quaiila ego faciam eis. qni evangelizas Sion : exalta sicut tuba vocem tuam,
« (Aut juxta Synimachum, « et cognoscite testimo- qui annimtias Jerusalein (Isa. XL).» Qui dixerunt:
« niumquoJ ineisest.i) Autli, terra. (/JicroH.)»Evan- « Non audienius; » et invitati ad ccenam noluerunt
gelica parabola (Matih. xm), si fuerit intellecla, hiijus venire; proplerea dicitur : « Audite, gentes. » Quod
loci prsebebit intelligcntiani: in qua negoliatorbonus secuti sunt et apostoli, qtiando loquuntur in Lycao-
omnes vendere dicitur margaritas ut de pretio ea- nia ;«"Vohis quitlera oportehat nrlwuaii locjui ver*
853 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. IV. 854
bum Dci; sed quoniam repellitis illud et indignos A per blasphemiam spiritus, valde ipsius j'ugi, vel de
vos judicatis seternse vitse, ecce convertimur ad gen- Christi, qui illud ponit duritia atque asperitate,
tes (Act. xiu). » El cognosce, congregatio nequa- causamur secundum illud : Insipienlia viri cor-
viam ejus, Deus autem causatur corde suo;
quam Judaica, sed oniniuin nalioiiura , sive qui pa- runijtit
jcitis gregcs, episcopi,el presbyteri, et ouinis ordo et secundum Aggaeum prophetam : Cum dixerimus
ecclesiasticus, vel cognoscite lesliiiionium qu.od in quod via Domiui non dirigit, congrue nobis respon-
cisest: « Testiinoniuni Dci fidele, sapientiam prse- detor a Domino : Nunquid via mea non dirigit :
stans parvttlis (Psut. xvm). » Quihus loquitur et Nonne magis viae vestrae sunt pravae. Et revera si
Doniinus : « Noli tiincrc, grex parvtile (Luc. xn). > comparare volueriinus splendentem virginitatis flo-
rera et suave olentem caslimonise puritatem tetris
Et, « Ecce ego et pueri mei, quos niihi dedit Dcus
» faciani populo ac fetidis libidiiiuravolutabris:quietem securitatem-
(Isa. viu). Cognoscilc ergo quunla
noii credenti. Quodque infcrtur, « Autli, terra, t loque raonachorum, jiericulis et serumnis quibtis
ti.is orliis att audienduin vocatur, sicut et in prin- mundi hujus homines implicantur, paupertatis
nostrse rcquiem edacibus divitum tristiliis ac per-
cipio lsaice legimus : « Autli, cocluni, ct auribus jicr-
in quibus non absque sumnio vilae
cipe, lerra (lsu. i), » quoescilicet Dominus faclu- vigilibus curis,
diehtis ac noctibus consumuntur, suavis-
rus est populo Judicorum. (MAUKUS. ) llle est ergo B periculo
doctor ccclesiasticus , qui lacryraas, non risuin sinitim jiigum Chrisli, onusque levissiinum facil-
lime comprobal imiis.
movet; qui corrijiil peccatorcs, qui nulluiii bca-
tuin tlicit esse vel fclicem, noc praevenit sentcu- « Ecce cgo adducam mala super populum islum,
tiain jtidicis sui, diceute Scriptura sancta : « Ne. « fructum cogitationum (sive aversionis) ejus, quia
bciitum dicas qucniquara hoininura ante niorlem « verba mca iion audierunt, et legem meain proje-
(Prov. xvn). » Sed et in alio loco legimus : « Quii « cerunt. » (Ilieron.) Mala appellat supplicia pcenss-
benedicil amico mane grandi voce , maletiicciUi nil que paiientium , non super gentes quae vocantur ad
differt. > Unde spernentes homiiium judicia , ncc Evangclii veritatem, sed super populum qui respon
laudibus eorum exlollamur, nec obtrcctationibus dit: « Non audiemus. » Et recepturus esl frueuuii
contrisieraur, sed ingretliamur rectam viam , et tri- cogilalioimin , sive aversionis suse, dicente David :
tas a sanctis prophctis semiias, audiamusquc Jcre- < Labores liianuum tuarum manducabis (Psal.
iniam dicentem : « Stale in viis et vidcte, et inter- cxxvn). » Causaquc pcrspicua, quia verba Domini
rogate seniitas Domini serapiternas, quse sit via bona non audicrint, etlegem ejtis abjecerint.
et ainbukite in ea. » QuoJ si quando erravinius, el « Ulquid mihi thus de Saba affertis, et calamum
^
qtiasi boiniues perverso itinere perrexiinus, Doniini « suavc olentem de terra longinqua ? Holocausta ve-
per Ezechiel exspectemus promissa diccntis: « Dabo « stra non sunt accepta, el victimse veslrae non pla-
eis viam altcram, et cor aliud. » Ergo secundura ve- « cuerunt mihi. >Quod thura de Saba veniant nemo
ram Domini traditionem via recta suavis ac levis est, dubitat. Unde et illud Virgilianum est:
licet dura'et aspera senliatur : pie enim ac fidelilcr CentumqueSabaeo
servtentes, cum lulerunt jugum Domini superse, Tbure calent arse.
et didicerinl ab eo quia raitis est et humilis Calamuin autem quod Hebraice dicilur rj3p, pro «mo
corde : jam quodaminotlo terrenarum passioiium LXX et Theodosio cinnumum transtulerunt, de terra
sarcinam deponentes, non laborant, sed rcquiem venire longinqua proplieticus sermo demonstrat, ut
aniinabus suis, Doraino prseslante reperient, sic- inlelligamus Indiani, de qua, per mare Rubrum,
ut pcr Jereraiam proplteiam ipse lestatus est di- plura vciiiunt aromata. Hoc geiius pigraenti medici
cens: « State super vias, et videte, et interrogale de xuo-iavavpiyyo; appellant. Et est sensus : Frustra
seraitis antiquis, qtise sit via bona et anibulate in miliiinuiigiienta conficienda quseLegeprseceptasunt,
ca , et invenietis refrigerium aniniabus vcslris. » suavissirai otloris pigmenta confertis, et holocausta
Fient namque eis conliiiuo prava in directa, et succendilis, qui meam in Lege non facitis votunta-
aspera in vias planas; el guslantes videbunt quia lein, juxta tjuod supra scriplum est:« Verba mea non
suavis est Dominus, aiidicniesquc Chiisluni in Evan- auuicrunt, et legem incani projecerunt.» Hoc autem,
gelio proclamaiitem : « Venite ad me omnes qui la- proprie convenit his qui de rapinis et nudatione mi-
boratis et onerati eslis, el ego rcficiam vos (Muttli. seroruin offerunt sacrificium, et eleemosynis ex ini-
xi). > Depositis jioiiJciibus viliorum , ea qtioe sc- quitate se putant redimere peccala, dicenle Scri-
quiinlur intelligcnt, quia jugum meum suave , ct ptura: « Redemptio animsc viri propriae divitise, >
ontis meiim leve esl. Habet ergo refrigeriuiii via quae non de iniquitate, sed de labore et justitia con-
Doinini, si secundum legem ipsius tencalur. Sed nos greganlur.
sumtis qui dolores nobis atque tormenta turbulentis «Proptcrea baecdicit Dominus: Ecce ego dabo po-
distcntionibtis procuraimis, dum malumus vias soe- « puluiii istum in ruinas, et ruent in eis (sive infir-
culi hujus pravas atque perversas, eliam ctini siim- « raitatem et infirmabuntur in ea) patrcs et filii si-
niodiscriiniiie ac diliieullate, sectari. cuin vero hoc « miil, vicinus et proximus et peribunt. > Impleta
Htodogravenobis ac durumjugum Hominifecerimus, videraus omnia quse Dominus illi populo comminatus*
85R u. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 856
cst. Quotidie enira ruunt in blasphemiis suis, nihil-- A « miia repente veniet vastator sive miseria super
que in se habent forte, sed omnis apud eos infirmi- nos; » Septuaginta < super vos > posuerunt, cum
tas est. Filii palrum sequuntur blasphemias, et quo- multo Deus misericordius dixerit, ut quidquid super
tidie recipiunt illam imprecationera: < Sanguis ejuss suum venturum est populum, super se quoque ve-
super nos et super filios nostros (Matth. xxvn);» ett nire testetur. Vastatorem aulem proprie vel Nabu-
non solum ipsi, sed et vicini et proximi eorura, om- chodonosor vel diabolum significat.
nes qui Legem et prophetas sequunlur juxta occi- < Probatorem dedi te in populo meo robustum, et
dentem litteram, etnonjuxta spiritum vivificantera,, < scies, et probabis vias eorum. Omnes isti principes
et omnes pariter peribunt, quia pariter peccaverunt. < declinantes (siveinobedientes), ambulantes fraudu-
« Hsecdicit Dominus : Ecce populus venit de terrai c lenter (siveperverse), ses et ferrum : universi cor-
« Aquilonis, et gens magna consurget a finibus terrse. c rupti sunt. Defecit sufllatorium, > (quem significan-
« Sagiltametscutum(sti>e zebynnam)arripiet: crude- < tius Grseci <pvavTnpuappellant). In igne consum-
« lis esl (vel impudens,)et non miserebitur. Voxejuss < ptumestplurabum, frustra conflavit conflator (sive
« quasi mare sonabit, et super equos ascendet, prsepa- < argenlarius). Maliliaeenim eorum non sunt con-
« rati quasi vir ad prselium adversum te, filiaSion. »i < suraplae. Argentum reprobum vocate eos, quia
Proprie hoc de Babyloniis prophetatur, qui venturii B c Dominus projecit illos. » Datur propheta populo in-
sunt contra populum Hierusalem: et oronis armaturse) credulo probator robustus, quod Hebraice dicitur
ordo describitur, et impetus prseliantium, ut vocis> "OOD, quod vel munitum juxta Aquilam, vel clausum
terrore concussi agant pcenitentiam, et clementissi- atque circumdatum, juxta Symmachum et Septua-
raum placent Deum. Denique dat occasionem ro- ginta, sonat, instar urbis firmissimae,ut nullas po-
gandi, duro dicit, « adversum te, filia Sion. » Possu- puli pertimescat insidias ; ut cum probaveris ait, ct
mus hoc testimonio abuli persecutionis tempore,, scieris viara populi delinquentis, lunc intelligas ar-
quando omnis adversum nos diaholi rabies concita- genlum oere commixtum nulla posse ratione purgari.
tur, nullaque misericordia esl; et quasi vehementis- Quomodo enim phimbum miscetur metallis, quoe
simi maris fluclus, ita opprimunt resistentes. adulterata sunt atque violala, ut materia separetur
< Audivimus famam ejus, dissolutce sunt maaus; aliena, et si forsitan purgata non fuerit, pluinbum
< noslrae. Tribulatio apprehendit nos , dolores quasii omne consumitur et in nibilum redigitur: ita omue
« parturientis. » Respondit populus, cui propheta, etoquium dpctrinarum, et sermo prophelicus perit in
imo per prophetam Dominus Babyloniis comminalusi his qui audire contemnunt. Dicamus et super his
esl, quod antequam veniant tiraore superati sint, nec < qui sicut aspides surdse obturant aures suas ne
possint elevare manus ; et angustia eos comprehen- audiant voces incantantium (Psal. LVII). Frustra
derit quasi dolor parturienteni, quo dotorenihit affir- enim conflavit argentarius sive conflator . malitiae
mant gravius quae senserunt. enim eorum non sunt consumptoe.Unde nequaquam
< Nolite exire ad agros, et in via ne ambuletis, argentum, sed argenlum reprobum sunt vocati,
< quoniam gladius inimici pavorin circuitu. » Docet quia Dominus abjecit eos, Principes autem sunt a
Evangelium (Matth. xxiv), non esse exeundum in Domino recedentes sive inobedienfes, qui nerverse
agrum, nec de tectorum altiludine descendendum, ambulant et fraudulenter. (Gregor.) De hac quippe
sed audiendum illud, < In raonte salvura te fac conflalione in Job ila legitur: « Habet argentum ve-
(Gen. xix). > Ad quem in Isaia et Michaea (Isa. n; narum suarum principia, el auro locus est in quo
Mich. iv), jubemur occurrere alque conscendere. conflatur (Job. xxvm). In argento cloquium, in auro
Praecipitur autem juxta litleram ne foras exeant, nec vitoevel sapientioe claritas designari solet. Et quia
deserant muros, sed ut tueanlur se firmis munitio- hserelici sic de eloquii sui nitore superbiunt, ut nulla
nibus. sacrorum librorum auctoriiate solidenlur; qui libri
< Filia populi mei, accingere citicio et- consper- ad loquendum nobis quasi qusedam argenti vense
< gere cinere, luclum unigeniti (sive dilecli). Fac libi , sunt, quia de ipsis locutionis noslrse originem tra-
< planctum amarum (sine miserabilem), quia repente himus, eos ad sacrae anctoritatis paginas revocat, ut
« veniet vastalor (sivemiseria) super nos (sive super si vera loqui desiderant, inde sumere debeant quid
« vos). > Quod supra dixeral, « Noliteexireadagros, Ioquantur. « Et atiro, inquit, locus est in quo confla-
et in via ne ambulelis, quoniam gladius inimici pavor tur. » Ac si aperte dicat: Vcra fidelium sapientia,
in circuitu, > et fugam quoque prohibuerat, docet cui universalis Ecclesise locus est, tribulationem vo-
quid facere debeant, ut convertantur scilicet ad poe- bis persequentibus patitur, sed a cunctis peccatorum
nitentiam, et hanc firmissimani et securam habeant sordibus persecutionis vesirac igne purgabitur. Undc
armaturara. Ubi nos diximus < luctum unigeniti fac scriptum est: « In igne probatur aurum et argen-
tibi. >Pro unigenito in Hebraico scribitur TiV, quod tum ; homines vero receptabiles in camino humilia-
niagis solitarium quam unigenitum sonat. Si enim tionis (Eccli. 11). > Quo in loco potest hoc quoque
essct dilectus sive amabilis, utLXX transtulerunt, convenienter intelligi, ut de sua hseretici slulta pas-
TT poneretur : quod et Salomoni Deusnoraen im- sionc videantur increpari. Nam ssepepro Jesu Chri-
posuit. Nihil aulem dotenlius quam unum vel solum sti Domini ac Redemptoris nostri nomine mutta pa-
perdere filium. llludque quod nos interpretati sumus, tiuntur, seseque ejusdem passionisejus fieri martyres
sperant, quibus sancti viri voce nunc dicitur: < Auro .A quod quasi mendaces atque vesanos habuerint pro-
locus est in quo conflatur. »Nam juxta hoc quod jam phetas, dum per occasionem et celebritatem loci au-
et ante nos dictum est: Quisquis extra Ecclesise uni- dire coguntur verba Domini, et non propter hoc quod
tatem patitur, pcenas pati potest, martyr fieri non verba sint Domini.
potest, quia auro locus est in quo conflatur. Quid < Haecdicit Dominus exercituum Deus Israel: Bo-
ilaque ad hsec, hseretici, dicilis ? Conflari per affli- < nas facite (sive dirigite) vias veslras, et studia ve-
ctionem carras ut etiam per martyrium vultis, sed < stra (sive adinventiones vestras) et habitabo vobis-
locum quo debeatis conflari nescitis. Audite quod < cum in loco isto (sive habitare vos faciam in loco
sancti praedicatoris voce dicitur. < Auro locuSest in < isto).» Clementissimus medicus omni vulneratos cu-
quo conflatur. » Nunc ergo conflationis locum quae- I»itsanare medicamine. Quando autem dicit:«Bonas
rite, hanc fornacem qua aurum aple purgari valeat facite (sive corrigite) vias vestras, > ostendit eas
invenite. Una est Ecclesia, in qua quisquis conflari esse perversas, et nihil in se habere boni. Ef quia
voluerit, ab omni eliam poterit peccatorum labe pur- naturale est ut unusquisque genitale diligat solum,
gari. Si quid pro Deo amaritudinis, si quid tribula- et nihil dulcius habeat patria, pollicetur praemia
tionis, extra hanc positi sustinetis, incendi poleslis obedientibus. « Habitabo, inquit, vobiscum, >ul se-
tantummodo, non purgari. Dicat Jeremias, dicat quo- ]B curos de habitatione vos faciam : sive vos ipsos,
modo conflationisvestroeignis omni virtute sil vacuus. juxta Symmachum, firma habitatione fundabo, qui
< Frustra conflavit conflator, malitiae enim eorum ait: « Et confirmabo vos in toco isto. »
non sunt consumplae. > Ecce ignis exterius conflans « Nolite confidere in verbis mendacii, dicentes :
et durse passionis admovet poenam, et tamen erroris « Templum Domini, templum Domini, templuni Do-
non excoquit culpam ; et tormenta crudelium dat < mini est: quoniam si bene dixeritis (sive direxe-
pcenarum, et tamen bonorum non facit incrementa < ritis) vias vestras, et studia vestra ; si feceritis
meritorum. Hujus etiam conflalionis ignis, qui exlra < judicium inter virum et proximum ej'us : advenae
cathoticam toleratur Ecclesiam, quam nullius om- < etpupil.to, et viduae non feceritis calumniam (sive
nino virlulis sit, Paulus apostolus insinuat dicens : < non oppresseritis eos), nec sanguinem innocentem
<Si tradidero corpus meura utardeat, charitatera < effuderitis in loco hoc, et post deos alienos no*
autem non habeam,nihilmihi prodest (/ Cor. xm).» « ambulaveritis in malum vobismetipsis ; habitabo
Alii quippe prava de Deo sentiunt, alii recta de au- < vobiscnin (sivehabitare vos faciam) in loco islo, in
ctore teneut, sed unitatem cum fralribus non tenentj: < terra quam dedi patribus vestris a sseculo usque
illi errore fidei, isti vero schismatis perpelratione di- « in sseculum.» Hoc quod Septuaginta in huj'us capi-
visi sunt. Unde et in ipsa prima parte Decalogi ulra-( C tuli addidere principio, < in verbis mendacii quae
rumque partium culpaereprimuntttr, cum divina voce vobis omniuo non proderunt», in Hebraico non ha-
dicitur: < DiligesDominum Deum tuum ex toto corde betur. Prsecipit aulem et tunc populo Judaeorum, el
tuo, et ex tota anima tua, et ex lota virtute tua; > hodie nobis, qui videmur in Ecclesia constituti, ne
atque mox subditur : < Diligesproximum tuum sicut fiduciam habeamus in sedificiorum splendore, aura-
te ipsum (Marc. xn).»Qui enim de Deo perversa sen- tisque laquearibus, et vestitis parieliLus marmorum
til, liquet profecto quia Deum non diligit; qui vero de crustis. Et dicamus: templura Doirtini, teraplum Do-
Deo recta sentiens, a sanctccEcclesiaeunitate divisus rnini, templum Domini est. Hlud enim templum Do-
est, constat profeclo quia proximum non amal, quem . mini est, in quo habilat vera fides, sancta conver-
habere sociumrecusat. Quisquis ab hacunitale matris satio, omniumque virtutum chorus. Denique infert:
Ecclesiaesiveper hseresim de Deo perversa sentiendo, Si rectas feceritis vias vestras, et cogilatio vestra
seu errore schismatis proximum non diligendo divi- non abierit post errorem, et secuti fueritis justiliam,
ditur, charitatis hujus gralia privalur de qua Paulus et malum non effeceritis, neque effuderitis sanguinem
ait: Si tradidero. etc. (/ Cor. xm). innocenlem, simpliees quoque non scandalizantes.et
CAPUT VII. _ post deos alienos non ambulaveritis, perversa ado-
] rantes
Non confidendum in templo, sed in bonis operibus; dogmata, quae de vestro corde simulastis in
non orandum pro populo ilio : de reprobalione sa- nialum vobismetipsis: vel hahitabo vobiscum in
crificiorum. 'loco isto, quem vocatis templum Dei, et in terra quam
< Verbum quod factum esl ad Jeremiam a Domino dedi patribus vestris, apostolis videlicet et apostoli
< dicens: Sla in porta domus Domini, et praedica cis viris : vel certe firma statione habitare vos fa-
« (vel lege) ibi verbum islud et dic : Audite verbum ciam a principio usque ad finem. Potest hoc el illis
< Domini, omnis Juda, qui ingredimini per portas virginibus convenire, quae jactant pudicitiam, et im-
< has, ut adorelis Dominum. » (Ilieron.) Hoc in edi- pudenti vultu prseferunt castitatem, cum aliud ha-
tione Septuaginta non habetur, sed de Thcodotione beat conscienlia : et nesciunt illam diffinitionem
ex Hebraico additum est. Imperatur autem prophetae Apostoti virginalem, « ut sil sancta corpore et spi-
ut stet in porta Domini, per quam ad adorandum ritu (/ Cor. i).»Quid enim prodest corporis pudicttia
Dominum ingreditur populi multitudo, ut per hanc animo constuprato, si caeteras virtutes quas prophe-
eccasionem possint audire quae Dominus praecipit. ticus sermo descripsit, non habuerit?
Per quod intelligimus duritiam jjopuli Judaeomm, « Ecce vos confiditis vobis in sermonibus menda-
859 BVRABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 8<30
< cii (vel mendacibus), quae non proderunt vobis : A « et Ioco quem dedi vobis ct palribus vcstris, sicut
< "furaii, occidere, adultcrari, jurare mendaciter, « fcci Silo : et projiciam vos a facie mea, sicut pro-
( libarc Baalim, et ire post deos alienos, quos igno- «jeci omnes fratres vestros univcrsura semen Israel
« ratis. Et venistis, et sletislis corani me in domo « [.4/., Ephraim].» Hoc quod jiosuiinus « mane con-
< hac, j« qua iuvocaUimesl nonien meura, et clixi- surgens et loquens, > in Scpluagiuta non habetur.
< slis: Liberati stunus (sive t'esivimus), eo qttod fc- Mane atitem consurgit Dcus, non quo aliquod ci
< cerimus oinnes abominaliones islas. » Frtislra eos tcrapus absque diktculo sit, sed quo post noclis
in templo habere fiduciam , sequentia peccata cle- quietem viribus corjjoribus instanraiis, anima lio-
monstrant. Quid ciiini prodesl autlacter ingredi li- minum vegetkjr sit, et ncqnaquam voluplalibus
nien domus Dei. erecta cervice slare, ct non sohun occupata, cibiquc desideiio, aiidire et facere valeat,
cor, sed et maniis babcre pollutas : furlo, komicidio, qtiaetiicuntur. UnJe et illuJ in psalmo legimus :
atltilterio, pcrjurio, sacrilcgio, et cullu eortim Jeo- « Mane oxaudies vocem meam, maiie astabo tibi el.
ruin, quos nescias? Haec spiritaliler accklere in Ec- vitlcbo (Psat. v). » El in Isaia : « De noctc (sive
clesia neino dtibitat: qiiando prsesentis temporis dilticulo) consurget spiritus meus atl le, Detis ,
consitlcrantcs felicitalem, sua jjcccala non reputant, quoniaiii lux prcecepla tua super lerrani (Isa. xxvi).»
et lateie arbitrantur Deum,quia 11011 slatim vindicta B Unde et filioslucis Patilus apostolus ajjpellat(E^/i«s.
consequitur: quin potitis in tantara prorumpunt v), et non noctis neque tenebrarum, nec clormienics,
amenliam, ut liberatos se putant, quia post mala sicut et cseteri dormierunt, qui Dei mandata nou
opera eliam a cullti Domini recesserunt. sentiunt. Quia igilur Deusvocavit eos de nocte con-
« Ntinquidergospelunca lalronum facta estcltmius surgens, ut et ipsos de tencbris libcraret, commiiia-
<ista (sive riiea), in qua iiivocalum cst nonien metim Uir eis similia se' esse facluriiin templo in Hieroso-
<in octilis veslris. Ego, ego sum, ego viili, dicit lymis quoefeoit loco Silo (/ Reg. iv el v), ubi primuin
< Doniinus. » De hoc loco illud in Evangelio as- fuit tabcrnaculum, ut peccata similia pari sententia
sumptum puto, uhi iia scripliim est: « Donttispatris ferianltir. El quomoJo projecit Doiiiinus semen
mei, doinus oratiouis vocaliiltir, vos atitem fecisiis Epbraim, id est, dcccm tribus, quoe vocabantur
cain speluncani latronuin (Mutth. xxi); » sive, ut in Israel, et haliebanl principes propler Ilieroboam filiura
alio Evangelio scriptuni est: « Domiim negoliatioms Nalialh Je tribu Epliiaim, quae eatlem ajjpellabatur
(Joan. u). > Ecclesia Dei verlitur in speluucain latro- tribiis Joseph : sic etiam Hiernsalera et liibum JuJa
num, quando furta, homicidia, adulleria, perjuria, ctiin Benjainin se abjecturum esse teslatur. Abjecit
sacrilegium, hsereseos adinventio, et omnia in ea igilur Silo, abjeclurus et teraplum; abjecit decem
scelera versantur, quando avarilisc facibus principes tribtis, abjecturus et tltias. Qiiidquid illi populo
inardescunl: et reguin quondara opes, vile aut ccrle dicitur, intelligamus et de nobis, si similia fece-
non vile palliolum possidet. Unde infert : « Ego, rimus.
ego sura, ego vidi, dicil Dominus; » mei oculi con- < Tu crgonoli orarc pro populo tioc, nec assumas
templali sunt, quod vos jjutatis occultura : tenebrse « pro cis laudem et orationcm (sive nec roges ut
tliesatiroiHnnmeam non fugitinl coiiscientiam : « Qui < inisericordiam consequalur): ct non obsistas milii
cum dives esset, pro nobis paupcr factus est (// « quia non exaudiam le. » Ne videatur rogans pro-
Cor. viu), » nunc in noslris divitiis erubescit el pbela non impetrare quod poslulat, praecipit Deus
dicit:« Vsev<jbis<iivilibus,qui habetis consolalionem ne pro populo peccatore, et niillain agente pceuitcn-
vestrani (Lttc. vi). > liain, deprecettir. Quod autem dicit : < El uon ro-
< Ite ad locum meuin in Silo, ubi habitavit nomen sistas niibi, illud ostendit quod sanctorum preces
« meum a principio, et videte quse feccrim ei propter iroeDei possint resistere. Unde cl loquitur Dominus
< iiialitiain populi mei Israel. » Ex proeteritis docet ad Moysen : < Dimitte me ut percutiam popiilum
pr;esentia,ctdiccntibus: «TcrapluraDoiuini,lcmplum istum, et faciara le in gentem niagtiivm (Exod.
Domini, lempluin Doiuini,»ct pretiosaedonius fulgore xxxn). > Et in Psalmis scribilur : < Et stetit Phi-
D
giiudeiitibus,Silo,ubi priuuim fuitlaberiiactilum Dei, nees etjilacavit, ct cessavil quassatio, et repiitauun
recordatur bistorioe, ile qua in psalmo scriptuui esl: esl illi ad justiliain (Psat. cv). » Aaron quoqtic ar-
« El rcpulit tabernaciiliiiii Silo (Psul. LXXVII; / Reg. repto lliuiibiito inler ignein arsuriinique populura
iv), > ul quoraodo ille locus in ruinas cineresque niedius stelil, et Dei ira ccssavil (Num. xvi). Hinc
collapsus est, ita et leinpluin corruat ciim similiuni in Isaia legitur : « FunJameiila gencrationis et ge-
ftierit liabitatio jjeccatontm. Sicut igilur Silo tenipli nerationis suscitabis, el vocabcris aedificator sc-
exeinpltim est, ita lemplum nobis, qiiando tempus piuin, convertens semitas in «jnieieru(Isa. LVIII).»
advcucrit illius leslimonii: « Pulas venicns filitis (Hieron.) Pro < ocdificatore scpium, > Aquila inler-
hominis, inveniet fidem super terram? (Luc. xvm.) » prelatus esl : « qui se opponat Dei iracunJiae sac-
« Et uunc quia fecistis orania opera litec, dicil vienli. » Denique Syrainachus < translulit, rourum
« Dominus, et locutus stim ad vos mane consurgens, opponcns caadciili,»quaies fuerunt Moyses,et Aaron,
« et loijuens, et non audistis : et vocavi vos et non et Samuel, qui iraeDoinini reslilertnil, et quasi ccdi
« respondistis : faciain domui huic in qua invocalura licalo muro indignalioni ejus posuere terminum.
« cst noincn meum, et in qua vos habeiis fiduciam, Quod et Jeremiaj dicitur, Ne occurrat Doinino, «Q
irse ejus velit resistere, et indignationem ita prc- JA lare blasphemiam ct verbum contra Spiritum san-
cibus quasi quodam muro intercludere; et Moysi cuira, quod reraissionera non habet in rcternum :
quasi leneretur ab eo Dominus : < Dimitte me, in- haec, inquam, inipoenilentia contra quam clamabat
qnit, el percutiara istum populum (Deut. ix). » et praeco et judex dicentes : « Poenilentiam agitc :
Istiusniodi eedificator maccriarum murorumque et appropinquabit enim rcgnorum coelorum (Mattli.
scpiuin convertit scmitas in quietem, ut ncquaquam m); » contra qtiam Dominusos cvangelicte praedica-
Dci ira desoeviat, sed placatus sil eis Dominus, et tionis aperuit, et contra quam ipsum Evangelium in
onmes indignalionis semiloeconquiescanl? Sciendum totoorbe prsedicandum esse praedixit, ubi posfea-
vero esl quod duo suut quoc obsistunt orationibus qiiara resurrexil a mortuis, ait discipulis suis :
noslris ne exaudianlur a Domino : hoc, est, incor- « Oportebat Christum pati et resurgere a mortuis
reclus et permanens error, et cor irapconitens. Error lertia die, el proedicari in nomine ejus pcenitenliam
eniin ipse nunquam veniam promereltir : sed qui et remissionem peccalortim per oranes gentes, inci-
eo veraciter caiuerit, alque ab ejus participatione pientibus ab Jertisalem (Luc. xxiv); hoecomnino
discedit, vcniam habebil. Quandiu ergo in horainibus imposnitentia non habet remissionera neque in hoc
est isle error, damnalionero suam tenel, et niinqiiam soeculoneque in futuro : quia poeniientia impetrat
resolvelur, quia error seinper pcenani merelur. Dixit B 1 remissionera in lioc saeculo,quae valet in fuuiro. Sed
Dominus, quod in Spirituin sanctum peccantibtis ista impoenitenlia vel cor impcenitens, qtiandiii
nec hic essct, nec in fuluro sseculo remitlciiduni. quisque in hac carne vivit non potest judicari. De
Quantos autcni cognoscimus in Spiritu sanclo, sieut nullo enim desperandum est, qtianditi patienlia Dei
hccicticos diversos, Arianos, Eunomianos, Macedo- ad pcenitentiam adducit. Nec de liac vita rapit im-
nianos, ad fidem catholicam revertentes, et hic re- pium, qui non vult mortem impii quaiUtim revertalur
missionem suoejjercepissc blasphemise,et in futurum et vivat. Pagaiws est hodie, non scis utrum sit fulu-
spem sumpsisse iiidulgenlite consequendse. Nec ideo ruscrastino Chrislianus. Judaeus infidelis est hotlie,
non vera est Domini sententia, aut putabilur esse quid si cras credit in Chrislum? Hserelieus est ho-
ullateinis resolula, cum circa lales, si koc esse die, quid si cras seqnelur catholicam veritatein?
perinaneant, nunquam omnino solvenda persistat. Sckismalicus est botlie, quid si cras amjjlectetur
Effeclis autem non talibus, irrogala sicut etiam est calholicani pacem? Quid si isti qtios in (|tiocunque
consequenter. Et illud beati Joannis apostoli : « Esl genere erroris notas, et tanquam desperatissimos
peccaltim ad mortem , non dico ut orelur pro eo, modo damnas, antequam finiant istam vitam, agant
et cst pcccalum non ad mortem, ut oretur pro eo pcenitentiam, et invcniunt veram vilam ? Misericors
(f Joan. v) : » esl peccalum ad mortem in eodem ^* enim est Dominus. et miserator patiens, et nmltum
peccato remaiieiitibus. Nutltim esl quippe peccalum, misericors, cle cujus misericordia «iniqiiam despe-
pro quo atit non orct ecclcsia remitleiidum, aut quod randum. Unde Jeremias propheta, ne putemus cru-
dala sibi divinilus potcslate desistentibus ab eodem detitatem Dei, qui ne rogari qtiidem se permittat,
non possit absolvere, vel poenitentibus relaxare; reddil causas cur non exaudiat, dicens :
cui dicilur : « Qucccunque dimiserilis super terram, < Nonne vides quid isti faciunt in civitatibus Juda
dimissa erunt et in ccelis; et quiccunque solveritis < ct in plateis Jcrnsatem? Filii colligttntligna, el pa-
super tcrram solula erunt ct in coelis (Mutth. xvi). » « tres succenduiit ignem, et mulicres conspergunl adi-
In quibuscuiique omnia sunt, quanlacunqiie sunt, < petn, ulfaciantplacentas (sivechavonas) reginae(sive
ct qualiacunqiie sint, vcraci niiiiloininus corum ma- « mititiae)cceli, ct libeul diis alienis, et roe atl iracun-
nenle sentenlia, qua iuiiiquain solvenda esse de- « cliaiiiprovocent. Nunquitl ine ad iracundiam provo-
nunliatiir, iu eoruni lenore consistens, nou eliam ab « cant, dicit Domiims?Nonne semetipsos in confusio-
hoc eotlein post recedens. (August.) In Spirilu enim « nem vultus sui?» (Hieron.) Vis, iinpiit, audife pro-
sancto quo in iinuin Dei populus congregatur, eji- jiheta, cur tibi dixerim :«Noliorare pro populo boc?»
cittir spiritus ininiundus, qui in se ipsuni dividitur. lnec faciunl quac sequuntur : et intus, et foris, etin-
j»
Contra lioc tlontiin gratuitum, contra istam Dei gra- ptateis, el in exitibus Jertisalem , (ilii ligna compor-
liain loquitiir cor impoeiiitens. Ipsa irapoenilenlia latit,et patressuccenduntignem.el mulieresconsper-
est spirilus blasphemise, qucenon remiltetur, neqtte gunt adipem ctim farina, ut faciant yuvtavu;, qtias
in hoc sscculo neque in futuro : contra cnim Spiri- nos piacenlas inlerprelali sumus, sive pwparationes,
tuin saiiclum quo bajilizantur, qiiortim peccata om- ut onine genus ostendal sacrificii regin;c cceli, quam
nium diiiiitturitur, et qiiem accipit Ecclesia, ut cui lunani debemus accipere, vel certe niililicc coeli, ut
dimiserint peccata diiniltaiitur ci. Verbuni valde omnes stellas intetligamus. Et post hacc libent diis
malum et nimis impium, sive cogitatione, sive etiam alienis , non quo sint, sed quo sub nominibus
lingua sua dicit : Quem patientia Dei cum ad pceni- corum doemonibusthura succendant, et me ad ira-
tentiam adducit, ipse secundum duriliam cordis sui cundiam pfovocanl ista facientes. Nec inlelligunt
et cor impcenitens ihesaurizat sibi iram in die irae miseri, quod ista contenlio non me loedaf, queni
et revelalionis jusli judicii Dei,qui reddct iiniciiique nunquam ira commulat; sed semetipsos in confu-
secundum opera ejus. Hseccrgo impccniteniia, sici sione vultus sui, et in ignominiam sempiternam.
enini uno alitûo iiorouie nossumus utcusKjue»nne| (MMmvs.)De tiis ex oersona ©orniniprophet*li spl-.
863 B. RABANIMAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III.. 864
ritu praecinebal Moyses in cantico Deuleronomii A < retrorsum et non in ante, a die qua egressi sunt
< Irrilaverunt me in diis alienis, et in abomiuatio- < patres eorura de terra Êgypli usque ad diem
nibus suis ad iracundiam provocaverunt. Immolave- < hanc. > Me dicente : < Audile vocem meam et
runt daemonibuset non Deo (Deut. xxxi el xxxn), i ero vobis Deus, > etc, non audierunt nec inclinave-
et hoc fecerunt propria voluntale, quia in nostrc runl aurem suara, sed.sui cordis fecere desideria,
consistitarbitriobonum vel malum eligere. (Hieron.) et contra Apostoli sententiam, qui prseteritorum
Quidquidigitur facimus, non Deumlaedimus, qui laedi obliviscebatur et in priora se extendebat, fecere con-
nunquam potest, sed nobis interilum prseparamus, traria, ut praeterita cuperent, el futura contemne-
thesaurizantes iram in die irse. Ideo autem diversa rent. Quodque dicit: « A die qua egressi sunt palres
officia filiorum patrumque et matrum posuit vel uxo- eorum de terra Êgyptiusque ad diem hanc, » omne
rura, ut nulla aetas sit quae ab impietatc dissenserit. tempus in medio dicit eos per offensam Domini
« Ideo haecdicit Dominus Deus : Ecce furor meus, transegisse. Unde et necessaria fuit Evangeliigralia,
« et indignatio mea conflatur (sive stillavit) supei quse illos non suo merito, sed Domini misericordia
« locum istum, super viros et super jumenta, et su- conservavit.
< per lignum regionis, et super fruges terrsc, et suc- « Et misi ad vos omnes servos meos prophetas
< cendetur et non exstinguetur.» Quia supra dixe- " «
per diem, consurgens diluculo, el mitlens : Et non
rat: « Nunquid me ad iracundiam provocant? > « audierunt me, nec inclinaverunl aurein suam, sed
quomodo nunc dicit: « Ecce furor meus et indigna- « induraverunt cervicem suam, et pej'us operati
tio mea stillavit super locum istum.» Et est sensus : « sunt quam patres eorum. > Justa ergo ira Domini
Ego quidem naturaliter non irascor, sed illi ita quse conflata est, et stillavit super populum con-
agunt, ut me ad iracundiam provocent, et meam vi- temptorem duroeque cervicis, et Dei verba audire
dear mutare naturam. Sentiant igituriratum, quod nolentem. Quomodo autetii Deus vel de nocte vei
quantum in se est facere conanlur. Pulchreque non diluculo, el in die raittat prophetas supra diximus.
ait, Effusus est furor meus super locum islum, sed « Et loqueris ad eos omnia verha haec, et non au-
slillavit, ul moderatam pcenam significet. Sin autem
< dienlte, etvocabiseos.etnonrespondebunttibi.Et
in stitla furoris lanta duritia est, quid fiet si omnis
< dices ad eos: Hsec est gens quse non audivit vocera
imber fuerit effusus? sed et conflatio [conflata in-
< Doinini Dei sui, nec recepit disciplinam. Periit
dignatio] sic intelligi potest, ut quod diu facere no-
< fides, el ablata est de ore eorum. » Ne dubites
lnit, peccatorum niullitudine facere compellatur.
Cum autem Deus iratus fuerit, et homines et ea quae eos, iuquit, indurasse cervicem, et pejora patribus
hominum sunt similem interitum sentient. « Et suc- C suis operatos. Ecce do locum poeniicntise, nec ideo
loquor ut fiant, sed quia futura sunt idcirco proe-
>
cendetur, inquil, haud dubium quin furor Domini,
< et non exstinguetur, »quia non agit populus per dico. Saltem nunc loquere eis verhis meis, et tunc
non audient te, et vocabis eos, et non respondebunt
quae possit exstingui.
« Haec dicit Dominus exercituum, Deus Israel : tibi. Tanloeenim erunt superbiae, ut cum vocaberis
« Holocaustomata vestra addite victimis vestris, et eos ad audiendum nullus respondere dignetur. Et
( comedite carnes. Quia non sum toculus curo pa- dices ad eos : < Haecest gens quaenon audivit vocem
< tribus vestris, et non prsecepi eis in die qua eduxi Domini Dei sui, nec recepit disciplinam. » Pulchre,
( eos de terra jEgypti, de verbo holocaustomalum utjam ante dixi, nequaquam populum suum, sed
( et victimarum : sed hoc verbum praecepieis, di- gentem vocat. Quod licet et 'in tempore propheta-
( cens : Audile vocem uieam, et ero vobis Deus, et rum ex parte sil factum, et in umbra praecesserit et
( vos eritis mihi populus, et ambulate in omni via, in imagine, tamen jilenius completur in Christo,
( quam mandavi vobis, ut bene sit vobis. » Quorum quandonoluerunt rccipere disciptinam, et vocem sui
et sacri- Domini contempserunt. Unde eleganter infertur :
reprobavit templum, consequenter reprobat
< Periit fides, » quae proprie Christianorum esl;
ficia, et oblique arguit eos quod non veneratione sui, D est de ore eorum, > omnis videlicet filii
sed epularum desiderio immolent victimas. Quod < et ablata
confessio.
aulem ait: ( Non sum locutus cum patribus vcslris, Dei, fideique
et non prsecepi eis in die quaeduxi eos de terra < Tondc capillum tuum et projice, et sume in di-
verbo holocauti et victimarum, > < rectum (sive super labia) planctura : quia projecit
jEgypti, super
manifeste inlelligitur quod primum decalogum de- < Dominus, et reliquit generationem furoris sui. »
deril in tabulis lapideis scriptum digito Dei. Et post Et Job, audita filiorum elJlfiliarum morte, capillos
veteres hscc
offensam idololatriae caputque vituli (Exod. xxxi), legimus totondisse (Job. i), et apud
omnium consuetudo lugcntium tondere csesa-
postea j'usserit sibi magis-fieri quam daemonibus, au- eral Iuctus
ferens puram religionem mandatorum Dei, et con- riem; at nunc e contrario coraam demittere,
et lamentatio
cedens sanguinem victimarum carniumque deside- indicium est. Omnis autem planctus
rium. prophetalis idcirco assumitur : < quia projecit Do
» Haud
( El non audierunt nec inclinaverunt aurem minus, et reliquit generationem furoris sui.
et
« snam, sed abierunt in voluntatibus (sive deside- dubium quin populum Judseorum significet, pro-
« riis), et inpravitate cordis sui mali, factique sunt prie hoc ad Christi lempora refcrendum ,. quandp
865 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. IV. 8fJ6
periit fides, et de ore ablata cst populi Dominum A . et de cseteris urbibus quse sub illius ditione erant,
blasphemantis. auferetur omnis lsetilia, et mcerore gemituque et
« Quia fecerunt filii Juda malum in conspectu meo desolatione omnia complebuntur.
« dicit Dominus : Posuerunt offendicula sua in do- CAPUT VIII.
« mo, in qua invocalum e»t nomen meuin, ut pollue- Comminatio his qui residui eranl de captivitate; tn-
< rent eam : et aediflcaverunt excelsa (sive aram) crepatio populi non vmnitenlis : vox pcenilenlium,
< Topheth, quse est in valle fllii Ennom, ut incende- adventus hostium, ululatus civitalis.
< rent filios suos et filias suas igni: quae non prae- c Inillo tempore, ait Dominus, ejicient ossa regum
« cepi nec cogitavi in corde meo. > Quod in templo c Juda, et ossa principum ejus, et ossa sacerdolum,
Dei filii Juda statuam Baal posuerunt, in Ezechielis < et ossa prophetarum, et ossa eorum qui habita-
principio discimus. Excelsa autem quse Hebraice ap- < verunt Jerusalem, de sepulcris suis. Et expandent
pellabantur mm sive aram Tophelh, quae est in < ea ad sotera et lunam, et ad omnem mililiam cceli,
valle ttliorum Ennon : illum locum significat, qui Si- < quse dilexerunt, et quibus servierunt, et posl quse
loe fontibus irrigatur, et estamcenus atque nemoro- < ambulaverunt, et quae quaesierunt el adoraverunt.
sus, hodieque hortorum prcebet delicias. Hic aulem < Non colligentur et non sepelientur; in sterquili-
gentilitalis error omnes provincias occupavit, ut ad B < nium, super faciem terrse erunt. Et eligent magis
capifa fontium Iucosque amoenissiniosvictiraas iro- < mortem quam vitam, omnes qui residui fuerint
molarent, et omnis pravae superstitionis religio ser- < de cognatione hac pessima in universis locis, quae
varetur. Tophetli lingua Hebraea interpretalur lati- < derelicta sunt, adquae ejeci eos, dicitDominus exer-
tudo. Scriptumque fertur in libro Josue filii Nun de < cituum. » (Hieron.\ Omnia quae prophetalis ser-
hoc loco, qui est in valle filiorum Ennon et Hebraice mo describit, nostro lempore cernimus accidisse,
dicitur D3i"l,NU quippe yupuyyu, hoc est vallem, non uni Jerusalem, quse ista perpessa est a Chal-
D2Hvel hominis nomen vel graliam sonat. Tradunt- doeisatque Romanis, sed universo orbi. ila ut lacry-
que Hebraeiex hoc loco appellatara gehennam, quod maearuerint, et ossibus mortuorum universa com-
scilicet omnis populus Judaeorum ibi perierit offen- pleta sint. Etquia solebant juxtaantiquum morem au-
dens Deum : in quo loco etiam filios suos in igne ido rum et quaedamornamenta vel mulierum vel virorura
lis consecrarint, sive holocaustum oblulerint quse in sepulcris condere, haec quoque frangebat et effo-
non praeceperit eis, nec ulla legis jusserit sanctione diebal avaritia, ut cceloet luci proderentur. Et ideo
(IV Reg. xvn). Quod si Jephle, obtulil Uliam suam, primum regum Juda et principum ejus, sacerdotum
virginem Deo (Jud. xi), non sacrificium placet, sedI quoque et prophetarum, et universi populi qui fue-
animus offerentis. Neque enim si canis aut asinusi G rant in Jerusalera, ossa de tumulis proferebantur,
aut immundum quodlibet animal primum occurrisset patentia soli et lunae, et omniuro stellarum aspectui,
palri a caede hostium revertenti, Deo illud offerre. ut quibus servierant, derelicto Deo, eorum paterent
debuerat. aspectibus, et consumpta in stefquilinium et cineres
< Ideo ecce dies venient, dicit Dominus, el non^ solverenlur. Si quis autem de multitudine poluisset
< dicetur amjilius, Topheth, et vallis filii Eraion, sedl effugere, ad qucecunque loca venisset, mortem prse-
< vallis inlerfectionis : et sepelient in Topheth, eo> fcrret vitae, et remedium infelicis animae putaret
< quod non sit locus. Et erit morticinum populi hu- interitum.
c jus in cibos volucribus cceli et besliis terrse, ett < Et dices ad eos : Haecdicit Dominus : Nunquid
c noneritqui abigat. > Tempus obsidionis significat, « qui cadit, non resurget ? et qui aversus est, non
quse ab anno nono regis Sedechise usque ad annurax < revertetur (sivenon avertetur).»Post tanla mala ad
undeciraum perpessi sunt (IV Reg. xxv). Et quod1 posnitentiam provocat eos qui potuerint remanere :
nequaquam vocetur vallis ipsa gehennon, hoc est,( sive priusquam veniant qui minatus est, hortatur
vallis Ennon, sive filiorum Ennom, sed ob interfe- ad conversionem, et dat locum poenitentiae. Quod
clionem plurimorum vallis occisionis. Tanta autemi autem juxta Hebraicum scriptum est: «Et qui aver-
caedes erit, ut in loco prius religionis sepulcra sintt sus est, non avertetur, » illud significat quod qui a
innumerabilia; et quos sepelire non poluerint tace- Deo aversatus est, si voluerit ad meliora converti,
renlur ab avibus et a bestiis devorentur, nullusquei possit et Dei furorem ad meliora convertere, et ve-
sit qui abigal similia metuens, et humandi victusi nienli obsistere, et plagas precibus evitare.
officiis. Manifesta transcurrimus, ut sicubi locus fue- < Quare ergo aversus est populus iste in Jerusalem
rit in obscurismoremur.Ipsiuseniin libri roagnitudo) < aversionecontentiosa?Apprehenderunt'mendacium,
fastidiura potest facere legenlibus, quanto magis si ai <et noluerunt reverti. » Quanto ergo, inquit, magis
nobis latius disseratur? ego ad poenitentiam provocavi, lanto illi plus reces-
c Et quiescere faciam de urbibus Juda, et de pla- serunt a me, non tam peccandi
studio, quam me su-
c teis Jerusalem vocem gaudii, et vocem laetitiae,vo- perandi. Appreheiiderunt enim fortiter
mendacium,
c cem sponsi, et vocem sponsae,in dCsolationerneniml vel idola vel prava quseque veritati, justitiaeque
c erit terra. > Cum locus idololatriscversus fuerit ini contraria, et noluerunt reverti. Non dixit, non
po-
sejiulcra, ut ubi Deum offeiiderant, ibi eorura inhu- tueruut, sed, omni studio iniqua sectati sunt. No-
Inata jaeeant cadavera. De urbe quondamJerusalem,, slruni vcro cst ut quotidienos attrahente gralia Dei,
867 B. 'RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 868
humiliter subsequamur: vel certe dura cervice et. \ < sapientia nulla est in eis. > Frustra igitnr jactant
incircumcisis, ut scriptum est, auribus eidem resi- legis scicntiam, qui doctrinaro operibtis destruunt.
stentibus pcr Jerusaleni mereamur audire « Propterea dabo mulieres (sive uxores) corum ex-
« Nunquid qui eadit non resurget, aut qui averstts « teris, agros eorura haeredibus, quia a niinimo us-
est non revertelur? Quare ergo aversus est populus « que ad roaximura omnes avaritiam sequuntur, a
iste in Jerusalem aversione contentiosa ? indurave- « propheta usque ad sacerdotem : cuncti faciunt
runt cervices suas, notuerunt reverti ? > c raendacium (siueii.iiquitatem). Et sanabant contri-
« Atlendi et auscultavi, ncmo quod bonum est lo- c tiones filise populi mei ad ignominiani, dicentes :
« quilur. Nulhis est qui agat pcenitentiam super pec- c Pax, pax, cum non esset pax. » Reeeperunt
< calo suo tlicens : Quid feci? Omnes conversi sunt mercedem operum suorum, ut qui verbuni Do-
< ad cursum suiim, quasi equus impetu vaclens in mini projecerunt, ipsi abjicerentur ab eo. Uxo-
« piaJium. » (Hieron.) Revocati ad pcenitentiam res, inquit, eoruro, et possessiones tradam hosfi-
atidire contemnuni, nec suflieU eis conlra Dominum bus. Et ne raea crudelis pulctur esse sentenlia,
deliquisse et locutos esse blaspberaiam, sed omues, causas auditor agnoscat : « A mininio usque ad ma-
nsiarequorura, etfervidocursuadpraeliuniriteiuiiiiu, xiinuni, omnes avaritise student. » — « Radix est
non recogitanl super peccalo suo, nec dictint,« Qtiid B eniui omiiiiimnialoruinavariiia(/ Tim.v\). > «A pro-
ieci (Gen. vm). » Per quae iniclliginius vel de omni pbeta usque atl sacerdotem, » qni alios peccantes
genere humano ista dic.i, quod pronum sit ad vilia, prohibere tleberent, primi sceleribus subjacenl: et
vel de tempore Salvatoris, quando « omnes declina- ctuicia vel iniqua faciunt, dum aliena diripiuiit; vel
vertinl, simul inutiles facli sunt: non fuit qtii faee- certe mendacium, ut non sit veritas in ore eorum.
ret bonum, non fuit usqne ad unum (Psal. xm). » Elpost ista, quasi boni medici, aliena vulnera verbis
Unde et ipse myslice clamavit: « Salvum me fac, sanare cupicbant, qui ipsi erant oiunium flagitiorum
Domine, quoniam defecil sanctus (Psal. xi). > Sin confossi vulneribus. Ifaec quotidie in nostro quoque
autem haecita se habent, ubi sunt qui in nostra esse populo cerniiiius, dicente Aposlolo : « Qui prcedicas
dicunt posilum voluutate omui carere peccato? non furandum furaris, etc. (Rom. ji)< Qui cum pec-
« Nemo, inquit, quod bonura est loquitur (Matth. catores et divites viderint, sanare cupiunt contritio-
xi); » quia eliam pro otioso verbo reddituri sumus nem filioepopuli Dci, hoc estEcelesice, ad ignomraiam
rationem in diejudicii. vel eof um qui decipiunlur, vel eorum qui alios deci-.
« Milvus in cceio eognovit tempus suum : turtur, piunt, ut dicant onnii facinore eoopertis : Pax, pax,
) el hirundo, et ciconia custodierunt tempus adven- cura nulla sitpax, ct belluni eisimmineat peccatorum.
« tus sui : populus autero raeus non cognovit judi- C • Confusi siint qui abominalionera feceront. Quin-
« cium Doraini. > Pro milvo quem interpretatus est « imo eonfusione non stint confusi, et erubescere
Synimacbui, LXX ef Theodotio ipsuni verbum He- < nescierunt. > ,Epatnp-uTix6>;hoc est legendum, ut
braicuro posuere nTDH : rursumque pro hirundine sit sensus : Erubuerunt in sceleribus suis, inletlexe.
Syiiiinaehus cicadam transtulit, quae Hebraice dici- runt abominationes quas operati Sunt? Nequaquam,
tur D*D.Pro eo autem quod nosposuimusctcontaiu, sed in tanlani proruperunt amentiara , ut nec confu-
et Aquila et Syinmachus ita ut in Hebroeo scriptum sione cupereni craendare vitia, nec spe venice stta
est Ti.y transti.lerunt, pro quo LXX agri passeres scelera confiteri.
interpreiati sunt. Unus autem atque idem sensus « Idcirco cadcnt intcr corruentes : in terapore vi-
esl, qui in lsaioe principio ponitur : « Agnovit bos < sitationis stioe corruent, clicit Dorainus. >Ihec sunt
possessorem suum, el asinus prsesepe domini sui, prcuinia eortiin qui crubcsccre nescierunt, ut quortim
Isracl auteii! nie non cognovil, et pojjulus nieus non dignilas eral excelsior jjopulis, ruhiis jiojjuli niisce-.
intcilexil (Isa. i); > quod etiara parvse aves sua no- reiilur. < A ininiino enim usque ad maximuin omnes
rint tenipora, ei sciant quantlo adcalida festinantcs avaritice sludeiil, et a propbela usque ad saccrdbiein
loca, rigorem biemis debeant declinare : ct rurstim cuncti faciunt mendacium: » visilationis aulein tciu-
veris pnucipio atl solilas vcnire regiones. Cmlum pus, propinqua captivilas est.
au',eni liic pro aerc qui supra est, debemus acci- < Congregans congregabo eos, ait Dominus. Non
pere. « est uva in vilibus et non sunl ficus in (iculnea.
< Quomodo dicitis, Sapienles nos sumus, etlex « Folium defluxil,|ctt!etli eisqiuc jjraetcrgrcssa sunl.>
< Doniini nobiscuin cst?Vere niendaciuni ojjeratus Quotl sit teinpus visitationis, in quo coriueiii deliu-
< cst slyltis nieiulax scribarum.» Atl scribas loquilur quentes, manifcstiiis docel dicens : « Congrcgaus
el Pbarisaeos qui legis jaclant iioiiliam, el scriben- congregabo cos. > Haud dubium quin in Jemsalem, ut
les scribunl iniquilalero. Quodque ait: obsideantur a Cbaltlseislongo terapure et famis susti-
< Coufusi sunl sapienles.perterrili et capti sunt. > neant niala. Cuin, inquit, terapora proetereanl, et
Non quo sapienles sint qui ista faciunt; sed sapicn- sestali succedat auluranus, et liieme arborum cadant
tes vocal, ut suo judicio conderancntur, et e contra- folia, videbitis cuncta de longe, et ex his non capie-
rio sapientia eorum convincalur stuttitia , dicente tis cibum. Non est enim uva in vitibus vobis, qui
Paulo: « Qui doces aliura, te ipsum non doces fructus viliuni non sumilis: et non sunt flcus in.Octil-
(fiom. n). > < Verbuin cnim Domini projecerunt, et nea obscsso populo, qui suaruni arborum pottia ccr-
nil ab lioSiibusdiripi. Fotia, inquit, delluent ccslate AV dicta sunt eopularunt, ut ponerent. » Et mordebunt
autuinnoque transactis. Dcdi oniineis qtue proeterire vos, ait Domimis, insanabititer: cuni doloic corciis
cernerent, ct majore dolorc araitlcrent rertnn om- vestri deficielis. » In Hebraico aulcin non tam t!o-
nium abundanliain, quam eis tangere non iicebat. lor est, qtii Grcece dicilur btivvti, quam iinSiaum,
« Quare sedemus ? Convenite el ingrediainur civi- quoti nos interpretari possunius rictum oris «Jolore
< latein munitara (sive civitates munitas) et silearaus coiitracti, et habentein ristis similitiidincm. 'E^CSKTC
< ibi (siveprojiciamur ibi),quia DominusDeusnoster xw? autem hace ex persona Dei legenda suut plan-
< silere nos fecit, et potum dedit nobis aqiiam fellis. gentis eversionem Hierusalem, et ejus iniserias non
« Peccavimus enim Doroino. Exspectavimus pacera ferentis.
< et non erat bpiiuni; teinpus medelce, el ecce for- « Ecce-vox ctamoris filiscpopiili mei i\e tcrra lon-
« mido. » Yox populi respondentis inducilur, et sua < ginqua. » Fletum describit et ultilatum urbis Hie-
vilia coiifilenlis, et cohorlantis se muluo ut ingre- rusalem ingressis hostibus.
diantur civitates muralas, sive unam civitatem Je- « Nunquid Dominus non est Sion, ant fex ejus
rusalera : jam enira csetersecaplcc fuerant. « Et si- < nonesl inea? » Sive, Domintis ipse est rex, atit
leanius, inquit, ibi, quia Dominus nosler silere nos certe Dominus ad Palrem, rex refertnr ad Filium,
fecit. » Non enini habemus flduciara deprecandi, sive B I juxta illud quod sub nomine Salomonis serifiiliir :
abjiciaraur ibi, sive prpjiciamur inslar stercoris. < Deus, judiciuni luuni regi da, etjuslitiani tuani ftlio
lpsepolavit nos aqua fellis, quia dulcem in amari- regis (Psal. LXXI).» Ul aiitein vox clamoris sit in
tudinem converlimus Deum. Et ut tales biberemus Hierusalem, et clamor ipse venial de terra longin-
aquas causa perspicua est : « Peccavimus enim Do- qua, causa manifesla est, quod Doiniuus non sit in
i.iino, et exspeclavimus pacera, » qui nihil boni ope- ea, et rex illius rcccsserit ab illa
ris feceramus : putabamusque nobis tempus adesse « Quare ergo me ad iraeunJiam coneitaverunt in
mediciuse, cuni formidine atque terrore omnia eom- « sculplilibus suis, et in vanitatibus alienis. » Rcces-
plerentur. Personarum rautatio, et inaxiine in pro- sil autcni, intjuit, ab eis Dominus, quia me, qni Do-
pbctis, difficileraiiilellectura facit. (Juccsi suis locis minus et rex eoruni erani, idolorum cultu ad iraeun-
et causis leniporibusque reddanlur, plana fient quae diam provocarunt.
videbantur obscura. « Transiit messis, finita est aestas; et nos salvati
« A Dan auditus est fremitus equorum ejus, a voce « non sumus. » Riirsum populus loquittir qui in Ilie-
« liinniiuum pugnalorum ejus (sive equilalus) coin- rusalem diuturiia obsidioiie conclusus est, qtiod mu-
« mpta est omnis terra. Et veneiunt et devoraverunt lata sint tempora et anni circOlus evohitus sil, e*.
< (sive et venient et devorabunt) terrain et plenilu- '" oranis eorum spes irrita fuerit atque transierit
< dineni ejus, urbem et habitatores ejus,» Non igi- « Super eonlriiione lilisepopuli mei eonlritns stin.,
lar, ut supra LXX transtulerunt, dixit populus, « et contristaliis, sttqior obtinuit me. » ResponJit
< ingrediamiir civitales munitas, » sed < civitatem Deus quod in aflliclioiie Hierusaleni ijise vtdeafur
liiunitam, > ut significet Jerasalem. Denique nunc alllictus, et in humanam siiniliiudinem stupore con-
infert, « urbem et habilatores ejus. > Describitur teratur.
atilcm a Dan per Phcenicein venieus cum exercitu « Nunquid resina non est in Galaad, aut medieus
Nabucbodonosor, in quo loco Jordanis Iluvius ori- « non est ibi? Quare igilur non est okducta cicalrix
lur, el quse LXX futura Hebraicura pro veritale rei, « filiicpopuli mei ? » Non soliiin in prcscnti loco,
jara facia commeraorat. sed et multis aliis testimoniis Sciipturarum inveni-
< Qnia ecce ego mittam vobis serjientes regulos mus resinam in Galaad pro ptrnilcniia poni alquc
< (sivepessiroos, aut ul LXX trunslulerunl morti- mcdicaraine, inirarique iiuiic Deuin qtuire vutnera
« feros), quibus non est incanlatio, et raorJebunt Hiertisalem nequaijuam ctirata sinl, et ncc tlum ci-
< vos, ait Doininus. » Qui sunl illi qui veniunt a catrices obJuxciiiit ctitcin, eo c|iiod 11011 sint pro-
Dan, ct quorum audilus esl fieraitus, et qui ler- phetsa nec sacerdoles, quortim debeant curaii niedi-
ram omiiein ad soliludinem redegerunl, sub alia cainine.
iigura idcm jjroplietalis serino demonstrat, scrpen- CAPUT IX.
les cos appellans pessiinos sive mortifcros, ct ul Planctus et lacrymu:proplictw pro populo suo: non
gloriandum nisi in Domino; tameiilandum, quia a
Aquila transfulit, regulos, qni appellantur Hebraiee pasloribus ad plebem dcsertio, iniquilas et vindi-
3'DlffiS. Pro quo quid sibi voluerit sccunda cjus edicta.
lio, ut speculatores diceret non' intelligo, nisi forte « Quis dabit capiii meo aqnam, et octilis rneis fon-
ob verbi similituJinem. < Qtiibus non esl, ait, in- « tem lacryinarura ; et plorabo die et nocte inter-
cantaiio. » Frustra enim ad Dominum preccs fun- « fectos lilifc populi mei. » (llieron.) Si lolus, inquit,
dunt adversum serpentem antiqiium, eolutjrum tor- verlar in fleiuin, et nequaquain sint gtttlselacryma-
tuosum, qui Dci prsecepta conleinpserunt. Utamiir ruin, sed abundantia fliirainis, tamen inteifectos fiiioa
hoc loco adversum eos qui, Salvaloris eloquia con- pojjuli roei digne flere uon polero. Tauta cnim sunt
temnenles, tradunlur adversariis polestatibus. mala, ut omnem dolorero stii vincant magnitudine.
«Dolormeus super dolorem, in me cor meura mce- Hoc autera tara ex prophelae qtram ex Doinini per^
« rens.» Pro quo Sepluaginta superiori scnlenticequce: sona intelligi polest.
871 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 872
< Quis dabit me in solimdine diversorium viato- A quod quolidie augeant scelera, et nequaquam eos
< rum? etderelinquam populum meum et recedam ab prioris facti poenileat, sed novis proelerita cumulent.
< eis ? »LXX : < Quis det mihi in solitudine mansio- Haecfacientes, omni agant studio, ut nesciant Domi-
c nem novissimam, ut derelinquam populum meum num, qui hccc non facienda prsecepit. ;
« et recedam.ab eis? » Melius, inquit, est habitare « Propterea haecdicit Dominus exercituum: Ecce
in extrema solitudine, quam inter tanta hominum < ego constabo (sive igne examinabo), et probabo
scelera commorari. Unde et Salvator in Evangelio < eos. Quid enim aliud faciam a facie filiae populi
loquebatur: <Usquequo sustinebo vos?» (Matth. xvn.) < mei ?» Quotiescunque angustiis subjacemus, mala
Et in aUoloco scriptum est: <In tempore illo qui in- recipimus a Deo, et examinamur persecutionibus,
telliget, sedebit et tacebit, quoniam' tempus pessi- ut quidquid in nobis adulterinae materiae est, tribu-
mum est (Thren. m ; Mich. n). > lationum et miseriarum excoquatur ardoribus. > Ar-
< Quia omnes adulleti sunt, coetus prsevaricato- gentum enim Domini igne examinatum, probatum
« rum. Et extenderunt Iinguam suam quasi arcura terrse, purgatum septuplum (Psal. xi). »
c mendacii, et non veritatis. Confo^lati sunt in terra, < Sagilla vulnerans Iingua eorum, dolum locula
c quia de malo in malum egressi sunt, et me non • < est. In ore suo pacem cum amico suo loquitur, et
c cognoverunt, dicit Dominus. > De malo in malura B « occulte ponit ei insidias. Nunquid super liis nop
transeunt peccatores, quando idolum mutant idolo, « visilabo, dicit Dominus, aut in genle huj'usce-
et de peccatis ad peccata transcendunt, vel certe de « modi non ulciscetur anima mea ? » Omnis hsereti-
obsidionis malo transeunt ad captivitatera. Ll de cus qui corda vulnerat audienlium et nescientium
sanctis quidem dicitur : < Ibunt de virtute in vrrtu- scriptum : « Omni custodia serva cor tuum (Prov.
tem (Psal. LXXXUI).> De peccatoribus_ vero : < De iv), > sigittam possidet vulnerantem, et in dolo lo-
malo in nialum egressi sunt. > Causaque oranium quitur. Cuirxjue ore suo pacem proximo repromittat,
miseriarum, quod non coguoverunt Dominum, cce- occulte tendit insidias. Sequenlibus auiem versicu-
tusque sit prcevaricantium et armantium linguam lis, in quibus dicit:« Nunquid super his non visitabo,
suam instar exlenli arcus in blasphemiam : confor- dicit Dominus : aut in gentem iiujusceinodi non ul-
tatique sunt in terra, ut mereantur audire : < Terra ciscelur aninia mea ? » crebro in hoc propheta abu-
es et in terram ibis (Gen. 111).> titur, ut cum singula malorura operum enumerarit,
c Unusquisque se a proximo suo custodiat, et in inferat se juste facere quod faciat.
c omni fratre suo non habeat fiduciam, quia omnis « Super montes assumam (sive assumite) fletum et
c frater supplanlatione supjdantabil, et omnis amicus < lamentum, et super speciosa (sive semitas), deserti
c fraudulenterincedel.civir fratrem suum deridebit, ^ < planctum, quoniam incensa sunl (sivedefecerunt);
c et veritatein non loquentur. Didicit enim lingua eo- < eo quod non sit vir (sive lioino)pertransiens. Et non
c rum loqui mendacium (sivedocuerunt enim linguam « audieruntvocem possidentis, (sht, substanlicc)a vo-
< suam loqui mendacium). Ut inique agerenl labo- • « lucre-cceli usque ad pecora transmigraveriint et re-
< raverunt (siveinique egerunt), et non intermiserunt « ccsserunt. » Supervenienle Babytonio exercitu, et
« ut converterentur. Habitatio tua in medio doli, in cuncta vastante, solitudo provinciaeprophetatur, quod
« dolo (sive usura super usura, et dolus in dolo) : planctus in montibus, fletus sit in deserlo, sive in
« renuerunt (sive noluerunt) scire me, dicit Domi- scmitis solitudinis, quod universa defecerint atque
« nus. > Hoc loco utendum est in leinpore persecu- succensa sint, et nullus sit qui terram gradialur,
tionis et angustise, quando aut rara aut iiulla fides : ccesis oranibus, nihilque remanserit quod spirare
quando nec fratri nec proximo credendum cst, et possit et vivere. Unde pro possidente Septuaginta
« inimici hominis, domeslici ejus (Michewvn). > transtulerunt substantiw, quse Hehraice dicitur rfjpn.
quando juxta Evangelium (Malih. x), « tradet pater Et substantia hic non pro ouo-ui, hoc est essenlia
filium, el filius patrem, et dividentur duo in tres et accipilur, sed pro opibus atque divitiis. Quodque
tres in duo. > (Greg.) Callidus namque adversarius infert, « a volucre coeli usque ad pecus r§;esserunt
cuni a bonorura cordibus repelli se conspicit, eos qui et abierunt, » hoc ostendit quod ssepe diximus, iram
ah illis valde diliguntur exquirit, et per eorum verba Dei universa sentire, et 11011 solura aves aeris, sed
blandiens loquitur, qui plus ceeteris amanlur, ut dun. ct pisces aquaedeficere. Juxla tropologiam fletus as-
vis amoris cor perforat, facile persuasionis ejus gla- sumitur super montes, el lamentatio super speciosa
dius ad intimae reclitudinis ejus munimina irrum- deserli, quando principes peccant Ecclesise, et nihil
pat. > (Hieron.) Quodque infert, c linguam suam invenitur in ca substantise Dei, nec auditur vox Do-
docuerunt loqui mendacium ; > sive « didicit lingua mini Ecclesiam possidentis, per sanclos et apostoli-
eorum toqui mendacium, > ostendit consuetudinem cos viros. « Et a voluere cceli usque ad pecora, >
mentiendi quodammodo in nalurara verti studiose- ab his videticet qui possunt in sublime ascendere,
que eos agere ut agant iniqua. Quodque sequitur, usque ad irrationabiles et simpliciores quosque re-
< Habilatio tua in medio doli, > sive <in dolo, > pro- cesserinta conciliabulo Dei.
prie ad prophetam sermo dirigitur, quod habitet in « Et dabo Hierusalem in acervos arense (sive in
medio populi mentienlis, sive ut LXX transtulerunt: « transmigraliotiem,et in cubilia draconum, et civi-
t Usura super usuram, et dolus super dolum, > el < lales Juda dabo in desolationcm, co quod non sit
873 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. V. 874
< habitator. > Cura ecclesiastici viri el doctores qui-• A ct civitates illius rediganlur in soliludinem, nec sit
qtie defeccfint, tunc datur HWiisalem in transiui- in ca divini sermonis habitatio, Et ille qui dicit:
giulioheni, sive in acervos arenae : u't IiaeretiCusiu < Inhabitabo et inambulabo in eis, cl croDcus corum
ea sermo prccvaleat, el eflicialur cubile draconum ; (Levit. xxvi).
LIBER OUINTUS.
Mulliplicitcr prophela describcns calamitalem Ju- proprie de hoc lempore.quando dispersi siint in gcn-
dscorum, quaeeis per captivitatem Chaldaicam eve- libus quas non noveranl ipsi et palres eorum; eUin
nit, eiiam usque ad fletum, pro hoc seraetipsum tur- toto orbe divisi cibalique sunt ahsiiilhio sive neces-
bavit. Unde superius ait: c Quis dabil capili meo sitalibus et angustiis. Et acceperunt poium aqi.am
aquam et oculis meis fontem lacrymarum? et pto- B fellis, quod aul malorum significat niagnitudinera,
rabo dieac nocle interfeclos filicejtopuli mei. >Addens et sempilernum caplivitatis jugura : aut cerle pcr
etiam causas diversarum praevaricalionuni, propter ignorantiam legis Dei pro Chrislo Antichfislum sus-
quas malum hoc susiinueiiiit, nunc quoque scisci- cepturi sunt. Mittitur auêm gladius jiost eos, tit
tando quaeritde populo suo intelligentcm audilorem, usque ad inleritum consumantiir. Vel certe gladius
cui loquatur instruendo quid cavere debeanl ne con- qui eos dividat, et non patiatur in malum hakere
tra se Domini excilent furorem. Ad hoc enim Scri- conseiisnm, ut dispereant in eo quod mali sunl.
plura sacra manifcslat hominibus prcevaricalionum < Hocc dicit Doroinus exercituum : Contempla-
species, pandilque virtulum seriem, ut sciant cavere < mini (sive inteliigiie), et vocale lamentalrices ut
mala et faccre bona, quatenus iram Domini effugere < venianl: el ad eas quse sapientes sunt miltite, ct
et gratiam ejus invenire mereantur. Nam sequitur : < properent (sive loquantur), festinent, et assuroani.
c Quis cst vir sapiens qui intelligat Jioc, el ad c super nos larocnlum : et deducant oculi nostri
< qtiem vcrbura oris Doraini fiai, ut annuniict < (sive vestri) laciymas, et palpebroc nostrae (sive
< islud; quare perierit terra, exusta sil quasi de- < vestrse) defluant aquis, quia vox lamenlalicnis
« serlura, eo quodnon sit pertransiens ? Et dixit < audita est de Sion (sive in Sion). > Propter fu-
« Dorainus : Quia dereliquertint legem raeam, qiiam C itiram caplivilatem et eversionein Hierusalem la-
« dedi eis, et non audierunt vocem nieam, el non menlatrices vocari jubet, quse solenl in luctu voce
< arobulaverunt in ea, et abicrunt post pravilatem flebili, et lacerlos manibus verberantes, ad lacrymas
< cordis sui, etpost Baalim, quod didicerunt a pa- populum provocare. Hinc enim mos usque hodie
< tribus suis. > (Hieron.) Interrogat prophela si permanel in Judaea, ut mulieres sparsis crinibiis
qjieni sapientiuni in Hierusalem valeat reperire,- et nudatisque pectorilwis voce modulata oranes ad
corura ad qtios fiat sermo Domini, cl qui pcssinl flelura concilent: se autera jungit Deus compatieiitis
aiiuuiuiitre Domini voluntatero, et causas reddere aflectu,. sive propheta, ut quidquid populus susti-
cur Jtidsca redacla sit iu soliludinera, el omnibus net, ipsum suslinerc el sentire se dical. Quod au-
inierfeciis- nullus. remanseril qui per eam transeat. tem infert, quia vox lamentalionis audita esl de
Et inducit Doniinuin respondcnlem causasque red- Sion : statira sequilur quae ista sil vox.
dentem, quia dereliquerint tcgem ejus quam dederat < Quomodovastati sumus, et confusi veheraenlcr?
eis, ncc audierint vocem illius, ncc fecerint quae c Quia dereliquimus terram, quoniam dej'ccla sunt
praecepla sinl, sed abicriut posl pravitalem cordis < (sive abjecimus) tabernacula nostra.» Vox ista est
stii. Ei-go non in noslra voluntate, sed in Domino laraeiitaiitiuiii Sion, <quoraodovastati sumus, et con-
confidcndum cst. Pravum enim cor in omnibus D fusi veheraeuter ? » Slatiinque sibi ipsi respondcn!,
(Jer. xvn). Et: « De corde nostro exeunt pessiinrc elcausas susevastationis exponunl dicentes : i Quia
cogitationeS (Matth. xv). > c Post Baalim, inquit, dereliquirous terram > nostro vitio atque pcccalo, et
abierunt,. quod didicerunt a palribus suis, > Baal dcjecta sunt tabernacula nostra, quae quasi prseter-
itlolum Sidoniorum, et cst numcri singularis : Baa- cuiiles quondam possidebant. Dicant hoc et in per-
lira vero pluralis numeii. Ergo nec parentum nec seculione quondam credentium turbic, quoniara id-
majorum error sequendus est, sed auctorilas Scri- circo vastatce sint alque confusce: quia dereliquc-
pturarum et Dei docenlis imperium. runt terram Doraini et deseruerint labernacula sua.
< ldcirco baec dicit Dominus exercituum Deus: < Audite ergo, mulieres, verbum Doniini, et as-
< Isracl: Ecce ego cibabo populum islum absinthioi < sumant aures vestrce sermpnem oris ejus, cl
< (sive angustiis) et pottira dabo eis aquara fellis, « docete filias vestras lamentum, et unaquoequcpro-
< et dispergani eos in gcntibus, quas non noverunlt < ximam suain planclum, quia ascendit mors pcr
< ipsi et patres eorum : el mitlam post eos gladium,, < feneslras nostras et ingressa est domos noslras,
« donec consumantur. > Polest et de vicino tenr « disperdere parvulos deforis, juvencs de plateis. *
pore prophetari, quando capti sunt a Chaldaeis, elt In superiore capilulo dixerat : « Vocate lamentatii-
PATRGI.. CXI. 28
»''> B.*RABAN1MAURIARCIHEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 876
ccs et vi-iiiant, cl aj cas quaesapicntes sunt mitlitt A enim in medio non liabct, pro consequcnlia, el le-
x\ propeient, » ntiiic quasi prcesentibus loquilur i geiuis arbitrio, si legatur DABARsermonemsignificat;
fondcmuaiionemsacerdotum atqtie doctorum et v si DEBER, mortem; si DABBER, loquere. TJndeLXX et
roruniomnium, ut illis cessantibus a doctrina, isb Tlieodoliojunxereilludprateritocapitulo.utdiccrent,
audiant verbum Domini, el assumant sermones ori « disperde parvulos deforis, juvenes de plateis
fjus, doceantqtie fllias et proximas suas plancluni raorle. > Aquila vero et Symmaclius transtulernnt
causasque lacrymarum : « Quia ascendit, inquil loquerc, ut imperct Dcus prophetaeloqui
l«),n<roi>,
mors, per fenestras nostras, ingressa esl domo quccseqiiutiltir : < Hoccdicit Doniinus, » elc. Et est
noslras. » Quod qttanquam et spmtualilcr possi sensus, Cum aseeiiderii mors per fenestras nosffas,
intclligi, co quod per omnes sensus ad aniincc ln el ingressa fucrit douios Hierusalem, et parvuli
teritum raors inlroeat peccatorum, lanien et de Ba juvenesqne de foiis perierint in plafeis, tunc erit
bylonioruin impetu intelligi potest, quod tanta si niofticiinim eonira, sive cadavera morluovum,qi:asi
fortitudo et velocilas prseliandi, ul non exspecten in sterquilinium super faciem ierrse, et quasi siipula,
reserare fores, êd per fenestras et tecla conscen quseposl tergum metentium dimillilur, et ul inii-
dant, ul domos vastenl Hierusalem. Pereunt auten tilis non coUigitur, per quce oslendere vtilt tanlam
parvuli qtii foris sunt, et egrediuntur deHierusalen B in Hierusalem, ct circa urbem credem futuram, tit
el jtivcnes, ad quos scribit el Joannes (/ Joan. n) millus sitqui sejieliat corrucntcs.
qui non ingrediuntur per arctam cl angustam viamqua < Hoccdicit Dominus : Non glorielur saplens sa-
ducit ad vilam, sed ambulant per plateas, de quibu: « pientia sua, et non glorielnr forlis in forlitudine
scfiptum est, < Quam lata e.tspaliosa via qucednci « sua, et non glorietur dives in divitiis suis, seJ ii»
ad morlem (Malth. vn). > (Greg.) Curo sil invisibilii « hoc gloriclur, qtii gloriatuf, scire (sivc inlelli-
aiiiina, nequaquam corporearunv rerura delectatiora < gere), et nosse ine, qttia ego suin Doroinus, qui
tangitur, nisi quod inhserens corpori quasi quaedan < facio inisericortliain et juslitiam el judicitiin in
egrediendi foraraina cjusdem corporis sensus habel < terra. Hoecenini placent railii (sive quia in islis
visus quippe, auditus, guslus, odoratus el lactus « est volunlas raea), ait Doinintis. > Oronis bonii-
quasi quaedamviae menlis sunl quibns foras venial niini aufeTlur superbia, dum ct sapienlia ot forti-
et ea qux exlra ejns stint subslaniiam concupiscat, tudo cl opes eorum reputantur in nihihira. El isla
Pcr lios elenim corporis sensus quasi per feneslras est sola gloriafio, ut seiat et >ntelligatquod ipse
quasdani exteriora quaequcanima respicil, rcspicien; sil Dominus, qui facit misericordiam et jud>c.iumct
concupiscit. Unde eliara Jeremias ait: < Ascendit jtistiliam super lerram, qtiod omnia Dei providentia,
niors per feneslras nostras, ingressa est domos 110- J ct justilw gubcrnenlur, et qucc nobis viJentur non
stras. > Mors quippe per feneslras ascendit et do- habere rationem, justiiiae plena sint atque rationis :
mos ingreditur, cura per seusus corporis concupi- bsec eiiiin sola placent Deo, etinhis voluntas ejus
sccnlia venicns habila.culura iiicniis inlrat. Quo esl. Ubi sunt ergo qui Jicuut, proprio hoiiiiuem regi
conlra lioc qtiod soepe jani di.timus de justis per arbitrio, et sic dalam libcri arbitriipotcstiteui, ut Dei
Isaiaui dicitur : « Qui sunt hi qui ut nubes volant, misericordia lolleretur atqtie justilia' Unde et Apo-
et quasi columbse ad feneslras suas? > (Isa. LX.) stotus assumens hoc testinionium ponit exeniplum :
Jusli namque volare ut nubes dicti sunt, qtii per < Qui gloriatur, in Domino glorietur (/ Cor. x). »
scnsus corporis, exleriora qtioeqtie inleiitione non t Ecce dies venicnt, dicit Dominus : Et visilabo
respiciunl rapacitalis eosque foras hon rapit concu- < supcr omneni qui circunicisum habct proepu-
piscentia carnalis. Quisquis vero per has corporis < tium, super iEgypluni, el super Judanvet super
fenestras incaule cxterius respicit, plerumquc in < Edoin, et super filios Aininon, ct stiper Moab, et
dclectatione peccati eliam nolens cadil, atque obli- < stiper oinnes, qui altonsi sunl in comam, habitan-
gatus desideriis incipil velle quotl noluil : prseceps « tes in deserto, quia oinnes gentes habent proepu-
quippe anima duin anle non pra:videt, nc incaute >« lium, omnis aulcin cloniusIsrael incircijmcisi strat
videat quod concupiscat, cceca incipit desiderare « corde. » Mullarum ex parte qiiadaro gcnlium,
•
quod vidit. Unde prophetce mens qucu sublevata el maxime qure JiidoCiCPalaislinneque confines sunt
soepeniysteriis infernis inlererat, quia alienara con- usque hoJie populi circumcidnntnr, et pr;ecipue
jiigein incaute vidil, obtenebrala posimotluin sibintet Êgyplii, Iilumsui,Ainiiionitoe,et Moabitae,etomnis
ct illicite conjunxil. Sanclns aulcin vir, qui accc- regio Saraccnorum, qiuc habitat in solitudinc, et
ptis corporis sensibus vcltil snbjeclis rainistris qui- dc quibus dlcilur : supcr omnes qui attonsi stint in
dam oequissiinusjtulcx prseest, culjjasconspicilaiite- coinam, habitanlcs indeserto. Non igitnr tlebet glo-
quam vehiant, ct velut insidianli moiii fenestras riari Jtida qui niixtus cst ciun gentUms supra scri-
corporis clauJit. « Loqtiere : Hcccdicit Dominus: ptis, quod eoriiin prtcputiura non ha';eat: sed cx
< Et cadet morticinura hoininis (sive cadavera ho- tcge Dei circumcisus sii, ctim cl alii hocc faciant,
< minuni) quasi slercus super faciem regionis (sive quoe legis mandala non servanl, el iguoranl Deum
< campi), ct quasi feiiuro posl lergum mctenlis, el Isracl. Nec prodest circumcisio quce in signum dala
< non csl qui colligal. » (Uieron.) Verbtun He- cst, nisi praecepla Domiiii tompleanltir, sicut et
braicum quod tribus liltcris scilbilur -\21, vorales comoct[ii;c c;enlcni sictiiificaiil, non robora corpo-
'
877 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. V. 878
rura cl forlitudineni pugnatorum. Quodque sequilur, \ ingenlia pollicentur, et simulaerum vani cultus de
« oinues gentes habent piseputiura, oninis aulem suo corde Confinguiil. Jaclant grandia, ct ad deci-
domus.Israel incircutncisi sunt corde, > hunc ha- piendos simplices quosque quasi aureis sensibus et
bet sensum : cum prseler Êgyplios, Idumaeos, Am- eloquiis argenli splendore fulgentibus, imperitoruni
monitas, et Moabilas, Ismaelitas in soliludine cOm- obstringunt aciem, el a suis inventoribus sublimau-
lnorante^, quorum plerumque pars circumcisa est, tur, in quibus nulla est utilitas, et quorum cullura
oinnes alioe nalioues in tolo orbe incircumcisae sint proprie genlium est, eteornm qui ignorantDeum.
carne, omnis domus Isracl incircumcisa est corde « Non est similis tui, Domine, magnus es lu et
non carne, quae incircumcisio ducit ad moiiem, illa < inagnuni iiomen tuum in forlitudine. Quis non
cnim carnis, hsec spiritus est. < limebit lc, o rcx genlium? luum est enim dccus :
CAPUT X. < Inter cunctos sapientes gentium, et in universis
Monetur popultts ne timeat cmli constetlalionem, in- < regnis eorum, nulltts esl sirailis tui. Pariter in-
crepatio idolotalrim, et plancius Jerusutem super < sipienles et fatui probabuntur. Doclrina vaiiitalis
pluga sua. < eorum lignum est, argenlum involutum, sive pro
.« Audite verbuni quod locutus cst Dominus super < duclum, el de Tharsis affertur, el aurura de Ophir,
« vos, domus Israel. Haec dicit Dorainus : Juxta 6 < opus arlificis, et manusserarii : hyaciiuhus et
« vias geniium nolile discere, el a signis cceHnolite < purpura indumenlum eorum : opus arlificum
« niclucre, quae timeut gentes, quia leges populo- < (sive sapientium) universa hccc. Dominus autem
« rura va.noesunf. » (Hieron.) Proprie adversum < Deus verus est, ipse Deus vivens ct rex sempi-
eos loquilur qui veneranlur coeleslia, quoc in signa < ternus. Ab iiidigiiatione ejus commovebilur terra,
sunt posila annorum, temporum, roensium, et die- t et non susiinebuiit gentes comminationem ejus. »
ruro ; ab liis scstinfanl regi hunianum genus, el ex lloec iii Scpluaginia non habentur, sed tle Theodo—
causis ccelesliuin terrena moderari. Quodque ait, tionis edilione in plerisque addila sunt. Et cuiu juxta
«leges (sive legilima) populorum vana siint»: oinnem liileram videanlur perspicua, juxta anagcgen roa
humanam sapicnliam Uililcm esse deiuonstrat, et gnain habent difficullalem. Nullus est similis esl Dco
uullara se habere utililalera. vero, êoruui deorum qui haerelica arte lingun-
« Quia ligniim de sallu praccidit opus nianuum lur. Omnes liniebunt cum qui rex genlium est. Prin .
« artilicis iu ascia. Argento etaaro decoravit illud, cipiuin enim sapienlise limor Domiui (Prov. IX),cl de
c clavis el iuallcis coinpegit, ut non dissolvatur eo proficimus ad charitatein veram,» Tuuro cst,"in-
« (sive iion niovealiir), in siitiilitudineni palmse fa- quil, decus : > in veritate decor, in mendacio turpi-
« bricata sunl ct IKUIloquentur, porlala lollentur, C tudo. Quamvis hseretici juxla sapientiani raundi quoe
« quia incedcre non valenl : nolite ergo limere ea, dcslruitur,sibisapientesessevideanlur, tanicn inoiih
« cjuia nec inale possunt facere nec bene. > De- uibus regnis, quibus laceranl Ecclesiaui, < nulluscst
scriptio idoloruin quccvenerantur geiites : « Lignuin, similis tuk > dicente sermone divino. « Perdam sa-
iiiquit, de saltu prxcidil : > niateiia ergo idolofuni picnliam sapientium, et prudcntiam prudeutium re-
v.*isel corruplibilis. « Opus raaiiuuin arlilicis. > Cuni probabo (/ Cor. l). > Simul sapieutes et fatui sunt
aflifex mortalis sit, mortalia ergo et illa qusefabri- doctrina eorum pro qualilate ingeuii vel vilis est, et
catur. « Argento et auro decoravit illud : » ul fulgore ligno comparatur, vel similis argento, propter elo
ulriusqtie materiae decipial simplices. Qui quidcra quii venustalem c Afferlur de Tharsis. > Tharsis vel
crror ad nos usque transivit, ut rcligionem in divi- lnditc regio est, ut vult Josephus, vel cerle orane
tiis arbilrernur. « Clavis el malleis Compegit, ut non pelagus Tharsis appellatur, et coeli liabet simililudi-
dissolvalur (sive ul non moveatur.)» Quanta idolorura neni, et lamen involuta est verborum arlificio. Si
polenlia, quce slare per se nequeunt, nisi clavis ct ciiim voluerit decipere nPn polerit. < Et aurum de
malleis compinganiur ? c In simililudinem palince fa- Ophir : > seplem nominibns apud Hebrceos appellalur
bricafa : '» liabeiit pulchiitudinem metallorum et pi- aurura, quorum ununi tsi.s dicitur, quod nos dicere
clurce arte decorala sunt, sed ulililalein non possi- possumus obrizum, ut splcndeat in superficie idolo-
dcnl, quam pracbeant aliquos fructus artifici, « et non rum, quod inlrinsecuS lignum est vilisque materise,
loquenlur,» nihil eniin in se vitale habenl. De qui- hyacintho operiunlur ctpurpura ut superficie sui
bus scripturo esl: < Os habent et non loquentur, ocutos decipiant, dum ccelorum sibi.colorem et re-
aures habenl el non audient (Psal. cxm). > « Por- jna ccelestia pollicenlur, et tamen opera sapientium
tata lollentur : » fortior esl ille qui portat, quam illa sunt univcrsa hxc, qui sseculo sapientes putanlur,
quse portanlur. Imo in illo sensus, in Iioc figura sine cceterum apud Deura stulli sunt. < Doniinus auleif»
scnsu.« Nolite ergo timereea quse nec henepossunt Deus noster, Deus verus csl : > illa crgo univcrsa
faccre, nec roale. > Solent enim plerique genlilium mendacia, < et ipse Deurvivens. > lgitur illa mortua
daemones colere ne noceant, et alios exorare ut qucc linguntur, et« rex sempilefnus : > hccrelicorum
praestent beneficia. Unde et illud Virgilianum esl,: umhroe ad lcmpus proevalent, sed longo temporecor-
Nigramhyeniipecudem, zepbyrisfeliciuusalbam. rumpuntur. < Ab indignatiohe ej'us commoveLilur
Quidquid de idolis diximus, ad omnia dogmala quce terra, » hi qui terreha habent opera,'et terrena si-
sunt contraria verilali referri potest. Et ipsi cnim mulacra«conflngunt, et non siistinebiint genles com-
879 B. RABAM MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. «80
niinationein ejus, » ne(|iiaquaropopulus Doinini, sedd A litum sanclum. Veriim hcecdifferenler ct varie in
genlium miilliludo, quae Dei coraminaiioncm fcrree Scripturis dicuntur, in anima liominisPatrem ct Fi-
noii praevalenl. lium el Spiiituni sanclum comniOTari.Nam et David
« Sic ergo dicetis eis: Dii, qui coeloset terram non3 in Psalmo confessionis, tres spiritus postulat dicens :
« fecerunt, pereant de terra, et de his quae snbI) < Spiritu principali coufirnia me, spirilum rcclum
« ccelis sunt. » Falsis diis, et qui artificiose coinpo- innova in visceribus meis, spiritum sanclum ne au-
siti sunt, isla dicenda sunl : illi enim nec coelosfe- feras a me (Psal. L). > Qiii simt isti tres spiiilus?
cere nec terram; qui sunt cooperatores Christi diii PriiicipalisspiritusPalercst;reclusspirilus,Chiistus
vocanlur, el Domini per doctrinain ecclesiaslicarai esl; spiritussanctus, Spirilusest sanctus. Hcecin ap-
maguaex parte fabricanl domum. probationem ejus rei diximus, quod habitata, idesl,
• Dominuscjuifacit (sivefecit) terraminfortitudine; orbis terrarum in sapientia Dei fabricata sit. < Sa-
< sua, praeparat orbem in sapieniiasua, et prudenliai picnlia quippe auxiliabilur juslo, super decem po-
• sua extendit ccclos.Ad vocem stiam dat multiludi- teslatem liabenlcs in civitate. Sapichliam auteni et
< nem aquarum in ccelo , et elevat sive cducit ne- disciplinam qui abjicil infelixest, et vana spesêjus,
< bulas ab exlremilat bus terrce. Fulgura in plu- ctlabores ejns insensali, cl inutilia opera cjus, > ait
< viam fecit, el educil ventum (sive vcnto.s) de the-. El
' sapientia quoelittilo inscrihitur Saluroonis. Idcirco
< sauiis suis. Sliiltus factuscst oinuis homo a scien- quaiiluin possumus labore nilamur, ul Iiabilala no-
« lia sua, confus is est omnis arlifex in sculptili,( slra, a sapiciiliaDei erigatur: ceciditquippe et de subli-
< quoniam falsum esUquodconflavit, et non est spi- mi corruit; venienlibusnobisin Iocuraistum raiseria-
< ritiis in cis. Vana sunt et opera risu digna. liii rum ; cccidil habitata nostra, postquam pcccavimus,
< tempore visitationis suc« peribunl. Nou est sirai- inique fccimus, injtiste egimus, impie gessiiniis, et
i lis his pars Jacob. Qui cnim formavit omnia, ipsc. post ruiuani indigel erectione. #Si*aiil:.'in non vis
« cst, el Israel virga hccreditalis ejus, Dominuse.vcr- ista senlentia adduci, comniuneniloLiusorbis qu;e •
< ciliinin noincn esl ilh. > Qui facit tcrram in forli- rarous ruiiiam, utpost casumeis conseque;>lerDeus
ludine sua, Dcus Palcr est, facit autem in forlilu- crigcns proedicelur.Quiciinque est in orbc islo ante
dine sua , Domino Salvalore. Chrislus eiiira vir- ercctioiieni eecidil, si aulero cccitlit, consequetiler
tus.esl et Dei sapienlia (/ Cor. 1). Qui ipse est ell eiigcndus fuil. Neino quijjpe sine casu stiblcvatur :
prudenlia , in quo extendit tuuim. < Ipse enini, si atiiem erectus csl, vitleamus quse ruina pra;ces-
dixil, ct facla stuu , ipse maiidavil et creata sunt serit. Omnes corruirous per peccalum in orbem
(Psal. xxx») : > loquens ad Filiuin : < Facia- fcrraruni, et Doroinusqui erigit clisos (Psal. cxttv),
iiius horaineni ad iraaginem et similitudineni no- C elevavit nos jacenles. In Adam omnes morirour,
stram (Gen.1). > (Orig.) Tres quodamroodo virlules alque ila corruit orbis lerraruni, ct indiget ereclio-
Dci assumens Propbela, foililudiiieui, sapientaam, nis, ut in Chrislo omnes vivificeniur. Igilur dtipli-
.itque prudeniiam, unicuiqne earum propria opera ccm intcllectum de orl.e truvjdinius : uuuin quc-
distribiiil, forliludini lerram, sapienlice ofbem lcr- niodo singukc auiraae aul kabitalsc sintatildesert;rr,
rarum, prudenlix ccelum: audi quippe scriplurcc alieruin quomodo uuiversus orhis pariter cccidcril.
ordiuein : < Dominus qui fccit tcrrain in forlitudine « Et in sua prudentia extendil ccclum : > non forliiito
sua et erexil orbem in sapieniia sua, cl in sua pru- sapienlia in cceli extensione assumpta est; invenies
dentia extendit coelum. >Et nos igitur in lcrra noslra et in Proverbiis, dictum : « Deus sapiciuia fiin-
(Jictuin est quippe ad Adam, < Terra es ») neces- davil terrara, praeparavit autcm coelos prudcnlia
sariam habemus forlitudinem Dei, quia absquc ca (Prov. in). > Est ergo aliqua pruJcnlia Dei, quam
iinpossibilc nobis esl id exsequi, quod carni repugnat. noto utextra Christum requiras. Omnia quippo qu*
Cum autemmorlificatafuerint membrasuper terrain, Dei suiit, Clirislus est. Ipsc sapienlia ejus, ipse for-
tuncparent spiritus voluntali. Siquiderajuxta Apo- tittido, ipsejtislilia, ipse sanctitas et rcdemptio, ipse
stolum < spiiitu gesta carnis niortificanlur (Rom. ut ad prjesens veniam, cliam prudcnlia. Sed cum
VIII).» « Dominusergo qui fecit terramiu forlitudine " iinum sil in subjacenti, pro varietale sensuum diver-
sua. » Si autein el ad hanc terram venias, et consi- sis vocabulis niincupatiir. Aliud sigui cat Sapicnlisr,
dcrcs id quod in Job scriplum est (Job. xxvi), juxta aiiud justilia : quando eiiim sapientia dicilur, disci-
einendatissiuia taiiien exemplaria, quomodo stalue- plinis te divinarum huraanarumqiie renira insfituil:
rit eam super nibiluin, invenics fbrlitudinem Dei in quandojustitia, distributor ct j"udexmeritoruni signi-
niedictate niuiiJi terrae libram sustinere. Veuiam ficalur; quando sauctitas, ilta virtus descriliitur, quse
vero et ad orbem terrarum qui grseceoUmp.ivnnun- crcdentes Deo eflicit sanclos. Ita ergo hic prudwn-
cupalur, id est, inhabitala. Scio nnimain meain inlut- liam ej'us intellige cura doctiina est et deinonstralio
bitalani, scio animara desertara. Si eniin non habet honanini autmalarum rerum, sive neutrarum, atqtie
Deum Palrem, si non habet Filium diccniera :« Ego in btiiic modtun extendisse nunc dicitur ctclum iu
el Pater meus veuicmus ad eum, et mansionem apud prudentia sua. Quomodo aluleni extendattir ccelnm
eum facieiiius (Joan. iv); > si non habet Spiritura extendente eum prudentia, audi. < Quoniam cxtendi
sanctum, anima deseria est : habilala aulem est verba et non altendisli. »Asserit quippeextensionem
quaiiiloplcna csl Deo, qiiando habcl Christum el Spi- quamdam essc veiborum, simililer ut nunc dicimr
88i EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. V. 88*.
cceli, juxta illud quoque qnod in alto loco scriptum i i ribus percipe, terra, quia Domimis locutus estr;
est: < Qui extendit ceelum ut pcllem (Psdl. cm). > (Isa. i). > Et quia ipse nubcs erat, et sciebat alias
Extenditur autem et anima nostra quse prius fuerat nubes conprophetantcs sibi, ideo vaticinans aiebal:
conlracta, utpossit capax esse sapienliseDei. Verum < Mandabonubibus nepluant super terram imbrem. »
tit ad propositum reverlamus, diximus de eo quod Si aulem jam dicimus qui sint nubes, videamus •
prudentia ejus ccelum factum sit, et nunc affirma- qnomodo Deus educat nubes ah extremo terrae. Ait
mus eos qui coelestem hominero portant esse coelos. Salvator: « Qui vult in vobis esse primus, sit om-
Sienim ad peccatores dicilur: < Terra es et in iiium novissimus (Marc. ix). > Servavit hoc manda-
terram ibis (Gen. m), > quare non dicalurad justum, lum Paulus, et fuit novissiraus in hoc mUndo, dicens:
cujus est fegnum ccelorum : Ccfiluines et in cce- < Pulo eniin nos Dcus aposlolos novissimoSosiendit,
lum ibis? Aut si propter choicum dicitur ei qui por- quasi mortificatos: quia spectaculum sumus Inmiin-
tal imaginem choici, < Terra es et in terram ibis : > do et angelis et hominibus (/ Cor. tv).» Si quis
cur propler coclestem ei qui imaginem ceelestis por- crgo sanctus cnstodiens pra^ccplamSalvatoris, factus
tat, nonconveniat dici: Coeluraes, el in cceluroibis ? fuerit in hac vita novissimus, istesitnubes.etedu-
Unusquisque autera nostrum aut cceleslia facta ha- cit Deus nubes non a primis terrse, non a consulibus,
beal aut lerrena. Si tcrrcna facla simt, ad cogna- ^ non a ducibus, non a divilibus : « Beali enim paupe-
tam sibi lerram deducunt eura, qui thesaurizat ea res, quoniam veslruin est regnum coelorum (Malth.
in lerra et non in ccelo. Rursumque hcec qucejuxta v). » Vides quomodo ab exlremis educat DeUs, et
virtulem gesta smit, thesaurizatorein suum ad pro- corporct nebulas? Propterea si volumus nubes fteri,
pinquas sibi ctxilorumregiones subvehunt. (Hieroti.) ad qnas pervenial veritas Dei, novissimi omnium fia-
< Ad vocem su.mi' dat mnltiludinem aquarum in mus, et tam affeclu quam etiam ore dicamus: « Puto
ccelo. > Omnis eniin doctrina Domiiiide coeleslibus enim nos Deus apostolos novissimos ostendil. > Quotl
fluit, dicente David : < Pluviain volunlariam segrcga- si non sim ajiostolus, licet tamen mihi fieri extre-
bis, Deus, hseredilali luaeet infirmala est, tu vero per- nium, ut educcns nubes Deus ab extremo terrae edu-
fecisti eam : < Et elevat (sive educit) nebulas ab ex- cat ine. <Et fulgura in pluviam fecit. > Cum enim im-
tremis terroe (Psal. LXVII).> Nebultcsive nubes qui- berdeccelo venerit doctrinarum, et arenlia hominum
bus mandavil Dominus ne pluerent super lsrael im- corda satiaril, ttuic coruscationes invenies, et clara
brem, educunlur ab extremitatibus lerrce ; quarum fulgura sapientiS. Aiunt naluralium causarum scru-
nna nebula loquebatur : < Puto enim nos Deus apo- tatores, quia fulgura ex nubium collisione generen-
Stolos ostenditnovissiinos tanquam morli destinatos, p turin morem silicum duriorum, qnos cum complo-
quia sjjectaculum facli sumus huic mundo, et ange- seris sibi, medius ex bis ignis elabilur, alque ita ciira
lis et hominibus (1 Cor. iv). > (Orig.) Eteiiim hoc fulgore pariter et tonitrua mugire, tonitru scilicct so-
quod scriptum est: < verilas tua tisqtie ad nubes. > nitiini indicante concursus cl fulgorc excussi lumi-
non potest rcferri ad iuanimales nubes, sed veritas nis claritatem. Si inlellexisii exeniplum, considera
Dei usquc ad illas nubes est,quce audiunt mandatum rtunc nubesrationales. Moyses nobes eral, Jesu nave
Domini, et novcrunt quo pluvias defcrant et a qui- niibes erat. Isli si secum colloqiianlur, ex sermoni-
bus eas siispendant. De his nuhibus diciuro est: btis eorum fulgurarmicant. Jcrcinias et Baruch nu-
< Et mandabo nubibus meis ne pluant stiper eam bes erant, sermocinciitur invicem, etvidebis ruli-
imbrem (Isai. v). > De his enim quoe ex den- lare fulgura. Potes el lu ipse de Scripturis sanctis
sato aere constare dicuntur, si nou ftierit pluvia, in hunc modum nubium invcnire concursus, ex qui
non proecepit Deus ne pluant super vineam, aut bus ignes emiltantur. Ut aulein et ad NovumTesta-
quanicunque regionem imbrem, sed omnino non ap- nienlum veniamus : Paulus et Silvanus duccnubcs
parcut, ut in tcrtio Regnorum lihro iegifflus: quando in unum convenerunt. Ecce tolum mundum Epi-
in tempore siccilalis nubes nulla apparuit, et post- slolse eorum fulgor illumina'. <Fulgura in pluviain
ea juxta prophetiani Eliccfuturae pluviaesignum in n fecit, et eduxit ventos de thesauris suis (Psal.
vesligio hominisostensuin est, atque ita post mibcm cxxxiv). > Ergo ne hi venti, qui super terras perflant,
conglob;UainimberdesceniIitinlerras: istis veroquasi in thesauris Dei sunt, et non liorum nalura manifesta
subsistenlibus nebulis, jubctur pluviamconlinerecum est, quomodo el qua ratione subsistant. Sed sunt
indigna fuerit anima imbre ccelesti, et dicilur: «man- qiiidam venlorum thesauri, thesauri spirituum, spi-
dabo nubibus nepluant super eam imbrein. > Ilaque ritus sapieiilioeet inlcllcctus, spiritus consilii el vir-
iinusquisquesancloruranubes est. Moyses nubes erat tutis, spiritus sapientisc et.pietatis, sprrilus timoris
et (juasi nubcs toquebattir : « Altende, coelum, etlo- Dei, forlitudinis et dilectionis et charilatis. Potes et
quar, et audiat terra sermones ex ore meo, exspectet ipse de scripturis hos ventos congregare, ct istorum
ut pluviam verba mea (Deut. xxxn). > Si non fuisset spirituum iuvenire thesauros. Ubi sunt isli thesauri?
nubesnunquamdixisset, < exspectet utpluviam verba utique in eo quo sunt thesauri sapientise et scienliae
mea, et descendant ut ros eloquia mea. » Qnasi nubes abscondili, in Chrislo sedem habent. Inde oriunlur
dicebat: < ut iinber super graroen, ut pruina super hi spiritus, utalius sapiens sit, alius fidclis, alius
fenura, quia noineii Doraini invocavi. » Sirailiter et erudilus, et alius quodcunque donorura Dei possi-
Isaias ul nubcs loquebatur : « Audi, coeluin, et audeat. < Aliienim per spiritum datur sermo sapientirr,
883 B. RABANIMAURlARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 884
alii sermp scientiaej'uxta eumdem Spirituro, alii fides; A descendit ad homines fatuum Dei est : verum y
in eodem spiritu (/ Cor. xn). » < Eduxit ergo nubes; ipsum fatuum Dei sapientius est hominibus. Qui-
ab extremo terrae, et fulgura in pluviam fecit, el bus hominibus?Non ulique stultis sedsapicnlibus,
edusit ventos de thesauris suis,» et nos juxta miseri- dicas licct sapientes sceculiistitis sive principes, sive
c.ordiaraDei ad hos thesaurosnos occursuros putamus. vates, islis sapientibus sccculi,hoc quod cxposuimus.
Et quia plures sunt thesauri, forte juxta ordinem re- < faluuin Dei sapientiiis est hominibus. > Mirabile
surgentium erit et requies in thesauris Dei. Quod quiddam volumus inserere, quoniara <sapicnlia mun-
autem dico, istiusmodi est, resurreclio mortuorum dl slulliliaestapud Deum, >et infatuavil Deus sapieu-
in quibusdani ordinibus futura est. Ail quippe Apo- tiam mtindi. Nam in sapienlia sua infatuavit sapicn-
slolus: « Unusquisquc autem resurget in suo ordi- tiam nitindi, nec potest capere sapienliam Dei sapien-
ne (/ Cor, xv), » et non ut libet miscentur ordiues tia mundi, ut esse sttillitia argtiatur. Neqne enim
resurgentium. Aliusordo erit in illo et in illo thesauro dignatus sapienlia Dei ad mundi sapieniiaro convin-
Dei, et alius ordo in alio et iu alio thesauro Dci : isli cendaro lota descentlere, sed polius modicum, quod
autem omnes.thesatiri unum habent thesatirum, « in nccessarium fuit, quod fatuum Dei erat, ul hoc
qno stuit thesaiiri sapientise et scienliaeabscondiii. » psirvo el fatuo Dei infatuaretur sseculisapientia. Non
Et quomodo possideo triram prclioMSSimam.marga- B cnim valcbatsocculisapientia, raagiiitudincroin sc ve-
ritam perplures alias margarilas : sic venio ad the menlis.sapienlise sustinere. Verum excmplura intcr-
saurum lliesaurorum, et Dominuro dominorum, et ponamtir, ut perspictie possit inteltigi, quomodo fa-
Regero regtim, cuin dignus fuero spiritibus in Dei tuum Dei stultam fecerit sapienliam nuinJi. Fingam
thesauris commoranlibus. (Hieron.) « Slultus factus paulisperme, qui aliquid ptitor nosse, cnm insipicnte
cst omnis homo a scienlia : » licct ille Paultis, licet aliquo et inerudito conferre sermone:ii, qui siii' in-
Petrus, licet Moyses et Abraham sapicntcs sint, ad telligal, niliil acutoedisputationisinterroget. Nunquid-
comparalionem Deicuncta eorumsapientia innihitum nain opus mihi est ad illius •stultiliamcoarguendam
dcpulabilur; unde et faUiuiiiDei sapienlius est homi- diatecticoeartis calliditatem et profundorum TCIISUUIII
nibus. lnfatuatus esi onmis homo a scienlia. (Orig.) acumen adhibere? Nonne atl unius sermunculijactum
Si omnis homo infatualus est a scientia ; « Ex parte vilis et modici, qui tamen illius intelligentiaevidealur
cognoscimus, cl ex parte prophelamus (/ Cor. xm). > acerrimus, fatuum eum et insipienlem esse convin-
< Infatualus est a scienlia : > videns per speculum, cam? Sic igitur ad mundi sapienliam stultificandam,
videns in ceiiigmate,poriitinculam quamdam videns, non est opus sapienliam Dei descendere et cura ea
etsisicexpedildicere, ipsius quoqtieportiunculcepar- colluctari, quac deorsum est sapienlia : sed sufficit
tem minimam recognoscens. Econlrario autem inlel- fatuum Dei, quoniani < faluum Dei siipienlius est ho-
liges, quidsit«infaluatusest oronis homoascientia: > niinibus et infirmum Dei fortius est hominibus, > et
ccmparatione peccatorum Hicrusalem, Sodomorum omnia cQiilraria Salvator meus et Dominus assum-
peccatumjuslilia est. < Justificala estenim,ait, Sodo- psit, ut contrariis dissolvat contraria, et nos confir-
iiia cx te (Matth. x). » Quomodo ergo non habent meraur ab infirmitale ejus, el sapientes efficiamur a
justiliara Sodoinorum peccala per se, sed ad collalio- fatuo ejus, ct in hxc inlroducli possimus ascendere
nem raajorum scelenim jiislificanlur, sic econtrario ad sapientiam ct virlutem Dei Christum Jesiim.
scienlia Pauli ad illam coclestcm scicnliara, ad iltuiii (Ilieron.) Confusus est omnis arlifex in sculplili.qiii
consumraatura ralionis intelleclum stnttitia reputa- de suo corde simulacra confinxit, falsumque est
tur : idcirco < infalualus cst omnis homo a scienlia. > quod conflavit. Si autera stullus esl omnis homo a
Tale quiddam Ecclcsiastcs ut arbitror deprehen- scienlia, stullum est omne falsumquc quod fccit, ct
«lenseffatus est: < Dixi, sapiens efficiar, et ipsa elon- non est spirilus in eis. Notandum quod et in isto ca-
gavit se a me longiusquam eral, et alla profunditas, pitulo ventus et spiritus uno noraine apud Hsebreos
quisinvenieteam?» Volumus quiddam audcnter licet appcllalur rTn- Spirituin autera sanctificalionis vo-
dicere, quoniain hoc quod dcscendit in raundum eva- 1r, cat, qtii in hxreticorura menlibus non potest inve-
cuavit sc ipsura, ut evacualione ejus mundus com- niri. < Vana sunt et opus risu dignum. > Quis enim
jilcretur. Si autcm hoc quod descendit in mundiim non rideat cum hserelicornm simulacra pcrspexe-
cvacuavit se, evacuaiio ipsa sapienlia est, quoniam ril? Autenimrustica sunt, qusedicuntur, et lignum
quod« fatuum Deisapientius est hominihus. >Si crgo est, aut pulchro sermone composila, el reperilur ar-
dixisscm fatuum Dci, qiioraodoaucupes scrnionuin gentuin, aut certe dc proprio siraulata sensu, et
ineorum, et semper dediti ad criminandum, veiiena- frustra auri imaginem polliceiitur. < In lempore vi-
tas in me linguas vibrarent ? Nunc vero Paulus, qua- silationis suaeperibunt: >Ad tempus valet haeresis
si sapiens et poleslatem habcns apostolicam, atisus ut elecli quique manifesti fianl ct probali sint
cst tlicere oranera sapienliam tcrrenam, quac 111se, (/ Cor. xi): cum autem visilatio Dei venerii, et oculus
quse in Petro, quce in cseleris aposlolis erat, quoe ejus stulta respexerit, ointiia conlicescunt. < Non cst
in istum mundum descenderat stultitiam esse Dei, his similispars Jacob.eorum qui sujjjjlantavere Ju-
ad comparalionem quippe illius sapienliae quam ter- dccos, et quotidic destruunt hserelicos. Pars autem
rcnus non capil locus : ad ilkiin sapienliam quce sanctorum Dcus cst, de quo Propheta dicit: < Pars
ccclcstis osl, quce raunJi liiuilcm exccdit, Uoc quod mca Doininus (Psal. i.xxn). Qni ctiim fonjaavit
885 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. ,-LIB. V. 886
omnia ipse est, » qui fccit omnia atque plasmavit, A «pecora mea. >Quod a LXX additum, non stat juxta
tam inanima qiiam in corpore. <Et Israel virga haere- historiam : in longa enim obsidionc quoinodo ovcs
ditatis ejus cst. » Omnis qui directus in Dco est, vcl et pecora auferri poterant de Hienisalem, qucc cliam
sensu cernit Deum, secptrum est hccreditatis ejus, sifuissent, famesconsumpserat?« Elnon, inquil, sub-
ctijusnomen Dominus oinnipotens est, sive virlulum. sistuiit,. > sive« non sunt, > neque eniin translalj sunt
Hoc enira sonat Dominus exercituum, quod in He- in Chaldccam, sed magna pars eorum interfccta esl.
braico scriplum est Dominus Sabaolh. « Non est qui extendat ultra tenlorium meum : »
( Congrega de lerra confusionein tuain, qucc ha- non est qui me instauret etmurorura raeorum jaciat
( bilas in obsidionc, quia hcec djcit Doininus: Ecce fundamenla, qui ad solum usqtie prostrali sunl.
« ego louge projiciam habitatores terrse in bac vice : < Quia slulle egerunt paslores , et Dominum non
« et tribulabo eos ila ut non inveniantur. » Septua- < quccsierunt, propterea non intellcxertint, et omnis
ginta: « Congregavil dcforis substanliain suam, quce ( grex eorum dispersus est. > Per translalionero pa-
< liabilat in munilione : quia hsec dicil Dominus : slorura atque ovium, principtira eulpa, et dispersio
< Ecce ego supplanlabo habitatores terrse liuju^ populi describitur. Quia enim priucipes slulte ege-
< et tribulabo eos ut non invenianlur. » (llieron.) runt, nec quaesierunt Dominura, quem loto debue-
Prsecipitur Hierusalera, ut quidquid habet foris sub- B rant corde perquirere, idcirco el mala venientia non
.slantite, in urheni munilissimam congreget, et longe viderunt, sive non inlellexerunt Dominum, et onmis
obsidioni parelalimenla; se enim nequaquam ut prius routlitudo Hierusalem liuc illucquc disjjersa cst.
dc futtiro et longo lempore comminari, sed jam de < Vox audilionis ecce venit, el comniotio magna
vicina caplivitate , quae jamjamque venlura sit. < de lerra Aquilonis, ul ponat civilales Juda in soli-
Congrega, inquit, et deforis, cl de terra, lioc est, ex < tudinera, et habitaculum draconum (sive cubile
agris substanliain tuani in confusioncni. Quidquicl i struthionutn). > Et, ut Symmachiis interpretatus
enim habes confusione dignum esl:jquce licel prcepa- est, sii'e»«ram, pro quo in Hebraico a^n posilum
res liscc, super his Domini dicta cognosce : Ecce esl- Verba proplieke:« Ecce, inquit, sonitus ei fremi-
cgo in hac vice, in islo temporc, projiciam, sive intus »Babylonii venientis auditur, magnaquecommotio
Star ftindcc jaciam longe habitatores lerrce hujus. sive terrce motus de terra aquilonis, ut omnes urbes
Pro quo LXX interpretati sunt : < Supplanlabp et Judeae, habitatpribus inlerfectis, redigat in soliludi-
caderc faciam. » Pro quo verbo Hebraico, id est nem, et faciat pro horainibus dracones habilare , et
vSlp, Aquila et Symmachus interpretali sunt <rysvSo- cuneta venenala animanlia, sive struthiones, quoil
»)o-o. Et est sensus : Instar fundse cum omni irapelu et ipsum animal soliludinis fainitiare est, et in tlescr-
abjiciam, et sic eos obsideri faciam., sicqtte tribulabo " tis nascilur ac nutritur : aut cerlc Sirenas raonstra
et coanguslabo, ut omnes in urbe reperiantur, et-ef- quccdara et dccmonura pbantasmata possumus intel-
fugere ncqiieant roalum. ligere. Hcecomnia quce et prccterilus et proesens ser-
< Vceraihi super contritione mea , pessima plaga mo dcscripsit, ad persecutionis Ecclesicc referamus
< mea. » Sepluaginta : < Yce super contritione lua, tempora, quando tabemacula Domini subverlunlur,
pessiina plaga tua. > Juxta Hebraicuni ipsa Hieru- et onmis habitatio ccclesiae rcdigitur in solitudinem :
salein loquitur, quod vehementer atfiicla sit, et jila- Et ut ista universa veniant culpa pastorum est, qui
gain suslineat insanabilem. Juxt i Septuagiuta vero stulte egerunt, et Dominum non quaesicrunl, nec in-
propheta loquitur ad Hierusalcm, et plangit eam su- tellexerunt eura, et iacirco omnis grex dispersus est.
per conlritione et plaga sua. i Scio, Domine, quia non esl hominis via ejus, ncc
< Ego autem dixi: Plane lucc infirmilas mea est c viri est ut ambulet et
dirigal gressus suos. >Eru-
< (sive vulinis nieuui), et por.tabo illam (sive ajjprc- bescant uovi proedicatores, qui aiunt, unumqucmque
< hendit me). > Ipsa loquiltir Hicrusalcin, QuidquiJ suo arbitrio regi, cum et hic propheta dicat, c non
palior mea culpa patior, inlelligo vulnus nieura.quod est horainis via ejus : >et David in lyrico carinine
apprehendit rae, sive iram Doniini sustinebo, cjuo- canal: < A Doraiiio gressus horainis dirigentur, et
niain peccavi ei. viain ejus volet nimis (Psal. XJCXVI). » Sive hic sen-
< Tabernaculum meiim vastaluro est, orones funi- sus esl: Quod a Babyloniis sustinemus non est eo-
< cali mei disrupli sunt (sive oiiines peltes meji con- rura forlitudinis, sed nostri merili cl
indignalioiiis
< scissce sunl), filii mei exierunt a mc (sive ovcs tuse.
< uiese), et non subsistunl. Non est qui extendat ul- « Corripe nie, Domine,. verumlamen iu judicio,
« fra tentorium meum (sive non est locus ultra ta- « et non in furore tuo, ne fortc ad nihilum rcdigas
« bernacuto meo), et qui erigat pelles meas. » Sub- « me. Efftmde indignationem ttiam super genles,
versioucmurbis suae tamfaciicm jitangil Hierusatcni, « q;icc non cognoverunt le, el supcr provincias, sivc
ut nequaquam muros et omnia moenia fundilus eru- « gencrationes, quaenoinen ttiuni non iiivocaverunl:
ta, sed talieniaculi atquc tentorii abl.atioiiera putes. « quia coniederiuii Jacob , ct devoraverunt ctini,
Tabcrnaculum, inquit, hoc est, habitalio nica, rc- « ct consumpserunt Iocuro ejus, et dcctts ejus (vcl
pcnlcsublata est.«Otnnes fttniculimei disrupti sunl:» « pascua) dissipavcrunt (sive ad soliludinem redege-
servat labcrnaculi mctaplioram. Sive « oiiines pelles > runt). » Ilunc locuro iu psalmo lcgimus : « Do-
metc consciss.c sunt. Filii inei cxicrunt a mc, » sivc niine, ne in furore ttio arguas me, ncqtic in iia ttui
corripias me (Psat. vi). > El csl sensus ; Meremur A divi a' Patre meo nota feci vobis (Joan. xv). > Cura-
quidcm omnia qtice suslinemus, et multo meremur que amici fuerint, de amicis trahscunt in filiQs.
majora quam palimur. Veruintamen Iioc obsecro, < Quotquot enim receperunt eum, dedit eis potesta-
ul quasi pater me corripias, non quasi adversarius, tem filios Dei fieri (Joan. 1). » Unde amicis et liliis
wime emendes quasi filium, el non punias quasi ini- praecipit: « Estole perfecti sicut el Paler vester per-
iiiiouni. Casligas eniin omnem filiuni quem recipis fectus est (Matth.
v), > similitudiiiem impcrans non
(Hebr. xu), et per oninem doloreinac flagellum emen- cequalilatem. Et ibi obedientia mandatoruin est, hic
das Ilierusalem..Hostes autem qui non noverunt le, simiiitudo Dei. Quodque ait, « in die qua eduxi eos
et provinciae sive regiones, quoe non invocaverunt de tcrra Êgypti, de foinacefeiwa : »'dat nohis intel-
nomen luum, neqtiaquain tuum debent sentire jutli- ligcntiam, quod caminus et fornax ferrea atque suc-
cium, sed indignationem. Tradidisli enim nos ut censa, Iribulaiionisetpcense significetmagnitudinera,
emendaremur-, illi antem aggravavermil jugum non atiquem pcense locum ferri materia prseparatum.
suum. Seni non pepercerunt, et parvulos afflixerunt, (Orig.) Quis enim est isle sermo qui faclus est a
coraederiint nos et penitus devorarunt, et in tanlam •Domino, sive ad Jereniiara, sive ad lsaiam, sive ad
soliitulinern rcdegerunl Hierusalem, ul et publicarum quemlike! prophetarum? an iltequi erat a principio
et privalarum cedium omnia dissijjarent, et poptilum B apud Deuni? Ego nescio aliud verbum Doraini prse-
iiium interficerent. Notandum autem quod furere ler euin de quo dicit evangelista : < In pnncipio erat
Dominus dicilur, non qtio humanis perlurbationibus sermo, et sermo erataptid Deuin, ctDeus erat ser-
subjiceal, sedqtto nos qui delinquimus nisi irascen- mo (Joan. i). » Hoc auleni scirc debemus, qtiia Iisec
tem audierimus Dominum, non limeamus. Unde et sit utilitascredentiiim, si sermo ad singutos quosque
Apostolus scribit (Rom. n): « bonitas Dei et palien- fial. Quid niihi enim prodest, si descendat in niun-
tia provocet nos ad poenilentiam, nos autem secun- dumel ego eiim non habeam? E diverso atifemcliam
dum durilinm et inipcenilen&cor noslrum, Uiesau- si ad unlversum munduni non veniat, ct ego fuero
rizamus nobis iram in die irce et reveljtionis jusli similis prophetaruni, habeo eum. Dicara aulcm,
judiciiDei. > quia el ad Moyse, et ad Jerciniam, et ad Isaiara, et
CAPUT XI. ad singulos sanctorum idem sermo commeaverit. Et
De malediclione ejus qui non audit verbum Domini, ilhid quod a Domino discipulisdictnm est: <Ecce ego
de pcena peceati initi: impius tion sanctificatur vobiscum snm omnibus diebus usque ad consumma-
in sacrificiis suis. De oliva , et prwdictione crucis lionem scccuK(Matth. xxvni), > opere servalum est
Christi. ante advenlum suum, quem onmibus nianifeslavit.
< Verbum quod factum est ad Jeremiam a Domino C ' Eratquippe cum Moyse, cum Isaia, cum oranibus
« dicens: Audite verba pacli (sivetcslamenti) hujus, sanctis. Quomodo eniin poteraut effari seriiioneiii
« et loquiinini ad viros Juda, et habilalores Hieru- Dei sine ipsius sermonis adventu? Hcec auiem nos
« salcra, et diccs ad eos : Htcc dicit Dominus Deus qui ecclesiastici sumiis magis debemus adverlere,
< Israel. » Non quitlem est positum in titulo, sub qui volumus eunidem Deum esse legis et Evangelii,
quo tempore vel sub quo rege, et qHOto anno ejus, ipsum Deum et antiquilus et nunc ct in omiiia sae-
haec prophelia faota sit. Sed intelligimus, vel priori cula sseculorum. Quid ergo dical et nos audiamus:
prophetioe et tempori hoec esse jungenda, vel cerle < Audite verba Testamenti hujus et loqiiimini ad vi-
post aliquod temporis intervalluni prioris prophe- ros Juda, et inhabilalorcs Hierusalera.>ViriJuda nos
tise, hunc Domini ad prophetam faclum esse sermo- suraiis propter Christum, nOn dubiuin esl, quin Do-
neni. Notandiini est atilem quod verbum TVQ Aquila miiiiis nosler ex Juda orlus sit : nonien quoque
et Syinmachus sempcr pactum, Septtiaginta et Theo- ipsura Juda si juxta Scripluras probavcro ad Chri-
dolio teslamenlum, interpretati sunt. Proprie au- stum referri potest. Viri Juda, nou ertint increduli
lein nunc ad Hierusalem, et ad viros tribus Judse JfcidceiChristo, sed nos qui in Chrislo credimus.
sermo dirigilur. <Juda, te laudant fralres tui, manus luoesuperdorsum
< Maledietus vir qui non audierit verba pacti hti- " iiiimicoruin tuorum (Gen. XLVIU).> Te iaudant : non
« jusquod prxccpi jjalriljusveslris, in diequa eduxi iHum Judam filiumJacob fratres sui laudaverunt, sed
< eos de terra /Egyp:i, de fornace fcrrea, dicens : buiic Judam laudant fralres sui. Ait quippe iste Ju-
« Audile vocero liieam, ctfaciteomnia quoe proecipio das: < Narrabo nomen tuum fralribus raeis, in me-
« vobis, et erilis mihi in populum cl ego ero vobis dio Ecclesiae, kyinni saciificabo te (Psal. ^\i). > Di-
« in Deum. > Nam propter gencris privilegia, non citur ad ilhim Judam : < Manus tuse super dorsum
propter circumcisionis injuriam et otium sabbati, scd iniraicomm tuorum. > Ubi reperitur ille Judas su-
propler oledienliani et Deus 'eflicitur populi Israel, per dorsum inimicorum manus suas posuisse? Iiisip-
ct lsrael populus cjus. Et hic quidein quasi ad ser- ria nihil de eo lale conscripsit. Si aulcra consideres
vos lotjuitur ut placeant Deo. In Evangelio vero Do- advenium Domini noslri Jesu Chrisli, destruentis
ininus atl discipulos : « Vos, inquit, amici mei estis, diabolum, exspolianiis principalus el polestates, ct
si fecerilis qusc ego praecipio vobis. Jam non dico vos oslentui eos facientis, et triumphantis in ligno, vide-
servos : quia servus iiesc.itquidfaciat Dominus ejus. bis quomodo super istum Judam completa sit pro.*
Yos auleni tlixi ainicos,. quia omnia qusecunqiie au plietia diccns i < Manus luse SIIJXTdorsum iniraieo,-
889 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. V. 890
rum tuorum. > Et nunc ad viups Juda sermo fit. .\ autem virum Synagoga Lcgem,*liabebat et Dcum.
Nulli dubiura esl, quin ad"nos Christianos serrao fiat Quid ergo potlicetiirDeus? <Erilis milri in populum,
propter Chrislum, qui ex tribu Juda natus esl. Fit et ego ero vobis in Deum. » Non est omnium Deus,
qtioque.sermoel ad inhabitanlesHierusalem, scilicel scd corura tanlum quibus se largitus est. Quomodo
ad eos qui in ecclesia habifanl. Hsecest civitas ma- patriarchse illi, ad quem dixil.« Ego sum Dens luus: »
gni regis, hccc csl visio pacis. Pax quippe in nobis, ct rursum alii: < Ero Deus tutis : > nec non de aliis :
si tainen filii pacis sumus, multiplicatur et cernilur. < Ero, inqiiit, Deus eorum: > pulasne aliquando con-
< Auditc ergo verba Teslamenti liiijus, et loquiraini sequimur id quod per singulos dico, ut Deus omnium
ad viros Juda et ad inhabilantes Hicriisalem, et di- sit Deus noster. Si antem vis ptenius discere quorum
ces ad cos : Malediclushomo qui non audieril vcrba sil Deus, cl qttibus vocabulumsni nominis largiatur :
Teslainenli hujus, quod mandavil patribus vestris. » < Ego, inquit, Deus Ahraham, Deus Isaac, et Dens
Quis magis audil verba Testaineiiti quod mandavit Jacob (Exod. in). > Idque ipsum cxponens Salvalor
Dcus patribus, nos qui in Chrislo credimus, an illi ait: « Deus autem non esl niortuorum, sed vivorum
qui neque Moysi crediderunt, duin in Christo non- (L«c. \x). > Quis csl mortuus? Utique peccator qtii
credunt, ad quos Salvator ait : < Si credcrelis non hahct, dicentem : < Ego sum vita. > Qui habct
Moysi, crederclis ulique ct niibi; de me.enim ille B raortiiaopera?qtiinecdumpoenilentiam egitaboperi-
scripsil; si autem litteris illius noii crcditis, quomo- btrs uiorluis, de quibus Aposlolus ait : < Non rursum
do meis verbis credituri estis? (Joann. v.) » Iiaque fundamentum jacienles prenilenticeab operibus mor-
illi in Moysen non crediderunl, nos vero credentes tms (Hebr. vi). > Si ergo Deus non est mortuorum,
in Christo, crcdiinus Testaniento quod tradilum est sed viveiilium,'et scimus eum csse viventem , qui
pcr Moysen. El ad nos dicitur ne maledicli fiamus : conversalur ju.vla Christum ut particeps ejus fiat. Et
« Malediclus horao qui non audierit verba Testainenti si volumus ut ct Deus noster sit, renunticmus operi-
liiijus quod mandavit patribus vcstris. > Ergo illi mabus mortuis, ul pollicilalioncm suant in nobis com-
ledicti sunt ? Ncqueenimautlierunl Tcstamcnlum quod pleat, dicens : < et ero vobis in Detim. >
mandavil Deus palribus. <In die, iuquit, qua eduxi cos < Ut suscitem juramenlum, quoJ juravi patribus
de terra .iEgypti,de fomace ferrea. > Et nos eduxit < vestris daturum me eis terram fluentcm lacle et
DeusdeterrayEgypli.defornaGe ferrea maxiine juxta < mclle, sieutestdies hccc. > (llieron ) Palres viJen-
intclligenlcra id quod scriptiini esl in Joanuis Apoca- tur accipcre, qtiando accipiunl filii, et Abrahcerepro-
lypsi: quia locus ubi Dorainuscrucifixus est vocalur missio completur in posleris. Terram aulem lacle et
spiritaliler Sodoraa et iEgyptus. Si enim spiritualiter tciellc mananlem hyperbolice debeinus accipere pro
jEgyptns quispiam norainatur, cl non est jEgyptus tC rcrum omnium abundanlia, ut est illud (Virg. Eclog.
secuntlum intelligenliam corporalcm, haud dubium ii.):
est, quin si intellexeris jEgyptumspiritalem et exieris Mellafluanlillis,feral etrubns asper amomtim.
de ea, tu sis egrediens ex terra yEgypli de fornacc Et iterum :
ferrca, el libi dicatur : «audite vocera meamci facite El passimrivis currentia vina reprcssit.
juxta haec omnia. > Deinde repromissio Dei est ad Aut cerle tropologice terram lacle et mclle manan-
aiidiciitcs si feceriiil quoeciinqucprcccepil Dorainus leraCliiistiEcclesiainsenliaraus, in qua parvuli atqtic
iliccns : < Eritis inihi in pnpuluin et ego ero vo- lactanles educaraur per fidein, ut possiinus soliduin
bis in Deuiii. > Non omnis qui sc populum Dei essc cibtim capere.
dtcil, populus Dei cst. Judscorum populus, populum < Et respondi et dixi, Amen, Domine. > Pro quo
se vinditans Dei, nieruit audire, < quia non populus , Septuaginta, < Fiat, Domine > (hoc enira amen si-
meus vos : > et diclura esl ad eum ; < non poptiltis gnificat) translulerunl. Dixeral Doininus : Juravi pa-
mcus, > et rursum iste populus vocatus est non po- tribus vestris daturum me eis lerram lacle et melle
pulus. <Ipsi eniin semulati sunt, inquit, me super non manantem (Exod. m), sicut rebus ipsis hodie coni,-
Deurii. >Deillis dicit:«Iiiitaveruiit me in idolis suis, n probatur. Propheta diHgens popiiium suum. occupat
et ego aemulaboreos super non gentcm : in genlem vocem Domini, et cupit vera esse, et in perpeliiiuu
enim insipicntem irritabo eos (Deut. xxxn). > Nos pennanere, quse data sunt. Unde ail: Vere, Do-
igilur in populum Deifacli suinus, ct annuntiatiir jus- mine, implevisti quod polticitiis es, sive : Fial, Do-
titia populo qui nascetur dc gentibus. Isle enim po- mine, hoc est, semper maneat quod dedisti.
ptilus subilo nascitur. Et in prophela scriplum est : < Et dixit Doininus ad me : Vociferare (vel lege)
< Si nata est gcns in semel : > quando Salvator as- < omnia verba haecin civilalibus Juda, et foris Hie-
cendit ad coslos, et crediderunt una die quinque < rusalem, dicens : Audite verba pacli luijus, ct fa-
millia, et alia die addila sunt tria millia (Act. v). < cite illa. > Clemenlissimus Deus frequenter ven-
Yerc lunc fuit cernere populum in semcl nalum ser- tura proedicit, ut landem durus ad credendum ani-
mone Dei, et rcpente sterilera parturienlem, ad quam inus mollialur. Prsedicit autem tam in urbe Hierusa-
dicitur : « Lcetare sterilis quse non paris, eruinpe et lera, quam foris in agro, ul quorum commune dis-
exclama quae non parturis, quia plures filii deserlae crimen esl, eadem pocniludo sit.
inagisquam ejus quse habet virum (Galat. IV). » De- < Quia conteslans conlcslatus sum palres vestros,
scrla Eooiesia a Lege, deserla crat et a Dco, habcr.s « ht dic qua eduxi. eos de lerra ^Rgypti usque si.
891 B. RABANIMAURI ARCIHEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 892
< diem hanc. M.inc consurgcns contestatus suni elLA • nobis sunt pcccatores. Quomodo igitur qui inter nos
< dixi : Audkc voccm mcam : et non audicrunt, nec; sunt peccatores convcrsi sunt, non ad iniquilates pa-
< incliiiavenrat aurem suam, sed aliicrunt unusquis- trum, sed patrtim suorum priorum ? Dnplices habemus
< qtie in pravilate cordis sui raali : et induxi superr patres, et una species est pessimorum patrum : si-
« eos omnia vcrba pacti hujus, quod proecepi ut fa- quidein antequam crederemus, diabolus pater noslcr
« ccrent. » Huc usque in Septuaginla non habetur :; fuit, ut sermo evangclicus ostenJit, dicens : « Vos
QtioJqtie scquiliir, « et non fcccrunt,»ab eis positunii de diabolo patrenati cstis (Joan. vm), » cum aulcm
est, ct ctiiit supeiioris capituli fnie socialinn, in quoi credidiinus, facli sumtis filii Dei. Si crgo post haec
scriptum est:« Audite verba pacti lmjiis et facile illa, |jcccaveriiniis, converliinur non ad iniquitates sim-
et non fecerunt. tQiiidsitauteinde manc consurgere, jjliciler patruni, sed patrum priorum. Ad approba-
et Dei verba per prophetas eis freqtientcr ingerere, tionemaulem ejtis rei. quia duplices habemus patres,
ct cdncere eos de ^gypto, et sxpius aJinonere et di- utemur et D;rvidtcstinionio in quaJragesimo quarto
cere : Autlite vocein ineani, ct illos abiisse posl pra- psalino ila dicentis : < Audi, lilia, et vide, et inclina
vitatem corJis sui, et poslea eis reJJere, qux rae- aurcm tuara, et oblivisccre populi lui ct domuin pa-
renlur accipere, ante jam diximus : tris tui (Psat. XI.IV).» Patcr dicit, oblivisceris do-
« Et dixil Dominus ad me : Iiivcnfa csl conjuralioi ]n niuni patiis.lui, quasi palcrquippc coepil,«audi filia.»
« in viris Juda el in habitaloribus llicrusalcm. Rc- Ergo dupliccs nostri palrcs suiit: scd oblivisccre,
« versi suiit ad iuiquitates patrum suorum priores, inqtiit, doiiiuin patris lui priuris. Si igiluroblilus tio-
< qui noluenmt auJire vcrba mea. Et bi ergo ahie- inum patris lui prioris rursuin fueris ad peccata con-
« rtini post deos alienos, ut servircnl cis. Irrilum versus, incidisli in id, qnod nunc dicitttr pccca-
« fccerunt doiiius Isracl et domiis Jtida pactuni ttim : « Coiivcrsi sunt ad iniquitales patium suoruin
« meum, quod pepigi ciim paliibus eoruni. » Pro piioruin.» Dicebam duduiiidiaboluiu palrem nostrum
conjtiratione, quam nos juxta Symmachuni inlcrprc- fuisse, antequam Deus nosler faclus sit pater, si
lali sii.ntis, Aquila, el LXX, et Theodoiio rsvvliaphv etiam lamen nunc non habemus diabolum palrem,
translulerunt, quam nos colligathnem possiiiniis quoJ etiani de Joannis cpistola approbamus, in qua
rficere. Unde ct Athalia, cum in templo silii jiarari ita scribitur. < Oninis qui peccatuiu facil, cx diaboto
insidias deprehendisset (IV Reg. xi), eodem verkoi natuscsl(/ Joan. iu). » Si oninis quipcccatuin facit
locttla est, « Conjuratio, conjuralio. » Projuic autctii ex diabolo nalus esl, toties ex diabolo nasciinur,
hoc verbo Scriptura abulitur, quaiulo non subilo qtiotics pcccainus : infciix ille qtii semper genc-
forttiitoqtic peccato, sed prceparalis insidiis et conjii- ratur a diabolo, rursumqtie multuin bcatus qui ex
ratione leudittir ad delictuin, ct pari nicnte iinoque /- P Dep semper nascilur. Ncque enini seincl dicam jn—
sludio id agunt, ul Dei mandala conlcmnanl. Dicit- sluin ex Dco natum, sed per siiigula virtulis opera
que palres et filios una menle parique senicntia scmpcr juslus nascilur ex Deo. Hoc auteni ut ple-
neglecto Deo idola veneralos, tam Israel videlicct nius possit probari, eliam de Salvatpris noslri quo-
qtiam domum Juda, hoc est, lamdecem tribiis quani lidkuwtnaiivilale dicamus, liquitlo id in justisobii-
duas, qnarum iroperiuin crat in Jerusalera : ut quo- nciites, qttod in Dominopr.ccesserit. Salvaior tiosler
rtini in conteniptu Dci iiiium sttiJitim fuii, par sit in sjilcndor est claritatis, splcndor auicm non semel
suslinenJa eaplivilale supplicium. (Orig.) Si pecca- nascilur, et deiuceps.dcsinit nasci, scd qiioticscuu-
verimtis nos, qui viri Jinla propter Chrisliini voca- que orlura fueril luincn, cx quo splendor orilur, lo-
mur, et inventi fueriiit in nostro iiumero peccatorcs, lics oritur cl splendor claritatis. Salvator noster sa-
de nobis dicitur: Invcnla cst colligatio (sivc conjti- pienliacsiDei,« sapientia vero splendorestlucisccler-
ratio) in viris Juda, et in habilantibus Hierusalem. ncc (Prov. vm).» Sic igitur Salvator seraper nascitur,
Ctiin in ccclesia Dei tales sunt, in quibus reperialur el idcirco dicit,anleonines auleracollcs generat nie :
laqucus iuiquitatis, et vincula peccali, in laiituin ut non ul quidara inale legerunt« gencravit.» Si sempcr
id, quodde peccatorc dicilur, cis valcat coiivcnirc : cx patre nascilur Doniinus, ctiam tu in siinilitudincin
« Vinculis pcccatoruiu suoruni unusquisquc con- j) £ cjus, si tantum adoptionis liabens spiritum, seniper
stringitur, > ttinc dicil Deus : « Invcnta cst cotligatio generaris a Deo per singuljs intclleclus, per singula
in viris Juda. » Vertini non invenietur colligatio in opera, et eflicieris filiu» Dei in Cbristo Jcsu, cui
nobis ; qtiomodo auteiii non invenietur colligatio in esl claritas, ct impcritiiii in s;ecula saeculoruin.
nobis, si tisquc ad hanc horani colligalio in quibus- < Quaraobrcin hoecdicit Dominus : Ecce ego indu-
daincst? Sed:« solvcomne vinculum iniquitalis, dis- « cam super eos inala, de quibus cxire non potc-
solve obligaliones violentaruin conimutaiionuni, oiu- « rimt et chiiiiabiinl ad mc, el non cxaudiaui cos.
neni conscriptionein iniquam dissijia, frange csurien- « Et ibuul civitates Juda, el hatitalorcs Iliciusaletu,
tibus panem tuiiro. » Itivcnia esl ergo colligatio in « ct ckiiiiabunt ad dcos, quibus libant, et non sal-
viris Juda, et in habitantibus in Jerusalem.« Conversi « vabuiUeosmlemporeafflictioniscoruiii.»(llieron.)
sunt ad iniqiiitales patrum suorum prioruin : » con- No;iexaudit Deus intempore ncccssiialiscl aiigiisli;«,
versi suntad iniquilatcs,quorum? non ait simpliciter quia et illi atidire verbtun Domini nolucrunl. Quod
« palrum, > sed cuni addilamciito « palruni suoriira ct Saul passus cst (/ Rrg. xxvui) : cum eiiiin Pbi-
priorum. » Diximus dc nobis IKCCdki, ct kis qui in lislhiim agiuina rcforniidans, verbuiii Domini non
893 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. VI. 8S4
meruisset aecipere, convcrsus ad pytnonissain , ut ab ^ idola, el in eo se putat iram ptacare Dei, si roultas
idolis disceret, qtiod instantia oralionis ac lleUiiiin hostias imniolct ct gtorialiir in sacrificiorum niulli-
a Domino dcbtiil extorquere. Per quod disciimrs ltiJiue,qucenialiiiaspeccalorumaiiferrenon possunt.
eliara, siDominus iiOiiexaudieril, nequaquam essc Comparat autem Hicrusalem, sive omnem populum
cessandum, nec confugiendum ad dsemones, qui Judoeorum,olivoeptilchrx alque fructiferoe, quxexal-
cultores suos adjuvare non po^sunt, sed aj Do- lata jjer snperbiatn, ncquaquam egit. hiimililer,
roini atixilitim , qui cito iratus flectilur et ratilat nec intellexit creatorera et dominalorem siiuni, sed
sentenliam, siel hi qtiibus iratus fuerit commtitentur. elata per superbiam, ct locuta granditer, Domini
Totttm autem nunc.qttod dicitur, ad Iribtim Juda per- igne succensa est, ita ut coinburerenlur et redige-
tinet et urbem Hierusaleni, quibus inslat captivitas. renlur ad nihiluin raini sive fruleta ejus, id est,
< Secundum enim numerura civitalutn tuarurn omnis populus adversariorum gladio deleretur. Hic
< erant dii lui, Juda, et secundum numerufn viariim scnsus et in alio loco scriptuin cst, ubi dicilur ad
«• liiartim, Hicrusalem, posuisti aras confusionis ad Ii- Jerusalem : « Ego autem planlavi le vineamcleclaro,
< bandiim Baalim. > Lcgamus Regum, Paraliporac- omne semen vcrum, quomodo 'onversa es ra pra-
non libros (IV Reg. xxi; // Paral. xxxm), et invc- vum, vinea aliena? » QuanJo dcstruttntur macerix
nicmus Judam et Hierusalem mtilto quam Isfael i, iilius, et vastiit eam apcr de silva , el omnes bestix
pejora fecisse, utquot habebant urbes lot baberent devorant fnictus illius : tiicamtis isfud capiluluni
et iJoIorum species, el quot erant in urhe Ilicrnsa- piincipiljus ecclesiarum : « Quid est quod, dilectus
lem plateoe ct viarum capila, lol haberent aras in meus iu domo mca fecil scclera mulla ?» Vet certe
confusionem suain, in quibus idolis Baaliin victimas divilibus qui cum alicna diripiant, et non aufcrant
immolarent. malilias cordis sui , putaiil se Dei mereri clemen-
« Tu ergo noli orare pro jiopulo hoc, et ne assu- tiain :« Nunqtiidcariies sanctx auferent a te malilias
( mas pro eis latulem et orationem, quia non exau- tuas, in quibus gloriata es? » At nunc pnblice rcci-
( diam in tempore clamoris eorum atl mc in teinporc tanttir oflcreniiuin nomina, et redemptio peccatorum
alHictionis eorum. > Proecipilur Jercmise, r.e velit liiulaUir in lauJeni, nec meininerunt vidux illitts in
pro eis Domiiium deprecari, in quosjamest con- Evangelio (Marc. \u), qux in gazopbylacium duo
summata senlentia. Ne videatur oralio ejus infirma, xra millendo, omiiiura divitum vicit donaria.
elpropriissceleribusnon exaudiri. Noli, inquit, orare « Et Dominus exercUuum,qui jjlantavit te,Ioculus
pro eis, nec laudem assumere, ut rcplicando veteris « est super te nialuin, pro malis domus Israel et
historicc clemenliam.njia semper eis miserlus sum, « doraiis JuJ.a qux fecerunt sibi ad irritanduin me,
et laudando, meam nitaris niutare senteiiliani. Elsi -. « Iibantcs Baalim. » Olivam, inquit, uberem, pul-
cnim hoc fecefis, non exaudiara cos, qui me neces- chrara, fructiferam levocavit Dominus luus atque
sitatis tempore rogare cogunlur. Ex quibus disci- p!antavit, sed quia ad vocem loquelx grandis Dei in
mus frustra aliquem rogare pro alio, cura ille non te llanima descendit, et consumpsit omnes .ramos
mcreatur accipere, pro quo rogatur Deus. tuos, propterea qui te plantavcrat, nunc locutus est
< Quid est quod dileclus meus in domo mca fecit supcr te malum, non iniqnilate sentenlix, nec subi-
« scelera roulla? Nunquid cames sanctoe auferent a ta pravitate sermonis, sed pro malis qux feeerunt
« te nialttias tuas, in quibus gloriata es? 0 ivatn sibi domus Isracl et doinus Juda, et sludiose egc-
« ulierem, piilchram, frucliferam, speciosara voca- runt.libantes Baalitn, ut nie ad iracundiam provoca-
« vit Dominus nomen tutim. Ad vocem loquelse, rent. Cumque possil Deus facere qux vtilt, redtlil cau-
« grandis exarsit ignis inea, etcombusla sunl fruteta sas ne faccre videatur iujuste, secundum illtid quod
« ejus. > Dilectum et amanlissimuro vocat jiopuluin scripttim est, « ut juslificeris in sermonibus tuis,
Jtida, qui in lcmplo ejtis posuit et vcneralus est el vincas ciira judicaris (Psal. L). >
LIBER SEXTUS.
Cura plura sintqux in libro Jeremix purani hi- D diversam narralionera sxpe persona niutalur, ct
storiam relexant, pturave, qux mysticara interprela- dtiro leclor ad alia attcndit, subito ad alia rapilur,
tionem quxranl : sunt quoqtie inter hxc nonnulla quod in multis lbcis sacrx Scriplurx, nec non et in
qux dupliciter, hoe est, juxta historiam et juxta prccsenli loco probalur : qttia duni Proiihela ex ser-
allegoriam inlelligi valeaut. PruJens lector diligen- monc Domini Judam prosceleribus suis ct idololatria
ter considerare debct, quod unicuiqne senlentix rite corripuit, vocemque Domini aj se faclam teslatus
convenial, cl sic allegorizet, ut vcritalem hislorix cst prolii!:enlem orare propopulo, eo quoJ indigniis
non perdat, sicque hislorix iiuiilatur, ul allegorix sit venia, rejiente ad Christi passipiiem narrandam
utilitatcra in locis opporlunis accipere non negligat: sub sua persona se contulit dicens :
siimilque notandum quod prophetx et psalmi idco < Tu autem, Doniinc, Jemonsirasti miliiet cogno-
obscuri sunt, et difliciles ad inlelfgcnJuni, quia in « vi, lu auleni ostcndisli mihi suidia eorura : ct ega
895 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 89G
< quasi agnusniMisuelus, qui portatur ad victimam, A tcrrara non exierat sonus ejus, postea verc. quam
< el non cognovi, quia super ine cogitaverunt con- assumpsit fortitudinem per lignum, tunc in iiniver-
< silia, dicenles: Mittamus ligniim in panem ejus, sum orbem passionis ejus disseminalus est serrao.
« ct conteranius eum.de terra viventium, et nomen In cujus ligura et aqna in Veteteri Tcslameuto
« cjus non memorelur amplius. Tu autem, Doininc ad taclum ligni dulcis effecta csi. £go quippe aio
« Sabaolh, qui judicas jusle, el probas renes, et eor, lcgem non inlellectam amaram aquam esse, eum
< videain ullionem tuam ex eis, tibi enim revelavi autem venerit lignum Jesu Christi, et sermo Salva-
< causam meam, Domine Deus meus. » (Hieron.) toris inei descenderit in eam, tunc dulcoratur et
Omnitim Ecclesiarum iste consensus esi, ut sub fil suavissimi saporis, intellecta pariter et lecta lex
pcrsona Jeremice a Clirislo hxc dici inlelligant, Moysi. Dicentes igitur, < Venite, miltamus ligiiuin
quod pater ei monstraverit quomodo cum oporteal in paucm cjtis, » etiam hoc adtlunt: < et conteramus
Inqui, et ostenderit illi sttidia Judxorum, et ipse etira a terra vivenlium, et nomen ejus non memora-
quasi agnus duclus atl victimam, non apererueril os bitur aniplitis. > Sic illum inlerfcceiiinlquasi nomen
siiuin , et non cognoverit, subaiidiatur, peccalum : r-juspenilus eraderenl: sed Jesus sciiquare et quo-
pixia iltud quod ab Apuslolo tlicitur : « Qui cuin modo moriatur. Propler qnod ait : « Nisi graimin
iion cognovisset peccatum, pro nobis peccatum fa- B frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum
ctus esl (// Cor. v); » ct dixerint : « Mittamus solnm manct, si vero mortuum fuerit mulluin fru-
lignum inpancraejus, » crucem videlicet in cerpus cluiii affert (Joan. xn). > Ergo mors Jesu spica fru-
Sctlvalofis. Tpseest enira qui ait: « Ego sum panis, nienii facla est, septuplum et mutto amplius resii-
qui de coelo desccndi (Joan. vi). » Et « eradicemus tuens, quam fuerat seminatum. Si autem mors tantas
(sive conteramus) cuin de lerra vivcnliuni:« hocenim atiulii fruges, resurreclio cujus futura esl uberlatis?
scelus animo cogiiaveitint, ut nonien ejus delerenl in Nonestigitur Salvator nostercontritus,siveerasus de
perpeluum. (Orig.) Si Dci eloquia sunt in lege et pro- terra viventium, neque memoria ej'usablata de memo-
jihetis, evangcliis et aposlolis, oportet discipulum Dei ria fidelium. (Hieron.) Sed econtrario jnxta assumpti
divinoriim sermonum înagistruni Deum ascribere. corporis sacranientum Ioquilur Filius ad Patrem, cl
« Qui eniin docet horainem scientiam (Psal. XCIII),» imprecatur judiciuin ejus.dum laudat jtislitiara ejns,
secundum psalmistam Deus est. Salvator quoque et inspectorein rcnis et cordis invocat Deum ut ipse
perhibel tesliinonium iiullum debcre super tcrram reddat populo quod merelur, el dicit, videam ultio-
magistrum nunctipari, dicens : « Et vos nolile vocare ncm ttiain ex eis, corum videlicet qui in scelere
mcigislrumsuper terram, unusquippe esl vesler ma- perseverant, et non eorum qui verluntur ad poeni-
gister, Patcr qni in coelisesl (Mallh. xxm). > Pater C tenliam. De illis ait in cruce : « Pater, ignosce cis,
autein qui est iu coelis cnidil homines sive per se, quod enim faciunl nesciunt (Luc. xxv), > revelatque
sivc jier Filium, sive per Spiriium sanclum. El ut ad Palri ct aperit causam suam,quia nullo suo merilo,
minora veniamus : erudit per Paulum, erudit per seJ scelere populi crucifixtis est, dicens : « Ecce
Petrum, per alium quemlibet sanctorum : lanlum venit princcps raiindi hujus, et invenit in rae nihil
Deusspiritus, et Dcus sermo descendat ct doccat. (Joan. xiv). > Judsei et nostri judaizanles hccc ev
Cur hxc diximus? videlicel et quia Proplieta ait: persona Jeremix dici intelligunt, qui propler vatici-
< Nofum mihi fac, Domine, et cngnoscam. > Neque nium futuroruin et ingruenlia captivitatis mala, hxc
enira scirc possum nisi ul lu mihi revclaveris : sin eum a populo sustinuisse-confirmanl. Sed nescio
auleui deinonstrante te potuero nosse quod nescio, quomo !o possint approbare crucifixum essc Jcrc-
tunc videbo cogilationes siiigiilorum. ct cognoscaiu niiani, cuin hoc Scriptura non memorat, nisi fbrte
quid unusquisque gcrat, et cujus sit volunlas. Hoc cogitaverint et non fecerint.
quod infertur, < venite, > inquiunt, < mittamus li- « Proplerea hccc dicit Dominus ad viros Anatolti,
giinni in panem ejus, > nimiac difficullctisest. Panis « qui quxrunl aniinam tuam ct dicunl: Non prn-
Jesu quo nulrimur, sermo ejus inlerprelalur. Quia < phelabis in nomine Domini, et non nioricris
igitur docente eo, volucrunt quidam scandala poacre « in manibus nostris. Propterea hxc dicit Dominus
doclrinx ejus, crucifigeulcs eum, dixerunt: «Yeiite, « exercituum : Ecce ego visitabo super eos, juvenes
iniltarous lignuni in panem ejus. > Cum eniin vcrbo < morienlur in gladio, illii eorum el filix earum
Jesu el discipliiuc cjus conjungilur magistri crucifi- < morienlur fame, el reliquiae non erunt ex eis.
xio, in panem lignum miltitur. Et illi quidem insi- < Inducam enim malum super viros Analolli, an-
diantes dicanl,« vcnite ct miltamuslignuminpancm ( num visitationis eorum. > Videtur hoc superiori
ejus.» Egoveroadmirabileqtiiddaminieram. Lignum sentenlix conlraire, qua volunius approbare cx
missumiiipancejiispancmfecitmeliorein.Exemphiui persona Christi dicta esse qux dicta sunt, et non ex
accipe de Icge Moysi. Sicul lignum quod missum Jercmix, qui proprie habitabat in viculo Anatoth,
cst iu araarani aquani, fecit illain dulcem : sic tiqui ab Jerolymis tribus dislat millibus. Sed si inlcl-
giiuni passionis Jesu Chrisli missum in doctritiam lexerimus etymologiam oppidi Anatoth quod' inter-
ejus, fccil panem illius dulciorem, ante enim quam pretatur obedienlia , liquido monstrabilur viros Ana-
iinmittcretur lignuin in panem ejus, quando tanluni- tolb.qui quondam prxccplis Domini obtcmperarunt,
modo panis crat, et non crat lignuni, in universam oninesdiciJudceos,el maximehabitalores urbis Jcru-
897 EXPOSITIO SUPfcU JEREMIAM. — LIB. VI. 898
salcm, in quos venit extrema scnlcnlia, ul obsidionis A < fructum) : propc BStu ori corum et longe a reni-
malis, gladio et fame el peste inlerirent. (Orijf.) Fi- < bus corum. > (Hieron.) Conlra onracs quidein ini-
guraliler nunc nomen Anatolh assumilur. Tolura qu'e agcntes isla disptitaiio cst, et septuagesimi
autemjudaicum in-eosacramentum est. Intcrpicta- secundi psalmi brcviler senlcnlia comprchenditur,
lur quippe Anatoth, ul diximus, obedicnlia. Quia iu qua prophelavil: < Quam bonus Israel Dcus his
ergo obedientia Dei in illo populo fuit, sicut regnuin qui rccto sunt corde, roei autem pene moti sunt
ejus.etfactum est de regno, id quod novimus prx- pe!es, pene effusi sunt gressus mei, quia zelavi in
diclum : < Auferelur a vobis regnum el dabitur genti peccaloribus pacem pcccalprum videns, etc. > (Psal.
facienti fruclum ejus : >nunc quoqueviri qtiisunt in LXXII.)Sed pmprie conlra hxrelicos dicittir, qui cum
Aiialoth,hoc est in obedientia, quxrunl animam non siul irapii, via eorum prosperatur, gencranlque
Jeromix, neque enim hisloria ulla hoc commemoraf, filios, cos quos in hxresi deceperunt, et prxvarican-
quia viri Anatoth qtixsierunt animain ejus. Habeniiis tur ct iuique agunt: ita ut Ecclcsiam spolient, ct
Regnorum libros; meminil ibi Scriplura Jercmix, dtiui in pravitate sentcntix persevcrant, jaclenl sc a
nikil tale conscribilur. Habemus Paralipomena ct Deo esse planiatos, et radicem misisse, generasse
ipsum quod nunc interpretamur volumen prophelx : filios, ct allulisse fructum. Qui cum Christi nomen
nihil locuti sirat viri Anatolh. Sed Christi quccriint 13sxpius rcjjlicenl, habitatorem sui non Iiabcnt Deuro,
aniniam Dominimei,« quidicunt: nonprophetavil in juxta illud Isaisc: « Populus hic labiis mc honorat,
noraine Domini. > Legiinus et hoc a Judxis prohibi- cor vei'0 ejus longe csl a me (Isa. xxi x). >
tiim iiedoceret Christus,« alioquin moricris in mani- « Et tu, Domine, nosti rae, vidisli me ct probasti cor
I;us noslris. Ecce ego visilabo in eis, juvencs eoruro « incura iccuin. Congrega eos qnasi grcgeni, ad
gladio cadent, el Uliieorum el filix morientur in fa- < vicliniiiro, cl sanclifica cos in die occisionis. >
me. >NonJeremix leraporibus in gtadio occubucriint, Nulluni, inquil, scandalura esl, quod»impii sive oin-
sed post advcnlum Domini : tunc cl fames vcuit in nes hxrclici pro teniporefloreant: <tu enini, Dominc,
eos, non faines panis neque sitis aqux, sed Lvtmes nosti me, et vidisti nie, elprobaslicor roeuro tecuin, >
autliendi sermones Doiuini. Jani quippe aptid eos quem ila novit Palcr Deus quoinodo fiiium siiiiin?
ultra non dicilur : <Hxc dicit Dominusomnipolcns. > Nemo enim cognoscit Filium nisi Pater, et ncnio
lsla famcs esl propketicx vocis cessantis in eis. Sed coguoscil Patrem, nisi Filius, et cui voluerit Filitts
quid loquar dc propliclis? Neque magistri, neque revelare (Litc. x) ; licct, iiiquil, proficiant, lieet
docloresin Judxa aliqui remanserunt. Et licel sint filios gencrent et faciant fruclum hxretici, et
innumerabiles,qui sibi sapicnliam vcndiccnt, non esl prope sis tu ori eoruni, cl longe a renibus eo-
jani sermo Domini in eis. Completum est illud vali- C riiin, id cst consciciitia, tamen non parva esl con-
cinium: < Auferet Dominusa Jutlxa et ab Jcrtisalcm solalio, ijuoJ quasi pecora saginanlur ad viciiniani.
validtim el validaro, virlutem panis el virlulem Congrega eos in urbeni Jerusalem, sive in sua con-
aqnx, giganlem, et fortcm, el hoininera beU.Uorem, ciliabula, ut quasi viciimx cscdanlur in raortein : ct
et judicem, ct propbelam, et arbitrum, et seniorera, tunc sanclificenlurcum ccclesiaslicofuerinlmucroue
et quinquagcnarium, ct adinirabilem consitiarium, jitgulali. Inleifectio enira hccrelicorura, salus eorura
el s.-.pienteni archilcctum , el intelligenlera audilo- esl, qui decepti fuerant.
rem. > Jain non esl apud eos qui possil diccre, < Usquequolugcbit lerra, et herba omnis regionis
< Quasi sapiens archilectus, fundamentum posui < siccabilur, propicr malitiam halitantiiim in ea ?
(/ Cor. III). > Migraverunlab eis architecti, venerunt « Consiimptum est animal ct volucre, quoniam
ad ecclesiam, posucrtint fundamentum Chiistum Je- « dixerunt: Non vi.iebit novissiina noslra (sive non
sum. Huic superxdificant, qiiicunque post eos credi- < vidcbit Deus vias nostras). > (Hieron.) Qiiklquitl
dcrunt. (Hieron.) Ut auleni nos omniinterpretationis in munJo vel bonorum accitlil vel m.iloruro, non
molestia libererour, illani sequamur regulam, quani absque providentia et forluito casu accidil : sedju-
oranes prophetx in typum Domini salvaloris plera- dicio Dei. Terra nunc slerilis cst, herba siccatur.
que gesserint, et quidquid juxta prxsens temptis Vis nosse ralionem? malitiac habitatorura ejus hoc
completum sil in Jeremia hoc in futurum de Do- faciirat , ita ut et aiiiniatia super tcrrara, et cceli
niino prophelari. volalilia consumanlur, quia in nsus hbminura hcec
CAPUT XII. creala sunl omnia. Qui in tanlam consurrcxcrc blas-
Dispulalur cum Domino conlra murmuratores; colli- phemiam, ul dicerenl Deuin ignorare vias suas, et
galio caplivilalis Jerusalem : reprobatio Syna- ncscire qtiid untisquisque passurus sit. Quod auteni
gogw, paslorum condemnatio; de conversisad Do- dicit, usquequo, illud significal pcrmanere irain Dei:
minum.
quia animus peccaulium non rnulctur.
< Jusius quidem es, Domine, si disputera tecuni < Si cura pedilibus currens laborasli, quomodo
« (sive quia satisfaciam tibi), verumlamen judicia < conlendere jioteris cum eqnis ? Si in terra pacis
< loquar ad te. Quid est quod via impiorum pro- < confusa es, quid facics in superbia (sive fremilu)
< speratur? bene est omnibus qui prxvaricaniur < Jordanis? > Si, inquit, cre!,ra te vicinarum gen-
< et inique agunt ? Planlasti eos, ct radicem mise- tium
caplivitas fafigavit, Moabilarum et Ammonila-
« ruiit, prpficitint (sivc generaverunl filios, et faciunt ruin, Pliilisthiim cl IJuraxo-.Uin:
quiJ facics ad lon-
899 B. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 9«0
gara cnplmlnlcm, qux te Chaldxam usqne duclura A lam, inquit, habuit pulchritudinem Israel, ct lanlis
esl? El comparat pcdites cqiiilibus, quia revera ef ftiilJerusalemdislincta virtutibus ut nihilessetbono-
juxla hisloriam omiiis Persis ct universa Chaldoea, ruiii, quod non ccrncrelur in ca: quia igitur mihi
et regionuin iltaruni excrcilus gaudct equitalu. Istx facta esi hxreditas quondam mea, id est poputiis
aiilcm gentcs, qtuis supra mcmoravi, propler difli- Israel, quasi leo in silva, dcdit conlra mc vocera
cultalem locorura non tara pugnx aplx sinit, quam suam, et eam omni odio detestatus sum : idcirco ve-
Itilrocinio, servatque inetaphoram et dicit: Si cum nile et congregamini contra eain, omnes bcstix terrx,
pedilibus currens lassitudine dcfccisli, quid facics si diversaruni genlium mulliludo, et devorale eani quce
cquis cursum tiiuin volucris coxquare? Etsi in lerra suuiii Doininum non cognovit. Sin aulcm ut Septua-
tua aliquam habuisti (iduciani : quid aclura es cum ginta et alii inlerpretcs translulerunt legilur :«Nun-
Jordanem transieris, et illius gurgites suslinuciis? quid spelunca hyxnx hxreditas mea mihi ? » refera-
« Nam el fratrcs lui et doinus palris tui, eliam nius ad iinmiinditiam nocturnx bestix, qux vivit
« si pugnavcrunt adversum tc, et clamavcrunt post cadaveribus mortuorum, et de sepulcris soict
« te plcna voce, ne credas cis, cum locuti fucrint cffodcre corjiora , nihilque est iraniundilisequo non
« libi bona. » In faiilum, inquit, gravissimis Jorda- vescalur : talis csl Israel offendcns Dorainum suum,
nis opericre fluctibus cl cqiiitiim le de longe ve- H el oinnium besliarum raorsibus traditur. (Orig.) Ve-
iiientiuin multittido vaslavit ut fialres quoque lui neriinl beslix agri, devoraverunl populum Judxo-
Idumcciet domtis palris tui, qni tte Lol slirpc gencrum. Vide cxesa corda oinnium a fortitudi libus con-
rali stint (Gcn. xix), Moab cl Ammon, ctiam ipsi trariis. Siillis Deusnon pcjjercii, sedait: «Iteetcon-
lcmporc necessitatis ct anguslix dimiccnt contra te et gregalc bestias,» quanto magis nobis non parcet? St
insullenl libi. Undecave nc velis cis crcderc, et spen non feccrimus lcgem ejus, si sermonem Evangclii
haberc consanfuinitatis, per qiiam roajore in lc, ncglcxerimus, rursum dicel : < ite et congrcgate be-
quam hostes odio desxviant. Potest hoc et de Salva- stins el tradite eam : >sed nos coufidainus in Doinino,
tore accipi quod fratres ejus et domns palris illius ct in orationc dicamus, <Ne tradas besliis animam
pugnaveiini conlra cum, et clamavcrint voce plena, coiifitcntera tibi (Psal. LXXJII).> Agamus pceniten-
dicentes : < Cruciligc, crucifige eum : non ha!,emus liam super peccalis nostris : confileamur delicta
rcgcm nisi Cxsareni (Joan. xix.) » noslra, qua; fecinius, et bestiis non trademur : quin
< Rciiqtli doniiun nicam, dimisi hxrcditalem polins angeli venicnt, qui nos in sinu suo gestantes
< nie.iin. Dedi dilcctain aniraam mcam in m.tnu imi t!e lerrenis locis ad coeleslia transferunl, de prxsenti
« niicoruni cjus. Facla esl roilii hxrcdilas roca, sxculo in perpctua cotloccnt xtcrnilate.
< quasi lco in silva. Dcdit contra me vocero, idco G <Pastorcs multi demoliti stint (sive corruperunl)
i oJivi eam. » Qtii in Evangelio locutus csl, « Sur- « vincani meani, conculcaverunt (sive polluerunl)
gitc, abeamus hinc (Joan. xiv) ; » el ilcruin : « Rc- « paricin meain. Dedertinl portionem meam deside-
linqiictur vobisilomus vestra deserta (Luc. xin),» hic « rabilcm in desertum solitudinis (sivc inviam).
cliani in propht ta cadem coniminatur, et quod fa- < Posucrunl cam (velposita csl) in dissipationem. >
cturus esl, fecissc se dicit. Ilaereditas enini Doniiui (Hieron.) Audiant bxc qui pfincipes cupiunt essc
esl Israel, et fuiiiculus hxreditatis ejus. Quod autena populurura, et non solum pro se, sed et pro cominis-
ail, «dedi dilcclain aniinam nicam in manu iniini- sis sibi grrgibus redditiiri sunl ralionem in die ju-
coruni cjus, » illud cst: « Potcslalcm habeo ponendi ditii. Propler illos enim pars Domini conculcalur
aniinam n:eam, ct poleslatem habco lTStiniCKtii alque polluilur, ut uki (jtiondam Dei erat hospiliuin,
illam (Joun. x).» Fncla est autcni lueredilas quon- ibi sit habilaciiluin bcsiisruin. Alii vero non prxpo-
dani Doinini piipulus Judxoruni, contra eum quasi silos plebis ct sacerdotes, sed hostium intelligunt
leo in silva, quando pari adversuni illuin in pas- principes, qui Jcrusalem, hoc cst vineam Doraini,
sionc voce clnroavit. Et qiiia dcdit conira etim vo- dissiparunt.
ccro suarti, ideo cani odio liabuit et abjecil, el quce « Lnxilquc snper rae : desolalione desolala est
(jiioiitlain fuit dilecla atque charissinia, nunc appel- « oninis lerra, quia nulhis est qui recogilet corde.
lalur ndiosa.( (Orig.) Nec inirandum esl, si luiic, « Sujjer onincs vias dcserli vencrunt vastatorcs,
truci belluic coraparata sil, usquc ad pr;cscntem « quia gladius Domini devorabil ab exlreu.o tcrrx
(licin, leoncs in silva sunt analhcmatizaiitcs Do- < usque ad cxtreniuin cjus, non est pax universx
minum Jesum cl blasphemanlcs illum, el insidiaiiles < carni. > Scptuaginta : « Propterea •dissipalione
cicdcntibus noinini ejus. < dissipata cst omnis lcrra , » el reliqua. Hoc
« Nunquid avis discolor hxredilas mca mihi? quod posuiinus«luxitque stiper rae >juxla Hcbraicuni
« Nunquid avis lincta per totum? Venite.congregaroi- priori versiculo copulatttr, ut sit sensus, < posuerunt
« ni.omnes beslix tcrrx, projierale ad devorandum.» cam in dissipationem, > hoc cst, hxrcililatcm meam.
(llieron.) Sepluaginla : « Ntinquid spelunca hyxnx < Luxitque super me, » meo auxilio deslituta. Juxta
lucreditas niea niihi? an spelunca in circuilu ejus Scptuaginta vero loquitur Dcus, quod propter illuni
siper cam? Pcrgitc, congrcgate omnes beslias agri, lerra sit dissipala et redacla in solitutlinem, quia
cl veniant ut comedaiit eain. > Avera discoloreni lin- nullus sit qui corde recogitet. nec ulla pax universce
ctainque [Jcrlotitra,juxla Iilierain. pavuiiivocat. Tan- cniT.i: neque eniin paccm Dei polesl caro reciperc ,
901 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — IJB. "VI. 902
« Sapienlia enim carnis inimica est Deo, et qui in A et jtixta prxcppfa Domini digiius inceuat. Veruni,
carne sunt, Dco placere non possunt (Rom. vni). > charissiini, nolile pulare hoC tnnlum de nobis esse
Porro juxla Hebraicum ideo Judxa oninis est deso- dieltiin : et nos ct vos coninionet divina inajestas,
lata, quia nullus est qui corde recogitet Deurn, nec ut juxta Scfiplurarum prxcejjta vivamus, Ctsi sic
residuus qui possit evadere. Per onines enim viits expcdit dicere : < poteniespolenler lorinenta pntien-
soliludinis venerunl vastatores, id est hostilis exer- tur.» Plus a me exigitur quam a diacono, plus a dia-
citus, et gladius Domini devoravit a termino usque cono qtiani a laico. Qui vcro tolius Ecclesix arcein
ad terminunr: nec requies nlla fuit de tirbe fugien- obtinet pro oraiii Ecclesia reddet rationem : riropler
libus. Unde dicitur : « universx carninon eslpax. > hoc apostohis' Patilns , vitlclicet ut is cui ftierant
(Orig.) Quodsi volueris subtilins inteltigere:«propfer niulla coraiuissa, aiebal: « Sic nos exislimet homo
me exterroinata esl oninis lerra, >considera eam qux quiisi iiiiuistros Cbrisli et diSpensatores sacranien-
in leest, quomodo exterminala sit terra, et ttinc vitle- lofiini Dei. Hic jara qnxritui inlcr dispeusatores, ut
his post adventum Jesu Christi impleta esse qux fiJelis quis invcniattir (/ Cor. iv). >
dicta sunt: morlificatis niembris noslris super ler-
ram, cum jam non operatur lerra opera sua, non « Coiiftmdemiiii a fructibus (sive a gloria-
fiant apud justiim ea quibus caro antea fovebatur, 13 rj «tione vestra), projiler irani furOris Doniini (sir«
noii fornicalio, non imnmndifia, non ultra Iuxuria,- < ab opprobrio in conspecfu Domin*).Hoecdicil Do-
non idolorum servitus, non bCneficia, etc. Dorainus « niimis adversum omnes vicinos ineos pessimos,
loqttitur : « Quid putalis, quia veni pacem roittere « qtii langunl hxredilatem, quam dislribtii populo
super terram ? Non veni mittere pacem sed gladiura < raeo Isracl: Ecce ego evellani eos de lerra sna, el
(Malth. x).t Vcre aniequam illedescenderetnon erat < doiniim Juda cvcllam (sivc cjiciam) de ir.cdio eo-
gladitis super terram; neque caro concupiscebal «runi. Et cuni evulsero eos converiar (sive nvcr-.
adversus spiriluni, neque spirilus adversus carnein, « tar), et miserelior eorum, el reducam cos (siveha-
quando autem venit, edocli sumus qux carnis quxve «-bitare faciam), virtim in hxretlitate sua, et viruin
siint spiritus. Doctiina ejus quasi gtadius immissiis, « in terra sua. > (Flieron.) Dicilur ad eos, qnibtis
doidit carnem, id est tcrram a spiritu, et cxlcf- cleri sui cl ecclcsiasliensordo non prodcril, utcon-
miiiavit cam : quia mortificationem Jesu circumfe- fiinJaiitur a gloriationc sua, et ab tipprobrio corara
rimiis in corpore noslro et non viviraus ultra juxta Doniino. QnoJque infert: < adversnm omnes vicinos
carnem, vivit aulem spirittis, el seminamus non in mcos pessinios,» juxta litleram vicini terrx sancix
carne, sed in spirilu, utnon melamus corruptionem Idumxi sunt, Philislhiim, Moab, et Amraon, juxla
de earne,'sedrfe spirilu vitam xternam. C tropologiain vefo omnes hxretici, qui suh nomine
« Seminaverunt triticum, et spinas iiiessticrunt: Chrisli censentur, el vicini magis suntquam habi-
« hxredilaleni accejJeiUnt,• et non eisprodcrit. » Se- lalores lerrcc sanclx, qui tangunt lixreditatem Dei
ptaaginta:«Seminastis Irilicuni, et spinas mcssuistis: et devastant eain : diciturque de eisquod auferan-
« cleri eorum non proderint eis.»(Hieron.) Meliora, in- tur de medio terrx, et doraus Juda tollatur de me-"
quit, exspectavertinl.ct venerunt pcssiroa, sperabant dio eorum. Qui cumevnlsi fuerint, et de hxreiicorum
prospera et adversa perpessi sunt. Acccperunla Do- 'aucibus liberaii, consequenlur misericordiara Dei
niino rerum oraniura abundantiam, quaeeis non pro- et reducentur in hxredilatera et in terram suam.
derit. Juxla septuaginta vero oranes hxretici quasi (Orig.) Mulla sunl in quibus gloriantes insipientiam
Irilicum scminanl, et spinas melunt, exspectante noslrara ostendiinus : verbi gratia, si qui in mullis
Dominout fecerentfructum, el non f. cerunt judiciutn possessionibus gloiiantur, dicilur cis : <confundimini
sed clamorem. Dicilur autem hoc et ecclcsiasticis, a glorialioneveslra. » Si quis lxlabiindus incedit su-
qui verba Dei et doctrinam ejus mala conversalione per prcliosissirnis vestibus,supcrdonio inultis exor-
disperdunt, de quibus infertur : «Cleri eorum non nata diviliis : aliena est quippe hxc gloiiatio a glo-
proderunl eis. » Quid enim eos juvare polerit epi- rialione sancloriiro, dicitur ad eum : < confundimini
scopi iiomen et presbyteri, vel reliquus ordo ecclc- " a gloriaiione Veslra.»Ycrum hoc parum cst: Ainli
siasticus : cum magis graventur dignilatibus suis, et quid loquatur in Jereraia serrao divinus, jtibens ut
« potentes polenter tormenfa paliantur (Sap. vi),»el ne in sapienlia quidem nostra gloriemur : < Ne glo-
qtiantoampliiiseis cieditum fuerit tantoplus requira- rialtir, inqtiit, sapiens, in sapienlia sua, ncc fortis
tur ab eis. (Orio;.)Nosse debetis nonstalira in eoesse in fortifudine sua, uec dives in diviliis suis scd in
salvandos, quia clerici suraus : multi enim el preshy- isto glorielur, qui glorialiir, intclligerc et seire,
tcri pereunt, et laici beatissimi reperiuntur : sed si quoniam ego sum Dorainus (Jer. ix). Vis gloriari et
ordinem elericalus elniereamur pariter el habeanius. gloriabundus non audire, <confundimiiiia gloriaiione
Quia igilur sunt quidam clerici non ila viventes, ut veslra? » gloriare ul Apostolus et dic : < Mihi veio
el.ipsi ex ordine suo capiant fructum, et ornamento absit gloriari, nisi in cruce Domini mci Jesu Christi,
suse sint dignilati, idcirco, aiunl qui cxposuerunt propter quem mihi mundus crucifixus est, et ego
prophetam hunc,dix.iL: «Cterici noii proderuntcis.» mundo (Gal. vi).» Vis gloriari el non audire, < cpn-
Utilitas quippe clericatus non in eo-est, si aliquis in fun.iimini agloriatione veslra,» audi ajjostolum Pau-
agniinc sedeat prcsbyterorum : sed si juxta locum luni glorianlem et disce cuni loquiiur : « Libcntcr
tluctus cst lra: s
gloriabor, in infirmitalibus meis, ut habilet in me \ est hujuscemodi linum alque lumbare,
virlus Christi (IlCor. xn). > Euphratem, id est in Assyrios, et ibi absconditus,
< Et erit si eruJiti didicerint vias populi mei, ut hoc est, muliititdine magnarum et innumernbilium
< jurent in nomine meo, vivit Dominus, sicut docue- geiilitim quodammodo absorplus, etnihili repulatus.
< runt populum meum jurare in liaal, xdificabun- Post longum autem lempus ipse propheta in lypum
< tur in medio populi raei: quod si non audierint, Dei jjopttlum liberat de captivitate, qui nihilominus
< evellam gentera illam evulsione et perdilione, ait et post redilum Dei prcecepta non fecit, sed secutus
< Dominus. » Si translati tle hceresi in Ecclesiam, dcos ulienos, ad extremum eliam iii Dci liliuin rai-
didicerint vias populi Dei, et juraverint in nomine s;t raanus, et ceterna proditione contabttit. Oranis
Domini, et non in nomine idolorum, qux de suo quoque vir sanctus lumbare Dei est, qui assumptus
corde finxerunt, xdilicabuntur a Domino, et erunt de lerra, et de terrx limo Dei consortio copukttur,
pars populi ejus. Quod si translati in Ecclesia, per- elquodammodoquxinEcclesiaejusvideiilurobscena,
versorum dogmatura reliquias tenuerint, et non au- majore diligentia operit atque circumdat, ne genli
dicrint verba Dei, evelletur gens illa de medio po- lium el hxrelicorum morsibus pateant. Quod lum •
puli Dei evulsione ct perditione perpetua, et nequa- bare si aqtiam teligerii, el Eupbratis fluenta trans
quam eis ullus locus pcenilenlix relinqualur. Hxc * ierit, ita ut Assyrix regionibus huraoribus imbualur.
quolitlie cernimus et rebus probamus, quod ideo perdit pristinam fortitudinem et computrescil atque
hxretici fidei siroulenl veritatem, ut simplices quos- Jissolvilur. Et quamvis in usum Dei redcat, lainen
«jucdecipiant, et non ipsi convertantur ad fidem, scd pristinam pulchriludinem haberc non polest, non
fideles trahant ad infidelitaicm. durilia Dei, scd suo vilio. quia nolunt audire verba
CAPUT XIII. ejus, et aiubulant in pravilale corJis sui, sive quod
scrmo
De lumbari putrido el laguncula; de ebrielute malo- sibi reclum vidctur, hoc faciunl. Sed el ipse
rum, de monlibus tenebrosis, de translatione divinus cur hanc posuerit similitudineni, expnnit di-
Judm propter iniquitates et impcenilenitam. cens:« Mcul eiiim adbxret lurobare ad lumbos hoini-
< Hxc dicit Dorainus ad me : Vade el posside tibi nis, sic agglutinavi el adhxrere feci mihi omncni do-
< lunibarc (sive cinctorium) lincuin, et pones illud mura Israel, et omnem domum Juda, » decera vitleli-
< super luniLos tuos, et in aquain non inferes illud cet ct duas tribus, ut essent ni hi in populum numina-
< (sive per aquam npn transibit). Et possedi lurabare tum, ct in laudem et in gloriani: et pro his oroni-
<juxtn vcrbum Domini, el posui circa lumbos meos. bus non audierunt me, sed sua vitia sunl secuti.
< El faclus est serrao Domini, secundo ad me, di- (Orig.) Poslhxc quxrimus quare cinclorium )i-
< ccns : Tolle lumbare (sive ciucioiiuro), quodpos- 1 neum dicatur. Liniini de teria nascilur. Nam cirai
« sedisti: quod est circa lumba tuos, el surgens, seinen in humuni fuerit alijecfum, priinum in gra-
( vade ad Euphratem, et absconde ibi illud iu fora- niinc pullultit, deinde, ut infiniia prcctercain, de
< niiue petrx. Et abii, el abscondi illud in Euphra- messe iransferlur doniiira, jiect tur, lavatur, lcrilur,
< lem sicut prxceperat raihi Doraiiius. Et factuin tundilur, ct ingenli, ut ita dicain, opera excutiittr,
< cst post dies plurimos, dixit Dominus ad mc: quo tale fiat, ex quo possit ciiictorium aul aliud
< Surge, vade ad Euphratem, et tolle inde lum- quid in usus neccssarios coraparari. El nos ergo uni-
< bare (sive cinclorium), quotl praecepi tibi ut versi qui generalioncm habcinuse lerra, qui in
« alisconderes illud ibi. El abii ad Euphratcm et cinclorium Dei plccliiuur, niiilia cura indigcnius,
« fodi, et litii lumbare de loco ubi absconderam illud. utpeclamur, utlavemur, ul colorera lerrxabjieianius,
< Et ccce compuruerat lsmbare (sire cincloriuni), Alius quippe color generationis in lino, cl nlius cst
< ila ut nulli usui apturn esset. Et faclum est vcr- cuin fuerit opere mundatum. Gciierationis color ob-
< bura Doinini ad me dicens: Hxc dicit Doraiiius : scurior est, et nigrum dicimus, operis auteni luci-
< Sic pufrescere faciain superbiaiu (sive injuriara) dior. Tale, inqtiam, nescio quid el nobis in exordio
< Juda, et supcrbiam llierusalem muliam, et popu- v evenit. Nigri sumus quando regcnerainur, quando
< luni isium pessimuni, qui nolunt audire verba mea, crcdimus, quando in Cantico canlicortira dicimus :
< ctarobiilaiitinpravilale ( siveiti directione) cordis (Nigrasum et speciosa(Cant. I) ; liEihiopibiissiiiiilcm
< sui pessilni, abierunfque post deos alienos, ut ser- animam habemus. Deinde cureluimur, ul efficiamur
< viicni eiset adorarenl cos. El erunt sicut lura- candidi, ut nitorem qui nobis insitus ex nattira non fue-
< bare islud, quod nulli usui aptum est. Sicul rit, diligenlia consequamurjuxta illtid quodineodem
< enim adhxret lumbare ad lunibos viri, sic aggluti- locoscribilur:« Qux est ista qux ascciidildcalbala.»
< navi miliiomnera doraum Isr.iel, et omncm domuin Eiefliciiiiurlinumcandidumpuruiiique, atque itacuin
< Juda, diiil Dominus.utessel mihi inpopulura.ei in digni fueriinus societate Dei, in cinctoriuni ejusfple
« nomen, et in laudcm, el ingloriaro; et non audie- ctimur, neque ab eo aliquando deponimur, si tamen
riint.»(Ilier.) Cinctoriiini sive lumbare, quodDci re- candorem quera nobisconcesserat, sempcr hakeamus.
nibusjci!igilur,populus lsrael est, qui in lini similitu- Quoniara itaque Judxi et oinnis domus Israel indigni
t&nemassumptus de terra ct illotus, nec mollitudincm exsliterunt Deo, et projecti sunl ab eo, nobis pro illis
habuit, ncc ciiidorem, et tamen per illius misericor- accinctus est. Neque enrm putandum cst cincloriuin
diam adhxsit Dco. C.iiinqiiepeccasset, rationale quippe alijicienlem raansisss inciiictum, statini ut illos
905 EXfOSITlO SUPER JEREMIAM.— LIB. VI. 906
prpjicit, alios sibi conlexuit. Hoc cinctorium Eccle- A . raalo vino iraplebitur. Quomodoergo possumus de
siaestde genlibus congregata, quxsciredebet, quia Scripturis acciperedifferenlias vini? Saper malo vino
si prioribus non pepercit Deus, nec sibi parcet si de- ista conscripta sunt: < De vinea Sodomorum vinea
rntiiquerit,sinonfuerit digna lumbo ejus, si non ad- eorum, et palmes eorum de Gomorrha: uva eorum
hxrens Domino, unus spiritus fuerit in Christo Jesu. uva fellis, botrus amaritudinis eis: venenum draco-
Caveat ergo, qui potest dicere: < Mihi autem adhx- num vinum eorum, et venenum aspidum insanabile
rere Deobonum est (Psal. LXXII); >ne forte per ne- (Deut. xxxii).> Debono autem hxc dicuntur : < Ca-
gligentiamab illius renibus separetur, et transeat Eu- lix tuus inebrians quam prxclarus est! (Psal. xxii.) >
phratem, et detur in polestatem regis Assyrii, et ne- Sapientia convocatad crateremsuum dicens : <Vc-
quaquam in solidissima petra, sed in fbraraine petrx nite, manducale panes meos, et bibite vinuin quod
corruptx atcjue vitiatx, hoc est, hxreticorum sordi- miscui vobis (Prov. ix). > Est ergo vinum de Sodo-
bus et viliis occupetur, et in tantam veniat putredi- mis, et est vinum quod Sapientia miscuit. Rursum-
nem, ut in usum et cinctoriuin Domini ultra redire que : «Vinea facta est dUecto in cornu, in loco
non possit. uberi (Isa. v), > plantala a Deo, quae vocatur vinea
< Dices ergb ad eos (sivead populum) sermonem Sorech, electa quxdam et inter omnes vineas n.ira-
« istum : IIcccdicit Dominus DeusIsrael: Omnisla- B bilis. Est autem altera vinea Êgyptiorum, quam
« guncula (siveuter) implebitur vino. Et dicent ad perculit Dominus, secundum id quod scriptum est:
« te : Nunquid ignoramus quod omnis laguncula « Percussit ih grandine vineam eorum, et ficus
< (siveuter) implebitur vino ? Et dices ad eos : Hxc eorum in gelu (Psal. LXXVH). > Consideremus ergo
« dicit Dominus: Ecce ego implebo omnes habitalo- omnes homines figuraliler capaces esse vini, nec
« res lerrx liujus, etreges qui sedent de slirpe (sive aliud eis possumus nomen infpoiiere, qui capaces
< filios)David super thronum ejus, et sacerdoles et vini sunt, quam ulrium, et dicere qtiia nequam
< prophetas, et omnes habitatores Jerusalem ebrie- homo plenus sit vino de vinea Sodoraoruniet Êgy-
« tate. Et dispergam eos, virum a fratre suo, et pa- pliorum, plenus sit vino inimicorum Israel; sanctus
< tres et filios pariter, ait Dominus. Non parcam vero, et is qui in virlutibus proficit, plenus sit vino
< (sivenon desiderabo), el non concedam, nequc mide vinea Sorech, vino de quo scriptum est: < Calix
< serebor, ut non disperdam eos. »(Hieron.) Verbum tuus inebrians quam prxclarus est! > vino quod mi-
HebraicumSaj, Aquilx prima edilio lagunculam, se- scuit Sapientia. Et hxc quidem inteUecla iuihi sunt,
cunda ipsum ^03, Symmachus cralerem,LXX utrem, secundum nequitiam atque virlutem, ut agnoscamus
Theodotio vas, interpretati sunt. Quod onme non qnomodo omnis uter impletur vino. Si autem nequi-
oleo, non aqua, non melle, non lacte, non alia qua- C tia sive virlutibus implenlur utres, consequens est
libet materia liquenlis elemenli, sed vino et ebrietate ut suppliciis impleantur ob nequitiam, benedictioni-
complelur, ostendensnos vas essefragile.juxfaApo- bus ob vfrtutem. Exhibeant sacrx litterx testimo-
stolum dicentem : < Habemus autem thesaurum nium, quo pacto tormenla seu proniissiones vinum
isluminvasis fictilibus (// Cor. iv), » nec posse fieri, nuncupentur. < Accipecalicem vini meri istius et po-
ut non illud impleatur in vobis quod scriptum est : labis omnes gentes, ad quas ego te milto. » Jeremias
« Non enim habilat in carne mea bonum ; » et ite- aulem hxc loquilur super quod infert, < etbibent, et
rum : < Non enim quod volo bonum hoc facio, sed voment, et insanient, et cadent. >Igilur supplicia in
quod nolo malum hoc operor (Rom. vn). > Ac de- prxsenti loco viiium meracium nuncupavit, quod bi-
inde : < Miser ego homo, quis me liberabit de cor- btrat meraco vino, id est meracis crucialibus digni;
poremortis liujus? » (Ibid.) Hac aulem ebrietate, sunt autem alii qui bibunt supplicia, verum uon pe-
qua obliviscimur prccceptorum Dei, et vitiis atque nitus meraca, sed ex parte aliqua temperaia. < Ca-
peecatis ornnis impletur humana conditio, dicente lix enim in manu Dorainivini meri, plenus est niislo:
Propheta : « Nonjustificabilur in conspectu tuo om- Et inclinavitex hoc in hoc : verumtamen fex ejus
nis vivens (Psal. CXLII) , > non ad coraparationem non est exinanita, bibent ex eo omnes peccaiores
Dei, ut vetereset novi hxretici volunt et patroni hce- terrx (Psal. LXXIV).» Si vis et benedictionis cali-
relicorum, sed ad scientiam ejus. «Homo enim videt cem perspicere, quem bibunt j'usti, licet sufliciat sa-
in facie, Deusin corde (/ Reg. xvi) >; et quod nobis picnlix teslimoniura in quo ait : < Bibite viiuiiii
in corde mundum videtur, iUiusoculis sordidum de- quod miscui vobis (Prov. IX). » Tamen vide Salva-
prehenditur. (Orig.) Dominus autem dicit, omnem torera ascendentem die paschx, grande ccenaculum
utremimplendumvino, etpopulusrespondit:« Nun- stratum alque mundatum, et agentem diem festum
quid cognoscenles non cognoscemus, quia omnis cum discipulis suis, illoque eis calice propinante, de
uter implebitur vino ? Qux quidem juxla pauperla- quo in Evangelio sciiptum est: < Accipite ct bibite,
tem ingenii mei sic poterunt inlerpretari, si prius hic est sanguis meus qui pro vobis effundetur, in re-
vini differentias perspexerimus, ul tunc consequen- missionem peccalorum, hoc facite, quoties bibetis,
ter de utribus tractemus verum esse quod dictum in meam commemoralionem.Amen dico vobis, non
est, quia omnisuter implebitur vino. Si quis bonus bibam illud amodo, donecbibam illud vobiscum in
est, ul ita loquar, inler utres, uter implebilur vino regno Dei (Matth. xxvi). > Videscalicem Novi Te-
bonilatis sux, sive malus,juxta hoc quod malus est, s.tamenli, vides calicem suppliciorUro, quein supra
PATIIOL.CXI. 29
907 B. RABANI MAURIARCIHEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 908
cxposuimus, vini 11101''! plenuin ? Est et alius calix, A J cie oninis terrx. Populus quoqtie Israel anlequani
qui pro compensatione bonorum aeluuni, seu ina- pcccarct, in Jtidoeaeral, posl pceeata in universum
loruin, libi niiscelur et traditur. lntclligil enim eos, .orbem dispersus est. Talequiddain cl Jc nobisomni-
qui jjenittis a pietatc disccdunt, ct orani cx parte bus inlelligc. Est quxdam ecclesia primitivoruin,
religionem avcrsantur, in tantum ut foftuiUi ct pecu- corum scilicet qui conscripti sunt in coJestibus, ubi
dum morevivant, bibentes caliconi vini roeri, quein iuons Sion, et civitas yivcntis Dei Jcrusalcm cocle-
de libro Jercniix protulimus ; eos vero qui 11011pe- stis, beali qui illuc congregabuntur. Peccatores au-
nitiis recesserunt, sed cura sint pcccatores, et indi- tem diviJenlur ab invicem, etiam in boc ut cxcru-
gnij"udiceiiturcaliceNoviTestainenli, et faciant sxpe ciatione pariter torqucanlur. Scio quosdam reges,
bona opera, sxpe contraria, bibenles caliccro mcro eos qui imperio stio insidiati sunt, aJ Jesertas insu-
mistum.«Inclinavit cniniDeus cx hoc in iilud. » Quid las dcportarc solilos, pro magnis suppliciis Iioc ju-
est quod ait:« exhocinillud? »Duojiocula video. 1In- bere, nc in uno loco exsilii penuriam siistincant. In
clinavit cnjni ex hoc in illtid, verumlamen fex ipsitis aliam orbis partem uxor, in aliam liberi extermi-
non exinanila. Animadverle calicem bonorum tuo- iiantur, ut ne in calamitatibus qnidein suis per-
rum operum in una manu Domini : sin aulcm pate- friianlur solatio, atit nialer filii aul fraler frafris: si-
ris aliquid me audacius dicere : Sit in dexlera raaiiii I* 1 iitili moJo et peccalor, per quamdam dispensalionem
ejus calix virlulum, sit in sinislra vitiorum. Cum Dci, amariora soliludiiiis lormeiita perpetitur, si so-
igitur cceperis propter peccala torqucri, quia et lus in exsiliura relegetur, ut eniendatus in stalum
bona opera fccisti, calix in inanu Doinini csl vini pristinutn rcdeat. Et quomodo tu propinquos vel li-
raeri plenus mislo. Et inclinavit ex boc iu illud, bcros luos non fovtuita nec irralionabili coerces ira,
hoc est de eo qui erat in dextera, in illum qui in si- scd pcr verljera reducere cupis ab errore in qucra
nistra continebalur. Ncquc eniin potes bonoriun iiicubueraiil: sic Dctis eos qni nonpoUieriini scrmone
tanlum calicem bibcre, quasi bona laiitumroodo fe- convcrti, doloribus, tormentis, atl id retraliit, qtiotl
ceris, neque rtirsum pcccalorum, quia el boua quippe fuerunt, secuiidtim Scripturam diceiitcin : « Per om-
aliqua gessisti. Idciico inclinavil, ex hoc in illud : ut nem dolorcm ct flagellum ciueiidabis Jerusalem.»
juxla compensationem operuin luorum niisccalur lilii Ut igitur crcscat dolor JJOCIIX corripienlis invicem
supplicium aquatius, scu nieracius, el sccunduiu me- separanlur. Quodamraodo eiiim levius fit supjjli-
rita tua, aul oblundatur irx Jivinx aculeus, aul cx- cium, si plures in eodeni ^lococonsiiluli, mutuis se
acuatur : si vero bonus fucris, et DcimanJata serva- consolentur alloquiis. Si autem necessc est aliam
veris, atlende quid dicas? « Calieem saltilaris acci- quoque rationem divisionis malorum introducere,
piam, et noineii Dominiinvocaho (Psal. cxv). » Om- ctiani kanc exkibebimus. Mali cum simiil fuerint, ea
nis igitur uler, sive boiius sive inalus, implebiliir qux mala sunt cogitant, ct in pristina nequifia perse-
vino qualitatis suae. Nec oleiin; niiltcliir Jn eum, verantcs, augent peccata peccalis. Quoinodoecon-
aliunde quid liquens nisi vinuin Sodoinoriim aut trario boni cum simul fuerint, de honeslis rebus sor-
Sorrch. Ntilli parcet, qui punilui tis est peccatores ; raociiiaiitur. Dissolvitur ergo et ad nihilum deducitur
non quia propbela, non quia sacerdos quis vocalus liequain cogitatio , cum non habucrit allocutionem al-
est, a suppliciis liberabitur : 11011 soluiti vnlgus igno- teritts nequioris. Ucirco dispcitsalioneDeiprovidetur,
bile vilisque plebccula, sed reges ecclesiarum de pessimos a pcssimis scparari in sutim quoque cpniino-
stirjie, sive filii David, qui sedent rcsupini ereclaque duni, ulapristinis sceleribus ipsa soliludine et jje-
cervice, ct prolento aqualicuto supcr ihioimm ejus : iuiria consortii aliquando desislanl. Non parcam, in-
sacerdoles quoqtie ipsi, sccundus in ecclesiastico ko- quit,cl iioncoiiccdani neque miscrebor. Ilis cl islius-
norc gradtts, el propketx qui videnltir babcrc scien- niodi seriuonibus hxrclici assurgunl, tlicentes : Vt-
tiam Scripluraruni, et oranes habitatorcs Jcrusalcm desnc qualis sitcreator prophelarum, ct legis Deus,
jiro peccalorura varielnlc coniplenliir : sive Judn, ut quid loqtialur: Non parcam cl non iiiiscrcbor ab inic-
adJidere LXX. Cum cbrii fuerint, dispcrguiitur a ritueorum :quomodo [joleslistcbouus csse?Accipiain
socielate sui : patresquc a filiis, ct filii a palribus sc- crgo exeniplum judicis boni pro utilitate conimuni
parantur, ul diversis hxresihus polluanlur, ct sub quibiisdatn non miscrenlis, ut perspicere possimus
(Jnisti nomine inter se digladiciilur, el dimicent quoniodo niultis 11011 parccns, uni 11011 parcat Dcus.
contra matrem suam, qua: cos gcnuil, Ectlcsiaui. Accipiitui cl inedici, ostciideus cuni uui incinbro 11011
Unde dicil : Non desideraho eos, sed odio habeam parccrc, ut inciubiis oninibiis parcal. Verbi gratia
sempilerno. Justos congrcgal Deus, pcccatores sepa- dieltira sit : Habeat judex proposittira quietem civi-
rat. Denique idcirco quandiu non stint coiiinioli ab lati el pacem genti, cui prxsidet, providcre . buic
oriente horaines, 11011 sunt tlissipnli : qtiando aiitein si offeratur tiomicidahonesla forma, xtate satis in-
inoti sunt ab orienle, et ait homo ad proximum lcgra, ct ex alio latere matcr sparsis eiinibus Jepre-
suum : « Vcnite el xdificemtis civitalem et turriui cetur, ul scnecluti sux miserealur, el ex alia uxor,
cujus sit caput usque ad coelum (Gen. xi). » Deus' ne viruin siiiira inlerficiat, lacrymabili vocc Jeplo-
locutus est, dicens : « Venile, descendainus, etcon- ret, circumslant et parvuli liberi cilo orbi futuri.
fundamus linguani eoruin (Ibid.). » Et post pusil- Qttid facicl judex, miserebitur lalroni, an non? QuoJ
lum infert : Ecce disperdit Dominus illos inde a fa- in comiiiuiii expcdit civitati exsequetur : si miscrlus
909 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. VI. 910
fuerit, revertetur homicida ad pristinum scelus : A sit calicc Babylonio, et captivitalis obrucudus malis.
sin vero in judiciaria severitate permanserit, unus « Audite el auribus percipite, noljte elevari,
homo interibit, et universo populo providcbitur. Sic quia Dominus loculus est. » (Orig.) Quid est igifur
Deus.si pepercerit peccatori, et miserens ejus, no- audire et auribus percipere ex ipsis sermonibus
liierit eum punire pro scetere, quis non accipiat li- consideremus. Auribus percipere est, ut mihi qui-
centiam malorura? Qui nuuc saltem propter suppli- dem videtur, auribus ea qux dicunt audire, quoJ
cia lerrentur, nonne invadet tempus, ut expleat qux- aulem prxcedit, audite, si ad dislinctionem ejus prx-
cunque voluit, prxceps feratur in vitia? Hxc autcm cepti dicitur, quod postea iiifert, auribus percipite,
cl in ecclesiis sxpe accidentia possumus conside- hoc imperat, ut in mentem et sensum ea qux di-
rare. Peccavit quispiam, et post-peccalum posfulat cuntur excipiant. Neque vero in hoc solum loco,
communioneni: si ei conceditur quod rogat, in in- sed in omni Scriplura sunt quxdam facilia, et prom-
cpmmodum omnium venia procedit, et Iaxalis frenis pla ad inlelligendum, statimque ut lecta fuerint
sceleribus panditur via : sin vero cuin rationabili de- utititatem legentibus tribuunt. Sunt alia sacrioraet
liberatione non ut immisericors, nec rursum ut ineffabilia, et, ut ita dicam, quibusdara obscuritati-
crudelis judex, sed quasi ut uni providens et de om- bus involuta. De his igttur qtix latent et exposi-
njum salute pertractans, consideravit populi dam- B tione indigent, arbitror nunc dictum esse, audite: de
num in unius venia, haud' dubiiim est quin faciat nis aulem qux sine scrupulo interpretanlis auditori
ejici unum de ecclesia, ut multos reservet incolu- comraoda sunt, auribus percipite. (Hieron.) Quia
mes. Age nunc, considera mihi et medicum : si ces- supra dixerat, « omnis uter implebitur vino » : ita ut
saverit a sectione ejus vulneris, quod secandum est, reges' quoque et sacerdotes et prophetx el oinnes
si non usserit id quod indiget cauterio, videlicet pro- habitatores Jerusalera iinplerentur ebrietate, pro-
pter dolores, quia ex talibus remediis consequuntur, pterea jungit et dicit:« Audite et auribus percipife, >
quomodo crescat infirmitas et in deterius veternus tam extrinsecus quam intrinsecus, tam mente quam
exuberet: si vero, ut jta dicam, teraerarius ad vut- corpore, et nolite elevari per superbiam, cogitantes
nus sector accesserit, et inusserit ptagam, curat fragilitatem vestram, et quodnullus sit qui pro qua-
eum qui secatur et urilur : quia paululum scverita- litate peccati hac ebrietate careat. Unde dispcrdi-
tis assumpsit, licet visus fuerit xgrotanlis ad ho- tur atque corrumpitur, et Dei misericordia indignus
ram non misereri. Ita et Deus non unum hominem, est, elevans se adversum eum per superbiam. Nam
sed universum curat orbem , ccelestia atque ter- cum multis vitiis genus vexetur huroanum, hoc pec-
rena et omnia ubique dispensat. Et cum hoc provi- cato vel maxinie premitur, nec unus est superbioe
deat quod uni commodum sit:multo magis providet, " modus, alius irrationabili et stullorum more, in his
quid tofi mundo ducat el hominibus universis. efferlur, qux magis pudore digna sunt, aut eerte
Providet quidem et ea qux uni expediunt, verum ita inodum elationis excedunt; alius quasi verisimili ra-
ne illius utilitas omniura damno sit. Idcirco et ignis tione seduclus super his elevalur, qux sibi digna
xternus prxparatus est, et gehennx et tenebrx ex- gloria putat, cum et in talibus periculosum sit glo-
teriores. Qux omnia non lam ob eum, qui puniendus riari. Exemplum assumam, quo fial manifestius.
est, quam propter universos homines constitula sunt. Sunt quidam in eo se jactanles, quia filii ducum
Si aulem vis hujus rei testem accipere Scripturam, sunt, et nobili familia nati : istiusmodi homines ne
quod iii aliorum eruditionem, licet jam desperabiles umbram quidem et imaginem elationis sux posstint
sint peccatores, el a curatione penitus atieni, tor- ostendere. Sunt alii qui de eo sublevantur, quia po-
queantur, audi Salomonem in Proverbiis diccntem: testatem habent occidendi hominem, et, ut ipsi pu-
<Pestilente flagellato imijrudens callidior erit (Prov. tant, ea fulti sunt dignitate, ut quorum velint ca-
xix) : » non euin qui flagellatur dixit callidiorera fu- piia secent: horum gloria in confusioiie sua est.
turum et sapientiorem propter castigalionem stiam, Alii super divitias sibi applaudant, non kis veris,
sed insipientem a stullitia ad prudentiara converti, , p. sed his divitiis qux deorsum sunt. Alii superbiunt
propter supplicia pestilentis : hoc quippe ex ipso super domos splendidas, super possessiones niul-
noinine callidilatis significatur, et converli eum ad tas : in quibus universis, non est penitus glorian-
calliditatem: duin alios cernit, propterea quibus ipse dum. Quod autem verisiraile, et dignura videtur,
obnoxius est, peccala cruciari. Igitur prodest nobis, ttl quidam ptitant, gloria, illud est, eiim aliquis ex
si tam digni sumus salule, utalii in utilitatem no- sapienlia sua elevatur, aut conscius sibi est, quia
stram lorqueantur. Et quomodo utile fuit peccatum decem jam annis lnttlieres noif teligerit, sive ab in-
Israel in salutem gentiuin, sic utilis est quorumdam fantia integer castusque permanserit. Rursumque
poena aliorum saluti: ideo bonus et cleinens Deus. alius erigilur, quia vincula pro Christo portaverit.
Non parcam, inquit, et non miserebor ab interitueo- Recta quidem videntur hxc omnia, et subjicientia
rum : non crudelitate senlentix, sed vcritate judicii. quarodam persuasionem ad gloriandum. Sed ne in
(Hieron.) Qui enim eos populos trucidarunt, ipsi in his quidera, si taraen sequimur veritatem, rationa-
seternum peribunt. Potest et hoc juxta historiam biliter quis effertur : quia et in rebus bonis glo-
simpliciter accipi, quod el reges, et sacerdoles, et riari non est sine discritnine. Paulus habiiit mate-
prophetx, et omnis populus Jerusaleni inebriandus riam glorialionis, habens in sc visiones, revelatio-
nes, signa, virtutcs proplcr labores, quos Christi A passurum est universum pene koininum genus pro
causa perpessus est, propler Ecclesias quas consti- his qux peccavit, videbis quomodo tenebrx occu-
tnit conlendens, ubi Cluistus non eral nominatus, paturx sinl omnia, et nullus possit in illo tempore
ibi jacere fundamentum (// Cor. xn). Hxc atitcm clarificare Deum, qui non verbis tantura et vocibus
omnia raatciix erant gloiialionura,et si sie expedit clarificandus est. Clarifica eum in castilate, jr.stilia,
diccrc, verisimiles causx, qux honeslam siibjiccrcnt beneficenlia : clarifica eum in forlitudine, patientia,
jactationem. Setl quia ne in talibus quidem sublc- pietale, sapientia, ceeterisque virtutibus : sic autem
vari sine periculo est, benignus et providus Pater clarificandus est Deus. Si contraria intulero, nolo me
quomodolargitus ei estvisiones et gratias differentes, arbitreroini clarificare , sed blasphemare. Exhibebo
sic ad luilionem tlonorum suorum tradidit ei angelum quippe Scripturam sensus mei testem, quomodo
Salana;, ut eum colaphizaret ne extollerelur, ct pro- caslus glorificet, luxuriosus inhonoret Deum, Tem-
pter hoc Dominum rogavit, scilicet. ut ab co disce- plum eniin ejus quasi Nabuchodonosor destruit
deret aiigelus Satanx, qui juxta dispensationem ei atque corrumpit, et secundum Apostoltroi per prx-
fuerat appositus. Sed rcspondit ei Domiiius, dignus varicationem legis Deum inhonorat. lgilur clarificat
quippe erat responsione Doniini Paulus, ct dixit ad Deum justus, contumcliis aflicit quictyique peccalor
ctini : « Sufliciltibi gratia mea, virlus enim in infir- B
I est. (Hieron.) Prius ergo quam judicii tempus ad-
mitale perficitur.» Super nullo igiturgloriandum est, veniat et offendant pedes nostri ad montes tenebro-
dicente Scriptura : « Antc contritioncm elevalur cor sos, adversarias scilicet fortitudines qux lornienlis
viri, et anle gloriam kumiliatur. t et cruciatibus prxpositx sunt, agamus pceniteniiam,
« Dale gloriam Domino Deo nostro antequam con- ne exspectantes lucem, noctis tenebris involvamur.
< lcnebrescat, et antequam offendant petlcs vestri Sciamusque, nisi hoc fecerimus, ploraluram animam
< ad raontcs caliginosos. Exspectabitis kicein, et ibi vel Dci vel proplietx, a facie iiostrx~superbix, Dei
« umbra morlis, et ponentur in tenebris (sivejuxla verba audire nolenlium. Unde et ipse propliela
< Hebraicum : ct ponel eam in umbra mortis, et i» dicit :
« ealiginem). Quod si non audieritis, in abscondilo « Plorans jilorabit Jerusatem (sive.plorans plora-
< plorabit anima vestra, a facie superbicc (sive in- « bit), et deducet oculus mous lacrymam,» dolorem-
< jurix). > (Iheron. ) Eos quibus dixevat sertuo di- meum, tacitis gemitibus dissimulare non possum.
vinus : < Audite, et auribus percipite et nolite cle- Oinnis aulem causa cruciatuum est, quod captus sit
vari, >nunc provocat ad pcenitentiara, ul pritisqtiam grex Domini. Dicamus Judxis et nostris judaizaii-
dncantur Babylonem, et offendant pedes eorum in libus, qui simplicem tanlum et occidenlem sequun-
monles teiicbrosos,sivecaliginosos,deiilgloiiamDeo. ^1 tur historiam : Nisi audieritis abscondite , hoc csl,
Unde et pcccaloribus sxpe dicitur : « Date glorinui in myslerio, sive in tenebris, quas posuit Deus lati-
Deo (Psal. LXVII).» Quod autem Babylon et oninis buluni suura (Psal. xvn); et juxta Salomonem ut
rcgio Chatdxorum monles caliginosf, sive tenebrosi, intclligant parabolam et tenebrosum sermonem,
appellentur, in principio Isaix contra Babylonem plorabit anima prophetx , sive ipsorum a facie su-
legiraus, ubi scriplum cst: « Snper inonlem caligino- perbix,dumper contumaciam resistunt Deo. (Or/f/.)
sum levate signum (Isa. xm), » quod Hcbraice dici- Untle cl fletus erit jugis lacrymxque perpetux, eo
tur nSIW. Hoc itaquc pixcipil, ut aiilequain du- quotl a vcrbo Nabucliodonosor captus sit grcx Do-
cantur in captivitatera, el scrvitutis niala scntiant, mini atque corruptus. Et notandura quara admi-
agant poenilentiam. Cumquecxspectent tticero, ses- rande : non ait plorabitis, nisi occulie audieritis,
suri sint in tenebris. Sin anlem, inquit, me noluerilis; verum « plorabit anima vestra. » Est quippe solius
audire, in abscondito, juxta Aquilam in tcnebris, animx fleltis, et forsitan i'ste sit de quo Salvator dicit:
jjlorabit anima vestra, sive, juxta Septuaginta, a fa- « Ibi erit fletus et stridor denlium (Matth. xxiv). >
cie superbix : ut ne geraitus quidem et ploratus li- Illa quoqtie comminatio, qua ridenlibus luctum la-
ber sit, ne victorum offendantur oculi. Possunms; -. , crymasque denunliat, de. hoc fletu est quem com-
aulem et sic locum islum interprelari. Salvator lo- memorat prophela liunc, dicens : «Nisiaudieritis oc-
quitur: « Operamini dum dies est, veniet nox quan- culte, plorabit anima vestra a facie contumelix. >
do iiullus ultra potest operari (Joan. vi). » [Orig. ]] Cum fueritis passi contumcliam , tunc plorabitis , et
Diein itaquc nuncupavit sxculum istud, tenebras> deducent oculi vestri lacrymas : quia contritus est
vero et noctem consummationem mundi propter: grex Domini. Si consideremus statum in quo modo
supplicia qux ventura sunt. (Ilieron.) De hoc tem- sunt Judxi, et comparemus illum antiquce felicitati,
pore ct Isaix vaticinium est: « Slellx enim et Orioni videbimus quo pacto contritus sit grex Domini : et
et oinnis ornalus cceli lucem non dabunt, et ienebra- quia indignos se judicaverunt salute , conversus es*
buntur orlo sole, etluna non dabitlucem(/sa. xm). >i sermo ad gentes. Si ergo grex ille conlritus est, et
Sophonias quoqtte in eadem verba consentit, di- nos oleaster, qui contra naturam inserti sumus in
cens : « Dies iribulationis et angustix, dies misericei bonara olivam patriarcharum , nonne plus debemus
ei perdilionis, dies lencbraruni ct turbinis, dics nu- vereri, ne et iste grex Domini conferatur ? Futurum
bis et caliginis (Soph. 1). » [Orig. ] Si considcres5 quippe est, ut aliquando et iste grex conleratur ,
post consummalionem inundi luguhrc illud, quod1 juxla iltud quoil a Salvatore dictum esl : « Cuui
915 EXPOSITIO SUPER JE-REMIAM.— LIB. VI, 914
multiplicalx fuerint iniquitales , tunc refrigescet,t A iter ad le venire deberent. Audiat hoc Ecelesia
cliaritasmultortim (Matth. xxiv);»dequibusettimhoc c negligens, quod ipsa doccat adversarios suos, quo-
dicitur : < refrigescet charitas mullorura? » nonnee modo eam possint spiritali captivitate comprehendere,
de his qui nuncupantur Christiani ? de quibus hicc et pecus ejus bestiarum crudetitate lacerare.
serrao est: « Veruntamen veniens Filius hominis,, « Nunquid non dolores apprehendent te , quasi
putas inveniet fidem super terram ?» (Luc. xvm);; « mulierem parturientem ? Quod si dixeris in corde
nonne de nobis ? Idcirco provideamus attentius, utt < tuo : Quare venerunt mihi hxc ? Propter multi-
per singulos dies iste grex Domini melioretur, con- < tudinem iniquitatis tux revelata sunt verecun-
valescat, integer perseveret, et, omni contrilione abb < diora tua, potlutx sunt (sive dehonestatx sunl)
animabus vestris recedente, efficiamur perfecti ini < plantx tux. » Dum nescis, quasi mulierera partus
Christo Jesu. subitus, ita te captivilas repentina comprehendat,
« Dic regi et dominatrici (sive dicite regi et po- Quod si causari volueris et quxrere cur tradita sis
tentibtts) : < Humiliamini, sedete : quoniam descen- hostibus, audi manifeste mullitudinem tibi hxc
« dit (sive sublata est) de eapite vestro corona glorixB fecisse iniquitatis tux, ut quasi mulieris meretricis,
« vestrx. Civilates auslri clausx sunt, et non estt sublalis vestibus revelaretur ignominia tua, et ostcn-
« qui aperiat. Translata est omnis Judxa (sive3 B 1 derentur pubticx fornicationes tux. Per qux disci-
« tfanslatus est omnis Juda), transmigratione (sives mtis quandiu fuerint minora peccata, agere Deum
« captivitate) perfecta. » (Hieron.) Prophetx prx- patienter et exspectare nostram pcenimdinem, sin
cipitHr, ut loquatur regi Jechonix et matri ejus,, autem volueiimus delictis coputare delicta, et cu-
quam dominam et-dominatricem sive reginam ap- inulum facere peccatorum , revelabuntur pudenda
pellat, ut humilientur, et in pulvere sedeant: perdi- nostra , et ostendeiilur cunclis plantx nostrx, vet
disse enim eos regiam dignitalem, et regi tradendos3 in prxsenli saeculo vel in futtiro. « Nihil est enim
Babylonio. Civitates austri clausx sunt, id est, tribus5 occultura quod non manifestetur (Malth. xi ), >
Judx et Jerusalem, qux juxta soliludinem ad au-- quando implebitur iltud Danielis : « Isti resurgent
strum versa est, et non est qui aperiat obsidionei in vitam xternam, et illi in opprobrium el in con-
circumdatas. « Translata est omnis Judxa (sive} fusionem sempiternam (Dan. xn). >
omnis Juda) transmigratidne perfecla, » sive recepitt < Si mutare potest jEthiops pellem suara, aut
quod merebatur, » et completum est in ea : » itai < pardus varielates suas, et vos poteritis benefacere
enim LXX translulerunt. Delirat in tioc loco quii « cum didiceritis malum. » lloc teslimonio utuntur
regem, Christum et potentes, angelos vel apostolos3 adversum Ecclesiam , qui diversas ctipiunt asserere
inlelligit ut assumant corpus humilitatis , et ini ^* naturas, et tanlara dicunt esse vel nigredinem, vel
pulvere sedeant, et amittant, vel reges vel po-- varielatem peccatorum, ut in candorem el unius co-
tentes de capite stto coronam et gloriam fortitu- loris pulcliritudinem transire non possint, non at-
dinis. Civitates quoque austri clausas : interpreta- tendentes Hoc quod sequitur : Et vos poleritis bene
tur infernum, et qux nulli aperiantur, omnemque3 facere, cum didiceritis malum. Quidquid enim di-
gloriam Judae esse translatam , quando in passione2 _scitur non nalurx est, sed sludii et propricc volun-
completum est: « Omnes declinaverunt simul, in- talis, qux nimia consuetudine et amore peccandi
uliles facti sunt, non est qtti faciat bonura, non estt quomotlo in naturam vertilur. Sed hoc qtiod ho-
usque ad unum. » Verbum Hebraicum nTOS Aquila» rainibus impossibile est, Deo possibile cst, ut ne-
et Symmachus dominatricem et dominam interpre- quaquam jEthiops et pardus suam videanlur mu-
tati sunt. Quod LXX putaverunt nTYEMpotentes- tare naturam. Sed ille qui in /Ethiojje operatur et
que dixerunt. pardo,dicenteAposlolo : « Orania possnra in eo qui
< Levate oculos vestros et videte, qui venitis ab> me confortat, Christo (Philip. iv). » Undc et in alio
< Aquilone. Ubi est grex, qui datus est tibi, pecus> loco. « Amplius, inquit, illis omnibus laboravi, non
< inclytum tuum ? Quid dices cum visitaverit te ?' j. ego autem, sed gratia Dei, qux in me cst (/ Cor.
< Tu enim doces eos adversum te, et erudis ini xv); > Et: « Vivo jam non ego, sed vivit in me
« caput tuum. » Prxcipitur habitatoribus Jerusa- Christus (Gal. n). » Et ilerttm scriptum legimus :
leiii, ut levent oculos suos, et videant Chaldxos> « Quid habes quod non accepisti ? Si aulem acce-
ab Aquilonis parte venientes. Interrogaturque ipsai pisti: quidgloriaris quasi non acceperis?» (/ Cor. IV).
eivitas, et dicitur ei : < Ubi est grex qui datus estt Quas ob causas « non glorietur sapiens in sapien-
tihi, pecus inclytum tuum ? » Ubi est populus tuus> tia sua, nec fortis in fortiludine sua, nec dives in
quem a Deo acceperas ? ubi tanta illa et inclytai divitiis suis (Jer. IV), » nec piidicus in sua pudici-
multitudo, ut totius turbam provincix in unumi tia : sciens quod in omnibus his Christi virtus sit,
iocum crederes congregatam ? Quid dices cura tei non eorum qui in suis virtulibus gloriantur.
visitaverit Dominus in virga sua, et Babyloniis tra- « Et disseminabo eos quasi slipulam , qux vento
diderit hostibus-quos adversum te, vel in caputt « raptatur in deserto. Hxc sors tua , parsqurs
taum, vel a principio ipsa docuisti, ut ad eorumi « mensurx tux a me, dicit Dominus (sive et pars
auxilia coufugeres, et ipsorum idola sectareris, qui « inobedientix tux adversum me). » Quia nimia
sub occasione amicitix lux didicerunt per quod consuetudine malorum non potuere mutare naluram,
915 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS lli. 916
non vitio conditoris, sed studio inolili sceleris : jA dit libidinis equarum more,qux ad coitum gestiunt,
proplerca quasi slipulam vento raplatam dispergam ut est illud Virgilianum :
eos in soliludinem, juxta illud quod alibi scriptum .... Hippomanes,vero qnod nominedicunt
cst : « Tanquam pulvis quein projicit ventus a facie Pastores, leutuiudislillatab inguine virus.
terrx (Psal. i). » Facitque ajjostrophitin ad ipsam Rogemus Jesum, ut ncc in prxsenti, nec in futtiro
Jerusalem, quod haec sit sors cjus , et ista pars saeculo rcvelct feminalia et posleriora noslra, sed nt
quia sibi ijisa elegerit roeusurain ciimulatatn at- deleat iniquitates noslras, etomnia scelera apparero
que pcrfeclain et supeieffuiideiilcm , sive partein non faciat.
inobedicnlix sux qua Domino noluit acquiescere. « Super colles in agro vidi abominationes tuas.
ln qua eniin mensura mensuraveiit, reractietur iili t Yx libi, Jerusalem, non mundaberis (sivequia non
(Luc. vi). « cs nuindata ) posl me, usqucquo adhuc ! » ISon
« Quia oblita es niei el confisa es (sive sperasti) solura in media urbe Jerusalem, sed in omni colle,
« in mendacio, unde et ego nudavi (sive uudabo) , eunctisque regionibus audio itlola tua. UnJe dicilur
« et revelabo femora et posteriora tua contra fa- ad eam : «Yx tibi, Jerusalem, quia non es mundata
« ciem tuara. Etapparebit ignoniinia tua, adullcria post mc, » ut cura niea te jaclares sequi vesligia,
« tua, el hiraiitus tttiis, scelus (vel alienalio) forni- B
\ et confessioncin mei noininis ventilares, lainen nun-
t calionis tux. » Cattsa csi dispersionis Jcrusalem, qiiam purgata sis , quia oblita es mei, et sperasti
quotl oblila sit Dci, et confisa, vel speraveril iu in niendaeiis. Unde increpal eam et dicit : < Usque-
mcndaciis. Qui prxlcr Dcum in rebus confitlit sx- quo adliuc ? » et est sensus : Quandin te exspectabo,
culi, obliviscitur Dei: unde revelantur fcniora vel quandiu feram? usquequo oblivisceris mei iu fmcnv,
posleriora ejus, ut videat ignominiatn suam; et qtix et mea prxcepta conteranis ? Forniealur in collibus
rctro esse debercnt fianthiipiioribus, cernatque ipsa et in agris, el nunquam mundatur , qui crecta cer-
quod fecil, et appareal ignoininia ejus, non lanluin vice per sujjeriiiiara non humiiialur sub polent.
ipsi, sed et oninibus. Adutleria, inquit, tua, et hin- manu Dei, sed in suis sceleribus vitiisque con-
aitus tuus noii solani libidinein, sed insaniam osten- fidit.
LIBER SEPTIMUS.
Scripturant sacram sibijesseconsonam nemo ritc C occidit meridie.et luna astraque el ccelera non dant
intelligens dubital, quia quidquid in unotibro asse- lumeii suum. Putaiidumque esl obsidionis tempore
rittir, nequaquam in altero denegalur, ubi justis pluvias non fuisse , ut sterilitatem obsessi susline-
prxmia, et peccaloribus supplicia polliccntur, ct rent aqux. Uno quippe fonte Siloe et hoc non
malorum flagella, atque boiiorum solalia descri- perpetuo utitur civilas, el usque in prxscntcm diem
buntur, prxsertiro cum pcr ipsa elementa mundi steiilitas pluviarum non solum fruguni, sed et bi-
secundum creatoris voluntalem ulrique ordini digna bendi inopiam facit.
recompcnsatio collala, illic memoralur. Undc non « Luxit Judxa (sive Juda), ct portx cjtis corrtte-
solumin historia vcterun), sed etiam in prophelicis « ruiit (siiie vactix factx suht), et obscuratx (sive
libris hxc eadem scripta reperiuntur. Nam in tibro « contenebralx) sunt super terram, et clamor Je~
Sapientix ita legitur:« Armavitcreaturam ad ultio- « rusalem ascendit. Majores ejtis iniserunt minores
ncm inimicoruni: ct pugnavitcum illo orbis terrarum « (sivejuniorcs) suos ad aquam, veneruni ad hau-
contra insensatos (Sap. v). i Hinc quoquc per Psal- « rienJum (sive ad pttteos), ct non invenerunt
mistara dieitur. «Ignis, grando, nix, glacies, spirilus « aquam , reportaverunt vasa sua vactta. Confitst
procellarum, faciunt verbumejus (Psal. cxtym).» Et « sunt et aCQicti(sive crubueriint), et operuerutil
item: <Omnia, inquit,quxciinque vult facit, in coelo !> « capifa sua, propter lerrx vastitatem (sive et opera
et in terra, in mare, elin oiifnibus abyssis.» Proin- « terrcc, cjtiouiain defccerunl) , quia non venit (sive
de popultini Judxoruni viriditalem rectx fidei uoii « non erat) pluvia supcr terram. Confiisisuiit agri-
habentem, et bonorum opcrum fructibus sterilein, « colx , opertierunt capita sua. » Tenipore siccita-
eliani in prxsente prophela, non tantum hostili gla- tis , quando famem palilur niullitudo audiendi et
dio, verum eliara aeris perrautalione legilur verbe- discendi sermonem Dei, luget Jtidxa, cullum Dei
rasse, de quo nunc dicitur. prius habere sc jactans, et confessionem verx fitlei.
CAPUT XIV. Porlxque ejus vel vacuantur, vel cOrruunt : quas
atl seiisus referre debemus, per quos artimx conci-
De inopia pluviwvox pmnilenlium : obstinatis non pro-
sunt jejunia el preces ; luclus propter contritionem pitur Jisciplina. Tunc obscnrantiir oninia et invol-
populi, etc. vuntur tenebris, et nequaquam in Jerusalem ralio
« Quod factum esl verbum Domini ad Jeremiam regnat et sermo doctrinx, sed clamor et confusio.
« de sermonibus siccitatis. » (Hieron.) lrx Dei uni- Majores quoque qui deberent ipsi pergere ad1hau-
versa consentiuiit, unde el sol super peccatores i riendas aquas, mittunt juniores, in quibusdam cani
917 EXPOSITIO SUPER JEREMIA». — LIB. VII. 918
sapientix, in quibusdam cani non sunt sapientix, A ceptis, compatientes in infirmitatibus, in minis ter-
el idcirco veniunl ad puleos et non inveniunt aquas ribiles, iri exhbrtationibus blandi', in oslendendo
quas palriarclias invenisse narral' historia. Repor- magistefio huniiles, in refuni teniporalium con-
tant vasa sua vacua, juniorcs videlicet, non quod templu darnnanles, in tolerandis adversitatibus
aqux non fuerinl,. sed quod illi inveuire 11011po- rigidi : et taincii dum vires suas sibimet nOn tri-
lueiiiit.« Confusi stint et afflicti, sivo erubiierunl el buiint lirmiler, quantus sil eis dolor, de caden-
operueruni capita sua,» quia nonpotcranlilicere cum tibus qtiautus de stantibus timor , quo fervore alia
Aposlolo:« Nos aulein onines revelata facic gloriam adipisci appctunt, quo pavore alia adempta conser-
Domini conlcmplamur (// Cor. u). » Propter terrx Vant. Qtiia crgo perpaucorum est ista pensare,
vastilaleni, sive et lerrce-opera dcfecerunt, per qux benc ei dicitur : vel parturientes cervas observasli?
ad Dci notitiam pcrgimus : catisaque perspicua , Nibil vero obslal quod verba Deus de doetoribus
quia non venit pluvia super terram. « Mandatuni faciens non cervorum, sed cervarum eos specie
est quippe nubibus, ne jjluerctit supcr eain imbrein designat, quia niinirum illi vere doclores stint, qui
(/sa.-v).» Agricolx quoque , quoruni untis loquilur : ctim per vigorem disciplinx patres sint, per pielatis
« Dei agricultura , Dei xdificatio estis ( / Cor. m); viscera esse matres noveriint, qux laboros sanctx
et in atio loco : « Dei cooperatores sunitis, » ope- B conccptionis tolerant, et proferendos Deo filiosintra
riuiit capttt suura et confunduntur, intelligentes uleruni charitatis portant. In edenda enim prole
sine Dei gratia et attjulorio frustra se tcnJere. anijilius malrcs laborant qux crescentem inlra ute-
«Namet cerva (siveccrvx) in agropepcrit (s/pqie- rtiin conccplioncni lOngo mensium tempore susti-
pcrcrunt), el relitjnit (siiiercliquerunl),quia non crat neiit, el qux ex tilero procedenteni non sine magnis
hcrbi.» (Greg.) Hxc senlentia de doctoribus geuitos doloribus depoiitinl.
filios incaute desercnlibiis, dicitur : bene ergo cervx « Etonagristeierunt in rupibus, traxerunt ventum
doclorcs assimilantitr. Nara doctores sancti, roore qnasi draconcs, defecerunt oculi eorum, quia non
ccrvaruin iiitcreinptis vitiis , quasi exslinctis ser- erat herba (sive fenum). » (Hieron.) Grandis steri-
peniibtis vivunt, et de ipsa exslinctione vitiorura ad litas, qiiando ct cervx in agro pariunt, et relin-
foiuem vita; acrius inardescunt. Unde Psalmista quunl fctus suos, quia non sit herba vel fenum ,
ait : « Sicut desiderat cervus ad fontes aqiiartim , ut qux odore narium sei"pentes exlfahunt de ca-
ita dcsiderat anima mca ad le, Deus (Psal. XLI). » vernis, cl venenata interficiunt animaiilia, cibo gra-
Ipsi eliam duni labcntia liujus teniporalitatis mo- lix non ulanlur. Onagri quoque,de quibus scripluin
nicnta, quasi quxdamfltimina Iranseunt, compalicn- est : « Quis dimisit in soliludine onagrum liberum
tes cbaritate onera sua sibi inviccm superponunt, '" (Job. xxxix)? » plana et campestria relinquenles ,
qtiia catila observatione custocliunt id quod scri- stent in rupibus et currere nequeant, et attrahant
ptum esi: « Invicein oncra vestra porlate , et sic veniuin in draconum siroilitudinem, deficiantque
adiniplebitis legem Cbristi (Gal. vi). » Hinc per oculi eortroi, et claram lucera cernere nequeant.
Job dicitur : « Nunquid nosti tempus parlus ibi cttm Rationabilibus sublractis cibis, siccitas hxc sxpe
in pelris, vel parturienles cervas observasli? » (Job. accidit iu ecclesiis, -quando et cervi et onagri in-
XVIII.) Meridiana pars ibices aves vocal, qux Nili veniunlur in populis, et magislroruin penuria con-
flucnlis inbabitanl: orienlalis vero occidentalisque contabescunl. Sunl qui jjossunt discere, et non sunt
plaga parva quadrupedia ibices nominat, quibus et qui possint docere.
moris est in pelris parere, quia neque scitint nisi in « Si iniqtiitates noslrx responderint (sive resli-
pefris habitare. Qux si quando etiam de altis cacu- « terint) nobis , Domine, fac propter nomen tuum,
ininibus saxorum ruunt, in suis se cornibus illxsa « quoniani multx sunt aversioncs nostrx (vet pec-
suscipiunt, caput quippe ruentes feriurit, cujus dura « cala nostra). Tibi peccavimus, exspeclatio Israet,
priina cornua opponunt, fit omne corpus a jaclura « salvator ejus in tempore tribulationis. » Si du-
casus alienuni. Cervaruin quoque moris est , in- , bitamus, quare non descendunl pluvix super tefram,
ventos serpentes exsliiiguere , eoruroqtie uiembra J qUare cuncta ariditate mafcescant, audiamlis : Ini-
morsibus dilaniare. Ferttir autem, qttia si quahdo quitatcsnostrxrestiterunt nobis, propterea, Domine,
fluinina transeiint , capituin siiorum onera dorsis iion secuinlum opera noslra, sed secundum nomen
prxcedenliiim superponuiit, sibique invicein succe- sanctum tuura vince multas aversiones nostras.
dentes laborem ponderis omnino non senliunt. Par- Tibi enim peccavimus, quera cordis secreta non
turienles enim cervas observare esl : illos labores fallunt, ct te prxstolamur , qui vera spes et exspe-
palruni, qui spiritales lilios generant, caula consi- clatio es Israel. et salvas eos in tempore tfibulatio-
deratione pensare. Solcrtcr quippe inluendum est, nis, juxla illud quod scriptum est: « Ad Dominum
quod hicseTmo tam vigilanler iiiipiimitur, ul tlica- ciim tribularer clamavi et exaudivit me^Pso/.cxix).»
tur, observasli? Quia utique perpaucoruni est pen- Dicamus cl nos in tempore siccitatis, aquarumque
sare, qui labor sit in prxdicationibus patrum, quantis penuria : « Tibi peccavimus et malum coram i,e
doloribus quasi quibusquam conatibus aniinas in fecimus (Psal. L) , > tutim prxtolamur adventum,
fide el conversalione parturiunt : quam cauta se qui salvas Israel, non suo merito, sed tua cle-
observatione circuinspiciunt, ut sint forles in prx- mentia
919 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 920
« Quare ftiturus es quasi colonus in terra, ct A Dominum, qui statis in domo Doroini, in atriis
« quasi viator declinans ad manendum ? Quare futu- donitts Dei hostri (Psal. cxxxiv). »
« rus es velut vir vagus aut fortis, qui non potest « Et dixit Dominus ad me : Noli orare pro populo
« salvari? » Septuaginta : « Qttare factus es sicut « isto in bonuin. Cura jejunaverint, non exaudiam
< advena in lerra, et quasi indigena divertens ad « preces eorum , et si obtulerint holocautomata et
< inanendum? Nunquideris quasi homo dormiens , < victimas, non suscipiam eas, quoniam gtadio, et
< ct quasi virqtii salvari non possit?» Judxi hunc « fame, et peste ego consumam eos. » Stulium est
locum sic intelligunl : Quare segregas te a populo orare pro eo qui peccarit ad mortem,dicente Joanne:
tuo et quasi viator propter unius horx refrigeriura « Est peccatum ad morfeni, non pro illo dico ut ro-
non curas quali utaris hospitio, sed ad alia trans- get quis (Joan. v). » Omnis iniquitas peccatum est,
iturus, non salvas plebem luam et templum quon- etcst peccatum non ad mortem. Jejuniaet preces et
dam inctylum deseris? Noslri vero de futura Christi victimx et holocausta tunc proficiunt, cum recedi-
(lispensatione dici putant, quod futurus sit perc- mus a vitiis, et flemus antiqiia peccata : sin autem
grinus in lerra , et parvo tenipore terrx usurus in sceleribus permancntcs, putavciimus votis atque
hospilio, et quasi vir pertransiens, ac robustus , sacrificiis redimere nos aures Dci, vehementererra-
1elicto Israel, tendat ad gentium multitudinem , ut B * mtis , iniquum arbitrantes Deum. Qui eniiii semel
de loco ad locum, de populo ad populum, de templo gladio et fame et peste fuerit destinatus, niillis pre-
ad Ecclesiam transeat. Quod autem juxta Septua- cibus erui potest. Unde et prophetx dicitur,. 0.9
ginla dicitur : « Nunquid eris quasi honio doriniens, frustra roget quod irapetrare non possit.
ct quasi vir qui salvari non possit? » similitudinem « Et dixi : Ah, ab, ab, Domine Deus (siveqtii es,
ponit, non rei verilatem, sccundtira illtiJ qttod « Domine Deus). Propbelx dicunt eis : Non videbitis
scriptum est : « Surge, cur dormis , Domine? » non « gladiuin, ct fames non erit in vobis, sed pacem
quod Dominus dormial, de quo dicitur : « Non dor- « veram dabit vobis in Ioco isto. Et dixit Dominus
mitabit neque dormiet, qui custodit Isracl (Psal. « atl mc : Falsa propbetx vaticinantur in nomine
cxxi), » sed quod his videatur dormire quos deserit. « meo. Non misi eos, et non prxcepi eis, neque lo-
Denique et in conscquentibus non scribitur : « Vir « cutus sum ad eos : visionem mendacem , et divi-
dorraiens qui salvari non possit, » sed « quasi vir > < nationem fraudulentam , et seductionem cordis
in utroqiic «vOpomonuQ<a: scribftur. < sui prophetant vobis. » Audiant hxc magistri,
qui peccantibus , cl in suis vitiis permanentibus
t Tu autem in nobis es, Domine, et nomen tutim
prosjiera pollicentur, cjui dicunl divitibus : Non vi-
« invocatum est super nos, non derelinquas nos (sive C ( debitis gladium tormentorum Dei, et fames non erit
< non obliviscaris noslri). > Qui apud Judxos, quasi in vobis. Saturabimini
quippe sermonibus Dei, ei
advena futurus es, etviator, et vir vagus, antiquam
pacem dabil vobis Dominus verissimam in loco Ec-
deserens mansionem, in nobis habitas, et nomen clesix, sive Jerusalem.
Quod autem dixit j'uxta He-
ttium super nos invocatum est, ul appelleraur Chri- braicam lertio ah, ah, ah, ad
priora respondit, ubi
sliani : idcirco ne derelinquas nos, neque oblivi- Dominus fueralcomminatus, dicens :« Gladio et fame
scaris nostri, quibus de futuro adventu tuo omnium et peste ego consumam eos. » Quia
igitur Prophetx,
prophelaruin ora cecinerunt. imo pseudoprophetx falsa pollicili sunt, ideo Domi-
< Hxc dicit Dominus populo huic : Quia dilexit nus locutus est per Jeremiam : Nolite audire verba
« (sine dilexerunl) movere pedes suos, et non quievit pseudoprophetarum, qui non a rae missi sunt, sed
« (sive non pepercerunt), et Domino non placuit sua volunlate venerunt. Unde nequaquam prophetx,
« (sive et Deus non complacuit sibi in eis), nunc sed divini stint appcllandi, qui seductionem populo
« recordabitur iniquitatum eoruni, et visitabit pec- loquuntur. Mullo enim melius est timore pcenarum
« cata eorum. » Dicente populo: Quare factus es ut emendare peccata, quam spe prosperorum divinx
advena, et viator, et vagus, ul tuam deseras man- _, sententix subjacere.
sionem ? respondet Dominus quondam populo suo : « Ideo hxc dicit Dominus de prophetis qui pro-
Vis nosse rationem, ausculta quod dicitur: Quiai < phelant in nomine meo , quos cgo non niisi, di-
dilexit populus movere pedes suos, et non abstulit; < centes : Gladius et faraes non erit in lerra hac :
eos de compede peccatorum, sive non quievit, et; < Gladio et fame consumantiir prophetx illi; et po-
stare non poluit: idcirco et ego deserui eum, et « puli qttibus prophetaverunt crunt projecti in viis
nutla miki in illo est complacentia. Qui igitur diu < Jerusalem, prx fame el gladio, et non erit qui
distulit, et per patientiara noluit punire peccantes, « sepeliat eos, ipsi et uxores eorum, filii et filix
quia in scelere permanserunt, recordabilur iniqui- s eorum : et effundam super eos malum suum (sive
iulum eorum, et quasi xgrotantium, ct Deura noni < mala). » Caveant pseudopropkelx, qui prospera
sentienliuin peccata visitabit, ut uttra peccare de- promittendo supplantant populum Dei, ne et ipsi
sistanl. Notandum aulem in Scripturis sanctis, quod1 pereant, et deceptus populus simili delealur interilu,
semper peccatorum moveantur pedes, et sanctis di-. -. jaceantque in viis Jerusatem , et Domini prxcepta
catur ctim Moyse : « Tu vero hic sta mecumI calcantes, fame et gradio pereant, ct non sil qui se-
Deut. v). » Et alibi sciiptum sit: < Laudate, servi,, peliat eos, nec ignominiam eorum operiat pulvere
921 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. VII. 922
pcenitentiac.Et ipsi enrra prophetx, et populus, uxo- K.mini, et peccatum malris ejus non deleatur : fiant
resque eorum, et filii et filix, omnisque generalio conlra Dominum semper, et dispereat do terra
absque ullo polliuclore in sterquiliniuin erit. Qnanti memoria eorum (Psal. cvm). >
jacent in viis Jerusalera ! quot cernimus insepul < Ne nos des in opprobrium propter nomen tuum,
tos recipere mala sua, qux, Domino effundente, pa- < neque facias nobis contumeliam. Solii glorix tttx
liuntur! < recordare, ne irritum facias fcedus tuum nobis-
< Et dices ad eos verbum istud : Deducant oculi < cum. » Solium glorix Dei non solum arbkremur
< mei Iacrymam (sive deducant oculi vestri lacry- templum Judxx, quod sxpe destructum est, setl om-
< mas), per diem et noctem , et non taceant (sive nem sanctum in quo, j'uxta illud quod scriplum esl:
< non cessent), quoniam contritione niagna contrita Thronum ejus in terram allisisti. Tunc alliditur at-
< est virgo filia populi mei, plaga pessima vehe- que destruilur, quando multitudine peccatorum of-
< menler. » Dupticiler hic locus intelligitur , quod fenderit Dettm. Sed tamen qui sua culpa periit, Do-
vel ipse Deus plangat populum suum, et oculi ejus mini clementia sustentatur, qux mutatur sevcritate
flere non cessent, vel certe imperet ut populorum sententix, si irritum faciat Dominus pactum suum,
oculi lacrymis fluant, nec leve esse quod plangendum quo nos salvos futuros esse pollicitus est.
sit, cum virgo filia populi sui conlrilione maxima B < Nunquid sunt in sculptilibus gentium qui
ct plaga intolerabili percussa sit. Alii ex persona « pluanl, aut cceli possunt dare imbres? Nonne tu
prophetx hxc dici arbitrantur. « es,DomineDeus, quem exspcclavimus? tu cnimfe-
< Si egressus fuero ad agros, ecce occisi gladio : « cisti omnia hxc. > Post multos variosque-sermo-
< et si introiero in civitatem, ecce attenuati fame nes redit ad titnlum prophetix, in quo scriptum est:
< (sitie dolore famis).Prophetx qtioque et sacerdotes « Quod factum est vejJjum Domini ad Jeremiam de
< abierunt in terram quam ignorabant. » Justa sermonibussiccilatis. » Ergo quod dicit.hocest, quia
causa placgendi, quod virgo contrila sit, filia per- dxmonum simulacra non possunt pluere, nec cceli
cussa, populusque detetus. Si eiiim, inquit, foras per se dare imbrem suum, ideo tu, Domine Deus no-
exire voluero, interfeclos videbo : si ingredi civi- ster, quem semper exspectavimus, in quem spes
tatera, attenuatos et ossibus vix hxrentes, famis nostras et vota convertimus, tu, da pluviam tuam :
necessitate conspiciam. Et quid mirum hoc de plebe tua enim sunt omnia. Et quidquid boni est, sine te
et ignobili vulgo dicere , cum prophetx quoque et cujus est, dari non potest. Dicamus et hoc contra
sacerdotes qui aliis prospera prophetabant, et qui hxreticos, qui pluviam doctrinarum tribuere non
tebebant legis aperire mandata, ipsi ierint in terram possunt: et cuni se coelos esse promittanl, ct de
qi-am ignorabant, et captivitatis sustinuerint ma- t] se scripttnji glorientur : « Cceli enarrant gloiiaui
him? Audiant hoc prophelx nostri, et quod nec inttis Dei (Psal. .tvm),» tamen non possunt imbres donare
nec foris propter negligentiam eorum sit ulla secu- doctrinx. Solus est enim Deus, qui suum instruat
ritas : quod et cos scandalizent, qui foris sunt, et populum, et diversitates gratix tribuat exspectan-
eos qui intus, fame inteiire patiantur; et qui auoto- tibus se.
res fuerint peccandi, sint crucialuum socii. CAPUT XV.
< Nuriquid projiciens abjecisti Judam, aut i^.on Non audil Dominus preces Moysis et Samuetis :
< aborainata est anima tua ? Quare ergo percussisti prwdicatur passio Domini et uttio in Judwos; de-
< nos, ita ut nulla sit sanitas ? Exspectavimus pa- ferlur vox ad prmdicatorem.
< cem, et non est bonuin : et tempus curationis, < Et dixit Dominus ad me : Si steterint Moyses
< et ecce lurbatio. > Miratur prophela quod Judam < et Samuel coram me (sive contra me), non est
et Jerusalem, et duarum videlicet tribuum regnum, < anima mea ad populum istum. < Hos enim lcgimus
in quo erat et religio Dei, et templi cxremonix, Do- irx Domini pro poputo restitisse, et jam impenden-
roinus tam repente projecerit, et tanta percusserit tem avertisse sententiam. Etsi, inquit, illi steterint
plaga, ut nulla possit adhiberkmedicina. « Exspecta- vel in conspectu meo, vel contra me : querum uni
vimus, inquit, pacem et *lerapus curationis, » ct * dixit Deus? « Dimitte me, etêrcutiaui poptiltim is-
nullum est bonum, sed econtrario turbatio : ut tum, » tamen non exaudiam, quoniam consummata
ubi prius fuerat cultus Dei alque tranquillitas , ibi sunl scelera populidelinquentis. Quid est, quod inter-
seditionibus et hostili fremitu omnia complerentur. jnissis relictisque lot patribus soli Moyses et Samuel
Si quando ergo et nostra Sion, nosterque Juda ab- ad medium deducuntur, quorum mira obtinendi
jicilur , et abominabilur illum anima Dei, nequa- virtus ostenditur, dura nec ipsi posse intercedere di-
quam miremur, sed magis dicamus quod sequitur : cuntur, ac si aperte Dominusdicat: Nec illos audio,
< Cognovimus, Domine, imjnelales nostras et iniquos propter magnum petitionis sux meritura mi-
< quitates patrum nostrorum, qttia peccavimus tibi.> nime conlemno ? Quid ergo est quod Moyses et Sa-
Et nos, inquit, et patres nostri eatlem dementia per- muel cxteris patribus in postulatione prxferuntur?
ccpta negleximus , et impleta est in nobis mensura nisi quod duo isti tantumraodo in cuncla Teslamenli
majorum, ut quidquid illis defuerat, nostro cumulo Veteris serie etiam pro inimicis suis leguutur ex-
compleretur. Unde et de Jttda dicitur : «In memo- orasse. Unus a populo lapidibus impetilur, ct lamen
riara redeat iniquitas palrum ejus in conspectu Do- pro lapidatoribus suis Dominum deprecalur-alterex
923 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGTJNT.OPERUM PARS III. 924
priiicipaki dejicilur, ct tamcn petilus, ut exorarct, A non liberavit , sed lanttim filias qtix forsitan non
fatclur, Jicens : Absit a me hoc pcccatum in Do- peccaverant; ct Josias, vir sanctus, non solum pec-
niino, quomiuus cessein orare pro vobis. « Si Moy- calorem populum suis virtutibus non satvavii, scd et
scs, inquit, ct Samucl steteiint coram me, non cst ipseinpeccalis illiusmorluus csl(IVReg.xxnet xm).
aniina niea acl pojiuhnn istutii; » ac si aperte tlical : QuoJ si atiquando propter Abraham ct David in po-
Nec illos niodo pro ainicis audio, quos magiue virlu- steros eoruiii niisericordiam suam Domintis jiollice-
tis incrilo orare etiain pro iniinicis scio. Virlus ergo tur, liotciiidum quia non bis parcat, qui in sceleii-
vcrx orationis est, celsiludo charilatis : et tunc bus persevcrenl, seJ qtti agunt pocniludineni, ut
qnisqiic qtiod rccle pctit adipiscilur , ctim ejus ani- mcrita palruui liliorum adjuvet conversio. Cnni, in-
mtis in petitionc ncc inimici odio fuscalur. Huic si- qtiil, hoee se ita liabeaul, et lerram peccatricem a
milc csl illuJ, qttotl in E/.echiele lcgitur (Ezech. singulis plagis tantorum virorum non salvet depre-
xiv) : « Et factus esl sernio Doniiui ad nic dicens : calio, sic dicit Domiiius Detis, qui Jerusaleni ue-
Fili hoininis, lcrra.cum pcccavcril niilii, ut prxva- fanda pcccavit, qualuor simul pktgas lanloruni, in-
ricelur prxvaricans, et extenclam inaniiin iiieain sti- diicam supcr eara gladiuiu, quo ab hoslibus ttuci-
per eain, cl coiileram virgain panis ejus, et immit- datur, et faniem , quani in obsidione suslinet, el be-
tainiii eam famem, et interliciain Je ea homincm, et B I stias, quihits fttgientes in dcscrtis et saltibus devo-
jiinicnta : et si fucrint trcs viri isli in metlio ejus, ralur,et pestilcntiam, qitxsemper fainem ac jjentiiiau:
Noc, ct Daniel, et Job , ipsi justilia sua libcrabiint scquitur, pro qtia vulgata edilio inortera transtulii.
animas suas, ail Domiiiiis exerciluura. Qttod si cl Hcec, iiiqtiil, inducani super eara, ut uec honiiiics in
beslias pessiinas induxero stiper terram ut vaslcm ea remaiieaiil, nec juineiila.
eam, cl ftierit invia , eo quod" non sit pertransicns « Ejice (vel emiile) illos a facie nica, el egrcdian-
propler bestias, tres viri isli qui fuciinl in ea, vivo « tur. > Non loco receJunt a Deo jieccatores, seti vo-
ego, tticii Doininus, quia pcc filios nec filias tibera- luntate, quaiiquaiu lcgamus et AJam el Cain ejectos
bunt: sed ipsi soli Iiberabunlur, terra autem tlcso- csse a facic Dei (Gen. 111).
labitur. Velsi giadium induxero super terram iltam, et « Quod si dixerint ad te : Quo cgrediemur? dices
dixero gladio: Transi peream, etinterfecerodeeaho- « ad eos : IIxc dicit Dorainus : Qui ad moiicm, atl
lnincm et jumentuin, el ires viri isli fuerint in medio « mortem ; et qui ad gladium, ad gladiuni; el qui
cjus, vivo cgo, dicit Doininus Dcus, non libcrabunt « ad famem, aJ famem ; et qui atl c:\plivitalem, ;td
filios nec filias, scd ipsi soli liljerabuntiir, » olc. « caplivitatem. Rtvisitabosupereos qualuorspecies,
Qiueritur cum et Abrahara, et Isaac, et Jacob, Moy- « dicit Dominus : giadium atl occisioiiem, el cancs
ses qiioquc et cxlcri palriarchx et prophelx jusli ^' « ad lacerandum, et volalilia cooli et besfkts lerrx
fuerinl, cur horum lanlumraodo fiat niciitio, quod « ad devorandum et dissipandum. » Quatuor pkigas,
facile solvittir. Noe eiiim iniminens orbis terrarum quiljus tradilus est populus Judxorum, etiam Eze-
diluvium, qnia oninis terra polluerat vias Domini, cbielis propbetia denionstrat (Ezech. xiv) : gladium,
differre iiou jioluil, sed filios qui forsitan ejusdcih pestilenliam, famem, beslias et captivitalero. Inter
virlutiscrani, et ob scminaiium huniani generis ha- liestias autem canes quoque et volatilia intellige,
buit reservatos. Daniel quoque imininenteni capti- quibtis ad laceranda et devoranda et dissipanda cor-
vitalCra populi Jiidxorum nullis fletibus mitigavit. jjora traJita sunt. Neque cniin fieri polerat ut, crca-
Setl Job non ob peccala, setl ob probalioncin nec tto- tore neglecto, non universa creatura consurgeret in
inum nec filios liberavit. Alii autem dicunt : quia hi peccalores.
lanlum trcs viri el prospera et advcrsa, cl rursiim « Et dabo eos in fervorem (sice commotionem) et
prospera coiispexerunt, idcirco paritcr nouiinatos, ct « angustias universis regnis terrxpropter Manassen
boc laienler significari, ut quomotfo illi bona et; « filitnn Ezeckix regis JuJa , super omnibus qux fe-
niala, et rursiira lxta viderunl, sic et populiimi « cit in Jerusalem. > Legimus in Dieruni volumine
Isract, quiprius bonis frtiiius fueral, et poslea capti- Manassenposlcapiivitalcm et poeiiiteiitiani reversum
vitntis suslinuit jiigum, si cgerit pcenitenfiain, retlire! in Jerusalem , atque regnasse, sed quoniodo san-
possit atl prislinam felicilalcm. QuoJ si Noc, el Da- ctoruiii nierita destenJuni ad posleros, sicut David,
niel, ct Joli, pariler congregati et in uno loco po- et cxlerorum : sicpeccatorum ilagitia, si libeii ne-
sili, peccalrieem terram, lioc est, eos qui in terrai potesqtte sitnilia gesseiint, ad posteros perveniunt.
habitant, non posstinl irce Dei subtraherc : quid di- QuoJ aiitera Jicit,« Jabo eos in fervorera sive conimo-
ccnduin esl de his qui putaiil lueriloparenlum at- tionein, et angustias univcrsx terrx, et sub Bahy-
que virlutibus possc filios peccatores dc gehcnnx; Ioniis ex jiarte completum est, ct nunc explelur in
ignibus liberari? Untle nec prxvaricatorcm fititimi toto, quaudo pessinium regem ct qui repleverit
pater puleril libcrare, nec sancix conversationis3 Jerusalera a porta usque ad portam cruore justorum,
niater iiupudicx filix dabit prxraia pudicitice : etl jjopuliis iiiiitaliis est impitis, cx qtto discinius regura
eeontratio parcntum vitia filiis non nocebunt, sed1 ac principuiu et prxpositoruin scelere populos ple-
aiiiina qux peccaverit ipsa morielur. Lot in Sodo- ruinque Jeleri.
mis habilans (Gen. xix), sed et spiritu et carne pe- « Quis enim miserebitur tui , Jerusalem? &vt
regriiius, uxoreni qux post tergura respexeral, , « quis eonliisfabilur pro te ? aut quis ibit ad rogan
925 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. vn. 026
« dum pro pace tua? » (Orig.) Exemplum accipiam. A posteri traduntinterpretari Conculcatam. Jehus ergo
Hostis quispiam rebellis ac perduellis contfa impe- Conculcafa, a forlitudinibus contrariis, aiiima nostra
ratorem hujtts terroe adjudicatus est : ab hoe omnis iransmutata est, et facta est Jerusalem Visio pacis.
misericordia aufertor : scilicet, ne cluradamnatoquis Si ita post diminutionem a Jebus, in Jerusalem
miseretur, incipiat olfendere condemnantem. Sunt jieccaveris, et sanguiuem testamenti, sicul quitlam
atitem nonnulii qui adjiciunt ad severilatem, ut ne et tu communem exislimavcris, dicetur et de te :
contristentur quidetn super eo, id magnopcre dc- « Quis parcel super le, Jerusalem, et quis corttrisia-
vilantes, ne per mcerorem vullus putentur judicio bilnr super te ? > Quis enim contristabitur , si talis
regis offendi. Si intellixisti exemplum, considera fueris , tit tradas Jesum? Unnsquisqtic nosirum,
tunc ob peccata multa a Deo condemnatum pccca- qtiando peccat, maxime quicunque peccat irigentia,
torem, et vide quomodo innumerabilibus angelis h.u- jn Jestrai peccat: si atitem et recesserit a fide, hxc
mano generi prxsidentibus, ne ab uno quidem mi- facit spiritalitcr Christo, qux corporaliter fecit Je-
sericordia dignus judicctur. Singuli quippe angclo- rusaleni. Quamobrem « quanto plus arbitramini de-
rum perspicientes, quia Deus est qut condenraavit, teriora mereri supplicia eum, qui Filium Dei concul-
qtiia creator est qui curti aversatur, et tale esse pcc- caverit, et sanguinem Novi Testamenti pollutum
cattmi,titmisericorset clemensDcusquodammoJo ne- B duxerit in quo sanctificalus est, el Spiritui gratix
cessitatempasstis sit, utsuper eiinisenieritiainprome- contumeliam fecerit ? Si conculcasti Jesum filium
rct: non parcunt, noncoiitrislantiir, non misercnlur, Dci, sifecisti conviciuin Spiritui gratix, quispareei
non reverlirrttuf nt rogent prO eo pacem. (Ilieron.) super te? quis conirislabitur super te ? quis rever
Nultusenim offenso Deopotestproffagitiisrogarejjec- tetitr rogare ea quse in pace sunt tibi ? lpsttm Jesum,
eaiiiium, qiiianectam clcmens potest creatura esse qui rogabat, pariter et prxstabat ea qtiaeerant in
quani conditar, nec ita alienus externis, quoniodc pace, prodidit aniina peccatrix : quis potest ullra
Dominus suis parcere. (Orig.) Jerusaiem igittir quce rogafe, conversus ad ea qux sunt tibi in paee? Scien-
att priora scelera etiam hoc adjecit, ut crticifigcret tes efgo quia impossibile est eos, qui t semel sunl illu
Dominum nieum Jesum, et in tantura consurrexit minati, gusiaveriint etiara donum cceleste, et parti-
sceltts, ui de ea fliceret ipse Salvator : cipes sunt facli Spiritus sancti, gusta-verunt nihil-
i Jerusalem, Jerusalem , qux occitris prophe- ' oniinus bonum Dei verbum, virtutesque sxculi ven-
< tas, et lapidas missos ad te; quoties volui congre- tmi, el' prolapsi sunt, renovari rursum ad pcteniten-
« gare filios luos sicul gallina congregaf pUllos suos liam, iterum crucifigenles sibimetipsis Fiiium Dei,
« sub alas suas, et noluisli : ecce diniiitetuf vobis et ostenlui hatjenles : omni labore nitamur ne et Cfe
« domus vestra deserta (Malih. xxm). > IdCo di- nobis dicatur:« Quis parcet super te, Jerusalem, aut
missa est, et usque ad prxsens teinpus destituta. quis contristahitur super tey aut qtiis fevertetor ro-
Aiigeli qui. sempcr auxiliabanlur ei, per quos etiam gare in pacem tibi ? »
lex Moysr tradita eSt, perangelos iii manu'roediato- « Tu reliquisti me, dicit Dominus : retrofsuiii
ris, destrueritrit eam et dlxerunt; Multis facintoribus « abiisti. » (Hieron.) Causa redditur, qtiare nullus
oppressa esf, Jiesum hilerfecit, in Dominuro noslriira misereaiur Jertisalera, nec contristetur pro ea, nec
misit manus. Quandiu ntinora peccavit, poluimus pro pace illitis obsecrel. Qtiodcum, juxtaAposfotum,
rogare pro ea, potuimus obsecrare Dominum, pstui- posteriorum obliviscens, ad priora se exlendere de-
mus parcere ei: super isto vero quis parcat? Si pcc- buerit, econtrario retroversa sit et jffigyptias carnes
cans peccaverit vir in virura, exorabunt pro eo; si desiderarit. Qtiid atitem sit retro ambulare, sive ex
auleni in Dominum peccaverit, quis exorabit pro lendi in priora, considera. (Orig.) Justus eoruin qux
eo? « Grande piactihim commisit Jerusalem : grande retro sunt obliviscens , in priora extendilur : pecca-
perpetravil nefas. » Deoiii comroinationem facta est tor posterioruin meminii;, priora non appelerts. Quf
et dicittiT ad eatti : Quis parcet super te, Jerusalerti, autera posteriorum meminit prxvaricatur in le-
aut qnis contristabitur super le ? Nos non contrisla- j0 gem Jesu dicentis : < Ne convertatur relrorsum tol-
bitnur stiper JerusaTem ," et calamitatibus ejuS, ef lere vestimenlum suiim, » inobediens est dicto ejtis.
oimiis populi illius : iltorum qttippe delicto s:\ltis no- Memenlotetixoris Lot: contemnit iraperium Salvalo-
bis faclaest ad xraulandumeos. Etquiasic peccavit, ris: < Nemo mittens super aratrum manus, et aspi-
ut voce Domini cMceretur,Qurs patcet super te, Je- ciens retrorsum, aptusest regno Dei (Luc. ix). >
rusalem ? ego quoque dicO'ad' iiiferfeciricem Domini « Et extendam manum meam super te, et interfi-
mei : Qttis pafcat super ie, Jeriisalera,etquis ccritri- ciam te. Laboravi rogatus (sive rogansl. » Pro quo
stabitut super te? Transcendam atttera ad: spiritalem ( Sepliiagtnla transtulerunt , < nefjuaquani tiltra
inteltectiim afe huinilitate littefx, viam niihi pan- < dimittam eos. > (Hieron.) Manus extenta percii'1-
dentle ratione, «t videaiii qiiomodo unaquxque anima tientis inilictam est : interfectio, peccatoruin irain si-
digna pace Dei Jerusalem nunctipetur. Post disci- gnificatconsrtmmatam. Quod autem hittilit: < Labo-
pliniiwi quippe divirtam-faetus est Jerusalem, qui favi rogalus (sive rogans), » duplicem sensriiii ha-
prius fuerat Jebus. HistPria refert, quia lionien loci bei, quodj"am defecerit Deus, cfebroeis ignoscendo,-
isiius- fuerat Jebus, et postea commuiato vocabuto ef lassiis sit, semper eos provocans ad satufeiw.
tnwieiipatasit Hierusalem, J;ebus attteBi Hebrxorum < Ef dispei^c+m ew vcntilabro' in porlis tert&
927 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM TARS III. 928
« (sive populi mci). Interfeci el perdidi populum A De nocte etenim custos venit, quia huniani genefis
< meum, et lamen a viis suis non sunt reversi. » protector, et manifeslus in carnc apparuit, et lamen
Quid prodest sxpius me rogari, cum a viis sttis pes- hunc pressa perfidix sux tenebris Judxa minime
simis non revertantur, nec agant pceniteniiam? Di- cognovlt. Ubi bene ex voce custodis additur : « venit
spersi enira eos, quasi ventilabro, ut purgarem roaae et nox.» Quia per ejus prxscientiam, et nova
aream meam, et dispersi in portis terrx, ut inferni lux munJo inclaruit, et tamen in cordc infidelium
quodanraiodo calcarent tiraina : et interfeci et per- vetusta cxcitas remansit. Bene autem dicitur, quasi
didi popukim meum!, ut coacti malorum nedessitate in nocte sic palpabunt in meridie. Hoc quoque pal-
irapendenlia vitarent mala. pando exquirimus quoct oculis non vidernus. Judxi
« Multiplicatx sunt mihi vidux ejus super arenam autem aperta ejus miracukt viderant, et adliuc etira
« maris. Induxieis supermatrem adolesccntis vasta- qiiasi palpantes inquirebant, cum dicerenl : Quous-
« torem meridie : raisi super civitates rcpente ter- que tollis animain nostram ? Si tu es Christus, dic
< rorein. > Diversis medicaminibus cupit Deus sal- nobis palam.
vare peccantes, ut qui contempserant ijlandientem, « Vx miki, mater raea , quare genuisli me,
timeant comminaniem. Vidux multipliealx sunt su- « virum rixx (sivejudicii), virum discordix (sive qui
per arenam maris : interfectis viris, matres, perdilis ]>, ] « j'udicer), in univcrsa terra. » (Hieron.) Potest hoc
liberis, sensere vastaiitem, 11011 in nocie c» per insi- avvr.xSoxtxa; de Jereniia intelligi, quod non in loto
dias, sed clara luce : ut ostcndat aperlam vim ad- orbc terrnrum,sed in terra Judxa sit judicatus. Vero au-
versarii fortioris. « Misi, inquit, super civitates. » tem Doraino competit Salvatori,qui loquilurinEvan-
Haud dubiura quin Jttda et populi peccatoris repentc geiio (Jotm. ix) :ln judiciumegoin mundumistum ve-
terrorero, ut qtianto fuit subilura malura, tauto diflici- ni,ut qui non vident videant, et qui vident cxci fiant.
iitts esset effugiuni. De qtto scriptum est : « Ecce positus cst hic in
« Infirniata cst (siveabjecit), aul vacua facta est, ruinam et in resurreclionem multorum in Israel,
« qux peperit scptem (sive plurimos) : defecit anima et in signum cui conlradicetur (Luc. n). » Quis
< ejus, occidit ci sol, cum adhuc csset Jies (aut enim philosopliorum ? quis cnim genfilium? quis
< raedius dies) : confusa est el crubuit. Et residuos hxreticorum non judicat Christum, ponentium ei
< ejus in gladium dabo, in conspectu iiiiraico- leges nalivitatis, et passionis, resurrectionisque sux,
< rum eorum, ail Dominus. » Sxpe diximus verbum et snbstantix ? Nec mirtim juxta assumpti corporis
Hebraicum ysts vet seplem, vcl juramentum sonare, veritatemChristum dicere:« Vx niihi, mater mea, >
vel plurimos. Unde ct diversa csl inlerprclalio : cuin et in alio loco perspicue personx ejus conve-
Aquila, Sepluaginla cl TlieoJolione septem transfe- G ( niat, quod dicitur : « Vx mihi, quia factus sumsicut
rcnlibus, Symmacho plurimos. Quceigitur erat dives qui colligit siipulam in messe, et sicul racemus in
liberis, orba subito facta est, ct clara luce disperiit, vindemia non habens spicam, ut comedat primiliva.
ct confusa est in solitudine sui. Reliquum autem, Et ne putemus gemituum utilitatem referri ad verbum
ait, populum tradani gladio, ut morteiu, et iram Dei Dei, qui sit iste, qui plangat, statim sequitur: « Vx
nullus effugiat. Alii ad synagogam referunt qux in- mihi, anima, quia periit revertens a terra : » non
firmata est, ut Ecclesix cresceret multitutlo, juxta qttod dividamus personas, ut impii faciunt: sed quod
illud quod scriplura cst: « Steritis pcperit septcra unus atque idem Filins Dei, nunc jttxta carnem, nunc
(sive plurimos) , et qux multos habebat liberos juxta verbum loquatur Dei. ( Orig.) Neque enira ser-
infirraala cst (/ Reg. u), » unde et occidit ei sol rao Dei sustinet mortem, sed homo, qui istos pa-
juslitix, in cujus pennis cst sanitas (Malach. iv): titur affectus, ut sxpe exposuimus. Si consideres
et idcirco xterna confusionc cooperta est, per- ubique marlyres condemnatos, et de singulis eccle-
dens populiimsuuirigladiospiriluali. (Greg.) Hific est1 siis exhibitos ad tribunat, videbis quomodo per sin-
quotl in Job Iegilur : « Per diem incurrant tene- gulos marfyres Jesus Christus condemnetur. Ipse
bras, et quasi in nocte, sie palpabunt in meridiei enira est, qui in perhibentibus veritati testimoniuni
(Job. v). » Per diein tcnebras iiicurrcriint : qui int D . judicatur : et hoc fideliler suscipe, sciens quia non
ipsa vcritatis prxsenlia, perfidix crrore cxcati sunt. te dixerit esse in earcere, cum fueris in carcere, non
Clare quippe per dicni cernitur, per nocteiii vero» te esurire cum esurieris , cum sitieris non te sitire,
nostra acies obscuratur. Pcrsecutores igilur Redem- sed semetipsum.«In carcere, inquit, fui etvenislis ad
ploris nostri, dum divinx virtutis miracula cerne- me, esurivi et dedistis mihi mandutare, sitivi et po-
rent, et tamen de ejus divinilatc dubitarcnt, in diei tastis me (Maltli. xxv). Itaque etiam si condemnatur
tenebras passi sunt, quia visum in luce perdiderunt. Christianus,non pro alia tamenre, nequepro sceteri-
Hinc eos ipsa Lux admonet dicens : < Ambulale duml bus suis, sed pro hoc tantum, quod Christianus est,
lucem habetis, ne vos tenebrx comprehendantt Christus est, qui condemnalur: ex quo efiicitur, ut in
(Joan. xn). » Hinc est quod vocem pcenilentium inl omni terra condemnetur Jesus, quotiescunque is ad-
se propheta iierum sumpsit dicens:«Irapegimus me- dicitur, qui pro eo conderanalur. Non solum aulem
ridie, quasi in tcnebris; et caliginosis quasi raortuii apud judices sxculi et tribunalium potestates Chri-
(Isa. xxi).»Hinc iterum dixil: «Custoscjuid de nocte,i, stus auditur, sed etiara si calumniam Christianus ab
custosquiddenocie? Dixit custos.venitmaneetnox.,» > aliquo patitur, et provocatur ad litera: tunc quoque
929 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM._—LIB. VII. 030
Christus dijudicatur injusle. Ubique Christus condem- < Dicit Dominus : Si non rcliquix tucc in bonum,
nattir, atquediscernitur, etab aliisquidem condemna- < si non occurri tibi in tempore allliefionis, et in
lur,ab aliis non condemnatur, si autem non condcm- « tempore tribulationis et angustix ddversum inimi-
natur, excipitur. Aperis ei oslium, ingreditur ad te: « cum. (Ilieron.) Possunt hxc et ex jiersona Jere-
credis in eum, vescitur tecum. Si vero de religione mix accipi, qui pessimo temporc, et jam iniminenle
audiens Christiana non susceperis eam, nihil aliud captivilate prophetare compulsus est, et dura perpeli
facis, quam condemnas Jesura , ut mendacem , ut a populo non credente, ad id, quod supra dixerat:
seductorem hominum, ut in errorem raundum tra- « Vx mihi, mater, ut quidme genuisli virum, qui ju-
hentem :«quasi queni genuisti virum, qui judiceret diceret discernar omni lempore, ct reliqua : respon-
discernar omni terrx. » Qtiicuiique penitus ei non dit Dominus : Noli considerare prxsentia, sed fulu-
credunt, coiidemnant eum ; qui autem credunl, et ra, reliquix enim tuceet novissiroa erunt in bonum :
adhuc ambigunt, dijudicant illum. Duo igitur apud Denique ct in prxsenliarura cum te cuperent inimici
homines Chrislus perpetitur : ab incredulis condem- opprimere, affui tibi, et meo protectus es auxilio.
nalur, ab ambigentibus discernitur. Si portas ima- Hoc aulem tam ad Jeremiam, quam secundum dis-
ginem cceleslis, deposila imagine terreni, non es pensalionem carnis assumptx ad Salvatorem referri
lcrra condemnans eum , neque terra, in qua ju- potest. Pro eo quod nos juxta Hebiaicum interpre-
g
dicatur atque discernitur. tali sumus : « Omnes maledicunt mihi, » usque ad
< Non feneravi, nec fencravit mibi quisquam : eum locum, ubi scriptum est: « ln tempore iribula-
< omnes maledicent mihi, » Pro quo LXX : « Non tionis adversum inimicum, >in editione vulgata ita
« profui, neque.profuil railii quisquam.» Theodolio, scripUim reperi: « Fortitudo mca defecit in his qui
« Non debui, neque dcbuit mihi quisquain. » Pradi- maledicunt mihi; fiat, Domine, dirigentibus illis, si
cavit Jeremias mandala divina. Nenio his, qui non asliti tibi in tempore afflictionis eorum, et in
prxdicabantur attendit: quainobrem quasi medicus terapore tribulationis eorura , in bona contra inimi-
libcns aut proinplus medicsmina langiieiitibus tri- cuni. » Et est sensus : « Fortitudo mea defecit in
huat, et illis non se castuni artificium ciirantis, setl his qucc maledicunt mihi : » non enim intelligunt
juxla voluiitatern suam agentibtis dicat: Non proftii, virtutem meam , qux in infirmitale perficitur, et
neque profuit mihi quisquam. Quodaiiiraodo enim quanlo plus mihi maledixerint, lanto mea in illis
beiifificium consequitur ipse qui curat, si fructum amplius defecit fortitudo. (Orig.) Videamus autem,
laboris sui in segrolanle conspiciat: et per lxtitiam si ipso nobis tribuente sensu et sermone possumus
mentis etiam ipse consequitur uliUlatem, secundum et aliud quid manifestius ab his qux clicla sunt
iHud quod alibi dicilur : Beatus qui loquitur in au- P dicere : « Erat lux vera qux illurainat omnera ho-
res audientium. Hanc igitur ulilitatem ovans conse- rainem venientem in lnirtc mundum '(Joan. xvm). »
quilur magister ab auditoribus suis si proficiant au- « Lux vera »Filius est Dei «qux illuminavit omnera
diendo, diim fructus ex salute eorum quodamniodo hominem venieiitem in hunc mundum. » Quicuiiquf
nielit. Jereraias in Judxis non habere se Iocum di- rationalis est particeps verx lucis efiicilur. Ratio-
cit, ideo, inquit, non profnit mihi quisquam. Si nabilis est autem omnis homo. Cum igitur omnes
enira debet aiiditoribus prodesse, quod loquor: au- homines rationabiles sint, in quibusdam niinuilur.
dilores vero ea, qux dicuntur abjiciunt, et ego di- Si videris animam vitiis et perturbalionibus ser-
co : Non profui, neque profuitmiihi quisquam : quia vientem, videbis quoraodo virlus verbi deficiat in
hanc utilitalem non sum conseculus, quam conse- ea : si videris sanctam et justam, videbis ut per
quitur is qui bealus efficilur, dum in aures loquitur singulos dies virtus Dei proficiat et crescat, et hoc
audientium. ( Hieron.) Sed quia diversx editiones quod scribitur de Jesu aptabis ei. Neque enira tan-
diversa hic hahent verba, horum tamen omniuin hic tummodo in se Jesus proficiebat sapientia, et xla-
sensus est, ex persona Christi: Nullus se prxbuit te , et gralia apud Detim et hoinines : verum ct in
qui digna mea xra susciperet : nec feneravit mihi singulis profectum sapientix et xtalis, et graliac,
quisquam in sanctis atque pauperibus confovendis D recipicnlibus, proficit Jesus sapientia el xtale et
;ae sibi faciens debitorem, sive non profui nec pro- gratia, apud Deum et homines. ( Hieron.) Jungitqtte
ftiit mihi quisquam. Nullus enim tantum voluit ac- vel prophela vel Dominus, et ait: « Fiat, Domine,
cipere, quanlum ego tribuere desideravi. Nec pro- dirigentibus illis, » hoc est, et veniant mihi maledi-
fuit mihi quisquam : salus enim creaturx, lucrum cla, qui loqtiuntur inimici, et illi dirigantur in bo-
est creatoris. Aut certe non debui, nec debuit mihi num, si non in lempore tribulationis eorum et angu-
quisquam. Nemo mihi dedit quantum accipere cu- stix quando eos vastabat inimicus ct cape.refeslina-
piebam, nec me sibi fecit in aliquo debittirem. Quod- bat, steti in conspectu ttio, et rogavi tc pro illis,
que infert, nec debuit mihi quisquain : hunc habet et dixi : « Pater, ignosce eis, quod enim faciunt,
sensum. Quomodoenim poterat mihi usuram debere, nesciunt (Luc. xxm). » [ Orig. ] Astitit Palri propi-
qui fenus non est dignatus accipere? Omnes, inquit, liatio pro peccalis nostris, et deprecalus cst eum
maledicunt raihi. Quis enim hxreticorum atque er- in temporc malorum nostrorum. Neque eniin astitit
rantium non maledicit Chrislo? Pcrvcrsa credendo post lempus aflliclionis noslrx, sed cum adhuc pcc-
et pcrversiora blasphcmans ? catores csserous, Jesus Chrislus pro nobis moituus
931 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 052
esl. Quis aulem est inimicus, nisi diabolus, qui A gein et prophetas, habent volumina divinarum lit-
tribulabat nos, et jtigo servitulis premebat? Ad- lerarutn , sed absque inleltigcnlia , alque ita reguum
versuin queni astilit Salvator, et de captivilate nos Dei ablalum est ab eis, dum Scripturx sensus au-
liberans reddidit libertati, hxc prophelice Dominus ferttir cessavil apud eos; lcgis et prophelaruin in-
dixerit. (llieron.) Sed et Jeremiam sxpe depre- tcrprelatio. Legtint omnia et non intelligunt, cx-
hendiinus in hoc volumine rogasse pro populo. pleta jam illa, post adventum Domini, prophctia :
« Nunquid fcederabitur ferrum ferro ab Aquilone « Dic poputo huic : Auditione audielis et non intel-
< et xs ? > Symmachus : < Nunquid nocebit ferrum ligetis, et cernentes videbitis et non scietis : in-
< ferro ab Aquilone et xs. > LXX et Theodotio : «Si crassatum est enim cor populi htijus (Isa. vi). > Nec
< cognoscel ferrum etoperimentumxneum? varieta- non el illttd quod ab Isaia dicitur : « Auferet Domi-
< tis causa perspicua. » Verbum enim yn' quod in nus a Judxa et ab Jerusalem validnm ct validam,
prxsenti loco scriptum est, pro ambiguitate enuntia- gigantera et homiiieni bellatorera, et judicem, «ct
tionis, el amicitiam sonat ct maliliam. Quod si prophelam, et arbilrum, et prudentetn architectuin ,
pro -| littera, qux T litterx similis est, legatur yif, et sapientem auditorem (lsu. in ). » Hxc omnia
scientiam cognitioncmquesignificat. Quotl autem di- abstulit ab illis Dominus, et nobis, qui ex genlibus
citur, sic cst inlelligendum : Ne doleas, quod popu- B sumus, si tamen accipere voluerimus, tradidit : « et
lus inhuicus luus sil : le enini dura nunliaiite, non Ihesauros tuos in deprxdalionem dabo : conmuta-
poiest araare le, qui durus est: sive Babylonii, qui lionem propter omiiia peccala tua et in omnibus
ab Aquilone veniunl : sunlque ferrutn duiissiraura finibus ttiis.» Qtiod dicit talc est: ista omnia propter
huic populo duriori, et in xris siinililudincm indo- peccata tua, qux in universos fines tuos provcne-
niilo, nou poterunt amicitia copulari; sive ferrura runt, tibi reJdita sunt. Ntilltts quippe finis illius
tlurissinium, hoc est, populus Israel Dei cognitione est populi, qui non peccatis cjus replelus sil, nec
indignus est, qui in tantara pervenit malitiam, ut poterat non oinnis peccatis eorum linis repleri. Qui
duriori inetallo xre circumdalus sit. quantum in se fuit interfecere justitiam : inlerfe-
« Divilias tuas et Ihesauros tuos in direptionem cere sapienliam, si Chrislus est sapientia : inlerfc-
« tlabo gratis (sive absque prelio) in omnibus pec- cere veritatem , si Cliristus esl veritas. Unde pro-
< catis luis et in cunctis terminis luis. El adducam pter crudeles conlra Filium Dei acclamationes, hxc
« inimicos luos (sive servire le faciam inimicis) de omnia pcrdiderunl, et resurgens Jesus Christus Do-
« terra, quara nescis : quia ignis succensus est in fu- miiius meus non apparuit ultra interfecloribus suis,
« rore meo; super vos ardebit. » Omnera, inquit, sed tamen credentibus sibi ex mortuis victor osicn-
substaiiliam tradam ininiicis inis absque ulio pretio 'C sus est. Post illa , quce exposuimus el cominina-
propter peccala, qux fccisii in cunclis terniinis lionis verba ad populum, ille qui superius oravc-
luis. Propterca add.ucaininimicos luos, sive ser- ral, comjjtet orationem, et prioribus qux seqtiun-
vire le faciaiu in terra Chaldxa : quia ignis ineus, tur adjiragit; »
qui serael in ineo furore sticcensus esl, in te ardc- « Tu scis, Domine, recordare mei, et visita me,
bit, et cxstingui non poterit. Tu enini prxbuisli ma- « et tuere me ab his qui perscquuntur me. Noli in
teriain ardoris tui, ut meus ignis tua, qux in tc « patientia tua suscipere me. Scito quoniam susti-
siinl, ligua consuraat,et fenuni et stipulam. Ac per « nui pro te opprobrium. Inventi sunt sermoncs tui,
boc non esi causa ardoris in Doniino, setl in his « ct coracdi eos (sive ab liis qui reprobant serrao-
qui fomcnla incendio ministrarunt. (Orig.) Sed « nes luos, consumc eos ). Et factum esl niihi ( sive
quinam sunt isti thesauri pcccanliuii), quos in de- « erit) vcrbum liiuni in gaudium et lxtitiam corJis
pr;edationem concedit Deus, et dat eos connnuta- « mei ; qtioiiiain invocatura est nomeii tuum sujjer
tionem propter omnia jieccafa eorum ? ulrumne « me, Doniine Deus exercituuin. » ( Hieron.) Hoc ,
hos quos sibi in lerra, tliesaurizaveruiit. Unusquis- qtiod diximus: « Tuscis, » in Sepluaginla non hahc-
que boiiiinum tbcsaurizat sibi : si est peccator in tur. Felix est aulera illa conscicnti.a, qux pro Dco
lcria, si justus in ccelo, ut nos docet Evangelium : suslinet opprobrium : unde dicit : « lnveiili sunt
aii quod dicit isiiusmodi est ? Ecce.unus thesaurus serraones tui, » quos meo orc loqucbaris, « et co-
Jereraias, alius thcsaurus Isaias, llicsaurus erat niedi eos, » id est, in cibuin mibi versi suiit;
ct Moyscs , et rcliqui. Hos tbcsatiros abstulit Deus sive, juxla Symraacbura, « suscipiebam eos, > ut
a populo , cl pcr Cliiisluni, qui dixit : « Auferliir a niilii in Ixtiliain verterenlur, qui dudimi fuerant in
vobis rcgnum Dei, el dabitur genti facicnli fructus ojjprobriuin. UnJe el Babylonii coniitentur impleta ,
ejus ( Mallh. xxi). » Largilus est nobis : Dabo ergo qtix Jeremias futura prxdixerat. Sive liic sensus
propler peccata lua ihesaurns tuos in tleprxdatio- cst : Sensi anguslias, miserias pertuli jjopuli perse-
nem. Detlit noliis thesauros illius populi Dominus, quenlis, lamen gavisus suin. (Orig.) Polest autem
quia priinum illis credita sunt eloquia Dei, et nobis ei Salvalor hxc dicere : usque ad crucem persecu
deinceps attributa.Id quod scriplum esl:« Auferetur tionem passus a populo, non in patienlia. Quid est,
a vobis regnum Dci, et dabitur gcnli facienti fru- quod ait, non in patientia? Longanimis fuisli sera-
ctus ejus, « asserinius jam essc completum, non per huic populo delinquenti. Sed super hoc, quod
noii
quo Scriptura ab cis ablata sit. Ilabcnt quippe lc- ctiam adversum me suam erexil temeritateni,
d33 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. VII. 934
esse longaniinis : et revera non fuit patiens Deus. A Prxvaluerunt enim qui contristabant me, et facta
Si enim consideres tempora passionis Dominicx et ,esl plaga mea forlis. Sed in hoc habui consotalio-
ruinx Jerusalem , quanJo subversa est, videbis quo- nem, qtiod fuerit quasi aqua mendax, atque prxter-
modo non in patientia abusus sit eis Deus. A quinto iens. Sicut enini aqux prxtereunles dum fltmnt,
decimo quippe anno Tiberii Cxsaris usqtie ad sub- videntur et dilabiintur : sic el omnis impetus iiii-
versionem templi numerantur anni quadraginta duo, micorum te adjuvante prxieriit. (Orig.) < Non sedi,
qttia oportuerat modicum aliquid temporis in poeni- inquit, in concilio ludentium, sed timebam a facie
teiitiam derelinqui, propter eos qui per signa atque manus lux. » Et Salvalor nosternon sedit in concilio
portenta apostolorum credituri erant.« Soito quo- ludeniium, sed surrexisse se docens, ait : « Dimit-
modo accepi propter le opprobrium a contemnen- tetur vobis domus vestra deseria ( Luc. xin ). »
tibus sermones ttios. » Potest fieri, ut propheles hxc Reliquit enira sewnO divinus concilium Juctxoruni,
dicat, conteinptus.a populo peccatore, super quero et aliud sibi concUium cx gentibus congregavit.
prxdicabal ea. Ait quippe et alibi: « Complevi dies Quod autera ait, solus sedebam : el ipse tantum
meos in irrisione. » Opprobrium ergo palitur ab his sine expositione sermo xdificat audientes, quando
qui sermones Dei audire contemnunt, et deprcca- est mullitudo peccantium, nec sustuiet secum juste
tur, ut Dei habeat auxilium dicens : Scito quomodo B ptum vivere. Non indecens est ftigere congregalio-
acceperiin propter .te ppprobrium a contemneniibus nes eorura , et imitari prophetam loquentem : Solus
sermones tuos, consumma eos. Potest et hoc dicere sedebam : Iraitari Eliam miserabiliter conqueren-
prophetes, sed inagis eonvenit Salvatori, post cujtts tetu (/// Reg. xix): Domine, prophetas tuos occide-
passionem venit coiisummatio Jerusalein ,ei inlerfeciio runt, altaria tua suffoderunt, et ego relictus sum
poputiJutlxorum.Eterit mihi serraotuusin kefiliam, solus, et qtixrunt aniniam mearn accipere illani.
non ait, Est, secl, Erit. Si quftJeni in prxsenti tem- « Solus, inquil, sedebatn, quia aiiiariiudine repletus
pore carceres, exsilia, contumelias, ac labores mihi sum. » Si arcta et angusta via est qux ducit ad
tribuit'. SeJ horum omnium linis erit ketitia, et erit vitani, expedit tibi ab onini dutcedine recedenti, ut
sermo tuus mihi in Ixtitiam et gaudium cordis mei, ainariludine in prxsenii.sxculo complearis. El no
quia invoca.tum est n.omen tuumsupra me, Domine tandura, quod non ait : amaritudinem comedi, sed
omnipptens. Etiam si Chrisius hoc dicit, non ab- amaritudine repletus sum , hoc est : In taiitum roe
horret ab intellectu, nomen quippe Patris invoca- sxculi persecutionum pontlus incubuit, ut plenus
tum est super eum. aniaiiiudine fierera. Quare, qui roe conlristant
< Non sedi in concilio ludeiitium, et glorialus sum confortantur in rae ? Multa passus est Jeremias
< (sive nietiiebam), a facie nianus tux : solus se- ^' ab liis qui veritatem audjre iiolebant. Et erant
« debara, quonjam amaritudine replesli me. Quare illo in hoc -sxculo fortiores : quoniam non es*
« faclus est dolor meus perpetuus (sive quare qtii regnum Dei de sxculo isto, sed de alkt quadam
« conirislant me confortantur),et piaga mea despe- regione viventium, ut Salvator ait (Joan. xvni) :
« rabilis renuit curari (sive plaga mea fortis , unde « Si esset de hoc mundo regnum raeuni, ministri mei
« curabor) ? Faclum esi mibi quasi raendacium aqua- laborarent ut non traderer Judxis. » Confortantur
< rum infidelitira ( sive quasi aqua mendax non ha- ergo adversum eura, in sxculo islo: et quia justus de-
< bens fidem). » Hxc Hebrxi ex persona Jerusalera biliorest a persequenlibus se.vide mariyruni passio
dici arbitranlur, quod sola sederit et araaritudine nes. Judex in altis tribunalibus sedet ad ructum, e(
repleta sil, et factus sit dolor ejus jjerjjetutis. Et ad dplicias senlenlias promens : Christianus, in quo
quoniodo aqux pertranseunt, sic verba propheia- Cliristus habitat, judicalur pleiius amariludine, et
rum, quibtis sibi prospera pollicebantur transisse ad raortem usque subjectiis, confortatis inimicis
mendaciter. Melius autem, ut ex persona jjrophelx suis adversura se. Quod vero ait : « Plaga mea (irma
hxc dici accipiamus vel ex sermonibus sancti viri, est, » unde, sive de cruce Domini dicatur, sive de ju
qui non sederit in concilio, sive secreto ludentiuin, slis , sive specialiter de Jereniia votueris accipere,
quod limuerit impendentem sibi raaniim Dei, sive non abhorrebit a sensu. «Plaga roea firma est, t unde
magis glorialus sit se maloruin non habere consor- sanabor ? Et Salvatorpotesl diccre,« UnJe sanabor ?»
tium. Solus, inquit, sedcbara, secundum illtid quod resutTectionem suani posi clavorum annunlians
scriptum est: « Non sedi cum concilio vanitatis, et vulnera. (Orig.) El justus, qui post ptagas recipit
cum iniqua gerentibus non introibo. Odivi ecclesiam sanitalera. Item, quod ait: a facie manus tux solus
raalignantium, et cum initjuis non sedebo ( Psal. sedebam , quoniam comminatione replesli me, ita
xxv). »Ef in alio loco : « Solitarius sum ego donfic potesi intelligi : Facies quippe mantts Dei est, ilta
pertranseam. A facie, inquit, manus lux, solus percussio justi judicii, qux superbicnlem hominem
sedebam (Psal. CXL), » dura te timeo, dura iinpen- a paradiso repulit (Gen. m), et in liac cxcitate jirx-
dentem mihi manum luam seroper exspecto. In con- senlis exsilii exctusit. Comrainatiovero ejus est terroi
cilio ludenliuin sedere nolui, sed meam amarilu- adhuc supplicii prxsenlis. Post faciem igitur nianus
dinem devorabam, ut in futuro mihi prxpararem adhuc nos minx terrilicant, quia per expeiimentura
gaudium. Nec habui intervalla doloris roei, sed jugi judicii nos poena prxsentis exsilii pcrculit, et si
miseria deprimebar, ut nulla exspectarem remedia peccare non desistiraus aeternis adhuc suppliciis
935 B. RABAM MAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS 111. 956
itddicil. (Hieron.) Utinam Dorainus prxstel etnobis A proraissionis restitulio esl, ut in Aclibus aposlolo-
non sedere in concilio ludcntium et corum qui rum (Acl. III) legimus usque ad tcmpora reslilutio-
utura non cogilant, nec adversis cxdere, sed sem- nis omnium, qux loculus cst Deus per os sanclorum
per per Dei sententiam formidare, et dicere cum prophetarum suorum in Christo Jesu. .
Prophela : < Solus sedebam, quia amaritudine re- CAPUT XVI.
jjletus sura. > Gaudeal igitur in prxsenti tempore , De futura calamilale Judworum; de populo Chri-
nequaquam consilium sapientium et arcanum, sc- stiano venluro ex genlibus.
crelumquc ludentium. Milii adlixrere Deo bontim « Et faclum cst verbum Domini ad me, dicens :
sit, ponere in Domino Deo spem meam, saturari « Noli accipere uxorem, et iion sinl tibi filii ct filix
opprobriis, et judicis mei exspeclare sententiam. « in Iocoisto : quia hxc dicit Dominus, super filios
Qux cum finis advencrit, opcfemonslrabitomncm « et filias, qux generanlur in loco isto, ct super
tristitiam , et amariludinem instar aquarum fluen- « matres eorum, qux genuerunt eos, et super patres
tiuni recessisse. « eorum, de quorura slirpe sunt nati : in terra hac
« Propler hoc, hxc dicit Dominus : Si convertc- « mortibus xgrotatioiium morienlur, non jjlangen-
« ris convertam te, et ante faciem meam slabis. Et < lur et non sepclientur : in sterquilinium super fa-
< si separaveris preliosum a vili, quasi os meum B * « ciem terrx erunt, et gladio et fame consuinentur :
< cris. Convertentur ipsi ad te, et tu non convcr- « et erunt cadavera eorum in escam volatilibus cceli
« teris ad eos. Et dabo te populo lraic in murum « et besliis tcrrx. » (Hieron.) Si tempore imminen-
« aeneuni fortem, et bellabunt adversum te, et r.on tis captivitalis vctatur propheta uxorem ducere, ne
« praevalebunt, quia ego tecum sum, ut satvum le tribulalionem carnis habeat, et super dolorem pro-
< faciara : et eruara te, dicit Dominus : et liberabo priura, uxoris quoqtie ac liberorum miseriis tor-
< te de raanu pessimorum, et redimam te de manu queatur : quanto magis Ajjoslolus jubet (/ Cor. VH),
< fortium (sive peslilentium). » Manifestum est quod quod abbrevialum est teinpus et imminet consuni-
superiora nequaquam Jerusalem, scd prophela di- malio, ut etiam; qui habent uxores, sic sint quasi
xcrit. Cui respondit Dominus : Si converteris a pcc- non habeant. Unde superflua novi hxretici reprc-
catis pojjuluni, ct ego de tribulatione convertam te; hensio, qua docuimus bigamiam et trigamiam non
in lxliliam, cl slabis ante faciem meain, sicut an- c.v lcge descendere, sed ex intlulgeniia. Aliud est
geli stant in conspeclu Dei, quolidic vidcntes fa- eniin facere quod per se bonurn sit: aliud ideo
cieni illius. « Et si scparaveris preliosum a vili,, concedi, ne pejora facias. Dicitenim et ipse causas,
quasi os meura eris. » Nec putes, inquit, boni ope- cur velit adolesccntulas viduas nubere. inferens :
ris non esse mercedem, si sanctos quosque meos,, *-"« Jam cnim quxdamearumabieruntrelrojiost Sata-
de numero peccantium luis sermonibus segregave- nam (/ Tim. v).» Simulqucprxceptor conlinciitix ct
ris, eris quasi os nieum, et meis prxceptis copula- perjjetux castitalis, et xqualem se blasphemans
beris. Debent enim illi imitatores lui esse, et non tui Deo, laudat terna quaternaque conjugia : qux ego
eorum. Nec refonnides et dicas: « Quare factus cstL »011tara conjugia dicam, qtiara miseriarura solatia,
dolor mcus perjietuus, et jjlaga mea forlis, » sive» ct exlremam labulam naufragiorum, nisi forte tri-
desperabilis, ut me desperem posse curari ? Daboi buit indulgentiam amazonibus suis, ut usque ad
enim te quasi murum xneum atque fortissirauni,, decrepilani senectutem bella libidinum experiantur.
ut contra advcrsariorura omni resistas robore, ett Cur aulem propheta arcealur uxorem ducere,
me habeas adjutorem, el liberem te de manu pessi- catisa perspicua est, quod obsidione vicina, pesti-
niorum, sive pestilentiuin : el redimam te vel meoD lenlia, et gladio, et fame, universi intereant, ct
sanguinc, vel in prxsentiarum roeo auxilio. Consi- tanlus sit numerus morientium, ut sepulturx vin-
dercinus quanlam mercedem habeat sermo doctoris,, catur oflicium ; sed in sterquilinium jaceant cada-
si valueril ab errore quempiam liberare, ct de pec- vera volalilibus bestiisque Iaceranda. Et hoe notan-
canliuni numero educere. (Orig.) Illud aulem, quodj . cltim, quod xgrotationibus et longa infirmitate ta-
in alia translatione dicitur si conversus fueris re- ' bescere Dei ira sit. Unde et Joram filius Josaphat
slituam le, videtur mihi quiddam significare mysle-i- infirmilate consumitur (// Pur. xxi); et Apostolus
rii: in eo quod ait, « reslituam le. » Nemo quippee docet xgrotare eos, ettabescere, et niori, qui sancla
restitui potest.nisi in eum locum,'unde ante disces- violarint (/ Cor. xi).
serat: utputa, si membrum corporis mei fuerit a « Hxc eiiim dicit Doniinus : Ne ingrediaris do-
compage disjunctum, medicus illud in pristinum lo- « nium convivii, neque Vadas atl plangendum, r.e-
cum restituere conatur. Si aliquis separalus e pa- « que consoleris eos, quia abstuli pacem meam a
tria in exsilium iniitilur, et poslea per indulgentiam
n « populo isto, dicit Dominus, misericordiam et rni-
eorum qui possunt exsules solvere, rcdditur tiber- « serationes : et morienlur grandes et parvi in lerra
t&ti, redit unde fuerat expulsus. Milcs quoque ab-i- « ista. Non sepelienlur neque plangentur, et non se
jectus ex ordine suo restituitur ordini, si acceperitit « incident, neque calvitium fiet pro eis. Et non fran-
veniam : ila et nunc dicitur ad mortale genus, id d « gent inter eos lugenti panem ad consolandum su-
est, ad nos hoinines, qui a Deo fueramus aversi: : t per morluum : el non dabunt eispoliim calicis atl
Si cenversi fucrilis , rcsliluam vos. Finis quippe re-
:- i consolandum super patre suo et malre. Et domuni
957 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. VIII. 938
« convivii non ingredieris, ut sedeas cum eis, et A < non custodierunt. Sed et vos pejus operati esfis
« comedas et bibas. » Aposlolus prxcepit cum his « quain patres vestri. » Quando peccaverit Ecclesia,
qui aversentur Deum, nec cibum quidem esse su- aufertur de ea omne gaudium et universa lxlitia, de
menduin (/ Cor. v); et amplius, < Nec ave quidero qua Apostolus dicit: « Gaudete, iterum dico, gau-
hujusmodi dixeritis (.// Joan. x). » Et Salvator apo- dete (Philip. iv); vox sponsi et vox sponsx, de quo
stelis interdicit: Ne quemquam salutent in ilinere ? scriptum est: « Qui liabet sponsam sponsus est
(Luc. x.) Unde et Eliseus salutationem pergenti ad (Joan.m). » Si autero, inquit, interrogaverit te po-
sanandum puerum Giezi interdicjt (IV Reg. iv). Mo- pulus, cur ista patiatur, et causas miseriaruin sua-
ris autem est lugentibus ferre cibos, et prxparare rum quxsierit, respondebis ei : « Quia derelique-
convivium, qux Grxci mpiBemvuvocant, et a nostris runt me patres vestri, ait Dominus; » qui vobis
vulgo appellantur parentalia, eo quod parenlibus prxsunt in Ecclesiis et abierunt post deos alienos :
justa celebrenlur. Dicit et alibi Scriplura divina : quorum Deus venter est, et avarilia, et kixuria, et
< Date vinum his qui in luclu sunt (Prov. xxxi), » gloria in confusione eoruin, et servierunt eis. A quo
ut videlicet obliviscantur doloris. Prxcipitur ergo enim quis vincitur, ejus et servus esl, < et adorave-
prophetx, ne ullum de populo consoletur, ne se mi- runt eos : » adorat cnira unusquisque quod diligil.
sceat inimicorum Dei conviviis, ne jttsta celebrct B < Et ine dereliquerunt, etlegem nieain non custoJie-
super funeribus defunctorum. Aliud est enim mori runt. » Sacerdotum est proprium non solum docere,
communi lege naturx, aliud Dei occidisse senlentia. sed et facere legem : ul nequaquara vcrbis subjectos
< Absluti, inquit, pacem meam a populo islo, » et sibi populos et creditum gregem, sed excraplis do-
misericordiaindigni sunt, nulliquc xtati parcam, sed et ceant. Ac ne forsitau dicerent: injusta esl senlenlia,
grandeset parvi pariter interibunt, ita ut sepullura patres comedere uvam acerbam, et dentes filiorumob-
quoque careant: « Nec se incident, inquit, lieqne stttpescere, infert : < Sed et vos pejus operali estis,
calvitium fiet pro eis. > Moshic fuit apud veteres, quani patres vestri,» ut super his, qui palribus pej'ora
et usque hodie in quibusdam permanet Judxorum, peccaverinljusta supplicia deferantur.
ut in luctibus incidant lacertos, et calvitium faciant, ! Ecce enini ambulat unusquisque post pravitatem
quodeliam Job fecisse legiraus (Job. 1 et xxn). Un- « cordis sui mali, ul me uon audiat. Et ejiciam vos
de et prophetx dicitur ne frangal inter eos panem, « de terra hac in terram, quani ignoratis vos ct
nec ingrediatur ad consolandum pro mortuo : ne « patres veslri : ct servietis ibi diis alienis die ac
"poluin tribuat, neque ingredialur domum convivii, < noctc, qui non dabunt vobis requieui. » Se-
et ne misceatur eis, qui Dei sententix prxparati mel dcrelicti a Domino, faciunt ea qux non compe-
sunt. Si autem hoc de lugentibus dicitur, quid fiet C luiit, ut vadantpost desideria cortlis sui mali, dequo
de hxreticis, quorum sermo serpit ut cancer, et exeunt cogilationes pessimx : et idcirco de Eccle-
quotidie prosternunt in Ecclesia funera deceplo- sia separantur, ut vacianl in terram longinquam,
rum. quam nec ipsi nec patres eorum noveranl, prius-
« Quia hxc dicit Dominusexercituum Deus Israel: quam peccarent: ut ibi serviant diis alienis, qui
« Ecce ego auferam de loco islo in oculis vcslris, ct non sunt dii, sed eoruiii piitantur errorc, qui cos
« in diebtts veslris vocem gaudii, et vocem lxtitix, coltint. Quod autem intulit, die ac nocle, pcrpeluara
« vocem sponsi, et vocem sponsx. Elcum annuntia- pcccantium ostendil in scelcre perseverantiani : dtim
« veris populo huic omnia verka hxc, et dixerint. et in diebus flagiliis, et in noctibus libidini serviunt.
« tibi : Quare locutus est Dorainus super nos omne < Qui noii dabtint, inquil, vobis requiem. » Hatid
« nialura grande istud ? Qux iniquilas nostra, et dubiuin quin falsos deos significet, de quibus dixil:
» quod peccatum nostrum, quod peccavimus Do- « Et scrvietis ibi diis alicnis. » Quidquid ergo pecca-
« mino Dco nostro ? Dices ad eos : Quia dcrelique- mus, quidcjuiddie et nocte facimus, el nialoruni ope-
« runt nie palres vestri, ait Dorainus : et abierunt ruin perjjelramus, imperium esl dxmonum, qui nnn-
« post deos alienos, et servierunt eis, et adorave- quam nobis dantrequiem, sed semper iinpellunt dcli
« runt eos, et me dereliquerunt, et legetn meam D clis augere delicta, et eumulum facere peccatorum.
LIBER OGTAVUS.
Pius et misericors Dominus, justus et verus, pa- peccalrici Judxx Dorainus per prophetara in ante
tiens et niukuin raisericors, sciens fragilitatem lra- rioribus mandavit dicens: «Ecce ego auferam de loco
mani generis, et mutabilitatem terreni cordis, tem- isto in oculis vestris, et in diebus veslris vocem
pora miscet teraporibus, blandimenta terroribus, gaudii, et vocem lxlitix, vocem sponsi, et vocem
dura levibus, et lxta tristibus inlerserit. Unde ali- sjjonsx, elc, «postmodum consolationisverba addi-
quando peccatoribus minalur jjcenas; aliquando dit: ne fortc si scmper eis dura mandaret, et nun-
cro afllictispromittit solatium. Hinc cst, quod cum quani lenia interniisccret, in desnerationem cos mit-
PATBOI. CXI. 30
039 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 940
teret, el omnem speni salutis iilis auferret, idcirco jA sorum, et de collibus bonorum operum, et de ca-
nunc sequilur : vcrnis pelrarum, apostolis et apostolicis viris. Non
solum enim Christus petra, sed et Pelro aposlolo
« Proplerea ecce dies venient, dicit Dominus, et donavit ul vocaretur Cor. x ; Matth. xvi):
eduxit (ilios pctra (/
< non dicetur ultra : Vivit Dominus, qui in cujus sensibus requiescentes, recte dicuntur
« Isracl de terra JEgypti;sed, Vivit Dominus, qui translali esse de vet aposlolos,
de uni- petra. Ostendilque
« eduxit filios Isracl de terra Aquilonis, et vel eos qui postea venandi sunt, habuisse peccala,
« versis terris, ad quas ejeci eos, et reducam eos
et recepisse duplices iniquitates suas. « Servus enini
< in lerrain suam, quam dedi patribus eorum. »
Israel reslitulio qui scil voluntatem Domini sui, et non facit eam,
(Hieron.) Manifeste fulura populi
vajiulabit mullum (Luc. xn). » Sciendumque, quod
prxdicitur : et post captivitatem roisericordia, quce
el Jesu et in Hebraico positum sit primum, et in Septuaginta
j'uxta litteram sub Zorobabel, pontifice, editione prxierniissum. Qttando autem dicit: « Red-
Ezra ex parte completa'est: juxta intelligentiam dam
verius in Christo com- primum duplices iniquitates et peccala eo-
spiritalem alque perfectius
describilur. quando rum, » subostendit quod postquam recepeiint mala,
pleta Veniet, inquit, teropus,
dicetur, popultis reJucIiis sit de recepturi sinl el bona. lli autem, qui poslea
iiequaquam quod " iransfercndi sunt, conlaminaverunt terrara Doinini
^gypto pev Moysen et Aaron : sed roduclus de lerra in morticinis idolorum suorum, et abominationibus
Aquilonis, Cyro rege Persarum laxante caplivos. Et
suis inipleverunl hxreditaleni ejus, ut omnis mun-
de universis, inquit, terris, quotl nequaquam Cyri
dicente dtts subdilus iiat Deo, et nequaquam suo merito,
tempore, sed ultimo fine complcbitur Apo-
sed illius misericordia conservetur. QuoJ hic de
stolo : « Postquam subintraverit plcnitudo genlium, liebraico posuimus, « non sunt abscondila ea a facie
tunc omnis lsrael salvus fiet (Rom. xi). » Possumus » in Septuaginta non habeltir. (Orig.) Igilur
noslro accidefc niea,
hoc et de pcrsecutionibus, qux po- el lu cura tlc sxculi istius fluclibus
per discipulos
pulo a diebus Neronis, de quo scribit Apostolus : Domini fucris cxtractus, muta corporis vilia, niuta
« El liberatus stun de ore leonis (// Tim. iv), » scnsus animx. Non es ille in falsis ver-
ad Maximini dicere. Do- piscis, qui
usque lemjiora Quomodo sabcris uuJis, setl Je profunJo gurgite erutus, ad
miniis misertus sit populo suo ct retluxil eos in ler- meliora convcrlere secunduin illud apostolicum (//
rani suain : haud dubiuiii quin in Ecclesiam, quam Cor.
m):« Nos atileni omncs revelata facie claritatcm
dedit palribus eoruni apostolis et apostolicis viris.
Domiuicontemplaiitcs, in eanidem imagineni transfor-
< Ecce ego mittara piscatores multos, dicit Do- maraur de claritale inclaritatcm.quasiaDominispi-
< minus, et piscabuntur eos : et post hxc millani ^ ritu »;cl ciinifuerisabapostolis acdiscipulis Jesuma-
< eis mulios venaiores, et venabuntur eos de orani rinis fluctibus liberatus, noli quxrere profuiidum, sed
« monte, et de oiraii colle, et de cavernis petraruin, veni aumonles prophetas: veni adcolles justos, ibisit
< qsia oculi mei supcr oinnes vias corum. Non sunt conversatio tua, ut cura dies mortis aJvcneril mit-
c abscondita ea a facie mea, et non fuit occtilta ini- taniur venatores. Alii quiJara e piscaloribus qui
« quilas eorurn ab oculis meis. Et reddam piiiiiiim super assuroptioncra conslituli sunt aniniarum, cl te
< duplices iniquitates et jieccata eorum, qttibus con- ciiiu cxteris sanctis Je colle, de monle, de alliori
< laniinaverunt lerrain meani in morticinis idolo- loco accipiant. Neque vero jjotest licere his venalo-
< ruro suorum, et ahuininationibus stiis iinpleverunt ribus aliunJe horaines, uisi dc montibus ct collibus
« hxreditatem roeani. » Divcrsa liiijus eapituli in- capere. Qttodsequilur,«crc cavcrnis pctrarum : >uiide
terjirelalio est : .ludxi enira autumant siguilicari jinssiinius intelligerc pelras, et unde cavernas pelr;t-
Chaldxos, qtii sub piscatoruni nominc dcscribun- riiiii ? Venio ad Exoduin, qtuero aliquain intcrprcta-
tur, cl poslea Romanos, qui venatoribus coinpa- tionis occasionem, ibique invenio voleuleni Movsen
ranttir, el tle montibus collibustjuu, et cavcrnis pe- videre Deiim, et Detini eiJcm prciiiittcuiera alque
iraruni, infclicein populum sunl vcnati. Hoc autem j. diccnlcm : « Eccc pouo te in cavcrna pctrx, et
Doiiiinus fecisse se dicit : qtiia respexeril vias co- conspicies posleriora mea, facicra auleni ineaiti non
rura, el reddiJeril iiiiqttilalcs, quibtis coiitaniinave- viclebis (Exod. xxxtn). » Si consitleres, qui ibi pefra
rant terram, siinulacra venerantes, ct abominaiio- dicalur, ct foramen pctrx, in qtio Moysessuper pc-
liibus idolorum polliicranl lixrcdilateni cjus. Noslri Iram slat,ettle petix cavcrna inluens, vidcat Deuui
aulein rectius et liiclius bxc dc fuluro vaticinatum per forainen petrx : inlclligcs ct cxtcras pelras,
prophelani pulanl, Quia eiiira supra dixeral: Redu- petrarumque foramina. Quxigitur estpetra? Domi-
cara eos in lerrain stiam, quam dedi patribus eo- iius Jestts Clnistus : « Bibebanl enim de spirilali
rum ; nunc ostendit, quomodo reducendi sunt, quod sequenle eos petra (/ Cor. x); » « El super petrara
priinum miltal aposlolos, quibus Salvator dixit: statiiitpetlesiiieos,»in irigcsimo nono psalmo dicilur
« Venile post me, el faciatn vos piscatores hominum (Psat. xxxix). Quod esl foramen pelrx? Vide Deum,
(Matlh. IV); » et postea venatores, quos vel cccle- apud Deum Patrem, Verbum Deum, videbis integrani
siaslicos viros, vel angclos possumus accipere, quii jielram. Vide dispensatioucni assumpti corporis : vi
postquamcoiisumraatioiiis tenipus advcncrit, vcnen- debis foramcn petrx, per quod posteriora Deijuxta
tur sanclos quosque de monlibus dograatum cxcel- possibilitatcin iiiibecillitatis huraanus intuelur asi>e-
941 EXPOSITIO SUPER JEREMtAM. — LIB. VIII. 942
ctus. Hocenim est, quod ait:« Et videbis posteriora A sunt. Ne itaque suspicentur, quia non ex misericordia
mea L » lnveni unam cavernam unius petrx : quxro Dei, sed ex proprio merito de profundo ad montes ve-
alias petras, et alias cavernas. Venio ad chorum nerint, commonct illos sermo divinus, et in illis nos
prophelarura atque apostolorum et dico : quia omnes deticti prioris, et idcirco post prospera atque felicia,
irailatores Chiiistipetrx sunt, ut petra est ille, qui do- tristia infcrt : « Neque absconditx sunt iniquilates
cuit. El sicut ille habet foramen, per quod videntur eorum contra oculos meos: et retribuam illis priintira
posteriora Dei, eodem modo unusqttisque justorum, duplices injustilias eorum. > Quod ait, prinmra, sive
qui per sermones suos viam pandit ad intelligendum non intelligentes qitidam, quod scriptum est, abstule-
Deum, se fecit esse foramen petrx. Quia igitur runt siveLXX interpretes sicuti et cxtera secundun.,
nescis quo fejnpore mittanlur venalores, cave ne dispensationem suam auferre voluerunf, Deus vide-
aliquando de raonle descendas, ne relinquas colles, rit. Nos isluni locuni cura cxleris editionibus con-
ne de cavernis petrarum exeas. Si enim foris fueris ferentes, invetiimus positum :« Et retribuam illis pri-
invenlus, dicentur tibi ea, qux hi qui foris sunt mumduptices injiistilias eorum:» ulosleiidatur quod
merentur audire : « Stulte, hac nocte animam tuam etiamsi ex posterioribus factis digni effecti suntbea-
repeteut a te ; quaeauteni prxparasti, cujus erunt?» ' titudine Dei, attamen quia aliquanJo peccaverunt, et
(Luc. xn.) Animadveriis de montibus et collibus R humanis vitiis non carebant, priinura oportet eos sua
descendenlem, aniinadverlis consistenlem extra pe- recipere delicta : et vide si non vera sit ratio. Quis
trce foramen, qu.omodoerret, et ea putat bona esse, peccataiion recipit?Nerape ille,qui post creduliutem
qux nulta sunt, dicens: « Dicani animx mex : Ani- et baplisratim atidierit Dominura dicentem: Dimissa
ma, habesrautia reposita bona (lbid.), » frumentum sunf tibi peccata lua, nec ultrapeccaveris(Matlh. ix ;
'ef utilitatem terrenorum frucluum esse arbitratus Joan. vm). Si autetn postlavacrum et veniam delicto-
est boua, nesciens, quia vera bona non nascantur in rum rursus ad pristinas sordes fuerimus reversi, et
maledicta terra, sed in coelestibus regionibus. The- adhuc imperfecto sensu ab apostolorum vestigiis re-
saurizabit sibi in lerra : quia in terra esse Ihesauros cedentes, aut injusta gesserimus aliqua, ant cerle in
arbitratus est. Si quis aulem sublala cruce sequittir ipsa justilia sint aliqua mista peccata, quid nobis "fiat
Domintim Jesum, et thesaurizat sibi iu ccelo, non consideremiis : utrunme egredientes de prxsenti
dicilurei:« Stulte, hacnocteanimam tuam repetent sxculo si hahuerimus vitia vel virlutes, recipiemus
a le, » sed venieittes venatores, et quxrenles anima- pro virtulibus prxinia, et dimittenlur nobis ea, qux
lia de montibus et cohibus, de cayernis petrarum, scientes peccavimus : an plecteniur pro delictis,
etiam illura cum eis pariter accipient, et de venatione neque recipiemtis prxmia pro virlutibus. Sed neu-
ad sublimiora beatitudinis regna porlabunl. « Quia '" trum hortiin verum est; quia et pro peccatis torque-
oculi mei super omnes vias eorum. » Super ortines bimur, et pro justitia recipiemus prxmia, qux mere-
vias isliusmodi hominum : qui in montibus copver- mrtr. Si enini post fundaraenlum Jesu Christi, non
sanfur, in collibus ambulant, in cavernis petrarum solum in-luo corde aurum et argentum et lapidem
habitant, habet oculos Deus. t Non se absconderunt pretiosuni, si quid tamen habes aliquid auri et ar-
a facie mea. » Qui sanpti sunt non se abscondunt a genli, superxdificavcris, verum et ligna, fenurn et
facie Domini, qui autem injusti absconduntur a facie stipulam : qttid libi vis fieri cura anima seducta
ejus. Adam post transgressionera ccelestis mandati, fuerit a corpore? utrumnara ingredi in sancta cum
« audivit vocem DominiDei deanibtilantis in paradiso lignis ttiis, cum feno et sliputa, ut poltuas regnum
post meridiem et abscondit se (Gen. m). >Sanctus Dei, an propter lignum, fenuin, stipulani foris resi-
hoc non facil, sed conscienlia actuum suorum habet dere, et pro auro et argento et lapiJe pretioso nikil
fiduciara apud Deum. « Si enim conscienlia nos non mercedis accipere? Setl neque koc xquum est. Quid
reprchenderit fiduciam babemus ad Deum, et quod- igitur sequitur? nisi uf primuni propler ligna ignis
cunque petieriiiius accipiemus ab eo. » Verum Adam libi detur, quicoiisumat fenum, ligna vel stipuiara ?
quanivis peccaverit, laiuen non usquequaqtie ad per- .Jj. Deus quippe noslCr apud eos qui possunt intelligere
fectam malitiara mens ejus corruerat: et ideo abscon- divinaignisdicetur esso consumeiis. Etcum dicatpro-
ditus est a facie Dei. Gtim autem impiissimus fratri- pkcta:« Detisnosterignisconsumcns est(Deul. iv),.»
cida animadvertit quid fecerit (Gen. IV), « egrcssus non apposuit qttid consumat: tibi rclinquens tle ma-
est a facie Dei, et habitavil in terra Naid. >Si aJ ma- nifeslloribiis intellecluin. Nequeenim id quodnd iina-
lorum cpmparationein venias : nielius est a facie Dci gincm cl similiiiiJincm suam pcrmanct, ignis iste
akscontti, quain fugere eiiin. In alio quippe conscien- consumit, non proprias creaturas, sed supcraeilificala
tix vukius infixum, tcnehras et secrcta perqttirens, ligna, feniim, sliputara. Necessario appositum est
levare oculos non palitur ad ccelum : in alio autem primum: primum quijjpepropter injustitias tormenta
ex desperalione nata conturaacia ncgligit Dcum. perpetimur : deinde propter justitiam coronamur.
< Non se absconderunt ergo a facie niea, neque abs- Ncque enim e conlrario ante tribuenda sutit justa, et
condertint iniquitates eorum contra oculos meos : > sic reddenda peccata, ul cessantibus bonis vitia xter-
hi, quos supra justos memoravimus, qui non se abs- na permaneant. Sed ante rccipiemus mala, etdeinde
conderunl a facie Dei, atiquando fuerunt in peccatis, bona, ut sublatis vitiis virtules perraaneaiil in xler-
quando eraul in mari ex quo a piscatoribus cxtracli nuin. Omnes igitur, quicunque raateriam illius ignis
habemus in nobis, primum recipiemus nostra de- .A finguiit. Qui enim possunl simulare alium creaôiem
licta. Sed dicet mihi aliquis de audienlibus : Exjio- extra universitatis Detim, aliuro sancluro Spiritum,
ne et id quod sequitttr : « duplices. > Esto quippe : alium Christum, alia sxcula extra hxc qux cer-
recipere me peccata : ut compteatur id quod ab nimus, ii homines fecerunt sibi deos, et adoraverunt
Apostolo diclura est (/ Cor. m) : « Si cujus OJJUS opera manuura suarum. Omnes philosophi, qui varia
arseril detrimentum patietur: ipse autem salvus erit, dogmata prodiderunt: omnes hxretici, qui auclores
siclainen quasi per ignem. >Cur vero duplicia recipio ad aliler credendum de Deo miseris morlalibus
peccata? Cui respondendum est: Quia « servus qui exstiterunt, fecerunt sibi idola, et animx voluntatem
scitvoluntatem domini sui, et non facit eara, vapu- putaverunt Deum, et conversi adoraverunt opera
labit multum (Luc. xn). > Dignum siquidem est cos manuum suarum, pulantes vera esse, qux finxeranl.
qui de gentibus 'sunt, simplicia reciperc peccata, Omnes igitur tam de visibili materia, quam de falsis
et nos duplicia secundum Apostolum dicentem dogmatibus fingentes sibi deos, corripil nuuc serrao
(Hebr. x) : « Voluntarie peccantibus nobis post agni- divinus dicens : si faciet sibi horao deos, et isti non
tionem veritatis, jani ultra non remanet hostia sunt dii.
pro peccato. > Horribilis autem quxdam exspectatio « Idcirco ecce ego ostendam eis per vicem hanc,
judicii et ignis : zelus Dei comedel omnes adver- B « ostendam eis raanum meam, et virtutem meam, et
sarios. « scient quoniam nomen mihi Dorainus. » (Ilieron.)
« Domine, forliludo raea, et robur meum, et refu- Manus Dei, per quam ctuicta operatus est: et virtus,
« gium meuni in die tribulalionis (sive malorum). > de qua dixil Apostolus (/ Cor. i): « ChristusDei vir-
(Hieron.) Omnis hominum forlitudo, sine Dei virtus, etDei sapientia. » ostenditur gentibus Filii pas-
tute, qux Chrislus est, imbecilla reputatur et nihili. sione completa. Pulchreque dixit: « Oslendam eis
Unde confugiendum ad Deuni alque dicendum est: per vicem hanc; » ostendam autem manifeste, ct
« Doniine, refugium faclus es nobis in generalione et non ut prius in umbra, et imagine, et vaticinio futu-
generatione (Psal. LXXXIX). >Et in alio loco : « Qui orum : ut poslquam cognoverint, sciant nomen
habitat in adjutorio Altissimi, in proteclione Dei mcum, audientque a Filio : « Pater, raanifestavi
cceli commorabitur (Psal. xc). >Dies autem tribu- nomen tuum hominibus (Joan. xvn). »
lalionis sive nialoruiu, illa intelligenda est de qua
dicit et Apostolus : (Gal. i.) < Ut eriperet nos de CAPUT XVII.
prxsenti sxculo nequaui; > et <Redimenles tempus, De obstinationeJudworum : maledicilur qui confidit
quoniam tlies mali sunt (Ephes. v). in homine; qui in Deo benedicilur; de perditione
< Ad te gentes venient ab exlremis lerrce, et C diabolica; de imprecalione Jeremim super populum
< dicent: Vcre mendacium possederunt palres nostri, peccalorem; de observalionesabbati.
< vanitatem qux eis non profuit. > LXX : < A<1te t Peccatum Juda scriptum est stylo ferrco in ungue
< gentes venient ab extremis terrx, et dicent: Quo- < adamantino, exaratum super latitudinem cordis
< modo falsa possederunt palres nostri idola, et non < coruni (sive in pectore cordis eorum), ei in corni-
< est in eis ulililas? > Poslqtfam ejectus est Israel, <bus altarium (sive ararura) eorum. » De gentibus,
el a piscatoribus venatoribusque translatus, conse- qux atl Dominum conversx fuerant, supra dictum
quenter vocalur ad fidera gentium multiludo, et coii- est: <Ecce ego oslendam eis per vicem lianc, osten
fitetur se sive palres suos in priore errore versatos. dam eis manum meam, et virtulem meara:« ntinc dc
(Orig.) Quinaro isti, qui veniunt ab extremis? Sunt Israel, qui abjectus est, loquilur : t Peccatuni Juda
alii primi terrx, sunt alii novissimi. Qui sunt primi? stylo ferreo scriplum est in ungue adamanlino, » etc.
Sapienlessaeculi, nobiles, divites.optimates. Qui sunl Quod cur a LXX prxtermissum sit nescio, nisi forsi-
extremi? Slulfa rauiidi elegit Deus, ut confundat lan pepercerunt populo suo; sicut et in Isaia eos
forlia, et ea, qux non erant, ut dcslruat, cjux sunt fecisse roanifestum est: « Quiescite ergo ab homine,
(/ Cor. ni). < Venient gentes ab extremis terrx, » cujus spirittis in naribus ejus, quia excelsus repula-
quasi dixerit : Ab his hoininibus, qui novissimi sunt lus estipse (Isa. n) : » multaque hujuscemodi, qux
super terram,de fatuis, de ignobilibus, dc abjectis et si voluero cuncla digerere, non dicam libro, sed
dicent: < Quomodo falsa possederunt patres nostrii libris opus erit. Gentium peccala deleta sunt, quia
simulacra, ncc esl in illis utilitas? » non quia et vcrai conversx ad Dorainum, ab extremis terrx audierunt
siut idola, ad quorum dislinclionem ntinc falsai illud: « Laudaie Dominum, omnes gentes; laudate
dicunlur : sed idola, qux falsa sunt per naturam eum, omnes jjopuli : quia confirmata est super nos
liulla est in eis titilitas. raisericordia ejus, et veritas Domini manet in xter-
« Nunquid faciet sibi lionio deos, et ipsi non suiit num (Psal. cxvi). » Et de quibus dixerat ad Moysen :
« dii? » (Ilieron.) Et hoc gentes loquuntur, qux ve- « Diraitle nie, ut interficiam populum istum, et fa-
nerunt ad Salvatorem ab extrerais lerrx, suggitlantes ciam te in gentem magnam (Exod. xxxn). » Pecca-
ignoranliara tam suam quain raajorum suorum, qua lum autem Juda indelebile, atque, ut ita dicam, nulla
ptilaveruntab hoiniiie fieri deos, cum Dei sit liomi- ratione abolendum, scriplum est slylo ferreo in unguc
nes facere. (Orig.) Non solum de corjiorcis simula- adainantino, qux Hebraice dicituriicu? schamir, non
cris fiiciunt sibi honiincs deos, sedcf dc corde con- quo ullus ungiiis sit, qui ajipelkilur VBttN sed po
•J45 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. VIII. 946
lapis adaniantinus, qui ex eo quod indomitus sit et.t A in gloria, peccatores vcro in ojiprohrium et confu-
infrangibilis, hoc nomen accepit, lanlum nitoremi sionem xternam.
habeat et levitatem, ul absque ullo irapedimento> < Cum recordati fuerinl filii eorum ararum sua-
Stribi possit in eo stylo ferreo; ut dura ferri mate- < rum, et lucorum, lignorumque frondentium in
ries scribat in duriori tabula adamantina, ct durett « montibus excetsis, sacrificantes in agro : fortitti-
quod scriptum est in perpetuura. Ipsi enim dixerunt,, ! dinem tuam, et omnes tbesauros luos in direptio-
< Sanguis ejus super nos et super filios noslros.» Per « nem dabo, excelsa tua propter peccata in univcrsis
stylum ergo ferreum fortis senlentia, per unguemi « finibustuis : et relinqueris sola ab hxredilale tua,
vero adamanlinum signatur finis xternus. Peccaturai « quam dedi libi, et servire te faciam iniraicis luis
vero Judxstylo ferreo in ungue adamantino scriptumi « in terra, qtiam ignoras? quoniam igncin succen-
dicitur, quia culpa Judxorum,per fortem Deisenten- « disti in furore meo, usque in xternuni ardcbit.'»
tiam in fine servalur infinito. Untle exaratum, sivei (Hieron.) Et hxc in LXX non habentur, eadem, ut
insculptum est in cornibus altariuro, vel ararumi reor, causa, qtiam supra diximus, ne scilicetxtcrna in
eorum : ut opera sacrilegii in xternam memoriami eos sententia permaneret. « Relinqueris, ait, sola ab
perseverent. Si aulem boc ita est, ubi illtid, quod[ kxredilate tiia, quam dedi fibi, etservire te faciain
anus delira conftngit, posse hominem sine peccatoi B 1 inimicis tuis in terra, quam ignoras, » vel sub Baby-
csse, si velit, et facilia Dei esse mandata. (Orig.) loniis vel, ut est verius, sub Romanis. Ipsi enim suc-
Qtioniam igitur diflicileest aliquem se maluni confi- cenderunt ignem, et clemenlissimum Dominum in
teri, ideo Judxi, qui exemplaria nonnulla falsartuit fnrorem provocaverunt. qui ignis furoris ejus ardebit
eliam in hoc loco pro peecato Juda, peccatum eo- in xternum. Pudet me contentionis nostrorum, qui
rum posuerunt. Sed si figuraliter consideres, ut Hebraicam veriiatem argutiiit. Judai contra sc le-
sxpe ostendimus Judam Christum nuncupari, for- gunt, et quid pro se sit, nescit Ecctesia. UnJc nos,
sitan peccatiim Juda peccatum nostrum est, qui cre- qui sumus filii apostoloruin, recordeinur iniquilatum
diraus in Chrisium de tribu Juda, et ex ejus secun- prioris populi, et jusle eos perpessos esse teslamtir.
dum carnem stirpe nascentem. Si autem volueris Possunt autem excelsa, qux Hebraicc diciinttir nim
sacralius inlelligere de proditore Juda dictum, < pec- bamothei contra hxreticos accipi, qui jjosucriiiit in
calum Juda scriptum stylo ferreo in ungue adaman- cceltim [in excclsumj os suum, et lingua eoriiin
tino, sculptum super pectus cordis eorum : > repu- transivit super terram, qui in tantain vesaniam
gnabit libi quod sequitur, <Eorum. > Igitur,ut supra proruperunt, ut soli absque Spiritus sancti gratia
diximtis : supernos, qui peccamus ista conveniunt, remanserint, ct perdiderint hxrcditatem Domini,
quorum peccata non forinsecus alicubi conscribun- C priorem vidclicet fidei veritatem : unde et xternuni
tur, sed in cordis conscientia stylo exarata ferreo, eis paratur incendium, etservitus dxmoniim, qui
sculpta ungue adamanlino. Quia autem peccata nostra sunt inimici ct ultores.
scribuntur in pectore, ex liis qux sequuntur intel- « Hxc dicit Dominus : Maledictus homo qui con
« fidit (siiiespem habet) in homine, et ponit carnem
lige. Antequam peccatum faciam nulla in corde meo
peccati imago versatur : cuin autem conscienlia pec- « brachium suum, et a Domino recedit cor ejus. Erit
cati imaginem sumpserit, habeo formam illius, et « enim quasi myrice in deserto, el non videbit cttin
semper ante oculos cordis mei delicli pompa depin- « venerit bonum, sed habitabit in siccitate, in tle-
gitur. Et siquidem esset peccatum meum atramento « serto, in terra salsuginiset inliabitabili.»(Ilieron.)
conscriptum, forsitan delerem illud : nunc autem Si maledictus est omnis homo, qui confidit in homi-
scriptum est stylo ferreo in ungue adamantino, ne, Paulus autem Samosaleniis et Photinus, quamvis
scriptum est super pectus cordis mei, ut anle tribu- sanctum et cunctis excelsum virtutibus prxtlicent
nal veniam, et compleatur illtid, quod a Christo pro- Salvatorein, tamen honiinem confilentur : ergo nsa-
phetatum est: < Nihil abscondilum quod non inani- ledicli crunt spem habentes in bomine. Quodsi nobis
festabitur; et nihil occultum quod non palam fiat oppositum fuerit, quod et nos cfedamus in eo, qui
*
(Malth. x). > Nudabitur pedoris mei conscientia, dicit: « Nunc autem quxrilis me inlerficerc, honii-
etaperto corde videbuntur Iilterx peccatorum, qux nein, qui veritatein vobis locutus sum, quam audivi
stylo ferreo in ungue adamantino scriptx sunt, alque a Deo: hoc Abrabam non fecit. Vos facitis opera
ita universa peccantium multitudo legel in pectore palris vestri (Joan. vm) > : respondebimus illud apo-
meo signatas iraagines peccatorum. < Nihil enim stolicum : < Et Chrislum aliquando juxla carnem
absconditum, quod non revelabitur : et inter se invi- cognoviraus, sed nuncjam non noviraus (//Cor.y). >
cem cogitationum accusantium, sive defendeiitium. » Denique idem aposloltis in principio Epistolx sux
Et-: < nolite ante tempus judicare, donec veniat Do- scribit ad Galatas : « Paulus apostolus non ab homi-
minus, et illuminet abscondita tenebrarum, el mani- nibus, neque per hominem, sed per JesuniChristum,
festet consilia cordium. » Cui manifestetur? Utique et Deum Patrem, qui suscitavit eum a raortuis, et
non sibi, qui antequam fiant cuncla cognoscit, sed qui mecum simt fratres omnes (Gat. i). » Si enim
his, qui cum illo venturi sunt, et propter puritatem mors absorpta est in vicloria(Ose. xm; ICor. xv), >
mentis et corporis agnum sequuntur, ostendet de- quare non carnis humilitas, qux propter humanam
licta in corde peccatoris cxpressa, ut rcsurgant jiisti salutem assumpta est in divinitalis Iransierit ma-
jestatem, ut fccerit utrumque irauni : et non atlore- A , (i Pravum esl cor honiinum ct inscrulabiic; quis
nms creaturam, sed crcatorem, qui cst bcncdictus « cognoscet illud? Ego Dominus scrutans cor, et
in sxcula?Maledictus est igitur non solum, qui spem < probans renes, qui do unicuique juxta viam, et
liabet in homine, sed qui ponit carnem brachinm « juxia fructiim adinvontionlim suaruin.» Scptua-
stium, itl est; fortiludinem suaii;, et (juidquidegerit, gintit: «Profundtiin est cor super oroiiia, et homo
iion Domini ctementix, sed sux putaveril esse vir- i est, quis cognoscet eura?» et cxtera similiter.
tutis. Qui eiiimlixc agit, a Doraino reccdil cor cjus Vcfiuim Ilebraicuni UFUNenoach quatuor liileris
iisscretis se possc, quod non polest. « Et erit quasi scribitttr, U?T3X.Si igitur legalur enosclihomo dici-
inyrice, » qux Hebraice dicitur "ijnv uroer, sive, ut tur; si auteiii ANUSCH , inscrulabile, sive tlespe-
inlorprelaliis cst Symmachus, lignum infructuosum rabile, eo quod iiullus cor kominum vateat lnvenire.
in sotitudinc. t El non videbil cum vcnerinl tiona, » Symmaclms vero liunc locum ila interpretatiis est:
qux visura esl gentium multitudo, scd habitabit in «lnscrtilabilc cor botiiinum ; vir atitem quis cst qui
sictitale in descrto.Hoc dc populo dicittir Jtidxortim, inveniat illud ? » Solent quidam nostri, bono qui-
qui habilant in descrlo, fruclustjiie non facitint, et deni voto, sed non sectinJum scientiam, uti hoc loco
stint in terra salsuginis, qux niillos fructtis faciat, conlra Judxos, qttod homo sit Dominus atquc Sal-
et iiihabilabili, qtix Iiospitem non habet Deum, nec B vator, secundum dispensalionem carnis assumpfx,
angctorum prxsidia, ncc Spiritus sancti gratiam, nullusque possit nativitatis ejtis scire mysterium,
ncc scientiam magistrorum. secundum illtitl quod scriplum cst:« Generalion; in
« BencJiclus vir, qui confiJit in Domino, et erit ejus quis narrabit (Isa. LIII), » nisi solus Deiis qui
« Doniinus fiducia ejns (sive spes). Et erit quasi arcana rimalur, et redditiiniciiiqtiesecnndum opera
« ligniim quod transplanlatum est (sivefructiferum) sua. Melius autem est, ut simpliciter accipiamus,
« supcraqnas, qnotl adliumorem mittit radices suas, qtiod nulliis cogitationurti secrela cognoscal, nisi
« etnon timcbil ciuineneril xstus. Et critfotiuin ejiis solus Deus. Dlxerat enim Stipra : < Malediclns ho-
< viride (sive ramusculi ej'us frondentes). Et in tem- mo, qui spem habet in homine ; » et e contrario :
< pore (siveanno) siccitatis non eril sollicitus (sive « BencdicUisvir qui confidit in Domirto. » Unde ne
t non timcbit), nec aliqtiando desinct facere fruclum.» horoinuin certum putarcmus esse judichun, iiiiutit
Illud de Judxis dicttim sit et de hxrcticis, qui spem omnium propemoJum corda esse perversa, dicente
halicnt in homine, in Clnisto videlicct suo, quem Psalmista : < Ab occnllis meis munda me, Domine, et
non FiliumDei,sedpiirum hominem putant esse ven- ab allenis parce servo (Psul. xvni), » haud dubium
turum. E contrario vir ecclesiaslicus, qui confidit in quin cogilationibtis. Et in Gencsi : < ViJens aulem
Doraino, atulit illud : « Et scitotc quoniam Dominns ^ Detts, qtiod multa malilia homiiium esset in terra, et
ipse est Dcus (Psal. xcix).» Confidit in Domino, et cuncla cogitatio cordis inlenta esset ad maltim omni
illi ligno comparabitur, dc quo et in priino psalmo tempore (Gen. vi).» Et iteruin : « Sensus enim et
canilur : « El erit tanqiiam lignum, quod plantalum cogifalio lmniani cordis in malumprona sunt ab ado-
cst secus decnrsus aquarura, quod fructum suum Iesccntia sua (Gen. VHI).» Per qux discimus Deum
dabil in tempore suo, et folium ejus non defltiet.» solum nosse cogitationes eorum. Si aulem de Sal-
« Snper aquas » atitem, Spiritus sancli graiiam, di- valoro dicilur: « Videns autem JeBtis cogilationes
versas donationes inlellige. « Quod ad humorem eoruni (Luc. IX), » nullusque potest videre cogita-
mittit radices suas,» ul a Domino accipiat uberta- tioncs eorum nisi solus Deus; ergo Christus Deus
lem. Sed et aliler possumus dicere : quod de sicci- esl, qui scrtitatur corda et probat reiies, el reddel
tate Judaica translati stimtis in baptismalis gratiam unicuiqne secundum opera sua.
senipitcrnain. « Et non, inquit, timebil ciim venerit
sestus » sive tempus curalionis [perseculionis], vel « Perdix fovit (nive congregavit) qux non pe-
dics judicii. < Et erit folium ejus viride, > sive ! perit.» Et ut Sepluaginta traiislttlerunt: « Cla-
« erunt in eo ramusculi frondentes, » ut nunquara « mavil perdix, congregavil qux non peperit. Fecit
timeat siccitatem, sed cunctarum virluttim germinet « divitias suas, non cum judicio. In dimitlio ilierum
graliam. Cumque tempus, sive annus, venerit sicci- « stiorum relinquet eas (sive in dimidio dieriim cjtis
tatis, non meluet quando Dominus iralus manda- « relinqucnteum),et in novissimosuo erit insipiens.»
verit nubibus ne pluant super Israel imbrem (Isa. v). Aitint scriptorcs naturalis historix, lani bestiarum
Quodque sequitur : « Nec desinet facere fruclum, » et volucrum quam arbortim herbarumque, quorimi
ilkim locuni, qui in Marco scripltis csl (Marc. xi), principes suntapud Grxcos Arisloleles et Tbeopbra-
quod venerit Dominus ad ficum, et 11011 invenerii tn stus ; aputl nos, Plinius Secundus : hanc perdicis
ea fructus, quia necdum erat tempus, et malcdixcrit esse iiauiram, ut ova alterius pcrdicis, id cst aliena,
ei, ut fructus non faciat in xternum, exponere po- ftiretur, et eis incubet foveatque : cumque fetus ado-
terit. Qui enim confidit in Domino, et Dominusest; leverint avolare ab eo, el alienuui parcnlem relin-
fiducia ejus, etiam in tempore Judaicx siccitatis noni querc. Hujuscemodi divites sunt, qui alienn diri-
nieluet, sed semper afferet fructus, credens in cumi piunt, et absque rccogitalione judicii Dei facii.mt
qui scmel pro nokis mortuus est, et ultra non mori- divitias, non cum judicio: quas in modio teinpora
tur (Rom.vi), et dicit : « Ego suni vila (Joan. xiv). > derelinqiiiiiit, subita morte subtracli, qiiandodicilur
949 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. VIII. 950
eis : « Stulte, hac nocte repetent animam tuam a le, A quomodo novissimum ejus erit stultum. Iste ab eo,
quae autem prxparasti cujus emnt ? » (Luc. xn.) Ni- quod fuit sapiens mate, sapientior enim erat omnibus
hilqiie insipientius qtiam non providere novissiina, bestiis super terram , fiet contrario ei, quod sapiens
et brevia putare perpeiua. Alii vero, et propter fuit malc, insipiens. Iiitelliges vero quid sit < novis-
supeiioreni historiam, et propter alleram , qua simum ejus, erit insipiens : > si scias quomodo etiam
dicunt, pcrdicem cst pugnacissimum et immundum, tibi per Apostolura prxcipiatur, ut pro salute tua
ita ut victum pollual, diabolum sub ejus no- insipienliam recipias. « Si quis, inquit, videtur sibi
mine interpretanlur , qttod alienas sibi divitias sapions esse in vobis : in isto sxculo stultus fiat. >
congregaiit, dicens ad Doininttm : « Hxc oiniiia Attende, 'quia non solum non clamavit stultus, esto
tibi dabo, si cadens aJoraveris me (MattU. iv). » et faltius, sed ut sapiens fias. Si itaque est quxdam
Quera rclinquent divitix sux, qux roale at>eo fue- sapientia culpabilis, juxta quam filii hujus steculi
rant congregatx, et per aposlolos revertentur ad sapientiores sunt a filiis lucis in generatione ista .
Dominum : et qui sibi videbatur esse prudentissi- boiiits cst Deus, qui contrariis diversa subvertit,
nitis, erit omnitim jutlicio insipiens. QtioJque a Sep- ut faciat compleri id quod dictum est: « Novissinnim
liiaginta dicilur,« claniavit perdix,» ad hxrelicoruin ejus erit insipiens. » Quando novissimum ejus erit in-
jicrsonain referenduin est, qciod perdix iste diabolus B sipiens, oporlet Chrislum regnare, usque dum ponat
(iamaveril per principes hxreticoruro, ct congrega- omnes ir.iniicos.ejtts Deus sub petlibus ejus. Cum ati-
verit, qux nnn peperit, ct deceptorura sibi multitudi- tem oninia suhjecerit ei, novissirnus inimicus de-
nem•congregarit : qiuc postea diniiitat eura, et oin- struetur mors : ctim destrucla ftierit mors, tunc
nium judicio slullissiinus coraprobetur. (Orig.) Cla- exlrema perdicis crunt: et novissirouin ejus fiet
raavit eniin perdix per Valentiiiura, clamavit per insipiens.
Busilideiii, per Marcionem, per onraes, qui alienx « Solium glorix altitudinis a principio, locus san-
a Dco glorix cupiditate rapti sunl. Nullus cniro co- « clificationis iiostrx. Exspectatio Israel, Doniine,
ruin sonarc poterat vocem Domini Jesti: « Mex oves « omnes qui te derelinquunt, confundentur, rece-
vocem meam audiunl (Joan. x), » sed erat vox Clni- « dentes a te in lerra describantur : quoniam dere-
sti in Paulo, erat in Petro ; propter quod Paulus di- « liquerunl venam (sive fontem) aquarum viven-
ccbat: « An expcrimcnlum qtixritis cjus qui in me « tium Dotninum.» (Ilieron.) PerJice propter suam
loquitur,Christus? > (// Cor. xm.) Vox autemcongre- stultitiam derclicta, exspectatio Israel, id est, jio-
ganlis qux non peperit jjerdicis, in illis est, qtii puli Dci, et credentis in Domiiium, ipseest, qui fecit
simplices quosque fideliiim laqueo hxrelicx factionis omnia : cujus soliura gloriosum et excelsum est a
impediunt. «Clamavit itaqueperdix,congregavif,qux J jjrincipio, loctisque sanctificalionis omnium creden-
non pfiperit, facere divitias suas 11011cuin judicio. liuin, ut iion in loco sit Dominus, sed ut ubi ille
Dives faetus cst perdix. » Ecce ejus quanta sunt tnil- fuerit, locus sanctificatus sit. (Orig.) Sive de Christo
lia, ingens lufba : multi populi captivorum. Et facit voluefis ista inleiligere, non peccabis; sive de
clivitias suas, non cogitans judiciuni, neque habens Patre, non impie senlies : est enim thronus claritatis
iu corde justiliam : sed omnia sine lege gerens : me- et excelsus, et a principio Satvator : ttironus glorix,
rilo arguilur non cum jtidicio fecisse divitias. Meus propter quod excelsura regnum ejus : sanctificalio
autem Jesus facit divilias suas cum judicio. Examt- iiostra Christus esl, > quia et ille saiictificans, et nos
nalaest et tleleclaejusopuleiilia. « In dimidio dieruin sanctificali exttno omnes sumus. Sustenlatio Israek»
ejus derelinqueiU eura : > nos omnes, qui quondani Sicut ipse juslitia Jesus, ipse vcrilas, ipse sancli-
fuimtis sub clamantis potestate perdicis, clamavit ficalio, siiniliter ipse est etiam sustentatio : et non
quippe non solum per eos, quos sttpra memoravi- est aliquid justura sine Christo, neque sanctum sine
nms, sed per oinnes geueraliter, qui quasi ad pie- eo, neque paliens, quod in se non habet Christum :
tatem, et ad religioneni vocantes, sub contrariove- ipse est enim sustentatio Israel. Si autem et ad Pa-
ritali dogmale clainaverunt: nos, inquam, in diinidio trem hoc retuleris : non impie intelliges, « Domine,
univcrsi dierum ejtts derelinquimus eura. Et omnes -*omnes qui dereliquenint le confundantur disce-
quidem dics ejus, Jies liujus sxculi sunt. Sed quia dentes. » (Hieron.) Qui derclinquunt Dominunicon-
erujl nos ex iiistanli sxculo nequaqiiam Doraiiius fundeutur confusione perpelua , et recedentes, sive
Jesus, idcirco in dimidio clierum ejus derelinquimus declinantes ab eo, scribentur in terra, deleli de libro
eum, et novissimum ejus erit insipiens. Quando enini viventium. Sicut eiiim qui potest cum Apostolo di-
sapiens fuit, ut novissiinum ejus merifo insipicns cere : « Noster autein municipalus in ccelo est
fial? Sed dicamus euin ftiisse sapientein.« Serpens (Phiiip. m), t in coeleslibus scribitur : sic qui relin-
quippe sapientior erat oranibus besliis stiper terrain, quit Doniinum, vel declinat ab eo, scribeturin terra
quas fecit Dominus Detts (Gen. m). » Sapiens fuit cum his qui terrena sapiunt. (Orig.) Unusquisque
juxta id quod scripluin est: «Adducam superisensum nostrum quando peccal, per ea, qux peccat, Chri-
re-
grandem principem Assyriontm. Dixit autem : Va- slum relinquit : relinquens autem Fititim suum,
lentia mea faciam, et sapientia inieilectiis auferara linquit et Palrem. IujusUis a justitia longe est, pol-
fines geritiuni, depascar et vires cortim : et coranio- luttts a sanctimonia bellalor, a pace : et qui sub po-
vebo civitates inhabitatas. » Si quis potest intelligat, testale inimici.esse incipit, a redempiione fit alie-
nus : et qui cst extra sapientiam Dei, sapientiam de- jA « non fias mihi alienus), parcens mihi in die pes-
relinquit. Docens ilaque nos propheta quid de omni- « simo.» (Hieron.) Qui non putant ventura, quae
bus, qui Deum deserunt, sit fulurum, ait: Universi dicta sunl, loquuntur ad prophetam : « Ubi est ver-
qui derelinquunt confundaiStur,discedentes, hoc est, bum Domini ? veniat,» dissimulationem senlentix
quanlum te deserunt, tantum confundantur, disce- dilationem arbitrantes. Ulis autem, inquit, isla di-
denles a te. < Super lerram scribantur. > Oranes ho- centibus, ego non sum turbatus, nec laboravi te
mines describunlur sancti in cbelo: peccatores super pastorem sequens, sive post tua ingrediens vesti-
terram. Dicit ad discipulos Jesus : « Gaudete aulem, gia : nec hoc fui fine contentus, sed diem hominis
quia nomina vestra scripta sunt in coelis (Luc. x). > non desideravi, vel vitam longiorem, vel prospera
« Quo enim metro mensi sunt, remetietur eis (Luc. quxque Irajus sxculi: ipsumque vocat testem, quem
vi).»Ipsesibi unusquisque causa est, ut scribatur su- et judicem : < tu nosti. » « Ecce ipsi dicunt ad me :
per terram : si non ccelestia requirat in terra, si sem- Ubi est sermo Domini? veniat. Ego autem non labora-
per anima ejus de istius mundi negotiis xsluet, qux vi subsequens post te. »(Orig.) Jesus tibi dicit: «Tol-
videntur sxculo bona ; si vero audiens Jesum lo- le crucem tuam, et veni, sequere me; » et.: < qui non
quenlem : « Nolite vobis thesaurizare thesauros su- reliquerit patrem aut matrem, et secutus non fuerit
pcr terram, ubi tinea et vermis exterminant, el ubi B 3 me, non est dignus meus esse discipulus (Luc. xiv). >
fures effodiunt et furanlur, sed thesaurizate vobis Si igilur talis fueris, ut semper Chrislum sequaris :
thesauros in ccelo (Luc. xn),» qui thesaurizaverit quanto plus secutus fueris, tanto minus laborabis:
sibi in ccelo, ipse sibi causa est, ut scribatur in non est enim lassitudo in Jacob : neque apparebit
coelis. (Hieron.) Causaque manifesta cur scribanlur dolor in Israel. Propterea dixit, ut non laboreinus
iu terra, quia reliquerunt fontem vilx Dominum, ulterius : laborantes ante quam eura incceperimus
sive fontem aquarum viventiura Dominum, qui lo- sequi : « Venite ad me, omnes qui laboratis, et qui
quitur in Evangelio : « Si quis sitit venial ad me et onerati estis, et ego reficiam vos (Matlh. xi). » Si
bibal: Qui crcdit in me, sicut dicit Scriptura, flti- laborantes venerimus ad Jesum, et eum fuerimus se-
roina de venlre cjus fluent aqux vivx. Hoc atitem cuti, tunc dicere poterimus: « Ego autem non labo-
dixit de Spiritu quem accepturi erant credentes ravi subsequens post tc : et diem, inquit, hominis
(Joan. vii).» non concupivk » Est quxdam dies hominis, et est
« Sana me, Domine, et sanabor; salvum me fac, quxdam dies Dei, id est. resurreclionis, hanc omnis
« ct salvus cro, quoniam laus mea tu es.» Multi me- sanctus desiderat: non iltam, de qua scriplUm cst: Vx
dici in Evangelio (Matth. ix) hxmorrhoissam cttra- eis, qui tlesiderant dieni hominis, nam diesest isla te-
verant, qux omnem substantiam suam perdiderat nebrx, et non lux. » Quis est, qui possit dicere :« et
in eis, et lamen a nullo curari poluit nisi ab eo qui diero bominis non concupivi ? >Explanatio verhi eon
vertis est medicus, et cujus sanilas in pennis ejus. vincit nos : quia diem concupiscamus hominis. Fre-
Unde et nunc propheta a populo passus opprobria, quenler quippe xgrotantes cum in phantasmale esse
et crebro insidiis circumventus ab eo curari et salvus febrium cceperimus, et mortis limine urgeri, ad eos,
lieri cupit: cujiis vera laus, veraque medicina est. qui nos visitant fralres, lassas manus attollimus :
(Orig.) DicenJum ergo confiJenter ab eo, qui xgro- orantes eos, ut pro nobis Dominum deprecenturatque
tantem suam animam vult salvari: « sana me, Donii- dicentes : Roga mihi aliquod spatium vitx : rogo ut
ne, et sanabor: » tunc siquidem medicinani sanitas aliquantisper in hac luce permaneam : isla memo-
sequitur, si Chrislus curare dignetur. « Salvum me rantcs, non diein sanctum Domini, sed diem hominis
fac, et salvus ero. i Et hoc ila gaudebo loqui, si omni desideraraus. Quapropter longx vitx amore deposito,
glorix reiiuntians sxculari, potuero etreliqua diccre, et desidcrio humanx diei, quxramus illam diem vi-
quoniam laus mca tu es : aut cuin complevero mandere, in qua parficipes ejus beatitudinis, qux in
datum, in quo prxcipitur : < Non glorielur sapiens Chcisto est, eflieiamur. Sequitur : « Quod egressum
in sapientia sua, neque fortis in fortitudine sua, ne- cst de labiis meis, reclum fuit in conspeclu tuo ; »
que dives in diviliis suis, sed in isto glorietur, qtti (Hieron.) ut nimqiiam mentilus sit, et Domini vo-
gloriatur inleltigere et scire quia ego sum Dominus luntati adversa non dixerit: « Non sis, inquit, mihi
(Jer. ix).» lleattts itaque vir, qui renunliaverit omni lu formidini, spcs mca in die afflictionis.» Quod
glorix, qux dcorsum est: veluti super nobili genere, perspicuum est juxta Hebraictim. Juxta id vero quod
super pulchriiudine et corporalibus bonis, super Septuaginta transtulerunt dicenles : < Ne fias mihi
divitiis el jaclatione : beatus, qui contentus una alienus, parccns mihi in die raalo,» est sensus:
gloria dicit ad Dominum:« quoniam laus mea tu es.» Ne parcas mihi in prxsenti sxculo, quod maluni est;
« Ecce ipsi dicunt ad me: Ubi est vcrbuin Do- sed reddc mihi juxta peccala mea, ut requiem ha-
< niini ? Veniat. Ego autem non sum lurbatus te beam sempiternam. Scio enim scriptum : « Quem
« pastorem sequens (sive non laboravi scquens te), diligit Dominus corripit , flageltat autem omnem
a et diem hoininis non desideravi. Tu scis quod filiura quem recipit (Hebr. xn). » Dies autem matus,
« egressuni csl tle labiis meis, rectum fuit in con- vel omne sxculum est, vel dies judicii, his qui pro-
« speclu ttio (sive ante faciem luam est). Non sis pter peccata cruciantur.
« mihi tu formidini, spes mea in die.afflictionis (sive < Confundantur qui persequunlur me, et non con-
«fundar ego; paveanl illi, et non paveam ego. In- A . < rusalem, et non exstinguetur. » Ne prxceptum
<duc super eos diem afflictionis et duplici contritione sabbali instauratum per Jeremiam in frustra discer-
<contereeos.»Imprecaturadversumeospropheta,qui perera, totum ponere placuit, ut simul omnia cogno
exprobrant ei verbum Domini, et dicunt: « Ubi est; scamus. Custodit animam suam , qui non portat
verbum Domini? veniat; >ut confundantur qui perse- pondera peccatorum in die quietis et sabbati, nec
quuntur eum, et erubescant, et redeant ad salutem : infert ea per portas Hierusalem : quas virtutes de-
ut illi paveant mentienles, et non iste. qui vera prx- bemus accipere. Et nolite , inquit, ejicere onera
dicit : cumque dies uttionis advenerit, duplici con-.•.. de domibus vestris. Non enim portanda sunt, sed
trifione conterat eos, farae et gladio. Aliter spirita- penitus abjicienda. Et omne opus nc faciatis, vel
les nequitix cum a nobis per Dei adjulorium supe- servile, vel aliud de quo scriptum est: < Esca ventri
rantur, confundunlur, et anxietate nimia attliguntur, et venter escis : Deus autem et hunc et illam de-
ita ut merito duplici contritione contriti esse dican- struet (/ Cor. vi); sed illud opus operaiiJum, de quo
tur : primum, quod hominibus expetentibus sancti- Salvator loquitur : « Operamini opus quod non perit
tatem, illi eam possidentes amiserint, causxque ex- (Joan. vi).» « Sanctificate, inquit, diem sabbati,»
stiterint perditionis humanx : deinde quod spiritales ut orane tempus vitx in sanctificatione ducamus,
substantix fuerint a carnalibus terrenisque devi- B J sicut fecerunt patres nostri Abrahara, Isaac et Ja-
clx. cob. Cumque ista prxceperit Deus, non inclinaverunt
«Hxc dicit Dominus ad me : Vade, et sta in porta aurem suam, menlis utique non carnis; sed indura-
< (sive in portis) filiorum populi, per quam (sive per verunt cervicem suam, rejicientes jugum legig,: et
< quas) ingrediuntur reges Judx et egredientur, et in per metaphoram, indomilorum animalium habentes
< cunctis portis Hierusalem, et dices ad eos : Audite simititudinem. Videamus quod sit prxmium eorum,
< verbum Domini, reges Juda, et omnis Juda (sive qui non portant onera in die sabbati, et sanctificant
« Judxa), cunctiquehabitatoresHierusalem, quiingre- illum. «Ingredientur, ait, per portas civitatis hujus
<diraini per portas has. » Quoniam, inquit, verba reges, » quorum cor in manu Dei est, et qui regnant
tua audire contemnunt, nec ad te veniunt, ut requi- corporibus suis (Prov. xxi), « et sedentes principes
rant, qux sit sapiehtia Dei, tu perge ad locum cele- super sotium David, >ut Christi imitenlurexempluin:
berrimum, vel portarum templi, vel urbis, per quas « Et ascendentes in curribus et equis, > de quibus
reges et omne vulgtts ingredittir et egreditur, ut ne- scriptum est: « Currus Dei decem miltibus mulliplex
cessitate cogantur audire, et importune, opportune, millia lxtantium, Dominus in eis, in Sinai, in sancto
prxdices verbum Dei (// Tim. iv): ut nec ulla apud (Psal. LXVII).» Et atibi:« Equitatio tua salus (Habac.
eos remaneat excusatio, quodideo non fecerint, quia C t in). » Omnis vir qui confitelur Deum, et qui habitat
non audierint. in Hierusalem, de qua dictum est:«Factus est in Sa-
< Hxc dicit Dominus : Custodite animas veslras, lem (t'des«inpace)locusejus, et habitatio ejus in Sion
<et nolite portare pondera in die sabbali, nec infera- (Psal. LXXV), » et habitabitur in Ecclesia Dei in xter-
< lis per portas Hierusalem. Et nolile ejicere onera num. < Venientque de civitalibus Juda et de circuitu
« de domibus vestris in die sabbati, et omne opus Hierusalem,» de quibus jam dixiraus : < Et de terra
« non facietis, et sanctificate diem sabbati, sicuti Benjamin, qui filiusest virtutis et dexterx. > « Et de
« prxcepi patribus vestris. Et non audierunt, nec campestribus, > quod Hebraice dicitur nbsttf sche-
«inclinaverunt aurem suam, et induraverunt cervi- phela, et ptanam hislorix significat intelligentiam.
<cem suam »(et quod in Hebraico non habetur < su- ! El de montuosis,» excelsis videlicet dogmatibus.
< per patres suos) ne audirent me, et ne acciperent «Et ab auslro, » de quo scriptum est: « Deus ab
« disciplinaro. Et erit, inquit, si audierilis me, dicit austro veniet (Habac. III). » Unde calor et plena lux,
« Dominus, ut non inferatis onera vestra per portas et ubi omne frigus expellitur. « Portanles, ait, ho-
« civitatis hujus in die sabbati. Et si sanctificaveti- locausta » seipsos consecrantes Deo; < et victimam
«tis diem sabbati, ne faciatis in ea omne opus : in- _, , (sive thvmiaina» ut dicant : « Sacfificium Domino
« gredientur per portas civitatis hujtis reges et D spiritus contribulatus (Psal. L);.» et: «Christi bonus
< principes sedentes super solium David, et ascen- odor stimus in omni loco (/ Cor. n)';» el alibi: « Di-
«dent in curribus et equis, ipsi et principes eorum, rigatur oratio mea sicut incensum in conspeclu tuo
« viri Juda et habitatores Hierusalem, et habitabilur (Psal. CXL).» « Et sacrificium, » pro quo Seplua-
«civitas hxc in sempiternum. Et venient de civita- ginta ipsum verbum posuere Hebraicum nrUO, ma"
«tibus Juda, et de circuitu Hierusatem, et de terra naa, quod pessima consuetudine, imo scriptorum
« Benjamin, et de campeslribus, et de montuosis, et negligentia , manna in nostris libris legitur. « Et
<ab austro, portantes holocaustum et victimas (sive thus,» de quo dictum est: <Ut quid mihi offertis
« thymiamala), et sacrificium (sive manna), et thus, Ihus de Saba?» (Supra.\i.)« Etinferentoblationem,»
« et inferent oblationem (sive latidem), in domum qtix Hebraice dicitur, min, thoda, et in gratiarum
« Doraini. Si autem non audieritis me, ut sanctifice- actionem verli potest, et quam laudem Septuaginta
«tis diem sabbati, et non portetis onus, et ne infe- transtulerunt. «In domum David, > haud dubiura
« ratis per portas Hierusalem in die sabbati, succen- quin in Ecclesiam. Hxc sunt prxmia eorum qui san-
« dam ignem in portis ejus, et devorabit domos Hie- ctificant sabbalum, et nullo pondere prxgravanlur.
Si auto.m, inquit, non audieritis prxccpla mea, ct ^ crrore suo parabolam (iguraret. Rursumque ille
non feceritis, qux facienJa manJavi, <succendam figulus, qui vas e lttto rota ctirrente perdiderat, fecit
ignem in portis ejus> id est Hierusalem, illum, de alitid sibi, ut ei visum est. Statimque Dominus ad
quo Jicitur: <Oiiraes aJulteranles, quasi ctibanus prophetam : Si figulus, ait, hanc habet potestatem,
cortla eoruin (Ose. vn) : qtii tlevorat tlomos sivc vi- ul ex eodem luto rurstim facial, quod fuorit dissipa-
cos Hierusaletn, qtios Septuaginla, «,uyo8«; Aquila tum, ego in vobis, qui quaiittim in vobis est periisse
et Symmachus, jScôst?, id est, i.urriias domos, inler- videmini, hoc facere non polero? Et ut liberum
prelali sunt, appcllaiiturque Hehraice, n"UD~iN,are- significaret aibitriuni, dicit se et niala annuntiare
menoih. El nuiiquam hoc exstinguctur inceiidium, genti, ct regno ilii, vel illi, et rtirsum bona, nec ta-
dicente Apostolo (/ Cor. m) : « Uniiiscujusque optts men hoc evenire qtiod ipse prxdixorit, sed e contrario
quale sit ignis probabit; » et ilertim.; « Si cujus fieri, ut ctbona malis eveuiant, si egerint pocniten-
opus arseiit dclrimenlmn palictur : ipse aulem sal- tiam : ct bonis maia, si post repromissiones fuerint
vus crit, sic laineu quasi pcr ignem. » Sin autcm ad jieccala conversi. Et koc dicimus, lion quod iguo-
tiostri judaizantes, explanailoncin tropicani rcptidia- rot Deus lioc, vol illtitt, genlem aut rcgnuin esse
riiil, aul Judxi esse cogciiiur, el cum observatione facluruni. seJ cjtioJ dimittat liominem voltinlati sux,
sabbali circumcidere prxpulia : aul eerte rcprelicn- R ut vel prxmia, vel poenas Sua voluntate, et suo me-
doie Salvaltirein , qui jussit in sabbato paralylico rito recipiat, nec statim totum erit honiinis qnod
ul portarct lcctum stium, evangclisla Jicentc : « Pro- cveniet, sed ejus gratix, qui cuncta largitus est.
ptcrc^ magls quxrcbaul eum inlerficere JuJcei, non Ila enim libertas arhitrii resefvanda est, ut in om-
soltim quia solvebat sabbatum, seJ ct palrem siiuiii nibus excellat gralia largitoris, juxta illud projjheli-
dicebatDeiim, xqualem se faciens Dco (Joan. v). > cuni. « Nisi Domiiitis xdificaverit dointim, in vanum
laboravercint, qtti xdificant eam; nisi Dominus custo-
CAPUT XVIII. diorit civitatom, in vantim vigilabit qui oustodil eam
Vasa figuliprophelw ostenduntur : de passione Chrisli (Psal. cxxvi). Non enim volonlis neqtie curren-
et ultione Judceorum. tis, sed miserentis est Dei (Rom. ix).» Porro quod
« Vcrbum quod facfuin cst ad Jeremiam a Do- figulus iste, boc est, creaior nostcr, et faclor appel-
« mino, tlicens : Stirge el desccnde in tlonnim figuli, latur Dcus, non solttm Jercmias, sed etiam Isaias et
< et iki antlics Verba mca : ct desccndi in domum Paulus apostolus teslantur; nam iri Isaia scriplum
« figtili, ct ccce ipse faciebat opiis super rotam, sivc esl : «Vx qui contradicit tictori suo, tesla de samiis
« lapides, et dissipatum cst vas quod ipse faciebat e terrx. Nunquid dicit lutum figulo suo : Quid facis,
i luto maiiibus suis. Couversusqtie (sive et rursum) C <- et opus tuum absquc manibus est ? » (Isa. xi.v.) Et
« fecit illud vas allerum, sictit plactierat in octtlis Apostolus in Epistola sua ad Romanos loqtiitur, di-
« ojtts, iil facerct. Et facltini est voiimm Domini ad cens : « Nunquid dicit fignientiim el, qui se fiuxit:
« nic tlicens : Ntinquid sicut figulus isle non possura QuiJ me fecisti sic ?» An non potestatem habet figulus
« facefo- vobls, domus Isracl, ait Dominus? Ecce luti ex eadem massa facere qtiidem aliud vas in lio-
« sicut ltitiim Ili manu ligtili, sic vos in raaiiu mca, norem, aliud vero in contunieliam?
« doinus Israel. Repentc (sive ad summam) loquar « Ntinc ergo dic viro Juda, el liabilatori Hierusa-
« adversuni gonlom, ct adversiun regnuni, ut eratli- «lem, dicens : Hxc (suie sic) dicit Dominos : Ecce
« cera (siw?auferam), ct deslrnam et dispef Jara iihid. « ego fingo contra vos malum et cogito contra vos
« Si jjcenileniiani ogerit gens illa a malo suo, quod « cogitalioncm. Rcvertatur unusquisque a via siia
« locultis sum adversiun eam, agam et ego pcemilen- mala, ct dirigite vias vestras, et stuJia vestra. Qui
« tiain super malo qttoil cogltavi ut lacerera ei. Et; dixerunt : Desporavimus (sive confortabimur), post
( stibito (s'n<ead sumninm) loquar dc genle ct regno, « cogitationes enim nostras ibimtis, et untisqtiisque
« ut xdificem ct ut plaiiicin illud. Si fuerit malumi «jfravitalem (sive quod placuit) cordis sui mali facie-
« in octills nieis, ut non atitlial vocem nieam, paeiii- « mus. IJeo hxc tlicil Dominus : Interrosale a;entes:
« leiitiain agam stiper bono qtioclloculus siim ut fa-. « quis autlivit lalia borribilia, qux focit nimis virgo
« cerem ei. » Per omnes quiJem sensns atl judiciumi «Israel ? » (Hieron.) Implet Doininus paraholam ,
et inlclligcnliam animi pcrvenilur, audiluni, odora- quaiii et aspecttt el serinonibus Jocuerat, et dicil :
liini, giislum, tactiim : sed magis roeiite retinetur,, i Eece ego lingo conlra vos nialiim, » quasi (igtilus
qiiotl octitis cernilur. Unde jitbelur jjrophcta ire ad1 luluni. Maluni atitem juxta Isaiam, qui dicit:«Fa-
donnim figuli, et ibi Doiiiini audire prxcopla. Ctim- ciens pacom ct crcans malum (7sa. XLV);» non
que ait, perrexissera, el descenilisseni in domumi quod per sc nialum sit, sed quotl palientibus malum
figuli, facicbat ipse opus supcr rotam, qiiani Sopltia- esse viJeatur. <Et cogito contra vos cogitalionem,»
ginta verbi ambiguitate seducti, lapiJes transtule- id est, pro merilo inferre senlentiam. Mutate opera,
runt : D',;3N enitli pro qttalitate loci, et diver- « el diiigite vias vestras, » ut el prosperis pcena mu-
sitale pronuntiationis, et organuni, id cst, rota fitetur. Qui, iuqtiit, e contrario dixcrunt. « Conforta-
guli vocatur, ct lapides. Cumque, inquil, cerncrcmQ bimur, » in malis videlicet operibus, sivejuxla Aqui-
vas e kilo lieri, subilo dissipattini est : boc Doi i lani : « Jesperaviinus, > ct jttxta Symmacbum, < de-
agei-te providcntia, ut nianus arlilicis dum nesciret:t feciraus, » qtiod ulrumque offendit Dominum, ut aut
9S7 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. VIII. 958
neqtiaquam se putet posse salvari, aut ad placandum A < Sicul ventus ufens disperdam eos cOram ini-
Deum animo defecisse. <Et post cogitationes, inqtiit, « taico (sive inimieis) : dorsum et rton faciem osten-
nostras ibiinus.» Ubi est ergo absque gfatia Dei li- « dam eis in die perditionis eorum. » Usque hodie
beri arbitrii potestas: el proprix judiciutn volunlalis, setitentia Dei perlnanet in Judxis, in toto ofbe di-
cum grandis oflensa sit Dei, sequi cogilationes suas, spersi stint coram inimico dtabolo, vel iniiuicis dx-
cl pravi corttis faceie voltintatem ? Propterea infert, nionibus, et cura diebus ac noctibus in synagogis
dicens : « Interrogate gentes, et omnes in circuitu Satanx invocent nomen Dei, dofstim et non faciem
naliones, quis focerit, quis audieril iJolis serviens, suam ostendit eis Deus, ut intelligant euni semper
qux fecit niuiis virgo Israel ? » virginera auteni vocat receJenlem, et nunquam atl se venientcm; dles au-
eo quoJ uni Deo servierit, dicenie Propheta : « Notus tem perditionis Judaicx, omne tempus est post pas-
in Judxa Deus, in Israel magnum nomen ejus (Psal. sionem Salvatoris, usque ad consummafionem sxculi,
i.xxv). » ut poslquam subintraverit plenitudo geiitium, tunc
« Nunquid deficiet de petra agri nix Libani, aut omnis Israel salvus fiat (TJom. xi).
« avelli possunt aqux erurapentes frigidx , et de- « Et dixerunt : Venite et cogitemus contra Jere-
«fluentes ? n Scpluaginta : « Nunquid deficient de i miain cogitationes; non enim peribit lex a sacer-
< petra ubera , aut nix de Libano ? aut declinabit B « dote, neque consilium a sapiente, nec sermo a
« aquara violenter sublatani vento?» Tale quid et « prophela : venite et percutiamus etim lingtia, et
iliud Virgilianuin sonat (Eclog. i) : « non ailcndamus ad universos sermones ejus. » Ista
Anleleves.ergo pascentiirin .oihcre cervi, et tunc Judxorum contra Jeremiam, sive Dominum
Et fre'a desiilnent tmdosin liltore pisces, Salvatorem, et hotlie hxreticorum contra servos ejus
Qtiam nostroilliuslabatur peclofe vultiis.
cogilaiio est, ut calumnias struant, et sanctos viros
Et in alio loco (Mn. \) : accusalione prxveniant: ncc cogitent quid illi 'veri-
fn frela dtimfluviicurrent, riummontibusumbrse tatis loquantur, sed quid ipsi slruant mendacii. Jit-
Lustralmnt, rtm exa poltlsdiirtisidera pascel,
Semppr lionosnomenqae tuum laudefequsinanebunt. ctant enim in sacerdotibus ct in sapientibus, et
Qiioinodo, inquit, iiixdeLibanisumniitatibus deficere pseudoprophetis suis legem Dei, et consilium el elo-
non potest, nec ullo, ut omnis liquescal, solis ardore quium permanere, dicente Scriptura : «In perver-
superatur, fluentesque de montibus rivi, nequaqttam sam animam non intrabit sapientia (Sap. i). >
siccantur in fontibus : sic meum nomen quod per « Attende, Domine, ad me, el audi vocem adversa-
se siabile est, atque perpeluo non poterit immutari, « riorum meorum. Nunquid reddetur pro bono ma-
et tamen ctini cxtera naltirx ordinem servent, - « Itim, quia foderunt foveam anirax roex? Recordare
populus roetis oblitus est mei. Sequitur enim : « quod steterim in conspcctu tuo, ut loquerer pro
« Qtiia oblitus est mei populus iiieus, fruptra liban- «cis bonum, et averterem indignationem tuam ab
«tes, et impingenies in viis-suis, et in semitis sxculi «eis. Propterea da filios eorum in famem, et deduc
« (sive sempilernis), ut anibiilarcut per eas itinere « eos in raanus gladii. Fiant uxores eorura ahsque
< non trito. » Qoi obliviscitur Dei, el reliquit cum, < liberis et vidux, et viii earum interficianlur morte.
qui tlicit: « Ego sum via (Joan. xiv),» libalque diis «Juvenes eorum confodiantur gladio in prxlio, au-
alicnis, impingit in viis suis, liequaquain Dei, sed « diatur clamor de domibus eorum. » ln lypo qtii-
suis, et aniiquas sempiternasque semitasderelinquit, dein Salvatoris hxc a populo JtiJxorum Jeremias
qux omniuni sanctoriim sunt trilx vcsligiis colen- universa perpelitur, qui poslea, Babylonio venient.e,
tium Deiira. Isli vero anibulaveriiiit in ilincre non vastantur. Sed plenius atque perfeclius complentur
trilo, et reliclo-culiu Dei idola venerati sunt, proin Cbristo, el urbe subversa, Romano giadio truci-
pler quce infertur poena qttx sequitur : dati snnt : non ob iilolotatriam, qucceo lempore non
<Ut lieret lerra corum in desolationem, et in si- erat, sed ob interfectionem Filii Dei, quantto ctin-
«bihim sempitenium. Qmnis qui prxterierit pcr ctus sinitil populus conclamavit: * Tolle, tolle lalem;
« eam obsltipescel, et movebtt caput suura. » Et I) non habemus regera, nisi Cxsarem (Joan. xix). » Et
quia dercliquerunt, ait, culltim Dei, et pravas ido- imprecalio eorum xterna damnalione completa est:
lolatrix seinitas sunt secuti, proplerea terra eortiin « Sangnis ejus supernoset super filiosnostros(il/a«/j.
redacla est in soliludinem, et in miraculiim omniiim xxvii). FoJerant enim Christo foveam, et dixerant:
sibilumque, ila ul qui terram quondain et urbem « Atiferamus etim tle terra vivenliuni (/sa. LIII). »
florentissimam viderint in desertum et cineros osse Qui tantx erga eos raisericortlix liiil, et stetil in con-
collapsam, admirentur et slujjeant, et aninix confu- spectu Patris, ut loquerettir pro eis liouum, et aver-
sionem gestu corporis indicenl. Hoc esl enim mo- leret iiidigtiationem illius ab eis, ut in cruce quoqiie
vere caput et sttiporem raentis sibilo demonstrare. diceret : «Pater, igiiosce eis : quod enim faciunt,
Quod plenius et reclius post advenlum Doraini intel- nescinnt (Luc. xxm). » Manifcsta transctiriimus, ul
ligimus esse completum, quantlo nullus Judxortmi in obscurioiibus immoremur : noquaquam delirs-
terram quondara, et urbem sanclam ingredi lege menta quorumdam, et captivitatein ccelestis Iiierti-
permillatur, sed cum ad ptanctum venerint, mi- salem interpretantes, sed perspicuam hisloriam, et
ranttir et dcflent valicinia prophetarum opere com- manifestissiraam prophetiam oroni vcrborum et sgn-
pleta. suum confidentia persequentes.
959 B. RABANIMAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 960
< Adduces enim super eos latronem repeule, quia A J nN-|p, karatli, tria-hxc significat,'vultque, qux dictu
« foderunt foveam, ut caperent me, et laqueos abs- rus est, et reges Juda audire, el habilatores Jerusalem,
« conderunt pedibus meis. Tu autem, Domine, scis id est et stirpem regiam et omnem populum, ut in-
« omne consilium eorum adversum me in mortem. excusabiles sint, qui audire noluerint.
< Ne propitieris iniquitati eorum, et peccatum eo- <Hxc dicit Dominus exercituum.Deus Israel: Ecce
< rum a facie tua non deleatur. Fiant corruentes < ego inducam afflictioiiem (sive raala) super Jocum
< (sive impingentes) in conspectu tuo, in lempore < istum, ita ut omnis qui audierit illam (sive illa,
< furoris tui abutere eis (sive fac in eis). » Si de « tinnianl aures ejus, eo quod dereliquerunl me, et
Jereraia intelligimus, repentinum latroncm refera- « alienum fecerunt locum istum, el libaverunt in eo
mus ad Nabuchodonosor; si de Salvatore, quod ve- < diis alienis, quos nescierunt ipsi et patres eorum
rius et melius est, ad Romanum exercitum. Et ut « et reges Juda : et rejileverunt locum islum san-
justa videatur sententia Dei, exponit quid fecerint < gttine innocentum, et xdiflcaverunt cxcelsa Baalim
contra Christum Filium Dei, et quid passi sint. « ad coinburendos filiossuos jn liolocaiislumBaalira,
Quod autem infert : < Ne propitieris iniquilali eo- i qux non prxcepi (sive cogitavi), nec locultis sum,
rum, et peccatum eorum a facie tua non deleatur, > i nec ascenderunt in. cor meura. > Et hunc locum
nequaquam priori senlenlix contrarium esl, in qua B stulte quidam ad ccelestem referunt Jerusalem. Quod
pro populo deprecatur Palrem. Sed postquam datum ne semper admoneanij»tantum hoc dixissc sufliciat,
tempus poenitenlix prxteriit, et illi in suo scelere vitandam istiusmodi explanalionem csse, imo hxre-
perseverant, populi ac seniores non tam pro se pu- sim, qux manifesta subvertit, et prxsligias quasdam
niuntur quam pro aliis, ne inultum peccatura cxte- Ecclesiis Christi conatur inducere. Nulli aulem dtt-
ris noceat exemplo. Quodque infert: <Fiant impin- bium quin in templo Dei Baal iJolum posuerint, sive
gentes > (sive < corruentes >) <in conspeclu tuo, > in delubro, quod erat in valle filii Ennom, ubi et lu-
illius Isaix et Petri aposloli simile est : < Et non cus Baal, et ara ejus fuit, super quam immolave-
iropingetis sicut in lapidem oflensioiiis ct petram runl, et incenderunt filios suos, qux Dominus ncc
scandali (Isa. vm; / Petr. n). > Cujus et in Psalmis cogilavit, nec locutus est, nec ascenderunt in cor
Prophela raerainit: < Lapidem quem reprobaverunt ejus : non quod Deus futura nescierit, sed quod in-
xdificanles, hic factus cst in caput anguli. A Domino digna sua notitia ignorare se dicat, juxta illud
factum est hoc (Psal. cxvn). > evangelicum : < Recedite a me, operarii iniquitalis:
CAPUT XIX. nescio vos (Luc. xm). > Novit enim Dominus eos,
Per contritionem lagunculw significatur contritio qui sui sunt (// Tim. n). Et: < Qui ignoral ignora-
Jerusalem propter idololalriam Ennon. C bitur (/ Cor. xiv), >vel certe a.vBphy!zonuBw;, et hxc
< Hxc dicit Dominus : Vade, et sume lagunculam de Deo accipienda, sicut et alia. Omnis autem hxre-
< figuli testeam de senioribus populi, ac de seniori- ticus derelinquit Deum, et alienum facit locum ha-
< bus sacerdotum : et egredere ad vallera filii En- bitationis Dei, quem sua fraude polluerit, et libat
< nom, qux est juxta introitum portx fictilis (sivei diis alienis, quos nec ipse noverat, nec patres ejus,
< Charsitli), et prxdicabis (sive clamabis, vel leges)i apostoli videlicet et apostolici viri. Reges autem
< ibi verba qux ego loquar ad te, et dices : Auditei Juda, hoc est hxrelicorum patriarchx implent locum
< verbum Domini, reges Juda et habitatores Jcrusa- quondam Dei, sanguine deceplorum et innocentium.
< lem. > Pro languncula figuli, qux Hebraice dicitur Nisi enim slultus et simplex-fuerit, non cito subver-
p3pa, backebeck,LXX doliolum trauslulerunt: etpro » titur. Et xdificant excelsa Baalim, dum de sublimi-
porta fictili Aquila, Symmachus et Theodotio, ipsumi bus disputare se dicunt. Et comburunt filios suos
verbum posuerunt Hebraicum niDTff, harsith, proj idolo, quos in hxresi genuerunt. Qux omnia Domi-
quo LXX, juxta morem suum, pro aspiratione n lit- nus ignorare se dicit, nec unquam ascentlisse in co-
terx addiderunt •£ Grxcum, ut dicerent Charsithi gitationem suara.
pro harsilh : sicut illud est Hebron pro Chebron, ett " < Propterea ecce dies veniunt, dicit Dominus : et
pro Ilieriho, Hiericho. Vult autem Scriptura divina,, < non vocabitur locus isle ainplius Topheth : et val-
non solum auribus doceri populura, sed et oculis. < lis filii Ennom, sed vallis occisionis.» LXX : < Id-
Magis enim ut jamdiximusmenle retineturquodvisu, f < circo ecce dies veniunt, dicit Dominus, et non vo-
quam quod audituad animum pervenit. < Tolle, in- < cahitur locus iste amplius ruina et jrolvuvSptov filii
quit, lagunculam lesteam (sive doliolum) de seniori- < Ennom, sed izohiavSptov occisionis.» Qux sit vallis
bus populi ac sacerdoturo, et egredere ad vallem filiii filiiEnnom, qux Hebraice dicitur OSnNlS,unde et
Ennora,» dequasupra diximus : ubi erat delubrumi gehennam appellatam putant, supra diximus. Miror
Baal, et neraus ac lucus, Siloe fontibus irrigatus. autem quid sibi voluerint Septuaginta pro Thopheth
Ipsa autem, inquit, vallis juxta portam est, qux He- ZiuitToiaiv,hoc est ruinam ponere, et pro valle, TTO-
brxo sermone n^DIH, harsith, hoc est ficlilis, appel- IvuvSpiov,quod significat virorum mullitudinem, nisi
laltir. Et prxdicabis, vel leges ibi verba qux egoB f«rtc ex eo quod ibi populus corruerit, et cxsa sil
loquar tecum, ut ibi audianlur, qux diclurus sura. hominum mulliludo, vel spiritualiter in errore ido-
ltleo autem (jam ut diximus) et prwdicabis, et cla- lolalrix, vel juxta litteram a Babylonio exercitu,
mabis, et leges ponilur, quia verbum Hebraicumn quod in consequentibus manifeslius legitur.
< Et dissipabo consilium Juckeet Jerusalem in loco 1\. < erunt domus Jerusalem, et domus regum Juda,
« isto, et subvertam eos gladio in conspectu inimi- < sicut locus Thophet (sive ruinx). » Quod autem in
« corum suorum, et in manu quxrenlium animas LXX infertur, < omnis domus regum Juda, sicut lo-
« eorum, et dabo cadavera eorum escam volatilibus cus iThopheth, > in Hebraico non habetur. Et se-
« cceli, et bestiis lerrx. Et ponam civitalem hanc in quitur :
< stuporera et in sibilum. Omnis qui prxterierit per < Immundx omnes domus in quarum domatibus .
< eam obstupescet, et sibilabit super universa plaga < (sive tectis) sacrificaverunt omni militix cceli, et
< ejus. Et cibabo eos carnibus filiorum suorura, et < libaverunt libamina diis alienis. > Quod supra di-
« carnibus filiarum suarum, et unusquisque carnem xerat: < Non vocahitur locus iste araplius Thopheth,
< amici sui comedet in obsidione, et in angustia, in et vallis filiorum Ennom, sed vallis Occisionis, > nunc
< qua concludent eos inimici eorum, et qui quxrunt ponit manifestius, quod tanla in ipso loco futura sit
< animas eorum. » Quanquam hxc et in Babylonia cxdes, ut ibi acervatim populus sepeliatur, et lucus
captivitate accidisse populo noverimus, tamen ple- quondam religionis, fiat tumulus mortuorum. Ipsa
nius referuntur ad tempora Salvatoris, quando ob- quoque civitas, qux huic imminet loco, fiat sicut
sessi sunt a Vespasiano et Tito, et civilas eorum Ha- Thopheth, pro quo LXX ruinam transtulerunt. Do-
driani temporibus in xternos cineres collapsa est, ut ^B mus quoque Jerusalem regumque palatia in ruinas
qui obtuleranl filios suos idotis, ipsi eos postea famis similes convertantur. Causaque redditur, eo quod
necessitate compulsi in ciborum usuro verterent, immundx fuerint, et idololatrix potlutx scelere, pro
carnesque omnium darentur volatilibus coeli et be- eo quod in domatibus et teclis earum soli, et lunx,
stiis terrx : ut qui Dei muneribus abusi fuerant in et stellis cceli immolaverint, et thura incenderiat:
impietalem, et propria viscera idolis immolarant, nec hoc fuerint errore contenti, sed inimolaverint
ventres suos sepulcra facerent liberorum. dxmonibus et libaverint diis atienis.
< Et conteres lagunculam in oculis virorum, qui < Venit autem Jeremias de Thopheth, quo miserat
« ibunt (vel egredicnlur) tecura,et;dices ad eos : Hxc < eum Dominus ad prophetandum, et stetit in atrio
« dicit Dominus exercituum : Sic conteram populum < domusDomini,'et dixitadoranempopulum: Hxcdi-
< istum et civilatem hanc, sicut conleritur vas figuli, < cit Dominus exercituum Deus Israel: Ecce ego in-
< quod non potest ultra instaurari. » Perspieue non < ducam super civitatemhanc, et super omnes urbes
de Babytonia, sed de Romana dicitur captivitate. < ejus universa raala qux loculus sum adversum
Post Babylonios quippe et urbs instaurala, et popu- < eara, quoniam induraverunt cervicem suam, ut
lus reductus in Judxam, et abundantix pristinx re- < non audirent sermones meos. > Postquam in Tho-
stitutus est. Post captivitatera autem, qux sub Ve- ^1 phelh prxsentibus populi senioribus, quosduxeratse-
spasiano et Tito, et postea accidit sub Hadriano cum Jeremias, confregit lagunculam, sive dolium, et
usque ad consummationem sxculi, ruinx Jerusalem prophetavit verbis Domini ad conterendum popu-
permansurx sunt: quanquam sibi Judxi auream ar- lum, et civitalem Jerusalem : revertitur et stat in
genteamque atque gemmatam Jerusatem restituen- atrio domus Domini, et universx loquitur multitu-
dam putent : rursumque victiraas et sacrificia, et dini, qux ad locura Thopheth ire noluerat: quod
conjugia sanctorum, et regnum in terris Domini inducturus sit Dominus super civitatem Jerusalem,
Salvatoris. Qux licet non sequamur, tamen damnare et super omnes urbes ejus universa mala qux locutus
non possumus : quia multi ecclesiasticorum virorum, sit adversum eam. Et ne putemus crudelem esse
et martyres ista dixerunt, et unusquisque in suo senientiam, reddit causas cur induclurus sit mala :
sensu abundet, et Domini cuncta judicio reserven- < Quoniam, inquit, induraverunt cervicem suam, ut
lur. Quomodo autem vas fictile, et testeum, si fra- non audirent sermones meos, » nepostmultas quidera
ctum fuerit, in antiquam speciem non potest refor- impietates votentes agere poenilentiam.
mari: sic et populus Judxorum et Jerusalem sub- CAPUT XX.
versa statum prislinum non habebunt. Denique cas- Jeremias
j) perculitur et ponitur in custodiam, qui plangit
sum est hodie nomen ipsius civitatis, et ab Êlio super populo suo, et maledicit diei nativitatis.
Hadriano jElia dicitur : et cum habitatione pristina, < Et audivit Phassur filius Emmer sacerdos, qui
pristinum quoque nomen amisit ad decutiendam su- < constitutus erat princeps in domo Domini, Jere-
perbiam habitatorum ejus. Sanctx aulera crucis, et « miam prophetantem sermones istos. Et percussit
resurrectionis vocabula, non urbem significant, sed « Phassur Jeremiam prophelam, et misit eum in
locum : nec divitiarum quondam magnitudinem, « nervum, quod erat in porla Benjamin superiori in
per quam periit populus Judxorum, sed gloriam san- < domo Domini. » Pro Phassur Septuaginta translu-
ctitatis, quam nostra paupercula possidet Bethlehem, lerunt Phascor, qui inlerpretatur oris higredo : et
non habens aurum et gemmas, sed panem qui in ea pro nervo, quem nos dixiraus, Septuaginta et Theo-
natus est. n dotio vertere cataracten: Symmachus, pucruvio-rnpiov,
t El in Topheth sepelientur (vel sepelient), eo qnod sive
aTptSlurnpiov, quod utrunque tormenta signifi-
« non sit alius locus ad sepcliendum. Sic faciam loco cat, nos autem nervum diximus more
vulgari: quod
« huic, ait Dominus, et habitatoribus ejus : et ponam tormenti genus etiam in Actibus apostolorum legi-
* civitatem istain sicut Thophet (sive ut ruinani): Et nius lAct. xvi), quando apostoli Paulus ct Silas iii
custodiam carcens dali sunt. Isle aulem erat ponti- A < pavorem, te et omnes amicos tuos, et corruent
fex templi, et data sibi sacerdotii dignilate in per- < gladio inimicorum suoriim : el octili tui vidchunt.
versum abutitur : non ut doceat, et serraone corri- « Et ornnem Judam dabo in manum regis Babyloms,
piat, sed ut cruciatibus terreat. Unde et Salvator, « et traducet eos in Babylpnem, et percutiet cos
et apostolus Paulus j'ussione pontificis verberantur « gladio : Et dabo universam subslantiam (sive for~
(Joan. xix; Act. xvi). Nec mirum, si hodie servi Dei < litudinera) civitatis hujus, et omnem taborem ejus,
cxdantur a Phascor et miltantur in carcerem ac « omneque pretium (sive gloriam), et cunctos the-
horribili custodia reserventur. Datur enim bxc po- < sauros regtim Juda, dabo in manura ininiicorum
testas a Deo, ul prophetarum ostendatur fides : nec t eorum, et diripient eos, et tollent et ducent in
tamen major est ille, qui cxdit, sed fortior iste qui « Babylonem. Tu aittem, Phassur, et omnes habila-
cxditur. Et patienter prophela suscipit judicium « tores domus tux, ibitis in caplhilatem, et in Ba-
Dei, nec reclaraat ad verbera, sed considerat impe- « bylonem venies, et ibi morieris, ibiqtte sepelieris,
rantein. Einmer verbum soiiat, de quo sxpe nigredo « tu el omnes araici tui in quibus prophetasti men-
generatur : non parentis vilio, sed scelere degene- « dacium. » Juxla superiorero inierpretalioncm, qua
ranlis. Tornienlura atitem, quo cruciatur projjheta, Phassur nomen fuerat immutaluni, ut appetlaretur
videtur in parle dexterx, quod interpretatur Benja- B-Tija, omnes simililer iranstulerunt, ut significa-
min : ct in porla sublimi, qux non veritalem indi- rent vel pavorem, vel peregrinationem, vel sublatio-
cat, sed injuslam pontificis potestatem. nem, et translationem, et commigrationem : commi-
< Cumqtie illuxisset in crasiinum, eduxit Phassur nalurque eum cum amicis suis jara jamque capien-
« Jereraiam de nervo, et dixit ad euiu Jereniias : Non dum, tradendumque hoslium manibus, et cunctum
< Phassur vocavil Dorainus nomen luum, sed pavo- populum tribus Judx, Babylonii regis manibus ob-
< rem undiqtte. > Et hic tam nomen ponlificis, quam tiiiendum : aliosque intcrficiendos gladio, alios du-
lormenti genus similiter supra omnes interpretati cendos in captivitatem, et univcrsas divitias tam
sunl. Mutatur autem nomen pontilicis, ul c.x nomine urbis, quam thesaurorum regiorum ab inimicis esse
fulurorum suppliciura demonstrarelur. Nequaquam, capiendas : ipsumque Phassur cum oinni cognalione
inquit, habcbis oris nigredincin, et iniqux imperiura sua et familia ducendum in captivitatem, et in Ba-
potestalis, sed captivus duceris Babylonem. Hoc enim bylotie esse moriiurum, eo quod populum suq men-
significat pavor undique sive per circuitum, ut tre- dacio deceperit : nequaquam illi vcra et trislia : sed
mens el proprix salutis incertus huc illucque circum- per mendacium prospera pollicendo. Siraulque ani-
spicias, et venientes conlra te advcrsarios reformi- madvertendura prophelx patienliam, atque pruden-
des. Pro pavore qttod in Hebraico scriplnm est, -" tiam, quod missus in carcerem tacet, et silentio
~ftSOLXX el Theodolio, p.hoixov,id est, migranlem, vincit injuriam, nec tamen dissiraulal, quod scitesse
Aqnilx secunda edilio, peregrinum, prima, circum- venturum, ul saltem sit pseuJopropheta pontifex
spicienlem, Symmachus ablalum, sive congregatum, peccare desistat, el Dei clementiam deprecctur. De
el coacium, interprclali suiit. quo in sequenti libro plenius disserernus.
< Quia hxc dicit Dominus : Ecce ego dabo te in
LIBEH NONUS.
Legimus in Evangelio Dominum de Paracliti ad- diaboli nequitiaiii coram oculis honiinum detegercnt
venlii discipulis ita prxdixisse: « Dum venerit ille ac publicarent? Ecee Jeremias prorjhela roges ct
arguel muntlum de peccato, et de justilia, et de jutli- - sacordol.es pro impietatibus suis arguit, ct omncm
cio (Joan. xvi). » In quo quid aliud iunuilur, nisi simul populum pro sceleribus suis corvipuit: ei
quoJ ipsi qui ejusJcni Spiritus dono illustranJi cl licct poenis ac dolorihiis ab his proptor lioc aflice-
confortandi erant, amatores mtinJi et conleinpfores relur, tamen non cessavit a prxdicanJi officio, vira
Dei arguendo correpluri ftieranl : qiialciius inlelli- Spiritus sanoti se infus agentis contoslans, et spe
gerent, quanto scelere captivi, et quanla pocna di- consolationis divinx seinetipsum conforlans , ait:
gni erant (jui pciiidiani sanx fidci, injuslitiam jtisli- Factus est in coide nieo quasi ignis xsiuaiis, ciau-
tix, et iniquitatera judicio prxferebanl ? Sed, quia susque in ossibus raeis : defcci ferre non snslinens.
sancti prophetx idera officium pro modo sibi dato Audivi cnnluinelias multorum, et terrores in circui-
lempore suo gerebant, arguentes imjiios pro infide- tu, sed Dominus mecum est quasi bellalor fortis:
iilate, peccatores pro pravis operibus : quid aliud idciroo, qui nie persequunuir cadent, el infirmi
insinualur, nisi quod ipse alque idem Spiritus, erunt. Proinde iiunc juxta noni libri principium
prophetas Dei ante iiicariiationera Domini, suo niu- qualiter hxc agerentur, scquens serino patefaciet.
nere illustraverat, ut digne suum minislerium agere ! Seduxisti me, Doroine, et seductus stitn (sive
possent, qui apostolos post incarnationem cjtis « decepisti me, Domine, etdeceptussum).Fortioriiie
repleverat, ut totius mundi arguerent errores : ct « fuisti, et invaluisli (sive oblinuisti, et jioltiisli).
965 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. IX. 966
« Factus suiii in derisum tota die, omnes subsan- Aidololatrix deditamcivitatem, .ncitabatur spiritu, et
< nant nie, qttia jani olim loquor, vociferans iniqui- tota mente fervebat (Act. xvn). Ei postnioJum in
< tateni, et vastitatem clainilo (sive quia amaro eodem voluinine legimus (Acl. xvm) : « Ctini venis-
« verbo nieo ridebo prxvaricalionem, et niiscriani seiu autein de Macedonia Silas et Tiniotbeus, in- '
< invocabo). » (Ilieron). Dicit se propheta a Domi- stabat verboPaulus,testificans Judxis esseChrislum
no esse deceptum, quia in principio audiens, « Pro- Jesuin. » Sed et plerique doclorum usque hodle in
phetam gentibus dedi te (supra i); » et iterum: Ecclesia sirailia sustinent, audientes viluperationem
« Ecce constitui te hodie super gentes el super raultorum congregatorum adversum se in circuitu,
regna, utevellas etdestruas, et disperdaset dissipes, alque dicentium : « Persequiraini, et persequamur
et tedifices et plantes (Ibid.), > arbitratus sil nihil eos.
se contra poputum Jutlxorum, seJ contra diversas « Omnes viri, qui erant paciflci mei, et cuslo-
in circuilu ualiones esse dicturura, uude et pro- ! dientes Iatus meum, si quomodo decipiatur, -et
pheliam libenier assurapserit: et evenisse contrario, < prxvaleamus adversum eum, et consequamur
ut caplivitatcm Hierusalem prxdicans, perseculio- « ullioneni ex eo. Dominus aulem mecum est, qua-
nes et angtistias sustineret. Quodque intuiit: Faclus « si bellaior forlis. » Cum adversarii surrexennt, et
snm in derisum tota die, omnes subsannant me >, B am.ci quondam atque pacifici fuerint ad bella con-
eo quod xsliinent illuiu imiversa menlitum, et cnn- versi, voluerintque nobis insidias tendere, non ma-
cla, quxprxdixerit esse ventura, niendacia fuerail: gnopere curemus, sed oplemus hoc dicere, quod et
et propheta enirn putaverat statiin futurum quod proplieta loquitur : « Dominus autem mecuin est
Doniinus iniiiabalur : et populus xstimabai nequa- quasi bellator fortis. »
quam ultra venturtnn, quod slaliin non venerat. « Idcirco qui persequuntur me cadent, et infirmi
Atque vociferor vastitalem Babylonix, et iniquila- < erunl (sive ideo persecuti suiit, et intelligere nou
teni hoslitim, jjer quam opprimendus sit populus « potuerunt). Confundentur vehemehter, qttia non
meus. Sin autein sequimur Septuaginta, in eo qnod « intellexerunt opprobrium (sive ignominiam) sera-
dixere: « quia amaro verbo meo ridebo prxvarica- « piternum, quod nuiiqiiani delebitur. Quia perse-
lionem, et niiseiiaui invocabo, » hic seusus est: cuti sunt, ideo prophelicuin noii potuerunl intelli-
Scio prxsentem tristitiara futuro gaudio coinrau- gere seriiionem, et ignorantiam confusio vehemens
tandam, juxta illud quod scriptura est: « Bcali lleu- consecuta est: nec inlellexerunt ignominiam sempi-
les, quoniam ipsi riclebunt (Luc. vi). » Et idcirco ternam, qux obtinebit eos, et nulla oblivionc dele-
miseriam et iiriquitatem, afflictionemque libenter bitur. Dicant igitur quod voluiit viri quondam
suslineo, ita ut cupiain et invocein eas : et brevi- i 1 pacifici, et qui crtslodiebant latus meum, et deci-
Isuem injurix felicitatis xternitate coro|jensem. pere cupiebant: dummodojusiuni virura atque docto-
< Quia factus est mihi sermo Domini in oppro- rera Ecdesix posl persecutionem tanta vindicta,
< brium, et in derisum tola die, et dixi: Non recor- tantaque prxmia consequantur.
« dabor ejus (sive non nominabo Dominum), nec « Et tu, Domine exercituum, probator jusii (sive
« loquar ultra iV nomine illius. Et factus est in < qui probas justa), qui vides renes el cor, videara,
« corde mco, qciasiignis exxsluaiis , claususque in < quxso, ultionem tuam ex eis : tibi eniin revelavi
« ossibus meis : et dcfeoi (sivedissolutus) sum, ferre « causam meani. » Solus est Dominus qui noverit
« non sustinens : audivi eniin conlunielias (sive vitu- probare justitiam, quomodo solus est qui cortlis
« peratioiiein) 'mullorum, et terrorem in circuilu, interna conspiciat. Unde et Jesus sciens cogitalio-
« (sive congregatorum undique): persequimiiii, et nes hominum (Luc. vi), non ex profectu, ut quidam
« persequaraur eum. » Clamantc roc atque dicente: putant, sed nalura Deus est. Talc qtiid ct in Psalmis
quod jam Babylonius veniret exercilus, et oninia sonat: « Non jusliricabitur in consjiectu tuo omnis
hostilis gladius prxdaretur, versus cst niiki sermo vivens (Psal. CXLU).» Si vivens virtulibus non justi
Domini in opprobriuiii, atque in derisum, duni tar-, . ficatur, quanto magis qui pcccatis mortuus est ?
ditatem propbetix pulaut esse nicnJacium. Quam- Curaque so sciat juslnshaberepiopiigtialoreni Deiiin,
obrem iii mea roenle decrevi, ut ultra ad poptilum tainen impationtia fragilitaiis liumanx, quod novii
Dci verbis non loquerer, nec noraeii illius nomina- csse veiiuirum, jani iitinc videre desidcrat, ctii ei
rem : quod ctim ptijore supcralus, verecunde qui- revelahil causaiii suam, qui dicil in alio toco : « Mi
dem, seJstulte consliluissem. Factus est, inquit, hi vindiclatn, et ego rctiibuara, tlicilDomintis (Deut.
in corde meo, qtiasi iguis exxsluans, claususquc in xxxu). » Felix autem conscienlia, cujus causa Do
ossibus meis, » sive uudique dissnlulus sum, ita ut mino revolattir (llebr. x ), dicenle Apostolo : « Om
ferre non possim. Conceplus enim animo sermo ne quod manifestalur lux est (Ephes. v). »
divinus, nec ore prolatus ardel in pcctore. Unde ct « Cantate Doiniuo, taudate Doininuni, qttia libera-
Paulus loquilur (rCor. ix): «Si evangelizavero, non « vit aniniam pauperuni de manii pessimorum. » Qui
esl inilii gioria ; necessilas eniro inilii incunibit. pauper est spiritu, nec habet divitias, qux reccjje-
Vcc enim railii est, si non evangelizavero. Si enim runt in isto sxculo consolationem suam, et de quibus
volens hoc ago, mercedem habeo: si autem invitus, Paulus^loqiiitur : « laiitum ut pauperum mcniores
dispensalio milii tradila est. » Et in Athenis videns essemus (/ Cor. xm ), » cum fuerit viudictani s
Domino consecutus, Dominum laudat in spiritu, et j/^ et omnino non esse quam roale esse: subjungens:
se de manu pessimorum erutum gloriatur. Hoc < Quare de vulva egressus sum, ut viderem labo-
aiiteni lotum flt non nostro merito, sed ejus gratia, rein et dolorem, ct consumerenlur in confusione
qui pauperem liberavit, nec habet divilias superbix dies mei ? >
corruentis, sed humilitatem pauperis liberati. CAPUT XXI.
< Maledicta dies, in qua natus sum : dies in qua
De caplione Sedechimel incendio Hierusalem.
< peperit me mater mea, uon sit benedicta. Maledi-
< ctus vir (stue homo), qui annuntiavit patri raeo, < Verbum quod factum est ad Jeremiam a Domi-
< dicens: Natus est tibi filius masculus, et quasi « no, quando misit ad eum rex Sedechias, Phassur
< gaudio lxtificavit eura. Sit homo ille, ut sunt « filium Melchix, el Sophoniam lilium Maasia sacer-
< civitates quas subvertil Dominus, et non peenituit « dotem, dicens: Interrogapro nobis Dominum, quia
< eum. Audiat clamorem mane, et ululatum in lem- « Nabuchodonosor rex Babylonis prxliatur adversum
« pore meridiano : quia non me interfecit a vulva, « nos, si forte faciat Doininus nobiscum secundum
« ut fieret mihi mater mea sepulcrum , et vulva ! omnia mirabilia sua, et recedat a nobis. » Supra
« ejus conceptus xternus. Quare de vulva egressus pontifex Phassur, sive Phascor, qui percussit Jerc-
< sum, ut viderem laborem et dolorem, et consume- B ] miam, patrem habuit Eniiner. Hic aulem Phassur,
< rentur in confusione dies mei. > Qui putant ani- filius est Melchix. Hoc idcirco ne quis eumdempulel.
mas fuisse in ccelestibus, et de meliore in pejorem Mitlitautem Sedechias rex ad prophetam, volens vel
statum prxcipilatas, hos et hujuscemodi utuntur populum scire, vel principes, ut occulto, per legatos,
. testimoniis : quod scilicet melius fuerit in ccelesli- nuntio recognoscat, quara Dominus super urbem
bus, quam in terrenis commorari: et corpus humi- Hierusalem, et populo Judxoruui habeat sententiam.
Utatis assumere: nova quxdam imo jam vetera Quodque infert : quia Nabuchodonosor rex Babylo-
hasreseos sux argumenta quxrentes : nos vero nis prxliatur adversum nos: ostendit jam obsessa
legentes illud beati Job : < Maledicta dics in qua na- Hlerusalem, hoc a prophela sciscitari Sedechiam.
tus sum, et nox illa in qua dixerunt, ecce masculus:» Sed etiara et nolandum, quod in prophetis maxi-
et, malediclus homo , qui annuntiavit patri mee, meque in Ezechiele et Jeremia nequaquam regura
dicens: Natus est tibipuer (Job. m), » huic testiroo- et temporum ordo servetur: sed prxpostere, quod
nio coaptamus, quod scilicet melius sit non esse juxta historiam postea faclum sil prius referri, et
quara vivere in suppliciis, juxta illud quod scri- quod prius gestum sit, postea. Aliud est enim histo-
ptum «st: < Mors viro requies, cui clausit Deus viam riam, aliud prophetiam scribere, ut in prxsenti
suam (Eccli. xxn). » Et ilerum: « Quare dala est C loco. Sedechias, qui cum urbe Hierusalem captus
misero lux, et vita his qui in amaritudine ai»inix est, mittcns scribitur ad Jeremiam, el eo tempore
sunl ? (Job. m.)»El in Evangelio simpliciter dictum quo obsidebatur Hierusalem , et poslea narratur
legimus : < Mtiius ei fuerat si natus non esset (Matlh. historia Joachim fratris ejus , qui ante eum rex
xxvi), >non quod sit qui nalus non fuerit, sed quod fuit, et Joachin, id esl Jechonix, qui fuit filius Joa-
raelius sit non esse quam male esse. Aliud est enim chim, super quibus dicetur in consequentibus.
oninino non esse aliud cum sit, absque ulla inter- « Et dixit Jeremias ad eos : Sic dicetis Sede-
missione cruciari. Quomodo mortem quietam vitx « chix: Hxc dicit Doininus Deus Israel: Ecce ego
miserce prxferimus ? Unde et Amos diem appel- « vertain vasa belli (sive arnia bellica , qux sunt
lat tenebrarum, et diem afUictionis (Amos.v), et « in uianibus vestris, et quibus pugnalis adversuin
Jacob, eo quod vixerit in labore et angustia, dies < regem Babylonis, et Chaldxos, qui obsident vos in
vitx sux parvos et pessimos vocat ( Gen. XLVII). Et i circuitu murorum, et congregabo ea (sive eos) iu
Paulus apostolus dicit ul «eriperet nos de prxsenti se- « medio civitatis hujus, et debeUabo vos in manti
culo uequam (Galat. i). > Et ilerum : « Redin.entes « extenta, et brachio forti (sive excelso), et in furo-
tempus, quoniam dies mali sunt (Eplies. v). Hebrxi < re, et in indignatione, et in ira grandi. Et per-
quintum mensem, quo capta Hierusalem, lemplum- < cutiani habitatores civitatis hujus : homines et
que subversum est, nativitatis Jeremix supputant < jumenta pestilentia raagua morientur. » Fru-
inextricabilibus quibusdam, et incredibilibus argu- stra, inquit, repugnare vultis Chaldxis obsidenlibus,
menlis. Quod si probare potuerint, quomodo testi- ct arma bellica prxparatis, quorum in media lan-
monium Job valeant iuierpretari, nescio : nisi forte tum urbe usura habebilis, ut armati videamini:
etillum diemquadam prxfiguratione et vaticinio cxterum illis obsidenlibus, ego vos debellabo ii
futurorum subversionis templi autument. Quodque manu extenta, et brachio forli, meotjue furore et
imprecatur, simililudinem subversarumcivitatum,de indignatione percutiam, ut et vos et omne quod
Sodoma et Gomorrha dici arbitror : et omne tempus spirat, fame et pestilentia in media urbe morialur.
inluclu, ut mane sitclamoretululatusmeridie. Quod Quod quidem et faclum legimus. Absque enim ulla
autem infert : < qui me non interfecit in vulva, > corona strepituque pugnantium urbs tanta obsi-
4)eum significariputant: i ut esset mihi, inquit, con- dione capla est, ut quos vincerent non haberent,
cepttts xternus, »;qux omnia dicuntur hyperbolice. sed quos tantum caperent: » Meliores, ait, ftierunt
Dcnique exponit causas, cur mortem prxferal vitx, gladio vulnerati, quam occisi fame. »
969 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. IX. 9JT0
< Et post hxc dicit Doininus: Dabo Sedechiam A strorum, > in LXX non habetur. Quia supra dixerat:
< regem Juda, et servos ejus, et populum ejus, et « et ad populum hunc dices : hxc dicil Dominus, >
« qui derelieti sunt in civitate hac a peste, et gla- consequenler nune infert, « et domuiregis Juda, >ut
« dio, et famc, in raanu Nabuchodonosor regis subaudiatur, <dices : Hxcdicil Dorainus: > «7roxoivou
< Babylonis, et in manu ininiicorum eorum, et in eniraetsuperioraetinferiorajunguntur, utsil,,sensus,
< manu quxrentium animam eorum , et percu- <et ad populum hunc dices : Hxc dicit Dominus. >
< tiet eos in ore gladii, et non flectetur, neque Proprie autem sermo fit ad domum regiam, ob cujus
< parcet, nec miserebitur. » Hoc quod nos trans- maxime culpam civitasobsidetur, utemendeterrorero
lulinius: < In manu Nabuchodonosor regis Baby- pceniludineel cleraentiam Dominiconsequatur. Judi-
lonis, et in manu inimicorum eorum, > fn Septua- cale, inquit, manej'udiciunvnon in tenebris iniquila-
ginta non habetur. Et pro eo quod diximus: < Non tis, sed in luce juslitix. « Et eruitc vi oppressum de
(tectetur, neque parcet, nec miserebilur, > Septua- manu calumniatoris, » ut non accipiatispersonamin
giuta transtuterunt: « Non parcam, nec misere- . judicio, sed divitibus pauperes opprimentibus, magis
bor. > Meliusque est juxta Hebraicum, ut crudelis apud vos Dei iroperiura valeat, quara potentia perse-
senlentia et inflexibilis , magis regis Babylonii quenlis. Et si, mquit, hoc feceritis, nequaquam suc-
quam Domini esse videatur. Primum aiitem de B cendetur in vobis ignis furoris mei, nec inveniet
univcrsa urbe jjfophetatum est: nunc proprie Scde- materiatn quam consumat. Incredibilisqucin lioc loco
chix prxdicitur, et populo ejus, qui residui fuerint Dei clementia demonslratur, ut de quibtis supra
post peslem gladium et famem, quod a Nabucho- dixerat, « posui enira faciera meam super civilatem
(ionosor Babyloniorege capiendus sit, interficien- hanc in malum, et non in bonum. In manu regis
dusque cum amicis suis gladio : nec ullam ejus Babylonis iradelur, et exuret eam igni, » jam Do-
speret misericordiam, cujus foedus et necessitudi- mini ingruenle sententia eos provocet ad salutem.
nem perjurio deseruit. Non quod ignoret urbem HieruSalemesse capicndaiu,
« Et ad populura hunc dices: Haecdicit Dominus: sed quod liberum homini servetur arbilritim, ut 110:1
Ecce ego do coram vobis viam vitx et viam mortis. ignoranlia futuri, sed voluntatc propria perire vi-
Qui habitavcril in urbe hac morietur gladio et fanie deanlur. Quomodo el Salvator sciebal Aposlolum
et pesie, qui autem egressus fueril, et transfugerit negaturum, et se esse crucifigendum. Quijjpe cjui
ad Chaldxos, qui obsident vos, vivet : et eril ei hoc apostolis sxpe prxdixerat, et niliilominus com-
aniroa sua quasi spolium. Posui enim faciera nieam monebat, volens eos corrigere ad pcenitentiam, u"
super civitatem hanc in malum, et non in bonum, quidquid postea suslinuerunl suo vitio eis acciderit,
ait Dominus: in manu regis Babylonis dabitur, et C non duritia comminantis.
exuret eum igni. His qui a rege sunt missi, et ad < Ecce ego ad lc habitatricem vallis solidx atque
prophetam venerant deprecandum , ut interrogaret < campesiris, ait Dominus, qui dicilis : Quis pcrcu-
jiro eis Dominum, superiora responderat, et qux re- t tiet (siveterrebit) nos, et quis ingredietur domos
fcrrcnl regi Sedechix ; nunc hortatiir ut respon- ! nostras? Et visitabo super vos. » Quodque sequi-
deantpopulo : dalque consilium ut transfiigiant ad tur, «juxta fructum studiorum vestrorum tlicit Do-
Chaldxos contra regiani voluntatem, qnod periculo- minus,» in Septuaginta non liabolur :« Et succcndam
sum fuisse projihelx nullus ignoral. Unae et mor- iguciii in saltu ejus, et devorabit oninia in circuilu
tem sibi imprecalur, et dicit : « Maledicla dies in rjtta ejus. » Pro habilatrice vallis solidce atque cam-
natus suin lêtquare de vulva egressus sum, ut vide- pestris Septuaginla Iranstulerunl:« Eccc ego ad tc,
rem laborem et dolorem? » non quod leve sit, nec- qui habitas in valle SOB(-fW)campestri, » pro quo
dum captis dare consilium, se ullro tradere caplivi- Symmachuspetram, Theodotio,obsessam,interpretati
lati, quasi si passuris naufragium imperetur, ut anle sunt; Aquilx prima editio, solidam, secunda Tijrum.
naufragium et dissipatam navem, remos tabulasque Sor eiiim sive Sttr lingua Hcbrccael Tyrum, et s//i-
corripianl, et se undis tradenl: sed quod tolerabiHBs cein,elcohortalam [coarclalani\ sonat. Loquitur autcm
sit, utcunque caplos vivere quam gladio, famc et " contra Hierusalem, qux obsidione vallaia est, sive
peste, consumi. Sunt qui hiinc locum secundum too- in similitudinem Tyri, quasi mari granili, iia Baby-
pologianisic edisserunt : melius esse sxcularibus sc lonio exercitu cingitur, et evadere 11011 potest. Aul
tradere disciplinis, et roaxiniephilosophix, quani in certe, qux se inslar petrx dtirissimx inexpugnabi-
illa permanere ecclesia, in qua fames sit sermonis lem putai atquerobustam, pro soliditate rauroruin et
Dei, et cunclus populus hxreticorum gladio, do- magniiudine, el dicit: t Quis terrere nos poterit, et
ctrinxque penuria, et hxrelica pesle moriatur. quis ingrediettir domos nostras? » cum e contrario
< Eldomui regis Juda: audite verbum Domini, do- loquatur Deus: « Ego visitabo vos, > metim evadcre
mus David. Hxc dicit Dominus : Judicate mane-judi- oculumnon poteritis. Visitaboaulem vosin perniciem,
cium, et eruite vi oppressum de manu caluraniatoris, et reddara vobis fructum malilix vestrx; et ego suc-
n.e forte egrediatur (sive ut non egrediatur) quasi cendam ignem in salttt veslro, non Babylonius, ut
ignis indignatiomea, et succeiidatur, etnon sitqui ex- pulatis, non rex Clialdxorum, sed mca hxc oitiniu
stinguat propter maliliam sludiorum vestroruni. > ira perficiet. Saltum autem vocat Hierusalem et om
Qufjdque sequitur: « propter malitiani studiorum ve- netu circa regionera, qux frtigiferas arbores bono
PATHOL, CXI. 31
971 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM1'ARS 111. 972
ruin operum non habet, quod sit inceiidio prxpa A ainliilione ingrediemiifi portas Hienmteni, Sinautem
ralus. Piilehrcijue vallem appellat cainpcslrem, quod faceie noltierilis,o dotn-.tisregia, non taiu Domini erit
pervia sit hostibus, ot non inoiiteiii excclsum, qui crudelitatis, quam ttue volunlalis, ut oniiiis civitas
diiiictiller asccndi polest, juxta quod in Isaia dicitur, redigalur in solitudinem- Quidquid regix doinui
< Visiovallis Siou (Isu, xxn). » Quidquid atl domtim dictum est, inlelliganl ejMscopi, sociique eorum
regiam, et urbem metropolim proplietalur, refera- presbyteri atque diaconi, el oninis ordo ccclesiasli-
mus ad ecclcsiaslicuni ordinem et principos Eccle- cus. Quod si fecerint qux pnxcopla sunl, et inier
siarum, eos duntaxat qui se supcrbice et divitiis cxtora innocenlein sanguinem iion fudorint, soan-
Iascivixque traJiJerint, nec stalira, qttia Joraus re- dalizantes miiiiinos quosque et perculicntes con-
gta est ab inleritu liberabitur. QuoinoJo et qui de scieulias singuloriim, obtineant traditam sibi a Domi-
stirpc fuere David, pauci adinodiini sunt inventl, iio dignitatoiii. Sin autein facere uotuermt atque con-
qni ulacuerint Domino, ut ipse David, E/.ochias et terapserint, ipsi redigant Ecclesiam Dei fo solitudi-
Josias, magnaque pars principuni et slirjiis regiai, nein. Ingrediiuitur autem de genere David per portas
in universura populum iram Douiini provocavit. Hierusalcm, ct sedent super tbronura ejus, qui in-
lcrprclatur fortis manu, et asceiidmit ctirrus et
CAPUT XXII. B cqiios, quaiido relieiiant ot suas et populi perlurba-
Mittilur propheta ad regem prwdicare justiliam : tiones, et coniposilo in Ecclesia ingrediunlur gradu,
Jouchim rex Juda insevullus projicilur exlra Hie- et niultarura virtutiim cboro, sibique ex onini parte
rusnlem. coiiciinieiitiuni. Et ut boc veruin esse credannis, jural
t Hxc dicit Dominus : Descendc in domum regis per se, quia jttxla Apostoltnn, niajorein alium per
« Juda, et loqucris ibi vcrbuni hoo, et dicos : Autli quem jttrare jiossit non habet (Hebr. vt).
< verbum iiomini, rex Juda, qtti seiies sttper soliiim « Quia li;i'c tlicit Doniinus supcr doiniim (sive atl
« Davicl, tu et servi tui, et populus tuus, qui ingre- «' doniuni) regis JuJa, GalaaJ, tu mihi caput (sive
« Jimiiii per porlas has. Hxc dicit Doininus : Facite t priiicipiuin) Libani, si non posuoro te in solitudi-
« juJicium et juslitiam, et liberate vi oppressum de « neni, urbes iiihabitabiles. Et sanclificabo super te
« raaiiu calumniatoris, et advenain, et puptllura, et < iiiterficieiitem viruin, et arma ejus; et succiJent
i viduam nolite contrislare, nequc oppiimatis inique « eleetas cedros luas, et prxcipitabunt (sive iniitenl)
i sive impie, el sangtiinem innoceniem nc effuiida- < in ignem. El pertransibunt gentes multx per civi-
« tis in loco isto. Si enim facienles feceritis Vei*- « lalem hanc, et dicet unusquisque pvoximo suo:
« bum istud, ingrcdientur pcr porlas domus htijus « Quare fecil Dominus sic civitati liuic magnx? Et
« reges sedentes Je gcnerc DaviJ super ihronuin C « rcspondebunt : Eo quod dereliquerihl pactuni Do-
< ejus, et ascentlentcs currus el oquos, ipsi et servi « mini Dci sui et adoraverint deos alieiios et ser-
< el populus eorum. Quod si non audierilis verba « vierint eis. » Galaad, quam possedit diraidia tri-
< hxc per iiienieiijjsuni juravi dicit Doniinus, quia bus Manassc, trans Jortlanem, Scriptura commemo-
< in soliludiiicm eril doiuus hxc. » (Ilicron.) Hxc rat (Gen, xxxi), in quo inonte Laban fiigionlcm con-
visio, iino bic sernio Doniini, vel anlc lit ad Pro- seciilus est Jacob : et mons juxta Genesim noinen
phelam quam SeJ>chias ad euin nuntios mitte- acoopit SMJJO?,itl est, tuniuliis tcsliraonii, eo quod
ret, vel certe postquani nuntiis prxccpit, qnid regi ibi Jaoob Labanque juraveiint in acervum lapidibus
referre debcanl, pr;ccipiiur Jcremix, ut ncquaquam congregalis. Est autem caput, sive prinoipium, Li-
per nuntios loqiialur ad rogem, sed ipse vadat aJ bani liionlis excolsi, qui universus cedris consilus
palatium, et ibi loqualur ei. Sitiiiilque adniiuadvcr- est, jtixta itliul David canenlis : t Et commovcbit
tttinus ilivinain sapientiain, quod per nuiilios jubot Doniinus cedros Libani (Psal. xxvni). » Et alibi :
trislia nuntiari, imstis et prosperis, si agerc voluerit « Vidi irapium exaltatum, et elevatum sicuf cedros
rex poeuilentiam. Hic vero quia ipsi impcralur ut Libani (Pstil. xxxvi). » Et in Zacharia logimus ,
pergat, non tristia nuntial, et captivitaleni jamjam- ««jVjjeri, Libane, portas tuas, et comedet ignis co-
que venturam, sed nionel quid faccre debcat, ut D dros tuas (Zach. xi). > Igiuir prxsenti toco, quia ad
vilet impeiidenleni seiitoiilianiDoiniiii. Rcgum aulein Joiniim regiani loqiiehalur.per motaphoraiii loijniiur
propriura cst faccre judiciuni alque jusliliani, et atl leinjiluin, sive aJ tloinum stirpis Juda, quod ipsa
fiberare de nianu calumiiialoruni vi oppressos, et sil in excolso, sivc qtiod Jc teinplo atque sacrario
percgrino piipilloque cl vidux, qtii facilitts oppri- oninium peocatorum rcmeJia poscebantur. UnJe ot
muntur a potentibus prxbere auxilium. Et ut curain hic itlein projjheta commcraor.it: < Nuiiquid rosina
eis prxceptorum Dei majorera injiceret, iiilulit: non esl in Galaad, aut medicus non esl ibi? Qtiaro
« Nolile conlristari, ut non solum ciipiatis, sed nc non asceiidit curalio filia: populi mei? > (Sup. vm.)
paliainini quidenl per veslnini coliibcntiain [conni- Coiiiminalur igitur regke domui, et urbi Hierusalcm
ventiam]ab aliis contrislaii.« El sanguiiiein innocoii- et templo, quotl vocat caput Lihani : qtiod redigen
tein effundalis in loco islo.» Homicidas enim et sacti- duin sit in sotitudinem ciini universis urbibus suis,
legos et venenarios puuire non est effusio sanguinis, iion polentia regis Babylonii, sotl Domini jussione,
sed legum minislerium. Si, inquit, hxc feceritis, o qtii dicit : < Sanolificabo super le intcrficicntem. »
rejjes Jnda, teuebitis Dristinam polestateni, et cum Sanclus autew vocatur Nabucliodonosor, et oumis
973 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. IX. 97-4
ejus exercitus, quia.exsequitur sentenliam Dei. « Et. A « dicit xdificabo mihi domum lalam, et ccenaciila
succident, inquit, electas cedros tuas, »potentes quos- « sjjatiosa, qui aperit sibi feneslras, et facit laquea-
que et princijJes civitalis, « et mitlenl jn ignein , » ut « ria cedrina puigilque sinopide. Nunquid regnabis,
omnia devorans flamma consuraat. Cumqiie detela « quoniamconferstecedro?Patertuus nonnecomeJit
fuerint univcrsa transibunt gentes multx per civi- « et bibit, ef fecit judiciura et justitiam, ttinc cum
lalem et templum, quod cis prius ingredi non lice- « bene erat Q'I?JuJicavit causam pauperis et egeni
bat, et unusquisque loqutlur proximo suo, quare fece- ( in bonum stiuni. NunquiJ non ideo quia cognovit
rit Dominus civitati inclyix et tnagnx tain siibitam, < me dicit Dominus? Tui vero oculi et cor ad ava-
et tam grandem eversionem. « Respondebuntque, » < ritiain, et ad sanguinem innocentem fundendiim,
inquit, qui interrogati fuerint, et exponent causas « et ad caluinniain et ad cursum niali operis. »
ruinarum dicentes : < quia dereliqnerunt pactumDo- LXX : « 0 qui xdificas doniuro tuam npn cum justi-
mini Dei sui,» et pro Deo idola vonerati sunt. Audiat « tia, et coenacula lua non in judicio ! Apud eum
hoc et nostrx urbis domus regia, et principes ejus, « proximus operatur gratis, el liiercedem ci nou
el cedri, qux elcvant usqne ad nubes vcrticem suani; < reddit. jEdificasti tibi doinuni parvulara coeiiacnla
et per superbiam loquunlur, « quis non videbit? » « perflatilia distincta fenestris, et conligiiata cedro,
quod cito flaiiinia Domini consumanlur, si noluerint B « et lila sinopide. Nunquid regnabis, (juia tu con-
illius prxcepfis acquiescere. Alia auteiii esl sacrifi- « lendis contra Achaz patrem tutira? Non comeiicnt
catio interfecloris et armorura ejus: alia sacerdolum, < et non bibent. Melius erit iibi facere judicium ct
ct eorum qui ministrant Doraino. < jtistitiain bonam. Nunc cognoverunt, non judica-
<tNolite flore iiiortuuni, neque lugeatis super < verunt judicinm humilis,nequejudiciuro pauperis.
< eum. Fletu plangite euni qui egreditur, quia « Nonnc hoc est le ignorare me, dicit Dominus ?
< non revertctur ullra, nec videbit terram nativita- « Ecce non sunt oculi tui recli, nec cor luuni bonum,
< lis sux. Quia bxc Jicit Doniinus ad Scilura filiuiii « sed adavaritiain tuam,etuisaiigiiinem innocentem
« Josix regcm Juda, qui regnavit pro Josia patre « effuntlas, et ad iniquitatem et bomicidium, ut fa-
< suo, qui egressus est de toco islo : non revcrletur « cias ea. > Utramque edilionem ex integro posui,
« huc amplius, sed in loco atl quem transtiili etim, ul et Hebraica veritas, cl diflicultas vulgalx edilio-
« ibi inorielur, et terram islam non videbit amplius.» nis factlius cognoscatur. Est autem serrao contra
Josias rex juslus tres fitios habuit, Joachaz, el Joa- Joachim filium Josix regis Judx, Je quo supra dixi-
chira, et SeJechiani. Quorura primtim rex jEgypti nius;quem constiluit Nechao Pharao rex /Egypti
Pliarao Nechao caplivum duxit in jEgypttim, ibique pro Joachaz fralre suo, quein vinctum duxit in
mortuus esl, et conslituit prp eo regein fratrein ejus C TEgypluin. Leginitis autem, ut laui Rcgtim, quam
Joachini (IV Reg. xxm, xxiv, xxv). Quo mortuo re- Paraliponienon narrat historia (IV Reg. xxm et
gnavil filius ejus Jechonias, qui a Nabtichotlonosor xxiv; // Pur. xxvi), undecim annis regnassc in
rege Babylonio, cuiii matre et principibus ejus Ilierusalera Joachiin filium Josix, et rcgnassc ciudo-
ductus est in captivitatem, pro quo patruus ejus liler, et exstilisse impium et postea mortuum ; nec
regnavil Sedechias qui, capta Ilicrusalem, ductus est tanicn ejus sepultura narratur, lianc habentc scri-
in Babylonem. Quxritur itaquc quis sit iste qui fleri ptura sancta consueltidinem, ul omnes reges el nior-
nou debeat ducendusque sit in captivilalcm, et tillra tuos referat et scpultos. Hunc auleni proprie narrat
noii reversurus, cum tres capli sinl, alque trans- niortnuni, et non sepultum, de quo diccmus in con-
ducti. Hebrxi putant hoc ontnibus convcnire, id scquenlibus. Plangil itaque supra diotuin rcgcni,
est, et Joacliaz, et Jechonix, cl Sedechkc, appella- quod confidal in injustitia sua, et putet esse perjje-
rique oniues filios Josix Sellem, sive Selliun, quod ttiam regiam dignitatem, facialque sibi ccenaciila, et
interprelatur consummatio, vel complelio, eo quod amicos oppriniat, operantibusque non reddat iner-
regnura Juda in ipsis finilum sit. Mihi aulem proprie cedem suam, et xternam palatii stii xditicalionem
hoc dici videtur de SeJechia, Je quo et prxsenlis et arbilretur. Nunqtiid, ait scriuo divinus, resnaro no-
prxteriti capiluli prophelia est, in quo vcrc rcgnuni teris inperpcluiini, quoniam conferre te cupis ccdro
Juda finitum est, sub quo et urbs capta est, duclus- cxcolsx, patri luo Josi;e, vitlclicet, justo regi ? « Pa-
que in Babylonem, ibi niorliuis scrihilur. Iste cst ter, itiquit, ttius, ct coinedit ot bibil, » et fruilus cst
Sellum, id esl, consuniiiiatio alque corapletio, filius opihus regiis, nec lanien in eo oflendit Douni, quod
Josix, rex Jtida, qtti regnavit pro Josia patre suo. habuit divitias; setl in eo placuit, quotl fecit juJi-
Jechonias auteni non fuit filitis, sed nepos Josix, ciuni alqtie justiiiain, et idcirco tain in pnesenti
filius Joachini, ut a principio visionis, quando misit sxcuto quain iu fuliiro bene ci fuiteteril. < JuJicavit,
ad Jeremiara rex Sedecbias Phasstir filium Mel- inquit, causam pauperis et egeni, >et in eoruin re-
chix, et Sophoniain filium Maasix sacerdotem, usque frigeriuin,quosauJivil, etproprie< inbonumsiium. >
ad istud capilulum, omnia ad regeni et cle rege Hcecautcm oinnia cvcncrunt ei prosjiera, <quia nie
Sedeckia dici intelligamus. cognovit, dicit Dominus. > Tui vero, o Joachim, oculi
< Vx qui xdificat domum suam in injuslilia, et; dcclinant ad avaritiam, el ut innocentem sanguinem
i: ocenacula sua non injudicio. Amicum suum oppri- fundas, ad calumniam, et ad cursum mali operis.
i. B»iifrustra, et mercedera ejus nou reddet ei qui Juxla Septuaginla vero quem sensura babcant intel-
ligere non possum. Cuni enim cxlera sibi aliqua ex A < non audisti vocem meam. Omnes pastores (sive
parte consentiant, illud quod infertur: < Nunquid re- « amatores) tuos pascet ventus, el amatores (sive
gnabis, quoniam tu contendas in Achaz patretuo?» t amici) tui in captivitatem ibunt, el confunderis et
pro quo in Hehraico scriplum est TlN , et hic sermo « erubesces ab omni malitia tua. Qux sedes in Li-
cedrum significet, raanifestum est quod nulluni sen- « bano, 'et nidificas in cedris, quomodo congemuisti
sum habeat. Illudquoquequod sequitur, « non coine- i cum venissenl tibi dolores quasi dolores parturien-
dent, ct nonbibenl, »et cxtera, quxilainter se dissi- « tis? » Per metaphoram Libani et Basan, regionuro
pata sunt, alque conftisa, ttt absque veritate Hebraicx et montiuro trans Jordanem ad Jerusalem sermo di-
lectionis nullain iiitclligentiam liabeant. Possumus rigitur, qttod frustra in iEgypto sit confisa, sive ad
autein hunc locum juxta ahagogcn contra hxrelicos ipsum Joachim, qui eo lempore regnabat in Jcrusa-
•jccipere, qui xdificant sibi tlomum non raagnani, et lem, et ab ./Egypliis rex ftterat constitutus, quod
Ecclesix ubertate talissimam, sed parvulam. iEdifi- frustra ^gypiiorum speret auxilium : et quod ipsi
cant autem non cuni juslilia atque judicio, aliena quoque a Babylonio rege superandi sint, et ducendi
diripere cupientes. Unde dicitur : « Êdificasli tibi in captivitatem (IV Reg. xxm). Quodque ait: « Lo-
domuin parvulam, ccenacula perflatilia,»qux circum- cutus suni ad tc,» hoc est ipse Deus per prophetas,
ferunturomnivcntodoctrinx, <et dislinctafenestris.» B sive « locttti sunt ad te, » ut stibaudiatur, prophetx
Non cnim habeiit perpcluum xdificium, nec solitlam inei,«et tu in abundaiitia ttta dixisti : non auJiam.»
lirniitatera. ! Et contignala, inquit, cedro. » Viden- Arguit eam superbix el quod divitiarum magiiitudine
tur quidem contignalionem habcre pulcherrimam, abusa sit in contemptum Dei, et narrat quod non so-
sed ad imbres et persecutionura terapestalem cito pulum hoc tempore, sed et ab initio quando educta sit
trescuntel corruunt.< Litaque sinopidoEl ipsienim de Êgyplo, non audierit vocem Dei. Unde et omnes
passionem Domini et saiiguinem pollicenluf, sed in pastores ejus et principes huc illucque dispersi sint,
perpeluum non regnant, quia conlendunt et ad ira- et captivitati Babylouix colta submiserint. Quodquc
cundiam provocanl Arez, id cst cedruui patrein suuni. infert, « qux sedes in Libano,et nidificas in cedris,»
Omnis enira hxrelictts nascitur in Ecclesia, setl de arrogantiam suggillat, qux de oninium rerum creve-
Ecclesia projioitur, cl contendit et pugnat contra rat abundanlia, et quod instar mulieris puerpcrx
parentem. Quodque infert : « Non cometlent et non repentinus ei dolor et subila vcniat captivitas. Quod
bibent, » subauditur corpus et sanguineni Salvato- autem nos diximus:« Clama ad transeuntes, » et in
ris, cxteraque his siinilia, errorcmque omnera dicit Hebraico scriptum est, n3'"nyn, Septuaginta Tkeo-
inde descendere, quod ignoraverint Deuni, nec ha- dolioque verterunt, trans mare, Syinraachus, de con-
beant rectos oculos, sed cor eorura pronum sit ad tra, ut significent quod vox prophetx de Jerusalcm
avariliam, ul aliena diripianl, el deceptorum sangui- usque ad montem Libanum et Basan debeat perve-
nem fundant : Iioc cst cnim facere homicidium. nire.
Obscura lalius disserenda sunt. « Vivo ego, dicit Dominus, quia si fuerit Jechonias
« Propterea hxc dicit Doininus ad oachim filium i [Chonias), filius Joachim regis Juda, annulus in
« Joskc regem Judx : Non plangent euiii, vx frater, « manu dextera mea, inde evellam ettm (sive le), et
« et vx soror, non concrepabunt ei, vx Domine, et « dabo te in nianu quxrentium animam tuam, et in
« v* inclyle, setl sepultura asini sepelietur, pulre- « manu quortim tu formidas facicin; el in maiiu
« factus et projectus cxtra portas Hierusatem. » Hoc « Nabuchodonosor regis Babylonis (quod in Septua-
quod nos de Hebraico posuimus : « non plangent « ginla non habetur), et in manu Chaldseorum, et
eum, vx frater, et vx soror, » in Septuaginta non < mitlam te (sive projiciam te), et matrem tuam,
liabetur, proprieqtie dicitur contra Joacliim rcgem < qtix genuit le, in terram alienaro, in qua nati non
Juda, et aperitur xnigma, quod prius videbatur oc- « estis, ibique morieraini, et in terrara ad quain ipsi
ctiitum, et inler ires fratres ambiguum, ut non sit « levant animam suam, ul rcverlantur illuc et non
sermo tle Joachaz, neque de Sedechia, sed proprie JJ « feverlentur. » Supra dixerat, « domui regis Juda
de Joachini : quera interfectum a latrunciilis Chal- lixcloqtieiis; »et deinde :« Descende in doniuni regis
tlxortiin, Syrix, Aramonilarum et Moabitarum, Hc- Juda; » ct iterum : « Hxc dicil Dominus super do-
braia narral hisloria. Unde et in Malachim niortuiis mum regis JuJa, > et prxjioslcro ordine , postqunm
scribitur, et scpultus tacelur (IVReg. xxiv). Inlibro locutus esl de Sedeckia, qui ultimus fuit regum iu
Dicruin legitnus viiictum catenis ot diictum in Ba- Jerusaleiii, revertitur ad Joachim fratrem ejus, qui
bylonem (// Pur. xxxvi); nec ultra quid refertur de ante eum regnavit, qua vaticinatione completa, nunc
oo. Pulchreque sepultura asini dicit eum sepelien- loqtiitur atl filium Joachim nepotem Josix regem Jc-
duin, tit aliis verbis significet insepultum, hoc est rusalem Jeclioniam, qui et alio nomine appcltatur
a bestiis avibusque lacerandum. Joachim, qui captus a Nabuchodonosor cum matre
Hxcestenim asini sepullura:« AscendeLibanumet sua principibusque et artificibus, et multis nobilibus,
« claraa, in Basan tla vocem liiam, et clama ad trans- ductus est in Chaldxam, ibiquc mortuus. Hoc igitur
t euntes, quia contriti suiit onines amatores tui. dicitur : Si quoinodo atraulus non recedil de mami
« Lociitus sum ad tc in abundanlia tua,dixisti: nont portantis, el Jc Jigilo difliculter elabitur, sic sitin
< audiarn. Ikec est via tua ab adolescentia tua, quiai inaiiu niea Jcchonias' lamcn cvcllcmieum ct tradarrt
977 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. IX. 978
regi Babylonio, ibique cum maire et omnibus sociis Aj'ecti in terram quam ignorabant,» quod de Jechonia
ejvis morietur, et ullra terram Judxam, qiiam desi- factum nemo dubitat. Jechonias interpretatur,Do-
derat non videbit. Miserabilis Grunnius, qui ad camini prxparatio, cui in prxsenti loco prinia syllaba,
lumniandos sanctos viros aperuit os suum, linguam- id est Domininomen aufertur, et dicitur Chonias ut
que suam docuit mendacium, Sexti Pythagorei homi- subaudiatur jierditioni et interitui prxparatus.
nis genlilissimi unum librum interpretatus est in « Terra, terra, terra, audi sermonem Doroini.
Lalinura, divisitquc eum in duo vokimina, et sub « Hxc dicit Dominus : Scribe virum istum steri-
nomine sancti martyris Sixli Romanx urbis cpiscopi « tem, virum qui in diebus suis non prosperabi-
ausus est edere, in qtiibus nulla Christi, nulla Spi- < tur; nec cnim erit de semine ejus vir qui sedeat
ritus sancti, nulla Dei Patris, nulla patriarcharum i super solium David, et potestatem haheat ultra in
et prophetarum et apostolorum fit mentio, el hunc « Judxa.» Si voluero per loca nolare singula, quanta
librtim solita temeritate, et insania Annulum nomi- Septuaginta vel prxtermiserint, vel mutaveriiit, lon-
navit, qui per multas provincias Iegitur, et maxiine gum fiet; prxsertim cum possit diligens lector ex
ab his qtti «nuQdav,et inipeceantiam prxdieant; utraque editione considerare quid nnilatum, quid
qtiomodo igitur Dominus Jechoniam inslar annuli addilum, quid subtractum sit.-Pro sterili in Hebrxo
Je nianu sua, et digito, se projeclurum commina- B scriptum est, 'T>njr, quod Aquilx prima editio, sle-
iur, ila lcclorem obsecro, ut nefarium librura abji- rilem; secunda, UVUV&TOV, id est non crescentem;
ciat, legalque si voluerit, ut cxteros philosophorum Symmachus vacuum; Septuaginla et Theodotio abo-
libros, non ut volumen ecclesiasticum. Soleo in minabilem et abdicalum interpretati sunt. Et oritur
commentariis et explanalio.nibus,quorum mos est quxstio, quomodo possit stare prophetia, de stirpe
diversas interpretum sententias ponere, hujuscemodi ejus nulluni esse generatttm, qui sederit super thro-
miscere sermonem : quidam hoc dicunt, alii hoc aunum David, nec princeps, qui fuerit tilfra in Juda ;
ttimant, nonnulli sic senliunt. Quod et ipse misera- cum Dominus atqtie Salvalor de hujus nalus sit se-
bilis Grunnius, et post multos annos discipuU Jo- mine, super ctijus ortu loqtiilur Gabriel ad Mariom:
viniaui, et illius calumniati sunt, et calumniantur « Ecce concipies in utero et paries filitim, et vocabis
me,sub alienisnominibus proprias sentenlias ponere. noiiieii cjus Jesum. Ipse erit magrois et filius Altis-
Quod ego causa benevolentix facio, ne aliquem certo siroi vocabitur. Et dabil ei Dominus Deus sedem Da-
nomine videar lacerare. Quia igitur benignitas versa vid patris sui, et regnabil super dointim Jacoh in
est in caluinniam, nunc dico et illi, qui mortuus est, xternum, et regni ejtts non erit finis (Luc. i). »
et isli qui vivit et hxresin illius inslaurare conalur, Possumus ergo hoc dicere, quoniam illud quod deest
magistrum eorum Origenem hunc locum referre ad in Septuaginta videlicet; «in diebus ejus non prospe-
Cliiistum, quod demanu Dei Patris inslar annuliavul- rabitur,» sive « non crescet,» ignorantibus fecerit
sus sit, et missus in terram caplivitatis, in valle lacry- quxstioneni/ Septuagintaenimtranstulerunt:« Scribe
marum crucique traditus, matrem quoque ejus, haud virum istum abdicalum hominem, quia non crescet
dubium quin Syiiagogam, captam atque projectam, de semine ejus vir qui sedeat super thronum David,
et non pertimescit, ista commeraorans, hoc quod princeps ultra in Juda,» quod in Hebraico bis posi-
sequitur : « Terra, terra, terra, audi verhura Domini. tum cst. Quod putantes, qui ab initio scripseruiit, in
tlxc dicit Dominus : Scribe virum istum abominatum Grxcis tibris addilum subtraxertrat. Respondeamus
(sive sterilem),» et reliqua , inlelligere de Domino igitur quod in diebus Jechonix non successerit ei
majestalis. Scribit autem hoc ne discipuli ejus ne- vir qui sederit super thronum ejus, sed mullo post
gare audcant, in quinto Stronialum libro. tempore de semine ejus natus sit, qui soliuin ejus
«.Nunquid vas ficlile atque conlritum vir iste Je- obtinuerit. Potest et sic solvi: non sedebit quidem
« chonias? NuiMjuidvas absque omni voluptate (sive super thronum Davidvir et homo, sed sedebit Deus:
t utililate)? Quare abjecti sunt ipse et semen ejus, regnumqiie ejus non erit terrenum et breve, ut ftiit
« et projecli in terram quam ignoraverunt?» Pro eo David, setl perpeluum atque cceleste, dicente Scri-,
quod nos diximus,« nunquid vas fictile atque contri- ptura : i Regnabit super donium Jacob in xternum,
tum, » Symmachus transtulit, « nunquid purgamen- et regni ejus non erit finis.» Natus est ergo de Joa-
lura,» sive,« quisquilix viles atque projectx ?» pro cim Jechonias, de Jechonia Salathiel, de Salathiel
quo in Septuaginta nihil habetur, sed hoc tantum Zorobabel, et per ordinem venitur ad Christuni. Sed
interpretali sunt, «inhonoratus est Jechonias, quasi in die.bus Joacim non successit ei rex filius, quo-
vas in quo nulla est utilitas.» Et cum hoc de Jecho- modo patri ipse successerat, sed fuit in caplivitate,
nia dicalur filio Joacini, audet quispiam ad typura et Salathiel ct Zorobabel et usque ad Christum nul-
referre Christi, et ex eo quodApostolus dicat, Dorai- lus regiam oblinuit potestateni. Hoc autem idcirco,
uuni Salvatoremimaginem esse Deiinvisibilis (Col.i), quia in Hebraico scriptum est:«In diebus ejus et in
primogenitum omnis creaturx, id est sapientiam, tempore ipso, » quo ille fuit, « non erit vir qui se-
verbum, veritatem, atque vitam et justitiam, eum deat super solium David.» Omnes enim fuere ca-
aopeUari annulum, qui projieiatur, vel avellatur de ptivi, et de stirpe David nullus deinceps in terra
nianu Domini, et regi tradatur Nabuchodonosor. Judxa tenuit principatum. Unde et Josephus refert
' Abjecti sunt, inquit, ipsi et semen eorum, et pro- de sacerdolali genere ac tribu Levi fuisse principes,
979 B. RABANIMAURIARCIUEP. MOGUNT.OPERUM PARS 111. 980
qiiibus suocessoril Ilcrodcs Anlipairi prosolyli tiliiis, A dum. Atiud cnim capitultim sequitur, quod ab eis
etpostca sub Vospasiano,rcgnum htijus generis, imo jirxtermissum osl. Quo liuito, titulus est Ad pro-
iinaginom impcrii, penilus fuisse Jetettim. phetus, sive Gontra prophetas, de quo in suo dice-
liitis loco. Ahjectis ergo pastoribus Synagogx, scri-
CAPUT XXIII.
bis videlioel et Pharisicis, el salvatis reliquiis cx
ComminaturDominuspastoribus lacerantibusgregem:
de nativitale el passione Chrisli; de [ulsis prophe- lsrael, apostolisqueEvangoliiin lootiin priorum prin-
tis. cipiiin conslilutis , inJiiciuir pastor pnslorum, et'
( Vx pastoribus qui dispcrgunt et laceranl gregem princejis jirincipura, et rox reguni, et Doinintisdo-
« pasciix mex (sire o jiaslorcs qui disperJilis ot dis- rainaiiiiuin; Chrislus videlicel Salvator nosier, qtii
« srjuttis «ves paseux nic;v),(!icit Doniinus.Jdco h;i'c propiie osl gernien jusliini, sivc oricns juslus, de
« dieil DoiniiiusDcus Israel aj pastoros qtii jiascunt quo lcginiiis : « Oriotur in diebus ojus justitia (Psal.
« popuhiiii mciini : Vos Jispersistis grcgein nieitm, LXXI).» Et in alio loco : «Eocc vir oricns nomen
« ejecislis eos ot non visilastis, cooo cgo visilabo ojus, ct subter cmn orietur, ot xJilicabil leniplum
« s"jier vos lnaliliaiu stiiJioruni vostroruin, ait Do- Doniino (Znch. vi),» tit quomodo in Isaia «Emma-
. miiiiis. Et ogo congregabo reliquias gregis uioi de nuol (ha. vu) » appellalur, hoc esl nobiscum Deus,
« oronihiis terris, ad quas ojocerain oos illuc, cl con- B I sic in Jereiuia noincii accijiiat, justitiu noslra. Untle
i vortam oos ad rttra sua (sive reslituani illos ad ct Aposlolus loquitur:« Qui factus est sapicutia nobis
« pasctia sua),et crcscent ot liiultiplicahmilur : Et a Doo , ct justitia, et saiictilicatio, et redemplio
« suscitabo sujjci' eos pastorcs, et pascent eos. Non (f Cor. I). » Cui oontraritis Aiilichristus, ct habitator
t formiJabttnt ultra.et non pavo!iiiiit,el iiulliis qux- ojus diaholus, in Zacbaria « stullus pastor, > dici-
« retur cx numero, Jicit Doniinus. » (Ilieron.) AJ lur : « Et faoiel, inqtiit, jiidicium et jiistitiam in
paslores, sive Jc jiaslmihus, prophelicus sorino osl, terra.» Noueiiini Paler iinllcat quomquam,seJ onine
el qiiia de Jcchonia pcnuliimo roge Jiulxx, ijni fuit judicium detlit Filio (Joan. v). In diobus illis, ct dux
de stirpe DaviJ, legiraus scriptum : « Torra, lorra, et decoiii tribiis JuJa, ot Israel pariler salviibunlur,
terta, auJi sorniones Doinini. Scribe viruin istiiui et Je tiuabus virgis jtixta Ezecliielem, una virga fiet
abJioattmi (sivestorilom), et non erit de seuiine ejus, (Ezech. xxxvn). Nomeiiqueejus,si jiixta Soptuaginia
qui sotloat super soliuin Davitl; > omnisqiie spos re- vocaverit cum Dominus, appellahilur Josedeeh,itl ost
gui JuJnioi fucrat amptitata , transit atl princijies Dominns justus; si secundum Hehraicuni, qui dixc-
Ecclesi.x, et Synagoga ciiin suis pasloiibus dcrelicla runl« noiiionejtis vocabitur, >dicolur, Domimisjusti-
alqite daninala, ail apostolos scrnio fit, de quibus lia nostra. Hoc cniin signilicat "CpTXffi!T, pro qtto
diciliir : « El susoitabo sujier eos pastnrcs,(.'l pasoent Syiiiiiiiichiisvcrtil, « Domiiie,justifica nos.»
cos. Non formid.iliunt ultra, cl non pavcbiinl, ol « Propter hoc occe tlies veniunl, Jicit Doniinus.
ntillus qnxrelur ox nuincro, dicil Doinirois(Ezech. Et noii tlicenl ulfra : Vivit Domimis, qui ojtixit
m). i Apostoli enim ctrafidcnler, et absque idlo ti- filios Israel Jc tcrra /Egypli, sed : Vivit Dominus,
inore pascent eeclesiastieuin grogcni, et rcliquix po- qui oJuxit et adJuxit soinon doinus Isracl tle terra
jiuli Israol s.ilvabimlur de onuiibiis terris, et conver- Aquilonis, ot de cunclis torris ad ipias ejeccrnm oos
loutur ad rura, sive aj pasoua sua, et crescent, et illtic, ii liabilabunt in lerra stia. » Hoe oiiinc capiitt-
niiltiplicabuiilur. Supcrnialnsautenipastores,sci'ibas lnra in Scpltiaginla non babctur, cujus hic seiisusest,
cl Pliarisxos, visilabitDoniiiuis,proplcr maliiiam sttt- qiiod neqiiaqiianijier Moyscnpopulus Dei Je jEgypto
dioruin ipsoruni. Possuiiitis aiitein hoc j"uxta tropo- liboretur, seil per Josum Clnistiini tle omni orbc ter-
logiani, ot de Ecelesix piiucipibus intcltigore, qui riiruni, in qucin dispersns fuoral. Qnotl ex parte cl
lamen nou Jigno rcgunt ovos Domini, quoJ illis ab- iitiiic completur in muiiJo, et ex lolo complehilur,
jeclis atquo Janinalis salvetur populus, aliisquc tra- quando Je orienle et occiJeiile, scjjftntrione et ino-
ilaliir, qui Jigni oxstitortiut, et reliquix salvx fiant. riJie vcnient, el Jiscumbcjit cum Ahrahani, Isaac ti
Pcrduni ovos pasloros qui tlocent lixrcsim, laceraat! |%Jacoh. Utposlquam suhintraverit plcnitudo geiitiuin,
ct Jissipant qui schismala faciunt, cjiciunt cas quii Itinc oraiiis Israol salvus fiat.
rontra jiisiitiaiii Je Eoolesia soparanl, non visilantt « AJ prophctas (sivein prophetis, vei conlra pro-
qui poenifentihus conlraliunt nianiim. Quoriiro om- phctas). » llic titulus, ut supra diximus, in otfilioitc
nitini miscrchilur Doininus, el rcddeus eis pristinat Soptuaginla finis iinlerioris capituli positus est, uhi
pascua ot malos paslnres aufcrens. scripliira lcginius : «El lioc cst noinen qno apjiel-
(i Eccc dics voiiiiinl, Jioif Dominus, et suscitabo) labit cuni Doniiiiiis Joso.Jcch in prophelis. » Quod
« D.ivid germcn .jusliini(sive orientem justtini), etl plerique ignorautes varia explanaiionis tlcliranicnla
« regnabil rex, cl sapicns crit (sive intelliget), et fa- confingunt, nmltoquemeliiis fueritt sinipliciter insci-
< oiot juJicium ct jiisliliain in terra. In tiiebus illiss tiain coiifiteri, quara iniperitix stue alios hxreJes
< salvahittir Juda, et Israol habitabil confidonter. Ett facero. Est autcm sermo conlraprophetas, imo pseu-
• koc ost noiiienquovocabunleiira(sive vocabiteum)) doprophct.is Jertisalora el Samarix, quos ntinc com-
* ikmiiims jtislus noster (sivejustitia nostra).» Quod d miini ct vulgato nominc prophclas vocat, de qtiibti?
Ih-iir.iice dicitur Mipix. Hoc quod in Septuaginta a scripturo est in consequeiilibus ; «Et in prophelis
iviJe additum est, in prophetis, penitus araputan- Saiiiariicvidi iniquitalem; » slatinioue, < Et in pro-
plictis Jerusalem vidi horribilia. > Quantlo autem A In propheta docto.rem accipe, in sacerdoie ministe-
ponit conjunclioneni et, ostendit snperiora de pro- rii dignitatem. Qtti si prava mente consenserint, erit
jihetis dicta Domini, qui et ipsi pseudoprophetarum via eorum in lubricuro et in tenebris, nec habebunt
siroiles exstiterunt. Dominum loquenlem : « Ego lux in mundum veni,
« Contritum est cormeum tn medio mei, contre- ut oninis, qui credit in me* in tenebris non maneat
« inuerunt (sivecommota sunt)omrila ossa mea. Fa- (Joan. xn). » Unde sanctus loquittir, omnes tene-
« cttis stim quasi vir ebrius, et quasi liomo madidus bras ftigiens : « Signatum est super nos lumen vul-
« (sive soporatus vino) a facie Domini, et a facie tfts tui, Domine, dedisti lxtitiani in corde meo (Psal.
« verborum sanctorum ejus (sive et a facie dccoris iv). » Cum autem fuerint in tencbris, et in via lu-
« glorix ejus).» Considerato vullu oinnipotctitis Dei, brica, errore videlicel hxrctico, ad omnem motum
hoc est Patris, et considerato vultu Filii, « qui juxta impellenlur et corruent: et inferet super eos Domi-
Apostolum splendor giorix illitis appctlatur, et forma nus mala : non quo mala sint, ut Doraiims mala in-
substantix Dei (Hebr. i).» Prophela et animo ct cor- ferat, sed mala his qui sustinent suppticia : alio-
pore perhorrescit, ct iiUclligit csse se nihili, secun- qtiin caJcm et niala et bona sunt. Mala juxta eos
tluin qtiod in alio loco dicitur: « Ut jiitiientuiii factus quos crucianf, bona juxta oos, quos einendant. Et
3U111 apud te (Psal. LXXII),» sive viclimam conscien- " hoc notandum quod annus visitalionis Doraini cor-
tix, et huniililatis sux otfert Deo juxta illuti quod rectio peccantium dicatur, atque cruciatus, juxla
tti Psalmis scribitur: « Sacrificium Deo, spiritus con- illud quod scriptuni cst : « Visilabo in virga iniqui-
irihulatus, cor conlrituin et humiliatitm Dcus non tates eoruni, et in verbcribus peccata eorum, mise-
ipernit (Psal. L). » Ossa auteni, qux contremiieruiit, ricordiam autem mearo non dispergam ab eo (Psal.
sivc comniota suiit, illa inlelligamus, de quibus idem LXXXVIII). »
David canii : « Oninia ossa mea dicent, Doniine, quis < Et in proplietis Saniarix victi stultitiam (sive ini-
siinilis tui (Psal. xxxiv).» Factus est quasi' cbrius, < quitatem) :prophetabant in Baat,etdecipiebant po-
et quasi homo roattidtis sive soporatus a vino, niillara « pulum metim Israel. > Ego prophetas Saraarix
nabens intetligenfiam, nutlaraque sapieniiani. « Do- juxta mysticosintelleclus propriehxrelicosdicipulo,
iiiinus novit cogitationes kominura, quoniam vanx et omnes qui jactant falsi nominis scientiam. Quo-
suiit (Psal. xciti).» Si autem hoc ita est, ubi sunt modo autem prophetx Samarix, quidquid loqueban-
'
qui perfectam in homine justitiara prxdicant? Quod tur prophetabant in Baal idoto videlicet, dxraonibus
si responderint de sanctis se hoc dicere, non cx se- consecrato. Sic hxretici quidquid loquunlur in Eccle-
metipsis, certe nullum puto sanctiorem esse Jeremia, sia, sive extra Ecclesiam, ut supplantent popuhnu
qui virgo, propheta , sanctificatusqtie in utero, ipso ^' Isracl, qui pritis cernebat Deum loquuntur in dx-
iioniine prxfigtirat Dominura Salvatorem. Jeremias monibus; unJe et significanter ait:« Et in prophetis
cniui interpretatus est, Doniini excelsus. Samarkc vidi stullitiam; » non enim habenl eum,
« Quia aduileriis repleta est terra,quiaa facie de quo dicitur : < Cbristus Dei virtus et Dei sapien-
« maledictionis (sivejurainenti) luxit lerra. Arefacta tia (/ Cor. 1). »
« sunt arva (sttie pascua deserli), et factus esl cursus « Et in prophetis Hierusaiem vidi similitudinem
< eorum malus, el foiiimdo eorum dissimilis.» Hoc ! (sive horribilia) adullcrantiuro, et iter mendacii.
quod nos de Hebraico posuinius, < quia adulleriis 1 Et coiifortaverunt lnauuspessLraorum, ut non eon-
reptela esl terra,» in Sepluaginta non habetur, qui « veiieretur unusquisque a ntatitia sua (sine a via
jurumentum ttixere pra maledictione. Redditque cau- « suaJpessima.Facti sunlmihiomnesquasi Sodoraa,
sas qiiod propter adulteria et maledicta, sive super- « et habilatores ejus quasi Gomorrha. > Non soluro,
fltitim juramenliim, imo perjuria frugum sterilitas iiiquit, in hxrelicorum couciliabulis hxc reperta
consecuta sil. Quidqiiid de terra Judxa juxta litteram sunt, sed in prophelis quoque Hierusaiem, id est,
intctligis rcfer atl congregalionem credentium, quo- doctoribus Ecctesix, vidi similia, siye horribilia,
niam propler adulieria et mendacia, sive perjuria, adulterantium verbum Dei, et ingredientium per
viiinfumct donationum Dei sterilitas inEcclesiis fit: " viam mendacii, ut hxreticorum fallaciis acquiesce-
« Prophcta nanique et sacerdos pollttti siint, et rcnt, et confortarcnt raanus pessimorum, eorumque
« in domo roea inveni malum eorum, ail Doininus; niala suis sceleribus adjungerent, el quos corrigere
« idcirco via eorum erit, quasi lubrieum in tencbris : debuerant, ducercnt in inleritum. Qui hoc fecerint
impelleiitur enim et corruent in ea, quia afforam non se xstiment impunitos : erunt enim et ipsi, et
(site iiiferam) sttper eos mala, annum visitationis eo- hi, qtiibus favent quasi Sodoma, omnesque qui ha-
lum, ait Doroinus. > Qtiando in Ecclesia Dci, et bitant cum eis, nec recedunt a lalibus, quasi Go-
niaxime in principibus ejus hiveniuntiir mala, scia,- morrha. Exsultet igilur quanlum vult doctrina pes-
mus esse coraplelum : « Propheta et sacerdos polluti sima et glorientur prophelx Hierusalem, quod obti-
snnt, indomo mea inveni mala eorum, ait Dominus.» nueruiit per mendacium, et confortaverunt roanus
Domus autem Christi Ecclcsia est, de qcta el Paultis pessimqrum, (inis eorum erit qua.si Sodoma et Go-
scribit ad Timotheum : « Ut scias quomodo oporteat roorrha.
te in domo Dei conversari, qux est Ecclesia Dei « Propterea hxc dicit Dorainus exercituum ad
vivi, coluiima et firraamentum veritatis// Tim. 111).» « oroohetas : Ecce ego cibabo eos absinthio (sive
< doloribus >(etjuxla Symniacliiira « amaritudine,») A i enim et securilate teinpestatem venire Babyloniara,
t cl potabo eos felle (sive aqua amara), quia a pro- et venire non super quoslibet, sed super eapita hu-
« phelis Hierusalem est egressa pollutio in oniiiein piorum, vel universi populi, vet eorum qui falsa po-
« terram. > Utamur hoc leslimonio adversum eos pulo nuntiabant. Nec sicut in prxteritis temporibus
jui epi.slolasplenas mendaciorura et fraudulenlkc Dei iram furoremque placandum, sed quod prxdixit,
itque perjurii in orbem dirigunt, utet aures polluant et sxpissime comminatus est, opere comptendum, et
itudicniium, et existimalionein simplicium lxdant, cogitalionem illius alque sentenliam impiorum sup-
quod implealur in eis quod scriptum est: < A pro- pliciis comprohandam. Cum, inquit, extremum ca-
jihelis Hierusalem egressa estpollulio in omnem tcr- ptivitalis tempus advenerit, et obtinuerit vos viclor
rara. » Non enim eis suflicit iniquitatem propriam exsultans, et manus stridore vinxerit catenarum :
dcvorare, proximos lxdere : sed quos semel oderunt, tunc mlelligetis consilium ejus, quodvos frustra nunc
per universiim orbem infamare conanlur, et ubique scire jactatis.
seminare blasphemias. « Non mitiebam prophelas, et ipsi currebanl; non
< llxc dicit Dominus exercituuni : Nolite audire « loquebar ad eos, et ipsi prophelabant. Si stetissent
vcrba prophctarum, qui prophetant vobis, et deci- « in consilio meo, et nota fecisscnt verba mea po-
jiiunt vos. Visionem cortlis sui loquuntur, et non de B ' « pulo meo, avertissem utique eos a via sua mala, et
ore Domini. Dicuiil his, qui btasphemant me (sive « a pessimis cogitationibus suis. » Hunc seiisum et
abjiciunt verbuni nieum), loctttus est Dominus : Pax Apostolus explicat ad Romanos : « Et sicut non pro-
erit vobis, cl omni, qui ambulat in pravitate cortlis baverunt Dominum habere innotilia, tradidit eos
sui, dixeruul : nou veiiieiit super vos rnala. » Ne Doniinusin reprobmn sensum, ut faciant qux non
pularel se populus alieiitim esse a culpa, si pervcr- conveniunt, repletos omni iniquitate, malilia, forni-
sis acquiesceret doctoribus : « Nolito, inquit, audire catione, nequitia, avaritia (Rom. i), » et cxteris.
verba jjrophetarum, quibus vobis prophetant men- Cura eniin semel se tradi lerint falsi doctores nienda-
dacium, et decipiunt vos. » Par enim erit pcena et ciis, atque perjuriis, et mortibus deceptorum, non
magislro el discipulo : non loquuntur ex ore Do- pedetentira nec considerato gradu, sed prxcipites
niini, sed ea, qux in suo corde simularunt. Dicunt currunt ad inleritum, et suum, et eorum quos de-
his, qui blasphemant me : hxreticis videlicet atqtte ceperint. Nec loquitur eis Dominus sed ipsi loquun-
perversis, sive qui abjiciunt sermonem meum; quid tur quasi ex ore Domini, de quibus et dicitur : « Si
dicunt? « Loctilus est Dominus . Pax erit vobis : » .stetissent in consilio meo, » hoc est, si mex voluis-
lie tiroeatis dura supplicia, nec vanis comminationi- sent acquiescere voluntati, et nota fecissent verba
bus terreainini? Pax erit vobis atque tranquillitas, mea pojiulo meo, non blandientcs eis et adulatione
et quidqtiid diciraus et annuntiamus vobis locutus perdentes, ut dicerent: non habetis peccata, perfe-
cst Dorainus. Nec veniet super vos malum, quod li- ctara jusliliam possidetis, sanctitas etpudicilia atqtie
inetis pro mala conscientia : sed bonum, quod vobis juslitia in vobis tanlummodo reperiuntur. Et ego non
locutus est Doiuinus. tradidissem eos in iramunditiam et ignominiam, ut
< Quis enim adfuit in consilio Domin., et vidit et facerem, qux non conveniunt, et ut sequerentur
< audivit serraoneni ejus? Quis consideravit verbum cogitationes suas pessimas. Contemplemurhxreticos,
< illiusetaudivit? »Ubinos inlcrpretali sumus/ncon- quomodo semel desperantes salutem, gulx se tra-
si/io Domini, et in Hebraico scriptum esl YID3 : dant, et deliciis, vescantur carnibus, frequenler ad-
Aquita, secretum; Symmachus, sermonem; LXX et eant balnea, musco fragrent, unguenlis variis deli-
Tlieodolio, subslanliam sive subsistentiam interpre- butiquxrant corporum pulchritudinem. Semelenim
tati sunt. El est sensus : Nolite credere, o vulgus in- ftitura non sperant, nec credunt in resurreclionem:
docium, prophelis vobis falsa annuntiantibus, qui quod cum sermone non pandant, ostendunt operi-
dictint, Hxc locuUis est Dorainus : Pax erit vobis, bus : si enim crederent, ista non facerent. Et in
non veniet super vos malum. Unde enim possunt rv i hoc loco ubi scriptum est, <si sletissent in consitio
Dei nosse secreta, aut quo airauntianle Domini didi- meo, » Aquila, Syminachus et Theodotio, et Septtta-
cere consiliuin ? Quomodo ad eos divinx dispositio- ginta ut supra similiter transtulerunt.
nis sorrao pervenit? Quidam nostrorum in lioc loco < Nunquid Deus c vicino sum, dicit Dominus: et
se reperissedeputant,ubiDei describatur substantia. < non Deus de longe? Si occultabitur vir in abscon-
« Ecce lurbo (sivctempcslas), el conimolio Domi- < dilis, etego non videbo eum, dicit Dorainus? Nun-
t nicx indignationis egredietur, et lempestas eruin- « quid non ccelum cl lerram ego impleo, ait Dorai-
« pons, super caput impiorum veniet. Et non rever- « nus? » LXX : i Deus appropinquans ego, dicit
« tetur furor Doroini, usque dum faciat, et usque « Dorainus, et non Deus de Ionge. Si abscondetur
« duin coropleat cogitalionem cordis sui. In novissi- « honio in absconditis, et ego non videbo ettm,
< mis diebus inlelligetis consilium ejus. > Qui supra « dicit Dominus? Nunquid non ccelum et lerrani
dixerant : « Locutus est nobis Dominus, pax erit « ego impleo, dicit Dominus? » Aquila et Syinina-
vobis, » et qttos corripucrat, quod non possent ven- clius similiter interprelati sunt : « Nunquid Detis
tura cognoscere, nec Dci nosse sententiam : nunc de propinquo, sive vicino ego suni, et non Deus de
ostendit oer contraria eos omnino nescire. Pro pace longe?» LXX vero ct Theodotio sensu vertere con-
trario ut dicerent : « Deus appropinquans ego, A sui ?»Hoc autem faciunt, ut quomodo antiquus popu-
dicit Doniiiius, ct non Deus de longe. •»Quod sci- lus, qui de jEgypto egressus est, oblitus est noroinis
ticet superiores asserant Deum non tantum vi- mei, sic et posteri eorum obliviscantur mei. Hujus-
cina, sed et ea, qux longe sunt cognoscere, nec cemodi autem prophetatio non est in nomine Do-
prxsentia, sed futura conspicere : isti vero ubi- mini, sed in nomine Baal, quod proprie idolum Sy-
que Deum xstimant esse prxsentem, nec aliquem doniorum est, sive Babylonium, et vicino nomine
esse Iocum ubi non adsit Deus : omnibus enim, et appellatur Bel.
prxcipue sanctis appropinquat Deus, quomodo si « Propheta qui habet somnium, narret soninium :
vestimentum adhxreat cuti : peccalores autem longe i et qui habet sermonem loqualur sermonem raeum
recedentes abeo, peribunt. Hunc sensura et in psal- « vere. Quid paleis ad triticura, dicit Dominus ?Nun-
mis legimus : « Quo ibo a spiritu tuo, et a facie lua « quid non verba mea sunt sicut ignis, ait Dominus,
quo fugiam? Si ascendero in coelura tu illic es; si « et quasi malleus (sive securis) conterens petram ?»
descendero adinfernum, tu ades : si sumpsero pen- Eorum est exponere somnium, qui Dei merentur
nas meas dituculo, et habitavero in extremis maris : habere sermonem, et dicere, « hxc dicit Dominus : >
etenim illuc manus tua deducet me, efctenebit me quibiis locutus est Dominus, in quibus veritas est,
dextera tua (Psal. cxxxvm). > Amos quoque in hxc B ; et non mendacium fraudulenlum. Quicl sibi volunt
verba consentit, dicens : < Si descenderint usque ad hxreticorum palex ad triticum Ecclesix ? De quo
infernura, inde manus tua educet eos; et si ascen- Joannes Baptista plenius loquitur (Matth. m), quod
derint usque in ccelum, inde detraham eos; et si purget Dominus aream suam, et ventilabro paleas
absconditi fuerint in vertice Carmeli, inde scrutans veiitorum flatibus dispergendas, urendasque ignibus
anferam eos, et si celaverint se ab oculis meis in derelinquat, triticum autem condat in horrea, ut flat
profundo maris, ibi mandabo serpenti et mordebit ccelestis panis. Ettoquatur unusquisque credetilium:
eos (Amos.ix). > Rursumque in superiore psalmo : « Gustate et videte, quoniam suavis est Dominus
< Quia tenebrx, ail, non obscurabuniur a te, et nox (Psal. xxxm). » Et pulcbre doctrina perversa.paleis
sicut dies illuminabitur, sicul tenebrx ejus, ita et lu- comparatur, qux medullain non habent, nec pos-
men ejus (Psal. cxxxvm). » Quod autem in prophetis sunt nutrire credentium populos, sed de inanibus
crebro dicitur, <hxc dicit Domimis,»proplerea sein- stipulis conteruntur. Et quia solent hxretici pro-
per infertur, ne contemnantur quasi verba prophe- spera polliceri, et ccetorum fegna peccatoribus pan-
tarum, sed admoneantur jugiter Dei serinones esse dere,utdicant: Parata sunttibiregnaccelorum,potes
quos loquuntur. imitari majestatem Dei, ut absque pecca.to sis : ac-
< Audivi qux dixerunt prophetx, prophetantes in IC cepisti enim liberi arbitrii potesfatem, etlegis scien-
« nomine meo mendacium, atque dicentes : Sora- tiam per quam consequaris, quod volueris, deci-
« niavi (siue vidi somnium). Usquequo isludin corde piunlque blanditiis miseros, et maxime mulierculas
< est prophetarum vaticinantium mendacium , et oneratas peccatis, qux circumferuntur omni vento
< prophetantium seductiones (sive voluntales) cordis doclrhix, semper discentes et nunquam ad scientiam
< sui? Qui volunt (sive cogitant), facere, ut oblivisca- veritatis pervenientes; ct omfies auditores suos adu-
« tur populus meus nominis mei, propter somnia eo- latione decipiunl (Ephes. iv) : idcirco Dominusverba
< rum, qux narrat unusquisque ad proximum suahxreticorum paleis comparans dicit: « Nunquid
« suum, sicut obliti sunt patres eorum nominis mei non verba mea sunt quasi ignls, dicit Dominus, et
« propter Baal (sivein Baal). » Quia superior tilulus quasi malleus conterens petram ? » Meus, inquit,
contra prophetas est, sive ad prophelas quos per- sermo nuntiat futura supplicia, ut deterreat horaines
spicue pseudoprophelas inteUigimus. Sunt autem a peccando, et paleis peccatorum minatur incen-
multa genera prophetandi, quorum unum est som- dium, ut hxreticorum corda dura, et instar silicis
niorum, quale fuit in Daniele, idcirco et ad eos pro- indomabilia, sermonis sui malleo conterantur, au-
phetalis sermo dirigitur qui credunt somniis, et ferens cor lapideum, ut ponatpro eo cor carneum ,
omnia qux cernunt, putant revelationem esse divi- B molle videlicet, et quod possit Dei suscipereet sen-
nam, quse proprie sanctis et servis Dei aperitur. tire prxcepta. Tale quid per Ezechielem Dominus lo-
Quod si legimus Pharao (Gen. XLI) et Nabuchodo- quitur (Ezech. xm), quod pseudoprophetccblanditiis
nosor (Dan. n) impios reges vidisse somnia, qux suis liniant parietem, absque leraperamento, qui
vera fuerinf, non eorum fuit raeriti, qui viderunt, postea imbre vehementi et veritate judicii subrua-
sed ut per occasionem eorum sancli viri Joseph, tur : et pseudoprophetx consuant cervicalia sub
Danielque clarescerent, et dura corda atque indoma- omni cubito manus', ut faciant peccatores requie-
bilia tyrannorura propria conscientia sentirent Do- scere, et nequaquam iram Dei lacrymis mitigare
mini majeslatem. Sunt hodieque somniatores in Ec- Pro malleo Septuaginta securim interpretati sunt,
ctesia, et maxime in nostro grege, qui errores suos illam videlicet, de qua Baplista Joannes loquitur
Dominij'actantprophetiam, et crebroingerunt,«som- (Matth. m) : «Jam securis ad radices arborum po-
niavi, somniavi, >quoscorripitDominus, dicens:«Us- sita est. > Hxc securis infructuosas succidit arbores,
quequoistud in corde est prophetarum vaticinantium, et hic raalleus conterit durissimos lapides. Unde ct
meiiJaciuni, et iroohetantium seductiones cordis Nahum propheta loquitur: t Furor eius, > haud du-
biiini quin Doi, « consumct priiicipaltis, ot pctrx con- A pondcris, sive visionis, et verbi Dei, qualis vali-
toreiilur alj co (Nah. i).» Iloccontra bxrclicos. Caito- cinatio sequorotiir. Quia igitur prophelx solebant
rtini Je ccclesiaslicisviris scriptum cst, quoJ mallcus populo peccatori tristia iiuntiare el comminari sup-
et seouris non sint audila in tlomo Dci (/// Reg. vi). plicia , ut cos retraherent ad poenilenliam : cle-
i Propterca occe cgo ad prophelas, ait Doiniiitis, niens aiitem el miseralor Doniinus diu sententiam
« qui furantur vertia mea uiiusqiiisque a proxirao differebat. Putabat deceptus popiitus, et pseudo-
« stto. Ecce ogo ad jirophclas, ait Doniiinis, qui as- prnphetarum fraude seduclus, non venltira , quse
« suuitint lingiiiis stias, ct aittiit: Dicit Doniintis (sive "Doininus minahalur, et rem sevoram in ludtim et
« doruiilant dorinilationcin). Ecce ogo ad projihclas, jocum convciicrant : jirophetantibusque jiroplielis
« somniantes iiicnJaciuiii, ait Dominus, ijui narravc- quasi irridenlcs dicebant: Uurstiin hic vidct pomlus
« rtintea, clscduxcrunl popitlum inctim in mcndaciis el onus Doiiiini. Alque ita fiebat, ut iiequaquam
« snis, et in roiraculi-s (sive sluporibus) alquc lcrro- tillra visio, scd per jocum atque tleiisuin onus el
« ribus suis, CUIIIcgo non inisisseiti eos, noc nian- pondus aiipcllarctur. Prsecipit ergo Dominus, ut sive
« Jasscm ois : qui nibil profuerunl populo liuio, jiopiilus, sive prophcta, sivo sacertlos intcrrogave-
« dicit Doiiiiiius. » Sciii|ier iinilalur racndaciuin vo- riiit Jorcniiani quid sit poiidus, vel tjux assuniptio
11
"a Doniini, resjjondoat eis et dicat: < Vos estis onus
rilalcm, cl nisi Iiabtteiit aliquam rccti simililudi-
nem, Jcoiperc non potest innocentcs. Quoinodo igi- ct vos assuroptio : » assuniain enim vos, et projiciam
tur in priore poptilo mcntichaiitur projihetx, alquc allidamquc, et intcrire faciara. Si quis atitem dein-
dicebant : < Ikec dicit Dominiis, » et, « Vitli Dotni- ceps vel prophclaruni, vel sacerdolttm, vol poptili
num, » ot, « Vorbuni Doinini qtioil faotuin esl » adI ausus fuerit oiius et jiondus Domini noniinare, « V:-
itluin, sic hxrelici assuinunl lesliinonia scriptura- silabo, inquil, supor virum illuin, ol sujior Jomuin
ru-inJo Vcteiiol Novo Iiislriimcnlo, cl fiii-anliir vorbai illius, » et oum delebo in pcrpeluum. Dic.at itaque
Salvatoris, iiiiustjiiisqiio a proxirao suo, prophelis ctl uiiiisquisquc proximo suo et amico : Neqnaquani,
apostolis, ct cvangelislis, et assuiimnt linguas sttas,, quoJ est ontis Doniini ? sed quid responJit, et quid
ut cortlis venena oro pronunticnl, ct dnrroilaiil tlor- locuttis est Doniinus ? Veteris oblivisciraini : ontis et
niiiationem, dc qtiibus vere dicltim est : « Dormita- ponJus, sive assumplio in ore vestro ulira non re-
vortinl somnuiii suuin, ct iiivenerunt nihil (Psul. sonet: quia siiignlis hominibus sermo sutts et opus
i.xxv); » sivejuxta Ilebraicum, « Et aiunt, Jicit, ull stiura in onus poiitliisque repulabitiir : secuntlum
subatidiatur Dominus, aut oerte sermo divinus. Coni- illtul, qtioclscriptuin est: « Ex ore luo jtistilicaberis,
minatur itaque Dominus nunc se ipsuni conlra Im-- et ex ore luo coiiileranabcris (Matth. xv). »
jusccmodi magistros esse venturum, qui sctliicaiit po-_ « El pervciiitis verba Dei viventis, Domini exer-
pultim cjus in mendaciis suis, et in stuporibns alquee « cilutiiii Dci nosfri. Hxc dices (sive dicetis) ad
miraciilis. Magna eiiim ot inorediliilia et ingciilia io- « propbetam : Quid resjjondit tibi Doniinus, et quid
jironiilluiil, ut seducant miseros, « qui nihil profue- « Iocutus est Doniirais? Si autem onus Domini dixe-
rtint popolo Dci : > cl illud implent aposlolictini, « ritis. » (Huc usque in Septuaginta non habelur;
« doccntos qux non oportcl lurpislucri gralia, > quii ct sequittir) : « Propter hoc hxc dicit Dominus :
soloiii nialis prospera, ti bonis contraria iitintiaro._ i Quia dixistis sernionom istum onus (sive assuni-
« S« igitur interrogaverit te. popuhis islc , vol ,j ! ptio) Doniini, ct misi ad vos dicens : Nolile di-
« projiheta , anl sacerdos dicens : Quod e.st onuss ! cere oims (sive assuniptionem) Doniini : propterea
« Domini (sive qux ost assunipiio Doniini)? diocs ;S « ecoc, ego tolkim (sive assumam) vos portans, ot
« ad eos : Vos eslis otitis (sive assumplio). Proji- « projiciam vos, et civitatem quam dedi vobis ot
« ciam quippe (sive allidain) vos , dicit Doniinus. 5, « palribus vcstris a facic mea : ct dabo vos iu
< El prophcla cl succrtlos , et pojjuhis, qui Jicitil « opprobrium scmpitoriium et iguominiam xteitiniu,
« onus (sive assuniptio) Domini, visitabo (sive ul- [- « qucc nunquain oblivione delcbitur.» Prxcepit Do-
« oiscar) super virum illtitn, ct super Joiiium cjus. 5, — minus, nt nequaquain oncris et ponderis, ct ns-
»'lIxo Jicetis liiiusqiiisqiic ad amictim sutini, ct aJ id stiraptionis sermo Jiccrclur in populo, seJ respon-
< lValreni siiuin : QuiJ rosponttit Doniiiiiis, ct quid id sionis et verbi Dei : quoJ qviia populus intplero
« toctilus cst Dominiis? El oniis (sive nssuinplio) j) contempscrnt: ipsiiin verbum inleiprelaltir sujior
«-Doinini ulira non mcmorabilur, quia oims (sivc ;e cis et tlicit : Qnoiiiani tiixislis, quod nolui, cl lioc
« assumptio) eril iiniotiiqiio sermo cjtis. » Verbunin cuni sxpe prophclas niiftereni, et juberem ne dice-
Ilobraioiim at!)V Aquila «pp.«, id esl, onna el pondns ts fetis : proplerca scrmonem vestrum assumptionis,
inlcrprclalur ; Syinuiaclius, Seplungiuta ct Tbeo- j- oneris ot ponJoris in vobis opere comjilebo. As-
dotio assumptionem. Ubicunquc ergo {jrave cst, quod )J suiiiam quipjic vos, ct tollam atque portabo, et
Doininus coiiiiiiinatur, ct. plenuin pontloris, ao ki- n- alliJani, ac Je sublimibus in terram corruere fa-
koris el importnbilc, in titttlo quoque apiia, koc oc ciam : non sokini aulem vos, sed et urbcm vcstram
cst, pondus tlioitur : ubicunque autom Doiniiius us quam deJi patribus vestris. « Et ttabo-,inqnit, vos in
prospera pollicoUir, sive post roinalionero uicliora ra opprobrium et ignoininiani senipileriiam, qux nun-
proiniliii, ilii visio dicitur : vel certe verbuin Do- o- quam oblivione Jelcbittir. » Hoc autem et lemjjore
mini, et pcrspicuuin erat ex ipso titulo prophctix ix Babylonix captiviiatis factum esse noviinus, sed
989 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. X. 990
plenius atque perfectius post Salvatoris passioncm A verbis atitcm et intefprelatione nominum sxpe res
lesurrectionemquc completur, quando locutus est ostenduntur, ul Abraham, Sarce, et Pelri, et filio-
Doiniiuis: < Retinquetur vobis domtis veslra dcserla riim Zebedxi vocabula commntata significant rerum
(Luc. XIH),» et usque ad finein cjus seiUenlia per- rautationem. Et in hoc eodcni projjhcta Phascor
manebil. Dicamus el atiter duntaxat jtixta Seplua- dicitur pavor sive translatio, et colonus, sive pe-
non sotum assumptionem, scd et donum regrinus. Notandum quod verba : « Dei viventis Do-
ginta, >>jjfif«a
»i»»«sque significal. Quia igittir sibi populus sem- mini exercituum Dci nostri, > Latini cl Grxci
]>er prospera promitlebat, Jicit eos ncqtiaquam Codices non habeant, ct Hebrxi in suis volumi-
ultra lioc debere dicere: imlignos eniro eos esse nibiis contra se legant, quod proprie mysterium
tionis Dei, alqtie inuneribus, qtiin potitts ahjicicn- significat Trinilatis.
dos , et a Dei auxilio penitus relinquendos. Ex
LIBER DECIMUS.
Decimus Commentariorum in Jeremiam Iibcr a B < sionem) omnibus regnis terrx, in opprobrium,
duobus calathis habet exordium : quoruni alter recle <et in parabokim, et in proverbium, et in male-
fidei dulcedinem, aller hxreticoruni perfidix aina- « dictionem in universis locis, ad qux ejeei eos,
rituJinera demonstrat. Qiiamvis Ananias filius Azur « et niittam in eos gladium, et famcm et peslera,
repugnel Jeremix, et Semcias Neellamites propbe- « tfonec consumanttir de lerra, quani dedi eis et
tam mitti cupiat in carcereni, et Sophonias sa- « patrihus eoriiin. » (Ilieron.) Dtios cophinos, sive
cerdos in pseudoprophelaruni vorba conjurel, laineu Cittathos honaruni et malarum ficoriiin, quiJara in-
veritas claudi et ligari potest, vinci non potest: qux terpretantur in Lege el Evangelio , Synagoga et
el suoruni paucitale contenta est, et mukiludine Ecclesia, Judxorum populo et Cliristianoruni, ge-
hostium non terrelur. honna et regno coetoiura, quorura alforum ad suji-
CAPUT XXIV. plicium pertinet peccatorum, altcrum ad sanctorura
De figura ficuum duorum calathornm; de afflfttioiie habttactilum. Sed nos scientes juxta apostolura
Sedechiw et populi. Paiilura (Rom. vn) legem bonam et sanclam , et
t Ostendil mihi Doniinus , et ecce dtio cnlathi niandatum hoiitim et sanctum, et unitm cssc tilrius-
» (s/ue juxla Symmuchum, cophiiii) pleni licis po- quc Tcstanienli Deiim: vel ad eos magis referamus,
< siti ante templuni Doinini : jiostqtiam transtnlit G qui in advenlu Doinini Salvatoris credidcrunt, ct
« NabuchoJoiiosor rex Bahylonis Jechoniain filiiim non crediderunt : ut qui a scribis et saccrdolibus
< Joachim regem Juda, ct principcs ejus, et fabrum, concitati clamavoruiit, diceiiles : « Criioifigo, cruci-
< el iiichisorcm de Hieriisalom, et adduxit eos in fige talem (Luc. xxm), » Sinl calathus ficorttm ma-
< Babylonein. Calathus untis ficus bonns halvebat larum; qui vero posl ascensionem cjus de populo
< nimis, ut" soknt fictis esse prirai temporis : et creditlerunt, ad bonas ficus et ad calathum eophi-
< calathus uiius ficus habebal malas nirais, qux numque optimuni rererantur. Simplicem autem et
< comedi non polerant, eo quod esseiit malx. Et veram sequamur historiam, qttod bonarum ficorum
« dixil Doininus ad me : Qtiitl lu vides, Jeromia ? calathum dixerit Jechoniam , qui se per Jeremix
« Et dixi : Ficus bonas, bonas valde; et ninlas , cortsilium et impcrium Dei, tradiderat regi Baby-
< raalas valde, qux cometli non possunf, eo qnod lonio, cui et prospcra Dominiis pollicctur. Malarnm
« sint niatx. Et factum est verbum Domini att mc autem Sedochiara, qui contradicens sentcntixDei, ca-
« tlicens : Hxc dicit Doniinus, Deus Israel : Sicut pliis sit, cxcatusque oculis, ductus in est Babyionein,
« ficus hx bonx, sic cognoscam transmigralionero ibique niortuus est (IV Reg. xxv). In taiilum aulem
« JtiJa, qtiam emisi dc loco isto in terram Cbal- Dcus posttit ocnlos suos in bonum his qui impcrio
« dxorum, in boinim : et poiiam octtlos meos siqier ejus acquieverunt, et reduxit iltos in terram suain,
« cos ad placanJiim [/1/., in bonum], et reJucnin el xdificavit, ct non-destruxit, et plantavit, et non
« oos in terram hanc, et xdilicabo eos , el non evotlit: deditquc cis cor, ttt scirent eum, qiiod ipse
« tlcslruam; et plantabo eos, et non evellam. Et essct Dominus, et fiercnt illi in populum, cl ipsc
« Jalio eis cor ut sciant me, quia ego sum Doinintis. eis esset in Dcum , ut ctiam in caplivitale posuorit
< Et erunt mihi in populum, et ego eis in Deum, oculos suos super illos, et exereere teiram, xdifi-
« quia revertenlur atl me in toto corde suo. Et sicut care domos, plantare pomaria in Babylonia regione
« ficus jiessimx qux comedi non possunt eo quod permiserit; Daniol signorum miraculis, de cnplivo
« sint malx, dicit Doiniuus, sic dabo (sive iradam) subito prinoeps fnctus sit (Dan. v); et tres pueri
« Sedechiam regem JuJx, et principes ejus, et re- gloriose de fornncis incendio liberati sint (Dun. in).
« liqtios de Hierusalem, qui rcmanserunt in urbe Et expletis annis scptnaginta sub Zorobabel, el Jesu
« hac, et qui habiiant in terra JEgypti. Et dabo sacerdote magno, el Ezra ac Neemia, plurima pars
« eos in vexationem afflictionemque (sive in disper- reversa sit Hlerusalem: qtiorum numerus hi ejus-
dero Ezrx volumine continetur (/ Esd. n). Notan- A A Delirat in hoc loco allegoricus semper interpres,
duni quippe quod hxc visio Sedechix temporibus et vim cupiens historicx facerc veritali, de cce-
facta sit ad prophetam, postquam Jechonias ductus lesti Hierusalem captos refert, alque translatos in
est m transmigrationem : non enim dixit captivi- terram Chaldxorura : rursumque ad locum prisli-
latein, quia se ultro tradiderat. Fabros autem et num reversuros, ut Jeremiam et cxteros sanctos
inclusores, vcl legis interpreles, atque doctores prophetas: alios vero, qui peccatores fuerunt in
debemus accipere, vel artifices inclusoresque auri terra hac, et in valle lacrymarum esse roorituros.
atque gemniarum, qux ars apud barbaras nationes Totam visionis hujiis simul proposui nspv/.oirhvne
preliosissima est. Pro inclusoribiis Septuaginta vin- sensum in expositione dividerem,
ctos inlerpretati sunt, ut captivitatis siguificarent CAPUT XXV.
malum, et de suo addidere divites, qttod in He- De captivitate septuaginla unnorum Judw; de caiice
braico non liabetur. Comparat autem calathum, qui quo polionanlur omnes genles : vocanlur paslores
bonas ficus habebat, et bonas nimis , ficis primi el oplimates ad plunclum.
lcmporis, qux Grxce appeUantur TtpoitaaAbralix < Verbuin qtiod facitiin est att Jeremiam de oiniii
videlicet et Isaac, Jacob, et Moysi, et Aaron, et Job, < populo Juda (sive sujier oniiiem populum Jttda), in
et cxteris sanctis viris , de quibus unus de duo- B " « anno quarto Joacini filii Josix regis Jtida. » (Hie-
dccim loquitur prophetarum: <Sicut uvam in deserto ron.) Hxc priora sunl prxterita visionc : illa enim
inveiii Israel, et sicut licus in ficulnea inveni patres sub Sedechia facta csl postquam Jochonias transla-
eoruni (Ose.IX).» Unde et nos appellamur filii Abra- tus'est Babylonem; hxc autciii sttb Joacim filio Jo-
hani. Ete contrario dicitur ad Judxos : « Si pater six et patre Jechonix. Non eniin curx erat, ttt anle
veslcr esset Abrahain, faceretis opcra ejus (Joan. jnni dixi, prophetix lerapora conservare, qux histo-
VIII).» Hi aulem calathi, qui bonas habebant, et rix loges desiderant, sed scribere utcunquc audicn-
malas fictis, non erant foris et extra ecclesiam , tibus atque lectoribus utile noverant: unde et in Psal-
sed anle templum Domini, eo quod cuncta illius terio male quidam j'uxta textum historix psalmo-
seientix paleant. Nec lantam habent amaritudinem rum requirunt ordinem, quod in lyrico carmine non
hx ficus qux foris sunt, quantam illx qux post observatur.
confessionem fidei prxvaricatione mutatx sunt: nec < Ipse est anntis pnmus NabuchodonosorregisBa-
tantam suavitatem bonx ficus qux non sunt iii < bylonis (quod in Sepluaginta}non habetur. Et sequi-
conspectu templi Dei, quales fuertint mundi philo- t tur) : Quod loculus est Jercmias propheta ad om-
sophi, qui nalurali bono et inlelligcntia* creato- , <nom popuhiin Juda, et ad universos habitatores Je-
ris, non tam sequi visi sunt, quam laudare virtutes. « rwsalem , dicens. » Quarto anno regis Joacim filii
Quantam habent suavitaleni ficus, qux sunt in tem- Josix patris Jocbonix, Nnbuchodonosorin Babylone,
plo Dei, quarum fuerunt prophetx et apostoli. De suscepit imperium : atque ila factura est ut araius
quibus una ficus loquebatur : « Lac vobis dedi non qui priraus erat Nabuchodonosor iu Babylone ,
solidum cibuni (/ Cor. m); » et : < Fitioli mei, quos quartus esset in Jerusalem regis Joacim. Denique
iterum parturio, donec Christus formetur in vobis oclavo anno regni sui, Jechoniam cum matre et prin-
(Gat. iv). » Unde dicitur, quod in conspcctu tcinpli cipibus cltixit in captivitatem : qui trilms taiilum
Dei ficus .bonx fuerint, bonx valde, et ficus matx: posl interfeclionem patris Joachim regnavil mensi-
fuerint, malx valde. ac ne pulemur noslrum sensuni[ bus. Interfectus est autera Joacim undecimo amio
ponere, ipsa Scriptura se pandit: < Sicut, inquit, regni stti in Jerusaleni.
ficus hx bonx , sic cognoscara transmigrationcm i « A tertio decimo anno Josix filii Aminonis regis
Juda, quam emisi de loco isto in terram Chaldxo- « Juda usque ad Jiem hanc : iste est lertius et
rum, in bonum : » Jechoniam et principes qui cumi « vicesimus annus, factuni est verbura Doniini
co capti sunt signilicans. Et e contrario de calatho, « ad rae, et loctttus sura ad vos de nocte consur-
qu.i nialas habebat ficus: < et sicut, ait, ficus pcs- « gens, et loquens, et non audistis. » Tertio decirao
siraas, qux comedi non jiossunt, eo, quod sint malx : ** anno regni Josix, qui regnavit in Jerusaleni airais
sic claboSedechiam regem Juda, et principes ejus,, triginta et uno, Jereraias prophetare exorsus est et
et cos qui in Êgyptum iransfugerunt, et qui re- prophetavil sub co annis decem et novem. Cui suc-
nianserunt in urbe hac, in vexationem, aflliclio- cessit in rcgnum lilius ejus Joachaz, quo stalira tlu-
neroque, omnibus regnis terrx(Infra XLII).» Quandoi cto in captivitatem a Nechao rege JEgyptio, regnum
in jEgypto qnoque capti sunt, et Nabuchodonosorr obtinuit Joachim frater ejtts (IV Reg. XXIII).In cu-
posuit in Taphnis solium suum, misitque super eos3 jus regni quarto anno iste ad Jeremiam sermo fit
Domiuus gladium, famem, et peslem, donec con- Domini, ac per hoc vicesimus tertius annus erat Je-
sumerentur de terra cjuam dedit patribus eorum. remix prophetce, ex quo loqui ccepit ad populum, et
Quotl autem dixit de ficis bonis : < Dabo eis cor,, nunquani prxdicare cessavit : sed singulis diebus di-
ut sciant me, quia ego sum Dominus, » illi simile3 luculo, et de nocte consurgens loquebatur ad popu-
csl apostolico : « Deus est, qui operalur in vobis,, lum : « et non inquit, audistis. » Sin autero, ut novi
et velle et perficere (Philip. n). » Quod non solumii ex veteribus hxretici volunt, lex semel in adjulorium
opera, sed et voluntas nostra Dei nitatur auxilio. data est, et conslitula prxcepta, qux noslri arbi-
995 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. - LIB. X. 994
trii voluntate, vel facimus, vel non facimus; quo- A j cat servum suum 'Nabuchodonosor, non sic servus
tnodo propheta se semper ingerit, et quotidie repli- vocalur, ut prophetce et omnes sancti, qui vere ser-
cal mandata Dei, 'qux utique semel accepta suffe- viunt Domino, sed quo in eversione lerusalem Do-
cerant eis, quibus data fuerant : nisi ut hoc osten- mini servial voluntali, secundura quod et Apostolus
dat Dei nos indigere semper auxilio : et nunquam loquitur : < Qtios tradidi Satanx, ut discant non
posse sufiicere, quod semel datum est: nisi quotidie blasphemare (/ Tim. i)\ > In Aquilonis autera parte
Domini admonitione renovetur? esse Chaldxos juxta situni Jerusalem nulli dubium
« Et misit Dorainus ad vos oranes servos suos est.
« prophetas, consurgens dilucuto, miltensque, et non < Et adducam eos snper terram .stam, et super
audislis. »Non per unum prophetam, sed per omnes « habitatores ejus, et super omnes naliones qux in
populum suum Deus semper admonuit, et quasi ipse < circuilu illius sunt : et interficiam eos, et ponam
in vigiliis atque excubiis constitutus, surrexit dilu- < eos in sluporem, et in sibitum, et in sotitudines
ctito, ut suum populum commoneret. < Et non, in- « sempiternas. » Ista sunt prxmia contemptorum,
quit, audistis, » ut quanto crebrior admonitio, tanto et Dei verba audire nolentium. Quidquid igitur su-
ooittemnentium fuerint peccata majora. per nos mati adducilur, nostra peccata feceruut.
« Neque inclinaslis aures vestra^' ut audirelis cum B
' Omnesque gentes, ut tunc adductx sunt contra Je-
t dicerem : Reverlimini unusquisque a via sua mala, rusalem, sic hodie adducuntur contra Ecclesiam ne-
« et a pessimis cogitationibus vestris, et habilabitis gligentem, ut interficiat eos, et ponat in stuporem
« in terra quam dedit Dominus vobis et patribus ve- et in sibitum, et in solitudines sempiternas, ut in
« stris a sxculo et usque in sxculum.» Tanta fuit exemplo sint omnium atque miraculo. Sibilus aulem,
dtiritia populi ut ne habitum quidem audientis as- miraculi, et stuporis indicium est: el solitudo sem-
stimeret, et inclinaret autem suam prxcipue Doniino piterna in his deprehenditur, qui prxsidem non ha-
commonente, ut reverteretur unusquisque a via sua beut Deum.
mala, et a pessimis cogitationibus suis. Et, o infinita « Perdamque ex eis vocem gaudii, et vocem lxti-
clementia, non supplicium inferre pro scelere : sed < tix, vocem sponsi, et vocem sponsx, vccem molx,
ad pcenitentiam provocare : tam malorum operum, « et lumen lucernx : et eril universa terra ejus in
qux significat via mala, quam pessimarum cogita- < solitudinem et in stuporem. > Hoc in concilia-
lionum, qux et ipse, absque opere reputentur in pec- bulo maUgnantium, et hodie comprobatur, ut magi-
catum : et promillit prxmium, si fecerint quod prx- slri eorum non doceant verbum Dei, sed instar co-
ceptum est ut habitent in terra qux data sit patri- lubri sibilent: peritque in eis vox gaudii, voxque
bus, et propter filiorum vitia sublata. Quodque ait, C lsetitix, ut nunquam audiant illud Apostoli : « Gau-
« a sxculo et usque in sxculum, » sive, < ab ceterno dete, iterum dico gaudete (Pmlip. iv); » vox quoque
cl usque in xternum, > ostendit Dei dona perpetua, spousx, ecclesiasticx fidei; et non sponsi, Domini
si digni exstiterint hi quibus data sunt. Salvatoris : < Qui enim habet sponsam, sponsus est
« Et nolite ire post deos alienos, ut serviatis eis (Joan. ni); vox molcc, ut non conterautur in ea fru-
« adoretisque eos : ueque me ad iracundiam provo- menla, et populis vescenda tribuantur; et Jumen lu-
« cetis in operibus manuum vestrarum : et non affli- cernx, doctrinam videlicet et scienliam propheta-
« gara vos : et non audistis me. » Et hxc, inquit, rum. Denique et de Joanne Baptista dicitur : « Ille
monebam cum superioiibus,ne alienis diis serviretis, erat lucerna lucens (Joan. v); > et alius propheta :
et adoraretis eos, et ne ista faciendo me provocaretis « Lucerna, inquit, pedibus meis verbum tuum, Do-
ad iracundiam propter opera manuum vestrarum, mine, et lux semitis meis (Psal. cxvm).» Universa,
ut facerem quod nolebam, et affligerem vos, et non inquit, terra hxreticorum erit in solitudinem, et in
audistis me. Quodque sequitur, « dicit Dominus, ut stuporem, cum novissimum ejus insipiens fuerit de-
rae ad iracundiam provocaretis in operibus manuum monstratum.
vestrarum in malum vestrum, > in Sepluaginta hon < Et servient omnes gentes istse regi Babylonis
liahetur. < septuaginla annis. Cumque impleti fuerint anni
« Propterea hxc dicit Jominus exercituum : Pro « septuaginta, visilabo super regem Babylonis, et
« eo quod non aaclistis verba mea, ecce ego mittam « super gentem illam, dicit Dominus, iniquitatem
« et assumam universas cognationes Aquilonis, dicit < eorum; et super terram Chaldxorum, et ponani
« Dorainus, et Nabuchodonosor regem Babylonis « illam in solitudines sempiternas. Et adducam su-
« servum meum. > (Hieron.) Quia me ad iracun- « per terram illam omnia verba mea, qux locutus
diara provocastis, et fecistis malura in interitum ve- < sum contra eam, omne quod scriptum est in libro
strum, et provocantem ad pcenitentiam superbo cal- < isto quxcunque prophetavit Jeremias adversum
castis pede : mittam, inquit, ad universas cognatio- < omnes gentes. > Sicut Hierusalem post septuaginla
nes, sive naiiones Aquilonis, et adducam principem annos recipit pristinos habitatores, et expletis sup-
earum Nabuchodonosor regem Babylonis servum pliciis, quia obedivit senteiitix Dei, felicitate pvi-
ineum. Mittit autein Dominus, vel angelos, ut con- stina fruitur, sic rex Babylonis, qui elatus est iifsu-
citent gentes, vel certe hujuscemodi monel cogna- perbiam, et suarum arbitratus est viriura, quod re-
twnes, ut faciant Domini voluntatem, Quodque vo- gnavit in gentibus, el non Domini voluntatis, Medis,
995 B: RABANI MAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 996
Persisque venientibus destruelur. Denique usqiic ho- A liler. » Post Hierusalem bibit rex Pharao Êgyptiet*
die urbis Babylonis reliquix tantiiui maiicnt. Et JJO- socii ojtis, biberunt principes ct univcrstis populus
stiit ilktm Doniinus in soliiudineni senipitcrnain , et cunctiisque qui non qtiidem ost /Egypfius, scJ inejus
implevil oiiiiiia vorba, qux in istius ipsius Prophche regionibus coinnioratur : quos LXX verterc avp.ph-
voluniine contineiilur. Naiu in consequentibus, qux TOUJ,itl esl, ntixEiftos,vulgus non yEgyptix regio-
mnla passura sit Babylou, Jereraix serinone descri- nis, sod pcrcgrinum ct'adventiliuro.
bitur : « Et cunctis genlibus terrx Ausitidis. » Qux He-
< Quia servierunt eis cum essenl gentes multx,et braice appellatur yi'j, de qua et Job fuisse narrat
< reges niagni : et reddatii cis secundiini opera co- historia : « Homo quidam eral in rogione Ausitidi
< runi, et secundum facta mancmiiisiiarum.» Hoc in noininc Job. » Et taiiicn scicnJtiin htinc versiculuui
Seplungiiiia non hnbotur. Signifiont aulein quod non in LXX lioii haberi, Tbeodolioiieiiiquc pro U'y in-
solum conlra Babykincin prophelaveril Jcromias, terprotatuni ossc insulam.
setl el conlra cxteras gontes, qux in Bahylouio fticre t Et ctinctis regibus terrx Philistiim, et Ascalo-
exeroitu, et contra Doniini popiikira diinicaruni. De- nis, Gaz;e, Acaronis et reliquiis Azoti. » Generaliter
niqiic in conseqiienlibus dicitur, contra yEgyptum, posuil Pliilisfiim, hoc cst terram Pnlxstinorum , et
ct Pliilisliim, ol Moab, ct Auinion, et Iduinxaiii, et J3 [ specialiter urbcs eorum, Ascalouem, Gazam, Aaron,
Damascum, cl Cedar, et regna Assor el Elam, el ad A*zotuin;solaui tactiit Gelh, qux continetur in roli-
exlrcmuin cotilia Babylonem teirnuique Chaldxam. quiis. lloc ost eiiim qitod seriplum est, « et reliquiis
t Quia sic ail Doiiiinus Dous Israol ad mc : Suiite Azoti; » vicina eniin atque conlinis est Azoto,
« caliocnl vini furoiis (sive nicri) litijus de raniiu qux Hebraice dicitur Tnarx regio urbis Geth Palx-
« nien, et propinabis dc illo ctinclisgeiUiluisnd quas stinos aulcui a Babyloniis captos alque vastatos scri-
« cgo initlam te : el bihcul, ct inebiinbtiiitui' (sii'e bil cl Isaias.
« voniout); ct insanient a fncic glajii queni ogo < Uiiracoio,et Moab, et filiis Ammoii, et cunctis
« niittain inter eos. El ncccpi caliceni dc niaiiu Do- rogibtis Tyri, ct uuiversis regibus Sitlonis. » Idu-
« niini, et propinnvi ctuictis gentibtis ad quas niisit mxa, in qua stint montes Seir, et qux Hebraice ap-
« nio Doiiiimis. > Propinatio calicis, et cnlicis incii, pellaiur DViN: Moab et Amraon ipsi stinl fiiii Lot,
sive non niixti, quod Grxce dicilur «xrjuxov,Donii- proxinii niaiis Mortui. Tyrtis ct Sition in Plicenicis
nici ftiroiis indiciuin est; de quo iu psahno scripliiiui littoic principcs , civitates , qux et ipse Babylonio
esl : « Calix in inanii Doinini vini raeri jjlenus ost veniente exercitu sujieratx sunt: quarum Carthago
mislo,»ul omnes gcnicsqux contra Dei populuni mi- colonia : untle et Pceni serraone corruplo, quasi
litarunt bihanl de calico furoris Doinini.De quo seii- (j ( Phceni appollantur, quorum lingua Hebrxx lingux
bil et lsaias coiitrallierusaleiii : « Scyphuni furoris, raagna ex partc coiifinis cst.
cnliocni rtiinx cbibisli et evacuasli, proptorea surgei < Et regibus tcrrx insularum, qux sunt traijs
(Isa. I.I). i Iste auteni calix idcirco bibiiur a cunciis> maro. Trans Cyprum ct Rhoduin, et insulas quac
gonlibus, ut voraant cl insaniaiil. Quod quiJeni pra- appcllantiir Kvxl«.Se;,et lix enim a Babyloniis occu-
vus inlorprcs in bonam partem accipit, ut iustar ca- pntx sunt.
thaiiiex jiotiouis, (jiiidtjuid cliotcrx, ct pituitx, etI t Et Dedan, ct Tkeinan, ct Buz, et universis qui
noxii biiinoris in jiectore est, foras exiro comjicilalt « altonsi sunt in comam. » IIx gentcs in solituJine
et resliliial in prislinain snnitatom. Pro Joreraia quo- sunt : vicinx et raixtx regionibus Isiiiaelitaruut,
que Salvatorcin accipit, ijuod ipso cunctis geiuibus3 quos nunc Saracenos vocant : et de quibus dicilur :
propinaril, atl quas et raissiis ost, ul abjocla idolola- « qui altonsi sunt iu coniam. »
tria Doi sc cultui doJicaront. QuoJ contrariiim osse3 « Et cunciis regiluis Arabix, ct cunclis regibus
Scripiuriu saiici;o nionslrahuiit seqnenlia. Non cniini oociJetilis, qui habiiant iu tlosorto. » Iloc in Septua-
pro rcmctlio, ut ille vult, setl pro pcena meraco ca- ginia non haboltir : propler Dedan igitur el Theinaii
licc jirojiinanlur. ct Buz, ol lsniaoliias, re.j.ionumordiucin setjuilur.
! llionisnloni ct civilatihus JuJa ct rcgibus ojus , B < Et ciino.tisregibus Zamii. » lloc (juoqtie in Sc-
« cf jirincipibus ejus, til darero cos in snlitiidincm, i, ptuagiuta non habeiiir.
< ot in stiiporoni, cl in sibilum, <i in malcdicliniicm,i, « El cunctis regibus Elain, cunclisqiic rcgibus
< sicut ost tlios ista. » Putahain, inqnit, quod soliss < Mcdoruin. » Ex eo quod Zauiii sequitur Etain, re-
goiiiilius pro|)inareiu, ot iJeo nic kuicminislorio lx-- gosque Mciloruni : aiiiilrainur el Zaiuri rcgioncra
tus ohiiileram : sod inicr cxteras gentes irao antee csse Persidis : nisi forle cx eo, quod prxccssit Ar;s-
ctelcras propinavi Ilierusalera, et civilalibus Jotla, ot
i bia, ct hi reges solitttdinis accipiendi stint. Elam au-
regibus cjus, ot piincipibus, ut darera eos in slupo- )- teni regio PersJdis trans Babyloiieni, unde El Ela-
rem, el in solituJincm, el in sibilum, et in male- ;- milx. MeJi quoque atque Perscc, a quibus capta et
dictionem : sicut et prxsenli proljaiur excmplo. j. (lcslrucla csl Bahylon. El ipsi cnim nieracum calicem
«kide dicit el supra : Seduxisli rae'el seductus sum, ), Alexandro regc Macedonum propinante potarunt.
Invaiuisti et jiotuisti. « Et cunclis regibus Babylonis [Al. Aquilonis] tle
t fharaoni rcgi Êgypti, et servis cjus, ct prraci-i- « jirope et de longe.» Quia Persidis et BabylonisElai;i
« pmus cjus, ct oiiroipopulo ejus, ct universis gonorn-t- altjuc Medortunenurocraverat rcgiones, nunc gene-
997 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. X. 998
raliter ponil omnes reges Aquilonis, qui prope sunt A litur, de hoc capitulo diximus, quod Grseci forsitan
ct longe. Pro Aquilone, qui Ilcbraice dicitur p23T, Latinique faslidimt, quia in suis codicibus non ba-
Septuaginta verlere Kyj)).£«Ti3v queni nos subsolauum betur : sed quid proderit, cum in sequcntibus hic
possumus dicere. ipse propbeta dicat: « Quomodo cnpla esi Sesuch,
< Unicuique contra fratrem suum, et omnibus re- et comprehensa est inclyla universoe terroe? Quo-
i gnis terrte, quse supcr facicm cjus sunt. Et rex Se- inodo facta esl in sluporcm Babylon iiHergentes?
« sacb bibet post cos. » Ne cunclas oricntalis pro- AUcgorici interpretes islum oiniiem locum ad cun-
vineioeregiones enumerare per partes longum iieret ctas referunt nationes, quas inebriaverit diabolus
generaliler posuit omnia regna terrae quse morantur calice peccalorum meracissimo, novissimum enim
iu terra. Quod autem dixit, contra fratrcm suum, etiam ipsum bibiturum supplicia alque ci ucialus. Dc
subauditur, dedi meracam poiionem, ut omnes fure- quoscribit Apostolus : < Quein DominusJesus inler-
rent, vomerent, insanirent, et mutuis inter se prac- ficielspiritu orissui (i/TAess. 11).>Unde etinalio loco
liis diinicaient. Quodque inlulit, < rex Sesach bibet dicit : <Novissimus aulem inimicus dcslriietur mors
post eos, » et in Sepluaginta non babetur, bunc (/ Cor. xv). » Quid lnagnarum virium est posse di-
babet sensum : Omnes, inquit, in circuitu nationes versarum vocabula nalionum tiansfcrre sub eiynio-
Babylonioimperio subjacebunt, et cuncla su;e subji- B logiis suis et singula singulis nominibus, co.iplare.
ciet polestati : ila ut universae, quas praelerilus scr- < Et dices ad eos: Hsecdicit Dominus cxciciiuiim,
mo narravit gentes, ipsi servianl, et bibant de ca- < Dcus IsraelrBibite et inebriamini, et vomite elca-
lice ejus. Unde et in visione contra Babyloucm scri- < dite, ei,nolite consurgere a facie gladii quem cgo
hilur : < Calix aureus Babylon inebrians omnem < millam inler vos. » Postquam , inquit, cunctis
terram. » Novissiinus aulem rcx Babylonis bibct genlibus propinaveris ct iniplcvcris praicepliini Do-
lianc potionein , piopinanle sibi aseensore bigse, camini : rursum ha:c verbis Domini imperabis, et
nieli, et asini, Cyro rege Mcdoruni alque Persarujia. dices : ,< Bioite etinebriamini, et vomite et cadilc,
Qnomodo aiitem Baliylon, qux Ilebraice dicilur "xa et nbiite consurgere. » Si bibere incbriari» vomere,
inleliigalur ntpu; non magnopere laljoraoil, qui Ile- et cadere salutis indicium est, ut inslar calhailica:
brx>;EJingusesaltciu parvam liabuerit scicntiam. Sic- polionis noxia qtixquc pellantur; quomodo scquitiir,
ut apud nos giseeum alpbabclum usque ad novissi- < et nolite consurgere ?» Quaesil autein potio quaj eos
mam lilteram per ordinem legilur, hoc esl «, §, et cadere faciat in aelernum, ponil nianifestitis, -id est,
caetera usque ad w; rursumque propler menioriam. «a faciegladii, quemego miltam inlervos. » (MAUR.)
parvulorum solemus lectionis ordinem vertere, ct Ilic quaestio nascilur quomodo post potiim, ebrieia-
primis exlrema miscere, ut dicamus «, u, p, ty : sic J tem, vomitumque et ruinani in Jeremia dicatur Hie-
ct apud Ilebneos prinium est N, sccundum 3, ter- rusalem non posse consurgere, el Isaias loquitur ad
tiuin j, usquc ad vicesimam secundam et extremam eam : < Elcvare, elevare, consurge, llieriisalem, qua:
liiteram n, cui penullima cst U7. LCgimus ilaque bibisti de manu Domini calicem irse cjus 11'squcad
Cfant*. Cumque venerimus ad medium b, Iiuera: fundum, caliccm soporis bibisli, et cpotasli usque ad
«ecurrit 3, et ut si recte legatur leginuis Babet, ita feces. Non esl qui sustentet eam e.x omnibus filiis
ordine commulalo lcginms Sesach. Yocales aulem quos genuit, el non est, qui apprehendat mamnii
liitcnu intcr a n cl 2, juxla idionia lingu;e IIebiU';e ejus ex oinnibus liliis quos cnutrivit. Dtio sunl qu;e
iii' 'ioc nomine non ponuntur, arbilrorque a sancto occuirerunt libi,qtiis conliislabitur superte? Vasli-
prophela prudcnter 1'uisseeclatuin, nc aperlc corum las ct contritio, elfamcs et gladius, quis consolabi-
conlia se insaniam commoverel,qui obsidebant liie- tur tc? t (Isa. LI.) qua; ita solvitur. Qiiandiu qtiis bi-
rusalem, et jainjainqiic ejus potiluri eiant : quod el bit caliccm, cl incbriatur, insanit, vomitque el cor-
Aposlolumcontra iinporiiim Roinanuin fecisse legi- ruil, non ctim posse consurgere. Nccdum cniin upo-
mus (11 Tliess. n), scribcntein de Anticlirislo : lavit calicem Doinini : nec pervcnil ad feccs, ul eum
« Non meministis, quod cum apud vos essem adbuc, usque ad fundiim biberet : nunc autem ad llierusa-
luec dicebam vobis? et nuiic quid dctineat scitis, ut **Jem de piictcrito dicitur temporc : Qtiec bibisli i!c
rcvclctur in suo tcmpore (stibaiidiliir Anlicbrisliis). manu Doiuini caiicem fureris ejus, ct non qua: bi-
Jani enim mysieriimi iniqiiitalis operaiur, lanlum ut bis. Simulquc considcrandum, quod non propiiela,
qui tencl modo, teneat, donec de medio (ial; et lunc 11011 aposlolus exinde fuerit in Juda:a, qui eam con-
revelabitttr ille iniquus, qiiem Doininus Jesus inler- solalus sit, ct apprcheiiderii manum ejus, ei jacen-
ficiet spiiitu oris sui, ct destruet illuminalione adven- tem elevaverit. Ex quo manifesium est, qiitjilpost ul-
ILISsui (17Tliess.n);» eum, inquam, qui lenet Roma- timam captiviialcnt ista dicantur : alioquin in Baby-
num iniperium oslemiil. Nisi eiiiin lioc destructum lone, et post Babylonem, Ezecbiel el ca:leros pro-
fuerit, siiblatumque de mediojuxta propbetiam Danie- pbetas habuisse eam narral historia. <JoodSutem di-
?.is, Antichristus anlejion veniet. Quod si aperle dicil, tluo sunt, qu;c occurrunt liTii, sive duo e contra-
cere voluissel, siulle persecuilonis advcrsuiu Cbri- rio tibi, quis conlrislabitur super le? el pfo duo-
slianos, et lunc nascentem Ecclesiam raliiem conci- bus infert qualiior, Vaslitas et eoiurilio, fames et
tassel. Longius quam coinmentariorum brevilas pa-
gladius: illi simile est, quod in psalmo caniiur:
« Sic legendurn,/«te» S el 3e< 2; inter etWet iy.
3
999 B. RABANl MAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1000
« Semel locutus estDeus, duo haec audivi, quia po- A. i vocat. Cujus celeumatis et carminis sonttus usque
tcslasDei est, et tibi, Dominc, misericordia, quia tu ad terroe extrema perveniet, quia judicium Domiiii
reddes unicuique juxla opera sua (Psal. LXI). > Et cum gentihus. Si autem judicium Domini cum gen
ibi enim seinel loquitur Deus, quod omnipoleiis sit: tibus est, sunt et gentium merita diversa (Ose. iv).
etduo audivit prophela, quod omnipotenlia illius in Ad exponendum illum locum, ul quidam volunl:
ulraque parte pravaleat, ut et pcenitentibus tribuat < Qui non credit, jam judicatus est (Joan. m). » Ju-
misericordiam, et permancnlibus in peccato reddat dicatus quidem est in eo quod non credidit, sed ipsi,
supplicia quoemerentur, juxla quod in hoc loco duo qui non credunt inter se diversis afficiuntur suppli-
occurrunt Hierusalem, quoesingula bina babent rui- ciis. Judicatur ipse cum omni carne ut nullus inju-
nam sive vaslitatem : sequiiur conlritio famem, et dicatus habealur. Impios autem, hoc est qui in
gladium interitus. Detim non credunt, tradit gladio sempiterno. Alle-
« Cumque noluerint accipere calicem dc manu tua, gorici interpretes juxla Septuaginta hunc locum sic
< tit bibant, dices adeos : Haecdicit Dominus exerci- edisserunt, ut ad bonam nartem referanlapertam Do-
< luum : Bibentes bibelis: quia ecce in civitate, in mini comminationem. Doininus, inquiunt, de excelso
< qua invocalum ost nomen meum, ego incipio affli- responsum dabit, bis videlicet quos salvaturus
< gere, ct vos quasi innocentes immunes eritis (sive B 1 est, et de loco sancto suo dabit vocem suam, re-
< etvos mundilia inundi eritis)?Non eritis immunes spondebitque sermonem in loco suo, illi aulein
< (sive non critis mundi). » (llieron.) Latenler quasi vindemiantes pleni fructibus illius senlenlioe
ostendit, proeceptum Dei, qui voluntate facere no- respondebunt : Super omnes habilatores lerrce vc-
luerint, suscepturos necessitate et audituros biben- niet inleritus. Non super universam terram; sed
tes bibetis, velitis, inquit, nolitis Dei complenda super partem terrae, eorum videlicet, qui non cre-
sententia esl. Si enim civitas Ilierusaiem, in qua dtint; judicium enim erit in genlibus, et ipse ju-
nolum fuit nomen Dei, dicente Propheta : < Nolus in dicabitur cum omni carne , impii autem tradentur
Judoea Deus, in Israel magnum nomen ejus (Psal. gladio.
LXXV),bibit meracum calicem furorisque, quanto « Haec dicit Dominus exercituum : Ecce afflictio
magls vos non eritis mundi, qui pro Dei nomine < (sivemalum) egredietur de gente in gentem : et
idola colitis? < turbo magnus (sive lempestas) egredietur a sum-
« Gladium enim ego voco super omnes habila- « mitatibus (siue extremis terrae) : et erunt intcr-
« tores terroe, dicit Dominus exercituum. J Islaest « fecti Domini (sivevulneratiaDommo),in die illa a
potio meracissima, iste calix fttroris Domini, qui « summo terroe usquc summum ejus. Non plangcn-
non super solam Hicrusalein, sed super omnem vo-1C « tur, et non colligentur, neque sepelienlur : in
catur terram, ct cunclas in circuitu nationes, de « sterquilinium super facicm lerrae jacebunt. * Eru-
quo supra dixerat : Et niittam ad Nabuchodouo- bcscant qui vim Seripturoe sancloe facere conantur,
sor regem Babylonis servum meum, et adducam in bonam partem ea quoe comminalionis plena
eum super lerram istam, ct super habitatores ejus, sunt disserentes. De hoc antem puto loco dixisse et
cl super omnes nationes, quae in circuilu iliius Dominum : « Consurget gens adversum genlem , et
Stlllt. "
regnum eontra regnum (Luc. xxi), » et caetera quae
< El tu propbelabis ad eos omnia verha hoec,et diin ipsa Evangelii senlenlia eonlinentur. Inlelligamus
« ccs ad illos : Dominus de excelso rugiet (sive re- aulem hsec facta juxta historiam, quando a rege Ba-
< sponsum dabit), et de habitaculo sancto suo dabit'• bylonio cunctae nationes in circuitu subjugatoesunt,
< vocem suam. Rugiens rugiet super decorem suumi ct imperium ejus sensere crudele. Vel jtixta propbo-
« (sive respondebit super locum suum : celeumai tiam longo post tempore in consummatione mtintli
< quasi calcantium concinetur, adversum omnes ha- ftilura. Dicunturque interfecti a Domino, non quod
< bitatores terroe. Pervenit sonitus (sive inleritus)) Dominus ipse perculiat, sed qttod in interitu pcs-
« usque ad extrema (sive super partem) lerrae : quiat simorum voluntas et imperium Domini complealur.
« judicium Domino cum gentibus : judicatur ipseiu < Ululate (sive jubilate), pastores, et clamate;
« cum omni carne, impios tradidi gladio, dicit Do- < aspergilc vos cinere, optimales gregis (sive plan-
« minus. » Primiun dicamus ut sc interpretationis3 < gite arictes ovium), quia impleti sunt dies vestri,
vcritas habet. Cunctis, inquit, genlibus prophelabisi < tit interficiamini, et dissipaliones vestrae, et cadc-
et dices, quod Dominus de excelso rugial, hoc est,, « tis quasi vasa pretiosa (sive quasi arietes electi).
del sui furoris indicium, juxta illud, quod scripluml « Et peribit fuga a pastoribus, et salvatio ab opti-
esl : < Leo rugiet, et quis non timebit : Dominus5 « matibus (sive arietibus gregis). » Notandum quod
loculus est, quis non prophelahit? (Amos ni)» et dee in hoc tantum loco Sepluaginta jubilum in ma-
habitaculo sancto suo dabit vocem suam, ut cunctoss lam partem posuerint : pro quo alii interpreles
lerreat audientes: rugiet autem super decorem suum,, utulatum, ut in Hebraeo scriptum est, transtu-
hoc est, super templum. Cttmque ille rugierit inslarr lerc. Inter pastores et arietes, sive optimates gre-
calcantitim in torcularibus celeuma cantabitur, et:t gis ista distantia est : quod pastores rationalium
in effusione sanguiuis mului carmen lugtibre conci- sunt, arietes autem et oplimates referuntur ad divi-
neltir, quod Symmachus x«T«X»yfi«,Aquila ia<7jiov iv tes,qui et ipsi pars gregis apoellantur. Ouodaue;nfer<;
i Completi sunt dies vestri, ut interficiamini. i Tunc jA subversionem Babylonis a Domino electi sunt, sic
complebuntur dies eorum, quando fuerint peccata et nunc Nabuchodonosor, qui Domini imperio ser-
complcla; et dispergentur et cadent sicul vasa pretio- viebat destruens praevaricationem Hierusalem, ser-
sa,utconfractanonvaleant instaurari,et quantoante vus Domini el columba vocatur. (Hieron.) Pro co-
fuere pretiosiora, tanto majus eorum in fractione sit lumba Sepluaginla translulerunt gladium magnum :
damnum, sive quasi arietes electi, ut pinguis hoslia licet columbam et in persona Hierusalem possimus
sit devorare cupientium. < Peribit, inquit,fuga a accipere, quod irascalur et trislis sit se leonis sui
pastoribus, » quatido non egerint poenitentiam. De- perdidisse custodiam,et terraflisuam venisse in deso-
nique diciturad Pharisaeos : « Genimina viperarum, lationem. « Deserta facta est terra a facie iraeco-
quisostenditvobisfugere abira ventura? »(Luc. m.) lumboe,a facie furoris Doraini.»(Gregor.) Quod enim
El in Psalmis legimus : < Periit fuga a me (Psal. ira columbaepreedixerat, hoc furorem Domini sub-
CXLI).» <Et salvatio, inquit, ab oplimatibus gregis junxit columbam. Columba namque valde simplex
(sive arietibus). » 'ATCO xoivousubauditur, peribit. est animal, et quia in Deo nulla furoris insequalilas
< Vox clamoris pastorum et ululatus oplimatum serpit, fnrorem Domini iram columbae nominavit.
< gregis (sirejubilumarielum), quia vastavit Domi- Ut enim divinoe dislrictionis vim imperlurbabilem
< nus pascua eorum. Et conlicuerunt arva (sivespe- B '. demonstraret, et iram dixit columboe. Ac si aperte
< ciosa) pacis a facie iraefuroris Domini.» Et bic no- diceret: Districtum judicium inconcussus exeril, qui
tandum, quod apud Septuaginta jubilum pro ululatu permanens mansuetus punit. Undeet in extremo judi-
positum sit. lnter paslores autem et arietes ista dicio in semet ipso incommutabilis manens, nulla vi-
versitas est, quod pastores pulentur in Ecclesia, cissitudine ac mutabilitale varialur. Sed tamen ele-
qui proesunt gregi cum sapienlia et erudilione alque ctis et reprobis nequaquam sub specie ejusdein in-
doctrina. Arietes vero, qui principes quidem viden- commutabilitatis ostenditur, quia et tranqtiillus
lur in populo, sed uihil habent in se doctrinae atque justis, et iratus apparebit injuslis. Teste enim con-
sapientioe, et per niiniam simplicilatem propemo- scientia intra senietipsos deferunt, unde eoruin
dum stultilioe vicini sunt. Quando autem habueri- mentes aeque unum rcspicianf : sod non aoqualilcr
nius pacem et non intellexerimus, vel bona vel spc- modificentur, quia et islis eum benignum ante acta
ciosa pacis, sed luxurioe nos, et olio, el voluplalibus justitia, et illis terribilem culpa facit. Quorurn pa-
dederinius, ttinc conquiescent, sive conticescent, vorem quis explicet, cum contingit miseris, el intra
bona pacis, et auferentur a nobis propter irara fu- se culpas cernere, et ante se judicem justum viderc?
roris Domini, et implebitur illud quod scriptum Hoc nimirum quotidie iu usu vitae praesentis agitur,
cst : < Cum dixerint, pax el securilas, tunc repen- C ut de qualitate venturi judicii, mortalium corda do-
tinus eis superveniel interitus(/ Thess. v). » Quo ve- ceantur. Nam cum duo ad judicium pergunt, alius
niente, omnia conticescent. innocenti;e sibi conscius, et alius culpae,ante proba-
€ Dereliquit quasi leo umbraculum (sive~cubile) tam sententiam adhuc tacenlejudiceulrique conspi-
i suum (et ut verius est tabernaculum, hoc enim "DD ciunt, et tamen culpoe debitor gravem contra se
i Hebraicumsonat), quia-facla est terra eorum in de- iram, hoc ipsum judicis silentium suspicatur, qtiam
< solationem (vel invia) a facie irae c.olumoae(sive iram sibi non denuntiat perturbatio jtulicis, sed re-
< a facie gladii magni), et a facie irae furoris Domi- cordatio pravitatis, quia elsi adhuc foras reum sen-
« ni. » Dominus, de quo supra dixerat, [« de ex.celso leniia non clamal, intus jam graviter conscientia ac
rugiet, et de habitaculo sancto suo dabit vocem cusat. At contra amicus jtistiliae decernentis vul
suam: rugiens rugiet, super decorem suum : ipse de- tum conspicit, sed intus de testimonio bonse recorda-
relinquet labernaculum suum, «de quo scriptum est: tionis hilarescil, et quod apud se, quod metual non
t Factus cst in pace, sive in Salem, locus ejus, et habel, omne quod erga semelipsum est blandum
habitatio ejns in Sion (Psal. LXXV) ; » ipse deserct videt.
sedem suam, et complebit quod per hunc eumdem CAPUT XXVI.
D
prophetam lociitus est: < Dimisi domum meam, de- De regno Joachim : qualiler sacerdoles voluerunl
reliqui hoeredilatemmeam (Jerem. xn). > Reliquitau- occidere Jeremiam, qui per principes liberatus
tem quasi leo cubile suum,ut omnes bestioevastandi est.
terram ejus baheant polestatem. Leone enim cu- < In priiicipio regis Joachim lilii Josiaeregis Juda,
stode et praeside nullus ad camdem audet accede- < faetumest verbum islud a Dominodicens: Haecdicit
re. <Facta est, »inquit, «terra eorum, » haud du- « Dominus: Sta in atrio domus Domini,et loqueris ad
bium, quin vel populi Judoeorum, vel certe univer- • omnes civilates Juda, de quibus veniunt ul-adorent
sarum genlium <in desolalionem, et in invium a facie « in domo Domini, universos sermones quos ego
iroecolumbaj. » Nonmirabilur columbam Domini in- < mandavi libi ut loquaris ad eos. Noli subtrabere
telligi Nabucbodonosor, qui supra eum vocari ser- < verbum, si forte audiant, et converlautur uims-
vum Dominilegerit. (MAURUS.) Legitur et in Isaia « quisque a via sua mala, et poenileal me mali (sive
Dominum dixisse : « Ego mandavi sanciincatis meis, « quiescam a malo) quod cogito facere eis, propler
et vocavi fortes meos in ira mea, exsultantes in glo- < malitias sludiorum eorum. » (Hieron.) Haec pro
ria inca. > Ubi Medos Persasque siguificat, qui ad phelia superiore est prior, licet sub eodem rege sit
PATROL, GXI. 32
1003 B. RABANI MAURIARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1004
facta. llla enim facta esl in anno qiiarto Joacim A A sermbnes servorum meorum propbetarum.» Qjji
filii Josioe regis Juda, hoec atileni iii principio ejus- utique post legem missi sunl, et non semel, sed fre-
deiit regis Scriptura dicente, « in principio regis quenter, nec otiose et a securo, sed sempcr et a
Joachiut filii Josiae regis Jtida, facluiu est verbtim sollicilo. « Misi, inquit, ad vos servos meos qtioli-
isiud a Domino dicens. t Noh igitur, ut sa;pe jam die, et de nocte consurgens (Jerem. xxvi); > quos
diximus, in prophetis liisloriai ordo texendus est, si audire noluerilis, dabo domum islain, hoc est,
cum in proesentiarum sub eodem rcgc priora postea, teiiiplum Dei sicut Silo, ubi fuit labernaculnm. Cum-
et posteriora ante dieantur. Qui autem verbum dictii- que iempium dcslructum fueril, conseqiienter et ci-
rus cst Domini, debet stare cum Moyse(Deut. v), et vitas crit ih maledictionem cunctis genlibus terrae.
aiioire cum Psalmisla : « Qui statis in domo Domini Sicut autem exstructo templo in area Ornse, el in
in alriis domus Dei nostri (Psal. cxxxiv). » Etprae- monte Moria, hoc est, visionis, in quo Abrabam
ripitut illi ul loquatur ad omnes civitales Jttda, licet Isaac filium obtulisse narratur,, cessavil religio Si-
civhates Septuagiiita noil transtulerint, ne iiideco- lo, nec postea ibi suiit celebrata sacrificia : sic ex-
rum forte Viderelur in alrio domus Doniihi loqui ad structa Ecclesia et spirilalibus in ea victimis imiuo-
urbes quae coram non erant, sed quando at! popubim lalis, cessavcrunl legis caeremonioe(// Par. m); et
etad cives loquiliir, ipsis civilatibtis Ioquii.nr. Pul-1B data est urbs Judaeorum in maledictionem cuuclis
chre autem stat in atri'0 atque vcstibulo templi Do- gentibus terrae, de qua nos Dominus liberavit, di-
mini, utper occasionem orationisDoniini, etadoran- cenle Apostolo : < Chiistus redemit nos de maledi-
di eum, sermones proplietae audire cogantur. « Noli, «tioue legis, factus pro nobis malediclio (Gal. ui). »
inquit, subtrahere verbum, > licel triste sit, licet « Et audiertiiii sacerdoies el propheta: (sive pseu-
adversum le audieiilium rabies concitetur, laincn < doprophetoe), et oniiiis populus Jeremi^m loquen-
dicilo, quod tibi imperatum' cst, non formidaus per- « teni verba boec in domo Doiuini. Cumque comples-
seculiones eorum, qui ailversum tc concitandi sunt, « set Jeremias loquens oninia quoe praeceperat ei
sed Domini jubentis imperium : « Si forsiian, inquit, « Dominus ut loqueretur ad universum populuni,
audiant et convertanttir. t' Verbum ambiguuni [orsi- « apprehenderuni eum sacerdotes et prophetae (sive
tan, majestati Domini non potest convenire, sed no- « pseudopi'6phetoe),et omnis populus dicens : Murte
stro loquitur affectu, ut libcrum homini servetur ar- < morialur, quia prophela!vit in noniine Domini di-
bilrium, ne ex proeseiciUia cjus, quasi necessitate « cens : Sicul Silo erit domus haec, el urbs ista de-
vel facere quid, vel non facerecogatur. Non enim ex < solabitur, co quod non sit habitalor. » Sacerdotes
eo, quod Deus scit fntururti aliquid, idcirco futurum et prophetae, quos pseudopropbetas Sepluaginta ma-
est, seti quia futurum est, Deus rtovit,quasi preescius '^1 nifeslius transtulerunt, irascuntur Jeremix, quod
tuturorum. Et tameil sciendum juxta bunc euiudem vera proedicat: et subverso lemplo et civitate, de-
Jeremiam, elsi mala proedixerit Dominus, et cgerit po- serta sit peritura religio, et lucra ex religione ve-
pulus poenitentiam, quod et ipse acturus sit pceniten- nienlia. Idcirco appichendunl eum, et consentiente
liam super his, quoelacere comminatus est.Et si pro- sibi populo morli destinant: quare dixerit in nomine
spera pollicitus ftierit et egerit populus negligenlcr, Domirti sicut Silo ei it domus h;ec, et urbs desolabi-
mtttet Deus senlenliam, et pro bonis mala inferat. tur, eo quod non sit habitator. Si qtiando igiltir
Quod utique ex persona Dei omnipotentis dicitur. propler mandata Domini, et fidei veritatem, vel sa-
Denique et iri prsesehti, ait : « Si forte audiant et cerdoles nobis, vel pseudoproplielae, vel deccplus
convCrtantur unusquisque a via sua mala; » ut cumi populiis irascaiur, non liiagiioperecureiiius, sed ex-
illi convefrsi fuerint, et me senleiuiae poeniteat, et; sequamur scntentianiDomini, neqtiaquam pra:scntia
non faciam, qiiod eis facere cogito. Cogito autem fa- mala, sed fuiura bona animo cogitantcs.
ccre propter malilias studiorum illorum : quae sii « Et congregatus cst omnis populus adversum Jc-
fuerint inuiiutala, et mea sentcntia comniutabitur. < remiam in domuni Domini. Et audicrunt prineipes
Legamus bistoriaiii Jona: et Ninivoe. _ < Juda verba haec, ct ascenderunt de domo rceis in
« Et dices ad eos : Iloec dicit Dominns : Si noni < domum Donnni : et sederunt m introilu port;e
< audieritis me, ntambulelis iivlcge mea, quam dedii i Domini novae. » Jercmias in lcuiplo verba Domiiii
« vobis, ul audiatis sernioncs servoruni meorumi propbetabat, et dixeiat: < Dabo domum istani, sicut
< prophelaruiii, quos cgo misi ad vos de nocte con- Silo, el iirbem hanc iu malediclionem ctinclis genti-
< surgens, et dirigens, et non audistis : dabo domumi bus terroe. » Slalimque a saccrtlotibus, et propbetis,
< istam sicut Silo, et urbcm hanc dabo in nialedi- et populo, seditione commota, omne vulgus adver-
<•ctionem cunctis gentibus terroe. >In noslra ergo estt stim prophetam congrcgalur in tCmplum, ubi erat
posilum poteslate, vel facere quid, vel non facere : prophcla, et sacerdotum, ac prophetarum, vulgi-
ita duntaxat utquidquid boHi operis volumus, appe-- qtte, manibus tenebatur. Quod cum audissenl prin-
timus, explemirs, ad Dei gratiam referamus : qiii• cipes civitatis, qui in domo regia versabantur, -trans-
juxta Aptisiolum dedil nobis, et velle et perficcrc) ierunt sive « ascenderunt de dorno regis in dpmuni
(Phil. n). Sin autem, Sufflcit scmel ambulare ml bomini. » Notandumque, quod ire ad domum Domim'
lege, qux nobis data est per Moysen, iit slulta bae- - ascehsus sit : » Sederuntque in introitu jjorlae Do-
resis suspicatur. Quomodo addidK : i Ul audiatis3 mini novoe.»Principum enim erat officiiumsedere iu
'
1005 EXPOSITlb SUPER. JEREMIAM.— LIB. xV Tolti
porta domus Domini, et ibi negotii, c( seditionis cog- A stultitioe est, ahud src lmpendens vitare uiscrnuen,
noseere" Yeritateih. Nova auteiTi potTa:dicTturVquia ut de verifaie nil subtrahas.
qiii sedebant ih ea, et judicib proeerant, sacerdolum « Et (trxerunt hrihcipes, et omnis.pbpulus ad sa-
et pseudoprophetarum calumnieeresistebant. < cerdbtes et prqplietas : Nori esj. virp btiit}jutliciuin
« niortis, qtiia Inhbmine Domini Dei nostri loculus
,,„V,Etloculi .^tmt sacerdoles el ad
prophetae. prin- « est ad nos, >,Popiilus,.qu'i prius a sacerdotibus et
< cjpes, et ad.pmnem.popiilunLdicientes: Judicium fueraf supplantatu^jjûnîLurprin-
« ^nortis est,,vi^p,huic».quia prophetavit adversum pseudfoprophejis
et prq(Jererflja Iqquitiir,,.q,uq(.lne-
« cmlalenj istam, sicut audistis auribus veslris. » cipibus civitatrs,
Sedcnlibus urbis, principibus in porla templi,et in ex quaquam retis mqrlis $il(.se.d,in nomipe,DouiihJ,,et
ore illius proplielaît. Citb enim yulgus iudo-
porta nova, qui de. regis.palalio ad templum con-
clum acceptaratiqne, mutat scnlenliam, dolor a,u-
currerant, utsedilio populi sedareltHy etconeione pb- tem
accusautsacerdoles el accusanfjum, praecipue, sacerdoLiimet pseudo-
pulicongregata pseudoprophe- idco iljis
fce Jeremiam, perieralque prophetay quanlunifait in .prqphelaruni,, nqn pptest immutari,,:ql.
sacer.dotibus#1prophetis : si accusalores ipsi habuis- accusanlibus, .efirr.accpsatipnc perse\^raritifj,iis,,,pp-
pulus cqinniuta,t,ur,,quod ,s,peni eis.,de4firat induj-
sentjudiGiipotestatem. Ex quo intclligimus; crude-' .,. B genlioe Donriqus,,si, bqnas facere)nt.ivias)si)ialsf,.eill3,u-
liores fuisse in. prophelaui per invidiam sanfelitatis,
direot yqf:em Dqniini Dei sui^qt; ct.jftoipjj^rj.sj3u,i)?n
qui religioni videbantur dediti, quam qui necessita- senlenl|am,lle.clerel,. *
libus publicis praeerant , ,,.,,,,.,, ,.,,„ .,.,.,., ,,,,,
< feurrexeriuil.queviri deseniqr.ibus,terrae,,ej,i1jê-
« Et ait Jereinias ail omhes" pfiricipes, et ati uni- < runt, ad qmhein ,cpelumpppirji^lqqpetil^^.Mdîae.as
< verstirii pdptiltrm, diceris : Donimtis misit hie ut .« de Mqrasti ftrit, prQpl}e,tairi.dieb.usJJê.chisft, xegis
< proplietaWtii ad domiiin (isitiisiiper donittni).islam, « Juda, et.âjjt.ad ,,on)neni, .populum..J,ud3e.,,djpons :
< ef ad civitaiteiii(she siiper civilalcmj haric oinnia , < H3ec,djcit_,J),o,mli!iji.s,exerci.tuupi vSJon,qi,\^si ager
< verba qusfeaudisiis. Niinc ergq bonas facite vias < arabitur, IJi&rusalemin ac,ery.qpilapiduni.êriLêt
< vestras et stiidia vestra', auiJite vocem Dominl Dei < mqns donius^.in,excelsa silvarqpi. Nupquid .mojrte
« Vestri, et pcehitebit Ddmrriuriiiriali quod, loctitus « conoemnayjj, eiiui .Ezechias. rex .Jii,dat.et,,owiiis
'
« est adversiim vbs (isiueel quiescei Domihus a nia- < Juda? Nun,qiiid,8q(i,timueEuirtBomiBumt,jetxle|ire-
« lis quofilocutuVest cOritra \os). Ego atitem ecce in « cati suqt,,faqiem.floniini,,,.qt.pfleniluit.Doniiiiuiii
« rriaflibus Vesttfs siim: facile mih.i ul bonuni.cl re- «mali quod.lqcutus cral, adversum eos ? Itaqw3jios
< cltirii esl iii ociilis Veslris (sive iit expedit vobis). . < facimus ,malrim,graflde,,£Oj;i,lra,.animasnostrrjs.»
« Verumfameii stjilble ei cogiioscite qiioil si occidc- G Principescivitatis.et ,populus,,intelligtint judiciiw-
< rilis xa€, saiigiiihbni innoceritem iradills contra ritatem. Senea auêm, quojnwn,propria esat .nossc
« vosmetipsos, et coritra civiiateih fstaiii et Jiabita- yetera, repUcaiH.historiam, et,prof>l»ietiasfl,'Micli«8e
r tbresejtfs: Ih VefflalS eriim nSisTlnie Dominus ad (lc MoraslL, qtii pi;opJielavitsub.jcege.Ezechja,, com-
rvb's", iit'16'qbCrer iii auribiis veslris oninia verfya pararrt propbcti* Jeremiae,1pro.4)ua ei.niortM.discri-
< liaec. i Cum' jj?aesehie popufo sederent in porta iiien inipeudilar, .osleudunlque, illum„,dixiss6,gm-
pt-lricipescivrtalfs, et accusarent sacefdoles el pro- yiora. et lamen,.a jusLor.ege Ezechia nihil.esscper-
phelae Jefeiniam proplieiam, et mortis crimen in- 4ie,ss,um,,sed convcrsos ad.pawtentiani-iDorainiîn
teriderent, Jeremias ad principes loquilur, et ad uni- bonani piirlem^verljsseîenteiitiaiii, Michaeas-eniin
versunipopiiiiiiii, qiios sacerdoluni et pseiidoprophe- ,di,xit,:,« Sip.u,'qi!asi,îger.arabUui>.,et,Jiierusalemin
laftiiii faetio cbricitaverat, prudenter pariter et liiiini- acerviim. lopidum erily, et mons. domus in.exoelsa
litef alque cbnstanter. Priidentfer quqtl a Donunq niis- sHv.artun (lliclu 111).»Porro Jei;cwuas.:«,Dabo» in-
stim esse se'diceret,'ut conira lenipluijict civitalcin ,qujt, donium isl;imsicu( Silo, et tirhemi hanc tiabo
loqueretur : daretque consilium, quod si vcllcnt cjus iamalcdiclionemcunctis.gentibusterioe(SuprsKiv). »
audire cousiiium, et agere poenilentiam, Domiuus ,• Dantque .consilkim..puianlcs neqii,aquain.,.futuiiuhi,
"
quoque suam senlentiam commularet : humiliter quod Micbaeasproedixeral, quia multo lempore non
autem in co, quod ait:« Ecce ih manibtis vestris sit faclum proptcr populi poenilenliam. El boc quo-
sum, facite mihi ut bqnum et .rectum est in oculis que, quod Jereroias.lociitus qsly nequaquam fore si
vestns. > Pbirrb cbnslanter: « in verilate misiL,iue juxta consilium ejus bonas faciant vias stiasj et stu-
Dbmih(ls,ad vos, ul loquerer in auribus veslris oni- dia sua et.audiaiil vocoin.DominiDei sui, utDominus
riia vetca tiaec. » Aliisque sermonibus loquitur : Si non inferat nialum, quod eis fueral, eomminalus-si-
irascimini, cur contra temptum et iirbem Domini mulque franguntaccusatorum rabiem> et se mi-
sitri locutus, et curse vbbis esl salus urbis et templi, seentcumeis dicentes : «'Itaquenos facimus nlalum
cur augetis peccata peccatis, et sangujnis mei tani ^ronde ctmtra. atiiinasnoslâsi •»nori quo facerctte-
urbem, quam habitatores, ejus^ reqs^facitis.?, Si beant,isedfq«iih-sifeccrint;neqrlaquam nrice"Smf«a'&'-
quando igilur et nobis Dro liecessitatis gngustiis^ cusato, sed animabus suis, quas mutatione seiilen-
humilitale opus est: sic eam assumaraus, ne verita- tiaepotuerint liberare.
tem et constanliam deseramus. Aliud est enim, sur « Fuit qtioque vir prophetans in nomine Domini
perbe contumeliain facere judicauti, quod signum < Urias lilius Semei de Cbariatbiarim, etpropbelavit
1007 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1008
t adversum civitatem istam, et adversum terram, A CAPUT XXVII.
« banc, juxta universa verba Jeremiee. Et audivit De catenis ligneis, et vinculis mitlendis quinqueregi-
« rex J.oachim et omnes potentes, et omnes princi- bus: et monenlur subjici Nabuchodonosor ne ino-
rianlur.
« pes ejus verba hsec, et qusesivit rex ut interftceret
« eum. EtaudivitUrias, ettimuit, fugitque et ingrcs- « In principio regni Joacim filii Josiae regis Juda,
« sus est jEgyptuiu. > Quodque sequilur: «Et misit « factum est verbum Dominiad Jeremiam a Domino,
« rex Joachim viros in Êgyplum Helnalhan filium « dicens. » (Hieron.) Hoc in editione LXX non ha-
i Achobor, et viros cum eo in Êgyplum , » in belur, et multi putant sequentis capituli esse princi-
Septuaginta non habetur. Dein jungitur : « Et eduxe- pium, quod nequaquam ila est, sed jungendum su-
« runt Uriam de Êgypto et adduxerunt eum ad re- periori, ut quidquid dictum refertur, et factum, in
< gem Joachim, ct percussit eum gladio, et projecit principio regni Joacim , factum esse credamus:
« cadaver ejusj in sepulcris vulgi ignobilis. Verum- Unde et mittendi in Êgyptum, quasi ad amicum re-
< tamen manus Aicham filii Saphan erat cum Jere- gem habuit potestatenr. Videnlur autem mihi Se-
« mia, ut non traderetur in manus populi et inlerfi- ptuaginta titulum istum hac ratione siluisse, ne se-
« cerenl eum. > Quserilur cur cum Urias filius Se- cundo dicere viderentur. Jam nunc in principio po-
meisede oppido Cbariatharim eadera quae Jercmias B suerant : « In principio regis Joacim filii Josioe
prophetarit, timore perterritus fugerit in jEgyptum, regis Juda, factum est verijum istud a Domino di-
et inde retractus occisus sit, Jeremia*spotuerit eva- cens : >
dere",qui certe non fugerat, sed audacter in priore « Haecdicit Dominus ad me : Fac tibi vincula et
sententia perseverans liberatus sit, tam vulgi , « catenas » (sive x>otoo?,quae Hebraice appellantur
principumque judicio, quam consilio seniorum ad- rfftDlOet sermone vulgari Boias), < ponesque eas in
versum accusatores sacerdotes et pseudoprophetas. « colloluo, et milles eas ad regem Edom, et ad rcgem
Ad quod breviter respondendum, nequaquam Dei « Moab, et ad regem filiorum Ammon, et ad regem
sciri posse judicium, dum eadem causa eademque « Tyri, et ad regem Sidonis per manum nunliorum
sententia, alius punitur, et alius liberatur, nisi forte < qui venerunt Hierusalem ad Sedechiam regem
hoc respondere possumus, quod Urias in condemna- < Juda, et prsecipies eis ut ad dominos suos loquan-
tionem, et accusatorum, et populi trucidalus sit. Je- < lur : Hsecdicil Dominus exerciluum Deus Israel;
remias autem reservatusjudicio Dei, utreliquiis in- « heec dicetis ad dominos veslros. » Praeterita visio
felicis populi praedicaret, et eos retraheret ad poani- in principio facta est ad prophelam regni Joacim
tudinem. Quod quidem et in apostolorum Aclibus filiiJosioe rcgis Juda. Haec autera sub Sedechia, qui
legimus, Jacobum apostolum statim Herodis pertu- C extremus regnavit in Hierusalem, et sub quo urbs
lisse sententiam, et martyrio coronatum, Petrum au- capla est atque subversa. Praecipiturque Jeremioe,
tem et caeleros aposlolos doclrinae Domini reserva- ut catenas, sive furcas ligneas, quae ut diximus He-
tos, et animadvertenda constantia prophetalis, quod braice appellantur miaiD, imponat collo suo, et mit-
ne de ./Egypto quidem retractus Urias miitaverit tat eas ad reges Edom, Moab, filiorum Ammon,
sententiam, sed videns sibi intentari mortem, nihilo- Tyri, Sidonis, per legatos, qui venerant ad Sede-
minus sit locutus, qiiae praeceperat Dominus. Quod- chiani: ct praecipiat suis dominis nunliare, quod
que timuit et fugit, et ingressus est Êgyptum, non regi Nabucbodonosorservire debeant, et audire, quae
inlidelitatis, sed prudentiae indicium, ne frustra rios sequens prophelae sermo prosequitur. Ac ne forsi-
otTeramus periculis, alioquin et Dominum Salvato- tan legati, et reges islarum gentiuni responderent,
rem de manibus persequentium lapsum legimus cur hoc tuo populo non praecipis? Sedecbiae quoque
(Luc. iv; Joan. vm), et prsecipientem apostolis : regi similia loquitur, et sacerdotibus ac propbetis.
« Cum vos persecuti fuerint in hac civitate, fugite Hunc locum allegoriCus semper interpres (id est
ad aliam (Malth. \). > Quaeritur quoque quomodo Origenes), et historiae fugiens verilatem, interprela-
Joachim rex Juda parvi impcrii, et debilitati, et jam- tur de ccelesti Hierusalem, quod debeant habitato-
jamque perituri, mitlendi in yEgyptum habuerit po- D res ejus sponte assumere corpora, et descendere in
lestatem, el inde Uriam educere. Quod facile solvi- Babylonem, id est, confusionem mundi istius, qui in
tur, si consideremus eum a rege Êgypti Nechao maligno positus est, et servire regi Babylonio, haud
principem constilutum, et hanc prophetiam factam dubium quin diabolo : quod si hoc facere nolue-
esse in principio regni ejus. Quanquam aulem Jere- rint, nequaquam gravia corpora porlaturos, sed pe-
mias Domini adjutorio liberatus sit, lamen et illi re- rituros gladio et fame et peste, et nequaquam ho-
putatur in mercedem, per quem prophelam suurn mines futuros, sed daemones. Hoc ille dixerit, ne
Dominus liberavii, Aicham videlicet filio Saphan, defensores ejtts nobis calumniam faciant. Caeterum
quod in poslerioribus lecturi sumus, quando de cinos sirnplicem, et veram sequamur historiam, ne
sterua luli Abdamelechi spadonis consilio atque quibusdam nubibus atque prastigiis involvamur.
praesidio Jeremias de periculo mortis liberalur. < Ego feci terram, et hominem, et jumenla quse
< sunt super faciem terrae, in fortitudine mca nia-
« gna, ct in bracbio meo exlento : ct dedi eain ei
< qui placuit in oeulis meis. < Licet MoumriiOiuf
hsec Scriplura loquatur quomodo nos homines loqui A « buchodonosor regi Babylonis, et quicunque non
possumus, et intelligere, tamen fortitudo Dei et bra- « curvaverit collum suum sub jugo regisBabylonis,
chium ejus ille est, de quo et Apostolus loquitur : « in gladio, et fame, et peste visitabo super genteui
« Christus Dei virtus, et Dei .sapientia (/ Cor. i); > < iilam , ait Dominus, donec consumam eos in manu
et Isaias : « Domine, quis credidit auditui nostro, et < ejus. » Non solum Dominus peccatrices gentes
brachium Domini cui revelatum est?,» (Isa. nii.) suhjiciet Nabuchodonosor, sed Aposlolus de pecca-
Scribit et Joannes evangelista: « Omnia per ipsum toribus loquilur : « Quos tradidi Satanse, ut discant
facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. i); > non blasphemare (/ Tim. i); > et in alio loco:« Tra-
David quoque in suo carmine loquitur : < VerboDo- didi'hujusmodi Salanae in interitum carnis, ut spiri-
mini coeli lirmati, et spiritu oris ejus, oriinis virlus tus salvus fiat (/ Cor. v). » Potestatibus quoque
eorum (Psal. xxxn). » Quod autem ait: « Dedi eam obediendum monct non solum propter iram, sed et
ei qui placuit. in oculis meis, » hoc significat quod propter conscientiam, ne condemnemur ab eis
omnia humano generi per Dei gratiam sint tributa. « Vos ergo nolite audire prophetas vestros, et
« Ego, inquit, feci terram, et hominem et jumeiila. > < divinos, et somniatores, et augures, et malefico«,
Ordo conlrarius : in Genesi enim (Gen. i) primitus « qui dicunt vobis : Non servietis regi Babylonis,
liunt animantia, et extremus homo, sed hic prius B « quia mendacium prophetant vobis, utlonge faciant
hominem nominat, et postea quaesubjecta sunt ho- « vos de terra yestra, et ejiciantvos, et perealis.
rnini. « Gens autem quse subjecerit cervicem suam sub
« Nunc itaque ego dedi omnes terras istas iu manu « jugo regis Babylonis, et servierit ei, dimitlam eam
« Nabuchodonosor regis Babylonis servi mei: insu- « in terra sua, dicit Dominus, et colet eam, et habi-
< per et bestias agri dedi ei, ul serviant illi. Et ser- « tabil in ea. » Delirat et in hoc loco allegoricus
< vient ei omnes gentes et filio ejus, et frlio filii intcrpres, et hortatur in coelesti positos Hierusalem,
« ejus. » Cujus infelicitatis est IsraeJ, quando com- ne audiant prophetas snos, atque divinos, somnia-
tores, et ûgures, et maleficos : se.d ut polius ser-
paratione ejus Nabuchodonosor servus Dei appella- viant
lur? Scriptum est in Evangelio : «Mundus per ipsum Nabuchodonosor, et corpus humilitatis assu-
factus est, et mundus eum non cognovit; in propria mant, infanlium vagitus, el incunabula parvulorum.
Si enim hoc fecerint famulalu et conditione
venit, et sui eum non receperunt (Joan. i). » Recte mortalilatis humanoeexpleto
conditor crealuram suam tradrt cui voluerit. , reversuros eos ad terram
ilaque suara, et habitaturos in ea, et operaturos, quaeprius
Denique et diabolus, in cujus typum prsecessit Na- sunt. Dicitque se,suspicari eos, qui Dei prae-
buchodonosor confiletur : « Hsecomnia mihi tradita J operati
sunt. > Quod autem inlulit: < Insuper et bestiasagri cepta conlempserinl, humanis corporibus praegra-
daemoneset inimundosspiritus,etsedein
dedi ei, ut serviant illi, » vel simpliciter omne ge- vari, fuluros
Nos autem simpli-
niis animantium intelligere debemus: cum homine prislinam nequaquam recepturos.
essein gentibus, quisi-
eulm et ea traduntur, quae ei subdita sunt; aut citerexponamus.et prophetas
mulentse divino spirituventurapraedicere, etdivinos,
certe, bestias, feras, gentes accipiamus : quod etiam de
illse serviant, quaeprius servire non noverant. Fi- quibus et vulgare proverbium est: Aiunt divinare
et somniatores, qui imitantur Joseph et
lium autem ejus, et filium filii, juxta Hebraicum sapientes,
volatu aviuni et oscinum
Balthasar vocat, et Evilmerodach, de quibus scribit Daniel, et augures, qui
Daniel. vocibus faciendum quid vel non faciendum denun-
tiant, et malelicos, quos vel veneficos possumus
< Donec veniat tempus terrae ejus et ipsius. » vel daemonum phantasmaiibus servientes,
appellare,
Pulchre ne perpetuum Nabuchodonosor putaretur
et dicit a Medis qui Hebraice dicunlur 'SUQ. Omnes isli decipiunt,
imperium, ipsum Persisque capien- vos atque supplantant, ne serviatis regi Baby-
dum. Hoc est enim quod significat : < donec veniat inquit,lonis. Multo enim melius est servitutem sponte sus-
tempus terroe ejus, et ipsius. > Sed nec hoc habetur cipere, et amicum habere, cui servias, et genitalem
inLXX. terram colere, quam vi et necessitate servire cap-
« Et servient ei genles multse, et reges magni. > tivos.
Non dixit, onin.es, hoc enim proprie Christi debetur < Et ad Sedechiam regem Juda locutus sum , se-
imperio, quanquam juxta Symmachum non legalur : « cundum omnia verba haec, dicens : Subjicile colla
« Et servient ei gentes multoe, el reges magni, > sed, « veslra sub jugo regis Babylonis, el servite ei, et
« subjicienl eum serviluli gentes multoe, et reges « populo ejus, et vivelis. Quare moriemini tu et
magni, > ut ipse quoque serviat Medis et Persis, cui < populus tuus, gladio, fame, et peste, sicut locutus
omnes ante servierant gentes. Hoc quod ex Hebraico « est Dominus ad gentem quae servire noluerit regi
posuimus : « Dedi ei, ut serviant illi, et servient ei < Babylonis? Nolite audire verba prophetaruin di-
omnes gentes, et filio ejus et filio filii ejus, donec « centium vobis : Nolite servire regi Babylonis, quia
veniat tempus terrse ejus et ipsius, et serviluli eum « mendaciura ipsi loquuntur vobis. Quia uou inisi
subjiciant gentes multae, et reges magni, >ln LXX, « eos, ait Dominus : et ipsi prophelant in nomine
ut jam diximus, editione non legitur. < meo mendaciter, ut ejiciant vos, et pereatis taiu
« Gens autem et regnum quod non servierit Na- < vos quam prophefce qui valicinantur vobis. > Post
101i B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1012
universas gentos transit ad Sedechiarii regem Juda , A « Domino exercituum, ul non veniant vasa quae
et iisdem quibtrs gentibus cotnmiriatus est sermoni- < rclicta fticrarit in domo Domini, et in domo rcgis
bus loquilnr. Neque enim meretiii' privilegiuui « Juda, ct in Hierusalem, e'tin Babylonem. Quia hoec
gentis Israeliticoe, qtii cneterrsgentibus aut similia', « dicit Dominus exerciluuin adcbluiiirias, et ad
ant majora peecavitvDeiriqueqnia audirc contcmpsit « ifiare, et ad bascs » (pro quitSusin Hebraico scri-
-
populus perduellis , gladio el famc, ct pestc con- ptuin est JTKG), ' ct ad'rciiqua vasa eortim, qua:
stmiplusest.Observandtmi atitem in Scriplura sanr.ta » reinanserunt in civitale hac, qusc noii tulit Nabu-
quod pro pseudopropbeirs appellet prophetas, qui « chodonosor rex Babylonis, cum transfeirel Jccbo-
valiciiientur in nomine Domini ' mendaciler. Hoc « niam filiiirftJbaehiin regem Juda de Hierusalein ii.
auteni facimit, inquil, ut ejiciant vos, et peroatis, « Babylohem, et omries optiinates Jtidaeet Hierusa~
tam vos quani propheUe, qui valicinantur vobis. Et < Icin. Quia haec dicit Domiiius exercituiim Dcus
eorum igitur, qui ctecipiuritur, el eorum , qni deci- « Israd ad vasa qnoe dcrclicta sunt in domo Domini,
pitinl, similis inleiitus esl. Hoc quod de Hebraico « ct in domo regis Jinla, et in Hierusalem : In Ba-
posuimus : « Sub jugo rcgis Babylonis, et scrvite ei, < bylonem (rahsferentiir, et ibi erunt usque ad diein
et poptilo ejus, et vivclis : quare nwriemini tu , et « visitationis suac, dicit Dominus : et afferri faciam
populus tuus, gladio et laine, ct peste, sicut loctitiis P « ea,et reslituam in loco isto. » Iloec,utdiximiis, in
cst Dominus ad gcntcm , qnse servire iiolucril regi LXX noiiliabentur.seddellebraica veritatetranslala
Babylonis? Nolile atidiic verba prophelariim dicen- stinl; pro qiio aliutl, quod scriptumhonerat, posuere
tium vobis, > in LXX non hahetur. El idcircO ad- dicenlcs:« Esl mihi,quia sicdixilDominus.Etreliqua
moneo , ut prndens lector intelligat qtianlum desit vasa qua?non tulit rcx Babylonis, quando translu-
per singula Gracls coJicibus et Lalinis. lit Jechoniam de Hierusakm in Babylonem, intra-
« El ad sacefdoles , ct ad populum istum locuttis bunt, dicit Domimis, » sensum niagis quam verba
< sum, dicens : Hoecdicit Dominus : 'Nolite audire ponenles : forsitan irratioflale arbitrati , ut Deus
< verba proplietarum vestrorum , qui propbetant loqucretur &AcoJtnwnas,el ad mare, et ad bases, et
< vobis, diccntcs : Eccc vasa Domini revertentiir ad reliqtia vosa qute remanserant iri Hicrusalein :
< de Babylone nunc cito : mendacium enim pro- quasi oon legamus, el vermi matutino bvcrepuisse
« phelanl vobis. » (Hoc quod posuimus nunc cito; in Dotninum, el ad mare locntuin •:< Tace et obnni-
Sepluaginta non habelur, et iltud quod sequitur.') tesce (Jon. iv). » Quodque ait, < occurranl niihi, »
« Nolite audire eos, sed servite regi Babylonis, tit sive * DoBiinoexerciUiurn, > illud oslendil verum
r. vivatis. Qtiare datur btoc civitas in solitutlirtem? » prophotam posse Domino precibus resistere, secun-
Post gentes auiem et regem sacerdotibus loqnitur C dum quod et Moyses stetit in percussione contra
<etpopulo : quia jam prophelis snpra interitum nun- DQmimimj ut averleret iram furoris ejus. Samuel
tiaveral diccns : < Ul cjiciam vos et pereatis, »tam quoque idem fecjt (-/ Reg. vm); et Dominas ad
vos qnarn propheloe, qiii <valicmantnrvobis. "Loqril- Moysen : « Dimitte me, ait, percutiam popubim
tur autcm eadem,qiiaeioctil-asffferatregi et genlibiis, islum (Exod. x-xni).» Quando antem dicit, « dimitte
ne audiant verba prophctaTum snorum, Ctdicant vasa me, > oslendit se.precibHssanctorHmposse retineri.
templi Domini jam repoitartda , qusecum Jecbbnio Occumot, inquit, prophela:, et quseciiBqtiepra:di-
principibtisquc, et mnlre ejris fuerant asportata : cunt opere compl.eta demonstrenl et tunc veritate
monetqueul deserviant regi Babylonis, et vivaht, ei vaiioiiiium comprobabitur, Golumnas autem «t
civitas spontc subjecta nequaqtiHm tradalur inceri- niaic, et bases, et reliqua vasorum in Malachim, et
dio : et in hoc clementia Domini, leviofi poetia iu e.x.lr.eihoJmjus prophelae volunijnfi leginms. (/ V
vult tradere, ne snstineant graviorem. l\eg. ull.) Et eimmerantur vasa quae trauslata siiit
< El si prophetoe sunl, et est verbum Domini ir in Babylonem, quandp captus e&l Sedecbias : vt
eis, occurranl. » QuotlquesequiUir, et stibdituri sfr- ijicepsa civttas, (.eiftpiuniqiuesubversum.
mus usquead fmem hujus capituli, in Septnaginlf
iion haljetur; ••
LIBER UNDEGIMUS.
Mira caecitas.Judseorum, et dolenda miseria, qui D creduli existentes, magis pseudoprophetis, qui pro-
t,BQ.beneficiis unquam flecli, nec flagcllis corripi spera pollicebantnr, fidem adhibere clegerunt : Cmrt
p,olerant,.ulcreatoris sui imperio stibjicorcntiir : sed. in niedio hostium cOiistitritiqubtfdle pertclftarentnr,
dtira.cervice, et indomita menle rebellantes, semper et ad moriem appropinqnarent. Uride rinnc in postc-
conlentiose agebanl contra Dominum. Nam veris lioribuslegiturqflodAnartioe filii Azur falsiSVatiCiniis
pyophclis.ejus, qui priprjbus regibus legem Dci prse- innitentes, Jeremuc; imo Dei per ipsiim.vcrba peni.
varicantibris poenas Aituras praedicebant, et id etiam tHs rcspuerent: quod eis ad certiim Iriterilumef/aW'"'
factis probaluna es.t, qqod.eispraeriuntiav,erant, in- , portendcbat. • * •
1013 EXPOSITIO SUPER.JEREMJAM. — LIB. XI. 1014
CAPUT XXVIII. A quod illiu.s prophetiae nolit mepdacium non esse,
Jeremia$ respondef Anani/B, qui ait rediturum popu- quam tanta^ ruinam multitudinis (J.on. III). Ac ne
lum , et omnia va&a pos.f duos qnnos Jerusajem, videretur pseudoprophetae <;omprobare,vaticfnium,
amen : et punit Deus Ananiam propter mendacium. sub aliorum
exemplo absque injuria mentientis
« Et facluro esl in anno illo , in principio regni asserit veritatcm. , . .
« Sedechioe,regis Juda , in annoquarto, in mense < Verumtaiften ajidi vejbum lioc quod ego lpquor
,« quinto, dixjt ad nie Ananias Jilius Azqr propheta < in auribus trjis ct fj) auriljps universi populi : Pro^
« de Gabaon ih domo Doniiiii, coram, sace.rdotibus «.phetae, qui fuertint ante me et,te ab initio, et pro-
« el.omni populo dicens ; Haec dicit Doniinus exer- .« phetaverunt super terras multas, et super regna
« eituuin Deus Israel : Contrivi jugum,.regis Baby- « magna, et dc proelio, ef. ile .afflictione, et de fame,.
i lonis: adbucduoanni dierum, et ego reffirrifaciam < Propheta qui vaticinatus esl paceni, cum veneril
« ad locum isttim omnia vasa domus Domini. » « verbuni ejus, scieturpropheta quenimisit Domjnus
(Hieron.) Quos Hebraicuni prophelas,boc esl,D'>i>2a, « in veritate. » Poterat Jeremias Arianioe dicere :
Septuaginla pseudoprophetas interprelati sunt, ut Falsuni loqueris, decipis populum, non e,s prophela,
lnanilesliorem facerenl inlelligenljau). Denique et, in scd p.s,e,udopropbeta.Qupd si dixi,ss,et, poterat et
praesenli loco,prophela diciiur, hocest NUJ, el non B pseudoprQpbela,in Jeremfam eadein retorquere. Ergo
pseudoproahei.it,.Eit autem sermo Domirii sub j-ege noii facil injuriam, el qqasi ad prophetani loquitur.
Sedecbiain qtiarto anno regni ejus, inmense quinto. Non soltiui, inquit, ego suni prophela, et lu, sed
Necdum propheU Ezechiel valicinante in Babylone fuere ante me et te miil.ti,alii, quorum fujt Isaias ,
ad eos, qui cuni Jechoiiia fuerant trarismigrati : ba* Os«e,JoelelAmos, etcaeteri:, prophelayeriint,inquit,
betque liduciam in templo Doroini loqui contra pro- contra terras mulLas,et regna noii parva,. sed niagna,
pbetam, quia prospera populo pollicetur, et libenter bellum illis, et adversa, et reruui ompium penttriam
audiunlurinendacia:.praesertimquaelaetapromitl.tt«t. nunliantes , e-t e contrario fuerunt alii, qui pacem
Jeremias dixerat etiam. caetera yasa, vel templi, vel pollicerentur etprospera, utrorumque senlentja non
domus regiaj, et universi popttli qoae Nabuchodono- adulati.oue mcjidacii, sed re.ruin exitu comprobaia
sor dimiserat„transferenda Babylonem. Hic autem est. Subaiiowim igitur excmplo de se loqujtur, et
e contrario etiam ea, qttas translalafuerantreferenda Anauia, quod cum reru,m finis advenerit, tunc pro-
promillit. phclaruni veritas oslendalur. Hoc idem et Dominus
< Qusetulit Nabuchodonosor rex Babylonis de loco locutus est per Moysen(Deut. xxm), quod prppbeta
< isto, et tianstiilit ea isi Bahylonem. Et Jeehoniam vaticinii fine monstretur. El hoc an,imadyertendum
« filium Joacbim regemJuda, et omnem trarismigra- :C quod non minaciter, non truculentev, sed (id.uciaye-
« tmneroJudae, qui ingressi sunt in Babylonem , ego ritalis increpet nrentientem ,.ef dffferat,in fu,tiir,um,
« converiam ad Joctiiiiistum , ait Dominus eonte- ut qui audiunt refum exitum prseslolentyr,
« ram eiiim jugtim regis Babylonis. » Pro qnibus « Et tuliiAnanias proph.eta catenam (vel furcam,
Septuaginta transtulerunX : < Jechoniam et transmi- < quai Hebrake dkitur rvnsio) de collo Jcremioe
gralionem Judae»Quia conteram jugum regis Baby- < propbelae, et confregit eam. Et ait Ananias, in
lonis, fcreviter Hebraieae veritalis.sensum magis « conspccttr omnis populi dicens : Hoec dicit Domi-
quam verba ponenles. PoWieelur autem Ananias < nus : SicconfrihgamjugumNabuchodonosor regis
prepheta, ut tunc populo vHtebatur,nonsoluni vasa, « Babylonis duobus annis dierum de collo. omnium
•sedet regeiri Jeelioniam reducendum esse Hierusa- « gentium : et abiit Jeremias in viam suam. t.D.uos
lem, etjugum regisBabyloniscontereridum, hocest, annos non transtulere Septuaginta, prophetam quqque
•tieslruendum ejus imperium : et hoc necdum cotri- non dixere Ananiam, iie&cilicetprophetam vidercntur
•pleto, futurum bienriio, ut gaudii magnitudinenr vi- dicere, qui propheta non erat; quasi non roulta ui
cinum lempus repromissionis augeret. Scripturis sanctis dicanlur, juxta opinionem illius
< Et dixit Jeremias propheta ad Ananiam pro- tcmporis quo gesta referuntur, el non juxta quotl
< phetam, iri octilis saeefdotuiii, et inoculis ornnis ^.rei veritas conlinebat. Denique et Joseph in Evange-
< popiili, qui stabat iridomo Domlni, et aifJere- lio pater Domini vocatur, et ipsa Maria, quae sciebat
« niias propheta : Amefri,sic faciat Dominus. Sus- sede Spiritu sancto concepisse, et responderat an-
« citet Dominus verba lua, quoe lu prophetasti, tit' • gelo: « Quomodo erit istud, quia virum non cognovi ?
< referantur vasa in domtirii Domini,et omnis trans- (Luc. i) » loquiuirad filium : < Fili, quid fecisti nobis
« migratio de Babylone ad locum istttm. » Optat fieri sic ? ecceegoet pater tuus dolentes .quaerebamos te
quod pseudopropheta mehlitur, lioc ehim significat (Luc. n).»Simulque considerandaprudenliaJeremiae,
amen : quo verbo saepe Domimis Salvalor ulittir et humilitas atque patientia. Pseudopropheta rebus
in EvangeliO: « Amen , dico vobis (Jodn. v). » Et facit injuriam, et arreptara ftircam de cer.vice ejus
cupit pfo reruiri prospefitate magis illum, quam se contefit^ quod utique in forifealacere npn poterat :
vera dicere. Unde et aliuspfopheta tesfatur, dicens : istetacet, doloremque dissimtilat. Necdiun eiiim a
« Utinam non essem vir habens spirituiri, et menda- Domino quid loquerelur fnerat revelalum, ul tacite
ciuin potius loquerer (Mich. n). »E contrario Jonas • sancta Scriptura demonstret: nequaquam prophetas
Contristalur, quare merititus sit, et af guitur a Dotnino, • suo taatum arbitfio loqui,- sed ex Dei voluntate :
4015 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT, OPERUM PARS III. 1016
lnaxjme de futuris, quorum solius Dei notilia est. A , Anania, non misit te Dominus, > prophetam tacue-
Abiit, inquil, el recessit in viam suam, quasi viclus, rit. Quomodo enim prophetam poterat appellare,
el illud implens prophelicum : « Factus sum quasi quem missum a Domino denegabat? Sed hisloria:
homo non audiens, nec habens in ofe suo increpa- verilas et ordo servatur, sicut supra diximus, non
tioncs (Psal. xxvn). > justa id quoderat, sed juxta id quod illo tempore
« Et faclum est verbumDomini ad Jeremiam, post- putabatur. Decepisti, inquit, populum mendacio, ne
« quam confregit Ananias propbeta catenam (vel Dei sententioe acquieseeret,*unde scias te hoc anno
« furcam) de collo Jeremiae prophetse, dicens : Vade esse moriturum. Si quando morimur de carceribus
< el dices Ananioe: Hoecdicit Dominus : Calenam corporum liberamur, secundum illud testimonium,
« (vel furcam) ligneam contrivisli, et facies (sive fa- qttod male interpretantur hoerelici: <Educ de carcere
« ciam) pro eis furcas ferreas, quia haecdicit Domi- animam meain (Psal. CXLI),>quomodo nunc pseudo-
? < nus exercituum Deus Israel: Jugum ferreum po- propbetoepro supplicio mors irrogatur? Sed et boc lo-
« sui super collum cunctarum geuiium islaruin, ut co notandum quod Jeremias a pseudopropheta passus
« serviant Nabuchodonosor regi Babylonis. > Quod- injuriam, necdum ad se facto sermone Domini silel,
que sequilur : « el servient ei, insuper beslias terra? postea vero missus a Domino audacler arguiL men-
dedi illi,»in Septuaginta non habetur, et in prsesenti B tienlem , ei mortem propinquam nunliat. Qtiodque
loco juxta LXX Ananias propheta non scribitur, et in in mense septimo mortuus est, qui semper interpre-
consequenlibus, ne scilicel, utpriusdixi, pseutlopro- tari solent, requiem sub hoc numero demonslrari, for-
phetam appellare vidercntur prophetam. Sed quid ad silan eum idcirco mense septimo morluum mentien-
Hebraicam veritatem ? Poslquam abiit Jeremias pro- tur, ut de malis corporis liberaretur, juxtaillud quod
pheta in viam suam, et injuriam silentio devoravil, scriptum profertur:« Morsviro requies (Eccli.wi).»
faclus est sermo Domini ad eum, ut non suis verbis Nos autem novimus corpora credentium templa esse
prophela Ioquerelur ad pseudoprophelam mendacio Dei, si tamen Spiritus sanctus habitet in illis.
gioriantem, sed dicerel: <Haecdicit Dominus.»Quan- CAPUT XXIX.
quanict Anaiiiasjconfringens furcamligneam, eadem Jeremias mittit librum ad transmigrationem; post
auctoritatc in conspcctu Domini sit locutus, < haec annos sepiuaginta visilabunlur; et monet ut caveant
dicitiDominus. » Imitatur enim semper mendacium pseudoprophelas.
verilatem. Quodque intulit : < Furcas ligneas coutri- « Et haec sunt verba libri quem misit Jeremias
visli, et facies (sive fecisti) pro cis catenas ferreas, > « propheta de Hierusalem ad reliquias seniorum
boc oslendit quod minorem renuens poenani, majo- « transmigralioiiis, et ad sacerdotes, et ad prophe-
ris supplicii causa fuerit in populo. Delirat in hoc C « tas, et ad omnem populum quem transduxerat
loco allegoricus interpres, furcas et catenas ligneas < Nabuchodonosor de Hierusalem in Babylonem,
oetherea appellans, et aerea corpora.deemonum vide- « postquam egressus est Jecbonias rex, et domina
licet et adversariarum poleslalum. Furcas autem, « (sive regina), et eunuchi, et principes Judseet Hie-
sive catehas ferreas, nostra corpora crassiora, quse < rusalem (sive optimates), et artifices de Hierusa-
nervis et ossibus, carnibus, venisque conlexta sint: - « lem , in manu Elasa filii Saphan, et Gamariae filii
ul qui noluerint de ccelesli Hierusalem pro qualitate « Helchiae, quos misit Sedechias rex Juda ad Nabu-
peccati minores subire crucialtts, in catenas nostro- « cbodonosor regem Babylonis in Babylonem, dicens:
rum corporum condemnentur, et infantiae vagitus « Hoecdicit Dominus exercituum, Deus Israel, omui
pannoruin vincula sordesque sustineant, et serviant < transmigralioni, qtiam transtulit de Hierusalem in
diabolo regi Babylonis, id est, mundi hujus, dicenle < Babylonem : Êdilicate domos, et habitale, et plan-
Scriplura : « Mundus in malignopositusest (/ Joun. « lalc horlos (sive pomaria), et comedite fructum
« earuni, accipite uxores, et generate filios et filias,
v) » cum bestiis lcrrae, quae in brutorum animanlium
sint corpora religata. Compulit me tractator indo- < date filiis vestris uxores, et filias vestras date vi-
ctus, ct sectalor caluinniae Grunnianoeaperte ponere < ris, et pariant filios et filias : et niulliplicamini et
aliena vitia, quaeprius cum dissimulatione dicebam, D « nolile esse pauci iiumero, et quaerite pacem civi-
lectoris prudentioe derelinquens. < tatis (sive terrae) ad quam transtuli vos, et adorate
« Et dixit Jeremias propheta ad Ananiam prophe- « pro ea ad Dominum , quia in pace illius erit pax
« tam : Audi, Anania : Non misil te Dominus, et lu - « vobis. » Hoec epistola, imo libellus Jeremise pro-
« confidere fecisli populum istum in mendacio, id- phetoe , per legatos Sedechioe Elasaiu et Gamariam
« circo hoec dicit Dominus : Ecce niitlam (sive eji- mitlitur in Babylonem ad eos qui cum Jechonia et
« ciam) te a facie terrae, hoc anno morieris.» Quod- matre ejus translati fuerant a Nabuchodonosor, ut
que sequitur, « quia adversum Dominum locutus es. per occasionem legalionis regioe suum quoque opus
El niortuus est Ananias prophela in anno illo, men- propheta compleret, ct moneret populum transmi-
se septimo, > in LXX non habelur. Pro quo lantiimi gratum quse sibi a Domino fuerant imperala. Pnl-
posuerunt, « et mortuus est mense seplimo, » ethie : chrcque dixit: « Egressus est Jechonias rex, et do-
in LXX Ananias propheta non dicitur, cum secun- mina, et eunuchi, ct principes Judae, » et coeleri. Et:
ilum Hebraicum Scriplura sancla propbetam vocet, , « lfoec dicit Dominus cxercituum, Dcus Israel, onini
licet in co quod arguit eum Jeremias dicens: «Audi,, transmigrationi quam translulit de Hicrusalcni in
1017 EXPOSITIO SUPER JEREMLAM.— LIB. XI. 1018
Babylonem. > Ut non potentia regis Babylonis , sed1A 4 plures ex eis generemus filios: filias quoque noslras
Domini voluntafe translati esse videantur. Et primo1 dabimus viris, ut et fidei veritas, quse interpretatur
ad senes, deinde ad sacerdotes, tertio ad prophetas,, in filiis, bonisoperibus copuletur, quse referuntur ad
quarlo ad omnem populum Dei sermo dirigilur, utt fllias, et opera bona jungantur fidei sanitati: tales-
secundum ordinem aetatis, prophelse quoque ad eos3 que filios generantes et filias, mulliplicemur numero,
qui monebantur lillerse pervenirent. Monel aulem1 ut destruentes ea, quse parvuli sunt, et in perfectum
eos non suis verbis, sed Domini, ut sedificent domos5 crescentes virum, audire mereamur: « Scribo vobis,
et habitent in eis, et plantent hortos, sive pomaria,, patres, quoniam cognovisiis eum qui ab inilio est
et comedant fructum eorum, accipiant*uxores, ett (/ Joan. 11), > ei cum Aposlolo dicamus liberis no-
generent filios et filias, et mulliplicentur in loco> slris:>« In Chrislo enim Jesu per Evangelium ego
transmigrationis, et non sinl pauci numero, quae-- vos genui (/ Cor. iv). » Quoeramus quoque pacem
rentque pacem civitalis, sive lerrae, ad quam trans- Ecclesise, civilali, et terroc nostrae, ut ad eam redire
tuleril eos et orent pro ea ad Dominum, causasque: mereamur, de qua Domini judicio translati sumus,
reddens ait: < Quia in pace illius lerrse erit pax vo- ut habitaremus in confusionis errore : si enim illa
bis. > Jeremise, quia propler breve tempus erat Hie- susceperit nos , habebimus pacem. Siroulque consi-
rusalem secutura captivitas, imperatur ne accipiatt B 1 deranda clementia Domini. Orare proecipil pro ini-
uxorem, nec faciat filios. Unde et nobis per Aposto- micis nostris, et benefacere his qui pcrsequunlurnos,
lumdicilur: « Tempus breviatum est, superesl utt ut non simus noslra lantum salute contenti, sed ini-
qui habent uxores sic sint quasi non habeant (ICor. micorum quoque quaeramus salutem (Luc. vi). >
vii). > Quod si propter angustiam temporis habenli- «Hsecenim dicitDominusexercituunijDeus lsrael:
bus usus uxorum tollitur, quanto magis non haben- « Non vos seducant propheloevestri, qui sunl in me-
libus ne accipiant imperatur! Hoc autem tolum1 « dio vcslrum, el divini vestri: et ne attendatis ad
proecepitvaticinium prophetale, ne acquiescant pseu- « somnia vestra quoe vos somniatis : quia lalso isti
doprophelis, qui eis propler breve tempus in Hieru- < prophetant vobis in nomine nieo, et non misi eos,
salem reditum promittebant. Sed ut sciant multo se « dicit Dominus. > Prophetas, imo pseudopropbetas,
in Babylone tempore moraturos, ita ut uxores1 et divinos/et somniatores fuisse in Babylone, inler
accipere, plantarepomaria, hortosque serere, sedifi- eos quos Nabuchodbnosor ctim Jechonia et malre
care domos, et generare filios debeant. Quodque inejus abduxerat, Ezecbiel prophela testatur: scribens
tulit: « Quserite pacem civitalis, > (sive terrae); et contra eos, quibus Jeremias quoque praecepit nori
iterum : « Quia in pace illius eritpax vobis ; > illud credendum (Ezech. xm). Necdum autem eo tempo-
apostolicum comprobatur in quo jubet:« Obsecro "* re, quo hsec Epistola dirigebatur Ezcchiel in Baby-
igitur primo omnium fieri obsecrationes, orationes, lone coaperat prophetare. Hic enim sermo inprincipio
poslulaliones, gratiarum actiones pro omnibus ho- regis Sedechiaemittitur. Ezechiel autem quinto anno
minibus, pro regibus et cunctis, qui in sublimitate transmigralionis Jechonise exorsus est prophetare,
sunt, ut quielam et Iranquillam vilam agamus in qui idem annus regni Sedechise erat. Porro secun-
omni pielale et castilate (/ Tim. 11). » Porro secundum tropologiam pseudoprophetas eos debemus acci-
dum mysticos intellectus, postquam de Hierusalem, pere, qui aliter Scripturarum verba accipiunt, quam
id est de Ecclesia, propter nostra peccata ejecli fue- Spiritus sanctus sonat, et divinos eos, qui conjectu-
rimus, et traditi Nabuchodonosor, de quo dicit Apo- ram menlis suse, et incerta futurorumque vera pro-
stolus : < Tradidi hujuscemodi Satance in interitum nuntiant absque divinorum auctoritale verborum :
cafnis, ut spiritus salvus fiat in die Dornini (/ Cor. somniatores quoque qui non audiunt illud scriplum:
v); » et iterum : < Quos tradidi Satanse, ut discant < Ne dederis somnum oculis tuis, neque dormitalio-
non blasphemare (/ Tim. 1), > non debemus esse senem palpebris luis (Prov. vi). » De quibus et Judas
curi, nec torpentes otio, salutem penitus desperare, apostolus loquitur : < Similiter eLhi somnianles car-
sed pfimum sedificare domos, non super arenam , nem quidem maculant: dominationem autem sper-
sed super petrani, et lales doinos, quales sedificave- nunt (Jud. 8); » quoruin mens nequaquam vigilat,
runt et obstetrices in Exodo (Exod. 1), quia time- sed arrogantise et erroris sopore depressa, noclis
bant Dominuhi. Dein planlare horlos, sive poma- horrore circumdalur; quihus loquilur el aposlolus
ria, qualem et Dominus plantavit paradisum inEden, Paulus : < Elevare, qui dormis, et exsurge a morluis,
et posuit in eo lignum vilae, de quo scriptum est: et illuminabil le Chrislus (Ephes. v). >
« Lignum vitoe est his qui apprehenderint eam : et < Quia haecdicit Dominus : Cum cceperint impleri
qui tenuerit eam, beatus (Prov. 111).» Tertio acci- « in Babylone septuaginta anni, visitabo vos et sus-
pere uxores, quarum una est sapientia, de qua scri- ( citabo super vos verbtim meum bonum, ut redu-
bit Salomon :'« Ama illam et servabit le; circumda ( tamvosad Iocum istum. Ego enim scio cogitationes
illam, ct exaltabit te (Prov. iv); > et in alio loco : ( quas cogito supervos, dicitDominus : cogilaliones
« Hanc exquisivi sponsam accipere mihi, et amator ( pacis et non afflictionis, ut dem vobis finem bo-
faclus nim decoris ejus (Sap. vm). > Nec sufflcit no- « num, et patientiam (sive spem); et invocabitis me,
his una conjux sapientia, nisi habeamus et reliqua < et ibitis (sivejuxta Symmachum invenietis) et orabi-
forliludinem , temperanliam , atque jusliliam , ut < tis me, et exaudiam vos: qusereiis me et invenieus,
MJ.9 B. RABANI MA.URIARCJHEP. MPGUNT-OPERUM PARS III. 1020
\ « lens, et non audistis, dicit Dominus. Vos ergo au-
ine in jptp cprde yestrp, et iii.vc- A,
«, ciim,.quoesJeri,tis,
< niar a ypjiis («ivpanparphp ypbis),.djcit ppmi|)iis.» « ditc vcrbum Domini, omnis transmigratio quam
Nplite, inquit, crederc pscudoprophe,tis, divinis ct « emisi de Hicrusalem in Babylonem.» -5-'«*-Huc
soinn.ifltoribus,yeslrjs, qui, vobis vicinum in IIierusar usqucin LXX non habenUirqiioeasteriscis proenotavi,
Ipju}ffiditum pollicjQrilur: riisj cnini seplqaginla anni caetera eniin in quibus vel singiiif versus, vel pauca
cxpleti fiifirint, Cyro rpge Pcrsarum anle caplivos. ab cis praMermissa sunl vefba, vicius ta:dio annotare
rcmiltentq, liequaqtiani in patriara reverlemjni : et nolui, ne faslidium legenlifacerem. Poiricelur aulerii
tunc in c;i pi'0)niss,a coiiiplcbo, ut redticam vqs ad Dominus bis, quicranl. in transmigrafione, quod post
locum islm.il? Ego enim scio co«italiones, quas co- scptuaginta.amios caplivitaiis redire. eos faciat dc
gito super vo.s, ail Dominus. > Se dicit nossc quid univcrsis genlibus, de cunctis locis, ad quoeexpuleiit
cogilei : rnos juitcui cum sujs prophetis, divinis el eos, et captivilale laxata pristinuni staluni et palfiam
soimiiatoribus ignprarc, Fuiurpruin, igitur scieritia ret:iperc. Et cum ego bicc, inquit, mca sponte faclti-
sqli Heo conipctil: « Ut dein ypbis, ait, linem et pa- rus sim, ct certo lcmpore redituros Vos, fruslra dc-
lj.CDtiam: « fincnj captivi.laljs, et palienliani labo- cipimini, ct putatis vos habereprophclasinBaby'1'onc,
ruio praisentiitni, sive spem fiituroium. Tunc invo- qui vobis falsa promittunt: ila aulem scialifenequa-
cabiiisniectibitisHicrusale.nl e.l orabiiis, et exau- ng quanivos redituiri nunc sperare debere, sed oedificarc
di.ain vos. Cerle absque invocalipuc e,l orationecap- domos, plantarepomaria, accipere uxofcs el genefare
tiyorum pplerat iinplcre Dominqs quod promiserat: filios, et multiplicari numero, et teinpus exspectare
sed hortalur eos ad prcces, ut .quod promissum est promissum. Audite quid Dominus loquatur ad Sede-
m.creanliir a,cc.ipere.« Quaerclis el invenietis ine, cbiam, qui ntinc reguat in Hieiusalem , et ad oiiines
ciini quoesicritis me in loto porde vesiro,»juxta illud, habitatoies urbis Iiujus, id est ad fralrcs vcstros, qiii
Evangclii: «Pctite et accipictis, quocritcet iiiYenietis, noltienint obedire meae sententia:, et Babylonem mi-
pulsatc ct aperie.tur vobjs (tjatth. vii). J SecuiitJu.m gvare vobiscum, quod neqiiaquam captivitatem pos-
anagogen tandiu in sa:culi hujus cpnfiisione versa- sint eliiigere, sed gladio, elfamc, etpcste moriantur.
niur, quandiu requiem seplenarii nunicri mereamur « Etponameos.quasi ficus malas.» quasThcodotio in-
accipere: cl aceepta poenitentia Deus inipleat quori terpretatus cst sudrinas; Sccunda, pessimas; Symma-
proinisil, pl rediipamur ad lociim noslruni Epcle- chus novissimas, qua: Hebraicc appellanlur D'"iyty.
siam. Idcirco enirii Doiiiinus perculcre visus cst, ut Sed scriptorum vitio pro mcdia syllaba sivc littcra «
sanarct: dabitque nobis finen).laboris nostri atqup Gnccttm S inolevit, ut pro «uartin legatur su-
palienlia;, et invoqabimus eum pl revcrtcniur ip drim. Quomodo autem copbinus, sive calallius,
Ecclesiam, et orabimus ct exaudiemur: quopremus Q C qui babcbat ficus bonas, priinitivas habufsscdicilur :
pl inveniemus.euni, cum ex tptp corde quacsicrimiis sic aller copbiniis qui habebal. ficus malas, habuisse
jllum, cttunp apparebit nobis, Qi.iidam scpluaginta ficus novissimas scribilur. Et perscquar, inqiril, cos
anno.sj.ux.ta ij.lu.riin.terpretaptur qu.od seripUnn est;( qui niinc in Hicrusalcm urbe versantur, gladio, fame,
« Dics api.iqriiinnostr.orum, jn ipsis scpiuaginta anni, ei.pestileiilia, ut primum obsidione, confbslim , qui
(Psal. i.xxxrx), » quf cum'fueiiut expleti, lunc ad reinaneie et elfugere potueiinl disperganlur in tini-
Doniinum revertaniur in |oto corrie noslro, ct exau- vcrs:js terras, cl exemplo sint oinnibus malediclior
diamur, ct fitijs sit laboris nnst.ri atque patienlise. his, stuporis, et sibili, cl opprobrii, ad quos ego
NUIICeniin in umbra nos oninia jet in imaginepos- ejiciani vos quia non audierunl verba mea, dicit
sirieie. Dominus, qua: pcr servos meos Ioculus siim, ad cos
« Et reducam capiiviLalem vestram, cl congre- tle nocte consurgcns et mittcns, et nunquain monere
« gabo vos do universis genlibus et de cunctis locis ccssavi, ut imitarcntur vos, qui in trausmigralionc
< adquos expuli vps, djeit Pprainus, et reverti yos, securp otio perfruimini, donec promissio Domini
« faciam de locoariquem traiisinigrare vos feci, Quia compleatur. Vos autcm, qtii meae obedistis senfen-
« dixislis i Suscilabit ivpbis Dominus propbetas in tire, et regi vos Babylonio tradidjstis, audite, quae '
« Babylone. Hauc enhn dicit Dominus ad regem qui D ] dicturussim. Et in boc loco delirus intcrpres soiriniat
« sedcl super solium David et ad omncm populuin ha- ruinain poelestis Hierusalem, cl ad cos propbetiam
« bitatoreni urbis hujiis, et ad fralrcs vestros, qui dirigi suspicatiir, qui in lnijtis mundi Babylonia re-
«noii sunt itvgressi vpbiscum in traiJSiDigratipaem, gione vcrsantur, quotl benefecerinl in boec corpora
« IIicc riicii Doiriiuus exetcitiiuro : Ecce ego luiLtami spontc descendere, et in terra Chaldoeorumoedificare
« in eos giadium, faincra, et pestem, et ponani eos> d.omos, plantare poinaria, accipere uxores, filios ge-
« quasi ficus inalas qux comcdi non possunt,,ep qnoil1 nerare, bonteque operibus restitui posl septtiaginla
« pessimacsint. Etpersequar eos in^jladio, cliii fanie: annos in lociun pristinum et in coelcsiemHicrusalem,
« et in pesiilentia, et dabo vos in vex;Ui.qiiepiunj- illps autpm qui noluciint propria yoliintate ad tcr-
< versis rcgnis terrae, in malediclioiiem, et in slupq- repa descend>:rchaec passuros, quae Dominus Sede-
« rem, ct in sibilum, et jn oppupbiiuiri cuuclis geq- cbiae cl ejuspopulo comminalur, qui nolueiint imi-
« libus, ad quas ego ejeci eos, eo quod uon audieriptt tari fratres suos, nec venire in Babylonem , quod
» verba mea , dicit Domiuus, quae misi ad eos perr mittat in eos gladium, fainem, el peslem, hoc est
. « seryos.meoipropheta.sde oocLe.cOiisurfiensct inij,- - rerum omnium,pcnuriam, el ponat quasi ficuspessj-
1021 EXPQSITK) SUPER JEREMIAM. - LIB. XI. 1022
mas, quse penitus comedi non possunt. $t persequa-, 4 grcge similes Acbab et Sedcchiaopropiieta»t in no-
ttir eos gladio sempiterno, et det in vexalionem uni- mjne Doraini jaendacjum, et faeiunl stultritiain in
versis regqis te*roe, quoseyieetneqiiaqiiarahomines, Israel, et mpechantur uxores civium ûoruro, qgi iii
sed daeroones fiant aeriae potestates, <>t sint apud eadem Ecclesiae sunt urbe generati I quos vejus Na*
cunctos angelos, qui praesinl singulis provinciis in buchodonospr friget in igue peccati, dieeqle Osee pro-
nialedictionem et in stuporem, et in sibihim, et in op- phqta: « Omn^s adulteranles quasi cJibanus succen-
probrium cunotis genlibus. Et hoc eos ideirco passtt- sus a coquenle (Qse. yn).> Felix qui tpllit .juguut
ros, quia verba Drophetarum in ccelesti Hierusalem ab a,doIes.centiasua et sedet solus, jq/ud.ai»arilu4iue
atidire noluerint, qtii eos hortabantur, ut ad terrena replelus est,«potestque dicei-pcumPa.via :« Non scdi
descenderent,et eorpus humilitatis assinnerent, et inconcilio raalignantiuuifet.eum iniqua gerontibus
acta posnitudine post verum sabbatismum Jocum pri- noi) iutroibo(Psa/.xxv).» Quodqueintulit nuoc pro-
slinum possiderent. Haec ille dixerit, quse cuin au- pjicja:,« Ego sum judex et teslis, dicit Doroiiiue, >
diunt discipulis ejus, et GruiinianEe fabtilae stercora hunchabet sensum: Hoecquaedico dedupbus pseudo-
putant se divina audire mysteria. Nos quoque qui prophetis, qui loquuntur verburo in iiominc jtneo
istacontemnimtisquasiprobrtilisbabentanimantibus meodaciter, quptl non mandaveram eis, iiequaquam
el vocant mAoxio-iwTa?, eo quod in luto islitis corpo- ]B opinjone cognoyi, sed ipsescjo veraesse, queai celarc
ris conslituti, norr possitmus senlire qoelestia. nemo pptest, nec et eJIugere mei judicii.veritateni.
« flaec dicil Doniiniisexerciluum,. Deus Israel, ad » El ad Sempiam NpeUamilenj dices. £t quod sc-
< Achab filium Chulioc,et ad Sedechiam lilium Maa- i Quititr: Haecdicit Donijims,exercitnunj*Oeuslsraeli
« sioe, qui prophetanl vobis in nomine meo menda- < firo eo quod misisti libros in nomine tuo ad om-
« Citef: Eceeegotradatrieosiimianu Nabiichodono- < iiem populum.qui est in Hierusalem, > in LX$
< sorregis Bahylonis,etperCutieteos'inoCulisvestris: « mq habeliir. Bursumqtw uddidem 4e tua-:« Non
< et assumetor'ex eismaledictio ottini transmigralio- « misi le in nomine meo.» Ei cwiwflttent&r.jwctaor-
« ni Juda3, qiiaresi iri Baliylone'dicefitiinri: Ponat < dinem: < Et ad Sophoniam fili.ui» Maasiseaacerdor
< te Dominus sicut Sedechiam, et sicut Achab, qvros « tem. »Et itemm- de Hebrato: .<El.ad omnes sacer-
« frixit rex Babylonis In Igne. Pro eo qtiod fecerunt < dotes.» Acdeinde hislpria texiUir.i«D^miiuis deilit
« stultitiain (sive iniqiiitatem) in Israel, et moschati < te sacerdotom pro Joiade snccrdol*:, wt sis riux
« Stirit rtxores amicorum (sive civium) siiornm, et ( (si»« praeceplor) et episcopus, .in donjo Domini
« locuti sunt verbtim in riomine meo mendaciler, < snper pmnem viriun arrepiiliy.i.iicl pi'opliCtai),leiii,
« quod rion mandavi eis -.Ego sum judex el testis, < ui mitlas eum in nervuin, el in carcerfi/ii-i,si»#in
« dicit dominus. >Aiunt Hebroeihos esse presbyte-' G < eustodiam) et in calaracten» (quem Symmmhus p.o-
ros qui fecerint stultitiam in Israel, el mceehati sunt t y}.ov,Aquita ipsumverJiumliebraimm psa-uilSIKAC)-.
tixores civium suorum,' quomrn urri ioqiriltff Baurel: « fit nunc quare iio» inorepasti Jerciniam Anatholi-
« Inveterate dierum maloTum; > et alteri: < Semen « ten, qui prophetat vobis? quia euper hao misit ad
Cbanaan et rion Juda; speciesdecepit te, et coneiipi- « tios in Babykmem dicens: Longum est; wdiljcate
scentia pervertil cor luufn. -Sic faeiebalis filiabus « domps, et habitate, et plantate horlos, el comedile
Israel,el illaemeiuentes loqnebantur voblscum, sedlilia « fruclum eoruro. Legii ergo Sophonias sacerdos li-
Juda non sustinuit iniquitatem vestram (Dan. xm). > t brum islum in auribtisJeramise prophetfc.' » Se-
Quodque prophela nunc loqtiitur: « Et loctrti sunt meiasjdelocoNeellami,»}ui iut«*pfetatur torrens, cum
verbum in nomine meo mendaciter, quod non man- rege JecJionia .ductus fuprat jn Babyloucrn, el pro*
davi eis, »illud sigrrifiearipulsnt, quod miseras inu^ phetabat populo inendaoilert eo quod celeriiercssent
lierculas quoe circiimferunttrr omni vento doclrinse Hierusalemn&versuri. Fuisse aiitem euui pseuddpro
sic deceperint, quod dieerent eis, qui de tribu Juda plietai*,»eq*ieatia verba JoiemiEedeUionstjiant:*Htoc
erant, Christuni de sito serriine esse generaiidtim. dicit DomitMisadSemeiam.Neollamkero,-proeo quod
Quoe illecta? cupidine prsebebarit corpora sua, quasi pro.photavit.yobisSemeias(etegonoh'»nisietim.»Qtiia
matres futurae Chrisli. Sed illud quod impfaesentia-' •• igittif Jeremias ad eos qiii erant in-Psrbylone litteras
rum dicitur, < quos frixit rex Babylonis in igne, » vi-. miserat dicens:« JSdificate donios etha/bitate, plan-
deturDanielis hislorioeeonlraire. llle enim asscrit eos tate horlos, et comedile fructuiii eomm', acclpile
ad sententiam Danielis a populo esse lapidalos: hie uit»/-eseigerierate'flI*os; »etpostaiia Jttnserat: « Non
vero scripiurtl est quod frixerit eos rex Babyloiiis vos seducant prophetoe vestri, qui sttnt in medio ve-
in igne: Unde et a plerisque aepene omnibus He* stixtfh, et divini vestri; > ac deinde-: « quia falso isii
brseis, ipsa quasi fabula non recipitiir, nec legitur in prophetaiit vqbis in nomirje meo, et noij-ftiisi ew
synagogis Judaeowm. Quomodoenim, inquiunl, fieri dieit DoifliiHis! »ihtelligens SeiM,eiassub commm«
poterat, ut captivi lapidandi principes el prophetas nomine psCHrioprophetarumconirasesoriptum, iniuit
suos haberent polestatem ? Magisque hoc esse verum lilteras Hienisalem ad Sophoniam ftHumMaasisc ea-
affirmant, quod scribit Jeremifts, convictos quidem eetdoiem, et ad reliquOs sacerdotes cowtra Jew-
esse presbyteros a Daniele, sed latam in eos sen miam, quare non increpetur a Sophonia sacerdote>
tentiam a rege Babylonis, qui in captivos, ut victor cnjtis officium est discernendi inter propbetas, c/ji
et domipus, habebat imperium. Quantiet de ftostro Spiritn sanetb loquaritiir,efquitjoiitrario',êt
rccludiim-
1025 B. RABANI MAURl ARCHIEP. MOGUiNT.OPEIUJM PARS 111. lOAi
beatur in carcerem, ut mcndacii sui poenas luat el jA per pseiidoprophetam visital, sed ct super semeu
populum ultra supplantare desislat. Joiades sacerdos ejus, omnes discipulos quos suo errore decepil:
fuil, qui Joas post interfeclionem Gotholioc [Allra- < Non erit, inquil, ei vir sedens in medio populi hu-
lia)] imperium iradidit el inlerfecil sacerdotes Baal jus.» Delealur de sanclorum conciliabulo stirps pes-
(IV Beg. xi, //Par.xxm). Hoc est ergo[quod scribit: sima , nec sedeat iu metlio quiesceiitium, qui cum
Quare non imilaris Joiadem sacerdolem, el interfrcis slantiljus slare non potuil, nec audivit illud: < Si
Jeremiam pseudoprophelam ? Doininus eniin le pro stetisset in substantia mea (Jer. xxm) » Cunique Do-
Joiade constituit, ut habeas curam lempli, cl prae- niinus perfectionem virtutum omnium finiio seplena-
cipuediscernas,quisancloSpiriluloquantui', qui dae- rio tcmpore promittat: ille non videbit bonum, quod
moniaco. Discretionesautem spiriluum Dominicoeesse sibi in praesenti tempore vindicabat. Hoc autem lo-
gratiae, et Apostolusmemorat (Uoan. iv). Cur, inquit, tum fiet, quia proevaricationem locutus est adversus
non increpasti Jeremiam Anatholiten? Quod ipse Doniinum, ut diceret jam soluta peccaloruni ca-
merebatur quasi pseudopropheta, referl in proplie- plivitate , reversuros esse in Ilierusaleni , qiiibus
tam, et prsevenit mendacio verilalem. Unde el pru- Aposlolus commiiialur: « Jam salurati estis , jam
dentiores putantur (ilii tenebrarum, filiis lucis in divites facli estis: sine nobis regnaslis, et utiuani
gcneratione hac. Nobisque agentibus patienter et B rcgnaretis, utetnosregnareinusvobiscum(/C'oi'. iv) >
exspeclantibus miserorum salutem, praeveniunt hae CAPUT XXV
retici, et nos suo appellant nomine, ducentes caeci Trislitiam de caplivilatcpromitlit, el yaudium elulr
caecos in foveara < Misit, inquit, ad nos in Babylo- lionem in hosles.
nem, dicens : Longe esl. » Hoc cst omne quod dolet, « Hoc verbum quod faclum est ad Jeremiam a
quare adversum suum mendacium Jeremias scripse- « Domino, dicens: Haccdicit Dominus Deus Israel,
rit veritatera, longe esse rcdilurn, el post septua- < dicens: Scribe libi oronia verba quoe loculussuin
ginta annos redituros in Hierusalem, unde debere « ad te in libro. Ecce enim dies venient, dicit Do-
eos oedificaredomos, planlarc pomaria, et comedere < minus, et convertam conversionem populi mci
fructum eorum, accipere uxores et facere filios, quoe < Israel et Juda, ait Dominus Deus; et convertam
proeteritus sermo narravit. Quas lilteras cuin acce- « (sive sedere faciam) in terra quam dedi palribus
pisset Sophonias sacerdos, ad cujus specialiler no- < eortim et possidebunt eam (MAUR.)» Hic locus
men scriptoe erant, legit Jeremioe, quodammodo Jeremiae propheloe repromissiones mysticas contine-
siiggillans eum et ipsa increpans leclione, quare au- bit, qtias Judeei putant et nostri Judaizantes in con-
deret in Babylonem talia scribere. summalione muntli esse complendas. Nec dum enim
Et factum cst verbum Doniini ad Jeremiaui, di- <-<sub Zorobabel possunl cxplctas convincere: nos au-
< cens: Mitte ad omnem transmigrationem dicens: tem sequentes aucioritaiemaposlolorum et evangeli-
< Huec dicit Dominus ad Senieiam Neellami- starum, et maxime aposloli Pauli, quidquid populo
< tem : Pro eo quod prophelavit vobis Seraeias, et Israel carnaliler repromillilur, nobis spiritaliter
< ego non misi eura, et fecit vos confidere in men- complelum esse monstramus, hodieque impleri: nee
< dacio, idcirco haecdicit Domintis: Ecce ego visi- inter Judaeos el Cbristianos ullum aliud essc ccrta-
< tabo super Semeiam Neellamitem et super semen men, nisi boc ut cum illi nosque credamus Chri-
< ejus. Non erit ei vir sedens in medio populi hujus, stum Dei Filium repromissum, et ca qua: sunt fu-
« et non videbit bonum quod ego faciam populo tnra sub Cbristo a nobis impleta, ab illis explentla
« meo, ait Dominus, quia proevaricationem locutus dicantur. Qtti igiturjam Christum venisse credimus,
« est adversus Dominum. > Pseudopropheta Semeias necesse est, ut ea quae sub Chrislo dicuntur futura
Neellamiles , qui de lorrente alienas et turbidas expleta tloceamus, nosqtie lilios esse Ahrahain, dc
aquas sumpserat, irascitur contra mendacium suum quibus scriptum esl: < Potest Deus de lapidibus istis
vera scripsisse Jeremiam, et ad Sopboniam sacerdo- suscitare filios Abrabam, >ad quem facla cst pro-
lem mittil epistolas, cur ausus sit propheta scribere n missio: « Etin semineluobenediceiHuromnes gentes
veritatem, et cupit eum recludi carcere ne loquatur. (Gen. xxvi). > Quam benediclionem, vas election.isin
Sophonias quoque prophetam latenter accusat, dum Chrislo explelain docens, < non dixlt: In seminibus,
legit epistolam mentientis, et accusationera cjus ha- seri in scmine qui est Christus (Gal. 111).> Hoc, in-
bcre sejaclilat: quanto magis sceleris rei sunt, jjui quit, verbum quod factum est ad Jeremiam a Do-
defendunt pseudoprophetas, et mentientes fovent, et mino, diccns: Haecdicit Dominus Deus Israel, di-
aliofum male inventa, sua faciunt esse peccata? cens: Scribe tibi omnia verba, quae locutus sum
Audiat itaque pseudopropbeta, intelligat sacerdos, ad te in libro: ecce enim dics venienl, dicit Domi-
quid per eum el ipse audire mercalur. Haec dicil ntis, et converlam conversionem populi mei Israel
Dominus: « Ecce ego visilabo super Semeiam. » el Juda, ait Dominus Deus : et convertam eos (sive
Hoc Dominus loquitur, non prophela, quod visitet sedere faciam) in terra qiiam dedi palribus eorum, et
super Semeiam Neellamitem, non in remedium, sed possidebunt eam.»Promillenlibus(Hieron.) in Baby-
in supplicium menlienlis , juxla illud quod scriplum lone pseudopropbelis cito populum qui cum Jechonia
esl: « Visilabo in virga iniquitates eorum, et in ila- captus fuerat, revcrsurum, et Anania filio Azur in
gellis peccata eorum (Psal. LXXXVUI). »Nec solumsu- Hierusalem eadem praedicanle, Jeremias projihela et
1025 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XI. 1026
illud quidem fulurum asseruit, non intra biennium, A . cujus et Evangelium meminit, « daturum se nobis, ut
ut illi menliebanlur, sed Jinilis sepluaginla annis. sine trmore de manu inimicorum nostrorum liberati,
El tunc scribere jubetur in libro, et memorise tra- serviamus illi in sanctitateet justitia coram ipso om-
dere, quaeDominus ventura prsenuntiet. Ex quo manibus diebus nostris. » Quomodoenim primus Adam
nifestum est nequaquam vicinum tempus esse vatici- et secundus Adam scribuntur juxla corporis verita-
uii, sed multa post tempora hsec explenda, quando tem: sic et David Dominus atque Salvator, quia juxta
Israel et Juda reversuri sunt in terram suam: et im- carnem ex David totum in eo sancta Maria conferen-
plendum illud quod Ezechiel prophetavit, duas te,quidquid fuit ex stirpe David,elhabenle originem
virgas sibi pariter copulandas, et imperalurum Da- atque conceptum de Spiritu sancto. Quodque ail:
vid regem, de quo scribit:« Et servus meus David « Conteram jugum ejus de collo tuo, et vincula illius
rex super eos, et pastor unus erit omnium eorum disrumpam, » non dubium quin sub typo Nabucho-
(E«ec/i.xxxvn)> Si quid igitur in illa prophetia di- donosor de diabolo sentiendum sit.
xinius, etiam in prsesenli loco iuteUigendum est, « Tu ergo ne timeas, serve meus Jacob, ait Do-
« minus, neque paveas, lsrael: quia ecce ego salvum
prsesertim cum eadem, et eo tempore, Ezechiel in
« te faciam de terra longinqua., et senren tuum de
Babylone, et Jeremias in Hierusalem prophetaverint.
<Et haecverba quae locnlus est Dominus ad Israel B « terra captivilatis eorum : et revertetur Jacob, et
< et ad Judam. Quoniam haec dicit Dominus : Vocera « quiescet, et cunctis arlluet bonis, et non erit quem
( terroris(siu« timoris) audivimus, formido, etnon. . « ibrmidet, quoniam tecum sum, ait Dominus, ut
( est pax. Interrogate et videte si generat masculus. « salvem te. Faciam enim consummationem in
( Quare ergo vidi omnis viri manum super lumbos « cunctis gentibus in quibus dispersi te : le aulem
« suos, quasi parlurientis: elconversae sunl universoe < non faciam in consummationem, sed castigabo
( facies in auruginem ? > Primum tristia annunlian- « (sive erudiam) le in judicio*, ut non tibi videaris
< innoxius (siveet mundans non mundabo le). » Haec
tur, ut post malorum magnitudinem laeta succedant:
gralior quippe est sanitas aegrotatione depulsa: et mpmonn iu LXX non habetur, et in plerisque co-
doloris magnitudo, in magnitudinem vertitur gaudio- dicibus vuigatse editionis sub asleriscis de Theodo-
rum. Quod autem dicit, hoc est. Tantus erit limor, lione addiia esl. Pollicetur autem sermo divinus ,
tantaque formido, ut fugata pace, bellis et sanguine et familiariler vocal servum suum Jacob et Israel,
omnia compleanlur, etviros quoque quorum pr«- sicut Abraham, Isaac, et Jacob, vocantur servi Dei.
prium est contra adversarios dimicare, muliebris Moses quoque et alii prophetse, et apostolus Pau-
terror obtineat, manusque nequaquam ad arma, lus in principio Epistolarum suarum iioc lilulo
sed ad renes tenendos conferant,. quasi si mulier G glorialur : ut et duse et decem tribus, id est duo-
pariens ilia lumbosque contineat. Unde et cuncto- decira, sciant se de terra longinqua esse salvaudas ,
ram facies vertenlur in auruginem, pavorem cordis et solvendam captivitalem reddendamque pacem, et
vultus pallore testantes. Quidam hunc locum secun- omni eas replendas abundanlia, juxla illud quod
dum tropologiam sic interpretantur, ut putent illud in Psalmo dicitur : « Fiat pax in virtute iua, et
teslimonium: <Atimore luo, Domine, concepimus, et abundantia in turribus luis (Psal. cxxi). > Hoc au-
parturivimus, et peperimus, spiritum salulis tuae fe- tem erit, qnia prsesentia Domini perfruentur, quando
cimus super terram (Isa. xxxvi), » et illud apostoli- et genles adversarise, quse eos ceperant, disperibunt
cum, in quo dicil:« Filioli mei, quosilerumparturio, ei isti liherabunlur a gentibus. Docetque eos nequa-
donec Christus formetur in vobis (Gal. IV), » huic quam poense, sed eruditioni traditos, ut judicarentur
exemplo comparari, quod manifeslumestnon adter- qttasi proprii, non perderentur quasi alieni : « Qui
rorem, sed ad gaudium pertinere: cum preesens enim non credit, jam judicatus esl (Joan. m); »
Scriptura vastationislsrael et ruinae teinpus signilicet. hoc est enim praejudicalus in interilum. Quod au-
«Yse, quiamagnadiesilla, necest similis ejus, tem- tem iritulit: « Ut non tibi vitlearis innoxius, » sive,
« pusquctribulalionis est Jacob : et ex ipso salvabi- juxta Symmachum , < et mundans non mundabo
« tur. » Praedicit tempus miserise, ut inferat tempus te; » vel juxta Aquilam : « Cum te erudiero per
gaudii. Cum, inquit, tanla prsecesserint mala ut judicium , nequaquam innocentem faciam; » illud
dolor virorum omnium dolori parturientis feminae signiiicat quod omnis mundus indigeat misericordia
comparetur, tamen tempus tribulationis Jacob, hoc Dei, etnullus, quamvis sanctus sit, securus pergat
est, populi Dei, mutabitur in prospera: et ex ipso adjudicem : contra novam ex veteri hseresim, quae
quoque salvabitur, subauditurtempore, dequosermo putat in isto sseculoetista carne mortali, antequam
processerat. Jacob autem duodecim tribus inteUige : corruptivum hoc induat incorruptionem, et morlale
quse nequaquam tsub Zorobabel, ut nonnulli falso induat immorlalilaiem, perfectionem esse in quo-
£utant, sed de Evangelica vocatione salvatae sunt. quam, el omnes simul jusium posse implere vir-
t Et eril in die illa, ait Dominus cxerciLuum: lules.
« conteram jugum ejus de collo tuo, et vinculaillius , « Quia haec dicit Dominus : „nsanabilis fractura
« disrumpam, etnon dominabuntur eis amplius alieni, « tua, pessima plaga tua. Non est qui judicet judi-
« el servient (sive operabuntur) Domino Deo suo. « cium tuum ad alligandum, curationum ulililas
i ol Davidregisuo, quemsuscilabo eis.»IsteestDavid, « nonest tibi. Omnes amatores tui oblili sunt tui; te
1027 B. RABANt MAURl ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 1628
i non quaercnl. Plas;a enini ininiici percussi le , A linquentes populos videt, quos non jam sub discipli-
« casugatioiic criideli (sive forti). Propler multitu- ria filios, sed sub districta pefcussione bosles inlue-
« dincni iniquitatis triae dura facla (sioe mulli- lur: « Plaga iniiniciperciissi te, castigatiohe cretluli.»
« plicata) sunt peccala lua. QuiJ ciamas ad nie El quod hic dicitur « non parcet, > ifciquoqtie vefbis
« super conlrilione iua ? Iiisanabilis esl dolor iuus, aliis declaralur : « Quid clamas ad hie siiper cbriiri-
« prdptef inultitudinerii iniquilalis luoe, el propler tione lua?insan'abilis estdbfbf tiius. » Uiide lio'c'sem-
« dura peccata tua feci lioectibi.i Quasiadspeciosam per clecti providenti ut afite ad justitiairi redeaht,
mulierein ioquitur, cui supra dixerat: « caslfgabb ie quam sese irajudfcis iiiextinguiljflfter acceiVdat,iie
in jijdiciOjUlnonlibf vidcaris innoxius(sibe innoxia),» qltimo flageilo deprehehsi simul eis iihialiir viia ciiin
Etpcr inetapboram loquilur ad Jerusalehi, quod Dci ctilpa. Fiagelium riamque tuiic tiiluef culpa, cuhi
judi.ciopessiriie vulnerata sil:et nequaquam alionisi mutaveril vitam. N'am ctijus lribres iiiiiriuiali non
ipso qui percusserat possilcuranlesaniari [curante sa- expiat actiones. Oirinis ergo divina percussio, aut
narij. « Non est,- ait Doniiinis, qui judicet judieiuni purgatio in ridbis vitae praeseritrscst, aut inilluin
luuiii, » nec altissiino vulneri valeat ctilem cicatricis poenae sequentis. Propier eos enini qui ex fiagello
obducere, quocunque tb converteris, utilitas non est prolfciunt diclufti est: « Qui fingis dbloreiri iii pra:-
tibi: quia offcndislieum qui verus est, el solus esline- B ceplo (Psal. xciii), > quia dum rlagellaltir infquus ct
dicus.« Omnesanialoreslui obliti sunltui, >velsacer- cbrrigitur, praeceptuni auilire iibliiii,audivit tlblorem.
dotes, vel prineipes, aul certe angclorum proesidia, Doior crgo in praecepio fihgiiur ei, qui a maiis operi-
quibus priusquain offcndercs Domiiium, vallabarjs. bus, quasi proecepli vice dolbre cbhibetrir. De liis
« Te non quaerent,» facientes aposlolum Pauliim,qui vero tpios tfamnaht flagella, et ribriliberaht, dicitur :
quaefcbat credcntes, eliion ca, quaeeranl credcnliuin < Percussisti eos, nec doliierifnf• attriviitf eos, et
(// Cor xn). <Plaga ciiim iiiiiiiicipereussile, casliga- renuerunt accipere clisciplinam (Jer. v). » Haecfla-
lionc crcdtili .» Aliteraniicus,aliter iniinicus percu- gella ab hac vita inchoant, el iri'aclefha'pemissione
tit; aliter pater, aliter hostis. Ille caedit ul corrigat, perriuianl. Unde per Mosen Bomirtusdicit: « Igriis
iste percutit ut occiriat. Unde et propheta lacryma- exarsit ih ira inea, et ardebit usque ad ihteros deor-
biliter dicil: « Doniine, ne in furorc iuo arguas me, siim (Deut. xxxnj. » Qiiantum ad pfaeserilerheleiiiiu
iieqtic in ira tua corripias. me (Psal. vi). » lloc au- percussionem spcctat, recte dicituf,« igriis exafsit iii
tein facltim esl, quia propler iiiultiluilinem iniquita- ira mca, » qtianlum vero ad Seterriariidarrinaiioueiri,
lis luoe dura facta sunl pcccala ,lua. Quodque se- aptc mox siifjditur, < et artiebit risqlie ad inferos
qulttir : « Quitl clamas supcr contriiibne luii ? hisa- ^ deorsum. > Licel aquibusdam dici soleoitiliiid, quod
nabilis esl dolor luus, piopler mullitudincm iniqtii- scriptum esl:« Non judiCalDeusbis ihiriipsiiiii, >qui
tatis tuae, « in LXX non habetur, videlicet quia se- tamen quod per propbetam de fniqiiis dicitiir, riohat-
cundodiciiur,» pfoptermultitudineni iniquitalis lu;e, tendunt : « El uuplici coiiitisibne cbiflere ebs, » et
et dura peccata lua, » ct qui scribcbani a piincipio id qiiod aliiis scripturti csl, < Jesiis popiilum de
addilum pulavcrunt. Et esl senstis : Ut inimici te lcrra /Egypli salvahs, secundo ebs qui non cfedide-
plaga perculcrcm, et ca:dcrpin castigatione crudeli, riint pcrdidil. » Quibus taiiicn si consensuiii pfoebe-
fecit mulliludo iniquilalis tu;c, ct dura peccala tua, mus, quainlibei culpam bis fcrifi non possc, boc ex
quse sanaii rion poterant, nisi inordacissiino medi- peccalo perctissis atque in pbccato sub riioYicnlibiis
camiiic [pulvcre et ardenli caulcrio ct fcrro acu- debcl sesliniari, qiila eoruin pcrcussib liic cbijita, illic
tissimo], quo putridas carnes el insanabilcs anipttta- perficituf', iit incorreclis nriuiii flagellriiii sif, qnod
rem el laiiicn propter mullitudinem iniquitalis tuae, teiiipofaliler incipit, sed iiiaetcrnis stippliciiscoiisnm-
etdtlia peccata tua, feci hoctilii, lioii nica yolunlate, nialiir, qualciiiis eis qiil oinriino corrigi reiitiurit,
sed medicinoe ralionc cogenle. (Grcg.) Hinc et in jani praseiitiiim fiagclloriim pefcussio, seqttciiliinn
Job serihtum csl: « Einiltet supcr ctiiii, cl non par- sit initium' torliielitofririi.
cet (Job. xx). t Peccatorcm Deus quoties fciiendo 1p. « Proptereaoimiesqiii cometlurilte, devofabuntur,
corrigit, atl hoc IJagclluiiicmitlil, ut parcat, cuiu vero « et univcrsi hosles ttii iii captivilatem tluceniiir,
ejus vitam in peccato pcrmaneiiteiii fctiendo conclu- « et qui te vaslani vaslabuiittir, cuiictosque pr;i:da'-
dit, flagelluni cmillit, sed nequaqiiani parcil. Qui « torcs luos dabo iii proedaui. Obducam eiiini cica-
enim flagellum emisii ut parcefct, ad boc emittit « triccirt tibi, Ct a vuhieribtiS tuis sanabo te, dicit
quandoque ne parcat. In hac uamque vila Doiniinis «' Doniirius, quia cjCctarii (sive dis'p'ersam)Vocavc-'
tanlp niagis studct ul parcal, quauto magis exspec- « riiiit fc Sion : Iisecesl quie nbif hiiliebat feqriireii-
lando iiagellal. Sicut ipse voce angeli ad Joannem « t'efn. » El sub Zbrbtjabel liacCfacVa'cogribs^cfiiiiis,
ail: « Ego quos ainp redargiio et castigo (Apoc. qiiando Assyrios, boc esl Niiiiven,va'staverfeBabylb-
III). » Et sicut alias dicitur : Quem eniin riiligit Do- nii aifliie Cbalrixi, ct rursuiri ftalrjlofiios et Cliald;cbs
ininus, castigat: (lagcllal.aiileiii oiiuicni filium quero Metji P't:rsa:que ceperunt, ct Babylon dcstrricia est,
recipil (Hebr. xn).» Econtra aulenj de flagcllo dam- ttiiic îbii coepit habefe Doininiim requirenlem, ct
cationis scriptum esl: « In pperibus manuuni sua- bbducla est cicatrix vuineri fllfusi et sanata est a pla-
riiui comprchcusus esl peccalor (Psal rx). > Dp qtip gjs suis, quod pieriius atque perfectius coinpVeiurin
nei JeremiamDominus dicil, dum iiiconiyibililer de- Christo.
iOS»,. EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XI. 1030
« Hsecdieit Dominus : EecC ego convertam Con- A £ cireumdeturexerciluHierusalemvet pcnitils deleatur.
.*. versionem laberiiaCulorum Jacob, et teclis (sive Quomodo autem artifexnon potest iiileliigiinisiopere
« captivitati) eorum miserebor r ef eeuificabiturcivitas coiripleto, nec medicinse in'diis'tria,-hisi postquarn
« iii exceiso suo, et lemplum juxta ordinem suum fuerit sanitas consecuta, ita ciim*eVerslo fuerit Hie-
< fundabiiurj Et egredietur de eis laus, Voxque lu- rusalem, et prioris populi abjectitj; tunc Intelligent
« dentiuiii; et niultiplieabo eos; *t non minuentur.» credenteS) quod repulsio Judseorumy nostrJe salutis
Quodquesequitur, « Et glorificabe-eos et iion atte- occasiosil. ...
< nuabunlur,»in Sepluagintd non hahetur. « Et efunt, CAPUT XXXI
« iiiqtiit, filii rejus sieul a principio, et costus ejus Post
« oaram me permanebit. El visilaho adversumom- pjehiludihem gehtium inirat Isrdei gd fidem : de
Ghfisii naimim, n sacrairiehlo idvpolis et san-
< nes qui tribuianteum, el eril dtix ejus ex eb; et guinis ejus : quod unusquisque morietur m peccaio
« ptinceps •de medio ejus producelur, et applicabo suo. . .
< cum, et aceedet ad me. Quis enim iste est, qui ap- « In lempore illo dicii Dominus : EroDeusuniver-
< plicet cor suum, ul appropinquet mihi, ait Donit- « sis cognalionibus Israel (sive generi lsrael), el ipsi
< minus ? »(Hieron.) Quoruni typns praeeessit in Zo- « erunt mihi in populum > (Hierom). Nisi cogilatio
robabel et Eira, quuhdo reversus est populus, et B 1 Domini fuerit implela, et furor ejus requieverit su-
cceptaesl aeriificaricivitas in excelso suo, templiq»e per impiorum caput, universilaLis Doinintls cogna-
observari legera [religio], et esetera quse ipsius Ezroc tionibus Israel Deus esse non poterio iihoc auten»
volumine coniinenliir. Plenius autematque perfeciius dicit reliquiis, quse salvaefacise sunt. Quod si oppo-
in Doniino Salvatore, aposlolisque complettmi est, nilur nobis id quod diclum est: « Ero Deus generi
quando oedifiGataest eivitas in exoelso suo, de qiia Israel, » sive « universis cognationibus I&rael, J as-
scriptum est : i Non potest abscondi civitas quoe in sumamus exemplum: « Si filii essetisAhrabam, face-
monteposita est (Malih. v). » Et teropium juita or- relis opera patris vestri (Joan-. vin), » et Aposto-
dinem suum, caerenioiiiasquefundatum, ut quidquid lus scribit: « Yidete Israel juxta carnem (./ Cor. x), »
in priori populofiebal carnaliter, in Ecclesia spirita- Ex quo docet esse aliuro Israel juxla spiritunii Ille es«
liter tioiiiplerelur. Tunc egressa est latis, sive gralia- igilur lsrael qui menle ceniit Deum; sive reclissimus
runi actio, hoc enini significat iTT^ri,ut omnes ap®- Domini esl: el hujusceinodi Israel erit popahjs Deis
stoli dicerent i * Gratia vobis et pax (/ Cor. 1). > < Haec dicit Dbminus : Invenit graliain iudeserto
Voxque ludentium,' nori illo ludo quo manducavil po- < populus, qui remanserat gladio, vadat ad requiem
pulusi et bibit, et surrexil ut luderet (Exod. xxxn), «.stiam Israel. >Sepluaginta: <Sicd|cilDoiiiiiius:In-
sed eo quo coram arca DominiJusit David (// Beg* G * < veni calidura in deserto cum bis
qui perierant gla-
vr). < Et mulplicati sunt et nou imriiinuti,- > ut lotus « dio. Ite et noUte interficere lsrael. » Ridicule iu
orbis crederet in Deum salyatorem. Glorilicali sunt hoc loco Latini codices ambiguitate vcrbi Giaeci, pro
ut implerelur quod scriptum esl : < Gloriosa dicla calido, lupinos, interpretati sunt. Graecuinetiimeefôv
sijnl de te, civilas Dei (Psal, LXXXVI). > Fuerunlque utrunique significat: quod et ipsum npu habetur iu
filii ejus, hoc est apostolij sicut fuerunt a pvincipio llebraeo. Est enim, scnptuin W quod Aquila, Sym-
Abrabam, Isaac, cl Jacob, principes generis Israeli- niacjius et Theodotio yjtfiv, hoc esl, graliam inter-
lici. Tuuc visitavit Dominus adversum omnes qui pretati sunl. Soli Sepr.oa*inta pps.^pre,;culidum, pu-
tribulaver,unt.,pppulum Dei, adversarias videlicet po- tantes ullimam litteram D esse. Si eniin legamus jn
leslates. Et fuit dux ejus ex eo,.haud dubiura quin p"ef
"littefaiii|' grdtia dfcitiir : Si p'ef n 'culbr iritcr-
Dominus et Salvator secundum .carnem cx genere pfetatur: Est iiiiteiri settsus juxta tlejifaiclini • 'Ciini
Israel, el princeps.de medio ejus^productus est. Ap- pBjStilusJiidacbfuih, ijiii Romario rema/isefat giadio
plicavit eum Pater ad se, et accessiLad eum, ul dice- Vel cefteirain fufbris Doihihi pbtuefat cyadefe, in-
re.t Filius ejus : « Ego in Patre, et Paler in tne veiiit gratiam iii'deserib gentium , iil fntef iurbani
(Joan, xiv), > quia nullus potest sic suum cor. _ lialioririm in Ecclcsia salvetur. tfhile vadet et irive-
applicare Doniino, nec ita ut Filitis Palriesse con- iifbt reqiiiem siiarii Israel, [quam sempef speraverat,
junctus. Quodque dicilur juxta LXX:« Et eritis inilii quahi ei prophelaruni proiiiisefant vaticinia. Pbirb
iu populum,,eierocgpvobisiiijDeum,»ceruiniusopere juxla Sepiuaginla fiaec iiifeUigehiia est : tfoiiiinus
coinpletuni ex parte iii lsrael, et ex toto iu gen- iiivenit calidos atque vivehtes apostolbs, et socios
lium jnulliludine. ebfriin Iri deserto gbritiuiri| Iriief eb'Siiiii ihfi'delita(e
...« Ecce,lurbp Domini, furor egrediens, procella sua intarfecti fueraiil, ttefe'habeburitxaTbfbm' vilse.
« ruens in capite inipiorum,,coiiquiescei. Et non Unde pfaCcipilur angelis, el his qu'1in minisiefio Hei
« avertetfram.ijidignalionis Dominus, donec faciat suiif, rie bmnes irtterficiant, ne"Isfael penilus delba-
i et compleat cogilatiouem cordis sui. Iu novissimo trif, uicitufque eis, «' lie eL nbiftc flilefucere"^-
««dierum inteiligetis ea. > Turbo furoris Domini, et rael, > sint aliqui, qiii vivaht, sirit qin caleahlafdbrfe'
procella ruens atque tempestas requiescet in capite fidei, sinlqui frigus infidelitatiset mortis eiTugiant,
eorum, vel dae.monum,veleorum, quiDeiFUiumbias- quosD.orainusiuyeniat in.deserto. ,. . . .-
plipiiiayerunl, <etnpiiavertetiraifli,ndigjiaUpais,suaev «Longe Domiiius ,apparuit, jnibi (sive ei), et ii>
douecfaciat et compleat cogitalionem cordis sui,»et., « charitate perpetua dilexi le : ideo atlraxi le raise-
< rans. Rursum scdificabo le, et oedificaberis virgo .A tos, » in Hebraico non habetur, sed in LXX tantum
< Israel Adhuc coronaberis lympanis tuis (sive assu- legitur. Pro quo apud Hebrseos scriptum est:
< mes lympana tua, et egredieris in choro ludeii- <Inter quos erunt caecus,et claudus, et prsegnans,
« tiuin. Adhuc plantabis vineas in montibus Sama- <etparienssimul.Ecclesiamagnareverientiumbuc.»
« riae. Plantate plantaria et vindemiale.erilenim dies Congregantur reliquiae populi Israel per aposlolos
« in qua clamabunl cuslodes in monte Ephraim, Sur- et aposlolicos viros, de quibus supra legimus : <Cla-
« gite et ascendamus in Sion ad Dominum Deum mabunt custodes in monte, » et quibus praecipitur :
< nostrum. > Quia offenderat Israel Dominura, et < Personate et canite et dicile, » ut salvae fiant re-
dixerat: <Nonhabemus regera, rrisi Coesarem (Joan. liquiae Israel. Ipseque Dorainus pollicelur se redu-
xix), > et «iVenite et interticiamus eum, etnostraerit ctuimm eos de lerra Aquilonis, qui est venlusduris-
haereditas (Marc. xn),» el longe recesserat a Deo, simus, nomine aulem dexter vocaiur, de incredu-
propterea Dominus post multum tempus apparuit litate, de frigore Dominicae cbaritatis, et congregare
ei, non tempore Zorobabel, et Ezrae, postquam rttr- eos ab extremis terrae, non in alio tempore, setl in
sum capti sunt, sed in cbarilale perpelua dilexit eum, solemnitale paschse, hoc est, feriis Dominicaepassio-
quse nullo fine delebitur, et attraxit euni raiserans. nis quando crutifixus est Doniimis : implclumque il-
Nequaquam enirn merito, sed clementia salvatus est. B lud qtiod ipse in Evangelio repromisil : < Cum-exal-
Rurstimque ait, < iEdificabo te, et sedificaberis, virgo latus fuero, omnia tfahani ad me (Joan. xn). » Tunc
lsrael.» Hocproprie inlelligamusin Ecclesia.Delirant generavit mullum populum , ul illud implerelur
enim qui auream alque gemmalam suscipiant Ilieru- lsaise: < Quia nata est gens semel (Isa. LXVI,sec.
salem, suam avaritiam in mysterio urbis Dornini LKX). t Una enim die tria millia et quinque millia
consecrantes. Adhuc ornaberis tympanis tuis, ut ca- hominum credideruut (Act. n et rv). Quodque in
nas Dominoin Ecclesiis omni in le raalorum operum Hebraico scribitur: < Inter tjuos erunt csectiset clau-
carne consumpia. Et egredieris in choro ludentium dus, et praegnans, et parieiis simul, ecclesia magna
cum gentium turbis : plantabis vineas in montibus revertentium huc, » quanquam et juxta litleram iin-
Samarise, nequaquam in vallibus et humilibus locis, pletum sit, quod caeci viderint, claudi ambulavcrint,
sed in montibus Samariae qui post caplivitatem po- tanien melius juxla anagogen intelligi potest: quod
puli Israel ab alienis possessi sunt, quibus dicitur, qtti prius cseci erant pcrfidia, poslea crediderunl Sal-
< Plantate plantaria et vindemiate. > Tunc fuit dies vatori : et qui claudi, quibus quondam Ioquebatur
Domini, in qua clamaveiunt custodes, apostoli vi- Elias : < Usquequo claudicalis utroque pede ? > (///
delicet et apostolici viri in monle Samariae, el in Beg. xvm) postea arabulaverint. Et « Populus qui se-
monte Ephraim, quorum alterum custodiam, alte- '-' debal iu tenebris etumbra mortis magnum lumcn as-
rum ubertatem sonat. Quid vero dicunl custodes Sa- pexerit (Isa. IX), » claudique cucurrerint, ct pnc-
marise : imo quid clamant in monte Ephraim ? Sur- gnanspepererit filios, ecclesiam magnam revertentium
gile qui jacetis, humilia relinquite, victimarum ho- ad Jidem. Judaei putanl hoc esse complelum quando,
stias spernite : « Sacrificium Deo spiritus contribula- sub Ezra posl diem paschae, egressi suni de Babylone,
ttis (Psal. L) ; » ascendamus in Sion, hoc est in Ec- ul reverlerenlur in Jerusalem, in quo Lypusftiit, non
clesiam, ubi est speculatio et intuitus Dei. Cumque verilas. Neque enim in illo tempore universa qtue
fueriraus in Sion, imo asccnderimus pariter ad eam, legimus, et lecturi sumus, fuisse complela poteranl
ascendemus ad Dominum Deum noslrum. approbare.
< In fletu venient (sive egredienlur), el in mise-
< Quia haec dicit Dominus : Exsultale in lsetitia, < ricordia reducam
eos, et adducam eos per torrcn-
< Jacob, e'thinnite contra caput gentium. Personate, < tes aquarum in via recta, et non impingent (sive
« canite tuba et dicite : Salvum fac populum tuum, « non errabunl) in ea, qufa faclus sum Israeli paler,
< Domine, reliquias Israel. » Significanter non lo-
< el Ephraim primogcnilus meus esl. » Si juxta He-
tus salvatur Israel, sed reliquiae lsrael, prsecipiente
Domino atque dicente : < Exsullate in laetilia, qui " cal braicumlegerimus,«in flelu venienl,»boc enim indi-
estis de Jacob, et hinnile, » ad caput gentium "iâi; dicemus quod interdum et nimii gaudii fle-
tus indicittm sit, juxta illud : lacrymor gaudio; sin
curicta referentes quia: cauda quondam conversa
autem juxta Septuaginla qui dixerunl: « In fletu
est in caput. « Personate et canite et dicite : quid et in misericordia, » sive, < in consola-
« egredientur,
est illud quod jubenlur dicere ? Salvum fac, Do- lione reducam eos : > illum sensum
' minc, luum.» re- ponemus, qui
popufum Quem populum? ulique,« el in Psalmis dicilur : < Eunles ibanl el flebant mit-
liquias lsrael, » quse secundum eleclionem salvae
tentes semina : venientes autem venienl in exsulta-
factae sunt : de quibus et Paulus assumens testimo- tione
nium Isaiseloquitur:«Nisi Dominus sabaotb reliquis- portantes manipulos suos (Psal cxxv). » Fleve-
runt enim quando captivi ducli sunt, et consolalio-
setnobis semen, sicut Sodonia facti essemus, et sicui nemmaximam misericordia Do-
receperunt, quando
Gomorrha similes fuissemus (Isa. i, Bom. ix). minireducli sunl. EtadduxiteosDominusper aposlo-
« Ecce ergo adducam eos de terra Aquilonis, el los et apostolicos viros, plenos aquarum et largissimi
< congregabo eos ab extremis lerroe.» Quod sequilur ; fluminis, in via, rectae videlicet fidei, non in perfidia
« in solemnilaie Phasc, et generabit filios mul- Judaeorum. « Et non, inquit, impingentin ea,» uuia
1033 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XII. 1054
cseci esse cessarunt, quibus quondam diclum cst: A mogenita Manassc, qui natura primitivus erat (Gen.
« Si caeciessetis, non haberelis peccatum; nunc vero XLVIII).Sed in mysterio crucis decussatis manibus,
quia dicitis, videmus,peccatumvestrum mamt(Joan. qui stabat ad sinislram Jacob, dexterse manus ejus
ix). Possumus viam rectam Christum inlelligere, in suscepit benediclionera, et qui steterat ad dexteraui
qua quicunque ambulaverit, non i.mpinget. « Factus sinistra benedictus, in secuiidumredaclusest gradum:
sum, ait, Israeli paler qui reductus est, et Ephraim Et quomodo Jacob Esau, sic Ephraim Manasse ra-
primogenitus meus est. > « Ubi enim quondam puitprimogenila. Omnisque populus decem tribuum
abuudavit peccatum, superabundavit gratia (Bom. vocatus est Ephraim, quia Jerobam filius Nabath ex
v). > Ephraim autem in typo esse populi de gentibus hac tribu regnum primus obtinuit in Samaria (Gen.
congrcgati, Scriptura testalur. xxvn).
i Fuit eiiim posterior filius Josep.i, et su jnpu t pri-
LIBER DUPDECIMUS.
Partim prophetia Jeremise, quando reversionem; B est, in Ecclesia : « El confluenl ad bona Domini, »
Judoeorum prcedicit, hisloricum reditum ejus post rerum omnium abundanliam, quse non in frugibus,
caplivitatem in terram Juda demonstral: partim spi- et cibis carnis istius, sed in virtutum varielale sen-
ritalem conversionem ejus ad fidem posl adventum Litur. « Super frumento, inquit, et vino et oleo; >
Cbristi, quando reliquia? salvaefactse sunt, designat: de quo conficitur panis Domini, ei sanguinis ejus im-
partim ctiam conventum gentium ab errore idolola- pletur typus : et benediclio sanclificationis ostcndi-
trise ad fidem Christi, et veram religionem praenun- lur, dicente Scriptura: « Unxit le Deus luus oleo
tiat. Unde nunc postquam prioris populi credulita- kctitioeprse consorlibus tuis (Psal. XLIV).> < Etfoetu
teui ostenderal, sermonem converlil ad gentes, earuin pecorum, > qui in Ecclesia simplices sunt. < Et ar-
salulem veraciter in Chri§toiieri praeconatur, dicensi: mentorum,» quae cornuta sunt el adversarios venti-
« Audile verbum Domini, gcnles, el annunliale in lant. Ut autem sciamus benedictiones has nequaquam
« insulis quse procul sunl, el dicile: Qui dispersit ad corpus, sed ad animam perlinere, sequitur :
« Israel congregabit eum, et custodiet eum sicut « Eritque anima eorum quasi hortus irriguus, sive
« pastor gregem suum. Qttia redemit Dominus Jacob, quasi lignum fructiferum), > quod plantatum est se-
« et liberavit eum de manu polentioris (sivefortioris), cus decursus aquarum,et paradisus Dominidileclus
< et venient et laudabunt in monte Sion, ct confluent iC [in deliciis]. « Et ultra, ait, non esurient. » Nequa-
< ad horia Domini super frumenlo, vino, el oleo, et quam ea esuric de qua scriptttm est: « Beati qui
« fetu pecorum et armentorum. Eritque anima eo- esuriunt ct sitiunl justitiam (Malth. v), » sed ea quae
« rum quasi hortus irriguus, sive quasi lignuni fru- saturitate mulatur, et rerum omnium excludit genu-
« ctiferum), et ultra non esurient. Tunc laelabitur riam. « Tunc laetabitur virgo in choro >, de qua scri-
« virgo in choro (sive virgines), juvenes, ac senes bit Aposlolus : < Despondi enim vos uni viro virgi-
< siinul: et convertam luctum eoruni in gaudium, et nem caslam exhibere Christo (// Cor. xi).» El juve-
< consolabor eos, et laetificabor a dolore suo, el in- nes ad quos loquilur Joannes: « Scribo vobis, juve-
< ebriabo animam sacerdotum (sive filiorum Levi) nes, quoniam vicislis malignum (/ Joan. n); > et
< pinguedine, et populus meus bonis meis adimplcbi- senes, ad quos idem myslico sermonc teslalur:
« lur, ail Dominus. > (Hieron.) Perspicue vocatio « Scribo vobis, patres, quoniam cognovistis eum qui
genlium demonstratur, dicente Scriptura : « Audite ab initio est (Ibid.). > «Et converlam, inquil,luclum
vcrbum Domini, gentes, et annuntiate in insulis quse eorum in gaudium > ; ut quos torruerat crux, laetiii-
procul sunt, et dicile. > Quid annunlienL insulis, quae cet resurrectio. « Et consolabor eos, et lsetificabo
procul sitaesunt ? quod Dominus qui dispersil Israel, a dolore stto, > juxta illttd quod Dominus loquitur :
ipse congregabil eum. Nequaquam ergo, ut disper- !D < Beali lugentes,quoniam ipsi consolabuntur(Ma«/i.
gerentur, polenliae fuil adversariorum, sed Domini v). > « Et inebriabo animam sacerdolum > qui ha-
voluntas: < Et custodiet eum sicut pastor gregem bent scientiam Dei, de quorum ore inlerrogant le-
sufiin. > Pastor enim bonus posuit animam suam pro gem Domini qui credunt in eum, ad queni Propheta
ovibus suis (Joan. x). < Quia redemit DominusJacob > canit: « Tu es sacerdos in aeternum secundum or-
pretio sanguinis sui, < et liberavit eum de manu po- dinem Melchisedech (Psal. cix). > Quod autem se-
tentioris(siwefortioris).> Per quse ostenduntur fortio- quitur juxta LXX, « filiorum Levi >in Hebraico ndn
res adversarise potestates, natura fragilitatis huma- habetur," el perspicuum est nequaquara hic dici, de
uai.et quantum inutrisque virium esl, illas fortiores bis sacerdotibus qui sunt filii Levi, sed de his in
esse natura: sed nos fortiores fide, si tamen merea- quorum typum praecessitMelchisedech.Ebrielas au-
imir liberari ab eo, qui potest alligare fortem, et tem sacerdotum et in Apostolis comprobatur.quaudo
domum ejus diripere. <Et venient, > inquit, haud fervcbant fide et muslo pleni dicebantur (Act. n).
dubiuni quin liberati de manu polentium, < el lau- Un.de et locus in quo comprehensus est Dominus,
dabunl i liberatorem suum < in monle Sion, > hoc vocaturGelbseinani,qtiod lingua nostra vallem ptn
PATROL. GXI. 33
1055 B. RABANI MAURI ARCHIEP MOGUNT.OPERUM PARS III. 103(5
gnedinis sonat. Ctimque sacerdotes pingues fueriiit jA « minus : et revertenlur filii ad terminos suos.» Hoc
(loctrina Domini, et inebriati in convivio Joseph juxta litteram necdum factum est: nequeenim de-
dixeriift : « Calix tuus incbrians, quam prseclarus cem tribus quse in civitalibus Medorum exsulant, at-
(Psal. xxn)! » tunc erit c't boc quod nunc Dominus que Persarum, reversos in terram Judaeam legimus.
pollicetur : « El populus metis bonis adimplebitur. » Sed juxta spiritum, et in passione Domini completum
Quoeonfnia nunc ex parte tribuunlur : tunc autem est, ct hucusque complelur: quando de toto orbe
dabuntur in plcno, quando viderimus facie ad fa- salvatur Israel. Et Racheli dicitur: < Quiescat vox
ciem, et cofpus biimilitalis noslrae fueril resurre- tua a ploratu, et oculi lui a lacrymis. » Et est sen-
clionis gloria coniiuutaium. sus : Plorare desiste : priora enim opera lua respc-
< Ha:c tlicit Dominus : Vox in excelso audita est xit Doniinus : « Et revertentur filii tui de terra ini-
« lamentalionis, hictus et fleltis, Rachel plorantis mici, » ne prassenli dolore tenearis: « est enim spes
« filios suos,et noluit ccnsolari super filiis suis, quo- novissimis tuis, ait Dominus : et reverlentur filii tui
« niam non sunt. » Sepluaginta : « Sie dicit Domi- ad lerminos suos, » quos babuerunt patres eorum,
«iius : Vox in Rama audita est, lamentalio et fletus Abraham-, lsaac et Jacob. Melius auteni de parvulis
< ct luctus Rachel ploranlis iilios suos, et noluit intelligimus, quod mercedem habeanl effusi pro Chri-
« conquicscere, quia non sunt. » Nec juxta Hebrai- B ] sto sanguinis, et pro terra Herodis inimici teneant
cum, nec juxta Septuaginta, Mallliseus sumpsil le- regna cceloruin : et rcversttri sint in isedempristinam,
slimonium. Legimus enim in eo posl descriplionem quando, pro corporc humilitalis, corpus receperint
infaiilium necis: « Tunc inipletum est quod dictum gloriosum. Isla est spes novissima, quando justi ful-
est per Jeremiam prophelam dicentem: Vox in Rama gebunl sicul sol (Sap. m). Et infantes quondam par-
atulita est, ploralus et ululatus multus Rachel flenlis vuli aique lactanle.s absque setalum incremento et
filios suos, et noluit consolari qtiia non sunl (Mallh. injuriis ac labore corporeo resurgent in virum perfe-
n). » Ex quo perspicuum esl evangelistas et aposto- ctum, in mensuram plenituriinis Chrisli (Ephes. IV).
los nequaquam ex Hebrsco interpretatiOnem alicujus « Audiens audivi Ephraim transmigrantem (sive
secutos, sed quasi Hebraeos ex Hebraeis quod lege- < lamentantem): casligasti me,et eruditus sum quasi
hant Hebraice suis sermonibus expressisse. Ra.chel « juvcnctis indomitus (sive sicut vilulus), et non tli-
mater Joseph cum veniret Belhleem , subilo parlus « dici: converle me el converlar, quia lu, Domine
doloic correpta peperit lilium, quem obslelrix, quia < Deus nietis. Postquam enim convertisli me (sive
moriebalur paiiens, vocavil Bennoni, hoc esl, filius « captus sum),egi poenitentiam,etpostquam cognovi
doloris mei; paler aulem Jacob mulavit vocabulum et « (sive ostendisti mihi), percussi femur meum (sive
appellavil eum Benjamin,boc esl,filius dexterce(Gen. iC < ingemui) : conftistis sum, et erubui (sive ex die
xxxv).Quseritur itaque quornodoMatthaeusEvangelista « confusionis), et oslendi te, quouiam sustinui op-
testimonium Prophetae ad interfectionem transtulcrit « probrium ab adolescenlia mea. » Loquitur Deus
parvulorum, cum perspicue de decem tribiibus scri- quod Ephraim dicentem audierit et lamenlantein.
ptum sit: quarum princeps fuit Ephrata, et nequa- Nulli aulem dttbium quin decem tribus significet,qui-
quam sil in tribu Epbraim , sed in Lribu Juda: ipsa bus primus imperavit Jeroboam filius Nabath, qui
esl enim el Belbleem 5uwvij(iwj: « unde et nomina et vilulos aureos fecit in Dan et Bethel, ut hoc po-
ulriusque concordant. Bellileem vocatur domus pa- pulus crrore seductus, Deum Israel colere et adorare
nis; Ephrata napi:ofO[/iK,quam nos ubertatem possu- desislerel. < Castigasli me, inquit, et eruditus sum.»
nius diccrc. Qnia igitur Rachel in Ephrata, hoc est, Omnis correptio prolicit in salutem, quaead praesens
inBethleein condita est, sicut Scriptura sancta et li- videtur ess« tristktioejet postea fructus afferl paca-
tulus sepulcri ejus hodieque testantur : llere dicilur tissimos. Quodque, ait, « quasi juvencus indomilus »
pueros, qui juxla se eLin suis regionibus inlerfecli sive vitulus, < et non didiei, » hoc significat quod
stiiit. Quidam Judaeorum liuuc locum sic interpre- mullo labore atque verberibus eruditus sit, ul ad
tantur, quod capla Hierusalem sub Vespasiano per pcenitentiam verterelur, et non profecerit. < Con-
hanc viain Gazain el Alcxandriam captivorum Romam v verte, inquit, me et convertar. »Ergo el ipsum quod
directa sint. Alii vero quod ultima caplivitate sub agimus poenitentiam, nisi Dei 'nitamur auxilio, hn-
Adriano, quando et urbs subversa est Hierusalcm plere non possumus. Postquam enim converteris riie,
iunumerabilis populus diversae eetatis et utriusque et ad le conversus fuero, tuuc cognoscaimquia tu,
sexus in mercato lerebinthi venundatus sit: et id- Domine, Dcus meus es, et nequaquam errores mei
circo exsecrabile esse Judseis mercatum celeberri- alque peccata interiicient me : « et postquam con-
mum visere. Dicant illi quod volunt, nos recte tesli- verlistime, egi pcenitenliam.jVide quantum sitauxi-
monium sumpsisse dicemus Evangelistam Mailheeum lium Del, et quam fragllis bumana condilio, ut hoc
!»roloco in quo Rachel coiidita cst, ut vicinarum in ipsiun quod agimus poeiiitenliain, nisi Dbminus nos
;ircuitu villarum filios quasi suos fleverit. antea converteril, nequaquam implere Valeamus.
< Haecdicit Dominus : Quiescat vox tua a ploralu, « Et postquam, ait, ostendisti mihi, » vel ipsam poe-
< et oculi tui a lacrymis, quia est merces operi tuo, nitenliain, vel tui noliliam, sive cognovi te, « per-
< ait Dominus : et reverlentur de lerra inimici (sive cussi femur lneum, » quod dolentis et plangentis, su-
« inimicorum); et est spes novissimis tuis, ait Do- per errore pristino plorantis indicium est, ut feuuir
«057 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LD3. XII. 1038
manu percutiat, et multum se ante fuisse fatealur„ A , plurimis beneficiis et donis mirificis inter caeteras
(Greg.) Quid enim in femore, nisi voluplas carnis genles extulit, atque de Êgyplo in multis miraculis
accipilur. El quid esl quod ait: « Postquam osten- eduxit. De quo per Osee dicitur: « Quia puer Israel
disti mihi, percttssi femur meum ; » nisi poslquam dilexi eum, et ex iEgypto vocavi filium ineum (Osee
superna spiriialiter vidit, omnia quod inferius in se xi), » quem lege sua et prophetarum oraculis salis
carnaliter viyebat exstinxit: ut quauto magis summa instruxit: sed qjiia perversa semper via contra vo-
patescerent, tanto amplius ima quae tenuerant non luntalem cjus gradiebatur, ac ssepe adiuouitus obe-
liberent ? Nam quanto magis incipit quisque supe- dire ei noluit: novissime Filium suum unigenitum
rius vivere, tanlo inchoat inferius interire. Juxla misit, qui eum ad pcenitenliam provocaret, et ah er-
affectum namque carnalis operationis, omnis caro rere corrigeret, qui in tantumejus miserise condo-
Pauli simul interierat cum dicebat: < Vivo auteui luit, ut etjam flevisse super ejus dtiritiam in Evan-
jaiu non ego, vivit vero in me Christus (Gal. u). > gelio legatur, dicens ad illum : < Jerusalem, Jerusa-
Hieron.) « Confusus suni, inquit, et erubui (sive ex lem, quae occidis prophetas, et lapid„aseos qui ad te
'•
dieconfusionis). >Quodeniintempus non est confusio- missi sunt: quoties volui eongregare filios tuos,
nisnostrae?Sirecordemuranliqtiapeccata,etomnium quenaadmodum gaUina congregat pullos suos sub alas
«iua: male egimus : capiamus memoriam ? Quodqi.e B ] suas, et noluisti ? Ecce relinquelur vobis domus ve-
dixere Septuaginia: « Et ostendi te, > significat qutd stra (Matih.'xxm).» Quem tainen penitus a se nou
postquam ingemuit, et sua delicta cognovit, tunc in repulit, sed electionem ex eo servavit: ex qua sunt
lantum profectuni venerit....a quod illi fecerunt irri- apostoli et evangelistae, et primitiva in Jerusalem
tuii],etproplereaDomiiiusneglexiteos.Nuncautemki Ecclesia : « Novissime quoque postquam plenitudo
Evangelio post resurrectionem et ascensionem dare gentium subintraverit, tuncoinnis Israel salvus crit. >
se pactum non in tabulis lapideis, sed in tabulis cor- < Statue tibi speculam, pone libi amaritudjneiin ,
djs earnalibus pollicelur. Cumque scriptuin fuerit < dirige cor tuum in viam rectam, in qua ambu-
Domini lestamentum in mente credenlium, ipsum eis « lasti.»Provocat ad satisfactionem, ut considcret in
esse in Deum, et illos esse in populum, ut nequa- quantis deliquerit: et agens poenitentiam ad pris.ti-
quam Judaicos quserant magistros et iradiliones et nam gratiam revertatur,4uxla illud quod in Apoca-
niandala hominum, sed doceanlur a SpiriLu sancto : lypsi scriplum est: « Memento igitnr unde excicleris
si lamen audire mereantur : < Templum Dei estis, et et age pcenitentiam, et prima opera fac (Apoc. n). >
spiritus Dei babilal in vobis (/ Cor. m). « Spirilus au- (Greg.) Juxta tropologiam vero uniusciijusque clectf
lem ubi vull spirat» et diversas habet 'gralias, noli- animam propheta admonel, ut provida discretione
tiaque unius Dei oranium virtuium possessio est.« Et' '-' sollicite circumquaque conspiciat: et quasi in arce
hoc, inquit, fiet, quia propitius ero iniquitati eorum, contemplationis posita, priusquain culpa venial rie-
et peccati eorum non recordabor amplius. > Ex quo prehendat: eamque quo vigilanler proenotat, eo for-
perspicuum est, secundttm hujus mpiY.oxii;intelli- liter declinel. Speculam quippe sibi slaluere,esl vcn-
gentiam, superiora in primo intelligenda Salvatoris tura vitiorum certamina ex alta consideratione proc-
adventu, quando uterque sibi populus Israel el Juda noscere: sibique elecli mens amariludines ponit,
copulatus est. Si cui aulem scrupulum facit quare quando et in virtutum pace constituta, dtim mala iii-
dixerit: «Disponam doniui Israel, et domui Juda pa- sidiantia conspicil, secura quiescere, non consenlit.
ctum, sive testamentum nfcvum, non secundum pa- Primo aulem ne mala quaelibel agal: secundo vero
cluni, quod pepigi cum palribus vestris : > intelligat loco consirierai, ne bona incaute faciat: et poslquaui
primam ecclesiam Christi ex Judaeis, et ad illos ve- prava subegerit, ipsa etiam sibi subjicere recta con-
nisse Dominum salyatorem atque dixisse: <Non veni lendil: ne si menlis dominium transeant in elalionis
nisi ad oves oerditas domus Israel (Mallli. xv); » et culpam vertantur. Quia enim sicut superius dictuni
id ipsum apostolos confirmasse: <Vobis quidem opor- est: plerumque ex bonis, ex incurias vitio, mala na-
tebat primum loqui verbum Dei: sed quoniam repel- scuntur, vigilanti studio conlemplatur, quornodo ex
litis iUud et indignos vos judicatis setemse vitoe, ecce U
' doctrina
arrogantia, ex justitia crudelitas, ex pietale
convertimur ad gerrjes (Act. xiv). » Non enim opoiv i'emissio, ex zelo ira, ex mansuetudine torpor oria-
tebat panem filiorum dare canibus (Matth. xv); sed tur. Cumque bona haec agit, quot hinc contra se
quia filii patrem in sua venientem suscipere nolue- hostes per heec exsurgere valeant, conspicit: naiu
runt, dedit omnibus poteslatem, ut qui receperint cum adipiscendis doctrinae studiis elaborat, men-
euiii fianl filii Dei. tem sollicite contra certamen arrogantise praeparat.
<Si filius honorabilis (sive dilectus) mihi Epbraim, Cum culpas delinquentium juste ulcisci desiderat,
< si puer delicatus : quia ex quo locutus sum de eo sagacissime evitat, ne modum justitise crudelitas vin-
« (siveverba mea in eo) recordans, adhuc recordabor dictae transcendat : cum pietate frenare se nititur,
« ejus: idcirco conturbata sunt viscera mea super sollerter prospicit, ne qua disciplinoedissolutione vin-
« eum: miserans, miserebor ejus, ait Dominus. » catur. Cum se recli zcli stimulis excital, siimiuopere
Filius honorabilis prior popttlus fuit Domino, quem providet, ne plusquam neccssc csl iroese flanima stic-
« Quoe hic tlesunl invenies, leclor, apud Ewseb. Hieronymum, Commcnt. in Jercm,, lib. vi, cap. 31, !'&•
trologioe uoslrae tom. XXIV, a coi. 870, Iin. 4, usqtie ad col. 8Sf, lii. It. EBIT.
1059 "'"• B. RABANIMAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. \M0
cendat; cum magna mansueludinis tranquillitate se A. j habilabil usque in finem. « Benedicat tibi Dominus
temperat, vigilanter observat, ne torpore frigescat. pulchritudo justitise, mons sanctus; » de quo etiain
« Dirige, inquit, cor tuum in viam rectam, in qua Isaias ait: «Venite, ascendamus ad montem Domini,
ainbulasti. » (MMJRUS.) Via recta est semita manda- et ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias suas,
torum Dei, in qua incedendum, et neque ad sini- et ambulavimus in semitis ejus : quia de Sion ex-
slram est declinandum^-Dirigit ergo cor suum in ibit lex, et verbum Domini de Hierusalem (Isa. n). »
viam rectam in qua ambulavit, qui mentem suam Et quia ipse est pulchritudo el sol juslitise : «jus-
in viam justitioc, quam in baptismatis perceplione titia enim est cingulum lumborum ejus, et fides cin-
se ambulaturum promisit, secundum doctrinam san- clorium renum ejus (Isa. xi). » Habilabunl in eo Ju-
ctaruni Scripturarum pergeredecernit: etnecperde- das, hoc est, rite Deum confitens;« et omnes civi-
via erroris, nec per sseculiluxus declinare consenlit. tates ejus simul.» Omnes videlicet Ecclesiaegentium,
«Revertere, virgo Israel,reverlere ad civilates is- quas tenet una calholica et Aposlolica Ecclesia quae
tas: usquequo deliciis dissolveris, filiavaga? Quia est civitas regis magni super montem istum aedifi-
creavit Dominus novum super terram : femina cir- cata, et ideo abscondi non potest: ubi lons vivus et
cumdabit virum.» (MAURUS.) Licet ha:c quidam-juxta . fluminis impetus loetificat hanc civitalcm el inebriat
historiam ad reversionem Judseorum de Babylone in B 1 animam lassam, hoc est, alimento corporis sui, el
terram propriam referre conantur, ut resedificent sanguinis, fideles reficit et oninem animam esurien-
civilales diruias, et sedes reslaurent antiquas, tem satiat : « Beati enim qui esuriuritet sitiunlju-
juxta id quod hic Propheta in sequentibus dicit: Re- stiliam, quoniam ipsi saturabuntur (Matth. v). > Ibi
cedite de medio Babylonis, et de lerra ChaldaeoruiM. sunt agricolse et minantes greges : quia cullores
egrediemini; et item : « Fugite, inquit, demedioBa- agri Dominici, etpastores ovium suarum, qui pascunt
bylonis, et salvet unusquisque animam suam ; > eos verbo divino, et secunduhi pastoris summi exem-
niihi tamen videtur aplius ad Novi Testamenli templum parali sunt ponere animas suas pro ovibus suis
pus cuncta referenda, in quo Virginis parlus uni- (Joan. x), assidue conversantiir. Haec ergo in spi-
verso mundo edidit Salvalorem: ut virgo Israel, ritu prsevidensprophela, protinus subjungit, dicens :
quam sibi Doininus juxta Osee (Osee, m) desponsa- « Ideo quasi de somno suscitatus sum et vidi :
bat, in justilia, et judicio, et misericordia, et mise- et somnus meus duicisTuit mihi. > Quid est quod
rationibus : post poilutiones pristinas , quibus in dicit de somno suscitatura, et vidisse, et se som-
transgressionibus variis polluta est, reverlatur ad num suum dulce sibi factum esse ? Nisi quod per
civitales Ecclesise, etdesinet luxus saeculivagabunda graliam Chrisli, qui de sopore morlis resurrexit
scqui. < Quia creavit Dominus novum super lerram, G ( in gloria, ipse Propbela de somno taediiet tristiliav
feinina circumbabit virum ; » el secundum Isaiae va- revelationibus divinis suscitatus, somnum quietis
licinium : < Virgo concepit et peperit filium, el vo- et pacis suavibus Dei promissionibus consolatus
cavit nomen ejus Emmanuel (Isa. vu). » Qui me- invenit? Hinc et in Proverbiis scriplum est: « Si
rilo vir dicitur, juxta illud Zacharise : « Ecce vir, dormieris, non limebis, quiesces et suavis erit som-
Oriens nomen ejus, et aedificabit templum Domino, nus tuus, > et reliqua (Prov. 111). Patet juxta lille-
et ipse portabit gloriam, et sedebit, el dominabikir ram, quia securus et dormit, etvigilat, et quiescit,
super solio suo (Zach. vi); » « quia in sole posuit et ambulat, qui se innocenter ante Deum, eljuste
tabernaculum suuin, et ipse lanquam sponsus pro- vivere meminit. Sed et justus cum in morle dor-
cessit de thalamo suo : exsultavit ut gigas ad cur- micril, non solum potenlias malignorum spiriluum
rendam viam : a summo coelo egressio ejus, et occur- non metuil, sed et in pace quiescit, ac securus
susejususqueadsummumejus(Psa/.xvin). jQuicum diem resurrectionis cxspeclat, quia Deum ubique
mundi principe conflixit, et Dominus fortis for- protectorem habet et custodem, quale est in psal-
tem diabolum vicit in prselio, et alligans eum, uni- roo: < Nam et si ambulem in inedio umbrse mortis,
versa spolia ejus el vasa diripuit. nontimebo mala,quoniamtu mecum es(P$al. xxn). >
< Hsec dicit Dominus exerciluum Deus lsrael: " « Ecce dies veniunt, dicit Dominus, el semioabo
« Adhuc dicent verbum istud in terra Juda, et in < domum Israel, et domum Juda semine bomiriuiii,
« urbibus ejus, cum convertero caplivitatem eorum. < et semine jumentorum. Et sicut vigilavi super eos
« Benedicat libi Dominus pulchritudo juslilise, mons < ulevellerem, et deroolirer, ct dissiparem, et dis-
< sanclus, el habilabuni in co Judas, el omnes ci- < perderern, et affligerem : sic vigilabo super eos,
« vilales ejus simul, agricoloe el niinanles greges. < ut aedificem, el plantem, ait Dorainus. > Dies isti
« Quia inebriavi animam lassam, el omnem ani- dies sunt Novi Teslamenli, in quibus Dominus se-
« mam esurienlem saluravi. » Praedicit propheta roinat domum Israel, et domum Juda, hoc est,
fulura Christiause religionis tempora, in quibus ca- Ecclesiara catholicara replet semine hominis, et se-
plivitatem populi sui Dominus convertit, et revocavit mine jumcntorum: turbis videiicet Judseorum lege
dispersos in terram suam. Tunc enim dicent fideles divina institutorum, et gentilium brutorum anima-
ad monlem Dei, montem uberem, montem coagula- lium more viventium : sive generaliler mullitudine
tnm, monlem pinguem, raonlem in qtto bene pla- ingenittsorum hoininum, vel etiam simpliciuiu:
ciltim est, Deo habilare in eo : eleniin Dominus quia non est personarum acceplor Deus, sed in
iOH EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. XH. 1042
omni gente qui timet Deum, et operalur justitiam, A scente. Solent quoque in hoc I060 liaeretici qui ve-
acceptus est illi. < Non enim est dislinclio Judaei tus non suscipiunt Instrumentum, conlra Crealorem
et Graeci, Barbari et Scythi, servi et liberi (Bom. dicere : Quam bonus et jtistus Deus legis et Pro-
n) > : sed omnia et in omnibus est Chrislus. Et sicut phetarum, qui quiescens ad peccata patrura reddit
quondam vigilavit Dominus, ut evelleret et dissipa- his qui non peccaverunt: imo quanla in eo crudeli-
ret, et disperderet, et aflligeret omnes gentes pro- tas, ut iram suam usque ad terliam exlendat, et
pter prsevaricationemprimi hominis, et scelera mul- quartam generationem? Quibus nos respondebimus,
la quae ipsse addiderunt : sic nunc morte Christi, et in hoc Dei creatoris clementiam demonstrari.
ct effusione sanguinis ejus placattts vigilat su- Non enim trucufentiae est et severitatis iram tenere
per eos, ut ocdificet, et planlel, et prseparet sibi usque ad tertiam ct quartam gencralionem : sed
populumacceptabilem,sectatorem bonprum operum. signum misericordiaepoeriamdifferre peccaii. Quando
<Indiebus illis non dicent ultra : Patres comede- enim dicil : < Dominus Deusmiseraloret misericors,
< runt uvam acerbam, ct dentes filiorum obstu- patiens, et multoemiserationis, » et infert < rcddens
< puerunt : sed unusquisque in iniquitate sua mo- iniquitatem patrum super filios, et filios filioruni; »
< rielur. > Huic sentenliae concordat illud quod in hoc indicat quod tanlse misericordiae sit, ul 11011
Ezechiele legitur, ubi ila scriptum est : < Et factus B statim puniat, sed sententiam diflerat puniendi. Sin
cst sermo Domini ad me dicens : Quid est quod autem vindicla peccanlium differtur in tertiam ct
inter vos parabolam verlitis in proverbium istud, in quarlam generalionem : cum juslis sanclisque quid
lerra Israel, dicentes : Patres comederunt uvam amplius facil? Sequitur : < Et serval jusliliam et
acerbam, et dentes filiorum obstupuerunt? Vivoego, Miisericordiam in multa millia, his qui custodiiuit
dicit Dominus, si eritvobis ultra parabola haccin uiandala ejus, et faciunt praccepta illius. » Scrjplrum
proverbium in Israel. Ecce omnes animsemeoesunt, esl in Proverbiis : < Sicul uva acerba deniibus no-
ut anima patris, ita et anima filii mea est. Aniroa x«a esl, el fimius oculis, sic iuiqtiitas his qui ulun-
quaepeccaverit, ipsa morietur (Ezech. xvm). > Mo- tur ea (Prov. x). > Ex quo perspicnum est, non
net autem Scriptura divina illud quod in Exodo di- aliorum dolere dentes, et obstupescere, sed corum
ctum est: < Ego sum Deus tuus, Deus semulator, qui uvain acerbam comederunt. Est aulem loci is^
qui reddo peccata patrum super filios, usque ad ter • tius hic sensus , quomodo si quis velit dicere : Pa-
tiam et quartam generationem his qui oderunt roe : tres uvam acerbam comederunt, ct dentes filiorum
et facio misericordiam in millia his qui diligunt me, «bstupuerunl : Ridiciilum est, et nullam habcns
et custodiunt prsecepta mea (Exod. xx); >et iterum : cor.sequenliam : slc iniquum est alque perversun»
< Descendit Dominus in nube, et astitit juxta Moy- C peccare patres, ct filios nepolesque cruciari. « Om-
sen : 81invocavit Moysesnomen Domini, et transiit nes, inquit, animae meae sunt, >juxta creaturam,
Dominus anle faciem ejus, et invocavit eum dicens : non juxta meritum, ut Moyses appellatur homo
Dorainus Deus raiserator et misericors, patiens et Dei, de quo scriplum est : < oratio Moysi homi-
mullae misericordiae, et verax, et justitiam servans, nis Dei; < et Elias qui ad quinquaginta militum
et misericordiam in millia auferens iniquitales, et principem loquebatur : « Et si homo Dei, ego sum,
injuslitias, et -peccata, et non emundabit reum, red- descendat ignis super te, et super quinquaginta vi-
dens iniquitates patrum super filios, et super filios ros (IV Beg. 1). > Homo vero peccati et fiUusini-
filiorum in lertiam et quartam generationcm (Exod. quitatis non vocatur homo Dei, sicul servus et
xxxiv), > sic accipi debere, quasi parabolam et famulus Dei hi appellantur, de quibus dici non po-
proverbium, ut aliud in verbis sonet, aliud in sensu test, Omnis qui facit peccatum, servus esl pec-
teneat. Et nos usque in prsesentem putabamus duo cati: Et iterum : A quo enim quis vincitur, ejus et
testimonia Exodi, quoe supra posuimus, non esse servus est. Sicut peccata filioruni non nocent pa-
parabolam, sed simplicem explicare sententiam: Lribus, sic peccala palrum non redundanl ad
et quauquam non auderemus quippiam dicere nec filios; sed anima quae peccaverit, ipsa morielur
< vas ficlile loqui contra figulum, Quare ita vel ila non abolitione substantiae, sed ex ejus consortio qui
fecisti me? > (Rom. ix), tamen scandalum patieba- dicit, < Ego sum vita ; > sed alibi loquitur : <Omnis
iiiur occullum, quod injuslilia videretur Dei, alium qui vivit et credit in ine, non moriclur in aelernum. >
peccare, et alium 'uere peccala. Si enim reddit < Omnis hoiuo qui comederit uvam acerbam,
peccata patrum super filios in Lcrliam et quartam • obstupescent dentes ejus. (Greg.) > Quid namque
gciierationem, et injustura vidclur, ul alius pec- acerba uva , nisi peccatum est ? Uva quippe acerba
cel, el alius punialur. Sed ex co quod sequilur : est fructus anle tempus. Quisque enim procseniis
« His qui me oderunl, > comminalionis sive proe- vilse deleclationibus saliari desiderat, quasi fruclus
cepli scandalum solvitur. Non eriim ideo puniunlur ante lempus comedere feslinal. Qui igilur uvam acer
in lertia et quarla generatione, quia deliquerunt bam comedil, denles ejus obslupescunl : qttia qui
pati-es eorum, cum palres potius qui fuerunl pecca- prsesenlis mundi deleclaiione pascilur, inlcrni ejus
tores puniri debuerint: sed quia patrum exstite- sensus ligantur, ut jam spirilalia mandere, itl est
runt semulalores, et oderunt Deum hsereditario inlelligerenequeant: quiaundein exterioribus dele-
uialo ei impietate, in ramos quoquc dc radicc cre- ctalisunt, indciiiiiitimisobstupesciint. Et dum peo
calo anima pascitur, panem justitioe edere non JApulis ail: < Jpse vos docebit omnia (Joan. xiy): »
vaiet: quoniam ligali dentesexpeccalieonsuetudine, quia nisi isdem spiritus cordi adsit audienlis, otio-
justum quod inlus sapiat edere nequaquam possunt. sus est senno docloris. (Greg.) Nemo ergo docenli
« Ecce dies venient, dicit Dominus, et feriam do- homini tribuat, quod ex ore docentis inlelligat: quia
« mui Israel, et domui Juda foedus novum, non se- nisi intus sit qui doceat, et docloris lingua -exte-
« cundum pactunf, quod pepigi cum palribus verius in vacuura laborat. Nec lamen doctor cessarc
« stris, in die qua apprehendi manum eorum, ut debet, quin quod valel faciat, juxta id quod Paulus
« educerem eos de terra jEgypli, pactum quod ait: « Ego plantavi, Apollo rigavit, Deus autetn
« irritum fecerunt, et ego dominatussum eorum, ait incrementum dedit (/ Cor. m). [Bemard.] Potest
« Dominus. » Promittit se Dominus daturum po- el hic locus ad futurae vitae contemplationem trans-
pulo suo foedus novum, hoc est, foedus Evangelii, ferri: ubi corda munda eleclorum in gloria sua
quod per Spiritum sanctum conscribitur iu cordi- contemplabuntur Detim: < Beati enim mundo corde,
bus credentium, non foeduslegis antiquae, quod in ta- quoniam ipsi Deum videbunt (Matlh. v). > Tunc
bulis lapideis conscriplum durae nalioni et incredulse enim veraciler Dei lex in cordirius fidclium scribi-
dalum est, quod et ipsi irritum fecerunt, et pro hoc tur, quando perfecta Dei notilia illis tribuitur :
debitam vindictamsusceperunt. Unde dicit: < Et ego B ' luncque ipse eril illis in Deum, el ipsi erunl illi in
dominatus sum eoruin, dicit Dominus, » boc esl, ul- populum : quando nihil eril quod eos separal a Deo
tionemjustam in eis, juxla quod meruerunt, cxplevi. suo: sed implebuntur gaudio cura vullu suo, et
« Et hoc erit paclum quod feriam cum domo delectabuntur in dextera ejus usque in fineni. De
« Israel. Post dies illos, dicit Dominus, dabo legem quo et adhuc subditur :
« nieani in visceribus eorum, et m corde eoruin « El non docebit ullra vir proximum suum, et
« scribam eam: et ero eis in Deum, et ipsi erunt « vir frairem suum dicens: Cognosce Dominum,
« mihi in populum. » (MAURUS.) De bac lege et in « omnes enim cognoscent me, a minimo eorum
lsaia scriptum est : < De Sion exibit lex, et ver- t usque ad maximum, ail Dominus: quia propilia-
bum Domini de Hierusaleir. (Isai. n). > Et item : « boriniquitatibus eoruin, etpeccati eorum non me-
<Audite me qui scitis justum, populusmeus : lex mea « moraboramplius. »{MAURUs.)Nonenimegebittunc
in corde eorum: nolile timere opprobrium homi- quis ab alio erudiri, qtiando omues elecli erunt in
num, et blasphemias eorum ne meluatis. (Isa, conlemplatione veritatis, et Deum videbunl facie ad
LXI). > (Hieron.) Hoc indicat quod populus novus faciem. Unde Paulus ait: « Videmus nunc per spe-
nequaquam ultra vivat juxta lilleram, sedjuxla spirf- culum et in senigmate, tuiic aulem facie ad faciem.
lum, instaurantes naturalem fegem in cordibus suis, Nunc cognosco exparte, tunc autem cognoscam sicut
de qua scribil et Apostolus: < Cum enim genles et cognitus sum (/ Cor. xm). > Hinc et Joannes ait:
quse non habent legem naturaliter, ea quae legis « Charissimi, nunc filii Dei sumus et nondum appa-
sunt faciunt: isti legeni non habentes, sihi ipsi ruit quid erimus. Scimus quoniam eum
apparuerit,
sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cor- similes ei erimus , quoniam videbimus eura sicuti
dibus suis (Rom. u). » De qua lege signilicatttr jn esl (Joan. iu). > Et hoc quoque Paulus aliis
expli-
:
psalmo «Osjusti meditabitur sapientiam, a lin- «atverbis: < Cum Christus, inquiens, apparuerit
gua ejus loquetur judiciura : lex Dei ejus, in corde vita vestra, tunc et vos apparebitis cum ipso in glo-
illius, et non supplanlabuntur gressus ejus (Psal. ria. Siniiles, inquit, ei eririius (/ Gor. m): » qjjia
i.xni). » Huic concordal quod in Ezechiele legitur: cum inimutabiles et aelernae divinitalis contempla-
« Dabo vobis cor novum, et spiritum novum po- tione perfruemur, nos quoque immortales erimus,
iiain in medio vestri, et auferara cor lapideum de et simiies quidem erimus , quia beati: et tamen
carnc vestra, el dabo vobis cor carneum, et spi- Creatori similes non erimus, quia crealura sumus.
rilum meum ponam in medio veslri, > etc. (Ezech. Quis enim similis erit Deo inter filios Dei ? Quan-
xxxvi). Considerandum quod cor novum, et spiritus l^ quain possit hoc etiam de immortalitate corporis
jioviis detur per elfusionem, et aspersioneni aquse. diclum videri. Et in hac quippe-similes eriraus Deo :
Quando autem cor novum datum fuerit, el spirilus sed tantummodo filio, qui solus in trinitate corpus
novus, lunc auferetur de corde Judaico omnis duri- aeeepil in quo a mortuis resurrexit, alque id ad
tia, quae lapidi comparalur, et pro lapideo corde superna provexit. Esse enim est Dei, seternum
fit cor carneum molle et tenerura : quod spiritum hunc atque incommutabilem permanere. Unde ad
Dei iu se possit recipere, et inscribi litteris saluta- Moysen dicit: < Ego sum qui sum, et dices filiis
•ribus. Hanc graliam Spiritus sancti quam infundili Israel: Qui esl, misit me ad vos. » Videbimus ergo
Deus in cordibus credentium, Joannes apostolusi eum sicut est, quando hunc in ipsa deitatis suae
in Epistola sua unctionem nominal, dicens : « Ett subslantia conlemplabimur. Quod in hac vita nulli
vos unclionem quam accepislis ab eo manet ini prorstis electorum conceditur, cum etiam ipse legis-
vobis; et non necesse habetis, ut aliquis doceatt lator Dominum quem in angelica specie contem-
vos; sed sicut unclio ejus docel vos de omnibusi plari solebat, obsecrans , dicensque : < Domine,
(/ Joan. 11).» Merilo addil de omnibus quomodo in1 ostende mihi temetipsum (Exod. rn), ut videam
Evangelio Dominus de eodem Spirilu loquens discite, > ab eodem Domino audierit : « Nemo vidi>
bit faciem meam et vivet (Ibid.). » Cui lamen pro A k « Tu aulem idem ipse es, el anni lui non deficieiil
nierilo magnae sarjctilalis, ait: « Oslendam omne (Psal. ci); quomodo semen Israel polest cssc per-
bonum libi; > hinc et Paulus ait : < Nunc vide- petuum ? Aut enim pereunlibus coelisperibit el se-
mus per speculuin, et in oenigmate: tunc autem facie men Israel. Aul si fuerit perpetuum, ergo nec cceli
ad faciem (/ Cor. xm). » Unde quod responsum peribunt. Quod si Scriptura mentiri non potest, et
est Moysi, verum est, quod nemo potest faciem Dei perituri sunt coeli, peribit igitur et semen Israel,
videre et vivere, id esl, nemo polest eum in hac vita maxime cum et Jacob loquatur ad filios :« Venile el
vivens videre siculi esl : nam mulii viderunt, sed aimunliaho vobis quit! futurum sil in novissimis
quod voluntas Dei elegit, non quod nalura formavit. diebus (Gen. XLIX).» Quando autera dicitur, «in no-
Et illud quod Joannes ait: « Quoniam videbimus vissimis diebus, » ergo mundus esse cessabit, et alia
eum sicuti est, > non sicut eura honiines viderunt: fiet rerum dispensatio. Hoc adversum illos. Csele-
quoniam apparuit in specie qua yoluil, non in nalura, ruin nostris mundum istum non esse perpetuum,
quam in semelipso eiiam cum viderelur latuit: sed etiam Evaiigelium denionsiral, dicens : « Coelumet
sicut est, quod ab eo a Moysi petebatur, cuns ei terra pertransibunt (Matih. xxiv).» Et : « Ecce ego
diceretur : < Ostende mihi lemetipsum, > qui vobiscum sum omnibus diebus usque ari consum-
cum illo facie ad faciem loquebalur : nam Dei ple- E B mationem sseculi (Malth. xxvm). > Dicamus et ali-
nitudinem quisquam non solum oculis corporis, ter : Quandiu mundus isle fuerit semen Israel, et
sed nec ipsa menle aliquando comprehendit. genlem Judaicam permaiistiram , non in his qui
Aliud est enim videre, aliud est lotum videndo nunc increduli sunt, setlin his oui cum Apostolis, et
comprehendere. Quoniam quidem id videtur proescns per apostolos crediderunt, ut renquioe salvaefierenl.
ut quodcunque sentitur : totum autem comprehen- « Iloec dicil Dominus : Si mensurari potuerint
ditur videndo, quod ita videtur, ut nihil ejus vidcn- « cceli stiisum , et invesligari fundamenta terrae
tem lateat, aut cujus fines circumspici possunt. Sicut «deorsum : et ego abjiciain universum semen
te nihil latet prsesentis voluntatis tuoe: circumspicere « IsraeJ, propter omnia quae fecerunt, dicit Domi-
autem potes fines annuli tui: exempli gratia, duo « nus. » LXX : « Hsec dicit Dominus : Si elevatum
posui, quorum alterum ad mentis oblutum, alterum « fueritccelum sublimius, et si humiliatum pavimen-
ad corporales oculos pertinet. Visus enim ad utrum- « tum terrae deorsum, et ego non reprobabo genus
quereferendus est, idest, et ad oculos, etad mentem. « Israel, dicil Dominus, pro omnibus quaefecerunt.»
Quod autem dicit, < quia propiliabor iniquilatibus Multum in hoc loco distat Hebraicum ab cdilione
eorum, et peccati eorum non memorabor amplius,» vulgata. Dicamus primum juxta Hebraicum : < Si
ostendit perfectain curalionem sanctorom, quando '-' mensurari potuerint coeli sursum, > et eorum alti-
ab omni labepeccalorummundati, el morte ipsa, quoe tudo cognosci, « vel investigari fundamenta terrse, >
causa peccatorum evenit, < Stipendium enim pec- et extrema eorum ratione comprehendi: « et ego,
cali mors (Bom. vi), » penilus assumpla, immorta- inquit, abjiciam universum semen Israel, propter
Utate vestiuntur, et gaudio perfruuntur aeterno. omnia quae fecerunt, dicit Dominus. > Quomodo
« Hsec dicit Dominus, qui dal solem in lumine hoc illud impossmile est, ut ccelorum summilas, et
i diei, ordinem lunse et slellarum in lumine no- terrae fundamenta noscamus: sic et hoc impossibile
« ctis, qui lurbat mare et sonant fluctus ejus, Domi- erit, ut abjiciam universum semen Israel. Sin autem
« nus exerciluum noraen illi: si cessaverint legcs abjecero uniyersum seinen Israei : ergo mensurabi-
« islae (sive slaluta haec) coram me, dicit Dominus: tur ccelorum summitas, et exlrema lerrarum. Hic
« tunc et seinen Israel deficiet, ut non sit gens coram syllogismus et inEvangelio texitur, quando impossi-
« me cunclis diebus. »(Hieron.) Etin Geuesisprinci- bile jmpossibili comparalur. Facilius camelus inlrabil
pio legimus, solem in coeloposiluni in lumine diei; per foraraen acus, quam dives in regna coeloruin
lunam quoque el sLellas in noclis luniine : et in (Matth. xix). Quomodoenim impossibile fieri non po-
psalmo : < Dies diei annuntiat verbum , et nox nocti lest, sic nec hoc fieri poterit. Quod si hoc factum fue-
indicat seienliam (Psal. xvm),»qijod invicem sibidies ril, ergo fiel iUud, quod impossibile pulabalur. Errant
noxque succedant. Quomodo, inquit, rerum et ma- ergo qui hunc locum aliter edisserunt, ponentes et
xime coaleslium aslrorum non potesl ordo mutari, et illud leslimonium, quodpoiuerit peterePatrem Filius,
jsonanlismaris fluctus volvuntur ad litlora, fragorque et duodecim legiones angelorum adducere in suum
gurgitum et undarum intumescenlium terribilis au- auxilium (Matth. xxv). Huic sensui Septuaginta
dilur. Nec potest ultra procedei'e, quamDei jussione contraripm transtulerunt, dicentes : « Si exaltalum
proeceptura est, juxta illud : « Terminura posuisti fuerit ccelum sublimius, el humiliatum pavimentum
quem non transibunt neque convertentur operire terrse deorsum : et ego, inquit, non reprobabo se-
tfcrram (Psol. cm). » Sic, inquit, semen et genus men Israel, dicit Doininus propter omnia quoe fece-
Israel Domini erit volunlale perpetuura, neque ali- runt. > Quod si ita est, reprobabilur gens Israel.
quando deficiet. Leges autem hic non Mosaicae in- Quomodo enini ccelum non potest eo quod est esse
teliigenclsesuiit, sed constitutio et ordo naturse. In- sublimius, nec terra humilior esse eo quod est, sic
terrogeinus Judseos : Si coeli peribunt, et omnes et genus lsrael nequaquam poterit comprobari.
«juasi vestimentuiii veterascent, et ad Deum dicilur: Si viderjmusJudseos juxla Hcbiaictim lioc testimoniu
1047 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1048
gloriari : asscntiamur eis quod non sit abjeclum A . sumus possidere, sed in angulo stamus, et fractis li-
uiiiversuiu semen Israel. Neque enim omnes abjecli neis, exilque ullra funiculus mensuraeconlca eam, id
sui t, sed hi tantum qui fuerunt increduli. esl, portam anguli, super collem Gareb, qui in lingua
«Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et sedificabilur nostra vertitur, aut incolatus, aut scabies, ut rio-
« civitas Domino, a turre Ananehel usque ad portam ceant nos advenas esse atque peregrinos, et non au-
« anguli : et exibit ullra norma ( sive juxta ribus prurientcs, cl ad novitatem dogmatum pessi-
« Symmachum funiculus ) mensurae ejus, contra morum, facile non praebcre consensum. (Greg.) In
« eam super collem Gareb, et circuibit Goalha (sive angulo autem duplex paries jungitur, civitas ergo
« juxta Sepluaginta, de eleclis lapidibus). Et onroem Domini a lurre Ananehel usque ad porlam anguii
« vallem ruinarum (pro quibus Theodotio ipsum ver- aedificareperhibetur, quia sancta Ecclesia a celsitu-
« bumHebraicum posuit D'~IJ3) et cineres, et.omnem dine supernae gratiae inchoans, usque ad ingresstim
« Aseremoth (quod melius tegimns niOTUNl,pro quo susceptionemqtieconstruilur utrorumque populorum,
« Aquila suburbana interpretatus est) usque ad tor- Judaici videlicet alque genlilis. Sed quia in ea cre-
< rentem Cedron, et usqtie ad angulum portae equo- scente multitudine etiam reprobi colliguiitur, apte
< rtim orientalis. Sanclum Domini, non evelletur ct subdilur : < el exivil ullra norma mensurse : > quia
< non deslruetur usqtie in oeternum. > Qui mille B usque ad eos quoque exlendilur, qui normam jusli-
annorum in terra Judoea regnum Christi recipiunt, tiae transeuntes, inlra mensurse coeleslis nume-
Jutlai videlicct, ct noslri Judaizanles conantur rum non sunt. (Ilieron.) « Et circuibit, inquit, Goa-
oslendere turrem Ananehel, et porlam anguli, et tha, > pro qtio interprelati surit Septuaginta, « per
collem Gareb et Goatha, et vallcm Phagarim, et gyrum, > elcctis lapidibus, qui volvuntur super fa-
omnem Asedcmoth, et lorrentem Cedron, et locum ciem terrae, et angulari lapide constringuntur, di-
anguli portae equorum orientalis : et ibi dicunt, cente apostolo Petro: « Et ipsi tanquam lapides vivi
sanctuarium Domini, id est, templum esse conden- superaedificaminidomos spiritales, sacerdotiura san-
dum mansurumque in perpetuum. Quod quia post ctum, offerentes spiritales hostias, et acceptabiles
captivitalem temporibus Zorobabel et Ezrse non Deo per Jesum Christum (/ Pet. n). > « Et omnem
possunt monslrare completum, transeunt ad Chrisli vallem, inquit, Phagarim, > quod interpretatur rui-
•empora, quem in consummatione mundi dicunl esse narum; et cineres, subauditur circuibit. Ut quan-
venturum, ut aurea atque gcmmata juxta Apocaly- quam nobis videamur in collibus, tamen semper
psim Joannis descendal Hierusalem : et hoc tcrroe timeamus ruinas et consideremus cineres, et pceni-
spatio, hoc est, ab illo loco usque ad illum locum tcntes dicamus cum David : « Quia cinerem quasi
sedificelur per circuilum (Apoc. xxi). Suspicationis- panem manducavi et poculum meum cum flelu mi-
que suae hanc aurulam capiunt, quod a turre scebara (Psal. ci). > Unde et jacentibus dicilur:
Anathot, quse hodie appellatur Jeremiae, tribus ab « Nunquid qui cadit, non resurgit, dicit Dominus? >
Hierusalem millibus separala usque ad torrentem (Jer. viu) < El uiiiversum, inquit, Sademoth, quod
Cedron, qui scribitur in Evangelio (Joan. xvm), id nos verlimus in regionem mortis, unum noraen in
est, iii valle Josaphat, ubi hortus erat, in quo et duo verba dividentes T?Z7 quod dicitur regio, et niQ
Judas proditor tradidit Salvatorem, civitalis funda- quod interpretatur mortis, pro quo Aquila verlit
menta jaciantur. Lecluri, inquiunt, sumus in con- suburbana, sive arva et rura. Regio autem mortis,
sequentibus Anamehel filium Salom palruelem fuisje regio peccalorum est, et suburbana, regio voiupla-
Jercmisc, cujtis emit agrum. Et hsecest turris Ana- tum, quse pergit usque ad torrenlem Cedron, ubi
nehel, ignorantes Hebraicam veritatem. Hic enim traditus cst Dominus, qui interprctatur tenebrse.
juxla Hebraicum scribitur a turre Ananehel per j Vide quanta habeat loca Ecclesia : et quomodo illud
videlicet mcdiam lilleram, ibi autem : < Ecce Ana- Apostolicum, < ut sit sine macula, et ruga, > in fu-
mehel filius Selltim patruelis tuus veniat ad te, > turo, et in ccelestibus reservetur. Audis angulos,
per mediam n litteram. Invocanles igilur Domi- jv audis scabiem, audis ruinas, et cineres, et regionem
num salvalorem, qui habet clavem David, qui mortis, et tenebras, et de tua virlute, et impeccantia
aperit et ncmo claudit, et qui claudil, et nemo ape- gloriaris ? Denique seqnilur : « Et usque ad angulum
rit (AJJOC. III), qui signatum quoque Isaia: librum portse: >et hic angulus, ne ulla vera juslitia, ne cerla
ct omnium prophetarum aperuil, et adoraverimt vi- vicloria in isto ssecufodemonstretur. lpse quoque
ginti qualuor seniores, tenentes cytharas, quod solus angulus porlse quanquam sit orienlalis, unde lumen
potuerit divina reserare mysteria, aggrediamur aedi- egredilur, tamen equorum appellalur, ut indigere
iieium civitatis, ad quam prophelicus sermo dirigi- nos doceat cursu atque certamine : et tandem cura
tur : « Gloriosa dicta sunt de le, civitas Dei (Psal. Domino audire raereamur : « Ascendisti equos tuos,
LXXXVI); < Et: > fluminis impctus loelificatcivitatem ct equitalio tua salus. >In porla orientali, in porta qua-
Dei (Psat. XLV).> iEdificatur itaqucEccIesia a lurre (Irigarum sanctificalio Domini est, ut tunc nos per-
obedientimsive gralim, et donorum (hoc enim inter- fcctos arbilrcmur, quando dixerimus ad Dominum :
prelaliir Ananehel), usque ad porlam anguli : quoe <CurrusDci decemmillia mulliplex millia lsctantium;
licel videalur iniLiumbabcre sublime, quaudiu in isla Doiiiinus in eis (Psat. LXVII).» lstittsmodi ocdificatio
carnc consislimus, reclam vcrilatis lineam non pns- quoe supcr ftindainenlum Christi posita est, de qua
loquitur ct Apostolus : « Ut sapiens architeclus fun- A sum Chaldaeos,nihil prosperum habehitis : » in Se-
damcnlum posui (II Cor..m),t .nunquam destruelur, ptuaginta non habelur. Prudenterque scnleutiam
sed raanebit in perpeluum. Obscura et diflicilia lalius teinperavit, quse ad bonam et ad malam parlem re-
disserenda sunt, ut manifesla brevius percurramus. ferri polest. Visitatio enim, ut saepejam dixi, et
CAPUT XXXII. consolationem significat et snpplicium.
< Et dixil Jeremias : Factum est verbum Domini
leremias in carcere prophelat Sedeciam captivum « ad
ducenduminBabylonem, et emit agrum in Anathot; me, dicens : Ecce Anamehel filius Sellum (sive
orat pro populo : sermo Domini de incendio Jeru- t Sallon) patruelis tuus (quod Hebraice dicilur TTYT)
salem et liberalione caplivorum. « veniet ad te, dicens: Eme tibi agrum meum, qui est
t Verbuin quod factum est ad Jeremiam a Do- « in Anathot : tibi enim competit ex propinquitate
« mino, in anno decimo Sedecioe regis Juda, ipse « emplio. > Occultum ad Jeremiam factum Dei esse
« est annus octavus decimus Nabucbodoiiosor. sermonem nemo scire poterat, nisi ipso iiidicaute,
« Tunc exercitus regis Babylonis obsidebat Ilierti- ad quem faclus fuerat, et praedicitur ei, quod ventu-
< salem, et Jeiêmiaspropheta erat clausus in alrio rus sit ad eum Anamehel patruelis suus, et posses-
« carceris, qui eral in domo regis Juda. Clauserat sionem agri qui suus fuerat delaturus. Esse autem
« enim Sedecias rex Juda dicens : Quare vaticinaris B ipsum locum in Analhoth. de suburbanis, quoe sa-
« dicens: Hoecdicit Dominus. »(Hieron.) Non solum cerdotibus per singulas tribus et civilates dabanlur
verba, sed et opera prophelarum nobis exempla ex lege (Num. xxvn): nec licitum erat possessionem
sunt ad virlutem. Poterat Jereraias prospera nun- de tribu transire ad tribum, nec de familia ad aliam
liare, et regis Sedeciae frui amicilia, sed malcbat familiam. Unde et filioeSalphaad accipiunt sortein
Deo magis obedire quam lioniinibus, et ei qui potest inter fratres suos (Levit. xxv): praecipueque subur-
et animam el corpus occidere in gehenna, quam illi bana sacerdotum nulli alii poterant venundari usque
qui lantuni in corpus habere poterat poteslatem. ad aimum remissionis nisi ei quem propinquilas
Et hoc considerandum quod decimus annus erat sanguinis expetebat. Venit ergo ad eum patruelis
regni Sedeciae obsessa jam Hierusalem, et gladio, fraler suus, et offert emptionem, quae illi ex propin-
fanae, ac peste consumpta, et captivitate vicina, et quitate debetur, Helchias et Sellum fratres fuere
taraen Sedecias perstat in sententia, et ex parte gennani. HelchioeGliusJeremias: Sellum Anamehel.
aliqua illius ctementia demonstratur, quod nequa- Helchias interprelatur pars Doraini, Jeremias subli-
quam eum in carcere, sed in vestibulo rectudi jus- mitas Domini. Recteque altiludo Domini de parle
serit carceris, libera videlicet custodia, ut non pos- Domini nascilur. Sellum vero in linguam noslram
set effugere, quasi non omnis Hierusalem clausa " verlilur pax, sive pacificus ; Anamebel dontini vel
munilionibus, communis carcer fuerit habilantium. graiia Dei. Nec mirabimur, quod sibi pax jungalur
Ipse est annus duodevicesimus regni Nabuchodono- et gratia, cum ctiam Apostolicarum epistolarum hoc
sor, qui quarlo anno regis Joachim cepit imperium. principium sit: < Gratia vobis et pax (Bom. 1). >
Omnes atitem causse iise regis erant cur loquatur Primum ergo pacem meremur Dei, et postpacem
ex Dei nomine, quse ei fuerant imperata. nobis gralia nascilur quae non in possidenlis, sed in
« Ecce ego dabo civitatem islam in manus regis dors£ntis arbilrio esi. Deferl aulem emplionem gra-
« Babyfonis, et capiet eam. Et Sedechias rex Juda tiam Dei illi, qui in sublimibus collocatus est : ut
< non effugiet demanu Chaldaeorum, sed tradelur quamvis videatur excelsus, tamen gralia Dei indi-
< in manus regis Babylonis, etloquclur os ejus cum geat. IUud quod in Cantico saepe canlatur a sponsa:
« ore illius, et oculi ejus oculos illius videbunt. <Fratruelismeus (Cent.v),»id esl, 6 aSs^yiSio?ixoO,in
« Et in Babylonem ducet Sedeciam, et ibi erit do- Hebroeovm dicilur. Ergo non fralruelis, sed 7r«Tf«-
« nec visilem eum, ait Dominus. Quod si pugnave- SEÔJ, id est, patruelis dicendus est. Fwsse aulem
« rilis contra Chaldaeos,nihil prosperum habebitis.» Jeremiam filium Helchiaede sacerdotibus, qui erant
« Haecerat causa irae regiae, quare prsaferret men- in Anathol in lerra Benjamin, et voluminis hujus
dacio veritatem, et tam urbem Hierusalem, quam testatur exordium.
Sedeciam regera diccret esse capiendum, quodque < Et venit ad me Anamehel fifius palrui mei,
gravius est, visurum eum ora regis Babylonis, et lo- < secundum verbum Domini, ad veslibufum (sive
cuturum humilem atque captivum, irapotentissimi < atrium ) carceris, et ait ad me : Posside (sive
regis insania. Gravior enim terror est videre quem « eme) agrum meum, qui est in Anathot in terra
timeas, et ante increpalionem verborum, quam poe- « Benjamin : quia libi competit hxreditas et tu pro-
narum suslinere cruciatum. « Et in Babylonem, in- « pinquus es ut possideas(sive emas).» Quod fulurum
quit, ducet Sedeciara, et ibi erit: > pro quo Septua- prophetae verbum Domini nunliarat, statim opere
ginta transtulerunt: < Et in Babylonem ingredie- coinpletum est. « Venit, inquit, ad me Anarnehel
tur, > quorum alterum invituro trahi: alterum vo- gratia Dei, filius palrui mei, » hoc est, filius pacis:
ltinlale percgre significal. < El ibi, inquil, erit: > vcnit aulem « in veslibulo carceris : dixitque ad
verbum ponit ambiguum, ne videatur cruciatus, et siie» ea quaeDominus ab co dicenda prsedixerat.Ager
iniscrias prophetarc. Quodque sequitur : < Donec aulem islc sacerdolalis, ciijtts emptio atque pos-
visitcm cuin, ait Dominus Et si pugnavcritis adver- sessio Jercmiae dcfercbalur, in Analhol est, in lerra
1051 B. RABANlMAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 10S2
Benjjamin: quorum prius obedienliam, secundum „4 A inlerpretatur lucerna mea, dicenie prophela : « Lu-
filium dexlerae sonal. El consequenler ejus appelil cerna pedibus meis verbum luum, el lux semiiis
enipiioneiii, in quo obedientia etvirlusDomini versa- meis ardens (Psal. cxvm). > Neri quoque Barticb
bantur, pro quo Septuaginla Trpso-SvTepov, id est sc- filius Maasise,id esl, facturm et operis Domini. Aui-
iiioreiiiinterprelalisuni,quodiGeohuic non convenit. madverlamus ergo quanlis virlutum privilegiis di-
« Intellexi autem quod verbum Domini esset: et scipulus Baruch Jeremiae ministraverit, dicente
« cini agrum ab Anameel filio palrui mei, qui est David : « Ambulans in via immaculata hic mihi
< in Anathot. Et appendi ei argentum, staleres se- ministrabat (Psal. c). » Unde et Elisseusniinister
« pteni et decein argenteos. El scripsi in libro el Elioo in tanlum placuit Deo, ut post iranslationem
< signavi, el adhibui testes. Et appendi argentuni inagislri eliam duplicem spiritum mereretur acci-
< in statera, et accepi librum possessionis sigiialum, pere (IV Beg, n). » Hoc dico ad commonitionem
« stipulaliones et rala et signa forinsecus. » Du- eorum qui malorum hominum abutuulur ministeriis,
rum quidem erat, et prope inconsequens, risuque et non audenl abjicere eos, quos maloeconscientiae
dignum eum qui jamjamque capiendani propbeta- norunl sibi glulino copulatos/Traditur autem liber
bat Jerusalem, et omnes deducendos esse caplivos, . Baruch tanlo et tali viro, videnle Anamehel, qui ven-
vel gladio, fame, et peste perituros, agrum in Ana- B 1 diderat, et testibus qui suscripserant : et quorum
thot emere, quem non erat possessurus. Sed inlel- nomina in emptienis volumine tenebaiitur. « El in
lexi, inquil, verbum esse, el einpiionein raearo ar- conspeclu, inquit, omnium Judaeorum qui sedebant
giiinenlo el valicinio Dainini coaplandam, et irico in atrio carceris. > Qui videlicet vel ad prophelam
acquisivi praeceplo ejus ut emercin : nec frustra ad venerant consolandum, vel studio limoris Dei, Do-
me super hujusceroodi re Dei faclum esse sermo- niini verba auriire cupiebant.
nem. Et appendi argenti decem el septem siclos, « Et proecepiBaruch coram eis dicens : Hoecdicil
quos nos in stateres verlimus. Siclus auleni viginli « Domiiius exercittuim, Deus Israel: Sume libros
obolos habet, ut in Ezecbielis extretno volumine « istos, librum emplionis hunc signalum, el libritui
scribitur (Ezech. XLV). Emitque prophela decem « hunc qui aperlus esl, el pone illos in vase ficlili,
el septem siclfs : in quo numero canlavit puer « ut permanere possint diebus multis. Haec enira
Domini David, in die qtia eruit eum Dominus de « dicit Dominus exerciluum, Deus Israel : Adhuc
niaiiu oinnium iniraicorum ejus, et de inanu Saul, « possidebuntur domus, ei agri, etvinese in terra
et dixit : « Diligam le, Domine, fortitiido tnca, Doini- « isla. » Cunctis quos prseteritus serrao narravit
nus firmamenlum meum et refugiuni meum, et libe- praesentibus et videntibus, Barucli ministro prseci-
ralor meus. Deus meus adjutor meus, sperabo in k' pitur, el discipulo, non sermonibus praeceptoris, sed
eum : protector meus et cornu salutis meae, et sus- Dei jubenlis imperio, ul assumat libros : unum si-
ceplor meus (Psat. xvn). » Denarium essc nunie- giiatum, allerum apertum. Quaeemptionum consue-
ruiu myslicum oslendit Decalogus qui scriplus fuit tudo huc usque servalur : ut quod intrinsecus clau-
in labulis lapideis digito Dei: < El dies jejunii el sum signacula continent, hoc legere cupienlibus,
propitialionis mensis seplimi (Exod. xui) : seple- aperlum volumen exhibeal: ulrumque in vase fic-
narius quoque in quo verus esl sabbalismus, el re- tili.ul permanere possinl diebus mullis. Eirma igilur
quies esse sanclum, nmltis Scripturarum leslimoniis eral, el longo posl lempore fulura possessio, quae
comprobamus : de quibus sallem patica poluissem, tanla cuslodia servabalur, ne vel foris emplionis
nisi oliosum essel docere, quae nota sunt. In boc libri positi paterent rapinae, vel humo conditi hu-
igilur numero a propheta el sacerdole emilur pos- more terroe solverentur. Hoc aulem lolum fit ut
sessio, scribilurque in libro alque signalur, el adhi- intelligant qui videbant, riirsum babitandam Jeru-
benlur lesles, argenlumque diligenter appcnditur, ut salem, et possidendos agros, quoslicet absque ser-
oninia venditionis et emplionis jura serventur, et mone Jeremioe debuerant per se intelligere, lamcn
sil certa possessio stipulalionibus ct sponsionibus Dominisermonibus commonentur, et dicitur ad eos :
roborala. Vel hoc audianl qui falsa testamenta, et « Haec dicit Dominus exercituum, Deus Israel:
inlerdum ne testamenta quidem sibi adhibitis testi- adhuc possidebuntur domus et agri et vinese in
bus vindicare conanlur. terra ista. > Hoc est illud quod Jeremias dudum
« El dedi librum possessionis Baruch filio Ncri, dixerat: < Intellexi verbum esse Domini, » et id-
< filii Maasise, in oculis Anamehel patruelis mei, circo emil agruin quem possessurus non eral.
« el in oculis lesliuin qui scripti erant, in libro em- < El oraviad Dominum, posiquam Lradidilibrum
« ptionis, in oculis omniura Judseorum qui sedebant < possessionis Baruch filio Neri, dicens : heu, heu,
« in atrio carceris. > Quanquam slalim esset pos- < lieu, Domine Deus (sive qui es, Domine, Deus),
sessio relinquenda, irao emenda posteris, et ab eoi « ecce lu fecisti ccelumet terram in fortitudine tua
emcnda, qui fitiosnon babebat: neque enim uxo- « niagna, et in brachio tuo extento (sive excelso),
rem acceperat: tamen obediens impeiio Dominiom- « non erit tibi difiicile (sive impossibrle) omne ver-
nia rile celebrat: signatumque librum possessionisi « buin (vet juxta Sepluaginta) : Nihil apudle esl
dal Baruch filio Neri, filio Maasiae.Bartich iu linguai « abscondilum, qui facis misericordiam in millibus,
liuslra benedklus dicilur, qui eral filius Neri, quii « et reddis iniquilatem palrum m sinu iihorum
WS3 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XII. 1054
« eorUm post eos. Fortissime, magne, polens A manifestavi noraen tuum horainibus (Joan. xvn). >
« (quod Hebraice dicilur "YlM) Dominus exercituum « Magnus consilio. » Et audet se quisquam Doniini
« (sitie virluium) nomen libi. Magnus consilio et inserere secreto, et de iliius judiciis judicare! « Et
« incomprehensibilis cogitatu, cujus oculi aperti incomprehensibifis cogitatu.» Quem non icomprehen-
^ sunt super omnes vias filiorum Adam (sive homi- dit cogitatio, quomodopotest sermo comprehendere ?
« num), ut reddas unicuique secundum vias suas, el < Cujus ocuti aperti sunl super omnes vias filiorum
« secundum fructuin adinvenlionum suarum. »Post Adani. » Frustra ergo homo pulat se Dei cefare
emptionem agri jure celebralam, et post sententfam notiliara. Quodque infert : « Ut reddas uiiiciiique
Domini, qua pollicitus est domos, agros, et vineas secundum vias suas, et secundum fructum ariin-
deinceps possidendos : orat propheta ad Dominum, veutioiiuiu suarum, » hoc indicat quod interduni.
et dolorem gemitibus exprimit dicens : « Heu, heu, pro nimia sapientia judicia ejus videanlur injusta.
lieu, Domine Deus ; » pro quo Septuaginta trans- Quem locum Aposlolus plenius cxplicat ad Roma-
tttlerunt, o 5v, id est, qui es, Domine, Deus, juxta nos : < Ignoras quoniam benignitas Dei ad pceni-
illud quodMoysi dicilur : « Vade, dic popttloilsrael : tentiam te hortaiur ? secundum autem duritiam
Qtti est misit me (Exod. m). >Non quod non sint alii, t&iamet impoenitens cor thesaurizas libi iram in die
sed aliud esl-Creatoris esse beneficio quod subsistat, R irse, et revelationis justi judicii Dei (Rom. n). »
alltid seternitate naturse. Laudat Deum, et ex creatu- Quanto igitur serior vindicta peccantium est ,
ris prsedicat Creatorem. Primuni itaque potentiam taato justior: in similitudinem Pharaonis, quidecem
ejus, et misericordiam, atque justitiam in omne ho- plagis admonitus, non punitus, et in duritia perse-
iniirani genus Clevat vocibus. Dein transit ad verans, ad exlremum Rubri maris ftuclibus est
Israel, et quanta ei prsestilerit, celebri sermone de- ebrutus (Exod xtv).
scribit. Et posl tanta benelicia dicit eos immemores « Qui posuisti signa et portenta in terra Êgypti
bonorum illius, clementiam in amaritudinem provO- « usqtie ad diem hanc, efin Israel, et in hominibus
casse, ita ut obsldeatur civitas, et antequam hoslium < (sive terrigenis), et fecisti libi nomen sicut esl
iu ea fuerit ifruptio, gladio, et fame, et peste con- < d-ieshaec, et eduxisti populum tuum lsrael de terra
sumpla sit. Haecautem universa praemisit, ut con- •« jEgypli in signis et in portentis, et in manu ro-
sequenter illud inferret, quod in reprehensione di- < busta, et in brachio extento, et in terrore magno.
vinae sententise facere videbatur, et tu dicis mihi : < Et dedisti eis terram hanc, quam jurasti pat-ribus
Domine Deus, eme agrum argento, et adhibe testes « eorum, ut dares eis terram fluentem lacte et
cum urbs data sit in manus Chaldeeorum. Hsec inte- « melle. Et ingressi sunt el possederunl eam, el non
riin totius loci istius continet mpinm-ti.Nunc ad sin- Z « obedierunt voci tuae, et in lege tua non anibula-
gula revertarriur. « Ttt fecisti coelumet lerram in « verunt. Omnia qusemandasti eis ut facerent, non
fortitudine tua magna; » et Joannes dicit de filio : « fecerunt, et evenerunt eis omnif mala hsec. »
« Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso fa- De generali transit ad speciale, et quid proprie prse-
ctuin est nihil quod factum est (Joan. 1). > Haec stiterit Israel brevi sermone percufrit. « Qurposui-
enim forliludo Domini Aposlolo comprobante : sti, ait, signael portenta in terra JSgypti, > quibus
« Christus Dei virtus, et Dei sapientia (/ Cor. i). » afflictus est Êgyptus « usque ad diem hanc, et in
« Et inbraehio tuoexlenlo (sive excefso). » Quorum Israel et in hominibus, sive terrigenis. » Hoc quod
utrumque perculientis indicium est. Hoc aulem bra- dicitur « usque ad diem hanc » poslerioribils copu-
ehiuin, de quo et Isaias loquitur: < Et brachium landum<est, ut legamus : Et inlsrael el in cunctis
Domini cui revelatumest?» (Isa. LIII) < Non erit mortalibus quotidle tua signa complentur. Sive ali-
tibi difflcile omne verbum. > Quae enim apud homi- ter : Signa et portenta non solum in jEgypto per-
nes impossibilia, apud Deum possibilia sunt (Matth. petrasli, sed usque hodie eadem tuae misericordiae
xix); sive cui nihil est abscondilum juxta illud fortitudo salvavit populum tuum, et universo generi
Psalmographi dicentis : « Quia tenebrse non obscu- * humano Creatoris subvenis potestate. Et hoc notan-
rabuntur a te, et nox sicut dies illumlnabitur (Psal. dum qttod Israel ab hominibus separat, atque terri-
cxxxvin). > < Qui facis misericordiam in niillibus, et genis juxta illud : « Filius meus primogenitus Israel
reddis iniquitatem patrum in sinu filiorum eorum (Exod. iv). » < Et fecisti libi nomen sicut dies
post eos. > Grandis clementia Creatoris : miseri- haec. » Laudes, inquiL, tuae totius orbis sernione
cordiam suam in mille generationes extendere, et celebrantur. < Et eduxisti populum tuum lsrael de
Justitiam statim in altera generatione inonstrare : terra iEgypti. > Pulchre dixit populum tuum : eo
qusetamen et ipsa mista est rnisericordiae. Non enim enim tempore quo eductus est, Domini imperiis ser-
statim punit delinquentem, sed exspectat plenitu- viebat. Eduxisti autem < in signis et portentis, > qui-
dinem : ut si liberi imitati fuerint parentum vitium, bus percutiebatur yEgyptus. « Et in manu robusta,
diu dilata pcena reddatur. « Fortissime et magne et in brachio extento, et in terrore magno. > Quando
potens, Dominus exercituum (sive virtulum) nomen mare Rubrum transeunti populo Israelviam praebui-
libi, > Ista nomina potentiam indicant Crealoris. sti, et iEgyptium oppressisti exercilum. «Etdedisli
GseterumproprienoraenDei, Patcrest, quod inEvan- eis lerram hanc quam jurasti patribus eorum, ut
jjdk) per Dominum revelaiur dicehiem : < Pater, dares eis. » Abrahani videlicet, et Isaac, et Jac.ob,
105S B. RABANl MAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1086
Ergo non suo merito lcrram repromissionis , sed A pollicetur. Primuraque causas exponit offensse, et
palruni accepere virlulibus tcrram fluentem lacte et jusli fttroris Dei, ut quanto major culpa peccanlium
melle. Necdum enim polerant solidum cibum ca- lanlo amplior in peccatores clemenlia Creatoris.
pere, sed melle et lacle nulriebanlur infantise : vel « Ego, inquit, Dominus Deus universae carnis. >
certe.et melle et lacte irerum omnium uberlate et Nequaquam cunctarum gentium, nec populi lsrael,
abundantia. < Et ingressi sunt et possedcrunt aut certe, ut de sanctis crebro dicere solet, Deus
eam. » Statimque inter possessionem et inobedien- Abraham, el Deus Isaac, el Deus Jacob, sed « Deus
iiam nihil fuit medium. Uberlas cnim securitalem, universae carnis, » inquit, ut et ralionalia el brula
securiias negligentiam, ncgligcnlia coniempltira pa- animanLia ipse fecisse credalur. Sunt cnim qui pro-
ril. « Et non ODedierunt, inquit, voci tuse, et in videntiam Creatoris usque ad ralionalia confitcan-
lege lua non ambulaverunt. » Frustra ergo in eremo lur, brula aulemfortuitis casibus asseranl veiper-
promisere dicenles : « Omnia qnoecunque Doniinus ire, vcl vivere : prophelicusque sermo declaral nihil
pracceperil facicmus (Exod. xix). » Non enim in esse quod fugiatprovidentiam et scienliam Dei, quia
sponsione, sed in opere praemium esl, ad relunden- aiia propter se, alia in usu hominum sunt creata.
dam eorum impudeiiliam qtii pulanl hominem om- « Nunquid mihi diflicile, aut impossibile, aut certe
nia posse complere, quae se facturura esse pollicitus B ahscondetur a me omne verbum?» Et supra diximus:
esl. < Omnia quoemandasti eis ul facerent non fe- quae apud homines iropossibilia, apud Deum possi-
ceruot, » et certe se facturos promiserant. « Et bilia sunt. Verbum autem hic et in multis aliis locis
evenerunt eis omnia raala haec. » Mala patien- pro rebus debemus accipere. < Quid est, ait, quod
tibus, coeterum juxta Domini senlentiam bona, qui iactum est verbum ? Proplerea hsec dicil Domi-
reddit unicuique secundum vias suas. nus. > Quid enim praecesseral, ut causalem con-
« Ecce munitiones exstructae sunt adversum civi- junctionem poneret dicens: « propterea hsec dicitDo-
< tatem ut capiatur, el urbs data cst in manu minus? > Quia, inquit, curse meseest omnia regere,
< Chaldaeorum, qui prseliantur adversus eam, a fa- universa disponere, et reddere singulis juxta vias
< cie gladii, ct famis, el peslilentise, et qusecunqtte suas : «idcirco ego tradam civitatem istam in manus
< locutus es acciderunt, ut lu ipse cernis. Et tu di- Chaldaeorum,et in manum Babylonisregis, etcapient
< cis mihi, Domine Deus : Eme agrum argenlo, et eam. > Primum enim vallalur exercitu, et absente
< adhibe testes, cum urbs dala sitjin manu Chal- capilur Nabuchodonosor, S*edeciasque ducitur Re-
< dseorum? > Decimus annus eral regis Sedecise, blata, et ibi regi tradilur. « Et venient, inquit,
ita enim scriptum est: « Verbum quod factum est Cbaldaei praeliantes adversum urbem lianc. > Melius
ad Jeremiam a Domino anno tlecimo Sedecise regis C Aquila qui pro eo quod scriptum, Venient, translulit
Juda. > Tunc exercitus regis Babylonis obsidebat sio-eleuo-oinu.1, hoc est, ingredientur civilalem. Neque
Jerusalem. Jeremias prophela eral clausus in alrio enim absentes erant ut venirent, quippe qui circum-
carceris. Recleque nunc dicitur : « Ecce muniliones dederant Jerusalem, sicut Scriptura testatur : «Tum
exstructse sunt adversum civitalem ut capiatur, et exercitus regis Babylonis obsidebat Jerusalem : > ac
urbs data est in manu Chaldaeorum; » nec habent deinde : « ecce munitiones exstructae sunt advcrsum
quos vincant, sed quoscapiant. Jam cnim gladio, fame civitalem ut capiatur, et urbs data est in manu
et peste consurapti sunt, et qusecunque dixisti vide- Chaldaeorum. > Quomodo igitur venient qui prav
mus esse complela : quomodo ergo dicis mihi, Do- sentes erant ? Sed hi qui obsidebant urbem ingre-
rairie : « eme agrum argenlo, et adhibe testes, cum dienlur, inquit, et capient eam, et succendent, et
urbs tlala sil in manusChaldseorum? >lgilur non re- ad solum usque comburent (verbum enim Hebraicum
prehendil, sed inlerrogat, nec lam sibi quam aliis vult ItO, ambiguilale sui, et venieut et ingredientur
discere, qui sedebant in alrio carceris, eLforsitan sonat), et domos in quarum domatibus sacrificabant
taciti reprehendebant, quomodo ideni propheta quem Baal idolo Sidoniorum, et libabant diis alienis liba-
verum nuntiare credebant, et urbera dical esse ca- mina ad irritandum me : ut non errore religionis,
piendam, el agrum ematquasi possessurus. ^ sed conlenlione
quadam, et in Crealorem contu-
< Et faclum est verbum Domini aq\Jeremiam di- meliam facereviderentur. Quoraodo autem perilurus
< cens : Ecce ego Dominus Deus universse carnis : scribitur mundus juxta illud quod scriptum esl:
< nunquid mihi diflicile (sive impossibile) eril, aut « Coelumet terra perlransibunt (Matth. xxiv), >co
< abscondetur a meomne verbum? Propterea ha:c quod in maligno positus sit : sic et domus ipsa cl
« dicit Dominus : Ecce ego tradain civitatem istam loca in quibus flagilia perpetrata sunt irse Dei sub-
« in manus Chaldxorum, et in manum regis Bahy- jacent. Sunt qui contentiose illud quod scriptum esl,
« lonis,et capient eam.Et venicnt Chaldsei (sive in- « locus in quo crucilixus est Dominus atque Salvator
« grcdientur) pracliantes (sive venienl Chaldaei) ad- spiritaliter Gomorrha, et jEgyplus vocalur, > ad ipsa
« versum urbem hanc, el succeiidenl eara igni, et locareferant; alii vero universum mundum subnomi-
« comburenleain, el domosin quarum domalibus sane Êgypli et Gomorrhae significari pulant: ut eniin
< crificabanl Baal, ctlibabanl diis alienis libamina Gomorrha divino igne deleta est: ila et mundum Dei
< ad irrilandum me. » Trislibus loela subjtingil, et judicio concrcmandum.
pqsl cversioneni Jerusalem caplivo poptilo rcdiltmi « Erant ciiim filii Israel, et filii Juda jugiter
i (siue soli) facienles malum in oculis meis ab adole- A qui vero tergtim vertit, ipso gestu corporis indicat
« scenlia sua. > (Hieron.) Verbum «Hebraicum ^jN se negligere commiriantem, et hoc, ait, faciebant.
Aquila interpretatus est wXiiv, quod conjunctionem < Cum doceiêm eos diluculo, et erudirem : et
verumlamen significat. Symmachi prima editio, et « nollent audire, ut acciperent disciplinam. > Fuga-
LXX, et Theodotio solos interpertati sunt, secunda tis erroris tenebris, et flmni idolorum cultu, mea
quippe Symmachi vertit SioXov, quera et nos inprse- sententia confulata quotidie corda eorum illuminare
sentiarum secuti sumus, ut diceremus jugiler. Dica- cupiebam, et docere quse recta sunt. Et ut liberum
mus igitur primum juxta Hebraicum : Filii Israel, et servaret arbitrium, jungit et dicit: « et nolleut au-
filii Juda jugiter facientes malum. Et decem, inquit, dire, ut acciperent disciplinam. > Sequilur-:
et duae tribus malum sine cessaiione fecerunt, et ju- « Et posuerunt idola sua in domo, in qua invoca-
gis eis fuit in pessimis operibus perseverantia. Si < tum est nomen meum, ut polluerent eam. > Non
autem jugis et semper in toto populo, ubi est juslilia solum eo tempore Judas posuit in templo Dei slatuara
sempilerna ? Porro, juxla LXX, qui dixerunt: « Soli idoli, quam in Ezechielis principio Iegimus (Ezech.
facientes malum, > oritur quaestio : Num et aliae VIH) : sed usque hodie in domo Domini, quse inter-
gentes eo tempore quo Israel Judasque peccabant, pretatur Ecclesia, sive in corde animaque credentiun
malum non fecerunt ? Quod sic solvitur : qui habet B ponitur idolum, quando novum dogmaconstiluilur, et
notitiam Dei, et recedit ab eo, solus peccat :n oculis juxta Deuteronomium adoratur in abscondito (Deut.
Dei. Qui vero increduli permanserint, quasi illo non iv) : < Nescitis, inquit, quia templum Dei estis, et
vidente et negligente, delinquunt. Unde et David vir spiritus Dei habitat in vobis? >'(/ Cor. m.)
sanctus, quia corruerat in peccatum uxoris Uriae « Et sedilicaverunt excelsa (sive aras) Baal, quae
Bethsabee agens postea poenitentiam (// Beg. xn) < sunt in valle filii Ennom, ut initiarent filios suos
loquitur:« Tibi solipeccavi, et malura coram te feci, < et filias suas idolo Moloch. > Pro iniliarent in
id est in conspeclu luo (Psal. t). Denique jungitur : Hebraico scriptum est TM, quodAquila et Symma-
« soli facientes malum in oculis meis, et in con- chus transducerent, LXX et Theodotio, afferren.
spectu meo ab adolescentia sua. >Qriodque sequitur: interpretati sunt. De valle filiorum Ennom, quae He-
« Filii Israel qui usque nunc exacerbabant me in opere braice dicitur DJiTQsupra plenius diximus, quod
manuum suarum, dicit Dominus, > in LXX non subjaceat Sitoe fontibus, et- amosnitate sui, quia
habetur, et de Hebraico addituni est. Quia autem ab locus irriguus est, populum Israel provocaverit ad
adolescentia sua usque adpraesentem diem jugiter luxuriam, quam idolorum cultus sequitur. Notandum-
deliquerunt : ideo justa sententia Dei est, et merito que quod arae et excelsa Hebraico sermone appel-
" lentur niDS, propter eos
Scriplura conlexit : qui in Samuelis et in Re-
<In furore el in indignalione mea facta est mihi gum volumine quid significet hoc verbum dubitant.
< civitas haec, a die qua sedificaverunt eam usque ad Moloch idolum Ammonitarum est, quod in regem
< diem istain, qua auferelur de conspectu meo. > Si vertitur. Significat autem Scriptura divina, quod
ex eo tempore quocivitatis jacta sunt fundamcnta us- non solum Baal idolo, sed et Moloch cunclisque dae-
que ad hanc dieni, quando capta est atque succensa monibus in ipso loco populus servierit.
et sublata de conspectu Domini fuit, semper in vitio < Quod non raandavi eis, nec ascendit iif cor
et indignatione contra se Deum provocavit, ubi est, < meum, ut facerent abominationem hanc, et in
ut ssepejam diximus, peccatorum quies? < peccatum deducerent Judam. > Proprie tribus Juda
« Propter malitiam, inquit, filiorum Israel, et 11- et Beujamin in fano Baalis et Moloch, daeroonum
« liorum Juda, quam fecerunt, ad iracundiam me simulacra venerati sunt : vitulos autem aureos in
« provocantes, ipsi et reges eorum, et principes Bethel et Dan decem tribus, quse appellantur Sama-
« eorum, et sacerdotes eorura, et pj'ophetse eoram, ria Joseph et Ephraim, voluisse perspicuum est :
< viri Juda et habitatores Jerusalem. > Quia supra tantumque mali fuit, quodque a populo factum est
dixerat«in furore et in indignatione mea facta est ut testetur Deus se nunquam cogitasse, nec ascen-
mihi civitas haeea die qua sedificaverunt eam, usque •" disse in cor suum quae illi facturi fuerint. Omnia
ad diero istam, qua auferetur de conspectu meo, > autem haec Mpa>noir«6u;.
et nulluiii generaliter absque peccalo fuisse mon- < Et nunc propter ista; hsec dicit Dominus Deus
straverat: ntinc per partes enumerat, et reges, et < Israel ad civitatem hanc, de qua vos dicitis :
principes, et sacerdoles, et prophetas eorum, etuno « quod tradatur in manus regis Babylonis, in gladio,
cuncta sermone comprehendens, < viri, inquit, Juda, « in fame, et peste. > Sicut sperantibus auxilium,
et habitatores Jerusalem. » Pulchre, quia nou dixit et in murorum firmitate fidentibus prophetatur,
reges mei et principes mei, et sacerdotes mei, et pro- quod subvertenda sit Jerusalem, et populus jamjam-
phelsomei, sed quia peccaverunt reges eorum, et sa- que capiendus, et ante captivitatem, gladio, et fame,
cerdotes eorum, et prophetse eorum. et pesle perilurus : sic desperanlibus, et propter
«Et verterunt ad me terga, et non facies. > Juxta subversionem urbis nullam salutem exspectantibus,
iUudquod alibi scripium est: « Et verterunt contra suum auxilium pollicelur: ut et confidentia atque
me scapulam recedentem (Zach.vn). >Qui enim pre- superbia justam sentenliam, el desperatio atque
catnr, inclinata cervice in terram pronus funditur; humilitas Dei mereatur auxilium.
1059 • B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS IH. 10G0
< Ecce congregaho eos de universis terris, ad IA necessitatem nos ad salutis attrahit viam, et per-
< quas ejeci eos in furore meo, et in ira mea, el in fectionem virlutum ab eodem similiter condonari:
< indignatioue grandi, el redttcam eos ad locnm liostrum vero hoc esse, ut ad exhortationem auxi-
« islum, et habilare eos faciam conlidenler, et liumque Dei vel remissius vel enixius exsequamur, et
< erunt mihi in populum ,-et ego ero eis in Deum. pro hoc nos vel remunerationem, vel supplicia di-
« Et dabo eis cor unum, et viam unam, ut limeant gnissima promereri. ] (Hieron.) Cumque eis, in-
« me iraiversis tliebus, el bene sit eis, et filiis eo- quit; benefecero loetabor. Gaudet quippe quia videt
« rum post eos; et feriam eis paclum sempiternum, crealuram suam salvatam. Unde et gaudium angelo-
< sive disponam teslamentum seternum, et non de- rum est in cordis super uno peccatore agente pceni-
< sinam eis benefacerc, et timorem meum dabo in teiitiam (Luc. xv), « Et plantabo, inquit, eosin terra
< cortle eorum , ut non recedant a me; ct laetabor isla, in verilate, » sive, ut LXX transtulerunt, « in
< super eis, cum bene eis fecero, et plantabo eos in lide, » ut proprie signilicet populum Christianum,
« terra ista in veritate (sive in fitle), in tolo corde cujus religio fides est. «In toto corde meo, et in tota
« meo, el in lola aninia mea. » MulLi hoc pulant anima mea. » Si Doniini verba sunt Salvatoris, recle
lempore Zorobabel filii Salalbiel el Jesu filii Jose- cor et anima ejus creditur, qui dicit in Evangelio :
dech sacerdotis magni, quando Aggaeuset Zacharias JJ ; « Potestalem habeo ponendi animam meam, et po-
prophetareiit sirb Ezra sacerdote completum, quando testatem habeo iterum sumendi illam (Joan. x). >
aedificatum est templum, ct sub Neemia cxstructi Sin autem ex persona Dei Patris accipimus, secun-
muri per circuitum, ul quos ante ejecerat in furore dum illtid intelligendum est:« Neomenias vcslras el
etiu ira etin indignatione grandi de Jerusalem, et in sabbaia el dies festos odit anima mea (lsa. 1). >
toto orbe disperserat, postea reductos, habitare fe- < Quia hoec dicil Dominus : Sicut adduxi super
ceril confidenter et fuisse cos in populum Dei, et < populum meum Israel omne malum hoc grande, sic
Dominum fuisse in Deum eis , et coetera qua: Scri- « adducam super eos otnne bonum quod ego loqtior
ptura contexil. Sed quomodo boc possit illi tempori < ad eos, et possidebuiitur agri in terraista, de qua
coaptari: « habitare eosfaciamconlidenter, etferiam < vos dicitis, quod dcserla sil, eo quod non reman-
eis pactum sempilernum (sive disponam illis testa- « serii homo et jumenliim, et data sit in maiiu
mentum selernum,) > penilus non potest approbari, < Chaldaeorum. Agri ementurpecunia , et scribentur
quippe quos legimus, et sacra narrat historia, non < in libro, et imprimelur signum, et teslis adbibe-
solum a vicinis genlibus, sed a Pcrsis quoque et < bilur in terra Bcnjamin, et in circuitu Jerusalem,
Macedonibus, et ^gypliis, Romanisque soepecaptos, « in civitatibus Juda, et in civitatibus montanis, et
et huc usque servire. Oninia igitur ad adventum ^ « in civitatibus campestribus (sive Sepbela), et in
referenda sunt Salvatoris, quae noslro et fidei tem- « civitatibus Nageb, hoc cst, quoe ad auslrum sunt,
pore videmus expleta, et electio, juxta Apostolum, « quia convertam captivitatem eorum, ait Domi-
reliquiarum salva facta est, et in Christo habitant « nus. > Haecjuxta litteram, licet in typo praecesse-
confidenter; et datum est eis cor untim, juxta il- rinl post reditum dc Chaldaeis, quando ad Cyri
lud quod scriptum est : < Multitudinis aulem cre- regis imperium reversus est populus iit Judseam :
denliuni eral cor et anima una (Ac~t.iv), » et viam, tamen spirilaliter in Cbrislo et in Apostolis verius
inquit, unam, illum qui dicit : « Ego sum via, et vita, pleniusque complentur. Ttinc et homines, et ju-
elveritas(Joan. xiv).»« Uttimeantmeunivcrsisdie- roenta reducti stiril in ecclesiam, juxta illud quod
bus. » « Priucipium eiiim sapientiae est timor Do- scriptum est : < Homines et jumenta salvos facies,
mini (Prov. ix). » Universis, ail, diebus, quod si Ju- Domine ( Psal. xxxv), > rationales quique et sim-
daeis non competit, de noslro populo accipieiidum est, pliccs. Tuncagri empli suntpecunia, ulfaceremus no-
cui et bene fuit, et est, eterit, non solum ipsis, sed et bis amicos de iniqtio mammona, qui nos recipiant in
filiis eorum post eos. Nobiscum aulem paclum pe- octerna tabernacula. Et scfipti in libro, haud dtt-
pigit sempitemum, nec desinet nobis ulira bene fa- ^.hium, quin viventlum, et impressura est signum
cere. Quodque sequilur :« Et timorem mcum dabo vexilli Dominica?:crucis atque victorise, et testes
in corda eorum, ut non recedanl a me, » sic libe- adhibiti sunl martyres, et omnis sanctorum chorus.
rum donat arbitrium, ut lamen ipse timor, qui tri- In terra Benjamin, ubi est Domini forlitudo, et in
builur, gratia permarieat largitoris [a Ezechiel quo- circuitu Jerusalem, ubi est visio pacis, et selerna se-
que, ait : « Et dabo eis cor unum, et spirilum no- curitas. In civitatibus Juda, in quibus est Christi
vum tribuam in visceribus eorum : et auferam cor vera confessio , et in civitalibus montanis, de qui-
lapideum decarne eorum, et dabo eis cor carneum, bus una est, de qua dicitur : « Non potest civitas
in praeceptis meis ambnlent et judicia mea ctisto- abscondi in monte posita (Matth. v ); > el in civi-
diaul, faciantque ea, et sint mibi in populum, et talibtts campeslribus, quae Hebraice appellanlur
ego sim eis in Deum ( Ezech. xxxvi). » Quibtis ma- rfSU, ul de profundis alque depressis per campo-
nifestissime perdocemur et initium voluntalis bonae rum aequalitatera ad summa gradiamur, et in civi-
nobis Domino inspirantc concedi, cum aul per se, talibus quae ad austrum sunt, quod Nageb Seplua-
atit per exhortationem ciijuslibet hominis, aut per ginta transtulerunt, ubi est meridies, et plena lux
a Quae uucis iucludimus, sub llieronvmi noininC, de stio addit Rabanus. EDIT
10(ji EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIII. 1062
veritatis. Cum autem haecomnia facta"fuerint, im- A «Ascendciis in altuiii, captivam duxit captivitateui
ut
plebitur quod scriptum est: < Convertam caplivila- (Psal. Lxvn)..(Accepit, sive, Apostolus ail, dedit)
tem eorum, ait Dominus, > de quo scriptum est: dona hominibus (Ephes. iv ). »
LIBER DECIMUS TERTIUS.
Inprioribus ergo duodecim libris, ea quoe a beato autem tlicit : < Ciama ad me, et exaudiam te, et
Hieronymo in expositionem Jereiniae usque in hunc annuntiabo libi grandia, et firraa quoe nescis, »
tocum edita sunt, per singula loca disposui, inter- ostendit qttod per orationem prophelarum et san-
ponens et aliorum doctorum sentcntias, quas de eo- ctorum, qui fuerunt in plebc, Dominus placatus sit
tlem Prophela protulerunt: singuiorum nomina emi- pro deliclis populi : et revelaverit eis reversionem
iius eorum scripta forinsecus denotans, ut sciret illius ad lcrram suam : quoe lamen reversionis gra-
leclor ex nomine, quid quisque senserit, vel dixerit B tia adhuc occulta latebat, quia nondum prolata fue-
in expositione, Deinceps vero quia memorati tracla- rat. Si atitcin quis quaerendum putat : quomorio hic
loris Hieronymiexposilionem, inpraesentem prophe- Dominus ad prophetam dicat : < Clama ad roe, et
tam nusquam reperi, necessarium aestimavi, Ut ab exaudiam te, » cum supra ad eum dixeril: <Tu au-
aliorum prophetarum expositiouibus excerperem , lem noli orare pro populo, nec assuinas pro eis lau-
quse ipse de hoc propheta videtur conimemorasse. dera et orationem, quia non exaudiam le, dicit Do-
Sunt enim plurima loca in Jeremia, quoe aliis pro- minus : » noverit quod Dominus imminentem
phetis sunt concinna. Unde etiam de illorum expo- captivitalem Judaeorum avertere noluerit, sed ma-
silionibus isiius sensus uon parva ex parte explican- gis secundum verbum smim eam complere voluerit:
tur. Et haecres mihi quoque occasionem Iribuit, ut sed cum peccati sui debitam poenam primum solve-
ubi majoruni-scfipta non reperi, auderem eorum rent, poslinodum reversionem eoruni non denegave-
sensus imitando, propriis sennonibus prophelicas rit, quam modo promitlit se completurum.
senlentias explanare, jion meis viribus aul seientia < Quia haecdicit Dominus Deus Israel, ad domus
confidens, sed ejus gratioe totum me coinmittCDS, <urbis hujus, ad domos regis Juda quae destructse
qui per Prophetam ait: «Invoca nie in die tribulalio • <sunt, et ad muniliones, et ad gladium venien-
nis luae, eripiam te et magnificabis me (Psat. XLIX).» C < tium, ut dimicent cuni Chaldeeis, el impleanl eas
Et item : « Apeii, inquit, os tuum, et ego adimplebo < cadaveribus bomiiium, quos percussi in furore
illud (Psal. LXXX).» Qui etiam dat fidelibus oratori- « meo et in indignalione mea : abscondi enim fa-
bus suis sapienliam alfluenter, et non improperat, « ciem meam a civitate hac propter omnem mali-
ul quidquid rite prolatum fuerit, ad bonorem ejus « liam eorum. Ecce ego obducam ei cieatricem et
totum redundet et faudem. Si qua vero minus caute « sanitatem, et curabo eos, et revelabo Cis depre-
et incompeienier sonuerunt, illius examinalionc pur- « cationem pacis et veritatis, et convertam conver-
gentur qui quondam catcufo ex igne per Cherubim » sionem Juda, et conversionem Jerusalem : et aedi-
assumplo purgavit labia prophetoe. De hinc vero « ficabo eos sicul a principio, et emundabo illos ab
consideremus quid in Propheta sequatur « omni iniquitate sua, in qua peccaverunt mihi, et
CAPUT XXXIII. « propilius ero cunctis iniquitatibus eorum, in qui-
De conversatione Judoe el Jerusalem; et de grege « bus deliquerunt mibi et spreverunt me : Et erit
transeunle ad manum numerantis : de Christi re- « mihi in nomen, et in gaudium, cl in laudem, et in
gno et sucerdotio perpetuo. « exsultationem cunctis gcntibus terrse, quse audie-
« Et faclum esl verbum Domini ad Jeremiam se- < lint onmia bona quae facturus sum eis, et pave-
« cundo, cum adhuc clausus essel in alrio carceris, D <bunl et tnrbabuntur in universis bonis, et in onini
« dicens : Haec dicit Dominus qui faciurus cst et < pace quam ego faciam eis. > Hoc prsedicit quod
« formaturus illud, et paraturus, Dominus nomen sicut peccatoribus vindicla, ita et pcenitentibus prae-
« ejus : Clama ad me et exaudiam te, et annunliabo paratur medicina. In locis enim in quibus per indi-
« tibi graiulia cl firma quoenescis. » (MAURUS.) SU- gnafionem Domini jacuerant cadavera occisoruui
pra ergo scriptum est quod Sedechias rex clauserit prostrala, ibi conversoruro reaedificentur taberna-
Jeremiam in alrio carceris, qui in domo erat regis cula, et bonorum omnium fiet abundantia, qualenus
Juda, dicens ei : « Quare valicinaris, dicens : Hacc inde glorise nominis Domini ubique praedicetur, et
dicil Dominus: Ecce ego dabo civitatem istara in laus atque laelitiain universisgenlibus orialur, super
niauu regls Babylonis? » et reliqua (Sup. xxxn) ; omnibus bonis, quoe faclurus est Dominus populo
ubi etiani constitulus, emit agrum a filio fratris suo. Sed licet boecquidam ad tempus rcsolutionis
patris sui seplem siclis, et decem argenteis. Ibi captivitalis Chalriaicoe referant, nielius lainen mihi
eliam nunc secundo verbuin consolationis ei daltir videtur ad Christiana referri lempora, ubi spirita-
de reditu populi in lerram Israel, et reslatiratione liter et vcraciter Dominus per spiritum suum fideli-
urhis Jerusalcin, aloue sedificatione lempli. Quod bus suis universa bona tribuit, veiae scilicel sapien-
1003 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 106i
lise et sacrarum vinulum, ut omni pace atqtic con- A « montuosis, ct in civitatibus campestribus, et in
cordia conversentur Unde ipsa Vcrilas discipulis , « civitalibus quae ad austrum sunt: et in terra Ben-
sttis, ait: « Pacera meam relinquo vobis, pacem « jamin, et in circuitu ilierusalem, et in civilatibus
meam do vobis, non quomodo mundus dat pacem « Juda, adhuc Iransibunl greges ad manum nume-
ego do vobis (Joan. xiv); » et item :« Ecce, in- « rantis, ait Dominus. » Pastorcs isti quorum habi
quit, cgo vobiscuni sum omnibus dicbus usque ad taculum est in loco qui fuit ante desertus, apostolt
consummationem sseculi (Matth. xxvm). > Caete- suni el evangelistse, atque doclores Novi Teslameiili.
rum in illa reversione Judaeorum de Babylone, fini- Greges vero accubanles in civitatibus mouiuosis, et
timse gentes plurimum eos infcstabant, ct probibue- in civilatibus campeslribus, el in civilatibus quoe ad
runt ne templum resedificarent, murosque civitatis auslrum sunt, Ecclesiae sunl de gentibus congregalae,
restaurarent. Postea quoque in Machakeorum tcm- quae in culmine virlutum consistunt, et lamen hu-
poribus plurima eis bella et labores accidebant, nec militatis ima non deserunt : sed fervore Spiritus
jwiquam perfectam pacem et plenam securitatem sancli, quem auster venlus significal, sludiura bonse
habere poterant donec per Romanorum principes de operalionis exercenl, et dilectionis jura servando
tcrra sua ejecti, per tolum orbeni dispersi suut. tenenl, Quibus associanlur grcges quse in terra Ben-
« Haec dicit Dominus : Adhuc audielur in loco B jamin et in circuitu Hierusalem, et in civitalibus
« islo, quem vos dicitis esse desertum, co quod non ' Juda versanlur : quia de illo priore populo multi
«sit homo nec jumentum in civilatibus Juda, et foris sunt qui ad fidem Chrisli et ad ovium suum nume-
« Hierusalem, quae desolatae sunt absque homiiie, et rum pertinent. De quibus ipse ait: < Ovesmeae vo-
« absque babitatore, et absque pecore, vox gaudii et cem meara audiunt, et ego cognosco eas, et sequun-
« vox laelilise,vox sponsi el vox sponsac, vox chcen- tur me (Joan. x). > Hi ergo omnes greges transibunt
« lium: ConftteminiDominoexercituum.quoniam bo- ad manum numeranlis, quia, juxla dispositionem
« nus Dominus, quoniam in seternum misericordia veri pastoris, mandata divina servantes vivunt,
< ejusetporlanliumvolaindomiiniDomini. Reducam quos ipse in coelesli regno describit, sicut eis pro-
« enim conversionem terroe sicut a principio, dicil misit dicens : < Gaudete et exsultate, quia nomina
< Dominus. >Ne in desperalioncm Judseipropter mi- vestra scripta sunt in ccelo (Luc. x). > Qualiter au-
nas caplivitatis caderenl, fultira restauralionis bona tem de Judoeis et genlibus, «greges ovium Christi
eis promittit, ul locus qui descrtus fucrat propter existant, ipse testatur in Evangelio, dicens : « Ego
scelera habilatorum cjus, rursus a correctis et sum pastor bonus, et cognosco meas, et cognoscuut
emendatis habitelur, et replealur pecoribus ct ju- me meoe. Sicut novit me Pater, et ego agnosco Pa-
mentis. Mystice autem Ecclcsia gentium, quae de- G trem : et animam meam pono pro ovibus meis : et
serla fuerat a Domino propter idololatriam el scele- alias oves habco quae non sunl ex hoc ovili, et illas
rum immanilaiem, rursus per Christi fidem habita- oportct me adducere, et vocem meam audient: et
lur • el repletur muftitudine credentium ex diversis fiet unum ovile el unus pastor (Joan. x).
nalionibus. Cui per Isaiam dicilur : < Laelabiturde- < Ecce dies venienl, dicit Dominus, et suscitabo
serta ct invia, et exsultabit solitudo, cl lforebit quasi < verbum bontim qttod locutus sum ad domum
liliiim : germinans germinabit, et cxsultabit laelst*- < Israel et ad domum Juda. >Verbumbonum quod se
bunda et laudans (Isa. xxxv). » Et iterum : < Lauda, suscitare Dominus dixit, adventus est Filii Dei : ul
inquit, sterilis quse non paris, decanta laudem et qui in principio erat Verbum, et Verbum erat apud
hymnum, quse non parturiebas : quam multi filii Deum, el Deus erat Vcrbum (Joan. i), ipse in novis-
deserlse, magis quam ejus quae habebal virum. Ad simis temporibus Verbum caro fieret, et habitaret in
puuctum in modico dereliqui le, et in iniserationibus in nobis. Hoc crgo verbum dum promissura fuit pa-
magnis congregabo (Isa. LIV). » Ad banc ergo con- triarchis , lex proenuntiavit : vaticinaverunt pro-
gregabitur omne pecus Cedar: arietes Nabaiot mi- phelae, et ad exlremum angelicum oraculum ad vir-
nistrabunt illi. Ibi audietur vox gaudii et vox iae- ginem Mariam de stirpe David editam testabatur
titiae, cum Evangelium ibi recitatur, et alleluia loe- (Luc. i) : hoc ipsa virgo concepit, virgo peperi.t,
tabunda voce in ecclesiis frcqucntatur. Ibi auditur virgo permansit: quia Deum et hominem ad salu-
vox sponsi Chrisli et vox sponsaeEcclesiae:in quorum tem liumani generis genuit: unum videlicet Deumet
epitbalamium Salomon descripsit Canlica canlico- Dominum nostrum Jesum Christum; De quo sub-
rum. Ibi auditur vox quotidie confitentium Domino, dilur :
el porlantium vota in domum Doraini: quoniam re- « In diebus illis et in tempore 'illo germinare fa-
ducct Dominus conversionem lerrae gentium sicut a « ciam David germen justitiae : et facietjudicium et
principio : ul fial omnium in credulilate fides una < justitiam in lerra. In diebus illis salvabitur Juda,
et in confessione labium ununi. De quo adhuc sub- < et Israel habitabil confidenter : et hoc est nomeu
ditur : « quod vocabunt, eum Dominusjustus nosler. > Dies
« Ilaecdicit Dominus excrcituum : Adhuc erit in istos proenuntiavilIsaias dicens :« Erit in novissimis
« loco isto deserto absque homine, et absquc ju- diebus prseparatus mons domus Domini in vertice
« mento, el irr cunctis civitalibus cjus liabilaculum montium, et elevabitur super colles, et fluentad euni
« paslorum, et accubantium gregum in civitatibus omncs geates, ct ibunl populi multi et dicent: Ve-
10Gb EXPOSITIO SUPER JEREJIRM. -- LIB. XIII. 108(5
nfle, ascendamusad montem Domiui et ad domum A « ccns : Hxc dicit Dominu_.: S; iriilum iicri polcst
Dei Jacob : ct docebil nos vias suas, el ambulabi- < pactum meum cum die, et pactuin meum cum no-
" mus in semitis < cte, ut non sit dies et nox, in temporc sup: et pa-
ejus , quia de Sion exibit lex, et ver-
bum Domiui de Jerusalem (Isa. n). > Facit ergo « ctum meum irritum esse potcril curn Da\id servo
Dominus germinare David germcn justitiae, lioc cst, < meo, ut non sit ex eo filius qui iegnel in throno
Chrislum dc ejiis progenie descendere, qui faciet « ejus, et levitse, et sacerdotes minislri mei. J Supe-
judicium et juslitiarii iu terra, quia juxta Isaiara : rius dixerat dc solis creationc, Iunae et slellarum, ct
Justilia erit cingulum lumborum cjus, et iides cin- eursu earum, ut lcges ilfce,si\e staiuia, nranrri non
clorium renum ejus (Isa. 1). « El in diebus illis sal- possint: nunc simili modo pactum diei et noctis ir-
vabitur Juda. » Hoe cst, apostoli ct primiliva in Ju- ritum ficii non posse, et neque paciuni Domini cum
daea Ecclesia. « Israel, » hoc esl, populus de clc- David servo suo irrilum fieri posse leslalur : ulnon
ctione gentium convocalus : « habitabit » in firie silex eo filiiis, qui regnel in throno ejus. el Ievitae,
Cbristi etTcra religione < confidenter. t Dequo sub et sacerdolcs miuistri Domini, qi.oj luce claiius ex-
typo BenjanTiu Moysesprophclavii diccns . « Aman- siat, quia finilo sacerdotio Iogali, Ghristi regnuni et
tissimus Domini liabitabit in co conlldehler, qnasi sscerdoiiuin pcrpctualilcr sit mansurum. De quo
in tliaiamo lota die morabitur, et iriter humeros B adhuc subditur:
illius requiescel \Deul. xwui), »quia Ecclesia sponsa < Siculi numerari non possunt slellsecooli, et me-
ad Sponsi Cbristi pertincns consortium : nunc sub < liri arenae maris, sic mulliplica"bo semen Di'.vid
proloclione ejus gauriel in spe, in futcra ar.tcm re- < servi mei, cl levitas minisiros meos. « Legittir ia
quicscet "beaiitudinc. « Et hoc csl, inquil, nomen Genesi (Gen. x\i), quod Dominus prmniserat
quod vocabunt eum Dominus justus nosler. » De Abralisescmen ejus se multiplicaturtim sicut stcllas
,juo alius propheta ail: « Et voeabunt uomcn ejus eoeli, et \elul arenam quse est in Iiltore maris : quod
- Emmanuel, boc csl, nobiscuin Dcus (Isa. vu), >
quia prbcul dubio conslal seriien ejus spjritalo mullipli-
Verbum caro factum est el habitavit in nobis. > Ipsc candum essc in Ecclesia absque numero, et ejus
esl Domfnus justus uosler, « quia justus Dominus et summam soli Deo coguitanj csse, qui numerat mul-
justiliam diligit, sequitatcm tidit vullus cjus. Depo- titudinem sldiarum, et omnibus eis nomina vocat:
suit potentes de serie, ct'c\allavit huniiles : esurien- cujtis regnum non erit finis, et minislri permanent in
tes implevit honis, et diviies dimisil inancs (Pbai. sseculum.
x)». Ipse cnim vcnlurus esl in glofia Pairis sui cuin « Et factum est vcrbum Doniini au Jercmiam, di-
angelis suis, et tunc redriel unicuique sccundum < cens : Nunquid non vidisti quod populus hic locu-
opera sua. C i tus sil dieens : Duse cognationes quas clegeral Do-
« Quia hsccdicil Dominns : Non iiileiihil de Da- < minus abjecla: sunt, et populum meum dcspexe-
« vid vir qui sedeal super thronuin domus Israel : < runt, eo quojl non sit ultra gcns coram eis. Haec
« et de sacerdotibus, et dc Ievitis non interibiL \ir < dicit Domiiius : Si pactum mcum inter diem ct
« a facie mea, qui offerai holocaustoiiiaia, et incen- r noclem, etlcges cceli el terroe non posui, equidem
« dat sacriftcium, etcaedat v.climas cunctis diebus. » * tt scmcn Jacob David seivi mei projiciam, ut norr
Iloc testimonium, quia nemo ad rcgritim Judaici po- < assumam de scminc cjus principes 'seminis Abra-
puli, vel ad sacei-doliumVeteris Tesiaiiicnli, et ad < ham, et Isaac, ct Jacob : reducam enim conver-
cserenionias priscae legis"rite aptare potesl, neeesse < sionein eoruni, ct m serebor eis. s Vcraci ratioci-
esl ut totum ad regnum Christi et saecrtlotiuwi ejus natione cl congrua siinilitu.dine loquclam hostium
et cultum Novi Teslamenti Lransferatur : dc etijus insultantiuin populo Dei confundit, quia sicut leges
rcgni polcntia divina vox in psalmis ait : « Pouam cceli ei terr_c, diei el noctis in ordine sibi disposito,
in saeculumsoeculi sedem ejus, el tbronum ejus, si- et nunc fusibiliter pcrsislunt : sic el promissio Dci,
cut dies coeli (Psal, LXXYVIII). > De sacerdolio vero quae ad palres facla esl de scmine eorum omnino
cjus ita scripluin est : < Juj-avit Dominus et non stabilis sit, ct fiva lege permanet. Duas cognalio-
poenitebit eum, Tu es sacerdos in setcriium secun- ncs qtias clegerat Donjinus, si\e regalem atque sa-
diun ordinem Mclchiscdcch (Psal. cix). s De quo ad cerriolalem stirpein, sive duas tribus quoe fjerunt in
Ileli sacerdolem eliam divina \ox ail (I Beg. u) : Jerusalcm, et deccm tribus quoefueruntjn Samaria
Suscilabo mibi sacerdotem fidelem, qui juxta cor possumus intelligere. Has eigo elegit Dominus,
mcum et animam meam facial: et oedificabo ei tlo- quando promissionem ad palres eorum feceral, ul
mum fidelcm, et ambulabit coram Cbristo mco cun- daret semini eorum lerram fluentem lacte et melle;
ciis diebus. Hujus sacerdotis membra sunt filii san-_ sed licet plurimi eorum a via veritalis aherraverint,
ctae Ecelesioccatholic_e, Petro altestanle, qui ait: plerique lamcn in sialu rccLsefidei el bonaeoperalio-
«"Vos aulem estis genus eleclum, et regale sacer- nis probati invenli sunf, quia ex ipsis apostoli et
dolium, gens sancla, populus acquisilionis (/ Peir. primiliva in Jerusalem Ecclesia exstitit, quae in.
ii). i Hujus quidein holocauslomala el sacrificia, gra- doctrina evangelica nobilissima_et fide firmissima
the Deo offcrunlur, eL \ictim_eacceptabiles illi fient inventa esl. Hsec el Paulus videlur insinuare ubi
cunctis diebus. aii: « Quid ergo quod quserebat lsrael non est con-
« Etfactum est verbum Domini ad Jeremiam, di- secutus, cleclio aulem consecuta cst, cseleri vero
=PATBOL.CXI. 3'«
-1037 B. RABAM MAURI ARCHIEP. -U.JGU.M. OPERUMPARS III. 1-OGS,
excsecati sunt (Zioni.\i\ » FA item : t Nunquid re- A « liberos, et nequaquam dominarentui: eis, id est,
pulit Deuspopulum suiun' absil. Nam el ego Israe- t in Jtidsso et fratre suo. Audierunt ergo omnes
lita sum e\ semine Abraham de tiibu Benjamfn. > < principes el iinhersus populus, qui inierat pactum
Undc manifestum est quod non abjecit Dominus po- « ul dimitlerel unusquisque scrvum suum, et unus-
pulum suum quem elegeraljuxta iiisultanlium \oces, t quisque anciltam suam liberos, el ultra non dornina-
si de semine David assumpsil prmcipes senunis Alira- « rentur ih eis. Audierunt igitur et dimiserunt, et
ham, etlsaac, et Jacob in perpctuum. Dc quibus in « conversi sunt deinceps et rctraxeimit senos suos
psalmis scriptum esl : « Pro patribus Luisnali sunL « et ancillas suas, quos dimiserunt liberos, et sub-
tibi filii: conslilues eos_principes sifper omnem ter- « jugaverunl in famulos ct famulas. Et factum cst
ram memores erunt nominis tui, Domine, in ornni « verbum Domini ad Jeremiam, a Domino dicens:
generatione ct progenie (Psal. XLIV).» c Hoeedicil Dominus-DeusIsrael: Ego percussi fca-
CAPUT XXXIV. < tlus curo pairibus vestris in dic qua cJuxi cos de
Pmna-eorum qui non dimillunlservos et ancillas libe- « lcrra iEgypii, de domo senilutis, dicens : Cum
ios~, quod in templo cum solcmmlale promise- < completi fuerint septem anni, dimittat unusquis-
' tunl. ( que fralrem siitim Hebrseum, qui \emlilus est ei,
t Verbnm quod faclimi est ad"Jeiemiam a Do- ^ « et seniel tibi se.\ annis, et diinittes eum a te libe-
« niino, quanrio Naiuciiodonosor re\ Babj lonis, el < mm : el non audierunl palres \ estri me, nec ij_-
"<bmnis e\ercitiis ejus, unhcisaque regua terifo, < clinaverunl aurem suam : et conversi eslis vos
« quaeerani sub poteslale inanus, ei omnes populi e hodie, et fecistis quod rectum cst in oculis mcis,
« bellabanf eonlia Jerusalem et conlra omn s ur- « ut piaedicaretis liberlalem unusqiiisquc ad amicuna
« besejus, di.ens - lloec dicil DoiniuusDeus Israel: « suum : et in Klis pactum in conspectu meo in
« V-adeet loqnere ad SeJechiam legem Juda, el df- ' domo, in qua imocatum esl nomcn meum : el TC-
« ce"sad etim : Iloec d.cil Domiuus : Ecce ego tra- c versi eslis ct commaculaslis nomen >meum,et re-
< dafn civit.itera banc in manu regis Rabvlonis, et < duxislis unusquisque servum suum, et uriusquis-
< succendet eam igni, et lu non efluês de inanu « que ancillam suam qtios dimisistis, ut essent li-
« ejus, sed comprehensione capieiis, el in manu i beri et susejpotestatis : et subjugaslis eos, ul sint
« ejtis tradcris, et oculi tui oculos rcgis Babylonis \i- t vobis ser\i et ancilke, » elc. Palel hoc Ioco, quod
« debunt, el os ejus cum ore tuo loquelur, el Baby- nijiil proficiat cuilibel bonum incboare, si non siu-
« lonem inlroibis. Atlarnen oudi \erbum Domini," -tluent ifltid ad lionum finem perducere* quoniam
« Sedechia icx Jnda . ILcc cTic'1Dbniinus ad le: , « qui perse\era\ei'it usque in finem, bic salvus erit
t Nonmotieiis in gladio, sed iu paco morieris : el ' J (Mallh. xxiv). » Prseceplum-ergo fuerat legis, ut filii
< seoiindum combuslione'. palrum luortim reguni Israel fratres suos non invenirent conditione scr\o-
< priornm, qui fuerunl anle tc, sic comburclil te: Tum, nec affligerent per potentiam, sed tempore
< el \_e,'Doininc, plangent le, quia verLuni boc egd eonslltuto reverterentur ad cognalionem et posscs-
< loculus sum, clicit Domiims. Et loculus est Jere- sionem palrum suorum : haberentque seivos et an-
< mias propheta ad Sedechfani regein Jttda universa cillas de nalionibus quse in circuitu eormn essent.
« verba haec in Jerusalem,"et contra bmnes ehila- Quod volentes Sedechias el populus qui fucral cinn
« tes Juda, qusereliquoeerant conira Lacbis et con- eo servare promiserunt sc hoc facturos, sed conversi
«~tra Arecha : haec enim supererant de ci\ilatibus retrorsum relraxerunt servos et ancillas suas, quos
< Juda nrbes munitse. » (MA.URIS.) Licet re\ nequis- dimiserant liberos, et subjuga\erunl in famulos et
simus Sedechias, de quo Scriplura referl, quod lein famulas. Unde iratus Dominus tradidit eos in
cerifmaTum coram Domino, juxta omnia quaefcce- commotionera cunclis regnis terrse, et glailium, et
rat Joachim,-indignus fuerit miseiicordia Domini, pestem, el fariieni immisit super cos: et quia illi
tamen quoniam miseraliones Domini magnse ef yiclimam fcederis, quam ceciderunt juxta condilfo-
multse nimis, ssepius cum per frophelas suos com- \ nem slatuli pacti, pollucrunt, dati sunt in manus ini-
monebal, hoe-esl, per ?eremiam in Judaea, el Ezc- niicorum elinmanus quserenlium animas-eorum : et
chielem valicinanlem in Babylonia, prsedicans ei eral inoriicinuni eortim in escam volucrjbus cceli el
caplivitatem fuiuram, si quomodo illum ad pceni- besliis lerrae: et non solum populus propter sceLera
tenliorm'provocarel: sed mens indurala in faslidium sua ab inimicis occisus et dissipatus esl, sed et ci\ j-
ducebat verba prolata : ot magis eljget incoepta ne- tates ebrum incensse et demolitaesunt. Juxla tropo-
quitia perseverare, quam per emendationem vitaese logiam vero rios bic locus docet, ul cum susceperi-
corrigere. Unde debilam poenamin\enit, ct ullionem mus fralres nostros sub cura noslra, el propter Deum
captivitatis simui cum populo sibi subjccto perpes- subjecti fuerinl nobis, non opprimamus eos per po-
sus est. lenliam,- nec injuste servifulis cis violentiain impo-
'< Verbum quod factum cst ad Jeremiam" a Do- namus; sed magis fralemo affccLueos tracte.i us et
« mino, poslquam percussit rex Sedechias foedus adjuvcmus verbo alque exemplo : .qualenus \ero
c cum 'omniJ populo in Jerusafem, proedicans ut Domino qui eos.sanguine suo redcmil possirit di-
«-climilterel unusq.iisque servum suum. et unus- giiiim seTvitiumexbibere, donec vcrus Jubihcus ve-
< quisqufi ancillam suam, Hebricum et flcbraeam niat : et unusquisque propjise rcslitualur dignitali
10G9 EXPOSITIO SUPER JEREMIAVL— Llli. XIII. .1070
atque possessioni. De quo nos priraus pastor Ecclc- :- A
/ prx'ccpla fuerant. Propter hoc q:ioque promittit cis
siae instruit, dicens : « Seniores crgo qtti in vobiss Doniinus, quod non delicial vir de stirpe Jonadab
sunl ohsecro, consenior et ipse testis Clirisli passio-
i- filii Rechab, slans in conspectu stto cunctis diebus.
num, qui et ejus quse"in fuluro revelanda est gloriaa Mystice attteni jsti Recbabitoe significant eos qui de-
communicalor : pascite qui in vobis est gregein Dei, i, siderio perfeclionis arctiori vita transcendunl legis
providentes non coacte, sed spontanee secuiidum ii mandata : juxta id quod sibi Evangelii dogmata el
Deum; neque lurpis Jucri gratia, sed voluntarie;; Appstolica insinuant exempla. Jusli enim, quibus
neque ut doniHiantes in cleris, sed forma facli gregiss lex non cst posita, sic probantur, uon esse sub lcge,
cx animo : et eum apparuerii •princeps pastoruni,: i,: uljuslitias legis non soltim implere, veruro eliam
percipietis immarcescibilcm glorioccoronam (/ Peir. superare contendanl . sitquc devoiio cortini legali
v). > major imperio, quae observaniiam cunuilans pr;uce-
CAPUT XXXV. ptorum volunlaria addal atl debita. lla nainqtie el
Exemplo Bechabiiarum doceeurpopulus obedienliam,, Abraham fulirrse legis pra:cep!a Jegiimis supergres-
et promiltilur filiis Sechab benedictio. sum, cum superalis quatuor rcgibus de spoliis So-
t Verbum quod facluni est ad Jeremiam a Dornino o domorum, quoesibi vclul victori non imnierilo debe-
< in diebtis Joachini filii Josiae regis Juda, tli-B - B barilur, et quidcni rcge ipso ctijus spolia relulerat
< cens : > (MACRUS.)Ctim prophela in proxiino3 supplicitcr offerente, nihil penilus acquicscit allin-
capitulo de Sedeehia rege ei his qui sub eo factaEI gere, sub divini nominis lesiificatione pcoclamans :
smit sermonem habuisset, ntiiic aulein iterum Joa- Extendam nianum meani ad Dominura excclsum,
cbim filii Josise regis Juda tempore jiarrationemi qtii fecit cocltimet tcrrajn, si a filo subtegminis us-
convertat, patet profecto, quia non ordinem temque ad corrigiam calig:c accipiam ex omnibus qute
poris in narratione observavcrit, siCut jam supra di-. tna sunt (Gcn. xiv). Sic David prsecepla Iegis cogno-
ctom esl, sed secunduni dispensalionem Spiritus_ scimus supergressum, qui, prsecipienle Moysi ut
sancti, qui in eo locotus esl, pro opportuiiilate cau- iminicis lalio rcddcrclur, non solum boc non fecit,
sarom, et coiivenienlia 'rertim propbeliam suami verum etiam dilectionc complcxus esl persequentes,
conscribi voluit, sicut et in caeteris Scripturis san- el pro his Doroino pie supplicans etiara lugubrilei-
cfis, et maximc in Evangelio facltim reperimus : utt flevit el ululatus est intcrfectos.. Ita Eliam quoqiie
sciat leclor Scripluras sacras non dispositione hu- ct Jeremiam probamtts non fuicse sub lege, qui cuin
maha compositas esse, sed rnspiralioiie el ordina- licilo uti conjugio absque reprcbensione potuerint,
tione divina. tainen perseverare nialncrunf. Sic Eli-
r^ virgines
< Vade ad domum Recliabitarum et loquere ets i: soeum ac reliquos hujus proposili viros Mosaica le--
« et inlroduces eos in domum Doinini in unain exe^_ gimus supeiasse mandata , de quibus Aposlolus itfi
< dram thesamorun. : et dabis eis bibercvinum. Ett dicit: « Circuibunt in melolis et inpellibus caprinis,
< assumpsi Jechoniam filiuni Jeremioe filii Absanioe, egenles, angusliati, alflicti, quibus dignus non erat
« el fratres ejiis, et omnes filios ejus, et uhiversam, mundus, in soliludinibus err.aiites, et montibus, et
« domum Rechabitarum, et introduxi Cos ih domuni, speluncis, et in cavernis petra: (Hebr. xi). > Sic eL
« Domini, ad gazophylacium filiorum Anan, filii Je-, nunc isli filii Jonadab, propter obedienliam palri
< gadalia hominis Dei, quod erat juxla gazophila- suo exhibilam divino sermone laudanlur, ci fulura
< ciurti principiim, super thesaurtim Maasiaefilii Sel- eisbona promiltuntur, qui omnes offerre possessio-
« hirfi, qui eratcustos vestibuli, etposui eoram filiisi num suaruni docimas uon contejiti, sed ipsa prsedia
« tlonius Rechabitarum cyphosplcnos vino, et calices,, respuentes, semctipsos potius Deo ac suas animas
< ct dixi ad eos : Bihile vinum. Qui rcsponderunl: : obtulerunt. Pro quibtis ntilla aij Iiomine fieri com-
< Non bibimusvinuin, quia Jonadab filiuS Rechab pa- muuitio potest: sieut Dominus in Evangelio conle-
« lcr nosterprsecepit nobisdicens : Non bibelis vintim, statur : « Quam dabit homo coinmutationem pro
« vos el filii veslri usque in sempiternum, et domumi n anima sua? p(Matth. xvi). Quapcopter scire debemus
p
< non oedificabitis, et sementem non seretis, et vi- nas,a quibus non jam exigitur legale mandatum, setl
< neas non planlabitis, nec habebitis : sed in tabema- quibus evangclicus quotidie intonal sermo : « Si vis
« culis habilabitis cunctis diebus vestris, ut vivatis; perfeclus esse, vade, vende omnia quoe habes, ct
« mnltis diebus super faciem terrae, in qua nos pere- da panperibus, et habebis lliesauriim in ccelo, et venj
« grinamini, » et reliqua. Ad confundcndum super- sequereme(Ma«/j.xix). »Cumdecjuiasdesubstanliis
biamet cbntumaciam Judoeorum,qui sempcr manriatis nostris offerinius Deo adhuc qiioJammodo sub legis
Dei adversantes resliteraiit, propbeta jussu Domini sarcina detineri, et nectlum ad evangelicum illud
Rechabitas obedienles et mites in leslimonitim ad- fasligium pervenisse, quori oblempcrantes sibi noii
hibueral, qui praeceptis Jouadab filii Rechab patris lanlum proescntis vilae beneficiis, sed etiam futuris
Corum in oriinibus parebant, ita ut nec vinum bibe- prsemiis numeralur. Lex eijim factoribus suis nou
rcnl, nec domuin scdiiicarciit, sed nec sementem regiiorum coelcstium praemia, sed vita: hujus solatia
sererent, neque vineas plaiilarenl , se:l in taberna- repromisil, dicens :« Qui feceril boc vivit in eis : »
culis habitabant cunctis diebus usque ad neeessila- Dominus antcm discipulis suis et amicis promittit
cm Chahliiicai capiiviiatis, juxta omnia quoe si!;i regna coalorum : « Bcal.i, inqiiit, paupercs spiritu-
1071 B. RABANIMAURIARCIIIEP. MOCUiST.OPERUM PAUS III. I(!T-2
quoniam ipsorum cst rcgiiuiii coeloruni(Maiih. v).» A « sima : quoniain magiius furor ct inJignatio, qu.im
Et, < omnis qui reliqtiil domum vel fralrcs, aut so- « locutus est Doininusariversuni populum hunc. Ei
rores aul patrem aut matrcm aut uxorcm aut filios « fecit Bartich filius Ncricejuxta omnia, quceprsecc-
aul agros propter uomcn metim, cenliiplumaccipict « pcral ei Jercmias prophcla, Icgens ex volumine
cl vilam oelcrnam possiricbil (Malth. xix). » Necim- « sermoncs Dominiin cloinoDmnini. » Prompta obc-
merito, non eiiim lam lauJabile esl si ab illicitis, dientia propbctre concordat divinae clenientiae :
quam si cliam a licitis temperemus, el bis proptcr quoniam sictil ille consulit bumance infirmilali per
cjns revcrentiam non utamtir, qui ca nobis propler adinoiiitionem convcrsionis, ita isle obediendo atl
inlirmitalem noslram uleiida permisit. Non enim saluiem proximorum exercet officium prsedicaiionis.
generaliler praecipiendum erat, nec ut ita dixeriin Qui el si clansus carcere pcr semelipsum id perfi-
canonice ab omnibus exigentlum id quod propter cere non valuit, pcr interprelem tamen omnia juxia
niirificam sublimilalem ab omnibus passim non po- id quod sibi jussum fuerat cxplere curavit. Quid
tesl apprehendi, sed consilio omnes politis provo- crgo nos inerles in ftituro judicio Dei dicluri sunms,
canlur el gralia, ut hi qui magni suiit possint perqui absoluti el libcrlale potiti, proximis nostris Do-
fcclione virtutum non iminerito coronari. Qui aulem mini vcrbum expendere negligiimts : qtiando ille,
parvi sunl, cl inensuram oelalis pleniiuilinis Chrisli B qui claustris obseratus erat, non per excusationem
ihiplere non possunt, Hcet fulgore majorum vclul ihipossibililalis Domini roandato obstitit, sed quotl
sidcrum lccli laetare vidcanlur, tanien a lencbris ipse per sc explere non valuil, per subjectam perso-
liialediclionuin, qtire in legc sunt alieni, nec prae- nam solcftissime perliccre feslinavil.
sciilium malorum cladibus addicuntur, ncc stipplicio « Factum est aulcin in auno quinto Joachini filii
pleciunlur celerno. Non crgo Chrislus aJ illa virlu- « Josioe regi.s Juda in niense nono, .pracdicavcrtint
inni excelsa fasligia pneeepii quemquam nccessilalc « jcjunium in conspeclu Domini omni populo in
conslringit, setl liberi arbitrii provocai poieslale, et < Jciusalem, el univcrsoe lnultitudini qu;e coiiflu-
s-.diibiitale consilii ac dcsiderio perfcctionis ac- < xcrat de civiialibus Juda, in Jerusalem. Legilque
ccntlii. < Bartich ex volumine sermones Jeremiae in domo
CAPUT XXXVI. « Domini in gazophilacioGamarioe,filiiSaphan scri-
Uuruch , ex carccre Jeremia: millilur cum tibro, « bae, in veslibulo superiori , in introitii port.e
ijuem Joachim combnrit, et ntius conlra eum scri- « novce demus Domini, auJienlc o:!;ni populo, » ct
liitur. rcliqua. Gonvciiicnsordo, ut in inrtictioiie poenilcn-
i Ki faclum esl in aimo quarto Joachim filii Jo- tice praediccturjcjunium parcinioiiicc, ul tjui per lu-
i .;i.« rcgis iwh, facluui cst vcrhuni lioc :vl Jcrs,- C xuni nou cuveiul.ivilia iu pcccitnr.i iiK.iiJcva.iJ,per
< iniain a Doniino, dicens : Tollc voliimen libri, et abstincntiam et auliclioncm corpovis ea.iem peccaia
< scribes in co omnia vcrba, qu:c locutus suiii tibi abluerc conl-enrianl. (Greg.) Nam cogilanJuiu sum-
« arivcrsiini Isracl et Jttdam, ct atlvcrsiun omncs mopere esl, ut qui se illicila meiuinit coinniisisse, a
< geiites a die <|iialocutus sum atl lc cx diebus Jo- (|iii!jiisdam etiaiu lieitis studeat abslinerc : quate-
< sia: usque ari hanc diem : Si forte amlicnte elo- nus.per hoc conditori suo satisfaciat, ul qui coin-
<mo Judoe univcrsa mala, quce ego cogito faccrc inisil prohibita, sibimelipsi abscindcie debet eliain
< cis rcvertatur unusquisqiie a via stia pessima, et conccssa, cl rcprehcnJal in niinimis, qui memiiiit
< nropitius ero iniqiiilali elpeccalo eorum. » (MAI;- iu maximis deliquisse.
« Miscrunt itaque omnes principes ad Baruch fi-
nis.) 0 immensa clemenLiael inaeslimabilisbonitas
conJitoiis nostri, qui a superbis conlcmptiis nou « limn Nerice, filii Nalhaniae, filii Cbusi, dicentes :
iiliioncm supplicii pcccanlibus ingeril, scd conver- « Volumen, ex quo legisti auJicute populo : suuie
sis per poenitcntiam indulgentiara promillit, et non « in manu tua et veni. Titlil ergo Baruch lilius Ne-
lariltim unigenili Jttdaeorum, sed ad omnes uationes « rioe volumen in manu sua, ct venil ad eos. Ll
gcntiuni sermonero praedicationis per propbelam di- " « dixcrunt atl cuin : Sede et lcge hccc in auri-
rigil, si quomodo rcverlatur tinusquisqiic a via sua « bus noslris. El lcgit Baruch in aurihus eortirn.
pessima, ct per Domini misericordiam peccalorum « lgitur cura audissenl omnia verba, obstupueruut
suorum oblineat veniam. « iinusquisque ad proxiraum suum. Et dixerunt al
« Vocavit ergo Jeremias Baruch filium Nerioe,et « Baruch : Nuntiare debemus rcgi omnes sermones
< scripsil Baruch ex ore Jeremiae omnes sermoncs <isios? El interrogaverunt eum, dicentcs : Iiidica
< Domiiii, quos locutus est ad eum in volumine li- <nobis quomodo scripsisli omnes sermones istos
« bri, ct prxcepit Jeremias Barucb, dieens: Ego « ex ore cjus? Dixit aulcm Baruch eis : Ex ore suo
< clausus sum, ncc valeo ingredi in doiiunn Dci, « loquebalur, quasi legens ad me omnes sermones
« ingredere ergo lu et lege de volumine, iu quo scri- « istos, el ego scribebam in voluminc atramenlo, >
« psisti ex ore meo verba Domini, audienle populo et reliqua. Quod Baiuch intcrrogatus a principibtis
< in domo Domiui, in die jcjunii; insuper et audiente populi quomodo sciipsissct scrmones Jeremioe ex
« universo Juda, qtti veniunt dc civitatibus suis, le- ore cjus : respontlil qtiod cx ore suo locutus sit
< ges eis, si forle catlat oratio eorum in conspectu atl ciim, quasi legcns scrmones istos insinuat, quia
< Donrini, et revcrtatur unusqtiisque a via sua pc.- sancli prophct_c cl nposlnli Spiritu sancto locuti,
1073 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIII. 1071
Htillain nccessitatcm. t.aclatuuni vel penuriam passii A _ ignis studebant consumcre flamma : iiistipor et
sunt vcrborum, scd omuia, ul oportebat prompte ett prophetam, qucm per gratiara doct.riiia: atque cor-
facile coram auditoribus suis, Spiritus sancli gratiai reptionis merito honorare dcbuerant, contumelia
tiibueute, proferre poterant. Unde ipsa Verilas ini afficere contendebant. Et unde hoc ? nisi quia spiri-
Evangelio discipulis ait : « Dum steteritis ante re-- tus nequam, qui semper spiritui gratioe advcrsatur,,
gcs et proesides, nolite cogilare, quomodo aut quid1 in cordibus eorum duritioe asperiiatem non levila-
loquamini: dabitur enim vobis in illa hora quid lo- tem obedientiie macbinabatur, ne credentes el poe-
quamini. Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spi- nitentiam agenles salvi fierent?
rittis Patris vcstii, qui loquitur in vobis (Luc. i,, « Et prcecepit rex Jeremiel filio A-malccb, et Sa-
Matth. x). » Et itcm : < Spiritus, inquit, paraclitus,, « raiae filio Ezriel, et Selemioe filio Abdeel, ut
quem miitet Pater in nomine meo ille vos docebitt « comprehendcrent Baruch scribam et Jeremiain
omnia et suggeret vobis omnia quaecunque dixero) « prophetain : abscondit autem eos Doininus.. » Fru-
vobis (Joan. xvi). » Hocque sciendum, quod non so^- stra igilur aliquid agere nititur humana. prcesum-
ltim doctoribus, sed eiiam audiloribus necessariai plio, ubi resistere voluerit divina dominatio. Praecc-
est gralia Spiritus sancti, quia, ut supra jam dixi- pit rex lerrenus, ut eomprehcnderenlur
propheta
mus, nisi idero -
spifitus cordi adsit audientis, olio- B1 et nolarius ejus, el.mUianlur in carcerem, secl
susest sermo doctoris. Nemo crgo docenli iiomini. i. ahscondil eos Rex ccelcstis, hoc est, protexit, ne
tribuat, quod ex ore docentis intelligit: quia nisii humana malitia lcederetur sanctorum innocentia.
inlus sit, qui doceat, doctoris lingua exlerius inl « Custodit cnim Dominus omnes diligeutes se, ct
vaeuiim laborat. Ecce tinam loquentis vocem onines> omnes peccatores disperdit (Psal.
CXLIV);» et.:.
pariter in Ecclesia awlimus, non tamen pariter scn- « Ambulabunl bomines, ut caeci, quiaDomino,pcc-
siim atuUtaevocis percipimus. Cum efgo vox disparf caverunt
(Soph. i). »
non sil, cur in corclibus noslris dispar esl vocis in- « Factuni est verbum Domini ad Jeremiam posi-
telligenlia: nisi quia per hoc, qued vox loqucittisi « quam combusseral rex volumen, el sermones quos
communiter admonet, est magister inlerior, qui de,s « scripscral Baruch ex ore
Jeremioe, dicens : Rursuni
vocis intelligentia quosdani specialiter docel. De hac: «tollevohimen
aliud, et scribe in eo omnes sermoncs
quoque Spirilus sancti gratia per Joannem dicilur : « priores, qui erant in volumine primo, quod cojn-
«Sicutunclio ejus docetvosdeoninibus(//oa...
xn).> « bussit Joacbim rex .Juda, et ad Joachim regem
Pcr vocem ergo non inslruitur, qtiando nicns jicr « Juda, dices : Ilcec dicit Domiuus : Tu combussisti
s|jiritum non ungitur. Sed cur ista de doctrina ho- < volumen illud, dicens : Quare scripsisli in eo an-
miftum loquimur cpjantlo et ipse conditor' iion ad ^C « nuntians, feslinus veriiet rex
Babylonis et vasla-
eruditionem homini Ioquilur, si eidem homini per « bit.terram.hanc, et cessare faciet ex iUa hominem
iirict_onem.spirilusi.on loquatur? (MAURUS.) Ccrle-- < et jumentum. Propierea Jiaecdicit Domin.uscontFa
Cain priusquam fratricidium opere perpetraret, au- < Joacliim regem Juda : Non erit ex eo qui sedcat
divit: < Peccasti, quiesce (Gen. m). » Sed quia < super solium Davitl, et cadaver ejus projicielur ad
culpis suis exigentibus vocem adinonitus, non in un- < aestum per diem, et ad gelu per nocleni, ei visi-
clione audire Dei. verba potuit, setbservare con- « tabo contra eum, et contra senien ejus, et contra
lampsit: sic et nunc, qune sequunlur in Uoo capi- « servos ejus iniquitates suas, et adducam super
ttilo, prolala demonslrant, quod Joaclum rex et « eos et super habitatores Jerusalem, et super vi-
servi ejus, quia non fuerunt Spiritus sancti gratia, < ros JuJa, omne malutn, quod loculus sum ad eog,
»
qua prophela locutus est, inlus illuminalt, verba « et non audierunt. Merito vindicla secula est re-
Dei quitlem autlire aure corporis poterant, sed auri- gem perfidum, ut qui serniones Domini scriptos a
bus cordis non poterant, quas Dominus iu Evangelio propheta combussit, in igne ipsius cadaver projice-
requirit, dicens : < Qui habet aures audiendi audiat retur ad aestum per diem, et ad gelu per noclem :
et con-
(Matlh.xi; Luc. vm). > Et in Apocalypsi: » Qm j,' quatenus conlra eum et contra semen ejus,
habet, inquit, aures audiendi audiat quid Spiritus tra servos ejus visitareutur iniquilates eorum, et
dicat ecclesiis (Apoc. n)> » Nam sequitur. omne mahim quod locutus est Dorainus super viros
« Rex autem sedebat in domo hiemali in mense Juda, et habitatores Jerusalem velocitcr advenifcl :
< nono : et posita erat aruia coram eoprunis plena. ut ostendatur, quotl quicunque.Domiiii mandatis re-
« Cumque legisset vix tres pagellas vel qualuor, bellis exslileril, et durum cor atque impcenitens
<scidit illud scalpello scrii.ec, el projecit in ignem, habuerit, certam ultionis vindictam subeat: quo-
« quierat super arulam, donec coiisumeretur orane niam jnxta Pauli sententiam. « Qure seminavcrit
< voiumcn igni, qui erat in arula, et non timuertinl, homo haec et nielel; et qui seminat in came, de
< neque sciderunt vestinienta sua rex et omnes carnc metet-corruptionem : qui aiiiem seminat in
« servi ejtts, quiaudierunluniversossermones istos,» spiritu, de spiritu metet vitam _elerriam. » Sed no-
et reliqua. 0 miranda coecitas lmmance mentis, ct tanriiim quod in libro Paralipomenon legilur, quod
slupenda nequilia indurati cordis ! Qui debuerant hunc Joachim Nabuchodonosor rex Cbalcteorum
moiiitis salutaribus compungi, ad peccalorum suo- vinctum catenis duxeril in Baoylonem. Regum vero
ruin poenilcnliani, verba Domini in libro scripta, in libcr narrat quod dormiret Joacliim cum palribus.
1075' B. RABANTMAURI ARCIIIEP. MOGUNT. 01'ERUM PARS III. 1076
suis, rcgnaverilquc Joachiin filitis cjus pro co. Sed A ,' « clonosorrexBabyfonis in lerra Jtida, ct non obedivit
Josephus bistoriographus Judoeoruni bis vcrbis Jc- « ipsect servi ejus, etpopuius terrae verbis Domini,
remioe magis concordaie videlur : asserens ipsum « quce locutus est in manu Jerenrice prophetce. »
Joachim patrem Jcchonicc a rcgc Babylonis in Je- (MAURUS.) Quod Sedecias post Joachim, qui cogno-
rusalem fttissc interfectum, non caplivtini in Baby- minatus est Jechonias, regnaverit novem annis, non
lonemductum, qui in dccimo Antiquitalum suarum soltim Jeremias, sed liber Regum et Verba dierum
libro ila refert, dicens : Dum rex Babylonicekitras- narrant : siquidem post Josiam patrem ejus regna-
scl in civilalem, fidem neqtiaquam scrvavit, sed ju- vit Joachaz mensibus tribus, post quein Eliacini,
venes forlissimos et pulcliriiutline decoros Jeroso- qui et Joachim frater ejus annis novem. Post hunc
lymitanorum occidit una cum rcgc Joachim, quem quoque Joacbim filius Joachim menSibus tribus et
ctiam ante muros insepulUun projici jussit. Filium tiiebus decem, post quem Sedecias patruus ejus, ut
vero ejus Joachim coristituit regem universce pro- diximus annis novem, sed omries hiiniqui etpessimi
vincioe. Eos autem, qui eranl in dignitatibus consti- regcs fuerunt, qui contra legem Dominirepugnaverunl
tuli, numcro tria millia caplivos induxil Babyloniam, et idololatricemagis quam divino cultui dediti erant,
inter quos erat propheta Ezechiel, cum cssel adhuc quapropter jttstam vindictam Domini meruerunt.
puer. Hic ergo linem habuit Joachim rcx, qui vixit. B « Et misil rex Setlecias Juchal filium Semelice,
quidem annis sex et triginta, rcgnavit au.em annis « et Sophoniam filium Maasiaesacerdotem ad Jere-
novem. Successor vero regni Joachim, rex nomine < miam prophetam , dicens : Ora pro nobis Domi-
Onos, regnavil mensibus tribus et diebits decem. < num Deumnoslrum : Jeremiasautem libere ambu-
Sed utrum Jerusalem an in Chalricea memoratus < labal in medio populi : non enim miserant eum
Joachim perieril, non mibi videtur qu-erendum, < in custodiam carceris. » Nequaquam Sedecias
cum consiat verum jtixta id, quoJ propbeta anle orare pro se, et pro populo suo prophctam postu-
procdixerat, cadaver ejus cssc projectnm ad cestuni lavit, qui divinis mandatis obedire noluit, quia scri-
per diem etad gelu per noctcm. Quod niniirum con- ptum est: <Qui avertit aurem suam ne audiat legem,
vcnienter acturn est, ut qui Scripturam propheti- oratio ejus eril exsecrabilis (Psal. xxviu): » Unde
cam ex libro abscisam ignc concremarc studuit, ip- idem propheta Jereniias prohibitus est, ne oraret
sius cadaver ccstiisolis et gelu noclis afficerelur. pro eis, dicente ad eum Domino : « Tu autem noli
< Jeremias autem tulil volumcn aliud et dediLil- orare pro populo hoc, neque assumas pro eis lau-
« lud Bartich filio Ncrice scribce, qui scripsilin eo ex dem et orationem, quia non exaudiam te, dicit Do-
« ore Jeremice omnes sermones libri, quem combus- nsinus Detis. »
« serat Joachim rex Juda igne : et insuperaddiiisunt C « Igitur exercitus Pharonis egressus est de M-
« sermones multo plures, quam antea fuerant. »Quid « gypto, ct audienlcs Chaldaei,qui obsitlebanl Jcrii-
ergo vult, qnori prophetaprceceptoDomini commoni- « salem hujuscemodi nuntium, recesserant ab Jcru-
Ws, post combuitioneiii prionsYtlumin.s tulit aliud < salcm. Etfactumest verbum Domini ad Jeremiam
detflt iWudBafucft scribSe,.;qui scripsit
'.,r-l»^dBaeB-;-.;^t « prophelam dicens ; -Haeedicit Oominus DeusL.cai?!-.
i^ê»i>Mre ^sitJB ^rerofcijomrie^ sermones Mbri, < Sic dicelis regi Juda, quimisit vos ari inlerrogan-
<I»emcombusseratJoachim r«x Judn igni: hisi quod; < dnm me : Ecce exercitus Pharaonis, qtii cgressus
Tseprribataob perfidiam Judtea, librr legis et prophe- < eslvobisin auxiliura, rcvertetur in icrram suam
tarum ad gentium salutem servail surit, ad quas « in jEgyptum, et redient Chaldoei, et bcllabunt
omnisgloria Veteris Testamemi post Christi adven- < contra civilatem hanc, et capient eam, el incen-
ttim Iranslata csl, quoniam « omi.ia ia figura con- tlent igni, »et reliqua. Quomodo autem, Chaldai ad
tingcbant illis : scripta sunt 'autcm ad correptio- tcmpus solverint Jerosolymilaiiorum obsidioncm
ueni noslram, atl quos fines sxctiloriini devenerunt proptcr Êgyptios adventantes , Josephus manife-
(/ Cor. x). » Unric bene subditur : et insupcr additi sial: qui Vafrem regem jEgypti Judceis in auxilium
sunt sermones niullo plures , quam ante fuerant, venisse narrando ita referl, dicens : Interca dum
Vt
quia ilU histofiam tanluni, nos autem cum historia hoc cognovisset Babylonioercx caslra movii adver-
mysticum scnsum habemus : illi ciiim super cor sus eum,et alllicla proviucia,cl muniliones cjusuna
velamen habcbant, cum legerclur Moyscs. « Nos diripicns, ad ipsam Jerosolymorum civilalein obsi-
autem revelata facie gloriam Domini speculantes dendam cum magno venicbat exercitu. Rex autem
in eamdcm iinaginera transformamur , a claritatc __Egypliusaudiens, quia ei Sedecias amicus esset,
in claritatcm tanqitam a Domini spiritu : Dominus surapla virlulc maximabellaloruro, vcnit ad Judaeani
autem spirilus est, ubi aiitem spiritus Domiiii, ibi quasi cjus sohilurus obsessionem.Bahylonius autcni
libeftas (// Cor. m). » rccessil ab Jerosolymis, ct occurrit /Egypliis : Eis-
CAPUT XXXVil. que congressis prcelio superavit, et eos in fugara
Sedechius mandal orare Dominum pro se el populo, versos cle Syria coegit exire. Dumque cxcessissci
Jeremias capitur ct mittilur in.carcerem, cui torsa Babyloniorurn rex ab Jerosolymis, deceperunl falsi
panis quolidie dalur. propbelcc Serieciam dicentcs : quia nequc Baby-
« Et rcgnavit rcx Sctlccias filius Josi;c pro Jecbo- lonios dcnuo conlra cum pugnarc, seri contribuli
«nia (ilin Joachiin,qucm consliUiit regem Nabucho- corum quos dc provincia ad Babvloniam dcmigra-
1077 EXPOSITIO SUPER JERE.MIAM.— LIB. XIII. 1078
verunt, cttra Def vasis omnibus, quoe rex luterat ad A « ergo audi, obsecro, Domine mi rex, valeat depre-
hoc templum reverlerentur. Sed Jeremias his con- « catio raca in conspectu tuo, et ne remittas nie in
traria atque vera, transiens in medium pr.ophelavil, ' « domum Jonathan scribae, ne. raoriar ibi. Praecepit
dicens : quod male quidem facerenl illi, qui regi « ergo rex Sedecias ut traderetur Jeremias in ve-
talia dicerenl, quando per JEgyplios nihil adjuvari « siibulo, et darctur ei torta panis quotidie-excepto
possenl, quos ulique devincens Babylonicerex inJe- < puimenlo, donec consumerenlur omnes panes Ac?
rosoiyma remearet, eamque fortiter obsideret, et < civitate. Et mansit Jereraias in vestibulo carceris,.
populum fame corrumperet, ac retiquos caplivos < etc. » Quod Sedecias Jeremiam non sponle, scd'
abduceret substanliasque diriperel, simul et templi vi .populi coactus, et rogatu principuni in calum-
divilias exhauriret, el eum insuper concremaret, niam [profundum] carceris mitteret, fruslra quidam
civitatemque obruerent: el essent servituti Babyv eum excusant: illud ad confirmationem opiiiionis
loiiis regi cjusque nepoiibus anuis septijaginta: et suaeintroduccntes, quod ei,.qiiasi pio affectu in ne'-'
ad hanc remeantes urbenr aedifrcatiiri es.ent tem- cessitale maximce famis jusserit cibaria dare, donec
plum rursus et Jerosolymam denuo reparaturi. Haec consumerentur omnes panes de civitate : dtim ille,
dicenle Jeremia, plurimi quidem crediderunt, prin- qui Deo infidclis et conlrarius fuit, horoini fidem
cipes autem et impii excessisse eum a sua menle B perfecle servare non poluerit: quoniam jtixta veri-
dicebant, euraque sub boc fomite [prxtexlu] deri- tatis senienliam , qui in minimo fidells est, et in-
debant. Igilur cum ei placuisset ad patriam prope- majori fidelis est: el «. qui in modico iniquus est,
rare, quce dicitur Analhot cenlum septuaginta sta- et in majore iniquus est (Luc. xvi). » Claret enim
diis procul ab Jerosolymis constituta. Inveniens eum in operibus ejus, quod neque in Dei limore, neque
initinere quidam principum, eomprehensum detiin proximi dileclione aliquid Deo grale egerit, et ob
huit calumniam faciens ei, quasi ad Babylonios hoc meritam vindictam- peccalorum suorum ab eo..
iret: Ille vero mentiri quidem illum et calumnice susceperit.
sibi crimcn fallaciter inferre, se vero ad patriam CAPUT XXXVIII.
properare dicebat. Qui ad hoec verba non ffexus, QuceriturJeremias ad mortem, mittiturinlacum tuti,
viiictum deduxit ad Judicura magislrum. A quibus ex quo ab Abdemetech extrahitur, et praidical regi,
omnia verbera el lormenla perpcssus , ad necis ul prius.
supplicium reservabalur : qui per quoddam lempus <Et dixerunl principes regi. Rogamus le ut occi-
hcec, quce prcediximus injusle suslinuiL. Anno vero < datur hoino iste. De industria eniro dissolvit ma-
nono Sedechice regis decimo die, mensis decimi < nus virorum beUantium, qui remanserunt ih ci-
vicesima secunda, Babyloniaerex ad Jerosolymam G «vitale liac, et manus univefsi populi, loquens ad
caslra melalus est, et sedens circa eara decem et « eos, juxta haec verba : Siquidem homo hic non
octo menses, cum studio magnoe virtutis obsedit : < quaerit pacem populi bujus, sed malum. Et dixil
obsessosque Jerosolymitas duo mala alia et niaxima < Sedecjas : Ecce in manibus vestris ipse est, nec
deprimebant, morbi languor eL fames eis vehemen- « enim fas esl regera vobis quidquara negare. Tu-
ter insistens. Jereniias vero propheta cum ess.et.in < lerunlergoJeremiam,etprojecerunteumin lactini
custodia, non cessabat, sed claniabat et praedieabat < HelcbioefiliiAraalech, quierat in vestibulo carceri9,
aperte monendo poptilum, ut regem Babyloniorum « et submiserunt Jeremiam in funibus; et in lacum,
porlas aperientes cxciperenl: lloc enim facto, eos . « in.quo non erat aqua, sed lutum. Descendit ilaque
cum omni domo posse salvari, alioquin radicilus « Jeremias in ccenum. » (MAURUS.) Hic patet, qtiod
asserebat, evelli: prccdicabalque parilcr, quoiiiam Sedecias in Jercmiam noii sincero affectu mise-
si qui manserint in civilate, omnino pe.rirent, aut ricordiam irapendebat. Qui si vere eum diligeret,
fame consumpti, aut gladiis hoslium ; si vero ad nunquid ob favorem seu timoretn principum in poe-
hosles confugerent, et inimicos et morlem quodam- nam carceris trudendum illis traderet ? Et ob hoc
modo declinarent. _ infructuosa ejus fuit simulata miseratio, sicut et
« Quamohrem irati principes conlra Jcremiam, D Pilali, qui in passione Domini accepta aqua coram
« csesumeum miseruntincarcerem,quierat in domo omni populo lavit manus suas dicens : «Innocens
« Jonathan scribce : ipseeiiim praeposilus eral super ego sum a sanguinejustihujus, vos viderilis (Mattli.
« carcerem. Ilacpie ingressus esi Jeremias in doniura xxvu): » Et tamen postea flagellatum tradidit eum
« laci in ergasliilo, el sedil ibi Jeremias diebus mul- Judaeis ut crucifigeretur..
< tis. Mitiens autem rex Sedechias tulit eum, et in- « Audivit autem Abdemelech Êthiops vir eiinu-
« terrogayit in domosua abscondite, etdixit: Putas- « chiis, qui erat in domo regis, quod misissent Jere-
« ne est sermo a Domino ? Et dixit Jereraias, est. Et « miam in lacum. Porro rex sedebat in porta Ben-
« ait-: In manus regis Babylonis traderis. Et dixit «jamin. Et egressus est Abderaelech de domo
« Jeremias ad regem SeJeciam : Quid peccavi tibi, « regis, et locutus est ad regera, dicens : Dominp
« et servis luis, et populo tuo, quia misisti me in « mi rex, male fecerunt viri isti, omnia quaecunque
« doroum carceris? Ubi siinl prophetoe vestri, qui , < perpetrarunl conlra Jeremiam prophelam, mil-
« prophetabant vobis, el dicebant: Non veniet rex « lenteseum in lacum, utmoriatur ibi fame. Non sunl
« Babylonis snpcr vos ct super tcrram hanc? Non < enim pancs ullra in civitate. Proecepit itaque rex.
1079 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUIST.OPERUM PARS III. 1080
< Ahdemclech riiccns : Tolle lecuin hinc triginla A \ excmplis : ne iiifirmos nos ac timirios prceceptasub-
« viros, et leva Jeiemiam propbetam de lacis , tilia vulnerent dum levanl. Quasi quosdam pannos
« antequam morialur. Assumplis ergo AbJemelecb veteres Paulus aposlolussiibjungebat, cum Ievandis
« secum viris, ingressus cst riomuni regis, qua: erat disciplinispfceceptissuisspiritalibus exemplavctcrum
< sub cellario, et tulit inrie vetercs paunos, et anti- conimodaret dicens : « Jtisli ludibria et verbera ex-
< qua vestimenta, qu:c coinputruerant, et subniisil perti,insuper et vincula, et carceris, lapidali sunt,
< ea ad Jeremiani in lacu pcr funiculos. Dixitque secli sunt, tentati sunt , in occisione gladii morlui
« Abdemelech _4_lhiopsad Jcremiam : Pone veteres sunt ; » et paulo post : « Habenles itaque tantam
< pannos, el hcec seissa el putriria su!i cubilo nia- iinpositam nubem testium, deponentesonine pondus,
« nuum tuarum, elsuper ftiiies. Fecil ergo Jcreinias cicireurastans nospeccatum perpalientiam curramus
« sic, el extraxerunt Jeremiam funibus, et eduxe- ad proposiluin nobis certamen. »Et iterura : « Me-
« runt eum de lacu : maiisit autem Joremias in vesti- menlo prcepositorumvestrorum, qui vobis locuti sunt
« bulo carceris. > Sicut illi principes Sedeeice, verbtim Dei : quorum intuentes exitum conversa-
qui prophetam in lacum miserant, typum illorum lionis imitamini fidem (Hebr. xi). » Superius vide-
principum prceferebant, de quibus Paulus ait : < Non lieet, dum spirilalia prcecepla loquerelur, quasi
cst nobiscolluctalio adversus carnem etsangiiinem, I•* funes miserat : poslmodum vero meinorans exempla
sed adversus principes ct polestates, adversusmundi majorum, quasi veteres pannos adhibebat. Excitati
reclores lenebrarum harum, conlra spirilalia ne- ergo tot vicibus prccceptorum, adjuli tot compara-
quitioe in ccelestibus (Ephes. vi), » qui semper de- lionibus excmplorum, ad corda nostra redeamus,
siderant fideles Chrisli in coenumvitiorum el sordes discutiamus omne quOd agimus : ,et quidquid in
peccalorem demergere : Ita iste _45thiopseunuchus, nobisdivinccrcclitudinis regulam oITenditaccusemus,
qui limore ct anvore Dei compunclus, sluduit proul apud districtum judicem ipsa nos accusalio excu-
phelam eripere, significat sanctos prcedicatoresde set. IIoc enim menlis nostrae judicio lanto citius
gentibus, quos Evangeliumdicitsemelipsos castrasse absolvimur, qtianto nos districtiu reos tenemus.
proplcr regnum cocloruni(Malth. x), qui vercecha- Nec ad bcec agenda perdenda sunt lerapora, quibus
rilatis inslinclu, inique oppressos sludenl verbo et vacat, quia ad bcecagenda post hujus vitce lempora
cxemplo dc fovea pcrdiiionis crucrc : quod et nomcn uon vacal. Vacue quippe non dicilur, neque enim
ipsius eunuchi lestalur. Abdemelech ergo servus ullra in bominis polestate est, ut veniat ad Deuinin
regis interpretalur : illitis nimirum regis, de quo judicium. Idcirco namque memoramur, quod tunc
scriptum est : « Quoniani Dominus sumrous terri- non possumus, ne nunc, quod possumus negligamus.
bilis et>rex magnus supcr omnes deos (Psal. XLVI): » G * Sed eccc negotia occupant, quae nobis incessantur
cui ordo proeriicalorum saiiclorum digue servit, cum apposilaa considerandis nobismetipsis, menlis nostrae
per verbum Evangelii genles Clirisliance associat oculum declinant. In islis namque visibilibus, quoe
lidei. (Greg.)Quia vcro eadein cbaritas in cordibus intueturcor nostrum, extrase spargitur : el quidquid
eleclorum perpetuo et inexstinguibilisraanct, apte in de se intrinsecus agatur obliviscitur, dum exlrin-
Levitico dicitur : « Ignis est iste perpeluus, qui secus occupatur. Divinaautemvoxterribilibus senten-
iiunquam deficiet de allari (Levit. vi). » Nunquam tiis suis quasi quibusdam clavis illud ponit, ut evi-
profecto de allari ignis isle deficil, quia eiiam post gilet: et homo occulla super se judicia, quoc prcs-
hanc vitam in eorum menlibus fervor charitatis sus tempore dissimulat, terrore saltem pulsalus
crescit. iEterna quippe contcmplatioiie agitur ut expavescat: cum Scriptura sacra tcrrore quodam
oniiiipoleus Deus, quo magis visus fuerit, eo amplius torpentia corda transligit, ne in his haereant qui ex-
diligatur. Quod autem divinis admoiiitionibus et terius aelerna pertliderunt : Indicat quid senlentia
prcccedenlium cxcniplis atljuli, tle hiijus vilcepro- occultata deccrnitur, ne immoderate a nobis hcec
ftintlo liberamur, bcne eliam prophcla Jeremia in publica cogitentur.
puteuiu inisso signatum est, quia ul levctur ex pu- « Et misit rex Sedecias, el litlit ad se Jcremiam
tco, funes ad eum ct panni vcteres dcpoiiunlur. < prophetam atl oslium tertium, quod erat in domo
Quid enim funibus, nisi proecepta dominica figuran- < Domini.Et dixit rex ad Jeremiara : Interrogo le
lur? Quoequia nos in mala operalione positos, et < cgo sermonem, non abscondas a me aliquid : El
convincuiit, et eripiunt, quasi ligant, ct trahunt, < dixit Jeremias ad Sedcciam : Si annuntiavero libi,
coarclant, ct elevanl: seJ ne ligalus his ftinibusdumi « nunquiJ non iiiterficics me?Etsi consilium tibi
trabitur iuciJatur, simiil cliam panni vetcres depo- « dedcro, non inc audies. Juravil ergo rex Sede-
nuutur : quia r.c divina praceepta nos terrcant, an- « cias Jeremia: clam dicens : Vivit Doininus, qui
tiquorum patrum nos excmpla coiifortant, ut ex_ <fecit nobis animam hanc, si occidero te , et si
cofiim comparatione facere nos posse prxsnma- « traditlero in manus virorum islorum qui quoerunl
imis, quod cx nostra imbccillilale fofmidamiis. Sii « animam tuam, » el reliqua. Prophela ergo in spi-
crgo levari dc hoc profundo fcstinamus : Ligcmurr rilu praecavens super regem el super populum fu-
fumbus, id cst, prccceplis dorainicis astringamur,, lurum judicium Domini, qtiod tradcnda essetcivitas
intcrsint eti.im pairoi veteres, cuin quibus ut meliuss in manibus Chaldceorum, consilium dcdit rcgi, ut
lciieanliir. Fiincs, idcst, praecoJeiiliimtconCorlcmur
r sponlc sc Iraderet in manu regis Babylonis: quale-
' EXPOS1T10 SUPER JERE.VIIAM.— LIB. XIII.
108! 10^2
nus aliquo morio niitigaret fiiirbuiulum animiim A « cias rex Juda, et omnes viri bcllalorcs, fugcruiil
ejus, et leviorem ab eo susciperet captivitatis sen- « cl egressi sunlnoctedecivilaleper viara horli re-
tentiam. Sed mens indurata corrigi non potuil boni < gis et per portam, quce erat inter duos mtiros:
consilii providenlia : sicut et Pharaonis animum < et egressi sunl ad viam deserti. Persecutus est au-
induratum nec divina correplio, nec Moysi admoni- < tem eos exercitus Chaldoeorum: et comprehcnde-
tio ad pcenitenliam mollivit. De quo dicit Scripttira: < runt Sedeciam in campo solitudinis Jerichontincc,
< Induratum est cor Pharaonis ncc audivil vocem < et captum adduxerunt ad Nahuchodonosor regem
Domini (Exod. vu), » quoadiisque persequens < Babylonis in Rcblala, quaeesl in terra Emath, et
lsraelilas in fluclibus maris Rubri cum exercilu suo < locutus esfatl etim judicia. Et occidit rex Babylonis
submersus est. « filios Sedecicc in Reblata in oculis ejus, et onincs
< Respondit autem Jercmias : Non le tradent. « nobiles Juda occidit rcx Babylonis. Oculos quoque
<Audi vocem, quaeso,Doniini,quam ego loquorad le, < Sctlecice cruit, et vinxit euin compcdilius, ut duce-
, « et bene libi erit, et vivel anima tua. Quod si nolueris « retur in Babyloncin. Domum quoque regis el tlo-
« egredi: iste est serino, quem ostendit niihi Doaii- « nium vulgi succenderunt Chaldcci igne, et lniirum
« nus. Ecce omnes mulieres, quce remanserunt in Jerusalem subverlerunt, » elc. (MAURUS.) I»eliac va-
« domo regis Juda, eriucenlur atl principcs regis Ba- B statione urbis.etcaptivitale populi plenius in sequen-
« bylonis, et ipscedicent: Seduxerunt te etprcevalue- tibus idem prophela narrat : unde allegoricam cjus
< runt adversum le viri pacifici tui,'demerserunt in exposilioncm ad eumdem locum distulimus : ibique
< coenoet luririco pedes tuos, et recesserunt a te. Et si Dominus dederit stilo disserturi. Sed tamen r.o-
< omnes uxores tuce, et filii tui educenlur ad Chal- landum quod Isaias prophela de hac vaslilate in l'rfjro
< dceos, el non effugies manus eorum : sed in manu suo paria Jeremicenarrationi protulit, diccns : < Re-
< regis Babylonis capieris, et civitatem hanc combu- cedite a me, amare flebo, nolite incumbere, utconso-
< ret igni,» et reliqua. Quidest, quod Jeremias ad Se- leminimesupervaslilatemfilicepopulimei : dieseni»*
deciam sermone Domini increpando dicit : < Ecce inlcrfeclionis el conculcalionis, el fletuum Dommo
omnes mulieres, quce rcroanserunt in donio regis Dco exercituum in valle visionis, scrutans murum, et
Juda, educenlur adprincipes regis Babylonis.et ipsse «jagnilicussiipermontem.Etclamsumpsitpharelram,
tiicent : SeJuxerunt le, et prcevaluerunt advcrsuin te cursum hominis equitis, et parietemnudavit clypeus.
viri pacifici lui, dcmerserunt in coeno el lubrico pe- Et erunt eleclae valles tuce quadrigarum, et eqitiles
des tuos, et recesserunt a le » nisi ut ostendat no- ponimtsedcssiiasinporta,elrevelabituroperimenium
his quod fluxa cogitalio , el voluptuosi consilialores JuJce : et videbis in illa die armamentarium domus
in lubrico carnalium desicleriorum, et coeno vilio-' C saltus, et scissuras civitatis David vitlebitis, quia
rum gressum operum nostrorum demergunt, et cum miiltiplicataesunt. Et congregastis aquas piscinoe in-
dimersos viderint a nobis recedunt : quia perditis fcrioris et domosJerusalemnumerastis : et deslruxi-
niillum utile consilium deinceps dare possunl, quiatl slisilomum ad municiidum murum, et lacum fccistis
hoc soIummoJo studium impendebanl, ut in peccati inter duos nmros, et aquam piscinceveteris, et no*
voraginem sibi consentienies prcccipitarent : sicque suspexistis ad eum qui feccrat eam, el operationem
si nos consilio divinarum Scripturarum a pcccatis ejus de longe non viJislis. Et vocavil Dominus exer-
noslris corrigere, et animas nostras a perditione cilutim in dic illa ad fletum el planclum, et calviiium
futura per poeiiiteirtiamliberare nolumus, cum nxo- ad cingulum sacci. Et ecce gaudium et laelitia, occi-*
ribus, hoc esl, concupiscentiis carnalibus et filiis, id dere vilulos, et arietes, comeJere carnes, et bibcre
cst, pravis actibus ad Chalrioeos,qui interpretantur vintim, comedamns et. bibamus, crasenim niorie-
dcemoneseducemur, et in manu' regis confusionis raur. Et revclataest in auribus nieis voxDominiexcr-
reterncevincti trademur : qui civitatem nostram, hoc citiiuni: si dimittitur boec iniqiiitas vobis donec mo-
est, carnein simul ct ar_.:mamigne eomburet in- riamini, dicit Dominiis exercitiium (Isa. xxn). »
cxslinguibili. (llieron.) Manifcslc caplivitatem describit, qux un-
* ]D decimo anno regis ScJccioefacla est; de qua et Je-
CAPUT XXXIX.
remias alibi loquilur. < Ecce ego convocabo omnes
Fugil Sedecias capla civitate, comprehensus excceca-
lur. Jcremius Godoliwcum civilate commitlitur, cognationes reghorum Aquilonis, ail Dominus : et
Abdemetechliberatur. vcnieiit, el ponet unusquisque solium suum in in-
« Et factuin cst, ut caperelur Jerusalemanno nono troitu portarum Jerusalem, super omncs muros ejus
< Sedeeiaeregis Juda, mense decimo, venil Nabu- in circuitu. » Quodne putemus voce proedictum, et
« chodonosoi'rcx Babylonis, cl oninis exercitus ejus opere non explelum, idcm Jeremias ait : « Uhde-
< adJerusalein, et obsidebat cam : Und.ecimoatiiem cimo anno Sedcchiae,mensequario, quinla die niensis
« anno Sedecioe, mense quarto, quinta die niensis apcrta esl civitas, el ingrcssi sunt omnes principes
< aperlaesl civitas, et ingressi sunt omnes principes regis Rabylonis, et sederunt in porla raedia. » Tunc
« regis Babylonis, el sederunt in porta mcdia, Nere- ergo in circuitu civitalis Jerusalem innumerabilis
< gel, Sereser, Semergarnabu, Sarsachim, Rabsares, fusus esl excrcitus, et aperta sunt sancta sanctorum
« Neregel, Sereser, Rebmag, cl oinnes reliqui prin- clarmamenlariuni, quod nemore consilum erat, ho-
« cipcs rc-gisBabylonis. Cuuiqus vidi scl cos ScUc- stiii popiilalioncrcscralum, el pcr cmickis urbispar-
108S. B. RABANIMAURl ARCIREP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1084
tes divisis muris hoslis lngressus est., Quod autem _A « pban, uiinlraret doriuim et habitaret 111populo. i
dicit: < Et congrcgaslis aquas pisciuce inferioris, cl Justus esl Dominus ct rcclum judicium ejus, qui red-
doinos Jerusalem numeraslis, ct tleslruxislis domtnn dil singulis sccundum opera coruni. Denique sicut
ad lnuniendum iiiurum, et lacum fecistis inlcr duos per minislros flagelli superbis ct conlcmptoribus di-
muros, ct aquam piscinccvetcris, ct non suspexistis gnas irrogat poenas, sic niansuclis et obedientibus
ad eum, qdi fcccrat eam, ct opcratorcm cjus de per eosdeni iniserationis et solatii debitas iinpendit
Ionge non vidistis. » Narrat quoinorioobsidioncm pa- curas. Quod et nunc patefactum est in Sedccia rege
raverint crga civitalom, et aquas infcrioris piscincc, ct Jeremia prophela, per Nabuchodotiosorregis sen-
quoecapi poleranl atl superiorcm mmiilionem aqucc, tentiam. Nec inirum, quod cx iistlem bominibus di-
LransLulerintdestructisque domibus muros ocJifica- versa singulis disponit prccmia, qui ex iisdem ele-
verinl, ct per singulas cognationis domus quantum mentis pro mcritorum qualitale eleclis ct rcprobis
haberent acceperint, denuoque cislcrnam inler duos diversa impendit remunerationes. Nam aqua maris
muros et piscinam veterem inslaurarint ad servan- Ruhri, qucc cultores Dei illcesos Servabat lsraelilas,
das aquas, et non magis Dei invocarcnt auxilium, eailem interfecit _£gyptios idololatras (Exod. xiv);
qui conditor est urbis piseinocqueDominus : quasi similiter flamma camini qui regis Babylonis juxta
aiiis verbis dixerit : Fiduciam habuistis in homine ]j fornacem airoces inlerfecil minislros, eadem lau-
et non in Deo, qui factor est hominis : « Et vocavit, dantes et bencdicentes Dominum in medio ignis in-
jnquit, Dominus Deus exercituum in die illa ad fle- noccntcs conservavit pueros (Dan. m). Unde vir sa-
tum, et planctum, et calvilium ad cingulum sacci, piens in laudibus Dei ait: < Crealura enim tibi fa-
ct ecce gatidium el lcclilia occiricre vitulos, ct jngu- clori deserviens excandescit in lormenlum adversus-
lare arietes, comedere carnes, ct bibere vinum :.co- injuslos, et lenior fit atl benefaciendum pro bis qui
mcdamus et bibamus, cras eiiim morieinur. El reve- in te confidunl (Sap. xvi). » Hoc idera et in sequen-
lala est in auribus meis vox Domini excrcituum, si di- tibus demonstralur, cum dicitur.
miltitur hoec iniquitas vobis, donec moriamini, dicit « AclJeremiam auteni factus fueral sermo Domini
Dominus Deus excrciluiim.» Captivitate proescnteet « ctim clausus esset in vestibulo carccris, dicens :
obscssa Jerusalem, qui cum ferrum, fames, sitis, ur- « Vatle et dic Abdemclech_€thiopi, dicens : Haecdicit
gerel urbem, Jeremia ad poanilcntiam provocabat, « Dominus excrcituum Deus Israel: Ecceegoinducam
ct econtrario reges ac principes et vulgus misera- « scrmones mcos super civitalem hanc in malum et
hile, desperationc pcrcunlium, se tradebat epulis. «non in bontini, et eiuntinconspectuluo in die illa,
Nihil autcm sic offendit Deum, quam posl peccata « et liberabo te in die illa, dicit Dominus, et non tra-
crccta ccrvix, et ex desperalione conlcmplus. Untlc Q « deris in manus virorum, quos lu formidas, sed
ct per Amos loquitur : < Supcr trcs ct quatuor iin- « eruens libcrabo le, el gladio non cades, sed eril
pictates non advcrsabor eum : quod et cogitaverit et « tibi anima tua in saluiem, quia in me habtiisti fi-
fcrcrit, el non cgerit pocnitcntiam, insuper el docuc- « duciam, ail Dominus. » (MAUIJUS.) Oinnes qui spc-
rit inalum (Amos n). » Unde et nunc dicitur : « Si rant in Domino non confunrientiir : « confuiidanliir
('imittclur hoec iniquitas vobis donec moriemiiii. » autcm iniqtii facicntes vana (Psal. XI.II): i Eccc
« Prceceperalaaieni NabuchodonosorrcxBahylonis principes, qui Jeremiam cxpetiverunl ad carceris
« dc Jercmia Nabuzardan magislro mililice, dicens : pcenam : ChalJaiccecaptivitalis perpcssi snnl vimli-
i Tnlleilliim, cl pone super eum oculostuos, nihilqiie: ctam. Ilic aulem eunuchus, c[ui prophelam liberal
< ci mali facias, scd ut volueril, sic facies ei. Misil de carccre, Domino i'cmuneranteperfecla potitus est
« ergo Nabuzarrian magislcr miliiice, el Nabu- libcrlatc. Si autem allegoriam, quam supra posui-
« sezban, el Rabsarcs, el Nercgcl, cl Serescr, clI mus de hoc cunucbo yElhiope respexcris, eamdem
« Rebmag, cl oinnes oplimatcs regis Babylonis, nii- significalionem invcnis, quia liberalis sanctis prcedi-
« serunt et tulcriinl Jeremiain de vestibulo carceris, catorihus a perditione futura, persecutores eorum
« ct tradiderunt ctim Gorioria: filio Abicam lilii Sa-• I) ultione iiiterienl perpelua.
LIBEtt DECIMUS QUARTUS.
Descripla vaslalione urbis, cl interitu, alque ca- proesensprophcla ctiam non lacuit,scri salutis lucidce
p:ivitatcpopuli Judaici cum perfido rcge, jam nunc fultirum cisanle prrcriixil.
narrare incipiamus quid de Jercmia facttim sit, cl de CAPUT XL.
rcliquiis populi, ct quomodoidem propbeta parvissi- Libcrnlur Jeremias, pnidicit Joannnn Godolicemor-
inam portioncm relictcc plcbis cx vcrbo Domini ad- lem db Ismacl, qum ei accidit.
iuonuerit, ut sericrent securi in lcrra sua, et servi- i Sermo qui factus csl ad Jereiniain a Domino,
rent regi Babylonis; ipsi vcro coutcmnenles prccce- « poslquam dimissiiBcsl a Nabuzardan magislro mi-
ptum Dei, potitis elcgerunt migrarc in .Egyplum, « lilioetle Rama, quando ttilil eum vinelum calems
Mbiposlmodum eos Nabuchodonosor rcperiens tru- < in mcdio oninium qui migrabant rie Jerusalem el
citlavil, siniiilquc tcrram .F.gypti vaslavit. Qtiod ct i .luria, cl riucebaiitiir in Babyloneui. 1i.Jlens crg.o
JOSo EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIV. 1086
« priuccps militiccJeremiam, dixil ad eum : Donii- A « Masphat, et collegemnl vinum et messcm multam
« nus Deus luus loculus esl nialum hoc super locum « nimis. » Miscrationes Domini multoe stinl niinis,
« islum, et adduxit, el fccil Dominus sicut locutus ct judicia ejus abyssus multa, qui sicut peccalores
« est, qura peccaslis Doniino, et non audislis vocem et prcevaricatorcs lcgis sticejuste corripuit, ita humi-
«•ejus, et factus est vobissermo bic. Nunc ergo ecce libus et obedientibus sibi misericortliter solalii sui
» solvi lehodiedecatenis, quccsunt in manibus tuis: opem contulil. Per ipsos enim hostcs, per quos per
« siplacet libi,-ut veuias lnecum inBabylonem, vcni fidum regcm el rcbelles minislros cju.s punivit, per
<et ponam oculos meos super le. Si aulem displicet hos eliam reliquiis populi sui provisorera Godoliara
« libi veniremecum in Babylonem,reside : Ecce om- constituit, ut ejus prudenlia ten-ce cullus ulililer
« nis terra in conspectti tuo est, quod elegeris et exercerei, el qui dispersi fueranl. recolligerenlur,
« qno placuerit libi ut vadas, illuc perge, et mccum habitarenlque, si mandalis Domini obcdire vellenl,
« noli venire, "sed hahita apud Gorioliamfilium Ahi- in terra sua absque limorc hostium ct caliimnia.
«cam filii Saphan, quem proeposuitrex Babyionisci- Myslice autem idem Godolias, qui interpretatur ma*-
« vitalibusJudce.Habita ergocum eo in medio populi, gnificaliis Dorainolypuin gerit saiictonim praedicato-
« vel qnocunque placuerit libi, ul vadas vade. Dcriit rura, qui ad hoc divinonulu proeficiunlurin mundo,
« quoque ei magisler mililice cibaria et munuscula, B ulfideles quique el liraenies Deuro habeani refugium.
« et dimisiteum. » (MAIJBUS.) Quceritur autem quoel solaliura, quo possinl subsistere et iii Dei servi-
modo hic sermo Dominifactus esse ad Jeremiam de- tio clevoli permanere. Hi animas suas pro proximis
scribatur, et non ostenriiiur quis isle serrao fuerit suis ponunt, ef conlra perfidos proleclionis sculum
vel quidmanifeslavcrit. Unde ni fallor dalurintelligi, opponenles, usque ad morlem in cceplo officio fide--:
quod ipsam liberationcm suam pcr principem mili- liter pcrsistunt. Unriesicut Godolias innocens a per
licedivino nutu faclam, prophela occulle per hunc fitlo et doloso Ismaele occisus est, ita.et isli pro
sermonem ad se prolatum inlimare voluerit, sicut Cbristi nominea persecutoribus Evangelii et Chri-
idem Nabuzardan ad Jeremiam ait : « DominusDeus sliana: religionis insecutoribus innocenter viventes,
tuus loculus est maltim hoc, quia pecca.stis Domino, non trepidant mortem sttbire lemporalem. De quo
elnonaudistisvocemejus. » Unde si illi, qui Doroino atitem et subditur:
peccaverlint, et ejus voci non obedierunt, juxta ser- « Jobannan autcm filius Carccc,et omncs principes
inoneni Dominiin caplivilalcm Lradilisunl : istc qui « cxercitus, qui dispersi erant in regionibus, venc-
pcccantes corripuit, et Domini mandalo obedivit, « runt ad Godoliam in Masphat.el dixerunt ci: Scila
juxta promissionero ejus de boslium suorum mani- « quod Baalis rex filiorum Ammon misit Ismael fi-
bus et de crgastulo carccris liberatus est. C « liuni Nalhaniae pcrcutere animam tuani. Et non
« Venit airteni'Jeremias ad Godoliamfifium Abi- « credidif eis GoJolias filiusAhicam. Jobannan vero
« cam in Masphat, et habitavit cunf eo in medio « filius Careae dixit ad Godoliam seorsum in Ma-
< populi, qui reliclus fueral in lerra. Cum ergo au- « sphat Ioquens : Ibo el percutiam Ismacl filium Na-
« dissent omnes principes exercilus, qui dispersi < thanice nullo scicnle, ne intcrliciat animam tuam,
«-fuerant per regiones, ipsi eL socii eorum, quod < ct dissipenlur ornnes JuJcci, qui congregati suiit
« procfecisselrex BabvlonisGodoliamTilium Ahicam « aJ te, et peribunt rcliquice Juda. Et ait GoJoIias
< lerrae, el quod commendasset ei vifos, et mulie- < lilius Abicam ad Jobannan filitim Carecc. Noli fa-
< res, et parvulos, et de pauperibus terrce, qui non « ccre verbum hoc : falsum enim lu loqucris t!e
< fuerant translalifn Babylonem, vencrunt ad Godo- « Ismael. »
<liam in Masphat, etlsmaelfiliusNathanicc, et Joan- CAPUT XLI.
« nan filius Carecc,ct Jonalhan, ct Sareas filius Tbe- . Ismaet occidil Godoliam et octoginta riros eunles iu
< nehumeth, et filii Ophi, qui erant deNctophali, Jerusalem, salvatis decem: \uqit Johannan cum
< Jezonias filius Maacbali, ipsi ct viri eorum : ct oclo viris in Mgijplum.
< juraviteis GoJolras filius Abicam, filii Saphan, ct n «El faclum csl in mcnse scplimo, venil Isinacl
« comilibus eorum, dicens : Nolite limere scrvire < filitis Nalhaiiicu filii Elisama de seminc regali,
« Chaldaeis. Habitatc in lerra et servilc regi Baby- « el oplimales rcgis, et dccem viri cum eo, ad
< lonis, et bene erit vobis. Eccc habilo in Masphat, « Godoliam filium Ahicam in Maspbat, el coraede-
« ul rcspondeam pi-oeceptoChaldeorum, qui roittun- « runt ibi pancni simul in Maspbat. Surrcxcrunt au-
< lur ad nos : Yos aulem colligitevindemiam, et mcs- « lem Isniael filius Nathania: el cieccmviri, qui cuir
< sem, et oleura, el condile in vasis vestris, ct ma- « co erant, ct percusserunt Godoliam filium Ahicam
< nele in urbibus vcslris, qurts lcnctis. Se.l et oin- t lilii Sapban glaclio, ct inlerfccerunl cum qucm
« nes Judcei, qui erant iu Moab, ct in filiis Am- « proefeccralrex Babylonis terrcc. Omncsquoque Ju-
< mon, et in Idumcea, ct iti univcrsis regionibus : « dccos,qui crant cuni Godolia in Masjibat, et Chal-
< audilo quod dedisset rex Babylonis reliquias in « dxos, qui reperti sunl ibi, et viros bcllatores per-
« Judcea, et quod prceposuissctsuper cos Godoliam < cussit lsmael. Secuiido autero die postquam occi-
« filium Ahicam filii Saphan, reversi sunl, inquain, « dcral Godoliam nullo acihucscicntc, vcnerunt viri
< omnes Judacide universis locis, ad quce profuge- « de Sichcni, el de Silo, el de Sainaria ocloginla
« lanl, c-lvciKTitnlariGocloliamin leriam Juda in < viri, rasi barba. cl scissis vcstibus ct sciiialeules.
10,",7 B. RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1088
< muncra el ihus liabebaul in manu, ut offerrentin A } etiam minima subtrahit. Unde el rccle dictum est:
< domiim Domini. Egressus ergo fsnutel filius Natba- < qui curn venissent ad medium civitatis interfecit
« nix in occursum eorura de Masphat, inccdens ct cos. » Viros ergo ad offcrenda Dco munera venien-
« plorans ibat. Cum autcm occurrisset-eis, dixit ad lcs, in medio civilatis intcrficit, quia divinis deriitce
< eos : Venite ad Godoliam filitim Ahicam. Qui cum rcbus incnles, nisi magna se
circumspeclione custo-
« venissent ad meditim civitatis, interfecit eos iSmael diant, surripiente hoste tlum devotionis portanl ho-
« lilius Nathanicc circa medium laci, ipse ct viri sliain, in ipso itinere perdunt vilam : De ciijus ho-
« qui crantcum eo. Deccm autem viri reperti sunt slis manu non evajitur, nisi citius ad poenitentiam
« inter eos, qui dixerunt ad Ismael ; Noli occiJere recurralur. Inde illic subjungitur : « Decem aulem
« nos, quia hahemus thesaurtini in agro frumenti, et viri reperti sunt inter eos qui dixerunt ad Israael :
« bordei et olei et mellis. Et cessavit, et non inlcr- Noli occidere nos, quia babemus tbesauros in agro
« fceil eos cum fratribus suis. »(Greg.) Iloec fraus frumenti et hordei ct olei et mellis,. et non oecidit
luncqtiidem hisloriali.ei per Ismaelcm facla est, scd eos. » Thesaurus quippe in agro, spes in pcenitenlia,
nmic cpiolidie spirilalitcr per antiqimm hostem in quccquia non cernitur, quasi in terra cordis suffossa
lmiiiJo agitur. Sciendum vcro esl, quod bona nostra continetur. Qui ergo thesauros in agro habucre ser-
iribtis modis anliqiius hostis insc<|uitur, ut videlicet B 1 vati sunt, quia post incaulelcc suocviliinn ad lamen-
hoc quod recttim coram hominibus agitur, in interni lum redeunt, nec capti moriuntur. Cum vero anli-
judicis conspecUi vilietur. AliquanJo namque in bono quus hostis neque in exordio intentioiiis ferit, ne-
opere intentioneni polluit, ul omne qttoclaclione seque in itinere actionis inlercipit, duriores in fine Ia-
quitur, eo purum munritimque non exstat, quo hoc qncos ostendit. Quem tanto neqttius obsidet, quanto
ab origine perturbat. Aliquando inlcnlioncm boni solum sibi remansisse ad dccipicndum viJctur. Hos
operis vitiare non prcevalct, scd in ipsa aclionc, nainquc finisuo laqueos apposilos prophcta conspe-
quasi in itinere opponit, ut cum propositum mcntis xcr.it, cum dicebat : « fpsi calcaneum meum obser-
sccurior qiiisquc egredilur subjuneto latcnlcr vilio, vabunl (Psa/. LV). «Quiaenim in calcaneo finis est
quasi cx insitliis perimatur : Aliquanclo vero nec in- corporis : quid per hiinc nisi termiims figuratur
tentionem vitiat, nec in iiincre snpplanlat, sed opus actionis? Sive ergo maligni spiritus, sive pravi ho-
bonum in finc aclionis illaqucal. Quia cnim benc in- mincs illorum supcrbice seqnaccs calcaneum obser-
choantibus subesse in itincrc laipicos Psalmista con- vabunt : cum aclionis bonce finem vitiare desi-
spexerat, recte propbelico plenus spiritu dicobat : dcrant.
In via hac qua ambulabam absconclerunt laqueum < Lacus aulem in quem projeceral Ismael omnia:
mihi. Quod bcne ac subtililcr Jercmias iiisinuat. Qui ^ « cadavera virorum, quos percussit propter Gotlo-
duni gesta foris rcferre sluriuit, quoe inttis apud nos- < liam, ipse esl quem fecit rex Asa proptcr Baasa
metipsos geranltir indicavit, dieens : « Venerunt < rcgcra Israel. Ipsum replevit Ismael occisis. »
octoginta viri dc Sichcm, ct tlc Silo, et clc Saniaria (MAURUS.) Narral liber Regum (/// Beg. xv), quod
rasi barba, et scissis vcstibus squalenles, niiincra el Baasa rex Israel' ascenderit in Judccam, et cedifica-
thus habebant in n.anii, uloflerrcnt in doniuin Do- verit Rama ut nort possitquispiam egretli vel ingredi,
mini. Egrcssus autem Isuiael filius Nalhanicc in oc- de parte Asa regis Jtiriae.Quod audicns Asa rex Jucla:,
cursum eorum de Masphat, incedens el plorans ibat. misit ad Bencdab rcgem Syriae, offerens illi inunera
Cumque occurrissct cis, dixit ad eos : Venile aJ Go- inulti in auro et argento,ut disrumperet fa:dus quod
doliam filiiim Ahicam. Qui ciiiii vcnissent ad medium habuit cum Baasa rcge lsrael, el fcrret sibi auxilium
civitalis inlerfccit cos. » Barbam quipperadunl, qui contra cum. Qui misit principes exercitus sui in ci-
sibi de propriis viribus liduciam siibtrahunt. Vestes vitales Israel, ct pcrcussertint Achion, el Dan, et
scindunt, qui sibimelipsis interioris riccoris laccra- Abcl, domum Maacba, ct universa Ceimeroth, om-
tionem non parcunt. Obl.iluri.iri domo Doniini thus nem scilicet lcrrani Neptalim. Quod cum audissct
ct munera veniunl, qui exbibcre sc in Dei sacrificio Baasa intermisil cetlilicare Rama, et rcversus est in
orationcm cum operibus polliccnliir : sctl latncn si tcrram suam. Rcx autem Asa ntintium niisil in om-
se in ipsa sanctcc devotionis via caute noluiit circum- nem Jndam, ut nemo sit cxcusatus : Et tuleruntia-
spiccre,Ismael Nathanicefiliusineorum occursiiinvc- pidcs Rama ct lingjia ejus quibus oeJificaveratBaasa .*
nit : quia nimirum quilibet malignus spiritus prioris; ct exstruxil t!c eisdcm res Asa, Gabaa, Benjaniin et
sui, Satance virieliccl,exemplo in siiperbiaccrrorc gc- Masphat. Hoc est, quod nunc dicit, lacum fecissc
neralus, se ad Iaquetim deponit. De quo cl bcnedi- Asa proptcr Baasa rcgem Israel, quem Ismael rcple-
citur : < incedens el plorans ibal : » quia ut devolasi vit occisis. Potuit enim ficri ut inter caetera aedificia,
mentes iiileriu.ere fericnrio pra:valeal, scmctipsiimi quocAsa rex construxit in Maspbat, fecerit liiinc la-
quasi sub vclaniinc virlulis occultat, ct ritim coucor- cum quem Scriptura commemorat: propter opus ali-
dare sc vere lugenlibus simulat, ad corriis iiitimai quod ncccssafitim. Myslice autem quoscunque, spi-
securius admissus, boc quod inlus de virtute Iatetl rilalis Israael ferus et crutlelis, cujus manus erigilur
occidil, quia pleruniquc sc spontlet ad altiora pro- contia oinnes, et semper ad nocendum paratus est,
vehere. Uudc riixissc pcrbibclur : « Vcnile ad Goio- dolo vel fraude inlerfccerit, in lacum sulphtiris ct
liain liliiini Abicam : » alqtie dum inajora prornittit, ignis cetcrni prcccipitabit.
108.1 EXPOSITIQ SUPER JEREMIAM. — LIB. XIV. 1090
< Et captivas duxil Ismacl omncs rcliquias populi A _ « cet illos : ct aniicietur terra jfEgypti, sicut amici-
i qui cranl in Masphat, filias regis cl universuin po- « lur pastor pallio suo , et cgredietur inde in pace,
< ptiluni qui renianseral in Masphal, quos com- « et conteret slaluas domus solis, quoesunl in terra
< ineiidaver.it Nabuzardan princeps militice Godolicc « jEgypti : et delubra dcornm jEgypti comburet
< filio Aliieam, et cepil eos Ismael filius Nalhanice : « igni. » (MAURUS.) Hanc fugam reliquiarum Israe-
< el abiit ut transiret ad filios Ammon. Audivit au- litici populi, el transitum contra verbum Domini in
< tem Johaiman lilius Carecc, et omnes principes jEgyptum, quam hic propheta Jeremias in tribns
« bellalorum, qui eranl cum eo, omne malum quod capittilis, boc esl, in cenlum quinquaginta quatuor,
< fecerat Ismael lilius Nalhanice, et assumptis uni- et centum quinquaginta qiiinqtie, et cenlum quin-
< vcrsis viris, profecli sunt ul bellarent adversum quaginta sex, longa narralionc retexuit : olira ante
< Isniael filium Nalhanicc, » et reliqua. Captivas dti- Isaias proeriixit : boc est, cenlum qninquaginto an-
cit Ismaelreliquias populi,qui eranl in Maspbat, cum nls, qui fucrunt inter Isaiam et Jercmiain. Scri-
nialignus spirilus fiJeles quoslibet, qui erant in con- ptum est enim ila in iibro lsaice prophetce : « Vae
lemplalione et medilatione.legis Dei, vcl in speculo filii desertores, dicit Dominus, ul faccrclis consiliura,
virtiilum, seducenrio vitiis corrurnpit, alque peccalis ei non ex me : el ordiremini lelam, cl non per spi-
obligal : nec non el filias regis, hoc csl, anirnas 110-B
^ rilum meum, ul adderelis pcccalum super pcccaium,
hiles, quibus Petrus ait : < Vos estis gentis regiurn qui amhulalis ut descendalis in _4_gyplum, cl os
et sacerdolale (/ Petr. n). » Ut transferat 41Iasad meum non inlerrogaslis : sperantes auxilium in for-
filios Ammon, qui inlerpretatur populi mceroris, et titudiiie Pbaraonis, et habenles fiduciam in unibra
eos parlicipes el socios facial perditionis damnalo- iEgypti : Et etit vobis fortitudo Pharaonis, in con-
vum et in moerore sempilerno consisteiitium. Con- fusioiiem, ct fidttcia umbrcc yEgypli in ignominirt.il.
tra qiie.n Johannan filius Carece, et onincs principes lerant enini in Tapbnis principes tui, ct niinlii lui
bellatorum, qui sunt cum eo, confligiinliir cum docto- tisque ad Tapbncs pervenerunt : Omncs confusi sunt
res sancti et virtuttun viri gratia et niisericordia Dci super populo, qui eis prodesse non polerant, non
confortati, quod sonat Jobanna, contra nequilias fuerunl in auxilium el in aliquam ulilitalem, scd in
spiritales pngnando reducunt captivitatem, et per confiisioncm cl opprobrium (Isa. xxx). » (Ilieron.)
poeniienliamatque correctionem erroris sui reducunl Prcedicit enim hisloriam hanc, quam in Jeremice vo-
cam ad sanctam Ecclesiam : ut qui proedaverat con- fumine legimus, quando subversa Jerusalem, ct
fusus absccdat: ct captivilatem, quam injusle tenc- omnibus in Babylonem opibus principibusque trans-
hal, superatus amiltat. Sicut enim tlicit Apostolus : Iatis, praepositus est vir regii generis his qtii in Ju-
« Resislite diabolo, el fugile a nobis (Ephes. vi). » C doearemanserant Godolias filitis Ahicam : Quo pcr
« Tulil crgo Joh nnan filius Careae, ct omnes prin- dolum cum ChaldoeisSociis inlerfecto, omnes princi-
« cipes bellatortini, qui erantcuin co, universas rc- pes bellatorum, et Johannan filius Careae, et Jecho-
< iiquias vulgi, quas reduxcral ab IsmaclefilioNalba- nias filius Osiae, et reliquum vulgus a parvo usque
< nioedc Masphat, postquam percussit Godoliam fi- ad magnum, accesserunt ad Jeremiam prophelam,
< lium Abicam, fortes viros ad pradium, et mulie- et dixerunt ei: « Cadat oralio nostra in conspectu
< res, el pueros, ct eunuchos quos redtixeral de tuo, etorapro nobis ad Dominum Deuni tuuin pro
« Gabaon, et abierunt, et seJeruni peregrinanles in universis rellquiis istis, qnia relicli sumus pauci de
< Chanaan, qucecst juxta Belbleem : ut pergerent ct pluribus sicul oculi lui nos inltienlur : et annuntict
< inlroircnl iGgypium a facie ClialJccorum. Tinie- nobis Dominus Deus tuus viam, per quani pergamus,
< bant enim eos, quia percusseral Ismael filius Na- et verbum quod faciamus. » Cumque Jeremias post
« tbaniceGodoliara filium Aicbain, quem prceposue- dccem dies cx sermone Domini respondissct: Hcec
« rat rex Babylonis in terra Juda, etc, » usque ad dicit Dominus Deus Israel: Si quiescenles manseri-
eum locuni ubi scriptum est in capite XLHI. lis in terra hac cedificabo vos, et non destruam,
_^
] planlabo el non evellam : quoniam placatus sum sti-
CAPUT XLII ETXLIH. per nialoquod feci vohis. Nolite timere a facic regis
vos pavidi forraidatis : Et post mo-
Bogalur Jercmins consulere pro reliquis Dominum\ Babylonis, quem
et respondet, noliie intrare in /Egyplum. De verbis dicum : Si autem dixeritis non habitamus in icrra
Jeremiic ad populum, quem Johannan ducit in ista, el posueritis faciem vestram, ut ingrediamini
/Egyptum : Jeremias ascendit lapides in Taphnis ./Egyplum, el inlraverilis ut ibi habitetis,
super quos ait venluros regemBabylonis. gladius
qticm vos forraidatis ibi comprehendet vos, el fames
« Ecce ego mittam et assiimam Nabiicbodoimsor pro qua estis sollicili adbccrebit vobis in jEgypto, et
< regem Babylonis servum meum, ct ponam tlno- ibi moriemiiii. t ResponJcruntque viri superbi di-
< niim ejus Super lapides istos quos absconrii : ct cenies ad Jeremiam : < MendaciumIoqueris, non mi-
< statuet solium suum super eos. Veniensque per- sit te Dominus Deus noster, dicens : Ne ingredia-
< ctitiet terram jEgypti, quos iri morte, in niortem, mini Êgyplum ut habitctis illic, sed Baruch filius
« ct quos in captivitate, in caplivitalem, et qtios in Neericeincilavit te adversum nos : ut tradat nos in
< gladio, in gladium : et succendet igncra in delubris manibusChaldoeorum, ul inlerficianl nos, el trans-
« dcorum /Egypii, cl comburet ea, cl captivos tlu- tluci faoianl in Bahylouem. . Dcniquo oiiines prin-
1091 B. RARANl MAUIUARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1092
cipcs populi, relitiuiis congrcgalis, cuiii mulicribus A niinas essc /Egypli civilatem, pro quo Scptuaginia
parvulis et filiabus regis, non audientcs voccm Do- intcrpretati sunt: <Nuntii pessimi frustra labora-
niini iugressi sunl ./Egyptum, assumptis secum Jcre- bunt : qui confisi sunt super populum /Egypli, qui
mia ct Baruch , et convencrunt in Taphnes, iia ut cis proJesse non poluit, el fuerunt in opprobrium
Jeremias in signum captivitatis fulura prophetarct sempitcrnnm. » Quitlam huiic locum conlra decem
contra inobedientcm populum, ca quce in libro il- tribus in Samaria scriplum putant, quod ab /Egy-
lius continentur. Quod igitur postca futurum erat ptiis auxilia postulanles,captce sint ab Assyriis. Juxla
anle annos multos pracdicitur, ct deserlores Dlii ap- tropologiam onmcs, qtti Dei reHgione contcmpta,
pellantiir, qui deserto consilio Dci, quod acccperant revcrtuntur ad vomiUim suum (Prov. xxvi), el no-
per Jercmiam, suam seculi sunl voluntatem, el or- minc perdito filiorum impudcnti-simi cancs appel-
diti lelani 11011 per spirilum Dei, qui ex Jereniicc ore lanlur, ineunt consilium non per Doniinum, ct
sor.abal. Qrdilam luam lelam psTKjopr/.S>; posuit, ut fcriunl fceriusnon per Spirilum Domini: adriunlque
pravuin consilium denioiistrarct : ct boc fccciunt, ut peccala pcccaiis, ut supeiati blandicntibus vitiis,
peccala prislina augercnt peccalo conlemplionis su- ctiam dogmalum rccipianl pravilalcm : et desceu-
perbice. Qui riesccnJistis, inquit, in /Egypttini, ct os dant in /Egyp.i tcncbras, qucercntes auxilium Pha-
meum iion intetrogaslis. Non quo iiilerrogavcrint, B raonis, qui regr.al in /Egyplo, cujtis protectio ducit
sed quo consilium prophetae audire nolucrint, spc- in iguominiara cl in opprobrium setnpitcnium. Sunl
rantes auxilium in forlitudirie Pharaonis, el habcntcs cniin in Tlianis in mandalo vidclicel, humili atque
fiduciam in protectionc, sive unibra .-Egypti. Pharao dejccto principcs cjtis pessimi lmntii qui fruslra la-
autcm apud yEgyplios nomen cst rcgiccpolestalis : borant stiper populum, qui eis piodessc non poteril.
ct untisquisque spcciali appellalur vocabulo, ul Pba- Sictil cnim sanclos magistros juvat discipuloruni sa-
rao Nccbao, et Pharao Vaphre : quomodo si nos Ccc- lus, sic perditio seductorum perdit patriarchas co-
sares et Auguslos propriis rcgum vocabulis prcepo- ruiii qui ad /Egypli auxilium confugcrant.
namus. < Et erit, inquit, vobis forliludo Pharaonis
in confusionem, ct fiducia umbra: _4igypiiin igno- CAPUT XLIV.
miniam. » Scribit iJcin Jerciuias quod in Tbanis Prophela incrcpal populumde inobedienliaet ulolola-
urbe -Egypli infoderit lapides, in porla doinus Pha- tria : comminatureis gladium, mortem el famem :
rao et dixerit viris Judceis. non auditur, ideo Vominus eos deslruit dalo
<Hoccdicil Domiiius exercituum DeusIsracl: Eccc signo.
< ego mittam et assumam Nabucbodonosor rcgem < Yerbuin quod facliimcst ad Jcremiam ad omnes
< Babylonis servum mcum, ct ponam thronum cjus C < Judacos,qui liahiLanl in tcrra /Egypli, liabilanlcs
< super lapides istos, quos abscondi, et slatuet so- < in Magdalo, cl Taphncs, el in lcrra Phatures
« lium suum super eos, veniensque percutict lcrram < diccns : Hoec dieit Dominus excrcittium Deus
< _45gypli,quosin morte, iiiTiiorlem, et qtios in cap- « fsiacl: Vos atilern vidistis malum islud quod ad-
< tivitate, in captivitatcm, el quos in giadio, in gla- i tluxi super Jcrusalem, ct super omnes urbes
< dium : et succendet ignem in delubris deoruni « JuJa : ct ccce sunt descrloe hodie, el non est iu
< _4_gypli,et comburetea : et caplivos ducet illos: « eis habitalor proplcr nialitiam quam feccrunt, til
« et amicielur terra _4_.gypli,sicul amiciiur pastor < me ad iracundiam provocarcnt, et irent, et sacri-
« pallio suo : et egredietur inde in pace. Et conle- < ficarcnt, ct colerenl deos alienos, quos nesciebant,
« ret statuas domus solis, quce sunt in terra /Egypii, « et illi, et vos, et palres vcstri. El misi ad vos
« et delubra deorum -Egypli comburet igni. » (MAU- « oiiincs scrvos mcos prophctas de nocte consur-
rtus.) Superalis enim ^gyptiis, capli sunt et Juricei, « gcns, mittensque et dicens : Nolite facerc verbur.i
qui ad _4_gypliosfugeranl. Quodquesequilur:« Erant « abominalionis hujuscemodi, el non audierunt, nec
in Taphnis principes tui, el nunlii lui, usque Tba- « iiiclinavcrtint aurem suam, ut coiivertcrenlur a
nes pervenerunt. » Cum irrisione et £f_?«Tt-/-_. legen- « malis suis et non sacrilicarcut diis alienis, » etc.
dum, quod sprclo Dei consilio principes suos ad Tha- " (MAUUUS.) Sicuti in lcrra JuJoe prophela contra
nis urbcm Êgypli miserunt, in qua domtisPharaonis rcliquias lsraclilaruui reluclatus est, contradicens
fuit regia : et sub Mosc signa ac portcnta plurima eis vcrbo Domini, ne ingrcJcrenlur _Egyptum : ila
perpelrata sunt, dicenle psalmo : « Qui fecit inirabi- el in terra yEgypii consiitutis serinonem Doinini
lia in lerra/Egypli.incampo Tbancos(Psn/.Lxxvii).» anniiiiliat, quod irritatus super ino':edientia eoruni
Et idcm Isaias conlra __Egyptuniloquitur : « Ubi viudictam eis prccparaveril : quia cos sicul Patrcs
sunt nunc sapientcs lui? Amiuniicnt tibi ct dicant coruin punierit, atque consummaverit in glatlio, et
([uiclcogitavcrit DominusSabaolb contra iEgyptum : faine et in peste. Magdolttsergo urbs est ..Egypti,
defeccrunt principes Tbaiicos (Isa. xixf. » Quos eoi ad quam filii Israel ctun exissent de _T_gyptoperve-
tempore defecisse coramemoral, quando Dominus ncrunl aulequam transirenl marc Rubruiu. Legimus
ingressus esl _l_gyplumsuper nubeni lcvem. Tlianesi et in Ezechicle « Magrialo usquc Stenem : » Simi-
aulem urbem __Egypliin alio loco non lcgimus : sed[ litcr Taphnes urbs csl -Egypti sicul supra ostensum
ex eoquod ait : « Nuntii tui usque Tliaucs porvcnc- csl: et Piialiires rcgio _Egypti sicut sttpra ostensum
ruiil, ».inlclligiiniisiiliiiiiam juxta /Elhiopas ct Ple- cst : ct Phafurcs rcgio /Egy|iti juxla Kzccjiiclcm
1093 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIV. 1,094
[Ezech. xxxvi) et Jeremiam, in qua profugi habita- A « locutus es ad nos rn nomine Domini non audiemus
vere Judcei. Quod autem dicit : « Misi ad vos onroes « ex te, sed facientes faciemns omne verbum, quod
scrvos meos, prophetas de nocte consurgens, roit- < egreditur de ore nostro, ut sacrificemus reginae
tensque et dicens : Nolite facere verbura abomina- < cceli, et libemus ei libamina, sicut fecimus nos ct
tionis hujuscemodi, » oslendilimmensam clemenliam < palres nostri, reges noslri, el principes noslri, in
Doniini, et vigilanliam ac strenuitatem prophetarura < urbibus Juda, et in plateis Jerusalem,,et salarali
ejus, qui non ignave, sed studiose verbum Dei, ad « sumus panibus, et b'ene nobis erat. malumque non
quos missi sunt, prccdicabant : Arguens lepidos do- < vidimus. Ex ep autem tempore quo cessavimus
ctores, qui nunc in Ecclesia dormitanf, otio et vo- < sacrificare regihoc cceli el libare ei libamina,
luptatibus deserviunt sceculi, nec curanl populo Dei < indigemus omnibus, et gladio, et fame consumpti
volunlalemejus annunliare el convertere a peccaiis < sumus. Quod si nos sacrificamus regincc cceli, et
ad exercitium boni operis. Sed neque silendum ar- « Ubamus ei libamina : nunquid sine viris nostris
bitror, quod Isaias eosdcm Judceos jumenta austri < facimus ei placentas ad colendum eam, ct liba-
appellaverit, propter stultitiam sensus, qua deserto < mina ad libandum ? El dixil Jeremias ad omnem
Dei consilio , ad __Egypti simulacra fugerunt , « populum, adversum viros, el adversum mulieres,
spemquebabentesinPharaone: cui quiinnisus fueril, B « ei adversura universam plebem, qui responderant
quasi si incumbat arundini, quce fracta manum « ei verbum, dicentes : Nunquid non sacrilicium
vulneret innitentis. Nam ibiitascriptum est : < Onus « quod sacrificastis in civilalibus Judce,et in plateis
jumentorum austri. In terra fribulationis et angustice « Jerusalem, vos et palres vestri, rcges vestri, et
lecenaet Ieo, ex eis vipera et regulus volans, por- « principes vestri, et populus terroe, horura recor-
tantes super hurneros jumenterum divitias suas, et « datus est Dominus, et ascendit super cor ejus ? ct
super gibbum camelorum thesauros suos, ad popu- « non poterat ultra Dominus portare propter mali-
lum qui ea prodesse non polerit : iEgyptiis frustra « liam studiorum veslrorum, et propter abomina-
et vane auxiliabitur (Ezech. xxx). i (Hieron.) Terra « tiones quas fecistis : et facta est terra vestra in
autem tribulalionis el anguslice latissimam eremi < desolationem, et in stuporem, et in maledictum, eo
significat vastitatem, per quam reliquice Jerusalem « quod non sit habitator, sicut est dies hoec, » etc.
cum Johanna filio Carece, el filiabus regis,,Sedeciae (MAURUS.) 0 generatio prava et perversa : filii in
sublatis omnibus quae habere poterant, ad _Egyptum quibus non fides, sed matitia dominatur : gens fatua
transfugerunt. Lecenam quoque et calulum leonis et non sapiens, quce semper contraria bcneficiis
Jerusafem, et populum ejus p.t-:a.fopizS>;inlellige, Domini rependens, irrilavit eum per mala opera
dicente Balaam in Numeris : « Ecce populus ut lecena C sua : ecce qtiam insipienter loquitur, respondens
Domini: Sermonem quem focutiis es atl
consurgit, et quasi leo erigitur : Non accubahit prophctae
donec devoret prcedam, et occisorum sanguinem nos in nomine Domini noh audiemus ex te, sed fa-
bibat (Num. xxm). » Vipera et regulus volans, sive cientes faciemus omne verbum quod cgredielur t.e
nostro : ut sacrificemus regince coeli, et libemus
genimina aspidum volantia , idem nuneupantur , ore
quod vitlelicel de malis parenlibus pejores generali ei libamina : sicut fecimus nos et patres nostri,
sunl liberi. De quibus el Evaugelium loquebatur : reges nostri, et principes nostri, in urbibus Juda,
< Generatio viperarum, quis ostendit vobis fugere et in plateis Jerusalem, et saturati sumus panibus et
ab ira venlura ? » (Matth. III). El ad icrram dicitur bene nobis erat, malumqiie non vidimus. Obliti sunt
Israel : « Tu Cs lerra in qua non pluil, nec imber benefactorum ejus, et mirabilium ejus, quce oslendit
venil super le in die irce (Amos IV), » cujus prin- eis coram patribus eorura, de quibus Scriptura sacra
cipes in medio ejus, quasi leones rugientes, i'apien- siiIDcienternarrat: Pluens illis de ccelo nianna, « el
les pr_eriam, animas devorantes per pcenitentiam. panem angelorum manducavit homo, frunienlalionem
Ista genimina viperarum, sive aspitlum volantium, misil eis in abundaniia : ejecit a facie eorum gen-
iri est principes populi, et omnis turba impiorum tes, el sorle divisit eis terram in funiculo distribii-
D
fugerunt ad populum, qui eis prodesse non potuit, tionis, et habitavit iri tabernaculis eorum tribus
dicente Jeremia quod traderet Dominus Pharaonem Israel : et lehtaverunt, ei exacerbaverunl Deuni
Vaphre regem -Egypti in manus inimicorum ejus, excelsum, el testimonia ejus non custodierunt : et
el iri manus qucerenlium animam illius : ul consu- averteruntse, etnon observaverunl pacium, quemad-
merentur omnes viri Juda, qui erant in terra _Egy- modum patres eorum conversi sunt in arcum pra-
pti, gladio etfame usque ad internecionem : in tan- vum : in ira concitaverunt eum in collibus suis, et in
tum ut tradarit Hebroeipriusquam Nabuchodonosor sculplilibus Suis ad ocmulalionemeum pfovocave-
iEgyplum caperet, Jeremiam et Baruch imminentem runt: ideo audivit Dominus et sprevit, et ad nihihim
captivitatem morte vilasse. redegit niniis Israel: et tradidit in capiivitalem vir-
« Responderunt autem Jeremiae omnes viri, scien- tntem eorum, et pulclmtudinem eorum in manus ini-
t tes quod sacrificarent uxores eorum diis alienis, mici, et conclusit in gladio populum suum, et liccre-
« et universae mulieres quarum stabat muliitudo ditatem suam sprevit. Dominali .sunt- eorum, qui
« grandis : et omnis poptilus habitantium in terra oderunt eos, et tribulaverunt eos inimici eoruin
« -Egypii in Phaiurcs, dicenles : Sermoneni; quem (Psal. LXXVII) : » et merito. O.cncs eiiim nionlcs,
iC3;> B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOCUNT. OPERUM PARS III. 1090
vallcs atquc lurrcnlcs, pleni crant doeiiionumcultura. A qui cffugere poterant gladium , rcvcrsi sunt de
De quibtis Jeremias modo loquitur, quod palres ac lerra _Egypli in terram Juda, ut posterilas slirpis
filii ligna comportenl, ignemquesuccendanlut faciant anliqiicc servarelur. Spirilaliter autem non vocatur
yauvsm; mililicc coeli, hoc est, omnibus stellis, cou- nomen Domini ex ore ouiiiis hoeretici in terra _Egy-
lerentibus fcminis alque miscentibus similcc. adipcs, pli , quia eorum scrmo, quandiu sunt in errorc,
ut Detini ad iracundiam provocarent. Nullique non oratio Deo placita, sed blasphemia probatur esse
dubium quid ptacendas significct, sive cruslula manti nequissima. Unde scriptum est : Non esl pulchra
artificis praeparata : hoc enim iingua noslra /«u._v«_- Iaudatio in ore peccatoris, rauta efliciantur labia do-
sonat. De his ex persona Domini prophetali spiritu losa, quce loquunlur adversus istum iniquilalem in
praecinebat Moses in cantico Deuteronomii, dicens : superbia et contemplu. Idciico quicunque in errore
< Irritavcrunl me in diis alienis et in abominationi- conccpto perseveravcril, gladio jusli judicii Dei pe-
bus suisad iracundiam provocaverunl, immolaverunt ribil: qui auteni, rclicto errore suo, revertentur de
daemonibus, et non Deo (Deut. xxxi). « Et hoc fece- terra /Egypti in lerrain Juda, et agenles pcenitentiam
runl propria voluntate, qtiia in nostro consistit arbi- dcinccps per omnia rite sequuntiir fidem catbolicaia
trio bonum vcl malum cligerc. Reginam cceli ai.t lti- salvabuntur.
nain sicul superius dicluiTieSV,aot Jiirtoncm sororem B R « Et boc vobis signum, ait Dominus, quod visi-
Jovis, aut BcrcchuiUain uxorcm Saturni matrem « tcm ego super vos in loco isto, ut sciatis quia vere
deortim secJiinduiii quosdam niincupal : Quibus « complebuntur sermones mei coiitra vos in malum.
faJho nomen majestalis ascribebant : quoniam < Hcccdicit Domiiius Deus : Ecce ego tradam Pha-
« onincs dii gentium dccmoiiia,Dominus auleni ccelos < raonem Ephree regem -Egypti in manu inimico-
fecit (Psal. xcv). » Mystice autem omnes haereiici < rum suorum, et in manu quxrenlium animais
in _£gyplo islius muntli, hoc esl, in tencbris errotis « illius, sicut tradidi Sedeciam regem Juda in
constituli, sacrificia et libamina non Deo vcio, sedI < maiiu Nabuchodonosor regis Babylonis iniroici
falsis numinibus offerunt, cum Jictiones pcrversas : < sui et qucerentis animam ejus. » Congrue satis in
etdogmata prava ad dccipienrios homines, et subver- signum Judaicce vastitalis Dominus Ephree sive
tentlam fidem rectam conscribunt. Idcirco venient; Vapbre regem -Egypli dedit, ut ctim illuni ki quo
super cos mala, et crunl in desolalionem, ct in stu- spem suce liberaiionis babebanl captum et inter-
porcm, ct in malcdiclum : quiapeccaverunt Doniino, emptum viderent, ipsi ad veri sui liberatoris auxi_iu-_i
et non audierunt vocem Domini, neque in lcge, reverterentur. SiquiJcm Vaphrem regem -Egypti
neque in prxceptis et teslimoniisejus, recto tramite: triginla annis regnum tenuisse historice produnt
calholicce confessionis ambulaverunt. C Cujus anno sexto Nabuchodonosor rex Cbaldceorum
« Dixit autem Jercmias ad omncm populum elt Jerosolymis captis templum incendit, quod ab initio
< ad univcrsas mulicres : Audile verbura Domini,, oedificalionissuoemanserat annis quadringentis qua-
« oranis Juda, qui estis in terra _f_gypti: Ilccc, in- draginta duobus. Cui sentenlice etiam-Clemens con-
« quit Dorainus cxcrciluum Deus Israel, dicens : gruil in primo Stromate quadragesima octava Olym-
< Vos et uxores vestrcc, locuti cslis ore vestro,, piadc,captivitalem Jucloeorumfactamessecontestans,
< et ma.sinus veslris implestis, dicentes : Faciamus5 rcgnante apucl iEgyplios Vapbre, apud Athenas
« vota noslra, quce vovimus, ul sacrilicemus re-- Phcenippo, et stippulari septuaginla annos desolalio-
< giuae coeli, cl libcmus ei libamina. Implestis volai nis tcmpli usque in seeuiidum annuni Darii. Jose-
< veslra, cl opere perpelraslis ea. Ueo audile ver- plius aulem de hoc -Egyptio in Antiquitatum suarum
« hum Domini omnis Juda, qui habilatis in terrai libro decimo narrat, dicens : POJTONabuchodonosor
« -Egypli : Ecce ego juravi in noniine mco magno,, dum vixisset annis quadraginta def.melus est, vir
< aii Dominus, quia ncquaquam ullra nomen meum(l induslrius el priorum regum valde felicior. Meminii
< vocabilur ex ore omnis viri Judaei, diccnlis : VivilL btijus actum el Berosus in libro terlio historice
< Dominus Deus in omrti lerra /Egypii : Eccc egoo Chaldceoiumila diccns : Audiens aulem PaterNabu-
« vigilabo super eos in malum, et non in bonum, et't " chodonosor quod Salrapa, qui ab co conslitutus fue-
« consumenlur oinncs viri Jutla, qui sunt in terraa rat in /Egypto etlocis Syricc infcrioris ct Phcenicioc,
« _T.gypli, glariio cl fame, donec penitus consu- recessisset ab eo : cumipse jam faligare non possel,
« manlur, ct qui fugcrint gladium revcrtentur dee coniiuitlens filio Nabuchodonosor juveni quamdam
« tcrra _-Egypli,in terram Juda viri patici, et scientt partem exercitus, misit adversus eum. Nabuchodo-
« omnes reliquice Juda ingredientiuiii lerram _Egy- nosor aulem congressus adversus eum, qui ab ejus
« pti, ut habitent ibi, cujus scrmo complealur nieuss Patrc recesserat, facla dimicatione, et euin vicil,
< an illorum. » Contra dicil propbeta cx scrmonee el provinciam ex islo principio suo
subjugavil impe-
Domiiii, qtiod iiequaquam ultra nonien ejtts voceturr rio. Eo quidem lempore contigit, ut Pater ejus Nabu-
ex ore omuis viri Judcci dicentis : Vivit Dominus s cbodonosor cegrotaret in Babylonia civitate et a vila
Deus iu omni terra iEgypli. Quoniam qui contraa reccderet. Qui regnavil annis viginti unum. Nabu-
divinum prceceptum illtic perrexerant, protectio- )- choJonosor autem non post mulium lempus mortem
nem Doniini ibidem habere non meruerunt, sed d Patris agnoscens, et disponens causas -Egypli reli-
con.iumplis adversariis gladio ct famc, pauci, i, qiiamque provinciam, ct caplivos cjus et Phcenicuni
1097 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIV. 1098
et Syriorum et gentium __Egyptiarum, et praecipiens is A
_ propheta mistim de Juda et Israel, et de Chaldaeis
quibusdam amicis, ut cum magna virtule, et omni li atque_Egyptiisprout opportunitas narrationis se con-
utilitate ad Babyloniam cuncta deferrent, ipse cum 3ii lulit sermonem habuit: dehinc vefo ad diversas gen-
paucis per desertum venit ad Babyloniam, et potitusis tes ac provincias, hoc est, ad -Egyptum, ad Palse-
rerum qua_.gubernabarilur tunc a Chaldaeis, a quo- i- stinos, ad Moabitas, et filios Ammon, ad Idumaeam,
dam viro optimo regnum reservaluro, totius regni li ad Cedar, ad Elam, et ad exlremum ad Babylonem,
paterni doroinus est effectus. ad terram Chaldceorum, specialiler singulis, verbum
CAPUT XLV. Domini, quod sub nomine oneris Isaias nuncupavit,
Increpatur .Baruch a Jeremia de pusillanimilate : profert: ut sciant singulcequid contra Domini volun-
tamen salus ei promitlilur. talem fecerint, et qualem vindictam inde sint per-
Verbum quod loculus est Jeremias propheta add pessurae. Primum ergo ad .Egyptum, quae maxime
< Baruch, filium Nerice, cum scripsisset verba haec c scandalum ftiit genli Judeeorum, sermonem convertit,
t in libro de ore Jeremiae, anno quarto Joachim filii ii commemorans tempus quando hcec legatio peracta
< Josiae regis Juda, dicens : Hoecdicit DominusDeuss est, hoc est, in quarlo anno Joachim filii Josiae regis
« Israel ad te Baruch : Dixisli: Vce mihi misero,i, Juda, quando Pharao Nechao rex -Egypli in Char-
« quoniam addidit Dominus dolorem dolori meo : B I camis contra Nabucbodonosor regem Babylonis pu-
« laboravi cum gemitu meo, et requiem non inveni. gnavit, atque ab eo contritus et superatus esl. Sed
« Haec dicit Dominus : Sic dices ad eum : Ecce egoy quia divince historiae hoc quomodo factum sit non
« quos aedificavidestruo, et quos plantavi ego evello,, palam ostendunt, necessarium putabaro narralionem
< et universam terram hanc, et lu quoeris tibi gran- Josephi inde in hoc loco ponere, qui in libro decimo
< dia ? Noli qucerere, quia ecce ego adducam malumi Antiquitatum suarum ita narrat, dicens:« Rex igitur
« super omnem carnem, ait Dominus, et dabo tibii _Egyptiorum, dum fuisset a pugna reversus, vocavit
« animam tuam in salutem, in omnibus locis ad1 Joachira ad semetipsum de civitate Syriae, quee di-
« quaecunque perrexeris. » Rudis adhuc et imper- citur Hemalh. Qui durn venissel eum repente vinxit,
lectus in tolerantia passionum, quas postmoduml et seniori ejus fratri, ex eodera patre progenito, no-
«xperlurus erat Baruch, expavit calamitatem capti- mine Eliachim, tradidit regnum : provinciae vero tri-
vitatis, quaejam tunc temporibus Joachim filii Josiae _. butum posuit centum.talenla argenti et unum auri.
regis Juda urbi imminebat. Unde conqueritur dolo- Joachim ergo has pecunias exsolvebat. Joachaz au-
rem additum dolori suo, sed accipit inde divinumi tem deduxit in _Egyptum ; qui etiam morluus est in
responsum, quod superflue quaerat pacem sibi tribui,, ea, dum regnasset tres menses tt dies decem. Jo-
cumtotuspopulussub fascediversarum tribulationum(i C *- achirn vero matcr vocabatur Zabulh, de civitate
Jaboret. Ex, quo mihi videtur in illo typum fierii Abuma. Hic autem vir eratnatura injustus, et valde
eorum qui in pressura persecutionum quibus in pree- nequissimus, et neque circa Deum sanctus, neque
senli tempore Ecclesia gravatur , pusillanimitate3 circa homines mansuetus. Dumque quartum regni
titubant, habere volentes consolationem in prcesenti,, haberet annum, Babyloniae principatum quidam no-
quae in futura vita bene certantibus repromittitur. mine Nabuchodonosor accepit. Eodem tempore cum
< Omnes enim, ut ait Apostolus, qui pie volunt vi- magno apparalu ad Archarmim civitatem venit, «pj_e
vere in Chrislo, perseculionem paiiunliir (// Tim. est juxta Euphraten, pugnaturus conlra regem _Egy-
IH). _ Unde Salyator discipulis suis ait: < In mundo> ptiorum Nechao, sub hoc enim Syria erat universa.
pressuram habebitis (Joan. xv). » Et idem : Dumque cognovisset regis Babylonice voluntatem
« Amen amen, inquit, dico vobis, quia plorabitiss Nechao penitus non expavit, sed cum magno brachio
ct flebitis vos, mundus autem gaudebit, vos auteml super Nabuchodonosor ad Euphraten venil. Qui facta
contristabimini, sed tristitia vestra verletur in gau- congressione devictus est, et multa millia variis rebus
dium.: Et iterum«Qui perdiderit, ait, animam suamI beili amisit. Transiens autem Euphraten Babylonice-
propterme, inveniet eam (Marc. vm). » Etrursum : rex omnem Syriam usque ad Pelusium cepit, praeter
« Et eritis, inquit, odio omnibus propter nomett1 Judccam. Quarto igitur anno Nabuchodonosor,
qui
meura; qui autem perseveraverit usque in finem, hicu eratoctavusJoachiinregisHebraeorum, contra Judaeos
saivus erit (Luc. xxi). » Et iterum : « Beati qui per- cum magno exercilu castra metatus est tributa ex-
seciitioiiem patiunlur propler justitiam, quoniam(i acturus a Joachim, aut certe dimicaturus. Ille vero
ipsorumest regnum ccelorum (Matth. v). » raetuens ejus minas et pacem habere desiderans,
CAPUT XLVI. praebuit ei tributa, qua proeceperat annis tribus. »
Sermo Dominicontra /Egijplum et civitates ejus : pro-,. Tertio vero anno audiens __Egyptiosdenuo contra Ba-
mittitur Israeli miseralio. byloniam pugnaturos, tributa non reddidit, sed ipse
« Verbum quod factum est ad Jeremiam prophetamn .Egyptiaci belli
[rumore] deceptus est. Nam pugnare
« contra gentes, ad jEgyptunr, adversum exercitumn conlraeura -Elgyptiiniinimepraesumpserunt
(MMJRUS).
« Pharaonis Nechaoregis -Egypti, qui erat juxta flu- I- Semper enim Judaei, ift Scriptura testatur, aversi sunt
< men Euphratem in Charcamis, quem percussit Na - cordibus in -Egyptum, et non in Dei fortitudine, sed
< buchodonosor rex Babylonis in quarto anno Joa- in brachio carneo, el in baculo arundineo confracto
t chim filii Josiae regis Juda. (MAUKUS.') Hactenuss spefabant: unde merito coram hoslibus cadebant,
PATROL. CXI. 35
1099 B. RABANTMAURI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1100
Sic et omnis qui, relicto uno vcro Dco, in auxilium A _ na, ct rivi, qui dc ttirbidis Nili aquis implebanlur.
fragilc istius nitiurii spera ponit, coram nequissimis « Ascenriitc equos et exsultate in curribus, et pro-
htistibus, hoc est, malignis spiritibus, resislere non « cedant forles_Elhiop.ee el Libycetenenles scutum, et
valebit, sed ejus machinamenlis perversis irrelietur, i Lydii arripientes et jacientes sagittas. Dies autem
capielur, et conteretur. Itaque locum istum quein « iUeDomini Dei exercituum, dies ultionis, ut sumat
iucolinjus, et niundum, qui in maligno positus est, « vindiclam do inimicis suis. Devorabit gladius el
.Egypltmi possumus appellare :maxiroe, tpiia D'"i_n__, « salurabitur, cl inebriabitur sanguine corum. Vi-
ut tlicitur _Egypttis, intcrprelalur tribulans, ct ad an- « ctima ciiim Domini exercituum in lcrra aquilonis
gustiam reriicns. Et verc, quia lata via el spatiosa « juxta fttimen Euphraieni. » (MAUUUS.) Mandat ut
istius lnundi, ad tiibulationem atquc angustiam ad- ascendanl, equos, el exsullcni in curribus et procc-
ducet perpettiam. Dcliinc crgo qtiiil prophcta ad dant forlcs, boc est, illi qui per elationem mcntis
-Egypiuiii loqualur vidcanius. confidunt in propria potentia, ex conftnibus pro-
« Prceparalc sculum el clypcum, et proccdite ad vinciis yEgyplo, cx /Elhiopia, scilicet Libya et Lyriia,
« bclluni, jungilc equos et ascenditc equitcs: state in quoe quondani inter gentes robuslissimas reputatcc
» galcis, polite lanccas, inriuite vos loricis. Quitl sunt, quoruin rex Crcesus erat, et iricipiant prccliari,
« igitur ? Vitli ipsos pavidos et terga vertentes, fortcs Bj ut dies ultionis Domini sumal vindictam de inimicis
« coriim ccesos : ftigerunt conciii, nec respexerunt: suis, quia litislra nituntur, quibus divinum Sub-
< terror undique, ail Dominus. Non fugiat velox, uec trabitur auxiliiun. Mystice aulem omnes heerelici
« salvari se putel forlis : ad aquilonem juxta flumcn aique schismatici ex diversis provinciis orli, ne
« Euphralcm vicli sunt el ruerunt. t Per ironiam quidquam disponunt contra civitatem Domini, quia
quidciii hortatur _Egyplios imbclles et pavidos arma eam subvertere non poterunl: « Portae enini inferi,»
suincre, et machinas belli piccparare, tjuod lamcn juxta proinissum Salvatoris, « non prcevalebunt ad-
frustra faciunt: quia pavidi ct lcrga vertcntcs conversus eam (Matth. xvi), » sed potius in die ultionis
cite fugiunl, nec fuga velox , neque forliuido bra- Doniini devorabit jllc gladius hostes ejus, de quo in
chioruin contra bosles dcfentlere illos atque sal- cantico Deuteronomii scriptum est: « Inebriabo sa-
vare polest: sed Chaldoeoruin glaclio ad aquilonem gittas meas in sanguine, et gladius meus mandu-
iuxtatluineii Euphralem victi subito corruerunl. cabit carnes (Deut. xxxn).» « Et viclima eril Do-
« Quis est iste, qtti quasi ilumcn ascendit, el vcluli mini in lcrra Aquilonis juxla flnmcn Euphralcin,»
< lluvioruni inlumcscunt gurgites ejus ? /Egyplus hoc est, fluxum soecuiaris'voluplalis, cum tradunlur
« fluminis inslar ascendct, cl velttl iluniina move- in manus ejtis qui solium suum posuit ad Aqui-
bunlur lluctus ejus, et dicel: Ascendcns opcriam iC joncm, et plaudebat se similem forc Altissimo, ut e»s
< terram , pcrriam civitalcm et habitatores cjus. » inittct in stagnum igiiis et sulphuris, el ibi lam cor-
Proptcr raullitudiiiem populorum jEgyptum flumini pore quam anima crucientur in perpetuum.
comparat et ituviis, quae se pcr arrogantiam fruslra < Asccnde in Galaad et lolle resinam, virgo iilia
terrani Israel et civitatem Jerusalem, sive ctiam « jEgypti, fruslra mulliplicabis medicamina, sanitas
terram Chaldceorum ac urbem Babylonieeoperire et « non erit tibi.» (Hieron.) Galaad mons ad quem
disperdere habitaiores ejus latitabant [lcelabalur], septem Phcenicis et Arabicecollibus mons Libani co-
quia juxla Isaiae vaticinium tradelur /Egyplus in pulatur, extenditurque per deserlum usque ad eum
manus doininaiorum crudclium, el rex fortis domi- locum ubi trans Jordanem habitabal qnondam Seon
nabitur eorum, ct arcsccl aqua de mari, et fluvius rex Amorrheorum. Cecidit supradictus mons in sor-
desolabitur atquc siccabitur et deficient flumina, al- tem filioruin Ruben et Gad<,et dimidiae tribu Ma-
tenuabunlur el siccabuntur rivi aggerum, et calamus nassae.Resinam Grcecipnxivrmvocanl, peeivenim Gra>
et juucus marcescet. (Hieron.) Naturale est, ut cum ce dicitur quidquid manat : est enim lacryma su-
per irani Dci captivitas venerit, indignalionem cjus dore exhalata lignorum, ut cerasi, lenlisci, balsami,
pestilcntia subsequatur, et adversum eos, qui offen- vel reliquarum arborum sive virgultorum, quee su-
derjnt Deum cuncta elemcnla deseeviant. Unde scri- dare produntur, sicut et odorata Orientis ligna, sicut
plum cst in alio propheta : Et volucres in aere de- gutta balsami ac ferularum, vel succinorum cujus
licere et pisces in aquis, ul omnia htimano usui stib- lacryma durescit in gemmam. Prima esl resine,
trahanlur. Hic dicimus simpliciler: ut siccilalcm terebinthina, omnium praestanlior. Affertur autem
fluminis Nili, el rivorum ejus, voluerimus accipere. ex Arabia Petrea, atque Judoea, et Syria, Cypro, et
Sin autem per metaphoram in fluvio regnum, in rivo Africa, ex insulis quoquo Cycladibus. Secunda
duces ejus intelligimus, el in virorc et jtinco ct pa- est lentiscina, quae mirtrix vocatur. Heec ex Cisa
pyro cuncta -Egypli abundantia, ut per ea opera insula deportatur. Tertia pinalis, quarum alia pi-
-Egypli describantur, quorum _Egyptus fertilissimai tines, alia petitine, alia liquida, alia arida, et affe-
est. Mystice autem quando rex fortis et durus domi" runtur ex terra Colophonia. Unde etiam nomen Co-
natus fuerit _Egypto, arescet omnis doctriria et pul- lophonia i'esina sumpsit. Nam resina lenis est apta
chritudo eloquentice scecularis, et ipse fons fltiviorum corporibus, et pro medicina accipitur. Unde et in
omnium diabolus, a quo oriuntur omnia menda- Jeremia scriptum est: « Nunquid resina est in Ga-
cia, desolabitur , ita ttt dcficiant ccetera flunii- laad? aut medicusnon est ibi? Quare non ascemlil
i 101 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIV. 1102
curalio filioepopuli mei ? » (Jer vin.) Hanc resinam _. A nant: eo quod populos contineat, et quasi in tota
habebat elJacob, quam mitlebai filio Josepb, cum domo fortissimum sit. Unde et Christus duoruin
niclle el lerebintho, nucibus, thymiamate et stacte populorum parietes conlinens, Iapis dicitur angu-
(Gen. XLUI): Ismaelitcequoque qui eirierunt Joseph, laris.
de terra Israel in -Egyptum dcporlabant thymia- « Quare computruit fortis tuus? Non stclit quoniara
mata et resinam de Galaad ct slaclen. (MAURUS.) « Dorainus suhvei'tit eum.» (MAURUS.) Fortem aulent
Resina enim Galaad, ul jara superius dixiraus, in idolum aliquod et Deum falsum in quem speraverunt
mtiliis teslimoniis Scripiurarum pro pcenilenlia po- -Egyplii, aut Pharaonem per polentiam regni nun-
nilur, atque mcdicamine veraeconvcrsionis ad Detim. cupat, qui recle coram hostibus computruit, quia in
Undc propheia hortalur _Egyptuin et confines sibi victoria non perstitit, sed tabe corruptionis ptitre-.
provincias, ut aganl pccnilenliara de errore suo, ct factus sorduit, quoniam justum judicium Doniiiu
malis operibus : quia si hoc non feccrint frustra a illum subvertit.
diis falsis medicamina qucerenl, quia non accipient « Multiplicavitruentes, ceciditque vir ad proximum
ab cis sanitatem : sed confusionem invenicnt per- < suum, et dicent: Surge et revertamur ad populum
petuam. Untle et sequitur : « et ad terram nativitalis nostrae a facie gladii co-
« Audierunt genles ignominiam tuam, etululatus IB < lumbce.» Multiplicavit -Egyptus ruentes , quia
«tuiis rcplevit terram : quia forlis impegit in fortcm, populis ejus traditis in manus hostium, ceciderunt
< et ambo pariter conciderunt.»Ignominia cnim lunc eos iuirnici persequentes : et sicut hortari se debue-
paluit .Egypti, quando frustrata solatfo, quod a fal- rant invicem audaces ad pugnam, sic timidi aller-
sis imminibus expetebat, coram hostibus sujs ruit, Utrum incitant se ad fugam. Columbam vocat Nabu-
et mutua clade curn forte concidit. Sic et heeretici chodonOsor, non ob Iaudem, secl ob vituperationem :
qui seraper in discordia sunt, el in vario errore ver- non propter simplicitatem, sed propter stultitiam :
santur, in multis ab invicem discordant, el cominus irjuia cum victor Domini munere in diversis gen-
certanles alque alterutrum se lacerantes, non vitibus exstitisset, non illi qui sibi victoriam tribuit,
ctoriam veritatis capiunt: sed errore captivi pariler sed falsis numinibus laudem impendit. Nec miruin
in foveam perditionis cadunt. quod Nabuchodonosor, qui Domini imperio serviebat,
< Verbum quod locutus est Dominus ad Jeremiam destruens preevaricatricem Jerusalem, servum stiuni
« prophetam super eo quod vcnturus esset Nabu- et columbam vocal, cum Medos quos ad subver-
« chodonosor rex Babylonis, et percussurus lerram sionem Babylonicedirexit sanctificatos vocct, dicens
« -Egypti: Annuntiale -Egyplo, et auditum facite per Isaiam : « Ego mandavi sanctilicatis meis, et
< in Magdalo, et resonet in Memphis, ct Taphnis C vocavi fortes meos in ira mea, exsultantes in gloria
< dicite : Sla ct prcepara te : quiadevorabit gladius ea mea (/.«. xm).» [Hieron.] Columba igitur invcnitur
« quceper circuitum tuum sunt.» Loquitur propheta in Jaude posita, ut illud est prceccplum in Evanêlio:
verbtim et ore Domini ad jEgyptum, et ad ejus loca i Estote prudentes sicul serpentes, el simplices sicut
preecipua, ut se praeparcnl ad belluni: sed taraen columboe (Matth. x).» Ut videlicet simus simplices
sciant quod Chaldceorum gladius devastaturus sit quasi columbee et astuti quasi serpentes, imitantes
omnem terram ipsius. (Hieron.) Magdalus enim est simplicitatem columbarum, et serpentis aslutiam .
locus, ut supra memoravi, ad quem filii Israel cum ne aliis nocere possimus, nec ab aliis patiamur in-
exissent de _Egyplo,pervenertmt antequam transirent sidias ; sed simplicitate et prudentia exhibeamus ho-
mare Rtibrum. Legimus et in Ezechiele : « de Ma- ininem temperatum, quia prudentia absque bonitate
gdalo usque Senem. »Porro Jereinias Judaeos, qui sc- malitia est, et simplicitas absque ratione stultilia
cuni ftteranl, Babyloniorum impetum declinantes, in nominalur. Item in vituperatione ponitur columba in
hac urbe -Egypli habilasse refert : Thanen metropo- Osee ubi ita Iegitur:« Factus est Ephraim quasi
lim fuit _Egypli. Et Psalmista declarat. quod ibi Moses columba seducta non habens cor. _Egyplum invo-
multa signa fecerit (Psal. LXXVII), quae in Exodo de- " cabat, ad Assyrios abierunt (Ose. vu).» Quceritur
scribuntur : .«Posuit in .Egyptum signa sua et pro- cur Ephraim non aliis avibus, sed columbaesit com-
digia sua in campo Thaneos.» Memphim quoque paratus. Aves caeteree pullos suos etiam cum peri-
magicis artibus deriilam pristini usque ad praesens culo vitae suee protegere festinant, et cum ad nidum
tempus vestigia erroris ostendunt. Ad has civitates suum accipitrem, colubrum, corvum, sive cornicem
Isaias in onere -Egypti ita loquitur : « Stulti facti accedere viderint, huc illucque volitanl, et dimiltunt
sunt principes Thaneos : emarcuerunt principes se, morsu et unguibus lacerant, el dolorem parentis
Mempheos: deceperunt _E_gyplum angulum popu- querula voce testantur : sola columba ablatos pullos
lorum ejus (lsa. xix).» Ubi breviler indicaLur quod, non dolet, non requirit. Et huic recte comparaU»
Babylonia vastilate omnia Magorum consilia, eleo- Ephraim, quod vastatum per partes populum non
rum quaefuturorum scientiam pron.iltebant, stultitice sentiat, sed negligens sit saluti suee.
coarguantur, et in adventu Christi cuncta rediganlur « Vocate nomen Pharaonis regis -Egypti, tumul-
in nihili: non invenientibus consilium .Egypli vati- « tum adduxit tempus. Vivo ego, inquit rex, Dorai
bus quomodo dogma opprimant Christianum. Idioma « nus exercituum nomen ejus, quoniam sicul Thabor
aulein Scripturarum est, ut angulum pro regno po- « in montibus, ct sicut Carmclus in niari veniet.»
(MAURUS.) Jubct propheta his qui audierunl vatici- X chiam noctu muro suffosso fugisse ad deserla Jof-
I nium suum dc clade -Egypliorum, quod nuntient danis, ibique a Babyloniis esse comprchensum : et
Pharaoni regi -Egypli: quoniam vicinum est lempus hoc significare perfossum parietem. Quod autem dicit
tumultus belli, quod hosles sui acluri sunt conlra in humeris portabis : subauditur sarcinas luas, ct
eum. Quod autem sub juramenlo Domini exercituttm, quidquid ad viae solatium fugientes portare consuc-
,1 ipsum lumullura affirmat venlurum esse, sicut Tha- verunt. In caligine efferes: ne videaris a quoquam.
y borin montibus, ecsicut Carmelum in mari, osten- Faciem tuam vetabis : vel ccecitate, quse ei accidit
clit ex comparalione locorum frugiferorum quasi in crutis oculis a Nabuchodonosor : vel ne cognoscatur
mari subincrsorum grandem subversionem imminere quod ipse sit rex, et major fiat cura servanlium.
yEgypliorum. (Hieron.) Thabor autem tcrminus Za- « Vilula elegans alque formosa .Egyplus, stimu-
buloiice mons in mcdio Galileaecampo mira rolundi- « lator ab Aquilone veniet ei. > (MAURUS.) Yitulam
tale sublimis, distans a Diocaesareeadecera millibus eleganlem appellat _Egyplum, quia plebs cjus in de-
conlra orientalcm plagam, qui confinium quoque liciis nutrita, quasi indomita et lascivos mores ha-
inler tribum Issachar et Nephlbalim fuit. Carmelus bens, jugum disciplinaeferre recusavit. Cui stimula-
aiilcin ubi Nabal quonriam fuit, et nunc villa est tor, hoc est, Nabuchodonosor ab Aquilone veniet,
Clicrmela nomine, decimo lapide oppidi Cliebron : B qui eam acie armorum in fugam vertet. Cui simile
vergens ad orientalem plagam, ubi cl Romanorum cst illud Osee: t Sicut vacca lasciviens declinavit
praesidium est. (MAURUS.) Mystice autem, quia Tha- Israel: Dunc pascil eos Dominus, quasi agnum in la-
bor veniens lumen, vel veniat lux, et Carmelus te- titudine (Ose. iv). » Pro quo in Septuaginla habe-
nellus aut niollis, sive scientia circumcisionis inter- tur : « Sicut vacca a silo percussa insanivit Israel,
pretantur, significant hoereticos in lumine saecularis nunc pascit eos Doroinus tn spatioso. » (Hieron.)
sapientioe superbienles, vel Judaeos molles, et deli- Sicut enim vacca lasciviens et abjiciens legis ju-
ciosos in carnis circumcisione gloriantes: qui vero gum, ita Israel, id est decem tribus, declinavit a
sub Pharaone versanlur, et Chrislo servire renuunl, Domini servitute, pro lasciviente vacca, ut diximus,
in mare lurbidum hujus seeculi demergi, et ob hocin Septuaginta transtulerunt napoio-Tp&a-a,quee oestro
damnaiioncm venluros perpeluam. asiloque percussa sit, quem vulgo tabanum voeant. De
< Vasa Lransmigralionis fac libi, habilalrix filia quo et Virgilius in tertio Georgicorum libro refert:
« jEgypli: quia Memphis in soliludinem eril, et de- . . . cui nomen asilo
« seretur inhabitabilis. » Mandal _Egyptum ut vasa Romanumest : ceslrumGraii vertere vocantes,
ad Asper, ocerba sonans : quo lota exlerrita silvis
transmigrationis sibi faciat, hoc est, sarcinulas Diffugiuntarmenia : furit rnugilibuss_lhec
C
fugiendum prceparct, quia famosissima eorum civi- Concussus,silv_B(]ue et sicciripa Tanagri.
tas, ubi Magoi'umincautatio celeberrima fuit, in so- Quia ergo insanivit Israel, et percussus fornicatio-
litudinem verlelur: et terra deseretur inhabitabilis. nis spirilu, incredibili furore debacchatus est, ideo non
De vasis ergo transmigrationis Dominus ad Ezc- multo post lempore, sed dum prophetantium spirilus
chielem similiter loquitur, dicens (Ezech. xn). « Tu hos regit arcus, pascit eos Dominus, quasi agnum in
crgo, fili hominis, fac tibi vasa transmigralionis, et latitudine. Quia raelaphoram a vacca Iasciviente,
migrabis coram eis per diem : transmigrabis autem sive cestro ceperat, servat in reliquis, ut caplivila-
de loco tuo ad locum alterum in conspectu eorum lem in Assyrios, et inlatissimam Medorum terram di-
si forle aspiciant, quia dpmus exasperans est: et spersionem populi Israel, quasi in campo lalissimo,
efferas foras vasa tua, quasi vasa transmigrantis per el in spaliosa terra gregis agnorum pasluram vocet.
diem in conspectu eorum : tu autem egredieris Super heereticis pi'ona intelligentia cst. Sicut enira
vesperc coram eis, sicut egreditur migrans ante vaca percussa asilo, percussi sunt hceretici arden-
oculos eorum. Perfode tibi parietem : et egredieris tibus diaboli sagitlis, et legis notitiam reliquertmt.
pcr etim in conspectu eorum. In humeris portabis, Ideo pasceiilur in lata et spatiosa via, quac tlucit
in caliginc ellugies, faciern tuam velabis et noh vi- •p.ad mortem, et patientia Domini bonique pasloris
debis lerram, quia portentum dedi te domui Israel. » eos nutriet ad interitum.
(Hieron.) Nulli dubium quin universa loci hujus « Mercenarii quoque ejus, qui versabantur in mc-
continentia, futuram captivitatem indicet regis Se- « dio ejus, quasi vituli saginali versi sunt, et fuge-
dcchiae et tribus Judee, qui captus est cum Jerusa- « runt simul, nec stare potuerunt, quia clies inter-
lem. Capttim aulein esge Sedechiam a Babyloniis « fectionis eorum veniet super eos, et tempus visi-
alque Chaldscis, el Jcremias propheta, et Regum < tationis eorum. » (MAURUS. ) Principes jEgypli non
narrat bistoria, et ductura de loco in locum, hoc est, paslores, sed mercenarios vocat, qui non curam gre-
de Jerusafem in Babytonem. El coelera, quae Eze- gis habuerant, sed avaritiee et luxuriae studebant.
chiel in consequentibus loquitur, facere jubelur pro- Ideo coram hostibus stare non valentes, in fugam
phela in figura, quce Sedechias acturtts est in veri- versi sunl. Dies cnim vindictaeet interfectionis venit
tale. Collige enim, inquit, sarcinas tuas, haecenim super eos. Juxta allegoriam vero mercenarios Êgy-
vasa sunt transmigrantis, videntibus eis, et postquam pti, fictos pastores praesentis Ecclesiee peregrinantis
viderint, quce facturus es, egredieris vespere in siin hoc mundo possumus intelligere, qui Iucrum ter-
miliiudinem transniigrantis. Legimus enini Sede- renum quaerentes, oves sibi commendatas contra va-
HOS EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIV. 1106
gtatores defenderenon prcesumunt. Quos ipsa verilas ANon solum enim historiali -Egyplo justo judicio
in Evangelio denotat, dicens (Joau. x): < Mercenarius Dei vindicta supervenit, sed spirilali in die judicii
autem, et qui non estpastor, videt lupum venienlem, supcrvenlura esl: quam nunc sacra Scriplura in toto
et dimitlit oves et fugit. » (Greg.) Lupus elenim su- orbe lerrae praenunliat fuluram. Unde bene vox ejus
peroves venit, cum quilibet injustus et raptor ftdeles aeri sonanli comparaiur, quia ceris melallum caele-
quosque atque humiles opprimit. Sed qui pastor ris metallis sonorius tinnit : et dies futuri judicii
esse videbatur et non erat, relinquit oves et fugit, cunctis correptionibus, quee ante fuerant, fortius re-
quia dum sibi ab eo pericula nietuil, resistere ejus sonabit. Tunc enim « Deus noster manifeslus ve-
injustitiae non praesumit. Fugit aulem non mutando niet, et non silebit: ignis in conspectu ejus ardebil,
ilocum, sed sublrahendo solatium. Fugit, quia inju- et in circuilu ejus lempeslas valida : advocavil cce-
stitiam vidit et tacuit. Fugit, qjiia sub silentio se lum sursum : ct terram discernere populum suuin
abscondit. Quibus bene per prophelam dicitur : (Psal. XLIX).i Tunc exercitus ccelestes properabunt
< Non ascendistis ex adverso, neqtic opposuistis mu- ut colligant omnia scandala de regno ejus : et Ii-
rum pro domo Israel, ut staretis in praelio in die Do- gna infructuosa securibus validi examinis ceedant.
niini (Ezech. xui). » Ex advcrso quippe ascendere Tuncque succidetur saltus inutilis, qui suppularinon
est: quibuslibet potestalibus prave agentibus ratio- B '. potest : quia omne lignum non faciens fructum
nis libera voce contraire. El in die Domini, pro bonum excidelur, et in ignem mitletur (Math. vu):
domo Israel in preelio stamus' ac murum opponimus, multitudoqueperditorum, super locuslarura, qui hrevi
si fideles ihnocentes contra perversorum injustiliam volatu se jactitant, numerum existens, damnabittir:
ex justitice auctoritate vindicamus. Quod quia meret pusillus grex cui compiacuit patri dare hccredita-
ceiiarius non facit, cum venientem lupum videril, tem salvabilur. Tuncqtte patebit confusioiii omnis
fugil. Sed esl alius lupus, qui sine cessalione quo- carnalium cogitatio, quce voluplalibus istius sceculi
tidie non corpora, sed mentes dilaniat, maiignus vi- innitebatur, quando in potestalem malignorum spi-
delicet spiritus, qui caulas fidelium insidians, cir- rituum tradetur. Necj'am luxuriari licel, quantlo pro
cuil et morles animarum queerit. De quo lupo mox peccalis suis puniri debet. Unde et sequitur :
subditur : < Et lupus rapit et dispergit oves.» Lupus < Confusa est filia _Egypti, et tradila in manu
venit et mercenarius fugit: quia malignus spiritus < populi Aquilonis. Dixit Dominus exercituum Deus
dum mentes fidelium in tentatione dilatiiat, el is qui « Israel: Ecceego visitabo super tuitiullum Alexan-
Iocum pasloris tenet, curam sollicitudinis non habet, « driee, et super Pharaonem, et super -Egypluin, et
animoepereunt, et ipse de lerrenis commodis leela- « super deos ejus, et super reges ejtts, et super Pha-
lur. '« Lupus rapit et dispergil oves, » cum alium < C « raonera, et super omnes, qui confidunt iu eo : et
ad luxuriam pertrahit, alium in avaritiam accendit: « dabo eos in roaniis quaerenliuni animani eorum,
alium in superbiam erigit, aiium per iracundiam di- « et in nianus Nabuchodonosor regis Babylonis,
vidit: huncinvidia stiraulat, illum in fallacia sup- « et in manus servorum ejus. » Visitabit Doroinus
plantat. Quasi ergo lupus gregem dissipat, cura fide- super lumulturo Alexandrice, et super Pharaonem, et
lium populum diabolus per tenlationes necat. Sed. super /Egyptum, et super deos ejus, et super reges
contra hcec mercenarius nullo zelo accenditur, nullo ejus, elc, cum propter peccala populi et principum
fervore dilectionis excitatur : quia dum sola exte- ejus, tradita est _Egyplus , cum tota pompa sua et
riora commoda requirit, interiora gregis damna ne- cultura, in manus Nabuchodonosor regis, et Cbaldceo-
gligenter patitur. Unde et mox subjungilur : « Mer- rum, qui diripuerunt omnia, et stalum regni dissipa-
cenarius autem fugit, quia mercenarius est, et non verunt. Huic simile est illud quod in Isaia legitur:
pertinet ad eum de ovibus. > Sola ergo causa est, « Et tradam -Egyptum in mamis dominatorum cru-
ut mercenarius fugiat, quia mercenarius est. Ac si delium,ct rex forlis dominabitur eorum, aitDominus
aperte diceretur:Stare in periculo oviura non potest, exercituum (Isa. xix). » Quod tainen duplici intelli-
quia in eo quod ovibus proeest, non oves diligit, sed gentia accipi potest, ut Cbaldoeoruniscilicet lempore
lucrum terrenum quaerit. Dura enim honorem am- ^" quando a Nabuchodonosor _Egyplus expuguata est,
plectitur, dum temporalihus commodis loetatur, op- vel Romani imperii quando Antonio Cleopatraque
ponere se contra periculum trepidal, ne hoc quod di- superatis, Auguslus Ccesar _Egyptum subjugavil.
ligit amiltat. (MAURUS.) Quasi vituliergo"saginati tales Babylonios fuisse crudeles omnis Scriptura teslatur:
pastores sunt, qui deliciis carnalibus dediti, conti- qui parvulis non pepercerint, et suis eos jaculis vul-
nenlice minime operam dant. Quos dies interfectio- nerarint: nec prcegnantibus sint miserti. Romanuni
n is el terapus visilationis superveniens consumit: aulem regnum fortissimum, et Danielis Scriplura
quia eos adventus superni judicis fulurus, pro pec- testatur (Dan. vn), exponens quarlam bestiam ha-
calis suis puniendos gehennce ignibus tradit. bentem dentes et ungues ferreos.
« Yox ejus quasi ceris sonabit, quoniam cum < El posl hcechabitabitur sicut diebus antiquis,
« exerciLuproperabunl, et cum securibus venient ei, « ait Dominus. » Quod licet videalur iniimare, re-
« et quasi ligna caedentes succiderunt saltum ejus, gnum
-Egyptiorura non ita Nabuchodonosor rege es-
« ait Dominus, qui supputari non potest: muitipli- se dcstructum,
quod ultra recuperari non possit,
< cati sunt super locustas, et non esl eis iiuu.erus.» cum postca ibi reges usqtte ad Augustum C_esa
1107 B. RABA-NIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1108
rera pcfstitcrint, laraen alliori scnsu Chrisliana po- A purgabilur alque probabilur. Nisi forle dicamus,
test designare tempora, quantlo Dei cultus in _Egy- quod gcneraiio illa anliqua ante tliein judicii pe-
plo istius iiiundi restattratus cst, ad qucm primi- nitus non consumatur, quia ex parte caecitas con-
tus hoino exercendum creatus esl, de quo et Isaias tigit in Isracl : « Cum aulem pleiiitudo gcnlium
ail: « Et percutict Dominus plaga /Egyptuin, et subintraverit, tttnc omnis Israel salvtts erit (Bom.
sanabit eam, et revertentur ad Dominuin et placa- xi). » Scienduin esl lamen omnes homincs iriplici
biiur eis, cl sanabit eos (Isa. xix). » « Qiiera enim ralione lenlari, plerumque ob prolialionem, non-
(liligit Dominus corripit : casligat autem omnein nunquam ob ciiienriaiionem, inlerdum ob meriia
lilium quem recipit (Hebr. xn). » Nec persccutio dcliclorum. El ob probationem quidem , ut bcatum
li;cc ad negationciii credcntiuni pertinel, seri ad Abraham, ul Job, multosque sanctorum tribulatio-
probationem ct coronam , ut destrtiaiilur ca quce nes iiroumeras lcginius pertttlisse. Ob emendatio-
iiicrunt reproha, et intaurentur ca quce fitint pro- uem vero, cuiii jtfstos suos pro parvis suis quibus-
bata. j} dam lcvibusque peccalis, scu pro clalione, seu impu-
Et tti, scrve nieus, ne timeas, Jacob, el nc pa- rilatc humilianrios diversis lcntalionibus liadit, ut
« veas, Isracl, quia eccc ego salviini te faciam de oninem sordcm cogitationum, el ut vcrbis prophetcc
« IoHginquo, ct_ semcn luum de lerra captivitatis dicam (Isa. i), seoriam quam in occttltis corum pcr-
« lusc, et revertetur Jacob, et quiescet, ct prospc- vidit csse coiicrctam, cxcoquens in praescnti velut
« rabitur, ct non erit qui cxlcrrcal. Et lu noli li- atirum puruni fuLiiroLransmillal exainini, nibil in
« mere, serve ineus, Jacob, ait Doininus: quia te- eis rcsiJerc pcrmillcns, quotl scrulans posl hoec
< cum cgo -.iim, quia consumain ego cunctas
gcntcs judicii ignis poenali cruciatu purgalurus inveniat.
« ad quas cjcci lc : lc vero non consuniani, sed- Pro inciito auteni peccatoruin, plaga icntalionis
« casligabo lc iu judicio , ncque quasi iiinoeeiUi inferlur, ut ibi plagas populo Israelilico inimissu-
« parcam tibi. » Hoec promissio non bcne conve- rttm se Doniiuus conimiualur, tiicens : « Dcntcs be-
nil carnali plebi Judceorum, setl spirilali populo in stiartiin iniinitiam in eos cum furore trahentiuin
Christo crcdenlium. Non enim eis divina voce di- super terrain, el frustra percussi filios vcstros, di-
ctum cst, quod nou consumerentur, cum in loto or- scipliiiam non recepistis (Deut. xxxn). » In psalmis
be modo tlispersi sint, nec rcgnuni, nec sacertlo- quoque : « Multa tlagella peccatoruro (Psal. xxxi). i
tium habcant? sed Chrisliana gens, quce de uni-' C Et in Kvangelio : « Ecce sanus factus es, jam noli
vcrsis gcnlibiis colligilur, et reverlelur clc captivi-" peccare ne deterius tibi aliquid contingat (Joan.x). »
lalc erroris, ct pristina: conversationis atl lcrrani Invenimus sanc el quartam rationein, qtia ob ma-
Ecclesice, ubi quiescet in spe et prosperabilur in nifestandain solunimodo gloriani et opera Doniiiii
successu virtutuin, nec exterret eam adversarius, inferri quibusdam aliquas passiones Scripturarum
quia fiduciiim habel in Deo suo, ipsa non consu- auctoritate cognoscimus, secunduni ilhid Evangelii:
niitur hostiiini pcrseculione, sed servabitur atque « Nequc hi.c peccavit neque parenles ejns, sed ut
in n.ojJum auri quod per igneni ttaiisil pcrfeele manifcsleiitur opcra Dei in illo (Joan. ix). >
LICER QUINTUS DECIMUS.
In supcriore libro cum de inleritu reliquiarum quae super eos debitcc venturce erant, eo quod lue-
Israclilici populi Jercmioe vaticinium exponendo runt hostes populi Dei, et in illius advcrsilate gau-
iranscurriinus, .Egypli uiam vastalioneni compc- dcbant. Unde nunc Palceslinis sicul anle fecil -Egyp-
,cnlcr adjunximus, ut cuin coruin, qui iu baculo liisprcciiuiitiat calamitatcm \iciiiam,cl quodammodo
aruiidineo, el brachio carneo magis quam in diviuo dcnotat tempus, hoc cst antequam Pharao percule-
auxilio el protectione sperantcs conliricbant, de- D ret Ga/.am. Hocccrgo plaga, quae ab Assyriis super-
struclio coihinemorata cst: consequcnter el illorura venil Paloestinis, anle Gazae vaslationem facta est.
in quibus spcrabant desolatio dcscribcrclur. Nunc « Hcecriicil Doniinus : Eccc aqucc desccnclenl ab
quoque ad ca considcranda quae propbcta conlra « aquilone, ct erunt quasi torrens inundans, et ope-
Pahcstinos alquc Moabitas et ccelcras gcnles prolulil « rienl tcrram, et pleniludinem cjus, urbem et ha -
voniamus. « bitatores ejus. » Nolandum autem, quod Isaias in
CAPUT XLVII. onere Philislhiim ila locutus est, dicens :« Ne lceteiis
Philislhcca oninis tu, quoniam comtmnuta cst virga
Sermo Domini contra Pakestinos, el de deslruclione
percussoris lui: deradiccenira colubri egredietiir re-
eorum.
gulus, et scmen cjus absorbens volucrcm , ct pas-
« Quod factum esl verbum Domini ad Jercmiam centur primogenili paupcrum, el patipercs fiducia-
< prophetam conlra Palcestinos, antequam perculc- liler requicsccnt, ct intcrire faciam in fame radicem
« rel Pharao Gazam. » Jeremias ergo propbcla, tuam, et reliquias tuas interficiam : Ulula porta,
sicut ct Isaias el Ezechicl singulis nalionibus, quce clania civilas, prostrala est Philisthrea omnis Ab
coiifiucs fucrunl terrcc Judceorum, preedicil plagas, aquilone eniro ftimus veniet, et non-est qui effugiat
H09 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XV. 1110
carmen ejus (Isa. xiv).» Philislhaeos autem, ul supra A in coelum ascensionem mearo, qui voco aquas maris
diximus Paloestinos significat, quos alienigenas vul- et effundo eas super faciem lerroe, cujus nomen est
gala scribit ejlitio, cum hoc non unius gentis, sed Dominus, qui crealor sum omniuin, cunctas gentes
oinnium externarum genlitini vocabulum sit. Ne, de eoJem finxi lulo, et cequalisorle generavi. Denir
inquit, lceteris o Philislheea, ne insulles populo meo, que -Ethiopes, Paloeslinos, Syros, atque Judeeos,
quod percussoris lui Achaz virga confracla sit, quod distantes locis atque corporibus mortalitatis lege
baculus, qui le ferire solitus erat, videatur morle sociavi, et pro arbitrio meo servos roeos huc illuc-
contritus, quod coluber interfectus, pro hoc enim que commuto, et universas provincias transfero, nee
nocentior nascitur Ezechias regultis, quem Grecci erigimini in superbiam, quod vos de_Egypto cduxe-
vocant pa.aiH.o-x.ov, qui te suo aspectu interficiat, et rini, ct quasi peculiarein populum meuin Pbaraoni
spiritu oris occidat. Portam vocat pro his, qui in servire non passus sum : lioc iJeni feci et Paleesti-
porta sunt, et civilatem pro habitatoribus civitalis, nis, quos Sepluaginta alienigenas transtulerunt, qui
scrinonemque dirigit ad urbes Palcestinorum'quod Hebraice appellantur ~nrS3, ut transfcrrem eos clc
cjulare debeaut, et lugere venienlem Scnnachcrib, Cappadocia et in Palecslinecrcgionibus collocarem.
et lorreiuis modo cuncta vasLanlem. Sub rege enim Syros quoque, itl cst, E2-.N1transtuli de Cyrcne, ex
Ezecbia vcnit Assyrius inler cceteras nationes et B quo quia__ec[iialicondiiione sunt lacti, ecquali jutlicio
vastavit Philislhceos, ad qtios nuuc Jeremias loqui- mea sententia punientur, cl oinnia absque discre-
tur : « Ecce aquce ascendent ab aquilone, et erunt lione personarum impia rcgna subvertam.
quasi torrens inundans, et operient terram et pleni- < Venit calvitium super Gazam, conlicuil Asca-
tudincm ejus, urbem et habitatores illius. » Ab « lon, el reliquce valles earum. » Gaza et Ascalon
aquilone enim venit Assyrius', el de ejus ardore quondam urbes fuere Pala_slin_c, tle quinque urbi-
egredientur Niniven et nationes cceteras subjugantes. bus Pliilisthinorum proecipuis. Gaza cnim erat civitas
Eo tempore quo hcec canebantur, fumus ascendcbat Hevceorum, in qua habitavere Cappadnces prislinis
in excelsum, itl est, rumor in populis vagabatur per cultoribus interfectis. Apud velercs erat terminus
ordinem cunclarum urbium, Phoenices quoque et Chanana.orum juxta -Egypluni, ceciJilque in sortem
Paleestinos esse vastandos. Sive aquce ascendebant tribus Judcc, sed eam leiiere non potuil, quia Ena-
quasi lorrens inuiidans , et operiebant terram , chim, id est gigantes AUophylortimfortissime restite-
quantlo populi Assyriorum et eorum qui secura ftic- runl. Et est usque hodie insignis civitas Palccstin.e.
rant, impctu valido conquassabant terram Palcesti- Quceriturautemquomodoinquodaih propheta dicatjr
norum : Unde et sequitur. Gaza ftilura in luinuluin sempiternum. Quod solvitur
< Clamabunt homines, et uluiabit omnis habilalor- ^ ita : Anliquee civitalis locum vix fundamenlorum
« lerrae a slrepitu pompee armorum et bellatoriim praebere vcstigia : hanc autem quae nunc cernitur in
« ejus, a commoiione quadrigarum ejus, et a mul- alio loco pro illa, quce corruit, oedificatam. Sed el
« liludine rotarum illius. Non respexerunt patres Ascalon urbs nobilis Paloestinae, quoe et ipsa anti-
< filiosmanibus dissolutis, pro adventu diei, in quo quitus una ftiit de quinque satrapis AUophylorum,
< vastabitur omnis Philisthiim, et dissipabitur Tyrus separala quitlem per sortem tribui Judce, nec tamen
< et Sidon cum omnibus reliquis auxiliis suis. » retenta ab ea, quia habitatores ejus superare non
(MAURUS ) Grandis enim ululatus terrae Philistbiim potuit.Super has civitales venil calvitium et taci-
fuerit, qtiando unicuique mors imminebat, nec ulli turnitas raaxima, quia spoliatee sunt operibus et
licuit alterius curani gerere, cum hoslis in singulo- robore virili privatoe. Ideoque cessavit ab eis vox
rum nece grassabalur, el slrepilus armorum et bella- gaudii, et vox leetitiee,perseveravitque cum eis moe-
torum ejus atque quadrigarum sonitus vocem plo- ror conlinuus. In ultione autem quam propheta preo-
ranlium superaret in adventu diei quo vastabatur dixit super Palceslinos et urbes ejus, futuram pla-
omnis Philislhiim. Quod autem dicit: Tyrum et Sitlo- gam significal, quee superventura est haerelicis
nem in eadem clade dissipatas : ostendil ipsas urbes n atque schismaticis, et cunctis hostibus sanctae Dei
ad Palaesliiiorum pertinere consortium : licet Tyrus Ecclesiae, qui pro eo quod fidelibus Christi confesso-
in sorlem cecideril Lribus Nephlhalim, el Sidon ter7 ribus preeparaverunl insidias, ingesserunt bella, et
minus Chananeeorum ad sorlem pertineret tribus incentore diabolo mulla itjlulerunt perseculionum
Aser, sed non eam possedit, quia hostes nequaquam genera, ad extremum ipsi hostilius tradentur seevis-
valuit expellere. simis, et potius subjicientur perpetuis. Interpretan-
« Depopulatus est enim Dominus Palcesliiios, reli- tur enim Philistlicci cadentes, Tyrus angustia, Sidon
quias insulce Cappadociee. > Palceslinos de Cappado- venatio, Ascalon ignis, Gaza fortitudo ejus. Qucc
cia venisse Araos prophela testalur, dicens : < Nun- omnia bene conveniunt anlichrislo el membris ejus,
quid non ut filiee.Ethiopum vos eslis mihi filii Israel, qui per superbiam in aposlasiam cadens, in anguslia
ail Dominus? nunquid non Israel asceudere feci de raenlis aesluando venalioiiem exercel in mundo :
terra _Egypti: et Paleestinos de Cappadocia, et Syro-s quatenus quoscunque possit de Ecclcsia Christi ra-
de, Cyrene?» (Amos. ix.) Cujus loci talis est sensus : pialel inlerficial. Cujus forlitudo ignis est infamis,
Ego Poininus Deus omnipotens quem celari nihil hoc est, concupiscentia carnalis. Unde in libro Job
potest, qui tango terram et movebitur, qui oedifico ita legitur : « Virlus ejusin lumbis cjus, el poleslas
in umbilico (Job. xi_). i Per libidinem enim mentis A.« Vee super Nabo, quoniam vastala est et confusa,
carnalium exurit, et per fornicationem eos inter- < capta est Cariathiarim, confusa est forlis, et con-»
fecit, sedin novissimojudicio Domini istecum suis « tremuit. Non est ultra exsultalio in Moab, conlra
sequacibus dissipabitur, cum omnibus .videlicei < Esebon cogitaverunt malurti. Venite et disperda-
auxiliatoribus suis, et in tartarum inferni in ceter- « mus eam de gente. Ergo silens conlicesces, seque-
num cruciandus preecipilabitur. • « tur te gladius. Vox clamoris de Orouaim, vastitas
< Usquequo concideris? 0 mucro Domini, usque- « et conlritio magna. Contrita est Moab, annuntiate
« quo non quiescis? Ingredere in vaginam luam, « clamorem parvulis ejus. Per ascensum enim Luith
« refrigerare et sile. » Hunc mucronem juxta histc- < plorans, ascendet in fletu : quoniam in descensu
riara Nahuchodonosor possumus intelligere, qui in « Oronaim hostes ululatum contrilionis audierunt. >
diversis gentibus vindiclam irce Domini permissus (MAURUS.) Praedicit ergo juxta historiam vastatio-
exercuit. Cui eliam per Ezechielem dicitur : « Mu- nem Babyioniorum super Moab venluram, et super
cro, mucro, evagina te ad occidendum, lima le ul urbes' ejus inclytas : ut quia hosles fuerunt populi
interficias, et fulgeas cum tibi viderentur vana el Dei, et in derisione seraper eum habuerunt, ipsae
divinarentur mendacia : ut dareris super colla vul- eiiam devastalee caeteris nationibus in derisum fie-
neratorura impiorura, quorum venit dies in lempore " rent. Unde in sequentibus dicitur : « Fuit enim tibi
iniquilatis praefinita, revertere ad vaginam tuam in in derisum Israel, quasi inter fures reperisses eum :
locum in quo crealus es, in terra nativitatis tuae propter verba enim tua, quee adversus illum loculus
judicabo te, et effundam super te indignationem es, captivus duceris. » Contra Moabilas quoque et
nieam (Ezech. xxi). » Hujus sentenliae talis est sen- Isaias in libro suo loquitur, dicens : « Murus Moab
sus : 0 rex Babylonis, qui in morem mucronis, seu conticuit, ascendit domus et Dibon ad excelsa in
gladii paralus es ad caedem, qui limatus es, ut ful- planctura, super Nabo ct super Medeba Moab ulula-
geas et interficias, licet tibi idola responderint, el vit (Isa. xvi), » et ceetera. Moabvero provincia est
vanum sit omne quod a daenioiiibus responderetur, Arabum, in qua fuil Bale filius Beor, qui conduxit
ut videlicet vuhieralorum cervicibus immineres, et ariolum Balaam de Mesopotamia, ut malediceret
per te compleretur, quod niullo Dominus tempore Israeli (Num. xxv), ubi initiatus est populus Beel-
fuerat cornminatus, tamen explelo opere tuo, quod phegor. Nabo enim civitas eral hobilis in qua Cha-
egisti contra filios Amon, revertere ad vaginam mos idolum consecratum erat, quod alio nomine
tuam, id est, in Babyloiiem ad locum in quo factus appellatur Beelphegor. Et Esebon urbs fuit quondam
es etcreatus, utin terra nativitalis tuse judicem te, „ Seon regis Amorrheeorum, de qua idem Jeremias
et effundam super te indignationem meam, et Me- ait: « Ignis egressus est de Esebon, et flumina de
dorum atque Persarum virtule capiaris. Juxta medio Seon (Sup. XLIV.)» Luith enim de quo nunc
-.vKyoyiivvero gladium acutum paratumque ad cae- propheta dicil, « per ascensum Luith plorans ascen-
dem accipere possumus diabolum, de quo ait Pau- det in fletu, »intelligimus esse clivum itineris quod
ius : < Tradere hujusccmodi Satanae in interitum deducet ad Assyrios, et per hoc captivitatem signi-
carnis, ut spirilus salvus Uat (/ Cor. v).» Et in alio ficari, quoniam in descensu Oronaim hostes ulula->
loco : < Hymeneeus et Alexander quos tradidi Sa- tum contritionis audierunt. Longum est si velim de
tanee, ul discant non blasphemare (/ Tim. i). > Et singulis dicere, cum perspicuum sit, vel urbium in
in Psalmis scriptum esl : « Misit furorera et iram Moab, vel locorum esse nomiha, quee defecerunt
ct angusliam, immissionem per angelos pessimos transmigrantes. Quomodo circuracisio est carnalis,
(Psal. LXXVII.) » Obstupescens ergo prophela nimie- est et spiritalis : et de spiritali ab Apostolo dicitur -,
tatem vindictee, quee peccatoribus supervenlura esl « Nos enim sumus circumcisio, qui spiritu Dei servi-
ex persona sufferentium, et doleiiiitiin loqttitur ad mus, et gloriamur in Domino et non in carne confi-
gladiura ullionis Domiui, et iuterrogat usquequc dimus (Phit. m); > et rursum ad distinctionem spi-
progrediatur : cur non cesset aliquando ab ullionis jj ritalis, Israel dicitur de carnali : « Videte Israel
plaga. Ad quod ipse propheta respondit, dicens : secundum carnem, et vos gentes in carne. » Sic
« Quomodo quiescel cum Dominus praeceperit ei Moab accipiendus est spiritaliter, qui interpretatur
« adversum Ascalonem, et adversum marilima, de patre sive aqua paterna, de incesto et ebrietate
« ejus regiones, ibique condixerit illi ad Moab? » conct-ptus, quod quodammodo absente, imo ne-
Ostendit quoque unde vindiclam patiantur, quia scienle patre videretur esse generatus. In multis
peccatis suis Dorainum ad iracundiam provocantes, Scripturarum locis de Moab legimus et maxime in
talem senlentiam suscipere meruerunt, nec possibilt Numerorum volumine (Num. xxn,) quando Balac
esse quemquam plagam immissara convertere, nisi rex Moabitarum ad maledicendum Balaam invilavit
Dominus placalus jubeat eam suo imperio ab inier- ariolum, qtti inter ccetera hoc etiam contra Moab
fectione reorum cessare. Jamque post Paleeslinos mysticum prophetavit: « Orietur stelia ex Jacob et
sermo Dominiad Moab per prophetam dirigitur. consurget homo de Israel, et percutiet principes
CAPUT XLVIII. Moab. » Significai aulem Moab sapientiam seecula-
Sermo Domini conlra Moab el chitates ejus. rem, de qua Dominus loquilur per prophetam :
« Ha.c tlicit Dominus cxcrciluuui Deus Israel: « Perdara sapicnliam sapicnliurn, el prudenliam
1115 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LlB. XV. 1114
pru.dentiumreprobabo (Isa. xxix ; / Cor. i); » quee A ' « Sacrificium Deo spiritus contribulatus, cor contri-
quia auctorem sui sensum habet, qui ex Dei condi- lum et humilialum Deus non spernit (Psal. L.) >
tione generatur, videtur quidem de palrc nasci, quod « Fugite, salvate animas veslras : et erilis quasi
interpretatur Moab , sed quia adulter est et adver- murice in deserto, » et reliqua. Preedicit propheta
sarius populi Dei, de incesto et spelunca ac nocte ut intereunle Moab Chaldaica vastatione, quicunque
generatur. Unde in nocte perit, in errore scilicet salvus fieri velit, inde fugiat, et latitet in deserlo,
sempiterno : et -Egyptii in mari Rubro vigilia ma- quasi murice : quee arbor est humilis. Spiritaliter
tutina, quoo nocturnttm tempus ostendit, fluclibiis autem quicunquc velit animam suam salvam facere,
obrufi sunt: et Lol in Sodomis nocte pereunlibus fugiat versulam el captiosam doctrinam philosopho-
venil in Segor, el ortus est ei sol (Gen. xix). Quod rum atqtte heereticorum, ubi certus est inlerilus : et
. inielligens B. Aposlolus scribil de sanclis aique per huniilitalem confessionis agat poenitenliara erro-
perfeclis (/ Thess. v) : « Non sumus nociis neque ris, in deserto tlistrictce abstinenticemanens, alque
tenebrarum, sed sumus filii Dei. Qui enim dormiunt in simplicitate et veritate calholiccedoctrince. Pro eo
nocle dormiunl, et qui inebrianlur nocte ebrii enim quod habuisti fiduciam in munitionibus tuis, et
sunt. » Nos enim,qui diei sumus, vigilcinus : induli. in thesauris tuis, lu quoque capieris, et ibit Chamos
loricam fidei, el charilalis. El quia noclem relique- " in transmigrationem, sacerdos ejus, et principes si-
rat, et filius Dei esse jam coeperat, loquitur ad cre- mul, et veniel preedo ad omnem urbeui, et urbs nulla
derttes : < Nox preecessit, dies aulem appropinqua- salvabitur, et peribunt valles, et dissipabuntur cam-
bit. Quasi in die cum honcstate ambulemus, non in pestria : quoniam dixitDominus : Dateflorem Moab,
comessationibus et ebrietatibus, non in cubilibus et quia florens cgredietur : e.t civitales ejas deserta:
luxuria (Rom. xm). » Pereunt autem nocte Moabitce erciiit et inhabitabiles. Ideo igitur philosophi hujus
jtixla Isaiam, quidicil: < Nocle vastata est Ar, muncli, et bccrelici, qui confidunt in dialecticisdispu-
Moabconticuit (Isa. xm). » Quia nocte vastata cst lationibus ubi sperant tbesaurum esse sapientiee, ca-
murus, Moab conticuit. Qui dialectica arte con- pientur ab ccclesiasticis preeliatoribus, qui scuto re-
structus est, in eadem nocte vastatus est, alque dc- ctee fitlei ct verbo veritatis expugnant omnem erro-
structus : et eeterna diulurnitale conlicuit. Notan- rem perfidorum, et cultores ejus atque ministros
dum autem quia Nabo interprelatur sessio vel proin captivilatem ducunt, ut cognoscant quod nulla
phetia. Carialhiarim civitas, vel villa silvarum. urbs,'hoc est, munimen doctrincceorum salutem ve-
Esebon cogitatioiies. Luilh genee. Oronaim foramen ram dare possit: sed peribunt valles : falsae utique
moeroris. Quia igitur omne dogma contrarium veri- < p humiliationes et fictoevirtutes eorum : quia hoc quod
tati, quod absque inspiratione Dei de htimano sensu in invenlioiie huinana, et in seeculari sapientia flo-
jn erroris tenebris nascilur, nocte vastaium est, et rere videbatur, in dcsertum et in solitudinem rcdige-
argumenta illius, quee inlelliguntur muri, ecclesia- tur. Et qttia valde displicet Deo omnis hypocrisis
slico sermone deslructa sunt, itaut ceterno silentio ctfictio falsa sequens senlentia ostendit.
conlicescerent, intanlura uluniversaeorum factioad < Malcdictus, qui facit opus Domini fraudulenter.>
poenitenliam, et lacrymas verterelur : super Nabo, Qui eniin a via rectiludinis per errorem deviat: pro-
id est, prophetiam et sessionem, id est, magistros cul a luce veritat-isalienus exstat. Unde necesse est,
eorum : et super Cariathiarim ubi non sunt arbo- ut non solum intueamur quod agimus : sed etiam
res fructuosce, sed sallus infertilis in quo habitavit cum qua discretione agamus. Primum qiiidcm ne
bestia, de quo in vigesimo octavo psalmo scriptum mala quodammodo, postmodum vero ne bona in-
est: « El revelavit condensa sallus. » Eril ululatus caute faciamus. Atquc nimirum bona sollicite per-
etplanctus, et orania de capitulis eorura eloquenlioe agenda, propheta nos admonet dicens : < Malediclus
ornamenta lollentur, ita ut nudi maneant el defor- homo, qui facil opus Dei negligenter. » Qucelamen
mes, et si quid viriditalis habere vidcbantur in sententia apud veterem translationem ita legitur :
barba, rasum a viro ecclesiastico, et effeminatuni, ID < Maledictus omnis qui facit opus Dei fraudulenter
ct debile comprobetur. Accingunt sacco pcenitentix, et desidiose. » Sed sciendum magnopere est, quia
et super tecta ac domata, in quibus primum se sub- desidia per torporem nascilur, fraus per privalam
Jimes esse credebant, et in plateis : quia non ingre- dilectionem : illamque minor Dei amor exaggerat :
diunlur per angustani viam, sed per latam, quce hanc autem male mentem possidens proprius amor
ducit ad mortem, erit ululalus, et nequaquam ascen- creat. Fraudem quippe in Dei amore perpetrat, quis-
dent in superbiam, quod interpretatur Esebon, et quis scmelipsuni inordinate diligens, per hoc quod
cassum ascensum superbice; et vox eoriim audietur recle cgeritadreinunerationis transiloriee bona festi-
usque ad mala opcra,' quce fecerunt et mandatum nat. Sciendtiin quoque est, quod tribus modis fraus
quod putabant Dei, propria se confessionc damnan- ipsa coinmillilur, quia per hanc proculdubio, aut ta-
les. Cumque egerint pceniieniiam per Luilb, id est, cita cordis humani gratia, aut favoris aura, autres
exterior desideralur. Quo conlra recle de
gcnarum lacrymas, acl altarium consccndcnt : et quxlibet
juslo per prophelani dicilur : < Exculil manus suas
quasi mceroris foramine alque introitu clainorem ab omni inuiierc
contritionis lcvabunt ad Dominum,utpossint dicere : (Isa. xxxm). » Quia enimnon solum
fraus in acccptione pecunieeest: munus proculdubio
1115 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS II!. 1110
unum non est. Tres vero sunt acccptiones mune- A A sidcre non possunt (/ Cor. v). » Et ideo quisquis ab
runi,ad quas ex fraude feslinalur. Munus namquc cst htijus sanguinis effusioiie gladium spiritus, quod esl
a corde captata gralia a cogilalione. Mtinus ab orc verbum Dei volueril inhibcre, absque dubio illa Je-
est, gloria per favorem. Munus ex manu est, proe- remicc prophetee maleriictionc plcctetur : « Narn ma-
miuiii per dationem. Scd juslus quisque ab omni leriictus, inquit, qtti prohibet gladittm suum a san-
muiTeremanus exculil, quia iu co quod recte agit, guine. » Hic namque cst gladius, qtii illum noxiuin
nec ab humano corde inaneni gloriam, nec ab ore saiiguinein, quo animatur materia peccatorum , sa-
latiricm, nec a manu recipere dalionem qucerit. So- lubriter funriens, quidqiiid repereril in menibris no-
ltis in Dei operc fraudem nou facit: qui cum ad stu- stris caruale, teiTcnuinvc concrcttim, resecat el ab-
dia bonae actionis invigilat, nec ad corporalis rei scitlct, ac mortificatos viliis, vivcreDeo, cl spiritalia
prasniia, nec ad laudis vcrba, nec ad humani judicii bus facit vigcre virlulibus : ct ila jam non rccorda
gratiara anbelal. Ipsa igitur bona nostra, quia insi- lionc vclcris arimissi, scd spe futurorum flcrc incipic',
niiantis culpceevadere gladium nequcunt, nisi solli- gaudiorum, nec lam Je prccleritis malis, quam dc
cito quolidic timore muniaiitur, pcr sanclum Job vcnluris cogitans bonis, ncc ex peccatorum moerorc
recte dicilur : « Vercbar oinnia opera mea (Job. lacrymas , sed ex oeternoeillius leetitieealacrilate pro-
JX). • Ac si humili confessione dicerelur : quceapcrlc B fudit: alqtie oblivisccns ca, qucc postcriora sunl, id
cgcrim video, sed quid in his lalcuter pertulcriin esl, carnalia vitia, ad ca, qucc iiiante stint exten-
ignoro. Sccpeetenim bon» nostra lalrocinante frauJc delur, boc est, spiritalia dona atque virtulcs.
deperetint : quia reclis sc nostris aclibus concupi- « Fertilis fuit Moab ab ariolescenlia sua, ct rc-
sccnliee tcrrence subjungtint. Sccpcdesidia inlcrvc- « quievit in fecibus suis, nec transfusus est de vase
iiien.o dcliciunt, quia a fervore quo cffipta sunt, fri- « in vas, cl in transmigralionem non abiil : iricirco
« permansit guslus cjus in co : et orior ejus non cst
gesccnle amore labefiunt. Quia ergo culpoe subre-
ptio, vel in ipso virtutis acttt vix vincitur : qtiid atl « immulatus. Proptcrca ecce dies veniunl dicit Do-
securilatem superest, nisi ut stttdiose sempcr et in « minus, et millam ei orclinalorcs, et stratorcs la-
virtute timeatur? « guiiciilafuni, et sterncnl eum, et vasa cjus cxhau-
« Et maledictus, qui prohibet gladium suum a « ric.it, ef lagcnas corum collident, et confunrietur
< sanguine.» Gladium quippe a sanguine prohibcrc, « Moab a Chamos, sicut confusaest domus Israel a
est prccdicationisvcrbum a carnalis vilccinlerfectione « Betbel : in qua habebat fidttciam. » Frequentcr
retinerc. De qtto rursura dicitur glatlio: « Et gladius rcruin abundanlia, ad validam perducit indigentiam:
Tnciis nianducavit carncs. » (Greg.) Hi itaque cum ct incrlcm securilalcm nimia sequelur tempcstas :
sc scrmonem 'J quia dum concessis rebtis imnioderate hoiuo
aputl prxdicalionis occultanl, divinas. igna-
contra se sentenlias terribiliter audianl qualenus ab vusulittir, vigor animi in luxuui rcsolvitur, clproli-
eoruin corriibus timorcm liinor expellat. AuJianl nus in superbiain cor elevatur : et Deum quem pcr
quori talentura, qui erogarc noluit, cum senlentia huuiilitalem habere poluit propitium, facil sibi per
damnationis amisit. Auriiant qtiotl Paulus eo sc a superbiam esse conlrarium. Unde Scriptura dicit:
proximorum sangiiine munclum crcdidit, quo ferien- « Deus superbis resislit, humilibus autem clat gra-
dis eorum desirieriis inlus non pepercit, diccns : liam (Jac. iv). » Hoec autem casus Moabilariiiu
« Contestor vos hodicrna die, quia niundus suii. a manifestissimc probat, qui propler ferlilitatem lcr-
6anguine omnium : non cnim sublerfugi, quominus rx, ct rcruni copiam , nimiumque olium , in elatio-
annuntiarem omne consiliuni Dei vobis (Acl. xx). » ncm cecidit, et populuin Dei sub fasce iribulaliomim
[MAUHUS.] Potest et unicuique heec sententia malc- sudanlem, despexit alque irrisit : quia ipse calanri-
dictionis propheticae convenire, qui luxum soeculisc- talis expers, incolumis mansit. Sed quoniam lumore
quilur, ct corpus suum casligarc, et scrvituti sub- menlis suce actuqiie perverso, ad iracunriiam Deuni
jicere ncgligit, cum Apostolus manifeste dicat: < Quii provocavit, hostibus ari tliripienclum traditus esl :
auteni sunt Cbristi, carnem suam crucifixerunt cumi ~ i qui scrutantes omncm supcllectilem cjus nihil illcc-
viliis et concupiscentiis (Gal. v). » De semelipsoi sum omiserunt : nec falsum numen et idolum Cha-
ail: « Castigo corpus meuni et servituti subjicio, ne: mos Dei sui quod pro vcro numine colebant, aliquo
forte cum aliis preedicaveriin, ipse reprobus efficiarr modo eis suffragari potuit, ut non devastarentur,
(/ Cor. ix). » Hinc et ipse in Evangelio dicit • « Quii neque ducerentur in captivitatem : sicut et Isracl
vult venire post me, abneget semelipsum, et tollatt passus est propter vilulos aureos quos coluit in Be-
cruccm suam et sequatur me (Maltli. xvi). » Et rur- thcl, in eis liberationis sucehabens fichiciam. Juxt?
sum : « Quivoluerit, inquit, animam suam salvanil myslicos vero sensus , quicunque in liumana philo-
facere, perdet eam : et qui perdiderit animam suanii sophia confidunt, et in ea se sperant securitatem e_
in hoc niundo, in vilam eelemam custotlit eam. » Acl 1 vitani habcrc posse perpcluara , despicittntque reli.
hunc ergo statum quisquis consccnricre voluerit, pcrr giosara Ecclesiae fidem et simplicem tloclrinam,
abslineiitiam et mortificationem cordis et corporiss veiiiciit illis ordinatores el stratores dogmatum suo-
semetipsum purificet:quia sicut scriplum cst: « Sinee runi, et direptores thesaurorum quos habuere iu
sanguinis effusione non fil rcmissio (Heb. ix). » Nccc vasis librorum, maligni videlicet spirilus : et lunc
immerito : < Caro enim et sanguis regnum Dei pos- i- confundentur, quando in exilu viloe prospexerunt,
1117 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XV. 1118
nihil sibi profhisse studium suum, et culturam falso- A_ Ulisevenil. Ad quod ille fugiens respondit: < Con-
rum deorum quos multiplici laude preedicabanl : fusus cst Moab, quoniam victus est: ululate el cla-
« Quoniam omnes dii gentium deenionia, Doniinus mate, » etcaetera; ac si diceret: Quod nobis prophe-
autem ccetos fecit (Psal. xcv); » et completo futuro licus sernio in persona Moab prcenuntiavit, repente
examine, ibunt omnes impii cum diabolo et angelis super nos venit, et confusus esl Moab : qui anie
ejus in ignem aeternum : justi autem cum rege suo viclorem se posse fieri gloriabaiur. Unde cum
Christo ad regnum ascendent supernum (Matth. xxv). ululatu et clamore ubique hoc annuntiare proecipit:
« Quomodo dicitis, Fortes sumus, et viri robusti quoniam clades et vastatio omnibus civitatibus ejus
« ad preeliandum? Vastata est Moab, et civitales il- comintiniteradvenit. Mysticeaulem sapientes istius
« lius succiderunt et electi juvenes ejus descende- niuncli et hoeretici, quos in Moab persona superius
« runt in occisionem, ait rex : Dominus exercitutim designatos diximus, si se a stullitia sua nOn cor-
« nominetur. Prope esl interitus Moab ut veniat, ct rexcrint, et ad veritalem fidei calholicoenon con-
« malura ejus veiociter occurret nimis. » Hcec vcrterint, ingcns illis ruina veniet, el devastatio uni-
autem dicuntur, ut sub noraine Moab stultiliasecculi, versis urbibus ejus, hoc cst, diversis sectis philoso-
in coelum se effercns superbia conleratur. Frustra phorum, qucclongc, sive prope, a verilatc distabant,
se sperat fortem, qui in Dominum non confidit om- B I lucesccnle Evangelio Christi subverlentur. Nam atl-
nipotentem. Cito enim veniet ei certa damnatio, htic scquitur :
quem summi regis non defendit protcctio, omne- « Abscissum est cornu Moab, et brachiuni cjuS
que robur ejus dissipabilur, qui in propria virtute, < contritum est, ait Dominus. Inebriate eum, quo-
seu scientia confidens gloriatur. « Prope, inquit, < hiam contra Dominum ereclus esl : et allidet
est interitus Moab ut veniat, et malura ejus velociter < maiium Moab in vomitu suo : et erit in derisum
occurrit nimis. » Quia non est diuturnum quod ali- < etiam ipse. Fuit enim in derisum libi Isracl :
quando eril occiduum : nec jam longe distat, quod « quasi intcr fures reperisses euro. Propter ea ver--
certo fini obnoxium constat. Maltira ergo vclocitcr < ba crgo tua, quae adversum illum locutus es :
illi occurrit : qui per poeiiilcntiara et correctioncin « caplivus duceris. » (Ilierotu) Sicut ergo conlra
vitee illuclevadere non preecavet. Solum est enim Babylonein cl Philistbiim propheta vaticinalus est,
periclitantibus refugium, a vero salvalore salutis suee quoJ opprcsscrunt; populum Judeeorum , ita nunc
quaerere remedium. De quo scriplum est: « Omnis, vastilas praeJicitur Moabitarum, id esl Arabioe, ab
qui confidit, non confundetur. Assyriis el Babyloniis, ab utraque enim gente
« Consolamini eum omnes, qui estis in circuitu vaslali sunt : el eo tempore quo Sennacherib capti-
« ejus : et universi, qui scilis nomen ejus, tlicite : C
* vum duxit Israel, et quando Nabucbodonosor sub-
< Quomodo confracta est virga forlis, et baculus vcrtit Hierusalem. Instiltavcrat cnim atl utrumque
« gloriosus? Dcscende de gloriaet sede in siti babi- hostem Ephraim, et Judce. Inebriatus ergo Moab
« tatio filiceDibon, quoniam vastator Moab ascenrict calice irac Domini, in vomilu suo manum allisit,
« ad le, el dissipabil muniiiones luas. » Consolalio hoc est, in poena sua alios perscqui cessavit, ir-
qtiideni heec, qua consolari Moabjubel his, qui in risorque aliorum, cliam ipse universorum dcrisioni
circuiltt ejus sunl, virictur mihi juxta ironiam dcbere paluiL. Sic et stulta hiijus mundi sapientia, quse
iutelligi, aul provocationem ad poenitentiam : ut irridere solet Christianam simplicitatem, cum ad
per satisfactionem congruam, et aversiouem a pecca- finem venerit, uinc sui erroris slultiliain agno-
iis, merealur remedium oppressionis suee invenire. scet. Vere eniro quidquid in sceculo dogmatum
Aliter enim quomodo consolari poluit, a subventori- perversorum est, quidquid ad lerrenara scienliam
bus suis, cui divina sententia vastationem superven- pertinet, et putatur esse robustum, hoc subver-
turam comminatur? Sicut preesens sententia et se- titur, et instar incendii in cineres favillasque dis-
quens sermo declaranl. Nam sequitur : solvitttr : ttt probetur nihili quod putabatur esse
< Iu via sta et prospice habitatio Aroer : interroga fortissimum.
« fugientem, el eum, qui evasit: Dic, quid accidil? « Relinquite civitales, el habilate in pelra, habi-
« Confusus est Moab, quia victus est. Ululate et « talores Moab, et estole quasi coluinba nidificans in
< claraate, annuntiate in Arnon, qiioniam vaslata « summo ore foraininis. » (MAURUS.) Dat propheta
< est Moab, et judicium venit ad terram campe- consilium htijus soeculi sapientibus, ut reliriquant
< strem, et super Elon, et super Jasa, cl super habilacula errorum suoruni, et fugiant ad petram
< Mephat, et super Dibon, et super Nabo, et super Christtim , sumantque in se simplicilatem illius co-
« domum Diblalhaim, eL super Carialhiarim, el stt- lumbee, de qua inCantico canticorum scriplum est:
< per Belhgamul, el super Bethmaon, et super Ca- « Surge, amica mea, speciosa mea, et veni columba
« rioth, et super Bosra : et super omnes civitatcs mea in foraminibus pelree, in cavernas maceriee
< terrae Moab, qucelonge vel prope sunt. J In eo (Cant. u): » nidificcnlque in summo ore foraminis,
quod stare jubel habilalionem Aroer, quce melropo- hoc cst, in p rfccta confessione passionis el resur-
lis est Moabitarum, et inlerrogare fugicntem, eteum rectioiris Cliristi, cuni bonis operibus aeternum sibi
qui evasit de prcelio quid acciderit : stuporeni ejus prceparcnl habilacuhim , ubi laborum suorum per-
jndicat propter subitaneum castroi, qui insperale peluum accepturi sint praeniium.
1119 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OfERUM PARS III. 1120
« Audivimus superbiam Moab, superbus est valde. , \. creatorem armet os suum , delrahcns prophelas
< Sublirailalem cjus, et arrogantiam, et superbiam, ejus, quasi aucloritale testimonii evangclici, in quo
« ct altiludinem cordis illius ego scio, ait Dominus. Salvator ait : < Omnes qui venerunt ante nie fures
< Jaclantiam ejus, et quocl non sit juxta eam virlus fuerunt et lalrones (Jodn. ix); » ut Moysenquoque
« ejus, nec juxta quod polerat conata sit facere. famulum Dei appellet homicidam, et Jesu filio Nave
«' Ideo super Moab evigilabo [ejulabo], et ad Moab detrahat, quasi homini sanguinario, qui taniee san-
« universam claniabo, ad viros muri ficiilislaracn- ctitalis fuit, ut ad imperium sermonis ejus sol luna-
« tantes. De planctu Jazer plorabo tibi vinea Sabama. que conslilerunt (Jos. x), et David de cujus semine
« Propagines tucc transierunt mare, usque ad mare orlus est Chrislus homicidam et adullerum vocet,
« Jazer pervenerunl: super messem "luam, et vin- non respiciens ejus pcenitenliam et mansuetudinem,
« demiain tuam proedo irruit : ablata est Iaelitia, et qua Dei clemenlia comparatur. Sed quamvis super-
« exsullalio de Carmelo, elde terra Moab, et vinuro hus et arrogans sit, et furibundus exsultet, tamcn
« de torcularibus sustuli. Nequaquam calcalor uvce plus audct, quam ejus patitur forlitudo. Idcirco Moah
« solitum celeuma canlabit. » Huic simile esl, quod ululabil aclMoab, id cst, aller ad alterum, omnes vi-
in Isaia legilur : « Audivimus stiperbiam Moab, su- delicel hccreiicorum et seecularis sapientice diversi-
perbus esl valde. Superbia cjus, el arroganlia ejus,; B tates conlra se nmgient, cura in tormenlis fuerint.
et inriignatioejus, plusquam fortiludo ejus (Isa. xvr.» Quamobrem his, qui muros liabenl, non quadris
Idcirco ululabit Moab ad Moab, universus ululabit eedificatoslapidibus, de quibus lcmplum ccdificatum
sibi, qui loetantur super niuros cocti lateris. Loqui- esl, et in tanlum politis, ut mallcus et securis non
mini pfagas ejus. Rursum ad preesenliam redit, el sit audila in domo Dei, o vos Ecclesice magistri,
superbiee arguet Moab, quod mullo plus elalus sil, vcl qui estis de Moab errore salvati, annuntiatc pla-
quara ejus forlitudo poscebat, et propler hanc su- gas suas, quibus haereticorum jaculis vuliierali sunt.
perbiara ululatus sit Moab ad Moab, id est, populus Omnes enim cogitaliones eoruni, quod siguilicat
ad urbem, vcl metropolis ad provinciam, et cuncla Esebon, non ad urbis Dominicee habilationcm per-
ululalibus terra resonabit super muros cocti lateris. tinent, de qua scriplum est : « Fluminis impelus lee-
De quibus et Jcrcmias nunc ait: « Ideo super Moab lificat civitatem Dei (Psal. XLV).» Sed suburbana
ejulabo, et ad Moab universam clamabo, ad viros sunt, licet ad urbem Domini pertinefe credantur,
muri ficlilis lamenlanles. » Per heec autem poton- quia sub urbe sunl : deserla tamcn preesidio, sive
tiam pristin_e' felicitalis , et plagas repcntinoe sub- divino igne combusla erunt, proecipuevineaSabama,
vcrsionis oslendit. Moris est Scriplurarum, ul post- quaeinterpretatur atlollens altiludinem, eo quod in
quam desperationem mentis humanae laeto nuntio C altum se erigat, et superbiae suce lurrim usque ad
sublevaverit, rursum negligentes et nolentes agere coelumexstruere conelur. Dehac vinea quoque Isaias
poenitentiam, comminatione deterreat. Non enim dicit : « Domini genlium exciderunt flagella ejus,
bonitas Dei indurat cor nostrum. Cujus rei unum usque ad Jazer pervenerunt^ Erraverunl in deserlo
lantum ponamus exeraplum : In centesimo quadra- propagines ejus, reliclee sunt, transierunt mare, su-
gcsimoquarto psalrao lcgimus: « Suavis eslDominus per hoc plorabo in fletu Jazer vinea Sabania, ine-
universis, et miseraliones ejus super omnia opera briabo te lacryma mea Ezebon et Eleale, quoniara
ejus (Psal. XLIX).» Et post paululum : < Sustentat super vindemiam tuam el super messem tuam vox
Dominus oranes qui corruunt, et erigit omnes al- calcantium irruit, ct auferelur loeliiia, el exsullalio
lisos. Oculi omniiim in le sperant, Domine, et lu das deCarmelo,ct iu vineis non exsultabit neque jubila-
escam illofum in tempore suo (Psal. CXLIV). » Cum- bit. Vinum in torculari non calcabit, quod calcare
que proemisissel : « Cuslodit Dominus omnes dili- consueverat: vocera calcanlium absluli (Isa. xvi). »
genlesse, » ne negligenlein faceret audilorem, in- Suburbana Esebon, de quibus supra scriptum est,
tulil : « el omnes peccatorcs disperdet. » Qtiia igitur deserla sunt, ct vinea Sabama, quae interpretari po-
in priore coraalc ad pcenitentiani errantes provo- test non solum exlollens allitudinem, sed et conver-
cabat, et ad Chrislum converti monebat, ut in ejus sio aliqua, quia videlur in regione Moabilica ad Do-
fide perpetuo manerent, nunc quoniam incorrigibiles mini servitutem aliqua ex parte veUeconverii. Hujus
ex eis plurimos essc, et perdurantes in slultilia igilur vinece Sabama Domiiii genlium aposloli, et
sua agnoscil, ex persona sanctorum, qui de Moab apostolici yiri ilagella et propagines penitus absci-
salvati simt , et cxperimenlo suo ejus didicerc derunt, ne ex aliis heeresibus alice nascerentur hec-
superbiam, propterea loquilur: reses el infinita erranlium fieret multitudo. Et non
solum exciderunt propagines Sabamce, sed usque acl
« Audivimus superbiam Moab, superbus esl valde, Jazer perveiierunt, quee interpretatur fortitudo eo-
sublimilalem ejus el arroganliam el superbiam et rum, hoc est, ad fortlssiina queeque dogmala heere-
alliludinem cordis illius, » etc. (Hieron.) Quis licorum el dialeclica arle constructa, in quibus ro-
enim hacreticoruinnon superbus est, qui ecclesia- bursui videbanturhabere, el in lantum eorum mucro
sticara despiciens simplicilalem, ita habet Ecclesice bacchatus est, ul novissime errarent in solitudine,
liomincs quasi bruta animalia : et in tantuni supcr- et quem inlcrficerent non haberent. Cumque illt
bice injurieequc Uimoiciu crigilur, ut contra ipsum exciderent flagclla ejus : tamen vilio radicis pessi-
112.1 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XV. 1122
mae propagines aliquocremanserunt. Domini autem A ad extremos fines ululatus provinciee personabat.
gentium transierunt raare, hocest, tentaliones hujus Unde nunc Jcremias ait : « De clamore Esebon
seeculi, de quibus in psalmo legimus : « Veni in pro- iisque Eleale et Jasan dederunt vocem suam. » De
fundum maris, et tempestas absorbuit me(Ps. LXVIII). J hoc et Isaias : Super hoc, inquit, expediti Moab
Et in alio loco : « Qui desccndunt mare in navibus, ululabunt, anima ejus ululabil sibi (Isa. xv). > Ver-
facientes opera in aquis multis, ipsi viderunt opera bum Hebraicura Wibn pro quo Aquila i^&p.o>j;,id
Domini et mirabilia ejus in profundo. > Isli enim esl, expediios, et exsertis humeris, Symmachus ac-
transierunt mare, ut opera Domini in profundo ten- cinctos interpretatus. Quidam putant non viros, sed
tationum conspicerent, dum liberantur ex eis. Ita- nomen urbis intclligi, quee hodie appellatur Elusa,
que sermo propheticus plangit fortitudinem heereti- et est in Moabitidis partibus sita. Possumus autem
corum, id est, Jazer et vineam Sabama, quee se et hoc dicere, quod universa pugnalorum forlitudo
extollit contra scientiam Dei: « et inebriabo lacryma corruerit, et mutuis fletibus omnis terra resonaret.
mea Esebon, » cogitaliones scilicet eorum : et Sin autem Elusec, ut Aquila voluit, exsertis humeris
Eleale, quibus ad excelsa conscenderunt. Cur autem inlelligantur, ille nobis sensus suggeritur, quod ad
Jazer plangit vineam Sabama, et inebriat Esebon et plangendum cuncti nudaverunl pectora.
Eleale lacrymis suis ? ut dum et ipse plorat, et illos !B « Vectes eorum a Segor usque ad Oronaim vitu-
plorare doceat. «Quoniam, inquit, super vindemiam « lam conternantem. » De qua Isaias : « Vectes ejus
luam, et super messem tuam, vox calcantium irusque ad Segor vitulam conternantem (Isa. xv). >
ruit. » Vinea Moabitarum, propter viciniam loci, De hac et in libris Quoestionum Hebraicarum dixi-
talisest, qualis et vinea Sodomorum, de qua dicimus, et nunc breviter annotamus, quod ipsa sit
tur : « De vinea Sodomorum vinea eorum, et pro- quinta urbs post Sodomam et Gomorrham, Adamam
pago eorum de Gomorrha. > Et in septuagesimo et Seboim, quce ad preces Lotparva servata est, ap-
septimo psalmo de _Egyplo vineam legimus transla- pellaiurque Bala, id est, absorpta : tradentibus He-
tam, quam Deus percutit grandine. Messes quoque breeis, quod lertio terreemotuprostrata sit; ipsa est,
Moabiticee nascuntur in vallibus, quee appellanlur quee hodie Syro sermone [vocatur Zoora, Hebraice
Raphaim,falsaque vindemia estvineae, de qua supra Segor, utraque parvula. Possumus vitulam conter-
dicitur: « Domini gentium exciderunt flagella ejus. » nantem pro perfecta eetate accipere. Sicut enim tri-
Isti enim conterunt uvas amarissimas, et suis cal- cesimus annus in hominibus, ila in pecudibus ac ju-
cant pedibus, ne draconis ex eis exprimant venena, mentis, terlius robuslissimus est. Vectes quoque pro
et omnes inlerficianlur bibenles. Auferetur quoque terminis et robore inlellige, eo quod Segor in fi-
loelitiaet exsullalio heereticorum, quam anle audire C nibus Moabitarum sita sit, dividens ab eis terram
consueverunt, ut poslquam egerint peenitentiam il- Philisthiim.
lud mereantur audire : « Beati lugentes, quoniam « Aqueequoque Nemrim pessimceerunt. > De hoc
ipsi consolabuntur(_tf.j«/j. v). » Quodque addidit de et Isaias : < Aquce quoque Nemrim desertee erunt.
Carraelo, hoc significat, non quod hceretici vereCar- Quia aruit herba, defecit germen, viror omnis iute-
melum habeant, id est, spiritalis circumcisionis noti- riit, secundum magnitudinem operis, et visitatio
tiam, sedquofalso habere se jactent. Cumque succisce eorum: ad torrentem salicum deducent eos, >et reli-
fuerint vineee,et ablata laetitia et exsultatio de falsi qua. (Isa. xv.) Hoc oppidum super mare Mortuum
nominis scientia, tunc nullus erit de pristinis est salsis aquis, el oblioc ipsum slerilibus. Sive auiem
calcatoribus , qui calcet uvas, quas ante calca- allusitad nomen, sive quod antenon fuerat, post vasti-
vcrat, et vox eorum eeterno obmutescet silenlio, tatem accidit, ut etiam aqueein amaritudinem verte-
nec celeuma solitum cantabit, hoc est, carmen lae- rentur. Non ut quidam putant vere propter sterilcs
liliee, quia sempilerno mcerore os eorum opprimi- Nemrim aquas omnis herba exaruit, sed per meta-
tur. Celeuma enim cantus est in lacu calcantium, ut phoram Scriptura loquitur. Et est sensus : In cun-
quidam volunt, vel melius cantus in navi nautarum.. clo Moab aquee Nemrim erant salsee et amaroe, et
Ideo ergo hoc loco Isaiaecum expositione sua posui- quomodo ibi nulla herba pullulat, sic totam provin-
mus sententiam, quaepene similis est huic narra- ciam siccitas consequitur, id est, a Segor usque
tioni Jeremiae : Oronaim, a finibus usque ad fines. Id ipsum nunc
« Declamore Esebon usque Eleale et Jesa dede- Jeremias « aquee Nemrim pessimee erunt : secun-
runt vocem suam. > Esebon et Eleale nomina civi- dum roagnitudinem operis et visitatio eorum, ad
tatum Moabitidae provinciae sunt, quarum Esebon torrenlem salicum ducent eos. > Pro salicibus in
urbs fuit quondam Seon regis Amorrheeorum, de qua Hebreeo legimus D'_nv quod potest et Arabes in-
post aliquanta idem Jeremias dicit: lgnis egressus telligi et legi Orbim, id est, villa in finibus eorum
est de Esebon, et flamma de medio Seon. Interpreta- sita, cujus a plerisque accolee in monte Oreb Eliee
tur autem Esebon, ut diximus, cogitatio: et ideo allu- procbuissealimenta dicuijlur. Quod nomen propter
dens ad nomen, Jercmias contra Esebon ait: < Co- ambiguilatem transfertur, et in corvos atque occi-
gitaverunt mala, usque Jesa audita est vox eorum. t dentem locaque campestria. Est autem sensus :
Urbs Jesa Mortuo mari imminct, ubi est terminus Juxta morbi magnitudinem erit visitalio. Visitatio-
provincieeMoabitarum. Hoc ergo indicat, quod usque nem hic non pro remedio, s.ed pro plaga accipe.
1125 B. RABANI MAURI ARCIHEP. MOGUNT. OPERHM PARS III. 1124
Unde in psalmo : « Visitabo in virga iniquit ilcs A fontera dominicorumar.etum pcrvenire, sive fortium,
eoruni (Psal. LXXXVIH). » Torrenlem salicum BcJjy- quia Elim ulrumquc significat.
lonica aceipe flumina, dc quibus ct David:«In salici- « Et auferam de Moab, ait Dominus, offercntem
iius in meriio ejus suspendimus organa nostra (Psal. in excelsis, et sacrificanlcm tliis ejus. » (MAURUS.)
cxxxvi). » Stve vallem Arabia:, per quaro pergitur acl Bene ergo dicitur, quod Dominus auferat offerenlem.
Assyrios. Accingitur spiritalis Moab sacco poeniten- de Moab in excelsis, et sacrilicanleni diis ejus, quia
ticc, et super lccta ac domala, in quibus primum cum defecit regnum, cessavit usus sacrificiorum.
se sublimes esse credebant, ct in platcis, quia non Myslice au.ein inlereunlc secla bumance sapientiee,
ingrediuntur per anguslain viam, scd pcr latam, ccssavit simul clamor et pompa verborum, ita ut
quee ducit ad mortem, crit ululatus, ct ncquaquam nec pbilosophi islius rnuntli, neqtie heerelici de uni-
ascendenl in stiperbiam, sed descendcnt in fletum. lale Ecclesioe egressi, aliquid in doclrina sua inve-
Tunc intelligent onmcs cogitaliones suas vanas, niant, quotl humance vitoe aliqttam utilitalem con-
quod interpretatur Esebon, ct casum ascensuni stt- ferat.
perbiee, cpiod Eleale sonat, ut vox eorum auriiatur, « Propterea cor meum ad Moab, quasi tibia ceris
usqttc ad mala opera eorum, quce fecerunt, el man- « rcsonabit, et cor mciim ad viros rauri fictilis da-
"
dalum, quod pulabanl Dci propria sc confessione 1 « bit sonitum tibiaruin. Quia pltts fccit, quara po-
darananLes. Propterea vecies, iri csl, qui lirmi fuc- < tuit : iricirco pcrierunt. » Prophela loquitttr do-
rinl in Moab, el errorcm suuni inleUexcnnt, ulula- leniis affectu, vel quod hosti crcclitura sit, in quo
bunt et spcm baberc profectus incipieiit, cum mima tot mala superveniunt, velquotl lantis caiamitatibus
eorum ululavcrit sibi. Untle propheta esl patientis opprimenrii, ut etiam inimicis miserabiles fiant.
affectu, loquilur.ad eos, quorum anima ululabit sibi Uncle dicit cor suum ut libiam resonarc, quia lugu-
cl dicit : « Cor meum ad Moab clamabit'» ut eos brc carmen super ejtis superbiam, ct tamen fragilera
ad pcenilenliam provocct. Veclcs aulcm corura, et et continuum gemitum promplus sil ex corde dare
omnia firmamenta, quoe liabcrc in hceresibus vide- co quod ab hoslibus perierit.
bantur, a Scgor, hoc ad parvulain usque pcrve- « Omne enim caput calvititim, et omnis barba
' est,
nient. Oslenditur noii rojjusta csse, sed fragilis. t rasa erit. In cunclis manibus colligatio, et snper
Hoec auicin Segor, hoc est, parva poeniieiilia si pcr- « omne dorsum cilicium, et supcr omnia tecla Moab,
severaverit, perducct eos ad perfectam salutem, « el in plalcis ejus omnis planctus, quia conlrivi
quod vitula trium annorum signifieat, juxla illud, « Moab sicut vas inulilc, ait Dominus. Dc quo et
quod in Genesi lcgimus (Gen. xv) : ubi proccipit Isaias : « In cunclis capilibus ejus calvilium, omrris
Abraham, ut offerat vituluro, arietem el hircumi C 8 barba radelur. In triviis ejus accincli sunt sacco,
triiim annorum, perfcctum scilicct sacrificium, utt « super tectaejuset in plaleis ejus omnis ululat. »
heeres Dei esse mercatur. Cumque egerint poeniten- Apud antiquos ergo barbce capilisque rasura, luetns
liam per Luilh , itl cst genarum lacryipas, ad alta- indicium fuit. Per hoecmagnitudo moeroris ostendi-
rium conscendent, cl quasi moeroris foramine atques tur. Non erunt privalce lacrymee : publicum luclum,
inlroitu, clainorem conlriiionis lcvabunl ad Doininum, publica lamenla rcsonabunt, nec matronce, nec vir-
ut possinl diccre : « Sacrificium Deo spiritus con- gines, nec cetas parva puerorum, nec fracti scnum
tribufatus, cor conlrilum et humilialum Deus noni gressus tenebuntur doraibus, pudoreni et imbecilli-
spernil (Psal. i). » Hoc fiet quia aquce Nemrim, id1 tatem extrema captivitas nesciet, < quia contrivi
est, doctrina bcereticorum, quee pardis el preevari- Moab sicut vas inutile, » ait Doniinus. Vas ergo
catoribus comp_>ratur, deserla erit, et dcducetur ad1 inutile fuit Moab, et minus aplum ad opus bonum,
nibilum. Pardi sunt quoium in Jeremia (Jer. xiu) va- ideo a Domino contritum est et oniuis doctrina phi-
rietales et maculeenon niutanlur, elapostatce dequi- losophortim, quae fragilis cst el falsitali innilitur,
bus in psalmo legimus : « Praevaricalores reputavii superante veritate conterittir atque dissipabitur, et
omncs peccatores tcrree (Psal. cxvm). » Omniss despectione alque gemitui ceterno patebit.
quoquc herba el germen, ct quidquid in sermone_ B « Quomodo victa cst et ululaverunt ? quomodo
eorum viride videbatur cxaruit, ct secundum raa- « dcjccil cerviccm Moab el confusus esl? Eritque
gnitudincm peccatorum a Deo visilali stinl, ul queml « Moabin derisum, et in excmplura omnibus in cir-
i pcr beiicficia noti senscranl, per flagella cognosce- « cuitu ttto. » Vicla csl regio Moab, unde habila-
[ renl.Denique duccnlur ad vallem, sive lorrentcm sa- lores cjus ululaverunt. Dejecit ccrvicem superbiee
licum, ut nullus in cis fruclus maneal: hanc enini se- sueeet confusa est, erilque Moab in derisum et in
: minis harum arborum dicunl csse naturam, ul quii exeinplum oinnibus in circuitu suo, quia superbia
illud in poculo hauseril.libcris careat. Undc el sancti,i cjus magna valde cst dejecta. Sic el.hu.mana sapien-
qui propter pecccala in conftisione hujtis muntli essee tja quantum erigit se contra Dominumfaslu elationis,
ccepcrunl, in salicibus Babyloniorum fluminum sus- tantum veritale superante habcbit coram oranibus
pendunt organa sua. Omnes tcrminos Moabita- ruborem confusionis.
rum clamor circuil, vel provocanlium ad poenitudi- « Hcecdicit Dominus : Ecce quasi aquila volavit,
nem, vel pro errorc gcmcnliuin, ut olferre possintt « et exlenditalas suas ad Moab. Capta est Carioth,
per ululalum suum vitulos labiorum, et usque add « ct uiunilioncs cjus pcr cum camprchcnsa. sunt. »
Aquilam Naouchodonosor appellat, propter rapacita- A j CAPUT XLIX.
tem, quoniam in devastalione diversarum gcntiumi Sermo Domini contra Ammon, et conlra Iduma?am:
excrcuil. Qui cum alas suas, hoc est, transitum ad| contra Cedar, Asor et Elam.
Moab direxeraf, capta est Cariolh urbs famosissima, i Heecdicit Dominus ad filios Ammon : Nunquid
et muniliones ejus per eum comprehensee sunt. < filii rion sunt Israel ? aut hccrcs non cst ei ? Cui-
Undectsequitur: « igitur hoerediiate possedit Melchon Gad, cl popu-
« Et crit cor fortium Moab in die illa, sicul cor < lus ejus in urbibus ejus habilavil ? Ideo ccce tfies
t, mulieris pariurienlis, el cessabil Moab csse popu- < veniunt in te, dicit Dominus, et auditum faciam
« iiis : qtioniam contra Dorainum gloriatus est. Pa- « supcr Rabbath, filiorum Ammon frcmitum proelii,
i vor ctfovea el laqueus super tc, o habilator Moab, < et erit in tumultum dissipala : filioequeejus igne
i ait Dominus : Qui fugcril a facie pavoris, cadcl in, « succendentiir : et possidebit Isracl possessores
« foveam et qui consccnderil dc fovea, capictur la- « suos, dicit Dominus. » (MAUR.)Post Moab igitur__
< quco. Adducam enim super Moab anntim visitatio- ad filios Ammon scrmo divinus convcrtilur, et in-
( nis eorum, dicit Dominus. » Recte cor Moabcordii crepat cos, quod ausi sunt terram Israelitarum in-
comparat mulieris parturientis, quia de magna luxu- festare, et hecredilatem Domini invadere : preenun-
ria ad magnani pervenil tristiliam, ctiam cessavitt B * tians cis debitam ultionem inde imniincre ct Israel
esse populus, quia superbc in sua polenlia conlraL possessorcs suos possessurum esse.
Dominurn esl glorialus. Unde pavor menlis el fovca_ « Ulula, Esebon, quoniam vastata cst Hai: cla-
deceplionis, et laqueus caplivitatis eum comprehen- « mate, filiceRabbath, accingitevosciliciis : plangite
dil. Sicque factum est, ut cum effugerc pararclL « et circuite per sepes, quia Melchonin transmi-
ab anguslia pavoris. cadcret iri foveam obsessionis, « gralioncm ducctur, sacerdotes ejus ct principes
ct inde evadere tentans, capcretur ab hostibus la- « ejus simul. » Quod Esebon urbs fueril iiiagna
queo caplivitatis. Et quai'e hoc sibi evenerit subjun- Amorrhoeorum, supra jam dicttim esl. Ar quoque
gendo Scriptura ostendit : quia nimirum Dominus melropolis civilas fuit Moabitarum : quee hodieex
adduxit super Moab aniitim visitalionis eorum, hoc Hebrceo, et Greeco scrmone composila, Ariopolis
est, jiistce relributionis, ut landem per calamilatcm nuncupatur. Nam el pleriquc ccstimanl quotl Ares,
sentirent, quod in prosperitate posili intelligcre no- id est, Martis civitas inlerpi'eleiiir. Rabbaih aulem
luerunt. metropolis erat Ammonitarum : quoe horiie a rege
< In umbra Esebon stelerunt de laqueo fugientes, /Egypli Ptolomeeocognomcnto Philadclpho, qui Ara-
< quia ignis egressus est de Esebon, et flainma dc biam tenuit cuin Judoea, Philadelpha nuncupala est_
« medio Seon, et devoravit partem Moab, ct verli- C Melchon vero idoltim fi:it Ammonitarum, et inter-
« cem filioruin tumullus. » In umbra Esebon djcit pretatur rex meus. Meritoque prccdicitur sceleris
sletisse de laqueb fugientes, quia in cjus niunitione vindicla his civitatibus : quia non solum Deum con-
sperabant se aliquid solalium habere, sed fruslra : tempserantdiripieiiles, et devaslantes populum ejus,
quia ignis vindicfee, quee ex meritis eorum proces- sed etiam idolum in loco Dei pro numine colucrunt,
sit, verticem tumultus filiorum Moab justo judice appellantes illud rex meus . «' Quia omnes dii gen-
relribuente oppressit. Unde sequitur : tium dacmonia, Dominus autem coelos fecit (Psal.
<Veetibi, Moab, periisti popule Chamos : quia LIX).» Et maledictus est ille qui servit diis alienis,
< comprehensi sunt filii tui, et tilise tueein captivi- et non vult exhibere servitium soli atque uni Deo,
< tatcm. » Nulla enim munitio urbiura suarum, ncc vero Patri, et Filio et Spiritui sancto.
ulla vis falsorum numinum, quee in Chamos nomine « Quid gloriaris in convallibus ? Defluxit vallis
denotata cst, eos ab hoslibus eripere ac defcndcrei « tua filia delicata, quce confidebas in Ihcsauris luis,
proevaluil: sed omnes filii et filioeeorum in captivi- « el dicebas : Quis venit ad me ? Ecce ego adducam
lalem transierunt. Sic erit voe perpetuum his, qui « super le terrorem, ait Dominus Deus exercituum,
confidunt in sapienlia humana, et deserviunt erro- T «
j. ab hominibus qui sunt in cii'cuilu tuo : et disper-
ribus diversis, nec volunt audire sapientiam Dei, et « gimini singuli a conspeclu vestro, nec erit qui
legibus subjici divinis : quia filii et filice eorum si- « congreget fugientes. » Vallium nomine fructuum
mul cum parentibus suis, hoc est, discipuli cum abundantiam designat, in qua Ammonitce confiden-
magistris ibunt in caplivitalem, de qua non postes minime ad penuriam se posse venire arbitrati
sunt egredi. Quod autem sequitur : sunt : sed Domini verbo preenunliatur eis devasta-
< Et convertam captivitatem Moab in novissimis tio et dispcrsio futura. Ezecbiel quoque similiter
« diebus, ait Dominus, » videtur mihi significare contra filiosAmmon prophetavit, dicens : « Audite
tempora gratiae : in quibus quicunque voluerit cre- verbum Domini : Heec dicit Dominus Deus : Euge,
dere de universis gentibus, et converti ab idolorum euge, super sanctuarium meum, sive quia gavisi
cultura, spes illi tribuitur salulis eelernee: quia non estis super sanctuarium meum, quia pollutum est,
esl personarum acceptor Deus, sed in omni gente, et super terram Israel, quia desolata est, et super
qui limet Deum et operatus est justitiam acceplus domum Juda, quoniam ducti sunt in captivitatem :
esl illi. « El eril, juxla prophetiain Jocl, qiiicuuquc idcirco ego tradam te filiis orientalibus, sive Eden,
invocaveril nomen Domini salvus erit (Joet. u). > in hcereriitateni. Collocabunt caulas suas in te : et
H27 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.,OPERUMPARS III. 1128
ponenl in te tentoria sua. Ipsi comedent frugcs tuas, A Amos, qui cautra Idumeeam el Edom vaticinati sunt:
et ipsi bibent lac, sive ubertatem tuam. Daboque Abdias propbeta totain prophetiam contra hanc di-
Rabbath in habilaculum camelorum, sive civitatem rigit nationem, quia primogenita perdidit et ab edu-
Ammon in pascua camelorum, et lilios Ammon in lio sortilus vocabulum est. Esau quoqtte factura in-
cubile pecorum : et scietis quia ego Dominus. > terpretatur. Et hoc scicndum, quod in Hebraeo nun-
(Hieron.) Possumus juxta tropologiam filios Ammon quam scribatur Idumaea, sed semper Edom, quem
inlclligere, qui de Loth in spelunca generati sunt Idumeeam expressit Graeca translatio. Preediciturque
semine, et generati in ebrielate et incesto, omnes Idumceee,quod ultra non fiat sapientia in Theraam,
heereticos. De quibus dicit et apostolus Joannes : quee interpretatur deficiens, fiatque .inutilis sapien-
« Ex nobis exierunt, sed non fuerunt ex nobis. Si tia eorum, tergaque vertent habitatores Dedan, quee
enim fuissent ex nobis, permansissent ulique no- simililer est urbs Idumeece,et interpretatur cogna-
biscum (/ Joan. n). » Isti de inclinatione orti sunt, tio . quoniam vindemiatores, id est vastatores, ve-
hoc enim Lot in linguam nostram vertilur : < Quia nerunt, super Idumeeam, qui non reliquerunt race-
omnes declinaverunl simul, inuliles facli sunt, non mum : et non furtim ex parte, sed palam ex tolo
est qui faciat bonum, non est usque ad unum (Psal. vastaverunt eam, et semen ejus, et fratres ejus.
XIII).> Adversura hos ponitur, sive obfirmatur fa- B « Si vindemiatores, inquit, venissent super te, non
cies prophetalis, ut eos sua ausleritate conterat, et reliquissent racemum : si fures in nocte rapuissent
dicit eis : Quia insultastis Ecclesiee meoe tempore quod sufficeret sibi. Ego vero discooperui Esau :
perseculionis, eo quod diversorum vitiorum pollu- revelavi abscondita ejus, et celari non polerit. Va-
tum csset sanctuarium meum : sive eorum vitio, statum est semen ej'us, el fratres ejus, et vicini ejus,
qui mihi serviebant, sive hoslium crudelitate, qui et non erit. » Quod dicit hoc cst: Si fures et latro--
nteos persequebantur ; terram quoque Israel, sen- nes, qui nocle domos suffodere consnerunt, et ra-
sus videntes Deum, esse desolatam virtutuni choro. pere qrtaein domibus stint, introissent ad te, etabs-
Et quomodo filii domus Juda, Deum confilentis, in conditi tcnebris circuissent domus tuce angulos,
qua est vera fides, et rccta confessio, ducti sunt in utique hoc tulissenl, quod sibi putabant posse sufli-
caplivitatem, et servire Domino desierunt; idcirco, cere : et aliquid in eedibus, vel per salietatem, vel
o omnis insultans, traderis filiis orientalibus, qui de per ignorantiam reliquissent. Si tindemiatores in-
vero lumine sunt profecti, et traderis in heeredita- troissent vineam luam, et eam,vel hostiliter vastare,
tem : ut tu quoqtte discas Dominum confiteri. Et vel a le conducti demetere cuperent, quamvis dili-
per translationem dicitur, quod filii orientis ponant gens eorum fuisset vindemia, tamen racemos viti-
(.
^1
super eos caulas suas, et figant tenloria, et bibant bus foliisque celalos interpalmites reliquissenl, sed
lac, et comedant fruges : el civilas quondam super- omnia hostes, qui ad te Domino jubente venerunt
biae fiat in habiLaculum camelorum , qui possinl de- (significat autem Babylonios et exercilum Nabucho-
posilo onere peccatorum intrare per foramen acus: don8sor),investigaverunt: et omnia secreta tua, et
et in cubile pecorum, qucereguntur a pastore bono, cavemas ac foramina speluncarum, in quibus ha-
ut cum hoc feccrinl, misti ct traditi Orientis pa- bilas, luslravcrunt. Et revera, ut dicaraus aliquid et
Storibus intelliganl, quod ipse sil Dominus. Unde• de natura loci. Omnis australis regio Idumceorum
dicilur : de Eleuteropoli usque Petram et Hialam (heec est
« El posl heec reverli faciam captivos filiorum1 enim possessio Esau), in specubus habitatiunculas
< Ammon, ait Dominus. » (MAUR.)Quia post rever- habct: cl propler nimios calores solis, quia meri-
sionem heerelicorum ab errore ad fidem rectam,> diana provincia est, subterraneis tuguriis utitur.
caplivitas eis dissolvelur peccalorum, el recipien- « Discooperui, » inquit, id est, quod lerra preme-
tur in sanctee Ecclesiae, unde exierant, communio-" batur in medium protuli, et aperta sunt omnia quee
nem. claudebas: substantiamque tuam me pariter cura
< Ad Idumream : Heec dicit Dominus exercituum : n hoslibus perquirente, nulla potuerunt secreta celare.
« Nunquid non est ultra sapientia in Themam ? Pe-- Aliter : fures ct latrones, qui ingrediuntur nopte,
« riit consilium a filiis : inulilis facla est sapientia* quia filii sunt noclis et tenebrarum, heereticos puto,
« eorum. Fugite et lerga verlite, descendile in vo- vcritatis dogmata non preedicantes, qui furantur
« raginem, habitalores Dedan : quoniam perdilionem» suflicientia sibi : et quotidie de Ecclesiee gregibus
« Esau adduxi supcr eum, lempus visilalionis ejus. rapere festinant. Isti ingredientes vineain Domini
< Si vindemiatores venissent super te, non reliquis- nostri quam de .Egyplo hujus sceculitranstulit, el
« sent racemum : si fures in nocte rapuissent quodi de cujus genimine vinum se esse bibiturum in re-
< sufliceret sibi. Ego vero discooperui Esau : reve- gno patris pollicetur, ita cupiunt universa populari,
« lavi abscondila ejus et celari non poterit. Vasta- ut vix racemum relinquanl in ea : sed e contrario
< tum est semcn ejus, et fralres ejus, el vicini ejus,, Dominus agit: omnia enim secreta eorum et occulta
« ci non eril. » (llieron.) Quod Esau et Seir, ctt mysteria et patriarcharum Esau (hos quippe intel-
Edon, et ldumaea, et Duma una gens appellentur,', ligo qui primi heerescs adinvenerunt), per sanclos
non ainbiget, qui scientiam habuerit Scripturarum.i. suos et ccclcsiaslicos viros atque doctores profert
Et iil>de cccteris prophetis taceara. Isaia, Jeremia,i, in mcdium : ct orima illius victoria est. Datereouae
tegebantur occulta. Unde'etcum admiratione dici- A « Quia licecdicit Dominus : Ecce quibus non erat
tur, < quomodo perscrulatus est Esau ? Deprehensa < judicium, tit biberent calicem, bibentes hibenl, et
sunt occulta ejus. > Vide Marcionem et Vafenlinum, < tu quasi inuocens relinqueris ? Non eris innocens,
et omnes haerelicos, quomodo in doctrinis deemonio- < sed bibens bibes. Quia per meraetipsum jurivi, di-
rtira cauteriatam habentes conscientiara applaudant « cit Dominus, quod in solitudinem, et in oppro-
sibi: et siraplices animas quasi quibusdam divinis « brium, et in deserlum, et in malediclionein eril
mysteriis initiantes composito sermone decipiant: «-Bosra : et omnes civitales ejus erunt in soliludi-
sed cum triginta teonas, et decadas, et ogdoadas, et < nes sempilernas. » Si vix justus salvabitur, impii
duodecadas, et duplicem Deuin el porlentorum et peccatores ubi apparebunt ? (/ Pet. IV.) Et si fi-
abraxas in medium sermo protulerit, lunc prudeu- lium pater flagellat: servus nequam quid meretur ?
tia Esau stultitia demonstratur. Secundum tropo- Frustra ergoldumeea sperabat impunite se posse pec-
logiam hic mihi sensus videtur : Idumeea terrena care,cum videret JudaeamDominumpropeccalis suis
appellatur et carnea, quce consurgit contra spiri- in hostium manus ad corripiendum tradidisse. Bosra
lum, ut non faciamus ea quee spiritus sunt, et ani- ergo civitas non est in Edom, sed in Moab, et in-
mam in medituUiopositam ad se trahere festinat, terpretatur firma atque munita : sed tainen quia Do-
vultque ultiones reddere, quibus prius subdila erat B uiini judicio devastanda erat, quasi infirma capta est
filiis Juda : et recordatur doloris antiqui, quod noii et deslituta. (Hieron.) Nosse debemus secundum lc-
proprie fuerit poteslatis : et ideo vindictam expelil ges tropologiee, atit contra Judaeosfactum esse ser-
de eis, qui recedentes a carne spiritum sequeban- monem, qui sunt aemuli Christianis, el persequun-
tur. Propterea ipse Dominus, filiorum Juda ullor tur fratrem suum Jacob populum supplantalorem,
existens, extendil manum super Idumceam: et au- qui itlis priinogenila praeripuil : aut cerle adversus
fert secundum Ezechielis prophetiam de ea homi- omnes heereses, et contraria dogmata, queevidentur
nem et jumentum, quidquid vel rationis videtur ha- quidem nobis esse vicina, setl magis adversaria
bere, vel simplicis fidei, ut eam redigat in soliludi- sant, et de paterna hoereditate simplicem et habita-
nem : et de Theman, quee interpretatur deficiens, torem doraus Jacob nilunlur expellere. Propler quod
et Dedan, quoeet ipsa cognalionem sonat. Omnes Idumeea el lerrena interpretalur et propter colorem
gladio inlerfecit, quem posuit in manu populi sui rubrum cruenta quoque intelligi potest. Itlcirco
Israel, ut subvertatur Edom, et iram sential Domini Salvator portans ad Patrem de mundo vicloriam,
ac furorem : et intelligat vindictam ejus ad hoc pro- quando angeli conclamabant: Aperite portas,princi-
fecisse, ut servial domui Judce. Hoc est, illud de pes, vestras, et introibit rex gloriee(Psal. xxrn). »
'
quo et Apostolus disputat scribens : < Jacob dilexi: C El in Isaia stupentes, inlerrogabant: « Quis est iste
Esau aulem odio habui (Bom. ix). > Diligitautem qui ascendil de EJom fulvida vesle de Bospr, sic
Jacob, quia carneum atque terrenum supplanlat et formosus in stola candida ? (lsa. LXIII),> et ad ipsum
superat, et benedictiones illius meretur accipere. cominus loquebantur : « Quare rubrum est indu-
Priraum enim juxta carnem et posteajuxla spirilum mentumtuum, ct vestimenta tua sicut calcautium
vivimus : ante vitia, deinde virtutes, quibtfs vilia in lorculari ? »Ipse loquilur in triumpho, exponens
subruuntur, quia appositum cor hominis ad mali- palmas crucis suae : « Torcular calcavi solus, el dc
liam a puerilia, erroresque adolescentiae selas ma- gcniibus vir non est mecum. » Sunt qui Idumeeani
tnra contemnat. Unde et David: < Delicta, inquit, ad carnem referant, ct adversus illius pugnam ani-
juvenlulis ignoranlias meas ne memineris (Psal. mara .cslinient provocari: ut mortificantes mero-
xvin). > Et tamen sciendum, quod Jacob primam bra nostra super lerraro, fornicationem, immundi-
accepit benedictioneni, Esau secundam : et ad ex- tiam, passionem, eeternara in Cbristo victoriara
tremum dicitur de eo : < Servus eris fratris tui consequamur.
(Gen. xxvn), > et postquam spiritui caro subjecta « Auditum audivi a Domino, et legatus ad gentes
ftierit, illique conjuncta caro esse desislat: et Idu- . « missus esl. Congregamini el venile ad earo, et
nieea transeal in Judeeam. 'u <
consurgamus in preelinm. » (MAUR.)Sciendum
< Relinque pupillos tuos, ego eos faciam vivere : vero quod hcec sententia Jeremiee pene eisdem vcr-
« ct viducetuoe in me sperabunt.» (MAUR.)Vidua- bis in Abdia propheta continetur, sicut et plurima
rum et orphanorum pater proraitlit in se speranti- verba istius capituli Jeremiccconcordant Abdiecser-
btis vilam dalurum, ut ostendat se ipsum esse, ad monibus. Jam supra diximus eumdem esse Edom,
quem propheta ail: < Tibi, Domine, dereliclus est quam et Idumaeaiu: quia in Hebraico ipse, qui con-
pauper, pupillo tu eris adjulor (Psal. ix). » El qui ditiit, in Greeco urbs, quce sit ab eo condila, nomi-
alio loco inquit : < Viduam ejuS benedicens bene- nalur. Audivit ergo Jeremias, vel Abdias, vel oni-
dicam, pauperesejus saturabo panihtis (Psal. cxxxi).» nes Propheloepariter audierunt. Onines cnim scri-
Interfeclis ergo adversariis Dei, pupilli eorum ef hunl contra EJom, quod ad gentes legatus inissus
viduae salvantur, quia anima sequeslrala a liixu sit, niedialor Dei et homintmi homo Christns Jesus
niundi atque saeculari conversatione, si se lolam ad (/ Tim. n); de qtio et Pater loquilur per Aggeeuin:
Deum converlerit, et in ejus bonitale speraverit, < Moveboomnes genles, et vcniet desideratus cuii-
vitam eeleriiaii-habcbit. ctis gentibus (Agg. n), » lslc in Isaia : < Magtii
PATROL. CXI. 3G
consilii angelos, et pater futuri soeculi» describi- A siam meam (Matth. xvi) : » tamen et in contrariam
tur (Isa. ix). Possumus dicere quod ipse legatus partem freqtienter accipitur : <Auferam, inquit, cor
sit, et ipsa munitio dicerts ea qnee prophetalis ser- lapideuni, el dabo eis cor carneum (Ezech. xxxvi). »
mo contexuil, surgite et eonstirgamus adversus Et: t Potens est Dominus de lapidibus islis susci-
eiiin, vel eam in praJitim. Legatus qui ad gentes tare filios Abrahac (Matih. m) : » maximeque hic
missus est, beec loqtiittir : < Surge, qui dormis, et ubi non dixit, habitanleni super petram, in qua
elevare a mortuis, el illuminabil le Chrislus (Ephes. prudens cedificator domum suam exstruit : sed in
v). » Ac ne forsitan grdvis nobis el insolita pugna scissiiris, vet in cavernis petrae, ut haerese_an a
videalur, me, inquil, habctis priniuni in acie, ego petra Christi, ct ab Ecclesia significet scissiones.
ero apx<.a-Tp%rnyb; prceliorum : qui et Jesu filio Na- Porro quod legitur ic Abdia : < Exaltanlem solium
ve gladium tenens apparui : et Amalech in crucis stiuin, et qui dicit in corrie suo, Quis detrahet nie
meoevexillo Mose pugnanle superavi. Jeremias hic in terrara (Abd. m) ? » turtiorem beereticae menlis
in visione contra Idumaeamnon mullum ab his dis- ostendit, confidentium sibi in mysleriis et secretis
crepat. suis, quantum in ipsis est. Ilyperbolice auiem hoc
< Eece enim parvulum dedi te in genliblis, Con- accipere debemus, reproiriiltenlium sibi regna coe-
< templibilem inler honiines. Arroganlia lua dece- B I loruro. UndC ad hujuscemodi hoinines Apostolus
« pil le, el supcrbia cordis lui, qui babilas in caver- scribit: « Jam sine rtobis regnaslis, atque utinaui
< nis petrae, et apprebendere niteris altitudineni col- regnaretis, ul et nos Wbiscum regharemus (/ Cor.
< lis. Cum exaltaveris quasi aquila niduin ttiuin, IV). » Tale quid et Davicl loquilur : « Posuerunt iu
« inde detraham te, dicit Doniinus. » In interpreta- ca:lo os suum, et lingua eorum transivil in terra
tione prophelica debemiis morem nostrum sequi, ut (Psal. LXXII).t Si exaltati ergo fuerint, ut aqtiila :
primum historiae fundamenla jaeianius, deinJe, si nam et ipsi aquilarum sibi similitudinem pollicen-
possumus, excelsas turres el lectorum cubnina sub- tur, quee solent ad cadavef domhiiciini congregari.
rigamus. 0, inquit, Edom, qui cum miiiimus sis in- Et inter mcdia sidera posuerunt nidum suum, inde
ler omnes in circuilu naliones, et' ad coinparatio- delraham eos, dicit Doniinus. Sicut enim dormieute
nem gentium caelerarum parvus in iiumero, ultra vi- patrefaniilias ihter bonam sementem inimicus bomo
res erigeris superbia. Cumquc babites in speluncjs, zizania superseminat (Mdllh. xm), ila solel aquila
imo in cavernis pctrarum, humilis atque paupercu- guandis, magnarum alarUm, longo membrorum du-
lus, et excelsa ccdificiorum tccla non possidcns, ctc?,plena plumis, et varietale, qiieehabet riuctum
quasi aquila in sublime extolleris, et tanlum cogita- intrandi irr Libaniim, et lollit dc cacumine cedri, cl
tiorre intumescis, ut inler sidera habitare le credas : C ( plahtat super aquas mullaS, ut in vinea planlaria
eliamsi ullra naluranl posses coeli alta penetrarc, pulluleht inter sidera Ecclesiee, tle quibus ot in alio
inde te deiraherein, et ad terram deducerem, dicit; loco dicitur : < Jtisti autem sicut Stcllcefulgebunt
Dominus Deus. Illtid aulein quod in Jeremia addi- (Mallh. xiii), » ponere niduin suuni. Dixi supra hoc
lum esl: « Et apprebendere niteris altitudinem col- ipsum^ et adverstim earnem intelligi, quod imnii-
lis, » aperuit cenigina, collem significans monlem nutee sint vires ejus in ariventtl Cliristi, ct conlem-
Sion : ac per hoc, vel ipsam urbem Jerusalem, vel ptibilis, animcequesubjecta imperio, ct frustra eriga-
teinplum, quod in ca conditum est, vult intelligi. tur cum habitet in cavernis petrce, vel scnsibus, vel
Aquilam autem cunclis avibus altius volitare etiami cogiiationibus, el velit doniiiiari aniinceexallans so-
lii, qui de nalura avitiivi.lisini.a-.it.momoria." proJi li..n_ siiuiii, nec opera stia pos&c creJSns s.iper.if-i.
derunt: tantiipie coiituitus esse dicilur, ut cum stt- Cui dicilur, quod quaiuvis se erigal, el aquke imi-
per maria iminobili pcnna feiatur, nec bumanisi tetur cxcelsa, iuullosquc sanctoruin deccperil, la-
paieat oblulibus, tle tanta sublitnilale pisciculos> men a Doinino separata sit atque dejccta. Quotl in
natare vitleat : el cum juxla littus fuerit lormenlii heereticis et carne intellcximus, contra Jutleeos quo-
inslar descendere, raplamque precdampennis ad lil- qtte intelligi potest.
tus pertrahere. Si tliditimus hisloriam, sequamur' D I « Et erit Iduuicca deserta, omnis qui transibil per
intelligentiam spirilalem. Licet i.ilii, o bcerctice, nia- « eam slupebil, ct sibilabit super omncs plagas ejus,
gnus esse vidcaris, ct conlcninas Ecclcsicc pauciia- « sicut subversa esl Sodoma et Goniorrba et vicince
tem, lamen parvus in genlibus es, et contemplibilis, « ejus, ait Dominus : Non habitabit ibi vir, et non
et non soluni contemptibilis, sed ciim im-i.aei valdes « incolct eam filius hominis. » Erit ergo in die fu-
conlemptibilis. « Superbia cordis tui exlulit te. » roris Domini conciliabulum heereticoruin, sive Ju-
Quis enim hcereticorum non in superbiam exlolliiur,, daeorum blasphemantium deserlum, quia nunquam
Ecclesiee simplicilatom parvipendens, et fidcm im- postea habebunt potestatera congregare conciliuiu
peritiam repulaiis : habitans in scissuris pelrce, ex- malignantium. Omuisque, qui transierit per eani,
altans solium suum. Pelra quaiiquam frequenter. stupebit, ct sibilabit super omnes plagas ejus. Quia
vel in persona Domini, vel in soliriitate ponatur,, supplicii eoruirt, quee sustinebUiit pro inipietatibus
unde et prophela dicit: « Statuit super petram pe- suis fonnidini el pavori valde digna erunt. Quoniain,
Jes meos (Psat. xix); » el ad Petrum dicitur : « TuI sicut Sodomam et Gomorrham sulphur el ignis incen-
es Petrus, et super hauc pelram aedificabo Eccle- dil (Cen. xix), ct in eeternam solittidinem redetjit,
1133 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM,— LIB. XV. 1134
ita et super peccatores pluit ignis et sulphur, et spi- X . titur, quoe et ipsa regalis quondam civitas fuit, et in
rilus procellarum pars calicis eorum. onroi Syria tenuit principatum. Necdiim tlorebat
« Ecce quasi leo ascendet de superbia Jordanis Antiochia et Laodicia, et Apamia, quas Urbes per
« ad pulchrjludinem robuslani, quia subito currere Alexandrum ct MaCedonum imperium auctas esse
< eum faciam ad illam, et quis erit electus , quera cognovimus. Quia igitur semper decem tribubus
« proponam ei? Quis enim similis mei? Et quis sus- contra Judam praebebat auxilium, et Regunf et Pa-
« tinebit me? Et quis estiste pastor, qui resislel vul- ralipomenon narrat hisloria, etiamipsi vaslitatem ab
« tui meo?»Igilur sicul Dominuscastigavit superbiam Assyriis appropinquafe significat, dicente rege As- ,
Judeeorum,quos Jordanis nomine notat : ita elielin syriorum : Cepi Arabiam et Dafhascum et Sama- i
et Idumaeorum perfitliam atque invidiam j quam riam. Sicutenim illas cepi, el universa regna ca-. .
exercueranl conlra frali'es suos , per ministros iree pia«n. Item in Regum volumine legimus : Ascendit
sueeplena vindicta corripiel, nec est ullus qui ejus rex Assyriorutu DauiascUni,etcepit eani et transtulit
coiisilioacvolunlati resislere possit. Similiter ethee- ih Cyrenen. Rasin quoque interfecil, qui erat rex
relici el hosles EcclesiaeDei non evadent tormenta, Damasci. Queeoihnia Ezcchia Hierosolymis regnante
iniquis operibus et dogmatibus suis condigna. Sed perpessa sunt. Emalh ergo et Arphath, quce in Esaia
leo saevissimus et rapacissimus diabolus in larta- B et in Hieremia legunlur, urbes sunt Daiiiasci, atque
rum eos perpetuis lariiatibus cruciandos retru- Arabiac, quas rex Assyriorum vastavit. Setl sciendiim
jit. quod ab Esaia vicina captivitas Assyriorum, a Hie-
« Propterea audite consilium Domini, quod iniit reinia quoqueBabylonica captivitas Dahiascenaeurbis
< de Edom, et cogitationes ejds quas cogitavit de describilur, id est, paucorum quos Assyriorum rex
< habitaioribus Thenian; si non clejecerint eos par- reliquerat in ea. Alii aestimanl de Rpmana captivi-
< vuJi gregis, nisi dissipaverint cum eis habitaculum tate preedici, quando et Judceorum captus est popu-
< eorum. A voce ruinceeorum commola est terra, lus , et Damascus, eui imperabat Aretha, siniileiii
« clamor in mari Rubro auditus est vocis eorum. sustinuit servitutem , ut cuncta , quoe super eas
« Ecce quasi aquila ascendet et volabit, et expalidet scripta sunt, ad Christi tempus el Apostoloruin my-
« alassuassuperBosram. Et erit eorfOfthini Idumoea: sleria transferantur. Prcedicitur enim Damascb ver-
« in die illa quasi cor mulicris parturieiitis. » Va- bum crudele captivilalis , qudd propheta attdituni
statore veniente super Idumaeamet super Bosram, pessimum tiuncupat, quodque vigore dissoluto ap-
quem aquilae exp.andentialas suas , hoc est, ad ra- prebendet eam timor et dolores quasi parturientem
piendum paratae, comparat, vox ruinee eorum longe exagitent, nnuosque Damasci et mcenia Benodab
lateque sonabit, et terrorem vicinis prdvii-Ciisincu- C ignis devoret. Daniasci primura nonien in Gcnesi
tit : quia juxta consilium Domiiii gens stiperba de- legimus (Gen. xv), qui ante Isaac fuit vernaculus
bitas pcenas luit. Mystice autem, juxta cohsilium Ahraham et ptitabatur heeres, iiisi esset Sarae filius
Dominij parvuli gregum, hoc est, hu_t_ilesdepopulo ex promissione generatus. Ihterpfetatur autein aut
ecclesiee reeta fidfe-et veraci dogmate, dejiciuht ac saiigtiinis poculum, aut sanguinem bibens , aut
(iissipant superba dogmata hoerelicorum. < Eterit . sanguis cilicii, quceomuia populo conveniunt Ethni-
cor forlium Idumaeoein die illa, quasi cor mulierisi Coruin, qui ante fitlem Christi amictis crat saii-
parlurienlis : »quia omnis fastus conlumaciaehoereti- guinis et crudelitatis', et digna opera planctu agebat
corum Domininutu conleretur . et ad nihilum redi- et sacco. In Dieruin libro narrat historia (// Par.
getur, quandojuxtaPsalmistam : « Exsurget Deos et xxir), quod impleto anno ascenderit conlra Joas re-
dissipabunlur inimici ejtis j qui oderiint eiim. SicUl gem Judoeorum exercitus Syrioe, et venerit Hieru-
deficil fumus deflcient, sicut fluit cera a facie igtiis,- salem , et oihnes principes populi inlerfeceril ,
sic peribuut peccatores a facie Dei : El iusti eptilen- cuhclcimqueprccdam miseril regi Damasci, qui cum
tur, exsultent in conspectu Dei, el deleclabuntur ini paucis viris veneral, el Deus Iradideral in manu
leetitiaac multitudihe pacis (Psal. LXVJI).» eorum mullitudinein magnain nimis, eo quod reli-
< Ad Damascum : Confusa est Emath et Arphad,, D quissentDoriiinumpatrumsuorum. Quotljuxta anago-
« quia auditum pessimum audierunl, turbati stint in1 gen et futtirorum lypuin conSideranriumest: utrtim
« mari, in solliciludirie quiescere non potuit. Disso- hoc ad tempus Dominici adventus refcrre valeaiuus.
« hita est DamascUS',vcrsa Cst in fugam, limor ap- Posl finem enim anni acceptabilis, in quo a Salvalqre
< prehendil eam, angusiia eldofores leiiuerunt eamJ Evangclium prcedicatuin esl, ascendit tle Damasco
« quasi pariurienlem. Quomodo defeliquerunl civi- gcntium exercitus, in pattcis viris,'conlra Judani et
« tatem laudabilem , tlrbem leeliliae?Ideo cadentt Hierusalem , quee reliquerunt Dorainum , et oinnes
« juvenes ejus in plateis ejUs , et omnes viri prcelii i edrum leges ac prophetarum, abstulere divitias, et
< couticescent in die illa, ait Dohlinus exerciluura,, raiserunt regi Damasci, viris ecclesiasticis et doc-
<~et succendamignem inmuro Dantasci, etdevorabiit trihceevangelicee,qui aricompai'alionem lotius niuiuli
< rnoeniaBenfedad.Ad Cedar et ad regna Asor, qiiec 2 adhuc tunc fideles, et in tolo orbe dispersoritm Ju-
< perciissit Nabucbodbnosor rex Babylonis. » Poslt deeorum, pauci erant, et lamen Doinii.us Lradidit
Philis.eeos et Moabitas, Ammonitas quoque et ldu- Ilicrusalera inanibus corum, eo quod reliquisseut
roseos, ad Damascum, id est Arabiam sermo conver- Dci Filium, qui per propbetas aute preedicatus est.
Ego ob >hanc causam reor, el Saulum , qui poslea A nox compulerit sedes tenent, quibus armenta sunt et
Pauli ex virluie noraen accepil, qui eemulator erat pecora camelorum gregesque o*ium, qui non habent
legis ex Damasco, et contra credentes ex gentibus ostia nec vectes. Non enim versantur in urbibus sed
pugnare voluisse, qui in Damasco versabantur, ut in solitudine. Et hi ergo a Babyloniis deleli sunt, eo
inde rursum Hierusalem Judeeos expugnalurus as- quod Asor civitatem, queemelropolis gentis illius in
cenderet (Act. ix). Per Damascum vocalio genliura eremo fuit, usque ad solum subverlerent, et tamen
significatur, quoniam amabant, vel bibebant sangui- cum camelorum et ovium greges capti sunt, pelles-
nem, queepostquam in Chrislo crediderinl, prisliiiae que eorum et tentoria sorte divisa, nominis gentis
conversalionis civitas esse desislent, « et erunt, illius significatur interilus, eo quod dromedariis ca-
juxta Isaiee.vaticinium, sicut acervus lapidtim in melis centum et amplius millia uno die per vastam
ruina (Isa. xvn). » Quomodo enim acervi lapi- solitudinem fugere solent. Aufertur, inquit, omnis
dum , qui in agris dispersi sunt, in unum tumulum Cedar in minuto numero sagiltariorum, qua maximc
comporlantur , sic de universis nationihus acervus pollent arte. Spiritaliter autem Cedar, qui interpre-
credentium congregatur, in ruinam populi Judceo- tatur tenebree, et Asor, qui interpretatur sagitta lumi-
rum, illis cadentibus el nobis surgenlibus (MAUHUS).nis, significant heereticosmente tenebrosos, et tamen
Damascum ergo spiritalem timor apprehendit, an- B sententiis dogmatum suoruin sagiltas luminis fingen-
gustiae et dolores quasi parlurientem, hoc est, illos, tes, qui se simulant esse filios orienlis, cum veraci-
qui corara Deo pro peccalis suis pcenitentiam ege- ler sint filii tenebrarum. Horum labernacula et
runt , ut parlurirent spirilum salutis, et bonorum greges, pelles et vasa, camelos et jumenla , Chal-
operum fructum proferrent. Ideo ergo versi sunt in deei spiritales cum Nabuchodonosor myslico vastan-
fugam salubrera,utdeserenles idololatriamad verum tes capiunt, quia doctores cum discipulis vasa ne
Deum convetianUtr, et quiprius liicraul per feroci- cj..i.ia., cum moFl-Cinisfacinoi um, brutos homines
laieni prcclialores diaboli, nunc fiaut per mansuctu- a tortitudine peccatorum deformes, in voragiitibus
dinem devoti milites Christi. scelerum suorum lalitantes capiunt, alque in inleri-
< Hcec dicit Dominus : Surgite, ascendite ad tum sempiternum abducunt: qui licet attonsi sint in
< Cedar, et vastate filios orienlis. Tabernacula eo- coma, et privalos crinibus vitiorum se arbitrentur,
« rum et greges eoruni capient, pelles eorum et om- tamen propter peccata sua, et hypocrisin nequissi-
< nia vasa eortim, et camelos eorum tollent sibi, et mam niorli obnoxii sunt perpetuae. Eritque civitas
i vocabunt super eos formidinem in circuitu ejus- eoruni, quod semper contraria exstjterat civilati Dei,
< Fugite, abile vehemenier, in voraginibus sedele, habitaculum draconum spiritalium, nec ibi manebit
< qui babitalis Asor, ait Doroinus. Iniit enim contra '^ vir ecclesiasticus alque catholicus, nec incolet eam
« vos Nabuchodonosor rex Babylonis consilium, et iilitis hominis , veraciter ulens a Deo in se condita
« cogitavil adversum vos cogitaliones. Consurgite ratione, sed soli perditi ac erroribus decepti niane-
« et ascendite ad gentem quietam, et habitantem bunt in perpetuum. De hoc spiritali Cedar Psalmista
« confidenter, ait Dominus. Non ostia, non vectes commemorat, dicens : « Heu me, quia incolalus
« eis, soli habitant. Et erunt cameli eorum in dire- meus prolongatus est, habilavi cum habitantibus
« plionem, et multitudo jumentorum in preedam, et Cedar (Psal. cxix). » Venit ad secundam parlem,
« dispergam eos in omnem ventum, qui sunt attonsi ubi damnatus vitia, seeculivitam se pcenilel haberc
< in coma, et ex omni confinio eorum adducam inte- longinquam.«Heu me,»sermodolenlis esl, quiahujus
« rilum super eos, ait Dominus. Et erit Asor in ha- mundi prolixitate fatigetur, quam querelam diversos
« bitaculum draconum , deserta usque in eeternum : sanctos habuisse non dubiura est, sicut Ecclesiasles
« Non manebit ibi vir , nec incolet eam filius homi- dicit : < El laudavi omnes qtti mortui sunt, super
« nis » (llieron.) Liber Geneseos docet ex Ismael Ce- omnes qui vivunt usque nunc (Eccli. IV). » Apostolus
dar el Agarenos, qui perverso nomine Saraceni vo- quoque Paulus exclamat : <Cupio dissolvi el esse
cantur, esse generatos. Hi per.lolam habitant soliludi- cum Christo (Phil. i). > Merito ergo et prophela in
nem , de quibus pulo et poelam dicere, Lateque va- ' hac partecongemuit, qui simillimoDomini amorella-
gantes Barchwi. Et juxla supradictum volumen gravit. Incolalus aulem significat peregrinalionem.
« contra faciem oinnium fratrum suorum habilabil. » Incolas enim dicimus,qui ad tempus terras alienas
eoquod lalissima eremus ab India ad Mauritaniam ns- coiunt, sed a patria sua longe sejuncti sunt. Quod
que tendatur el Allaulicura oceanum. Quod puto de illis merito dicitur, quorum conversatio semper in
Jercmice titulum sonare ad Cedar ct ad regna Asor, ecelis est, sed adhuc hic corpore detinentur. Quod
quce percussit Nabuchotlonosor rex Babylonis. Sta- auiem dixit : < protongatus est, >affeclum nimium
timque sequitur. « Haecdicit Dominus : Surgitc el desiderantis cxpressit : Cupienti siquidem felicem
ascendile ad Cedar el vaslale iilios orienlis. Taber- patriam videre, quamvis hic breve lempus probelur
nacula eorum et greges eorum capicnl, pelles eorum esse : longinquum tamen csse videtur. Sequitur :
et omnia vasa et camelos tollent sibi, » et ceelera < Habitavi cum habitantibus Cedar. > Ccdar He-
usque in fineni capituli. Considera quomodo Ismae- breeum nomen est, quod nostra lingtta interpretatur
litarum, hoc est Saracenorum, propiiam geiilcm dc- tenebrae. Hoc ad seeculihujus pertinet amatores, qui
scripscril : Qui habitant in lcntoriis, qui iibicumquc teucbrosis actibus involmi, illa magis diligunl, unde
1137 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. XVI. 1158
_. Magnipotenliam destruendi sunt. Ipseenim, qui ceetera
perire noscunttir. Quo vocabulo competenter signifi- A
cat peccalores, inter quos se adhuc habitare suspi- regna pro iniquitalibus suis corripuit, istud regiium
rat. Necesse est enim ut bonus animus affligatur, pro scelere suo et impietatibus impunitum non reli-
quotiens malorum permixlione concluditur. quit. Inlerpretantur ergo Elamitec despicientes sive
« Quodfactum est verbum Domini ad Jeremiam tentantes, et significant persecutores Ecclesiee Chri-
« prophetam adversus Elam, in principio regni Se- sti, quibus potestas data est a Domino, ut seeundum
« dechiee regis Juda , dicens : Hoec dicit Dominus tempus Ecclesiam Dei despicientes , variis persecu-
« exercituum : Ecce ego confringam arcum Elam, tionibus tentando fatigent. Sed veniet hora quando a
« et suniraam fortitudinem eorum, et inducam super quatuor plagis coeliillis vindicta superveniat, et pa-
« Elam quatuor ventos a quatuor plagis coeli, et, veant coram inimicis suis, quia undique eis malum
« ventilabo eos in omnes ventos istos, et non erit imminet, et valida tempestas fulura erit. « Mittet
« gens, ad quam non perveniant profugi Elam, et enim filius hominis angelos suos a quatuor ventis
< pavere faciam Elam coram inimicis suis , et in cceli, ut colligant omnia scandala de regno ejus, >et
< conspectu queerenlium animam eorum. Et addu- eos qtii operantur iniquitatem « mittant in caminum
« cam super eos malum , iram furoris mei, dicil Do- ignis ardentis, ibi erit fletus et stridor dentium
« minus : el mittam post eos gladium donec consu- B ] (Marc. xm), > ibique eos gladius vindictee Domini
« mam eos, et ponam solium meum in Elahi, et consumet in eelernum. Attamen quia mulli sunt qui
« perdam inde reges, et principes, ait Dominus : in ex ipsis persecutoribus ante ad fidem Christi conver-
« novissimis autem diebus reverti faciam caplivos tentur, et in numero fratrum recipientur, sermo di-
« Elam, dicil Dominus. >Elam autem esse regionem vinus non tacet cum dicit: « In novissimis autem
Persidis.non arobigamus,nnde et Elamitaenuncupan- diebusreverti faciam captivos Elam.dicit Dominus, >
tur. Preedicit enim propheta Medis et Persis licelBa- quia ipsiqui anle peccatis fuerant captivi, pcr Christi
hylonem devaslaverint, regnumque Chaldeeorumde- graliam postmodum erunt liberi, et qui ante fuera__t
slruxerint: ipsi tamenperMacedonesatqueAlexandri iniinici, jam fient amici et proximi.
LIBER DEGIMUS SEXTUS.
Expleto vaticinio quod contra diversas gentes Q produnt, et libri prophetarum non tacent. Unde prae-
propheta protulit, hoc est, contra JEgyptum et Pa- sens propheta jubet annuntiare in gentibus et prae-
laeslinosatque Moab, contraque filios Amraon, et dicare quod capta sit Babylon, confusus Bel, et vi-
Damascum atque Cedar, novissime contra Babyls- ctus Merodach, idola videlicet quoeChaldaei pro diis
nem et Chaldaeosqui caeteras gentes jussu Domini colebant. Confusa sunt omnia sculptilia ejus, et su-
arguebant, sermonem dirigit, ut quos ante in ple- perata sunt idola eorum, quoniam ascendit contr?
risque locis latenter arguit, nunc palam scelera illo- eam gens, Persarum utique atque Medorum ab Aqui
rum atque peccata manifestando, vaslationem ipso- - lone, queeponet terram ejus in solitudinem : ita ul
ruin pro hoc atque desolationem perfectam expri- non sit qui habitet in ea, ab homine usque ad pecus.
mat. Cui paria Isaias in libro suo scripsit dicens : <.Ecce
CAPUT L. ego suscitabo super eos Medos qui argentum non re-
quirant,ncqueaurum velint, sed sagittis parvulos in-
Sermo Domini contra Babylonem vrwdicit reditum
Juda et Jerusalem. terficiant, et lactantibus uteris non miserentur : et
populo
super filios non parcet oculus eorum. Et erit Baby-
« Verbumquod locutus est Dominus de Babylone lon illa gloriosa in regnis, inclyta in superbia Chal-
<et de terra Chaldeeorumin manu Jeremiee pro- •Q deeorum, sicut subverlit Deus Sodomamet Gomor-
< phetee : Annuntiate in gentibus et auditum facite, rham. Non habilabitur usque in sempiternum, et
< levate signum, preedicate et nolite celare, dicite : uou fundabitur usque ad generationem et generalio-
< Capta est Babylon, confusus est Bel, victus est nem : nec ponet ibi tentoria Arabs, neque pastores
< Merodach: confusa sunt omnia sculptilia ejus, su- requiescent ibi: sed erunt ibi hestiae, et replebun-
< perata sunt idola eorum, quoniam ascendit contra tur domns eorum draconibus, et habitabunt ibi stru-
< eam gens ab aquilone, quoeponet terram ejus in thiones, et pilosi saltabunt ibi, et respondebunt
< solitudinem, et non erit qui habitet in ea ab ho- ululeein eedibus suis, et sirenee in delubris volupta-
< mine usque ad pecus : et moti sunt et abierunt. > lis (Isa. xin). > Apertum est quod latebat. Nequa-
(MAURUS.) Isaias et Jeremias atque Ezechiel verbum quam fortes et giganles angeli intelligendi sunt et
Domiiiiconlra Babylonem, et terram Chaldeeorum deeiuones, sed Medorumgens, quorum princeps Da-
protulerunt, in quo praevaricationes et iniquitates rius primus Babyloniorura destruxit imp.erium, oc-
ejus pluriraas replicaverunt, et meritam vindictam ciso Balthasar nepoteNabuchodonosor, quiEvilmero-
inde sibi venturam preedixerunt. Quomodo ergo a dach filius fuit. Tantam autem scribit MedorumPer-
Medis et Persis urbs Babylon subversa sit historiae sarumque seeviliam, ut ardore sanguinis efli_ndeud_
1139 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III 1140
aitrum argentumque contemiianl, ct oblalas opcs A _. cl boc quod sub alia similitudine Ezechiel prophcta
pro luto reputent: setl sagittis parvulos interficiant, in libro suo describil, dicens : « Tu, fili homiiiis,
cl Iaclanlibus uteris non iiiisercantur, el super ftlios sume tibi lignum uiium, et scribe super ilhid Judee,
non parcat octilus eorinn. Interficiantur parvuli, et filiorum Israel, sociorum ejus, et tolle ligituni al-
quortira vulnera erunl non minora quam corpora, ct tcruro, el scribe super eum Joseph, lignum Ephraim,
proognantes literi secciilur, clidanlurqne infanles, et cunctee domui Isracl, sociori.mqtie ejus. Et atl-
ct ad ubera prcssos filioscruriclis viclor occidat. Us- junge illa uniiin ad alterum, tibi iu lignum uiitim, et
qiie in preeseulem ergo dicm prophelia Babylonis ex- eruiit in uninnem in nianii tua ; enm autem riixc-
plctur : ct sic.il subverlil Deus Sodomam etGomor- rint ad te filii populi tui loquentes : Nonne inriicas
liiam, sicct ista suhversa non habitabilur in cctcr- nobisquid inhis tibi volis ? loqneris adeos:Heec(lieil
niini. Pro illa eiiiinSeleuciamct Ctcsiphonteinurbes Dominus Deus : Ecce ego assumam ligmim Joscph,
Persarum inclytas fcceruiit. Nec ponet ibi tcntoria quori estinmanu Ephraini, et trihus Israel, quccjun-
Arabs, ncc pastorcs requiescenl ibi: sed crunl ibi Ctccsunt ei, el dabo eas pariter cum ligno JtiJa, et
beslia:, et rcplelmnlur domus cortini draconibus, cl faciam eas iij lignuin iinum, el erunt uiium in niaint
habitahuiit ihi strulhioncs, ct pilosi saltahunt ibi, ct ejus. Erunt aulem ligna super qucc scripseris in
rcspondebiint uhilee in eeJibus suis, et sireuec in de- B I raanu lua in oculis eorum, ct diccs ari cos : Ihec
ltibris voluplalis. In tanliiiii liabylon vastala erit al- dicit DomintisDcus : Ecce ego assumam lilios Israel
quc dcserla, ut 110ari pascua quiriem armentorum de meriio nalioinini, ari quas abierunt, et congregaho
ct pccorum ulilis sit: uon cnim lcndet ibi Arabs eos nnJiqiie et ariducam eos ad humum stiam, el fa-
Saracenusquc lentoria, ijec pastores post vestigia ciani eos gentem unam in terra, in monlibus Isracl,
gregum fessi laborc quicscenl : sed iijter parielinas el rex unus erit omnibus imperans, et non eruul ul-
et angustias vclerum ruiiiaruin habjtahiint D"S : tra Jua: genles, nec divideutui' ampliusin duo regna,
quod soli Scptuaginla Qxipitt.,iri cst, bestias transtu- neque pollueiitur ultra :'n iilolis suis, el abominatio-
lcrunt: alii ipso nomine quotl apud Jlebrocosscri- nibus, et in cunctis iniquilalibus suis, ct salvos cos
ptum cst, volentes gencra dcemonum intelligi, vel faciam Je univcrsis scriibus suis in quibus pocravc-
phantasmala. QuoJquc scquitur : « Pilosi saltabunt runt, et mundabo eos, el erunt mihi populus, et
ibi, » vcl incubones, vcl tauros sylyestres quostlam ego ero eis Deus. Et servus meus David rex super
honiines, quos nonnuUi Faunos, Sicarios vocant : eos, et pastor iinus erit omniura eorum. In juriiciis
aut dnjinoniiin gcnera intclligiiut. Pro ululis qiioque mcis anibulabunt, et mandata mea custoriicnl, el fa-
oinnes ipsiini verbuni llebraicuin a"-., soli Scpliia- cicnt ea, et habitabunt super lerram, quam tlctli
oiiocentauros Iranstulerunt. Sirenee autem <
C servo meo Jacob, in qua habilaverunl patres vcstri,
ginta
DOT quas nos aut rioeinones,aut monstra qucedam, cthabilabunt super eam ipsi et filii eoium, cl filii
vel certe Jracones niagnos interpretati sumus, quod filiorum eorum tisque in sempiternuni: el David scr-
crislali sunt el volaiiles : per quce omnia vaslitatis vus meus, princeps eorum in perpetumn. Et peicu-
el soliludinis signa monslrantur : quod tanta sit cle- liam illis fcedus, pactum sempiternura crit eis., ct
populalio urbis quondam poientissimee, ul pr_e niiil- fundabo eos, et mulliplicabo , et dabo sanctilicatio-
litudine dcemonum ac besliarum nullus in eam au- uciii meam in meclio eorum in perpeluuni, et erit
deal paslor, id est, deserli appelitor jnlrare. Diriici- tabernaculum meum in eis, et ero eis Deus, ct ipsi
mus a quodam fratre Elamita qui de illis finibusi crunt mihi populus, et scicnt genles quia ego Do-
egreriiens niinc Hierosolymis vitam cxigit mona- miiiiis sanclificalor Israel, CIIJIJfueril. sanclificalio
chorum, venationes regias essein Babylone, etoninis ; mea in mcdio eoriim in perpetutim (Ezcch. xxxvn). _
gencris bestias murorum ejus tanlum ainbitti coer- l.egiiiniiarrat historia (/// Reg. xxxvn) sub Roboani
ceri. filio Salomonis duodecim tribus fuisse divisas, ct
« In diebus illis et in temporc illo, ait Dominus, duas, hoc est, Judam cl Benjamin cum levitis ac sa-
« venienl filii Israel, ipsi ct filii Juda, simtil ambu- . cerdolibns secutas csse Roboam, qui regnavit in Je-
« lanlcs et flenlcs propcrabunl, et DomiiiuinDeiiini " rusalein, et regnum ejus appellatum est Juda : alias
> « simni qua:rent. ln Sion interrogabunt viain, huc: vero decem tribus qitce dixerunt: « Non esl nohis
« facies corum vcniciii, ct apponentur ad Doniiiiuni[ pars in David, neque hocretlitas in filio Jesse |Isai], »
« fuedcre senipilerno, quotl niilla oblivione clolebi- Hieroboam filio Nabatb, de tribu Ephraim, qui fuit
« ttir. » Hceccrgo proniissio ad reversionem populii filius Joseph, submisisse cervices et servisse ei, ap-
Dei de captivilalc, quam sub Assyriis vel Chal- pellatasque ex inagna parte populi antiquo noniiiie
deeispassus est in terram Juda, perliuel, vel raagis; Israel: et mullo leinpore regnuni Juda ei lsrael ari-
Christiana tempora signilicat., quantlo dc diversis. versum se babuisse cerlamina, propriisque paruissc
gentibus filii Dei couveniunt ad Ecclesiam catholi- regibus, primasque decem tribus captas ab Assyriis,
cam el ad veram religionem. Ibique queerenl Domi- et post aliquantum temporis eas qtieo appcllabanlur
niiin siiuro irtterrogantes, et discentes viam verita- Jutla, a Cbalriteisiu Babylonein cluctas esse caplivas,
trs, vultumque cordis sui ad faciendam voluntatemi ct Iribum Jucla posl annos sepluagiuta antiqua: lerrae
Dci convertunt, jungunturque illi fcedere sempi- redditam : decem aulem tribus queevoeabanlur Is-
terno, quod nulla obliyione unquam delebitur. Nam\ rael, usque hodie in monlibusurbibusqueMedorunt'
1141 KXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XVI. K_3
servire captivas (/ V Reg. xn, / V Beg. xxv). Proe-• A i Salvatoiis, quando labernacuhim cjus posiLmncst in
sens igitur prophetia hcccex orc Domini pollicetur,, ecclcsia ubi faclus esl Deus noslcr, et nos populus
qtiod utrumque sibi jungatur iinperium, hoc esll cjus, profecitisquc omniuin cst, iil sciiint quod ipse
regnum Judce, et regnum Israel : tollaturqtie virgai sil Doniinus , cl ipse sanclifieel Isracl : uon juxta
Ephraim, qui de stirpe Joseph generatus est, cumi carnein, sed jtixta spiritmu, quanio sanclificatio
reliquis tribubus quce ei socialce suut, et jungaturr ejtis in niedio credentium facla esl in perpetuum.
virgceJudae, ttt nequaquam vocetur Jutla el Israel, QiioJ autcui Doininus abjecerit Iribom Ephraim, et
sed uno nomine appcllcntiir JuJa : et sub figtira pro-- elegerit trihum Juda, et in Psalinis leginms, in qui-
pbelce, qui prceceJil iu lypo Domiui salvaloris, ne- bus scriptum est: « Et repulit tabernaculuro Josepb,
quaquam duabus manibus, sed nna Chrisli teneanturr et tribuin Epliiem non elcgit, el elegit tribuin Juda
inanu. Dicit enim sc assumere lilios Israel tle meJioj (Psal. LXXVII),» de qua scriplu:! est : « Non defi-
nationum ad qtias captivi riucii sttnt, ei reducliirum1 ciet princeps ex Juria, neque tlux dc senioribus ejus,
eos in lerram, et niontes Israel, de quibus supra Ie- tlonccvcuiat qui miltendus est, cui reposilum esl,
giiniis, et appellandara unam geiilcm uuiusque regis3 . elipsecritcxspeclatio gcntipin (Gen. XLJX).» Verc
regeiidam iinperio, ul ultra non polluanlur in ido- eniih in adveiilu Doniini salvaloris dua. vhgoe, et ut
lis el abominationibus suis: sed cum fticrinl de ca-- ]B in llebraico posilum esi, duo ligna in uniim juncta
ptivitatis sedibus liiicrati, in quibtis peccaveruntl stinl sccplrum, cl iji baplisuiale Chrisli dutluni se-
oitiiiibus viliis, esse munriaiulos el ftiluros populumi parala socianlur, ul fianl in unuiji novuin hominem
Dei, ita ut Dominussit Deus eorum. « El seivtis, inei in unain genteni : nequc polluaiiliir ullra in idolis
quit, raeus David rex super eos. » De quo et angeluss pt abominalipiiiijus, sed inundi lavacro sinl poptiius
loquitur in Evangelio (Luc. i), quod regnaturus sitl Dei, el impcrcl cis Cluistus, ct habitenl super ter-
super domuni Jacob, et regni ejus non sii finis. Tan- ram, lerramque vivcntiiiiii quain dcderat servo suo
t_eque eril clenienlice, ut uon solum rcx, sed etpa- Jacob, qui populuui IsraeJ in matris utero supplanta-
stor appell.etur. Quod superbuin nonieu imperii pavit. Sin autein voltierimus juxla prophetiam Osee
sloris vocabuluro mitiget. Qui postquam fuerint iul qu_epene omnis ad dccem tribus dirigitur, itl est
gentem unam, pl in LerraJsrael, ac moiiiibus habi- ad Josepli, el Epbj'aim, el Samariam, el Israel, iu-
tavcriut, anibulaturi sinl in onmibtis juciieiisDoiniui,, telligerc falsi noiiiinis sciciiliam , et divisas lurbas
et praeceptaillius custodituri: habitaluri autein IIOIJ I ha-icticoruin, hoc Jicenuis, quod in uliimo iempore
in alia lerra, sed in ea quam dedil servo stio Jacob,, « qtianuo subinlravcril pleuitudo geniiuin, ct om-
in qua habilaverunl palres eoruin, Abrahani, Isaac, nis Israc) salvus fueril {Bom. xi). » Tunc cliani ad-
el Jacob, el rpliqui sancti: et non solum ipsi babi-- C ( vcrsarii populi qtii contra doinuin Judoe, et confes-
laluri sjni, sed et filioeeoj-um ac nepoles, juxta iliudI sionera Ecclesiae pugnaverunt, tradant sc eeclesia-
Virgilianum: slicic lidci, et univcisis eiroribus dereliclis, etpriu-
Et uatj nalorum,el qui nascenlurab illis: cipibus niundi islius qui deslruuntur, et palriarchis
habitentque non ad brpve lempus, sed iu perpctuurn. suis, qui cos in blaspliemiartun baralrum deduxe-
Vultis aulera scire qui sft isle rex et paslor ? Ipse estt runt, consurgant et relinipianl idola sua, et abomi-
de qqo suprq (Jixi : < Servq§ oious Dayid. » — « Quii uationes suas, quas tle suo corde confinxerant : et
cmp iijiorijja Dcicssct, non esl rapinani arbilralus essei de cunclis sedibus suis, iu quibus peccavcranl, Lrans-
se a?qualp_i)Pcq:sedsepxin_u:iyitfor__ianiservi acci- eanl ad ecctlesiasiicanifidcm, cmundenlur, et sint
piens, et facfus est obpdiens Patri usque ad mortem,, popufus Cbristi, el ipse sil Deus eoruni.
mortera autenj prucis (Philip.u). » Cunique sub lalii < Grex perdiius factus est populus meus, pastores
rege fuerint, percutiani illis fcedus pacis, nequaquami < corum seduxerunt eos, fecpjuntque vagariin nion-
uti)iveterileslainp!Jlocerlaroinuniatquebellorum,sed I < tibus. De nionte in collem transierunt: oblili sunt
pactum pacis, queeexsupecal omnem seiisum, de quai < cubilis sui. Omnes qui invenerunt comedertint
Salvator loquilur ad qppslolos : < Pacem meam do1 < eos.» (MAURUS). Hacsenteiilia denotantur reges Is-
yobis, pacera rclinquq vq|ri,s(Joan. xiv): » et Pro- D I raelitaj'ujn qui errare fecerunt populum a cultu di-
phefei dicit: « FactMS<_stin pace locus ejus (Psqj. vino, et declinare ad iJololalriam : quorum primus
LXXV).»,Quos cum in Ecclesia fundaverit et stabilie- Ifieroboara ftiit filius Nabalh, qui decem tribus fccit
rit, ila jit posshjt dipere : < Staluit supra pclrain adorarc vilulos aureos, qiioruin unum pnsuil in Dan,
pedes nieos (Psal. xxxix), » tunc multiplicabuntur, et alterum in Betbel, et Achab, de qua Scriptura di-
vel credeniium nuinero, vel multiplicatione yirtu- cit : quod venundalus sjl, ut faceret lualuui in con-
ttiin. < Et dabo, inquil, sanctificaLionemiiieam, sive speclu Domini, nec non el ceeteros rcges ejusdem
sanptuariuni n}Bum,in medio eortim in perpetuuni-» populi quos arguit Scriptura pra.varicatores esse le-
Quod Judgji dp lemplq inlerprelaiilur, quod sqb gis Dei. Mystice autem signitical scribas, el phari-
Zorobabe}e?struclum esl.Sed quomodp stare poterit sceos, vel eliam heerelicos qui faslu superbice suee,
hoc, quod dicilur, in perpeluum : cum lemplum il- induxeranl sectas perdilionis ,in populuro Dei, variis
lud quod a Zorobabel exstructumest et postea a jnul- transgressiojiibus facieutcs obnoxium : et quoniam
tis instauralum, Romano igne succensum sit? Quee deseruerunt traditionem divineeIegis, el recesserunt
omnia referenda sunt ad Ecclesiam et ad tempora de cubili sanclae Ecclesiee, ubi sponsus cura spousa
1143 B. RARANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. \\U
colloquitur. Oves Dei Cbrisluro, qui ostium est, op- A est, salvari non potest. Qui eiiam recordatus uhi
posuerunt contra illos, qui lacerant eas peccati spi- fuerit Jerusalem, ingeirtiscit et dicit : < Quomodo
culis, quique hoc pro nihilo perpetuo ducunt et du- cantabimus cauticum Domini in terra aliena (Psal.
xerint. Unde et sequilur: cxxxvi); » et quia impossibile est in Babylone con-
« Hosteseorum dixerunt: « Non peccavimus, pro stitutum Deo organis canere, otiosa quippe ibi sunt
« eo quod peccaverunt Domino decori justiliee, et organa hymnoruni Dei, propterea dicilur per Pro-
« exspectationi patrum eorum aDomino.»Possunt et phetam : < Super flumina Babylonis, ibi sedinms et
sacerdotes mali juxta tropologiam in ipsis pastori- flevimus cum recordareraur Sion; in salicibus in
luis accipi, qui curis mundanis et illecebris volupla- medio ejus suspeudimus organa noslra (Ibid.). >
tum dediti, causaefiunt perditionis plebis sibi com- Suspensa sunt organa nostra quandiu in Babylone
niissce. De quibus per prophetam dicitur : Causa sumus, in salicibus fluroinum Babylonis. Si atiiem
ruince populi sacerdoles raali. Qui licet peccatum invenerimus Jerusalem, locum visionis et pacis, or-
granrie per negligcntiam stiam commiserinl, eo quod gana quee anle otiosa peridebant, liinc assiimunuir
contra preeceptuin justitice, ct spem futurce remu- in manibus, lunc jugiter psallimtis, lunc contiiiiiafiin
ncrationis, oves Christi luporum morsibus tradide- cilharizamus, et non est lempus qtiando non lautlc-
rint : tamen nulla poenitentia, vel melti futureevin- B demus Deum per ca organa quae habemus in mani-
clictcecommoti se a peccatis corrigere student : et bus. Igilur, ul dicere coeperamus, semper anima in
exceecati pulvere curarum terrenartim, caeci ad aliquo nuncupalivo (erree loco est, et sicut peccato-
ignem vadunt perpetuum. Qua atitem menle anima- ris in Babylone, sic e conlrario justi iu Judoca cst.
rum prcesul honore paslorali inter ceeteros utitur, et Verumtamen juxta qualilatem vitaeet lidei, etiam in
inter terrena negotia, qucereprehendere in aliis de- ipsa Judaca, locis intcr se variis separatur. Sive
buil, ipse versatttr : quod videlicet, ex ira justae re- enim in Dan est, quoecxtremce partes Judeece sunt,
tributionis per prophetam Dominus minatur, dicens: sive iu superioribus paultilum melioribusque locis
Eterit sicut populus sic sacerdos (Malach. i). Sa- quam Dan, sive in mediis linibus Judaeee,sive circa
cerdos quippe esl ut populus, quando ea agit is qui Jerusalem, et est omnium beatissima quee in media
spirilali ofDcio fungitur, quee illi niroirum faciunt, Jerusalem urbe consistil. Qtii vero peccator est, et
qui adhuc de studiis carnalibus judicantur. nimis sceleribus oppressus, hic in Babylone est: hoc
t Recedite de medio Babylonis, et de terra Chal- modico minor, et nec dum usque ad summum pec-
« doeorum egredimini, et estote quasi heedi ante calorum culmen ascenriens, in .Egypto et in parli-
« gregem : quoniam ecce cgo suscitabo, et adducam bus _Egypti coinmoralur. Et sicnt qui in Judeea
« in Babylonem congregationem gentiuin inagnarum " sunt non cequaliacuncti possident loea, alius quippe
< de terraAquilonis,etpraeparabuntur adversuseam, in Jerusalem est, alius in Dan, alius in Nephthalim,
< et inde capietur : sagitta ejus quasi viri fortis in- alius in finibus Gad: sic cum in jEgypto omnes sint,
< terfectoris, non revertetur vacua. » Secundum bi- non aequalesÊgyplipartes incolunt, alius in Taphni,
storiam monet propheta Israelitas, qui in captivitate alius in Memphi, alius in Syene, alius in Bubasli
Chaldaica iuiri erant in Babylonem, ut non stabilem habitat: quee loca propheta Ezechiel plena myste-
possessionem arbitrarenlur ibidem se habituros, sed riis voce testatur, nomina quoque partium -Egypti
speni haberent reversionis suae in terram propriam, exponens. De quibus si quis lector fuerit spiritalis
et quando tempus relaxatae captivilalis venircl, festi- dijudicans omnia, et ipse a nullo dijudicatus, non so-
narent inde abire : quoniam futurum erat, ui a Me- lum niajores regiones allegorizabit, veluli Judoeamet
dis et Persis vastaretur, et opulentissiraum regnuin -Egyptum, et Babylonem, sed particulas quoque
Chaldccorumin precdam hostium verterelur. (Orig.) lerrce : et quomodo in Judeea, Jerusalem, et Beth-
Myslice autem quomodo corpus nostrum in aliquo lehein cceterasqueejus civitales: ita in .Egyplo legens
leiTceloco consistit, eodem modo etiam anima se- Dispolim, Bubaston, Taphnan, Memphin, Syenem,
cundum slaium suum in aliquo nuncupativee terree pro intellectu rerum figurabit. Hortatur ergo vox
loco esl. Quod dico sic fiet manifcstius : corpus no- " divina, ut qui in confusione istius seeculicaptivi fue-
striim aut in _Egypto est, aut in Babylone, aut in runt peccatis, per conversionem et correctionem
Paleestina, atil in Syria, aut certe ubicunque. Simili- vitcede regno diaboli, et de potestate lenebrarum
ter et anima in aliquo ejtisdem cum lerra nominis recedant, redeantque per pcenitentiam ad terram
loco est, alia in Babylone, alia in -Egypto, alia in Ecclesiee: nam hccdi pcenitentes significant: unde
Ammanitarum regione:etsicsacratasecundumintel- et in lege pro peccalis offerebantur. Attdita ergo
ligentiam Scriplurartim pro qualitate vitee locorum devastatione Babylonis, et destructione regni Chal-
diversitate distinguitur. ln Babyloneest quando con- deeorum, Israelitee egrediuntur : cum electi quique,
fuuditur, quando turbalur, qttando pace deserla sanctorum doclorum vocibus instructi, ante gregem
bella sustiiiet passionum, quando tumultus malitiee praedicatorum aguntur, ut vadant in terram repro-
circa eamfremit: tunc, uldiximus, in Babylone est, missionis futurae: terram videlicet viventium, quam
et ad istam animam prophetalis sermo dirigitur, «li— niiles el niansueti possidebunt in aeternum : quoniam
cens : Fugite demedio Babylonis,et resalvale unus- cumaudierintJoannemApostolurasibidicentera:«No-
quisque animam suam. Donecenim quis in Babylone lite diligere mundum neque ea quee in mundo sunt.
1U5 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XVI. lUG
Mundusaulenvtransit, etconcupiscentia ejus (IJoan. jAperbiee suee stultiliam, intenta fuit ad devastandas
11},» egredientes de confusione vitiorum certant sin- omnes per circuitum gentes, ita et ipsi ultioiiem ei
guli, in calle virtutum gressu bonorum operum, ocius reddant, et sicut fecit aliis, ita et faciant ei. Dejiciant
pervenire ad habitationem coelestis patriee. jnuros ejus, et fundamenla destruant, disperdant ab
« Et erit Chaldeea in preedam, omnes vastantes illo satorem et messorem, nec cultorem loci ejus
« eam replebuntur, ail Dominus : quoniam exsultatis derelinquant. Refert Herodotus et multi alii, qtti
« et magna loquimini, diripientes heereditatem meam: greecas historias conscripserunt, Babylonera fuisse
« quoniam effusi estis, sicut vituli super herbam, poteniissimam, et campestribus per quadrum sitam,
« et mugiistis ut tauri. » (MAURUS.) Postquam casum ab angulo usque ad angulum muri sedecim millia
memoravit Babyloniee, et depreedationem Chaldeeae tenuisse passuum, id est, semel per circuitum sexa-
retexuit: exponit causam undeheecpatiebantur,quo- ginta quatuor millia. Arx autem, id est, capitolium
niam exsultaverunt in interitu Judeeorum, et superba urbis illius turrisque post diluvium in altitudinem qua-
locuti sunt. Diripientes heereditatem Domini, lasci- tuor mitlia dicitur tenere passuum, paulatim de lato
vientes in devoratione ejus, sicut vitulus super her- in angustias coarctata, ut pondus imminens facilius a
bam, et superbo clamore velut taurino mugitu cap- latioribus sustentetur. Describit ila templa marmo-
tis atque devictis Israelitis insultantes, sed non ]B rea, aureas statuas, plaleas lapidibus auroque ful-
diuturna inde fruebantur tetitia, imo confusione gentes, et multa alia quee pene videntur incredibilia.
dejeclae sunt perpetua. Unde et sequitur. Hoc totum narravimus, ut ostenderemus, quod ad
« Confusa est mater vestra nimis, et adeequata iram Dei omnis potentia polluta sit, et favilleeet ci-
« pulveri quee genuit vos. Ecce novissima erit in neri comparetur. Si liceret introire propter barbaras
« genlibus deserta, invia et arens ab ira Domini. nationes, et videre tanlee urbis extrema vestigia, vi-
« Non habilabitur, sed redigetur tota in solitudinem. deremus possessionem eorum exitii, et [Forte exiissc
< Omnis qui transit per Babylonem, stupebit et sibi- in] paludes aquarum, et vere completum esse quod
« labit super universis plagis ejus. » Huic similia de Esaiee vocibus canitur : « Scopabo eam in scopa te-
«
Babylone Isaias in libro suo loquitur, dicens : Et rens, > exceptis enim muris coctilibus, qui prbpler
erit Babylon illa gloriosa, in regnis inclyta iu super- bestias concludendas, post annos pturimos instauran-
bia Chaldeeorum, sicut suhvertit Deus Sodomam et tur, omne in medio spatium solitudo est.
Gomorrham. Non habilabitur usque in sempiter- « Unusquisque ad populum suum convertetur, et
num, et non fundabitur usque ad generationem et « singuli ad terram suam fugient. > (Hieron.) Id
generalionem (Isa. xm). » Usque in praesentem ergo '" ipsum testimonium et Isaias in iibro suo ponit, oste.i-
diem, ut supra diximus, prophetia Babylonis exple- dens quod postquam capta fuerit Babylon, et per
tur, confusa est et adrequata pulveri, re-Jaclaque est portas ejus inlraril hostilis exercitus, cuncta auxilia,
in soliludinem. Et sicut subverlit Deus Sodomam et el diversarum gentium turmee, quibus prius civitas
Goinorrham, sic ista subversa non habitabitur in defensabatur ad suas provincias reverterentur.
oeternum. Pro illa enim Seleuciam et Ctesiphontem « Grex dispersus Israel, leones ejecerunt eum.
urbes Persarum inclytas fecerunt, cunctisque getiti- « Primus comedit eum rex Assur. Iste novissimus
bus in stuporera versa est, eo quod tanta polentia « exossavit eum Nabuchodonosor rex Babylonis. >
regni, ad tam magnam venerit despectionem. Dicit (MAURUS.) Reges ergo Assynorum, hoc est, Teglad-
ergo secundum tropologiara, quod in fine mundi vel phalasar, qui magnam partem populi Judaeorum in
mortis uniuscujusque omnis gloria el superbia Chal- Assyrios transtulit, et Sennacherib qui decem tribus
deeorum, et confusio mundi recedat, et ita omnia gentis Judeece, queevocabantur Israel, victas transtu-
suhvertantur, sicut subverlit Deus Sodomam et Go- lit in montes Medorum, ipsi leones hic nuncupantur,
morrham, nec uilra voluptatum secculi vel mundi qui comederunt Israel. Nec non et Nabuchodonosor,
istius fulurus sit status, sed pereat. qui novissime totam Judeeam vastavit, urbes deslru-
« Preeparamini conlra Babylonem per circuitum, _r. xit, et templum Dei in Jerusalem succendit, juxta
« omnes qui tenditis arcum : debellate eam, non illud quod in libro Regum scriptum est: Projecitque
« parcatis jaculis, quia Domino peccavit. Clamale Dorainus omne semen lsrael, et afflixit eos, et tradi-
« adversum eam, ubique dedit manum, ceciderunt dit eos in manu diripentium, donec projiceret eos a
< fundamenta ejus. Destructi sunt muri ejus, quo- facie sua : ex eo jaiu tempore quo scissus est Israel
« niam ultio Domini est: ultionem accipite de ea, a domo David, el conslituerunt sibi regem Jero-
« sicut fecit, facite ei. Disperdite statorem [satorem] boam filium Nabath (/// Beg. xn). Separavit enim
< de BaDylone, et tenentem falcem in tempore mes- Jeroboam Isracl a Domino, et peccare eos fecit pec-
« sis, a facie gladii columbae. > Preecepit propheti- catum magnum, et ambulaverunt filii Israel in uni-
cus sermo Medis et Persis et cunctis nationibus quee versis peccatis Jeroboam quee fecerat: nec reces-
contra Babylonem in illorum venerunt auxilium, ut serunt ab eis, usquequo Dominus auferret Israel a
preeparent contra eam arma bellica, instaurent prae- facie sua, sicut locutus fuerat, in manu omnium ser-
lium, clamorem adversus eam levent : ut sicut illa vorum suorum prophetarum: translatusque est Israel
Nabuchodonosor regem, queni hic columbam vocat, de terra sua in Assyrios usque in diem hanc.
non propter simplicitatem mentis, sed propter su- < Propierea heec dicit Dominus Deus Israei: Ecce
s egQvisitabo regem Babylonis, et lerram ejus, sicut A facta desolatione, juxta omnia quae preecepit Domi-
. visitavi rcgem Assur, ct reducam Israel ad habita- nus. Mystice autem tloctoribus et preedicatoribus
< culum suuin, ct pascelur Carmelum cl Basan, et in Christi prcecipilur, ut regnum diaboli in mundo stu-
« liiontc Epbiaiin pt Galaari satqrabitur anuna ejus. deant evertere, et dissipent opera ejus maligna, et
« In djebus illis pl in teinpore illo, ait Dominus , destruant consilia ejus pessima, ut interficiant om-
« qua:rctur iniquitas Israei, ct non erjt, et peccatum nes peccatoi*esterree, et clisperdant de civilate Do-
« Juda, et noij invenietur, quomam propitius ero eis mini omiies qui operantur iniquitatem
< quos rcliquerp. » Yisitavit ergo Dominus regem < Vox belli in terra, et contrilio magna, quomodo
Babylonis, hocesl, Balthasar, qtii novissimus i'egna- < confraclus est, et contrilus malleus universeelerroe?
vil in Babyloiip, et terrain ejus, quando per Cyrum < QuomoJo versa pst in deserlum Babylon in genti-
ct Daiium, Mcrios el Persas regnum Chalriaeorum < btis? lllaqueavi te, et capta es Babylou et nescic-
tlestruxit. Sic visilavit Assur Sennaclierib, et popu- i bas, inventa es et appreliensa, quoniain Doniiiiiini
|uiil ejus qui blasphcnjavit Deum Israel in lnanu « prurocasli. » Malleum universcc lerree hislorialiler
jiunliorum suoiuni : unJc cgrcssus angelus Doniini demonslral per tropum synecJoche Babylonem cnm
percussit in castris Assyriorum ccntum octoginta regibus suis, qui plurimas tcrree parles conqu.issavil
.quiiiquc millia (// Par. xxxn), ct reversus cst Sen- B I atque devastavit: et merito in ejus interitu vox bclli
qachcrib rex Assyriorum et habjlavii in Ninive. Et el contriiio magna resonuit, quia plurimis gentibus
facium esl cum adoraret in lemplo Nesrach deum ejus devaslatio gaudium fccit. (Orig.) Queerenrium
suuni, Adramalech ct Sarasar filij cjus percusserunt igitur est quis sit spirilaliler malleus universce terrcc,
cum in glatlio fugeruntque iu tcrrain Araratl, sicut quaeveejus contritio prophetata, quia ante confractus
liber Isaicc testalur. Rclaxataque est captivilas He- est quam contritus. Quis est iste mallcus volens
brecqrum per Cyrum qui quinquagiiila fermc niillia quantmn in se cst impedire lapides ;cdilicalionis tem-
boniinuin regretli fecil in JuJicani, et postea leinplo pli, ut conlriti non conyeniant fundanientis ejus?
aedilicato, et civilale reslaurata Israeliloe terraiu Vitle nunc diaboltim si non ipse est malleus univcrsee
.suaiii colere ccepertint. Myslice auteiu Dominus vi- terree. Ego auleiu pronunliabo coiiiideiis esse a|i-
sitat regem Babylonis, hoc est, coiifusionis, sicut quem, qui non magnopcre curet de malleo universce
visitavit regem Assur, qui inlerpretatur gradiens, terrce. Etquoniam exemplum assuinptum est tle sensi-
vcl dirigens, cum diabolum regera confusionis, et bili malleo, quaero materiam malleo fprliorem, quae
rcctorein tenebrarum haruni dcstruxerit, sicut rie- nihil ab eo percussa patiatur. Quara quidem quae-
struxit anlichiistiim, el onines perseculores Eccle- rens reperio in eo quod scriplura est: « Ecce vir
sice, qui direxerunt arinanequitiee sucecontra sanctos *- stans super muros adamantinos, et in manu ejus
Dei, et effudcrunt sanguiiietn innocentem, vel etiam adamas. »Refert autem tle adamante hisloria, quia
hcereticos qui dirigunt jacula pravec doctriiioein ani- fortior sit omni ceedenti se malleo, incontritus el in-
mas siiiipli-iuiii, ut irilerficiant eas. In fine eniin convicjbilisperseverans. Licet super slet malleus dia-
niundi, tliabolus qtii sedticebat genies mittendus est ljpljiS, et suppositus sit draco, qui est quasi incus in-
in slagnuin igjiis et sulphuris, ubi est bestia anli- domabilis, pihil tamen in manu Domini, et in con-
chrisltis cum impiis nieinbris suis cl perseculoribus, spectu ejus consistens ariamas perpetitur. Duo itaque
et pscudoprophetee sine dubio hceretici, et crucia- contraria sunt adamanli justo [Al., isti], inalleus et
buntur tlie pt nocle in SKCtilasceculorum, et regna- incus improriucibilis. Jam quoririaraest, et apud natio-
buiil sancti cum rege suo in ceternuin, et satiabitur nes iritumvulgi sermone proverbiiim,uldehisqui an-
aniina eorum omnibus bonis, tuncque veraciler im- xietatibus et malis premunlur, dicant: Inler malleiim
plcbiuir illutl quotl dicitur : In tempore illo quoerettir sirot et incudem. Tu autem hoc refers ad diabolum
iniquitas Isracl, et non erit, et peccatum Juda, et et draconero, qui istiusmodi semper in Scripttiris pro
non invcnielur, quia lunc alligabil Dominus vulnus varietale causarum nominibus insigniuntur, et dicis,
populi sui, el sanabil coiHrilioiies ejus abslergelque quia sanctus qui quasi murus adamantinus, vel in
omnem lacryniam ab oculis sapcloruni suorum, et manu Domini adamas est, nOn curet neque de mal-
mors non erit tiltra, neque luctus, neque clamor, ne- leo, neque dc incude; sed quanto plus coesus fueril,
qtie dolor erit ultra, quce prima abierunt: sed novtis lanto plus virtutem ejus spendescere. Post haec
populus, novam civitatem inlroiens, ibi multiplici quaero, qui sit iste qui universcc terree malleum con-
cxsullalione gandebunt in perpetuum. fregerit et conlriverit? et dicam non potuisse Moyscn
« Super tcrram dominaiitiuni ascende, et super confringereatque conterere malleum universcelerra:,
« habitalorcs ejusvisila, dissipa, et iijterfice quee neque ante eum Abraham, neque post eum Jesnm
« posl cos sunl, ait Dominus : et fac juxta oninia Nave, neque aliura quemquani prophetartim. Quis
« qua: proecepilibi. » Sermo divinns ad regnum Me- ergo potuit talem tanlumque malreum universce
rioriinj atque Persarum dirigitur, ut super terram terree confringere ct conterere? Quis est iste! Jesus
dominantium, boc cst supcr Babylonem et snper ha- Clirisius confregit atque contrivit malleum universoe
bitatores ejus Clialdeeos asccndens visitet, dissipet, lerrae. Et hoc nunc adinirans in Spiritu sancto pro-
ct inlcrficiat, quecpost eos sunt, ut posteritas Baby- phetes, ait: < Quomodo confraclus est, et contritus
loiiis funditus intereat, nec jjam ultra habitetur : malleus universce terree? > Primo confractus est, de-
1149 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XVI. HSO
inde contritus. Et quoniam reperi salvatorem esse A gratia : Pharao et -Egyptii vasa iree. Rursus se qui
qui confrcgit liialieuni universee tcrra: cl contriverit primus misericoi.liam consecutus est, el eos qui in
eum, veniam ad Evangclium ut virieam primam ten- • tempore, inquii,dcJudeeiselgcntibuscrediderint,vasa
talionem quando dixit ei diabolus : « Ista omnia tibi misericordiee nuucupavit. Sunt ergo in thesauro Dei
dabo si procidens adoravcris me, » etc. (Mntth. iv); vasa iree. Scriplum est enim : « Aperuil Dominus
et dicam, quia illo lcmpore non contrivit Jesus mal- tliesaurum suuiii, elprolulitvasa ircesuae. > Quis est
leum universoc lerree, sed taiilum confregit eum. isie lliesaurus Domiiti, in quo vasa irce inveniuntur?
Cuin vcro secessil ab co usque ad lempus, et tem- Aliquis forsitan qucerat, ulium in thesauro Doniini
pore postca vcnit instantc, tunc contritus est, non tantumraoJo vasa irce sint, et lliesaurus Dci, qtii cst
soliiincnnfractusiil priinuni, malleus universee terree, thesaurus oinniiim,- non habeal vasa raisericorclia..
cl quia coiitrilus est, qui fuerat ante confraclus, au aliuriquid iniciligi oporteat de lliesauro Dci uiido
malleus iiniversce tcrren, idcirco et-per unumquem- efferantiir vasa irce ejus? Thesauruni Doiuini ergo
que iioslrum confringilur quiJem, qilanJo inlroduci- confidens diccun esse Ecclosiam ejus, et isto tbe-
nitir in Ecclesiam cl prolicimus iu firie. Conteritur sauro, id cst in Ecclesia, seepe horaincs laiitare qui
auteiii et comniintiilur quanrio ari pcrfccliim veneri- sint vasa iree. Veniet igitur tempus qitando aperiat
mus.« Quomodo, inquit, versa est in desertuni Baby- JJ Doniinus tliesaurum Ecclesiee.Nunc enim clejusacst
lon in geniibus, illaqueavi le, et capta es Babylon; Ecclesia, et vasa iree curn vasis misericordiee jnjia-
nesciebas et inventa es et apprcliensa, qtioniam bitant; et palece cnjn frumento sirot, et pisccs per-
Deumprovocasli. » Ex antcrioribus auteni potest in- dcnrii ac projicienrii curo bonis piscibus, qui jn rele
telligi captivitas Babylonis, quanrio capta suffoJitur, inciderant, contiiientur. Quain cunj aperuerit jiulicii
subveriiliir, desolatur, ut nibil in nobis resirieal con- teropore, et prottilerit exinde vasa irae suee, tlicet
fusionis. « Et capieris, Babylon, ct non cognoscis; in- forsilan is qui est vas misericorriice de egreilientibus
venta cs et coinprebensa, quia Doraino restitisti. » vasis irce : « Exierunt ex nobis, non cniro erant cx
Ergone sola liabylon restilit Doiiiino, et non polius nobis : si enim ftiissent ex nobis, mansissent ulique
oinnes gentes, dum crealorc descrto itlola veiieratec nobiscum; sea irieo egressi sunt a nobis, ut oslernle-
sunt, Domino restitcrunt? an figtiraliter dicit osi- retttr quia non erant omnes ex nobis (/ Jaan. n). >
nemanimam contrariam Jerusalem,id est visioni pacis, Elin aliud quiddam cupit sermo prorumpere. Quod
Babylonem esse?Unde et sancti in Jerusalem, pecca- autem audemus dicere, istiusmodi est: in thcsauro
tores in Babylone erant. Et si peccabant Jerosoly- Dei vasa irce sunt. Extra thesaurum vasa peccantia
initce, mitlebanlur in Babylonem, el sic converieban- non sunt vasa ir;c, sed vasis irce minora sunt. Servi
tur ad pcenilenliani in Babylone coiisistenles. Sancli G l enim siint ignoranles voliuitatera domini sui, el ndii
vero regrediebanlur Jerusalcm. Capilur crgo Baby- facientes vohintalem ejus; qui autem ingreditur
lon et noii cotjiioscit. Babylon quippe legi Dei non Ecclesiani, aut vas iree est, aut vas misericordiee.
subjicilur neque enim potest inventa non Babylon Qui foris Ecclesiara est, lion misericordiee vas est,
coniprebensa esse, seri ob id coniprchcnsa est cum neque irce. Aliuri quoJJam nomen ejus inquiro, qui
invenla csl, quia Domino rcstilit. extra Ecclesiam commoralur «... « Opus, inquil, Do-
< Aperuil Dominus lliesauruni suum, et protulit minovirtutum in terraChalJeeoruni csl: »juxia diver-
« vasa ireesuae,quoniam opus est Doniino Deo exer- sosintellecttts, tcrreniislocusmultipliciteriioiniiiaur,
« cittium in terra Chaldceorum. » Alia etlitio ha- et quomodo differenti inter se notione Salvator plura
bet : « Aperite apolhecas ejus, scrulainini camquasi habet vocabula, cttm unus iri stibjacenti sit, varius
« speluncam, el disperdite eam, non sint eis reli- auteni in virlutibus: sic et propter malitiam gcueris
< quiec, exsiccate onines fruclus ejus, et desccndant humani lerrena ncgotia ciini uiuim sint in subjaccnti,
< in occisionem. Vcceis quoiiiam veniet tlies eorum, inlellccltis diversitate sunt plurima. Qiiori aulem
< tempus vindictee eoruni. » Volens intelligcrc hoc dico sic fiet manifesliiis, cum exemplum quoJ a Sal-
quod dieliim esl: < Apcruit Dominus thesaurtim vatore assumpsi, cdisserens, ad ea qtieesiiut siibjccla
« suum et protulit vasa irce suce, » quoero de alia D 1 explananJo transcenricro. Unum subjacens est Do-
Scriptura vasa irce Domini, et invenio ad pleniorem mino meo Jesu Salvalori. Hoc uno subjaccntc, alio
comparationem isliusmodi Scripturce Sei.pttiram intellcctu medicus est, juxta quod scriplum cst :
apostolicam, ibique invenio Apostolturi niilii subji- « Non necesse habent sani meriico, sed male habeii-
cieniem quee sinl vasa iree Dei; ait enira :« Si auteni tes (Luc. v). » Alio inlelleclu pastor cst, sccuiuiiim
volens Deus ostendere iram suam, ct notam facerepo- quod irralionabilibus pr.ccst; alio intellectit crex,
terttiainsuam,pertulitin miilUipatieiitiavasair_epfce- seciindum quod in rationabilibus principalur. Alio
parata ad perditionem , ul ostenrieret divilias gloricc intellcctu vitis vera, secumlum quoJ inserti in cr.in
suae,supervasa niisericortlice,qucepreeparavitin glo- homirtesuberrimos afferunt fructus, ct exculli aPalre
riam, quos et yocavit, non sohim cx Juclccis, verum agricola, pinguetlincm vitis vcroe cx tinius ra.iiois
etiamex gentibns (Rom. ix, // Tim. n). Generaliler consortio assumunt (Joan. xi). Juxta alium inlcllc-
Apostolus omnes homines dividit bifarie, dicens quos- ctiim sapientia est, juxla alium vcrilas, juxta aliuhi
dam esse vasa misericordice,quosdam vasa iroe.Verbi justitia verumtamen subjacens unttin. QuoinoJo
o Sensus pendel inlerruptus.
ergo in Salvatore, uno subjacente, plurimi intellectus A _*tunc in devastationem Babyloniee vcnerunt undique
sunt diversorum ejus nominum; sic et terrena nequi conculcarent eam, et lapides ejus redegerunt in
•'
gotia juxla subjacens quidem unum sunt, juxla in- acervos et interfecerunt eam, ita ut non fieret quid-
tellectum autem plurima. Frequenler allegorizantes quam reliquum, et dissipaverunt universos fortes
Babylonem diximns negotia esse terrena, queesemper ejus, descendentes in occisionem : ita et spiritalis
confusa sunt vitiis. -Egyptum similiter affligentia. Babylonieenunc sunt plurimi devaslalores et tlissi-
Chaldaeorumvero terrairi, ob id quia plurimi eaquee patores, et fortium ejus inlerfectores, cum preedi-
geruntur in terris, stellis consecrent, et sivc pecca- calores sancti inhisqueede gentibus credunt Chri-
torum nostrorum, sive virtutum eorum, queeque ac- sto, destruunt regnum diaboli, el interficiunt vilio-
cidunt nobis ex earum nutibus asserant fieri, eos rura calervas, ne sil quidquam reliquttm: quia nullum
esse diximus, qui talibus se persuasionibus dedica- doctores sancti laudant vilium, nec desinunl aliquod
veriint. a Oronis igitur qui his credit, in terra Chal- persequi peccatu;n : sed secundum virtutem sibi datam
daeorum est. Si quis vestrum mathematicorum deli- a Deo evellere, et subvcrtere studenl iiniversam fac-
ramenta sectatur, in lerra Chaldceorum est. Si quis tionem hoslis aiiliqui. Nepusillum, inquit,quiriem re-
nativitatisdiem supputat, etvariis horarum momen- linquatis in ea, et exsiccalc omncs fructus ejus. (Orig.)
torumque ratiocinationibus credens hoc dogma su- B I Quisita bealus est, utpossil exsiccare omnes fructus
scipit quia stellce taliter et taliter figuratce faciunt terrceChaldeeorumet descendant in occisionem
homines Iuxuriosos, adulleros, caslos, aul cerle < Vee eis, quia venit dics eorum, et est tcmptis
qnodcunque eorum, isle in terra Chaltleeortim est. « vindictee eorura. » Post heec rttrsum allerius capi-
Jam quidam eestimant Christianos ex astrorum cui- tulicontinentia.
sibus fieri. Quotquot autem ista sapitis, quotquot « Vox fugientium et eorum qui evaserunt de terra
dictis istis creditis, in terra Cbaldaeorum estis. Com- < Babylonis, ut annuntient in Sion ultionem Domini
minans ergo Deus his qui in terra Chaldeeorum < Dei nostri, ultionem lempli ejus. Annuntiate in
sunt, his spiritaliter comminatur, qui se ipsos ge- < Babylonem pIurimis,omii.bus qui lendunt arcimi:
nealogiis et fato consecraverunt, asserentes cuncta < Consistite adversum eam per g.yrum, et nullus
quae inter mortales fiunt, aut ex astrorum motibus, « evadat. Reddite ei secundum opus suum, juxta
aut ex fati necessitate pendere. Sed Detis Abraham < omnia quee fecit facite illi : quia contra Dominum
promovens ad meliora dixit ei: « Ego qui te educo « erecta est, adversum sanclum Israel. » De his
de terra Chaldeeorum (Gen. xv); » potens est enim nunc prophetat, qui mores patrios relinquentes, et
Detts qui etiam nobis tribuat, ut egrediamur de terra gentes, etleges gentium, et incredulitatein veterum,
Chaldeeorum. Et nullum alium absque eo esse cre- C ' veniunt ad sermonera Dei. Tale enim quiddam si-
damus, qui dispensans universa, et regens vitam no - gnifieatur in eo quod clicit : « Vox fngientium qui
stram pro qualitatibus meritorum accedentium, di- evaserunt de terra Babylonis, » sive resalvatorum
versa moderetur. Neque enim micans aliquod sidus, de terra Babylonis. Uiinam et vestra, o catechu-
vel Phaetontis, ut aiunt, aut corrupli Ganymedis meni, vox fugientium esset de Babylone : fugientium
stella, nostrorum causas continet negotiorum. Et vitia, fugientium peccata. Vox enim fugientium ei
juxta unum quidem argumeiitum in terra Chalrioeo- resalvatorum non sufficil fugere de terra Babytonis :
rum est, qui supradictis rationibus credidit. Juxlai sed et resalvari ex terra Babylonis , ad annunlian-
aliud vero ascendit quis super tecta et veneralur dum in Sion vindictam Domino Deo nostro, ut fu-
mililiam coeli. Opus ergo Domino virtutum in terraL gienles de terra Babylonis venialis ad Sion specu-
Chaldaeorum, quiavenerunt tempora ejus. « Aperite. latorum, Ecclesiam Dei ad annunliandum in Sion,
apothecasejus : » manifestum qui sint in terra Chal- id est Ecclesiam, vindictam a Domino Deo nostro,
deeorum. Suntautem apotheceeChaldceorumdoctrinee. vindictam populi ejus. Denuntiate in Babylone mul-
nalivitatum. « Scrutamini eam quasi speluncam ett tis, omni intendenti arcum : significanler posilum
disperdite eam.» Qui respuit supputationes natalium, est multis. Multi enim sunt qui in Babylone sunt, in
qui veritalis sermone ulilur adversumeas, qui oslen-. **Hierusalem vero pauci. Non enira idcirco ait : « Di-
dit nihil eorum quee a matheinalicis dicuntur vcrum, lexit vos Dominus Deus vester, quia mulli eratis :
cssc, qui docet iiiscrtilabilia judiciaDei, nec ca posse» vos quippe estis pauci ab omnibus genlibus. » Et
ab hominibus comprehendi, qui asserit quia sidera{ bene his qui ex parte erant dictum est, « pauci estis
non suntcausoe eorum quoe fiunt super terram, ma- ab omnibus gentibus.»Intellige porro et hoc:« Pauci
gis [minus] autem eorura quce nobis Christianis acqui salvantttr,» sed et illud: « Conlendite intrare per
cidunt, iste exsequitur preccepluni Domini. angustam portam; in lata aulem el patcnli multi
« Venile ad eam ab exlremis finibus, aperite utt incedunl.» <AraiunliateinBahyIonemultis,omniin-
< exeant, qui conculcent eam. Tollite de via lapitles,, tendenli arcum ; non sit ex ea qui salvetur. Disper-
« et redigite in acervos, et interficite eam, nee sitE dile, interficite omnia Babylonis.» Nuper diximus de
« quidquam reliquum. Dissipate universos fortess parvulis Babyloniis, de viris Babyloniis, de semine
« ejus, descendant in occisionem. Yeceis, quia ve- Babylonio.Nonsitetquiresalveturde semine Babylo-
a nit dies eorum, tempus visitalionis corum. » Sicutit nis: relribuile ei juxta opera ejus; secundum oumia
* Genethliacos taxat.
1153 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XVI. 1154
queefecit facite ei, quia Domiuo restitil, et adversum A mundi versantur, et sapientiee seeculari inniteutes,
sanctum Deum Israet. Quandiu habes in te cogitatio- erroris simulacra pro veritate colunt, cum thesauris
nes nequam resistentes pielati et fidei verae, habes doctrinarum et operum suorum futuro judicio dam -
in te Babylonios; sed fac vindictam, et interfice navit: arescetquedoclrinaheerelicorum alque sicca-
omnes peccatores terree, quee in te est, id est omnes bilur, quia synagoga eorum lerra sculptilium esl, et
Babylonios, ul possis roundatus Hierusalem trans- in portentis, hoc est figmenlis falsis, gloriatur. De
gredi civitatem Dei in Chrislo Jesu. quo gladio ipse Dorainus in cantico Deuteronomii di-
< Idcirco cadent juvenes in plaleis ejus, et omnes cit : < Si acuero ut fulgur gladium raeum, et arri-
< viri bellatores ejus conticescent in die illa, ait puerit judicium manus mea, reddam ultionem hosti-
< Dominus. » Juvenes pro fortibus posuit, el bella- bus meis et his qui oderunt me relribuam. Inebriabo
tores pro robustis. Juvenes ergo Babylonis, qui in sagiltas meas sanguine, et gladius meus dcvorabit
plateis ejus quee ad mortem ducunt gradiunlur, nec carncs, de cruore occisOrumet de captivitate nudati
angustam viam arripiunt, quee ducit acUilani, pro- inimicorum capitis (Deut. xxxn). »
cul dubio in die visilalionis Domini cadent. Siniiliter < Propterea habitabunt dracones cum faluis sicca-
et omnes viri bellatores, qui cum rege suo diabolo < riis, et habitabuiit in ea struthiones,et non inhabi-
contra Ecclesiam Christi pugnaverunt conlicescenl; B < tabiturultra usque ad sempiternum. Necexstruetur
nec posl diem judicii ulla eis dalur potestas pree- « usque ad generationem et generationem: sicut sub-
liandi atque nocendi militibus Chrisli, sed eeterno < verlilDeusSodomametGomorrham.etvicinasejus,
silentio suffocantur. « aitDominus.Non habitabit ibi vir, nec incolet eam
< Ecce ego ad te, superbe, dicit Dominus Deus « filius hominis. » (Hieron.) Medis adversus confu-
< exerciluum, quia venit dies tuus, tempus visita- sionis urbes suscitatis, qui nec aurum in bonis repu-
lionis tuae; et cadet superbus et corruet, et non erit tant, nec argentum, qui sagitlis interficiunt parvu-
< qui suscitet eum; et succendam ignem in urbibus los, et factantibus uteris non miserebuntur, ct super
< ejus,etdevorabitomniaincircuituejus. » (MAURUS.) filios non parcet oculus eoruni. Urbs quondara in-
Loquitur prophela ad regera Babylonis indicans ei clyta quee erat in superbia Chald-eorum, qui inler-
futuram cladem, et genli suoe simul imminere : in- pretantur quasi daeroonia, sic subvertitur, quomodo
super el incendium devaslalurum esse urbes ejus, subversa est Sodoma et Gomorrha, ut nullum in ea
el oppida quce fuerunt in circuitu. Mystice aulem maneat prislinoe mansionis vestigium; sed poslquaui
preenunlial regi superbissimo anlichrislo, qui exlol- fuerit cceluni novum , et terra nova, et proeterierit
lilur superomne quod dicitur Deus, aut quod colilur; figurahujus mundi (/ Cor. vn), non habitetur urbs
et membris ejus, hoc est omnibus iniquis, futurara C confusionis in perpetuum. (MAURUS.) Quia ergo de
daranationem, et omnes rauniliones ejus quas habuit monslris his quee hic commemoranlur, iu principio
in sapientia sceculari constructas, et conciliabula hujus Babylonieecaptivitatis juxta prophetas Isaiam
raaligna, in quibus homines decipere gaudebat fu- et Jeremiam hislorialiier jam diximus; dicaraus
luro incendio concremanda : ita ul universae machi- modo secundum tropologiam, quod in fine mundi,
nationes ejus, et arma cum quibus orbem sanclee vel mortis uniuscujusque omnis gloria et superbia
Dei Ecclesiee impugnabat, in inlerilu devorentur Chaldceorum, et confusio mundi recedet a nobis, et
eeleruo, eo quod non limuerint calumniam inferre, et ita omnia subvertentur, sicut subvertit Deus Sodo-
captivilalem populo Deipreeparare.Undeet sequitur : mam et Gomorrham : nec ultra roundi istius futurus
< Heecdicit Dominus exercituum : Calumniam su- sit stalus, sed pereat; nec ponat ibi Arabs tentoria
< stinent filii Israel, et filii Juda simul; omnes qui sua. De quo in sexagesimo psahno legitur : <Iter fa-
« ceperunt eos teneiit, nolunt dimittere eos. Redem- citeei qui ascendit superoccasum : Dominus nomen
« ploreorura fortis,Dominusexercituumnomenejus: est ejus. » Nec pastores ibi requiescant, angeli qui
« judiciodefendetcausam eorum, ut exterreat terrani humano preesunt generi, et quolidie vident faciem
« et commoveat habitalores Babylouis. Gladius ad Patris : sed requiescant ibi bestiae, et dracones, et
< Chaldeeos,ail Dominus, et ad habitatores Babylo- •^ slrulhiones, et pilosi, et ululee, et sirenee, quas
< nis, et ad principes, et ad sapientes ejus : gladius omnes beslias figuram inlelligimus angelorum, vcl
< ad divinos ejus qui stulli erunt, gladius ad fortes daeraonura;et eorum quibus tradimur ad puniendum ,
< illius qui timebunt, gladius ad equos ejus, et ad et in domibus quondam voluptalis, ubi erat leetitia
< currus ejus, et ad omne vulgus quod est in medio et gaudium, sil planctus uiularum, vel lamentabilis
< ejus, et erunt quasi mulieres; gladius ad thesau- vox sirenarum queeauditores suos ducit ad mortem.
< ros ejus, quidiripientur; siccitas super aquas eju3 Tempus imminere judicii et diem consummationis
< erit, et arescent, quia terra sculplilium est, et in Babylonia. non elongare , nequaquam mirabitur ,
« porlenlis£lorialur. » Gladius enim Dominidevorat qui quolidie per sanctos viros, in his qui credunl in
ouuies peccalores terrce, et non solum Chaldeeos, et Domino subverti viderint Babylonem , eeternitalem
habitalores Babylonice,hoc est, principes ejus et sa- comparatam omni longitudini esse vicinam. De ge-
pienlesejus, alque divinos cumomni vulgo, imbelles neribus bestiarum imo monstrorum breviter dixi-
quasi mulieres, per Medos, atque Persas historiali- mus : quia in prioribus juxta historiam cx parlc
ter destruxit; scd etiam omnes qui i« confusione perstricta sunt. Hoc quoquc considcrandum quod
HSS B. RABANl MAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1150
postqtiam ecclesiasticus sermo, et doclrina Salvnlo- A jiidicio facltim esse, ctijus voluntali hullus reguni
ris urbem confusionis everteril, ita ut Sodonieeet neqiie liominum resislere poteiil, mox subdiclit:
Gomorrha. coniparelur, non babitetur a sanclis vi- « Quis enim similis niei, et quis sustinebit nie?
fis, necpastores requieseanl ibi, qui Christi grcgein « Et quis esl isle paslor qui resistat vultui raeo ?
p.iscere coiisueverunt, sed contrario reqiiiescanl ibi « Proptcrea audite consilium Domini, quocl niente
bestiee, el dracones, et pilosi sallcht ibi. Qtiiriquid « concepit advcrsum Babylonem, et cogitationes ejus
eniin hccrelici loquuntur in synagogis Satance, non « quas cogilavit supcr terram Chaidoeorum: uisi
est doclrimrDoinini, setl ululalus doemoiiiiiuelpilo- « detraxerint eos parvuli greguro, nisi dissipatum
sorum, quos imitabatur Esau : et sirencc requiescclit <fueril cum ipsis habitaculuni eoruni. A voce capli-
in tlclubrls voluptatis qua: elulciet mortifero carmine « vilatis Babylonis commota est terra, et clamor
aniinas pertralniiit in profiiiidum, ut seevientenau- « inter genles audilus est.» Hoceliara lsaias manife-
lragio a lupis et canibus devorenlur stissinie declaral dicens : < Heecdicit Dominus chri-
< Ecce populus venil ab aqtiilone ct gcnS magna, sto mco Cyro, ctijus apprebeurii dexteram, ut subji-
< etregcs inulli constirgunt afiiiibus lerrce, arcum el ciani ante faciem ejus gcntes, el tlorsa regtim ver-
« sciiluin apprcbendent. Crudcles sunt, et immise- tam, cLaperiara coram eo jauuas, el pOrtce non clau-
< ricordes; vox eorum quasi mare sonabit, et super B dcntur. Ego anle te ibo, et gloriosos lerrce humi-
< cquos ascenrient, sctii vir paralus atl prceliuin liabo. Porlas a:reas coiilerani , ei vecles ferreos
< conlfa le, filia Babylon. Audivit rex Babyloiiis fa- eonfring .111: et dabo tibi tbesauros absconriilos el
< niam corum, et dissolulcc siinl matius ejus; an- arcana sccretoruni : ut scias quia cgo Dominus qui
< gustia apprebenriit cuin, dolor quasi parlurien- voco iiomeii tutim, Dcus Israel propler servuin ineum
< tem. » Manifesla est historia, quod gens magna Jacob, el lsrael clectum meuin : et vocavi le noiniuc
Mctloruin seu Persarum, et reges multi ctim Cyro tuo. Assimilavi le, ct non cognovisti nic. Ego>Domi-
Persatum rege, et Dario Medorum, convenerunt ad nus et non cst ampiius : extra mc non esl Deus.
devastandam Babyloniain, ubi Ballhasar rex tUnc Accinxi te, et non cognovisti me. Ut scianl hi qui
regnabat. Is dum coiivivium inaximum satellitibus ab orlu solis, et qui ab occitlente, qnoniani absque
suis et principibus prcepararet, placuit ei ut lempli me non est Deus. Iigo suiii Doniiiius cl non est aller,
Dei vasa, quec de Hiclosolyinis Nabucbocloiiosor formans lucem, et creans lenebras, faciens paceni,
asportavcrat, in stios usus et concubinarum suafum et ci'eans nialum ; cgo Dominus faciens omnia liecc
ad polrindura verterel, ct hoc modo blasphetnaret itt (lsa. XLV).» Sciens in hoc capitulo, non solum Lati-
Dco (Dan. v). Tunc ilaque vidildc muro venientera lioftim, sed et Greecorum plurimos veheroenter er-
nianuni, el in pariele quasdam syllahas scfibenlem. G rare, a.siimantium scriptum esse : «Sic dicil Domi-
Qua visionc lurbalus, convocavit magos alque Chal- nus Christo, meo Domino, » ut inielligatur juxta
doeos, el onine genus similium , quod inter barbaros illud, quod alibi lcgimus : « Pluil Domiiiusa Domino
sonmia et htijusmodi signa decernere pr_evalcb.it,ut (Gen. xix). » Et : « Dixit Dominus Domino meo
ei (iu_escripia fueranl nianifeslarent. Cuinquc magi (Psal. cix). » Neque enim xupiw, quod Dominitin
nihil penitus iiivenire, neque inlelligere se posse sonat, seri Cyro dicitiir, qui Hcbraicc appellatur una
dicereut : Daniel ei iiiterpretalus est Scripiurain, et regi Persarum, qlii Babyloncm Chalriccosque supc-
prcedixit ei clariem niox illi supcrvcnturam. Unrie ravil. Et junclis Meriis, agilalor biqiv, id est, camcli
nioerore ct tristilia fatigattts, boslibus suis ncqua- et asini, supra legilur. lsie appcllatus est clnistiis,
quani resistere paravcrat, quoniani eariera nocte id est, unctus Doinini, quod erat iusigne apuri He-
interfectus cst Baltliasar rcx Clialriccus, ct Darius breeos rcgice potestalis : ut quoinodo apttd nos riia-
Meritis succcssit in rcgiium, Jc (pio nunc dicitur : dema, cl purpura solis imperaioribiis datur, sic
< Audivil rex Babylonis famani coriim, et dissolutce apuri Hebreeos regnaturi perfundehantur iinguenlo.
sunt manus cjus ; anguslia apprebcndit euin, dolor •Untlc ct Saul chrislus Dominidicilur (/ Beg>vi). Et
quasi parturientcm.» in Psalmis leginius : < Nolile tangere chrislos meos,
« Ecce tpiasi lco ascendet de supcrbia Jordanis, ad " ct in prophctis meis nolite malignari (Psul. civ). »
< pulchriiudineni robustain, quia sul.ito coucurrere Hujus dcxleram apprehendit et tenuit ul nulltis
« euui faciam ad illam. El quis erit clcclus qtiem forliliidiiii cjus valcret resislere. Leginius Xc-
< proponani ei ? » Hoc viJciur bie locus insinuare nophontis octo librorum Cyri majoris historiiim,
quod Nabiiehodonosor rcx cuiii Chalriais, postqtiam et proplietiaiu Isaice cerniiniis explclam. Qna: eiiim
rcgnuin JiidaeorumcrUrielisut lco subverlit, lerram civitas illi non paluit? quis non regllin lerga sub-
vastavit, urbeinque Hicrusalem et tcinpliiiii tlestru- jecit? qui muri prius inexptignabiles, non illitis
xit, alque succendit, ad scdcm siiam in Babylonem, obsidione subversi strnt ? Uncle ad ipsum Cyruin
quasi victor, et securus de hostibus suis revefstis sit, Deus apostropbam facit : «Dedi tibi thesauros abs-
posterisque suis regmun incoltune rcliquerit. Sed cOnditos, et opes cunctanmi urbium ; » ut qui
Domino dissipanle uilione in ea perpetrata, in Cyri prius coiebas idola, beneficiis unum sentires Deuni:
regis toluin regnum redactum est dominium : de quo prcesertim cum scias multo antequara nascereris
nimc dicil: Et quis crit clectus, queni proponain ei? tuum nomen esse pfaedictum. Quod quidem et Jo-
El uthoc demonstrarct non sua potentia, seri Domini Sephus in undecimo Judaicce antiquilatis v«l«mine
1157 EXPOSITIOSUPER JEREMlAM. — LIB. XVII. 1158
refeft, legisseCynun ablsaia de se cerlum vaticina- _A Babylonice, et lorica resistere non polerant : sed
tuin hoinirte : el itlcifcoJudeeos quasi farailiares plu- hostes eomm victores ubique exislenles, nec senibus,
riinuin dilexisse. Heecaulem, inquil, Iribui libi pro- nec juvenibus, sed neque ulli cetati aut sexui peper-
pter Jacob servum meum, et lsrael eleclum meiim, ccrunt: imo omnem niilitiain ejus inlerfecerunt :
et vocavite nomine tuo, sieut vocavi Abraham, Isaac, quoniam in vindictam furoris Domini ad hoc missi
Ct Jacob, et ihulto ante preedixiut Isaac, et Josiam : fuerant,utmeritani pcenama reis exigcrenl: eo quod
ne putaferis ille esse Chfisius, cui assiniilalus es, populum Dei non coifipieiiriocasligaverant, sed prec-
el in Ciijiislypo et imagine proecessisti : < Tu autem dando devaslaverant, atque internccioni tradideranl;
non. cognovisti me, » id est simulacra coluisti, non quod Isaias ostendit dicens : < VeeAssur virga furo-
Deiim. < Accihxi te » forti.udine, mullarum gentium ris mei, et baculus ipse est in manu eorum, indigna-
fecl esse victorem : « et non cognovisti » auxilio mea. Ad gcntem fallacemmiliam eum, et conira
liatorcm luum. Iri quo loco satis mirari nequeo , populum furoris niei manriabo illi ul auferal spolia
quee stultitia sil legentium, ut hcecad Christum refe- el diripiai proedam, el ponaLillatn in conCulcalionem
rant: per quem muiiriusreconciliatus est Deo. <Ego, " qttasi luliim plaiearum. Ipse atitem non sic arbi-
ait Domirius,6t rioii est amplius extra me, » preeler tratus est, el cor ejus non ita eesfihiabil: sed atl
sermonem quippe atqiie fationem virlutemque me-nn, conterendum crit cor ejus, et ad iiiteinecionem gen-
et sapieiJtiathqu_Biii me esl, niillusest alter Deus. Ei lium plurimarum , » el rcliqua (lsa. x). Et alibi :
heec feci ut ab Ofleiite et Occidenle oinnis orbis <Nunquid gloriabitur securis coulra eum qui secat
agnoscat, nullilmesse alium absque me Deuni. « Ego in ea : aul exallabit serra contra cum a quo trahi-
Doniinus et non est aller : »âter Cnim in Fibo, et tur ? Quomodo si elevetur virga contra levantem
Filius in Patre, qtli Iotjuitur in Evangelio : < Ego et se, et exaltetur baculus qui utiipie lignum est
Paler uhum sumus. » In Esdroe volunJine positum (Ibid.). > [Ilieron.] Contra Sennacherib, sive, ut
est scripsisse Cyrurii ad onines gentes liulluro esse multi putant, Nabuchodonosor glorianicm alque di-
detim, nisi solum Deuin Israel. Sive ita inielligert- centeni : « lu fortitudine manus mece feci, et in sa-
dum quod eaplivorum laxatio, et Dei in populum pientia intellexi, » et reliqua, sanctus propheta re-
snuhi ciementia, curictis genllbus Deum fecerit no- spOndit : 0 stultissime mortaliura, Dei iram tuam
liorem. Qui igiiur tlbi detli foriitu'dlnehi, et solus putas esse sapieutiam : et iltius jussionem ad tuara
Deus sum. Ipse res inira se coiitrarias facio, lucem refers fortitudinem ? Quoraodo si securis gtorietur
"
eltenebras, idestdiem et nociem, pacem et nialuni, conlra euin , qui securini tenet , et serra conlra
hoc est, otium et belluni,perqucesignificat iratuin se illutn a quo trahitur, et dicant cuhcta opcra quecper
ftiisse populo Suo, quando tenebras captiviialis mala- securim ct serram fiunt, sua arte pcifecta : et si
que sustinuit servitutis: et rursUM misertum quando elevet quispiam vifgam et exallet baculum ad per-
remissi hi patriam, pacem et gaudium receperunt. cutiendum qitem voluerit, et ipsa virga ac baculus
CAPUT LI. glflrientur, et dicant a se percussiim essc, qui per-
cusstis est: sic et tu cnm orgailuni Dci fueris vo-
De venlo peslilente et calice aureo ; de collisione
Babylonis et rege ejus et Chaldwis: bi tibrum s£rl- luiitatis, crigeris in superbiam, el cuncta queegerun-
bii omhia mala ventura Babylonis. lur , tuce gloriaris fuisse virluiis. Quiriquid auicm
< flcec diCit Dominus: Ecce ego suscilabo super Assyrio dicilur, et ad heerelicorumsuperbiam, et ad
« Babylonerii et superliabitaloresejiis, quicor suuiu diabolum refefri potest, qui secnris, el serra cl
< levaverilrit contrd riie, quasi vchtuni pestilcntem : virga in Scripturis appellatur : eo quod per illuni
<«t niitiam in Babyloneinvcntilatores, et ventilabunt iiifnicluoscc arbores succitlanlur, el tlividattir, atquc
< eam, etdeinolienturterramejus :qiiOniamveiiei'unt scrrctur iiicredtilorum duritia, elperculiaiilur virga,
< super eam uhdique indie aflliclionisejtis: iionhabi- n qui non recipiuiit riisciplinam. Ibcretici quoque
«tabil, qui tendit arctim suum, et nou ascendet lo- quoruni os in ccelo poiiiluf et iiiigiia pcrlransit in
« ricatus. Nolite parcere juvenibus ejus : interficite terra, sensum quem ab eo in bonam partem ac-
« oriihemmilitiara cjus : et cadent interfecti in lcrra ceperint abtituntur in coiilrarium, atcjue perver-
f Clialdceorum,el vuliicrali in regiouibtis ejus : quo- siini, ut loquaniur conlra cuni a quo contliti stint, et
< niam hon fiiit viriuatus lsrafcl, ct Juda a Deo suo linguoeministerium qtto laurian#hs csl Dominusver-
< Dominn exercituum : lerra auleui eoruiti replela lant in blasplicmiara. Et quoniam lerra eoruni, hoc
< esl deiictoa sanclo Israel.» (MAUUUS.) Venlilalores est, vita teiuporalis, qua vivunt in hoc niirodo re-
isti, qui venlilaverunt Babylonem et Chaldaeam, pleta est erroris deliclo, in ftiluro Domiiii judicio
seepedicti Medisunt.atque Persce, cOntra quos arcus: subjiciantur eeterno tornieiito.
LIBER DECIMUS 8EPTIMUS.
Veltem, si possem, vaticiniuinJeremiee contra Ba- iiltid decrevi : ila qtioqtie ilt posLplagas riiemoralas
bylonem uno libro comprehendere, sed qiiia prolixi- Babylonis, quas prior libcr ex parle narrat, exiiorta-
tas sefiuonis non sihit, in dtiOs libros dispertire lioneni prOphcliCad Judceos seciindum Uistdfiarii,
1159 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS 111. 1160
vel etiam ad fidelessecundum mysticos sensus, ut fu- A^. tantum dixit salvate , sed secundum aham edilionem
giant de medio Babylonis, et de confusione istius resalvale, apposilio syllabee significal sacramenlum,
mundi salvantes animas suas, sequentis libri ini- quia quondam gustantes salutem, et de ea propler
liurrifaciara. peccata postea corruentes veniinus in Babylonem.
< Fugile de medio Babylonis, et salvet unusquisque Cujus rei causa oportet unumqttemque salvare ani-
« animam suam. » Audiainus ergo quid his qui in mani suam, ut incipiat recuperare quod perdidit,
Babylone sunt, Dei sermo preecipiat. Fugite, inquit, secttndum Pelrum apostolum ita dicentem : < Repor-
dc medio Babylonis, non gradalim , non pedeleiilim, tabiitius fincra fidei satutem animarum (/ Petr. i). »
sed cum velocilate, cum cursu fugitc, hoc est enini De qua salule exquisierunl el scrulali sunl propbelee,
fugere. Fugite de raedio Babylonis quicunque con- qui propter nostram graliam prophetaverunt. Ve-
fusam habetis animain a variorum passione vitiorum, jumlamen in nobis est fugere de Babylonc, et in no-
ad vos sermo dirigitur, et mihi quoque id ipsuni stra est positum polestale, si velimus resuscitare
jubetur. Siquidem adhuc in confusione sum menlis : quod corruil.
et ideo in Babylone sum. Quid ergo preecepit Deus? « Nolite tacere super iniquitatem ejus, quouiam
Non dicit : exite de metlio Babylonis, hoc eniin < leinpus ultionis est Domino, vicissiludiuera ipse
potest ficri et gradatim , sed < fugite de medio IB < relribuel ei. » Quod iu alia edilione ita legitur :
Babylonis.» Ergo et in eo quod dicilur, « de me- <Ne projiciamini iniquilaleni. > (MAURUS.) Qui eniro
dio,» ralionem qucero sermonis. Polesl quippe eve- tacendo consenlit perversa voluntate , aut prava
nire, ul aliquis in Babylone sit,- sed cum in cxtremis aclione iniquilali Babylonis, et non magis repreheu-
ejus linibus immoretur, quodammodo extra Babylo- derit eam, parliceps est, delicli ejus et consors vindi-
neiu esse vidcatur. Aliud aulem cst in medietale ctec. Cum autem quis fuerit in juslitia Babylonis, et
Bahylonis consislere, ut .ex omni parte cequale sit Hon egcrit poeuileiiliara, lunc consequens est, ut
spatium, et ita in umbilico ejus, quasi iu medio projicialur. Observa vero Scriplurain quomodo, licet
cordis animalis habitet. Sicuti enim animalis me- cx Hebrcealingua in Grcecumsit translata, sernioncm
dietas cor est, et in Evangelio secundum Lucara : niliiloniiiius, quantum recipcre potest differenlias
< Cor lcrree (Luc. xvn), > medielas terree nominatur. verboruin, significanter expresserit. Dicit quippe iu
Sic niihi videtur, et in Ezechiele riictum : <In corde alio loco : « Elegi abjectus esse in doino Domini
maris posila Tyrus (Ezech. xxvi), » et nunc pecca- (Psal. LXXXIII), » et non ait projeclus. Iu preesenti
tores de niedio Babylonis, hoc est, de corde ejus amleni non posuit, ne abjiciaiuini in injustilia ejus,
fugere debere. Fugite ergo de medio Babylonis, ut sed « ne projiciainini in injuslilia ejus. » Aliud est
in medietate Babylonis deserentes, in finibus ejus C ( enim projici, aliud abjici. Quod eiiim in despe-
incipialis esse, non in medio. Quod si cui videtur ctione esl, et neglectum, hoc ;:on projicitur, sed
obscurum, sic fiet nianifestius. Qui valde est dimer- abjicitur : quod vero foris penilus a salule el a beali-
sus in viliis, hic medius Babylonis hahitalor est; qui tudine alienum hoc projicitur. Quod quidem et in
vero paulatim relinquens malum, nalurain suam ad alio loco declaral Scriplura divina, dicens : « Duces
meliora convertens, non lam coeperit virtutes possi- populi mei projicienlur ex domo deliciarum suarum,
dere quam cupere: iste licei ex medio fugerit Babylo- propler pessimas volunlales suas : cleri enim eorum
nis, tameu necdum de Babylone discessit. Secunrium non proderunl eis (Mich. n). > Ne projiciamiui, in-
istiusmodi exposiliones docet sacfas litteras credere, quit, iniquitalem Babylonis, quia tempus vindictee
ne unum quidem apicem habere vacuum sapientia ejus est Domino. Miro sensu suppiicia dicit irrogari,
Dei. Qui enim homiiii preecipil, dicens : < Non ap- propter ejus qui ea patilur ultionera : quando enjm
parebis ante conspeclum mcum vacuus (Exod. quis non vindicalur , relinquiiur impunilos. Exse-
xxin), » mullo plus hoc ipse agit, ne aliquid va- quentcr dixisse me meniini, id quod in duoJecira
cuuni loquatur. Ex pleniludine ejus accipientes prophetis scriptura est : « Et non visitabo super fi-
prophela: , ea quee eraut de plenitudine suinpta lias vestras quando fornicantur, el super nuriis ve-
cecinerunt : et idcirco semper sacra volumina spi- " stras quando adulterant. » Non ergo, ut quidam
riluni pleniiudinis spirant, niliilque est sive in pro- xslimanl, Deus peccaiores punit iralus, sed si sic
plietia, sive in lej^, sive in Evangelio, sive in expedil loqui, raagna ira esl, a Deo lormenla non
Apostolo, quod non a pleniludine divinaemajestatis perpeli. Qui eniin punilur, etiamsi ab ea queevocatur
descendal. Quamobrem spirant hodie quce in san- Deiiracorripitur, ad hoc punitur, ut emendetur. «Do-
clis Scripluris sunt plenitudinis verba. Spiral au- mine, ait David, ne in ira tua arguas me, neque in fu-
tem his qui habenl oculos ad videnda ccelestia, rore luo corripias me (Psal. vi).» Sed eiiam si ar-
et aures ad audienda divfna, et nares ad ea quce guis, argtie nos in judicio, el non in furore. Dixit
sunt pleniiudinis seutienda. Hccc dixi quia non sit; Jeremias : Invenies aulem eliam et repromissiouem
simpliciler positum : Fugite tle Babylone, sed cumi Dei, in quosdam corruptionem dari, cum in eo pec-
additamento necessario, fugite de medio Babylonis,, canlibus Christi filiispcenapromittitur, ne misericor-
et resalvate unusquisque aniraam suam. Primumi dia denegetur. Scriptuin est : < Si dereliquerint filii
oportet fugere de medio Babylonis, deinde singulosi ejus legem meam, et in judiciis meis non ambulave-
animas suas rcsalvare cum fugerint. Nequc veroi riut : si justitias meas piofanaverint, visilabo in
HOl EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XVII. 11C2
virga facinora eorum, et in flagellis iniquitales eo- A x temperavit, ut quis viclens decorem auri, dum ra-
rum : .misericordiam autem meam non dispergam diantis metalli pulchritudine delectatur, et lolus
ab eis (Psal. LXXXVHI). > Ista considerans vide quo- oculis heerel in spccie, non consideret quid intrin-
modo necdum pcena dignus sit, qui usque in praesens secus latilel, et accip.enscalicem bibat, nesciens cali-
lempus commitlit scelera , nec punilur. Visitalio cem Nabuchodonosor. Intclliges autcm calicem au-
quippe Dei per visitati tormenta moustratur. Qui reuni in procsenli noniinalum, si aniinadvertas pes-
autem peccans corripitur, nescio quid ei excurrat ex simorum dogmatum verbamorlifera, qualem habeani
pcena.Hcecpropler hoc quod diclum est: <quia tem- compositionem sermouum, qtialem decorem elo-
pusvihdiclaeeiusaDomino esl.> Sequilur: <Rclribu- qucntiae, qualem rerum divisionem, el cognosces
lionem ipse retribuet ei: >non per minislros rctribuet quomodo unusquisquepoetarum, qui putanlur apud
Babyloni Deus, sed ipse retribuet quod meretur. suos disertissimi, calicem aureum temperaverit, ct in
Volo quiddam dicere in additamento pronominis in calice aureo vcneimra injeceril itlololalriee,et vene-
coquod scriplum esl ipse : < Ipse eleiiim, ail, reiri- num lurpiloquii: veiierium eorum quoe aniniam ho-
btitioncm retribuet ei. » Non omnibus Deus re- minis interimunt dogmalum, venenum falsi nominis
tribuet qtiee merentur, sed sunl quidam quibus per scientioe, sed meus Jesus econlra fecit. Sciens enim
alios restituit, sive puniens eos, seu medicans per1B 1 aureum calicem diaboli, et preecavens ne aliquis acl
dolorem,ut in Psalmis continetur: <Misit in eos furo- fidem suam veniens, suspicarelur eliam Chrisli la-
rem iree suce,furorera, et irara, et angusliam, immis- lem csse calicem, qualem reliqueril, et per simililu-
sionem per angelos pessimos (Psal. LXXVII). » Hisi dinem niateriee formidaret errorem : ideo curavit, ut
non ipse restituit, sed ad rctributionein eorum mini- haberemus thesaurum islum in vasis ficlilibus. Seepe
slris usus est angelis pessimis, et a_iis forsitan noni vidi aureum calicem in pulchro sermonis ornalu, et
per malos angelos reddit, sedper bonos, ut in eis,qui dogmatum venena considerans, deprehendi calicera
pcr sceleribu puniuutur. Multaque isliusmodi si Babylonis.«Calix aureus Babylon in manu Domini: >
Scripluras scruleris invenies. Est autem quando rai- non est semper calix aureus Babylonis. Cum aulem
nistrorum oflicio refutato, relributionem Deus ipse venerilad vindiclam, et in manu Domini posiia fue-
restiluil, ul nunc Babyloni. Timeo quiddam obscuri rit, tunc efficitur lerra, quee quondam tacta est in
in loco manifeslo inlerponere, quod mihi videtur ia- Job : neque verojugiter in manu Domini conlinettir ,
tere si taceam. Verumtamen audendum est saltem sed ultionis lanium tempore cum cceperit ei Donii-
pauca perstricgere, quando sunt vulnera facilia, et nus restiluere quod meretur, tunc in manu cjus fiet
prompta curatio. Medicus mittit servum suum, mit- inebrians omnem terram. Iste calix aureus Babylon
lit discipulum, et per eum languentem medicatur, incbriavit universam terram. Quomodo autem uni-
neque enim magna sunt vulnera. Evenit quoque versam inebriaverit terram, facile scies, si conside-
aliquoties, ut sectionis et ferri indigeat qui sanalur, raveris omnes homines ebrios. Inebriamur ira, in-
atlamen non ipse medicus pergit ad eum, sed eli- ebriamur tristitia, inebriamur et inente, excidimus
gens unum ex discipulis, qui curare valeat, eo ulilur araore, concupiscentiis el vana gloria. Quantapocula
ministro : quando vero insanabiles plageesunt, et in leinperaverit, quot ebrietalis porrexeril calices, qtiid
emortua carne alta pulredo contabuit, et in tanlsm necesse cst dicere? « Calix aureusBabyloninebrians
mala valitudo est, ut non servi, vel discipuli, qui jam omnem lcrram.»Animadverte omnem terram plenain
prope eum per scientiam artis accesserunt, sed ipsius esse peccatis, et non queeresquoraocloBabylon om-
magistri manibus indigeat, tunc ipse roanibus me- nem terram inebriaverit, sed si forte videris juslum
dicus preecinctuslumbos ad sectionem teterrirni vul- ebrium non esse de calice peccatorum, noli putare
neris concitatur. Siiniliter itaque quando sunl mi- scripluram esse mcntitam quee dixerit: Inebrians
nora peccata, non reslituil Deus ipse peccantibus, oinnem lerram, cum iste non inebriatur a Babylonc,
sedaliisutilurministris: quandovero permerita sua, et lamen consislat in lerra. Audi quia justus non
ingens hominem oegritudo comprehenderit, ut nunc: ip sit in lerra : Omnem lerram inebriat calix istc
Babylonem quee gravibus propriee malitiec est con- aureus. Juslus vero cum sit super terram, conversa-
fossa vulneribus, tunc ad relribulionera Deus ipse tionem in ccelis habel, et propter hoc non convenit
festinat. Simile quiddam huic si requiris, invenies et ullerius justo dici : « Terra es, et in terram ibis
de Hierusalem, quee ei acciderint post prophetas, ob (Gen. m). » Sed si necesse est, audenter loqui:
id, quia insidiata sit Christo. dicit justo Deus adhuc consistenti super terram :
< Calix aureus Babylon in manu Domini, inebriansi Ccelum es, et in ctelum ibis : portat enim imaginem
« omnem terram. De vino ejus biberunt omnes gen- coelestis. Igitur, ut cencludam, calix aureus inebriat
« tes, et ideo commotaesunt: subito cecidit Babylon omneni terram, id esl omnes ab eo inebriamur,
« et contrita est. > (Orig.) Nabuchodonosor volens quandiu terra sumus. « A vino ejus biberunt genles,
decipere homines per calicem Babylonis dolosum, propler hoc commoteesunt: > sicut in iiis qui bibunt
non miscuit in vase fictUi, quam parabat potionem , istum qui in usu est vini.liquorem, si super sitim et
sed neque in paululum meliore, ferreo scilicet, ett super mensuram biberint : videmus ebrii corporis
eereo vase, vel stanneo, et quod isla preecellit argen- motum, vacillantes pedes, caput ac tempora preegra
tco : verum eligens vas aureum, in eo poculum vata, os dissolutum, linguam significanlcm sermones
PATHOL. GXl. 37
1163 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. H64
ebrii, et hoerentibus Ioibiis verba praecisa. Similiter .A resinain correptioni Babylonis, si quomodo sanare-
est videre eos qiii de calice aureo biberint Babylo- lur, fecerunt quod imperatum fuerat, acceperunl
nis, quomodo moveantur, quomodo inslabiles gres- resinam ad correplioncm ejus, audientes posse lieri,
su sint, quomodo debUilala mentc, et fluctuaiite utBaliylon reciperet saniiateni; et quia qtioclpulave-
conatu nibil firmi leneant, sed seinper in turbalione rant, non repererunt, Babylon quippe in proposila
aganlur iuccrti. «Biberiintgenles.proptereacommotae malitia pcrseverans, rtoluit se curari, salisfaciunt
sunl, et subito cecidit Babylon ct conlrita est. » boni medici el dicunt':
Quando repente cecidit Babylon? videtiir mihi pro- « Curavimus Babylonem, el non est sanata. Derc-
phetare consummationem immdi subito futuram : « linquamus eam, el eamus ttnusquisque in lerram
« suani, quoniam pervenit usque ad ccelosjuriiciuin
quomodoenim diebusdiltivii comedebarit et bibebant,
emebaiit et vendebant, plantabant et eedificabant < ejus, et elevalum est usquead nubes.» (Orig.) Vide
(Luc. xvn), doriec venit diluvium, et lulit omnes, et autem, homo, ne quando angelis praecipiat Deus, ul
subilo venit inundalio, similiter autem et in diebus ad languorem aninioe luce medicahiinum emplastra
Loth : sie et consummatio niundi non per partes conficiant, si quomodo possis ab aegrolalione sanari.
(iet, sed repente. Huic conferehdum eestiino id quod El respondeant angeli: Curavimus islam Babylonem,
scriptum est in Jesu Nave (Josue vn), quando a voce ]t. ostendentes a passionifius confusam animam suaiil,
sola tubce Jericho civilas corruens, subito disperiit, et non esl sanata. Non scientiam artis suce, neque
et juxta hanc similitudinem Babylonem quoque in resinx vim criminanlur, sed te qui prceceplis corum
consummalionera saeeuli casuram esse, et subito obsequi noluisti, dicentes : Curavimus Babylonem ,
conterendam, et liecc quitlem de consummatione efnon estsanata; relinquamus eam. » Sleteriirtt uie-
dicta sunt. Si vero veneris ad ariventum Domini mei dici sub magno medieo angeli Dei, volentes cufare
Jesn Christi, et vicleris roagnum opus ejus, quomodo iinbecillitates nostras, volentes animara liberare di-
subverterit omnia genlitiin de idolis dogmata, ut cre- vinitus, sed nos ipsi repellimus eos dum cOnsiliiseorum
dentes de erroris eximeret jugo, intelligcs quia in non acquiesciinus.«In terrani suam,» hoc esl, credita
lempore passionis ejus Babylon extemplo corruit et nobis est a Domino medicina, ut auimam curareJnus
contrila est. Unusquisque nostrum consideret se humanam: auhibunnus adjutoriiim, metlicamina im-
ipsum, et aniniadvertat Babylonem in suo pectore posuimus. Multum contumax est, uori vull observarc,
corruisse. Si autem in alicujus corde non cecidit ci- quod dicimus, sludium nostrum nori sequitur cffe-
viias confusionis, huic nccdum Chrislus advenit. ctus. « Relinquamus eam, el abeanius uuusquisque
Venienle quippe co, Babylon ruere consuevit, pro - in terram suam, » domesticum etproprium negotium.
-<
pler hoc ad orationum prcesidia confugientes pelite Cave, homo, riequando relinquat te medicus, sive an-
ut veniat Jesus in corda vcstra, et conterat Babylo- gelus Dei, sive quicunque homimim, cui credita est
nem, et faciat ruere omnem nialiliam ejus, ut recura serinonum ad salutis medicamiria deferenda. Si
oedificetpro his, quee subversa sunt, et pro Babylone, enim le derelinquerint et dixerint,«Abeamus unus-
quee fucrat ante constructa, in ipso principali cordis quisque in lerram suam, quia appropinquabil in cocltim
nostri Hierusalem civilatem sanctam Dei. judiciumejus «: niaiiifestumest, quia abscessio eoium
« Ululate super eam, lollite resinam ad dolorem condemnalio lua sit, ul irreniectiabilis nolentisqtte
« ejus, si forlc sanetur. » Ululate super earn , boc curari. Cum autem deseruerint, quid tibi aliutl cven-
cst, plangile eam. Deinde quia omnis anima recipere turuni est, nisi quod solet his acciderc, qui a inedi-
poiesl salutem, et neque tina aputl Deum est insa- cis desperaniur, utentes voluiitate morbi siii,ul adpe-
nabilis : idcirco consiliuni (lal bis, qui possunt trans- jora cieniefgaiiluf? Fitint his siinilia, et in coiisuclu-
inigrationis in llierttsaleni, et lesliraonii habere re- dine islius vitee a prudcntibus medicis. Acccdit aliquis
sinam ad emplastra facienda, ul assumanl mcdica- eorumad.iaiiguentem, quanluin ars palitur, et indu-
niina, et quanlo valenl sludio sanitali reslittiant stria medicirteenon cessat. Sed si aut ccgrituriotanla
Babylonem. Hoc experiainur et nos faccre, depre-. ' sit, ut repugnet curationi, aut ipse invalidus per
cantes Deum, ut nobis riel rcsinani rationalem, et de impalientiam doloris conlra faciat quam jubelur :
rationali resina discamus ci maiagma iniponere , relinquil meJicus desperans isliusinorii hoininem et
et oteum, et alligaturam, ct iinponentes colligemus recedit : ne inler manus suas expirans, causam in-
vulnera Babylonis, imilanlcs Samariten, ut sanetur terilus ejus ad se relorqueat. Sic igitur et hos, ne in
miscra civitas, et curata tlesinat esse quod fuerat. sanctoruni angelorura manibus, qui ad curandos nos
Istud est quod ait : Accipe rcsinam correptionis a Domino deslinati sunt morianiur, reliliquunt nos
ejus, si quomodo sanabitur. Ubi snnt heeretici, ubi desperanles animam nostram,et aiunt:« Non est ma-
sunt, qui naluras quasdara introthicentes, asserunt lagraa imponere, heque oleum, neque alligaturam :
esse maleriam desperabilera, qu;e penilus non reci- quia appropinquavil coelojtidiclum ejtis, etevatum est
piat salutem ? Si est natura queepereat, quee alia ta- usque ad astra. » Qui parvrim haliel peccatum rion
lis erit ut Babylon ? altamen neque istam despicil usque ad coelura et siderri judicium siiuiri effert,
Detts. Preecepit enim medicis.*ut accipiant resinam pusillum enim et huinile e'St.^Quivero crescil iti sfce-
super Babykmem, si quomodo sanetur. Quidam igi- lere, crescit et in judicio, simulque cum viliis auge-
ur eorum, qui maiidalum acceperanl, accipientes lur ot pcena : ct quia in lantum delinquit, ut jutlir
1165 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LlB. XVII. llf.0
cium ejus usqtie ad cceleslia sublevelur, et per im- A nero hurailibusquasi brucho, quia ad devastalionein
pietatem suam resistens Deo. ad superiora con- ejus innumerabiles contraxit exercilus : qui eain su-
scendat, profert Deusjudiciumsuum, in lmmiliatione peranles pro vicloria sibi concessa carmen trium-
ejusjudicii, qtiodexaltatum est a peccatore, etprofe- phale gaudentes cantabant. Quodautein dicit habi-
rens_udiciumstinm.humiliat quidem peccatorem,re- tasse Babylonera super aquas multas, oslendit eani
trihuit autem justo digna vita ejus in ChrislO Jesu. fieri locupletem, in thesauris, sive aquarum abun-
« Protulit Dominhsjustilias nostras, venite et narre- dantiam ibi esse, interfluente per mediaifl Euphrate
mus iri Sion opiis DolriiniDei nostri. » (Orig.) Vox flumine, historialiter indicat, vel roultitudinem po-
heecangelorum Domiriiest, aut sanctofum prcedica- pulorum in ea esse tropice significat. (Oros.) Nam-
tOfun., qui videntes incurabilem esse plagam Baby- que Babyloniama Nemroth gigante fundatam, a Nino
lonis, hortantur se invicetn ut artnunlient opus Do- vel Seniiramide reparatam multi prodidere. Haec
mini Dei nostri, et virliites ejus 5n ecclesia catho- campi planilic undique conspicua, natura loci latis-
lica, quaemerito Siori dicilur, hoc est, speculum : sima, caslrofuirt facie mcenibusparibus perquadrum
quia iUasola pertinet ad contemplatioriemvultiis Dei, disposita, murorum ejus vix credibilisrelatu firmitas
cum sanctis angelis, qui sunt in coelo. Ceeterumilla et magnitudo, id est latitttdine cubilorum quinqua-
terreslris Hiemsalem atque Sion, magis Babyloniee,B ginta, alliludine quater tanta. Ceeterumambitus qua-
qnam Sion, vel Hierusalemnomine, proptef efforis dringenlis octoginta stadiis circumvenitur murus
sui scandalum luincupari polest; cfe qua per Isaiam coclili latere alque interfuso bilumine compactus :
dicitur : « Vee genti peccatricipopulo gravi iniqui- fossaexlrinsecuslate pateris, vice amnis circumfluit;
tate, semini nequain, filiis sceleratis. Dereliquerunt a fronte murorum centurti portee eereee.lpsa auteni
Domiimiri,blasphemarerurit sanctum Israel, abalie- latitudo in consummatione pinnarum utroque latere
nali sunt retrorsum. In quo percutiam vos, ullra ad- habilaculis tiefeiisorum eequedispositis media inter-
dentespreevaricationcm. Omne caput laiiguidum, el capcdine sui vicenasquadrigas capil. Domusinlrinse-
omne cor moerensa planta pedis usque ad verlicem, cus quaier gemincehabitationis rainaci proceritale
non est in eo sanitas. Vulnuset livor, et plaga lu- mirabiles,et tamen illamagnaBabylon, illaprimapost
mensnon est circumligata, nec curata medicamine , repafationem Iiumani generis condita, nuiic pene
nec fotaoleo. Terra vestra deserta, civitales vestree etiam sine roora victa, capta et subversa est. Cyrus
igni succensee. regionern vestram coram vobis alieni igitur cunctis adversum quos ieral penlomitis, Assy-
devoTant, et desolabitur, sicut vaslitate hostik, et rios, et Babylortiampetit, gentem, urbemque tunc
deretinquetur filiaSiorisicut ttmbraculum in Vinea,et . cnnctis opulentiorem : sed impetumejus Gindeusflu-
sicut tugurium in cucumerarlo, sicut civitas quee' vius, secundaepostEuphraten magnituriinis interce-
vastalur {Isa. i). > Irremediabilium ergo descriptio pit. Nam urinm fegiorum equorum candore forma-
vulnerum diuturnam captivitatem exprimit Judeeo- que excellentem transmeandi fiducia persuasum ,
rum. qua per rapacem alveum offensivado vortices atlol-
« Acuite sagittas, implete pharetras, suscftavit lcbaniur, abrepfum preecipitalumquemerseral. Rex
« Dorninusspiritum Meclorumregum, et contra Ba- iratus ufcisci in amnem statuit, contestans eum, qui
« byloneni mens ejus, uiperdat eain : quoniam ul- nunc la'm preeclafumequuni vOravisset,feminis vix
« tio Domini est ultio lempli sui. Super muros Ba- gemia tingenlihus penneabileni relinqiiendum : nec
« bylonis levate signum, augete custodiam : levate peragendo segnior fuit : totis copiis perpeti anno
« cuslodes, et proeparateinsidias, quia cogitavit Do- Ginden fluvmm per magnas concisum deductumque
« miiius, et fecit quaecunquelocutus est contra habi- fossas in quariringcntossexaginta alveoscommintiit.
« latorcs Babylonis.Qucehabitas supe.r aquas mul- Eoopere prcerioctisfossoribusetiam Eupbratenlonge
< las locuplesin thesauris, Venit finis tuus perialis validissinnim, et mediam Babyloniamiiiteifluenlem
« praecisionistuec. Juravit Dominus exercitum per derivavit, ac sic meabilibusvariis siccum etiam pa-
« animam suam, quoniam replebo te hominibus,f. tentibus alvei partibns iter fecit, cepitque urbem
« quasi brticho, et super 1e celeuma canlabittir. » qiiam huriiano opere extruipotuisse, vel hiiraaha vir-
(MAURUS.) Ad Merioset Persas vastatores Babylonis tule deslrui posse, utrumque perte incredibile apud
loquilur, til prceparent arma sua ad inlerficiendam mortalcs erat. Ibi tunc Croesirsrex Lydorum famo-
eam, atque deslruendam in ultioliempopuli Dei. Quce sus opibus, cura ad auxilianriumBabyloniisvenisset,
enim Doraimiscogitavilsuper Babylonem,et per pro- rictus solficite in regnumreCugit.Cyitisauteriipostea,
phelas suosei se faclurum comminatusesl, omnino quamBabylouianiutbostis invasit, ut victot evenit,
opere complevit: ita ut cle magna potentia, et am- ut rex disposuit, bellum transtulit in Lydiam : ubi
plitudine regni, ad angustum finem, vel magis ad corilritum superiori jam prcclio cxefc.itnrriunllo ne-
nihihim eam perduceret. Jurafe efiim dicitur Deus ôtio superavit, ipsum etiam Croestrmcepit, capttim-
per animam suam : non quod mofe huiriano cum ju- que et vila el patrimonio donavit. Sed nec illud
ramento aliquid decernat, sed ut cbrisilium suum silendum arbilror, quod descenderiteArbato rege in
atque verbum stabile, et firmumesse nobisostendat: Medospartem regni penes se retinuere Cbaldai : qui
quia « ccelumet terra transibunt, verba autem mea Babyloniamsibi adversus Medosvindicaverunt. Ita
non transiburit (Luc. xxi). > Replevitci'go Babylo- Pabylotiieepotesuc; apud Medos, proprietas apud
1167 B. RABANI MAURlARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. HG8
Chaldceos fuit. Chaldeei autem propter antiquam A j_ tionis fecit fastigia pervenire, qui merito nubibus
regiee urbis dignitatem non illam suam, sed se illius comparantur, quoniam imbre sui eloquii a futuri
vocare maluerunt. Unde factum est ut Nabuchodo- judicii nos calore defendunt, dum animabus nostris
nosor, cceterique post eum usque Cyrum reges, de fuluro depromunt. Nubes enim, sicut frequenter
quamvis Chaldeeorumviribus polentes, et Babyloiiiee dictura est, prophetas accipi debere Scriplura te-
nomine Darii legantur, in numero et ordine reguni statur, dicens: « Mandabonubibus meis, ne pluant
non habcanlur illustrium. Babylon itaque eo anno super eam pluviam.»Sequilur :«Fulgura in pluviam
sub Arhato preefecto dehonorata est, quo Roma sub fecit. » Preedicationes itaque prophetarum fulgura
Proca rege, ut proprie dixerim, seminala est. Baby- sunt cum percutiunt inimicos : pluviee, cutn devo-
lon novissimeeo teropore a Cyro rege subversa, quo tos a peccatis diluunt, et imbrem eis salulis infun-
primo Roma a Tarquiniorum regum dominalione li- dunt. Unde spiritales germinent fructus, et in ma-
berala cst. turam messem Domino preestante coalescunt. Ad-
« Qui fecit terram in forliludine sua , el preepa- didit : < Qui producit ventos de thesauris suis. »
« ravit orbem in sapieniia sua , et prudentia sua Ventos non improprie ponimus apostolos : quorum
« exlendit coelos : danle eo vocem multiplicantur preedicatio loluro mundum lanquam ventus celer-
« aquee in coelo. Qui levat nubes ab extrerao terree, B I riraus percucurrit. De quibus alio loco scriplum est:
« fulgura in pluviam fecit, et produxit venlos de < Sagittas suas ardentibus eflicit (Psal. vn). »Nani
« thesauris suis. » (MAURUS.) Recte demonstrans ipsis quoque ventis penneeper discursus sua celeri-
Babylonis subversionem sermo propheticus, ad au- tale tribuuntur; ait enim : < Transcendit superche-
ctorcni tanlee cladis rediit, quia non est polestas rubin et volavit, volavit super pennas ventorum. »
nisi a Deo, cum cxcelsus dominatur in regno homi- Subnectil : « de thesauris suis. » Unde revera spi-
num et cui voluerit dahit illud: « Qui fecit terram in ritales poterant prodire diviliee.
fortitudine sua, et preeparavit orbem sapienlia sua « Stultus factus est omnis horao a scientia : con-
ct prudentia sua extendil ccelos : » quia per verbum « fusus est omnis conflator in sculplili , quia men-
suum, hoc est, Filium unigenilum , qui brachium , « dax est conflatio ejus, nec est spiritus in eis, vana
virlus ct sapientia ejus dicitttr, creavit omnia quee « sunt opera, et risui digna, in tempore visilationis
in coelo, et quoe in terra, et quee in mari sunt, quia « suee peribunt. Non sicut heec pars Jacob, quia
< ipse dixit et facta sunt, ipse mandavit et creata « qui fecit omnia ipse est, et Israel sceplrum hcerc-
siint. Omnia enim per ipsum facta sunt, et sine « dilatis ejus : Dominus exercituum nomen ejus. »
ipso faclum esl nihil. » Rerum omnium crealor ipse (MAURUS.) Bene ergo post subversionem Babylonis
et ordinalor est, et gubernator : et universa secun- G ' rcprehendit idolorum fabricalores , quia per stulti-
duin voluntaleni suam disponit, Psalmista lestanle liam humaneementis facta opera sunt vana , et risu
qui ait : « Omnia quoecunque voluit Dominus fecit digna : quia nec spiritus in eis , nec vox, neque
in ccelo et in terra, in mari et in abyssis, eteducens sensus, neque ulla eflicacia operum inest: unde
nubes ab extremo lerrec, fulgurainpluviamfecit: qui nec se, neque cullores suos in die visitationis libe-
producit ventos de thesauris suis (Psal. cxxxiv). » rare poterunt. Non enim crat talis actus Israel, qui
(Cassiod.) Nam quamvis sint inenarrabilia opera unius Dci cultor cral : quorum licet plurimi aber-
Domini, totusque mundus referre noii preevaleat raverint, multi tamen in fide permanserunt, et ejus
quod operatur : in mundo lamen hic universa sti- auxilio saepe liberali atque prolecti sunt. Mystice
pendia brevitate conclusa sunt, omnia Deum fecisse autem stulli facli sunt oinnes heerelici atque schis-
quce voluil in cceloet in terra, in mari, et iu abyssis: malici, fingeiites simulacra errorum suorum : quia
ut et creala quce vides ejus volunlale facla esse dogmata eorum vana sunt et risu digna : unde in
cognosceres, el iila quae humanis nequeunl conspe- tempore visitationis, hoc est, in die universalis ju-
clibus apparere, ipsius potentia contineri posse dicii simul cum auctoribus suis peribunt. Non enim
sentires. Cocluni positum est pro cunctis coelestibus, talis est doclrina Apostolica alque prophelica, quae
terra pro omnibus quae in humo gignuntur; mare in catholica preedicatur ecclesia, et laudem Patris, i
conimemoralum dicamus pro islis finibus quos et Filii.et Spiritus sancti,unius videlicet Dei, quoti-
corameanlium discui'sus invisilat : abyssus vero tlie annuntial fidelibus ejus, quia veraciler ipse esl, ,
oceanum designat, qui ei nobis ignolus, el ut hoc est, solus in semelipsoimmutabilis semper exslal
quidem referunt alliludine magna profundus esl. In Deus omnium creator, et omnium formator : et
his auiem omnibus voluntas Doinini, sine aliqua sancta Ecclesia sceptrum heereditatis ejus, cui no-
dubitalione completur. Quod autem dicit « educens men est Dominus sabaotb in eeternum.
nubes ab extremo lerree, fulgura in pluviam fecit, t Collidisti mihi vasa belli, el ego collidam in te
qui producit ventos de thesauris suis, » hoc si ad « gentes, et disperdam ih te regna : et collidam in
lilleram intendas, secreta naturee Domini leslatur « te equum el equitem ejus , et collidam in te cur-
adminislratione compleri. Sed quoniam dc Hebraeo « rum et ascensorem ejus, et collidam in te virum
populo dicit iuferius : convenit hoc qtioquc homi- « et mulierem, ct collidam in te senem et puerum ,
nibus applicare : « Eduxit nubes ab extremo tcrree.» « et collidara in le juvenem et virginem, et coUidam
Quando prophctas ab humili proposito, ad preedica- « in te pastorem et gregein ejus, et collidaiii in te
1169 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XVII. 1170
« agricolam et jugales ejus, elcollidam in teduceset A« _ universos magislratus ejus, cunctamque lerram
« niagislralus: el reddain Babyloni, el cunclis habi- < potestatis ejus , et commovebilur terra et turba-
« tatoribus Chaldeeae,omne malum suum quod fece- < bilur : quia evigilavit contra Babylonem cogitatio
« runt in Sion in oculis vestris, ait Dominus.» Prce- < Domini, ut ponat terram Babylonis desertam et
dicit sermo divinus Babyloni, quod sicut illa in terra < inhabitabilem.-» Loquitur prophela ad genles et
Judeeorum, et in diversis provinciis collidebat vasa ad reges earum, quoe in circuitu Chald_e_eet Baby-
belli, hoc est, arina bellica , vel homines bellantes, lonis consislebant, ut levent vexilla sua et arma
ita in illa collidat Dominus omnes gentes, et disper- bellica, clangentque buccinis in montibus, et con-
dat regna, et conterat equos et equites , et collidat vocent omnes nationes ad subversionem Babylonis.
homines diversi sexus atque eetatis, agricolas, duces, Nam Ararath, Armenia, et Aschenez filius fuil Go-
et magistratus, quatenus justo judice retribuente mer, filii Japhel, filii Noe, unde reges exorli sunt.
recipiat unusquisque malum quod fecit in proximis Siquidem a septem filiis Japhet possessa est Asia ,
suis. Sic etiam erit in futuro Dei judicio, ut perse- ab Amano et Tauro Syriee-coeleset Cilicice montes
culorum ecclesiee Christi recipiat unusquisque pce- usque ad fluvium Tanaim : in Europa vero usque
nam debitam , quam promeruit per injustam vi- ad Gadra, nomina locis et gentibus relinquenies ,
tam. •* sanclificare jubel genles conlra Babylonem , quee
B
( Ecce ego ad te, mons pestifer, ait Dominus, expletura erat sanclam Dei voluntatem , ut justam
< qui corrumpis universam terram. Et extendam retributionem illi retribueret pro peccatis suis : de-
< raanum super te, et evolvam le a petris, et dabo sertam ejus terram poneret inhabitabilem. Unde se-
< te in montem combustionis: et non tollent de te quitur :
( lapidem in angulum, et lapidera in fundamentum: < Cessaverunt fortes Babylonis a prcelio , habita-
( sed perditus in aeternum eris , ait Dominus. > < verunt in preesidiis : devoratum est robur eorum,
Montem pestiferura, aut hislorialiler Nabuchodouo- < et facti sunl quasi mulieres , incensa sunt tabcr-
sor cuin Chaldeeis propter crudelitatem tyrannidis < nacula ejus. Contriti sunt vecles, vel currens
ejus, quam exercuit in diversis gentibus , aut spi- < obviam currenti veniet , et nuntius obvius nun-
ritaliler diabolum propter superbiam nuncupat : < tianti : ut annuntiet regi Babylonis, quia capta cst
quem alibi (Isai. xm) montem caliginosum propter < ejus civitas a summo usque ad sunimum : et vada
erroris tenebras Scriptura appellat. Hic corripit < preeoceupata sunt, et pafudes incensce sunt igni,
universam terram, hoc est terrenos et carnales ho- « el viri bellalores conturbati sunt. > Robur enini
mines diversis vitiis polluit: ad quem Dominus ex- Babylonis et principium ejus defecit, Cyro et Dario
^
tenditmanum vindiclce, et evolvit de petris,hoc est, super se veniente cum exercitibus suis, et facti sunt
ab eis qui firmi sunt in fide separat, et dabit in imbelles quasi mulieres, idcirco incensa sunt taber-
montem combustionis eelernee, ut lual semper poe- nacula ej'us, et omnis munitio destructa. Quod etiam
nas superbiae suee : nec de eo lollalur lapis angularis regem Balthasar licet in convivio fuerit, tanien non
in fundamenlura sedificii coeleslis, sed perdilus fiat lattiit, sed nuntii discurrentes regi riuniiaverunt
in eeternura. Ad hunc scilicet, montem pertinent quod civitas ejus a fine usque ad fineni capta esset,
infideles Judaei, blasphemi, heeretici, atque omnes vada fluminis Euphrate praeoccupata , paludes igni
impii qui perdurant in malitia sua, nec volunt incensee, et omnes bellatores turbati : nec jam
converti ad Dominum : ut fiant lapides vivi, et ha- fuerat qui hostibus resistere preevaleret.
bilcs ad eedificium Dei. Econlrario alius est ille < Quia hcec dicit Dominus Deus Israel: Filia Ba-
lapis, quem Danielis prophetia commemorat (Dan. n), « bylonis quasi area tempus trituroe ejus : adhuc
qui abscissus est de monte sine manibus , et per- « modicum et eveniettempusmessionis ejus.»Quasi
cussit statuara illam grandissimara in pedibus cjus area fuit plebs Babylonis , quando per potentiam
ferreis, et comminuit ferrum , testam , ees, argen- regni et diviliarum magnitudinem triturabat atque
tum, et aurum : faclusque est mons magnus ita ut.._ conterebat gentes, ad quas missa est: sed tempus
impleret universam terram. Hic ergo est lapis quera messionis venit: quando cogebatur id accipere quod
reprobaverunt eedificantes, attamen factus est in iniquce gessit. De quo ex persona plebis Judaicee
caput anguli (Luc. xx); a Domino factum est, et est consequenter dicitur:
mirabilis in oculis nostris, cujus regnum in eeler- « Comedit me, devoravit me Nabuchodonosor
num non dissipabitur , nec populo altero tradetur, « rex Babylonis, reddidit me quasi vas inane. Ob-
sed regnum ejus regnum erit omnium seeculorum, « sorbuit me sicut draco, replevit ventrem suum
et dominatio ejus in onini generatione et progenie : < teneritudine mea : et ejecit me, iniquitas adver-
beati omnes qui confidunt in eo. < sum me, et caro mea super Babylonem, dicit ha-
. « Levate signum in .terra, clangite buccina in « bitatio Sion , et sanguis meus super habitatores
< montibus. Sanctifieate super eam gentes, annun- < Chaldeeee,dicit Jerusalem : propierea haec dicit
« tiate contra illam regibus Ararath, Menni, et « Dominus : Ecce ego judicabo causain tuam, et
« Ascenez. Numerate conlra eam Tapsar, adducite « ulciscar ultionem tuam, et desertum faciam mare
« equum quasi bruchum aculeatum. Sanctificate « ejus, et siccabo venam ejus , et erit Babylon in
« contra eam gentem, reges Mediee duces ejus, et «Tumulos , habitatio draconum, slupor, et sibilus,
1171 B. RABANI MAURt ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. \tf*
i co quori nonsithabilator, simul ul leoncs ruginnt: A coiifusionem in inferno habebunt perpetuam. Unde
« cxcutient comas vehil caluli lconum. In calore sermo propheticus admonet fideles, ut egrediantur ,
< eorum ponam potns eorum , el incbriabo cos ut et separcnt se de eorura societate, ne forle cum illis
« sopiantur, et dormianl soinimm sempiternuni , ct pereant.
« non consurgant , dicit Dominus. Dcriucam eos « Egredimini de medio ejus populus meus , ut
« quasi agnos ad victimam , et quasi arietes cum < salvet uniisquisqiic aniniam stiam ab ira furoris
t iicetlis. » l)e hoc mare el Isaias in libro suo dicit: < Domiiii, ct ne forte mollescat cor vcstrum, et ti-
< Onus tfeserli maris. Sicut turbines ab Africove- < mcatis auriitum qui auJieliir in terra, et veniet in
niunt : de dcscrto vcnit, ct ric tcrra bori ibili : visio < anno auJitio , et post himc annum auditio et ini-
dniM amiunl-iata cst milii. » Pcrspicmini esl. ergo < quilas in lcrra, cldominalor supcr doniinalorem.»
quoil (lcsertuin marc Bahylon appellalur : Jereniia Opus cst crgo unicuique ipii vult animara suam
hichoc probanteex persona Doniini, Jiccnte : « De- salvam facere, ut se scquestrct rie perdilorum con-
scrlum faciam marc ejus, el siccabo tcrram illius , sortio, et reverealtir sermonem Domini, de vinriicta
et crit Babylon in tmnulos areiiaruin. » Mare ati.cm peccatorum fntiira comminantis , qui quoliriie pree-
propter iiiultiliidinem inbabitanliuni riicilur. Uncle dicalurin ecclesia,et atiditui abomnibus, Scripturis
ct supra _Egypli mulliturio mari coraparala cst. "« sanclis dc anno in aninim id ipsum alleslantibus,
Ilanc aiitcni Dominns per exercilus Metlorum atque quod jutlex ccelestis dicturus sit in extremo cxa-
Pcrsarum quos hic leonihus comparat et catulis inine, bis qui ad sinistram ejus erunt: <Discedite a
lconiim destruxil, cl rcJegit iu tumulos arenarum, me, malcdicli, in ignemeetcrnuni,qui proeparatus est
ul poslraoduni fierct habitatio draconum, et stupor, diabolo et augelis ejus (Malih. xxr). » Non enim
et sibilns videiiliuni, et mirantium inleritum ejus, debel cor nostrum in desirieriis carnis mollcscere ,
eo quoJ iioii sit iii co liabilalor. In ccstu ergo tri- et nos scgnes in opere bono redriere, sed magis per
biilationiiin siiaruin biberunt calicem iree Doinini, auditmii sollicitos in meditatione legis Dei, ct stre-
et inebriati sunt, ila ut sopirenlur, et riormirent nuos in cxcrcilio virlutum exhibere , quia iniqtiitas
sonmo scmpilerno, ncc consnrgercnt amplius. Mysti- lerrcc remunerabitur in poena gehennae, et clominalor
cc auteni mare luijus sa:culi significat turbulentiam, super dominatorem veniet, ut qui potentiores fuc-
quori Doininus descrluin ponit, cum cessare faciet runt in peccatis, potentiora tormenta patiantur
luxuiii ejus , et riissipabuntur' iniqui qui confusiouc (Sap. vi).
errorum ct vitiorum dcserviebant : vcniebanlquc « Propterea ecce dies veniunt, et visitabo super
uipcr eos maligni spiritus, seevitit catuli leonum , « sculptilia Babylonis, et omtiis terra ejus conftin-
ciini leone diabolo , qui rugieutlo circuit quccrciis ^* « tleiur, et universi interfecti ejus cadent in nieriio
quem devoret, et inebriabunt cos potu vindictee ct « cjus, ct laudabunt super Babylonem coeli ct terra,
ultionis fiiluroe, ut soporc morlis eeterna: dormiant, « ct omnia quee in eis sunt : quia ab aqtiilone vc-
ncc tiltra ad vitaro rcsurgant, sed liaiil victima « iiiunt ei prxdones, ail Dominus. Et quomodo fccit
gladio Domiiii occisa, et babitent cum draconihus « Babylon, ut caderent occisi in Israel, sic tle Baby-
spiritalibus in lacu infcrni in perpcluum. De hoc « lone carient occisi in univcrsa terra. » Dies isti
et sequentia etiam narrent: tlies retribiitionis sunt, quando judex coeleslis judi-
« QuOmodocapta cst Sesach, et comprchensa est cabit orbem lerrce in juslilia, el populos in civitate.
« inclyta imivcrscc lerrec? Quomodofacla cst in stu- Tunc visitabunlur sculptilia Babylonis, hoc est, si-
« porem Babylon inler gentes? Ascenriit super Ba- mulacra crrorum, quos hccretici in dogmatibus suis
« bylonem mare, multitudinc fluctuum cjus operta finxeruiit , et omnis terrcna conversatio eorum
« est. Factee suiit civilaies cjus in stuporcm, terra eonfundctur, universique erranlcs, et in errorem
< inhabilabilis et deserta, in qua niillus habitet, ncc mittenlcs , cadent gladio vindic.ee Domini. Et quo-
< Iranseal per eam filius hominis. Et visilabo super modo Babylon spiritalis fecit, ut caderenl occisi
« Bel in Babylone, ct ejiciam quod absorbueral de n in populo Dei, sic quoque illius habitatores cadent
« ore ejus, ct non confliieiit ad etira ultra genles. occisi in universa tcrra. Unde laudabtint super Ba-
« Siquidcra el raiirus Babylonis corruet. » Quod au- bylonem coeli el terra, et omnia quce in cis sunl ,
lem Sesach ips.a sil Babylon , supra jam oslensuni quia precdo iinivcisarum gentium devastalus est.
est. Quomodo aulcm subversio Babylonis facla sit, « Qui fugislis gladiiun , venitc, nolite slare, re-
quam mare, hoc est, niulliludo populorum simnl < cordamini procul Domini, et Jerusalem ascentlal
cum Deo suo, vel subvertit atque destruxit, jam « super cor vestrum. » Hortatiir prophela Israelitas
seepius dictum esl, nunc pauca tlc allegoria subro- qui fuerunt in Babylone, ut si vellent salvi fieri,
gemus. Sesach enim byssus sacci, sivo niaiius sacci rcceJanl inde, el recordenlur t!c terra longinqua
rolerprelatur , sicut Babylon confusio. Capta esl templi Domiiii, el Jertisalem civilatis cjus dcserla:,
ergo Sesacb, et in stuporem facla est Babylon, cum magisquc fcslinenl illuc transirc , quam Babylonis
illi qui iilololalria. operam tlabant , et tliversis viliis vaslaiiouis parlicipes esse , ad quod illi resppn-
mancipati eranl, fluctibus venturi judicii subverten- denl :
tur, et seram agenles pcenitentiam, cum Bel qui in- « Confusi sumus quoniarii audivimus opprobrium,
terpretatur vetustas, boc esl, cum anliquo hoste < operuil ignorninia facies nostras, quia venerunt
M73 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. XVII. 1174
< alieni _uper san.ctifjcatfonem tlomus Domini. » A burctur, quia fortis est Dens, qui jtidicavit illam. Et
Ertihescerp se dicuijt propter opprpbrium viciuarum flebunt el plangcnt se super illam reges terree, qui
genlium , gueeinsultabanl illis quasi caplivis , sicut cum illa fornicali siintet in deliciis vixerunt (Apoc.
in Esdree lihrp. legflur, eo quod devulsi sint de xvin). » Et post aliquanta subjungit, dicens: < Ex-
terra sua et sedes eorum desertee sanctificatioque sulta supeream, ccelum, » et sancti apostoli et pro-
templi Domini destrucla, quibus iterum propheta phetcc, « quoniam judicavil Deus judicium veslrum
rcsponclet : de illa. » NuIIa est cnim nisi diaboli civitas, quae
< Propterea ecce dies veniunl, ait Dominus : et omneiu aniinam capiat immundani, in qua omnis
< yisitabo super sculplilia Babylonis, et in omni terra imnmndilia pcr orbeni coranioratur. « Et mercalores
< ejus nuigict viihieraliis. Si asccnderit Babylon in lerrcc tle virtutc deliciaruin cjus divitcs facti suiit. »
< cceluni, cl firmaverit in excelso robur suum, ad Divites peccatis dicit eos, qui pro abundantia tem-
< me veniunl vastalores ejus, ail Domiiius. Vox cla- porali, infeliei mercatu animas committant. Nam
< moris dc Babylone, et conlritio niagna tle terra nimielas luxuriac, pauperes poliusquam divites fa-
< ChalJa-orum, quoniam vastavit Doininiis Babylo- cit. « Exile, inquit, clc illa populus nicus, et ne par-
< nero, et pcrdidil ex ca vocem magnam, cl sana- licipcs silis dclictoruni ejus. » Sic ctlsaias : « Exile
« bunl fiuclus eorum, quasi aquoe inullae : ricriil so- B de meriio corum, et imnuiutlumne tetigeritis : mun-
< nilum vox eorum, quia venil super eam, id esl, tlamini qui fertis vasa Doiiiini; » preenuntiata ruina
< super Babylonem proedo,el appreheiisi sunl fortes Babylonis, inducit discessionem electorum. Queeest
i ejus, et einarcuil arcus eorum, quia forlis ullor Babylonis ruina? Cum enim discesserit Lot a Sodo-
< Dominus reddcns relribuil. Et inebriabo principes inis, funditus tollcnlur (Gen.xix). Reddite, ait illi,
« ejus et sapieiites ejus, duccs ejus, et raagislratus sicut ipsa reddidit vobis. De Ecclesia enim exeunt in
< ejus, et fortcs cjus, et dormient somnium sempi- munduni plagcc visibiles et invisibiles. « Et dupli-
< tcrnum, el non expergescentur, ait rex Domintis cate duplicia secunduin opera ejus. > Ita queetempo-
« cxerciLutimnomen ejus. Hcecriicit Do.rainusexer- ralibusfriiebaturdeliciis, torinentiscrucietureeternis.
< ciluuni: Murus Babylonis ille altissimus suffusione « Yerbum quod proecepit Jeremias prophetis,
< sufforiietur,et portce ejus cxcefsce igui comburcn- « Saraioe filio Nerice Maassice, cuin pergeret cum
< tur, et labores populorum ad nihilum, et gentium « Sedechia rege in Babylonem, in anno quarto re-
<in igne erunt et disperibuiit. » Enumerat univer- « gnt ejtts. Saraias auleni erat princeps prophetiee.
sas plagas, quce superventiiree erant Babyloni, et « El scripsil Jeremias omne nialum, quod venlu-
universisoptimalibus cjus, ducibus et magistratibus, « rum eral super Babylonem in libro uno, omnia
ct universo populo, quod riiversis suppliciis interem- ". « verba beec,qu;e scripta sunt contra Babylonem.
pti dormjturi sifjt sonroo raortis sempiternee, nec < Et dixit Jeremias atl Saraim : Cum veneris in Ba-
ullra inde experrecturi. Mystice autem heec omnia, « bylonem, et virieris et Iegeris omnia vcrba hoec,
ruiiiani perfideepronuntiaiil civitalis, quam diaholus < riiccs : Domine, lu loculus es contra locum isUini,
ab initio construxit, el per quam contra civitatem « ut disperriercs eum, nec sit, qui in eo babilet ab
Dei sedulo pugnavit, quo.d erulis de morte sanclis et « bomine usqtie ad pecus, et ul sit perpetua solilurio.
eleclfsDei, impia civiias.in eeleruum supplicium de- < Cumque compleverislegere lihrum istum, ligabis
mergalur, De hac civilaie et Joannes in Apocalypsi « ad eum lapiriem, et projicies illura in roedium
sufficienler dispulavil, dicens : < Vidi angehim de- < Euphrateii, et dices : Sic submcrgetur Babylon, et
scendentem de coelo, habentem polestatem magnain, '. non consurget a facie afltictionjs, quam cgo adduco
et terra illuroinala esl a gloria ejus, et exclamayit « supeream, el dissolvelur. > (MAURUS.)Non enim
iii forli voce., dicens : Cecidit, cecidit Babylon illa secundum bistoriam Babylon in Euphralen submersa
magna, et facla est habitatio da:moniorum, et custo- est, licet post submersionem in solitudinem retlacta
dia omnis spiritus immundi, et custodia omnis vo- sil, sedpropheta spirilalis Babylonis interitum aeter-
lucris immundi, et odiui^s, quiade ira fornfcationis p. num preedicitfuturuni quccin profundura infemi si-
ejus bibeninl omjies gentes, et reges terree ctim Ula mul CUBprincipesuo tliaboloin die judicii deraer-
fornicati sunt, el mercatores lerrce devirtute delicia- gcnda erit. Hoc enim el propheteeiiiVeteri Testamento
rum cjus diyites facti sunt. Et audivi aliam vocem preeconatisunt, quod el Novi Testamenti preedicalo-
de ccelo dicentem : Exite de illa populus meus, ut res firma et veraci narratione declarant. Unde Joan-
nec participes silis delictoruiti ejus, el deplagis ejtis nes in Apocalypsi sua narrat, dicens : « Et sustulit
non accipiatis, quoniam pcrvenerunt peccata ejus unus angelus fortis lapidem quasi molarem magnum
usque ad ccelum,et recordatus est Dominus iniqui- ct misit in mare, dicens: Hoc impetu mittelur Baby-
tatutn ejus. Reddite illi sicut ipsa reddidit, et dupli- loncivitas illa niagna, et ultra non invenietur.. Et
caie dupUciasecundum opera eju,s: in poculo quo vox citharcedorum et musicorum, et tibia cancnlium,
miscuit miscite illi dupltira : quantum glorilicavit se, et luba non audietur in te amplius, et lux lucernee
et in deliciis fuit, tantum dale illi toriuenium et lu- non lucebit tibi amplius : et vox sponsi et sponsee
cltim. Quia in corde suodicit: Sedeo regina, et vi- non audielur poslbac in le, quia mercatores tuierant
dua non sum, el lucluni non videbo, idco in una die principes terree, quia in veneficiis tuis erraverunt
venient plagceejus, mors et luctus, et fames com- omnes gentes, et in ea sanguis prophelarum et san-
1173 B. RABANIMAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 117«
clorumiiiveiilus esl, el omiiiuin qui inlerfecli sunt A _ obtinuit fames in civitate, et non erant alimenta po-
in lcrra (Apoc. xvm). » Civilasergo seeculi,pro pec- pulo terree : et disrupta est civitas, et omnes viri bel-
catorum pondere eterrore instabili moli comparatur, latores ejus fugerunt, et exierunt de civilate nocte,
«In circuitu eninf iuipii ambulant ( Psal. xi), » quae perviam porlee, quceest inter duos muros, et ducit
jure fluctibus ullionis absorbelur, quia cives Hieru- ad hortum regis, Chaldeeisobsidentibus urbem in
salem fluctibus oppressit infidelilatis, ctini super flu- gyro, el abierunt per viam, quceducit in eremum. »
roina Babylonis sedentes (Psal. cxxxvi) ccelestis Novenariusnumerus, qui minus habet denario, imper-
Sion absentiam flerent. Ait enim Dominus, auctores feclionem legis significat, sicul undenarius transgres-
scandali pcenaplectendos : et Ecclesia quidem lapidi sionem. Et recte dictum est, quod Nabuchodonosor
assimilalur, sed stabUi et firrao, quee lempeslalum in nono anno Sedechice obsederit civitatem, mense
spcrnat iiicursus. Potest mola cliam pro conlrilione decimo, et decima die mensis, quia cum mali paslo-
pocnaruin inlelligi. Nam et bcalus Ignatius fcrtur res decalogi mandala, quee scientiam lenent, opera
tlixisse passurus : < Frunieiitum Dei sum, besliarum et doctrina perficere negligunt, nccesse est, ut ple-
deiilibus molar, ut panis mundus efliciar.» — <Vox, bem sibi comraissani antiquus hostis cum suo exer-
inquit, citharcedorum et musicorum et tibia canen- citu obsidione circuindet, et niunitione vitiorum at-
litini, et luba non autlietur in ea amplius. » De illis B] que erroris constructa, claudat vallando civitatem,
quinqiie sensibus sonum distulcrat, quem nunc intcr sicque fames in civitate praevaleat, fames utique verbi
alia de munrio Jicit auferri : ac si diceret, quod visu Dei, cum non expendilur libere panis cloctrinaepo-
pulchrum, atiditu canoruiii, taclu planum, odoralu ptilo terree. Et inlerriipta est civitas, omnesque viri
suave, guslu delectabile, de seeculo Lranslalum esl. bellatores nocte fugerunt. Interrupta qtiidemper ten-
Oinnia quoque quoe ad usuin, vcl jucunriilatera hit- taliones varias malignoruni spiritum custodia popu-
maiioevitceperlinent, lolluntur ab inipiis. El adjecit lorum. Ili qui debuerant arrais civitalem defendere
causam, dicens : < Quoniam mercalorcs lui cranl nocte ignoranlioe,et tenebris peccatorum vallati, fu-
principes lerrec, »id esl, quoniam in viia lua per- giuiil : quia secundum Veritatis vocem « mercena-
cepisli bona, el in ea sanguis prophclarum ei san- rius, et qui non est pastor, vidit lupum venien-
ctorum interfectus est, et oninium, qui inlerfecti tem, et dimittit oves el fugit, et lupus rapit et riisper-
sunt in lcrra. Nuuquid eadem civilas occidil apo- git oves (Joan. x). » El Apostolus inquit: '<Qui dor-
stolos, queeel propbetas et omnes sanctos? Sed hcec miunt, nocle dormiunt; qui ebri. stint, nocte ebrii
est civitas, quam Cain fratris sui sanguine fundavit, sunt (/ Tim. v). Quod autem sequitur, quod per
ct vocavit nomine (iliisui Enoch, id est, lotius posle- viam porlce, quoe est inler duos mtiros, et ducit ad
ritalis suae(Gen. v). Nam septera generaliones de-iC hortum regis , fiigerunt, latenler arguit inertiam
scriptce stint Cain. ln ejus civitatis eeriificium fundi- doclorum, qui inter duplicem muriim duorum Te-
tur oninis sanguis justus a sanguine Abel justi us- stanientoruiii constituti, non bellum gerere sed effu-
que ad sanguiiiem Zachariee, id est, populi el sacer- gere queerunt, et deliciis magis diffluere, quod orlus
dotis. significat, quam sc.utofidei hostibus obsistere. < Per-
CAPUT LII. seculus esl aulem exercilus Chaldceorum regeni et
Sedechiam indeserlo, quod est juxia
Cupitur Hierusalem a Chaldwis, excwcatur Sedechias, apprchenderunl
civitas incenditur, templum spoliatur. Joachim rex Jericho, et oranis comitalus ejus diffugitab eo, » et
educitur e carcere, et ordinaiur ei cibus. reliqua. Dehoc in libroRegum ila legilur(/V Reg.
< Filius viginti etunius anni erat Sedechias, cum xxv) : «Fugit itaque Sedechias per viam quee ducit
< rcgnare ccepisset, et uudecim annis regnavit in ad campestria soliludinis, et persecutus esl excrci-
< llicrusalcin, et nomcn malriscjus Ainital filia Je- tus Cbaldaeorum regem, comprehenditque eum in
< remioede Lobna. Etfecit lnaluin in oculis Doinini planitie Jericho, el omnes bellatores qui erant cum
< juxta oimiia, quee fecit Joacbim, quoniam furor co dispersi sunt, et reliquerunl eum, >el reliqua.
« Dominierat in Hierusalem, et in Judeea usquequo Malignisspirilibus populum circumdantibus reclor
« projiceret eos a facie sua, et recessit Sedechias a B4non fugil ad monles, de quibus scripium est: <Mon-
« rege Babylonis. » ( MAURUS. ) Notandum ergo quod tes in circuilu ejus, et Dominus in circuitu populi
hcechisloria qucecaplum Scdechiam refert, ac vasta- sui (Psal. cxxiv), > sed ad campeslria soliludinis,
tam tirbem Hierusalein a Chaldeeis,pene simili nar- hoc esl, ad dilatationem luxurice. Unde scriplum
ralione in libro Regum contiuelur. Unde qucedam, est: « Angusta et arcta via est, queeducit ad vitain ;
tpioein ejus libri expositioiie, quam ante annos ali- lala et spatiosa, quee ducit ad morlem (Mallh. vn). >
quot edidiraus, jam dicta sunt, hic ponenda esse — t Coniprehenditque euni in planilie Jericho, et
ccrtsemus : « Facluin est in airoo nono regni ejus ini omnes bellalores, qui erant cum eo, dispersi suntet
uiense decimo, decima die inensis, venit Nabucho- reliquerunt eum. > Recte ergo cum virtutes homi-
donosor rex Babylonis, ipse el omnis exercilus ejus; num deserunt, queeeum defendere debuerant, in de-
adversus Hierusalem, et obsederunt cam, cl eetlili- serto capitur, sive ing planitie Jericho, hoc est, in
caverunt conlra eam muniliones in circijilu. Et fuitt lascivia, sive in defectu carnalis conversationis. Je-
civitas obsessa usque ad undecimum aniiuni regnii richo enim interpretatur luna, et siguificat defectum
Sedechiee. Mense atilem qiiarto nona die mensis,, carnis. Unde ille horao, qui de Hierusalem descen-
IM EXPOSITlO SUPER JEREMIAM.- LIB. XVII. 1178
debat in Jericho in latrones ineidisse describilur' A _ judicium inter virum et proximum ejus, advenae,et
(Ltic. x). Apprehensum ergo regera adduxerunt ad1 viduee, etpupiilo non fecerilis calumniara, nec san-
regem Babylonisin Reblatha, qui loculus est cum eo> guinem iiinocentem effuderitis in loco hoc, et post
judicium, hoc est, justum in eo exercuit judiciuro. deos alienos non ambulaveritis in malum vobismet-
« Filios auteni Sedechieeoccidit corara eo, et oculos5 ipsis : habitabo vobiscum in Iocoislo, in terra quam
ejus effodit, vinxitque eum catenis et adduxit ini dedi patribus vestris a seeculoet usque in saeculum.
Babylonern.»(Greg.) Dum sacra Scriplura Sedechiee > Ecce vos confidilis in sermonibus mendacii, qui non
captivitatem narrat, ordinem captivitatis internae de- proderunt vobis, furari, occidere, adulterare, jurare
nuntiat. Rex quippe Babylonis est anliquus hostis,, mendaciter, libare Baalim, et ire post deos alienos
possessor iulimee confusionis, qui prius filios antes quos ignoratis, etvenistis etstetistis coram me in
intuentis oculos trucidavit, quia seepe sic bona operai domo hac, in qua invocalura est nomen meum : et
interficit, ut heec se amittere ipse, qui captus estt dixistis : Liberati sumus, eo quod fecerimus onines
animus dolens cernat. Nam cum gemit plerumques abbminationes istas. Et nunc quia fecistis oninia
animus, et tamen carnis suae delectationibus victus, opera hoec,dicit Dominiis, et locutus sum ad vos
bona qui genuit ainans perdidit, ea quee patitur mane consurgeiis et loqttens, et non audistis : Fa-
damna considerat, nec tamen virtutis brachium con- B 1 ciam domui huic, in qua invocatumest nomenmeum,
tra regem Babylonis levat, sed dum videns nequiliee s et in ;qua vos habetis fiduciam loco quem dedi
perpelratione percutitur, ad hoc quandoque peccatii vobis el patribus vestris, sicut feci Silo, et projiciam
usu producitur, ul ipso quoque rationis lumine pri- vos a facie mea, sicut projeci omnes fratres veslros
vetur. Unde Babylonis rex ex cunctis prius filiis Se- universum semen Ephraim (Jer. vn). > Venit Na-
dechieeoculos eruit, quia matignus spiritus subdu- buzardan, qui interprelatur ventilabrum, sive pro-
ctis prius bonis operibus post inlelligentioe lumen pheliaalieni judicii, justode judicio super peccato-
tollit. Quod recte Sedechias in Reblalha patilur. res : princeps utique exercitus regis Babylonis, super
Reblalha quippe multa hwc interpretatur : et enim Hierusalem intelligibilem, et succendit doraum Do-
quandoque et lumen rationis clauditur, qui pravo mini : cum anliquus hostis, qui et rex confusionis,
usu ex iniquitatis suaemultitudine gravatur. « El adet princeps omnium iniquorum est, tam malignorum
duxit eum rex Bahylonisin Babylonem, et posuit eum nimirura spirituum,quam etiam impiorum hominuro,
in domum carceris usque ad diem mortis ejus. > plebem invadil fidelium, et doroum regis, et domos
Postquam enim animajn confusionem peccatorum Hierusalem, id est, rectores, et eos qui videbantur
vincta compedibus vitiorum per malignos spiritus in visione pacis manere inflamroatos cupidilale sub-
adducitur in domum carceris, usque ad diem mortis ^ vertit: omnemque domum corabussitigni.cuniuiiiiis-
poiiitur, quia in angustia mentis, et non in latiludine cujusque conscientia per flammam illiciti amoris
corJis recluditur, in ira mortis futuree sententiam perlurbat : et inuros Hierusalem in circuitu destruit:
exspectet. cum inlentionem oralionis, et virtutum sludia, quee
< In mense autem quinto, decima die inensis, ipse contra se valere novit, in desperanlibus dissolvit, ne
« est annus nonus decimus Nabuchodonosoris regis per spem venieead divina succurrant auxilia, el cor-
« Babylonis, venit Nabuzardan princeps mititice, qui reclionis vileeapprehendanl munimina, populuraque
« slabat coram rege Babylonis in Hierusalem, el in- in capiivi.atem ducens. < Depauperibusterree reliquit
« cendit domum Domini, et domum regis, et omnes vinilores etagricolas : > quia eos, qui utiles verbo et
« domos Hierusalem, et oranem domura magnam exemplo esse poterant, per vitia captivans stultis et
« igne combussit, et totum raurum Hierusalem per hebetibus coramendat agriculturam : qualenus nou
« circuitum destruxit cunctus exercitus Chaldeeorum, vinum gratiaespiritalis, et frumenlum saneedoctrinae
< qui erat cum magistro militiee. De pauperibus iu vineis et agris populorum fructificent: sed spinae
< autem populi, et de reliquo vulgo, quod remanse- magis et tribuli vitiorum excrescant.
< rat in civitate, et de perfugis, qui transfugerant jxTJ < Columnas quoque cereas,quaeerant iiidomo Do-
« ad regem Babylonis, et ceeteros de multitudine « mini, bases el mare eeneum, quod erat in dorao
< transtulit Nabuzardan princeps militiee. De pau- « Domini confregerunt Chaldeei,et tulerunt omne
< peribusvero terrae reliquit Nabuzardan princeps « aeseorum in Babylonem : et lebetes, et creagras, et
< militiaevinitores et agricolas. > Congruit ergo tem- « psalteria, et pbialas, et morlariola, et omnia vasa
poris ordo cum ralione vindictae,mense quinto legi- «serea, quce in ministerio fuerant tulerunt, et hy-
tur vastala esse civitas, quee Pentateuchum legis « drias, et thyraiamateria, et urceos, et pelves, et
despexit, et decima die mensis, quoniara decalogum « candelabra, et morlaria, et cyathos. Quotquot
legisviolandoomnia contraria preeceptisdivinis egit: « aurea aurea, et quotquot argentea argentea, tulit
frustra sibi blandiens de securitate, pro sanclorum « magister militiee,et columnasduas, et mare tiiiuni,
locorumhabitalione. Unde in superioribus per eum- «vitulos duodecim cereos, qui erant sub hasibus,
dera Jeremiam Dominus dicit: < Nolite confidere in « quas fecerat rex Salomon in domo Doraini. Non
verbis raendacii, dicentes: Templum Domini, tem- «erat pondus oeris omnium vasorum horum. >
plum Doraini, templum Domini : quoniam si bene Columnas eereas et bases doctores possumus acci-
direxeritis vias vestras, et sludia vestra, si feceritis pere, qui sonorilatc preedicationis et lidei firmilaie
tlcbiierunt alios sustentare. Mare autera eereum ba- A presbyleros, qui talentura verbi Dei in terra fodien-
ptismi lavacrum, vel conipunclionem lacrymarura. tes absconderanl, in suuin dominium subjicit. Et tres
lleec quidcm omnia Chaldeei spirilales per inertiam janilores, sive cuslodes vestibuli : illos videlicct ja-
liiagistrorum de domo Domini auferre nituntur et nilores, qui ostium fidei aperire debuerant, et tenen-
confringere : ita ut non remaneat tesla, qua possit tes clavem scienliee, nec ipsi inlroierunt, nec alios
igniculus ferri de incendio. Nam et diversa vasa quee inlroire permiserunt. Etde civilate eunuchum uiium,
cniimerat, diversa officiain ecclosiasticis ordinibus qui erat preefeclus super viros bellalores. Eunuchus
insinuant. Ileec quoque maligni spiritus de Dei iste signilicat eos quos alibi Scriptura sacra stultas
servitio auferentes, in stium usiim ncquissinium vcr- virgines appellat (Matth. xxv), qui vasa olco vacua
tere slutlenl. Unde dicitquotquotaiilematirea aurea, in manibus habent, conlinentes videlicet se a coitu
cl quotqtiot argeutea argenlea, lulit magistermilitiee, corporali, nec tamen oleuro gratice et misericordiae
quia lam senstim pretiosiiin, quani eliam eloquii in pectore suo babere volebant. Qui frustra super
veiiustatein, hoslis nequam tle donio Domini auferre viros bellalores constituuntur, cum arroganliara
niolittir, ct sccuni in confusionem riiicere. preecaverenon nicditantur. Tulit et septem viros de
< De coluninis autcui tlcceni et oclo cubiti erant , his qui videbanl faciem regis : illos profecto, qui
< alliliidinis in columna una, et furticulus duodccim B ] cum baptisniate Chrisli eranlabluti, et spirilu sep-
« cubitorum eircuibateam. Porro grossitudoejus qua- liformi sanlificali, perdiderunt gratiam quam ha-
< tuor digilorum, el intrinsectis vactia erat, et ca- buerunt. Unde el septem spiritibus nequioribus tra-
< pilella super utramque eerca. Allitudo capiteUi dili, non jam regis ccelestis, et Domiiji virttilum sen-
< ujiius quinque cubitorum, et retiacula el malogra- sum et mandata intuentur, sed regis vjliortim volun-
< nata supcr coronam in circuitu omnia eenea, si- talem adimplere conantur. El scribam principem mi-
< riiiliter coluninoealterius. Et fueriinl malogronata litum, qnem liber Regum Sophar nuncupat: qui pro-
< noiiaginla sex depentlenlia, et omnia malogra- babat tirones. Sophar interpretatur dissipans, vel
< nala centum reliaculis circuiudabanlur. > Quod dividens : significans eos, qtti rudes in Ecclesia,
aulem describit facturani columnartim cum capitellis quos ad militiara Christi nutrire debuerant, pra-
suis, el reliaculiselnialogranalis, ostendil mysticum vis exemplis dissipantes, a coetu fidelium per
opus esse : quia sicul columnce significaiit doctores, errorem sequestrant. < Et sexaginta viros de po-
ila ctcapilella, hoc est.supreraa pars eorum prcecor- pulo terrce, sive e vulgo, qui iuvcnli fuerant in civi-
dia sunl titleliuni doctorum, el retiacula diversa tale, > hoc esl, stultos operato,res, qui mcrito vulgi
chrismala expiimunt Spirilus sancti : sicut et ma- noiuine nuncupanlur . quia utilitalera consiliorum
logranata bonarum virtulum exprimunl sttavitalem : G < divinorum discere, et factis iniplere neglexerant.
quceoninia spiritalis Nabuchodonosor, hoc est, ho- Hos videlicet, omnes tollens Nabuzardan princeps
stisanliquus per ministrossuos de templo Dei auferre: militura, tluxit ad regem Babylonisin Reblatha. Per-
conalur. Si quis atiteni heccpleiiitts nosse volucrit, cussitque eos rex Babylonis; et interfecit in Rebla-
lcgat opu.s isos.ruBi, quod in expositionem Reguiu Ib.i. in terra fc.in.uli: quia an(i(ftnis hosiis cura per
volumiiiis nuper edidimus : et ibi quid inde sanctj vjequiliani suam lalem preedam ab ecclesia evclleas
Palres senscrint, salis ut reor explanatum iuveniel: tollit, Uoc voti ambit, hoc lolo studio agit, ut ad
< Et tulit magisler mililieeSaraira sacerdolem pri- perpeluee mortis interfeclionem eos perducat. Quos
< mum, et Sophoniam sacerdotem secunditm,cttres i perculil rex confusionis in Reblatha : hpc est, in
< custodes veslibuli, et de civitate lulit eunuchiim, mttlitudine scelerum et amore voluptalum. Unde
< unum qui erat preepositus super viros bellatores,, Scriplura dicit:« Lata et spatiosa est via, queeducit
< et septem viros de his qui videbanl faciem regis,, ad mortem, el inulli sunt, qui intrant per eani. »
« qtu iiiventi sunl in civiUUe,et scribaui principerai Et translatus est Juda de terra sua : cum illi, qui
< mililum, qui probabal lirones : el sexaginta viros> confessionem noniiriis Dei in ecclesia videbautur
< de populo terree, qui invenli sunl in niedio civi- habere per scelera et peccata multiplicia, de terra
< tatis. Tulil aulera eos Nabuzardan magisler railitiee,, ^ virtulura translali in regnum coijfusjonis el erroris
< et ecluxiteos ad regcni Babylonis iu Reblalha. Ett abducunlur : sub quo jmperio quicunque. peqiiiter
< percussit eos rex Babylonis, et inteifecit eos ini servientes perseveraverint, nec merehuntur per
< Reblalha iii tcira Eiualb, el translalus esl Juda de• Jesum ducalura regredi interram Juda, temp.Iumqcie
« lerra sua. » Non soluin eniiu populares, sed cll Domini ibidem recedificare : hi post eerumnam prec-
fortes, et principes in Ecclesia diabolus decipere, etI. senlis vitae tradeiilur in carcerem mortis perpetua:,
peccalis captivare satagit. Unde de ipso iu Job scri- ubi vermis eoriim nunquanimorictur, et ignjs e.oiura
ptuniest: < Esccecoruro elecla: sunt (Job.xx).s Tulilt non exslinguetur, iniplebiturque in eis illa beali
quoque Saraim, qui interprctatur vinctus, sacer-- Petri senlentia, cum dicit: « Melius quippe erat
dolem primuni ; cuni priinum Ecclcsiee ordincm,, non cognoscere viam jtisliliae, qtiam oost agnitionem
qui in episcopis esl, amore voluplalis lerrenee el vi- ejus relrorsum converli (// Pet. n) ab eo qttod
tiorum calena constringit. Tnlil quoqiie simililcr ell illis Lradiluin est sancto mandato, » quia attes-
Sophoiiiam, qui inierpretatur absconditus, sacerdo-- lante Veritale : < Servus qui scit voluntaLera Do-
lera secundum, cum secundi ordinis viros, hoc est,, mini sui, et nonfacit, vapulabit mullis,: qui autem
1181 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. XVIII. 1182
nescit, ct non facit, vapulabit paucis (Luc. xn). > A qui cos luinine scientice privalos, lnconfusionis per-
< Isle est popnlus, qucm translulil Nabiicbodono- peluec caplivitatem, si se anto non correxerint, ne-
< sor in anno scptimo, Jiirioeostria millia et viginii que semclipsos per posnilentiam liberaverint, ab-
< tres. In anno oclavo decimo Nabuchodonosor ducet redigetque in carcerem infcrni, ubi eeternis
< transtulit de Hierusalem animas octingentas tri- clauslris damnali gemunt in perpetiiuni.
« ginta duas. In anno vicesimoierlio Nabuchoriono- < Et factum esl in tricesimo scplimo anno trans-
< sor, transtulit Nabuzarrian magister mililice, Jti- < migrationis Joachim rcgis JuJce riuodeciniomensc,
< dceorumaiiimas seplingcnlas quadraginta quinquc. < viccsinia quintadie niensis, elevavit Evilmertulach
« Omuesergo aniniceqiiatuor inillia sexcentic. » Tri- < rex Babylonis ipso anno regni stii captit Joachim
bus vicibus, ut Scriptura Reguin et Paralipomenon « regis JuJcc, cl eJuxit eiim de riomo carceris, et
testantur', Nabucliorionosor vaslavil, terrain Juria : « lonuUis est cum eo bona. et posuit tliroiiiim ejus
hoc est, primo cum Joachim, qui ct Eliachiui nomi- < supcr thronos regum, qui eronl post se in Baby-
natus est, tiliurnJosiccrcgis Juda supcratiim ct vin- < lone, ct mulavit veslimenla carceiis ejns, et come-
ftum catenis duxit in Bahylonem, cuni vasis domus « deiiat panem coram co semper cunclis diebus vitce
Domini, qucc posuit in lcmplo suo. Scciinrio ctim Joa- « suce, et cibaria cjus cibaria pcrpetua dabantur ei
cliiro cogiiomento Jechoniam filiuui cjus simiil ctim B « a rcge Babylonis, statuta per singulos dies usque
matre, et euiiuchis principibus alquc servis ejtis, < ad diem mortis succ, cunctis tliebus vitee suae. »
transtulit in Babylonem, asportatis simul pretiosis- Quotl Evilmerodach ncpos Nabuchodonosor rcx
simis vasis domus Domini. Tertio cuni SeJcchiam Babjioiiis caput Joachiin regis Juda elevavit, et edu-
cepit, oculisque privavit, filios ejus intcrfccit, ac xit euni de domo carceris hqhoribusque atque opi-
meliores quosque occiJit, nec cst miserlus atlole- btis sublimavil, quid spiritaliter significel non in-
scentis ct virginis, senis et decrepili, etinccndit c'o- vcnio : nisi quotl nobis iiianifestis iiidieiis demon-
nniin Domini, murosquc Ilierusalein dcstruxit: ct strat poteniem essc divinilalcni, sicut per bonos,
quidquiri pretiosum fuerat demolitus est. Si quis ila etiam pcnnalos sua exercerc juilicia. Nam sicui
autem evaserit gJadium dnctus cst in Bsbyloncm, et Sedechiam incorrigibilem, ct propheticis admoni-
servivit regi et filiis ejus. UndeJeremias juxla lcrna- tionibiis iuoberiieiitem per Nabuchotkiiiosor casci-
rium numerum enumerat translalionem Judccorum late et caplivitatc (lainnavit pcrpettia : ita per Evi'-
de terra sua. Primo tria millia et viginti tres. Se- merodach Joachiin regem, licet pcccaior ftteril, lan-
cundo octingenlas triginla duas. Terlio seplingen- quam populi sui saluli et salvafioni civitatis coiisu-
tasqttadraginta quinque. Summam eorum coniputans lcns, scmelipsum ac matrcm suam iraclidit regi Baby-
dicit esse animas qtiatuor millia scxcenlas. Quori C lonis abducendiiin, post corrcptionem ejns miseri-
licel hislorialilcr propler peccala populi ila facltim cordioc intuilu respexit, atque dc pcenis fiberans,
fuerit: tamcn spiritalitcr innuit, quod omnes, qni quieti ac honori rcstiluit. Jtistus cnitn estDominus
sanctceTrinilalis fidem per errorcm polluunt, ac qu.i- in omnibus viis suis, et sancttis in omnibus operi-
tuor evangeliorum doctrinam servare non consen- bus suis. Untlc cuin flageUatnos eequus, ctim autcin
litint, perfectionemqtic Louorum operum liabere consolatur, misericors esse probatur.
despiciunt, obnoxii sunt servittiti rcgis Babylonis,
LIBER OCTAVUS DECIMUS.
Ultimara partem Jeremice prophelac, quoe appel- omnipolens, qni est, et qui erat, et qui venturtis
latur Lamentaliones, prout Doniinus Spiritus sui est. » Sed neque hoc silendum arbilrpr qtiod ipsae
gratia, quo ipse prophcta locutus est nos illus- Laincutaliones, ut beatus Hieronymus lestatur, apud
trare voluerit, secimJum historiam et seciroJum i Uocbreosalphabetcs, sunt, et metri lege compositie.
p
mysticttm sensum exppsiluri, primum innolescerc Memoratns ergo cloctor et inlerpres divinoelegis, in
cupimus, quod, juxta quosdam ipsa pars in unum cpislola ari Marcellam ila refert : « Scire dcbes qua-
librum cura coetera propbetia Jeremioe conjuiigitur, tiiorpsalmos secuiidmn orriinem Hebroeoruminciperc
apud qiiosdam vero sequestratim ponitur, ct per se clenienloiiim, Iricesirouni sextum, centesimum un-
libri noinen habere censetur : sicut et Iiber Rtitb, dccintum, et centesiinum oclavum decinium, et cen-
juxla quosdam, ciim libro Judicum jungitur, apuri lesimum quadragcsimum quartum. Debesque veruin
aliosvero seorsiim ponitur, tit priscoe legis libri apud scire in prioribus psalmis singulis litteris singulos
Hcebreos viginfi qiialuor esse deinoiislrenlur : qno versiculos, qui trimetro iambico versu conslant essc
sub numero viginti quatuor seniores Apocalypsis subnexos, infcriorcs vero tetrametro ianibico cons-
Joannis inducit, adorantcs Agnum, ct coronas suas tare, siculi el Dculeronomii canticum scriplum est.
prostratis vullibus offcrentes coram quatuor anima- In centcsiiiio quoque octavo decimo psalmo singulas
libus oculatis ante et relro, id est, in prateritum et littcras ocloni vcrsus scquuiitur, et in centesimo
in futurum respicientibus, et inclefessa voce claman- quadragcsimo quarlo, singulis litteris singuli versus
tibus, « Sanctus, sanclus, sanctus, Dominus Dcus gemini deputantur. Sunt qui et alios putant hoc or-
U85 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.fOPERUMPARS III. 1184
diue incipere, sed falsa opinio est. Habes et in La- A _. regnum sempitenium. > Verum heec idcii»coinserui-
mentationibus Jeremiee quatuor alphabeta, e quibus mus, ut instruant lectorem, quo sciat non frustra
duo prima quasi Sapphico metro scripta sunt : quia juxta seriem lillerarum a propheta heec esse edita,
tres versiculos qui sibi connexi sunt, et ab una sed universa quaescripta sunt ad Christi et Ecclesiee
iantum liltera incipiunt, Heroici comma concludit. pertinere sacramenta. Quod lamentationes preedictee
Tertiura vero alphabetum trimetro scriptum est, non solum super urbis Hierusalemvastatione, et Judai-
et a ternis litteris, sed eisdem temi versus incipiunt. ci populi caplivitate, sed eiiam super Josiae regis oc-
Quartum alphabetum simile est priino et secundo. casu conscriptae sint, Liber verborum Dierum demon-
Proverbia quoque Salomonis extremum claudit al- strat, ubi ita legitur: < Mortuusest rex Josias, et se-
in mausoloeo palrum suorum, et universus
phabetum, quod tetrametro iarabico supputatur abeo pullus
loco, in quo ait: < Mulierem fortera quis inveniet? > Judaet Hierusalem luxerunt eum; Jeremiasmaxiroe,
(Prou.xxxi).Quoinodoauleminhisnostrislitterisnon cujus omnes cantores atque cantrices usque in pree-
potest quis ad legenda verba texendaque procedere, sentem diem lamentaliones super Josia replicant,
nisi prius ab elementis cceperit : ila et in Scripluris et quasi lex obtinuit in Israel. >Unde primum hislo-
divinis non valcamus ea, quae majora sunt, nosse riam in explanatione relexemus : deinde allegoriam
nisi ab ethica habuerimus exordium, secundum B per, congrua loca, sive ad Josiam, qui inlerprelatur
illud, quod propheta ait: « Amandatis tuis intelle- salus Domini, vel jorliludo Domini sive ad Judeeoshoc
xi (Psal. cxvni): > quod videlicet, post opera ccepe- confidentes (sic) pertinentem inseremus. Opportunius
rit habere scientiam secrelorum : verum jam com- ergo multo nunc a nobis quam tunc a propheta Dei
plendum est quod petisli, ut sensum uniuscujusque ele- lamentatur, licet non urbesmiullae, non gens integra,
menli inierprelatio adncxa sigtiilicet. Aleph, doctrina sed anima hominis Christiani niullis gentibtis nobi-
interprelaturjbelh, domus; gimel, plenitudo;daleth, lior miiltisque viribus preliosior. Nam si unus qui
labularum; he, ista; vau et zain, hwc ; helh, vita ; facit volunlatem Dei melior est qtiain muliiludo ini-
lelh, bonum; iod, principium; caph, manus; lamed, quorum, melior erat auima quondam fidelis, in qua
disciplincesive cordis; mem, ex ipsis; nuu, sempi- Deus inhabilat, quam multitudines Judeeorum, qui
lernum; samech, adjutorium; ain, fons sive oculus; ingrati beneficiis Dei semper contraria agebant.
phe, os, ab ore, non ab osse; sade, justitia; koph, Unde legislator eorum perfidiani exprobrando laliter
vocalio; res capitis ; sin, dentium; tau, signa. Ecce ad eos loquilur, dicens : « Ego enim scio conten-
inlellige, ne litterarum ambiguitate fallaris. Post in- tionem tuam, et cervicem tuam durissimam, sem-
terpretationem elementoruin, inlelligenliae ordo di- per contentiose egislis contra Dominum (Deut.
cendus est. Aleph, beth, gimel, daleth, prima con- C xxxi). » Et Slephanus : « Dura, inquit, cervice et
nexio est, doctrina domus, plenitudo, tabularum, quiai incircumcisis cordibus et auribus, vos semper
videlicet doctrina ecclesiee, quee domus Dei est, ini Spiritui sancto restilislis sicut el palres vestri
librorura reperiatur plenitudine divinorum. Secundai (Act. vn). » Si quis templum corporis hominis Dei
connexio est, he, vau, zain, heth : ista, et, tiwc, vita. conteraplatus est, cum castilalis splendore refuige-
Quceenim alia potesl esse vila, sine scientia Scriptu- ret parvam profecto et valde inferiorem illam pro-
rarum, per quas etiam ipse Christus agnoscilur, pbetiam laraentalionem pulabit, in qua barbaricee
qui est vila credentium? Tertia connexio habet thet, manus sancta sanctorum polluisse deflentur, et
iod: bonum, principium, quia quamvis nunc sciamusi sacras eedes ignem populasse hostilem. Ubi conlami-
universa, queescripta sunt, tamen ex parte agnosci- nata Cherubin, et arca ac propitiatorium, tabulae
mus, et ex parte prophetamus, et nunc per specu- duee Iapideae,eturna aurea lamentantur. Heeclamen-
Ium videmus in aenigm/Ue(/ Gor. m) : cura autemi tatio, quam nos deflemus, tanto illa durior etamarior
meruerimus esse cum Christo et similes angelis fue-- esse probalur, quanto verius cuncta hccc et eviden-
rimus, tunc librorum doctrina cessabit. Quarta con- tius in fideli anima, quam intra illius templi parie-
nexioest caph, lamed, manus, cordis, sive disciplinm. les erant. Hoc sanctius mullo fuil, quod in eo eral
Manus intelliguntur in opere, cor et disciplina in-- u tempium. Non enim auriet argenti melallo, sed vir-
terprctanlur in sensu, quia nihil facere possumus,, tutibus animi, ct donis Spiritus sancli radiabat.
nisi quaeprius facienda sint scierimus. Quinta con-- Habebat enim arcam intra se et duo Cherubin, id est,
nexio est mem, nun, samech; ex ipsis, sempiter-- fidem Patris, et Filii, et Spiritus sancti sitam. Sed
num, adjutorium. Hoc explanatione non indiget, sed1 nunc nihil eorum apparet, ablata sunt haec cuncta;
omni luce manifeslius est, Scripluris aeterna subsi- nudata est domus Dei omnibus ornamentis suis,
dia minislrari. Sexla connexio habet ain, phe, za- cunclisque quee Divinitas consecuta fuerat, spoliata
dic, fons, sive oculus, oris, justitiw, secundum illudI muneribus remansit deformis ac turpis : periit ab ea
quod in terlio numero exposuimus. Septima connexioj omne munimen oinnisque custodia. Jam non claudi-
eslquee et exlrema, quod et in ipso quoque seplenarioj tur oslium in ea, non servattir ingressus, sed patet
numero sit mysticus intellectus, koph, res, sin,, omnibus malis spiritibus ad corruptelam animee fe-
lliau, vocatio, capitis, denlium, signa : per dentes3 stinantibus. Nuilainde turpis cogitatio, nulla cupidi-
arliculala vox promitur, et his signis ad caput om- tas fceda repellilur, sed si venerit fomicationis spi-
niuin, qui est Christus, itur, per quem venitur adI rilus ingredilur, si jactanliee, si avaritiee, et si honum
H8§ EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. XVIII. 1186
nequiores et impuriores venerint, nemo prohibet, A quibus saliata est aniraa tua, et congregabo eos
nemo propcllit : nullus enim custos, nullus remansit adversum te in circuitu, et agent tecum in odio, el
eedituus. Nam prius sicut ad cceli secrela niillusi tollent omnes labores tuos, et dimitlent te nudara,
hujuscemodi malis indulgetur accessus, ita nec pu- et ignorainia plenam (Ezech. xxui). >Juxta allego-
rissiraam nicntsm hujuscemodi penetrare poterat riara vero decepta anima diabolica suggestione in
uUa cogitatio Sed jam nunc quomodo lextus ipsius noctem veniet futuree perditionis, ubi gemilum da-
incipiat videamus., bit perpetuum sine ulla consolatione. Ipsi enim spi-
CAPUT PRIMUM. ritus raaligni, qui eam ante per illecebras volupta-
Aleph. « Quomodo sedet sola civitas plena populo? tum in diversa trahebant, tandem in tenebris ex-
« Facta est quasi vidua domina genlium. Princeps terioribus conslitutam, perpeluis cruciatibus punire
« provinciarum facta est sub tributo. » Deplorat non cessant. Ut ergo hunc dolorem maximum de-
propheta rninam perversi populi, et subversionem vitet, necesse est quod in praesenti salubriter doleat,
perfidaecivitatis, quaesemper contraria Domino suo quatenus immeiisa bonitas Dei pro fletu preesentis
sentiebat, et praeceptis ejus adversabatur, ingrata temporis, consolationem illi preebeat sempiternam :
beneficiorum Dei, prophetas ejus persequebatur, « Beati qui lugent nunc, quoniam ipsi consolabun-
ipsumque haeredem novissime trucidabat. Unde in B tur (Mallh. v). >Potest et locus iste generaliler ad
manus hostium tradita, devaslata est, ita ut quee Ecclesiam aptari, quce in nocte praesenlis vitee tri-
prius diversis gentibus et provinciis imperabat, posf- bulalioneni sustinet persecutionum, et gemitum dat
modum dura servilute premerelur. Quod tamen ante sine consolatione mundana, juxta illuri, quod ipsa
adventum Dominisub Chaldaica captivitate ex parte Veritas ad discipulos ait: « Amen amen dico vobis,
gerebatur : nunc autem post incarnationem Domini- quia plorabitis et flebilis vos ; mundus autem gau-
cam, passionem, resurrectionem, et ascensionem debit, vos aulem contristabimini (Joan. vi). > Heecin
Christi ad ccelos plenius facluni est, cum per Ve- preesenti vita consolationemnon appetit, sed fulura
spasianum et Titum Romanos principes in ultione gaudia inquirit. Quandiu est enim in corpore, pere-
Doniinici sanguinis urbe succensa, tota gens simul grinari se a sua patria et regno cognoscit, quee ta-
parlim occisa, partim in captivitatem ducta est, men per labores et certainina ad coronara sibi
juxta illud , quod in Danielis visione scriptum est: pervenienduin esse non dtibitat, cum tristitia ver-
ubi angelus ad prophetam ita loquitur, dicens': tetur in gaudium, cum finito agone htijtis bravium
< Post hebdomadas sexaginta, duas [quatuor] oc- vitce perennis accipiet, de quo dicilur in psalmo :
cidetur Christus, et non erit ejus populus, qui eum < Qui seminant in lacrymis, in gaudio metent (Psat.
negaturus est, et civitatem et sanctuarium dissipa-(C cxxv), >maxilla quippe sancti [preedicatores sunt,
bit populus cum duce venturo, et finis ejus vastitas, de quo nunc dicitur : < Plorans ploravit in nocte, et
et post finem belli statuta desolatio (Dan. ix). » Et Iacrymeeejus in maxillis ejus, < quia in adversitale
paulo post : < Usque ad consummalionem, inquit, Ecclesiaeilli amplius plangunt, qui vitam carnalium
et finem perseverabit desolatio. » Mystice autem confringere preedicando noverunt, per ipsos quippe
plangilur anima fidelis hominis, queeplena quondam sancta Ecclesia iniquos a vitiis conterit, etciuasiglu-
fuit numerositate virtutum, et imperabat diversis liens in sua membraconvertit. Undeipsi quoque pree-
affectibus, dominans concupiscentiis carnis : post- dicatori primo velut maxiUeeEcclesieedicitur: « Oc-
ea autera a malignis spirilibus flarama tibidinis cide et manduca (Act. x). >
succensa, destituta angelorum solatio, et carens Ghimel. « Migravit Juda propter afflic.ionemel
divino consortio , tot servit sceplris dedila quot « mullitudinem servitutis. Habitavit inter gentes,
viliis. « nec invenit requiem, omnes persecutores ejus ap-
Belh. < Plorans ploravit in nocte, et lacrymceejus « prehenderunt eara inter angustias. Migravitergo
« in maxillis ejus, non est qui consoletur eam ex om- Judeeorumpopulus in dispersionem geiitium propter
< nibus charis ejus. Omnes iniraici ejus spreverunt afllictionemcaplivilatis, et qui ante regni principa-
« eam, et facti sunt ei inimici. > Adveniente tri- tui muitis nationibus praeerat, postea inter diversas
bulatione captivitalis propter idololatriam, et eiior- gentes servitiolaborat, quia scelerum suorum merita
mitatem scelerum, plebs Judaica sero doluit. Cum vindicta eos inveniebat. Spiritalis autera Juda ideo
saepiusprophetarum altestationibus commonita, sade terra sua migravit, quia peccando Dominum irri-
tius illi esset pracvaricalionis noxam cavere, quam tavit, et iniquitatibus suis eum ad vindictam provo-
post commissa poenaliter lugere. Falsaergo numina, cavit. De quo ipse per Isaiam prophetam loculus,
quee diversaegentes in simulacris colebant, causae ait: « Servire me fecisti in peccatis tuis, preebuisli
fueranl illi scandali et deceplionis, cum relicto vero mihilaborem in iniquitatibus tuis (Isa. xuu/, unde
Deo falsis diis idolorumcultura servierant, qui eis inter gentes deputata, et sordibus eorum poUuta,
nihil in tempore vindictae profuerunt: imo pluri- libertatem perdidit, et in hostium suorum manus in-
mum nocuerunt, in tantum, ut eos ludibrio et concidit, qui eam per diversos errores ducentes, ne-
fusionedignos inter hostes constiluerent. Hinc quo- quaquam requiesccre, vel paululum respirare conce-
quc per Ezechielem peccanti Judaeeedicilur: « Ecce debant.
ego suscitabo omnes amatores tuos contra te, de" Daleth. « Vice Sion lugenl, eo quod non sit, qui
< venial ad solemnitatem. Omnes porteeejus deslru- A lortitudine intentionis inclinenlur. Unde recle sub
< cloe, sacerdoles ejus gementes, virgines cjus sqtta- Jurieeccspecie, de unaquaque anima laqueo niiserae
< lidce, ct ipsa oppressa amariludine. » Vias Sion intentionis capta, bic pcr prophetain dicitur : Fa-
dicil lugere, hoc est, lugubres cxislere, eo quod non cli sunt hostes ejus in capile. Ac si aperte dice-
sint, qui veniaiit ad solemnitatero, ul fesliva gauriia retur : Cum bonuin opus non bona inlenlione surai-
celcbrent, vel sacerdotum officiain templo expleant, tur, huic adversantes spirilus ab ipso cogilationis
quia templo succenso muri civitalis funditus diruti, exordio principanlur. Tantoque eam plenius possi-
et portce destructce sunt. Unde omnis decor ejus dent, quanto etper initium dominantes tenent. Cum
squalescit, et ipsa oppressa amaritudine, in filiis vero intenlionem vitiare non prcevalent,in via posilos
suis forliler gemit. Mystice autem viceSion lugent, laqueos legunt, ut in eo, qUodbene agilur, cor exal-
quando animeequondain in arce nientis DeUmspe- tans se ex lalere ad vitium dirivetur, quatenus quod
culantis actiones exleriores posl lapsum peccati inchoans aliter proposuerat, in aclione longe aliier
turpes atqtie lugubres apparent, eo quod iion pri- quam coeperat percurrat. Seepe enira bono operi
slino more affeclus ejus, ad inlerna gaudia ce- dura laus humana obviat, raenlem operantis immu-
lebranda occurrant, sed quinque sensibus cor- tat,.qucc quamvis queesita noii fuerat, lamen ob-
poreis, qui porlarum nomine hic notanlur, per B lata delcclat: cujus delectalionecum mens bene ope-
desidiam destructis patescal aditus variis deliclis, rantis resolvilur, ab omni inteiitionis intimeevigore
ecclcsiasticum quoqtie officium vilescat et con- dissipatur. Seepese bene inchoatcenostreejnstitiaeex
liiieiiliee virtus mollescat. Unde Spirilus sancti latere ira subjungit,et dum zelo recliludinis immode-
suaviiatejmvata lola in amariludine viliorum ver- ratitis mentem turbat, cunctam quielis intimaesalu-
salur. tem sauciat. Scepegravilatem cordis quasi subjuncta
He. t Facti sunt hostes ejus in capile, inimici ex lalere tristilia sequituiy atque omne opus, quod
« ejus locupletati sunt, quia Dominus locutus cst rnens bona intenlione inchoat, heec velamine mce-
« super cam propler multitudinem iniquitalum roris obverberat. Queeet nonnunquam tanto tardius
« cjus. Parvuli ejus ducti sunt caplivi ante fa- repeUilur, quanto et pressce menti quasi se-
« ciem tribulanlis. » Facti suirt hosles Hierusalem rior famulatur, seepe se bono operi leelitia im-
in capitc, quando inimici illius superiores effecti, moderata subjungit. Cumque plus mentem quam
universam gcntem divinis spolianclo, vinculis ca- decet hilarescere exigit, ab actione bo_ia omne
plivilatis subjecerunt, et in alienam lerram simul pondus gravilalis repellit. Quia enira bcne in-
ciini niulieribus et parvulis ire compulerunl. Donrino choanlibus subesse in itinere laqueos Psalmisla
cui pcceaverunt juslum judicium eis retribuenle. G eoiispexerat, recle prophelico plenus spiritudicebat:
Animcevero deceplae,hostes fiunt in capite, quando <In via hac qua ambulabam absconderunt laqueum
maligni spiritus ejus gaudent dominatione, qui raibi (Psal. CXLI).>
spolianlcs eam virlutibus, parvulos cogilatusejus, Vau. « Egressus est a filia Sionomnis decor ejus;
per noxia desideria huc illucque trahendo, nul- « facti sunl principes ejus velut arietes non inve-
lam quielem eani in animo habere permiltunt. « nientes pascua, et abierunt absque fortitudine
(Greg.) Ubi hoc considerahdum est, quod jam < anle faciem subsequentis. » Obsessa Hierusalein
supra posuiinus, quia bona noslra tribus modis ab hosle extrinsecus oinnem decorem jucunditalis
aiitiquus hoslis insequilur, ut videliccl hoc, quod suae perdidit inlrinsecus, maxime cum fame, ct pe-
reclum coram hoininibus agitur, in iiiterni judicis slilcnlia laborans, nullius ope sustentabatur, quo-
conspectu vilielur. Aliquando namque in bono ope- niam principes et rectorcs illitts, dissolutis viri-
re ihtenlionem polluit, ut onine quori actionc sequi- btis paviclocorcle, non dcfensione civium, se fugam
tur, eo punmi niundumque non cxeal, quo boc ab inei tem meditabanlur. Mystice autem filia Sion re-
origine perlurbat. Aliquandoini-_ntioncmboni operis liquit decorem suum, quando aniina per incuriam
viliare non pra_valet, sed in ipsa actionc quasi in cogitalionum virtutum perdit ornalum, nec ei sub-
itinere opponil, ut cum propositum mentis securior ^ veniebant principes sui, hoc est, rationabiles tracta-
quisquo cgredilur, subjunclo lalciiter vitio quasi ex tus, cum quibus resislere debuil inimicis persequen-
insidiis pcrimatur. Aliquando vero ncc intentioiiem libus, sed defecto robore forlitudinis, coram hosle
vitiat, nec in itinere supplantal, sed opus bonum perScquenle propulsa esl in foveam deceptionis.
in fine aclionis illaqueal, quanloque vcl a domo Hac eiiarii senlenlia arguuntur negligeniesreclorcs
cordis, vel abitinere operis longius recessisse se ccclcsiccDei,-ohquorum incuriam perit omnis decor
siroulat, tanlo decipieridum bonce aclionis tenni- poptili Chrisiiahi, cum nec in meditalionelegis divi-
num astutius expelit, et quo incaulum quemque nse, nec in cultu pietatis, rieque in sacraruni virtu-
quasi recedendo reddiderit, eo illum repcritino non- tum exercitio laborare conantur, sed in luxu vo-
nunquairi vulnere dtirius ihsanabiiiusque transfigit. hrptatum pcr varia scelera, juxta suggeslionem lio-
Irtlentionem quippe in bririoopere polluit, quia cum stis cogerilisabducuntur, cujus periculi malum illos
facilia ad decipiendum corda hominum conspicit, maxime respicit, qoi in loco regiminis constituti,
eorum desidcriis auram transitorii favoris apponit, potius seeculariadesideria, quam mandatorum Dei
ut in his, quee faciunt recta, ad appetcnda iraa, vcsligia,, seqni elegerunl. Undc ccelestis regni
i-i<89 EXPi.SITIO SUPER JEREMLVM.— LIB. XVIII. 1190
gloriam cum sanctis docloribus non merentur A « spreverunl illam, quia vider.unt ignominiaro ejus,
accipere, sed cum diabolo et angelis ejifc pce- < ipsa aulem gemens, el conversa relrorsum. »
nani geheni__ecogentur sustinere. De quo el sub- Causani vindicloe expressil, in principio htijus sen-
ditur : tentiee, quia ob magnitudinem scelerum Hierusalem
Zain « Et recordala est Hierusalem dierum affli- proineruit transmigrationis excidium : ipsique qui
« clionis suce,el preevaricationis omnium desidera- eam peccantem favoribus extollebant, postmodttm
< bilium suorum, quee habuerat a diebus anliquis oppressam captivitale deridebant: nec condolentes
< cura caderet populus ejus in raanu hostili, et non illi, gemilui ejus ullam consolationem preebebant.
< esset auxilialor. Viderunt eam hosles et derise- Hinc est, quod per Isaiam plebi Judaicee Dominus
< ruiit sabbata ejus. » Non solum enim Hierusalem ait : < Popule rtieus, qui beatum te dicunt, ipsi
illa lerrena doluit se perdeTe jucunditalcra suam te decipiunt: et viam gressuum tuorum dissipant
ct deliciarura aflluentiam inter hostes constiluta, sed (Isa. in), » sive conturbant. Scribce et Phariseei,
cliam heec myslica, et maximo dolore torquetur, quos ante idem Propheta exactores appellaverat, hon
cum in poenis constituta jara sero dolet se lunc ne • magistros, et supra illusores, qui propler niunera,
gligentem fuisse, quando per bona opera.et reclain queeexceecant oculos eliam sapientium (Deul. xvi),
coiiversalionem potuit sibimelipsi subvenire. Non B non solum peccatores in populo hon corripiehant,
solum enim cum sanctis angelis in vita eelerna non sed pro riivitiis atque compendiis efferebant laudi-
exsultat, sed in inferno cum deemonicruciata infrii- bus, et ipsi econlrario beatos vocabant cos, et co-
ctuose preeterila peccata deplorat, juxta illttd, quod lumnas tloimisDei, et ceetera quee solent adulleros
Scriptura teste impii in inferno dicluri sunt:« Ergo dicere. Sed tales fautores riullam in tlie tribulatio-
erravimus a via veritatis, et justitiee lumen non nis tribulantibus consolationcm prccbcbant, ihio con-
luxit nobis, et sol non est orlus nobis : lassati su- fusionem scelerum eoruni deinidabarit, ct cordis
mus in via iniquilatis et perditionis, et ambulavi- ignorainiam manifestabaiit. Iste est ergo doctor cc-
mus vias difficiles : viam auiem Domini ignoravi- clesiaticus, qui lacfymas, non risum movet, qni
mus. Quid nobis profuit superbia, aut quid divitia- corripit peccalOres, qui nullum beatum, nulluin di-
rum opulenlia contulit nobis? Transierunl omnia cit esse felicem, nec perveflit senlenliam judieis
illa tanquam umbra mortis, in malignilate aulem sui, dicenle Scriplufa sancta : <Ne beatum judiccs
nostra consumpti sumus (Sap. v). » Ttinc el ipsi quemquam homineni ante niortem (Eccli. xi). »
nialigni spiriliis derideiil olium, quod negligenles Sed et in alio loco legimus : < Qui beiiedixil amico
inutiliter duxerunt per preesenlis vitee spatium. mane grancli voce, a maledicenli nil diffcrt (Prov.
Unde et ntinc per prophetam dicituf : < Viderunt ^ xxvn). » Unde spernentes hominuin judicia, licc
eam hosles et derisertint sabbata ejus. » Preeceplo laudibus eorum exlollamur, nec obtiectaiiortibus
enim _egis_ab exteriore opere in sabbato cessatur. coiitristemur : sed ingrediamur rectam viatai, et tii •
Hostes enim sabbata videnles irrident, cum maligni tas a sanctis Prophetis semilas. Audiamus huilcpfo-
spiritus ipsa vacalionis olia, ad cogitatiohes illicilas phetam alio loco dicentem : < Stateiii viis, et videle,
perlrahuiit. Unaquceque aniiha, quo remota ab et interrogate semitas Boniini sempiterrias ; qiue sit
externis actionibus servire creditur, eo magis eo- via bona etambulate in ea (Sup. vi). »
rum tyranuidi illicita cogitando famulalur. Sancli Thelh. « Sordes ejus in pedibus ejus, nec recordata
autem viri, quia iriundi operibus non corpore, sed < csl finis sui. Deposita est veheriieiiler, non habens
virlule sopiuntnr, laboriosius dormiunl, quam vi- < cbnsolatorem. »Sordes gestat in periibus, qui gres-
gilare potuerunt, quia in eo, quod actiones lnijus suni conversaiionis siiee malis polluit operibus : ucc
saeculideserentes superant, robuslO conflictu quoli- recorJatur finis sui, et lemporis jusli juilicii Dei.
die conlra seriietipsos pugnant, rie mens per ncgli- Unde deposita vehenienter, el boslium nianibus Lra-
gentiam torpeat, ut, subaclo otio atl desidcria im- dila, nullum babel consolalorem, quia leinpore op-
munda frigescat, ne ipsis desideriis bonis plus justo ^. portuno, cultu.pielatis honorare holuil suum aucto-
inserviat, ne sub discrelionis specie sibiitiet parcen- rcin. Solus iu ea domihabitur inimiciis , quoniam
do a perfectione langucscat. Agit bccc, cla lnundi Deusverus eam deseruit aniicus. Unde inaxiino tlo-
hujus ihquiela concupiscentia se penitus subtrahit, lore contrita, miserabiliter ad betini clamat. < ViJc,
ac terrenaruiii aclionuni slrepitum deserit, et per Doiniiie, ai-liclioiiem nieain, quoniara crectus est ini-
quielis sludium virlulibus intenla vigilans dorrait. micus. » Nullo enira sibi resistciite, hoslis de victoria
Neque eniin ad conlemplanda inleraa perducilur, gaudet iniquus, et de potentia sua conlra Dorainuni
nisi ab his qiice eXlerius implicaiit sluriiose sub- erigitur superbus, propiiis hoc depiilans viribus, noii
trahatur. Hihc est eriirii, quod per semetipsaiii Ve- juslo juriicio Dei, quoniam juxla Psahnislam : < Non
ritas dicit: « Nemo potest sefvire drioljiis doiniriis esl Deus in conspectu ejus. Pdlluuniur viee ejus in
(Matth. vf). » HiricParilus ait : « Nemo inilitans Deo omiii tempore : auferuntur judicia Dei a facie ejiis
implicat se negotiis scecularibus: ut ei placeat cui se (Psal. ix). »
probavit (// Tiin. n). » Iod. « Mahum suam misit hostis ad omnia desi-
Heth. « Peccatum peccavit Hierusalem, propterea < derabilia ejus : quia viriit gcnlcs ingressas saiictua-
« iustabilis facta CSt. Omnes qui gtorificabaut cain < rium suum, de quibus preecepcras ne intrarent iit
1191 B. RABANI MAURI ARCHIRP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 119_.
« Ecclesiam tuam. «Propter peccata populi hoslili_>j ^ Mem. t De excelso misit ig.iem in ossibus meis,
exercitus devastavit terhplum Dornini, et omnem or- « et efudivit me. Expandit rete pedibus meis, con-
natum ejus dejecit, quod nec ingredi, nec in aliquo « verlit me retrorsum. Posuit me desolatam tota die
contingere debuit. Repulit enim Dominus tabernacu- < moerore confectam. » Quod de ccelomisisse ignem
lum suum, in quo habilavit inter homines, et tradidit in ossibus ejus ait: supernam vindictam esse insi-
in captivitatem virtutes eorum, et pulchritudines eo- nuat, quce eos internis cruciando casligavil, quale-
rum in manus inimici: et conclusit in gladio popu- nus agnoscerent cui onini modo subjici deberent,
lum suum, et heereditalem suam sprevit. Sed et nos rete pedibus suis expaodit, quia eos voluptatem suam
si non observaverimus diligenter claustra cordis usque ad finem vitce sequi non permisit. Convertit
noslri, et per aliquem sensuum nostrorum hostis an- eos retrorsum, ut dolorem pro luxuria sentirent, et
tiquus patentem invenerit introitum, ingreditur per desolati amicorurii solatio, malum quod feceranl
suggestiones pravas et illicitas concupiscentias in omni lempore vitee inter hostes plangerent. Mystice
sacrarium animce nostree, ubi sancla'Trinilas per attlem anima peccalis obnoxia dum pro iniquilalibus
fidem veram habitare consuevil, et spolial illud de,- suis a Domino corripitur, si introrsus rediens salu-
core sapienliee, et ornatu virtutum, erimusque niise- bri dolore compungitur, abslinendo se a peccatis
rabiles et omni confusione dignissimi. g oL-inemluxum pristinum in lacrymis vertit, et lanto
Caph. « Oranis populus ejus gemens, et queerens fortius constringendo semetipsam plangit, quanlo
« panem. Dederunt pretiosa queequepro cibo, ad re- laxius per varia desideria se diulius errasse recolit.
« focillandam animam. Vide, Domine, et considera, Nun. < Evigilavit jugum iniquitalum mearum
« quoniam facta sum vilis. » Quanta mala passa sit < in manu ejus, convolutee sunt et impositee collo
geus Judeeorura, in fame, pestilentia, et clade, divini < meo. Infirmata est virlus mea, dedit me Dominus
exponunt libri et Josephi non tacet bistoria. Spirita- « in roanu. de qua non polero surgere. » Evigilare
liter vero per panem, jttcunditas huraanee delecta- jugum iniquitatum suartim in manu Domini dicit :
lionis recipilur. Unde el nunc Prophela cum syn- qnia tempus ditt delaleevindicteetandem in eam adve-
agogeeperdilosmores deflerei, dixil:« Omnis populus nit. Quasi dormire enim est in corpore nequiliee se-
ejus gemens el quoerenspanem.»Prava quippebomi- cure et impunite quiescere : e't quasi vigilare est pro
nuui mulliludo affligilur, quia non ad volum, de pree- commisso piaculo poenas ultionis sentiendo susli-
senlis vileejucundilale saiialur, sed et preliosa quce- nere : unde convolulas el imposilas collo suo iniqui-
que pro cibo dal : quia virlules menlis in appeLilu tates suas asserit, pro quo vigor virtutis ejus defe-
transitoriae delectalionis inclinat, el refocillari ani- cerit : quia cumulum peccalonim, quee diuturno
mani nilitur, quia perversis suis desideriis satisfa- Q tempore variis transgressionibus collegit, opprimfire
cere conatur. Undc bene mox voce illius electoemul- se et iiifirmum facere scnlit. Unde scriptum est:
litudinis subditur : < Vide,Domine,et considera, quia Funibus peccatorum suorum unusquisque conslrin-
factus sum vilis. » Vilis quippe plebs Dei eflicitur, gilur ( Prov. v); quia districtus judex, fapinus quod
quando pravorum numero crescente in eis, non per pa_nilenLiamnon corrigitur, inultum esse nequa-
summa et coelestia, sed abjecla et lerrena seclalur. quam patitur. De quo etiam in Job legitur : < Nul-
Lamed. < 0 vos omnes, qui transilis per viam, at- lum peccatum impunitum dimittit.'» Quod aulera
< lendite et videle, si est dolor sicut dolor meus. sequiiur : « Dedit me Dominus in manu de qua non
< Quoniam vindemiavit me, ut loculus esl Dominus polero surgere, » hoc sive validam captiviiatem
< in die irce furoris sui. » Proprium est hoc dolen- Chaldceorum, seu Roinanorum nimis Judeeos oppri-
tium ut lahorera suura eo majorem coeteris eestiment, mentem oslendit. Spiritaliter autem indicat, quod
quo aliorum passionem non cognoscunt: quia quanto extrema ultio, omnibus impiis et peccatoribus infi-
magis dolorem suum senliunt, tanto minus aliorum nilee calamitalis sit, nec aliquando a cruciando mo-
huic arieequari consentiunt. Vindenriare in die furo- leslia cesset : quia in exterioribus tenebris verinis
ris sui illos doroinum dicit: quia jusliliee norma di- impiorum non morilur, et ignis non exstinguetur ;
ctante, laboris sui fructurajain eos metere decrevit -Qubi qui semel ingreditur ullerius jam egredi non per-
Sed hoc considerandum est, quare eos lanlum, qui mittitur. Quod ipsa Veritas in Evangelio ostendit cli-
transeunt viam ad aspiciendum dolorem suum invi- cens : « Esto consentiens adversario tuo cito, dura
tel. Qui enim preesentem vitam non quasi viam es iu via cum eo, ne forte tradal te adversarius ju-
transeunt, sed quasi ad patriam tendunt, luclum dici, et judex tradat te ministro, et in carcerem mit-
cordis electorum considerare nesciunt. lllos ergo ut taris. Amen dico tibi non exies inde donec reddas no-
dolorem suum considerent exquirit, quos in hoc vissimura quadrantem (Matth. v). » Quemadmodum
mundo contigit animam non fixisse. Hinc per Salo- ergo ibi intelligitur, ubi dictum est: « Oportet etira
moiiem dicitur : « Aperi os luuni mttto, et causis regnare, donec ponat omnes inimicos suos sub pe-
oinnium filiorum qui transeunt (Prov. xxxi). Muti dibus suis (/ Cor. xv), semper illum regnaturura,
enim dicunlur qui proedicatorum verbis dicendo mini- quoniam semper illi erunt inimici sub pedibus, ita
me resistunt, qui eliam perlranseuntes sunt, qnia et hic accipi potest dictum, «Non exies mde, donec
inlentionem menlis in amore vilee praesenlis figere solvas novissimum quadrantem,» semper non exim-
dedignantur. rum csse, quia semper solvit novissimum quadranteui,
<103 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XVIII. 1104
duni sempilernas poenas terrenorum peccatorum A A pcenas condignee vindictee luere facit. Unde et sequi-
luit. tur. « Et oculus meus deducens aquam : quia longe
Samech. t Abstufit omnes magnificos meos Domi- factus est a me consolator, converlens animam
« nus de medio mei, vocavit adversum me lempus, ineam. Facti sunt filii mei perditi, quoniam invaluit
< ut contereret electos meos. » Abstutit Dominu.s inimicus. > Ideo quoque fletus ingens animee do-
magnificos plebis Judaicee in tempore captivitalis lentis describitur, quia post vanam lcelitiam hujus
suee,quando prophetas et sacerdotes, quorura ope et mundi omnis consolatio preesenlis vltee illi auferlur,
doctrina maxime sustentati sunt, propter malitiam fruc.tus malorum operum dissipabilur, et solus ini-
eorura et scelerum multitudinem, apud illos habere micus inter tormenta varia illius dominalur.
uon permisit, sicut propheta Daniel in oratione sua Phe. « Expandit Sion manus suas, non cst qui
testatur, dicens : « Dbmine, non est in tempore hoc « consolelur eam. Mandavit Dominus adversum Ja-
princeps, nec propheta et dux, neque holocaustum, « cob, in circuitu ejus hostes ejus. Facla esl llieru-
neque sacrificium, neque incensum, neque locus pri- < salem quasi polluta menstruis inler cos. > Cir-
mitiarum coram te, ut possimus invenire misericor- cumdata Sion captivitate Chaldeeorura, queesivit se
diam (Dan. m). >Sic et ab anima diabolica fraude cousolantem et non invenit, eo quod Dominum pec-
decepta , poslquam eam inimicus intus captivam a 1B catis exigentibus verum non meruit habere consola-
statu reclce fidei, et rectee et boneeconversationis in torem, qui eam tradidit hostibus suis ad punienrium,
confusionem erroris abduxerit, sanctorum praedica- quoniam sibi subjecta esse noluit ad obediendum :
lorum doelrinam et exerapla a conspectu cordis ejus ita et anima credentis hominis, quce quondam erat
per oblivionemaufert: nempe ut eara spoliatam vir- speculum Dei, et supplantatrix vitiorum, cum pro
tulibus, facilius in terra aliena possideat, ne per re- roalis meritis traditur spirilalibus nequitiis, frustra
cordationem sani dogmatis et melioratioiiem vitee forinsecus queerit consolatorem, quae spiritolem in-
ad statum pristinum revertaiur. terius perdidit consolationem. < Facta est, inquit,
Ain. t Torcular calcavit Dominus virgini filice Hierusalem quasi polluta menstruis inter eos. >Pol-
« Juda, idcirco ego plorans. » Legitur ergo de tor- iuta Hierusalem dicilur menstrua fceditate : quia
culari in Isaia propheta Dominum dixisse : « Torcu- sanguinolenla opera et carnalia desideria noluit vi-
lar calcavi solus, et de gentibus non est vir meeum, tare in prava conversatione. Menslrua enim foeditas
calcavi eos in furore meo, et conculcavi eos in ira est, cura per singulos menses gravia atque torpenlia
mea. Et aspersus est sanguis eorum super vestimenta mulierum corpora immundi sanguinis effusione re-
roea, et omnia indumenta mea inquiuavi. Dies enim levantur : quo tempore si vir coierit cum mulierc, di-
ultionis in corde meo, annus retributionis meaeve- ^ cuntur conccpti fetus vitium seminis trahere, ita ul
nit (Isa. LXIII).> Dicendum est itaque de torculari, leprosi et elephanliaci ex hac conceptione nascan-
quod juxta Scripturae sanctae consuetudinem inter- tur, et foeda in utroque sexu corporea pravitate vel
dum pro ultione atque suppliciis ponitur peccatorum, enormitate merabrorum sanies corrupla degeneret.
interdum in congregatione novorum frucluum. Pro Preecipilur ergo in lege Domini (Levit. xv) viris ut
pcenis ponitur atque tormentis, ut Jeremias in prae- non solum in alienis mulieribus, sed in suis qiioqtte
senti lamentatione plangens eversionem Hierusalera, quibus videntur legaliler conjungi, Scriptura di-
loquitur : « Torcular calcavil Dominus virgini filiee cente : < Crescite et multiplicaraini, et replete ter-
Juda : ideo ego ploro. >In bonam parlem scribuntur ram,»discrete concubitus noverint tempore, quando
Psalmi pro torcularibus octavus et oclogesimus ter- coeundum, quandove ab uxoribus abstinendum sit.
tius : in quo torculari et malis supplicia, el bonis Quod quidem et Apostolus et Ecclesiastes sonant:
preemia a Salvatore calcantur. Solus ipse calcavit, < Tempus amplexandi, et tempus longe fieri ab am-
nullumque habuit adjutorem. Neque enim angeli, plexibus (/ Cor. vu; Kccle. m). » Caveat ergo et
aut archangeli, throni, dominationes, aut ulla coele- uxor ne forte victa desiderio coeundi iUicial viruni,
slium potestatum humanum corpus assumit, et pro iJJ etmarilus ne vim faciat uxori, pulans onroi lcmpore
nobis passa est, et conculcavit adversarias fortiludi- subjeclam sibi esse debere conjugii voluptalem. Unde
nes alque contrivit, sed ille solus qui loquitur in et Paulus ait: « Ut noverit unusquisque vestrum
psalmo : « Salvum me fac, Domine, quoniam defecit possidere vas suum in sanctitatc et pudicitia (/ Thess.
sanctus (Psal. xi); > in [tantum ut etiam confiden- iv). > Pulchre in Sixti Pythagorici sententiolis dici-
tissimus et in fide firmissimus apostolus Pelrus titur : Aduller est uxoris propriee amator ardentior.
more perterritus fugeret, imo Dominum ter negaret Quem librtim qiiidam in Latinain linguam transfe-
(Matth. xxvi). Torcular ergo .calcavit Dominus vir- rens, marlyris Sixti nomine voluit illustrare, non
gini filiaeJuda quando viti infructuoseeJudeeorum et considerans in toto volumine, quod in duas par-
diu steriUpermanenti, cui per Isaiam dicitur : < Ex- tes frustra diviserit, Christi nomen et aposlolo-
spectavi ut faceret uvas, et.fecit Iabruscas (Isa.v), > rum oinnino reliceri. Nec mirum quod genlilem
captivitatis oppressionem praeparavit. Mystice autem philosophum in marlyrem et Romaneeurbis episco-
animcevirtutibus infecundeeel bonis operibus vacuee, pum transtulerit, cum Eusebii quoque Caesarieu-
nec fidei fructum gignenti, Dominus torcular calcat: sis primum pro Origene lihrum Paraphili marly-
quando eam pro sterilitate sua, etotiositate inimica ris vocabulo notaril, ut facilius tali laudatore li-
PATROL.CXI. 38
1195 B. RABANIMAURl ARCIHEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1196
bros in.piissimosXiepi«pz&vRomanis conciliarct au- j^ Est cnim amicilia, lit quiriam ait, nibil aliud nisi
ribus. oiiiiiiuiiidivinarumhuiiianariimqucreriini ciini bene-
Sade. < Justus est Dofninusqiiia os cjus ad iracun- volcntla et charitate consensio. Unriect rectc scri-
< riiani provocavi. Audite, obsecro, universi populi, et plum est: « Amico fideli milla cst comparatio, ct
<viriete dolorem meum. Virgines mo;c ct juvenes non est rirgnaponJeratio auri el argenti contra boui-
< mei abiertinl in captivilatem. » Querimonia flebilis tatem fidei illius (Exod. vi). » Qtioriautcm dicit, sa-
perducitur ad agnitioncm sententix justi judicis. cerdotes el seiies in urbe cohsumptos, ostcndit quia
Postquam enim hcec lamcntatrix calamilatcm stiam ob lenuitatcm victus, fame el siti perierunt, sicut
cnumeravil, merito se hanc pali commcmoravit: in obsidionc hostium Jerosolymilee, tit historicetra-
quia juslus juJcx non aliam ferre potesl , quam dunt, scepiuscontigit. Mystice atitem, anima qure
justam scntenliam. < Jusliis esl, inquit, Dominus, voluptatibus ct desirieriis carnis innilitur, sacerdolii
quia os cjus ad iracundiam provocavi, » hoc est, dignilatcm cl maluriia.em consilii, propter indigen-
justuin juJiceni, et natura clcmcYilcin,irieis pravis tiani sapientice, et inopiam virlutum perdit : <Mun-
meritis compiili duram contra me ferre scntentiam. clusenim transit ct concupiscientia (/ Joan. n). »
Mcmhracnirh hominis, sicut ct affcclns hirrnani, tro- .Egyptus vane auxiliabittir, et baculus ariniriineus
pice Deo adscribuntur, non proprie : quia incir- ]B alque confraclus super se innitentes lacerat, ac
ciimscripluinlurtienet iinmensa niajeslas lirioamenlis manum corum perforat , nec tinquain perfectam
corporcis circumscribi non novit. « Atidiie, ait, uiii- prosperitalem suis amatorinus conferre potest.
vcrsi populi, ct vicleteclolorcm meum, quia virgines Bes. < Vitic, Domirte, quoniain tribulor, veuter
niccc cl juvencs mei abierttnt in caplivilatcm. » < meus conttirbatus est. Subversum est cor mcum
Plurimos ad videndum dolorem suuni invital: quia « in memctipsa, quoniam amariUuline plena "suni.
calamitatem suam ultra modum granriem esse eesti- « Foris interficit gladius, et doriiimors similis cst. >
niat, til aliorum compassione anxielalem siiam quo- Quid csl quod propheta ex persona plebis loqtiens
danmiodo leviget, duin consolatorcs et sublevatores ari viJcndum tribulationem suam Dominum invitat,
angtislicesuce sibi adhibet. Talis est eiiim usus hu- nisi quotl anxiclatem suam niniiara et immensani
mani affcctus,ut doloris sui, sive gautlii, alios qucorat agiioscens, ipsitis solummoriooperiiet misericorcHani
cssc parlicipes, qnatenus eorum solatio illatum ouus sibi subvehirc cxoptat? Et quoniam vcntrem contur-
tristitiee sive lanitice facilius poftet (Liw. xv). Undc balum ct cor suum in semelipso subversuin essc
in Evangclio ille qui ovem perJiiani rcquisivil, seu tCsialur, binc etiam non amarituciine cx paric
miilicr qua: rirachmam perriitam iiivenil, convocant tactam, ted rcpletam se assercns, intus forisque
aniicas cl vicinas, ul lcsles assislant et gautlii eo- C si-.ii!i calaniitatc sc faligatam cxclaifiat. Huic similia
runi participes fianl. Quori ergo juvenes ct virgines Paulus apostolnsadCoriiithiosscripsit, riiccns : «_Son
abire in captivitatcm deplorat, ostenciit se imic cniin voluinus ignorare vos, fralres, dc iribulalionc
inaxinie Jolerc, quod spetn slatus sui viilit suliito nostrii, qucefacta est in Asia, quoniam supra inoduin
cofruisse. Quanrio cnim sobolem suam subilo inter- gravati siimussupra virlutem, itaut lcctleretnoseliam
ire conspcxit, spcm fuluree generalionis amisit. viverc (// Cor. vn). » Et item : « Cum venissemus,
Coph. « Vocavi amicos mcos ct ipsi dcccperunt inquit, Macedoniani, nullam reqtiieni habuit caro
< me. Sacercloieshici, ct senes mei in urbe cohsuni- noslra, setl omnera iribulationetn passi : foris pu-
< pti sunl, quia queesieruntcibuin sibi, ut rcfocilla- gncc, intus tiinores (Ibid.). » Sciendum vero quori
< rent animani suam. » Qiiccrehdurti est quomorio in sacro cloquio ventris vel nteri nomine mcns solet
amici tlici possint, qui amatoribus suis decipulam intclligi. Ilincesl enim quodper Salomonem riicitur :
paraverint. Verus enim ainicus et fidclis, ut Scriplura < Lucerna Doniini spiraculum hominis, queeinvcsti-
tcslatur, protcclio est forlis, lneriicanieiiluniviteeet gat oninia secrela ventris (Prov. xx). » Lux enim
immoitalitatis. Unde palel quori per antipbrasim, gratioe,qtrncdcsuper venit, spiraculum honiinis pree-
injuslc, amicus dicatur, qui deceptor esse probattir. stat ad vitam. Quccvidelicet lux oninia secrcta inve-
Sunl cnim qui dicuntur amici.sed magis ostenduntur D stigare dicitur, quia occulla menlis pcnctraiit, ut ea
esse inimici, quia egrediuntur ad iiiimicitiam, odiuin, quce ipsam latebant animam, antc ejus fleiida ocu-
cl rixam; et convicia deiiuclanl: couviva: tiunt et los rcdticat. Hinc quoque ipse JerCmias in antcrio-
socii mensce,sed non perinanent in die necessitalis. ribus ait : < Ventrem meuin doleo, Vehtrcmmcum
Tales sunt hodietenus, qui carnaliter viventes Suis cloleo(Jerem. iv).» Qui tit venlrem suuin quiJ riixis-
exsecutoribus blandiuulur, et voluptalum amalores set ostenderel, adjttiixit: « Sensus corriis mei lur-
magis sunt quam Dei : et dum hoc consentiunt iu bati sunt (Ibid.). » Uteri itaque nominc rccte iuens
peccati voragiuem eos secum trahunl, ilaut sceleris accipilur, quia sicritprbles in utero concipilur, sic.
sui consortes cruciatus ecterni faciant illos csse par- cogitatio in mcnte gerieratiir : et sicul in veiitie cilii,
ticipes. Quanta autem vis veree amiciiicesit, ex bOc ita contincntur in mente cogitationes. Fidelis enini
intelligi. maxime potest, quod ex infinita socielate anima lentalionibus variis fatigala, merito se inliis
generis humani, quam conciliavit ipsa natUra, ita forisquc morle simili atlritain dcplorat, quia foris
contracla res est et adducta in angustum, ul omnisi persccutionibiis et inlus angnstiis tacerari se non
charitas aut inter duos, attt inter paucos jungerctur. ignorat. Scepccnlni foris flagellis atterirnur, et intus
1197 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XVHl. H98
carnali suggestione fatigamur. Unde nunc Jeremias A i futura prohibetur, sed dum inopinata salus percussio-
in preesenti lamentalione deplorat, dicens : « Foris nem sequitur, salvantis virtus cognita ardentius
interficit gladius, etdomi mors similis est. » Foris ametur. Ctim infioxius flagello alteritur, ei per pa-
eiiim gladius interficit, cum nos exterius feriens vin- tienliam summa cumulelur. Quod etiam exemplo
dicta conficit; sed domi mors similis est, quia et fla- prolato lucidius fit. Aliquando enim peccator percu-
gefla quidem suslinet, et tamen intus conscientia a titur, ut absque retractalione puniatur, sicut peri-
lentalionum sordibus muiidahon est. Hinc David ait: turee Judeeee dicitur : « Plaga inimici percussi te
« Fiarit lanquam pulvis anle faciem venti, et angelus castigatione crudeli (Jer. xxx). » Et rursum : « Quid
Domini ailligens eos (Psal. i). . Quia enim in corde clamas ad roe super contritione tua ? Insanabilis est
suo aura tenlalionis rapitur, quasi ante venli faciem dolor tuus. » Ut corrigalur autem aliquando pecca-
pulvis elevatur. Dum inter hcec divina districtio tor percutitur, ut ait Dominus in Evangelio : « Ecce
percutit, quid aliud qtiam angclus Domini affligit? Sanus factus es, jam noli peccare (Joan. v). » Verba
Sed haecaliler aguntur a reprobis, aliter ab electis. enim salvantis indicant, quia peccata preecedentia
Illorum namque corda ita teiilantur, ut consentiant: habiti vim doloris exigebant. Aliquando quisque
istorum vero tentationes quidem susCipiunt, sed non pro pfaeterita culpa diluenda, sed pro futura
i-epugnant. Illorum cov deleclabiliter capitnr, et' B vitanda percutitur. Quod aperle Paulus de semet-
si ad tempus quod male suggerilur, displicet, sed ipso dicit: « Ne magniiudo revelationum extollat
poslmodum per deiiberationem lubet. lsti vero sic me, > et ceelera (/ Cor. xn). Non ait, extollit, sed
tentationum jacula excipiunt, ul semper resislendo ne extollat, aperte indicans quod percussione illa ne
fatigenlur, et si qnando usque ad dileclionem ten- eveniat compescitur, non quae evenit culpa purga-
tata mCnsrapitur : ipsam tamen cilius snbreptio- tur. Nonnunquam vero quisque nec pro preeterita
nem suce delectalionis erubescunt, el forti censtira neqtie futura iniquitale percutitur, sed ut sola di-
redarguunt quidquid inlra se exsurgere carnale de- vince virtutis potentia ex amputata percussione
prchendunl. monstretur. Unde cum Domino in Evangelio de ceeco
Sin. « Auriierunt quia ifigemisco ego, et non est nalo dicitur : « Hic peccavit, aut parentes ejus, ttt
« qui consolelur me. Onines inimici mei audierunt caecus nasceretur, » respondit Dominus dicens :
« nialuin meum, Domine, leelali sunl quoniam tu « Neque hic peccavit, neque parentes ejus, sed ut
« fecisli. Adduxisti riiem consolationis, el fient simi- manifestentur opera Dei in illo (Joan. ix), » In qua
< Jus mei. » Auxianti animce ct laboribus afflictee, manifestatione quid agitur, nisi ut ex flagello rae-
hoc videtiir esse augmentuni doloris, quod ille in ritorum virtus atigealur, magna de patientia forti-
quo spem habtut cpnsolalioiiis, differt opem afferre C ' ludo genereturl 1Sed dum juste Dominus
unicuique
solatii. Nec non et hoc maximum iili (Worem ingc- sectroduin opera sua retribtiit, videndum est quid
rit, quod eara inimici deridcnt, quasi spe frusi.'-:ta a sequitur : « AJduxisti, inqtiit, diem consolationis,
Domino suo hanc haberct caluroiiiaiii. TaL' eslillud t'l ficit simiics nigi. _ Cousolstio etgo, qtue iiijuste
Psalniislee : « Qui custodiebaiil, inquit, aniniam oppressis a Domino confcrlur, et poena, quee opprcs-
meara, consilium fecerunt in unum, dicentes : Deus sorilras eoruui merito inlligitur , ex just5 judicio Dei
dereliquit eum , persequiniini, et comprehciidiie procedunt, ut recipiat unusquisque propria corporis
eum quia non est qui eripiet eum (Psal. LXX).> prout gessit, sive bonum sive malum. Pcena est
Et in Evangelio JudeeiDomiuumiii cruce suspensum reproborum, qui ahena felicitate cruciantur. Addu-
irridebant, dicenles: « Alios salvos fecit, se ipsum cit ergo divina clementia, post illatam servis stn>
iion potest salvum facere. Si rex Israel est, descen- flagelli correptionem, piee miserationis paternam
dat nunc de cruce, et credemus ei. Confidit in Deo, consolationem, ut posl diutufnum laborem habeant
liberet eum nunc si vult(il/n/./..xxvii).» Sed talis IO- -respirandi potestatem; et e contrario tortoribus
qitela manifeslaestblasphemia,quce nonlcedit pencli- eorum post vanam iinmrii leetitiam justee damnalio-
lantem, sed interficit blaspliemantem. Non est enim " nis reddet diuturnam calamitatis mcestitiam, ut
in ullo reprehentlendum judiciuro Dei, quod sempef recipiant in semelipsis quod inique gesserunt in
justuiii est, et juste disponit omnia, sed venerandum proximis. Sic fit ut palienlia sanctorum corone-
alque limendum, quia omnia queecunque vull Do- tur, et injustitia iniquorum puniatur. Quod et Pau-
1rninus, facit in ccelo et in terra, in mari et in omni- lus apostolus in Epistola sua
ostendit, dicens :
bus abyssis : justus Dominus in omnibus viis suis, et « Justum est apud Deum retribuere iribulationem
sanclus in omnibus operibus suis, nec derelinquet his qui vos tribulant, et vobis, qui tribulamini, re-
onmes sperantes in se, imo orationes eorum exau- quiem nobiscum, in revelatione Domini Jesu de
diet, et salvos faciet eos. Sed notandum quod per- coelocum angelis virtutis ejus. Inflamma ignisdantis
cussionum diversa sunt genera. Alia namque est vindictam his qui non noverunt Deum, et qui non
percussio, qua peccator percutitur, ut sine retracta- obediunt Evangelio Domini nostri Jesu Christi (//
tione puniatur, alia qua peccator percutitur, ut cor- Thess. i).» De quo adliuc subditur :
rigalnr, alia qua nonnunquam quispiam percutitur, Thau. f Ingrediatur omne malum eorum coranj
non ut preeterita corrigat, sed ne ventura committat, < te, et tu vindcmia eos sicut vindemiasti mc pro-
alia per quam nec praeterila culpa corrigilur, nec « pter oinnes iniquitates mcas. Multi enim gemi-
lus inei, ct cor mctim moerens. » Hoc quippe erat, jA Aaron cducata, ita ut vocabulo scabelli pedum Do-
fiJeliuni turba ut rememoretur in conspeclu Dei miiii propter statum divini cullus, qui in ipsa plebe
perseciiloriiin suorum plaga, quatenus eos per con- tunc preecipuuserat, merito nuncuparetur, nunc dc
dignam \ inclictam justuni judicium Dci corripiendo summa felicitale in maximam miseriam in die fu-
huiniliet, qui superbiendo multiplici persecutione roris Domini et vindiclee in eam prolatee, quasi de
noii timuerunt conlessores Dei fatigare. Yindemiare ccelo in terram projecta et conculcala sit ? Mystice
eiiiin esl uiiumquemque operum suorum fructum autem anima peccatrix, quaequondam habuit lu-
mctere. Vindemiat enim Dorainus hostes suos, qui men scientiee, el speculum divince contemplationis,
sanctos ejus vinriemiaverunt, quanrio pro contri- quando pedes Doniiiii, hoc est, vestigia prcecepto-
tione tcmporali, qua illos ad probationem eorum rum ejus, in cordis illius secreto consistebanl,
oppriniere permissi sunt, in futuro judicio perpetuam nunc propter ceecitatem cordis el nequiliam pravee
facicl recipere ullionem. Sed hoc intimandum est actionis, de culmine virtutum iu foediiate lerrcno-
quoJ quando sancti viri rieprecatorio more contra rum desideriorum prolapsa, juslo judicio Dei spreta
hosles suos rogant, non volo malitiae, sed spirilu atque derelicta ab hostibus conculcatur. Unde me-
prophcliee, boc quod eis preesciunt futurum pree- rito prophela cjus deflet ruinam, quia a summo
dicuiit: vel etiam contra spirilales nequilias orant, ]B honore ad maxiraara devoluta est miseriam, per
quos incorrigibiles esse sciunt, ut justam a Domino quam omnium jam despectui patet et irrisioni.
recipiaat sentenliam. Ilinc est illud quod in Psal- Belh. « Proecipitavit Dominus ncc pepercit, omnia
1110liophela Dominum __ontranocentes se preca- < speciosa Jacob : destruxit in furore suo munilioncs
lur, tlicens : < Judica, Doininc, nocentes me, expu- < virginis Judae, et dejecit in terram, polluit reg__un_
gua iinpiiguanles me (Psal. XLIII).» Assumpla pro « el principes ejus.» Propter peccala enim Judeeo-
nobis clamal iufirmitas, ut darancntur noccntcs, rum, el Lransgrcssiones quibus transgredienles lc-
id cs' diaholus, cum niinistris suis, quod noverat gem Dei lestimonia ejus non custodierunt, servien-
cssc vcnturum. Malosenini judicari, damnari est, tes riiis alienis ct adorantes idola, et simulacra eo-
qiiia ncqueuulin disceplalione liberari, qui semper rum veuerantes ad similitudinem gentium, queecirca
pravis aclionibus probantur iinplicali. Scd hoc, ul eos erant, irrilalus Dominus tradidit ipsum populnm
tliclum est, ad diabulum pertincl cum sequacibus suuni in manus gentium, et dominati sunt eorum
siiis, per quos provenit Juuaicecvoluntalis iniquilas. qui oderunt eos. Omniaque speciosa Jacob, quoeha-
Nani cmn ipsc preccipiat, Pro iiiimicis vestris orate, bebat in ornalu famosissimi templi, et cultu cele-
liomiiiibusba'c non potest convenire sententia. Ipsos herrimo quo se nobiliores caeteris gentibus esse cre-
' debant, Dominii- preecipitavit, et destruxit in furore
ergo petit debere damnari, quos virtute proescientieeC
sueenovit ad pcenitudinem remedia non venire. Nam suo munitiones urbium Juda, statum murorum ac
in subsequentibiis ubi venit ad homines, converli turrium in terrain dejiciens, polluilque honoren. re-
cos riesiclerat, non perire, ut est illud :«Confundan- gni et principatum ejus, ita ut nobiliores eoruiu
tur ct revereantur inquirenles animaro raeam; hosles sui caplivos ducentes in servitutem redige-
avertantur Tetrorsum et erubescant, qui cogitant rcnt, et eunuchos facerent atque deformes, sicut
li.ibi mala (Psul. xxxix). » Hic jain ubi venit ad liber Isaiee teslatur, ubi ipse propbeta ad rege___
horoincs corrigibiles, non malediclio fundilur, scd Ezcchiam loculus est, dicens : < Ecce dies veniuul
corrcciio poslulalur. Confundi esl facla sua eru- et auferentur omnia quee ift domo tua sunt, et quee
bescere, el in meliorem sententiam commutari. thesaurizaverunt patres tui usque ad diem hanc in
Nani ct illi confusi dicunlur, qui coiijungunlur Babyloncm. Noii derelinquetur quidquam, dicit Do-
ad pcenaivi.Sed ut hoc roagis conversionem in- minus: et de filiis tuis, qui exibunt de te quos ge-
lelligere debuissel, addidit « revcrcantur, » icl cst, nueris lollent, et erunt eunuchi in palatio regis Ba-
cmeudali colant, quem perscquciidum esse putavc- bylonis (/sa.xxxix).» Myslice autem destruit Do-
rant. miiius speciosaJacob,cum decorem animae,diabolica
CAPUT II. " arle decrepitee, spernit, et munilionera doctrineesee-
Alcph. < Quoniodo obtexit caligine in furore suo culari sapientia conditee, in qua maxime confidebat,
< Dominusliliam Sion ? Projecil de coelo in ter- diruit. Polluit honorem regni el principalum ejus,
< ram inclytam Israel, el non cst recordaius sca- qucm habuil in perceptione baplismatis, el unclione
< bcili pedum suorum in die furoris stii. » Ventttm sacii chrismatis, ita ut jam non merealur cum cee-
cst ad seciindum alphabetum, ubi sicut in primo teris fitlelibus ab apostulo Petro audire : « Vos estis
obsliipcscendo llicrosolymitaiicc urbis iniprovisam genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, po-
iiiiuani, et plebis Judaicce insperaluiii casum pro- pulus acquisilionis, ut annuntielis virtules ejus, qui
piiela tleplorabat, sic etiam nunc adrairaiido quoeri- de tenebris vos vocavit in admirabilc lumen suum
lal: Quoiiiodopulcherrima habitalio Sion, et inclyta (/ Petr. n).» Quando diversis servit vitiis, et ob-
Israelitarum gens, queeaugelico ministerio suffulta, temperat hostis anliqui suasionibus malignis, de quo
per ipsius Domini ducatum de terra -Egypti per et subditur:
niare Rubrtini translala est, et in deserto multis Ghimet. « Confregit in ira furoris onme cornu
iuiraculis ac divinis solatiis diulissinic oer Mosenet « Isracl, averlil rctrorsum dexteram suam a facic
1201 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XVIH. 120-2
« iniuiici, et succe in Jacob quasi ignera flamiiice.A merilis datum. Sed quia ila sit Deo placitum, cujiis
« devorans in gyro. > Nonsolum enim universum re- est gratuitum omne quod prcestat, complacel eliam
gnum Judaeorum Dominus destruxit, et defensionem in illis, quando de loto mundo sola gens elccta est,
dextereesuaeab eis auferens, terram eorum in manus de qua Salvator Dominus advenirel, qui brachium,
hostium ad devastandam Lradidit, sed et Hierusalem victoria et fortitudo est nostra : cui si peccaver-
mysticam quando a Dominorecesserit, et diis alienis mius, et diutius per patientiam ejus exspectati ad
et diversis sceleribus servierit, defensione ccelestis etim per pcenilenliam reverli noluerimus, tendit ar-
auxilii privatam flammcelibidinis et furori hostiuro cum judicii sui conlra nos, et dextera potentiee succ
ad succendendum tradit. Dextera eiiim Patris Dei quidquid ornatu scientiee vel virtutum visi sumus
unigenilus Filius est, per quem et solatium et defen- habere, tolum dissipat: et exercet in nobis vindi-
sionem fidelibus suis preestat: sed quando illo offen- clam indignalionis suoe, eo quod noluerimus inlelli-
so, non meremur ab inimicis Iiberari, quasi traditi gere misericordiam ei beneficenliam immenscccle-
videmur, cum defensorem nullum habemus. Unde menlicc suee.
propheta quasi desertum a Domino populum Judoeo- He. t Faclus est Dominus velut iniinicus : preecipi-
rum conqueslus in Psalmis ait : « Utquid avertis « tavit Israel, preecipitavit emnia mcenia ejus, dissi-
manum tuam, et dexteram luam de medio sinu tuo B i < pavit muniliones ejus, et replevit in filia Juda hu-
in finem? > (Psat. LXXIH.)Quasi offenso, quasi irato « milialum et humiliatam. » Factus est Dominus
Domino, dicit: qui noluit peccatores populos intueri, velut inimicus synagogae Judaeorum, quando eam
ut adhuc in sua videantur permanere nequitia. Ille hostili gladio devastari fecil, dejecit mcenia, et
enim quos dispensatione mirabili placalus attenderit destruxit munitiones illius, et replevit in ipso populo
corripit, quos propilius inluetur emendat. Quotl au- humiliatum et humiliatam, hoc est utrumque
tem dicit: < Dextera tua de niedio sinu tuo in fi- sexum multiplici confusione despicabilem reddidit.
nem, > significat quod sicut Mosi manus dextera, Jtixta allegoriam vero, sicut mcenia in urbibus pro
Domini jussu de sinu prolata, leprosa conspecta est, ornamenlo sunt munitiones vero in defensioiiem,
iterumque in sinum retracla curata, ita populus ita alia sunt dona qucc nos lnuniunt, alia quee
Judeeorum exiens a Domino Christo immundus fiat, ornant : propheticc qttippe , doctrina, genera lin-
ad eum vero conversus ad prislinam redeat sani- guarum, curationum virlus, quasi queedam mcenia
tatem. mentis sunt. Quoeeliarasi qttisque non habeat, stare
- Daleth. « Tclendit Dominus arcum suum
quasi munilus per (idem et justitiam potest : quamvis or-
«inimicus, firmavit dexleram suam qtiasi hostis, et natiis virtutum allitudine minime esse videalur. Fi-
« occidit omne quod pulchrum erat visu in taberna- C ' des vero, spes et charitas non nostra moenia, sed
« culo filiaeSion, et effudit quasi ignera indignatio- munitiones sunt, quas si habere negligimus, hostium
«nem suam. > Tetendit Dominusarcum suum quasi insidiis patemus. De Judoea ergo quia prophetiam
inimicus, et dexteram suam firmavit quasi hostis, atque doclrinam, vcl miraculoruin signa abslulil,
cura dimicantes contra Hierusalem Chaldeeos, sive moenia prcecipitavit : quia vero spem, fidein et cha-
Romanos, superiores fecit, dala illis potestate ut in- ritatem propter ejus duriliam auferre permisit, mu-
cenderent temptum et deslruerent muros civitatis, nitiones ejus dissipare studuit. Rectus verq orrio
eo quod ipse iratus non parceret illis, qui aliquando servatus est, ul prius mceniael posl niunitiones dis-
patribus eorum placatus terram diversarum gentium sipalcc dicerenlur : quia cum peccalrix anima relin-
ad possidendam dislribuit; sicut Psalmista teslalur quitur, prius ab ea virtulum dona quee ad raanifesla
ad(Dominum dicens : Manus tua genles disperdidit tionem spiritus data sunt, et poslinodum spei, fidei,
el plantasti eos, afflixisti populos et expulisti eos. atque charitatis fundamenta destruantur,quae cuncia
Non enim in gladio suo possidebunt terram, et bra- Dominus, a perfidis ablata, gentilitati tribuit, atque
chiura eorum non salvabit eos, sed dextera tua et ex his, quee infidelibus abstulit, mentes fidelium or-
brachitim tuum, et illuminatio vultus tui, quoniam navit. Unde et scriptum est: Speciei domus divi-
complacuit libi in illis. Ne enim putarent Hebreei " dere spolia. Cum enim virtutum spolia a Judceis
se triumphalores suis viribus exstitisse, profitetur abstulit, domui cordis' gentilium, quam per fidem
illos non in suo gladio fuisse viclores, nec terram inhabitaredignalusest, specie donorum dedit, quod
gentium sibi propria fortitudine vindicasse. Bra- videlicet gestum est cura verba Dei et Judceormn
chium pro robore dicimus, quoniam ipso dimicante populus ad solam litteram , queeoccidit, acciperct,
pugnatur, sed istud brachium non eos ab inimicis et conversa gentilitas perspiritum, qui vivificat, DC-
suis liberare preevaluit, quos specialiter virtus divina netraret.
salvavit. Sic dum Hebraeorum aclus exponilur, hu- Vau. <Et dissipavit quasi hortum tentorium suum,
ma-nogeneri proficua doclrina prceslalur. Dexlera « demolitus est taTjernaculum suuni. Oblivioni tra-
enim significat prosperain parlera, brachium forti- < didit Doininusiii Sion festivitalem et sabhatum,
tudinem, illuminatio consilium, quce Dominus pree- < et opprobrio in indignalione furoris sui regem et
lianlibus confert, quando victoriam donare dignatur. < sacerdotem. » (Hieron.) Propter peccata eiiini
Sed ne dicerent ; Patres noslri suo merilo placue- Israelitarum dissipavit lentorium suum, quasi hor-
runt, ideo tajila sunta Dominoconseculi, inlulii, non tum dcmolitus est labernaculum suum, In oblivio-
1203 B. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS 1284
ncra traditlit feslivitalcs et sabbata, el totara gentem Aj i.xiv). » Mystice atitem repu •'. Jininiis allare suum,
spernens sinitil cutu regibus et saceidolibus iu op- qtiando peccatis nostris exig. !>us,ciuasi ingralain
probrium captivitatis dedit. In tentorii enim nomine despicil aram cordis noslri, ei avertit faciera suara
et tabernaculi, quamvis videalur unum sonare eo a nobis, uiide salvi fieri debueramus, sicut scriptum
quod tabernacula inrie sint dicla, quod corlinee est: « Ostende nobis faciem ttiam, et salvi erimus
dislentee funibus tabeniaculis iutra stanlibus ap- (Psal. LXXIX).» Nec preces nostras attendit, neque
penderentitr, quee tentoria sustiiierent: tamen in oblationes recipil. Maledicit sanctificationi suee,
tentorio illud tabemaculum quoa Moyses in deserto qtiando Cbristianum nomen in quo gloriabauiur, ct
fabricavit, el in labernaculo boc lemplum quod Sa- quod in sacro baptismate per sancti chrisraalis
loinon in lerra repromissionis eedificavit, possumus unctionem suscepimus, pollutum duxerit, quia faci-
accipere, quoeutraque propter scelera habitatorum nora nostra et pravi aclus nostri hoc promcrucrun.l.
Dominus in nianus hoslium tradidit, sicul in Psal- Tradit in manus omnium inimicorum nostrorum
lerio legilur : « Repulil labernacuhira Silo, taber- omnia arma nostra et munitiones in quibus confi-
naculura suum, in quo habitavit inter homines : et debamus, quoniam in omni conversalione nostra atl
traditlit in caplivitatem vhiutes eorum, et pulchri- niljilum redacti smnus, nec proepositosneque defen-
ludines eorum in manus inimici (Psal. LXXVII). » "' sores jam utiles habere meremur, quia in domo Do-
Rursumque per preesentem prophetam, id esl Jere- mini, ubi laus, honor et gloria coiifessionis sonare
niiam, Dominusin superioribtis ait : « Faciam domui debuii, ibi clanior el blaspheroia resullaul et negotia-
huic in qua iuvocatura est nomenmeum, et inquavos tio lerrena cxercetur : pro quo irritalus Dominus
habelis fiduciam, et loco quem dedi vobis, et patribus flagellum de funiculis faciens oraiies ejecitde tetnplo.,
veslris, sicut feci Silo : projiciam vos a facie mea, iiummulariorujn effudit ees, et cathedras colunibas
sicut projeci omnes fratres meos universum semen vendcntium everlit.
Ephraim (Jerem. xxvi). » Unde nobis videiidum est, Ileth. t Cogilavit Dorainus dissipare muruni filiee
ne propter iniquitates nostras habilaculum pectoris « Sion, tetendit funiculum suum, el non averlit ma-
nostri deserat inhabitator Spiritus sanctus, respuat « num suam a perditione. Luxitque antemurale, et
sacerdotium et despiciat ordhiem regiminis noslri, « murus pariter dissipatus est. » Urbs lsta cujus Do-
fiamusque sicut hortus dissipatus, ubi nullus virtu- mintis cogitavit dissipare murum telenditquc funi-
ttim gignitur fructus. Metuendum igitur est ne tanta culum, hoc est, rectam et condignam mercedem ne-
suavitate el jucunditate privali, in amaritudineni et quilioe suae reddere ei disposuit, synagoga est Ju-
foedilatem perveniamus scmpilernam, Dicit enim doeorum, quoesemper superbe et conteiitiose agcbat
Corinfhiis manifestc Paulus apostolus : < Nescitis ^ contra Dominum, prophetas ejus et nunlios ad se
quia templum Dei estis, et spiritus Dei habitat in missos perseqtiens, novissime vero ipsuin hoereriera,
vobis ? Si quis auieni templum Dei violaverit, disper- hoc cst, unicura filium ejus inlerfecil. Unde ei ipse
det illum Deus. Templum enim Dei sanctura est, Dominus juslus judex el jusliliain diligens, non aveiv
quod eslis vos (/ Cor. i). » Et ilem : <An nescitis, tit maniim suam a perdilione ejus, sed Lerrara iliius
inquit, quoniam inembra vestra lemplum sunt Spi- quasi funiculo metiens, hoslibus parliendam dividit.
ritus sancti qui in vobis esl, quem habetis a Do- Murum el anlemurale dissipavil, cum angeloruin
niino, et non estis vestri? Empli enim eslis prelioi cuslodiam el defensionem, quam Domini pietate et
niagtio, glorificate et porlate Deum in corpore vestro palrum suorum nieritp olim habuerant, ab ipsa sece-
(/ Cor. n). » dcre fecit. E contrario vero, afia est urbs ilia, de qua
Zain. < Repulit Dominus altare sutim, maledixit; in lsaia legimus post contritionero Moab canticum
« sanctificationi suee Tfadidit in manus inimici mu- celebre composilum esse, ubi ita legitur : < In dic
« ros lurrium ejus. Voeem ttederunt in domo Do- illa cantabitur canticum islud in terra Juda : Urbs
« inini, sicul in die soleui-ii. >Allare suum repulissc, tiirtitudiuis iiostfjaesalvator, penetur iir es murtis,
el sanclificalioni suae maledixisse Dominus dicilur: ; JJ el anleinurale. Aperite portas el iugrediatur gcns
quia hoslias secundum legem oblatas, quas salutaresi justa, custodiens verilateni (Isa. xxvi). » [MAUBUS.]
ibidcm appellat, et altare in quo eeedemhostiee offe- Queeesl ista urbs, nisi illa quoe in monle sita latere
rcbantur respuit, ad diripiendaque hostium manibusi non potest ? de qua et in alio loco scriptum est:
iratlidit, simut cum urbe, alque propugnaculis ejus : « Fluminis impetus leetificat civitatem Dei (Psal.
clauioremque blasphemiee iidem hostes in domo Do- XLIH).» Et rursum : < Gloriosa dicta sunt de le, ci-
mini dederunt, ubi quondam laudes in solemnitali- vilas Dei (Psal. LXXXVI). » Hujus urbis ille conditor
bus variis per diversa organa, sacerdotes et levitee; est, de quo loquitur Pater : Iste eedificabitcivitatem
lemplo el rilu inviolato canebant: quod olim Isaiasi meam. Imo urbs fortitudinis nostrae satvator esl, id
propheta deplorabat diceiis : « Eece respice, popu- est, Jesus : < Et ponetur in ea murus et antemu-
lus tuus, omnes nos, et civitas sancti tui facta est rale,» murus bonorum operum, et antemurale reclce
deserta, Sion deserta facta est. Hierusalem desolal.ti fidei, ut tluplici septa sit munimento. Non enim suf-
doratis sanctiflcationis nostrce , ubi laudaverunt le: ficil murum habere lidei, nisi ipsa fides bonis ope-
palres noslri, facta esl in exuslionein iguis, ctl ribus ccnfirmetur.Hic murus elhoc aiitemurale,sive
omnia desiderabilia noslra versa sunl in ruinas (/_«,, circunimurale, de vivis lapidibus exstruilur, qui juxta
1205 EXPOSITIO SUPER JEREMIA.M.— LIB. XVIII. 12UG
Prophetam volvtmtur super terram, etc. Quod auteui jA servaverunl. J,dcircoabjeceruiit in, terra cajiita sua
dicit: <Aperiteporlaset ingrediaturgens justa, custo- virgines Hicrusaleni, cum mentes trjslitia terreua
diens verilntem; > preecepitDominusangelis, qui por- gravatas in inia depresserunt, nec jara a4 ccelesle
tis urbis Domirtica.prcesiriebant, ut aperianl portas, gaudium tillo niodo aspirare preesumpscrunt. Ileec
et iiigrediatur gens justa, custodiens vcrilateni, non ergo omnia admonet nos ne simus segnqs el lepidi
populus Judceorum, qui abjeclus csl, scd gens justa, ad discenriam divinam sapieutiam, et virliituin opera
qticeex fide fidelium nonien aceepit, uiique illc de exercenda, ne forte propter inerliam nostraui sper-
qtiibus et sancttts loquittir : « Aperite jnihi portas nendo clcserat nos atictoi' noster, deslituamurque
justitice, et ingresstts in eas coiifilebor Douiino omni solatio, ncc jam habeamus porlig et vectibus
(Psal. cxvn). » Has autem portas nnlltis poterit in- destructis regeset principcs qui nos tlucaut in viani
gredi, nisi qui de portis mortis fuenit liberatus, et justitiee, nec jam lex Dei et prophetarum oracula
cum Psalniisla dixerit: « Qui exaltas rac dc porlis illuminenl corcla nostra : sedcaniusque in terra car-
niortis, ut ainiunliem ointies laiidaliones tuas in nis nostrcc desideriis quasi cinere polluti,et vitiorum
portis filice Sion (Psal. ix). t Ctiiu cnim dc portis setis circumamicti, lotam gloriam, quam in ccelesli
morlis fuerinius ercpti, ttuic iu portis filicc Sion regno habere potueranius, perdamus : jaceamusque
omnes laudationes Domini cantare polerim.us, et. B in terra, donec caro nostra in pulverem, unde sumpta
quoraotloportas mortis reos esse pcccati, de quibus est, revertatur, et finis noster fiat inlerilus sempi-
ad Petrum dicitur : « Portee infcri non prcevalcbunt ternus.
adversum te (Malth. xvi), » sic portas omiiia opera Cuph. < Defecerunt prce lacryinis oculi mei ,
virtulum, quasi qui fuerit ingrcsstis tiiiam inveniet < conturbala sunt viscera mea. Effusum est in tcrra
porlam, de qua dicilur : « Hoe.cporla Domini : justi < jecur nieuni, super coiilritionem filice populi
intrabunt in eam (Joan. xiv). » El quonioJo pcr < mei, cum deliceret parvultis et lactens in pla-
pltires raargaritas ad unam pergitur margarilain, sic < tcis oppirii. » Vidcns propbeta nimiam contritio-
per multas vias et portas pervcnimus ad eitm qui neni gentis suoe templumque incensum et civita-
dicit esse se viam, et portam per quam ingredimur ad tera devastatam, nulliquc sexui, vel eetati hoslcs in
Patrero. nece parccre, ingenli dolore turbatus, fletu maxiino
Tketh. « Defixeesunt in terra portceejus, perditlit deplorat, ila ut oculi pree lacrymis deficiant, el
< el Contrivit vcctes ejus, regeni ejus et principcs omnis jucunditas desiderii vertatur in anxielateiu
« ejus in gentibus. Non est lex, et propheteeejus non cordis. Quid enini niajus riolendum fuit, quara quod
« invenerunt visionem a Domino. » Hoc describit natio antiqua, cl semen patriarcharum atque ami-
serriio prophelicus, quod destructa Hierusalcm ter- C coruin Dci, divinis legibus erutlita, et prophetarum
rena, iino synagoga Judeeofum, doctores ejus et de- oraculis sxpius conforlata, in tantam apostasiam
feusores, quos portarum et vectiuui noiiiiiia deno- veneril, ut Dei sui oblita propler immanitatem scele-
tant, contriti sunt atque dissipati reges cjus ct prin- rum traderetur in roanus hostium Dei nomen bla-
cipes, atque propheteejam non sint in illa : sed nec spheniantium. Sed ei nunc pari modo dcflenda esl
legem inviolalara habeant, neque visionem prophe- ruiua animarum quoutlam firielium, queepretio san-
ticam a Doniino habere mereantur : quia ipsqm guinis Cbristi reilemplee, et unda baptisniatis a sor-
verum lcgislatorem, et D.Q.minum propbetarum pree- dibns peccaioruni aiJutae, niysticaque unctionc con-
sentialiter aj se venientem recipere dcjignabantur. secratce, ilerum nunc in ceenuniet sordes viliorum
Ipse eiiiui finis est lcgis ad justitiam oinni crerienti : devolulccsiuit, ita ut hi qui iniiocentiam et siinpli-
yerusquc Propbeta paternam , et suam credcnlibus citalera parvulprum videbanlur imitari, in plateis
annuntians volunlalem, de quo Moses olim Israeli- mundi el seeculi desideriis ab hostibus spirilalibus
tis ait:« Prophetani vobis Doininus suscilabit clefra- enecenlur. Hanc ruinani maximam perfideecivitatis
tribus vestris, tanquani me ip.sum audiatis. Et erit, ipse Doininus in Evangdio legilur deplorasse, ubi
omnis quicunque non audierit prophelam illum, scriptum est : « Cum appropinquaret Jesus Ilieru-
exterminabitur anima ejus de populo suo (Deut. •Dsalem, viricns civitatem flevit super illam dicens :
xvm). » Quia si cognovisses et lu, et quidem in hac die tua,
lod. < Sederunt in terra, conticuerunt senes quoe ad pacem libi, nunc aulem abscondila sunl ab
< filice Sion, consperseru.it cjn,ere capita sua, ac- oculis luis, quia venicnl dies in le, el circumdabunt
< cincti siint ciliciis. AJjjeceruot in terra capita sua le inimici lui vallo, et coangustabunt te undique et
< virgines Hierusalem. »Sederunt in lerra, qtii ter- ad terraiji constcrnent te, et filios tuos, qui in te
rena, non coslestiasecuti suntdesideria; conlicuerunl suiil, et 11011relinqueul in te lapidem super lapi-
senes eorum, quia non habuerunt spiritalero scien- dem , eo quod non cognoveris tempus visitalionis
tiaui legis Dei, unde nec jara tieserla veriiate cqnsi- tuce (Luc. xix). » [Greg.] Hoc semel egit cuin peri-
liuiii utile auditoribus suis prcebere valebant. Filice turam civilalem esse nuntiavit, hoc quotidie Re-
Sion conspersee sunl capila sua, accincteequc cili- demptor noster per electos suos agcre nullalenus
ciis, lugubri induteesunt tegumento, quoniam or- cessat, cum quosdam ex bona vila ad mores repro-
natum virtutura, et sapientiee spiritalis, quo ari CQ:- bos pervenissc considcrat. Plangit eniin eos. qui
Jcstis regij thalaroun. peitingcrc dcbucranl noni ncsciuut cur planganlur, qui juxta Salomonis verba,
< lectantur cum roale feccrint, ct exsultant in rebus iA diam; manc consurgent, el 11011 invcnient me (Pio».
pessimis (Prov. n) : » quia si damnationem suam, I). » Semper ergo extremuin dicm debcmus me-
quoe eis imminet, agnovissent, semetipsos cum la- tuere , queni nunquam ' possumus quando veniat
crymis plangerent. Maligni quippe spiritus undique proevidere. Ecce nunc ipsum diem in quo loquimur
animam angtrstant, quando ei non solum operis, vc- ad inducias conversionis accipimus, et tamen
rum etiam loculionis alque insuper cogitationis ini- mala quoe fecimus flere recusamus. Non solum
quitates replicant : ut quee prius se per multa dila- commissa non plangimus, sed etiam quoe de-
tavilin scelere, ad extreraum de omnibus angusle- fleanlur augemus, aut si aliqua nos eegritudo, si si-
tur in retribulione. Tunc aniraa per cogitalionem gna eegritudinis vicinam mortem denunlient, in-
reatus sui ad terram consternitur, cum caro, tiucias vivendi qucerimus, ut peccata nostra de-
quaiii vitam credidit, redire ad pulverem urgetur. fleetmus,et eas cum magno aestu desiderii petimus,
Tunc iu raortera filii ejus cadunt, cura cogitationes quas acceptas modo pro nihilo habemus. Proinde
iUicilee,qucemodo ex illa prodeunt, in exlrema vitee incoraparabilem ruinam Synagogee,vel potius animee
ultione dissipantur, sictit scriptum est: In illa die Christianee, propheta conspiciens, ad ipsam Hieru-
peribunt oinnes cogitationes eorttni. Sed lunc fru- salem sermonera convertil dicens.
slra quis quoerit consolationis auxilium, cum in fine ]R Mcm. t Cui comparabo te, vel cui assimilabo te,
cxtreinum urget judicium. Recte subjungitur: < filia Hierusalem ? Cui adcequabo te, ct consolabor
Lamcd. t Malribus suis dixerunt, Ubi est triticum < te virgo, filia Sion? Magna enim velut marecon-
< et vinura?cum deficerent quasi vulnerati in pla- « tritio tua, quis medebitur tui? » Magna enim di-
< leis civilalis : cum exhalarent animas suas in sinu gnitate synagoga Judceorum temporibus legis et
« matrum suarum. » Frustra tunc auditores negli- prophelarum, sub regibus et sacerdolibus, mullis
gentes queerunt a doctoribus suis triticum verbi et genlibus et nalionibus excellebat, cui lex divina re-
vintiiu gratioe spiritalis, cum in lerrenis negotiis et gni ducatus et cultus pielatis erat, cuique per evan-
voluptatibus soeculiad defectum pervenerinl preesen- gelicara ostensionem et propheticara visionem se-
tis viiee, et subipso magistrorum nulrimine tempus crela sua ipse Dominus revelavit, et quec vilanda
inriulliira pcrdiderint in prava conversalione. Non queeveagenda erant suo oraculo deraonslravit. At
cuiin tunc tempus est remedii, sed ullionis, quando postquam deseruit Deuin et vano errore delusa ad
districtus judex veniet, singulorum actus et vitam idololatriam declinavit.valida collisione conlrita est,
cliscutere, per discrelionem justi examinis. Hinc et fluctibus persecutionum quasi maris tempestati-
est quod in Evangelio advenienle sponso, fatuae vir- bus conquassata atque submersa est. Similiter et
gines prudentes postulaverunt ut de oleo suo ali- C animee Christianee, cujus a statu rectce fidei, et cel-
luantuin eis [tribuant, quia larapades earum exstin- situdine virtutum, imraensa virlutum ruina fuit,
guuntur (Multh. xxv). Quod tamen accipere non nulliusest miseria coaequanda,quoeexconsortio divi-
niercnlur : quia quisquis nunc ad corrcctionem no, el societate angelorum sanclorum in malignonini
aique meliorationem suam pcrdit sibi tempns con- spirituum decidit domiuium, qui eam variis vitiis
ccssiira.nequaquam tunc alieni operis poslulat auxi- atque sceleribus captivatam, huc illucque per see-
lium. Tuiic regui janua lugentibus clauditur, quce culi undantes luxus ac casus verlendo, in fovearn
uiodo quolidie poenileiilibus aperilur. Erit namque perditionispropellunt,in barathrumque gehennoeper-
luiic pcenileiitia, sed fructuosa jam non erit, quia ne- pelualiter puniendam preecipitare contendunt. Hinc
quaquam tunc veniam inveniet, quia aptum veniae ergo unde tanta mala supervenerint, propheta sub-
lerapus perdidit. Hinc eteniro Paulus dicit: < Ecce jungendo ostendit dicens:
nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis (// Nun. < Prophelae tui viderunt libi falsa et stulta,
Cor. vi). » Hinc prophcta ait : < Quaerite Dominum « nec aperiebant iniquilatem tuam, ut te ad pceni-
dum inveniri potesl, invocate eum dum prope est < tentiam provocarent. Viderunt autem libi assum-
(Isa. LV). » Unde et easdem fatuas virgines invo- « pliones falsas et ejectiones. » Sicut ergo quondam
canlcs Dominus non audit : quia inlerclausa regni D pseudoprophelaefalsis vaticiniis et raendacibus pro-
janua, is prope esse poterat, prope jam non est. lbi missis genlem Judceorum seducebant, ila et nunc
eniin jain a Domino non polest mereri quod petit, heeretici atque schismalici ficlis opinionibus, et do-
qui hic noltiit audire quod jussit. Qui ^tempus con- losis argumentationibus corda simplicium a veri-
gruoepoenilcnliaeperdidit, fruslra ante regni januara tate rectee fidei et slatu bonomm operum subvertere
cuin precibus vcnit. Hinc elenim per Salomoncro certant: hoc attestante Petro apostolo qui in Epi-
Dominus dicil : < Vocavi el renuislis, extendi ma- stola sua ita ait: « Fuerunt vero pseudoprophctaein
num meam et non fuit qui aspicerel. Despexislisi populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces,
omne consilium meum, ei inerepationes meas nequi inducent sectas perditionis, et eura qui emit eos
glexislis, cgo quoque in inleriiu vestro ridebo, et Dominura negantes, superducentcs sibi celerem per-
suhsannabo ciim vobis quod timebatis advenerit, cumi dilionem, el mulli sequentur luxurias eorum, per
irruerit repcnlina calamitas, quando venerit supervosj quos via veritatis blaspheraabitur, et in avarilia fi-
tribulatio ct anguslia , calamitas et inlcritus quasii clis verbis dc vobis negotiabuntur, quibus judicium
teuipestas ingrucrit; lunc invocabunt me, ct non cxatt-- jaro olim non ccssat, ct perditio nondormitat (// Petr,
1209 EXPOSITIO 'SUPER JEREMIAM. — LIB. XIX. 1210
n). >Iliiic et per Isaiara dicitur: « Vae qui dicitis ma- A
_ lium irrilans, jamduduin justam pugnara prorae-
lura bonum, et *bonum malum, ponentes lcnebras ruisset, nisream conditoris sui bonitas diu tolerans
lucem, et lucem tenebras, ponentes amarum in pie et patienter sufferret. Sed quoniam converli et
dulce, et dulce in araarum (Isa. v). » Qui enim pec- cessare noluit a ccepta nequitia, tandem secun-
canli el iniquis operibus allendenli promillil impu- dum merila sua condignam ullionem recepit. Sic
nitalis securilatem, propheticee malediclioni sub- olim ad Moysen famulum suum quanrio pro populo
jacebii. Simililer et ille, qui bonum actum per in- ad idololatriam converso orabat, Dominus respon-
vidiam detrahit, et benefacienti contradicendo addit, dicens : « Dimittam juxta verbum tuum, verum-
versabitur : vce sempiternum, si non se correxerit, taroen in die ultionis visitabo et hoc peccatum eo-
habebit. Unde cavendura est ne proveritale sequa- rura. » Unde nunc dicit: « Fecit Dominus quoe co-
mur mendacium, ne pro lumine tenebras. « Multee gitavit, complevit sermonem suum quem preeceperat
enim sunt viee quae videntur hominibus rectae, et no- a diebus antiquis, destruxit et non pepercit, > quo-
vissima eorura perveniunt in profuudum inferni niam plagas quas in prophetis et lege frequenter
(Prov. xiv). Est quoque periens in justilia sua, cui coraminando prcedixerat, tandem ad iracundiam
dicilur : < Ne sis justus multum (Eccli. vn). » Quas provocatus super eos inducebat. Igilur si haec cor-
ob causas Israel promittit se via ambulaturum re- B 1 porales inimici contra Hierusalem terrenam tunc fe-
gia, nec adsinistram, nec ad dexleram declinatu- cerunt, quid spiritales nequitiee et ministri antiqui
rum. Et ut loquar quod sentio, difticile hoc maledi- hostis facturi sunt erga spiritalem Jerusalem, hoc
clo quis carere potest, cum et malis frequenter adu- est animam Christianam, quando eam, pro suis ini-
lemur propter polentiara, et bonos despicimus pro- quitatibus sibi a Domino traditam, undique pcenis ,
pter inopiam. Unde significantius interpretatus est undique doloribus circumdant, nec eara quidquam
Aquila : <Veequi dicunl malo, Bonus es, et bono, Ma- tunc juvat quod in preelerita eetate aliquid de terrena
lus es, » el in hunc congruit sensuni illud quod Sa- felicitate habuerat! Unde eam Dominus sub typo pe-
Iomon in Proverbiis Ioquilur: < Qui judicat j'ustum rituree civilaiis sicut j'am supra ostendimus deflevit,
injuslum , et injustum j'ustura, abominabilis est dicens : <Quia si cognovisses et tu, et quidem in hac
uterque apud Deum (Prov. xvn). > die tua, quee ad pacem tibi, nunc autera abscondita
Samech. < Plauserunt super te manibus, omnes sunt ab oculis tuis : Quia venient dies in te, et
< Lranseunles per viam, sibilaverunt et moverunt circumdabuntte inimici tui vallo, etcoangustabunt te
< caput suura super filiam Hierusalem: Heeccineest undique. » (Greg.) Suam hic diem habet anima per-
« urbs, dicentes, perfecli decoris, gaudium universee _ versa, quee trausilorio gaudet in tempore, cui ea
< lerree? (Hieron.) » Gaudium exprimil inimicorum,( quee adsunt, ad pacem sunt, quia dum ex rebus
quo lcelati sunt de casu Israelitarum, qui plaudentes temporalibus lcetatur, dum honoribus extollilur, dum
manibus, ore sibilantes, capulque moventes, in main carnis voluplate resolvitur, dum nulla venturce
nus inimicorttm de suroma felicitate eos decidisse pcenoeformidine terretur, pacem habet in die sua ,
cuin irrisione insullabant. Motus autem capilis ad quce grave damnationis scandalum in die habebit
consuetudinem pertinet nimis irascentium, et invi- aliena. Ibi enim affligenda est ubi justi leetantur', et
dia ecstuantium. Nam quotiens furore succendimur, cuncta quee niodo ad pacem sunt, tunc iii aujaritu-
turburenla coiiimotione capilis comrainamur. Unde dinem rixee vertentur, quia rixari secum incipit:
est illud quod Judeei Dominum Cliristum in cruce Cur dainnaliouem quee patitur non expavit, cur
pendentem preetereuntes blasphemabant, moventes a prospiciendis malis sequenlibus oculos roenlis
capila sua et dicenles : « Vah! qui destruis templum clausit ? Unde et dicitur : < Nunc autem abscondita
Dei, et in triduo illud recedificas: salva lemelipsum; sunl ab oculis luis. » Perversa quippe anima rebus
si Filius Dei es, descende de cruce (Matth. xxvn). » preesenlibus dedita, in terrenis voluplatibus resoluta,
ad eurndem sensum respicit hoc quod subjuiigiuir : abscondil srbi mala sequentia, quia videre futura re-
Phe. t Aperuerunt super te os suum, omnes ini- jj , fugit, quaepraesentem leelitiam perturbant; dtimque
« mici tui sibilaverunt et fremuerunt dentibus, dixe- in praesentis vilae oblectatione se deserit, quitl aliud
« runt, Devorabimus. En ista dies quam exspectaba- quam clausis oculis ad ignem vadit? Unde bene scri-
« mus, invenimus, vidimus. » (MAURUS). Illum enim pttim esl : « In die bonorum ne immemor sis malo-
diem hosles semper desiderabant venire, quia lice- rum (Eccli. xi). » Et unde per Paulum dicitur :
ret eis totam simul gentem Judeeorum gladio occi- « Qui gaudent lanquam non gaudenles sinl (/ Cor.
sionis el vastationis devorare; sed quia hoc minime xxvu), > quia el si qua est preesentis temporis, ita
ila evenire patuisset, nisi multitudine impietatum est agenda Ieetilia, ut nunquam amaritudo sequeniis
suaruni Dominus hoc j'usto judicio fieri permisisset, judicii recedal a memoria, quaienus dum mens pa-
continuo propheta subj'ungit: vida extremee ultionis timore transfigitur, qiianlum
Ain. <Fecit Dominus queecogitavit, complevit ser- nunc praesens leetilia, tantum post ira subsequens
< monem suum quem preeceperat a diebus antiquis. temperetur. Hinc naraque scriplura est: « beatus
« Deslruxit et non pepercit, et leetilicavit super te homo qui semper est pavidus; qui vero mentis est
« iniinicum, exaltavi" cornu hostium tuorum. > (Hie- dtiree, corruet in malum (Prov. xvm). > Sequentis
« ron.) Scepius ergo Synagoga Judeeorum Domi- enim ira judicii tanlo lunc districtior portabitur,
1211 B. RABANlMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 121-2
quaiito nunc et inler culpas niininic timcltir. Scqui- _\. coena rccubuit (Joan. xxi). Natn cuni Propbeta di-
tur : « Quia veiiieiit dics in te et circumriabunt te cat: < Ecce enim in iniquitatibus coiiccplus sun., et
itiimici tui vallo. » Qui unquom simt bumauoe animae in delictis peperit nie nialer mea (Psal. L), » sine
uiajorcs inimici, quam maligni spiritus, qui banc culpa in mundo esse non poluit, qui in miindum
excunlem a corporc obsirient, quam in carnis amore cum culpa venit. Ilinc namque idem Projjhela ail:
positam deccptoriis tlelectalionibus foveanl : quam < Non justificabitur in conspectu tuo omnis vivcns
vallo circunidant, quia anle mentis ejus oculos re- (Psai. CXLII).» Hinc Salomon ait: « Non est hoino
duclis iniquilalibus quas perpelravii, hanc ad «a- in lcrra,qui faciat bonum et non peccel (Eccli. vn).»
lictalem sucedamnationis Irahentes coarctant, ut in Hinc Joannes dicit : « Si dixerimus quia pcccatiim
ipsa jatn extremitate vitee tlcprehensa, a quihiis ho- non babcmus, ipsi nos seducimus, el veritas in no-
slibus circumclusa sit vitleat, .et lainen evadcndi acli- bis non cst (/ Joan. i). » Hinc Jacobus ait : « In
tum invenire non possit, qttia operari jain bona non niultis offendimus oranes (Jac. itt). » Constat eniui
licel, quce cum licuit agcre contempsil. Cogitandum quia omnes qui de carnis delectatione concepti
valtle est quantum nobis erit terribilis hora nostrce sunt, in eorum procul dubio, vel aclione, vel locu-
resolulionis, qui pavor mceroris, quanla tunc om- tione, vel cogitatione, aliquid suum princeps mtinJi
nium malorum memoria, quce oblivio transaclee fe- B hejus habuil. Sed idcirco illos, vel post rapere, vel
licitatis, qucc forniiclo et consideratio juriicis. Quid pritts tenere non potuit, quia eos ille a tlebitis
ergo esse nobis rie prcesenlibus ad deleclationcm suis eripuit, qui pro nohis sine debito inortis cle-
debet, qtiando cunctis sinitil transeuntibus non valet bitiun solvit, u_ nos itleo sub jure boslis nostri de-
Iransire quoJ imniinet, quanJo et Uoc fundilus fini- bila nostra non leneant, quia pro nobis mediator
tur quod diligilur, el illuri incipilur, ubi dolor nun- If>eiel homiiium homo Cbrislus Jesus giatuilo red-
quam finitur? Tunc maligni spiritus egredientc ani- didit quod non debebal. Qui eiiim pro nobis niortem
raa sua opera requirunt, tunc mala quee suaserunt carnis indebitam reridiclit, nos a debila morte libe-
replicant, ut sociam ad tormenta trahant. Potest et rayit. Ait enim : « Venit enim princeps inuiidi hu-
hoc aptari illud quod sequitur : jus, et in me non hahet qiiklquam. » Unde jiixia
Sade. < Clamavit cor eorimi ad Dominuni, super illuil ejuod nOSProphela exhortatur, ciicens : « Dc-
muros filiceSion. » (Hieron.) Clamor h.c inlentioiip.m duc quasi lorren.eni lacrymas per diem et per
nienlis, lion exallalionem vocis significat. Clainanl noctem, non des requiem libi, neque taceat pu-
enini perversi hoinines, sive nequiticc spiriulcs co- pilla oculi tui. » (MAURUS.) Oinni lempore lacry-
ruin Dniiiii.osupev mitros-iHceSi!'!),cuinpolesiaiem, n_as per coinpunctionem cordis effundere debemus,
qua dominanlur plebi vcl animcc peccatrici, suee G qui auctorem nostrum nostris iniquitatibus offeiisum
ascribunl potenlice, non judicio permissionis divincc, non ignor.imus : non dissolvamur pigra niertia, nec
quoruro blasphemia, qua contra Dominura clamant, per desidiam et yanam securilatem cesset a lacrymis
cojidigua non evadet tormenta. Ctim enim expleve- pupilla octili noslri. Prceoccupernusfaciem Domini in
riiil superni arbitri in adversariis suis secrela jiidi- confessione, et in psahiiis jubileraus ei. Laveinusper
cia, tunc et ipsi reatus sui justa rccipient preemia. singulas nocles leclum noslrum lacrymis, slralum
Nullaeenim personae parcunl, quia oninibiis quibus nqstrum rjgemus, misericordia. operibus insistamus,
possunt, et quanluro permittuntur, nocere cupiunt, et eleemosynam pauperibus largiler tribuamus, et
eosque perditionis suee consortes habcre queerimt. tam pro nobis, quam etiam pro proximis nostris et
(Greg.) Untle nec opus est boc soluramodo de per- nobis commissis, misericordiam Doniini assidue de7
versa anima dicere, quia sam coangustare quee- precemur. Unde et sequitur :
riinl, cum ad eleclos quosque egreriientes veniant, Coph. « Consurge, Iauda in nocte in principio vi-
et suum iij illis, si proevaleanl, alicpiidrequirant. « giliarum, effunde sicut aquam cor tuum ante con-
Untts jjutem in omnibus exstitit, qui aute passionem < spectum Doraini. Leva erdeum manus iuas pro
suam libera voce dixit: « Jam non mtilla loquar vo- « animabus parvulorum tuorum, qui defecerunt in
bisciun, venil enim princeps rouiidi hujus, et in me « fame, et in capite omnium compeditorum. » (Hie-
non habet quidquam (Joan. xiv). » Quia enim htinc ron.) 'Consurgit in nocte, qui in tribulatione praesen-
morlalem hominem viriit, suum in illo,raundi prin- tis vitee torporem a se excutit negligentiee; iaudat in
ceps aliquid invenire posse creriidit, sed sine ullo principio vigiliarura, qui in onini conversatione sua
peccato a mundi corruptionc exiit, qui sinc peccalo strenuum se adhibet et cautum, et quidquid adver-
in muiidum venit. Hoc de se contra mundi princi- sitalis patilur, totura ad confessionem laudis _Deicon-
pem ncc Pelrus dicere preesumpsit, qui audire me- vertere nititur. Effundit sicut aqiiam cor §uum ante
ruil : < Quoecunque ligaveris super terrani, ligata conspecttim Domini, qui ex intimo affectu cordis
erunt el in ccelo; el quodcunque solveris super ter- producit lacrymas compunctionis. < Sacrificiura Deo
raro, solulum eril ei in coelo(Mallh. xvi). » Hoc nec est spiritus contribulatus, cor contritum et humilia-
Paulus diccre preesumpsit, qui priusquam mortis tum Deus non spernit (Ptai. L). » Levat ad Domi-
debilcim solveret, ad terlii coeli secrcta pervenit (// num manus suas pro animabus parvulorum suorum,
Cor. xn). Hbc ncc Joanncs dicere ausus est, qni qui tlefeccrunt fame in capite oniniura compedito-
j>ro ainore praecipuo in Redemploris sui pectore i;s rum, qui operalion.em misqvicordisepro humilii.u.s
1215 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — HB. XfX. 1214
et parvulis Chrisli raerobris, fame el sili usquequa- A clanstemena subslantia nisi capillorumspeciem teuei?
que in terminis niundi laborantibus, curam aJhibel quce dum ad usuin uecessitalis superfluunt, etiam
ex sincera dileclioue. Nullum euim munus Deo acce- abscissa non sentit. Capillis ergo Domini pedes ter-
ptabilius est quaui compunctio eordis, prolata es ginms, quando sanctis ejus, quibus ex charitate com-
radice verae dileclioiiis. Hinc est illud, quod iii patimur, etiam ex his qucc nobis siiperflui.nl miserc-
Evaugclio Dominus cumingressus fuissei in domum mur, quatemts sie mens per compassionem doleal, ut
Phariscei, ad prandiurn discubuil, magis lacrymi. etiam larga manus affeclum doloris oslendat. Rigat
niulieris peccatricis, quarii Jelicias epularum Piiari- namquc lacrymis ReJeniploris pecles,sed capillis suis
seei probavit, ubi ila legitur : « Ingressus domuiri non tergit, qui utciinque proximorum dolori compa-
Phariseei discubuit, et ecce mulier, quce erat iu ci- titur, sec!tainen ex his quee sibi superfluunt, non nii-
vitate peccatrix, ut cognovit quod recuhuissel ir seretur. Plorat et non tergit, qui verba quiriem dolo-
domo Pharisaei alltilil alabaslruin unguenti , ei ris tribuit, sed non ministrando quee destint vim do-
slans retro secus pedes ejus, lacryrois ccepit rigarc lorisininime abscidit. Osctdatur mulier pedes quos
pedes ej'us ,. et ungueiilo ungebat. Vitlens auteni tergit], quod nos quoqtie plene agimus, si sludiosc
Pharisoeus, qui vocaverat eum, ait intra se dicens : diligimus, quos ex largitate continemns, ne gravis
Hic si esset propheta sciret utique, quae et qualis •**nobis sit necessitas proximi, ne ipsa ejus indigentia
esset ista mulier quee tangit eum, quia peccatrix queesusteiilaturrfiat onerosa, et cum manus necessa-
est (Luc. VH). » [Greg.] Sed jara iste superbus etar- ria tribuit, animus a riilectione torpescat. (MAURUS.)
rogans qua sententia convincattir, audiamus. De Igitur, postquaniprophetanimiseramcivitatemadpa:-
dtiobus quippe ei Jebiloribus paraJigma opponitur , nitenliam eloralionis lacrymas provocavit, ad ipsum
quorum unus minus, alius amplius Jebet; utrorum- Dominum si qtiomodoa vintlicta eum placet vcrba c!c-
que debilo diroisso, quis amplius largitorem debiti precationis convertit, riicens :
diligat, interrogauir. Quihus verbis prolinus ille re- Bes. « Vide, Domine, et considera quem vinde-
spondit: «llle plus riiligit, cui plus dimiltilur. » Que « miaveris ila. Ergone comedent mulieres fnictiiin
in re notandiiin esl quia dum stia sententia Phari- « suum, parvulos ad mensuram palraee, si occidilur
seeus convincilur, quasi phreneticus funein porlal « in sanctuario Dominisacerdos et propheta?» Inter
ex quo ligetur. Eiiuiuerantur ei bona peccatricis. ceetera quoque mala quoe miserce genti Jttriccoriira
eiiiimcrantur mala falsa justj, cum dicitur : < lntravi accirierunt, illud quoqne contigil, quod mulieres
iti domum tuam, aquam pedibus meis non dedisti, eorum parvulos infanles, et fructum uteri sui pro-
heec autem lacrytnis rigavit pedes raeos, et capillis r pter famis inqpiam comeclerunt, Unde est illuri :
suis tersit. Osculuin mihi non dedisli, heecautem ex Quia in obsidione Samariee mulier ad Joram regcm
quo intravi non cessavit osculari pedes meos. Oleo clairiavit pro occisione filii sui, quem cuip vicina
capul meum non unxisti, heecauiem uuxit unguento sua comedil, expetens, ul ipsius filius similiter ad
pedes meos (Ibid.).» Postenumerationeraverosubin- comestionem ambabus tlaretur (IV Beg. vi). Sic quo-
fertur sentenlia: i Proplerquoddico tibi, remittuntur quo et in caplivitate ullima Romanorum, sub Tiio
ei pcccata multa, quoniam tlilexit multum (Ibid.). > et Vespasiano principibus, mulier queejam ex plebe
Quem namqueliiarisoeus de falsa justiiia praesumens trans Jordanem habilantium incolarum, Marja 110-
nisi Judaicum populum, quem peccatrix mulier, seclad niine, Eleaj.ari filia.genere ac divitiis nobilis, cum
vcstigia Domini veniens el plorans , nisi conversam alia mtiltimdine fugiens in Hierosolymam rece-
gentililatem significat? Quaecum alabastro venil, un- pta , cum caeteris obsidebatur. Ubi cum a raplori-
gueiiluni fudit, relro secus pedes Domini stelit, lacry- bus rebus omnibus el victualiliusexspQliala ftierat, ari
inis pedes rigavit, capillis tersit, eosriemquequos in- extrenimn necessitate famis cogente proprium filium
fundebat et tergebat pedes osculari non destitit. Nos lactanlem interfccit, partemque ejus coquens come-
crgo illa mulier expressil, si loto corde ad Dominura dit,parlcm vero in futurum ad coinedendum reserva-
post peccala redeamus, siejns pceniteiitia. luclusimi- vil. Unrie et niriore assalae carnis ipsi raptores ex-
teniur. Si igitur recla opera agimus, quibus opinionis citati, cum factum compererunt, nimis exhorrenlcs
boni odoris Ecclesiam rcspergamus, quid in Doroini seccsserunt. Quod autem in sancluario Domini sa-
corpore nisi unguentum fundimus? Sed secus pedes cerdotes el propbelee, pueri etsenes, juvenes ct vir-
Jesu mulier stetit. Conlra pedes enini Domini steti- gincs, glariio ceciclertint, bistoria. divinee nec non
mus cum, inpeccatis positi, ejus itineribus retine- et libri Joscphi historiographi de exciclio urbis Hie-
bamur. Sed si atl veram poenilentiani post peccata rosolyniee nianifeste docent. Mystice autem mulieres
converlimur,jamrelro secus pedes stamus, quia ejtis fructum ul.eri sui comedent, quando aninj.eepecca-
-vestigia sequimur quem iropugnabamus. Lacrymis triccs justo judice Deo retribueqte operum suorum
mulier pedes rigat, quotl nos quoque veraciler agi- coiidignam merceriem recipiunt. Occiditur propbeta
mus, si quibuslibet ultimis membris Domini per et sacerdos in sanctuario Domini, cum ipsi miiiistri
confeSsionis affecium inclinamur, si sanclis ejus in altaris et prcedicatores verbi Dei, propter negligen-
tribulatione compatiinur, si eorum tristitiam nostram tiam suam atque riesidiain, clesuo ofliciounde coro-
tJeputamus. Capillis mulier pedes, quosrigaverat, ter- nari debuerant, meritain poenam ultionis sortiuntur.
si!. CapiUiquippe superfluunl corpoii, etquid abun- Sin. «Jacueruntin terra"forispuer et senex, vir-
« gures mece ct JUVCHCS mei ceciderunt m gladio. A « Domini, qui effugeret, et relinqueretur. Qtios edu-
« Inlerfecisli in die furoris lui, percussisti nec mi- « cavi. et enulrivi, inimiciis meus consumpsit eos. >
« sertus es. > Jacent in terra foris puer et senex, Quasi ad diem solemnem hostes vocati sunt ad sub-
cum illi qui iiinocenliam puerilem simulabant, vel versionem perfidee'civi_al'is, quia id quod desidera-
illi qui videbanlur consilio plebem regere, lerrenis banl, Domino permillente, eveniebat. Interitum enim
desideriis incumbenles, propter facinorosam vitam Juciceorum quem appetebanl, conspicere meruerant.
de civitate Doraini ejecli, terree cui animo iifhoese- Aliler, hosies quasi vocali ad solemnilalem
veniunt,
rant cooequabuiitur, pttlvisque pulveri reddelur. Si- cum maligni spiritus in die judicii ad puniendos
militer et qui continentiam virgineam videbantur peccatores exsultantes conveniunt. Gaudent enim
habere, et robttr juventulis in operatione bona illi de ruina animarum, quia non ignorant ad supple-
exercere, propler hypocrisin, quam coram oculis lionem supernoe civitatis, uude illi corruerant, crea-
hominum gesserant, gladio futurce damnationis oc- tum esse genus humanum, et ob hoc se
privatos
cidentur. Inlerfecit enim vindicta ccelestis in die aeterna felicitate conspicientes, homines ne paradi-
furoris Domini fictos simulatores, non veros exse- suin habeant toto nisu per invidiam
prcecipitarc
cutores sacrarum virtutum. Unde in Evangelio festinant. Hoc tamen uon sine grandi dolore sancla
(Matth. xxv) virgines stultce in adventu sponsi le- B Ecclesia sustinet, cum filios suos quos baptismale
guntur mendicanles extra januanj nuptiarum foris gcnuit, et sacramentis divinis imbuit, sub inimico-
remansisse. Et in psalmis scriptum est: Juvenes rum manu per diversa scelera quotidie cadere videt.
ignem comedisse, et virgines eorum laraenlatas non Quod in sequentis libri inilio satis lucide demonslra-
esse (Psal. LXXVII). bitur, quoniam preesentem librum hic finem hahere
Thau. t Vocasti quasi ad diem solemnem, qui ccnseraus.
« terrerent me de circuitu, et non fuit in die furoris
LIBER NONUS DECIMUS.
(Hieron.) Primara partem Lamentationis Jere- enim seepe in Scripturis ponitur pro placare, utest
miee, qucc duobus alphabetis quasi Saphico metro illud : < Convertere, Domine, aliquanlulum, et de-
^ Vertit
scripta constat, quia tres versiculos qui sibi con- precare super servos tuos (Psal. LXXXIX).»
nexi sunt, et ab una liltera tamen incipiunt, heroici enim Dominus manum suam, quando jusle in reos
comma concludit.sicul jam supra oslensumesl expo- debitam ultionem immitlit, el convenil manum suam,
nendo Lranscurrimus: nunc ad secundam parlem, quando misericorditer a vindicta sententiam suspen-
ubi lerlium alphabetum, quod trimetro scriptum esl, dil. Scriptum est enim de illo : Dominus morlificat
et a ternis litteris, sed eisdem, lerni versus incipiuul, el vivificat, deducit ad inferos, et reducit. Dominus
explanandam veniamus : hoc in primis volentes pauperem facit, et dilat, humiliat, et sublimat. Et in
sciri quod heec pars primum calamitatem gentis Ju- Deuteronomii cantico ipse dicit: « Ego occidam, et
dccce, seu polius humani generis deflendo pronun- vivcre faciam; percutiam, et ego sanabo : et non
liat, deinde sacramenlum Dominicee inearaalionis est qui eripiat de manibus meis (Deut. xxxu). >
ac passionis manifesle exprimit, ubi Jiideeorum per- Beth. « Vetustam fecit Dominus pellem meam
secutio et innocentis Christi poena ac mors descri- < et carnem meam, contrivit ossa mea. > In pelle et
bitur. carne exteriora et moUia qucequeexprimit, in ossi-
CAPUT III. bus quoque robur inlernum. Vetustam ergo fecit
Ateph. « Ego vir videns paupertatem meam, in D Dominus pellem Judaeorum et carnem, quando in
« virga indignationis ejus. > (MAURUS.) Conqueritur exterioribus rebus per indigentiam fecit deformem.
« Contrivit ossa eorum, » quando duritiam mentis
ergo populus fidelis paupertatem suam, in corre-
ptione indignationis Domini, quia plurimos a slatu eorum minuit. (Greg.) Hinc quoque per beatum Job
rectae fidei et sludio bonorum operum in tenebras dicilur : «Cutis mea denigrata est super me, et ossa
erroris et vitiorum baralhrum cernit devolvi, «mulli roea aruerunt pree caumate (Job xxx). > Bene hoc
enini sunt vocati, pauci vero electi. > sancloe Ecclesieevocibus congruit, queedolorem per
Alepli. t Me minavit et adduxit in tenehras, et secutionis ultiroeein infirmis graviter senlit: cum-
< non in lucem. > Hoc est in tribulalionem cadere que ab illa alii pereunt, valentiores quique mcerore
permisit, el non in prosperilatem servavit. cruciantur. Exterior quippe causa ejus est terrena
Aleph. <Tanlum in me vcrtit, et converlit manura dispensatio, interior vero, cura cceleslis. Cutis ergo
< suam lota die. » Hoc enim senlit, justi judicis nomine infirmi signantur, qui nunc in ea exteriori
senteiilia decernente, sibi jttxta merita sua evenire, utilitati deserviunt. Per ossa vero fortes ejus figu-
quod se recolit propriis actibus promereri. Ulud rati sunt, in quibus corporis illius tola compago so-
tainen considerartduni est quod tlicit: Tanlum in liriattir. Quia igitur aut provocali muneribus, aut
me verlit, cl convcrlil manum suara. Convertcre perseculionibus afflicti multi in ea ab statu fidei in-
1S17 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIX. 1218
firmi cadunt, eamque ipsi postquam ceciderunt per- A ratur. Sed hanc dispensationis gratiam noiraulli
sequuntur, quid aliud quam cutis sueenigredincm pa- etiani fidelium ignorant, ex quorum etiam persona
titur, ul in ipsis postmodum focda appareal, in qui- per beatum Job alibi dicitur : Ecce clamabo vim pa-
bus prius pulchra videbatur?Dumenim hi qui prius ex- liens et nemo audiet; vociferabor, et non est qui
teriora bene dispensare consueveranl, contra clecios judicet (Job xix). Non est enim qui judicet dici-
Dei postniocluniseeviunt, quasi cutis Ecclesiee ante- tur, quando judicare dissimulat ipse qui est, qui
aclee juslitice colorem perdiditl, quee ad nigredinem causam nostram contra adversarium, preeter eum
iniquitalis venit qui judicet, non est. Nec tamen hoc sine judicio est,
Beth. « _Edificavit in gyro meo, et circumdedit quod judicium differtur, quia et cura heec beatus
< me felle et Iabore. > (Hieron.) Quid est aedificare Job dicerel el sancli viri merila, el adversarii pcena
in gyro, nisi undique pressuris coarclare? El quid crescebal. Hoc ipsum ergo judicium judicis differre
esl circumdare felle et labore, nisi amaritudine e.t fuil, ut singuli juxta merita sua condignam merce-
labore repletam coangustare? Unde et subditur: dein in futuro reciperent.
Beth. «In tenebrosis collocavit me, quasi morluos Ghimel. « Conclusit vias meas lapidibus quadris,
« sempiternos. > ( MAURUS. ) ln tenebrosis collocat seraitas meas subverlit. >(MAUR.) Ut ostenderet vali-
quasi morluos sempiternos, quando omni solalio B dis se tribulationihus coarctatam, lapidibus quadris
destitutos, nullam sinit de preesenli vila consolatio- se conclusam dicit, et semitam gressuuin suorum
nem sperare affliclos. De quo adhuc snbjungitur : subversam. Quia pelrce solidam formaro quadralam
Ghimel. t Circumeedificavitadversum me, ut non habentes, ubicunque positeefuerint, fixeejacent, nec
« egrediar aggravavit compedem meum. > (Hieron.) •alicubi relabi possunt. Myslice aulem eleclorum
Cum adversum se obsidionemvallo et aggeribus cir- populus lapidibus quadris apud iniquum concluriitur,
cumaedificatam conspicit, corapedera suum aggra- cum ejus caro antiqui hostis persecutionibus tempo-
vatum asserit, quia ejus exitum quomodo calamila- ratiter datur. Cujus ille semitam subvertit, quia
tem evadat, non invenit. Quod sanclus Job simUibus tormenta sua eum evadere non permitlit, nec
verbis expressit dicens : « Semitam meam circum- contenlus est solumraodo carnem crucialibus affli-
sepsit, ita ut transire non possim, et in calle meo tene- gere, imo etiam dolo el insidiis ejus animam funditus
bras posuit (Job. xix). >[Greg.] Quod ad infirma quo- qusarit subvertere. Unde subjungitur:
queraembra sanctaeEcclesieenon incongrue refertur, Dalelh. t Ursus insidians factus est mihi, leo in
quando per hoc quod prave sese egisse meminerunt, « absconditis. > Per has duas beslias ferocissimas ,
a bono quoque opere retardanlur, et ex infirmitale nimis dolosam et crudelem persecutionem antiqui
propria timidi, bona contra heecfortia aggredi non " hostis exprimit; qui per minislros suos alium blan-
preesumunt. Timent enim magna bona incipere, qui dimentis, aliumminis, alium suppliciis, asemitarectce
se in suis actibus infirmos esse meminerunt. Et lidei subvertere, et a spe coelestis ausilii, quasi
cum plerumque etiam bonum quod eligant nesciunt, desolatam atterere cupit. Unde sequiturj
quasi in calle suo positas tenebras perhorrescunt. Daleth. « Semitas meas subverlit et confregit me,
Nam saepe ita de suo opere fit animus incertus, ut « posuil mc desolalam. > De hujus leonis insidiis
iguoret omnino quid virtus, quid culpa sit. In calle Prophcta in Psalrais testatur, dicens : « Sedet in
ergo suo tenebras invenit, qui in his quee agere ap- insidiis cum divitibus in occultis, ut interflciat inno-
petit, quid eligere debeat nescit. Quia igiltir ssepe centem (Psal. ix). > Oculi ej"us in pauperem respi-
infirmitate, nonnunquam vero ignoraulia peccalur, ciunt, insidiatur in occulto sicut leo in cubili suo.
ex inlirmanlibus dicitur. < Semilam meam circum- Insidialur ut rapiat pauperem : rapere pauperem,
sepsit et transire non possum ; > ex cis vero, qui ad dum abstrahit eum. ln laqueo suo humiliavit eum,
ipsum opus bonum, quod eligant, caligant, subditur : inclinavit se et cadet cum dominabitur paupcrum.
<Et in calle meo tenebras posuit. > Ex pcena etenim (Cassiod.) Aclus Anlichristi latronum consueludini
culpee est videre bonum quod agere debeat, tamen ~. comparavit, qui occultas viasinsident,ut interficiant
implere non posse. Et rursum : « Ex graviori pcena innocentes. Tale euim Anlichristi regnum dicit fulu-
culpaeest, quid agere debeat nec videre. > Unde et rum, quod ad martyrum coronam el infideliumruinaui
conlra heec utraque Psalmistee voce dicitur : « Do- constat esse perraissum. Seepe enim in Scripturis
minus, illuminatio mea, et salus mea, quem tiroebo divinis divites in malo accipiuntur, sicut pauperes
(Psal. xxvi)? Contra ignorantiae enim tenebras illuin bono. Interficere vero innocentem esl de religioso
minatio, conlra infirniitalem vero salus est Dominus, facere sacrilegum, ejusque animam perpelua morle
quando et ostendit quid debeat ad agendum appeti, damnare. Nam cum dicit, oculos ejus iri pauperera
et vires praebet, ut quod ostenderat possit impleri. respicere, non respicit ut prospiciat, sed ad hoc
Ghimel. t Sed et cum clamavero et rogavero, inlendit, utperimat. Leonem in cubili suo antefa-
f exclusit oralionem meam. > (Greg.) Omnipotens tum dicitAnlichristum, qui atrociteret dolose lace-
Deus quid nobis profuturum esse valeat sciens, raturus est populuro Christianum. Inter initia enim
dissimulat exaudire dolentium vocern, ut augeat uti- persecutio Ecclesiee violenta tantum fuit, cum a
iilatem, ut purgetur vita per poenam, et quielis paganis proscriptionibus, tormenlis, ceedibusChris-
tranquillitas, quia hic inveniri non valet, alibi quee- tiani ad idolorum sacrificia cogerentur. Altera frau-
.1219 B. RABANI MAUBI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1220
duienta, quee nunc per hoereticos et falsos agilur ,A Domini. De quo ad corda hominum sicut lerientes
Christianos : novissiroa superest, qucepcr Antichri- sagittac, sic lerrentes sententiec veniunt. Unde recte
slum prcedicitiir csscvontura, qua nihil pcriculosius, quoque pcr Psalraistam dicitur : « Arcum suuiti
qutJiiiam erit violciita niinis ex potestate regni sin- teiendit et paravit illum, etin ipsoparavit vasa mor-
gularis, et deceptiosa miraculis; ut sicut Dominus in lis, sagiltas stias ardeutibuseffecit (Psat. vn).»Arcum
Evangelio riicil : Seriucat etiam, si ficri polest, ele- namqtie suum Dominus tetenciil, qui cunctis pecca-
ctos. Proinde ad vim perlinet, quod posittim est leo, toribus per Scripturam sanctam minas exhibuit. In
ad dolos quod ait, in cubili suo : sic utrccque iniqui- quo arcn scilicet vasa mortis preeparavit : quia se-
tatcs ejus singulis scrmonibus inlimanlur. Rapere cundum eloquii sui sententiam eos qui nunc corrigi
vero pauperem, significal subiluni periculum animoe, negligunt, i'eprobos clamnat. Ia quo eliam sagillas
adquodille nefandissimus traherenitituriiinocentes. suas ardentes effecit, quia ad eos quos per terrorcm
Duiuatlrahiieuni,idest, duinillum averitate culturee corrigit, accensas verboruni sententias emittil. « Et
ad iioiriinis sui venerationera molitur adducerc. In posu.il,inquil,[me sictit signum ad sagittam.» Conslat
laijueo suo bumiliavit eum. Laqueus significal do- nimifuin, quotl idcirco signuni ponilur, utsagillarum
Ium, quo simplicium corda capiunlur, cl velut noJo emissione ferialur. Fidelis ilaque populus in signura
perversitatis lacryinabiliter ailiganlur. Ilumiliabit B hosli suo esl positus qui eum suis ictibus impetit,
autem bene dictum cst : quoiiiam dc vera religione cum suis persecutioiiibus affligit. Qui eniro iii hac
sine clubiocadttnt, qui ad insana dogmata perducun- viia assidue mala tolerat, veltil in signo positusielus
lur. Ilic jam de ipso tyranno dicilur, qui in Dei suscipit ferientis. Unde el preedicator egregius cuni
scrvos pennissa potestate grassabilur. Inclinabil se, perseculionum mala toleraret, atque sub persecu-
id est, cum animuin stiuro nimia perdiloruin acqui- lione adversariorum gemeret, teneram discipulorum
silione remiseril, et quasi raalorum copia crapulaltis mentem de suis afflictioniljus consolaius ait : « Ipsi
in aliquod olitim post sanctorum pcsuias afllictiones- enira scilis quia in hoc positi sumus. . Ac si eis
que perveneril. Tunc ergo de stia preesumptione aperte dicat : « Quid in lioc tempore vulnera noslra
nequissimus cadel, quantlo illi cum suis sequacibus miramiiii? Qui si eeterna gatidia quaerimus, huc ad
supervenerit rcpentinus inlerilus : fineni quippe boc venimus ut feriamur (/ Thess. m). »
seeculi nescit, quoniam eum Dominus in sua pote- He. « Misit in renibus meis filias pharetree suee. >
state cousliluit. (Hieron.) Filias pharctree sagittas dicit. Misit ergo
Daleth. « Telendit arcum sutim, et posuit me in renibus filias pharelrce, cum carnalia desideria
« quasi signum ad sagittam. » (Greg.) Hoc cst, in hominibtis jiixta modum dispcnsalionis suee con-
scntenliam juclicii sui in me detexit, el certo ictti *-' grua castigalione corripuit. De hac quippe pharelra
castigationis corripuit. Arcus autem nomine in sacro in Job ita scriptum est • « Pharetrara enini siiam
eloquio aliquamlo raalorum msitlice, abquando riics apcruit, et af-li_i.itme (Job. m). > Quid per phare-
judicii , aliqtiantlo vcro ipsa eadem sacra eloquia tram Dei, nisi occullum consilium designalur. Sagit-
designanlur. Pcr arcum vero insidice figuranlur, taiu vcro Je pharetra Doinirius ejicil, quanclo dc
sicut Psahnisla dicil : < Intenderunl arcum, rem occulto jutlicii eonsilio aperlam senlentiam emitlit.
amaram (Psal. LXJII). Per arcum quoque judicii Quod enim fkgellatur.quisque, cognoscimus, sed cx
dies designatur, sicul pcr eumdem rursuui Psalmi- qua causa flagellum veniat ignoramus? Cum vero
slani dicilur : < Ostcndisli populo tuo dura, potasti post flagella vilee correctio sequilur, etiam ipsa con-
nos vino compunclionis. Deriisti metuentibus te si- silii virtus aperilur. Pharetra igilur clausa esf consi-
gnificalionem, utfugiant a facie arcus (Psal. LIX). » liutn occultum, sed apcrta pharetraa_fligimur, quaudo
In arcu eniiu quanto longius irahilur chorcla, tanto per iri qtiod post flagellum scquilur, quo consilio
de eo districtior cxit sagitta. Sic liiniirum sicextremi flagcliamur videraus, cura peccata Doniinus viriet,
judicii dies, quanlo longe tliffertur ut veniat, tanto el tanien manum ad vindiclam non commovet : quasi
cum venerit de illo districtior sentenlia procedit. p. clausara pharetram tenet, sed feiiendo iudicat quan-
Idcirco autem nunc diversis cladibus percutimur, ut tuiii ei in nobis displicuit hoc quod diu viriendo
his correcti paratiores luric inveniri valeainus. Unde loleravit. (IHeron.) Alias namque de sagitta et pba-
illic preemissum est: < Oslendisli populo luo dura, » retra in Isaia legilur, ubi ita scriptum est : < Posuit
flagella videlicel seectili, quoesectituruiu gravius ju- me sicul sagittam electam, et in pharetra sua abs-
dicii diem preecurrunt. « Potasti nos vino compun- condit nic, t ctc. (Isa. XLIX).Quando dicit.sagillaiu
ctionis,» ut terrena gaudia in lacrymas verlereniur. electam, oslendit habere Deuiii sagiltas pkirimas, el
< Dedisti meluenlibus le significalionem, ul lugiant a non electas. Qucesagiiteeprophelee sunt, et apostoli,
facie arcus. >Ac si diceret: Hoc tempus misericorriiee qui iii tolo orbc discurrunt, de quibus et in alio loco
est, illud tenjpus judicii erit. Per ista ergo hujus canitur : « Sagitlae tueeacutec potenlissime , popitli
temporis flagella significas, quomodo tunc pereussu- sub tecadent. » Etiterum: « Sagitteepotentisaculae,
rus [perseculurus] cs, quando non parcensjudicas, cum carbonibus desolatoriis (Psal. XLIV).» Christus
qui sicj districte raodo pcrcutis quando parcis. Ali- aulem dc niultis sagittis, et ftliis plurimis una saîtta
quando eniin per arcuin etiani sacra Scriptura desi- elecla, et filius unigcnitus est, quam inpliarctra sua
gnatur. Ipsa quoque arcus Ecclesia , ipsa arcus est abscondit, id esl in humano corpore, ut babitet in
1221 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIX. f-222
eo plenitudo divinitatis corporaliter, rcctequc csset. \ me absinlhio. _ « IIoc esl, absiulit niilii usum cricndi
credenlium fldes, cui et supra dicilur : « Tu es Deus clpavilpastu inutili. (Greg.)MysticeaulcininScriptu-
absconilittis et nesciebamus (Psal. cxix); » quec ra sacra dentcs aliquanrio pijedicatores, aliquando
sagilla ct sponsa viilnus accipiens loquilur in Cantico vero intenii accipi seiisussolcnt. De sanctis eniro pree-
canlicorum : « Vulnerata charitalis ego sitin. » dicawribus sponsee diclurn est : < Dentes lui sicut
lle. « Factus sum in dcrisum omni populo meo , greges tonsarum quae ascenderunt de lavacro (Caut.
« cauticiini eoruin tola die. (MAURUS.) » Derisiones iv). » Uiicleet iinicoruni ostensis in figura genlibus
populi sui propheta passus est, quando veibis ejiis dicitur : < Macla et manduca. » ld esl, vetustatem
non creJebant, irao repugnabaiit, riiccntcs ad cuin : eariim contere, el in corpus Ecclcsicc,videlicel in tua
< Mcndaciiimtu loqueris, non misitle Dominus Deus meinbra convcric. Rurstim quia denles interiores
noster (Jer. XLIII). » Aliler his vcrbis illud sancloe sensus accipi solcnt, Jeiemias prophela nunc tesla-
Eccicsioeteinpus exprimitur, quo publice a reprobis lur, diccns : « Fregit ad nunierum dentes meos. »
irridelur, quanrio iniquis cresceiililius in oppro- Per clenles c.eritni cibus frangiltrr ut glulialiir. Untle
brinm, fides etveritas erit in criminc : tanto quippe nor. immcrilo dentibus internos sensus accipiinus,
uiuisqtiisquc despectior crix, qtianlo justior esse qui singula quoecogitant quasi mandunt et coi__-
potuerit; tanto abominabilior, quo lamlabilior. Sancta B miiiuiint, atque ad venlrem niemoiiee transmit-
itaqueeleclorum Ecclesia affliclionis tcmpore proycr- tuiiU Quosprophcla atl nuiuerum fraclos dicit, quia
bium pravis eflicitur, quia cuin bonos mori per lor- juxta nieiisuraiii uniuscujusque peccati, inlelligenti;c
menta conspicitml, ab eis simililudinem malediclionis caecitas geueralur in sensibus, et secundum quod
stimunt. Qui enim transiloriain morlem viJent, sed quisque cgit cxtcrius, in eo obstupescat quod de
perniaiientem vilam non vident : lanlo liiagis deri- inlernis atque invisibilibus intelligere potuit. Uiide
dendo mala preesenliafugiunl, quanlo per iutcllectum recte ciiain scriptum est : < Omiiis homo qui come-
inlrinsecus ad bona permauenlia non pertinguui. Sed derit uvam acerbam, obstupescent denles ejus (Jer.
scit sancla Ecclesia in passiotiiijus cresccre , atque xxx). t Quiclnainque uva acerha nisi peccatum est ?
inter opprobria lionorabilcm vilain tenei-. scil, ncc Uva quippe acerba ost fructus ante terapus. Quisque
de adversis dijici, nec de prosperis g.oriari; novit enitn pitesenlis vilec deleclalionibus satiari deside-
contra prospera liientem suam in dcjcctionesicrnere, rat, qttasi fructus anie leinpus comedere feslinat.
novitcontra adversa animuinad spem supcrni ciJnii- Qui igittir uvara acerbam comedit , denles cjus
nis exallare; scitbonasua misericorriieeredeinploris, obstupescunl, qttia qui proesentis mund.ideleclatione
scit tnala sua juslitiee retrujuere j'uJicis, quoJ el bona pascilur, inlerni ejus sensus liganttir, ut jam spiri-
illo largiente habcal,etroalaillopcrmittentepatialur. J talia mandere, idest, intelligere nequeant, quia untle
He « Replevit me amaritucline, et inebriavit me in exlciioribus delcclati sunl, inde in inlirois obslu-
« a.jsinlhio. » (MAUF.US.) Auiaritudine repletuni se pescunt.Ei duni peccato aniina pascitur, panem justi-
propbeta asscrit, quia non tam de sua calamitatc, tiae cdere nou valcl: quoniani ligali clentes ex pec-
quaro de contritione populi sui dolore anxialus cst. cali consuciutiinc, juslum quotl iulus sapil edere
Unde trabit ad siroilitudincra potionein hcrha. ama- nequaquaui possunl. Hoc igilur loco quia denlcs, ut
rissiniee,quia valde afflictuni se viclet iniiuicorum diximus", inicrnps sensus accjpimus, considerare
devaslatione. Myslice auteni Jeremias totius in se magnoperc quid agere jiisli soleanl debemus, qui
humaneeconversationis speciem sumens, per lamen- pleramque si qua in se queelibet cartialia esse depi'e-
lum queritur, dicens : Inebriavit me absinthio. hendunl, hcec iuternis sensibus relractantes vehe-
Ebrius quisque quod patitur nescit, qui vcro absyn- menler in senieiipsis insequunlur, aifliclione se
tliio inebriatur, cl hoc quod sumpsil amaruin csl, et conterunt, magnisque ciucialibus vel rainima in se
lainen nun intelligit eamdem amariludinem qua prava dijudicanl, alque Iiaecper poenilentiam dara-
replelur. Huniarmm igitur genus recto Dci judicio Bant. Quod idcirco agunt, ut in conspeclu eelerni
in voluplatibus [calamitatibus] suis sibi tlemissuni, _-.judicis el ipsi iuveniri, in quantum est possibile, irre-
atque per easdem voluplates sponlaneis tribulationi- prehensiijiles debcnit, et hi qui eos sic se judicare
bus traditum , ebrium est absintbio, quia el aroara conspiciunt, eineiidare semetipsos a culpis graviori-
sunt quce pro hujus vitee amore tolerat, et tamen bus inardescani. (MAURUS.) Cibavit me, inquit, ci-
eamtlem araarittidinem ccecilate cupiditatis quasi in- nere, boc csl, fragili et niinus utili, suslentabat nie ci-
sensibilitate ebrielatis ignorat. Muiiriieniin gloriam boruro adminiculu. Huic eliam loco simile est illud
sitiens, dum multas pro ea Iribulationes reperit, quod pcenitens in Psalmis legitur dixisse : « Tota
atiiarmii estquod bibit: sedquod hoc niinis inhianler tlie exprobraverunl me iuimici mei, et qui laudabant
surupsit, ejusdem amariliidinis malum discernere me, adversum me jurabant, quia cinerem lanquani
jam prccipsa ebrietate non suflicit. Ainant enini per- panem manducabaui, etpotum meum cumflelu lein-
versi horaines pro hujus mundi gloria etiam iribu- perabam (Psal. ci). » Causain reddit cur ab ainicis
lationes, cunctisque pro ea sutloribus libenter ser- TCIa nolis in ejus faciem malediceretur, sicul et Job
viunt, et graviuni laborum jugo dcvotissiinc colla •pertulisse uianifestuin est, cujns vita proximis vel
«ubuiittunt. De quo adhuc subditur : amicisgravissimo squalore sordebat. Sollicitius lanien
Vau. < Et fregil ad numerum dentes mcos, cibavil versusiste tractandus est, neconlra humauaui con-
suetudinem favillas lignorum cscam putemus esse A qui dicebat : « Vivo autem jam non ego , vivil vero
poenilcntium. Cinerem novimus exustorum reliquias in me Christus (Gal. xxi). » Et rursus : « Desideriuin
esse carbonum, quas merito peccatis diciraus com- habens dissolvi et cum Christo esse. » Et: < Mihi vi-
parari, ut ipsa quoque tenuitas delictorura affliclio- vere Cbristus esl, el mori lucrum (Phil. i),» qui gesta
num doloribus absumalur. Nam quamvis exiguum de terrenae fortiludinis ad memoriam revocans , quasi
peccato perraaneat non meretur preemia, sed po- quaedamin se ossa numerabat, dicens : « Heebroeus
lius peccatorum indiget venia. Unde et in quinqua- ex Hebreeis, secundum legem Pharisceus, secundum
gesimo psalrao propheta clamat : « Usquequaque aemulationem persequens Ecclestam Dei (Phil. m). >
lava me at injiislitia mea, et a deliclo meo munda Sed suspendio animee, quia heecin se ossa interfecit,
rae. » Merito ergo et ipsos cineres peccatorum prolinus asserit, qui subjungit : < Sed qtieemihi fue-
sanctissimus pcenitens consumere festinabat, ne qnid runt lucra , heec arhitratus sum propter Christum
esset residuum, quod eum promerere non sineret, detrimenta. » Quae adhuc ossa in semetipso insinuat
regna ccelorum. « Et polum, inquit, meum cum fletu vehementius exstincta, cum subdidit: <Propterquem
temperabam. > Istud quamvis inlerdum videtur omnia detrimentum feci, et arbitror ut stercora. >Mor-
posse conlingere, tamen ct hoc quoque spiritaliler luisvero ossibus quam exanimis pendeat, ostendit ille
eestiinorequirendum. Potus est animarum illa satie- B cum subjungit, dicens : < UtChristum lucrifaciam,et
tas, queesicut in sepluagesimo quarto Psalmo dicit: inveniar in illo non habens meam justitiam, quee ex
« Calix in manu Domini vini meri plenus est mixto, lege est, sed eam, quee ex fide est Jesu Christi. » Sed
ct inclinavit ex hoc in hoc. » Ipse ergo potus est, quia collatis ej'us testimoniis Paulum ad alta suspen-
quem bene fletibus temperamus, ipse calix , quem sum mundo mortuum testati sumus, liunc beaUimJob
lacrymee nostree faciunt dulciorem. Tunc enim ani- si plenus eodem spiritu exlerioris vilee concupiscen-
niaepenetralia ccelestis ille potus ingreditur, quando tiam fugiat ostendamus. Sequilur : < Desperavi,
piis flelibus irrigatur. Hoc erat poculum quod irri- inquit, nequaquam ultra jam vivam. » Sunt nonnulli
soribus videbatur indignura : hic cibus qui deliciosis justorum qui sic ccclestia appelunt, ut tamen eeler-
judicabatur horrendus : sed hoc magis bonus Chri- norum spe minime frangantur. Largita divinitus pa-
stiamis debet amare, unde possit ad illa ccelestisregis trimonia ad necessitatis subsidium possident ,
convivia pervenire. honores sibi temporaliler impensos tenent : aliena
Vau. < Et rep.lsa est animamea, oblitus sum non ambiunt, suis licite uluntur. Qui tamen ab
« honorum. > eisdem rebus quas habent alienisunt, quia ad heec
Vau. « Et dixi: Periit finis meus, et spes mea a ipsa queepossidenl ex desiderio non tenentur. El sunt
< Doraino. > Si heecjuxta hisloriam considerentur, u nonnulli juslorum qui, ad comprehendendum culmen
magna anguslia Judaici populi exprimitur, qui se re- pcrfectionis accincti, dum altiora inlcrius appetunt,
pulsumah omni felicitale terrena et oblitum bonorum exterius cuncta; derelinquunt; qui rebus se nabitis
preeteritoi'um, propterimminentem captivitatistribu- nudant, gloria honoris exspoliant; qui internorum
lationem asserit, nec jam finem preesentis tribulatio- desideriura per assiduitatem se ainici moeroris afli-
nis ullum, vel consolationisspem habere se dicit. Juxta ciunt, babere de exterioribus consolationem nolunt:
mysticos vero intellectus electorum coetus repulsum qui inlernis gaudiis duni mente appropiant, vitam in
se a saeculiprosperitale fatetur, et oblitum bonorum se fundilus corporeeedeleclationis necant.
prcesentium, nec pro praesenti labore transitorium Zain. < Recordare, Domine, paupertatis et trans-
prsemiura a Domino, sed futuram ccelestis regni glo- < gressionis meee, absinthii et feilis. » Mutata locu-
riam ostendit se queesiturum. Mundus eniin periit, et tione ad ipsum Dominum pro populi calamitate pro-
concupiscentia ejus; qui autera facit volunlatem Dei pheta orationis verba cohvertit, ut ipse qui flagella
manet in eeternum. Hinc per beatum Job dicitur : peccantibus juste inlorsit, aflliclis opem misericordiee
« Elegit suspendium anima mea et mortem ossa mea, impendat. Propter transgressionem ergo ad pauper-
desperavi, nequaquam ultrajam vivam (/o_>.vn). > n talem vcnerunt, et amaritudinem vastationis et ca-
(Grcg.) Quid per animam nisi mentis intenlio, quid plivitatis, qux absinthii et fellis nomina expriraunt,
per ossa nisi carnis fortitudo signatur? Omne aulcm pali meruerunt: sed quia divinitalis natura clemens
quod suspenditur , procul dubio ab imis elevatur. est et pia, magisque ad indulgentiam quam ad vin-
Anima ergo suspendium eligit, ul ossa moriantur, dictam prona, quia non vult mortem peccatoris, sed
quia dum nientis intentio ad alta se elevat, omnem ut convertatur et vivat, si quis post lapsum pecca-
in se fortitudinem vitee exterioris necat. Sancti et- torum ad veram poeniteiitiam se converlit, cito a
enim viri certissime sciunt quia habere in hac vita misericorde judice veniam peccatorum impetrabjt.|
requiem nequaquam possunt, et idcirco suspendium Quod et Propheta in sequenlibus ostendit cunf
eligunt, quia nimirum desideria terrena deserentes, dicit.
ad alla animum tollunt. Suspensi autera mortem Zain/t Memoria memor ero, et tabescet in me
suis ossibus inferunt, quia amore superneepatriee in < anima mea. >
virtutum studiis accincti, hoc quod fortes prius in Zain. « Haecrecolens in corde meo, ideo [in Deo
roundo fuerant vinculo humilitatis insequuntur. « sperabo. > Qui enim semetipsum diligenter iaspi-
Intueri libet quomodo animam suspendat Paulus, cit, ct pro peccatis suis carnem suam macerare et
1225 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XIX. 1226
desideria mortificare non despicit, non solura veniara A lorum scriptum est (Act. vi): « Verbum Doraini cre-
delictorura, sed et supernum preemium a vero sai- scebat, el raulliplicabatur numerus discipulorum in
valore et clementissimo judice sperare debebit, qui Jerusalem valde, multa etiam turba sacerdolum
omnes homines vult salvos esse et ad agnitionem obediebal fidei. > Et rursum (Act.iv): « Multitudinis
pervenire veritatis : « Misericors et miserator Domi- credentium autem erat cor unum, et anima una, uec
nus, patiens et multum misericors (Exod. xxxiv). > quisquam eorum quee possidebat aliquid suum esse
Ideo et propheta hanc investigabilem profunditatem dicebat, sed erant illis omnia communia. Et virtute
bonitatis Dei considerans, et populi sui reatum et magna reddebant Apostoli testimonium resurrectio-
proterviam non ignorans, mox subdidit, dicens : nis Jesu Chrisli Domini nostri, el gratia magna erat
Helh. « MisericordieeDomini quia non sumus con- in omnibus illis, neque enim quisquam egens erat
« sumpti, quia non defecerunt miseraliones ejus. » inter illos. Quotquot cnim possessores agrorum aut
Toties enim gens prava et perversa Judeeorum Do- domorum erat, vendentes afferebant pretium eorttm
minum ad iracundiam provocando irritavit, ut si quecvendebant,et ponebant ante pedes discipulorum,
eam secundum judicium vellet judicare, et non per dividebatur autero singulis prout cuique opus erat.»
misericordiam eligerel palienter sufferre, jam dudum Unde ipse consequenler dicit:
poenis deficeret, nec restaurationis spem ullam ha- B Heth. « Pars mea Dominus, dixit anima mca, pro-
beret. Quod et Isaias ostendit, dicens : « Vce genti « pterea exspectabo euro. >(Hieron.) Nam portio Do-
peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, mini ecclesiasticus.est populus redemptus sanguinc
filiis sceleratis! Dereliquerunt Dominum, blasphe- Christi, de quo in canlico Deuteronomii Moses aft:
maverunt sanctum Israel, abalienati sunt relrorsum: « Pars aulem Doinini, populus ejus Jacob, funiculus
Super quo percutiam vos ultra addentes preevarica- hcerediialis ejus Israel (Deut. xxxn), » vel polius
tionem: omne caput languidum et omne cor moerens. ipse Dominus pars ejus, cuj'us amore omnia lerrena
a planta pedis usque ad verlicem non est sanitas in despicit, et ipsum solum pree omnibus habere elcgit,
eo : Vulnus et Jivor et plaga lumens, non esl cir- ad cujus aspecturo fulurum etiam se pcrveiilurum
cumligala, nec curala raedicamine, neque fola oleo sperat. Ex cujus persona Propheta in Psalmis ait .
(Isa. i). » Et post paululum : < Nisi Dominus excr- < Defecit cor meum et caro mea, Deus cordis mei
ciluum reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuis- et pars mea Deus in seecuia(Psal. LXXII).»[Cassiod.]
semus, et quasi Gomorrha similes essemus. » Hinc Defectus dictus est, quoniam deest illi effectus; et
et Paulus ait (Bom. ix) : « Quod si volens Dominus jure cogitatio carnalis defecerat, quee se errasse
ostendere iram et notam facere potentiam suam, noscebat sed illi confitetur cui culpam revelare
swstinuit in multa palientia vasa iree apta in inter- C rcmedium est, delicta confiteri securilas. Et nota
itum : ut ostenderet divitias glorioe suee in vasa quod in uiio vcrsu cor et in bono ponitur et in
misericordiee, queepreeparavit in gloriam, quos et malo : < Defecit cor, » ulique mala cogitatio. « Detis
vocavit nos non solum ex Judeeis, sed etiara de gen- autem cordis, > hoc est, auctor boni intellectus, quia
tibus, etc. » Hiinc loctira memoratus apostolus Pau- eum sine ejus gratia nemo habct. lllius vero hominis
lusj ad eosdem Romanos plenius disseril scribens Deus est pars, qui se majestati ipsius ct credulitate
(Bom. xi) : « Dico ergo: Nunquid repulit Deus pe - consociat el probabili actione commendat. Iu see-
pulum suum ? Absit : nam et ego Israelita sum ex cula vero, quod addidit, semper se ipsi adha:rere
semine Abrahee, de tribu Benjamin. Non repulit promisit, quod revera perfectorum cst, nunquam
Deus plebem suam, quam preescivil. » Et post pau- ab illo vellc discedere, sine quo contingit semper
lulum: « Sic ergo et in isto tempore reliquiee se- errai'e.
cundum electionem gratice salvee factee sunt. > Ex Theth. < Bonus est Dominus sperantibus in eum,
quo ostenditur superiora, quee contra Jerusalera el <animoe queei'enli illum. » (MAURUS.) Bonus itaquc
Judam sermo prophelee Isaicecomminatus est, aon Domintts speranlibus in euro , quia beneplacitum
ad Babylonieecaptivitatis referenda tempus, sed ad est Domino super limentes, et in eos qui sperant in
ultimara Romanorum, quando in Apostolis salvce misericordia ejus. Quem qui rcquirit inveniet eum ,
factcesunt rcliquice populi Judceorum , el una die et ad beatam vitam perveniet. Unde dicit Psalmista :
creclirierunt tria millia et quinque millia, et in toto < Queerite Dominum el vivel anima veslra (Psal.
orbe Evaiigelium seminatuni est. Cui eliam sensui LXVIII).» De quo et Isaias ait: < Sancli qui sperant
sequens sententia favet. Nam subditur : in Domino, mutabunt fortitudincm, assument pen-
Heth. « Novi diluculo, multa est fides tua. > Lo- nas ut aquila, volabunt et non delicient (Isa. XL). >
quitur ergo propheta ad primitivam in Jerusalem Sed quia bonum est illi, qui sperat iu Domino, et
Ecclesiam, laudansspeciemejus, quee,post dilucuhim ad fuluram ejusvitam [visionem] pervenire, certalut
resurreclionis Christi, veterem hominem exuens, patienter omnia adversa sustineat, el sine moleslia
novi hominis pulchritudinem ortu suo declarabat. aliorum preesentem vitam ducat, imilans illuni de
Cujus eliam multa est fides, quia per gratiam sancli quo scriptum est: < Ecce servus meus, suscipiam
Spiritus confortata, -verbQprcedicationis et virlutum illum; eleclus meus, complacuit sibi in illo anima
signis plurimos ad societalem fidei et religionem mea: dedi spiritum meum super eum , judicium
Christianam convocabat. Unde et in Aclibus aposto- gentibus proferet. Non clamabit neque accipiet per-
PATHOL. CXI. 39
1227 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 122S
sonani, neque audiclur foris vox cjus : calamuin A paticntia: custodia servis ChYislinecessaria est, quia
quassaluni non contcrcl, et linimi fumigans noii cx- ([iii se exaltat liumiliabitur, qui antcm in paiienliea
stinguit (Isa. xni). » Proptcrca tlicit: virlulc pcrscvcraveritusque ad fincm,hic salvus cril.
Theth. <Bonum cstprccstolari cum silcnlio salulare Unrie subjuiigiliir:
<Domini. » Oinnis enim bonorum vita iranquilla est Iod.«Ponct in pnlvere os suum, si forte sit spes.»
elplacida, inter supcrbos vero scmpcr jurgia sunt: Illc qtiippc in pulvere ponil os suum, qui humililer
idcirco Paulus Thessalonicensibus ail: « Rogamus sentiens fragilem se cognoscit, et de pulvere se
autem vos, fralrcs, ul abundctis roagis, et operam factum , iterum in pulverem reversurum, fatctur,
detis, ut quieli sitis, et ut veslrum ncgoiiuni agatis, dicens cum patriarcha Abraham : « Loquor atl Do-
et opereroini manibus vcslris sicut pi.ecepinius vo- iniiiuni lncuiii, cum sim pulvis et cinis (Gen.xvin). »
bis, et ut honesle anibulelis ari cos qui foris sunl, et Cui etiam spes erit futurce resurrcciionis : quia cum
iiullius aliquid dcsideretis (/ Thcss. iv). » Quod quia se per pceniteiitiara casligando carnem macerat,
neino perfccte agere valet, nisi qui se a niunrii con- spirilus remissionis et fulurce gloriee per Doinini
eupiscenliis et sccculinegotiis scquestral, subsequi- misericordiam habere debebit. (Greg.) Hinc est quod
tur, riicens : beatus Job, sapientes Doroini sententias auriiens, se
Theih. « Bonum est viro cum porlaverit jugum ab *»cognosccndo non esse sapienteni.seinetipsum reprc-
« atlolesccntia sua. » henriit, riicens: « IJeo insipienler loculus sum, et
Iod. « Sedebil solitarius ct laccliit, quia levavit qiioe ultra modum excerierent scientiam meani (Job.
« se supcr sc. » Mililtim ergo Cbristi perfeclio cst, XLII).» Scd quia nulla est cognitio reprehensionis,
..xulam mentem habere a cunctis tcrrcnis negotiis si non sequanlur etiam lamenla pcenitudinis, recte
et a luniultu, juxta illud Apostoli : «Nenio militans post rcprchensionem subriitur: < Et ago poeniieriliani
Deo implical se scecularibii- ncgoliis, ut ci placeat in favilla et cinere. »In favilla eleiiim et cinere J-K,-
cui se probavil (// Tim. n), > caniquc quanliiin micnliam agcre est, conteinplata summa essciilia,
humana imbecillilas sinit festinal unire cum Christo. nil aliud quam favillam se cincremque cognosccrc.
Quam quidcni specicm conversalionis, boni eremiue Unde ct civitati reprobcc in Evangelio Doininus di-
ct monacbi, qui voto monacbico niysticeedisciplince cil: « Si in Tyro et Sidone factee fuissent virtutes
obligali sirol, iinitari contendunt, scd rara esL et quec faclcesuut in vobis, olim in cinere et cilicio poe-
paucissimis dono Dei hccc perfeclio conccssa. ls nilentiam egissent (Muttli. xi, 21). »In cilicio quippe
elenim vere ct non cx parte perfectus est, qui et in asperitas et compunctio peccatorum, in cinere auiem
eremo squalorem solituriinis, et in ccenobio infirmi- pulvis ostentlitur morttiorum, ct idcirco ulrunique
tales fratruin ecquali magnanimitale suslcnlat, et hoc adhiberi ad pcenitenliam solet, ut in pun-
ideo in utraque profcssione per oninia consumma- ctione cilicii cognoscamus quid per culpam feci-
lura iuvcnire diflicilc est, quia ncc anachorcta con- mus, cl in favilla cineris perpendamus quiri per
templura ac privationem matcrialiuni reitira, nec j'udiciuiii facli sumiis. Considerenliir ergo in cilicio
ccenobita thcoricam ad intcgruni polesl. asscqui pu- pungcnlia vitia, consideretur jin.cinere per mortis
ritatem, sed tamcn qiianluni snperexcellat serenitas senlenliam subsequcns justa poena vitiorum. Quia
tranquilloevilee liirbiilcnlia. sa:cularis convcrsalionis, enini post pcccatuin carnis contumelicesurrexeruiit,
novit qui hanc expcrtus cst, cl Dominicum jndicium vidcat homo in asperilate cilicii superbiendo quid
in Evangelio inlcr dtias imilicrcs disccrnil, ad Mar- fccit, videat in cincrc usqiietjiiopeccando pervenit.
Iham dicens : « Martba, Marlha, sollicila cs, ct tur- Potest quoque cilicio ipsa per recorriationem atque
haris erga plurima. Porro iiniini est ncccssariuni. pccnilentiam dolorum piinctio riesignari. Nani hoc
Maria optiniam partcm clcgit, quce non auferetur ab quod ait beatus Job, ipse nie reprehenrio, quasi
ca (Luc. x). » El bcalus Davnl solum lioc nccessa- quodam cilicio pungitur, rium in mente sua asperis
rium honiini esse definicns , Deo jugitcr inlicurere redargulionum sliinulis confricalur. ln cincrc aulcm
desicleral, tlicens:« Mihi aulcm arihoercreDco bonuin j. agit pccnitcnliani, quia ex primo peccalo quid per
csl, ponere in Doniino spcm mcam (Psal. LXXII).» juslum judicium factus sit solerter attenriit, clicens:
Et alibi: < Unam pelii a Domino,hanc requirani, ut « Ago prcnilcntiam in favilla et cinerc.» Ac si aperle
inbabitcm in rionio Doniini oinnilius ilirlius vila: riicat : Pe iiulio auctnris mci tlono superbio, quia
inea:, ut virieani vohinlalcni Domini, ct visilcm lein- suiiipliis ex pulvcre, per illatce niortis sentenliam ad
phmi cjus (Psat. xxvi). » Una crgo cl sola cst theo- pulvercm me redire cognosco; ct quia necessarium
ria , id cst , contcmplalio Dei, cui meiito oninia cst til hiimililatem coniitelur patientia ostendens,
juslifn alionum merita , universa virlulum sturiia pr;escns Propbeta tlicit:
poslpoiiiintiir. Activa etenim vita cum corpore riefi- Iod. « Dabit pcrcutieiiti se maxillam, salurabiUir
cit, contcmplativa aiilcra vila bic incijiilur, ut in « opprobriis. » ( MAURUS.) Ut impleat evangelicum
coelesli palria pciiicialur, quia ainoris ignis, qui hic virtim ctti dicitur : « Qui to percusserit iu maxillam,
ardere incboat, cum ipsum qucm amat virierit in precbe ei et alteram (Matth. v).» Quod illi quoque in
amore cjus amplius ignescit. Conlcmplaliva ergo culpa sint, qui reddunt nialuro pro malo, et dentem
vila ininime aiiferlur, quia subtracta prcscntis s;c- pro dcntc, et oculum prooculo, ostendit Davirielicens:
'.uli luce perficitur. Sed aiitc oiimia lmmilitatis ct « Si reddidi rclribuentibus roihi roala, decidammc-
1229 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. XIX. 1230
rilo ab inimicis meis inanis (Psal. vn).» Quapropler A , et per diversas operas beneficiorum una voluntas est
illa aposlolica sententia magis tencnda cst, qua tli- subvenire pcccantibus. Sed ut totius scntcntiaevirttis
cittir : « Si esuricrit inimicus tuus, ciba illum; si possil intelligi, breviter dicendum est: Si fas est ut
silit, potum da illi: hoc enim faciens, carbones ignis coeltiranon cooperiat tcrras, potest iieri ut Dominus
congeres super caput ejus. Noli vinci a malo, sed non protegal sibi purissime servicnles.
vince in bono malum (Mallh. xxm; Bom. xn). » Et Cuph. « Non enim hurailiavit ex cortle suo, et ab-
quoniam prceler calamilalem hujus muntli, miseri- <jecit filios hominum. » (MAURUS.) Non enim ita
cordia Domini electos suos de preesenti tribulatione despexit Dominus ex corde suo genus humanum, et
sublevabil, sequitur : abjecit a procuralione solalii sui, ut ullra propter
Caph. « Quia non repellit in sempiternum Domi- transgressiones nolit eorum curam habere et ope
< niis. » pietatis suce sustentare: sed oropter bonitatem suam
Caph. < Quia si abjecit et miserebitur, secundum sustinet eos in multa patientia sua, ut de vasis iree
< multitudinem misericordiarum suarum.» Non enim efficiat vasa misericordiee, quia misericors et mise-
in sempilernum repellit Doiniiius eos qui se corri- rator Doniinus, patiens et multum misericors. De
gere volunt et cohibere a peccalis : quia si abjecit quo alia Scriplura dicit: « Misereris omnium, Do-
atl tempus, et digne corripi ab hostibus reos per- j} mine, quia omnia potes, et "dissimulas peccata ho-
misit, ilerum conversis secundum iiiultituriinem minum propter pcenitentiam. Diligis enim omnia
lnisericordiarum suarum beneficium proestal. Huic quce sunt, cl nihil odisti horum quae fecisti, nec
simile est illud, quod in Psalmis David ait (Psat. cn): enim odiens aliquid constituisti (Psal. CXLIV;Sap.
« Non in finem irascetur Dominus, neque in celer- xi). » Quomodo aulera posset aliquid permanere,
num iiidignabitur. Non secundum peccata nostra nisi lu voluisses ? Aut qttod a te vocatum non
fecit nobis, neque secundum iniquilates nostras re- essel conservaretur ? Parcis atitem omnibus, quo-
tribuit nobis: quia secundum alti,ludinem coeli a niam tua sunt, Domine, qui animas amas, bonus
terra confirniavit Doroinus misericordiam suam su- et suavis est, Domine, spiritus tuus in onmibus,
per timentes eum. > (Cassiod.) lllis scilicet non in propter quod hos qui exerrant partibus corripis,
finem irascetur, qui devola satisfactione semetipsos et de quibus peccanl admonens alloqueris, ut re-
cognoscunt, qui ad euni redire diligunt, qui ille- licta nialilia eorum credant in te, Domine. Proinue
cebras soeculicum suo auctore contemnunl. E contra, nullo modo eesljniandiim est, quod creator clemen-
illis in finem irascetur quibus dicturus est: < Ile in tissinius causa sit perditionis hominum iniquorum,
ignem aelernum (Matlh. xxv). » Magna infelicilas qui ad Deum per poeiiilentiam noluerunt converti,
perire sub pio Domino. Ne lardas illi salisfacere, C ( sed unusquisque in peccalo suo inleribit: « Funi-
cui tecognosciserrasse, maxiine cum supplicationem culis enim peccatorum suorum unusquisque con-
tuam vacuam non sentias, si tamen eain inlegro stringitur, et aninia quae peccaverit ipsa morietur
animo te obtulisse cognoscas. Potest hoc el de po- (Prov. v, Ezech. XVIII). » [Hieron.] Quod autem
pulo Judaico sentiri, qtiem convertendum conslat vincula dicantur esse peccata crebrius legimus, e
in fine secculi. De qiio et Apostolus dicit: < Caecitas quib.us illud Psalraista. : « Funes peccatorum cir-
ex parle in Israel contigit, ut plcniludo genlium in- cuniplcxi sunt me (Psal. cxvm). » Et Isaias : « Vee,
troiret, et sic omnis Israel salvus fieret (Bom. xi). » inqtiil, qui trahunt peccata lanquam funem Ion-
Quotl autem dicit, < non secundum peccala nostra gum.» Et Dominus arguens oopulum delinquentem,
fecit nobis, » senlentia generalis est, quia nemo qui peccata peccalis conjungendo sociaverat, fecit
est qui ejiis graliam gratis non habeat, dtini lex sub flagellum de funiculis, ostendens eis quomodo do-
peccalo cuncta concludal, sicul lestalur Apostolus : mum Dei fecissenl speluncam lalronum, et sericin
« Oinnia conclusit Deus in incredulitate, ut oinnium bralionis verlisseiit in domum negotialionis (Joan.
misereretur (Bom. xi). » Illc tamen comrouniter n). Convivia qttoque ccenee Dominicee,veslem non
bonis malisque spiritum donat, salutein Iribuit, habens nuptialeiu ingressus, vinctis pedibus ac ma-
indigentias adirait, et generalitcr bonus csl, scilicet P nibus ejicitur in tencbras exteriores. Et Dominus
quouiam supplicantibus ita pius cst, ut lunc uiagis eum venit ul his qui erant in vincnlis diceret, Exite, ct
tlignetur absolverc, quando sluduerit imusqiiisque, qui vcrsabanlur iu tencbris, Revelamini. lpse eniiu
atlhibita satisfactione, semetrpsum daninare. Illtid « solvit compedilos, ct illuminat ccccos. > Quos hic
ergo quod dicitur tanlo majorem esse a meritis eo- Jeremias vinctos terrce nuncupat dicens :
rum misericortliam Domini, qiiani retribuit firielibus Lamed.« Utcontereretsubpedibus suisomnes vin-
suis, quantum polest a terra cceli summilas elevari, « clos terree. » Ne plangent cos, qui peccare cccpe-
illud significat, quia sicut coelum terras operit, et rant, statiniqiie desierant. « Non est enim vir super
competenlia beneficia leinporibus suis homini tri- lerram qtri faciat bonum, et aliquando uon pcccet
buit, motlo pluvias influendo, modo preeslando se- (Eccl. vn),» sed qni longo fiiniculo pcccata protraxe-
rena, modo ipsum aerem venlis saluberriniis lempe- rit. Unde el in Numeris lcgimus (Num. xix): Vaccam
rando, ita et misericordia Domini fragilitali noslree rfifara, cujus cinis cxpialio esl populi, non aliler
noscitur diversa beneficia prcestare. Suslinet eiiim inunolari el offerri ad alta.e Domini, nisi quee ter-
ut corrigat, Hagellat ut erudiat, probat ut proesiet, rcna opei'a non fecerit, juguinquc 11011 traxcrit, nee
1251 B. RABANI MAURIARCIllEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1252
vincnlis jugi Nabuchodonosor fuerat alligata. Et in A , quippiam videat et rcverberata contremiscat; et quia
Isaia propheta pro cingulo verilatis filioeSion cin- eum sicuti est videre non potest, aliqualenus vi-
gunttir funiculo (Isa. m). Ahitopbel quoque et Juclas dendo cognoscat. Sed hcecheeretieisanctam Ecclesiam
quorum alter David, alter Dominum prodiderunt scire non eestimant, qiria stulto jiidicio solos sc esse
(///..(/.xvir.-l/at./i.xxvii), fune longissimo trabcntes sapientes pntanl. Idcirco iste propheta moxcorripit
peccata sua periere suspendio, putantcs maluni eos qui isla opinanlur, dicens :
conscientiee proesenti morte finiri, et nibil esse post Mem.« Quis esl isle qui dixil, ul fierel Domino non
mortem. (MAUII.)Domini enim judicium iiullo raodo «jubenic?»
errabit, nec aliquid fit in terra sinc causa. Neminem Mem. « Ex ore Altissimi non egredienlur , nec
injuste damnat, neminem spernit, nerainemque in- < bona, nec mala. »
debile relinquit : quia omnia numero, mensura et Mem. « Quid murmuravit homo vivens, vir pro
pondcre disponit, ordinal alque gubernat, ncc ullo « peccatis suis. » (MAURUS.) Fuerunt enim hccrelici,
moJo credendum est, quod aliquid per ignorantiam qui dixerunt Deum non facere mala, contra illud
auctoris sui contingat in rebus humanis, juxta hcc- quod scriptum est: « Ego Dominus formans lucem ,
relicorum opinionenr, quod sequens sentenlia sonare et creans lenebras, faciens pacem, et creans raalum
videtur. B (Isa. XLV).» E contrario fuerunt alii, qui dixerunt
Lamed. t Ut declinaret judicium viri, in conspeclu Deum creasse mala, contra id quod scriplum est :
« vultus Altissimi. i « Fecit Deus omnia bona (Eccl. mj. » Fuerum item
Lamed. « Ut perverteret homincm in judicio suo, alii, qui dixerunt duas naturas, ct duas substanlias
« Dominus iguoravit. » Huic quoquc simile est, quod ab initio fuisse, itl esl, bonam et malam, cum oinnis
in libro Job in Eliphaz verbis legituT,ubi ita scriptnm natura,autcrealoj' sil, aut natura [crealura]. Untlc
est : « An non cogitas, quod Deus cxcelsior coelo, ct falsum est quod natura ulla mala sit, ctim creator
super stellarum verticem sublimetur (Job. xxn) ? summus et optimus creaverit bonam crealuram ,
El diccs : Quid cnim novit Deus, et quasi per cali- quia vidit Deus cuncta qucc fecit, et erant valde
ginem judicat nubes, lalibulum ejus nec noslra con- bona (Gen. i). Tropice igitur Deus dicitur facere
siderat, et circa cardines cceli perambulat?» (Greg.) mala, hoc est, adversa moerentibus infligere juxta
Sunl pleriqtte ila hebeles ut ibrmidare nesciant, nisi illud, quod in Isaia scriptum est: « Ego Dominus el
quod corporaliler vidcnt: unde fif ut Detim non non est alter : formans lucem , et creans tenebras ;
metuant, quem viderc uon possunt. Heeretici aulem faciens pacem, et creans malum : ego Dominus fa-
quia csse sc sapientcs arbitrantur, verba contra ca- ciens omnia heec. Ego, ait, Dominus et non amplius
tholicos irrisiones proferunt, atque ab eis illum non C extra me. » Prceter sermonem quippe atquc ratio-
tiincrc suspicantur, quem videre corporaliter nc- nem virtutemque meam , et sapienliani quce in nic
queuut : et quasi per torporem sensus auctorem est : Nullus est aller Deus et heecfeci, tit ab orienie
suutn existiment, quia excelsior coelo est, el super et occidente omnis orbis agnoscat, nullumque cssc
stcllarum vertices sublimatus, ex longinquo videre alium absque me Deum : « Ego Dominus, et non
ncm possc; et quia inter nos ct cceleslem sedeni est altcr. » Patcr ciiim in Filio, et Filius in Patrc,
parles aeris inlersunt, quasi iu nube latens per qui loquilur in Evangelio : « Ego el Paler unuin
caligincm judicet, et superioribus inlenlus lnintis sumus (Joan. x). » ln Ezrce volumine posilum csl
ima perpendal; ct dum cceli cardines ainbieiido con-. scripsisse Cyrum ad omnes genles, iniUum esse
stringit, interiora non videat. Sed quis de Deo ista Deum nisi solum Deuin Israel, sive ila intclligenduiii,
vcl desipiens suspicetur, qui nimirum cum sit; quod caplivorum laxatio, et Dei in populum suura
semper omnipolcns, sic intendit omnibus ut adsit clemenlia, cunctis genlibus Deum fecerit noliorem.
singulis, sic adest singulis, ut siniul omnibus; Qui igitur dedi libi fortitudinem, et solus Deus siim,
nunquam desit. Nam ctsi quosdam peccantcs de- ipse res intra se conlrarias facio, lucern el tenebras,
serit , eisdein tamen ipsis adest per judicium, id est, diem et noctcm, pacem et malum , hoc cst,
quibus deessc cernilur per adjumenturo. Sic ita- " olium et bclluni, per quee significat iratum sc fuissc
(jue exleriora circumdal, ut interiora impleat : populo suo, quando tenebras captivitatis, malaquc
sic inleriora implet, ut exteriora circumrict : sic; sustinuit scrvilutis, pt rursum misertum , quantlo
sunima regit ut ima non deseral : sic irais preesens> remissi in patriam, pacem et gaudium receperuut.
est, ul a superioribus non recedat: sic lalcl in suat QuomoJo ltici contrariee tcnebree sunt, ita paci con-
specie , ut tamen cognoscatur in operationc : sic; trarium est belluro. Unde et confundatur heeresis ,
cognoscilur in suo opere, ut lamen comprehendi noni quee malorum arbilratur conditorem Deum, cum hic
valeat agnoscentis eeslimatione : sic adest, ut vidcrii malum non conlrariHm bono, sed pro affliclionc
nequeat: si videri non valet, ut tamen cjus prcesen- ponatur ct bello, secundum illud quod in Evangelio
tiam ipsa sua juriicia tcstentur : sic se nobis intelli- scriptum est:« Suflicit diei raalitia sua (Matlh. vi).»
gendum preebet, ut lamen-ipsum nobis radium suii [Hieron.] Mala queenulla sua natura subsislunt a
intellccttis obnubilet, et rursum sic caliginc nos5 Dominonon creanlur, sed creaturae sueemala Domi-
ignoranlia. reprimit, ut tamen menti noslrec radiis_ mis indicat , cum res bcne condilas nobis malc
sua: claritalis intcrmicct, quatcntis ct stiblcvaloi agentibus in flagelluin foimcil , ul ca ipsa ct per
dolorem quo feriunt, delinquenlibus mala sint, et A venientem spernentes, tanta affecerunt conaimelia,
per naturam qua exislunt bona, venenum scilicet , sicut alius propheta ostcndit dicens : « Propterpec-
mors siquidem esthomini,, sed lamen vila serpenti. cata enim nostra , et iniquitales patrum nostrorum,
Amore enim prcesentium ab auctoris nostri dile- Jerusalem et populus luus in opprobrium sunt om-
ctione recessimus, et perversa mens dum delecta- nihus per circuilum nostrum. » Unde etiam nobis
tione creaturee se subdidit, a creatoris se societate timendum est, ne et ipsi, si contempserimus prce-
disj'unxit. Ex his ergo ab auctore ferienda erat, quia cepta Dei, et inobedientes fuerimus Evangelio
errans auctorem poslposuerat, ut unde homo culpam Chrisli, duram gehenncesenlianms vindictam , qui
non timuit superbus admittere, inde pcenam corri- corrigi nolumus de peccalis ad j'iistitiam. Dicil enim
gendus inveniret, ul tanto ocius respiceret ad illa Aposlotus (Hebr. x) : < Voluntarie enim peccanlibus
queeperdidit, quanlo doloris pcenam esse conspi- nobis post acceplam nolitiam verilatis jam non de-
ceretquee queesivit.(MAURUS.) Quis est iste, inquit, relinquitur pro pcccatis hostia , terribilis atiteni
qui dixit, ut fieret Domino non jubente, qui nihil in queedam exspectatio judicii, et ignis eemulatio [cu-
rebus fit nisi j'ubente, aut permillenle Deo, qui per mulatio], quee consuinplura est adversarios. » Et
misericordiara, quos vull sanal , el non quos pro- item : « Irritam , inquit, quis faciens legeni Moysi,
bal sanare juslo judicio perniillil interire? Qua- " sine ulla miseralione , duobus vcl Iribus testibus
propter frustra murmurat homo contra factorem moritur, qtianto magis putatis deleriora mereri
suum, qui justus est in omnibus viis suis, et sanctus supplicia, qui FiliumDei concuIcaverit,et sanguinem
in omnibus operibus suis. Unde salius est quod testamenli pollutum duxerit, in quo sanctificatus est,
sequamur propheticam admoniliouem , qua exhor- et spirilui gratiae conturaeliam fecerit? > Sequitur :
tatur nos dicens : . Samech. < Operuisli in furore, ct percussisti nos,
Nun. « Scrutemur vias nostras, et quseramus, et < occidisti et non pepercisti. » Ubicunque enim fu-
« revertamur ad Dominum. > ror, vel ira Dei in Scripturis legilur, non perlurba-
Nun. « Levamus corda nostra cum manibus ad tio raenlis, sed jusla vindicta in poena patienlis
« Deum in ccelum. » Sciendum vero est quod quis- exprimitur. Deus enim naluraliter pius semper bo-
quis a preeceplis Dominicis discordat opere, quoties nus, et placidus est, et semper idem ipse est, et
ea audit corde suo reprehenditur atque confunditur, anni ejus non deficient. De quo alibi legilur : < Tu
quia id quod fecerit memoratur : nam in quo se aulem, Domine uiiiversorum , cum tranquillitale
errasse considerat, ipsa se latenler conscientia j'udicas ct desponis omnia (Sap. xn); > ideo dum
accusat. Uude David propheta deprecatur dicens : percutit querolibet vel occidit, nec parcit, non per-
« Tunc non confundar dum respicio in omnia man- G lurbationem ullam in semetipso sentit, sed quielns
data tua (Psal. cxvm). > Graviter namque unusquis- vel placidus , reos debitas pcenas solvere cogit. De
que confunditur, quando mandata Dei, vel Jegendo, quo adhuc subditur :
vel audiendo respicit, qui vivendo contempsit. Hinc Samech. < Opposuisti nubem tibi, ne transeat
quoque Joannis voce dicitur : « Si cor nostrum non < oratio. > Nubem sibi opponere dicitur Deus, cum
reprehenderit nos , fiduciam habemus ad Deum, et ingratas preces petentium exaudire dedignatur, ita
quidquid petierimus ab eo accipiemus (/ Joan. m);» nubes opposita oralioni videtur , cuni caligine qua-
ac si dicerct: Si id quod praecipit facimus , id quod dam et nubilo ceecitatismens obvolvitur, nec radio
pelimus oblinebimus. Valde naraque apud Dominum divinee contemplationis illustrari mereatur. (Greg.)
utraque hcec sibi necessario congruuiit, ut et ora- Cum Deus in oratione non queerilur, citius animus
tione operalio , et operatione lulcialur oratio. Hinc in oratione lassatur : quia cum illa quisque po-
ct iriodo Jeremias ait: « Scrttteraur vias nostras, stulat, quee fortasse jnxla occultum judicium Deus
cl queeramus et revertamur ad Dominum, levemus retribuere recusal, ipsi quoque venit in fastidium,
corda nostra cum manibus ad Deuin in ccelos. > qui non. vult dare quod amatur. Conditor univer-
Vias etenim nostras scrutari, est cogitationum in- sitatis Doroinus se niagis quam ea quee con-
.p.
terna discutere. Cor vero cum manibus levat, qui didit vult amari, et eeterna potius quam terrena
oralionem suam operibus roborat. Nam quisquis postulari, cum eadera Veritas dicat : « Queerite
orat, sed operari dissiraulat, cor levat, et manus non autem primum regnum Dei et justitiam ejus, et heec
levat : quisquis vero operatur et non orat, manus omnia adjicientur vobis (Matth. vi). > Qui enim non
levat, et cor non levat. Juxta ergo Joannis vocem ait, dabuntur, sed adjicientur : profeclo judicat aliud
Uinccor fiduciam in oratione accipit, cum sibi vitee esse quod principaliter datur, aliud quod superad-
pravilas nulla contradicit, et bonorum operum actio ditur. Quia enim nobis in intenlione ajlernUas , in
orationi concinit. usu vero temporalitas esse debet : et illud datur, et
Nun. « Nos iiiique egimus, et ad iracundiam pro- hoc nimirum ex abundanti superadditur. Et tamen
« vocavimus , idcirco tu inexorabilis es. > Propter seepe homines dtiro in oralione bona temporalia pos-
peccata enim populi et iransgressiones plurimas, tulant, eeterna vero preemia non requirunt, petunt
quas ab initio fecerunt Dominum ad iracundiam qttod additur : et illudnon desiderant, ubi adjiciatur,
provocanles, simul cum civitale disperdi meruerunt, nec lucrum esse suae petitionis deputant, si hic sint
nec jam digni fuerunt venia, qui Filium Dei ad se temporaliter paupercs, et illic beatitudine divites in
1255 B. RABANIMAURIARCHlM».MOGUNT.OPERUMPARS III. 123G
seternum vivant, sed solis, ut dictiiiii cst, visibilibus A
. rassc conspicit, et si cam qiioroodo accepta iiequi-
intentj, labore poslnlationis renuunl iiivisibilia mer- tia revocarc possit, loto nisu elaborare contendit.
cari; qui si superna quecrerent, jam cum fruclu la- Ubi notandum, quod rion una eademque semper
borcm exhiberent. Hinc Jacobus ait : « Petilis et coinpunctio sil iu cleclis , sed pro variclatc rerum
noii accipitis, eo quoJ nialc pclalis , ut in concti- animus eorum divcrsis modis compiingitiir. Non
piscenliis vestris insumalis (Jac. i). » Prccdixerat enim omnis lacrymarum profusio uuo affectu vel
eos non postulare, cl lunc tlicil eos male pelere , una virlute deproniitur. Aliter cnini ille cinanat
quiaqui male petit jam in conspectu inlcrni leslis fletus, qui peccatorum spina cor nostrum compun-
nibil pctere virietur. M,aleautcni pet.it, qui Doniiui gente profertur. De quo dicitur: <Laboraviin gemilu
jussa contemnens a Domino benelicia supcrna riesi- meo, lavabo jjer singulas noctes lectuni meum, la-
derat. Male petil ct illt: qui, aniisso amore super- cryrais mcis slralum meum rigabo. » Aliter qui rie
norum, infima tantuin quauit bona pcrcipere. Et bccc contemplatioiie eelernorum bonorum, et desiderio
non ad susteiitationem humanoe fragilitalis, scd ad futurecillius c.iaritatis exoritur. Pro qua etiam ube-
jeJundanliam libcrce voluptatis. IIoc est enim quod riores lacrymarum fontcs dc intolerantia gaudii et
ait, ttt in concupisceiiliis vestris insumatis. alaci itatis iinraeiisilale prorunipurtt, dum sitit anima
Sumech. < Eradicationem cl abjeclioneni posuisti B J nostra ad Detimfoiitemvivum, dicens ctini Propheta :
< roe in conspectu populoruni. (MAIIRUS.) Erariica- « Quando veniam et parebo ante conspecluin Dei?
tani se asscnt et abjcctain plebs Judaica , qilia in (Psal. cxix.)» Fucruntinihilacrymeemeeepanesdieac
Chaldaica captivitatc soepe pro scclcrihus suis con- nocte, cum ejulalu quotidie el lamentationc procla-
trita est. Priinum sub Joachim, rieinriesub Jechonia, mans : <Heumihi! quotl incolatus meus prolongatus
certio sub Sedechia , quaiido urbs vastala templum- est, et multum incola fuit anima rnea. » Aliter pro-
que incensuni est, et muri destrucli, postremo reli- fluunt lacrymoe absque ulla quidem taliuin Crinii-
quice, quee sub Godolia ad habitandam terrarh a nura conscientia, sed tamen dc nietu gehennaeet
Nabttzardan principe militiae relicLcc suul, contra terribilis illius judicii recordalione procedunt, cujiis
liraeceptum Domini, quod eis pcr prophetam man- terrore Propheta perculsus oral ad Deum : < Non
daveral, in _Egypluni per gentes ibi riisperierunt. In inlres in judicium cum scrvo luo, quia non juslifi-
Romaiiu vero captivitate ita urbs tota et terra de- cabilur in conspeclu luo orartis vivens (Psal. CXLII).»
vastata cst, ct plcbs dissipata, ut ntillam ultra spcm Esl cliani aliud genus lacrymarum, qtiocl non pro
rcstaurationis liabercnt, scd usquc iii fincm pcrse- sua conscicntia, sed pro aliena duritia peccatisque
verahil ejus riesolatio. Mysticc atiteni eradicaliohCm gencfatur, quod Saniuel illam quoque civilateni
el abjectioncm a Domino patilur anima peccalfix in C Hicrusaleni, vcl Dominus in Evangelio, vel in pree-
inetlio populorum constituta , qtiando a malignis teritis Jerernias flevisse dcscribiUir ita tlicens:
spiritibus ila virttiiibus spoliatur, el radice fidei te- < Quis daDit capiti meo aquarn, et oculis meis fOn-
iuialur, tit jarn non honori, sed bninium pateat tein lacrymarum, et plorabo in die et in nocle in-
irrisioni, ipsique inimici dominentur illius , et tle- terfectos lilice populi mei ? » (Jer. ix.) Vel cerle
cepleeinsultent, quia jtixla nierita sua poenas, quas quales illoesunt lacrymoe,tle quibus in Psalmo cen-
ci sacra Scriplura prcedixit, el laqueum perdilibnis tesimo primo cantatur r < Quia cinerem sicut panein
susiinere cogatur. Undeet sequilur : roanducabam, et poculummcum cuin fletu miscebain
Phe. « Aperuerunt super nos os suum omnes ini- (Psal. ci): » qtias certum est non illo affeettt priini,
« mici nostri. » qui in sexto Psalmo ex persona pccnitentis emer-
Phe. « Formido el laqueus factus est nobis vati- gunt, sed pro anxietalc vitae hnjus atque angustiis
« cinatio el contritio. » Aperiunt enim tunc iniihici et aerumnis, quibus justi in hoc munJo poslti tlc-
os suuin super peccalores, quando eos diversis la- primuiitur, quod etiani psalmi ipsius non soliiui
iiialibus et cruciatibtis devorare festinant debitores, tcxtus, setl etiam litulus cvidcnter oslendit, qui cx
nec eis in aliquo miserantes parcent, sed in formi- persona"pauperis illius, tle quo in Evangelio dicilur:
(iiuem poenarum, ct laqueiim perditionis, juxta id « Beati paupcres spirilu, qiioniam ipsorum cst re-
qooil propbeticus sermo pcccanlibtis prcedixit, proe- gnum cceloruni (Matlh. v), » ita Jescribitur : Ora-
cipitare student : undc lunc proiibela intcritutn tio pauperis cum aiixialus fucrit, ct coram Deoeffu-
populi sui multipliciler ploravit, et nunc sancta Ec- derit precem suam. Ab his ergo lacrymis muliuiii
clcsia animarum peccantium ruinam incessabiliter distant illoe, quce obdurato corde de siccis oculis
plangit, sicut in sequenli scntentia demonstratur. exprimuntur, quas licet non penitus infrucluosas
Phe. « Divisionesaqnarum deduxit octilus nicus , essc credamus : hono enim proposito earum altcn-
« in contritione lilioepopuli mei. » Divisioncs crgo tatur cmissio. Ab bis preesertiin qui necdum, vel
aquaruro deducere se ab oculis prophela perhiiiet in ad scientiam pervenire perfectam, vel prislinoruni,
conlritione filioepopuli sui, quia ct perversitatem seu prcesentiumvitiorum poluerunt ad purum labe
corriis illius deflevit, et ruinani in peccatis, et con- mundari, ab his lameii, qui in affectum jara trans-
tritionera in devaslatione, sic el roinc elcctorum iere virlutum nequaquam debel hoc modo exlor-
lurba pro anima m peccatis pertlita, multiplices qticri profusio lacryniariim, nec exlerioiis hominis
gemitus fundit, quia in divefsis facittoribus eam er- magnopere affeclandi sunt flotus, qui etiam si fue •
riut, utcunque "producit nunquam pertingere ad A I dicat: < Quid tibi vis faeiam? > Nunquid qui lumen
illarii spontanearum Iacrymarum potuerit uberla- reddcre poterat, quid vellet caecusignordbat ? Sed peti
tem, magis enini sujjplicanlis animum suis conatibus vult id quod et nos petere et se concedere praenoscit.
distrahentes humiliabunt, atque humana demer- Importune namque ad orationem nos admonet, di-
gent, et ab illa ccelesti sublimitate deponent, in qua cens : < Scit enim Pater vester coeleslis quibus indi-
attonita mciis orantis indeclinabiliter debuit esse getis, » antequam pelatis. Ad hoc ergo requiril, ut
dcfixa, j'amque compellente prectim suarum inlen- petatur, ad hoc ergo requirit, ut cor ad oralionem
lione Iaxata erga sleriles et coactilias Jacrymarum excitet. Unde et ccecttsprotinus atijungil:« Domine,
gullulas oegrolare. utvideam.»Ecce coecusaDomino non aurum, sed Iu-
Ain. « Oculus mcus affliclus est, nec tacuit, eo ccmqiieerit. Parvipendit exlra lucem aliquid queerere,
« quod noii essct requies. » quia et si habere ceecus quodlibet polest, sine Itice
Ain. « Doncc respiceret et viderel Dominus de non potest viriere quod habet. Imitemur ergo eum,
< coelis. » Instantiam orationis et perseveraittiam quem et corpore audivimus et mente salvatum, non
nos babere propheta docet, quia qui atl cupita per- falsas divitias, non tcrrena dona, non fugilivos ho-
veuirc volueril, reflectcre nienteni a sttiriio orationis norcs a Domino, sed hiccm quccramus, ucc lucem
non debet, sed magis perscverare in inientionc coc- B I qu;c loco clauditur, qiuc temporc finiliir, qucc no-
pta illiini oportet. Hinc est quod in libro Reguin de ctium interruptione variatur, quoe a nobis c&mmii-
Anna scripliim est < quori poslquam oraverit, vultus niier cuni pecoribus cernitur, sed lucem queera-
ej'us non sunt ainplius in diversa rautati (/ Reg. i). » mus, quam vidcre cum solis angclis possimus, quam
Hinc et in Evangelio (Luc. xvm) ccecus ille, qui Je- ncc initiuni inchoat, nec finis angustat, ad qiiara
richo Iransieiiieni Jesum audieral, miscreri sibi ab lucem via fidcs cst. (MAURUS.) Untle recte et illurai-
eo petebat : sed cum a preceuntibus illi juberclur natocoeco.protiiiiisrespoiidcttir: «Respice, fitles tuate
ut tacerct, ipse niulto niagis claniabat, tlicens: salviim fecit.» Quicunque enim fide plena j.etit hoc
« Miserere raei, Doniine, fili Daviri. » (Greg.) Unrie quod cxperiil, nullo morio ejus fructu carebit. Re-
ct lumen, quod pelivil, a Salvatore acciperc pronie- spicit eniin Dominus de coelis, et fidelis sui oratoris
ruit. Quid autem designant isli qui Jesum vcniciilcm prcces suscipicns, salvtim faciet cuin, quoniam spe-
preecedutil, nisi desideriorum carnaliiim liirbas, lu- ravit in ipsum. Dicit' enira ipsa Veritas : « Amcn
multusque vilioruui? qui priusquam Jesus ad cor dico vobis, quidquid orantes petilis, crcdile quia
nostrum veniat, lentatioiiibus suis cogilationein no- accipielis et fiet vobis (Marc. xi). > Et quia per
stram dissipant, et voces cordis in oratione pertur- oculorura aspectum sa:pe noxia concupiscentia j.i
bant ? Saepe namque dum converti ad Deuni post' C mcntcm intral, sequilur :
perpetrata vilia volumus, dum contra haec cadem Ain. « Ocultts nieus dcpreedatus est animam meam,
exorare vitia, quee perpetravimtis conamur, occur- < in cunctis filiabus urbis meee. » Nunc reddil eati-
runt cordi phantasmata peccatorum, quce fecimus, sani qtiare preeJixerit ocultim suum aflliclum esse,
nientis nostree aciem reverberant, confuntlunl ani- eo qiiori non cssel requies, quoiiiam cum per incu-
mum , et vocem deprecationis premuiit. Qui prce- riatn aspectus patefactus fuerit tentationi aditus,
ibant efgo incrcpabanl cum ut laceret, quia prius- vix tranquillitatem inveniet animus turbatus, nisi
quam Jcsus ari cor noslfiini venial, maia quee feci- illi subvenerit divlnee pietatis intuitus. Hinc est
mus, cogilationi nostroe suisimaginibus illisa, in ipsa quod bcatus Job ait (Job. xin): « Pepigi foedus cum
nos noslra oralione conlurbant. Ecce qucm turba oculis meis, ut nec quidero eogitarem de virgine. »
increpat ut taceat, inagis ac inagis clamat, quia (Greg.) Ut enim cogilaliones cordis casle servare
quanlo graviore lumultu cogitationum carnalium potuisset, foedus cum oculis pepigit, ne prius incaute
preroimur, tanto orationi insistere ardentius dcbe- aspiceret quotl poslinodum intus amaret. Valde
raus. Contradicit turba ne clamemus, quia peccato- namque esl quod caro deorsum trahit, et semel
rtim nostroruni phanlasmata plerumque et in ora- . spccies formee cordi per oculos illigata, vix
n magni
tione paiimur; sed nimirum necesse est ul vox cor- luclamiuis manu solvitur. Ne
ergo quoedam lubrica
dis nostri, quo durius repellitur, eo valenlius insi- iu cogitatione versemus,
providcndum nobis esl;
stat, quatenus eogitaiionis illicitee tumultiim snpe- quia intueri non decet quod non licct concupisci.
ret, atque ad pias aures Domini nimietatc suce im- Ul enim inuncla mens in cogilatione servetur, a la-
portunitatis erumpat. Ecce stat, qui anle transibat, scivia voluptalis suce deprimcnrii sunl oculi, quasi
quia dum adhuc turbas phantasmatum in oratione quidara raptores ad ciilpam. Neque enim Eva lignum
palimur, Jesuin aliquatenus transientem sentiraus. velitum contigisset, nisi hoc prius incaute respice-
Cum vero orationi vehementer insistimus, stat Jesus rel. Scriptum quippe cst: « Vidit muiief qttod bo-
ut lucem reslituat, quia Deus in corde figitur, et lux nuni esset lignum ad vescendum, et pulchrum ocu-
amissa reparatur. "Ceecuroigitur clamantem Jesus lis, aspectuque delectabile, et tulit de fructu illius,
transiens audit, stans illuminat, quia per hunia- et comedit (Gen. m). » Hihc ergo pensandum est,
nilalem suam vocibus uostree ceecitatis compaliendo quanto debenuis moderamine erga i.licila visura
roisertus est. Sed Jumen nobis gratiee per divinitatis restringere, nos qui morlaliter vivimus, si et mater
polenliam infudit. Et notauduin quid ceecovenienti - viventium per oculos ad mortem vejiit. Hinc etiam
moJo sub Judaeeevoce, quce extcriora vid_endocon- A }. nos, qui apud se erat immorlalis, mvenit. Sedhujus
ctipiscens, bona interiora perdiderat. Propheta di- vulluris oculus fuit ipsa inlenlio nostree resurreclio-
cit: « Oculus meus deprectlalusest animara meam ;» nis, quia ipse ad triduum morluus ab aeterna nos
ooncupisceiido enim visibilia, invisibiles virtutcs morte liberavit. Ille ego perfidus Judeeorum populus
araisit. Queeergo interiorem fructum pcr exteriorem mortalem vidit, setl quod morte sua nostram mortem
visum perdidit, per oculum corporis pertulit preedam destrueret minime atlendit. Conspexit quidem vul-
cordis. Untle nobis ad cuslodiendam cordis mundi- lurem, sed oculos vultttris non aspexit, qui dum
tiam, extcrnorura quoque sensuum discipiina ser- humilitatis ejus vias, quibus se nos ad alta subleva-
vanda est. Nara quantalibet virtule mens polleat, vit, considerare noluit, semitam avis ignoravit: ne-
quantalibet gravitate vigeat, carnalcs tamen sensus que enim pensare studuit, quod ejus nos humilitas
puerilequiddamperstrepuntexterius,et nisi interioris sublevaret ad coeleslia, et morlis ej'us intentio refor-
gravitatis ponclere, et quasi juvenili quodam vigore marct ad vilam. Semham igitur ignoravit avis, nec
relienentur, atl fluxa quecque et levia mentem encr- intuiiusesl oculos vulturis, quia elsi vidit eum,quem
vcm trahunt. Hactenus sub voce lamentantis propbe- in morte tenuit, videre noluit quanta vitae nostree
ta conquestus est ruinam populi sui, vcl animee pec- gloria tle ejus morte sequeretttr. Unde ad crudelita-
ratricis; nuncveroaliam introducturusest personam, B 1 tein quoque perseculioiiis cxarsit, verba vileeperci-
qucetamen similiter suam oppressionem conquerilur, pere renuit, preedicalores regni ccelorum probi-
scd in eo differt quod eam dicit esse gratis factam, ct bendo, seeviendo, fcriendo repulil.
sinecausa, quodnullomodoad peccatorem qui pcenas Sade. < Lapsa esl in lacum vila mea, el posuerunt
mcritas suslinet per significationem transferri potest. < lapidem super me. » (MAURUS.) Cum superius tli-
Unde oportet ut sub persona ipsius propheloe susci- xisset venatione sc quasi avem captam, nunc addit
piamus viri cujuslibet justi personam, vel potius vitam suam lapsam in lacttm, et lapidem superpo-
vcri Josice noslri, ipsius videlicet Domini Salvatoris, situra. Quitl est ergo vitam labi in lacum, nisi corpo-
qui merilo salus Domini, vel fortitudo Domini di- ralcm vitam venire usqtie ad defectum? Lapsa est
citur, quia de co scriptum est: < Ipse enim salvtim ergo vita Chrisli in Iacum, quando ejus caro perve-
faciet populum suum a peccatis eorum (Mallli. i). » nit usque ad morlis occubitum : cui superposuerunt
Et tle quo Propheta ait: « Fortitudo mea et laudalio Jajiidem, quando eo sepulto petierunt a Pilato ut
niea Dorainus, et factus est mi_iiin salutem (Psal. juberet custodiri sepulcrum, ne forte venireni di-
cxvn). » Ipsum ergo inimici sui gratis persecuti scipuli ejus furarenlur eum. Quibus cum ipse rc-
sunt, quoniam cum nullam in eo invenirent morlisi sponderet, Habetis custodiam,ite, custodite sicut sci-
causam, pelierunt a Pilalo ut interficeretur. Unde: C ' tis: 111i abeuntes muuierunt sepulcrum, signantes
stibjtingitur : lapidem cum custodibus (Matth. xxvn). Potest et in
Sade. « Ycnatione ceperunt rae quasi avem inimicii laci nomine, vel infernus designatus accipi, vel ca-
< mei gratis.» (MACRUS.) Avis enim nomine ipse Do- lamitas profunda istius mundi. Lacus dicitur, cujus
minus significalur, qui licet \v terra de virgine ma- ftindus latet, dnm in unam foveam circumdatus in-
tre sit editus, lamen ccelestia d_-€trinasua et exem- cluditur. Hic plano tergo intucndum oculis falsa
plo sempcr petit, membraque sua fide el spe, quasii traiiquillitateblantiitur, sed quantum sit profundus
dtiabus alis, ad superna semper sublevat, diccns ini absconditur. Hinc et in Psalmo scriptum est: < Po-
Evangelio : « Regnum roeum «on est de hoc roundo, suerunt me in lacu inferiori, in tenebras el in tim-
(Joan. xvui). » Et item : « Exivi, inquit, a Patre ett bra mortis (Psal. LXXXVII). »; [Cassiod.] Lacus ergo,
veni in mundum; iterum relinquo munrium, el vadoi ut dixirous, pro inferno ponitur. et pro sepulttira fo-
ad Patrein (Joan. xvi). » Et rursum : < Qui vult, ait,, veali, et pro inundi istius profundissima calamitate
posl me venire, abnegel semetipsum, et tollat crucenii scnlilur, quod hic voluit intelligi, quia eum persecur
suaiu et sequalur me (Eatth. xvi). » De hac ave iut tores sui in abjccla mortis condilionc posuerunt,
Job scriptum est (Job. xvm) : « Semitam- ignoravit.; tit quamvis injuste probarenl mortuum, non crede-
inluitus est oculos vulturis. » i " rent vindicandum, in tenebris, id est, sub oblivionis
avis, nec (Greg.) Quis
hoc in loco avis nomine nisi ille signatur, qui corpusi ceecilate dereliclum atque preeteritum, quem nemo
carneura quod assumpsit ascendendo ad eethcra li- requireret, nemo salvaret. In umbra mortis peccalo-
bravit? qui apte quoque eliam vulturis appellationei rum, intlicat locuni, quia uiortis clelinquentium um-
exprimittir. Vultur quippe tluin volat, si jaccns ca- brosos ac tenebrosos patitur manes, duni eis gau-
tlaver conspicit, se ad esum cadaveris deponit, et dium non relucet, qui perpetua tristitiee sueeobscu-
plerumquc se in morte capitur, diim ad mortemi ritate dimersi sunt.
aninial de summis venit. Recte ergo mediator liumi. Sade. < Inundaverirot aquee super caput nieum:
nuiii redcmplor nosler vulturis appellatione signa- < dixi, Perii.» (Greg.) Aqueein Scriptura sacra ali-
ttir, qui manens in altitudine divinitatis suee, quasii quaiido Spiritum sanctum , aliquando scienliam sa-
a quodam volatu sublime cadaver mortalitaiis nostrce: cram, aliquando scientiam pravam, aliquando tri-
conspexit in infimis, et sese de ccelestibus ad imai biilationem, aliquando defluentes populos, aliquando
submisit. Fieri quippe propler nos homo dignalus3 mentcs firiem sequentium demonslrare solent. Per
est, et tluin roortuum aiiimal pctiit, mortem apud1 aquam quippe sancti Spirilus infusio designatur,
1211 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. XIX. 1242
sicul in Evangelio dicilur : < Qui credil in me, sicul. A alius propheta ad ipsuni Redemptorem loquitur di-
dicil Scriplura, flumina de venlre ejus fluenl aquee cens: « Tu autem in sanguine testamenli tui eduxisti
vivee(Joan. vn). » Ubi evangelisia seculus adjunxil: vinctos tuos de Iacu, in quo non est aqua (Zach. i).»
« Hoc autem dixit de spirilu, quera accepluri erant Invocavil ergo Redemptor noster nomen Domini de
credentes in eum. » Rursum per aquam sacra lacu novissirao, cum in virtule divinitatis descendit
scienlia designatur, sicut dicitur : « Aqua sapientiee ad inferos, et destruclis claustris tartari, suos quos
salutarispotavit eos (Eccl. xv). > Per aquam quoque ibi reperit eruens victor ad superos ascendit. (Cas-
prava scientia appellari solet, sicut apud Saloino- siod.) Infernum vero non irrationabiliter forsitan ar-
nem mulier quce typum heereseos tenet, callidis Jjitramur esse sub terris, cum in Veteri Testamento
suasionibus blanditur, dicens : « Aquce furtivee dul- de Dathan et Abiron Jegitur (Num. xvi): « Aperuit
ciores sunl (Prov. ix). » Aquarum ergo nomine nonse terra, et deglutivit eos, et vivi descenderunt ad
nunquam solent tribulationes intelligi, sicut per inferos. » Sed quo itinere illuc animee transferan-
Psalmistam dicilur :« Salvttm me fac, Deus, quo- tur, quoniam in auctorilate divina non legitur, ha-
niam intraverunl aquce usqtie ad aniniam meam bemus incertum. Infernum aulem habere inferiorem
(Psal. LXVHI).» Per aquam populi designantur, sic- partem, Evangelii locus ille lestatur qui dicit, cum
ut per Joannera dicitur : « Aquee vefo sunt populi B impium divitem ultrix flamma torqueret, levasse
(Apoc. xvn). » Per aquam quoque non solum fluxus oculos suos, et in sinu Abrahec vidisse Lazarum
decurrenlium jjopulorum, sed etiam honorum men- (Luc. xvi). Unde apparet utrosque apud inferos
tes fidei preedicamenta sequentium designantur, sic- fuisse, ut se videre valttissenl, et illum ex inferiori
ut propbeta ait: « Reati qui seminatis super omnes loco ad superiora oculos elevasse. Sed licet utriqiie
aquas (Isa. xxxn). » Et per Psalmistam dicitur: apud inferos esse viderentur, pro raerkorum tamen
« Vox Domini super aquas (Psal. xxvin), » Aquce discretione superiorem Iocum sanctis, inferiorem
ergo super captil Redemptoris inuntlaverunt: quando peccatoribus doctor Augustinus oc-stimatesse depu-
sediliosi populi Judeeoruni persecutioneni raoventes tandum. Nam et beatus Job ait (Job. xvn): « In ])ro-
divinitati Redemptoris detraxerunt. Caput vero Chri- fundissimum infernum descendenl omnia mea, cum
sti est Deus, ut Apostolus testatur : Cui invidentes stet quod apud inferos justi non in Jocis poenalibus,
Judoei dixerunt ad Pilalum : « Nos legem habemus, sed in superiori quietis sinu tenerentur. » (Greg.)
et secundum legem debet mori, quiaFilium Dei se Magna nobis oboritur qucestio quidnam sit, quod
fecit (Joan. xix). [Cassiod.] Deitatem vero Christi beatus Job asserit dicens, In profundissimum infcr-
irapassibilem cuncta menlis sanitas confitetur. Sed ' num descendent omnia mea: qnia etsi ante adventum
assumpsit infirmilatem noslram, quce subjacere po- u mediatoris Dei et hominuni in infernum descensurus
tuisset exitio. Unde hic scriptum est: « Dixi, Perii,» erat, liquet tamen quia in profundissimum infer-
koc est : usque ad mortis exitum perveni. Ex ipsa num descensurus non erat. An ipsa superiora ioca
ergodispensatione clamat in Psalmis dicens: - Sa^vum inferni profundissimum vocant, quia videlicet, quanto
me fac, Deus, quoniam intraverunt aquee usque ad ad sttblimitatem coeli j'am hujus aeris spatium non
animam meam:» utquia mortem refugerenou debuit, merito dici infernus potest. Unde cum apostatee
quam voluntarie sustinebat, resurrectionis auxilio angeli a coelestibus sedibus in hoc caliginoso aere
humanitas ejus cclerius fieri salva potuisset. Passus sint demersi, Petrus apostolus dicit : « Angelis pec-
est enim ille, quia voluit. Patiuntur martyres, sed cantibus non pepercit, sed rudentibus inferni detra-
nolentes. Sic enim ipseDominusPelro dixit apostolo: ctos in tartarum tradidit in judicio cruciandos re-
« Cum senueris alius te cinget, et ducet quo tu non servari (// Pet. n). » Si itaque quanlum ad celsitu-
vis (Joan. xxi): > nunc causa redditur quare se sal- dinem cceliaer iste caliginosusinfernus est, quantuni
vum ficri postulabat, sciiicet quoniam intraverunt ad ejusdem aeris altiludinem terree, quee inferius
aquee usque ad animam ejus. Aquas pro seditionibus j"acet, et infernus intelligi, et profundiis potest,
plebis motuque populorum debere suspici, seepius quantum vero ad ejusdem terree allitudinem, et in
divina Scriptura testatur, sicut illud est: < Forsitan illa Ioca inferi, qucesuperiora sunt aliis receptaculis
velut aqua absorbuissent nos. » Et sequitur : « Tor- inferni: hoc loco non incongrue inferni profundis-
rentem perlransivit anima noslra, forsitanpertran- sirai appellalione signantur. Qticequod aer ad coe-
sisset anima nostra aquam inlolerabilem (Psal. lum, terra ad aerem, hoc ille est superior inferno-
cxxm): » Quapropter populus ille Judaicus usque ad rum sinus ad terram. Sed mirum valde est quod
aniniam Domini Salvatoris intravit, quando eum jungit: « descendent oiniiia mea. » Cum enim sola
crucifigere scelefata mente preesumpsit. Et quia in anima descensura esset ad inferna ioca: quid est,
cruce mortuus ad depreedanduminfernum descendit, quod sanctus vir illuc perhibet omnia sua clescen-
sequitur: dere : nisi quod ibi se esse totum vidit, ubi pondus
Coph. «Invocavi nomen tuum de lactt rtovissimo.> remunerationis intelligit? qttia hoc quod insensibile
(MAURUS.) Quid enim lacum novissimum, nisi infer- ex se erat in terram deserit, quousque ad incor-
nura inferiorem inlelligere debemus ? De quo in ruptionem resurrectionis redeat se esse non sentit.
Psalmo scriptum est: « Eripuisti animam meam ex Onniia itaque sua in infernura.profundissimum de-
inferno inferiori (Psat. LXXXV). > De hoc ergo lacu scensura perbibet, quod solani suainanimam descen-
1245 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 4244.
suram vidcl, quia ibi tolus cst, ubi senlire possil A.niiio clainabal: « Pater juste, mundus te non co-
qtiod reciperel. Vet certe in inlerno ejus oiroiia gnovil (Joau. xvii). « Vcl illud : « Paler, si lieri
descenduut, quia laborum omnium relribulio ad- poiesl, LranseaLa me calix iste ( Luc. xxn ); » et
huc iu solo eral infenio : qui ct recipi preestolaba- iterum : « Paler, ignosce illis, quia nesciunt quid
tur, et quasi illuc descendit omne quod egit, qui ibi faciunt (Ibid.). »Nam et illo tempore laborans cla-
quielem retributionis sueeex oranibus invcnit. Unde mavit, quando diccbat: « Veevobis, scribee et Pha-
ctiam ipsa quies prcestolata siibjungilur, cttm illico riscci, vce rouiido ab scandalis, » et his similia. La-
subinfcrtur. Pulasne saltcm ibi eri, requies mibi? boravit ergo clamans, quando non audiebatur a
In quibiis nimirum verbis iimolescii quod desiderat, perficlis. Labor cnim iuauditum significat clamo-
et lainen csse se adlitic de siiscipicnria requie du- rem, quia laborare illos non dicimus, quos votum
biuin tlesignat : ne cujus sancta opera, lol flagelia suiiin iinplesse testamur. Denique sic ser[uitur:
sccuta suiil oceullo juriicio supcrni judicis, posl fla Rauca: factae sunt fauccs mece. Raucedo quanrio
gella teuiporaiia eiiam niansura lormenla sequeren- fauccs nosl.ras possidet, verba nostra ad alienas
tnr. Qua in rc cuni niagno nobis liinore pensandum aurcs confusa pcrvcuiunl. Merilo ergo clicit, fanccs
cst, quis iioslruin jam de requie colcrna securus sil: suas raucas cssc faclas : quia dicta ejtis ncquatjuaiii
si Je ca arihuc ct ille trcpitlal, ctijtis virtutes, pree- " sacrilegus populus audiebat. ( MAURUS. ) Si autem
conia et ipse et juriex qui pcrculil clainat. « Si cnim dc membris ejus hccc dicta accipieraus, sine dubio
jtistus vix salvabilur, impitis cl peccalor ubi pare- exauriita sunt. Nam et ipsi martyres, elsi ad prae-
buiit ?»(/ Pet. iv.) Beatus cteiiim Job ad rcquiem se sens voliim in die passionis eoruni cxaucliti non
jjost flagclla peivenluriiin noverat. Sed ut noslra in sunl, tamen ad ccternam salutem omnino exauditi
tiniore corde concutercl, ipsc vistis est rie cetcrna siiui, quia inJe atl coronaro pervenerunt ceternam.
quictis rciribulione dubilare cuin tlicil: Pulasne, UnJe et sequitur :
ut iios, vid-ficet, perpeiidanius quanla ricbeinus for- Copli. « Appropinquasti in die,' quando invocavi
niiiline venluruni jutliciuni scinper expavcscere, < lc : dixisti, Nc timeas. » Appropiiiquavit divinilas
(juando et ille qui judice tesle laudatus cst, adhuc salvaloris buinanitati ipsius, quando eam subila
tlc rclribulioiie judicii in stiis vocibus sccurus non resurreclione juxla votum suum de morte trium-
csl. phare fecit. Aliter, appropinquavit Doniinus servis
Copli. « Vocem meam audisti, nc aycrlas aurem. suis cmn tribularentur, et de necessilatibus eorum
« ttiani a singtiltu meo et clamoribus. » Vocem enim liberavil cos : quoniain a limore inimici animas
Dominicceincarnationis divinilas ipsius auriivit: quia eoruin eripuil. Sic enim ipsi orabanl in psalmo
salutis iiuinani generis, qtiam secuiiduin humaiiitatem ^* LXUI: « Exautli, Deus, oralionern meam cum tri-
postulavit, sccunduiiidivinitalem tribuil. Proindc ipse bulor, a tiniore iiiimici eripe animam meam. »
ari Palrem dicit in Evangeiio : « Pater, gratias ago (August.) Ergo exaiidiebanlur et occidebantur, et
libi, quoniam audisti me. Ego aulem sciebam, quia tamen ab inimicis eruebantur. Alii linientes con-
scmpcr me audis : sed propter populum,qui circtim- sentiebant et vivebanl, et larnen ab inimicis ipsi
slat, dixi, ut cretlanl, quia lu me roisisti (Joun. xvn).» absorbebantur. Intle est vox gratiilalioiiis : forsilan
<Ne averlas, inquit, aurem tuain a singultu meo et vivos absorbuissent nos. Multi absbrpti vivi, mulii
clamoribus. » Si hoecad ipsum Doiiiinum referimtis, absorpti ntorlui; qui putaverunt inanem esse II-
impossibile erat ut Paler aurem siiam a singultu dem Cliristianaiii, mortui absorpti sunt. Qtii aiitera
ejus et clamoribus averterct : qui oinnia quce po- scienles prccdicationcm esse veram Evangelii Cliri-
slulavit effeclu velocissimo explcvit. Flevit ergo ad slum csse Filiuni Dei, hoc credentes, et inttis te-
nioiiumciilum Lazari, el voce magna clamavit di- iientes, ccsseruiit tamen doloribus, et idolis sacrifica-
ccns : < Lazare, veni foras, et slaiim prodiit qui verunt, vivi absorpti sunt. Ergo hoc orat vox mar-
fucral mortutis (Joan. xt). » Alibi atitem ctira sur- tyrum : A timore iniraici erue animam meam, non
tlimi ct mutum sanaret, « suspiciens coclum inge- ^. ut mC non occidat iniraicus : sed non ut limeam
miiil, ct dixit, Effcta : el stalini apertcc sunt aures occidentem. Hoc orat in Psalmo implere servus
cjus, et sohilum est vinculum lingux cjus, ct loque- quod jubcl Doiiiiiius in Evangelio : « Nolite liraere
lialur recte (Murc. vu). » Quod si ergo alicui ajj- eos qui oiciriunt corpus, animam autem non pos-
surtluiii videttir bcecad personain Doniini transferri, sunt occidere : sed polius eum timete qui potest cl
propter quod in Isaia scriptum esl: « Non clamabit animam et corpus mitlere in gehennam. > Quapro-
ncque audiet aliquis in plaleis voccm ejus (Isa. pter cerla de futura relributione subsequitur vox
I.III) ; » et ilem : « Sicut ovis, inquit, ad occisio- dicens :
nciii ductus est, et sicul agntis coram londcnte se Bes. « Judicasli, Domine, causam animee meoc
sine voce, sic non aperuil os siuim ; > sciat tamen « defensor [redempior] viteemeae.» ( MAUUUS. ) Judi-
ex persona ejus alibi scriptuin : « Laboravi clainans, cavit ergo Dominus catisam animce Cbrisli, quanrio
raucoe faclee sunt fauces nie;c (Psat. LXVUI).»[Cas- innocenlis raortem pervenire fecit ad salntem hu-
suce resurreclionis con-
siod.] Ergo utrumquc verum , utrumque complelum raani generis , et triumpho
est. Nara el lacuil cum traderetur, ul ejus disposilio fudit auctores ejus inlcremptionis. Aliler : judicavit
acl inmdi salutarem terminum perveniret; et om- Dominus causam iidelium suorum , quando redemit
aninias eorum, et non dcrclinquil omnes qui in se A dispensatione patieliatur. Hinc iterum clicit : < Ex-
speraverimt. Confcssorcs suos ad coeleslcni lians- surgentes testcs iniqui quce ignorabam interrogant
tulit gloriam, et persecutores eortinr in pccnani me, et relribuebant mihi mala pfo bonis, sterilita-
diroersit perpcluam. Iniquilas eniin iUoruin boc tem aniinae mea:. » Tcstcs igitur qui subito impelu
promeruit : quia timere et honorarc aiictoreni siuini belltiino consurgunt, nec moderate addiicuiiLur ad
tcraeritas meiilis eorurii eos 11011perinisit. Instir- mcriium, suiil sine dubilalioiie falsissimi, quos uno
rexerunt enini prirauni ciiro furoris sui insania in verbo rienotat potenlcr tlicens : Iniqtii rcvera. Ini-
ipsum pasloreni dicentes : Hic est hoeres, vcnite qui qui erant contra cequitatcm juslilianique locu-
occidamus eum, et liabebinius ejus heeredilalcm : ct turi. Jungit qucu ignorabam , itl est, quee roe di-
apprebensuro euin ejecerunt exlra vineain , ct oc- xisse omnimoriis nesciebam. Sic enim de illis dici-
ciJerunt, et servos vero ejtis alitim cecideiunl, mtis, qui se Domini beneficio recta convcrsatione
aliumocciderunl, aliuni lapidavcrunl (Matih. xxi), cuslodiuiit : Ncscit mentiri, nescit rapere, nescit
ct sic dissipatee sunt oves gregis, quapropler nunc oppriincre. Ignorabal eiiim Dominus blasphemare,
riicit : quod ci principcs sacerdotiim scissis veslibus inipu-
Rcs. < Viriisti, Doniinc, iniquitalcm illoruni atl- tavit qtiando tlL.it : « ViJcbitis filiuin hominis sc-
< vcrsum me, jutlica juJicium iiieiiin. » B dcnieni ad dcxlcruni Palris. » Et subseculus csl
Bes. < Viriisti, Doinine, oninein furorem et uni- princeps Judceorum dicens : « Blasphemavit, quid
< versas cogitationes eorum ariversuro mc. » Cogita- atlliuc cgemus testibus ? ( Luc. xxn.) Seri quale te-
lio enim illbrura maligna cial., et scrmoncs pleni sli.iionium fueril subsequenli verbo declaravit: ut
irtsania, auctorem vilccinlcrficcre cogilanlcs, cl ser- eos non diceret convicisse et interrogasse, qttasi
monibus verilalis exprobrare nilentcs. De quo sc- non de sua integrilate confisos, sed rie aliena vocc
quilur : soliicitos. Retribuebant enim illi mala pi'0 bonis,
Sin. « Audisti opprobria eoriini, Domine, omncs scilicet, quia dum ille vitani credcntibus contulissct,
< cogitaliones eorura ariversurtinie. » isti niorteni reddere lnaluerunt : quod rclributioiiis
Sin. « Labia insurgentimii inihi, ct roeditalioncs genus liialorum oniiiiuiu probatur exlremum. Steii-
« eorum adversum me, tota die. » Principes aulem litas quoquc aninia: fuit, qtiando magister bonus iu
sacerdoluin cl seniores populi, consiliura fecerunl, ip.is fruclum fidei rcperire non poluit, nec pectora
ul Jcsum dolo tenerent et occiricrenl. Ei ilem : eorurii creriulitatis germina reddiderunl, qucc saxeo
« Principes sacerriotuin ct ouine coiiciliuni qinerc- stiqiore durata sunt. Sed ne Judcei se leviter ccsti-
banl falsum teslimonirrm conlra Jcsum, iit euin nieiil addictos liuic stcrilitati, et in ficulnea illa,
iiiorli traderent, el non iiiveiierunl : cum iniilli C Evaugclio lcste ( Marc. xi), maledixit, in qua fru-
falsi tesles accessissent, novissiine aulem vcnerunl clus oiiinino non reperil.
duo falsi lcstes, et riixerunt: Hic tlixit : Posstim Sin. « Sessionem coriim cl resurrcclionem coruin
destruere templuiii boc, ct post iriduum rea:riificarc < vidc : ego sum psalnius eortim. » (MAURUS. ) lu
illuri (Matth. xxvi). Undc eo crucilixo proelercuntes scssione cxpriirtit habitum jiidicandi, in resurre-
blasphemaveruht cum, movcnles capita sua, tli- clioue vero sliiriium id quori moliebantur perfi-
centes : « Vah, qui Jeslruis tem|)lum, cl in triduo cienJi. Sed quia in calhetlra peslilenlioe ponlificcs
illud reeedificas: Salva teinelipsum, si Filius Dei cs, el principes Judceorum sederunt insidiantcs, ut in-
desccnde de cruce. Similiter el principes sacerdo- terficerent iiuiocentem ( Psat. i) : ad boc surrexe-
tum illurienles cum scribis et senioribus riiccbanl : runt, lil quod nequiter tiactarcnt, opere neCario
Alios salvos fecit, se ipsum non potest salviim fa- consummarent. Infelicitas fuit in viis eOruni, et
cere. Si rex lsrael est, tlesccndat nunc decruce, viam pacis noii cognoverunt, seri quiJquiJ ipse co-
et credimus ei. Confiriit in Deo, libcref eum nunc ram eis veracibus verbis proferebat, totum in ca-
si vult. Dixit enim qrtia Filitis Dei sum ( Mallh. liininiam et in opprobriiim vertere stuJebanl. Unde
XXVII). » Talis enim fuit meriiialio eortim , talis fu- cunl Jiceret : < Aniodo viriebilis filittm bomiiiis
ror et pcrtinacia eoruin,ut contra veritatcm in- " serientcm a dexlris virtutis, et venientem in nulii-
stitiierenl lcstcs falsitatis, maluin pro bono reride- bus coeli, princeps sacerdotttm scitlil vestimcnt.i
rent gralis : quod Psalmista dudtiin proecinebat sna, dicens : Blasphemavil. Tunc exspueriint in l'a-
dicens : « Qtioniani gratis absconderunt niihi intcr- ciem ejus, et colaphis etiro ceciderunt ; alii aulcin
ilum laqtici sui, vane exprohraverunl animam pahnas in faciem ei dederunt, dicentes : Propheliza
meam ( Psal. xxxiv ). » Gratis revcra qtiibus inali nobis, Cliriste, quis est qui te percussit ? ( Maiih.
nihil fecerat. Ulud graluilum diximus, quotl non xx. ) » Quotl eliam Propbeta durium in spiritu proo-
altcujus rei compensatione tribuilur. (Cassiod.) Abs- videns ostenriit dicens : < Adversum me exerceban-
condcrunt mihi ul illi putabant, qui ilivinitatis tur, qui sedebant in porta, et in me psallebant,
ejus polentiam non credcbant. Nam quid polest ab qui bibebaut viniim (Psnl. LXVIII).»Dicit eniro pas-
eo abscondi, ctii nibil occultum cst ? llle enim et sionem suam genti Juriaicee fuisse fabtilam , qui
proriitorera suum in coena designavit, cl passionem quasi impleta cogilalione sua de nece Domini te-
antequam proveniret edocuit, nee quiclquam fuit, mulenlissiine garriebanl. Sed qnia incorrigibiles
quod ei ahsconderelur: quia omnia suee voluntalis erant, et magis perseverare in malo, quam inde
1247 B. RABANIMAUM ARCHIEP. MOGUNT.OPERIJM 1'ARS III. 1248
rocedere cligebant, superba se inlenlione defemlcn- A rel. Hoc sculum etiam requisila mulier temiit,
tes, quasi justitiae exsecutores per Jcremiam ilici- quando neque ipsa ad se culpam retulit, sed ser-
tur. Unde et sequitur : penlis illud persuasionibus replicavit dicens : Ser-
Thau. i Redde eis vicem, Domine, juxla opera pens decepit me et comedi, ut ipsa quoque rentuni
« manuum suarum. > Moxque eamdem vicem ex- suum oblique in Creatorem duceret, qui illic intra
pressius subdidit, dicens: se serpentem persuasurum talia permisissct. Ser-
Thau. t Dabis eis scutum cordis laborem tuum. > pens vcro jam non requirilur, quia nec ejus pceni-
( Greg. ) Labor quippe Dei apparens inler bomines, tentia quserebatur. Hi autem quorum poenitcntia
passibilis ejus humanitas fuit, quam Judoei superbe quacsila est, scutum nequissimaedefensionis conlra
sapiens dum cernerent despexerunt, eumque im- juslissimae correptionis verba protulerunt. Unde
morlalem credere dedignati sunt, quem natura pas- nunc usque in usum peccantium trahitur, ut culpa
sibili mortalem viderunt. Cumque ejus bumilila- cum arguilur defendatur, et unde finiri reatus de-
lcm conspiccrcnt, superbiae fastu indurali, summa buil, inde ciimuleliir.
cura molili sunt, ne eorum mentes sancla praedi- Tliau. « Persequeris in furore tuo, et contcres
canlium verba penctrarent. Dum ergo cis Dominus i cos sub ccelis, Domine. > ( MAURUS. ) Hae tres
vicem malorum operum redderet, dcdit illis scutum B sententiae, quas modo enumeravimus, qnce sub n
cordis laboreni suum, qui rcclo judicio inde illos liltera proenotatae sunt, respondent ad supcriores,
xontra se superbe obslinalos cxbibuit. Unde ipse quibus iniquitatem Judaeorum et dolosam medita-
pro nobis in infirmitate laboravit. Repulerunt lionem expresserat, ostendens quid meruerint, quo-
quippe a se verba prsedicanlium, quia dedignati niam in furore divino judicio disponente hosles
sunt in Domino mfirma passionum. Laborem igitur eorum illos persecuti sunt, et in praesenti vita forli-
Domini contra cumdem Dominum scutum cordis ha- ter contriverunl, ita ut hactenus per lotum orbem
buerunt, qui superba sapientibus co despectius ap- dispersi, malum exsilii patiaritur, sedenles siae
paruit, quo propter eos humilis fuit. Hoc scutum, rege ac sacerdotio regali, et sine templo , et sine
sicut jam ct superius diximus , prius ille peccator cultu pielatis. Qui aulem ad Christum convertun-
tenuit, qui rcquirente Domino cur lignum vetitum tur, promissionem illam quse ad patres eorum facta
conligisset, non ad se culpam retulit, scd a mu- est spiritaliler haercditabunt. Denique tribus alpha-
liere quam Dominus ei dederat se accepisse rcspon- betis consummatis, quibus anteriorem partem La-
dil, ut quasi reatum suum oblique in auctorem reli- mentalionis propheta cxplicavit, jam quid in quarto
derct, qui ei mulierem dederat qiuc talia persuade- C insinuet considerandum cst.
LIBER VIGESIMUS.
CAPUT IV. Quid sanctuarii lapides, msi sacrorum ordinum per-

(f/ieron.) Exlremusliber Jeremiae inchoandus est a sonaesignanlur? Quid platearum nomine, nisi prae-
quarto alphabeto, quod sicut primum et secundumSa- sentis vitaelatitudo figuratur? Quiaenim Groccoclo-
phicomelrodecurrit;in quosimili modo, utin caeteris quioTrlaTOflatitudodicitur^profectoalatitudineplateoe
casumpopuli Judoei,atquevastationem urbis lamenta- sunt vocatae. Per semetipsam vcro Veritas dicit :
bili voce propheta historialiter deplorat; spiritali- < Lata et spatiosa via est, quae ducit ad perdilio-
ter autem lapsum aniinaelidclis alque ruinain in pec- nem(Jfa»/i. vn). t Aurumigiturobscuratur, cum ler-
catis miserabiliter plangit, subnectens orationem, renis actibus sanctitatis vila polluitur. Coloroptimus
quam fudil lacrymosa voce propter interitum suo- commutatur, cum quorumdam, qui degere rcligiose
rnin ad pias aures Domini, quatenus ipse benignus D credebantur, aestimatioanieacta minuilur Nam cum
miseros manum solatii porrigendo, in stalum prisli- quilibet post sanctitatis habitum terrenis sc aclibus
num erigat, atque perfecta) sanitati rcslilual. inserit, quasi colore permutato ante humanos oculos
Aleph. t Quomodo obscuralum est aurum, mutatus ejus reverentia despecla pallescit. Sanciuarii quo-
J cslcoloroptimus, dispersisunt lapidessanctuariiin que lapides in plateis disperguntur, cum eausa soecu-
« capile omnium platearum? > (MAURUS.) Nam licet Iarium, foras lata itinera expelunt, hi qui ad orna-
1I;TChistorialiter urbis Jerosolymitanae dcslruclio- menlum Ecclesiaeinternis mysteriis quasi in secre-
nem, et templi concremationcm videantur sonare, tis sanctuarii vacare debuerant. Ad hoc quippe san-
ubi lolus ille ornalus veterum dissipalus esl, et ad ctuarii lapides fiebanl ut inlra sancta sanctorum in
nihiluin rcdactus, tamen alliori sensu templi mystici veslimento summi sacerdotis apparerent. Cum vero
dcjectionein significat, qui quolidie in reproborum ministri religionis a subditis bonorem Redemploris
vita elmoribus offuscaluratque destrnitur. ( Greg.) sui ex merito vitae non cxigunt, sanclnarii lapidcs
Quid namque auro, quod metallis caeteris praeminet, in ornamento pontificis non sunt. Qni nimirum san-
nisi excellentia sanclitalis? Quidcolorc oplimo, nisi ctuarii lapides dispersi per plaleas jacent, cum per-
cunctis amabilis rcverentia religionis exprimitur? sonaesacrorum ordinum voluptatum suarum lalilu
1249 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XX. 1250
djni deditae, ierrenis negotiis inhaerent. Et aotan- A in deserto gentium persequehatur propter Evange-
dum quod non hos dispcrsos in plateis, sed in capite lium Christi. Quod et ipsa Verilas videtur eis prse-
platearum dicit, quia et cum terrena agunt, summi nuntiare cifm ait : « Haec loculus sum vobis, ut non
videri appelunt, ut et Iata ilinera teneant ex volu- scandalizemini. Absque synagogis facient vos. Sed
ptale delectationis, et tamen in plalearum sint ca- venit hora, ut omnis qui interlicit vos arbilretur se
pite ex honorc sanclitalis. Nihil quoque obstat, si obsequium praestare Deo. Et haecfacient vobis, quia
sanctuarii lapides eosdem ipsos, quibus conslructum non noverunt Patrem neque me (Joan. xv). > Fru-
sanctuarium existebat, accipimus. Qui dispersi in castra ergo iaborat nullo timore cogente, quia cum
pite platearum jacent, quando sacrorum ordinum Chrislum persecuta est, quasi eversorem gentis et
viri terrenis actibus ex desiderio inserviunt, ex destructorem regni, nec slalum regni, nec salutem
quorum prius officio sanctitalis gloria stare videba- gentis servavil, sed magis perdidil. Nam pomifices
tur. Saecularia itaque negotia aliquando ex compas- el Pharisaei, sicut Evangelium testatur, concilium
sione toleranda sunt, nunquam vero ex amore re- adversus Jesum colligentes, dixerunt : « Quid fa-
quirenda, ne cum mentem diligenlis aggravant, cimus, quia hichomo multa signa facit? si dimilti-
hanc suo victam pondere ad ima de ccelestibus mer- mus eum, sic omnes credent in eum : et venient Ro-
gant. Jj mani et tollent nostrum locum et gentem (Joan.
Beth. < Filii Sion inclyti et amicti auro primo, xi). > Quibus Caiphas respondit :« Vos nescilisquid-
< quomodo reputati sunt in vasa lestea, opus ma- quam nec cogitalis, quia expedit vobis ut unus homo
< nuum figuli? » Ad eumdem sensum haec sententia moriatur pro populo, et non lota gens pereat. >Ifcec
pertinet, ad quem superior, quod filii Ecclesiae qui cogilaverunt et erraverunt; excoecavitenim illos ma-
inclyti fuerunt Christiana religione, et ornati sa- litia eorum, illic trepidaverunt timore ubi non fuit
pienliae fulgore, et decore virtutum, nunc emolliti timor. Si salutem quaesissent, salvatorem appetere
carnalibus desideriis, et terrenis cupiditatibus tabe- debuissent. « Scrutati sunt iniquitatem, defecerunt
facti, vasis testeis comparentur quae Dominicaecor- scrutantes scrutinio. Accessit homo ad cor allum, et
reptionis virga in futuro examine conterens frangit, exaltatus est Deus. Sagittae parvulorum factae sunt
et ad nihilum redigit, taliter ut non inveniri possit plagae eorum, ct pro nihilo habuerunt contra eos
fragmen testae quo igniculus ferri possit de in- linguaeipsorum. Quod limuerunt impii, venit super
cendio. eos : exterminavit enim eos aper de sylva, et singu-
Gimel. < Sed et lamiae nudaverunt mammam, la- laris ferus depastus est eos: etusque ad finem corum
< ctaverunt catulos suos. > In Iamia quippe duplici- perseverabit desolatio (Psal. LXIII).> Aliterergocru-
tas Judaeorum et ficlio hypocritarum exprimilur. r deles sunt haeretici, de quibus Joannes ait : < Exic-
Lamia eteniin humanam facicm habet, sed corpus runt a.nobis, sed non erant ex nobis. > (Greg.) Et
besliale. Sic et populus Judaeorum specietenus cul- quasi strulhio indurantur ad filios suos, cum non pa-
turam Dei simulabat, sed feroci animo semper illi terno affeclu, sed alieno animo eos educant. Habent
contrarius existebat. Quod bene per Isaiam ostendi- ergo veraces magistri super discipulos suos timorig
tur cum dicitur : <Populus hic Iabiis me bonorat, cor viscera ex virtute charilalis : hypocritae aulem tanto
autem eorum longe est a me (ha. xxix). > Similiter minus commissis sibi metuunt, quando nec sibimct-
omues hypocritae in prima facie, quod ostendunt, ipsis, quod limere debeant deprehendunt, et quia
quasi ex ratione sanctitalis est, sed bestialeest cor- obduratis cordibusvivunt, ipsos etiam quos generant
pus, quod sequitur, quia valde iniqua sunt quae sub filios nulla pielate debiti amoris agnoscunt. Qucm
boni specie moliunlur. Possunt et in Iamia haeretici enim charitatis gratia non informat, ut proximum
accipi qui humanam quidem faciem, sed belluina per suum doceat, etiamsi ipse hunc Dco genuit et extra-
impietatem corda gestant. Hi tunc mammam nudant, neum respicit, ut profeclo sunt omnes bypocritao,
quando errorem suum libere praedicant. Tunc catu- quorum videlicet mentes dum semper exteriora ap-
los lactant, quando male sequaces parvulorum ani- petunt, erga affectum proximi nulla charitatis com-
mas, dum perversa insinuant, ad impietatem nu- D passione mollescunt. 0 quam mollia viscera gesta-
triendo confirmant. < Filia populi roei crudelis, batPaulus, quando circa filiossuos tantoaestu amoris
< quasi struthio in deserto. > Sicut in Jamia, sie et inhiabat, dicens': < Nunc vivimus si vos slalis in
instruthione et fictio immanitas hislorialiter Judaeo- Domino, et testis est mihi Deus, quomodo cupiam
rum, et secundum myslicum sensum sdruulatio et vos omnes in visceribus Jesu Chrisli (Phil. i). s
inhumanitas hypocritarum designatur, qui fingere Romanis quoque ait: < Testis mihi est Deus, cui ser-
sciunt virtutum opera, non veraciter agere. De hoc vio in spiritu meo in Evangelio Filii ejus, quod sine
struthione inler alia et in libro Job legitur: < Indura- intermissione memoriam vestri facio seinper in ora-
tur ad filios suos, quasi non sint sui (Job. xxxix.) > tionibus meis, ohsecrans si quomodo tandem ali-
Frustra laboravit, nullo timore cogente. Indurata est quando prosperum iter habcam in voluntate Dei ve-
ergo crudelis synagoga Judaeorum contra apostolos niendi ad vos : desidero enim videre vos (Rotn.i). >
et praedicatores Novi Testamenti, qui de ipsa genle Ephesiis quippe ait : < Peto ne deficiatis in tribula-
hali fuerant, quasi non essent sui filii, odio eos ha- tionibus meis pro vobis, quoeest gloria veslra (Eph.
bcns, et exlernos deputans, crudeliter illos ubique III \ > Ecce in tribulalione posilus alios cxhorlautr
1251 B. RABANlMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 125$
etin hoc quod ipse sustinet, alios roborat. Non enim A j forlia et occulta cognoseere, multorum vero histoiiae
filiorum suorinn more slrulhiomim fuerat oblilus, aperta sentire; idcirco Judaeaenobiles non siti, sed
sed meluebat nimis ne ejus discipuli in proedicatore fame interisse asserit, quia hi qui pncesse videban-
suo tot perseculionum probra ccrnentes, fidem in eo tur, dum totos se in exleriori inlelligeniiae dederant,
despicerent, contra quein innumerae passionum con- quod de intimis [minimis] disculiendo mandarent,
tumeliae praevalerent, et idcirco minus dolebat .in 'non habebant.
tormenlis, sed magis filiis de tormentorum suorum Thet. < 'Qui vescebantur voluptuose interierunt
tentalione meluebat. Parvipendebat in se plagas <in viis; qui nutriebantur in croceis, amplexati sunt
corporis, dum formidaret in filiis plagas cordis. Ipse stercora. > (MAUBUS.) Qui sunt illi qui vescebantur
patiendo suscipiebal vulnera tormentorum; sed filios vohiptuose, nisi ipsi Judaei, qui sempcr lerrenis con-
consolando curabat vulnera cordium. Penseinus cupiscentiis et saeculi voluptatibus dediti erant, et
ergo cujus charitatis fuerit inter dolores proprios pro cibo et potu sx-piusmurmurabant, dicenles ad
aliis timuisse, pensemus cujus cbarilatis sjt filiorum Mosen : « Revera induxistis nos in terrajn quae
salutem inter sua detrimenta 'requirere, et statum fiuit rivis lactis et meilis, et dedisti nobis possessio-
nientis in proxiinis etiam et sua dejeclione cuslo- nes agrorum et vinearum (Num. xvi). > Et ilem :
dire. Scd haec liypocritae charilatis viscera nesciunt, B < Quisdabit, > inquil, < nobis ad vescendumcames?
quia eorum mens quanto per mundi concupiscen- Recordamur piscium quos"comedebamus in jEgypto
tiam in exleriora resolvitur, tanto per affeclionem gratis, in meuieit) nobis veniunt cucumeres et pepo-
suam interius obduratur, et corpore insensibili fri- nes, porrigae el cepaeet allia. Anima nostra arida est,
gcscit intrinsecus, quia amore damnabili mollescit nihil aliud respkiunt oculi nostri nisi man (Num.
foris, sequeipsam considerare non valet, quia cogi- xi.) » « Ipsi inlerierunt in viis, > quia in lata et spa-
lare se minime studel, cogitare vero senon potest, tiosa via, qua; ducil ad mortem, exlerminati sunt,
quia tota apud semelipsam non est. Tota vero esse «Et qui nutriebanlur in croceis, amplexati sunt
apud seuielipsain non sufflcit, quia per quot eoncu- stercora, > curn vanam istius niundi pompam appe-
piscenlias rapitur, per tot a semelipsa species dissi- tenles, et hisloricam traditionem legis sequentes,
patur,etsparsa ininfimisjacet, quaecollecla si veilet spiritalem inlelligenliam spernebant, in ipso exte-
ad summa consurgerel. Unde juslorum mens, quia riore feetore squalescebant. Quod enim vetus obser-
per cuslodiam disciplinae a cunctorum visibilium vantia caftremoniarumlegis stercoribiTs eomparetur,
ftuxuappetitu confringilur, collecla apud semelipsam oslendit Paulus diccns : « Quseergo mihi fuerunt lu-
intrinsecus integratur, qualisque Deo vel proximo cra, propter Christum arbitralus sum ut slercora
esse debeat plene se conspicit, quia nibil sutim cx- C (Pliil. m). >Tropologicevero quicunque avariliam ler-
lerius derelinquit, et quanto ab exterioribus abstra- renam, et delicias voluplatum secutus, viam istius
cla conspicilur, tanto aucla in intimis inflammatur, vitae incorrectus expleverit, iron ad ujternae vilae
el quo magis ardet, eo ad dcprehcndciula vitia am- gaudia, sed ad fceditalem pcenaruin perventurus
plius lucet. erit.
Daleth.« Adhaesitlingtta lacianlis ad palatium ejus Vau. < Et major effecta est iniquilas populi mei.
< in sili, parvuli pelierunt panem, ct non erat qui < peccalo Sodoniorum, quoe subversa est in uno
< frangeret eis. i>Iloc nota juxla liisloriain, quod «momenlo, et non ceperunt in ea inanus. » Major
laclanles atque parvuli infantes Juikeoruin destiluli ergo eifecla esl iniquitas populi Judieoruni pec-
matruin aiquc niitriciiin solalio, fanic et siti labpra- cato Sodoinorum, quia illi tantummodo legcui
vcrinl; juxta allegoriam vero signilical, quod biqui naturalem, isli autem et naturalem et scrlptani
infirini adluic sunl iiilclleclu, et niiiius validi ad transgressi sunt, videntes mirabilia Dei, et cibo
peicipienduni forliorem cibuni, qualiliiis ait Aposto- coelesli pasli, ingrati semper ejus benelieiis ex-
lus (I Cor. m):« Lac vobis dcdi potuin non Cscam, stilerunl. Unde el doctores eorum non cepeiunl iu
nonduui enim poteralis, sed nec adbuc quidem po- eis manus : qui condignos laboris sui in ipsis non in-
teslis, » (Grcg.) proplcr inertiam et dosidiamdocto- venerunt fiuctus. Nam ipsum legislaiorem suum
ruiii, spiiitalis intelligcnliae carenl aliniento. « Par- Mosen plurimis convitiis irrilavcrunt, c't prophclas
vuli, » inquit, « pelierniit pancin, cl non erat qui Dei ad se niissos persecuti sunt: novissimc vero ip-
frangerct eis, » id est, infirmi qiiiquc Scripluroe sa- sum baercdcui, boc est, unigenitum Filiuin Patris ail
croa forliorcs scntcntias petiertmt sibi exponcndo se vcnicntem ut eos salvaret et ab eirore corrige-
comminui, sed qui exponeie sludeat non valet inve- rel, spernebant, et diversis caluniniis inscquentes,
niri. Polum vidil, Scripluram sacraui propheta cum[ ad extreinum per invidiam occiderunt. Qualiter au-
diceret : « Onines silientes, venilc ad aquas (Isa. tem iniquilas Judoeorum major sil peccato Sodonio-
LV). » Si polus aperti muudo non essenl,, per se- rttm, ostendit Evangelium ubi ita legilur : « Tunc
metipsam Veritas non clamarel : « Si quis sitit, ve- ccepil Jesus exprobrare civilatibus, in quibus faciaa
niat ad me el bibal (Joon.vn). » Quasi cibum et po- sunt plurima: virtutes ejus, quia non egissent pceni-
lum esse intellexit propheta Judaeaedefuissc cum di- tentiam: «Vaetibi,Corozaim,voe tibi, Belhsaida, quia
ceret : « Nobilescjus interierunt fame, et multitudo> si in Tyro et Sidone factae fuissent virtutes quae fa-
ejus siti cxaruit (Isa. v). » Paucorum quippe estt ctas sunt in vobis, olim in cilicio et cinere poeniten-
tiam egissent. Verumtamen dico vobis : Tyro et Si- A vero est humanoementi angustius quam voluntates
doni rernissius erit in die judicii quam vobis. Et tu, proprias frangere? De qua fracliono Yerilas dicit:
Capharnaum, nunquid usque in ccelum exaltabcris? « lntrate per angustiam portam (Malth. vn). > Quid
usque in infernum descendes : quia si in Sodomis fa- autem lalius quam nullis propriis voltintatibus relu-
ctae iuissent virtutes quae factae sunt in le, forte ctari, et quaquaversum impulsus arbitrii dirxerit se
mansissent usque in huncdiem. Verumtamen dico sine retiactatione diffundere? Qui ergo per fiduciam
vobis, quia terroe Sodomorum remissius erit in die sanctitatis poslposito mcliorum judicio se sequun-
judicii quam tibi (Mallh. xi, Luc. x). > tur, quasi per plateas pergunt: sed non sunt co-
Vau. « Candidiores Nazaraei ejus nive, nitidiorcs gniti in plaleis, quia de vita sua aliud oslenderant:
« lacte, rubicundiores ebore antiquo, sapphiro pul- quando frangendo voluntates proprias in angusto se
« cbriores. > calle relinebant. Et bene additur: < Adhaesit cutis
Thet. < Denigrata esl super carbones facies eo- eorum ossibus. » Quid in osse nisi duritia fortiludi-
« rum, et non sunt cogniti in plateis. Adhoesit cutis nis, quid in cute nisi mollities exprimitur infirmita-
« eorum ossibus, aruit et facta est quasi lignum. » tis? Cutis ergo eorum adhaerere ossibus dicitur ,
His duabus sententiis ostenditur quomodo omnis quia ab eis prava sentientibus, infirmitas vilii du-
deeor prioris populi, quem habebant in ornatu tem- B ritia virtutis putatur. Infirma enim sunt quae fa-
pli el eultu divino, propler peccata cormn emarcue- ciunt: sed, elalionis fiducia decepli, forlibus ea su-
rit, et destruentiljus hostibus ad nibilum redacttis spicionibns jungunt, el quo de se magna senliuiit,
sit. Myslice vero casus animarum quarumdam fi- eo de sua neqttitia emendari conlemnunt. Unde
delium a propheta deploratur. (Greg.) Qtiid enim et recte subjungitur : < Aruit et facta cst quasi
Nazaraenorum nomine, nisi abslinentitimclconlinen- lignuin. » (iulpa quippe eorum tanto insensibilior
tium vita signatur, quacnivect laetc nitidior dicilur? reddilur : quaiito apud eos eliam laudabilis ha-belur.
Nix enim ex aqua congelascit, quoedestiper venit: lac Quam recte aridam asserit, quia nulla sui cogita-
autem ex carne expiiinilur, qua>.infcrioribus nulri- tione viridescit.
lur. Quid ergo per nivem, nisi candor vitoeccclesirs. Tkeih. « Melius fuit occisis gladio, quam interfe-
Quid per Iac, nisi temporalis dispensationis adinini- « clis fame, quoniam isli extabuerunt consumpti a
slratio demonslratur? El quia plerumque conlinentes « sterililate terrae. » (MAURUS.) Quantum ad compen-
viri in Ecclesia lam mira opera faciunl, ut ab eis dium morlis respicit, brevior fuit pcena subito gla-
multi, qui ccelestem vitam tenuerunl, multi qui ter- dio occisorum, quam fame et sili diu excruciato-
rena bene dispensaverunt, supcrari videanlur : et rum. Qiiantum vero ad spiritalem sensum pertinet,
candidiores nive, et nitidiores lacte referuntur. Qui"C melius fuit aposlolis et prasdicaloribus Evangelii,
eiiam, quia per fervorem spiritus, aiuiquorum ac brevi pcena corporis pro Cbrisli nomine ad tenipus
forlium patrum nonnunquam vincere vilam videan- plecti, et postea in aeterna laetitia coronari, quam
tur, recte adjungitur:«Rubicundiores ebore an tiquo.» persecutoribus eorum longa inedia verbi Dei tabe-
Dum «nim ruboris nomen imprimitur, sancti dcsi- fieri, et propter slerililalem et infoecunditatem bo
derii flamma signatur. Ebur vero esse os magnorum norum operum ad exlremum aelerno incendio con-
animalium non ignoramus. Ebore ilaque autiquo ru- cremari.
bicundiores sunt, quia saepe ante humanos oculos Jod. « Mantts mulierum miscricordium coxertmi
nonnullis praecedenlibus palribus studii ferventioris « filios suos, facli sunt cibus eorum in contrilione
existunt. De quibus ut lotum simul oslendaliir ad- < filioe populi mei. » Hoc historialiter recapitulat,
jungitiir : < Sapphiro pulchriores. » JEtherei quippe quod superius jam dixerat: quia in captivitale Chal-
coloris est sapphirus, et quia pnecedentcs multos daica, nec non et Rotnana : ad talem necessitateii),
alque ad superna tendentcs, pcr coelesteni conversa- proplcr inopiam cibi, plebs Judaeorum pervenil, ut
tionem videutur vincere, narrantur sapphiro pul- aliqua) ex mulicribus eorum lilios suos irucidarcni,
cbriores exstilisse. Sed plerumque dum virlutum et carnes eorum coclas comederent. Juxta spiriia-
"
copia eliamplusquamexpedit prosperatur, in quam- lem vero inlclleclum non parvi est delicti, quod do-
dam sui fiduciam mens addticittir, ct decepta proe- clorcs mali auditores suos rebus terrenis et sub-
sumptione propria, repentc peccato subripienle fu- stantiis suis proplcr voracitatem suam spoliant, nec
scatur. Unde recte subjuiigilur : « Dcnigrata est su- eis pahulum verbi tribuunt, quo illi ad vitam aeter-
per carbones facies eorum. <*Nigrienim post cannam nutriantur, cum Dominus per Ezechielem pro-
dorem fiunt: quia, amissa Dei justitia, cum de se phetam dicat: < Vae pastoribus Israel, qui pascc-
praesumunt, in ea etia.m quoe non iulelligiml peccata bant semetipsos. Nonne greges pascuntur a pa-
dilabuntur : el quia post amoris ignem ad frigus storibus? Lac comedebatis, et lanis operiebamiui,
torporis veniunt, exsiinetis carbonibus ex compara- et quod crassum erat occidebatis, gregem autem
lione praeferuntur. Nonnunquam enim dum timo- meum non pascebatis. ûod infirmum fuit non
rem Dei per sui fiduciam deserunt, etiam frigidis consolidastis, et quod aegrotum non sanastis; quod
mentibus frigidiores fiunt. De quibus recte subjnn- fractum est non alligastis, et quod abjectum non
gitur : « Non SUP.Icogniti in plateis. » Platea quippe reduxistis; quod perierat non quaesislis, sed cum
sermonis graeci ralione pro latiludiue dicitur. Quid austeritate imperabilis eis et cum potentia : et
dispersae sunt oves meoe, eo quod non esset pa- A monslrat dicens : « Fili hominis, speculatorem dedi
stor, et factae sunt in devoralionem omniuin be- te donmi Israel, et audies de ore meo verba, et an-
stiarum agri, et dispersae sunt, » etc. Sed quod nunliabis eis ex me. Si dicente nie ad impiuin, Morte
talis aclio iram Domini mcrclur sequitur : morieris, non annuntiaveris ei,nequelocutus fueris,
Coph. < Complevit Dominus furorem suum, effu- ut averlatur a via sua impia et vivat, ipse impius in
< dit iram indignationis suoe, et succendit ignem in iniqtiitate sua morietur, sanguinem aulem ejus de
« Sion, et deyoravit fundamenta ejus. > Complevit manu tua requirain. Si autem tu annuntiaveris im-
enim Bominus furorem suum, et effudit iram indi- pio, et ille non fuerit conversus ab impietate sua et
gnalionis suae in genlem peccatricem, quando non via sua impia, ipse quidem in iniquitate sua morie-
solum populum exterminavit, sed eliain habitacula lur, tu autem animam tuam libefasti. Sed elsi
per bostes eorum usque ad fundamenla destruxit, et conversusfueritjustus a juslitiasua,etfecerit iniqui-
templum atqtte urbein incendio consumpsit. Complet tatem, ponam offendiculum coram eo : ipse morie-
etiam et in malis doctoribus furorem suum, quando tur, quia npn annunliasti ei; in peccalo suo morie-
pro negligcnlia et desidia sua inccndio eos tradet tur, et non erunt in mcmoriam justitioe ejtis, quas
perpeluo : el non solum pro operibus malis eos pu- fecit': sanguinem vcro ejus de manu tua requiram.
nit, sed usquc ad fundamcnta perversarum cogita- " Si aulem tu annunliaveris juslo, ut non pcccel, ct
tionum ejus vindicta pervenit. ille non peccaverit, vivcns vivet, quia annuntiasti
Lamed. « Non crediderunt reges terrae, et uni- ei, et tu animam tuam liberasti (Ezech. m). »
« versi babitalores orbis, quoniam ingrederelur ho- Nun. « Erraverunt caeci in plateis, polluti sunt
slis et inimicus per portas Hierusalem. » (Hieron.) «sanguine. Cumque non possent, tenuerunt lacinias
Quando ergo stalus regni Judaici niansit incolumis, « suas. » (Hieron.) Per inerliam crgo doctorum le-
etcullus Dci ibi erat celeberrimus, difficile fuit na- nebris ignoranliae excaccali erraverunt in plaleis
lionibus gentium circumquaqtie positarum credere turmae plebis, quia duin se ad illecebras tradunt vo-
quod exlernus hostis dominalurus esset insignissi- Iuptatum, rectam callem non tenent divinorum pra>
mae, et templo famosissimo, maxirne cum viderent ceptorum. Et bene dicitur : « polluti sunt sanguine,»
et audirent ab initio gentcm illam signis clarescen- quia sanguinolentorum opcrum contaminali sunt
tibus, divina ope sustentalam atque proteclam. My- commixtione. « Cumque non possent, » inquit, sub-
stice autem cum animam cujuslibet fidelis videri- auditur, recto tramile incedere, lenuerunt lacry-
mus spiritali scicntia atque oinnium virtutum de- mas [lacinias] siias, hoc esl, aliorum ducalum ex-
core adornatam, vix credere possumus tam subila- pelebanl, ut eorum actuum exemplis, quasi quibus-
Be<acasu eam corruerc, ut quae quodam imperabat C'dam laciniis tracti, gressum imitentur praeceden-
spirilalibus ininiicis, et cos ab obsessis corporibus tium. Sed quia frequenter illi qui praeeimt, el fre-
verbo orationis ejiciebat, nunc eorumdem hostium quentcs se verbo doctrinae, et bonis exemplis
pracda fiat, ct tota illorum nequissima: subdita vo- ducere debuerant, ipsos secutores suos per fasturn
luntali. Sed unde haec ruina maxima proveniat, se- superbiaespernentes in desperalionem miilunl. Se-
quens sermo prophelae demonslrat. (MAUHUS.) Pro- quitur :
ptcr peccala enim scribarum et Pharisocorum, nec- Samech. «[Recedile, polkiti, clamaverunl eis : re-
non et pontificum Judaeorum, qui sanguincm redem- « cedite, abite, nolite tangere. Jurgati quippe sunt,
ploris et prophetarum atque apostoiorum ejus ef- « et commoli dixerunl intcr genles, Non addet ultra
fuderunt, captivitas Hierusalem atque devastalio « utinbabitet ineis. »
maxime evenil. Phe. « Facies Domini divisit eos, non addet ut
Mem. «Propter pcccata prophctarum ejus, et « eripiat [respiciat] eos. Facies sacerdotum non
« iniquilales saccrdolurn ejus, qui effudcrunt in me- « erubuerunt, neque senurn miserti sunt. » (MAU-
« dio ejus sanguinem justorum. » Similiter et nunc RUS.)Talis est vox superborum magistrorum, qui
in Ecclesia, proplcr peccata prophetarum et iniqui- peeus quod crassum est de grege assumunt, et quod
lates sacerdotum ejus, portarum spiritalis Hierusa- ^ debile projiciunt, quod infirmum non consolidant,
lcm patel introitus. Quando proptcr ignaviam prse- et quod segrotum uon sananl. « Recedile, aiunt,
dicalorum, el negligentiam sacerdotum Dei, qui non polluti, recedite, abite, nolite nos tangere, >nolite
curantpopulo annuntiare viam Domini, et compe- in aliquo nobis communicare : insanabilia siiut vuk
scere eum a peccalis, hostis malignus per sensus nera vestra, ct incurabiles plagae : non estis digni
exteriores adilum inlrandi in animam invenit, et oc- communionc Chrisliana, ul ultra in vobis inhabitet
casionem habet per diversas"fraudes eani seducendi. Spirilus sanclus: facies Domini dividit vos ac re-
Unde scriptum est: « Causa ruinoe populi sacerdotes spuit, nec addet ultra ut recipiat, quia facies sacer-
mali (Thren. n). » Qui merilo dicuntur effundere dotum vestrorum non erubuistis, neque seniorum
sanguinem justorum, quia dum simplicibus, qui vestrorum admonilionem mansuete suscepistis. Ta-
forle per innocentiam jusii esse possent si rectitu- lis enim loquela non illuminat caecum, non sanat
dinem viarum Domini scirent, subtrahunt verbum aegrotum, non curat infirmum, sed magis occidit,
solatii, rei dicunlur esse sanguinis effusi. Quod atque in desperationem periclilantem mittit. Boni
sermo divinus ad Ezechielem prophetam liquide de- enim doctores ex sua inlinnitate aliorum iniirmitalei
pensantes, magis per humilitatis et mansueludiniss A £ syriis, quaenullo modo liberare eos poterant. Unde
lenimentum sludent peccanles ab erroris laqueoo dicit: « Defecerunt oculi noslri ad auxilium nostrum
eruere, quam per austerilatem in foveam perditio-i- vanum, cum respiceremus atlenli ad gentem, quae
nis nutantes propellere. Unde et doctor gentiumn salvare non polerat. » Frustra enim ab illis solatia
qualiter subditis suis praefuerit, oslendit dicens:: quaerebant, qui semetipsos defendere non polerant.
i Factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrifa-i- Hinc quoque factum est, quod reliquiae Judaeorum,
ciam. Omnia omnibus factus sum, ut omnes face-;- quae post vastationem urbis Hierusalem dereliclae
rem salvos. » Et item: « Quis, inquit, infirmatur, etst sunt a Nabuzardan principe militiae ad colendam
ego non infirmor ? Quis scandalizatur, et ego nonn lerram (IV Reg. xxv), interfecto ab Ismaele Godo-
uror? > (/ Cor. ix; II Cor. xi.) [Greg.j Debel reclorr lia, quem praefecit memoratus Nabuzardan terroe, et
esse bene agenlibus per huniilkaiem socius, contraa ipsis reliquiis, quae ibi remanserant, metuexterritae,
delinquenlium vitia per zelum justitiae erectus, ut etst contra verbum Dei, quod eis per Jeremiam manda-
bonis in nullo se praeferat, et cum pravarum culpa a verat, in yEgyplum transiertint, quasi ab yEgyptiis
exigit, potestalem protinus sui prioratus agnoscat,t, contra Chaldseorum arma possint tueri. Sed vana
quatenus et honore suppresso, aequalem se subditiss fuit haec spes eorum. Quinto siquidem anno captivi-
bene viventibus deputet, et erga perversos jura re-;- B I latis Hierosolymorum, ut Josephus refert, qui est
ctiludinis non exercere formidet. Nam liquet quodd terlius et vicesimus regni Nabuchodonosor, in infe-
omnes homines nalura sequales sunt geniti: sed va- riori Syria castrametatus est idem Nabuchodonosor,
riante meritorum ordine, alios alii culpa postponit.;. eamque detinens expugnavit, et Aminonitas, et Moa
Ipsa aulem diversitas quae accessit ex vitio, divino 0 bilas. Cuinque subdidisset has genles perrexit ad
judicio dispensatur, ut quia omnis homo oeque staree jEgyptum, eamque subverlit. Et regem quidem qui
non valet, altcr regatur ab altero. Unde cuncti quiii tune ibi erat occidit, aliumque ei in ea constiluens,
proesunt non in se potestatem debent ordinis sed& denuo Judaeos caplivos duxit in Babylonem, et He-
aequalitatem pensare conditionis, nec proeesse se ho-i. broeorum genus hujusmodi habuit terminum. Uniie
minibiis gaudeant, sed prodesse. Anliqui etenim pa- et sequitur :
tres nostri non reges hominum, sed pastores peco- Sade. « Lubricaverunt vestigia nostra in ilinere
rum fuisse memoranlur, et cum Noe Dominus filiis- < platearum noslrarum, appropinquavil finis noster:
que ejus dicerel:« Crescile et multiplicamini, et re-.. « completi sunt dies nostri, quia venit finis noster. »
plete terram, t prolinus adjunxit: « Et terror vesterr Mystice autem quisquis deserto uno vero Deo adju-
ac tremor sit super cuncta animalia terrae. » Quo- toriuni quaerit a spiritali Êgypto, hoc esl, ab hoe
rum videlicet terror ac tremor esse super animaliaa C mundo, et Jubrica hujus sseculi pergit vesligia, vana
terrae praecipitur, profecto esse super homines pro-,. spe delusus, hostium spiritalium lit praeda. Unde
hibetur, homo quippe brutis animalibus, non autema scriptum est: « iEgyptus enim vane auxiliabitur
hominibus caeteris natura praelatus est, et idcirco ei1 (Isa. xxx). > Et item : « Malediclus homo qui confi-
dicitur, ut ab animalibus, et non ab hominibus tidit in homine, et ponet caniem brachium suum, et
meatur, quia contra naturam siiperbire est ab aequalij a Domino recedit cor ejus (Jer. xvn). >
velle timeri, et tamen necesse est ut rectores a sub- Coph. « Velociores fuerunt persecutores nostri
ditis limeantur, quando ab eis Deum minime timeriI < aquilis cceli, super montes persecuti sunt nos, in
deprehendunt, ut humana sallem formidine peccareB < deserto insidiati sunt nobis. » (Greg.) Per rapi-
metuant, qui divina judicia non formidant. Possuntt dum volatum avium, validam et velocem significat
et superiores sententiae, quae clamando recedereB persecutionem hostium, qui infra patriam constilu-
pollutos jubent, et jurgantes illis dcnuntiant, quodj tos, etjdeserta patria fugitivos nimia crudelitate iii-
ultra Dominus eos non recipiat, neque in eis inhabi- secuti sunt. In Scriptura quippe sacra vocabulo aqui-
tet, ex persona hostium genlis Judaeorum accipi, quii Iae aliquando maligni spiritus, raptores aniniarum,
insultabant captivis, quando per violentiam de terrai aliquando praesentis saeculi potestales, aliquamio
sua eos ejecerunt, in terram alienam adduxerunt,( " vero vel subtilissimae sanctorum inielligentioe, vel
quod deserti et derelicti sunt a Deo et divino auxilio> incarnalus Dominus ima celeriter transvolans, et
destiluti, nec spera reversionis ullam eis remanere,, mox summa repetens designalur. Aquilarum nomine
sed in perpetuum damnatos fore. Quare deserti sintt insidiatores spirilus exprimuntur, Jeremia atteslanlc,
a Domino, sequens sententia Prophetoe manifestat. qui ait: <Velocioresfuerunt perseculores noslri aqui-
Ain. i Cum adhuc subsisteremus defecerunt oculii lis coeli. » Perseculores enim nostri aquilis cceli velo-
« nostri ad auxilium nostrum vanum, cum respice- ciores sunt, cum lanta contra nos maligni homines
« remus atteuli ad gentem quaesalvare nos nou po- faciunt, ut ipsasetiam aerias potestates inventionibus
« terat. > (MAURUS.) Hoc narrat quod quando a Do- malitiae praeire videantur. Aquiloe vocabulo pote-
mino arguebautur pro sceleribus suis non ad ipsumi stas terrena figuratur. Unde per Ezechielem pro-
conversi sunl per poenitentiam, neque ad ejus mise- phetam dicilur : < Aquila grandis, magnarum ala-
ricordiam confugerunt, quatenus ejus ope ab hosti- rum, Iongo membrorum ductu, plena plumis et va-
bus eriperentur. Sed forinsecus ab aliis genlibus3 rietale, venit ad Libanum, et tulil medullam cedri, et
auxilium qiioerebanl, ab JLgypliis videlicet, vel As- summitalem frondium ejus evitlsit. » Qua videlice
PATROL. CXI.. 40
1259 B. RABANIMAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1260
aquila, quis alius quam Nabuchodonosor rcx Baby- jA multorum tulit, et pro transgressoribus rogavk (Isa.
loniae designatur, qui pro immensilate exercitus ma- LIII). » [Hieron.] Alii autem hoc quod ip Ezecbiele
gnarum alarum, pro diuturnitate lemporum longo legitur Dominum ad prpphetani djxisse : « Fili ho-
membrorum ductu, pro mullis vero diviliis plena minis, nunquid non dixerunt ad te domus Israel,
plumis, pro innumera autem terrenae gloriaecompo- domus exasperans quid tu facis? Dic ad cos : Haec
silione plena varietate describitur?Quae venit ad Li- dicit Dominus Deus : Super principem erit onus istud
banum eltulit medullam cedri, el summiialem fron- qui est in Jerusalem, et syper pmnem doroum Israel
dium ejus evulsit, quiaJudaeae celsiludinem petens, quiestin medio eorum. Djc : Ego Porlentum vestrum
nobilitatem regni ejus, quasi lnedullam cedri abstu- quomodo feci, sic fiel illis, in transmigrationem et
lit, et dum lenerrimam regum profem a regni sui captiyitatem ibunt: princeps auteni qui est in medio
culmine captivando susUilit, quasi summitatem lron- eorum in humeris portabilur. In caligine egredielur,
dium ejus evulsit. Aliter aquiloe vocabulo, vel subti- parietem perfodient ut educant eum : iacies ejus ope-
lis sanctorum intelligentia, vcl volatus Dominicae rietur, ut non videat oculis terrajn; extendam rete
ascensionis exprimilur. Unde idcm prophcla dum meum super illum, et capietur in sageua niea, et ad-
sub animalium specie, evangelislas qualuor se vi- ducam eum in Babylonero, in terram Chaldaeorum,
disse describeret, in eis sibi hoininis, leonis, bovis, B et ipsam non videbit, ibi morietur, el omnes qui
et aquilae faciem apparuisse leslatur, quartum pro- circa eum sunt, praesidiuin ejus et agmina illius,
culdubio animal Joaimem per aquilam signans, qui dispergam in omnem venlum, et gladium evaginabo
volando terram deseruit, quia per subtilem inlel- post eos, et scient quia ego Dominus, quando disper-
ligentiam interna mysteria Verbum videndo pene- sero illos in gentibus, et disseminavero eos in lerras,
travil. et relinquam ex cis viros paucos a gladio, et fame,
Res. « Spiritus oris nostri, Cbrislus Dominus ca- et peslilenlia, ut narrent omnia scelera eorum in
« ptifs est in peccalis nostris, cui diximus, ln umbra gentibus ad quas egredientur, et scient
quia ego
< lua vivemus in gcntibus. » (MAURUS.) Hanc scnten- Dominus (Ezecli. xn)-. » Juxta tropologiam qui super
tiam diversi auclores diversis modis exposucrunl. Salvatorem conanlur exponere, ducem qni est in
Nam alii super reges Judaeorum, qui chrisli, hoc medio Jerusaiem ipsum interprelantur, qtii in por-
est uncli, dicebanlur, sub quorum proleclione gens tenturo signumque pr*cesserit, quod et ipse et socii
Judaeorum videbatur degere, intcrprelali sunt, quasi ejus caplivi inuudi islius sint, et ab inferis victor
propter peccata populi ipsi interierinl, ut Jo- ascendeng, in humeris porlatus sit angelorum : in ca-
sias qui juslus esse legitur, et caetcri hujus- ligine egressus, ignotus incrcdulis, destruclo medio
modi. Alii aulem super Jesu Christo vero univor- C pariete, fccerit utrumque unum; facies illius operta,
sorum Domino, el vita aniniarum fidelium dictum ut lerram non respiciat Judaeoruni. Nec tr.irum si
intelligunl, sub cujus tutela in univcrsis gentibus Doininus celayerk faciem siiani, ciim usque bodie
versatur Ecclesia. Ipse aulem spirilus csl oris no- ante vultum Mosi velamen posiltim sit populo non
stri, <in quo vivimus, movemur.ct siiinus (ic(.xvii), »et credcnti : extenditque Dominus retc suiim super
ex cttjus sapore quidquid recte sentiniussapinius, qui illuni, juxla id quod de eo sponsa loquitur in Canlico •
traditus est propler delicta noslra, el restirrexit pro- canlicorum : « Et ecce isle post parietem nostrum
pter justificationem nostram. Scripsit enim plenis- prospiciens per feneslras, apparens pcr relia (Cant.
sime propheta Isaias, dicens: « Vere languores no- n). » De quo Jeremias : « Spirilus viillus nostri Chri-
strOs ipse tulit, et dolorcs noslros ipsc porlavil, et slus pominus , caplus est in peccatis nqstris, » et :
nos pulavimus eum quasi leprosum, ct percussii;'! a i cum non fecisset peccalum, pro nobis jieccatum
Deo et huniilialuni, ipse aulem vuhicraltis esl propter factus est. s t Et addiicetur, ail, in Babyloneni, »
iniquitales noslras, altrilus esl propter scclera no- confusioneui istius muudi, in terram Chal :aeonini,
stra. Disciplina pacis nostrae super euin, el livore qui inierprelaulur quasi dxmnuia, tit eos qui da>-
ejtis sanali sumus. Omnes nos quasi oves erravimus, monibus fuerant mancipati,retraheret ad sahilcm, ct
unusquisque in viam suam declinavjt, et Doininus P captivam duceret prislinam caplivitatem. Ipsamque,
posuil in eo iniquitatem omniuin nosirum. «El item: inquit, terram Chaldaeorum 11011videbil, el il)i mo-
< Propter scelus, inquit, populi mei percussi eiim,et rietiir ut oiniies nos sua morte vivifieel, cunclos
dabit impios pro sepullura, et divileui prp mone autem adjutores ejus, et socios apostolos et aposto-
sua, eo quod iniquilatem. non fecerit, nec dolus fuc- licos viros dispersit in universum orbein, et evagi-
rit in ore suo, et Dominus voluit conlcrerc eum in navit gladium suum posl eos, ut variis coronaren-
infirmitate. Si posuerit pro peccato animam suam, tur martyriis, et tunc inlclligerent, vel ipsi, vel hi .
videbit semen longaevuni,et voluntas Domini in manu qui per eos credideranl, quod ipse sil Dominus, et id-
ejus dirigetur : pro eo quod laboravit aniina ejus vi- circo eos disperserit in gentibus, et disseminaverit
debit, et saturabitur in scieulia sua, justificavil ipse in lerris, ut multum friictum facerent, et reliquit
justus servos meos mullos, et iniqiiilates eorum ipse ex eis paucos viros, sicut Joannem apostolum, et
portabit, ideo dispertiam ci piurimos, el forlium di- coeteros, a gladio, et fame, etpeslilentia liberatosêt
videtspolia.pro eoquod tradidit inorli animam suam, perseculionum impetum dcclinantes, ut narrenl sce-
et cum sceleralis reputatus cst, et ipse peccattim lcra Jtidceorum «t iniquitates cunclarum gcnlium ad
1261 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM.— LIB. XX. 1202
quas ingressi sunt, ut acta pcenitentia scirent quod A & siquidem fidelium Chrislus est Dominus, qui non
ipse esset Dominus.Htec diximus, lectoris arbilrio polest a justis arripi, quamvis cuncta cis hujus sae-
ludicium relinquentes : caeterumnulla dubitatio est, culi probenlur auferri. Sic dum perseculores ca-
periculosum esse regis impii captivitatem et necem tholicam religionem exhaurire cupiunt, felicissimas
sacramento Dei comparare. atque copiosascoronas martyribus contulerunt, quod
Sin. < Gaudeel laetare, filia Edom, quaehabitas in sequenti senlentia videtur designari.
lerra Huz, ad te quoque pervenit calix, inebriaberis Thau. « Complelaest iniquilas tua, filia Sion, non
atque nudaberis.» (MAURUS.) Edom idein fuit qui < addk ultra, ut transmigret te. Visitabk iniquita-
Esau frater Jacob, a quo Idumsei hostes Israel orti « tem ttiam, filia Edom, discooperietpeccata tua. »
sunt. Huz ergo filius fuit Aram [Chorae]Tracontidis (MAURUS.) Completa ergo persectttione, qua hosles
et Damascicondkor inter Palaestinamet Ccelcsyriam in hoc saeculo permittuntur persequi eleclos Dei, ad
teneus principatum, a quo Sepluaginta interpretes probationem scilicel eorum, non ad damnationem :
in libro Job ubi in Hebraeoscribitur tcrram Huz re- jam ultra non addenl, dt transmigrent per eos,« quo-
gionem Ausilidem , quasi Uskidein translulerunt. niam abstersit Deus omnem lacrymam ab oculis
Quod autem dicit filiam Edom gaudere el laelareeo sanctorum suorum, et neque luctus, neque clamor,
quod pervenerit ad eam calix Domini, per ironiam B J neque dolor erit ullra, quae prima abierunt, sed
legendum est, ut estillud in Epistola Jacobi apostoli: exultcnljusti in conspectu Dei, et deleclcnlur in l;e-
< Glorietur autem fraler huniilis in exaltalione sua, litia (Apoc. xxi), » impii aulem et peccatores cum
dives autem in huuiilitate sua (Jac. i). » Subauditur diabolomitluntur in stagnum ignis et sulphuris, ubi
a superiore versu glorietur, qui tanien non ad glo- esl beslia et pseudoprophetae,et cruciabuntur die
riam, sed ad humilialionem ejus, et damnationem ac nocte in saeculasaeculorum.
pertinet. Venil ergo calix Doinini, hoc est vindicta, Post Iamentationem ergo, quae lilleris Hebraicis
ad Idumaeos,quando NabuchodonosorvastataJudaea, secundum seriem earumdem Iilterarum quadruplici-
caeterasquegentes simili modo devastavk, et dignum ter opportunis Jocis, ut diximus, proenolata est, se-
fuilquod hostes populi D.ei, qui in ejus suhversione quitur oratio prophetoequse vastationem urbis Jeru-
gavisi sunt, ipsi quoque meritam pro eo ab bostibus salem, et casuni populi Judoeorum historialiler dc-
reciperent vindictam. Mystice autem in filia Edom, plorat, el spiritualiter ruinam animarum lidelium,
qui sanguineus vel terrenus inlerpretalur, synagoga et vastitatem quam passaesunt a nequitiis spirkali-
Jud33orum,vel eliam generaliter turba omnium perbus flebiliter commemoiat: ad extremum vero ipsius
secutionum Ecclesiae exprimkur, qui acerbissimis Domini opem et misericordiam subvenire afDictis
'
persecutionibusfideliumturbam in tolo orbe consti- G humiliter deprecatur.
tutam insectantur, quibus taraen certa in gehenna ORATIOJEREMI.E.
ignis aeterniremanebil vindicta. De liac etiam EdomI « Recordare, Domine, quid accideril nobis, in-
fllia, David propheta in psalmis (Psal. cxxxvi) me- < luere et respice opprobrium noslrum. » (MAURUS.)
rainil, dicens :« Memenlo,Domine, filiorum Edom, Usus est prophctarum frequenler per humanas con-
in die Jerusalem, qui dicunt, Exinanite, exinaniles sueludines Dominumsupplicare.« Recordare»eiiim,
usque ad fundamenlum in ea. (Cassiod.)Populus> vel memento illi dicitur, qui nullius aliquando potuit
ergo Hebroeorumhic conversus ad Dominumdepre- oblivisci.Non enimut ad inemoriam redeat Divinitas
calur, rie multos discedere paliatur, qui Ecclesiami commonetur, coram qua omne praelerituni et futu-
Dei soevissima increpatione dilacerant. Edom, utt rum semper praesensest. Non est enim dignum in
diximus, alii sanguineum, alii terrenum interprelan- illa majestate ponere oblivionis injuriam. Sed ideo
dum esse putaverunt, quod tamen utrumque ad car- recordari vel meminissepostulatur, ut cilo auxilium
nalia vilia referri posse non dubium est. Isti suntt indigentibus conferat, et palam faciat, quod antea
ergo filii Edom, qui Christianum populum sunt gra- fuit occultum. Has enim tropologiasfrequenter Scri-
vissime persecuti, nec aliqua salisfactione convcrsii pturis in divinis invenies,ut est illudin Genesi:« Re-
sunt. Quod autem in illa sequestratione boiioruini •" cordabor fcederis mei (Gen. ix).» Vel in ExodO:
deprecatur in memoriam redire, ut eos dcbita pos- « Recordatus est Dominuspacti quoJ pepigeral cum
set ptjena suscipere, hoc dicitur, sicut socpc me- Abraham et Isaac et Jacob (Exod. vi). > Sive illud
moraluni est, prophetioeeffeclu, non nialedicendi i quod Moses ad Dominurodixit: « Recordare Abra-
voto: in illis enini pietas nostra non qiioerkur, quii hara et Isaac el Jacob, scrvorum luorum fidelium
Doiuiniaestimationedamnandi sunt. Unde et subdi- (Exod. xxxu).» Nam et David in psaimis ait: « Me-
tur:«Qui dicunt, Exinanke , exinanke usque ad] menlo verbi tui servo tuo (Psal. cxvm).» El item :
fundamentumin ea. » Verba sunt ergo ista filiorumi < Memento,Doniine, David, et oninis mansuetudinis
Edom, persequenliumpopulum Christianum, a simi- ejus (Psal. cxxxi).» — « Recordaie, inquil, Domine,
litudine tracta cisternae,unde si aqua sedule lollituri' quid acciderk nobist iu caluinnia vastationis, in-
usque ad fundamenlumejus sine dubio pervenitur. tuere et respicc opprobrium nostrum, quod passi
Sed quid illis proderat saeculiislius lucern adimere e *sumusab his qtti duxerunl nos quasi servos captivos
talibus, quando magis in ipso fundamenlo aelernani [i in terram alieuam, et abusi sunt nostri ad servitiuiu
vitam possidere videbantur oceisi? Fundamentuinii suum.
< Haereditas nostra versa est ad alienos, domus A totum laborem expendunt. Nos quidem scribse et
« noslraeadextraneos. >Cum diversaegentes undique Pharisaei eorum, per varias sectas et traditiones in-
congregalae, possident terram inclylam, quam pro- uliles, ceu cervicibus vinclis minabant, nec lassis in
misisti palribus nostris, dare nobis in possessio- eo ullam dabant requiem. Et quoniam jEgypto spi-
nem. rilali et Assyriis propter gulam servire magis quam
« Pupilli facti sumus absque patre, matres nostrae Deo eligunt, aelerna egestate peribunt. Sic enim pa-
« quasi viduae.>Quia defensore destituli sumus quasi tres eorum terrenis negotiis atque voluplatibus dediti
pupilli, nec personas habemus, quaenobis nutriminis fecerunt, et filii eorum adhuc facere non desinunl.
solatia solebant conferre, sed quasi viduaeomni pro- Ideo sequitur :
visione ac consolalione privati sumus. <Patres noslri peccaverunt, et non sunt, et nos
< Aquam nostram pecunia bibimus, ligna noslra < iniquitates eorum portavimus. » Ideo iniqukales
< pretio comparavimus. > Duo elementa in quibus eorum portaverunt,'quia imilatores eorum in nequitia
inaxiroe nutritur vita humana, et quorum usus om- exsliterunt, juxta illud quod scriptum est: <Patres
nibus communis est, sibi dicit propter capiivitatis nostri comederunt uvam acerbam, el dentes filiorum
penuriam diflicilemesse adempta, ita ut nec aquam obstupuerunl (Jer. yxi).» Etin Exodo : < Ego sum,
ad bibendum, nec ligna ad focum sine pretii redem- B ait, Dominus Deus tuus, Deus oemulaior, qui reddo
ptione babere possent. peccala patrum in filios usque ad tertiam et quartam
< Cervicibus minabamur, lassis non dabatur re- generationem, hisqui oderunt me: etfacio miseri-
« quies. > More jumentorum cervicibus Iigalis se mi- cordiam in millia his qui diligunt me, et cuslodiunt
nari dicit, quia hostis eoruin nullam sui dominalio- praecepla mea (Exod. xx). > Nec contrarius cst hic
nem habere permiitit, sed trahuntur quocunque locus illi testimonio Ezechielis ubi dicitur : < Filius
impetus dirigentis voluerit, nec lassis ad refrigeren- non portabit iniquitatem patris, nec paler iniquita-
dum ulla datur facultas, et unde solalium quoesierint tem iilii, > quia mox sequilur : < Justitia justi super
mox subdidit, dicens : eum erit, etimpietas impiisuperillum (Ezee/f.xvin).»
Êgypto dedimus manum et Assyriis, ut salura- Solvit ergo quaestionem qtiam e conlrario poterat
« remur panibus. « Semper enim Israelitae aversi audilor opponere. Soletis, ait, dicere, Quare filius
sunt cordibus iu JEgyptum, et ab Assyriis saipius justus non portabit iniquitatem patris? Atque ipse
auxilia petebant. Unde merito ab eis suiit flagellali, respondel: Videlicet quia filius bene operatus esl, et
quibus deserto Deo propier cupiditatem terrenam patris delicta non fecit, justumque esl, ut quomodo
elegerunt esse subjecli. Juxta aliegoriam vero baec peccator in suo scelere moritur, sic justus in suis
quoerimonia convenit his qui propter peccala sua C vivat virtulibus, et morialur anima quaepeccaverit,
virlutibus s-poliati, tradili sunt in manus hoslium et vivat quasproecepla Dei custodieril.
spiritalium, et maxime Judaeis, qui post Chrisli ad- < Servi dominati sunt nostri, non fuit qui redi-
ventum innitentes, veteri traditioni, ipsam legem < meret de manu eorum. > Servos appellat gentiles,
Mosi, el benedictionem palernam, quam hacredkario qui idolis serviebant, el daemoniis immolabant, in
jure videbantur possidere, perdiderunt, et dala cst quorum dominium propter peccata sua tradili sunl
gentibus, quaein Chrislo crediderunt, quia in semine Israehioe, qui quondam fuerunt in loco liliorum de-
Abrahoebenedicentur omnes cognationes terrae. Unde putali. Unde scriplum est: < Ex Êgyplo vocavifilium
el repugnanlibus illis, et conlradicentibus proedicalioni meum primogenilum Israel (Isa. xi),» nec fuit qui
Pauli et Barnabae responsum est: < Vobis oportebat redimeret illos de manibus eorum, quoniam defen-
primumproedicareverbumDei,sedquia repulistis illud, sorem et liberatorem Deum habere non merue-
ct indignos vos judicastis aelernaevitae, ecce conver- runt.
limur ad gentes. Sie enim praecepit nobis Dominus: < In animabus noslris afferebamus panem nobis,
Posui le in lucem gentium, ut sis in salutem usque < a facie gladii in deserto. » Hoc est cum animarum
ad extreiriiim lerrae (Act. xin). > lsti ergo quasi pu- nostrarum periculo quaesivimusnobis victum, in de-
"
pilli facti sunt, absque palre, quoniam Deum verum serto genlium constituti. Merito ergo servis subjici-
patrem habere renuerunt, et alium patrem elegerunt, tur, qui libertatem sponte perdit. Si enim in ChrL
de quo ad illos diclum est: « Vos ex patre diabolo stum Judaei crederent, vere liberi essent, et pane
estis, et desnleria patris veslri vultis facere (Joan. vitae pasli periculum animarum suarum veraciter
vm).> Horum matres nimirum synagogaefactoe sunt devitarent. Nunc autem quia verum liberatorem spre-
quasividuae, quia priorem virum, hoc esl Deuni pro- verunl, imo crucifixeruut, de terra sua ejecti, vagi
pter fornicalionem idololalriae habere uon nierue- el profugi in toto versanlur orbe, et sedibus incertis
runt. Hi aquain scientiaevoto discendi, quasi pecunia discurrenles, victum cum periculo vitae acquirunt.
adhibita redimunt', sed quia Christum in ea non Quod bene Cain parricida proefigurabat,cui sententia
inveniunt, aeterna siti depereunt, semper quidem data est (Gen. iv), ut vagus et profugus, pavens ct
discenles ct nunquam ad scientiam veritatis perve- tremens per loca varia discurreret, nec usquain IU-
nienles. Siroilker eliam ligna pretio comparant, cum lus et securus maneret.
cxercendis virlutibus operam dant; sed quia ardo- « Pellis nostra quasi clibanus exusla est, a facie
rein eharilalis iu eo haberc despiciitut, in vacuurn < leinpeslatuin fainis. i In pelle exusla, defonDita-
1205 EXPOSITIO SUPER JEREMIAM. — LIB. XX. 12GG
tem obscenam ostendit, quam fame, siti et nuditate A . organum meum in vocem fientitim. » (Hieron.) Quod
inler hosles posilipassi sunt. Clibanus est coquendis organum per fistulas, et cithara per chordas sonat,
panibus, aenei vascuK deducta rotunditas, quae sub potest per citharam recta operatio, per organum
urentibus flammis ardet intrinsecus. In qua simili- vero sancta proedicaliodesignari. Per fislulas quippe
tudine merito peccatores Judaei ponuntur, qui in fu- organi ora praedicanlium, per chordas vero citharae
turo judicio, et mcerore animi, et poenali cruciatione inlentionem recte viventium non inconvenienter
torquendi sunt, quia contra regulas Domini obsli- accipimus : quae dum ad vitam aliam per afflictio-
nala mente vixerunt; Unde in psalmis scriptum est: nem carnis tenditur, quasi extenuata chorda in ci-
« Pones eos ut clibanum ignis, in lempore vultus thara per intuenlium mirationem sonat. Siccatur
tui (Psal. xx).» Tempus vero vultus Domini dies est etenim chorda, ut congruum in cithara cantum red-
judicii, quando filius hominis videbitur ab homini- dat, quia et sancli viri castigantes corpus suum,
bus, sed soli eumjusti etiam divinitatis suaecontem- servituti subjiciunt, alque ab infimis ad superiora
plalione respiciunt. Veraeiter enim fame conficitur, tenduntur. Sive autem sancli praedicalores in ec-
quisquis ccelesti pane saliari non meretur. clesia, seu quilibet simplices et abstinentes pro ut
< Mulieres in Sion humiliaverunt virgines in civi- vires accipiunt in ea proxiinis suis canticum bene
< tatibus Juda, principes manu suspensi sunt, facies B exhortaiionis reddunt. Nam et prudentes quique
« senum non erubuerunt, adolescentibus impudice ad proedicationis fructum solerter invigilant, alque
« abnsi sunt, et pueri in ligno corruerunt. » Diver- nt alios ad vitam pertrahant, sono magnae pertur-
sas species calamitatis enumerat, quas gens nefanda bationis elaborant, et qui in ea tardioris ingenii
•n devastatione Chaldaeorum, siveRomanorum, per- videnlur, ex ipso vitae suaemerito in qnantulum se
pessa est, ibi enim mulieres eorum constupratae posse conspiciuni, exhortationis erga alios auctori-
sunt, virgines in civitatibus oppressae, principes ma- tatem sumunt, atque ad coelestem patriam quos
nibus vincti, senes sine honore, adolescentes et pueri valent trahere non desistunt. Sed sancla Ecclesia
in turpis officii abusione. Hoc enim ideo eis contigit, extremis persecutionibus pressa, cum verba sua a
quia creatorem sirum honorare noluerunt, sed falsis reprobis contemni considerat, amoris sui gratiam
diis atque simulacris humana arte confictis, divinum ad solum lamentum format, quia niniirum deflet
honorem impertierunt, et qui propter libidinem suam quos exhortando trahere non valet. Dical ergo :
in cullura falsorum deorum impudice vixerunt, ho- < Versa est in luctum cithara mea, et organum
stium manibus traditi, omni turpitudini et confusione meum in vocem flenlium. » Ac si aperte fateatur
afficerentur. Juxta allegoriam vero quisquis saevi- dicens : Pacis quidem meaetempore per alios parva
tiam spiritalium hostium intelligit, veraciter ingen- C more citharae, per alios vero more organi, magna
tem confusionem quam in animabus sua fraude de- et sonora procdicabam. Sed nunc in luctum cithara et
ceptis gerunt agnoscit, ubi omnis impudicitia, atque organum verstim est, quia dum me contemni conspi-
immunditia, violentia et inhonestas regnat, ubi lot cio, eos qui praedicationis cantum non audiunt de-
apparent confusiones quot sunl vitiorum species. ploro. (MAURUS.) Et quia propheia luclum sibi in-
« Senes de portis defecerunt, juvenes de choro ditum, el gloriam deppsilam conqiiestus est, cau-
< psailentium. »Nec enim ibi potest maluritas esse sam addit alflictionis suae et doloris : « Vee nobis,
consilii, ubi nullus est ordo judicii, nec psallentium inquit, quia peccavimus. » Peccati enim commissi,
chorusibi consistere ritepotest, ubidolor etgemitus et non per condignam pcenitentiam et correclionem
proesensest. < Musica enim in luctu, » ut quidam ait, vitoeemendati, merita vindicta successk, quia quod
< importuna est narralio (Eccli. xxn). » Unde et homopcenitendo non
corrigit, divinaeultionis senten-
sequitur : liamexspectabit, atteslante Paulo qui ait : « Exisli-
« Defecit gaudium cordis nostri, versus est in lu- mas hoc, o homo qui judicas eos qui talia agunt,
< ctum chorus noster. Cecidit corona capitis nostri, et facis ea, quia tu effugicsjudicium Dei? An divitias
< vae nobis quia peccavimus. » Bene ibi dickur bonilatis ejus et patienliae, et longanimkatis con-
chorum in luctum conversum esse, ubi constat gau- lemnis, ignorans quoniam benignitas BMiad poeni-
dium cordis defecisse, et honorem verae religionis tentiam te adducit? Secundum duritiam aulem tuam
penilus periisse, quia ubi non est Iaelilia mentis, et impcenitens cor thesaurizas libi iram in die irae
frustra sonat melodia carminis. Unde Propheta ex et revelationis judicii justi Dei, qui reddit unicuique
persona captivorum in Psalmis ait (Psal. cxxxvi) : secundum opera ejus (Rom. n). >
« Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus, « Propterea moestum factum est in dolore cor
dum recordaremur tui, Sion. In salicibus in medio < nostrum, ideo contenebrati sunt oculi nostri. »
ejus suspendimus organa nostra. » (Cassiod.) His Recte ergo propter peccatum mceslnm cor factum
doloris exaggeratur acerbilas,quando delectationem esse dicitur, quia ubi iniquitas premendo insidet
suam, qua se populus poterat consolari, velut non cordi, non est ibi habitatio Spiritus saneti, sed ani-
necessariam suspendebat arboribus. Quid enim mus totus caligine obscuratur peccati, cum in eo
illic agerent organa dulcia, ubi tempora vitae ama- dedignatur splendoreni suum infundere gratia summi
ris erant lamentationibus occupata? Hinc beatus paracliti. « Sprritus enim sanetus diseiplinseeffugiet
Job ait: < Versa est in luctum cythara raea, et fictum, et in malevolam animam non introibit sa
1267 B. RABANIMAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1268
pienlia. >Nam aliain adhuc suhjungendopandit mcc-.A Eliam propheiam, antequam veniat dies Domini
roris causam : magniis et horribilis, et converlet cor patrum ad
« Propter monlem Sion, quia disperik, vulpes filios, et cor filiorum ad patres eorum, ne forte
« ambulaverunt in eo. » Juxta historiam ergo digna veniam et percutiam terram anathemate (Malach.
fuit doloris mdestitia, quod in loco ubi sanctuarium lv). » Igitiir autequam venial dies judicii, ei percu-
conslitulum erat, et cultura Dci celcberrima, be- tiat lerrani aiialbemate, sive omnino vel subito, ut
sliarum ibi fueruiil latibula. Secundiiin allcgoriam Sepiuaginla irarisltilerunl, hoc enim significatapSuv,
aulem non minus, iuio nragis dolendum esl, quod miliet Dominus Eliam, qui inlerpretatur Deus
in anima Chrisliana, ubi conlemplatio fuit divina, meus, et esl de oppido Thesbi, quod conversionera
erroris regnct insipienlia. Vulpcs eninr non alios et peenileniiam sonat, omnem proplietarum chorum,
quam haeieticos propler dobim ct callidilalcm in- qtri convcrtat cor palrum ad lilios, Abrabam vide-
telligere deberous, qui ubicunqiic cuni dogmate suo licet, Isaac, et Jacob et oninium patriarcharum, ut
intraverunt, totum aniroum turbant, et tenebris er- credant posteri eorum in Dominum salvatorem, in
roris obcoccant. quein et illi crediderunt. Abrabam enim vidit diein
« Tu autem, Domine, in aeternum permanebis, et Dominiet laelaius est (Joann. vm). Sive cor patris
« solium tuum in generalione et generatione. Quare B adfilitnn, id esl, cor Deiadomnein qui spiritiim ad-
< ergo in perpetmim oblivisceris noslri, etderelin- optionis acceperk, et cor filiorumad palres eorum, ut
< ques nos in longitudine dieruni ? » Enumerata elJudaei el Chrisliani, qtii nunc inter se discrepant,
inullitudine tribulaiionnm , quas supra retulit pro- pari in Chrisium religione consenliant. Undedlckur
pheta, aetcrnam Domini potentiam et majestalcm ad aposlolos, qui seminarium in toto orbe Evan-
solii ejus verbis supplicibtts commcmorando proe- gelii prodidcrunt: « Pro patribus tuis nati sunt libi
dicat, quatenus eum humili pelkionc ad miseran- filii (Psal. XLIV).» Si enim Elias non cor patrtim ad
dttm provocet, et ad celerationem opportuni auxilii, filiosanteeonverterket corfiliurumad patres eorum,
ne diu sub hosliuin dominalione consliluti, penitus cuni venerk dies Doiiiini magnus et horribilis, ma-
desperatione deficiant. Quod autem dicii : « Quare gnus sanclis, boribilis peccatoribus, percutiel verus
in perpeluum oblivisceris nostri, » more humano et justus judex, non ccelum, non eos, qui versantur
loqukur, quod quasi oblitos omnino spernere videain ccelo, sed terram anathemate, qui faciunt opera
tur, qui eis cilo non auxiliabilur, cum alibi de eo lerrena. Judoeiet judaizantes haereticianle vj^stpifisvov
scriptum est : « Non in finem irascelur, neque in• suuni Eliam putant esse venturum, et restitulurum
selernum comminabilur (Psal. cri). » Etitem : <Non; oniiiia. Unde el Christo in Evangelio proponitur
repellel Dominus plebem suam, et haeretlitalcm C quoesiio: « Quid est, inquiunt, quod Pharisaei di-
suam non derelinquet (Psal. xciv). » Non enim Ju- ctint quod Elias venlurus est? > Qiiibus ille respon-
daicam plebem DOminus ita rcpulit, ut ultra ejtis dit : « Elias quidem quem venlurum creditis, jam
misereri nollet, sed « caeckas ex parle coniigit iri venil, > in Elia Joannem intelligens.
Israel donec plenitudo geniium subinlraret.etsiconi- « Sed projiciens repulisti nos, iratus es contra
nis lsrael salvus fierel. »Nunc quoqtie quotidie sicut « nos vchemcnlcr. » Nonenim hoecquasidesperando
dudum fectwat, aliquos ad fidein Cbrisli cl eccle- de salule populi sui locuUis est, sed ut dolorem
siaslicam unitalem convertit, ut cleclio salva fiat. sutun niniium de contrilione et abjectione diutina
Nam ex ipsa plebe quam sibi Doininus in patiibus1 geniis stiae manifestaret. Vidk enim prophelico
cognoscitur elegisse, exstilcrunt prophetae , inde' spirilu, quod ipsi Judaei in adventu Christi non eS-
sunt et apostoli el multi fideles, qui Domino sincera1 . scnl crediluri, sed Evangelio ejus conlradicluri, et
menle crediderunt, siclit doctor gentium tcslalur, ; ipstiui bairedem morti tradituri, sicut in plerisque
dicens : < Quid dicimus, fratres? Nunquid repulit; lotis islius libri ante declaravit. Caeterum de con-
Dominus plebem suam , quam pracscivil? Absit : versione ejus ultiina nullo modo dubilavit, sed plc-
nam el ego Israclila sum ex semine Abraham,' „ liissime credidit, quod in semine Abrahoe bcnedi-
de tribu Betijamin, elc. » (Rom. xi.) Sed unde ejns5 cerenttir omnes cognaliones terrre, in qua univer-
vera salus provenire possit, subjungcndomanifeslat. sitate nimiruni et ipsi Judaei comprehenduntur. Sed
< Converte nos, Domine, ad le, el convertemur,, quoniam finis libri ejus in Lamentationibus propbc-
« innova dies nosiros sicut a principio. » Quemt licis consummalur, nostri qtioque opusculi libel
enini Dominus converlerit, ille veraciler salvus erit,, finem querimoniis et flelibus terniinare, quem pro-
quem autem illc dcspcxeril, nemo corrigere poterit. pria miseria, et mci similium lerrent facinora,
Quod auteni dicit : innova dics noslros sicul a prin- fuluncque pcenii! horrorem inculiiint stipplicia,
cipio, hoc poslulare videtur , ut sicut a principio) cui jam mundi defeclus gravitudirierii ingcrit, ci
primos patriarchas eorum, Abraiiamvidelicei, Isaac,, metus futuri examihis lacrymarum flumina per
et Jacob, plena fidc el dilectione sibi fecit esse de- maxillam producit, ut dcprecatio nOstraehumililatis
volos, ila el ipsos codein munere sibi fideles acz ad indulgenliani provocet clementiam superni
dcvotos facere dignetiir. Quod in adventu Elioe perr judicis. Meluo enim diem judicii, ihetuo teiiebra-
Malachiam prophetam illis promissum esse pleriquee rum diem, diem ttinae diem amarum, diem duruin
arliilrantur, ubi dicilur: « Ecce ego niitlam vobiss et tiistem. Perpentto quidem malun) quod tolero,
sed amplius quod restat forinido. Quae in hac vka A mit inanus, de qua cvadendi nullus patet cxittts.
jam patlor lugeo. Sed post iiaiic senlenliam rie Magnifici nostri, qui nos riulriebant, ablati sunl, et
cdntriti sunt.
graviora patiar pertimesco. Licei jam tolerem in doctores nostri propter peccala nosira
poena iormenta, tamen gehennac formido valde me Sola hos premit hiiseria, quos iiuliius jani corisolan-
cruciat ex cuipa. Jam proesens pceria laniat, sed tur solatia. Vindicans Dominus peecata riostra cal-
fulura magis conturbat. Gravia surit quae sustineb, cavit torcular, idcirco fleuium nostrorum redundat
manus
graviora in perpetuum timeo. Civitas ergo nostra iaciinai. Tota die iid aiixiliatOrehi riostriim
interna, quam angelica quondam vallabal cuslodia, tendiirius expanderido, et rienio nobis succurrit con-
intra fidei septa virlulum abundabat copia, iet dudum solalionem praebendo. inter hostes siimus, quasi
carnis desiiieriis dominala, modo per ipsa desideria polluta menstruis, et riemo rios mundat aqua siiperni
jacel destiluta , variorunique scelerum peccando fluniinis. Justus es, Domiiie, iri oriinibtis judiciis tuis,
hoslibus solvk tributa. Unde lacrymarum in maxil- quia tc ad iracundiam provocavimus noxiis peccalis
lis ejus profliiit fletus, et ploratus die ae riocte pro- nostris. Attendiie dolorem noslrum, universi populi,
funditur amarus, nullusque est qui consoletur eam et miseriaenoslroe magnoanimo compaiiamini. Ami-
ex oinnibus charis ejus, quia qui quohdam in dele- cos quos putabanius esse nobis fidelissiuios, inve-
ctarJfnibus variis videbanlur essc amici, modo sper- B niinus inimicos esse atrocissimos, qui nobis promi-
nenlesdejectamverioslendunturesse inimici. Captiva serant perpetuam pacem, ipsi insidiando proepara-
ducla est intenlio nostra in terra vitiortim aliena, verant selernain captivitatem. Propterea araari-
ubi non invenit requiem, omnibus solatiis deslituta, tudine inlus pleni sumus, et foris ad occidendum gla-
quia omnes ejus persecutores, qui falso videbantur did hostium traditi sumus. Gemilus nostri [nhllus]
esse ipsius aniatores, veri per ornnia iri fine proban- consolator, quia vociferalionis nostrae nuilus est audi-
tur ejus fieri exosores. Und;' nunc lugubris in exi- tor. Omnes inimici nostri malum nostrum audierunt,
tiis suis exslat, nec ulla festivilatis ketitia exbilarat et quia Doniintis nos dereliquit gaudio exsultaverunt.
sensus exteriores, per quos aditus intro hostibus Ingrediatur, Domine, iniqukas eorurri coram te, et
patebat. Latro seditiosus, saevis catenis. captivabat. redde eis vicem mali, quod gesseriint conlra nos,
Undevariis vitiis sunt contaminali, quia doclofibus in morte. lsrael suum de ccelo Domtnus projecit in
suis non exbibebant obedienliam praecepti. Hinc terram, nec est recordatus scabelli sui, propicr
conlineritia ejus apparet squalida, et ipsa amaritu- transgressionem nimiam praecipitavil Jacob. Muni-
dine peccatorum est oppressa. Hostes illius sunt in tiones cjus sophisticas in furore destruxk, regnum-
capite, et inimici iniqua utunlur in ea dominalione, que ipsius et principes in terram dejiciendo polluit.
propter muititudineni enim iniquitatum ejus, anle C A facie inimici dexteram suam avertit, ei plebem
faciem tribulantis diicentur captivi parvuli cogitatus suam quasi flamma devorans consumpsit. Arcun.
ejus. Spoiiataest ergo filia Sion, quae quondam pura stium quasi inimicus tetendit, et omne quod pul-
mente contemplabatur Deum omni decore suo. Nec chrum erat visu occidit. Quasi hortum laberna-
jam spiritus utitur principatu suo, sed coram hoste culum sttum dissipavit, et omneiri festivitalem Siou
persequente quotidie corruit antiquo. Recordatur oblivioni tradklit. Repulit Dominus sanctificationem
Hierusaiem nostra, et quondam visio pacis, in die suam, et murum Sion dissipavit. Per vindictam for-
iuternse afflictionis suae e't casu magnae miseriac, tissimam perdidit sacerdoles ejus et principes, nec
pristinoe laetitiae,et inde eam prement magnae angu- prophetis ejns revelatoe sunt divinaevisiones. Sencs
stiae, cum hostes derident ejus otia, et nullus affert flliseSion conticuerunt, et virgines ejus accinctse ci-
opporluna solalia. Peccatum peccavit, et ideo insta- liciis ingemuerunt. Hinc quoque oculi nostri defe-
bilis facta cecidit. Omnes qui eam ante adulando cerunt prae lacrymis, cum viderent parvulos et la-
glorifieabant postea videntes ignominiam ejus con- ctantes fame deficere in plateis. 0 speculatrix noslra,
temnendo spernebant. Gressus ejus squaicntes sor- et arx Sion quondam pulcherrima, prophctae tui
dent, et in nullius purilicalione consolationem ha- JJ viderunt tibi falsa, nec corripiendo patefecerunt
bent. Vide, Domine, noslram afflictionem, quia vi- libi tua scelera. Pro delictis tuis spoponderunt libi
des nobis inimicum esse fortiorem : depraedat ho- pwemia, nec prsedicaverant libi, quae metuisti ge-
stis desiderabilia, et diripit astu omnia virtutum or- hennae tormenta. Unde hostes tui cum tui dominati
namenta. Ingrediiintur contrarii tua sanctuaria, quisunt, plausu magno alludentes super te laetati sunt.
bus praecepisti sancta tua (ieri aliena. Miilikudonostra Deduc quotidie quasi torrentem lacrymas, et non
geniit propter verbi famem, nec jam habet underefi- cesses lugubres proferre qtierimonias. Leva manus
ciatanimae esuriem. Vide, Domine, et considera quani tuas ad Deum cum precibus, ad animas parvulorum
vilia facta sunt nostrae animae interna. Omnes tuorum. Plora cum gemitibus, interfeclis tuis so-
qui transitis per semilam doloris nostri, considerate lemnes exhibe exsequias, et charorum tuorum cum
potentiam, cui alter non invenitur similis, ubi ex- lacrymis sepeli reliquias. Vide et considera quanla
candesck ultiodivini furoris. Ossa nostra inflammans dolorum perpetimur mala, multi de ccetu nostro
combussit, et pedes nostros retrorsum convertit, inimicorum ceciderunt gladio, pueri et senes, juve-
nullus effugii patet locus , quia animi nostri per nes et virgines interierunt seandalo. Juste enim a
omnia defecit virlus. Domino tradente illa nos pre- te prolala vindicta, omnia a nobis auferebat solatia,
Agnoscimus quidem meritam paupertatis nostrae A audi opprobria et cogitationes eorum adversum nos.
indigentiam, cum necessariarum rerum magnam to- Redde eis vicem, Domine,, juxta opera manuumsua-
leramus penuriam. Felle et labore repleti sumus, rum, et da eis secundum duritiam cordis sui con-
et in tenebriscollocali, quasi morlui deputati sumus. digna tormenta. Quomodo obscuratus est color opti-
Vociferamus ad judicem nostrum per diem et no- mus auri: in plateis dispersi sunt lapides sanctuarii:
ctem, necexaudit, sedconcludensvias nostras,etse- filii Sion inclyti quomodo reputati sunt in vasa
mitas subvertit. Arcum et scutura contra nos exten- testea figuli? Sed et lamiae nudantes mammam lac-
dit, et nos quasi signum ad sagittam posuit. Facti taverunt calulos suos, cum hseretici belluina saevitia,
sumus in derisum omni populo nostro, quia replens errore noxio, deceperunt auditores suos. Quasi stru-
nos amariludine inebriavit absinthio, ad numerum thio contra filios suos, sic mater synagoga indignata
dentes nostros fregit, quia replens animas quasi cinere est contra alumnos suos. Adhaesit Iingua lactantis
cibavit. Propter pauperlatem et transgressionem ad palatum in siti, cl frustra petierunt panem par-
vka nostra tabescit, sed spes quam habemus in vuli frangere sibi. Nazarsei nostri nive candidiores,
Domino nequaquam deficit. Non enim nostri meriti, ebore rubicundiores, sapphiro pulchriores, denigrati
sed magnaemiserationis estDomini, quod omninoet sunt super exstinctos carbones, et super lignum ari-
penitus non sumus consumpti, quia bonus est Domi- B dum artus nostri facti sunt sicciores. Complevit Do-
nus speranlibus in eum, et valde benignus animae minus in nobis furorem suum, et succendit lgnem
quoerenti illum. Bonum est cum silentio praestolari indignationis suae. In myslica Sion propter peccata
salutare Domini, quia magna est misericordia judi- prophetarum ejus, et iniquitates sacerdotum illius,
cis piissimi. Bonum est ergo ei qui portat jugum erraverunt cseci in plateis ipsius, facies Domini di-
adolescentiae ut sedens solitarius vacet divinae con- visit eos, et sicut pulverem venti dissipavit illos.
templationi, despiciens mundi pompam, ponens in Liibricaverunt vestigia nostra in itinere, appropin-
pulvere os suum, et contra persecutiones hostium quavil finis noster in desolatione. Redemptor noster
palientera seprsebeatet mitissimum, quia Iicet Do- passus est pro peccatis nostris, et nos econtrario
mintis temporaliter eum flagellet, non tamen usque vivere elegimus in iniquitalibus nostris, ideo reddita
in finem illum abjiciens repellet. Veniet enim tem- est vindicta malis operibus nostris, et patuerunt
pus justae retributionis, quando judex justus juxta crimina nostra saevissimis inimicis. Recordare, Do-
merita sua reddet singulis. Quis est qui aliquid dicit mine, quid nobis accideril, et ingens opprobrium
fieri Domino nescienle, cum nihil sil in mundo, quod intuere, quod nobis evenit. Haereditas nostra versa
non liat Domino jubente, aut permillenle? Scrute- est ad alienos, et labor nosler respicit ad extra-
mur ergo vias noslras, et revertamur ad Dominum, C neos. Pupilli facti sumus absque patre, matres no-
elevemusque corda nostra cum manibus in ccelum strse quasi viduae. Defecit gaudium cordis nostri et
ad Deum. Nos inique egimus et ad iracundiam pro- cecidit corona capitis nostri. Vaenobis quia pecca-
vocavimus, ideo illum iralum et inexorabilem nobis vimus, ideo enim inimicis nostris incesti traditi su-
esse sentimus. Opposuit nobis nubem caliginis, ne mus. Tu aulem.Domine, in aeternum permanebis,et
transiret oratio: et demonstravit quod justa noslra solio tuo omni generationi semper, et ubique domi-
esset objectio, ideo deduxit oculus noster divisiones naris, quare in perpetuum oblivisceris nostri, et
aquarum, et tmultiplicia profundet flumina lacry- derelinques nos in longitudine dierum saeculi? Con-
niariiin, nec ulla jam nobis datur requies, donec sa- verte nos, Domine, adte, et convertemur, innova dies
lutem percipiet spes firma ac fides. Invocamus no- nostros sicut a principio, et salvi erimus. Tui sumus,
men tuum, Domine, de lacu novissimo, nec avertas Domine, ad te pertinemus, et tu nobis miserando
aurem tuam rogo a singultu nostro. Judica, Domine, consulis, in aeternumcoram te vivemus. Fiat, Do-
causam animae nostrae, creator pius et redemptor mine, super nos semper tua misericordia, ut laudem
vitae nnstrae. Vidisti furorem inimicorum contra nos, tuam annuntiemus.
BEATI RABANI MAURI
r
ENARRATIONUM
IIV EPISTOLAS BEATI PAULI
LIBRI TRIGIINTA (VIGINTI NOVEM).
PRÊFATIO
AD SAMUELEMEPISCOPUM.
Domino sancto et merito venerabili SAMUELI epi- A ptu habeatis; et nobis, quod nostrum est, ocius
scopo, RABANUS, minimus servorum Dei, in Christo restituatis : ne aliis optatum cibum edentibus nostri
salutem. apostolicorum dapiura inedia diulius jejuni rema-
Ex quo vos primum vidi, et cognovi ingenii ve- neant. Parata enim sunt vobis nostra omnia, ut
stri excellentiam, morumque temperantiam sensi, qusecunque inde vultis accipere, vel quocunque
semper vos cordis intentione amare st-udui, et dul- tempore ea desideretis habere, absque retractatione,
cissimos amicos habere elegi; ideo aliquoties verbis, prout possibilitas sinit, vestrse per omnia obtempe-
aliquoties etiam scriptis de divinarum Scripturarum rent voluntati. Tantum adsit nobis vestra provisio,
studiis, quarum lectio semper mihi dulcis erat, col- ut ea a nobis exquirantur, quae possibilitas nos
lationem vobiscum habui. Nunc aulem quia audivi praestare posse censeat,' et impossibilitas aliqua con-
quamdam partem laboris mei, quem in expositio- ferre non conlradicat. De coetero autem nolo vos
nera sacrarum Scripturarum, prout potui,elaboravi, ignorare quod in prsesenti anno valida segritudine
vos habere velle, et maxime in Epistolas beati Pauli laborabam, ex qua et jam adhuc penitus absolutus
apostoli : transmisi sanctitati vestrae quemdam col- non sum. Unde obsecro dilectionem vestram ut
leclarium de sanctorum Palrum opusculis in easdem adjuvelis me sacris orationibus apud omnipotentem
Epistolas, quem nuper, roganle Lupo monacho at- B medicum, qui vulnerat et sanat, mortificat et vivi-
que tunc diacono, confeci, ut veslro desiderio satis- ficat, ut non me secundum mea merita pcenis afficiat
facerem, et aliorum utilitalibus, qui volunt nostri debitis; sed secundum magnam misericordiam suam
laboris parlicipes esse, consulerem. Necvobistaedium me, remissis omnibus delictis, faciat -dono gratiae
prolixitas operis facere debet, quod in triginta suaein suis gaudere beneliciis, et sub ejus dispensa-
libris consummatum est, quia non aliter proedicto- tione vitam praesentem ita transigere, qualiter
rum Patrum sensus ad purum explicare volui, nisi seternaevitae, quae inconspectu gloriae ejus est, par-
eorum dicta, prout ab ipsis edita sunt, integra po- ticeps existam : optimum enim mihi sit omnibus
nerem, ne forte, si quid indiscrete abstraherem, diebus vitae meaehic et in futuro, nunc et semper,
sensus eorum intelligentiam confunderem. Accipke sub ejns gubernatione vivere, et ipsius voluntati in
ergo fenus vobis commissum, et per scriptores stre- omnibus deservire. Opto vos bene valere semper, et
nuos jubete illud citius in membrana excipi, ut, in sacris virtutibus quotidie prolicere; sancle pater,
si quid vobis utilitatis possit iude conferrij in prom- memor esto nostri.
PRJEFATIO ALTERA.
AD LUPUM MONACHUMET DIACONUM.
Venerando fratri et commilitoni LUPOChristi mi- C carui, in animo, crede mihi, dilectione tua nunquam
nislro RABANUS, servus servorum Dei, in Domino vacuus fui, sed sedulo revolvens studium quod ha-
salutem. bebas in meditatione divinae legis, et modestiam
Postouam desiderabili prsesentia lua corporalker morura quibus, inter nos conversans, non parum
1275 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 127G
mullis amabilis cras, petilionis tuae, nec non ct A aliis illa proiiuntiare, ne forte audilorem confundat
sponsionis meac memor, c'Olteclariumin EpislblaS Cumneseierk tjuis hoCvel illild ediderit, et alterius
Patili apostoli, prout Jjbliii, cbriteci. tii quo quariliiui sciipia arbitretur qiiarii se vferitas habet. Sunt
mibi licuil, cl possibilitas sivit, adjuvanlibiis eliam enim eorum sensus in aliquibus concordantes, in
consorlibus lectionis nosiric, Cx saiiclorum Patruiri aiiquibus verb discrepanles; Unde necessarium reor
diclis in ununi collegiquod illi in diversis opusctilis ut intentus auditor per lectorem primum recilala
suis, prout opporliinitas traclalus poslulabal, po- singulorum auctbrum nomina ante scripta sua au-
stiere. Qtiorum seiipta, quia juxla copiosam facuu- dial, quatenus sciat quid in lectione apostolica unus-
diain corum lalara cxpositioncni Iiabiierunt, brevi- quifque senserit, sicque in mentein suam pltt-
iati studeiis, excerpsi indc quoe nccessaria piilavi : tiina coacCryans', potest de sihgulis judicare qtiict
ut si bui libc bpus riostrum legerc voltinias csset, sibi utile sit iiidesumere : doclores criim ipsibiimcs
diversorum doctorum scnsus conliniinliui positos catholici fuerunt, exceplo Origene, cujus lamen sen-
invcniret; cui aiitein dispV.ciiisset,irke de ptirissiinis lenlias tanturhniodo, qtlas calholico sensu prolatas
fonlibiis catholicorum expositorum in suis locis, quae credidi, sttmpsi; c'aeterasaulem praelermisi. Nec ex
que vellel, hauriret. Ncino enim eum noslri labo- meo seiisu in boc opere plura protuli, sicut in aliis
ris tisum babere cogitur invitus, quia studiosis lan- B opusculis meis feci, credens sobrio lcctori sufficere
tum laboravi, non fastidiosis : mclius cnim milii qtiod in Patrttm sententiis ediluin repererit.
videtur ul sine invidia noininis mei et despeclii ope- De ccetero quoque amabilem charkalem tuam de-
ris, absque rancore tranquilla mente legat ca quoc- precor ut tu ipse pro peccalis mcis Dominuin inlei-
sibi prodesse credit, quain ctim reprehcnsione alque cedas, idipsumque fralerno libi aniore conjuiiclos
iktisione alieni opeiis criiiieit tVelraciiohisihcitrrat facere hortcris, quatenuS per veslra suffragia ve-
alqtte aiikttaestue peccati iribricm Deum bueiideiidd niam delictorum nieorulh aptili divinatn ctetnenliam
inde acquirat : illum atitcm qui leclionc rtbstra iili accipere merear, el in futura vita cum electis Dei
clcgil, iidttidiiediil ubicU.nqueconspexerit auclbiiun requiem sempiternam. Beatittldineni ttiam, saricle
rioiiiiiia, quoitim dicta cx liliris suis excerpsi, forin- fratei, aelerna Christi iiiajestas SaCris virtutibus
seciis iii pagiha sihgiilis litleris, aiil bihis, seti iSiiahi pollenteitt in oeternum cbhseivaie digttctur.
terhis praeiiotaia, iioh pigeai ciirii iri legeildo ibiaih
PROLOGUS.
Primum quseritur quare pbst Evangelia, quae suii- C festet : nam hanc se proficiscenle Hierosolyiham
plemcntum Legis sunt, et in qdibus nbbis exempla scripsisse testatur; cum Corinthios et alios, antc jani
el praeeepla vivendipienissima digesta sunt, voluerit ut [etiam quam] ministeriilm, quod secum portatu-
Aposlolus has Epistolas ad singulas quasqiie Eccle- rus ciat, colligerent, litleris adhorlaius sit. Unde
sias desiinare; hac autem causa id faclum videlur, iriielligiiquidam volunt ila oriines Epislolas ordina-
ut scilicet initia nascentis Ecclesiac, novis causis tas, ui prima ponerelur, quamvis pOsterior fueril
existenlibus, praemuniret, et ut pnesentia atque destinafa, ut per singulas Epislolas quibusdam
orientia resecarel vilia : fet post fuluras excluderet quasi gradibus ad peifeclionem veniietur. Rohiario-
qtr.leslionesexemplo prophetarum, qui posl cditain rum namque plerique tam rtides cianl, ut nOriintel-
Leg(!inMoysi, in qua omnia Dei mandala legeban- ligercntDei Segratia, non suis meritis esse salvalos,
lur, nihilominus tamen dor.trina sua rediviva semet ob hoc duo inter se populi conflictareht; idcirco
per populi coinpressere peccata el propter exemplum illos indigere asserit confirmari, vitia genliliialis
libris ad nostraitt etiam niemoriam transiiiiserunl. priora commemorans; Corinthiis atilem jam dicit
Deiiuiequseritur cur non amplius quam decem Epi- scientisegratiam esse concessam-,et nort lam omnes
stolasad Ecclesias scripserk . decem stint enim cum increpat, quara cur peccantes nOn increpaveriut,
illa qu;e dicitur ad Ilebracos; nam rcliquie qualtior D reprehendit, sicut ait : Audiiur ViiteYvffs fornicatw
ad discipulosspecialiier siint porreclae : el [scilicet] (I Cnr. v); et iterum : Congregatis vabis cum meo
uloslenileret Novuriinon disciepare a Veicri Testa- spirilu, tradere Inijusmodi hominemSatanw (Ibid.).
iiiento, et se contra Legein non facerc Moysi, ad nu- In secunda vero laudanlur, el ut magis ac magis
nicruin prjmoruni Decalogi mandaloruiii suas Epi- proficiant admonentur. Galataejarn nullius criminis
slolas ordinavil; et quol ille prauceptisa Pharaone argiiuntfir, nisi hoc tantum quod callidissimis apo-
instituit liberatos, lotidem hic Epislolis a diaboli et stolis crediderunt. Epbesii sane nulla reprehensione,
idololatrioeservitute edocet acquisitos : nam ci dii.is sed mulla laude sunt digni, quia fidem apostolicam
labulas lapideas diwrum Teslamcntoruni figuram servaverriht. Philippehses etiam muito magis collati-
habuisse viri erudilissimi tradiderunt. Movet etiam darilur, qui nec audire quidem falsos apostolos vo-
quosdara quare Romanorura exempla in prima sint luerunt. Colossensesautein tales erant, uteum apo-
posila, cum eam non primam scriptam ratio niani- stolo visi corporaliter non fuissenti hac laude diteni
12T7 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. t. — IN EPIST. AD ROM. 1278
haberentur Et si corpore absens sum, sed spiritu .A esse dicunlur? sicut ipse ait : Et vos fraires mei imi-
vobiscum,gaudens el vidensordinem veslrum(Col. n). tatores fucti eslis Ecclesiarum Dei qiiie snrit i'n Ju-
Thessalonicenses rtihilbminus in dnabus Epistolis dma : eadem enini passi esiis et vos a conlribulious
omni laude prosequiliir, eo quod non soliirh fidem vestris, quw et illi a Judais (I Tliess. n). Apud ipsos
inconcussamservaverint veritalis, sed etiam in per- qiioque Hebraeos eadem commemorat, dicens : Nam
secutione civinm fuerint coiisiantes iiivenli. De He- e\ vincti compassi estis, et rapinam bonorum vest'r'6-
braeis vero quid dicchdiim est, quorum Thessaloni- rum cum gaiidio suscepislis, cognoscenlesvoshabere
censes, qui pluriinum laudali sunt, iittilalores facti m'elioremel manentem substantiam (Hebr. x).
LIBER PRIMUS.
EXPOSITIO m EPISTOLAM AD ROMANOS.
ARGUMENTUM. ] vos manu valida ejecerat, redire ctipientes. Quid

B
(Ambr.) Ut rerum nolilia habaalur plenior, prin- plura? ita Patres vestri ereb.1 provocalione Domi-
cipia earum requirenda siinl pritis : tunc eniin po- num irritaverunt, ut omnes in eremo morerentur,
tesl facilitrs causoc ralio declarari, si ejus origo di- nec plures ex senioribus eorum quam duo homines
scalur. Ctini eniin Epislolae daliBinoduin et rationem terram promissionis intrarerit. Sed qttid antiqua re-
ostenderimiis, poteSt verum videri quod dicimus. plicamus, ciim etiam, si illa minime fecissetis, de
(Hieron.) Romani, qui ex Judieis geniilibusque cre- hoe solo vos nemo dignos venioejudicaret quod Do-
diderunt, hi snperba conteiitionc volebanl se aller- minum Christum propbetarum semper vohis vocibus
ulruin superponere. Nani Jtidoeidicebant: Nos sumus rcpromissum , non solum suscipero noluistis, sed
populus Dei, quos ab initio dilexil cl fovit; nos cir- etiam morte pessiroa peremistis : quera nos ut
cumcisi ex genere Abraham, ex slirpe sancta dc- cognovimus, statini creilidinms, cum nobis de eo
scendimus, et notus retro apud Judaeamtantum Deus non fuerit ante proedicatum. Unde probatur quod si
(Psal. LXXV);nos de ^gypto Dei signis et vlrliUibus idolis servivimus, non obstinationi iiientis, sed igno-
hbeiati niaie siccb transivihius pede, curri iriiinicos ranliae deputandum. Qui enim agnituin illico scqui-
hostros gravissimi fluclus involverent : nobis manna mur, olim utique sequeremur, si ante cognovisse-
pluit Dominus in deserlo, et quasi filiis suis cceleste G ( mtis. Sic autem Vos de generis nobilitale jaclalis,
pabulum ministravit; nos die noctuque in colnmna quasi non morinn imilatio magis quam carnalis na-
nribis ignisque proecessit, tit nobis in invio iter osten- tivilas vos faciat filibs esse sancloruin. Deniqne
deret (Ex*oii.xn, xm, xiv et seqq.) : atqrie ul coctera Esau et Ismael, cuin ex Abraliae stirpe sint, miriime
ejris circa nos irinttensa beneficia taceamus, nos soli in filios reputanlur. His taliter altercanlibus Aposto-
digni fuinitts Dei legem accipere, ct vocem Dei lolus se mediura iiUerpoiiens, ita partitim diiimit
quentis audire, ejusque cognoscere voluntatem, in quaesliones, ut neutrum eorum sua juslilia saluteiri
qua lege nobis promissus est Christus, ad quos etiam meruisse ostendat; ambos vero poptilos et scicnto.
ipse se venisse testatus est, dieens : Non veni nisi etgraviter deliquiSse : Judaeos-,quod per praevarica-
ad oves, qnm perierunt, domus Irael (Matlti. xv), tionem legis Deum inhonoraverint, gentes vcro,
cmn vos canes polins quam homines appellaverit. quod cum cognitum de creatura creatoreni ul Deum
/Equuni ne ergo est ut bodie idola deserentes, qui debuerinl venerari, gloriam ejuS in manu facta simu-
bus abimlio descrvistis, nobis compareinini, etnon Iacra immutaverint: utrosque etiam similiter vc-
•politis iii proselytorum loco ex Iegis aucloritate et niam conseculos, aequales esse verissima ratione
consiieludine deputemini; et boc ipsum non roere- demonstrat, proesertim cum in eadem lege.praediclum
bamini, nisi quia larga Dei sempcr clementia voluit D 1 sit el Judaeos et gentes ad Chrisli fidem vocandos ;
vos ad nostram imitationem admklere. Gentes etiam quamobrem vicissim eos humilSans, ad pacera et
e contrario respondebaiU : Qtianto majora crga vos concordiam cdhbrfatur. (Ambr. ) Cbhslal iiriqiic
Dei beneficia narraveritis, lanto majorrs vos crinii- tcmporibiis apostolortirii Jtidaeospropterea quo'tt sub
nis esse reos liioiislrabiliS', semper enim his om- regno Roniano agerent, Romse habitasse; ex quibiis
nibiis exstitislis ingrnli. Nam ipsis pedibus qui- hi qui credideranl, tradiderunl Romanis, ut Chri-
bus aridum mare transisiis, ludebatis ante idola sltim piofiterites legem servarenl; Romani autem,
quoe fecistis;'el ipso ore quo paulo anle ob ne- audita fama virltitum Christi, faciles ad credendum
cem adversarii Doiuino cantaveratis, siirmlacra vo- fuerunt. nl pote prudentes; nec immerito prudeiilcs,
bis fieri poposcistis. lllis oculis veneranda quibus qui male inducti statim correcti suiil, et perman-
Domirii in nube et igne conspicere solebatis. Manna serunl in.eo : hi ergo ex Judaeis credenles Chrislo,
quoque vobis fastidio fuit, et semper in deserto ut datur inteliigi, non accipiebant Dominum esse de
contra Domirium murmurastis, ad Êgyptum, unde Deo, putautes uni Deo aciversum; quamobrem negat
1279 R. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1-280
lllos spiritalem Dei gratiam consecutos, ac per hoc A . vero erga Paultim invenimus tale aliquid geslum.
confirmationeni eis deesse. Hi sunt qui et Galatas De qua re quibusdam visum est quod Pauli procon-
subverterant, ut a tradilione apostolorum rece- sulis, quem apud Cyprum Christi fidei subjecerat,
derent, quibus ideo irascitur Aposlolus, quia docti vocabulum sibi Apostolus sumpserit, ut sicut reges
bene, facile transducli fuerant; Romanis autem solent devictis, verbi gratia, Parthis Parthici, et
irasci non debuit, sed et laudare fidem illorum, quia Golhis Gothici nominari, ita et Apostolus, subjugalo
inilla insignia virtulum videntes nec aliquem aposto- Paulo, Paulus fuerit appellatus. Quod ne nos qui-
lorum, susceperant fidem Christi, ritu licet Judaico, dem usquequaque evacuandum putaraus; tamen
in verbis polius quam in sensu. Non enim exposi- quia nulla talis in Scripturis divinis consuetudo de-
tum illis fuerat mysterium crucis Chrisli; propterea prehenditur, magis ex his quae in exemplo nostri
quibusdam advenientibus qui recte crediderant, de sunt absolutionem quoeramus. Invenimus igitur in
edenda carne et non edenda quaestiones fiebant, et Scripturis aliquanlos binis, alios etiam ternis usos
utrumnam spes quae in Christo est sufficeret, aut et esse nominibus, ut Salomonem eunidemque Idida,
lex servanda esset. Quatuor igilur modis scribit Ro- Eliachim eurademque Joachim, Oziara eumdemque
manis, arguens ab inilio genus hominum physica " Zachariam, aliosque plurimos in regnorum vel in
ralione; hi enim caput sunt oranium gentiura, ut in Judicum libris, binis nominibus invenies vocitatos.
his discant cseleri universique gentiles. Primus mo- Sed ne Evangelia quidem hunc eumdem renuunt
dus est quo se ostendit quid sit, et quid fuerit, et morem. Nam Malthaeus semetipsum appellat in
cujtis sit, quo et hsereses percutit. Secundus modus Evangelio suo Matthaeum, quem Lucas in Evangelio
est quo arguit quod nalurse ratione non se subjece- suo nnncupat Levi; sed et idem Matthaeus in Cata-
rint uni Deo, et quae inhonesta et turpia egerint logo apostolorura dicit post multos : Malthaeus pu-
invicem, despecli ob hoc adeo ut gratulenlur cre- blicanus, et Jacob Alphaei et Lebbaeus, ct Simon
dentes. Tertius modus est, quod legem datara spre- Cananaeus; Marcus vero refert: MalthseusPublicanus
verint, unde anteponit Graecis Judaeos. Quartus mo- et Thomas, et Jacobus Alphaei et Thaddaeus : hunc
dus est quod docet Judseos exorbitasse a lege et eumdera quem MalthseusLebbaeum, et Marcus Thad-
promissione Dei in causa Chrisli, factosque similes daeumposuil: Lucas vero itaposuit: Matthaeus,Tho-
gentilibus ut utrique indigeant misericordia Dei; mas, Jacobus, Judas Jacooi. Igitur eumdem quem
non per legem salutem sperando, sed per lidera Matthaeus Lebbaeum, et Marcus Thaddaeura dixit,
Christi Jesu; hinc est unde omni industria idagit, Lucas Judam Jacobi scripsit. Certum est aulem
ut a lege eos tollat, quia Lex et prophetw usque ad Evangelistas non errasseinnominibusApostolorum,
Joannem (Luc. xvi ), et in sola illos fide Chrisli sed quia moris erat, binis vel ternis nominibtis uti
conslituat, et quasi contra legem Evangelium vindi- Hebraeos, unius cjusdemque viri diversa singuli vo-
cat; non destruens legem, sed praeferens Christia- cabula posuere. Secundum hanc ergo consuetudinem
nismura. Asserit autem sic Christum promissum ut videtur nobis el Paulus duplici usus esse vocabulo,
praedicato eo cessaret lex, non tota, quia abbreviatio et donec quidera genti proprie ministrabat, Saulus
facta legis est, quaecompendio daret salulem; multa esse vocatus, quod et magis appellationi palriae ver-
enim veteribus tradita sunt propter duritiam cordis naculum videbatur, Paulus autem appellalus esse,
illorum, ut oneri esset, quae misericordia Dei ab- cum Graeciset gentibus leges ac praecepla conscri-
breviavilper Christum datapraeteritorum remissione. bit. Potest et hoc aliter intelligi. (Ambr.) Apud vete-
Ingralus est ergo misericordiae Dei, qui vult esse res ergo nostros ratione noinina componebantur, ut
sub lege; nam dixerat Moyses : Sic limentes facie- Isaac propter risum et Jacob propter calcaneum,
tis, filii Israel, ut quacunque se verterent, legem ita etiste propler inquietudinem Saulus estnttncupa- ,
haberent, ut sine solliciludine omnino non essent. tus; postquam autem credidit, ex Saulo Paulum se
Igilur ul in Christo sine lege spem vitae salutisque dicit, hoc est, immutatum, et quia Saulus secundum
ponendam tradat, et Dominum ipsum esse omnium n supra dictum sensum, inquietudo seu tentatio inter-
doceat, sic incipil: Paulus servusJesu Christi, etc. pretalur, hic cum ad fidem Christi accessit Paulum
se dicit, id est, quasi ex tentatore factiim quielum,
CAPUT PRIMUM. vel parvulum. Servus, inquit, Christi
Ostendil Aposlolus charilalem se habere ad Roma- humilemque
nos, et vilia eorum redarguit, qui sequuntur desi- Jesu. Servum autem Jesu Christi profitens se, a lege
deria sua. se exulum oslendit, et ideo utrumque posuit, id
Pautus servus Jesu Christi. Prima nobis qusestio, est Jesu Chrisli, ut et Dei et hominis personam si-
de nomine ipsius Pauli videtur exsurgere, ctir isi gnaret, quia in utroque est Dominus, sicut et Pe-
qui Saulus dictus est in Actibus apostolorum, nunc; trus apostolus testatur dicens, hic est omnium
Paulus dicatur; invenimus in Scripturis divinis-, Dominus ; quia ergo et Dominus, et Deus est, sic-
quibusdamveterum coramutata vocabula,ut ex Abrami ut David dicit, quia Dominus ipse est Deus (Psal.
vocitatus sit Abrauam, et ex Sara Sarai, et ex xcix), quod hsereses negant. Marcioni enim videtur
Jacob Israel; in Evangeliis quoque ex Simone Pe-• odio Legis Christum et corpus ejus negare, Jesum
trus, et filii Zebedaei Filii tonitrui nuncupati sunt.. profiteri : Judaeis autem et Photino propler zelum
Sed hsec ex praecepto Dei legimus facta; nusquami Legis Jesum negare, quod Deus sit. Nam quoties-
1281 ENARRATIONUMIN EPP. PAULl LIB. I. — IN EPlST. AD ROM. 1282
cunque aut Jesum dicit aut Christum, aliquandoi A omnes Ecclesias Dei, el vocali rainistn; sed nescio
Deum, aliquando hominem significat, sicut hoc Iocoi qui in bis electi magistri sint, et elecli minislri, sic
inter cselera, et unus, inquil, Dominus Jesus per et puto esse, quosdam vocatos quidem, ut patianlur
quem omnia (1 Cor. vin), quod utique ad Dei filiumi pro Christo, non tamen electos, id est, vocaios mar-
perlinet, juxla quod Deus est; et alio loco : "Jesusi lyres, sed non electos martyres, ut sunl illi qui
autem inquit, proficiebat oelaleel sapientia (Luc. n), post tormentorum agones, et carcerum, non usque
quod utique homini competit. (Greg.) Quaeritur quid-;• ad finem in confessionis lolerantia perdurarunt; est
sit quod magisler Christus in alio loco aposlolos non et vocala virgo, sed non elecla virgo, quse scilicet
dixerit servos, sed amicos (Joan. xv); et ejusdem non fuerit sancta corpore et spiritu (/ Cor. vn); et
magistri discipulus, imo Apostolus , in quo Christus est vocatus pastor, sed non electus pastor ( Ezech.
Ioquebatur, nominavit se servtim, et dum utrumque XLIII), quiproeest quidem gregi, et lacle ejus uti-
a Christo dictum est, quomodo intelligi debeat, so- tur, et lanis cjus operitur, sed infirmum non re-
lerter inluendum est, maxime cum idem Dominusac quirit, et claudum non colligit, el fortem circum-
Salvator nosler ad eosdem apostolos secundum Lu- scribit in labore, ita est et vocatus abstinens, sed
cam dixerit: Dicile : Servi inutiles sumus, quia quod non electusabstinens, scilicel qui jejunat trislis ex-
debuimus facere fecimus (Luc. xvn); et iterum : B 1 lerminans faciem suam, ut hominibus placeal(Maii/i.
Beatus Ule servus quem cum venerit Dominus ejus vi), sed et per singulos graliarum gradus simililer
inveneritsic facienlem(Luc. xn ) ; et iterum : Euge, invenies multos quidem vocalos, paucos autem
servebone et fidelis ( Luc. xix ). Sine prsejudicio al- electos (Matth. xx).
terius sententiaemelioris sciendum est, duo esse ge- Segregatus in Evangelium Dei. (Greg.) Segrega-
nera bonaeservitutis, unum timoris, aliud dilectio- tus, inquit, in Evangelium Dei; et secundum Joan-
nis ; unum timentium ancillarum et servorum, aliud nem : Pater sancte, conserva eos in nomine tuo, quos
diligentium et placentium filiorum : timet enim an- dedisli mihi, ut sint unum (Joan. xvn), et dum se
cilla ne flagelletur, timet matrona ne offendat ani- sanetus Paulus unum effectum esse cuni servatis
mum viri sui, sed servitutis timorera, qui habet credidit, quid esl, quod segregalura se esse fatetur ?
pcenam, foras miltit perfecta charitas, perfectus au- Nam dicitur segregalus quasi a grege separatus,
tem servitulis timor non soiuni non habet pcenam, maxime cum Dominus dixerit, el erit unus grex el
sed ad ipsum pervenit per laetitiam, Psalmista hor- unus pastor (Joan. x), el Spirilus sanctus in Acti-
tando testante, qui ait: Lmtetur cor meum ut limeat bus apostolorum imperando locutus est: Segregate
nomen tuum (Psal. LXXXV ); et ilerum : Timor Do- mihi Pautum et Barnabam in opus, ad quod vocavieos
mini sanctus permanens in swculum sceculi (Psal. C (Act. XIII). Sciendum profeclo in priniis est, quod
XVIII). Hunc namque limorem habent et sancti an- ista testimonia non solum a semetipsis non discrc-
geli, quem profecto habuerunt et sancti apostoli pant; verum etiam sibimetipsis in unitate concor-
per adventum scilicet Spiritus sancli per quem dant. Nam Paulus et Barnabas a gêge non erant se-
descendit cbarkas in cordibus nostris, idcirco et parati, sed segregati, hoc est, ad opus apostolalus
a Domino non dicli sunt servi, sed amici, qui ta- fuerant electi; quibus enim cor unum et anima una
men et a semetipsis et a Domino dicli sunt servi, (Acl. iv) cum grege erat, nulla separalio usquain
nimirum non ex timore, sed amore Deo placendi. esse poterat; attamen a grege segregali fuerant, qui
Vocatus apostolus. (Orig.) Nomen hoc, id est, ad apostolatum electi erant. Nam et manus ad ope-
vocatus, quia ad omnes pertinet, qui in Chrislo cre- randum porriguntur, sed tamen ab unitale corporis
dunt, generale potest videri, sed unusauisque senon separantur. (Ambr.) Segregatum se dicil in
cundum id quod in eo praevidet et elegit Deus, aut Evangelium Dei. Evangelium est Dei boiius nuntius,
apostolus vocatur, aut propheta, aut uiagister, aut quo peccalores ad indulgenliam convocantur.
liher ab uxore, aut servus in conjuge, et pro diver- Apostolus autem quoniam in Judaismo locum docto-
sitate gratiae completur illud quod scriptum est : . ris habebat,'ut pote Pharisaeus, ideo a Jtidaismi
Multi sunt vocati, pauci autem electi (Matlh. xx). praedicalione segregatum se dicit in Evangeliuin
Sciendum tamen est, quod possibile est aliquem Dei, ut a lege dissimulans Christum praedicaret, qui,
esse vocatum apostolum, aut vocalum prophetam, quod lex non poterat, potuit credentes in sejusli-
aut vocatura magistrum, et si neglexerit vocationis ficare ; sed non contra legem, sed pro lege est,
suaegratiaro, decidere ex ea, sicut et Judas, quia ipsa enim hoc dicit futurum, dicente Isaia pro-
apostolus vocatus est, et negligens vocationis suac pheta : < Veniet ex Sion, qui eripiat et avertat ca-
gratiam, ex apostolo effectus est proditor, et fuit plivilalem ab Jacob, et hoc illis a me testamentum,
quidem vocatus aposlolus : sed non fuit electus cum abstulero peccala eorum. »
apostolus, sed et ille propheta, qui in terlio Regno- Quod anle promiserat per prophelas suos in Scriptu-
rum libro (III Reg. xm ) refertur prophetasse de ris sanctis. Ut probet ratara et inlegram lidei spem
Hieroboam, vocatus prophela fuit, si autem et ele- esse in Christo : jam prius Evangelium ejus dicit a
clus ipse, discutilur, quoniam quidem prohibilus pa- Deo promissum, ut ex eo idoneum illum sponsorem
neni manducare, in Israel manducavit, et inlerem- vilae doceret, priusquam veniret teslimonium ei da-
plus est a leone. Sunt et multi vocali magistri per lum ostendit, aUeslante Pctro aposlolo : Nec enim
1283 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 1284
aliud dalum esl, inquit, nomensub ceelo, in quo opor- A & unus sit Dei et hominis filius Christus Jesus. Qui
tel salvosfieri (Act.iv).— Per proplietassuos, ul niani- eniin ex oeternoDei Filius erat, ignorabatur atiiein a
fcslius saltttarem esse advenluin Cbrisli signilicarel, creatura, dum vult manifestari pro bumana salttte,
el jam personas, per quas promissionem signaverit, visibilis debuit et corporeus fieri, quia et cognosci
deinonslravit, ut qua-mvcra et magnificasil proinissiq se voluit per virUUem et hominern peccalis abluere
cx his viderclur. Ncino enim rem vilem magnisprac- in carne, morte devicla, et ideo ex seinine David fit,
cursoribus nunliat. In Scripturis sanctis. Hoc ad cu- ut sicut de Deo rex ante saecula nalus est, ita et sc-
mulum verocprotestalionis adjecit, ut majorem fulu- cunduro carnem ex rege ortum regium caperet, factus
ciani credentibus faceret et legera commendaret: opere Spiritus sancli de virgine, hoc est natus, ut re-
sanclae enim sunl Scripturoe, quse vitia dairinant, et verenlia ei reservata exhocultra hominem coguosce- •;
sacraiiienlum illic uniys Der et incariialionis conli- relur, quod ab humanse legis nativitale disiaret, sic-
netur filii Dei, pro salule humana, leslfbus signo- ut pracdicUmifuerat ab Isaia propheta : Ecce virgo
rum prodigiis. in utero concipiel, etc. (Isa. vn), ut cum novum fa-
De Filio, inquit, suo. Dignum fuil, ut quia Deus clum viderettir et laude dignuin, providenlia quaedam
Filium suum propriuin mundo promiUehal, per prae- Doi circa visitationem humani generis fqtura cogno-
claros virosillum proinilleret, ut ex his quain poten- B I scerctur. (Aug.) Frustra, Manichaee,conaris adver-
tissimus esset, qui proedicabatur, posset sciri, ut sari prophetis; ecce Apostolusdicit, de Filio suo, qui
Scripturis sanctis adventum ejus fuluriim insererel, factus est ei ex semineDavid secundumcarnem. Quod
et ut falsuin non posset videri, quod a sanclis prac- propbetac praedixerunt, hoc apostoli viderunt et pra>
dieatum est Scripturis. (Orig.) Sed ulruin simplici- dicavcruiU, qui erat, factus est; qui erat, quid fa-
ler accipi debeat, Evangelium per scripluras pro- ctus esl .' Verbum erat, caro factus est; FUius Dei
pheticas a Deo repromissum, an ad dislinctioncm eral, filius hoininis factus est; Deus erat, homo fu-
alterius Evangelii, quod acternum dicil Joannis Apo- ctus esl : suscepk liuinauitatem, non auiisit divini-
calypsis, quod lunc revelandum est, cum umbra tatem. Quaeritisquo.modoPaulus jric dicqt de Chri-
transierit, et verilas venerit, el cum mors fucrit ab- sto, qui factus est ei ex semineD.avid,secundum car-
sorpta, et aelernilas restiluta, coiisideralo el jam lu, nem, et e conlrario quomodo alibi dicat (U Cor. y):
qui legis, cui aelerno Evangelio convenire videbttn- Si novimusChrislum secundum,carnem, sedjam nunc
Utrctiam illi aHenii anni, de quibtis Propheta dicil: non novimus; ubi consideranduro est, qyomado utra-
El nnnos wlernos in mente habui (Psal. LXXVI),eique sententia stare possit. Sed hoc ila solvi po-
que adjinigi polest ct ille liber vkae, in quo sancto- test, quod filius Dei ex seuiine David homo natus est,
riiin iioinina scripta dicunltir (Apoc. m). Scd el illi G ' nec ideni Apostolus uno loco dicit, et saiicloeScri-
libri qui apud Danielcm cum judiciura consedisset pturac apertissinie proedicant, quod vcro dicit, etsi
apcrti sunl (Dan. vn), vcl qtti apud Ezcchielem pro- noveramus Chrislum secundum camem, scd jam nunc
phetam de intus et de foris dicuntar iiiscripli (Esec/i. non novimus, ea ipsa circumslanlia Scriplurao loci
11), quae oninia non alramenlo, sed spirilu Dei vivi ejus satis ostcndil qttid loquitur Apostolus, suo
scripla menioraiitur. De quibus (iuamvis pericnlo- quippc more vilain noslram in futurani, quaejam in
sum videalur carlulis commillcrc scrmonem, lainen[ ipso homiiie medialorc Christo Jesu capite nostro
non otiose praetereiuula sunl dicla sapientium, ctt resurgcnte complexa cst, ita spe certa meditatur,
ocnigmata,sed subtili admoduin mcrilis acic, in qttan- taiiquain jam adsit praesens quse teneatur, quie uli-
tuin res patitur, veliil per quoddain spcculiim con- qiie vita nou crit secuiidum carnem, sicutjain Cbri-
templanda, ne forte is qui Verbtini caro factus appa- sti vila non cst sccundmn carnem ; carnein quippe
ruil, positus in carne, sicitt Aposlolus ait, quia ma- lioc Ioco appellat, id esl, carnalem cormplionis qua-
nifcstatus esl in car-ne, juslificatus in spirilu , appa- lilalein, quse limc jam non erit, quia nuitala caro
ruit angetis (I Tim. III) , in hoc qtiod apparuit ange- non corrumpclur. Noverainus crgo Chrisliim secun-
lis non eis absque Evangclio apparuit, sicut nee dum carnem, id esl, secundiim carnis mortaliiaieui,
nobis qtiidem hominibus ad quos missum se dicitt D anlcqiiani resurgeret; sed nunc jam non novimus,
evangolizare pauperibus, dimilterc captivos in re- qttia sicut dicit idcm Apostolus, Christus resnrgensa
missionem, et annuntiare anntim Domini acceptiim 11 morluis, jum non morilur, et reliqua (Rom. vi).
(Isa. LXI). Si ergo ciim apparuerit noi.is hominibtis s Ergo iilrumquc in nullo sibi lepiignari viilelur, quod
non sine Evangclio apparuil, conseqticnter videlurr Apostolus dixit, quia ct anlcquain Christus resur-
ostendere, quod etiam angelico ordini non sine e geret, carncni euin noverat habuisse inorlalem, et
Evangelio apparuerit, illo foiiassis quod oelernum n poslquam resurrexk, nulla eum altingi credidil mor-
Evangelium ab Joanne mcmoralum supra edocuimus. i. tis corruptione.
De Filio suo qui faclus est ei ex semineDavid secun- i- Qui pra'destinalus est Filius Dei in virlute, secun-
dum carnem. (Ambr.) Euin qui erat Filius Dei secun- l- dum spiriium sanclificationis ex resurrcclione mor-
dum Spiritum sanctum, id est, secundum Deura, i, tuorum Jesu Chrisli Domini noslri. (Ambr.) Filiiiin
quia Deus Spiritus esl, et sine dubio sanctus est, fa- i- Dei dicens, Patreni significavitDeunL; addilo aiitem
ctum dicit juxta carnera Dei Filium ex semine Da- t- spirilu sanclificationis, ostendit myslcriiiui Triniln-
viti juxla illud, et Verbum caro faclum est, ut jam m tis. Hic ergo qni incaniatus quid esset Ialebal, ttinc
1283 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. I. — 1N EPIST. AD ROM. 1286
pracdestinatus est secundum spirilum sanctificatio- A carne et spiritus sanctificationis vel divinse virtutis
nis, in virtute manifestari Filius Dei cum rcsurgit a subslanlia nominatur, de qua alibi ipse Salvator di-
morluis, sicut scriplum est in psalino LXXXIV : Ve- cit, quia tristis est anima mea usque ad morleiii, et
ritas de lerra orta est, omnis enim ambiguitas, et nunc anima mea turbata est (Matlh. xxyi; Joan. xn),
diffideiilia resurrcctione ejus calcata csl et coni- quam a senietipso ponit, imo quae usque ad infer-
pressa, siquidem adhuc in cruce posito , centurio num descendit, de qua dicilur : Non derelinques ani-
videus magnalia, DeiFilium confitelur (Malth. xxvn), mam meam in infemo. Certum est enim quia haec
nam el discipuli in morte ejus dubitaveruiU, diccnte non de semine David generata sil; dicil enim quia
Cleopa et Emmau : Nos putabamus quia ipse erat quod factum est ex semine David secundum carnem
qui incipiebat liberare Israel (Luc. xxiv) ; ipse cnim est, quia ergo neque in eq quod seeiindum carnem
Dominus ai(: Cum exaltaveritis filium hominis, tunc esl, videtur annumerari, neque in eo ubi deslinaUir
cognoscelisquia ipse ego sum (Joan. vm) ; et iteriun: Filius Dei in virtute secundum spiritum sanctifica-
Cum exallatus fuero a terra, omnia traham ad me lionis, ptito quod consuctudine sua Aposlolusulatur,
(Joan. xn), idest, tunc cognoscar omnium esse Do- eliani in hoc loco,»6010118 mediain semper esse ani-
minus. ldeo autem non dixil, ex resurrectione Jesu mam inter spirkum et carnem, ut aul jungere se
Chrisli, sed ex morluorum, quia resurreclio Cbristi B ; carni et effici unum cum carne, scu spiritui, et esse
gcneraleni tribuit resurrcclionein ; litcc enim major «nuni ciim spiritu, ex quo siquideni cum carne sit,
videtur virtus in Christo et victoria ut ea potcstatc carnalcs homines fiant ; si vero cuni spiritu, spiri-
operarelur morluus, qua operalus fucrat et vivus, lales, el idcirco extrinsecus cani non noniinat, sed
quo faclo apparuit indujsse mortem ut redimerct carnem tamen vel spiriluin, scit enini alteri horuni
nos. (Aug.) Quod auteni ait, secundum spiritum necessario animam cohaerere, sicut et in his ad quos
sanclificalionis ex resurreclione mortuorum, id est, dicit : Vosuuteni in carne non eslis, sed in spirilu
quia Spiritus donum acceperunt : post ejus resurre- (Rom. vm) ; et : Qui se jungil meretrici, unum cor-
ctionem mortuorura resurrectionem comnicmoral, pus est (I Cor. vi), merelricem hic carnein yel cor-
quia in ipso omnes crucifigimur et resurgimus. ptts vocans : Qui autem se junqit Domino, unus
(Orig.) Nptandum atilem juxla quosdani qttod quam- spiritus est cuin eo (lbid.). Ila ergo ctiara nunc
vis in Latinis exeroplaribus prwdestinatus soleat in- sciens de anima Jesu, quia sociata Dominp et cohoe-
vcniri, tainen secuniium quod interpretaiionis ve- rens ei iinus cuni ipso factus sit spiri(|is sapctifica
ritas habet, destinalus scriptum est, non praedesti- lionis, nnneani nominavit exirinsecus , nc solvcret
natus; destinalur enim ille qui cst, prsedosimattw Jcsum ; quod enim JJeus conjunxit Iwmo non separet,
vcro ille qui noiidum est, sicut de !::s quibus dicit M C&Iarc.x) ; sanctificationis vero spirittis dicitur se-
Apostolns, quos autem prwscivit, illos el pradeslina- cuirdum boc quod praeliel omuibus sanetitatein, sic-
vit (Rom.vm) : praesciri et praedeslinari possunl illi ul et alibi de eo scriptuin est: Qui fuclus est sapien-
qui nondum sunt; ille autem qui est el sempcr est, tia nobis a Deo, et justilia, et sanctilicatio , el redem-
nonprsedestiiiattir, sed deslinatur. Hoeca nobis dicta plio (I Cor. i).
sint propler eos, qui in uipgenitum Filiuin Dei im- Per Cjuemaccepinius gratiam, et apojslolatum ad
pielalem loquunltir, ct ignorantes differenliani desli- obediendumfidei in omnibusgenlibus pro i/omineejus.
nali et praedcstinaii, pulant eiim itilereos qui, cuai (Ainbr.) Post resurreetioneni roanifesla(ur Filius Dei
anle non fucrinl, praedestinali sunt, ut cssenl, nuin virttite, graliam dedit, jiislificans peccatores, et
merandum, qtii nuiiquam praedeslinalus esl, utliliiis aposiplos noniinavit, quorum se hic sociiini dicit, ui
esset, sed seinpcr Jint sicut Pater ; qui ergo seinper aiioslolatus cuin gralia esset doni Dei. (Orig.) Gratia
est, deslinatur, ut diximus, non prsedeslinalur : qui ad laborum palicnliam referenda est, a|toslolatus ad
auleni prscdeslinaliir nondum eial tunc, ciim prse- prxdicalionis auctoritatem, quia et ipse Chrislus
destiiiaretur, sed cccpit ex lempore. Neccssaria igi- Apostolus dicitur, id est, niissus a Patre, qnippe
tur dislinclione Aposlolus ulitur, eum, qui ex scraine , qtii ad evangelizandum pauperibus missiim se dicit,
Davii) secundum carnem est, factum diccns, eum omnia crgo quse sua sunt dat etiam disciptilis suis,
vero, quem Filium Dci in virtute secundum spiriluin gralia dicitttr diffusa in labiis ejus (Psal. XLIV),dat
sanplificalionis ngminat, deslinatum : ctenim cum ct apostolis suis gratiam cuni qua laborantes dicant:
dixisset Filium Dei, non supcrfltio addidit iii viiiute, Abundanliusvero quam omncs ilti laboravi, nou au-
indicans per hoc qupd substantia Filius sit sectin- lem ego sed gralia Dei mecum (I Cor. xv), el qtiia
duin spiritum sanctificationis, Christus cnim Dci vir- de eo diclum est,« habentes igitur ponlilicem et Apo-
ttts, et Dei sapientia dicilur, quse el vapor virtulis stoltun confessionis nostrae Chrisluni, » dat disciptilig
Dei, et manalio glorise omnipotenlis purissima, et suis apostolattts dignalionem, ut et ipsi effie.iatUur
splendor lucis aetcrnoeet imago boiritatis Dei appel- apostoli Dei; neque eirim gentes, quae eraut alicnae
latur (//efrr. 1). Sed requirkur si id quod de semine a lestameiUo Dei et conversalione Israel, credere
David nasckur, secundumcarnem est, quod vero in poterant Evangelio, nisi per gratiam quae Apustolis
virlute destinatur secundumspirilum sanciificalionis fuerat data, per quam proedicantibus Aposlolis iu
filius Dei, el in substantia Dei est, quomodo acci- fidera obcdire dicitur , et in oinneni tcirara Je no-
piendum est de anima Jesu quaehic nequaquam cum iiiine Ghrisli sonus gralioe corum conunemoratur
1287 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS 111. 1288
exisse (Psal. xiv), ila ut ad eos qui Romaesunt per- .A dere se dicit quia fides illorum in omni loco curre-
veniret, adquos ait Apostolus: Inquibus estis el vos bat, quamvis non secundum regulam ab auclore
vocali Jesu Chrisli Domini noslri. (Ambr.) Hoc est, traditse veritalis, taraen quia quod ab uno Deo erat,
legatione nobis fungentibus in omnibus gentibus pro interposko nomine Christi, cceperant vcnerari, gra-
nomine Jesu Christi, inter quos eslis et vos vocati, tulatur, sciens illos posse proficere. Per quod etiam
quia doninn Dei omnibus missum est, ut cum au- charitatem suam circa illos ostendit, quando congau-
diunt se inter caeteros vocatos, scirent se sub lege det bono coepto illorum , et hortalur ad prolectum :
agere non debere, quia sine lege Moysi susceperunt gralias agere ergo se dicil Deo suo duntaxat, quia
caeterae genles legem Christi. Omnibus qui sunt adhuc fides illorum non erat plena, quia ex ipso est
Romaj, dilectis Dei,vocatis sanctis. Quamvis Roma- omnis palernitas, et quia oinnis disposilio salulis
nis scribal, illis tamen scribere se significat qui in noslrae a Deo quidem, sed per Clirislum est, non per
charitale Dei sunt. Qui sunt hi, nisi qui de Filio Dei legem, neque per aliquem prophetam. (Oiig.) No-
reete senliunt? Isti sancti sunt, et vocati dicuntur, tandum autem qjaomodo ad quosdam apostolos dicit
sub lege enim agentes male inttelligunt Christum et pro omnibus se gratias agere sicul et nunc ad Ro-
injuriam Deo Patri faciunt, cum an in Chrislo manos. Ad alios vero scribens gratias quidem agit,
perfecta spes salutis sit, dubilant, ideo sancti non B ; sed non addil pro omnibus, nam si observas, invenies
sunt, neque vocati dicuntur. Gralia vobis, et pax a quod ubi dicil se pro omnibus gralias agere, culpas
Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo. Gratiam aliquas graves, aut prolira in eos non exaggeuat; ubi
et pacem cum his dicit esse, qui recte credunl. aulera notat aliquos vel arguit, non addit graliarum
Gratia est, quia a peccatis absoluli sunt, pax vero actionem , quod pro omnibus gratias agal, sicut et
Galatas vero
quia ex impiis reconciliati sunt creatori, sicut dicit ad Corinthios, vel ad Colossenses; ad
Doininus : In quamcunque domum intraverilis el re- omnino nec ponit aclionem gratiarum, quod eos mi-
in
ceperinl vos, dicite : Pax huic domui (Matlh. x), et ut ratur tam cilo transferri ab eo, qtii vocavit eos,
sine Chrislo nullam esse pacem et spera doceret, aliud Evangeliura. Prima ergo vox incipil a gratia-
adjecil, graliam et pacera non solum a Deo Patre rum aclione; agere aulem gratias, hoc est, sacrhi-
esse, sed etaChristo Jesu.DeumPatremnostrumdicit ciura laudis offerre, et ideo addit per Jesum Chri-
propter originem, quia ab ipso sunt omnia: Christum stum velut per pontificem magnura, oportet enim
autem Dominum dicit, qtiia ejus sanguine redempti scire eum qui vull otferre sacrificium Deo, quod per
facli sumus filii Dei. (Orig.) Benedictio autem pacis manus pontiftcis debel offerre, sed et hoc quod dixit,
et gratiae quam dat dilectis Dei ad quos scribit apo- Deo meo, non cst oliose accipiendum; non enim vox
slolus Paulus, pulo quod non sit minor, quam fuit C ista polest esse, nisi sanctorum, quorum dicilur,
benedictio Noe in Sem, et in Japhet (Gen. ix), quae sicut Deus Abraham, vel Isaac, vel Jacob; non po-
per spiritum impleta est erga eos, qui fuerant bene- test Dorainiun Deum suum dicere is, cui Deus ven-
dicti, similiter etea, in qua benedictus est Abraham ter est, aut cui avaritia Deus est, aut cui gloria sae-
a Melchisedech, et Jacob a patre suo lsaae (Gen. culi, el pompa mundi, aut potentia rerum caduca-
xiv), et duodecim patriarchae, qua benedicuntur a rura Deus est: quidquid enim unusquisque supra
patre suo Israel (Gen. XLIX),vel benedictio Moysi, caetera colil, boc illi -Deus est. Sed videamus quid
•
qua benedixit duodecim tribus Israel (Gen. XXXIII), est, pro quo Apostolus gratiam agit Deo suo, quo
non ergo his omnibus inferiorem duco hanc Apo- niam, inquit, fides vestra annunliatur in universo
stoli benedictionem, qua benedixit Ecclesiis Christi, mundo. In universo mundo si simpliciter accipia-
ait enira et ipse de se : Pulo enim quia et ego spiri- raus, hoc videtur designare quod in multis locis
lum Dei habeo (I Cor. vn). In spiritu ergo scribit mundi, hoc esl, terrse htijus, eorum, qui Romte sunt,
Aposlolus, et in spiritu benedicit, per ipsum ergo fides et religio prsedicetur ; si vero ut in nonnullis,
spiritum benedictiones capient hi qui benediciinlur etiam in hoc loco, inundus designalur, qui ex coslo
ab Apostolo, si tamen digni invenianlur, super quos conslat et terra, atque omnibus quoe in his sunt, po-
yeniat benedictio ejus, alioquin fiet illud quod scri- " test etiani inlelligi illud, quod virtutes, de quibus
ptum est,« si fuerit ibi filius pacis, pax vestra veniet dicitur, quia gaudium habeant super uno peccatore
super eum, sin autem pax vestra ad vos reverletur.» painilentiam agenle (Luc. xv), multo magis de con-
Primum quidem gralias ago Deo meo, per Jesum versioue quoque el fide Romanorum Iaetentur, nun-
Chrislum,pro omnibusvobis,quiafides vestra annunlia- tianlibus sibi angelis illis, qui ajscendunt et descen-
lur in universo mundo. (Amb.) Fihita praefatione ante dunt ad filium hominis ; et ipsi enim mirantur de
omnia gaudium suum esse testatur ut pote gentiura conversione gentium, et quia in omnera lerram exiit
Aposlolus quod cura Romani regnenl in mundo, sub- sonus aposlolorum Christi Jesu. Denique et agones
jecerint se fidei Christianse, quaeprudenlibus sseculi ipsorura speclanles in hoc mundo laetantur, sicut
hurailis et stulta videlur, cum ergo multa essent, ex Apostolus dicit, quia spectaculum sumus facti huic
quibus gauderet in Romanis ; erant enim doctrinoe mundo, et angelis et hominibus. Potest tamen et ita
memorabiles, ct boni operis cupidi sludiosique ma- inlelligi, quod fides ista quam Romani habent ipsa
gis agendi bene, quam sermonis, quod non longe eademque sit et non alia, quse in universo mundo
est a religione divina; in hoc lamen priinum gau- annuiitialur, et creditur, qtise non solum in terra,
1289 ENARRATIONUMIN EPP. PAULl LIB. I. — IN EPIST. AD ROM. 1290
sed et in ccelispraedicatur, quia Jesus pacificavitper A
}, Evangelium. Deo itaque servit in Evangelio Filii ejus,
sanguinemsuum non solum qum in terra sunt, sed et ut ostendat Dei esse voluntatem ut credatur in Chii-
qum in ccelis(Coloss. i), jet in nomine ejus genu fle- stum. Cui et servio, quoraodo? in spirilu meo, inquil,
ctunt non solum terrestria, sed et ccelestia et inferna non in circumcisione manufacla, neque in neomcniis,
(Phil. n), et hoc est in universo mundo fidem pra> et sabbato, et discretione escarum, sed in spiritu, id
dicari, per quain omnis niiindus fit subditus Deo. est in mente, quia Deus spirilus est, spiritu vel ani-
Testis enim mihi est Deus, cui servioin spiritu meo, mo potius debet illi serviri; cui enim animo ser-
in Evangelio Filii ejut, quod sine intermissione me- vitur, ex fide illi servitur. Haec et Dominus faclus
moriam vestri facio semper in oralionibus meis. [fatus] est ad Samaritidem putantem quod in moute
(Orig.) Deus teslis est sanctis suis, qui et ipsi testes se adorari vellet, dicens : Venit hora, et nunc est,
sunt Dei, secundum quod dicit propheta : Eritis mi- quando veri adoratores adorabunt Patrem in spirilu
hi testes, et ego teslis, dicit Dominus (Isa. XLIII, et verilale. Etenim Pater lales qumrit qui adorent
XLIV).Sed et Salvator ad discipulos dicit: Eritis eum. Spiritus est Deus : adorantes ergo in spirilu et
mihi testes in Hierusalem, et in Samaria, et in omni- veritate oportet adorare (Joan:iv). Et non locus ado-
bus finibus terrm (Acl. 1), secundum illud quod scri- rationem commendat, sed devotus aniraus, hoc est,
ptum est: Qui confessus fuerit in me, et ego confi- B 1 in veritate adorare in Spiritu Deum Spiritum et
tebor in eo coram Patre meo. (Aug., lib. de Sermone Christum, unum ex quo omnia, et unuin per quem
Domini in monle.) Sed tamen quoniam jurat qui ad- omnia : hos quaeritadoratores Pater. Membrem ergo
hibet lestem Deum, diligenter considerandum est boc se illorum in oralionibus suis flagilat, ut seminet in
capitulum, ne contra praeceptum Domini Apostolus illis charitatem; facit enim illis desiderium sui. Quis
fecisse videatur, qui ssepehoc modojuravit, cum dicit: enim non amet eum, quem audit memorem sui esse?
Qumautem scribo vobis ecce coram Deo, quia non Si enim ab his, qui missi non erant, libenter acce-
menlior (Gal. i); et iterum: Deus el Pater Domini perant doctrinani sub nomine Christi, adulleratis
noslri Jesu Chrisli, qui est benediclus in smcula, scit verbis, quanto magis ab eo quera scirent esse Apo-
quia non mentior (II Cor. xi ; Philip. i); tale est stolum et cujus verba cbraitarelur virltis, deside-
etiam iliud : Teslis enitn mild est Deus, cui servioin rarent audire!
spirilu meoin EvangelioFilii ejus, quomodosineinter- Obsecrans si quo modo tandem aliquando prospe-
missionememoriam vestri facio semper in orationibus rum iter habeam in voluntate Dei veniendi ad vos.
meis; nisi forte quis dical tunc habendam esse jura- (Orig.) Quod sine intermissione pro his quibus scri-
tionem, cura per aliquid dicitur, per quod juralur, bit orare se dicit, mandati sui memor, complet opere
ut non juraverit, quia non dixit per Deum, sed dixit, ^* quod sermone prsecepit; quod autem dicit obsecrarc
Testis est Deus. Ridiculum est hoc putare; tamen se, si quomodo tandem aliquando prosperum iter ha-
propter contentiosos aut mullum tardiores, ne ali- beat, ut in voluntate Dei veniat ad Romanos, conside-
quid interesse quis putet, sciat etiam hoc modo randum quod Apostolus Dei, ad opus sancti Evangelii
jurare Apostolum dicentem, Quotidie morior per ve- proficiscens,exspectat donecobsecrationibus impetret
slram gloriam (1 Cor. xv). Quapropter qui intelligit non solum prosperum sibi iter fieri, sed in voluntale
non in bonis, sed in necessariis jurationem hahen- Dei prosperum fieri; unde et multo magis nobis,
dam, refrenet se quantum potest, ut uon ea utalur, quibus non est vel operis tanta, vel meriti conscien-
nisi necessitale, cum videt pigros esse homines ad tia, cuin aliquid agere dispoiiimus, a Deo itineris pro-
ctedendum quod eis utile est credere, nisi juratione speritas postulanda est. Puto tamen quod etiam hoc
firmenlur. Ad hoc itaque pertinet quod sic dicitur: voluit intelligi Apostolus, quia non seniper prospe-
Sit autem sermovester, est, est; non, non: hoc bonum rilas ilineris Dei voluntate perficitur. Denique et
est el appetendum. Quod aulem amplius est, a malo Balaam itcr habuit prosperum eundi ad Balac, ut
esl (Matth. v); si jurare cogcris, scias de necessitate maledieeret populo Israel (Num. xxn), sed non fuit
venire infirmitatis eorum, quibus aliquid suadetur : illa ex voluntale divina prosperitas; et mulli in rebus
quseinfirmitas utique malura est, unde. nos quotidie saeculi prosperis utuntur successibus et exsultant in
liberari deprecamur, cum dicimus, libera nos a malo. prosperitalibus suis, sed non est talis prosperitas ex
ltaque non dixit : Quod autem amplius est, ma- volunlale Dei, nisi cum tale est opus itineris nostri,
lum est. Tu eniin non malum facis qui bene uteris quale hic designat Apostolus.
juratione, quse, etsi non bona, tamen necessaria Desideroenim videre vos, ut atiquid impertiar vobis
est, ut alteri persuadeas quod utiliter suades, gralim spiritalis ad confirmandos vos. (Aug.) Quod
sed a malo illius cujus infirraitate jurare cogeris. autem dicit, ut gratiam vobis spirilalem impertiar,
(Amb.) Ut suadeat charitatem, Deum testem dat, dilectionem scilicet Dei et proximi, ut per charf-
cui servit, ad quem et precem pro his facit, non in tatem Chrisli gentibus in Evangelium vocatis mi-
lege serviendo, sed in Evangelio Filii ejus, hoc est, nime inviderent. (Amb.) Confirmatio haec tres per-
non in eo quod Moyses servus tradidit, sed in eo sonas requirit, annuentis Dei, ministrantis Aposloli,
quod Filius dilectissimus docuit; quantum enim accipientis populi. Nunc ergo desiderii sui volun-
dislat servus a domino, tanlum distat Evangeliuma talem ostendit, quonam esset voto circa illos. Cum
lege, iion quod niala sit lex, scd quia melius est ,•'. . enim dicit, ut gratiam spiritalem vobis ministrem,
PATKOL.CXI' kl
1291 B. RABANl MAURIARCIllEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1292
carnalem illos sensum asseculos significat, quia sub x^ ficentur? Sedhoc ad Dci pertinet prsescienliam, quia
nomine Christi non illa, quae Christus docueral, quos scil Deus futuros sanctos, jam apud illum san-
fuerant assecuti, sed ca quse fuerant a Judaeistra- cli sunt, et vocati permanent. Prohibitum se tamen
dila ; se autem cupere citius yenire, ut ab hac illos dicit usque ad tempus datse Epistolae a Deo utique,
tradilione abstraheret, el spiritale illis traderet do- qui sciens adhuc iraparatos illos, ad alias urbes di-
num, ut acquiral illos Deo, participes illos faciens rexit Apostolum, quoejam ad recipiendam veritatem
graliae spiritalis, ut in professione et fide stia essent essent capaces, quamvis sub nomine agerenl Salva-
perfecti, ideo desideral ul praesens doclrinam evan- loris, sed viliis prohibebantur carnalibus, ne digni
gelicam sensu quo scribit, his tradat, ne sub au- jam essent addiscere spirilalia. Denique volentes ali-
cloritate litterarum ejtts non auferrelur error, sed quando in Bithyniam ire, prohibili sunt a sanclo
firmaretur, quippe cuin proesensqusc verbis suadere Spiritu Paulus et Silas (Act. xvi). Cur? nisi quia
non polerat, suaderet virlule, ut niagis illis proficiat sciret adhuc affectum deesse : apud Corinthios au-
additis. (Orig.) Primo onmium discere debeinus opus lem comraonelur Apostolus, dicente DomiLO: Lo-
esse apostolicum desiderare fratres, sed non aliara quere, ne tacueris, quia populus mihi mutlus est in
ob causam,nisi utconferamus eis aliquid doni spirilalis, hac civilate (Acl. xvui). Non ergo otiose prohibilura
si possumusjvelsi non possumus, ipsi ut accipiamusab B se dick, sed et causas morarum discrevit, et hos ut
his ; sine hoc enim non est probabile desiderium cir- se proepararenl adhorlatus est, ut audientcs graliam
cumeundi fratres. Quodaulem ait, ul aliquod tradam sibi spirkalein ministrandam fore, dignos se effi-
vobisdonumspinWe,videlur indicare esse aliquid,quod cerent, a vitiis carualibus abstinentes ad excipien-
donum quidem sit, non tamen spiritale. Nara donum dam eam. Vl aliquem fructum habeam et in vobis
fitlei sine dubio spirilale est, el donuni sapientiae, et sicut el in cmleris genlibus. Pro ulilitate commuui
scicntia:, et virginkalis similiter; ubi autem dicit de cupidum se veniendi ad hos declaravit, ul hi salutis
nuptiis et virginitale loquens, Sed unusquisque pro- spiritalcm graliara consequerentur, ratam habenles
prium habel donum a Deo, alius sic, alius autem sic fidei suoeprofessionem, ut hic fructum habeat apud
(I Cor. vn). Donum quidem dicil esse etiam nuplias, Deum minislerii sui, per quod lacessil illos ad fidem
quoniam, sicut scriplum a Deo, aptalur mulier viro, rectam, exemplo caclerarura gentiura : proinptior
sed non islud donura spirilaie, Possnnl et alia mulla euim iii quis ad fem sibi ttadilam, si illi uiulins vi-
dotia Dei liiei, ut divitise et fortiludo corporis, ut deat assenlire. Grmcis et barbaris, sapienlibus et
iorinoe decor, ul regmini terrestre; a Deoenira eliam insipienlibusdebitor sum. (Orig.) Requirendum nunc
hsec doiianlur, sicut et Daniel dicit (Dan. n), quia est quoraodo Aposlolus Graeciset barbaris, sapien-
ipse facit reges et commutat : sed non sunl hsec ^ tibus et iusipientibus debitor est; quid eniin ab ipsis
dona spirilalia. Beati sunt ergo illi, quibus spiri- acccperat, unde eis debitor fieret ? Arbitror diver-
talem gratiara tradere vult Apostolus, ad confirma- sis quidem genlibus inde eura effectum esse debilo-
tionem fidei, ut ultra jam non sinl parvuli neque rem, quod omniuin gentium linguis eloqtii accepit
circumferantur omni vento doclrinae. ld esl, simul per graliam Spirilus sancti, sicut e.t ipse dicit, Om-
consolari in vobis per eum qum invicem e.s/, fidem ve- nium veslrum magis linguis loquor (I Cor. xiv), quia
stram alque meam. (Amb.) Consolari se dieitcuna ergo linguarum nolitiara non pro se quis, sed pro his
illis, si apprehendant spiritalia, quia quamvis con- quibus prsedicandum est accipit, debilor omnibus
gaudeal fidei illorum, dolet lainen, qttia non re- illis efficitur, quorum accepit a Deo linguaenoliiiani;
ctam accipiebant fidem : hoc affeciuftiil Apostolus, sapientibus autera eflieitur debitor per hoc, quod
ut aliena vitia quasi sua doleret, ac pcr boc conso- accepit sapientiam in mysterio absconditam, quam
lemur, inquit, per unara alquc canidein fidem, ut perfectis et sapientibus loqueretur ; similiter et insi-
cuncta [tunc] consolatio una sit, si unius fidei effi- pientibus debilor est in quo patienliae graiiam el lon-
cereutur in Chrislo, ul admiuislratio gratioespiritalis, ganiniitatis accepit; stimmoe etenim palientioc est
evangelizante Apostolo, hunc proeslaret effectum. ^ ferre insipientium molus. (Ambr.) Grsecos enim
Npn enim arbitror ignorare vos, fratres, quia swpe gentiles posttit, sed eos qui Roinani dicuntur, sive
proposui veniread vos, et prohibitus sum usque adhuc. natione, sive adoptione; barbaros vero eos qui Ro-
Propositum et votum suum ostentlit, quod quidcin mani non sunt, quoruni genus adversum est el non
scire illos non ambigil per eos fralres qui ab Hie- sunt gentiles. Sapientes autem illos dixit, qui mun-
rusalem vel confiriibuscivilalibus causa aliqua, sive danis rationibus erudki, sapientes vocantur in saeculo,
rcrigionis ad Urbem venicbant, sicut Aquila et Pri- dum aut siderum speculatores sunl, aut mensuris,
scilla, votum ejus insinuanles Ronianis ; cura etiim aut numeris, aut aiti grammaticse student, aut rhe-
ssepe vellet venire et prohiberetur, sic faclum est, toricoe, aut musicae; his omnibus ostendk nihil haec
ut scriberet Epistolam, ne diu in roala exercitatione prodesse, nec vere sapientes esse, nisi credant in
detenti, non facile corrigerenlur ; fralres eos vocat, Cbristum : stultos vero hos dixit qui simplicitatem
non solum quiarenati erant, sed quia erant inter sequentes, harum rerum imperiti sunl: his omnibiis
eos, licet pauci, qui recte sentirent. Unde dicit, vo- missum se praedicare testatur. De Judaeisautem ta-
catis sanctis : quid tamen csl vocalis sanctis ? Si cuit, quia magisler genlium esl, ac per hoc debitorem
eniro jam sancti sunt, quomodo vocanlur ut sancti- se proutelur, quia ad hoc percepit doctrinam"ul tra-
dat, et cum tradiderit acquirat. (Greg.) Magisteregre- At hubet quod victa mors est. (Orig.) Definiens ergo
gius sapientibus el insipientibus debitor est. Cum quid sit Evangelium, pronuntiat:
Hebrseorumquosdamsapientes, quosdam vero etiam Virlus enim, inquit, Dei insalutem omnicredenti,
tardiores admoneret, illis de complelione Testamenli Judwo primum et Grmco. Quod dixit virtus Dei est
Veteris loquens, eorum sapienliam argumento supe- 111salulem, videtur ostendere quasi sit aliqua virtus
ravit, dicens : Quodeitiinantiquaturet senescit, prope Dei, quae non sit ad salutem, sed ad perdkionem ;
interitum est (Hebr. vm); cum vero solis exemplis, scit quippe et in propheta scriptum esse, Et eruca
quosdam trahendos cerneret in eadem exempla, ad- virtus mea magna (Joel. n), el iterurn in psalmis dici,
junxit: Sancti ludibria et verbera experti, insuper et ln virtute lua disperde illos (Psdt. LVIII),et ideo hic
vincula el carceres, tapidati sunt, secti sunl, lentali dicil virtus Dei in salutem. Videndum est, ne forte,
sunl, in occisionegladii mortui sunt (Hebr. xi); et per istas virtutum Dei differenlias, dextra et sinistra
rursum : Mementoleprmposilorumveslrorum, qui vo- in Deo appellelur, utvirtus in salutem dexteraejus,
bis locuti sunl verbum Dei, quorum intuenles exilum et virtus in qua disperdk, sinislra dicatur. Judwo
conversationisimitamini fidem (Ibid.), qualenus et primum et Grmco (Amb.). Id est, huic qui ex genere
illos victrix ralio frangeret, el istos ad majora con- est Abrahae, et huic qui ex gentibus; in Grseco enim
scendere imitatio suaderel blanda. I gentileni significat, in Judaeo vero eum qui ex ge-
B
Ilaque quod in me est promplus sum et vobis, qui nere sit Abrahae, nam Judaei ex tempore JUdae Ma-
Romw eslis, evangelizare. (Ambr.) Quamvis missum chabaeidici cceperunt, qui in causa cladis restilil sa-
se prsedicare omnibus dicat gentibus, promptum ta- crilegiis gentium, et fiducia Dei collegit populum, et
nien se Romanis asserit tradere Evangelium gratiae defendit genus suum : fuit autem ex fiiiis Aaron.
Dei, apud quos regni Romani caput et sedesest.Ad Quaravis ergo proeponat Judaeura causa Patruin, ta-
membrorum enim ulilitatem pertinet vel requiem, mcn similiter eliain ipsum indigere dicit dono Evan-
si caput inqtlietum non fuerit; itieo Romanorum gelii Christi. Si ergo et Judaeusnon justificalur nisi
optat pacem, ut non multuin se jactet Satanas, et per fidem Christi Jesu, quid opus est esse sub lege ?
uberiores fructus Iiabeat operis sui; promptum se (Orig.) Sed neque silendum est, quod Groeci primum
esse lestalur, qui et alibi dicit, Si volens hoc ago, duabus appellalionibus omue horainum censuerunt
mercedemhabeo (I Cor. ix); proraptus enim quis est genus, id est, vel Graecum dicenles esse unumquem-
el prudentibus loqui; de insipientibus vero sentien- quevel Barbarum, el distinctio eorum talis fuerat,
dum est illud, quod dicit: Si aulem invilus, dispen- utomnisqui Groecusnon esset, Barbarus haberetur;
satio mihi credita est, et vm enim tiiihi est, si non sed mullo veriore dislinctione utitur Paulus, Judaeos
evangelizavero(Ibid.). C primo dicens et postmodum Grsecos, postremo Bar-
j!Vimenim erubescoEvangelium, virtus ehim Dei est baros: cum enim Graeci, quia ipsi legibus utebantur,
in satulem omni credenli. (Orig.) Multa enim pro- omnes reliquos tanquam sine legibus viventes Bar-
bra adversus Evangelium in initib prsedicationis baros appeliarunt, merilo Judaeietiam ipsi Graccisab
exorta sunt, sed Paulus patientiara didicerat a pro- Apostolo prseferuntur, quia ct ante ipsos Iegibus vi-
phetis dicentibus : Nolile vinci opprobriiseorum, ne- vere cceperunt, et leges eorum a Deo et non ab ho-
que cedalis sprelionibus eorum (Isa. LI), et sciebat minibus promulgalaesunt.
quod Evangelium proedicabat, non in suasoriis hu- Justitia enim Dei in eo revelatur, ex fide in fidem.
niansc sapienlioe verbis, sed in virlute Spiritus. (Amb.) Hoc dicit quia in illo qui credit, sive Judaeus
(Amb.) Illos tangat a quibus acceperant non rectara sil, sive Graecus, justitia Dei revelatur. Justitiam
fideni, apostolorum tamen doctrinam virtus com- dicit, quia gratis justificat impium per fidem sine ope-
niendabat, ut quia incredibile videbatur quod prae- ribus legis (Gal. n), sicut alibi dicit, ut inveniar in
dicabatur, signa ac prodigia ab apostolis facta, illo non habens meam jusliiiam, qum cx lege est, sed
lesliiuonio essent, non diflidendiim de his quoe ab illam qua>ex fide cst. Quaeex Deo est justitia in fide,
illis dicebantur, in quibus tanta virtus inessCt. Nulli ipsam juslitiam dicit revelari in Evangelio , dum
enim dubium verba virtuti cedere, ac per hoc, quo- "I donat homini fidem,per quam justificetur; ostenditur
niam illorum nulla visa erat potentia, proedicatio enim in eo veritas et jtistitia Dei, dum credit et
illortira sine virtute Dei erat, ideoque non se dicit profitetur : justkia esl Dei, quia quod promisit dedit,
crubescere Evaiigelium Dei, illos autem erube- ideo credens hoc esse se consecutum quod pro-
scere, quia quod illis tradiderat in reprehen- miserat Deus per prophetas suos juslura Deum
sioneiu veniebat, nec quoquam testimonio firmaba-
probat, et testis juslkia ejus. Ex fide in fidem,
tur, et discordabat a doctrina apostolica; virtus quid aliud est , ex fide in fidem, nisi quia fides
igitur Dei est, quae invitat ad lidem, et dat salulem Dei est in eo , quod de se esse repromisit. Et
omni credenli, dum peecata donat, et justificat, nta fides hoininis qui credit promittenti, ut ex fide
secunda morte detineri non possit signatus mystcrio Dei
promktentis, in fidem horaiuis credentis Dei
crucis ; prsedicatio enira crucis Chrisli indicium est reveletur; in credenlc enim justus Deus
justhia
raortis evictse,dicente apostolo Joanne (/ Joan. m):
apparel, in eo autem qui non credit, injustus vide-
Adhoc enim venit Filius Dei, ut solveretopera diaboli, tur: negat enim veracem Deum, qui non credit Deum
ut omnis credens non leneatur a morte, quia signum dedisse quod proraisit. Hoc contra Judseos loquitur,
1295 B. RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS 111. 1296
qui negant huncesse Christum quem promisit Deus. A claratur, de sapienlibus hujus mundi, et eruditis vel
Sicut scriptum est, juslus autem ~exfide vivit. Pro- philosophis dici intelligitur.
pterea ad exemplum prophetse Habacuc (Habac. n) Quia quod notumestDei manifeslum eslin illis.(kmb.)
se convertit, ut declararet olim ostensum justum ex Notitia Dei manifeslata est ex mundi fabrica. Ut enim
fide non ex lege vivere, hoc est, non justificari bo- Deus,qui natura invisibilis est, eliam visibilibuspossit
minem apud Deum per legem, sed per fidem : vila sciri,opus factum ab co esl, quod opificem visibilitale
enim ex fide non haecprsesens esl, sed futura, quia sua manifestaret, ut percertum incerlum posset sciri,
justus ex fide vivit, sed apud Deum. Revelatur enim ut per hoc quod cseteris impossibile est, ille esseDeus
ira Dei de cmlosuper omnem impietalem et injustitiam omnium crederelur, qui hoc opus fecit. (Orig.) Igno-
hominum horum qui veritatem Dei in injustitia de- tum autem Dei intelligendum est ralio substantise
tinenl. Sicut enim in illo qui credit, juslkia Dei re- ejus vel nalurae, cujus quae sitproprielas, putoquod
velalur, sicut supra memoravi, ita et in eo qui non non solum nos homines, sed et omnem lateat crea-
credit, impielas et injustitia revelatur. Ex ipsa enim turam, aut si aliquando tantus erit naturae rationabili
cceli fabrica iratus illis Deus videtur; idcirco enim profectus, ut in hanc quoque possil pervenire noli-
tam pulchra astra cceli condidit, ut ex his quantus, tiam, Dei est nosse : tale enim aliquid mihi speran-
et quam admirabilis creator eorum est, possit agno- " dum videtur ex his quae a Salvatore dicuntur, quia
sci et solus adorari, unde scriptum in psalmo octavo Filiumnemonovitnisi Pater : neque Patrem quis novil
decimo : Cwli enarrant gloriam Dei, et opera ma- nisi Filius, elcui voluerit Filius revelare (Luc.x), non
nuum ejus annuntiat firmamentum. Per naturalem ergo enim addidisset, sed cui voluerit Filius revelare, nisi
legem reum facit genus hominum ; potuerunl eniin id sciret aiiquos esse quibus revelare velit. Deus enim
per legem nalurae apprehendere, fabrica mundi tesli- illis manifestavit, hoc est, opus fecil, per quod possit
iicante auctorem Deum solum diligendum, quod agnosci iide. Invisibilia enim ejus a creatura mundi
Moyseslitteris tradidit. (Aug.) Quodautem dicit, reve- per ea qum facta sunt, inleltecla conspiciuntur. (Amb.)
latur ira Dei de cozlosuper omnem impielatem, ait et Idem sensus est, quem repetit, ut absolutius doceat
Salomon de sapientibus mundi (Sap. xni): Si enira quia cum per se polentia et majestas Dei creaturae
tantum potuerunt scire ut possenl sestimare saeculum, oculis aspici non possint, opere mundi intellecla con-
quomodo ipsius mundi Dominum et creatorem non spiciunlur. Sempiterna qnoque virlus ejus el divinitas.
facilius invenerunt? Sed quos arguit Salomon, quod (Aug.) Utique subaudimus, intettecta conspicilur. Cur
non cognoverunt per creaturam Creatorem, hos etiam enim attendat opera, et non quajrat artilicem : atten-
arguit Apostolus, non quia non cognoverunt, sed , dis lerram fructificanlem, atlendis mare plenum ani-
gratias non egerunt, et dicenles se esse sapientes, raalibus suis, attendis aerem plenum volalilibus, at-
stulti facti sunt, et ad Colendasimulacra deciderunt. lendis ccelum fulgere stellis, et non quaeris tanti ope-
Nam sapientes genlium quod invenerint Creatorem ris artiiicem ? Sed dicis mihi: Ista video, illuni non
manifeste idein Apostolus, cura Atheniensibus loque- video. Ad ista videnda corporis oculos dedit, ad se
retur, oslendit; cum enim dixisset, quia in ipso vi- videndum mentem. Neque enim el aniinam hominis
vimuset movemur el sumus (Act. xvif), addidil: Sicut vides. Sicut ergo ex rnoribus et administratione cor-
et quidam secundum vos dixerunt. Hac autem inten- poris animara, quam non vides, intelligis, sicex ad-
tione prius arguit impietalem gentium, ul ex hoc pro- ministratione totius miindi el ex rcgimine ipsarum
bet etiam adgratiam posse pertingere conversos; in- animarum intellige crealorem. Ita ul sint inexcusa-
justum esl enim utpcenain subeant impietalis, et prae- biles. (Amb.) Ut omnino excusari impielas non pos-
mium fidei non accipiant. (Orig.) De ira Dei plenius sit, adjecit etiam virtutes Dei et divinitatem sempi-
a nobis in aliis locis dicluin esl, paucis taraen etiam terham cognitam esse ab hominibus; virtus ergo Dei,
in praesenti dicetur. Igitur ira Dei nunc revelari dici- quae serapkerna est, et divinitas, quse nihilominus
tur non in parle aliqua, sed in omnem impietatem sempiterna est, ex conjecluris aguosckur crealurae;
et iniquilalem, nec lanlum in omnes homines, sed » virtus est qua regit omnia divinitas, qua replet
I)
in illos solos qui verilatem Dei in iniquitate detinenl. universa. Ex hoc ergo inexcusabiles fiunt. Aliter
Detinent quidem, sed in injustitia detinent; quibus aelerna Dei virtus Christus est, quse instiluit ea quoe
ctiam dicit manifestum esse id quod notum est Dei, non erant, el in eo manent; cujus si dudum persona
ostendens esse aliquid Dei quod notura sit, et ali- agnita non est, opera tamen manifesta sunt. Divinitas
quid ejus quod ignotum sit; dicit ergo revelari irara vero est, quia in opere sibi decreto perdurant ele-
Dei his qui veritalem in iniquitate detinent. Quae nienta rerum. Ut sint inexcusabiles : mullis enim
revelantur de obscuris et reconditis, ad notitiam modis, qui reus est, convincitur excusari non posse.
Quoniam cutn cognovissenlDeum, non sicut Deum
proferunlur; quia ergo et his non ignorantibus veri-
magnificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt
tatem, sed tenentibus eam, licet male tenentibus, in cogitalionibus suis.(Aug.) Quod autem dicit cogno-
ira Dei de ccelo dicilur revelari, videtur quod ratio- scentes
Deum, non ut Deum glorificaverunt, aut gra-
nem et scientiam ut iraniDei manifestatam dicatesse tias
egerunt, hoc caput est peceati, de quo dictiira est:
his quibus veritas nola est, licel cam in iniquilate lnitium
peccati superbia (Eccli. x). Qui si gratias egis-
detineant • quod qiiidem, ut ex consequenlibus dc- sent Deo, dcderat lianc sapien tiam, nonsiWaliquid
qui
1297 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. I. — IN EPIST. AI) ROM. 1298
tribuissent cogitationibus 'suis, quapropter in desi- A nem, quem occidit Daniel homo Dei(/)«n. xiv),cujus
deria cordis sui tradili sunt a Doinino, ut facerent similitudinem habent; Êgyptii aulem colebant qua-
quse non oporleret, (Orig.) quia cum manifestante drupedem, quem dicebant Apin, in similitudinem
Deo, cognoverunt Deura, non ut dignum est colue- vaccae,quod malum imitalus est Jeroboam, vaccas
runt, aut gratias egerunt, sed per cogitationum sua- instruens in Samaria, quibus sacrificarent Judaei; et
rum vanitatem, dum formas et imagines requirunt volucres, quia corocina sacra habent pagani: harum
in Deo, in semelipsis imaginem Dei perdiderunt; et tamen omnium rerum quas memoravi, simulacra co-
quijactare se in luce sapientise videbantur, in pro- luerunt jEgyptii, et alia quae nunc dicere non est ne-
fundas stultitioe tenebras devoluii sunt; quid enim cesse; haecab illis facta sunt, qui se sapientes sesli-
tam tetrum, tam obscurum, tamque tenebrosum, maverunt in mundo : quia enira invisibilem Deum
quam gloriam Dei ad corporalem et corruptibilem agnoscentes non honoraverunt isla faciendo, nec iu
humanae formaeeffigiem vertere? utmorisest his qui his quaevisibilia suntsapere potuerunt; difficileenim
simulacra venerantur, divinse majestatis eminenliam in majoribus prudens in minoribus sapit.
volucribus, et quadrupedibus, et serpenlibus exae- Propter quod tradidil illos Deus in desiderium cor-
quare. Dicentesenim essese sapientes, stulli faclisunt. dis illorum, in immunditiam, ut conlumeliis afficiant
(Amb.) Sapientes enira se arbitrantur, quia rationes B I corpora sua in semelipsis. (Aug.) Quod autem dicit,
physicas investigasse putant, scrutantes cursura traditi sunt, intelligitur dimisit in desideria cordis
siderura , et qualitates eJementorum, Dominum au- eorum ; mercedem autem muluain dicit recepisse de
tem horum sperneiites, ideostulti sunt; nam si hsec Deo, ut traderentur in concupiscentia cordis sui.
laudanda sint, quanto magis creator illorum! Solent (Amb.) Quomodo, inquit, ad injuriam Creatoris Dci
tamen pudorem passi negleeti Dei misera uti excusa- figmenta, et similitudines rerum deificaverunt, tra-
tione, diceutes per istos posse ire ad Deum, sicut diti sunt illudendi, et traditi non ut illa agerent quse
per comites pervenitur ad regem. Age, nunquid tam nolebant, sed ut illa perficerent quse desiderabant;
demens est aliquis, aut salulis suse immemor, ut ho- et bic bonitas Dei est; cum enim dignum fuisset
norificentiam regis vindicet comiti ? Cum de hac re subjici illos, ut facerent quae nolebant et cruciaren-
si qui etiam tractare fuerint inventi, jure ut rei dam- tur, quia licet bonum, si contra voluntatem fiat,
nenlur majestatis, et isti se non putant reos qui ho- amarum et malum est; isti autem avertentes se a
norem nominis Dei deferunt creaturae, et relicto Do- Deo traditi sunt diabolo. Tradere autem est permit-
mino, conservos adorant, quasi sil aliquid plus, quod tere, non incitare aut immittere, ut ea q.uaein desi-
servetur Deo. Nam et ideo ad regem per tribunos, deriis conceperant, adjuti a diabolo explerent in
aut per comites itur, quia homo utique estrex, et C opere; nec enim possent hujusmodi bonum cogitatum
nescit quibus debeat rempublicam credere; adDeum habere. Traditi ergo sunt in immunditiam, ut contu-
autem, quem utique nihil latet, omnium enim merita meliis afficiant corpora sua in semelipsis. Cumpraete-
novit, proraerendum, suffragatore non opus est, rita recolat,etiarapraesentis temporis raala significat,
sed mente devota; ubicunque enim talis locutus ei quia traduntur nunc usque, ut contumeliis afficiant
fuerit, respondebit illi: Et mutaverunt gloriam incor- corpora sua. Originis autem illius nunc uscrue sunt
ruplibilis Dei in similitudinem imaginis corruplibilis komines, qui dicuntur corpora sua dehonestare in-
hotninis. Sic obcsecatum est cor illorum, ut majesta- vicem. Cuin cogkatio animae sit in crimine, corpora
tem invisibilis Dei, quem ex his factis agnoverant, non dicuntur dehonestari, quare ? nisi quia macula cor-
hominibus, sed, quod pejus est et inexcusabile cri- poris indicium est peccati animae; cum enim cor-pus
men, in similitudinem hominum mutarent, ut forma contaminatur, nemo ambigit animse esse peccatum.
corruptibilis hominis Deus ab his vocetur, hocest si- (Cass.) Credere tamen inconcussa fide nos convenit,
mulacrum hominis, utquos vivos hocnomine donare nihil sine Deo prorsum in hoc mundo geri; aut enim
non audent, mortuorum imagines in gloriam Dei re- volunlate ejus aut permissu agi universa fatendum
cipiant. Quanta aegriludo,quanta stultilia, hocsapien- est, ut scilicet hsec, quse bona sunt, voluntate Dei
tes appellare ad suam damnationem, apud quos plus B" * perfici auxilioque credantur, quae autem contraria
mortui possunt quam vivi, et morlui potiores sunt sunt, permissu, cum pro nequkiis ac durilia cordis
vivis! A vivo enim Deo recedentes mortuis favent, in nostri deserens nos divina protectio, diabolum nobis
quorum numero sunt, sicut scriptum est : Mortalis; vel ignominiosas corporis passiones patitur domi-
mortuum fingit manibus iniquis (Sap. xv); hoc dei nari, quod etiam apostoli vocibus evidentissime per-
hujusmodi a Sapientia Salomonisdictum est. Et volu- docemur dicentis, propter quod tradidit illos Deus in
crum, et quadrupedum, et serpentium. His subjeclisi passiones ignominise; et iterum, quia non credide-
cumulavit ad poenam hebetudinis, ut ultra stultitiami runt Deura habere notitiam, tradidit illos Deus in
et vanitatem sint hujusmodi; sic enim majeslatemi reprobum sensum, ut faciant ea quae non con-
Dei etgloriam minuerunt, ut horum, quse minima veniunt.
et parva sunt, similitudini Dei honorificentiam da- Qui commutaveruntveritalem Dei in mendacium,
rent; primi ehim Babylonii Deum vocaverunt figmen- et coluerunt, et servierunt crealurm potius quam Crea-
tum Beli quondam hominis morlui, qui priricipatum tori,qui est benediclusin smcula. Amen. (Amb.) Com-
in eos dicitur egisse; eolueriint et serpenlem draco- mutantes veritatem Dei in mendacium, id est, no-
1299 B. RABANIMAURl ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1500
men Dei qui verus est, dederunt h|s qui non sunt A /. si velit eligere vitam Christum, aut in mortera dia-
dii; lapidibus enim et lignis vel caeterisjmelallis au- bolum declinare; quod si agnoscens anima Deum,
ferentes quod sunt, dant illis quod non sunt,ethoc Christum vitam suam amplexata non fueril, nec sicnt
est immutarc veriim in falsum, nonenim jam vocan- Deum magnificaveritaut gratias egerit, sed evanuerit
tur lapis aul ligiuiiu, sed Deus : hoc est servire crea- in cogitalionibussuis, el mutaverit gloriam incorrnpti-
turae polius quain Creatori. Non negant enim Deura, bitis Dei in simililudinem imaginis corruptibitis ho-
sedserviiint creaturae,quo non excusantur, sed magis minis et volucrum, e: quadrnpedum, et serpenlium, et
incusantur, quia cognoscentes non honorani Deuin, in his omnibus declinaverk ad carnem alqne eos
qui est benedictus in swcula. Amen. Hocestverum, qui carnis desideriis favent, derelinquetur sine dubio
Deus vero bencdiclus ait in siecula, quia perini.net et deseretur ab his qui eam favore suoutspiritui jtin-
Deus ; diis auteni gentiuin ad lempus impietatis tlat geretur animabanl, et concedent eam , vel tradcnt
honorem, ideo non est veruin, iu Dco autera manet desideriis cordis sui, quibus carni sociatur et adhsc-
verilas; hanc benedictionem idein Apostolusalio loco ret; neqne enim obsisleiitcm eam ac reluctanlera
assignal inter csetera dicens : Et ex quibus CJtrislus ad ea quse refugit ac respuil revocabunt: cnjus rei
secundum carnem , qui est benediclus super omnia in imagiiipm, si adliuc videtur obscura, tali quadam
swcula. Amen (Rom. ix). Aut ulerque ad Chrislum B I specie manifesliorem planioremque reddemus. Pona-
pertinens, aut eadem dixit de Filio, quoect de Patre. mus esse aliquod domicilium, in quo cum corporc ct
(Orig.) Frequentcr in Scripturis invenimus et nobis spiritu, velut cum duohiis consiliariis habitet aniina ;
soepedisserlura cst, quod homo, spiritus et corpus, pro foribus vero hujus doinicilii astare pietatcm,
anima esse dicalur; verum cura dicitur, quia caro con- omnesqtie cum ea virtutes: ex alia vero parte impic-
cupisciladversusspiritum,spiritus autem adversus car- tatem, omnesque luxuriaiuin ac libidinum formas,
nem (Gal. v); media procul dubio ponhur anima,quae et exspeclare animaenutum,quem ex duobus pro fo-
vel desideriis spirilus acquiescat, vel camis concu- ribus observantibus chorum introdtici ad se deside-
piscentiis incjinetur. El si quidem se junxerit carni, ret, quem repelli?Nonnc si spiritui obteraperans, et
iinum curn ea corpus in libidine el concupiscentiis meliori usa consiliario, pietatis et pudicitiae ad se
ejus eflicilur; si vcro se sociaverit spiriiui, unus evocaverit chorum, ille alius spretus repudialiisque
cuin ea spiritus erit. Idcirco denique de his, quortim discedet ? Si vero camis usa consiliis impietalis ad
se animaeex integro cum carne junxerant, dicit Do- se et libidinis introduxeril turmam , omnis illa san-
niiims in Scripturis : Jam non permanebit Spiritus ctilatis et pielatis corOna, cui malorum anima con-
meus in hominibusislis, quia caro sunl (Gen. vi); de _ silium prsetulit, justa cum indignatione rcccdet, rc-
his autem quorum fuerat anima spiritui sociata, Apo- linquens eam desideriis cordis sui, ut ignominia et
stolus dicit: Vosanlem non estis in carne, sed in spi- conlumeliis afficiat corpus suum in seinetipsa , qitac
rilu (Rom. vm). Suiil proeterea, sicut in multis Scri- commutavit verilatero Deiin mendacio, clihlroduccns
pturae locis invenimus, etiam utriusquc partis vel ad se impietatem et infeliciiatem colit el servil poiius
utriusque viae fautores quidam et adjutores angeli, creaturaequam Creatow, qni esl beneilictus in saeciila.
n&mcarnis concupiscenliaeadversus spirituin favet (Aug.) Inlelligile prudcntcr, aul simiilacriiin enim
diabolus, et angeli ejus et oranes spirilales nequitise colunl, aut crealiiram; qui simulacrum colil, con-
in ccelestibus(Ephcs. vi), cunctique adversum quos rerlit veritatem Dei in mendaciuin ; nam mare vc-
horainibus luctamen esl, principalus et poteslates, ritas est, Neptunus autem mendaciiim, factum a!j
et mnndi hujus reclores tenebrarum ; e contrario hmnine conversa vcritate Dei in mendacium, quia
vero spirilui adversus carnem tlecerlanti animam- Dens fccit niarc, liomo autcm simulacrum Nieptuni;
que bumanam, quaemedia est, ad se revocare conanti sie Deus fecit et solem, liomo autem siniulacriini
favenl angeli hominuni omncs illi, de quibus Domi- solis faciendo convertit veritalem Dei in mendaciuin.
nus ail: quia angeli eorum vident faciem Patris ve- Sed ne dicant, non colo simtilacrum, sed solem colo,
stri, qui in ccelis est, de quibus Apostolus ad He- rj ideo dixit : Cotuerunl polius crealuratn quam Crea-
braôs dicit: Nonnc omnesministri sunt spirilus, ad torem. Sed vsc tibi, si amaveris condita, et deserueris
minislerinmmissi, propter eosqui hwreditalemcapiunt Crealorem : pulchra libi sunl, sed quanto ille esl
sahttis? (Hebr. i). Favet et ipse Dominus, qui eliam ani- pulchrior, qui isla formavit? Intendal Charitas vc-
niam suam ponit pro ovibus suis (Joan. x). Sed ex slra, ne subrepat vobis Satanas dicens, quod solel
uiraque parte favoris disciplina servalur, non enini dicere, Bene nobis sit in creatura Dei, quare illam
vi res agitur, neque necessitate in alteram partem fecit, nisi ul bene sit nobis, et incbriantur, et pc-
anima declinalur, alioquin nec ctilpa ei, nec virtus reunt et obliviscuntur Creatorem sutim, dum non
posset ascribi, nec boni electio praemium, nec de- temperant, sed cupide titiintur creatis, Creator con-
clinatio mali supplicium raercrelur, sed servatur ei teraniUir, de talibus dicit Aposlolus, Colueruntet ser-
in omnibus libertas arbilrii, ut in quod voluerit ipsa vierunt creaiurw
Ecce ante polius quam Creatori, qui est bene-
declinet, sieitl scripltim est: posui facietn diclus in swcuta. Non te
luam vitam, et morlem, ignem et aquam (Eccti. x^) ; prohi-bet Deus amare ista,
vita ergo Christus esl, el mors novissimus ininiiciiSi, sed non diligere ad beatitudinem, sed approbare et
ut dedit tibi Deusista;
qui est diabolus. Habet ergo in arbilrio suo ariima, laudare, ames Creatorem; ergo
1301 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. I. — IN EPIST. AD ROM. »502
omnia, ama illum, qui fecit, plus est quod tibi vult A j tatem horum sestimarunt incuriosum Deum judican-
dare, id est, seipsum, qui ista fecit. tes, ac per hoc negligendum; hinc additum est, ut
Propterea tradidit illos Deusin passiones ignomi- magis ac magis hebetati, ad omnia mala admittenda
nim. Nam feminmeorum immutaverunt naturalem fierent promptiores, ut facta, quae hominibus non
usum in eum usum qui - est contra naturam. ambigerent displicere, Deum crederent non vindicare.
(Ambr.) Haecirato Deo propter idololatriam htimano Nunc enuinerat omnia mala, quae illis superaddita
generi provenisse teslatur,ut mulier mulierem turpi sunt, ut vel sic conversi adnaturalem intellectum, in-
desiderio ad usum appeleret, quod quidam aliter in- telligerent, irato Deo, haec sibi provenisse : (Greg.)
terpretantur, non perspicientes vim dicli. Quid est quia enim Dominum glorificare noluerunt, quem co-
enim immutare naluralcm iisuin in eum usum qtti gnoverunt, reprobo sensu, ad hoc relicli sunt, ut
est contra naturam, nisi sublato concesso usu aliter nescirenl etiam pensare mala quse faciebant. Re-
uti, ut una atuue eadem pars corporis uniuscujusque pletos, ait, omni iniquilate. (Amb.) Hic sumraatim
inter se invicem sexus alher se ad usum proebeat loculus est, et subjech membra iniquitatis. Malilia,
quam concessum est? Nam si illa est pars corporis, fornicaiione. Hoec fornicatio habet in se et adulle-
quam putant, quomodo immutaverunt usum naturse, riuni : si enim dixisset adullerium, videbatur excu-
cumnoiiliabeaiithujusmodiusuindatiimanalura? Su- B i sare fornicaiionem, sicut leges Romanae, ideo quod
pcrius jam traditos dixcrat in iminundiliara, 11011 ta- miniis esl posuit, ut quod majus inultum non possit
men qualitales operis immundilise ipsius oslenderat, credi, et caetera quae manifesta videntur.
pro quo nuiic declarat: Similiter aulem et mascuti, Avaritia, nequitia, plenos invidia, homicidiis, con-
relicto naluruli usu feminw, exarserunt in desideriis lenlione, dolo, maliguilate, susurratores, detrectatorcs,
suis invicem, masculi in masculos, iurpitudinem ope- Deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos, inven-
ranles. Nunc inanifestavit, quomodo superius de mu- tores malorum, parentibus non obedienles. Quanla
lieribus, qtiod dixit, intelligf debeat, quando aiitein autera insolentia arrepti siini, ut nec parentes suos,
subjecit, similiter elmasculi, dicens exarserunt in desi- quos auctores in nalivitate habent, agnoscerent,
derium sui, oslendit apertum peccatum muliertim ; quique se natos gauderent, illos per quos esse ccepe-
et quid miruni,- cum hodie, qusp tales sunt, mulieres rant, contemnebanl! hoc esl, esse sineintelleclu,sine
reperiantur, ut sicut illud a viris, ita et boc a inulie- charitate Dei : iiara erat inler illos charitas carnis. Hi
ribus sit inventum : denique mulieres inter se accu- Dcijustitiam cognoseentes per legemnaturac, scierimt
sant, et viri similiier. Manifestumestutquijam veri- eniiii haec Deo displicere, sed hsec in ariirao ponere
tatem Dei iinmulavertiut in mendacium, immutarent noluerunt: quoniam qui hmc agunt digni sunt morte,
et naturalem usum in eum usum, per quem deho- 'C et non solum qui faciunt ea, sed etiam qui consen-
nestarentur rei facti morlis secundse; quoniam aliam tiunt facientibus; assensus enim parlicipalio est.
legem dare non potest Satanas, nihil enim habet, Qui cum justitium Dei cognovissent,non intellexerunt,
concessa et licifa jn aliura ordinem versat, ui diiin quoniam qui lalia agunt, digni sunt morte. Haecomnia
aliter fiunl, quam concessa sunt, sint peccatuin. Et mala corpus est peccalorum, cul raancipati facti
mercedem, quam oporluit, erroris sui in semetipsis sunt potestatis ejusdeni, ul faciant punienda; hsec
recipientes. Hanc dicit compensationem esse con- enim maloruin causa a Sodomitis coepta est offen-
tempti Dei, id est, turpkudinem, et contaminatio- sione Dei, sicut snpra dictum est, et in omnem prope
nem : haecest enim prima causa peccali; quid cnim partem mundi ramos suos extendk, idololalriam irae
pejus, quid deterius hoc peccalo? Quantum cnim Dei causam iiuntiaiis, quia prima pars est erroris
idololatria perimpium et gravissiraum deliclum est, et impietatis, quam prinmm conderanat, ut cum ne-
lantum et compensatio ejus horrenda et persordida cata hsec fuerit, facile corrigantur et morum vitia,
passio est. sublato enim malitise semine, nequitise fructus are-
Et sicut non probaverunt Deum habere in notitiam, scent : non enim dat arbor fructus, cujus excisse
tradidil illos Deusin reprobum sensum, ut faciant ea sunt radices. Nam ideo et Moyses Sodomseet Gomor-
quw non conveniunt. (Aug.) Quod autem denuo dieit, B"ri]gegesta memoravit (Gen. xix), exitiumaue non
tradidit ilios Deus in reprobam menlem, etc, repletosi tacuit, ut timorem poneret hiijus rei vitandae; non
omni iniqukate, datur inlelligi, ad nocendum perti- ergo hoc vitium, et contaminatio dehonestatse vitoe
nere : ista quaenunc-dicit, id est, facinora : superiusi ab hoc admittitur, qui inanimo cogitat Deum. (Orig.)
autem dicebat, de corruptelis, quaeflagilia nominan- Considerandum ergo est quod tertio invenimus ab
tur, ex quibus ad facinora pervenitur, quoniami Apostolopositum, tradidit illos Deus, et primse qui«
quisquis perniciosam dulcedinem flagiliorum sequensi dein traditionis causas dedit, quia cum cognoverunt
dum impedienlis personae faciem removere conatur,, Deum, non sicut Deum magnificaverunt, aut gratias
pergit in facinus. Sic distinclus est etiam ille locus! egerunt, usque el serpenliutn. Propterea, iiiquit, tra >
in Sapienlia Salomonis (Sap. n), ubi cum enumeras- didil illos Deus, usque corpora sua. Secundae tradi-
set superiora flagilia, id est, circumveniamus paupe- tionis causam viilelur prsemitlere, cum dicit, quia
rem justum, quoniam inutilis esl nobis, etc. (Amb.)\ commutaveruntet veritalem Dei in mendaciutn, usque
Propter errorem simulacrorum traditi sunt ad turpiai Creatori; propter hoc ait, tradidit illos Deus, in pas-
facienda invicem, sicut dicttim esl, et quia impuni- siones ignominiw, quse tamen secunda li-aditiogra-
vioribus flagitiis videtur obnoxia; etenim feminw, J,1 creatum ? hunc autem eumdem novum hbmlnem,
inquit, eorum immulaverunt naluratem usum, usque, alibi interiorem hominemvocat; corruptibilem vero
qui extra naturam est, similiter et masculi. Tertise hunc, cujus hic imaginem respuit, exteriorem ho-
quoque tradkionis causam videtur dare, cum dicit : minem nominat, cum dicit, Num et st is, qni foris
Et sicut non probaverunt Deum habere in notitiam, est, homo noster corrumpatur, sed qui intus est reno-
tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea vatur (II Cor. iv).
quwnon conveniunt, repletos ouini iniquitale etma- Non solum aulem qui ea faciunt, sed etiam qui
litia caeterisquesceleribus, quae consequenter enu- consentiunt facientibus. (Aug.) Quod autern dicil,
merat. Verum distinctiones istaecausarura non mihi non solum qui eafaciunl, sed eliam qui consenliunt
videntur satis congrue ad ea crimina, quae singulis facientibus , significat quia qusecunque fecerunt,
quihusquc subjecta sunt, aptari : quomodo enim non inulli fecerunt. Nam cum ad mala facla consen-
turpioribus flagitiis traditur is qui creaturae servit tiunt, etiam illa_quse non fecerunt approbant. Et
magis quam ille qui gloriam mcorruptibilis Dei in ideo de perfectis jam peccatis dicit : Propterea in-
similitudinem imaginis corruptibilis horainis efvolu- excusabilis es, o homo, omnis qui judicas (Rom. n);
crum, et quadrupedum, et serpentium mutavit! omnis autera cum dicit subintrat jam, ut monstret
aut quomodo supra utrumque horum velut examini B J non solum gentilem, sed et jam Judseum, qui secun-
cuidam traduutur malorum hi qui non probaverunt dum Legem volebat judicare de gentibus, sunt qui-
Deum habere in notitiam ? verum quia in his tribus dam qui se reos non ptitant, si non operentur quae
universas inipietalis species enumerasse videtur mala sunt, assentiunt autem facienlibus; assenlirc
Apostolus, vel eorum qui idola colunt, vel eorum est autem, si, cum possit reprehendere, taceat, aut
qui creaturse deserviunt polius quam Creatori, sed audiens has fabulas aduletur, sciens enim impurus et
et eorum qui non probaverunt Deum habere in no- malignus non ignorari quae agit, et minirae se vitari,
titiam: in quorum primo tkulo promiscue pagani, in sed et honori esse glorialur forte se talem, nec con-
alio sapientes eorum elphilosophi designantur : pulo fundi potest in his, quando videt faveri sibi, et ob-
quod in hoc tertio indicentur bseretici vel Creatorem secundari ab his qui non sunt tales. Et ita est, ut
suum Deum negantes, vel diversas blasphemias in qui fomilem prsebeant delictis illorum. Ideoque di-
Excelsum loquentes. Igitur si singuli quique horum, gnum est, ut pari crimine rei habeanlur; sunt ite-
quos supra diximus incultu divinitatis errare, lalibus rum alii, qui non solum faciunt mala, sed eliara qui
malorum titulis designantur, nos qui videmur in consentiunt facientibus, ut non solum faciant, sed
Ecclesia esse, et fidem rectam tenere, consideremus el talibus consentiant. Duplex ergo horum est ne-
nosmetipsos, ct omni circumspectione pensemus, ne 'C quitia, non enim tam mali sunt, qui faciunt, et fa-
forte solo ab his veri cultus nomine separati, rebus cientibus contradicunt, scientes enim nefaria, non
eis atqiie actibus sociemur. Certum est enim quia illa vindicant, illi enim tam nequissirai sunt, qui fa-
qui, verbi causa, repletus est iniquitale, malitia, ne- ciuntet consenliunt facientibus, contradicunt, utne
quilia, avarilia, non probavit Deum habere in noti- Deum timeant increscere cupientes mala, ideo
liam, et est de numero eorum quos tradiditDeus in haec non vindicant ut suadeanl non illa esse vi-
reprobum sensum : et ilerum, quorum feminae vel tanda.
masculi, reliclo naturali usu, accenduntur in eum CAPUT n.
usum, qui contra naturam est, certum est quia ex Redarguit Paulus vilia Judmorum, dicens eos in
illorum numero sunt qui serviunt creaturac potius culpa gentilibus simites, et quoad qumdam etiam
quam Creatori, et quos tradidit Deus in passiones pejores.
ignominiae. Sed et si qui in immunditia contumeliis Propler quod inexcusabilis es, o homo omnis qui
afliciant corpora sua, ex illis sunt qui commulave- judicas. In quo enim judicas alterum, teipsum con-
runt gloriam incorruptibilis Dei, nisi quod graviori demnas: eadem enim agisqum judicas. Quoniam fa-
sacrilegio is qui jam fidelis est, templum Dei, " cientes maligna et consentientes facienlibus morte di-
quam profanus adhuc templum contaminat ido- gnos ostendit, ne forte hic, qui facit, et non consen-
lorum. Non est sane prselereundus, ne iste quidem tit facientibus, exeusare se posse putaret, docet hu-
apostolicus sernio, in quo dicitur, quoniam commu- jusmodi inexcusabilem fore ; non enim justum est,
taverunt gloriam incorruplibilis Dei tn similitudinem ut huic irapune concedatur, quia per hypocrisin os-
imaginis hominis : non solum eos qui idola colunt, tendit se non lalem, cum pejor esse deprehendalur :
arguere, sed el Anlhropomorpliitas intelligendus est fallit cnim, ul dum puniendus sit, honore dignus
. confutare, qui in Ecclesia positi imaginem corpo- appareat. Si ergo istos inexcusabiles dicit, qui invi-
ream hominis, Dei esse imaginem dicunt, ignorantes sibilia ejus per ea quae facta sunt intellecta conspi-
illud quod in Genesi scriptum est, ad imaginem cere potuerunt, nec obedierunt tamen verilati, sed
Dei factum esse hominem ; de quo homine senlien- iniqui et impii permanserunt, quanto magis inex-
dum sit ab Apostolo interprelatur cum dicit: Depo- cusabiles sunt, qui ex lege ejus instructi, confidunt
nenles veteremhominemcum actibus suis, et induen- seipsos duces esse coecorum, et alios docentes sei-
les novum,qui secundumDeumcreatus est (Colos. m);; psos non docent, qui praedicanl non furandum, fu-
audis, quia novum hominem dicit secundum Deumi ranlur, et cselera, quaede ipsis Apostolus loquitur,
1505 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. I. — IN EPIST. AD ROM. 1306
K-quippe dicit, propterea inexcnsabilis es, o homo, A gratia, qui egerit aliquando mala, certum est quia
: mnis qui judicas. In quo enim alium judicas , te- malus erat tunc, cum agebat niala; is vero si prse-
ipsum condemnas, eadem enim Ugisquwjudicas. Hu- teritorum poenitens mentem suam corrigat ad bona,
mana quippe superbia tanquam praesumens de vi- et bene agat, bene loquatur, bene cogitet, bene velit,
rihus liberi arbitrii excusatam se pulat, quando qui hoecagit non tibi videtur bonus et merito reci-
ignorantiae,non voluntatis, videtur quod peccat. Se- pere bona? Similiter et siex bono quis convertatur
cundum hanc excusationem inexcusabiles dicit Scri- ad malum, non jam bonus quod fuit, et non est, sed
plura divina quoscunque scientes peccare , convin- malus judicabitur, quod est; actus enim sive boni,
cit tamen Dei justum judicium, nec illis parcit qui sive mali proetereunt, sed secundum sui qualitatem
non audierunt; quicunque enim sine lege peccave- agentis mentem imaginantur et forraant, eamque vel
runt, sine lege perierunt, et quamvis se ipsi excusare bonara relinquunt vel malam, seu poanae,seu prseruiis
videntur, non adraittit hanc excusationem, qui sciat destinandam.
se fecisse horainera rectuin, eique obedienlisededisse Existimas autem hoc, o homo, qui judicas de his
praeceptum, nec nisi ejus, quo male usus est libero qui taiia agunt, et facis ea, quia tu e/fugiesjudicium
voluntatis arbitrio et jam quod transiret in poste- Dei ? (Ambr.) Hoc est, nunquid quia tibi exaraen
ros, manasse peccatum; nequeenim damnantur, qui B datum est poteslalis judicandi de malis et de
non peccaverunt, quando quidem , illud ex uno in stupris, cum eadem agas, et non est qui te ad
omnes transit, in quo ante propria in singulis qui- praesensjudicet, effugies judicium Dei? Non utique,
busque peceata omnes communker peccaverunt, ac quia si judicium Dei in mundo evasisti, quia
per hoc inexcusabilis est omnis peccator, vel reatu haecomnis poteslas, et judicium a Deo est, in fulurum
originis, vel additamento ctiara proprise voluntatis, non evades : per se enim judicaturus est Deus, apud
sive qui novit, sive qui ignorat, sive qui judicat, quem cessat adulatio et personarum acceptio.Aut
quia et ipsa ignoranlia in eis, qui inlelligere nolue- certe, si justum alicui videtur, ut hujusmodi immu-
runt, sine dubitatione peccatum est; in eis aulem, nis a pcena sit, dicat. Quod si justum est ut non eva-
qui non potuerunt pcena peccati. Ergo in utrisque dat, credat Deum judicaturum, ut el quod justum
non esl jusla excusalio, sed justa damnatio. esse judicat, verum sit, et impleatur, et Deum
Scimus aulem quoniam judicium Dei esl secundum conditorem mundi providenter et curiose operis sui
veritatem in eos qui talia agunt. Hoc est, non igno- merita requirere fateatur. Si enim fecit et negligh,
ramus Deum de his judicaturum in verkate, quando malus opifex dicitur, quia per id quod negligil,
nos ipsi dehis judicamus. Si enim nobis displicet, non bona se fecisse quae fecit, ostendit; sed quia
quanto magis Deo, qui magis juslus est, et opus ^ bona fecisse negari non potest (indignum est enim
suum zelalur?Inveritate ergo cum dicit judicaturum et improbabile bonum mala fecisse), curam eorum
Deum de his, terrorem incutit, ut quem hi incurio- necesse est ut dicatur agere, quia conturaelia ejus
sum dicunt, isle malos secundum verkatem dicat erit et accusatio, si bonorum a se factorum negli-
judicaturum, hoc est verissime reddere secundum gens inducatur, quippe cum ejus nutu ac providen-
mensuramuniuscujusque,etnon parcere. (Orig.) Sed tia vita ipsa suslentelur ministerio elemehtorum,
illud est quod in hoc loco videtur ostendi, quia solius sicut ipse Dominus dicit: Qui solemsuumoriri fa-
Dei sit secundum veritatem judicium; sunt enim quae- cit super bonos et malos, et pluit super justos et injus-
dam quse commktuntur opere quidem raalo, animo tos (Malth. v). (Ortfji.)Si omnia, quse lex loquitur,
autein non malo, ut si quis verbi causa homicidium . his qui in lege sunt, loquitur, et quse Evangelium
non voluntate commiserit; et alia ftunt opere quidem vel Apostolus loquitur, nec principibus saeculi, nec
bono, sed animo non bono, ut si quis misericordiam regibus, sed ecclesiarum rectoribus et principibus
non propler raandata Dei, sed ut laudetur ab homi- loquitur, his videlicet qui judicant eos, qui intus
nibus faciat. Alia vero sunt in quibus sive in bono, sunt, id est, episcopis, vel presbyteris et diaconibus,
sive in malo, animus cum opere concordat; et quia p. his ergo dicit, ne existiment se effugere iudicium
corda hominum nosse solius Dei est, et mentis se- Dei, si ea committantipsi, de quibus alios judicant
crela dignoscere, idcirco ipse solus est, qui secun- et condemnanl: et ideo oportet unumquemque de
dum veritatein potest habere judicium. Sed requi- sua prius conscientia judicare, et tunc ejus, quem
ritur, si erga eos, quorum remissae sunt iniquitates judicat, gesta discutere. Quod si fieret, omnis peni-
per baptismi gratiam, vel quorum lecta sunt pec- -tus adeundi honoris ecclesiastici abscinderetur ain-
cata per poenitentiam, vel quibus impulandum non bitio, si se judicandos potius, quam judicaluros hi
est peccatum per martyrii gloriam, secundum veri- qui praeesse yolunt populis, cogilarent. Nemo ergo
tateravideatur Deusservare judicium. Veritas quippe exislimet quod effugere possit judicium Dei, sicut
judicii hoc postulat, ut malus mala; et bonus reci- Propheta ait: Quo iboaspiritu tuo, elafacie tua
piat bona, et quamvis dona et IargitioDeinequaquam quo fugiam ? (Psal. cxxxvm.) Et quia haec ad eos
curiositatem discutientis admittant, tamen etiam in maxime dicuntur, qui prsesunt, et sunt judices po-
hoc, quanta sit judicii ejus veritas, ostendamus. pulorum, idcirco et alibi dicit, quia de dotno Dei
Communis professio est bonum non debere puniri, incipietjudicium (I Petr. iv); et item alibi Dominus
nee malum consequi bona. Si quis crgo sit, verbi dicit: In his qui approximant mihi, sanctificabor
**m B. RABANI MAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1308
(Lev. x), sicut in Nadab et Abiu geslum est, cum A jj idem alibi cor crassum appellatur, sicut cum dicit,
alienuro ignem, id est, non sacrum divinis altaribus Incrassatum esl cor poputi hujus (Matlh. xm; Act.
oblulenint: incipkergo judicium a filiis prius; fla- XXVIII); contrarium vero est duro molle, quod in
gellat enim Deus omnem, quem in numerum recipit Scripturis cor carneum nominatur, et crasso, sub-
filiorura (Hebr. xi). tile vel tenue, quod Apostolus spirilalem hominem
An diviiias bonitalis ejus, et patientim, el longani- vocat eum, qui exanvinat omnia. Igitur cum quis
mitatis contemnis ? ignoras quoniam bonitas Dei ad scit quse bona sunt, et non agit bona, per duriliam
pomiienliam te adducit ? (Anibr.) Ilaec dicil ut non cordis contemptum bonorum omnium habere cre-
jam se putet evasisse, si illuin bonitas Dei palilur dendus est; crassiludo vero cordis ejus est, ubi sub-
diu peccantem, nec patientiam ejus putet conteni- tilis et spiritalis intelligeiitiae non recipilur sensus,
iiendam, quasi non curanteni res huiuanas. Intelli- et ita cor impcenitens effeclum thesaurizat sibi ipsi
gat autem ideo a se dissiraulari, quia non in hac iram in die iroe et revelationis justi judicii Dei,
vila jtulicium Dei promissum est fuliiriini, ut in vcn- dum bonum opus non agitur per duriliam, intelle-
lura vita pcenileat illum judicera Deum non credi- ctus vero bonus per crassitudinein cordis exehidhur.
dissc ; in pcena enim posilus sine fructu pceniten- Pensale, fratres charissimi, quia conclusil Dei pie-
tiae pceiikebil, quia non credidk judicium Dei, quod B i las duriliam nostram, non est jam quid homo excu-
videt vcrtini; necesse est enim, ut acrius emende- sationis inveniat, Deus despjckur, exspeclat, con-
'
tur, imo pocnis pereraiibus lorquealur, quera patien- temni se videt, et revocat, injuriani de conlemptu
Ike longaniraitas non emendavit. Severissime loqui- suo suscipit, et tamen quandoquc revertenlibus
tur, sciens malignam mentem non posse, nisi li- praemia promittit. Sed nemo hanc ejus longanimila-
more a viliis facile revocari. (Orig.) Divitias boni- lem negligat, quia lanto dislrictiorem juslitiam in
latis Dei ille agnoscere potest , qui considerat judicio exerit, quanto longiorera patieniiam ante ju-
quanta in lerris inala quolidie hoinines gerunl, ct dicium proerogavit.Hic eteniui Paulus dicit: An igno-
quomodo pene oroues declinantes, et simul iuutiles ras, quia patientia Dei ud pwnilentiam te adducit, lu
facli (Psal. XIII)lalam et spaliosara perditionis am- autem secundum duritiam tuam, et cor impomitens
bulant viam, angusto vitae ilinere neglecto. Et ta- thesaurizas tibi iratn in die irm et revelationis justi
men his omnibus Deuin producentem solem suum judicii Dei. De benignitate ergo omnipotenlis Dei
quotidie, etpluvias roinislraiitem si qui considerant, iram sibi in die irae reprobi thesaurizant, quia dum
quanli quotidie in Dominum blasphemant, el in cce- ad pcenitendum tempus accipkur, et ad peccatuia
lum extendunt linguas suas? Jam quid de fraudibus, exhibelur, ipsum remedium.graliae vertitur in aug-
de divhiis, de scelere, de sacrilegiis, et piaculis di-. C mentum culpae, unde et omiiipolens Deus, quia col-
cam ? quibus tamen omnibus in hoc loco illi vi-. lata remedia conspicit ad culpse augraentum trahi,
dentur in scelere praeferri, qui alios judicanlcs ipsii ipsain benignkaiem quam contulit, in judicii distii-
committunt, quae in cseteris puniunt : si quis ergo, ctionem verlit, ut inde amplius ferjat, unde inodo
hanc bonitalem Dei, et sustentalionem (ut quaedami amplius exspeclat, et qoia hoino deserere malum
exemplaria habent) et patienliam contemnit, igno-. non vult, ut vivat, augeat unde moriatur. Necesse
ral quod per Uaec ad poonilenliam provocatur; ; est enim severiori pcena ut plectalur, irao flaramis
sustentatio vero a patienlia hoc videtur differre,( perennibus lorqueatur, qui per longam Dei patien-
quod qui jnfirroitale magis quam proposilo dclin- tiam non solum emendare se non vult, sed adhuc
quunt, suslentari dicuntur, qui vero pertinaci nieiite> addens ad contemptum exaggerat peccata; quod au-
velut insultant in delictis suis, ferri patienler di- lem dicit, thesaurizas libi iram, in die irw, iram
ccndi sunt; sed sicut omnia in mensttra feck Deus5 Dei ubique loquitur, pro vindicta, idcirco ait, justi
et pondere et numero (Sap. xi), ita etiam patientiaej judicii Dei. Notandum autein quia ira Dei ponitur
ejus cerla mensura cst, quam mensiiram creden- el in Novo Testamento, quod cuni in Vcteri Iegunt
dum est esse consummatain vel ab his qui diluvio5 homines, qui veteri legi adversantur, culpandam
v
perierunt (Gen. v»), vel ab his qui in Sodomis cce-. eam putant, curn Deus utiqtie, sicut nos perturba-
lesti igne vastali sunl (Gen. xix). Unde el de Amor- tionibus non subjaceat, dicenle Salomone : Tu au-
rhseis dicitur : Nondum enim repleta sunl peccata2 tem Dominus virlutum cum tranquillilate judicas
Amorrhworum usque nunc (Gen. xv). Feil ergo Deuss (Sap. xn), sed ira, ut diclum est, in vindictae si-
patiejiter, et exspectal uniuscujusque pumkentiani, gnificatione ponitur. Thesaurizas tibi ipsi iram.
sed non vos dissolvat hoc, et tardos atl eonversio- (Orig.) Thesaurus appellalur, quo diversi generis
nem faciat, quia rtirsus patientiae ejus el suslenta- opes et divitiae congregantur. Hujus in Scripluris
lionis certa mensura est. significantiam triplicem invenimus ; dicilur enim
Secundum duriliam autem tuam, et impcenitens s in Evangelio thesaurus esse quidam in terris,
cor, thesaurizas tibi irapi in die irw et revciatipnis ju- in quo prohibel Dominus thesaurizari, et alius
sti judicii Dei, qui reddel unicuique secundutn opera a thesaurus in coalo, in quo jubet fideles quosquc
sua. Cor durum in Scripluris 'dici videtur, cunin opes suas recondere ; et hic nunc Apostolus dicit
mens humana velut cera a frigore inirjuitalis ob- irse thesauros : omnes ergo homines per hscc
Itricta signaculum imaginis divime non recipit. Hoc c quae agunt in.hoc mundo ; in uno aliquo ex
1509 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. I. — IN EPIST. AD ROM. 1310
islis tribus congregant thesauros ; aut enim infide- A v); jam vero si etiam extra corpus posili, vel sancti,
lis est quis, et iniquus et per duritiam cordis et cor qtii cum Chrislo sunt, agunt aliquid, et laborant
impcenitens in thesauros irae actus suos recondit; pro nobis, ad similitudinem angelorum, qui salutis
aut lerrenns est, el deterra sapit, ac de terra lo- nostrae ministeria procurant, vel rursuin peccatores
quitur, el cum ei atlulerit ager fruclus tiberes, de- etiam ipsi extra corpus positi agunt aliquid secun-
struit horrea sua, et majora sedificat, et thesauri- dum propositum mentis suac, ad angelorum nibilo-
zat in lerra, et ille quidera durus, hic aulcm stul- niinus siniilitudincm siuislrorpm, cum quibus et in
lus appellatur, dicitur enim ad eum : Stulte, liac seternum ignem raittcndi dicunlur a Christo, habea-
nocle repetent abs le animam tuam, et qua; parasli, tur hoc quoque inler occulta Dci, nec cbartulae com-
cujus erunt ? (Luc. xn.) Aut si sapiens est, in Deiira mittendi mysteria sufliciunl isla de die iroeet reve-
dives, in terris ambulans, conversationem habel in lalionis. Reqtiiramus de justo judicio Dei, in quo
ccelis, atque omnia quac agildigna suiit regno ccelo- reddit uiiiciiiquc secundum opera sua, et primo
rura, et isle talis divitiarum suarum thesatiros con- quidem cxcluduntur hacrelici, quiilicunt bonas, vel
dil in coalis. (Ambr.) Dies irae est peccaloribus, quo malas animaruin naturas, et audiant; quia non pro
punicntur, ideo ipsis est ira ; quia sentiunt pcenam nalura unicuique Deus, sed pro operibus suis red-
in die revelationis jusli judicii Dei,revelabitur enim, B dit, secundo in loco aedilicanlur fideles, ne putent,
id est, agnoscettir, quod modo futurum negatur, sibi autem solum suflicere posse quod credunt, sed
ideoque cum ostenditur, quod non esse credkur, sciant justum judicium Dei, reddere unicuique se-
revelatur; bis enim oslenditur qui negant, quia cre- cundum opera sua. Videbuntur nequaquani pro hoc
dentibus manifestum est, ul eonfiteantur eliam in- sermone excludi posse geniiles, si forte et ipsi boni
viti jnslum judicium Dei, cum unicuiquc reddet se- aliquid operenturet emendatius agant, sed etaliud,
cundum opera sua. Nunquid enim non haec fale- quod et in Ezechiele scriptuni est, huic sententiae
buntur juste fieri, cum viderint mala, invicem facta videtur adversari : dicit enim : Cum uverteril se ju-
ulcisci? (Orig.) Evidenter enim in sententiis prophela- slus a juslilia sua, et fecerit iniquitatem secundum
rum diesiroe, vindietoedies et judiciidesignatiir. Inde omnesiniquilates, quas fecit iniquus, oinnes justiliw
denique ad diem irce addit Apostolus, et revelationis, ejus, quas fecit, non commemorabunlur in lapsu ejus
sicenim dicit, tn dieirwetrevelationisjuslijudicii Dei. quo lapsus est, sed in peccalis suis, qui peccavit, in
Revelanda namque omnia esse eliam in Evangelio ipsis morietur (Ezech. xvm). Diceiil enim : Si uihil
designatur, cura dicitur : Nihil occultum, quod non ex juslhia jusli, cum lapsus fuerk lueraorabitur,
manifeslabilnr; nec operlum, quod non revelabitur quomodo unicuique reddet Deus secunduro opera
(Matth. x). Requirelur sane a quibusdam curdieshic, C ' sua? Sed videamus, ne forte absolulionem sui in se-
de quo superius bibliolhecas prophelicas movimus, ipso sernio divinus inveniat. Si observeraus quo-
ih fine mundi statutus sit, ut onmes, qui ab initio modo scriptum est quod dicit : Cum aversus fuerit
saeculi usqtie in finem ipsius defuncli sunt, ad htinc jus'.us a juslitia sua, et non sufliceret, cum diceret :
ullimum diem judicandi reserventur? Cujus rei in- Cum aversus fuerit ajustitia sua, sed addidit, et fece-
teriores causas certum est secretioribus mysteriis rit omnein iniqiiilalem, secundum omnes iniquitates
contegi : Mysterium vero regis abscondere bonumest quas fecit iniquus, in quo videtur latenter hujusmodi
(Tob. xn); tameri explanalionis gratia dicemus, in inseruisse intellectum, ut si forte non secundum om-
quantum possibilc esl paginis verba commitiere. nes iniquitates, quas fecit iniqims, fecerit justus,
Mulli sunt qui ex hac vila abeunles vel bonorum, non omnes justiliae ejus dc memoria auferantur ; si
vel raalorum post se quaedam semina reliqucrunt; vero omnes iniquitates feccrit quas iniquus, tirac
ex quibus, qui supersunt homines, occasiones vel demura onines juslilisc in lapsu ejus de memoria
salutis, vcl perditionis,accipiunt, verbi gralia dixe- subtrahunlur. Hsecquamvis occullaveril in Scriptu-
rim, ut sunt omnes, qui pravas sectas et alienas a ris Spirilus sanctus proptcr hos qui divilias boni-
Deo kiter philosophos condiderunt, vcl qtii magica tatis et palientia! ejus contemnunt, non tamen pe-
sacrilegia, aut quierrores aslrorum,etdecreta finxe- nilus abslulit, quia et thesaurus in agro ahscondilus
runt; vel certe, qui apud nos auctores haereticorum (Matth. xm) non quidem ab omnibus invenitur, ne
et pravorum dogmatum libris editis exstitere, vel facile diripiatur, et pereat; invenitur tamen a pru-
etiam qui schismata in Ecclesiis, et scandala ac dentibus, qui possiiit ire, et vendere orania quae
dissensiones operali sunt; e conlrario vero aposto- habent, et emere agrum illum. (Greg.) Illum in ex-
licarum litterarura optis profectusque per has tremo examine justkia seterni judicis salval, quem
universae Ecclesioe, et conversio ad Deuin, atque hic ejus pietas ab immundis operibus Iiberat ; sin
emendalio totius raundi est; quorura omnium causoe vero ad hoc salvari quisque hic munditia inanuum
nonnisi cum ipsius mundi fine claudentur, et ideo suaruni creditur, ut suis viribus innocens fiat, pro-
non esset justum judicium Dei, donec de his singu- cul dubio errat, quia si superna gratia nocentem
lis vel profectus, vel impedimenia penderent. Quod non prsevenit, nunquam profecto inveniet, quem
et Aposlolussignificare videlur, cum dicil, quorum- remuneret innbcentem. Unde et veridicaMoysis voce
dam hominum peccata manifesta sunt, prwcedentia dicitur : Nullusque apud te per se innocens esl (Exod.
adjudicium; quosdam autem subsequurttur(I Tim. xxxiv). Superna ergo pietas prius agit io aobh) aJi-s
1511 B. RABANlMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1512
quid sine nobis, nt subsequente quoque nostro li- A J requiramus. Est ergo quaedam gloria" secundum
bero arbitrio, bonum quod jam appetimus, agat no- Apostolum, quae non glorificatur, ut illa quse in
biscum, quod tamen per impensam gratiam in ex- vullu Moysi fuit, quae dicitur esse destructa, quae
tremo judicio ita remunerat in nobis, ac si solis legis littera intelligi potest, habens quidem gloriam
processisset ex nobis; quia enim divina nos bonitas, praeceptorum, sed quaeglorificari non potest; est et
ut innocenles faciat, proevenit. Paulus ait, gratia Dei alia gloria, quae permanet et glorificatur in Chrislo.
sum id quod sum (I Cor. xv); et quia eamdem gra- Cum enim ascendisset in raontem cum Petro et Ja-
liam nostrum liberum arbitrium sequkur, adjungit: cobo et Joanne, iransforniatus esse in gloriam scri-
Et gratia ejus in me vacua non fuit, sed abundanlius bitur, et tunc apparuerunt, inquit, Moyseset Elias,
illis omnibuslaboravi;qui dum se de se nihilesse conspi- colloquentes cuin eo (Mallh. xvn); per quod osten-
ceret, ait: Non aulem ego, et tamen, quod se esse dilur quia legis el prophelaruni gloria tunc appa-
aliquid cum gralia invenit, adjunxk, sed gratia Dei ruit, cum Chrislus fuissel transformatus in gloriam,
mecum; non enim diceret mecum, si cum praeve- ut illius gloria illuminala prophetia et lex amolo
iiiente gratia subsequens liberum arbkrium non ha- velamine iitterae inteiligatur in spirilu; illa in his pu-
beret. Ul ergo se sine gratianihil esse ostenderet, ait, tanda est Dei [dicij gloria, de qua Aposlolus scribens
non ego; ut vero se cum gratia operatum per liberum B ] ad Hebrseos dicit de Filio (Hebr. i), quia sit splen-
arbitrium demonstraret, adjungk, sed gratia Dei me- dor gloriae et iinago expressa substanlise ejus, per
cum. Mundkia itaque roanuum s,uaruminnocens ser- quae declarat ipsum fontem glorioePatrem dici, ex
vabitur, quia qui hic praevenitur dono, ut iunocens quo splendor gloriae Filius gcneralur, cujus partici-
fiat, cumad judicium ducitur, ex merito remuneratur. palione onines creaturae gloiiaiii habere dicunlur,
His qui secundum palientiam boni operis ; gloriam sicul de his qui ex resurrectione sunt, scribilur :
et honorem,etincorruplionem,qumrentibusvilamwter- Alia gloria solis [alia claritas solis, etc.], atia gloria
nam. (Ambr.)Quoniamjudicium Deijustumpraedicat, lunm, alia gloria stellarum : slella ab slella differt in
quale aulem bonis futurum est, declaravit: hos dicit, gloria (ICor. xv). Verum quia de gloria, ut poluimus,
qui patientiara Dei scientes, parlim ad corre- discussimus, videamus quid el honor iudicel, quia
plioneni, partim ad majorem ultionem non se cor- qui ad aeternam vitani festinanl, nonsolum gloriam,
rigentiura protelari, prioruni operum pcenitentes sed et honorero quaerunl. Scriptum est enim quia
bene versantur, freli fiducia fidei, ne diu hic po- homo, cum in honore esset, non intellexit: compara-
sili damnum incurrant promissae vitse; dabit ergo tus est jumentis insipientibus, et similis faclus esl illis
eis gloriam el honorem, el ne non hoe valde ma- (Psal. XLVIII). Quaeritergo illura honorem quem habe-
ad vilaj videretur, 'C bat autequam conipararettir jumentis
gnum coniparationem praesenlis insipientibus.,
quia et hic gloriosi videntur, et honorali, adjecit el idest, illuro quenihabebat in paradiso anlequain pec-
incorruptionem, ul ex eo alia gloria et alter honor caret, honorem quo Dei vocein merebatur audire, ho-
intelligerelur, quando incorruptio simul comitabi- norem quo paradisi fructibus et ligno vitae fruebalur;
tur. In praesenti enim honor vel gloria frequenter sed incorruplio quid indicet cilo sciemus, si quod ei
amittilur, quia corruplibilis est, qui dat, et quod contrarium est, disculiamus. Incorruptio conlrariam
dal, et qui accipit; in die enira judicii Dei incorru- habet corruptionem ; corruptio duobus ex modisacci-
ptibilis jain dabitur bonor el gloria, ut sint lolavita dere dicitur, corporaliter el spirkaliler : corporaliter
seterna, ipsa enim glorificabitur substanlia quadara accidit, cum evenerk illud quod scriptum est : Si
iminulatione meritorum. Ili ergo quaerunt vitam quis lemplum Dei corruperil, corrumpet eum Deus (I
selernam, qui non solum bonae professionis siint, Cor. III). Spiritaliter vero, cum illud aCciderit quod
sed et vilae. (Orig.) Igitur, quod dicit, palientiam nihilominus Apostolus dicit: Vereoraulem ne, sicut
boni operis, ostendit laborem quemdam ct agones serpens Evam seduxit aslulia sua, sic corrumpanlur
imminere his qui bonura opus faeere volunt. Lu- sensusveslriasimplicitalefidei,quwest in Christo Jesu
clamenesl enim, sicttt el idem Apostolusdicit, non (II Cor. u). Si quis ergo ab his quae supra diximus
adversus carnem el sanguinem, sed adversus princi- v manserit corpore et spiritu incorruptus, iste incor-
patus el poteslales, el mundi hujus reclores (Eph. vi); ruplionem quoerere dicilur, quo scilicet per hanc
qiioeorania bono opcri adversaiilur, et ideo patien- obscrvantiae iiicorrupliouein, illam, quoeex'resurre-
tia nccessaria est, quia scriptum : In vestra patientia ctione est, incorruptionem consequi mereatur. Quid
acquiretis animas vestras. Videamus autero quod autem delur hoecquserentibus videamus : Vita, in-
dicit opus bonum. Dominus in Evangelio, de ea mu- quit, mterna, illa de qua Salvaior docel cum dicit:
liere quae alabaslrum unguenli effudit stiper caput Hoscest aulem vila wterna ul cognoscant le solum
ejus, pronuntial quia opus bonum operata est in me verumDeum,etquem misisti JesumChristum (Joan.
(Joan. xn); designans quod qui verbo Dei unguen- xvn); per quod ostendit in agnitione Dei et Chri-
lum se superfuderit, id est, qui opera cum verbo sti Jesu vilaeaelernse manere substanliam. Aguilio
sociaverit, ille opus bonum operetur; odoratus vero Dei, quomodo haberi possit, docemur in Psal-
namque eflicitur omni unguentorum suavitate reple- mis, cum dicitur : Vacateet videle quoniam ego sum
tus, sermo cum fuerit opere et actibus exornatus. Deus (Psal. XLV).
Nunc quitl est gloriam et incorruptionem quaereres His veroqai ex contentione, el qui diffidunlverilali,
obediunltniquilali, ira et indignatio, tribulatio, et un- jA haec; si quis segrotus contra prseceptum medici sum-
gustia. (Ambr.) Hoc est, iterata angustia, diffidentes pserit malorum ciborum succos, et corporis turbata
defuturo Dei judicio per Christum, ac per hoc, et temperie in febres et in quoslibet hujuscemodi in-
patientiam ejus conteranentes, conlendunt evacuare currerit morbos, certum est quod non per medicum,
illud, cura sit verum et stabile; credunt enim iniqui- sed per intemperantiam pestem languoris acceperit:
tati, iniquilas est enim negare quod Deus futurum si vero medici prsecepta custodiens, in sospilate per-
prsedixit. Tria ergo alia posuit incredulkali condi- duret, utique per medicum dicetur habere gratiam
gna dicens, ira et indignatio et angustia, ira esl non sanitatis, hoc ergo modo consequenter videbitur
ei qui judicat, sed illi qui judicatur, dum fit rcus : Deus ipse per se reddere unicuique secundum opera
Irasci enim dicitur Deus, ut vindicalurus credatur. sua, quae bona sunt, mala autem venire lntelligentur
Nam Dei nalura ab his passionibus immunis est,' et non a Deo, sed ex pessimis intemperantiae succis ct
ut non solum irasci, sed et vindicare credatur, ad- cruda pravkate gestorum. Verum et hoc ipsum,
jecit, et indignatio. Indignalio est, quam addendo quod dixit, qui ex contentione diffidunt quidem veri-
super iram injuriam suam Deum vindicaturura signi- tali, oblemperant autem iniquitati, indiscussum non
ficat. Augustimvero sunt, quibus sententia constri- omittamus. In his enim singulis languores quidem
clus tribulabitur in pcena. B animae ab Apostolo designantur, quorum medelam
Super omnemanimam hominis operanlis malutn. nemo inveniet, nisi prius morborum cognoverit
In hoc opere non solum facta significal, sed et pex- causas. Et ideo in divinis Scripturis, aegritudines
fidiseprofessionem : de incredulo enim dick, el ideo animse numerantur, et remedia describuntur, ut hi,
super animam dixit, ut spirkalem pcenam intelligas qui se apostolicis subdiderunt disciplinis, ex his quaa
non corporalem, quiaanima invisibilibuspoenisarcla- scripta sunt agnitis languoribus suis curali, possint
bitur. (Orig.) Nolandum vero quod Apostolus inenu- dicere : Lauda, anima mea, Dominum, qui sanal om-
merando pcenas merkaspeccatoruni, non dixit iram nes languores tuos (Psal. cu). Unus ergo ex ca>
et indignationem , ut et hoc referatur ad id, reddet, teris animse languor, et quidem pessimus, contentio
quod superius dixerat; sed ait, Ira et indignatio, tri- esse intelligenda est, per quam omne opus pravum
bulalio et anguslia. Unde qui spiritalis esl, et intel- geritur; per hanc hsereses nascuntur, per hanc
ligit quid Spirkus loqualur in Paulo , dicit non hsec sehismata et omnia scandala iri ecclesiis generan-
Apostolumper iraperkiam, sed per divinam periliam tur, dura hi qui apud semetipsos prudentes sunt, et
conscripsisse, scilicet, ut per hsec ostenderct ea in conspectu suo sapientes, quidquid libueritpro legc
quidem quce secundum patientiara boni operis quae- ^ defendunt. Et indefit, uf diffidalur quidem veritali,
rentibus gloriam et incorruptionem reddenda sunt, obtemperetur autem iniquitati. Diflidere porro pro
per Deum reddi, id est, vitam seternam : ea vero, non credere vel non obtemperare solet in Scriptu-
quae consequentur eos, qui per contentionem diffi- ris sanclis inveniri, sicut et in hoc loco, quod forte
dunt quidera verilati, obtemperant vero iniquitali, aptius Latinus interpres posuisset, si dixisset,
lion a Deo dari, cujus dona utique pe.rraanenlia et qui non obediunt veritati, sed obediunt iniquitati.
ipso digna sunt, sed ex consequentia geslorum suo- Omnis ergo qui alienum a verkate iter ingreditur,
rum his qui operantur malum, ira et indignatio, tri- nec sequkur eum qui dixit, Ego sum verilas, diflidit
bulatio, el angustia erit, secundum ea, quoe thesau- verkati, et.inobediensestei; sic quinonsoluniin acti-
rizaverunt sibiipsi; nam utique sicut ibi vitam aeter- bus, sed et in sensibus et in fide errant,quod maxirae
nam casu accusativo protulerat, ita et hic iram et ex contenlione contingit. Sed ct qui sapienlise obsis-
indignationem tribulalionemque et angustiam casu tunt, et justkise ac sanctificationi, diflidunl Christo,
accusativo prolulisset, si id ad reddentis Dei perso- qui sicut veritas est, ita el sapientia, ita et sanctifica-
nam ferre voluisset, quod et aliis Scripturoe locis sitio est; non oblemperare autem Christo , qui juslkia
militer iiileUigkur designari, sicut et in prirao libro est, hoc est, obtemperare iniquilati, et his actibus
Regum, ubi dicit Dominus : Glorificantes me, glo- quos sine dubio consequuntur illa qusescripla sunt,
rificabo; spernentesme spernentur (I Reg. n), in quo Ira et indignatio, tribulatio el anguslia. De iia jara
evidenter ostenditur quod dicit Dominus eos, qui saepe dixiraus quod interdum ipse, qui ex peccati
glorificandi sunt, per se glorificandos, de his vero, conscientia animse inculitur cruciatus, ira appelle#-
qui spernendi sunt, non retulisse ad se, sed absolule tur. Indignatio autem ipsius ine turaor quidam si-
dixisse, quia spernentur. Si enim, ut bona per se- gnificatur, et per singula quoque comraotio, ut si,
metipsum praestat, ita etiam niala per semetipsura verbi gratia, vulnus aliquod pessimum iram pona-
retribueret Deus, consequens erat , ut quomodo mus; hujus autem tumor et distentio, indignatio
dix-it,Glorificanlesmeglorificabo, ita diceret, et sper- vulneris appelletur. Tribulatio vero, quam subse-
nentes me, spernam. Sed et in alio loco per prophe- quitur angustia, non similis putanda est illi tribu-
lam simile quid videlur oslendi in eo, quod hi qui lalioni, de qua dicit Apostolus,quia tribulatio patien-
eunt in ignem, non a Deo, sed a semelipsis eum in- tiam operatur; illa enim talis tribulatio angusliam non
veniant accensum, sicut dicitlsaias : Ite, illuminale babel subsequentem, sicut ef ipse Apostolus dicit:
ignesvestros,et flammam quam accendisiis(Isa. L). Ut Tribulaiionempatimur, sed non angusliamur (II Cor.
adhuc planiorhortim liat dissertatio, addeutur eliam iv.) Imovcro non solum iiullani angiisliaro Iribulalio
1515 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1316
illa sanctoruin, sed latitudinem habet; denique sic A j rem, et incorruptionem quaerentibus, vita aeterna
dicit justtis : In tribulatione dilatasti me (Psal. iv). reddetur illa sine dubio quaedicit, Ego Sum via,
In hac ergo sanctorum cordis latiludine non solum veritas, et vila (Joan. xi); Christus autem, qui vila
habitat, sed inambulat Deus. In peccatorum vero seterna est, bonorum omnis est plenitudo. Secundo
cordibus, ubi angustiae sunt, quia locum dederunt in loco ponuntur hi qui ex conlentione, et qui diffi-
diabolo ingrediendi, ingreditur quidem, sed non ut dunl quidem veritati, obleniperant autem iniquitati,
habitel, neque ut inanibulet, angustiae enim sunt, quibus ira et indignalio, tribulalio et angustia im,ni-
sed ut lateal, tanquam in caverna, est enim serpens: net, id esl, omni in meoperanli malura, Judaeo pri-
sic ergo in se infelix anima, quam pessimus hic an- mum el Graeco, his autem eisdem etiam bonorum
guis obsederit, serpentino frigore rigens altrahitur, relributio. Tertio in loco pari cura distinctione pro-
ct coarclatur, atque in omnes angustias cogilur. mittitur, ciim dicit : Gloria aulem et honor, et pax
Judwiprimum etGrwci. (Ambr.) Semper Jtidseum omnioperunli bonum,Judwo primum etGrwco : (Orig.)
anleponit pr;erogativa Patrum, ut aul coronetur Quod, ril ego capere possum, de Judaers et gentibus
primtis, aut damnetur; quia credcns propter Abraham dicil, utrisque nonduro crcdentibus; potest enim fieri,
honorificenlior est, diffidens autem pejtts tractan- ut vel ex his, qui in lege suiit, si quis persuasione
dus est, quia donum promissum a Palribus refutavit. B ' quidem comnruni Christo non credit, operetur tanltiin
Gloria aulem el honor el pax, omni operanti bonum, quod bonum est, justiliam teneat, misericordiam di-
Judwo primum et Grwco. Quornodo incredulis tria ligal, caslilatem et continentiain servet, modestiam
poenalia posuit, sic et fidehbus tria maguifica, ut lenitatemque custodiat, atque omne opus bonum ope-
lionoreni habeanl geminum, quasi iilii Dei, gloria retur, hic, eliarasi vitam non habet aeternam, quod
autem sit pro imniutatione, pax vero, eo quod bene credens soli vero Deo, non credidit et Filio ejus Jesu
viventes quieti erunt in futuro ntilla perturbalione Christo, qtiem misit; tainen operura gloria ejus, et
conimoti, quippe, quia omnis horao a contrariis se honor, etpax polerit nonperire. Sed etGrsecus, idest
ahslinens apud Judiceiu habet pacem. genlilis, si cum legem non babeat, ipse sibi est lex,
Non enim personarum acceptio est apud Deum. ostendens opus legis in corde suo et nalurali ratione
Quoniam ostendit Judacuin sive Graccuin non despici immolus (/Jom.xiv), sicut videmus nonisullosii. gen-
a Deo, si tainen credal in Christum, sed acceplam tibus, vel justitiam teneat, vel caslilalem servet, ve!
fieri ambobus juslitiam fidei, sic iterum non creden- prudenliam, lernperanliam, modesliamque custodial:
tcs pariter reos esse, quia magis oberit circumcisio iste licct alienus a vita videatur selerna, quia lion
sine fide, et proderit praeputium per fidem, ac per credil Christo, et intrare non possit in regnum
hoc docet persoiiaruin acceptorem Deum non esse. *-' cceloruin, quia renalus non cst ex aqua et Spiritu, vi-
Nec enim prserogativara generis sequitur, ut suscipiat detur quod pcr hsec quse dicuntur ab Apostolo, bono-
causa Pairuni diffidentera, aut abjiciat a se propter ruin operum gloriam et honorein, et pacem perdere
iiidignhalem paieulum credenlem, sed unumquem- penitus non possit. Si enim seeundum ea quaein supe-
que proprio merilo aut remuneral, aut condemnat. rioribus disseruinius, videlur Aposlolus condemnare
Tres lainen mibi hoc in loco ordines fecisse videtur gentiles ex eo quod naturali inteUigenlia eum cogno-
Aposlolus; primo enim dicit de his, qui secundum vissent Deuui, non sicutDeum ni:iguificaverunt,quo-
patientiain boni operis gloriam et honorem, et incor- motlo non pulanius quod cliain collaudare eos pos-
ruptionem quaerunl, quod ipsis reddct Deus vitam sit el dcbeal, si qui in bis cognoscenles Deum magiii-
oeternaro: patienliain autera boni operis in illis esse ficcnt? Dubitari igilur non puto quod is quipro nialo
certuni est, qui agones et certamina perferunt pie- opcre condemnari ineruissel, si operatus essel opus
tatis, quod supra exposuiinus evidcutcr de Cbristia- boniiin, remuueratione boni pperis dignus haberetur.
nis dici, apui quos marlyrcs fiunt, probantur aulom Vidcs eniin dicenteni Aposlolum qtiia omnes nos slare
etiam per boc, quod Dominus dicit ad apostolos, qsrii oportel ante tribunal Christi, ut reportet unusquisque
tribulalioneinhabetis in hoc mundo, et, mundus gratic- _ propria corporis, prout tjessil, sive bonum sive malum
labilur, vos aulem tegebhis (Joan. xvi), et addidit', (II Cor. v). Inde denique esl quod et in hoc loco
post pauca, in veslra patieniia possidebilis animas subjmigk, non enim personarum acceptio est apud
veslras. Christiaiiorum ergo est pressuram pali in Deum. Quotl si adlmc tibi dubium videtur, audi et
hoc saeculo,et lugere, qtiorum esl vita oclerna. Et Fetriis quid in Aclibus aposlnlorum pronunliet, cum
vis scire, quotl iiullius esl vita oeterna, nisi ejus qui ad gentilem Corneliuin fuisset ingrcsstis :Comperlum,
credil in Christiini, audi Salvaloris ipsius vocem inquil, habeo, quod Deus personarum
acceptor non
evidenler in Evangcliis dcsignanlem : Ilwc est au-~ est, sed in omni loco, et in omni gente, qui facit vo-
tem vita wlerna, ut cognoscanl le sotum verum Deum, Cknlatemejus, acceplus est ei
(Act. x). Scd objici no-
et quem misisli Jesum Christum (Joan. xvii). Oninis b.is potesl illud quod Dominus in
Evangelio dicit :
ergo, qui non agnovit Patrem solum , et Filium ejus Omnis qui credilin me non judicabitur; qui autem non
Jesum Christum, alienjis est ab aelernitale vitae, haec credil, jam judicatus est, quia non credit in nomine
esl enim ipsa agnitio, el fides vila esse designatur unigeniti Filii Dei (Joan.
m). Sed videamus quomodo
aeterna. Est igilur pltirimus hic Cliristianoriim locus, noi) judicamur qui credimus Chrislo, ut sciamus
qtio
quibus per palieiiliam boni operis, gloriani et hono- mouloet Uiejudicalus sil, qui non credidil. Nunquid-
1317 ENARRATIONUM1N EPP. PAULI LIB. I. — IN EPIST. AD ROM. 1318
nam putamus, qui crediderit in Cliiisto, et post hoc ,A vinse bonkalis hic lateat, quam semper abscondit
homicidium vel adullerium commiserit, aul falsttra timentibus se; fortassis enim, oblitus sibi propen-
testimonium dixerit, aut aliquid hujusmodi gesscrit, siorem curam pro his qui pereunt, inesse ipse Do-
quae nonnunquam videmus admillere etiam fidcles, minus in Evangelio ostendit, ciim dicit, quia venit
quiapro his jam nonjudicabitur, qui credidkinChri- Filius hominis quwrere et salvure quod perieral (Luc.
sto? Certum est hoec omnia venirc ad judicium, et xix); et iterum dicit: Non sum missus nisi ad oves
ideo sic intelligendus est Domini sermb,, qiiem dicit, qum perierunl domuslsrael (Maith. x); et David dicit:
qui credit in me non judicabitur, quia secundum hoc Errnvi siculovisperdita; require servumtuum,Domine
qtiod credidit non judicabitur quasi incredtilus et (Psal. cxvm). Sed et in Evangeliodrachma quoepsrie-
infidelis : de actibus vero suis sine dtibiojudicabitur; rat mundatadomo invenilura muliere, etgaudetpa-
ita ergo et ille jam judicatus est, qui non credit; ter super filio juniore pcenilente,quia morluus fuerat,
secuhdum hoc quod non credidit, et sicut credenli, et revixit; perierat,elinvenlus esl (Lwc.xv); qitijunior
si exlrinsecus peccali aliquid commiserit, salva fide filius, ut ego arbitror, etiam ipse secundum nattira-
judicium manet; ita et non credenti, si quid boni lem jam fuerat legcm, hoc enim videtur indicari in
operis egerit, excepla infidelitale, remuneralio non eo quod consumpsit partem palernae subslaiilise quae
peribit, nisi forte quis aliquid grave et intolerabile B j eum contingebat vivendo luxuriose. Sed el in Eze-
velit objicere, utdicat eum qui peccat, coniputahdum chiele propheta (Ezecli. xxxiv), pastoribus imputatur
non esse inter credentes, quia si credat quis, non quod infirmum r.on colligaveruiit, el quod perierat
peccet, si vero peccat, ex hoc ipso arguatur quod non qiisesierunt, et per pauca ipse Dominus dicit:
non credal. Sed hoec quam dura sil sententia, niilli El quod periit, inquit, ego requiram. Verumtamen
ambiguum pulo; quottis enim quisque inveiiietur in Observandura est quod in his omnibus minquam
terris, qui ita vitara suam liberet, ut in ntillo penitus Deus aliquem dicitur perdidisse, sed unusquisque ex
delinquat? Sed et Joannes apostolus in Epistola sua, se pati hoe qudd periit, et in hoc ipso ait, sine lege
evidenter etiam opinidnem hujusmodi nolat, dum peribunt, et venitFilius hominis quwrere quodperierat,
ait : Si quis dixerit, quia peccatum non habet, hic nonquod perdiderat, et ad oves perditas domtis Israel
mendax est, et veritas in eo non esl. Si confileamur non quas perdiderat, et cum ipse Dominus dicit:
pcccala nostra, hubemus advocatum apud Patrem Je- Omnes, inquit, quos dedisti tnihi servavi, el nullus ex
sumjustum,qui exorat pro peccatis noslris (I Joan. eis periit (Joan. xvn), non dixil nuilum, ex eis per-
i,n).Hsec ergo a nobis in hoc loco, prout poluimus, didi. Sane sicubi perdere Deus dicitur, pro rcpro-
discussa sunt consideranlibus etiam illuil, quod di- bare magis, invenies diclum sicut cum dicit: Per-
cit Apostolus, an Jiidseorum Deus lantuni, nonne et ^ dam sapientiam sapientium, et intellcctum pruden-
gentium? Iino el gentium, ut per haec evidentior tium reprobabo. Quod autem dicil quia quotquot in
fiat explanatio, quomodo Judsei primum, deinde legepeccaverunt,per tegem judicabuntur, intuere, ne
Graeci ponuntur ab Apostolo, sed tantum in arbitrio forle secundum vindictas has quoe in lege scripta
legentis sitprobare quae dicta sunt, nos aulem plura sunt, quibus agebanlur judicia, ubi lapidari vel in
adduxinius in tractalum, ne quid de Apottoli sensu ignem tradi, vel civitatem refugii adire vel alia hu-
indiscussura relinquere videremur. jusmodipatijubebantur, ila sitet jiidiciuin futurum,
Quicunque eniin sine lege peccaverunt, sine lege quoniam qtiidem typo et umbrae ccelestium deser-
peribunt. Quomodo potesl sine lege peccari, cum vire dicuntur hi, qui sub lege sunt, ne forte simili
omnes simul subdili simus legi naturali ? Sed de quadam ratione agatur et jam fuluriim judiciuin in
Moysislegedick, cui Judaeiobnoxii sunl, dumnon cre- eos qui praevaricati fuerint legem. (Orig.) Cuni crgo
dunt, nec non et genliles, sed jamdudum; quia adjun- diversas in Seripturis dici claruerk leges, si quis in
gere se illi nohierunl. Non credentes ergo genliles du- tantum omnes bas refugerit, ut eliam naturalis ipsa
plicigenere fiuntrei, quia neque legidalse perMoysen lex quae nulli fere deest, vel per duritiani vel pcr
assenserunt, neque Chrisli gratiam receperttnt, ideo crassitudinem cordis obliterala in eo videalur, et
dignum est ut percant. lgitur sicut qui sine lege abolita, de isto potest videri dicltim quod sine legc
peccat, peribit, ita et qui sine lege legem servavcrit, percal; judicandus vero per Iegem dicalur is qui sub
justificabitur : juslitiam naturaliler servans custos lege vivil, quia et Apostolus conteslalur omiieni cir-
legis est; si enim JHSJOnon esl lex posita (1 Tim. i), ciimcidenteni se, quia debitor sk univcrsse legis
sed injustis; qui non peccat, araiciis legisest; huic faciendae (Gal. v). (Aug.) Quis audeatdicere, Ju-
sola fldes deest, per quam fiat perfcctus, quia nihil daeos, qui irr legc pect ant non csse perituros, cum
proderit illi apud Dominuin abstinere a conirariis, in Christum non crediderint, quandoquideni de illis
nisifidein in Deum acceperit, ut sitjuslus perutra- dicluni est, pcr legero judicabunlur ut pereant?Nain
que, quia ilfa temporis justitia est, haec octernitatis. si pejor erit contlilio nescienlium qtiam scientium
(Orig.) Quod vero graviore sententia pcrcttti videtur legem Dei, quoniam verum erit quod in Evangelio
is qui sine lege peccaverit, quoniain periturus Dominus ait : Servus qui nescit voluntatem domini
pronunliatur, cum ulique et miseratione aliquis sui, et facil digna plagis vapulabit paucis (Luc. xn).
dignus videatur, qui adjutorio non usus est legis, vi- Et quicunque in legepeccaverunt,per legemjudica-
deamus ne quid iterum, ut in cseleris docuimus, di- buntur. (Ambr.) Quoniam Judaei legem habcnt, in
qua salus illis promissa est; non credenles, vel non A ila el cum diffidunt, pejores inveniuntur, pltis enim
recipientes promissum per legemjudicabunlur, sub displicet qui quod habuit, amisit, quam qui quod
.pja vixerunt: ipsaenim accusanle, pcenasexsolvent, non speravit, consequi non potuit; iste enim non
nam prope gravior Judseorumcausa est apud eos ipsos inlravit in regiam, ille foras missus est.
quam gentilium. Sicut enim credentes praeferuntur,
LIBER SECUNDUS.
SEQUITUR CAPUT II. moriae receplaculo continere? Sed sciendum est

Non enim auditores legisjusli sunt apud Deum, sed rationalem animae virtutem, cor solere nominari
factores legis justificabunlur. (Ambr.) Hoc dicit quia testiraonia sanse conscientise, ut Apostolus dicil eos
non hi justi sunt qui audiunt legem, sed qui cre- qui descriptam continent in cordibus legem. Unde
dunt in Christum quem lex promisit, et hoc est fa- necessarium videtur disculere, quidislud sil quod
cere legem. Omnis autem non facit legem, qui non B conscientiam Apostolus vocal, utrumne alia sil ali-
credit legi, dum non recipit cui dex testimonium qua substantia quam cor vel anima, haecenim con-
perhibuit. Qui aulem in lege videtur nou esse, quia scienlia, et alibi dicitur, quia reprehendat, non re-
incirctiracisus est carne, credit aulera in Chrislum, prcbendalur, et judieel hominem, 11011 ipsa judicetur
hic fecisse legem dicitur, et ille qni se dicit in sicut ait Joannes : Si conscienlia, inquil, nostra non
legeesse, idest Judaeus, audilor Icgis fit, non fa- reprehendat nos, fiduciam habemus ad Deum (1 Joan.
ctor, quia non credit in Chrislum scriplum in lege, III). Et ilerum ipse Paulus alibi dicit, quia glorialio
sicut dixit Plrilippus ad Nathanael (Joan. 1) : Quem noslra hwc est testimoniumconscientim nostrw (II
scrtpsit Moysesin lege et prophelm, invenimusJesum. Cor. i). Quia ergo tantam ejus video libertalem, quae
(Greg.) Illi duo discipuli in Evangelio (Luc. xxiv), in bonis quidem gestis gaudeat semper, et exsultet,
qui post resurrectionem Domini cum eo in.via coin malis vero non arguatur, sed ipsam animam, cui
mitabantur, ad hospitium illum invilanl, mensam cohseret, reprehendat et arguat.
ponunt, cibos offerunt, et Deum quem in Scripturae Testimonium reddenle illis conscienlia ipsorum.
sacrae expositioue non cognoverunt, in panis fra- (Greg.) Quod aulera dicil, conlestanle conscientia
clione cognoscunt. Audiendo ergo prsecepta Dei, iliu- illorum secundum illum locum loquitur Joannis apo-
minati non sunt, faciendo illuminati sunt, quia scri- C stoli quo ail : Dileclissimi, si cor nostrum nos non
ptum est, non auditores legis justificabunlur apud reprehcndat, major est Deus conscienliwnostrm, etc.
Deum, sed factores legis juslificabunlur. Quisquis (Atnb.) Teste interiore conscientia sua credunl, quia
ergo vult audita iiitelligere, festinet ea quae jam conscii sibi sunt convenire sibi quod credunt. Con-
inteUigere potuit opere iraplere; ecce Dominus co- gruum est enim creaturae credere et venerari suuni
gnitus non est dum loquerelur, et dignatus est co- condhorem, nec absurdum esse ut dominura servus
gnosci dum pascitur. agnoscal.
Cumenim genles,qiuelegemnon habeut, nalurtililer Et inter se cogitationibusinvicem accusantibus, aut
quw legis sunt faciunt. Gentes Chrislianos alio loco, etiam defendenlibus in die qua judicabit Deusocculta
vobis enim dico genlibus qui incircumcisi neque hominum, secundum Evangelium meum per Jesum
neomenias, neque sabbatum iieque escarum legem Chrislutn Dominum nostrum. Quoniam Judacos dif-
servant, et duce natura, credunt in Deum et Chri- fidentes per legem dixit judicandos fore, lex enim
stum, id est in Patrem el Filiura, hoc est enim legem illos accusabil, quoniain Christum illis promisit,
servare, dominum Iegis agnoscere. Prima enim sa- quem venientem recipere noiuerunt. Gentes aulein
pientiae parshaec est, timete Deum Patrem ex quo quoelegemulique non habent, per conscientiam judi-
suntomnia,et DdininumJesumFilium ejusper quem ^ cabunlur si credere noluerint. Primuin quidem ac-
sunt omnia : ipsaenim natura propriojudicio Crea- cusatores erunt gentiles credenles non credentiuni
lorera suum agnoscit non per legem, sed per ralio- gentilium, sicut Judoeisnon credentibus dicit Donii-
nem naturae : opus enim opificera cernit in se. nus dediscipulis suis, ipsijudices erunt vestri (31atth.
Hi legem non habenies ipsi sibi sunt lex, qui osten- xn); quiaperlidia Judseorurajudicabitur fide aposlo-
dunl opus legisscriptumin cordibussuis. Idem sensus, lorum, qui cum ex ipsis essent, illis diflidentibus,
quia dum nalura duce credunt, opus legis oslendunt, credidcrunl. Deinde cogkalionibus suis accusabun-
non per litteram, sed per conscientiam. Opus autem tur gentiles, si compuncti Creatoris fidem et vir-
legis est fides, quam cum dictis exhibct Deo,naturaIi lutem noluerunt credere, ef si stupore quodam non
judicio ostendit semetipsura legein sibi esse, quia considerant, ut credant verbis et gestis Dominicis,
quod mandat, lex ultro facit, ut credal in Chri- defendenles se conscientia in die judieii, quia non
stum. (Orig.) Quod autem dicit, in cordibus, non esl cogitavit se debere credere; et judicetur non quasi
putandum quia in membro corporis quod cor appel- malevolus, sed quasi ignorans : non tamen sine
lalur, lex scripla dicatur, unde enim caro, aut tan- pcena fuluros, quia id non licel ignorare. Geiites
tos prudentiae sensus possit emittere, aut tanto nie- enim duplici gencrc significal lam crcdentcs ouaiil
1321 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. II. — 1NEPIST. AD ROM. 1522
uon credentes. Superius enim de genlibus cre- jA discutere appetit, jam pro culpa punitum cernit.
dentibus dicit, postea autem subjecit etiam de his Siaulem luJudmus cognominaris. (Ambr.i Cogno-
gentibus quse non credunt,*ut sicut etiam per con- men Judsei est, quia ex praerogativaparentum est,
scientiam suam laudantur credentes, ita et per con- ut dicantur Israelilse, et lamen si totum velimus
scienliam suam accusentur diffidentes. Puto etiam quod ad causam pertinet, comprehendere, cognomeu
sic posse intelligi, si tota quaestio de gentibus cre- tripartito genere significalum debeinus advertere.
denlibus dixisse credatur, quoniam quod ait: Quid Primum quia filii sunt Abrahae, qui per fidei suae uie-
mihide his qui foris suntjudicare ? (ICor. v.) Et: Qui ritum pater positus est cunclarum gentium. Deinde
non crediderit, inquit, jam judicatus est (Joan. m), propler Jacob, qui augmentandae fidei gratia lsrael
et quia non resurgent impii in judicio (Psal. i). Sine appellatus est: coeptaenim patris dignitas nobilitatur
lege enim peccantesf sine lege et peribunt, ac per in filiis. Tertio non magis propler Judam, sed pro-
hoc ante tribunal Christi stare non poterunt, et red- pter Christum, quia ex Juda orlus est secundum car-
dere causas, quia resurgentes ducentur ad gehen- nem, Judsei cognominantur, quia in Juda hoc signi-
nam. llli enim quos dicit invicem cogitationibus ficattun est quod futurum erat in Christo. Dictum est
sujs accusari aut defendi in die judicii Dei, Chri- enim : Judas eril dux vester; et: Juda, te collaudant
stiani sunt hi qui discordant a fide Catholica, diverse B fratres tui (Gen. XLIX); quae laus data Judae non
sentientes de Christo, aut de sensu legis in tradi- probatur, sed Christo, quem omnes quolidie lau-
tione Ecclesiae, sive Cataphryges, sive Novaliani, dant hi quos fratres suos dignatus est appellare;
sive Donatiani, aut caeleri hserelici : horum cogita- ipse enim dixit mulieribus : lle et dicite fratribus
tiones invicem se accusabunt in die judicii. Si in- meis, quia prwcedo vosin Galilmam(Matth. xxvm).
tellexit quis veram esse Catholicam fidem, et ne Quis enim non laudet eum, cujus beiieficium [Forte
videretur emendatus sequi noluit, erubescens ab eo benefieio] vivit ? Aposlolus ergo sub hac significa-
quod diu tenuit recedere, in die judicii cogitatione tione , quia posterior numero, sed perfectior merko
sua accusabitur. Duseetenim cogilationes in homine est, totum voluit comprehendi : quod Judaeinon in-
se invicem accusabunt, bona et mala. Bona accusat telligentes, nomen sibi carnalis Judoedefendunt.
malam, quia contradixk veritati; raala iterum accusat Et requiescis in lege, et gloriaris in Deo, et nosti
bonam, quia non secutaest,ut sensit; etperhaeccon- toluntatem ejus, et probas utiliora instruclus per le-
stiluitur reus, qui cogitavit sentiens bonam et verain gem. Non magnuiii valde videri vult, si Judocuscre-
esse Ecclesiam Catholicam,et permansit in bseresi vel dat; quippe cuin sit instructus per legem : periculo*
schismate : ejusautem cogilaliones se invicem, de- sum autem valde si non credal; ducem enim habet
fendent, qui semper hoc cogitavk, putans utile quod C legem. Sed ut praeponatur credens, meritum facit pa-
secutus est; dicturus est enim semper : In cogita- trum, quia quamvis aliquis per se floreat, erubescit
tionibus meis hoc putavi utile quod secutus sum, tamen in suis.
haec fuit fides mea. Hic leviorem habebit causam, Confidisquete ipsum ducem esse cwcorum, lumen
quaiuvis einendanduni sit, quia conscienlia sua non eorum'qui in lenebris sunt, eruditorem insipientium,
accusabitur in die judicii. Hoc modo judicabuntur magistrum infantium, habentem, formam scientiw et
occulta hominum in die judicii Dei per Jesum Chri- veritalis in lege. Vera sunt haec, quia legis documen-
stum Dominum nostrum. (Orig.) Rectum judicium lura hoc est, erudire imperitos et Deo subjicere
Dei esse quis dubilet, ubi accusatores, et defensores profanos, vel ab idololatrise cultura impios pro-
adhibentur, et tesles? Etquidem de hocjusto judicio missione, quae facta per legem est, ad melioris spei
nos homines capiamus exemplum, nec putemus un- fiduciam provocare. Recte igilur gloriatur in his Ie-
quam sine accusante et defendenle, et testibus jugis doctor, quia forroam tradidit verilatis. Si aulem
slum haberi posse judicium. Deinde videndum est non recepit eura quem lex promisit, frustra gloria-
quomodo in illa die, cum judicabit Deus occulta ho- turde lege cui injuriam facit, dura Christura spernit
minum, cogitaliones vel accusabunt animam vel de- proniissum in lege, et nec jaro eruditor erit insipien-
fendent, non utique illaecogitationes quoetunc erunt, lium,necmagisterinfanlium, nec lumen eorura qui in
sed istaequse nunc sunt in nobis. Cum enim sive bona tenebris sunt, sed dux omnium horuni ad perdilionem.
sive mala cogitamus, velut in cseteris, ita in corde Qui ergo alium doces, teipsum non doces. Hoc esl,
nostro lam bonarum quam malarum cogitalionum tu qui genliles arguis quod sine lege et Deo sunt,
notae qusedam et signacula relinquuntur, quae in oc- teipsum non arguis : diffidens enim de Cbristo iu
culto nunc pectoris sunl posita, in illa die revelari lege proraisso, in eisdem quaearguis inveniris.
dicuntur a nullo alio nisi ab eo qui solus potest oc- Qni prwdicas non furandum furaris. Facis enim
culta hominum scire, quorum signorum vel qua- quod proedicas fieri non debere; duro enim fidein
rum notarum causas non latere Deum, etiam no- Christi per malam interpretationem subripis, negas
stra conscientia conleslabitur. (Greg.) Ergo quia fi- Ciirislum Dominumnostrum in lege promissum.
delis quisque cogilationes in judicio exquiri sub- Qui dicis non mcechandum, mwcharis. Adulleras
tiliter non ignorat, semetipsumiutrorsus discutiens autem legem, quando veritatem Christi tollis, et
anle judicium vehementer examinat, ut dislrictus niendaciuui ponis; unde alio loco dicit: Adulterato^
judex eo jara tranquilljus veniat, quo eum quem res verbi (II Cor. n).
PATHOL.CXI. 42
1523 B. RABANTMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS 111. 1324
Qui exsectaris idola sacrilegium facis. Sacrilegus A raris ; qui dicis non mcechandum,mwcharis. Quod si
es quando Christum, quem lex et prophelicus sermo eliara, ul nonnuiiquani fieri solel, munera oblata
Deum significat, negas. Dicit eniui Isaias : Quiu in te Deo, et stipem in usus pauperum datam, ad pro-
est, el non est Deus prwter le : tu enim Deus es, et pria luera couverteret, recte ei dicilur : Qui abomina-
nesciebamus, Deus lsrael Salvalor (Isa. XLV).Nun- ris idola , sacrilegium facis. Si vero etiam aperla in-
quid Judaei de Deo Patre dicebanl: Tu es enim Deus, currat opprobria, et de avaritia ejus atque iniquis
et nesciebamus; cum lola lex Dei Patris auctoritatern judiciiset temulentia publicam jam teneatnotam, de-
proedicel, ex quo sunt omnia? Sed quia Filius Dei hoiioratur Deus in actibus ejus.; el cum doclor Ec-
semper quidem apparuit, iatebal autein quis csset, clesia: lalis esse, populis innotuerit, nomen Dei bla-
cura post resurrectionem cognoscilur diciturque ei splienialur in gcnlibus; certi sunt enim magistro
in confessione : Tu es enimDeus, et nescicbamus. Qui siinilcs csse discipulos. Possunt lauien hoec eadera
cnim pulabalur in Iege tantum angelus et dux exer- terlio loco, etiam haereticis aptari: et ipsi enim co-
citus Doiuini: at cura intelligilur esse Filius Dei, di- giioniiiiaiilur Christiani, et nonnulli eorum etiam
citur enira cum gratiaruin actionc : TMes enimDeus, legem lenuere, per quani inslrucli, ductores se esse
et ncsciebamus.Perhoc ergosignifical quia ipsc cssel, cselcrorum et niagistros infantium profitentiir, pro-
qui apparuerat quidem patriarcbis in Deum, et post B banlur utiliora quae latere ab ecclesiasticis dicunl.
incarnatus esl, sed non fuerat inlelleclus ab omnibus. Sed isti quoniam furanlur verba Dei, et intellectum
Qui in lege gloriaris, per pravuricationem legis eoruin perversa exposilione subripiunt, et adulte-
Deum inhonoras. Praevaricalor legis es, quando ruin fidei sensuin ad sponsam Christi Ecclesiam in
scnsurn legis, qui de incarnationc et diviukate Cbri- rcgios thalainos inducunl, reete ad eos dicitur : Qui
sti est, praeteris, et Deum non honoras, dum testiino- prwdicas non furundum, furaris; qui dicis non mw-
nium ejus, quod dedit de Filio suo, non recipis : chandum, mwcharis; et qui abominanlur idota, sacri-
ipse enim dixit: Hic est Filius meus dileclus. legiutn commiiiunt, pretiosa vasa de templo Dei, id
Nomen enim Dei per vos blaspliematur inter gentes, est, veroe fldei raargaritas in Scripturis sanclis fu-
sicul scriptum est. Haec dicit Isaias propheta, quia rantes, per quos et uomen Dei Maspheniatur inter
noinen Dei blasphemalur inter genles, quando Ju- geuies, dum casta et honesta Ecclesiae dogroata, cor-
daeos pro noxiis suis tradkos sibi non adverlebant, ruptis ac turpibus niaculant hoerelicsepravitatis er-
sed idolis suis dabanl glorias, quasi Judaeoriini Deum roribus. Ex illis enim et infanticidii el incesli, cae-
vicisseiil in Judieis; ita et lcmpore apostolorum lerorumque similiuin scelerum probra ad invidiam
Dei ndmen blitspbemabatur in Christo, quia Jtidaei sancloe religionis exorla sunl. Sciendum tamen est
Chrislum Deum negando blaspliemabant et Patrcni, ^ baecApostoluro per ironiam dicere ad Judseos : neque
sicut dicit Doniinus : Qui me recipit, non me recipit, eniin qui vere requiescit in lege, el glorialurin Deo,
sed eum qui me misit (Luc. ix); cl iileo inler gen- cl probat utiliora, haec quae enumerata suut facere
tes blasphemabatur, quia credeiilibus genlilibus, credendus est.
Judsei suadere nitebantur Christuin Deum non crc- Circumcisio quidem prodest, si tegem observes.
deiidum, ulblasphcmiuin gentium a Jutlaeisvel Pholiiii (Arabr.) 1'olesldici e eonlra : Si prodest circumcisio,
atictoribus sit profectum. (Orig.) Veruin hsee Aposto- cur praeieimktkur ? Sed prodesl si legem observes.
lus quidero ad eum qui nomine, non opere, Judacusesl, Tenendaergo circumcisio cst, et ut possit prodesse,
dicit: pertinere eliani tamen ad omnem hoinincm scrvanda est lex. Quid ergo prohibuil quod prodesse,
possunt, in quo lanluin nomen religionis et pielalis si lex servetur, ostendit? Videlur ergo niale pro-
esl; opera autem et scietitia, et (ides decsl, et ideo hibiuiiu , quod non per se displicet, sed per alterius
niajore cura hsecin nobis ipsis qiraurin ipsis bis qui ad aegligenliain frustrari dicitur.
lidem Christi non veniunt, discutere dehcinus, ne Si auiem prwvaricalor legis sis, arcumcisio iua
quis nosirum, qui per fidein Christi el circuiucisio- prwpulium facla esl. Iloc esl quod dicil, qiiia si lex
nem in baptismo datam verus Judocuseffectus est, et n scrvata non ftteril, Judaeus gentilis efficilur. Sed cir-
in lege Christi requiesck, gloiialur quoque se, idolo- cumcisionem pro genere posuit Abrahse, quia cx
rutn errore depulso, agnovisse Deum, el ejus sibi Abraham circuuicisio; nec enita poterat aedificare
iiinoluisse volunlateni. Scit eiiim probare quod bo- quse destruxeral. Hoc enim ait ut doceat tunc prod-
uuin et beneplacituui est et perfecliuu ; el eo usque csse ex genere Abrabse esse, si lex servetur, id est,
pervenil, ut esset dux el doclor Ecclesiae, ad illumi- si in Chrislo crcdatur, qui promissus est Abrahae,
nandos eos qui in scientia cseci sunt, et instruendos quia et suuui iiierilum habenl justificati per fidem,
parvulos in Christo, ne is, inquaro, talis alios quicl bonore palruni sublimantur ; omnis enim salus in
dem velit docere dislrictius, el de bis quos instruk lcge de Christo est. Hic ergo serval legem, qui cre-
suiumara disciplinam caslitatis exigere, ipse veio iu- dit in Cbristo; si aulem non credit, transgressor legis
teinperarilise vitio et cupidkalis urgeatur, nonnun- cst, quia non recipil Christum, quem lex ad juslifi-
quam etiara flamrais occultae libidinis aestucl. Ad cationem venturura cecinit, quam ipsa dare Mori
hujusmodi ergo hominem aposlolicus hic sermo poiuii; el nihil illi proderil dici filium Abrahae,quia
corapetenter aptatur, dicens ei : Tu qui doccsalium, hic secundum raerilum filius est Abrahae, qui fidern
teipsum non doces; qui prmdicas non furandutn, fu- sequkur, pcr quam Deo dignus exstilil Abrahani.
13215 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LiB. li. — IN EPIST. AD ROM. 152G
Unde ait: Circumcisio tua prwpulium facta esl, id A . balur imagine. Denique octava die parvulis dabalur
est, gentili similis factus es, non credens in eura qui qui nihil utique adhuc operis agerenl. Quod si quis
in signo circumcisionis filius promissus est Abrabae. nobis proferat illud quod in princlpio libri Job de
Si igilur prwpuliumjustilias legis cuslodiat, nonne laude ejus positum est, ubi dicit: Et erat Job homo
prwputiumillius in circumcisionem repulubitur? Ju- verax, sine querela juslus Dei cultor, abslinens se ab
stilia Iegis fides esl Christiana, sicut alio Ioco dicit: omni re mala (Job. i), cur prsecedente boni operis
Finis legis Christus ad jusliliam onini credenti (Rom. laude in ukimo mali conlinentia numeretur : illud
x). Ideo manifestum est quia si gentilis credat in quod arbitror judicari quod saepefieri solet, quia plu-
Christum, fit filius Abrahae, qui pater est fidei. rimi hominum agunt quidem quae bona sunt, mi-
Et judicabit id quod ex-natura esl prmputium, et sceant lamen aliquid et operis mali; pauci vero sicut
legem perficiens,le, qui per lilleram et circutncisio- Job, qui ita veraces et irreprehensibiles, ila jusli
nem prmvaricalor es Legis. Credens gentiUs, duce suntetcullores Dei, ut haecomnia agentes abstineant
ualura, in Christuni, condemnal Judaeum, cui lex se ab omni re mala. Si ergo, inquit, prxvaricator sis
proiniserat Christura, et advenienli ei credere noluil. legis, sicut supra exposuimus, non agendo quae
Quanta ergo gentilis dignus est.gloria, qui per solam bona sunt, circumcisio tua prseputium facta est, dum
naturani intellexit auctorera, sicul dicit Petrus apo- B el hoc tibi quod abstinere a malo visus es, opera
stolus : Auclorem vero vitw interfecistis (Act. m); fidei et justitiae non agenli ad infidelitatem reputa-
tanto magis puniendus Judoeus est, qui neque per tur; neque enim possibile est alicui carnalem circuni-
naluram, neque per legem Chrislum agnovit aucto- cisionem rursum in praeputium verti, cum ulique
rera. (Orig.) Quae sit circumcisio, quam prodesse abscissa prseputii carne ultra redire non possit. Di-
dicit Aposlolus, vel quae prosit lex, si custodia- gnius ergo et evidentius inteUigitur, quod continen-
tur, diligenler requirendum videtur, ut cuin hsec in- tia mali operis, quaeper circumcisionem significalur,
tellexerimus, possimus et circuracidi. Quippesipro- si opera fidei nonhabeat, ad iramundiliam repuletur.
dest circumcisio secundum verhuin Apostoli dicentis Sed in Ecclesia, qui per gratiaro baptismi circum-
quia circumcisio prodesl, si legem cuslodias, ipse ciditur, si post haec praevaricalor sit lejris Christi,
Apostolus in consequentibus docet, quia non illa qum circumcisio baptismi ad infidelitatis ei prsepulium
in manifesto est in carne circumcisio, sed circum- reputabitur, quia et fides sine operibus mortua dici-
cisio cordis per spirilum, non per litleram facta, lau- tur, et mali viUici pars cum iiUidellbus ponilur; si
dem non ab hominibus habet, sed ex Deo; el aUbi di- autem praepuliumjuslitias legis custodiat, noiine ju-
cit: Videle circunicisionem : nos enim sumus cir- dicabit id quod ex nalura est prseputium, legen»per-
curacisio, qui spiritu Deo servimus, et non in carne C ficiens, te, qui per Utterara et circumcisionem praiva-
confidimus. Haec,ul opinor, esl circumcisio quam ricator es legis? Superius dixit quia duos Judaeos et
prodesse dicil Apostolus, si legem cuslodias : non duas eircumcisiones discutiit Apostolus, el nunc de
legem Ikterae, cujus ulique circumcisionem in car- carnali, nunc vero de spirkali commemorat. Videtur
ne iiou recipis, sedlegem spiritus, secundumquam ergo in praesenti loco praeputiura dicere gentes quae
eircunicideris corde; iitiera enim occidit, spiritus au- in praeputium carnis ad fidem Christi venerunt, quas
tem vivificat(11 Cor. m), quia et lex Dei non referlur legera spiritalem servanles componit et comparat
alraraento scripta, sed digito Dei, qui est spirilus Judaeis, qui per Utleram et circumcisionem carnis
ejus, et non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis. prsevaricatores sunt legis, quos et judicandos ab his
Yerum polest -nobisobjici, quasi Apostolus circum- dicit, in quibus non carnis circumcisio, sed legis ob-
cisionera prodesse dicit. Quaetitique noii alia inlelligi- servatio est. Possumus autem ex hac compara-
tur esse, quaiu animoepurgalio el abjeclio viliorum. tione etiam nostros in Ecclesia comnionere, verbi
Quomodo addit adhuc ita demum prodesse hujusinodi causa : si dicamus in praeputio adhuc esse catechu-
circumcisionem, st legem cuslodias, cuni haec ipsa menos aut etiam gentiles, et circumcisos esse fidcles
circumcisib noit nisi ex lcgis observanlia fieri videa- n per gratiam baptismi. Si ergo catechumenus, qui
tur. Sed intuere ne forte abscindere vitia, et cessare nondum per gratiam lavacri circumcisus est, legem
a malis circuincisioiiem significel: agere autem ChriUi servet, justkias et mandala custodiat,
quse bona sunl, ct efficere quse perfccta sunl, custo- nonne ex comparalione judicat eura qui fidelis dici-
dire sit legem; neque eniin in eo perfectio est, si tur et praecepta non s-rvat ac legem Christi et man-
cessetur a uialis, sed iu eo si aganlur bona, sicul in data contcmnit? Deniqtie et ipsc Dominus dicebat :
Psalrao evidenlius perdocemur, cum dicilur : Declina Regina Austri surgel in judicio cum generatione hac,
a malo.;eljion hic slelit, sed addidit, et fac bonum et condemnabit eam, quia venit a finibus terrw audire
(Psal. xxxvi). Similiter ergo et Apostolus, utpole if sapienliam Salomonis (Matlh. xn).
his imbulus, ila deinuin dicit prodesse circumcisio Non enim qui in manifesto Judmus est, neque qum
ueui et abjectionera malorum, si custodias legem palam in carne circumcisio,sed qui in occulto Judmus
bonorum; neque enim perfecUisquis esse potesl si est, et circumcisio cordis m spiritu, non liltera, cujus
nihil egerit inali, sed si aliquid egerit boni. Unde et laus non ex hominibus, sed ex Deoesl. (Aug.) Quod
ipsa circumcisio, quae fiebal in carne, non absque autem dicit, spiritu, non Liltera, hoc est ut secun-
bujus inteiligentiaequam uunc exponiraus significa- dum spiritum, non secundura quod habet liltera, lex
intelligalur, quod contingit illis qui circumcisionem A sed eloquia Dei. Undc via nobis dalur intelligendi,
inagis carnaliter quain spiritaliler acceperunt; quod quod his qui legunl et non intelligunt, et Icguntet
autem dicit, cujus laus non ex hominibus, sed ex noi! credunt, litlera sola sit credita illa, de qua di-
Deo, illi convenit quod ait, qui in secreto Judaus cit Apostolus, quia littera occidil(11 Cor. m); eloquia
est. (Ambr.) Non esl obscurum, quia circunicisionem autem Dei illis sint credita, qui intelligentes et cre-
camis negat laudem habere apud Deum (nec eniin dentes his quaeMoyscsscripsit, credunt cl Christo si-
Abraham ideo juslkicatus est, quia circumcisus est, cut et Dominus dicit: Quod st credidissetis el ipsi
sed quia credidit juslificatus est, poslea autem cir- Moysi, crederelis uliqne el mihi: de me enim ilie scri-
curacisus est), cordis autcm circumcisionem laudabi- psit (Joan. v). Sed eslo habeat amplius Judseiis in
lein csse apud Deum. Circumcidcre enim cor, ain- lilleris, habeat aliqua in cloquiis Dei. Nunquiil peni-
putato errore, agnosccre esl Creatorem ; et quia cir- tus reliquerunt, hi qui ex gentihus veniunl ad Chri-
cumcisio cordis ftilura eral, primus Moyses ait : stum, an et ipsis est ubi habitant aliquid amplius?
Circutnciditeduriliam cordis vestri (Deul. x); et Jere- Audi Doininum dicentem ad centurioncm ex gentibus
mias similiter : Circutncidile prmpulium cordis veslri credenlem : Amen dico vobis, quia necin lsrael tan-
(Jer. iv). Hoc dicit Judaeis idola sequentibus ; vela- lam fidcm inveni (Luc. vm). Vide ergo ubi venitur
nien est cnini circa cor, quod conversus ad Domi- B ad fidcm, quantum amplius habeant gentcs, de qtii-
nuin circumcidet, quia lides aufcrl nebulam erroris, bus alio loco Dominus dicit: Quia venientab orientc,
et tribuit perfeclam Dci coguilioncin in mysterio et occidente, el a quatuor venlis terrw, el recumbent
sanclae Trinilalis, quod incognitum crat a saeculis. cutn Abraham, et Isaac, etJacoiin regnoDei; filii
Hujus ergo circumcisionis Iaus cx Deo est, occulta autem regni ejicienlur in tenebras exteriores (Malih.
liominibus; cordis enim meritum, quod aspicitDeus, vi). Ubi ergo ad leges venitur et litteras, habent
nou carnis. Nam Judseorum laus cx hominibus est : Judoei amplius raullum per oinnem raodum : ubi
gloriantur enim in carnis circuracisione, quod ex pavero venitur ad fidem,ul ex comparalione dixerim,
tribus sil; unde inter caclcra ait: Et gloria in puden- habent amplius gentes inullum per omiiem modum.
dis eorum qui terrena sapiunt (Phil. m), hoc est, qui Rcquirendum sane est, si etiam Samarilis dicendunt
circumcisioneni carnis gloriam putant: tcrrena enim estprimis credita esse eloquia Dei, quoniam quideni
sapit qui in carne glorialur; qui vero in spirilu glo- etiam apud ipsos lex Moysi servari videtur. Scd illis
rialur, hujus laus ex Deo est; spiritu enim non ego ne ipsam quidem lilteram, quseoccidere dicitur,
carne creditur. creditam dixerim, dicit enira de eis propheta : Vw
CAPUT III his qui spernunt montem Sion, el confidunt in monle
** Samariw
Ostendit in quo Judwi erant gentilibus meliores , (Amosvi). Ipsi quippe se alienos a litleris
probans lam qentiles quam Judmos indigere gralia Dei faciunt repudiantes prophelas. Sed et hocreticis
Chrisli. qui iniquitatem loquunlur in excelsum, et qui im-
Quid enim amplius esl Judwo, aut quw ulilitas cir- pietate sua dividunl unitalem deilatis, el qui legem
cumckionis? Mutlum per omnem modum. Primutn ab Evangeliis separant, uoii dixerim credita esse
quidem quia credita sunt illis etoquia Dei. (Ambr.) eloquia Dei,pro eo quod divina apud eos volumina
Quia ctiin mulla sint quac ad honorificentiain et me- relegi videnlur. Sed quia nihil iu his senliunl spiri-
rituin pertineanl seminis Abralnc, hoc lamcn solurn tale, nihil Dco dignuni, solain apud eos quoe occidit
apcrtc roemorat, quia maximns laudis eorum est, ut haberi litterani dixerim. Veruin si forte Judocinol-
legcm per quani addiscerent reelum a pcrverso dislenl recipere Aposloli nostri seiilentiam , quae di-
linguere, digni judicarcntur accipere, ul post hoc cit quia littera legis occidit, cl injuriam ptitant legi
primumcaetera qualia sint, possinl intelligi. Quoniam fievi, si secundum litleram sperni videalur, reverta-
autem Judaeis carnalibus, id cst incredulis, nihil mur ad ipsum Moysen, el videamus ipse quam ma-
proficcre lestimoniuiii generis ostendit, ne oinnes, gnam fecerit litlerara legis, qui cuni accepisset tabu-
idcst, et credentes inale traclasse viderctur, docet las lapideas, inscriptas digito Dei, tanluin bonoris
raulluin ulile esse Judseis credcntibus, quia filii sunt detulit litterse legis, ul projiceret de manibus suis
Abrahae. His enim eloquiaDei stuit crediia, dum le- tabulas, et comminueret quidem digito Dei scriptas,
gem, quae peccatis boininuin obsoleverat, quasi im- nec tantum pro hoc iinpietatis culpa notatus sil. Vi-
pune peccaretur apud Dctim, mcrilo patrum refor- des ergo quod non soluni Paulus spernit lilteraiu
nialani accipimit, ct populus Dei vocantur. yEgyptus legis, sed multo ante euni Moysesel sprevit, et abje-
quoque propler injurias illorum diversis plagis per- cit, et contrivit litteras legis, hoc sine dubio jam lunc
culitur, ccelesti panc cibantur, omnibus gentibus designans, quod honor et virtus legis non esset in
terrori sunt, tcstante hoc Raab merelrice : quibus litteris, sed in spirilu. Sed et Doininus in Evangelio,
cliam Salvator Chrislus ad sanclificalioncm pro- cum dicit ad Judseos loquens : Auferelur a vobis re-
missus est. Ideo ait, muttum ulile Judseis per omnem gnum Dei, et dubilur genti facienli fructus ejus, puto
modnm, quia filii suiil Abrahie : anteponunlur enira quod sensum legis regnuin Dei dixerit, qui ablatus
geniihus, scd si crcdunt. (Orig.) Scd ct hoc ipsum esl aJudseis, mancntibus apud illos solis litterislegis,
quod dicit, quia credita sunl illis cloquia Dei, consi- cl datus est gentibus qui possent per fidem fructuiu
(Xeranduincst quia non dixerat lkleras csse credkas, spiritus facere.
1329 ENARRATIONUM1N EPP. PAULI LIB. II. — 1N EPIST. AD ROM. 1350
Quid enitnst quidam illorum non crediderunt ? Nun- ,K minibus dicitur: Fuislis aliquando tenebrw (Epltes. v).
quid incredulitas illorum fidem Dei evacuabit? absit. Ecce omnis homo mendax; Deo autem dicilur :
(Ambr.) Non, inquit, quia aliqui Judaeorum credere Apud te fons vitw et in lumine tuo videbimus lumen
noluerunt quae Deus promisit filiis Abrahae, idcirco (Psal. xxxv); et quia solus Deus verax, quoniam
praejudicabitur caeteris Judseis nedigni dicanlur acci- Deus tux est et tenebrw in eo non sunl ullw (Joan. l);
pere quod promisit Deus fidelibus, quippe cum facla horaines tenebrae, Deus lux; homo mendax , Deus
sit promissio, ut credentibus proficeret. Igitur non verax; quando erit homo verax, accedite ad eum et
indignatus Deus propter illorum perfidiara, id est, illuminamini (Psal. xxxm). Hoc ergo voluil Scriptura
Judaeorum, dabit reliquis credentibus vitam aeter- monstrare, quia omnis homo, prorsus oinnis, quan-
nam, quam promisit futuram per fidem Christi; turn ad ipsura hominem pertinet, mendax est; nam
quia qui non crediderunt, ipsi se indignos fecerunt, non esl niendax, nisi de suo , nec habet aliquid de
sine praejudicio caelerorum. His dictis commendat suo, nisi ut sit mendax : non quia non potest esse ve-
credenles Judaeos, quia nihil obest iis, quia multi rax, sed quia non de suo erit verax, ideo ut sit ve-
ex illis credere noluerunt. Fidem Dei vel eam in- • rax : Credidi, propter quod loculus sum (Psal. cxv),
telligimus , quam fidem habet Deus bis quibus tolle illi credidi, omnis homo mendax. Ciun enim re-
credit eloquia sua; vel eam fidem qua credunt Deo 1B cesserk a veritate Dei, remanebit in mendacio suo,
hi qui ab eo eloquia divina suscipiunt. Coramone- quoniam qui loquitur mendacium, de suo loquitur
murergo, ut infidelitas eorum qui vel non accedunt (Joan. vni). Dic ergo : Quid retribuam Domino pro
ad fidem, vel decidunt ex ea, si forte irrideant nos omnibus quw retribuit mihi? (Psal. cxv.) In pavore
opera fidei agentes, vel cum jejunamus, vel cum enim meo dixi, et verum dixi, omnis homo mendax;
misericordias facimus, vel cum studiis et legi Dei sed retribuet mihi non poenam pro mendacio, sed bo-
operam damus vel etiam cum pro martyrio Chrisli num pro malo, et justificando impiuni, fecit de men-
toruienta sufferimus, memineriraus semper, quia infi- dace veracem. Ego autem dixi in exstasi mea : Omnis
delitas eorum fidem Dei quaeinnobis est nonevacuat. homo mendax. Exstasin pavorem dicit, quem com-
Est enim Deus verax, omnis autem homo mendax, minantibus perseculoribus, et impendenlibus pas-
sicut scriptum est, ut justificeris jn sermonibus tuis, sionibus, huraana infirmitas palitur. Hoc enim in-
et vincas, cum judicaris. Ut firmaretur quod supra telligimus, quia in islo psalmo vox martyrum appa-
dixit, quod Deus in promissione sua fidelis esl, et ret; nam et alio modo dicitur exstasis, cum mens
omnis homo mendax, exemplum propheticum subdit non pavore alienata, sed aliqua inspiratione revela-
ex psalmo- quinquagesimo, quo et Deum verbis suis lionis absuraitur; coiilerrkus enim, perspexit inflr-
justificari, et hominem mendacem incredulitatis '' mitatem suam, et vidit non de se sibi esse prsesu-
causa signavit. Ulrumque enim legitur in libro Psal- niendum. Quantum enim ad ipsum hominem perli-
morum, quia Deus.justus et verax est, et omnis net mendax esl, sed gratia Dei verax effectus est, ne
homo mendax. Mendacem hominem dicit dum non pressuris inimicorum cedens, non loquerelur quod
credit quod promisit Deus; negans enira daturum crediderat, sed negaret, sicut Petro accidit, quoniam
Deum quod promisit, mendax est; multis ex causis de se praesumpserat. Proinde verissime dictum est :
Deum mendacem pronuntiat, quando promissis ejus Omnis homo mendax. In tantum enim non erunt
non credit. lgitur omnem hominem mendacem dick, mendaces, in quanlum non erunt homines, quoniam
qui dilfidit de promissis Dei. Maxime taraen ad Ju- dii erunt et filii Allissimi. Vt justificeris, inquit, in
daeoshoc perlinet, quorum causam tractat hoc loco sermonibustuis, etvincas dum judicaris. Quid est hoc
Apostolus, qui videntes Christura, riegaverunt hunc futurum judicem judicandum? Judicandum a pecca-
esse quem proriiisit Deus, ac per hoc mendaces pro- loribus jusluin et in eo vincentem : quia qnid in illo
nuntiantur: Deusautem verax est, quia miskChristum judicaretur, non erat. Huic itaque nullum habenti
sicut promisit. Et sie vincit cum judicatur, quia da- peccatum dicit in prsesentia prophela David : Tibi
bit quod daturusnegatur : dum enim non eicredkur, soli peccaviet malum coram te, elc. (Psal. L). Supe-
raendax judicatur. Illeautem cum dat quod judicatur ras enim omnes homines, omnes judices; etquise
non daturus, vincit, ostendens se veracem, illun»au- putat justum coram te injustus est; vincis ergo cuin
tem mendacem, qui non credit verbis ejus. Videbit judicaris; superas, quia plus es quam homines et per
errim Dei Filium in majestate quem negat; videbit et te facli sunt homines.
earnis resurrectionem, et sciet victara esse perfidiam Si autem injuslitia nostraDeijusliliam commendat,
- pollicitatione et veritate Dei [Forte, per fidem pol- quid dicemus? Nunquid iniquus Deus, qui infert iram
licitam et veritatem Dei]. Nam et Christus cum judi- (secundum hominem dico). Absit. (Amb.) Hoc juxta
calus est, vicit : inique enim occisus est, et reum fe- sensumprophetaedicitApostolus. David aulem quando
ck diabolum quem jam non peccando superaverat, ut peccaverat causa UriseHelhaei,sciens quia promissio
secundo victus amitteret, quos tenebat in interis, peccatoribus dari non potest, exorat ut justificatio
boc est, quia oranis homo mendax, Deus autem so- verborum in Dei vincat judicium quo judicantur hi
lus verax. Ergo si Deus verax et solus verax, omnis qui peccant, et pcenitentem reformel sanctificans, ut
auteni homo mendax, unde erit homo verax, nisi det ei quod justis se daturum promisit. Ac per hoc
accesserit ad eum qui n.n est mendax? Denique ho- subjecit, Si autem injustitia nostra justitiam Det
commendal,et rehqua. Id est, si quia nos peccalores \ tur Deus, qui irani homiinibusinferat, cum per lio-
stimus, Deus juslificatui", iniquus erit si vindicet. minum injustitiam suam justitiam videat approbari.
Natn si injustitia noslra ei proficeret, sine dubio ini- Sl enim nostra, hoc est, hominum injustkia Dei
quus erat, si damnaret peccantes, quia injustitia justitiain commendat, non utique poenadigni homi-
nostra Deum facit justum, si peccantibus nobis det nes videbuntur, per quos jtislitia Dei probabilior Jia-
quod promisit sanctis : quia quamvis peccatores si- betur, et clarior. Sed absit, inquit, ut hoc ita reci-
mus, reformamur lamen perpcenitenliam, utnon jam piainus iniquum videri Deum qui judicat iram ad-
peccatores, sed abhiti promissionem mercamur ac- versus hoinines; quomodo enim iiijnslus pulabitur,
cipere. Non ergo hic sensus est in verbis prophetre qui judicat mundum, cum in ipso nomine judicis
David, cttm dicil : Tibi soli peccavi el malum coram ostendalur, nihil sine judicio facere?ubiaulemjudi-
te feci, ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum cium est, constat esse jiistitiam, a justilianamque et
judicaris, qui malevolorum hominum pravainterpre- judex, et judiciiim iiominatur. Si-ergo tit injusti, in-
tatione asserilur, ut peccaUVhominumet mali aclus quit, nos affirmare confingunt, verilas Dei in men-
Dei jiislificatione proliciant, et per mala nostra bo- dacio abimdavit, superflue ego tanquam peccator
nus appareat, et injuslilia nostra illuni justum judicor. Scd illud magis videbitur in quo blasphe-
oslendat. Quoniam ilaque iniquus non est Deus, » mantnos, inquit, quasi hoc videamur dicere, ut si
cum irrogat iram, jara non pcccatis nostris justifi- veritas Dei in hominum raendacio magis .ostendiliir,
catur : quia si peccatis noslris justificarelur, ini- et justitia ejus pcr hominum injiisliliain comproba-
quns esset si vindicarel : sed quia non est iniquus tur, faciamus crgo nos mala, ut ex malis eveniant
cum vindicat, manifeslum esl quia injustitia nostra bona, ct menliamur nos. ut ex noslro mendacio Dei
Dei justkiani non commeiidat. Si autem commenda- veritas clarescat. Sed haec quidam de nobis confin-
rel, non vindicarel, quia justus est. Ac propterhoc guiil blasphemantes nos, qnod quasi ex ipsius as-
subjecil : Sccundum hominem, inquit, dico. Absit, sertionis noslrse consequcntia haecvel dici vel con-
hoc est, absit, ne Deus iniquus dicatur, quia hoc ho- sequi videantur, quod ratio dogmatis nostri onraino
niini competit quem conslat et errare et falli, et fal- non recipit, qui justum et verum inlelligimus judi-
lere : nam Deus immutabilis perseverat, nec potest cem Deum; et idcirco fortassis non dixit Apostolus
non amare quae fecit. quod nos homines injusti commendemus juslkiam
Atioquin quomodo judicabit Deus hunc tnundtttn? Dei, sed ait : Si injustitia noslra Dei justiliam com-
In hoc loco mnndum homines qui in mundo sunt di- mendat, ul ostenderet non Deum hojminibus, sed
cit, sicul et alibi ;egimus quia omnis mundus in ma- ^ juslkiam injuslkise esse conlrariam : induci autem
J
ligno positus est (1 Joan. v). Quod utique homines hominihus iram pro eo quod in semeiipsis locum in-
qui in hoc mundo habitant in malitia esse positos juslitise dederint. Non ergo injustus videbilur Deus,
oslendit, verum est, quia non erat justum, utjudi- qui esl juslilia, cum irascitur adversus injustitiara,
caret Deus quasi pecealorem mundum, si peccata cui eum nec decet esse propitinm; sed pervenit ira
ejus ipsi proficerent, ut dum nutu ejus peccantes lioec etiam in homines, qui se ministros injustitia),
veniam sequunlur, Deus bonus viderelur; ut si non cui Dens irascitur, praebuertint. Neqtie enim in
peccarent, non viderelur justus : si enim non peccet, ntdlo potest subsislere injuslitia vel justitia; sed
non habendo cui remiltal, non erat boiius. (Orig.) sicut justilia effectus est jusli rcclique operis, ([tiae
Per omnem namque Epistolse hujus textum dicere primo in Deo, lum etiam in his qui iinilanlur euni,
vult quoefuerit vel ante adventum Christi salus se- invenitur, ita et injtislitia effecttis est injusli pra-
cundtim legem viventibus, vel quomodo per Salvalo- vique operis, qure primo in diabolo, lum cliam in
ris advenlum rursus et incredulitatem Israel salus his qui etim volunt imilari deprehenditur, et nleo
genlibus conferatiir; et rursum quod neque ex inte- digne cis ira memoratur inferri.quamvisex injustilia
gro gentes, nisi qui crediderint, veniant ad saliitem, eorum, velut ex contrario videatur Dei claruisseju-
neque ex integro abjicialur Israel, sed reliquiae cre- ., stitia. Polerant namque, sicul receperunt in se af-
dentium salvae fiant: el ideo confusus, ut dixi, vide- fectuni injusli pravique operis, multo magis recti
' tur ordo dicendi, dum diversilates credentium et
juslique recipere. Juste igitur a Deo ira super onincs
nori credentium parlis utriusque persequilur. In homines induci dicitur.
quibus necessario sermonera convertil et ad Deum, Si enitn veritas Dei in meo mendacioabundavit in
ut his omnibus assumptionum rcpulsionumque diffe- gloriam ipsius, quid adhuc et ego lanquam peccalor
renliis vera quidem et jusii Dei doeeat esse judicia. judicor ? (Ambr.) Manifestumestquia si ad gloriam Dci
Multum aulem in horainibus abundare mendacii, el proficil mendacium hominum, ul ille solus verus ap-
ideo dicit : Sit autem Deus verax, omnisanlem homo pareat, peccalores non sunt dicendi qui peccanl;
mendax, sicut scriptum est, «t juslificeris in sermoni- quia non voluntate, sed impulsu ejus videbuntur pec-
bus tuis, et vincas cumjudicarislPsal.i,). Ad haec care : quod absit.
ergo nunc videns, posse sibi e contrario verisiraili- Etnon,siculblasphemamur, et sicut aiunt nos qui-
ler objici, quia si ut Deus verax sit, mendacera esse dam dicere, faciamus mala ut venianl bona. Nunc
ouinem hominem necesse est, et si juslitia Dei per aperit quorum causa haec sollicile et cum reverenlia
liominum injustitiam commendetur, injustus videbi- disputat. A perversis enim hoc opponebatur. quasi
J535 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. II. — IN EPIST. AD ROM. 1334
hic essel sensus prsedicaolium remissionem pecca- A , nibus pulo sufficienter ostendi quod aJiud sit pec-
torum, ut facerent mala el venirent bona, hoc est care, aliud peecalorem esse : ut potest enim fieri
peccarent, jit remittendo illis Deus videretur bonus, omnes peccaverinl, etiamsi sancti fuerint: quia nemo
secunduin quoesupra dicla sunl: quod blasphemiam niundus a sorde, nec si unius diei fuerit vita ejus.
appeUat,et abjicita sensu diviuaedoctrinae.Nec enira Q_uis enira est qui aut in facto, aut in y;er}_o,aut
peccare debere fldes tradidk, quippe cum judicatu- qui caulissiinus certe est, vel in cogitatione non
rum Deumpraedicet: sed delinqiienlibus consnlit, tit peccaverit? et ideo dixit peccasse quidem merito
recuperata salule, sub Dei legc viventes jam non omnes dicentur, peccatores auiem facti non omnes,
peecent. Ideoqne subjecit, Quorum damnalio justa sed multi (Ambr.) Primum enim Graecos ostendit
csl. Id est, horuni hoiuimira qui amuilatione invidiae reos, juxta legein nalurae, el quod neque legera na-
islud de uobis intcrpretantiir, qtiod supra diclum lurae et quod neque legein Moysi receperinl; quam-
est, damnalio jusla est. Hseeeniin jactabanl Judaei, obrempessimaeorum et pergrayissimacausa.Deinde
ut doctrinam apostolicam criminarcniur, dicentes etiam Judaeosostendit reos, qui sub lege Dei vivere
quod cura remissioncm peccatoruni pranlicant, pec- videntur , ac sibi merito palrum defenderint digni-
candi fomitem praebeant, utquasi securi boir.incs de " tatem, cx eo prsej:ipue quod promissionem pairum
promissione, promple peccarent : cum constet post spreverint, Dei graliam in irritura deducenles. Ad
acceplam fidem periculosuiii esse peccare, el hoc quam rem firmandara exemplum propheticum sub-
prsedici credentibus. (Aug.) Utiqtic gralia id, quo, didit ex psalmo tertio decimo dicens :
ut jam fiant bona ab eis qui feceranl mala, 11011 ut Sicut scriplum esl (Psal. xm), quia non est justut
perseverent in malis, et reddi sibi exisliment bona. quisquam. Ab injuslkia coepit roala opera eorurn
Non itaque debent dicere: Faciamus mala, utveiiiant enuroerare, ct partim pejora subjicere, utmanifesta-
bona; sed : Fceimus mala, et veneriinl bon.i,'jain fa- ret in his nullam spem videri, nisi iniplorent mise-
ciamus bona, ut in futuro sacculo recipiaums pro ricordiam Christi, qui peccata dimittat. Deinde adje-
bonis bona, qui in hoc sseculo recipimus pro malis cit : Non est intelligens. Verum est quia si daret
bona. operam intelligere, injustus non esset.
Quid ergo prwcellimus eos? Nequaquam. Causati Non est requirens Dominum. Nec istud oceultiiin
enim sumus Judwos et Grwcos omnes sub peccato est, quia si inlelligerel quid prodesset, quacreret
esse. (Ambr.) Hoc est, quid adhuc immoramur latius Deum : el non sicut Asapb rex Juda, qui post multa
loquentes? Ostendimus enim redditis causis tam Jti- Dei beneficia sic depravatus est, ut inflrmitatein
daeos quam Graecos, id est gcntiles, omnes reos pedum passus, propheta prsesente, non qusereret
esse : ideoque frustra legem servare. (Greg.) Cuai G Deura (/// Reg. xv).
Paulus aposlolus ad Romanos scribat Judacos et Omnes declinaverunt simul, inutiles facti sunt.
Grsecosofnnes sub peccato esse, quoniodo idem in (Orig.) Quod autera dicit, mihi videtur quod noci
subsequentibus non omnes,sed multos, rpcr inobe- dicilur declinasse, nisi is qui aliquando in via recta
dienliam tinius hominis peccalores constiltii, dcfinit stetit. Unde apparei priinum illud naturoe rationa-
dicens : Sicut per inobedientiam unius hominis pcc- bilis opus, quod a Deo factuni esl, fuisse reclum, et
cqlores conslituli sunt, ila et per unius obedientiam in vja recta Crealoris ipsius munere collocatum.
jusli constituenlur multi (Rotn. v)? Peccatores quo- Sed quia ab hac ad laevum peecati iter detorsit,
modo mulii el non omnes videantur, cum idem merilo nunc dicitur declinasse, sicul exemplo est
aposlolus dicit: Quia omnes peccaverunt, debemus primtis homo Adam, qui de paradisi yia recla male-
oslendere aliud peccasse, aliud peccatorem esse. suadi fraude serpenlis ad pravas et tortuosas
Pgccator dicilur is, qui multa delinquendo in con- mortalis vitse semilas declinavit. (Ambr.) Nemini
sueludinem el, ut ita dicam, studiumpeccandi jam ve- dubium quin omnes non quserentes Denra, inclinen-
nil; sicut e cpntrario justus nondicitur is qtiisemel tur, ul auxilium requirant a vanitate : vanilas autem
aut bis aliquid jusliliae feceril, sed ille qui sempor TYest idoluin, ideo inutiles fiunt. Istos omnes et pro-
juste agendo, usii et consuetudine justitiam habet. pheta Jeremias signkicat dicens inter coetera: Tunc
Nam si quis m caeteris fere honiinibus injustus sit, omnes insurrexerunl in prophetam Domini, volentes
semel autem vel bis aliquid justi operis gerit, iste in occidcre eum; et sequitur: Otnnis autem populus non
ep quidera opere in quo jtislitiam tenuit, juste egisse permisil illos (Jer. xxvi). Ergo omnes dicit, sed ma-
diceretur, non tamen ex hoc juslus appellabitur ; ila los : et omnes, sed bonos; neque enim, quia dicit
et juslus pcccasse quidem dicitur, si aliquid com- omnes deciinaverunl, totam penitus plebem signift-
miserit aliquando quod non licet; non tamen ex cat, sed hanc partem plebis sicut et memoratus
hoc peccalor appellabitur, qui peccandi usuro et propheta refert, in qua omnes mali se condiderunt :
consiietudinem non tenel. Sicut et medicus non ille semper enim duo populi sunt in una plebe. Hic est
dicitur, qui et leviler ruptoe capitis cuti scit impo- ergo populus, quero increpat Dominus, sub nomine
nere araneam, aut qui tumorem vulneris aqua ca- Jerusalem dicens : Jerusalem, Jerusalem, qum occi-
lida fovere, quamvis etiam hoc medicinse esse vi- dis prophetas (Matth. xxm); et alio loco : Generatio,
deatur; sed ilie dtcitur medicus, qui usum, stu- ail, mala et adullera (Matth.xn),et natio viperarum.
dium et disciplinam habet medendi. Ex quibus om- De hujusmodi querilur et jam propheta Isaias, di-
cens : Vmgenlipeccatrici, seminipessimo[semtntne-- A ct intiirbata; omnis eniin bona vka tranquilla est et
quam] (Isa. i). Per malam enim voluntatem, duini actus niodesti isti sunt pacifici, et per istos itur ad
fruclus malos faciunt, semen pcssimum sunt, et quiai Deuin. Illiergo hxc nolentes scire, elegerunt viam
si voiuerinl possunt converti, vox probat Apostoli ini tribulationum, per quam itur ad gehennam. (Orig.)
alia Epistola dicentis : Eramus et nos aliquando na- Qui quolibet scandalo aniraam a Deo separant, viri
tura filii irw sicut et cmteri (Ephes. n). sanguiriuin nominantur ; sicut enim homicida dici-
Non esl qui faciat bonum, non est usque aa unum. tur iile qui corpus ab anima separat, qua vivifica-
(Amb.)Quia neglecto Deo inuliles facti sunt, bonumi tur, ita et multo eliam verius ille homicida dicendus
ulique facere non possunt; jani enim depravati Dro- est, qui animam a vera yita separat, quoeest Deus.
ficiunt in pejus. Pedes aulem hoc in loco illos intellige, de quibus
Sepulcrum patens esl guttur eorum. Jam malisi dicit Propheta: Mei autem pene moti sunt pedes
mancipati bonos, si posset fieri, devorare volebant,utt (Psal. LXXIII),hoc est consilium quo agimus iter
sicut sepulcrum patel ad recipienda cadavera, ita etl vitae. Conlrilio, inquil, et infelicitas in viis eorum, el
adversus bonos guttur eorum. (Orig.) Videtur au- viam pacis non cognorerunt. Unde dicitin psalmis:
lem Paulus hoc in loco majus aliquid in istis, de qui- Cor contritumel humiliatum Deus non spernit (Psal.
bus scrino est, ostendere crirainis, cuin eos sepulcrum *» L); sed illara dicit contrilionem, qua peccatores di-
non tectum neque coopertum, sed patens appellal; cuntur conterere juguin Domiui et projicere a cer-
clausa cnim scpulcradicunlur, quos aliquanlulurapu- vicibus suis. Similiter et infelicitas, vel sicut alibi
dor cohibet palam delinquere, et proferre ad publicum legilur, miseria accipienduni est, qua miser eflectus
crimina sua : patens vero sepulcrum dicunlur hi est homo et infelix, qui cum in honore esset, non
qui immunditias suas ct impuritates in propatulo inteltexit, sed comparalus est jumenlis insipientibus,
habent; quibus assiduitas et usus scelerum, quod est et similis factus est eis (PsaL.XLVIH).Et viam pacis
in malis ultimum, eliam commissorumverecundiam non cognoverunt. Pax nostra Christus est; via ergo
sustulit, ul jani non aperiant os suum et proferant pacis, viaCbristiest. Sed etsi accipiamus quod pec-
verbum Dei, verbum vivum, sed aperiant guttur catores, dum vitiorum bellis semper urgentur, viam
eorura, cl proferant verbum mortuum, verbum dia- pacisignorant.recteinteUigimus.DickeiiiraPropheta
boli, non de corde, sed de sepulcro. ad Dominum: Pax mulla diligentibusnomentuum, et
Linguis suis doloseagebanl. (Ambr.) Qui tam ma- non est iltis scandalum (Psal. cxvm). Sed et ille
lis operibus adsueveranl, quaeloquebantur, in falla- populus qui de jEgyplo eductus est, viam pacis in-
cia erant. (Orig.) Dolus est cum aliud quis lingua lo- . cessil, ut in terrani reproroissionis veniret, et habi-
quitur, ct aliud volutat in corde : quod crimen nes- taret in Jerusalem, quseinlerpretatur visiopacis, sicut
cio si vel justos quosque el electos relinquat im- et Prophcta dicit : Faclus est in pace locus ejus, et
munes. Sed puto quod alius plus, alius minus, nemo habitatio ejus in Sion (Psal. LXXV).Plenius autem
lamcn sit ab hoc ad perfectum purus, nisi ille solus viara pacis agnoscit, qui ad ccelestisJerusalem ha-
de quo scriptum est; Qui peccalum non fecit, nec do- bitaculura lendk, ut ad sanctam civitatem Dei viven-
lus inventus est tn ore ejus (I Pet. n). lis ascendat. Non est timor Dei anie oculos eorum.
Venenum aspidum sub labiis eorum. (Ambr.) Hoc Quoniara hujusraodi sine sensu sunt, Dei timorem
dicit, quia verba hujusmodi hominum muscipula non habent. Initium sapienlimtimor Domini(Eccli. i),
sunt. Ad hoc enim loquuntur, ut decipiant, ut sicut dicit Salomon. Et non dixit timorem Dei hos non
per labia serpentis venenum inftinditur, ita et per habere, sed non est, inquit, limor Dei ante oculos eo-
labia eoruiii dolus el circunivenliones. (Orig.) Polest rum : videntes enim tam maligna opera sua et non
accipi hoc et de his qui calumniarum commenlis horrentes, timorem Dei dicuntur ante oculos non
circuniveniunthomines; polest etde his qui per hse- habere. (Aug.) Ilein alio modo : JVonest, inquft,
reticam doclrinam veneno diaboli infectam animas <7«tfaciat bonum, non esl usque ad unum. Vsque ad
decipiunt simplicium. j.unum, vel cum ipso uno potest inlelligi, ut niillus
]
Quorumos maledictioneet amariludine plenumest. hominum intelligatur, vel prseter unum ut accipia-
(Ambr.) Manifestumest, quta conlra bonos mali sem- tur Dominus Chrislus. Sicut dicimus : Iste ager
per maledicta et amara proponunt in convicium illo- usque ad mare est. Non utique simul compuiamus
rum prorum penles et detraclioiiem. (Orig.) Maledi- et mare. Et iste est melior inlelleclus, ut nenio in-
ctio. Huic lamen et amaritudo conjuiigilur, quia ex telligatur fecisse bonitatera usque ad Christum, quia
iracundiac felle depromitur : per iracundiam enim non potesl quisque hominum facere bonitatem, nisi
ac furorem ad maledicendum lingua compeUilur. ipse monstraverit; et illud verum est, quia usque
Veloces pedes eorum ad effundendumsanguinem. quodquisque cognoscat unum Deum, non potest fa-
(Ainbr.) Hoc de nece prophetarum dixit, quos occi- cere bonilatein. Sepulcrumpatens est gutlur eorum.
derunt impigre, ad bonum segnes, ad parricidium Aut vorackas significatur inhiantis gulae, aut in
veloces. Contritio et infelicilas in viis eorum. Quo- allegorki quia occidunt, el quasi devorant inlcr-
niain citali erant ad malefaciendum, iter ipsorum fectos eos, quibus suorum morum perversilatem
vel gressum tribulatura el infelicem pronuntiant. persuadent: cui simile est econtrario, quod Petro
El viam vacis non cognoverunt. Via pacis lenis cst diclum est, Macta et manduca (Act. x), ut in suam
1357 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. II. — IN EPIST. AD ROM. 1338
fidem et bonos mores genles converteret. Linguis A ut non nostras cum docemus, sed sancti Spirilus
suis dolose agebant. Comes est voracibus adulatio, sententias proferamus.
et oiniiibus malis. Venenum aspidum sub labiis eo- Scimus aulem quoniam quwcunque lex loquitur
rum. Venenumdolosum dicit. Aspidum autem, quia his qui in lege sunt, loquitur. (Ambr.) Manifestum
noiuni audire prsecepta legis, sicut aspides nolunt est quia hos increpat lex qui et primum non credi-
audire verba incantantis : quod in alio psalmo evi- derunt duci suo Moysi,neque prophetis parenlibus
dentius dicitur, quorum os matediclione et amaritu- suis, quos et persequentes occiderunt, neque apo-
dine plenumest, hoc est, venenura aspidum : veloces stolis cognalis suis secundum carnem, quorum san-
pedes eorum ad effundendum sanguinem consuetu- guinem effuderunl, semper impii et in Deura rebel-
dine malefaciendi : contrilio el infelicitas in viis eo- les, ut per legem daranentur. Sicut enira omnium
rum; omnes enim malorum hominum viae plense malorum una est causa in malo, ita et cunctorum
sunt laboribus et miseria. Ideo Dominus clamat: bonorum in bono : in istis ergo omnium similium
Venitead me, qui laboraiis, et ego vos reficiam. ToL- argukur malum. Hsec ad Judseorum confusionem
lile jugum meum, et discile a me, quia mitis sum pertinent, qui sibi et parentibus suis testimonium
et humilis corde :jugum enim meum suave est, el sar- ex lege ferebant.
cina mealevisest (Matth. xi). Et viam pacis non agno- B Ut omne os obstruatur, et subditus fiat omnis mun-
verunl. Hanc utique quam Dominus, ut dixi, com- dus Deo. Hoc dicit, quia Judaeisin peccatis constri-
raeniorat, in jugo suavi et sarcina levi. Non est ctis, omnis mundus subditus fit Deo. Nulli enim du-
limor Dei ante oculos eorum. Isti non dicunt, Non bium est, quin pagani obruti sint delictis et impie-
est Deus, sed tamen non timent Deum. (Orig.) Prae- tatibus, ac per hoc totus mundus Deo prostratus
diximus jam quod in hac Epistola Paulus, velut ar- sit, ut possit ad indulgentiam pervenire, quia oni-
biter quidara inter eos qui ex circumcisione credi- nis mundus Judaeierant et gentiles, a quibus segre-
derunt, et eos qui ex gentibus, temperet sermonem gati sunt fideles. Quando ergo Judseos, qui legem
semper et libret, et nunc hos, nunc illos, in quibus- acceperuht a Deo, et quibus facta promissio est,
dam videatur arguere, et sursum per singulaspartes peccatis probat obnoxios, dubium non est omnes
certaque spe promissionis animae. Quia ergo visus Graecosreos esse mortis. Quamobrem : Omne os ob-
fuerat in superioribus dicere, quoniam si praepu- slruatur, ait, et subditus fiat otnnismundus Deo, dum
tium justitiam legis cuslodiat, judicabit eum qui in onines rei approbati indigent misericordia Dei, tam
ctrcumcisione prsevaricator est legis, rursum eos Judaei, quam etiam Graeci. (Orig.) Sed requiramus
quos humiliaverat levare addidit: Quid ergo amplius omnemmuiidura, hic quid appellaverit. Nunquidnam
cst Judmo, aut quw utililgs circumcisionis? muttum 'C putabitur omnis mundus ita lerrenus hic debere
per omnemmodum: primo quidem quia credila sunt intelligi locus, ut et arbores, et lapides et herbae, ac
illis eloquia Dei. Post hsec cum hic consequenter seraina el plateaequaein ipso suiit pariter norainatse
quaedam fuisset prosecutus addidit, nunc et dicit: sint ? partes enim mundi hujus esse singula viden-
Quid ergo tenemus araplius ? causati enim sumus tur. Non arbitror ita quempiam ineptum inveniri ut
Judoeoset Groecosomnes sub peccato esse. Quod si haec possit asserere. Restat igitur ut omnem mun-
oranes sub peccalo sunt, non erit elalionis causa dum, omne rationabile animal dicat, et sicut
uui adversum alium, cum uterque non ex sua justi- omne quod irrationabile est, excipitur ex hoc sensu,
tia, sed ex Dei miserieordia veniat ad salutem. Pro- ita nulla mihi videtur ab hac conditione ratio-
bavit ergo Grsecos quidera, id est gentiles, esse sub nabilis creatura secerni : omnis ergo mundus ob-
peccalo cum ait: Dicentes enim se esse sapienles, noxius fit Deo per hoc quod legem naturalem inse-
slulti facli sunt, et mulaverunt gloriam incorruptibilis ruit omnibus, de quibus et in alio looo dicit (Philip.
Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis n ), quod in nomine Jesu omne genu fleclelur cwle-
et volucrum, et quadrupedum, et serpenlium. Propler slium et terrestrium et infernorum. (Aug.) Conclu-
quod tradidit eos Dominus in reprobum sensum, et sit Soriptura omnia SHbpeccato, ut promissio ex
reliqua. Judaeosvero cum dicit: Si aulem tu Judwus '" fide Jesu Christi daretur credentibus : ita, Domine,
cognominaris,et requiescisin lege, et reliqua, quibus ita fac, misericors Domine, impera quod non possit
addidit: Qui ergo docesalium, teipsum non doces; qui impleri; imo impera, quod non nisi per tuam gra-
prwdicas non furandutn, furaris, etc. Post hwc ergo tiam possit impleri: ut cum homines per suas vires
dicit, quia causali sumus Judwos et Grwcosotnnes adimplere nequiverunt, omne os obstruatur, et nemo
sub peccato esse. Post haec vero, ut ei moris est de sibi magnus vtdeatur, sint omnes parvuli, et reus
Scripturis sanclis vult alfirmare, quae dixerat simul fiat omnis mundus libi, quia non justificabitur cx
et doctoribus Ecclesisepraebet exeraplum, ut ea qua? lege omnis caro coram te.
loquuntur ad populum non propriis praesumpta sen- Quoniam quidem, nonjustificabilurexoperibuslegis
tentiis, scd divinis munita testimoniis proferant. Si omnis caro coram Deo. Quod autem dicit quia non
eniiu ipse tantus ac talis Apostolus auctoritatem di- justificabitur in lege omnis caro coram illo, per
ctorum suorum sufficereposse non credit, nisi do- legem enim cognitio peccati, et csetera similia, quae
ceat in lege et prophetis scripta esse quae dicit, quidam putant in contQmeliamlegis objicienda, sol-
uuanto magis nos minime hoc observare debemus, licite satis legendasunt, ul neque lex ab Apostolo
1339 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. QPERUM PARS II. 15/i0
iinprobata yideatpr , neqtie homiiii arbkrium libe- A A perfectam paceni in resurrcctionc tribuit, qnaepax
rttin sit ablatum. Itaque quatuor islos gradus homi- perfecla bonam voluntalem conseqiiitur. Glorin
uuui distinguanius, ante legein, sublege, sub gratia, enim in excelsis Deo, et in terra pax hominibus
in pace. Ante legeni, scquimur concupisceiiiiani bonw voluntatis (Luc. n). [ Amb. ] Non ideo mi-
carnjs, sub lege irahiniiir ab ca, sub gratia nec se- nime juslificatos honrines asserit apud Deum, quia
quimur eam nec irahimur ab ea, in pace nulla esl legem justitise non servaverunt in pracceptis, sed
concupisceutia carnis. Anlc Icgem ergo non pugna- quia sacramentum inysterii Dei, quod est in Chrislo,
inus, quia non solum conctipisciinus ct peccanms, credere noluerunt : per hoc enim decrevit Deus
sed etiam approbamiis pcccata; sub lege pugnaiuus, justificari homineni, non per legem, quia lcx ad
sed vincimur : faiemur enim niala esse ctiin iiiique lcmpus justilicat, non apud Deum. ldeo legem servan-
noluuius facerc; sed quia nonduiu esl gratia, supc- les iq lenipore, jnsti dicunlur non apud Deum, quia
ramur. In islo gradu osteuditur riobjs quoniodo ja- fides per qiiam jiislificantiir lioinincs apud Deum,
ceamtis, et duiu surgcre iioluinus, et cadiinus, gra- non est in eis. Major enira fidcs cst quam lex, quia
yius aflligirau1'i iriue boc dicilur : Lex subintravil ul lex ad nos pertinct, fidcs ad Deiun. Idcirco lex tem-
abundaret delictum (Rom. v). lnde pl, quod p-on poralem habel justiliam, fides ailernam. Nara 0111-
posituni est per legcm cognilio jieccati; ppii enim nj nem carnem dicens omnem lioininem significavit,
ablatio peccati esl, quia per solani graliaiii aufertur sicut el propheta Isaias ait: Et videbit omnis caro
peccalum. Bona crgo lcx, quia ca vclal quae vc- salulare Dei (Isa. LI; Luc. III), id est, videbil omnis
tanda sunt, c\ ea juliet (|ti:c jubcnda sunt: scd cnm bonio Christurn Deum, in quo salus omnitim conti-
quisquam illara viribus suis putal itnplere, non per netur. Et idcirco in carne signkicantur quia pec-
gratiam liberatoris sui, uibil ei prodest illa pnc- catis obnoxii sunt : sicut enim juslilia spiritales
sumptio, imo etiani tanlum nocet, tit vehemenliori facit, ita et delicla carnales, ut ex actu nomeii ac-
peecandi desiderjq rapiatur, et in peccatis etiam cipial homo. Nam quia aliud esl coram Deo justi-
praevaricator invenialur : ubi eniin non est lex, nec ficari, aliud coram hoininihus, boc cst, ad compara-
praevaricalio. Sic crgo jaccns ciiin se quisqtie cogno- tionem aliorum Iioininum , potest alius boino qui
verit per seipsuni surgere nou valebat, iiiiploret li- emendalius vixcrit justus vitleri; ad comparalionem
beratorjs auxiUiim. Vcnit ergo gralia qtue donet atitem Dei non soliun bomo non jiisiificahilur, sed
pccca|a proclcrila, et coiianlein adjuvel, cl tribuat et sicut Job dixil : Stellw autem non sunl tnundw
charilatem jusUtiae,et auferat uietuni. Qttotl cu*«fit, coram ipso-(Job. xxv), qtiae uliqtic coram ipso no-
tamelsi desideria quacdain carnis, dum in hac vita bis mundae sunt, hoc est, ad coinparationem homi-
sumus, adversus spirilum nostrum pugnaul, ul euin C I nuin mundse babenlur, ac sancloe : ad coniparalio-
ducanl in peccatuin, non tanicn his dcsidcriis con- nera vero Dei niundaeesse non possunt.
senliens$spirilus, quoniaip est fixus in gratia et clia- Per legem enim cognitio peccali ( Ambr.). Per fi-
rita^teDei, dcsitiit peccare : non enim in ipso desi-. dem autem abolkio; ideo sequenda fides est. Qtiae
de(:jppravo, sed in noslra, consensipne peccamus : ad[ est ha;c lex pcr quam dicit cogniltim esse peccatuin,
Jioc valet quod dicit idem Apostolus : Non regnet: et cognitum quoraodo? Videriius enim veteres non
peccatum in vestro mortati corpore ad vbediendum ignorasse peccatura, quia ct Joseph in carcerem
concupisceniiis ejus (Rom. vi). Ilic enim ostendit niiissus est, Iicet per caluniniam, • et pincerna et
esse desideria, quibus non obediendo peccalum ini pislor Pbaraonis causa peccati. Quomodo crgo lale-
nobis regnare non sinimus; sed quoniam ila deside- bant pcccala? Triplex quideni lcx est, ita ut prima
ria carnis, dc. carnis inorlalitate nasciintur, quami pars, de SacraineiUo ilivinilatis sit Dei; secunda
trahimus ex primo pcccalo primi hoininis, undci autem quse congriiit Icgi nalurali, quac interdick
earualker nasciraur,' non finientur lnec nisi resur- peccalum ; terlia vero facloruin legis, id cst sabbati,
recliqne corporjs immiilala, illa quse nobis promk- neoraeniai, circunicisionis, etc. Hsecergo lex naturalis,
luntur merucriiuus uhi perfecta pax cril, quam ini quae per Moysem parlim reforraata, partim pro ejus
quarlo gradu constituiinus. Ideo ait, perfecla pax, 0 aucloritate firraata in vitiis cohibendis, cognitum
quia nihil nobis resistil, non resislentibus Deo, hoc: fecit peccatum , non quod latcret, sicut dixi, sed
est, qnod dicit Aposlolus : Corpns quidem mortuum! osleiulit peccata quae fiiint, non inipune futura apud
est propter peccatum; spiritus autem vila esl, pro- Deum, nC forte quis ad tcmpiis evadens, le"geinillu-
pter juslitiam. Si ergo Spirilus ejus qui suscitavil( sisse putaretur. IIoc est quod lex ostendil.
Jesum a morlttis, habilat iu vobis, qtti suscilucit spi- Nunc vero sine lege justitia Dei manifeslata est,
ritum ejus, vivificabit el mortatia corpora veslra pcrr teslimoniumhabens a lege el proplielis. Apei ttun esl
inhabitanlem Spiritum ejus in vobis ( Rom. vm). quia juslilia Dei sine lege apparuit, sed sine lege
Liberuin ergo arbitriuni perfccle fuit in priino ho- sabbati, et circumcisionis, et neomenisc, et vin-
mine. In nobis autein, anle gratiain non esl libe- dictoe, non lamcn siiie sacramento divinitatis Dei,
ruiii arbitrium nt non peccemus, sed taiituin ut pec- quippe cum juslilia Dei de sacrainento Dei sil. Nara
care nolimus; gratia vero efficit, ut nou tantiimI quando quos lex reos tenebat, justilia Dei ignovit
yelimus rectc facere, sed etiam possinms, non viri- illis, sine lege ulique hoc fecit, quia in quos lcx vin-
bus noslris, sed liberaloris auxilio, qui nobis etiaral dicatura erat, donavit illis peccatum. Ei rie hoc forle
1341 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. U. — IN EPIST. AD ROM. 1312
contra legem factum pularetur, adjecit justitiara A tam profunda sil juslitia Dei et judicia, ut A.postolus
Dei testimonium habere ex lege et prophetis, hoc dicit : Quam inscrulabilia sunt judicia Dei (Rom.
est, quia ipsa lex ex alia parte olim istud futurum xi)! Sed et Sapientia ita ad homines loquitur, quasi
dixerat; quia venturus erat qu-i homines salvaret: non possit juslitia Dei nalurse solius molibus sciri,
quod legi concessum non erat; ul peccata donaret. sed per doctrinae studium quaeri; et ideo dicit :
Ideo autem jtistkia Dei dicta est, quoe videlur esse Discitejustitiam, qui judicatis orbem (Sap. i). Quam.-
misericordia; quia de promissione originem babet, obrem ad Dei justitiam cognoscendam nihil prorsus
et cuni promissum Dei reddilur, justilia Dei dicitur. opitulabkur lex naturse, etiarasi yidealur aliquid sen-
Juslitia est enim , quia redditum cst quod promis- tire de huinana justilia. Illa enim lex potest sen-
sum est; et cura suscipit conftigientes adse justitia, tire quid inter homines justum sit, ut qupd ipse
dicitur, quia non suscipere iniquitas esl. (Aug.) quis pati non vult, hoc ne proxiiuo faciat. Nunquid
Ouines prsevarieantes gralia Salvatoris invenit, alios naturaliter potest sentiri de illa juslitia, tpioe dicit :
inajtis, ali©sminus : qiianlo enim Iegis major in quo- Videte ne [uciatis justitiam vestram coram hominibus,
quo cognitio, tanto minor peccati excusatio , tanto et ut nesciut sinistra tua quid faciat dextera tua ?
manifestior prscvaricalio. Restabat ergo ut homini- ( Matth. vi.) Hsec et hujusmodi justa diptare non
bus non sua, sed Dei, id esl, a Dco donata justitia B potest lex naturoe, et ideo dicit Apostolus : Nunc
subveniret. Unde ait Apostolus : Per legem cognitio autem sine lege, naturse scilicet, justitia Dei nutni-
peccati: non ergo oblatio, sed cognitio. Nunc aulem festata est, testimoniumhabens legis Moysi et prophe-
sine lege, inquit, justilia Dei manifestata esl, teslifi- tarum, inquibus sanctus Spirkusmuliaperfiguras et
cata per legem et.prophelas. Proinde etiam iste sub- aenigmata de juslilia Dei scripserat. Et nolo mireris
junxit, proplerea dilexi testimonia, lanquam diceret: quod unnra yocabulum legis, secundo in eodem lpi o
Quoniam lex, sive in paradiso data, sive naturaliter posituni,diversasignificet.Inycniro.ushanc essc Scri-
insita, sive in ljlleris promulgata, prsevaricanles fe- pturae cousuetudinero et in aliis.Jocis, pt ibi : Nonue
cit omnes peccatores terrae ; proplerea dilexi testi- vos dicilis quia adliuc guatuor meyses si/ixtt,tfl veniat
nioiiia tua, quoe sunt in lege tua de gratia tua, ut messh ? et elevate oculos vestros, el videte regiones,
non sitin m.e juslkia mea, sed lua, lex enimad hoc quia albw sunt ad messem. (Joan, iv.) Nonne et
prodest ut roittat ad graliam. Non solum enim quod hoc Ipcq messis secundo noraipata, prjmo ad corpp-
atlestatur manifestanda justitia Dei, quae sine lege ralem messem refertur, secundo Yero ad spjrita-
est, verumetiam hoc ipso, quod prsevaricantes fecit, lem ? Ita in Jioc loco Apostolus curo sine Jege dicit
ita ut et eliam liltera occidat; ad vivificantem Spi- _ justiliam manifeslari, iiaturae lex inlelligilur : cum
ritum confugere limorem compellit, per quera pec- vero dicit, Teslificata, a lege et prophelis, Moysi le-
catorum deieatur universitas, et recte factorum cha- §era designat. Haec ergo juslitia Dei, quse csl Cliri-
ritas inspiretur. Per legem, inquit, agnilio peccati.,, stus, raanifestatur sine legêquideni naturali, non
( Orig. ) Duro per Iegero Doinini quid agendum sit, taraen sine Jege Moysi vel prophetis : dat eniip ei
quid cavendura simul, el quidpeccatura sit, et quid testimoiiium lex, sicut et ipse dicit : Scrutqinini
non sit, agnoscimus, non ergo, ut haeretiei Deum le- Scripluras, et ipsw sunt qu,mtestimonium reddunt de
gis accusant, mala radix est lex, et nfala arbor, per me (Jaan.x). Nam Jex quidem naturalis potest
quam peccati venit agnitio : quia non dixit ex lege occasiones proebere et inlellectum darp, utdixipius,
agnilio peccati, sed per legem, ul scias rion ex ipsa vel ad ea quae inter omii.esagi aeguitas poscit, vej ad
ortum, sed per jpsam agnitum esse peccalum, ut hoc ipsum, ut esse sentiat Deuni. De Chrislo autem
verbi gralia, si dicererous, per artem mediciiire datur quia sit Filius Dei sentire naturaliter quis potest ?
langnoris agnilio, nunquidnam videretur liljticausa Ideo ergo sine haclege juslitia pei,quoe cst Cliristus,
languoris esse medicina, quia per ipsain qnalitas manifestata est, testificata ex lege Moysi et prophe-
languoris agnosckur ? Sed sicut constal bonam esse tis. Verum priusquam ad sequeptia properemus,
meilicraam, qtise segritudinis intelligenliam praustat, oinittenda nbn videtur ne haec quidem obseryalio,
JJ
qua possit vitari infirmitas, ita et lex bona est, per quod in peccato quidem agnitionem posui, in jus.ti-
quam peccalum deprehenditur et agnoscilur. Nunc tia vero manifestationem. Omne quqd manifestatiir
autem sine lege justitia Dei manifeslala est. Taie est • Jux est: et si quod manifestatur lux est,
peccatum,
ergo quod dici.t, non sicut per legein agnitio pec- quod lux non est, npn roanifestatur, sed agnosckur.
cati, ita et raanifestatio juslilise Dei per legem fit, Ego sic accipio et illud : Nihil occuttum non
sed sine lege manifeslatur justitia Dei^ poterat quod
manifestetur, nep operlum, quod non reveletur. Sed
enim naturae Iex arguere peccati naturam, et oofi- ad propositum revertamur. Lex ergo et propheloe
tiara ejus ostendere : justitia aulem Dei supergre fli- tesles Dei, quse justitia per fidem Jesu
tur et supereminet hoc quodcunque mens humaua sunt.j.uslitige
Christi manifestatur inpomnes credcntes, in quibus
solis naturalibus sensibus potest rimari. Neque nulla est dislinctio utrum ex Judseis a» ex
enim sufficitad intelligendam et considerandam non gentibus
credant, JuslUia autem Dei per fidem Jesu Chrisfi.
quamcunque humanam, sed ipsam Dei justitiaiiJ, Quid enim aliud per fidero Jesu Chrjsti,
(Ainbr.)
et judicia quse ex ipsa descendunt, de quibus di.cl- nisi quia jpsa Dei
justilia manifestatjo Christi esl 2
tur, quia mntabypsus niultg ( Psal. xxxv|, et quia Per fidem enim praedicationis Jesu CJirJsti agnoscj-
1343 B. RARANl MAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1544
tur donum dudum proniissum a Deo, vel sumitur. j\ A domus oralionis vocabitur in omnibus gentibus (Isa.
ln omnes et super omnes qui credunl. Hoc est, super LVI). Quaravis enim Judaismo facta promissio sit,
oinnes Judseos et Graecoscredentes videri Dei justi- sed prsescius Deusleo quod donum ejus reprobaluri
tiara. Non enim esl dislinclio : omnes pc:caverunt, el essent impii Judaei, gentes se ad percipiendam gra-
egenl gloria Dei. Quia dixerat super omnes Judaeos liam suam promisit.admiltere, quarum oemulatione
et GraecosDei essejustiliam, ut hocprobaret, adjecit: in iram missi, cruciarenlur impii Judsci. In hoc
Omnes enim peccaverunl. Hoc generaliter accipien- tempore, id est, tempore noslro quo dedit Deus ,
dum, ut intelligantur tam Judaei quam Graeci. unde quod olim promiserat dandura tempore quo dedit.
ait, nonest distinclio; omnes enim hic comprehendit Ut sit ipsejustus, justificans eum qui ex fide est
eliam etsanctos, ut ostenderet nihil profuisse legem Jesu Chrisli. Recte ait, quia ut sit justus deditquod
sine fide; sic enim lex data est, ut fides esset in lege, promisit : hoc aulem promisit juslificare se creden-
quae futuram speraret salutem. Quamobrem mors tes in Christo. Dicit autem in Habacuc : Juslus au-
Chrisliomnibusproficit, quia et hic in saeculo, quid tem ex fide mea vivit ( Habac. n), ut dum Dei fidem
credendum et observandum est, docuit, et de inferno habet et Christi, sitjustus. Fit ergo per repropitia-
oinnes eripuit. Omnes enim peccaverunt : sed solus tionem sanguinis Christi reinissio prsecedenlium de-
sine peccato venit qui nos peccatores invenit. Hoc B I lictorum in sustentationeDeiad ostensionem justitiae
Apostolus: Omnesenimpeccaveruntet egenl gloriaDei, suae. Sustentatio Dei est uhi peccalor non statim pu-
utipse liberet, non tu, quia tu te liberare non potes; uilur ut peccat, sed secundum quod ibidem Apostolus
indiges Iiberatore, quid est quod te jactas? quidest dixil, per patientiam Dei adducitur ad pcenitentiam :
quod de lege et de justitia prsesumis? Vide ergo, at- in hoc loco ostcndere dicitur justitiam suam Deus.
lende eum qui dicii: Condelectorenim lege Dei, secun- Bene autem addit in hoc tempore. Prsesentis enim sae-
dum interiorem hominem, etc, usque dum ait: Quis culi tempore in suslentalioneestjuslkia Dei , futuri
tne liberabit de corpore morlis hujus ? gratia Dei per vero in retributione; justum namque apud Domi-
Jesutn Christum Dominumnostrum (Rom. vn). Quare num visum est, ut quia futurura saeculuni ad judi-
gratia? quia gralis datur. Quare gratis datur? quia ciuin statuerat, praesens sustentationi et patientiae
merita tua non prsecesserunl, sed beneficiaDeite prse- deputaret; nam si puniret in hoc terapore peccato-
venerrint. Illi ergo gloria qui nos liberat. Justificati rero, justum non viderelur iterum ad judicium quem
gratis per gratiam ipsius. Justificati suut gratis, quia punierat evocare ; si vero suslenlet et patialur in
nihil operantes, neque viceiri reddentes, sola fide justi- praesenti saeculo, recte erit justus Judex in futuro.
ficali sunt dono Dei. Per redemptionem, quw est in Juslificat ergo eum qui ex fide esl, sicut el de
Christo Jesu. Graliam Dei in Chrislo esse testatur, Abraham scripluin, quia credidit Abraham Deo et
quia voluntateDei a Chrislo.redempli sumus, utmanu reputatum est ei ad juslitiam ; quia si Abraharo cre-
missi juslificaremur, sicut adGalatas, dicit: Christus didit, ex fide justificalus est: consequens sine dubio
nos redemit, offerens se pro nobis. Permisit enim se erit, et ut nunc qui credidit Deo per fidein Jesu
diabolo ssevienti, sed imprsescio. Putans autem Chri- Chrisli justifieetur cum fideli Abraham.
stum se posse retinere, veluli accepil eum; sed quia Ubi est ergo gloriatio tua ? Exclusa est. Per quam
virtutem ejus ferre non potuit, omnes quos tenebat; legem? Factorum ? Non , sed per legem fidei. Red-
simul cum illo amisit. dita ratione ad eos loqukur , qui agunl sub lege ,
Quem proposuit Deus propiliatorem fidei. Hoc di- quod sine causa gloriantur , blandientes sibi sub
cit quia in Christo proposuil Deus, id est, disposukl lege, et propterea quod genus sinl Abrahse, videnles
propilium se fulurum humano generi, si credat. /ni non justificari Iiominem apud Deum nisi per fidera.
sanguine ipsius. Ideo in sanguine ipsius , qtiia morte» Arbitramur enim justificari hominem per fidem sine
ejus liberali sumus, ut manifestaret illirm morluuin,, operibus legis. Genlilem dicil hominem pro certo
et morlem passione ejus damnaret. Ad oslensionem » haberi, quod justificetur credens, nulla faciens opera
justitiw sum, hoc est ut promissum suum palam face-- nlegis, id est, sine circumcisione, aut neoraeniis, aut
ret, quo nos a peccatis libejaret, sicut anle promise- veneratione sabbati. (Aug.) Nam erant quidem in
ral; quod lura cum implevil, juslum se oslcnJit. Pro- lege qui de operibus legis gloriabantur, quse for-
pter propositumprwcedentium delictorum in palientiaa tasse non dilectione, sed limore faciebant, et vole-
Dei. Sciens Deus propositum benignitatis suae quoo bant se justos videri, et prseponi gentibus quse opus
ccnsuit peccaloribus subvenire, tam his qui suntit legis non fcceranl. Aposlolus aulem praedicansfidem
apud superos, quam qui in inferno tenebantur, , gentibus, cum eos qui accedebant ad Dominum vi-
utrosque diutissime exspectavit, evacuans senten-i- deret justificalos ex fide, ul jam quia crediderant,
liam, qua justum videtur omnes damnari : ut osten-i- bene operarentur, non quia bene operati sunt, cre-
derel nobis, quod olim decreverat liberare genuss dere mererentur, exclaraavit securus, et ak: Quia
humanum per Christum, sicutpromisit per Jeremiamn potest justificari horao ex fide , sine operibus legis,
prophetam dicens : Propitius ero iniquitatibus illo~ i- ut illi magis non fuerint jusli, qui quod faciebant,
rum, et delictorum illorum non memorabor (Jer.r. timore faciebant, cum fides per dilectionem opere-
xxxi). Et ne forte hoc donum solis Judseis promi- i- tur in corde, etiamsi foris non exit opere.
sisse videretur, per Isaiam dicit : Domus mea, i, An Judworum tantum Deus? Nonne et gentium?
1315 ENARRATIONUM1N EPP. PAULI LIB. II. — IN EPIST. AD ROM. 1540
imo elgenlium. (Ambr.)SinedubiooraniumDeusunus .A et convenienler in consequentibus ponit: An Judwo-
esl. Nec enim soli Judaei possunt sibi vindicare, quod rum Deustanlum ? Nonne et genlium? lmo et genlium.
Deus iilorum , non etiam genlium sil, cum relegant Quoniam quidem unus Deus , qui justificavit cir-
ab uno Adam oinnium esse originem, et nulhini ad- cumcisionemex fide, et prwputium per fidem. CAmbr.)
venain volenlem ad legem accedere, prohiberi. De- In circumcisione Judaeos significat eo quod ex fide
nique aliquanli exierunt cum illis in eremum de promissiouis justificali smit, credentes nunc esse
jEgyptiis , quos suscipere jubentur , tantum ut cir- Christum, quem in lege promiserat Deus ; in prse-
cumciderenlur, el parilercum illis ederent azyma vel putio vero gentes significat per fidera Christi justi-
pascha, nec non et Cornelium donum Dei accepisse ficatos apud Deum : lam enim gentiles quam Judaeos
geiitilem (Act. x) non judaizantem, et quod justi- non aliter quam credentes justificavit; quia enim
ficatus sk divino testimonio comprobatum , sicut oinnium unus est Deus, una ratione omnes justilica-
in Psalmis scriptura est : Viam iniquitatis amove a vit. Quid ergo prodesl carnis circumcisio, aut quid
tne ( Psal. cxvin ); et quia lex faclorum subintravil, dbest prseputium, quando dignkalem el raerilum
ut abundaret deliclum, sequitur, et dicit: Et de lege non facit nisi fides? (Orig.) Non eijim mihi videtur
lua miserere mei. Qua lege nisi lege fidei? Audi superflua apud eum haberi isla prsepositionis per
Apostolum : Vbi esl gloriatio lua ? Exclusa esl. Per 'B cominulalio, quia invenimus ab eo et in aliis locis,
quam legem ? Faclorum ? Non : sed per legem fidei. nonut libet, sed observanter haecposita, et necessa-
Haecest lex lidei qua credimus et oramus per gra- rio differenliam distinclionis hujus esse servatam,
liam nobis donari, ut faciamus quod per nosmelipsos sicut cum de Deo loquenS, dicit: Quoniam ex ipso, et
implere non possumus, ne ignorantes Dei justiliam peripsum et in ipso sunt omnia. Cum dicitur , ex
et nostram volentes constiluere, justiliw Dei non ipso, principale aliquid hujus praeposilionis indicio
simus subjecti. In lege itaqtie factorum est Dei ju- videtur ostendi; cum vero, pertpstwn, dicitur, se-
bentis juslitia; in lege autem fidei subvenieiitis mi- quentis causae, id est ejus quaopost principalem est,
sericordia. (Orig.) Iinminet igitur nobis qui inlegram intelligentia designatur, ut verbi causa, dicamus
esse scripluram Apostoli conamur asserere, et or- quod ait, ex ipso, et per ipsum, et in ipso omnia. Ex
dine suo cuncta constare , ut requiramus quis sine ipso, primse creationis omnium, et hoc ipsum quod
operibus sola fide juslificalus sit. Quantum igitur ad quaesunt, ex Deo esse coeperunt, significantiam dedit;
exemplumpertinet, sufficere arbitror illum lalronem per ipsum, quod ea quae prius facta fuerant, regun-
qui cum Christo crucifixus claroavk : Domine Jesu, tur et dispensantur per eum a quo subsistendi ini-
memenlo mei cum venerisin regnum luum (Luc. xxm). lium subtrahunt; inipso, quod hi qui jam correcli
Nec aliud quidquam describilur boni operis ejus in 'C et emendali sunt, in ipsius perfeclione consistunt.
Evangeliis , sed pro hac sola fide ait ei Dominus : Sie ergo haec plenissimse ralionis tenere diffe-
Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso (Ibid.). rentias edocenlur, ut quod subsistimus, ex Deo ha-
Apleraus nunc causse hujus latronis verba apostoli bere dicamur; quod dispensamur et regimur, per
Pauli, et dicamus ad Judseum : Vbi est ergo gloria- ipsum fieri designelur; quod vero in suinraa per-
lio tua ? Certum, quia exclusa est; exelusa est autem fectionis consistimus, in ipso esse declaretur. Potest
non per legem operum, sed per legem fidei; per in prsesenti loco talis quideni obscrvari differentia,
iidem enim justificatus est hic latro sine operibus ut circumcisio quse velut primo loco et ordine
legis, quia super hoc Dominus non requisivk quid justificalur, ex fide, et non per fidem juslificanda .
prius operatus esset, nec exspectavit quid operis , memorelur : praeputium vero quod secundo loco
cum credidisset, expleret, sed sola confessione ju- ad justificationem trahkur, non ex lide, sed pcr
stificatum comitem sibi eum paradisum ingressu- fidem justificandum dicatur. Justificat ergo iiniis
rus assumpsil. Sola igitur justa gloriatio est in fide atque idem Deus circumcisionem ex fide, et proepu-
crucis Christi, quse excludit omnem illam gloria- tium per fidem. Quod si requirat aliquis curiosius ,
lionem, quae descendit ex operibus Iegis. Haecautem hi qui ex fide justificantur, per quem justificenlur;
nobis dicla sunt pro eo quod tanquam interrogantis ® ct rursum , hi qui per fidem justificantur, ex quo
sermone dixit Apostolus : Ubi est ergo gloriatio tua? justificentur : licet fortassis multa in hoc curiositas
et ad haec sibi ipse respondit, exclusa est; et rursum videalur, tamen convenienter dicere'possumus ,
quasi ipse interroget ait, Per quam legem ? Operum; quod qui ex fide justificantur , initio ex iide sumpto
et respondit sibi ipsi, N.on, sed per legem fidei. Ar- per adimpletionem bonorum operum consumman-
bitramur enim juslificari hominem per fidem sine . tur, et qui per fidem justificantur, a bonis operibus
operibus tegis. De his jam superius diximus. Quod exorsi per fidem suinmam perfeclionis accipiunt.
vero etiam praesenti loco duarum legum facit ke- Ita utrumque sibi adhserens alterum ex allero con-
rutn mentionem, et dicit legem operum et legem summatur. Et propterea, puto Apostolum statim in
fidei, considera eliam ipse qui Iegis, utrum ad le- consequentibus posuisse.
gem Moysi et legem naturalem sermo hic debeat Legem evacuamus per fidem ? Absit : sed legem
inclinari, an ad legem litterae, et legem spiriuis : staluimus. (Aug.) Quod autem dicit legem evacua-
quia lex lkterse occidit, mortem operatur, lex aulem mus per fidem ? absit, sed legem justificamus, io est,
spiritus vitae liberat a lege peccati et mortis. Unde firmamus. Sed qucm ad modum firmanda fuerat
1547 B. RABANIMAURIARCIHEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 134S
lex nisi per justltiam? Justitia autem qnse est ex .A seternaetpermanenledestruituret superalur. (Ambr.)
fide, quia ea ipsa quae non poterant iinpleri, per Non utique lex exinankur per fidera, sed adimple-
fidem impleta suut. (Orig.) Quoniam iu superiorihus lur : firmalur enim status ejus, quando quod fu-
ad fidem euncia visus est revocare, ipBe sibi quod turum dixit, fldes istud advenisse testatur. Hoc pro-
ab alio proponi posset ostendk et dicit: Si per lidem pler Judaeos qui putant fldemChristi legi esse inirai-
juslilicatur homo, et non ex operibus legis, el si cam, ignorantes sensum legis. Non ergo evacual
Deuscireumcisionem ex fide juslificat, et praepdlhim legem, cum illain cessare debere amdocet, quia tem-
pcr fidem, legem ergo Moysi, o Paule, destruis per pore suo recte illam datam asserit, sed jam agere
fidem? Sed ad hoc ipse respondeng dicit : Absit, imo non debere. In ipsa enim lege dictum est, lem-
legem statuimut, hoc esl confirmamus; Sed operse pore exsolutae promissionis legem cessare debere :
prelium est videre quomodo legem se conlirinare angelus enim Gabriel Danieii prophelae desiderium
pronuntiel, qui in superioribus dixerii, quia hon hujus rei sciendaehabenti ostendit, inler caetera di-
justificelurhomoexoperibus legis. Salvalor noster in cens, adveuiente Chrislo, chrisma , id est, unclio-
Evangeliodicit, quia Moysesde me scripsit. Qui ergo nem regalem cessare, quae poteslas inleHigitur.
noii credit Christo, de quo Moyses scripsil in lege, El judicium, ait, non erit ampiius, qUod est lex, et
destruit legem : qui autem credit Christo, de quo B lolletursacrificiummeum (Dan. ix, xi); ideo, inquit,
Moyses scripsit, legem conlirniat per fldera, quia meutn, ut scirelur oblalionem veterem cessaluram.
credil in Clnistuin. Fidem autem dicimus in Patrem, Quem sensum adaperiens Salvator : Lex, ait, et pro-
et Filium , et Spirilum sanclura integram , plenam, phetwusquead Joannem; et quia lege Moysicessante,
perfeclam, quse nihil diversum, nibil discrcpans aut nieliora praecepla daturus eral Deus, Jeremias pro-
extraneum in Trinhate profuetur. Nam Marciou qui pheta cecinit, dicens : Ecce dies venient , dicil Do-
aliuin dicit Deum legis , alium Patrem Chrisli per minus, et consummabo domui Israel, el domuiJuda
iidem suam non statuit, neque confirmat, sed TesiatnenlumNovutn, non secundum quod dedi palri-
deslruit legeni. Hoc et Ebion facit; hoc el om- bus eorum (Jer. xxxi); his utique qui vehientem
nes, qui in fide Calholica aliquid corruptionis in- Cbrislum ex promissione receperunl. ldeo Salvator,
terserunl. Ego eliam iliud convenicnler adjiciam, Non veni, ait, solvere legem aut prophems, sed ad-
quia omnis qui ChrisU) crcdens bene agit, et con- implere; et quia domus Dei non lantum in sola
linel se ab onini macula pcccali, hic legem Dei recte Hierosolyma, sed et in caeteris locis fitlura Cral, ail
vivendo confirniat; qui vero proeceps peccatorum Zacharias propheta : Ponam Jerumtem in etnntfrtts
viliis agitur, et sine ullo pcenilendi relinaculo assi- gentibus {Zach. xn), quse est Ecclesia.
duilale scelerum maculalur , hic eliamsi credere G CAPUT IV.
Christo videatur, per fidem suam non statuit, sed Declarat Apostolusper exemptutilAbrahw fidem re-
deslruil legeni. Sed et illa nequaquam nobis prae- quiri ad salutem, eUleqemveteretiinon sufficere.
lereuuda videlurobjeclio, quam proferre quis potesl, Quid ergo dicemusinvenisse Abraham patrem no-
et dicere quod conlraria sU>iscribere videatur strum secundumcurnem? (Ambr.) Poslquam ostendit
Apostolus , cuui in praeseuliquidera loco dicit non non posseper opera legis quemquam justificari apud
deslrui legem, sed confirmari; in secunda vero Deiiin, adjecil nec Abrabam potuisse aliquid mereri
ad Coriuthios ita seribit: Qiiod si ministeriummor- secundum carnem. Garnem dicens, circumcisionein
iis in lilterit formaiutn m tapidibus, faclum esl in posui^quianihii quaesivitAbraham per circumcisio-
gloria , ila ul non possint inlendere filii Israd in iiem :anleeiiinijustkicatus esl quamcircumcideretur.
faciein Moysi propler gloriam vultus ejus, quw de- Si enim Abraham ex operibus legisjuslificatns esl,
struilur; quomodo non magis minislerium Spirilus habet gloriam, sed non apud Deum. (Aug.) Quod
erit in gloria ? (II Cor. 111.)Et paulo post: Si enitn aulem ait : Si eniin Abraham ex operibusjustificalus
quod deslruilur per gloriam, mullo magis, quod ma- esl, habet gloriam, sed non apud Deum, hoc est, quia
net in gloria est (Ibid.). Dici ergo polest quia gloria Abraham sine lege, dura non ex operibus legis glo*
vullus Moysi quae destruilur, el hoc quod dicil: Si riaro conquiril, quasi suis viribus legem impleat.
eniui quoddeslruilurpergloriamcsl, conlrariuui hurc Ctim aulem adhuc lex ista data nou esset, Dei illa
senlentioe, qtia pioiiunlial: Nou deslruimus legem gloria non sua est, non inimerilus vitam quaw ex
per fidem, sed slaluiinus el coulirroanius. Sed vide operibus, sed Dei gralia iide justkicalus est, hoe pro-
si possumus hoc niodo, quod inkntatur absolvcre. ponentis esl. (Amb.)Nam Abraham ex fide justificalus
Non est idem qnod dixit, legem destruimus, et lex est, quod nulli dubiura est: ideo habe* gioriam apud
destruitur. Paulus ergo in praesenti loco hoc prontni- Deum. Sed quia qui legem servant sive Moysi, sive
liat, quod legem ipse nou deslrual. Nam si deslrui- natu-ralera,justifieahtur ad praesens, ne rei sint in
tur lex per eara quse supererainet gloriam, «t non pTsesentijudicio, ideoail. Ex operibus legis si Abra-
per Paulum , meque per alium aliquem sanciorum ham justificatus est, non habet apud Deum gloriam,
deslruitur. Unde el ipse Dominus dicebat: Non quia qui fecerit, inquk, iegem, vivelin ea, id est, noii
veni solverelegem, sed «dimplere (Matth. v). Nullus morielur ut reus, nec tamen meritum ex hoc iiabe-
ergo sancUnrum, nec ipse Dominus destruit legera , bit apud Deum, sed ftdei causa.
sed gloria ejus temporalis, et perlransicns a gloria Quid enim dicit Scriptura? Credidit AbrahaM
1549 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. H. — IN EPIST. AD ROM. 1550
Deo; et repulatum est ei ad justitiam, Manifesta- A 1 noscere, ipse pervidet si in unoquoque fidei habitat
vit non ideo Abraham gloriam apud Deum habere,, affectus; et ideo qui ex fide justificaiur, apud solum
quia circumcisus est, aut quia abslinuit se ab iniqui- Deumhabetgloriam,quioccultoruninoiiliauihabet, et
late; sed quia Deo credidit, hinc et justificatus> fidei solus inspector est. (Aug.)Multi ergo glorianlur
est, laudis suaepraemium in futuro conseculurus. de operibus, et invenis nutltos paganos propterea
Ei autem qui operatur, merces non impnlalur secun- nolle fieri Christianos, quia quasi sufliciunt sibi de
dum gratiam, ted secundum debilum. (Aug.) Quodl bona vila sua. Bene vivere opus est, ait, quid mihi
autem ait, Ei aulem qui operatur merces non imputa- praecepttirusestChristus? Nullura homicidium, nul-
tur tecundum graliam, sed secundum debilum, dixit- lum furtum, nullani rapinam facio, res alienas non
qne qtiemadmodum homines hominibus reddant mer- concupisco; nullo adultCrio contaminor, non inve-
cedem; nam Deus per gratiara dedit, quia peccalo- niaiur aliquid in vita mea quod reprehendatur, et
ribus dedit, ut per fidem jusle viverenl, id est, bene qui reprehenderit facial Christianum, habet gloriam
operarentur; quod ergo bene operainur, jamaccepta [ sed non ad Deum, non autem sic pater noster Abra-1
gralia non nobis, sed illi tribuendum esl, qui per ham. Unde ergo dicit Scriplura justificatum Abra-
graliam nos juslificavit. Nain si debilain merce- ham? Credidit Abraham Deo et deputatum est illiad
dem vellet reddere, et pcenam reddepet debilam B 1 justitiam. Ergo fidejuslificalus est Abraham. Faciam
peccaloribus, (Ambr.) absolutum est eiquilegi facto- ergo quidquid volo, quia etsi bona opera non ba-
rum, id est, Moysi suhjectus est, aut naturali; non buero, et tantum credidero in Deum, deputatur mihi
imputari meriluro ad mercedem, ut gloriam hahoat ad iosihiam. Respondeo de ipso Abraham quod in-
apud Deum. Debilor esl eriim facere legem, quia ne- venimus etiam in Epistola alterius apostoU, qui vo-
cessitas imposita est per legem, ut, velit nolit, faciat lebat corrigere homines qui male inlellexerunt isttnd
legem ne danmelur, sicut alio loco dicit (Rom. xin): Apostolum, qui nolebanl hene operari, et de sola fide
Qui autem contemnunt, ipsi sibi damnalionem acqui- praesuinebant : ipsius Abrahae opera conimendavit,
runt, quia ad prwsens rti sunt; credere autem aut cujus Paulus fidem. Dicit autem opus omnibus no-
non credere volunlatis est; iieque enim quis cogi tum Abrahae filium suum immolandum Deo obtulit,
potest-ad id quod manifestum non esl, sed invkalur, Si autem hoc praeter fidem rectam facerel Abraham,
quia non extorquetur, sed suadetur. Quamobrem nihil illi prodesset qualecunque illud opus esset.
adseiuiens prsemiis adficiendus est, sicul Abraham qui Rursuin si sic lenerel fidem Abraham, ulrum ei Deus
quod non vidit, credidit. {Orig.) Peroniiieiii itaque imperaret offerri filium immolandum, diceret apud
hunc locumApostolus hoc videlur ostendere, quod duae • senietipsum : Nonfacio et taraencredo, quia nie eliam
quaedanisral]"ustificationes,quaruta unaraex operibus contemnenleni jussa liberat Deus : Fides sine opere
noininat, aliam vero ex fide. Et illam quidem qusei mortua esset, et lanquam radix sine fructu slerili»
ex operibus est, dicit habere quidem gloriam, sed in atque arida remaneret.
semelipsa, et iion apud Deum; illam vero quae ex Ei vero qui non operatur. (Ambr.) Id est, ei qui
fide est, habere gloriam apud Deum, ut pote apud in- obnoxius est peccalis; qui non operatur qtiod
spicientem corda liominum, et scienteiu quis est qui mandat lex. Credenti autemin eum qui justificat im-
credit m occulto, et quis est qui non credit. El ideo pium, reputatur fides ad juslitiam. (Aug.) Quod au-
merito apud solum Deum habet gloriam, qui affe- tein ait, qui jusiifical impium, hoc est, de impio pium
ctiiro tidei ejus pervidet in occullis : qui vero justifi- facit, ut de cselero in ipsa pietatc permaneal atque
cationera ex operibus sperat, polesl fieri ut opera juslitia, quia idco justificalus est, ut jusius sit, non
ejus etiam ab hoininibus comprobentur. Palamnam- ut peccare sibi licere arbitretur. (Ambr.) Hoc dicit,
que est, et videri oculis potest quidquid opcre quia sine operibus legis credenli impio, id est, gen-
lnanifestum est: el si fules in occulto est, opera au- tili, in Chrisluui repulatur fides ejus ad justiliam,
tem palara sunt, conveniet in hoc assumi illud, quod sictil Abrahoe. Quoniodo ergo Judaei per opera legis
scriptuni est: Qumocculta suni DominoDeo tuo; quw T j. juslificare se putant justificalione Abrahae, cum vi-
autem manifesla sunt vobiset filiisveslris (Deul. xxix). deant Abraham non per opera legis, sed sola fide jn-
Sed et illud his aptare conveniet, qiiod scriptum esl, stificatuin? Non ergo opus est lex, quando iinpius
quia IKSCMS exfide mea vivit (tiabac. n). Compeienlcr per solam fideni justificalur apud Deuni. Secundum
igiiur dicimus quia hi qui secundum intcriorem ho- pwpotitum gratiw Dei, Sic decretum dicit a Deo, ut
ininem circuiuciduntur et in occuko Judaei sunl, cessante lege, sola fide gratiam Dei posceret ad sa-
spiritu, non litlera, horuin laus et gioria non apud luiem. Sicut el David dicil. Hoc ipsum niunit exemplo
houiines, sed apud Denm csi. Qui vero ex operibus Prophetoe, bealitudinem hominis cui Deus acceptofert
justificantur, quohiam palam sUnt et manifesla opera justiiiam -sineoperibus. Beatos dicit, de quibus hoc san-
eorum, potest esse gloria eOrum vel apud sanclos xil, ul sine labore et aliqua observationesola flde ju-
quosqueetjustosi qui accipiunt a Deo potesiatem de stificentur apud Deum. Temporis ergo beatitudinem
humanis bperibus visibilibusjudicandi, vel etiam apud prsedicat, quo natus est Chrislus, sicut ipse Dominus
angelos caelerasque virtutum ccelestium poieslales, ait : MuLtijusii et propheiwcupierunl vider* quw vi-
qtii utique glorificare eum cujus opera probaverint detis,etaudire quw auditis, et non audierunt (Luc. x).
pos>uiit. Occulla vero cordis quoniam solius Dei esl Beali quorum remissw sunt iniauitates, et quorum
tecla sunt peccala : bealus vir cui non imputavit Do- A ut penitus ostendat non posse juslificari hominem
minus peccatum. Manifeste beati sunt, quibus sine per legera apud Deum, neque promissiouem per le-
labore aliquo remiltuntur iniquitales et peccala legem fieri potuisse. Lex, ait, iram operatur, ad hoc
gumtur, uulla ab his requisita pcenitentiseopera, nisi cnim data est ut reos faceret delinqueiites : fides
tanlum ut credant. Beatus etiain hic vir est cui non autera donum est misericordiae Dei, ut per legein
imputavil Dominus peccatum. Remitlere et tegere rei facti, veniam consequantur. Idcirco fides gau-
et non imputare una ratio et unus est sensus; omnia dium operatur, non contra legem loquitur, sed an-
enim uno modo obtinentur et donanlur. Videtur teponit illi fidem, quia qui per legem salvi esse non
aulem quibusdam tripartka ratio in his dictis, quia polerant, gratia Dei salvantur per fidem. Non ergo
diversis propheta verbis usus est, et quia a plurali lex ira esl, sed iram operatur peccanli, id est, pce-
nuinero ad singularem descendk; cum enim verba nain, dum non ignoscit, sed vindicat. (Aug.) Poeiia
Dei in ubertatem gratiae, quiapeccati noinina diversa cnim per iram generalur. Ira autem nascilur ex
sunt, per deliciorum vocabula enuinerarc vult, latius peccato; ac per hoc relinqui vull legem, ut ad fidem
locutus est; unius tamen significalionis sunt verba, confugialur, quae delicla agnoscitur solvere. Destrue-
quia et cum tegit, remittit, el cum remillit, non im- retur promissio, si ex lege quisquam justus esset; si
putat; ad laudem gratise Dei prolixius loquitur, ut B enim qui ex lege haeredes sunt, exinanila est fides,
amplificel gratiam. Tres enim gradus fecit, propler evacuata est promissio. Lex enim iram operalur ad
deliclorum varictatem: quorum primus gradus iniqui- hoc utique ad iram evadendam Dei gratia requira-
tas est vel impielas ; dum non agnosckur creator. Se- tur. Cur non allenditis, rogo, ideo non esse haeredes
cundus in gravium peccalorum operibus. Terlius vero ex lege, quia lex iram operatur? ubi enim non est
leviuro : hos tamen omnes in baptismale obliterari. lex, nec praevaricatio : ideo aulem ex promissione,
Tribus his gradihus lotius peccali corpus significavit. quia Deus quod promisit ipse facit, qui eniin praece-
Quemadraoduin aulem ad pcenitentiam personam po- pla legis implere se pulat, per arbkriuni proprie
test pertinere, cum dicit, Beati, quorum lecta sunt pec- voluntatis sine spiritu gratiae, suam jusliliaro vult
cala; cum conslet pcenitentes labore et gemitu re- constituere, non jusliliam Dei stimere. (Orig.) Vertim
missioneiupeccatorum acquirere?aut quoniodo mar- utin superioribus saepejam diximus, diversas in hac
tyrio congruit, quod dicit : Beatus vir, cui non impu- Epistola leges Aposlolusintroducit, et nunc loquitur
tavit Dominus peccatum, cum sciamus gloriam mar- de Lege Moysi, nunc legem fidei nominat, sicut cum
tyrii passionibus el pressuris acquiri ? Propheta au- dicit : Ubi est ergo gtoriatio tua ? Exclusa est. Per
tem tempus felix praevidens in Salvaloris adventu, quam legem? Operum? Non, sed per legemfidei; du-
bealos nuncupat, quibus sine labore vel aliquo bpere C cit proeterea et alias leges de quibus dicil: Con-
per lavacrum remilluntur; et tegunlur, etnon impu- deleclor enim legi Dei secunduminleriorem hominem,
tanttir peccata. Apostolus tamen propter plenitudi- video autem aliam legem in membris tneis repugnan-
nem lemporum , ct quia plus graliae in apostolis est lem lecjitnenlis mew, et captivum me ducenlem in le-
quam fuit in prophctis, raajora proleslatur quse ex ge peccati(Rom. vn); et ita de una ad alteram legem
dono baptismatis consequimur, quia non soluin re- transit, ul nisi sensus vigilans et intenlus sit, depre-
missioneni peccatorum accipere nos, sed et juslifi- hcndere euin et sequi vix possit. Videndum est ergo
cari,ct filiosDei fieri prolitetur, ut bealitudo haecper- ne forte illa lex quae est in membris nostris, et ca-
fcclam habeat et securilalein cl gloriara. Beati quo- plivos nos ducit in lege peccali, ipsa sit lex quara
rum remissw sunt iniquilates, et quorum, lecta sunl Apostolus iram dicil operari; operalur enim sine
peccala. (Orig.) Iniquitas sane a peccato hanChabet dubio irain ei, quem captivuin duxerit in lege pec-
differeniiam, quod iniquitas in his dicilur quae est cati. Ubi autem lex isla non fuerit, cerlum est quod
ista justilia fidei, de qua in superioribus scribitur, ibi nec praevaricaiioerit. Qui vero sub ista legefuerint,
ut sacpejam dixknus, quia crcdidit Abraham Deo, et consequenter nec hoeredes erunt. Quod elsi de lege
reputaium est illi ad justiliam, nec iuunerito legis Moysi comraemorari quis velit, et diccre quia irani
obscrvantia pcenam tantummodo effugit, fidei vero " operatur, pro eo fortassis solo hoc polerit affirmare,
meritum spem repromissionis exspeciat, et prsece- quodpeccanteininseaullapidariconlinuo.autcremari
plum servis ponitur, fides quaerilur ab amicis. Si ignibus jubet, vel si quod aliud peccantibus decerni-
enim qui ex lege, hi sunt hwredes. (Arobr.)Id est, si ii tur in lege supplicium, ut poenaipsa quaepeccanti in-
qui ex lege vel sub lege sunt, hacredes e.v lege stint, fertur ex lege, ira niinc ab Apostolo nominata videa-
Evacuala est fides, abolila est promissio. Manifc- tur. Similiter et de praevaricatione, ut non omneni
slum est quoniam si ex lege haereditas, promissio praevaricalionemgeneraliter in hoc locoastruat appel-
quae ex fide facla est Abraham in interitum venit. lalam, sed ejus qui in legeposilus deliqueril, ut gra-
Sed non est per legem facla promissio, sed per justi- vius deliclum videatur ejus, qui per legem prohibitus
tiam fidei haereditas; ostendil enim Apostolus quid peccat, quam ejus qui nulla fuerillege comrnonilus.
sit mali haereditalem sperare ex lege. Ubi enim non est lex, nec prwvaricalio. (Amhr.)
Lex enim iram opcraiur. Quod atitem ait, lex Hoc dicit quia sublatis reis de potestate legis, data
enim iram operalur, vindictam significat : ad illum venia, praevaricalio nulla est: jtistificali enini sunt,
Becuiiduingradum oertinel cum cst quisque sub iege, qui per praevaricalionera Iegis fuerant peccatores.
1353 ENARRATIONUMJNEPP. PAULI LIB. II. — IN EPIST. AD ROM. mi
cessal enim factorum lex, id est, observatio sabba- iA sciat et Patrem, ita cum credit Filio crcdisse se
torum, neomeniarum, circumcisionis , escarum rii- sciat et Patri.
scrclio, animalis mortui, aut sanguinis mustelse Ideo ex fide, ut secundum graliam firma sit pro-
observatio. (Orig.) Potest enim fieri ut sit lex et tnissioomni semini. (Amb.) Firma esse non potest
praevaricatio non sit: non polest tamen fieri, ut proc- promissio omni seinini, hoc est, omni homini ex
varicatio sit ubi lex non est. Nam et si Moysilegem omni gente, nisi fuerit ex fide, quia origo promis-
pouamtis, non conlinuo omnes qui sub lege Moysi sionis ex fide est, non ex lege, qnia qui sub Iegesunl,
'vixerunl, in praevaricalionefacli sunt: alioquin simul rei sunl : promissio aulem reis dari non potest, ac
et prophelas et omnesjustos videiinir involvere, nisi per hoc purificandi sunt prius per fideni, ut digni
forte dicat aliquis justos onnies et propbetas non fiantdici filii Dei, etsit firnia proraissio. Si enimfilios
taro sub lege quam sub fide vixisse, peccalores vero Dei sedicant, ctiin sini rci, hoc cst, snb lege, non est
et injustos legis vinculis fuisse conslriclos : sicut et firmuin; quia filii Dei Iiberi suiit a peccato. Si ergo
Aposlolus dicit, quiajustolexnonestposita(I Tim.i), qui sub lege sunt, eruendi de sub lege siint, utpro-
sed injustis et non subditis, impiis et peccatoribus, lnissionem mereanlur accipere, quantomagisqui sub
scelestis et profanis, parricidis et nialricidis, bo- lege non sunl! Non crgo cxpedit ut se miltat sub
micidis, fornicatoribus, masculorum concubiloribus, B lege, ut possil compendio niedelani vulneris invenire.
plagiatoribus, mendacibus, perjuris, et si quid aliud (Orig.) Dislinclioneni dedit mercedis et gratioe diceiis
sanaedoelrinae adversalur. Quod si talibus lex posila mercedein reni debiti esse ; gratiani aulein nullius
cst, non tibiniullo meliores illi videbtratur, de qiiibus esse debili, sed benevolentise beneliciuni. In proti-
dicilur : Cum enim gentesquw legem non habenljia- seiili ergo loco ostendere volens Deum liacreditatem
luraliter quw legis sunl faciunt, hujusmodi legetn non proniissionura noii ex debito sed per gratiam darc,
habenles, ipsi sibi sunl lex, qui ostendunt opus legis dicit quia hoereditas a Deo his qui credunt non ex
scriplum in cordibus suis, testimoniitm reddenle eis mcrcedis debito, sed fidei munere concedatur. Sicut
conscientia. Et statuamus, si videlur, ante oculosali • enini, ut exempli gralia dixerim, hoc quod subsisti
quos, verbi gratia qui cura raasculis non conculitic- mus non potest inlelligi quasi ex operis nostri rner
runt concubku muliebri, iinum ex his praeceptolegis ccde subsistamus, sed evidenler Dei inunus cst
prohibiliiin, cujus si uon nietum habuissel, fortasse qttod simnis, ct gratia Contlitoris qui esse nos voltiit,
fecisset; et aliuni qui proprie mentis judicio hujusmodi iiaetsiluereditaleni promissionum Dei capiainus, di-
contagione cogitaliones quidem suas audire non per- vina: graliae est, non alicujus tlebki auf operis merccs.
miseril: nonne multo illum prscferas,qui nulla legis Non ei qui ex lege est tanlum, sed ei qui ex fide esi
interrninatione deterrilusimniunemseaflagitiiconta- C Abrahw. (Anib.) Hoc est, quod supra dixit : Omni se-
minatione servavit. Similiter etiam de cseteris peccatis mini, tara Judacorum, qui utique ex lege veniebant,
si haheaiur examen; et ideo sive Moysi lex intelliga- quain gentilium qui fidem sequuntur Abrahae, quam
lur, sive etiam ea quae in membris nostris est, et genlilis habuit, ut essetjuslus. Sine lege enim cre-
iram operatur, non possunt qui ex ipsa sunt lnere- didit Abraham, ideoque magis gentilibus jungilur
des esse, sed illi qui sirat ex lege fidei, lidei atiteni Abrabam, ut firnia sit eis proinissio, crcdcntibus ei,
illius, ex qua juslificalus est Abraham. Sed fortasse cui credidit ipse. (Aug.) Quod autero ait : atite l)o-
requirat aliquis quomodo is qui sub lege Moysi est, minumcui credidisii, siguificavit fidem in interioreiu
sub lege fidei non esse videatur, cum scriptum sit hoininem esse in conspectti Dci, non in ostentatione
in Exodo : Credidit aulem populut Deo et Moysi fa- horainiiin sicuti esl carnis circuineisio.
mulo ejus (Exod. xiv); et iterum Dominus in Evan- Qui est paler omnium nostrum, sicut scriptum est,
gclio dical : Si crederelis Moysi, crederelis ulique el quia palrem mutlarum gentium posui te. (Amb.)
mihi, de me enim ille scripsil (Joan. v); videbitur Confirmavit exemplo legis Abrabam oniniiim pa-
cnim sicul de se dixit, quia qui credit in me, credit: trein esse, sed eorura, qui credtint, el sic firmani
el in eum qui me misil (Joan. xn), ita ut Moysi dice- esse proniissionem, si fidei causa recedatur a lege,
D
reltir, quod si crederelis Moysi, crederetis utique el quia prouiissio regni ccelorum justis deputata est,
mihi. Ad quod respondebimus, quia illud quod di- 11011 peccatoribus: el qui sub Iege sunt, sub peccato
ctuiii est in deserto, credidil populus Deo et Moysi suiit, quia onines peccaverunt, nec posse aliquem
famulo ejus, narralio est, quia ostenditur, quod per et sub lege csse, et graliam consequi, sicut et ad
ministeriura Moysi signa et mirabilia ministravk, Galalas ait : Evacuati estis a Christo, qui in lege ju-
a gratia excidistis (Gal. v).
populus credidit in hoc verbo. Ubi dicit : Si credere- stificamini,
Anle eum cui credidit Denm. (Orig.) Sed inihi vi-
tis Moysi, credereiis utique et mihi, arguit infidelila-
Omni semini, non ei qui ex lege
tera eorum, qui dum sibi non credunt, ostendunt se detur, quod dicit,
est lantum, sed ei qui ex fide est, legera hic, sictit
nec Moysi litteris credere, in quibus de advenlu
saepe diximus, indicare, naturalem, el hoc assererc
Christi prophetali serraone, comprehensum est. Ubi quod noii his qui ex lege naturali soluin veniunt
vero dicit: Qui credil in me, credit in eum qui mi- firma sit promissio, sed his qui ex fide legi addide-
sit me, per spem credentium, elevatumqne ad Domi- rint naturali eam fidem quam habuit Abraham pa-
num Patrein, utsicul qui cuin vidit Filiuui vidisse sc tcr noster, ul rton duos populos, iinuni ex fido et
PATIIOL. CXI, 43
1555 B. UABANlMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1350
aliuni ex lege, indicare videalur, sed unum atque jKjuslilioafidei: credensenim filium sehahiturum,hujus
eiimdein, qui non solum ex iCge naturali qua om- rei quam credidit,signumaccepit; utquiacredensjus-
nes homines uluntur, sed ex fide cujus Abraham lificalus sit cernerelur. Non ergo circumcisio aliquid
atictor exislit, placeat Deo : quo scilicet oslcndat habetdignitatis, sed signumest lantum : quodsignuin
quod si quis babeat inlegra omnia quoe lex edocct accipicbant ideo filii Abrahae, ul scirentur ejus filii
nattiralis, et in nullo eum peccati conscientia re- esse, qui credens Deo hoc signum acceperat, ut
preliendal, non tamen habeat ctiain fidei gratiam, aeinuli essent paternae fidei el crederent in Jesum
non posse eum justificari : (ides enim est quae ad qui promissus est Abrahse, cujus in figura natus esl
juslitiain reputalur; et hoc modo fiabita distinctio Isaac. Nec enim in Isaac omnes gentes benedicun-
clariorern inlclligentiain tradil. Qua: vero commil- tur, sed in Christo : Quia non est aliud nomendatum
luntur, contra lcgeincoiuiniitunliir : unde et Graecus sub cwlo, in quo oporleal salvos fieri (Act, iv), dicit
serino KVOJUOT appellat iniquitalein, hoc cst, qttod Pelrus apostolus.
commiltilur; peccalum vcro eliani dici potest, si Et sit paler circumcisionis non solum eorum qui
conlra, quam natura docct et conscienlia arguit, dc- ex circumcisione sunt, sed eorum qui sequuntur
liuquatur: lolum gratiae cjus imputalur non meritis vesligia fidei, quw est in prwpulio patris nostri
nostris. (Aug.) Cooperta siint crgo peccata , tecla "' Abrahw. Hoc dicit, quia credens Abraham, primus
suntet abolita : non in quibiisnon suntinvenla pec- factuseslpater circumcisionis, sed cordis,non lanlum
cala, sed quorum tecta sunt peccala. Tecta ergo eorum qui sunl ex ejus origine, sed et eoruni qui
peccata quare dixit? Ut non viderentur. Quitl enim similitercreduntex gentibus. Secundum carnemeiiiin
erat Dei videre peccata, nisi punirc peccala, ut no- Judseoruni pater est, secundum fiuem vero, omiiium
veris quia hoc est Dci viderc peccata, quod punire credentium. (MAURUS) Proponil nunc inlerrogatio-
pcccata. Quid ci dicitur (Psal. L) : Averle faciem nein, ex ettjtis responsione doceantur, el ex ipsa lcni-
tuum a peccatis meis?Peecata crgo tua non vidcat, ut porum ratione, quod beatitudo justificalionis Abrahae
le videal. Quoniodole videal? quomodoNathanaelem: nou in circumcisione, sed adhuc in praeputioposito
Cum esses sub arborc fici, vidi te. Uinbra fici non data est. (OW(/.)QuodsiAbrahain,cuni esset adhucin
knpedivit oculos miscrieordise Dei. (Greg.) Sed praeputio, ex fide juslificatus est , potest el omnis
rursum cum scripluen sil: Omnia nuda el aperta qui credit Dco jiisliftcari per fidem, eliamsi sil in
sunt oculis cjus (Ueb. iv), quoinodo tegi possttnt proepulio, et perlinere etiam ad ipsum haecbealilu-
quae ejus oeulis, c.uicuncla nutla siinl, abscontH i.e- do, qtiae dicitur : Bealus cui non impulut Dominus
qtiaquam possunl? scd qtiia boc qttod tcgimus infe- p peccatum. Oslcndit ergo quia non cuilibet Domi-
rius ponimus, atque hocc untle tegimus nimiruni iius non imputet peccatum, sed ei qui crediderit
superducimus, ut quod cst stipcrposilum tegamus, per fidem suaro peccata non reputet. Sicut enim
legere peccata dicimur qttoe quasi subterponimtis Abrahse reputata est fides ad justitiaro, ita et onini
dum abdicaraus, cisque aliud superducirous dum cretlenti cuin fides ad justitiam reputatur, peccalum
bonae aclionis opus ad boc posl eligimus, ut prsefe- ulique non impulalur. Neque enira de juslis dicit,
ranius. Qui ergo priora mala dcserit, et bona po- quia repulalur eis fides ad justkiam. Quod si ita
sterius facil, per boc quod addit transaclam ne- putctur, quoevidcbitur gratia justo repulari ad justi-
quitiam legil, cui boni operis merila superducit. liam? Sed utique kle dixit fidem reptilatam essc ad
Bealitudo ertjo hwc in circumcisionetanlum tnanet, juslkiam, qui anlequam haberet hanc fidein, adjtt-
an elium in prmputio? (Amb.) Id est, niiuqtiid bcati- slitiani non habebal; et isle esl utique beatus cui
tuilo ista Abrahoetatitiiin (iliis conffiessaest, anctiam Deus acccpto ferl jtislkiam sine operibus, ct cui non
his qui incirctimcisi sunl? Si eiiim in illo tcraporc iniputalur pccealunv: cui etiam remissoe sunt iniqtii-
non prohibilae sunt genles accedere ad legem et lates, cl oblecta, si qua anlea fueranl, peccata.
proinissionera Abrahac, qui fieri poleral ttt tempore (Orig.) Sed rcpelamus adhuc quod dicit: Et sigiium
Chrisli prohiberenlur venienles ad gratiam, quando T\ accipil circumcisionem,signaculutnjustilim fidei, quw
Deusgratia plcne incitavil? Dicimus eniin, hoc est, si esl in prwpulio : ac profundam in his Pauli sapien-
sensti legis loquimur, quia reputata esl Abrahmfidesad tiam conleinplaniur. Forlassis enira aliquibus euni-
jntliliam. Ab originc incipil, ul oinncm tergivcrsa- dcm serraonein sccundo dicere videalur, id cst, si-
tionera cavillationis excludat : qui a capitc exclu- giiuin el signaculura. Sed mihi uterque sermn mul-
tlilur, non habct undc incipiat faceie quseslioiiein. tani inlcr sc videtur habere differentiam.Signuni nam-
Quomodoergo repulutu esl '.'cum in circumcisione que dicilur cuni per hoc quod videlur aliutl aliquid
esset, an in prwputio ? Non in circuincisione,sed in indicatiir, sicut verbi giatia, cum dicit Domiuus
prwpulio. Et signum accepilcircumcisionissignaculum in Evangelio : Generatio autem signum quwrit: el si-
juslitiw fidei, quw est in prwputio, ulsit pater omnium gnum non dabiiur ei, nisi signum Jonw prophelw.
credenlium, ul reputetur ct illis ad jusiilium. Abrabaui Sicnt enim Jonas fuit in ventre celi tribus diebus,
ciini essct inpraiputiocredidk Deo. Quidcredidk? Se- et tribus noctibus, ita et Fitium hominis oportet esse
iiien se habiluruni, id est, filiuin in qtio omnes genles< in corde terrw tribus diebus, et tribus noctibut
justificarentur per fidemin prscputio, sicutet Abrahami (Matth. xn). Hoc est ergo signura ubi Jonas videba-
justilicatus est. Nam circurocisionera signum accepiti tur et Christus iiilelligebatur. Siinililer et ipso Do-
'1557 »ENARRAT10MUM1N EPP. PAULl LIB. II. — IN EPIST. AD ROM 1358
mino in Evangelio dicilur: Ecce enim hic positus JA de Abraham semine secundum carnem genus diciin-
est in ruinam et in resurreclionein muttorum, et in tur non dicuntur filii Abraham, si ejus non habent
sicjnum cui contradicelur (Luc, n). Coiitradicebatur fidem. Sic denique et propheta dicit ad eos : Pai.er
eiiiin signo in quo Cliristus venerat, quia aliud tuus Amorrhmus el nialer lua Celhwa (Ezech. xvi),
in eo videbalur, el aliud iiUelligebatur. Caro cerne- quibus utiqite non eos necessiludo generis, sed
balur, et Deus credebatur. Sic ergo accipit et Abra- mortim similitudo jungebat. Ut esset, inquil, Paler
ham signum : et quod esse signura in consequenti- omnium credentium, per proeputium, ut repuletur
bus dicit. Circumcisionem, inquit: quse circumcisio illis ad justitiam ; et pater circumcisionis, non his
esset signacutum justitiw fidei, quam habuit ante- tamen qui sunt ex circumcisione, sed et illis qui
quam circumcideretur. Bene ergo circunicisionem sequtmtur vestigia ejus, quae est in praeputio fidei
sigiutm appellavit in Abraham, quia et ipsa aliud vi- patris nostri Abraham, in quo evidenter et ulroque
debatur, et aliud intelligebatur: el ostendit quia jam populo, sicut superius diximus, pronuntiat non car-
tunc carnalis illa circumcisio signum erat circum- nis originem, sed nobilitatem fidei requirendam.
cisionis. spiritalis, quse non in carne suseipitur, sed IVonenim per legempromissio Abrahwautsemini ejus,
in corde. Quod vcro dixit sigriaculum, ila intelligen- ut hwres esset mundi, sea perjastiliam fidei. (Ambr.)
dum puto. Signaculumdiciiurcumalicuireiservandoa B Manifestumesl, quianequeadhuclex data erat.neque
pro temporecustodia imponitur, quod nemo alius, nisi jam erat circumcisio, qtiando promissio facla est
ipse qui impressk, debeat resignare. Per istud ergo Abrahae credenti, el semini ejus, qtiod est Cbristus,
sigiiaculum, ut exponil Apostolus, juslilia fidei qtiam qui hominuni peccata ablueret. Unde dicit Joannes
in praeputio positus Abrabain accipere meruit, in- Baplista: Ecce Agnus Dei: ecce qui lollil peccata
dicatur, et pater esse muliarum gentium : quod tunc mundi (Joan. i). Non ergo merito servatae legis hae-
credimus resignandum, cum plinitudo genlium in- res factus est mundi, sed fidei, hseres auteni mun-
troierit, el oinnis Israel salvabitur (Rom. xi). Tunc di hocres est terrae , quam in flliis consccutus est:
enini fiel, quod dicil Aposlolus, non solum genlium, Christus autem hseres est gentium, ut David canit :
sed etiam circumcisionis per fidem pater Abrahain. Et dabo libi gentes hmredilatetn tuam et possessionem
Et adhuc apertius de signo et signaculo disseramus tuam lerminos terrw (Psat. i); ips enim moriemur,
CMIII signum sk, tit diximus, ubi indicalur aliquid aliud et vivemus cum eo. Non enim per legem promissio
per hoc qttod videtur ; signaeulum vero concludi- Abrahae aut semiiii ejus, ut hoeres essct niundi,
tur pro tempore aliquid, et non palst. Polest enim sed per justitiam fidei. (Orig.) Hoc irr loco niibi vi-
ila inlelligi, quod mysteria quae in lege et patriar- detur de lege MoysiApostolus dispulare, et assere-
chis adumbrabantur hujusmodi erant, quoe et signis ^ re quod promissio quse facta est ad Abrahani ut
indicanda essent et signaculis observanda. Quod hsereditatem niundi, id est, terrse totius acciperet
ergo signis indicanda erant, in his qtii credebant ex ipse vel semen ejus, non ex Moysi lege consiaret.
geiitibus signum ccepisse dicitur Ahraham; quod Quse utique promissio ad Abrahara ante facta est,
vero his ex circiimcisione non erant credkuri, ob- quam per Moysen de legis observantia mandaretur.
servanda eranl et obtegcnda. Signaculum dicitur Sic ergo non est ex lege promissio Abrahoe, ne-'
accepisse : quod*signaculura illo utique in teinpore que semini ejus, ut hseres sit inundi, sed per justi-
designabkur cum in novissimis diebus, poslqtiam tiain fidei, intelligentiam planiorem, atque ea quae
pleniludo, ut dixiinus, gentiuni introieril, omnis Is- contraria putantur consona esse, et sibi invicera
rael salvabitur. Idcirco denique ante Abraham justi- concordantia deprehendunlur. (Amb.) Ut unuin
ficatur in fide, dtim adluic esset incircumcisus, et Deuin omiiium doceat alloquitur gentiles Abrahain
postea circumcidittir, ut osteiuierelur primp paler ipsi Deo credidisse et justificatum esse ante euin,
futurus multarura geiuiuiii, et postea eorum qui ex in quem et geiites credunt, ut justificentur, ut non
circumcisioue crcdituri sunt. Nequc eiiim hi qui sit distantia Judsei et Graeci in fide, quia sublata
secundum carnem iiascunlur ex Abiaham, filii -j. circuincisione el prseputio uniim fiuntin Christo, quia
Abraham dicendi sunt, ni fidem et opera habeant et Abrahara in praeputio credidk ct justificatus est.
Abrahse. Inde denique et Dominus in Evangelio dick Qui vivificaltnorluos, et vocal ea qum non sunt, lan-
ad Judaeos qui se jactabaiil filios csse Abraham : Si quam ea qum sunt. (Amb.) Hoc dicto ad iidem Abrahse
filii Abrahain essetis, opera uliqtie Abrabie faceretis geiitesiiivitat;quia cumesset iiiprsepuliocredensDeo,
(Joan. VIII).Vis autem et ex veteri Scriplura perdo- cujus nunc fldes prsedicatur in Chrislo, justiflcatus est
ceri quod filius quis dicitur non tamen ejus dc cu- curn sua conjuge. Cum essenleiiini obsoleta aelale, se-
jus carnali semine descendil, sed ejus cujus actus niores reviruerunt, ita ut non diffiderct habilurum se
imilatur et opera? Audi Daniel quid dicat ad uniiiii ex Sara filium, quam sterilem sciebat, et in qua jam
ex illis senioribus, quos argtiil de adulterio: Senien, fluxus muliebris naturae defecerat; ut pcr hacc non
inquit, Cbanaan el non Juda, speeies seduxit te, curent neque de prscputio, nequc de circumcisione,
concupiscentia everlit cor luuin (Dan. xm). Vides et rupti [prompli] sint eirca lidein : securi quia cre-
eum qui carnaliter de genere Juda descenderet ne- dunt ei qui vivificat mortuos, nec alium esse
gari filiura esse Juda, scd Chanaan : ejus scilicet, qui hanc habeat potestatem : et cura volueiit esse
cujus aclus et opera sequebatur. Ita ergo et bi quia quod non sunt, statini cjus volunlate consistant. Ideo
1359 B. RABANI MAURIARCIHKP. MOGUNT.OPERUMPARS III. «60
Abraham cum paler adhuc non esset, vocatus cst A quia non multi sapientes inter vos secundum carnem,
pater mullanim gentium, et credidit securus de Dei non mulii polentes, non mulli nobites, sed quw stulta
potentia. Ut autem pater Chrisli idem esseDeus cre- sunt mundi elegil Deus, ul confundat sapientiam, et
deretur, cui credidit Abraham, tale signum datum est infirma mundi etegit Deus, ul confundat fortia. Sicut
in Zacharia et Elizabeth (Luc. i), cum promissio ergo stulta inundi elegisse dicit Deuui, hocest, Gen-
redditur in raundo, imininente Christo, quale dalum tes, ut confunderet sapientiara, sine dubio Judaeos,
fuerat in Abrahain cl Sara, quando signata promis- ct inflrma mundi, ut confunderet fortia. Eodem or-
sio est; ut simili genere emortua corpora senectule dine in hoc loco dicit et de his qusc non sunt, ut ea
generarent sanctum Joannem, sicut natus fucrat ct quaesunt destruat, ct non esse Gentes, esse aulem
Isaac. (Orig.) Mortuos hinc secundum animae pec- Judseososteudit, idest, qui inlege erant, sed legemnon
catum inlelUgimus, quoniam anima, inquit, qum pec- implebant ut destruerentur et induereniur illi qui
cal, morietur (Ezech. xviu). Sicut enim in morte non erant in lege, et Abrahoe fidei credulilatis me-
corporali pereunl sensus, utne quis ultra per corpus rito jungerentur. Qui contra spem in spem credidit.
neque audilum, neque odorem, aut gustum recipiat, (Amb.) Manifestum est, quia cum spem non haberet
vel tactum, ita et qut spiritales sensus in anima per- generandi Abrahain, credidit Deo, fidem habens con-
diderit, ut 11011 videat Deum, neque audiat verbtim B tra spem generarc se, sed sciens omnia posse Deiim.
Doniini Dei, neque suavein odorein capiat Cbristi, Ut fierel pater mullarum gentium, secundum id
neque gustet bonum Dei verbuin, neque manus ejus quod dictum est: Sic erit semeutuum. Hoc in Gencsi:
perlractenl de verbo vitae, hujusmodi homines nie- osteudens eniiiiilli stellas cceU, dixit : Sic erit se-
rko mottui appellantur. Tales invenit nos ndveritiis men tuum : quod credens juslificatus est. Credrdit
Christi, sed vivificavit per gratiam suam; sicul ct enim quod mundo impossibile videtur, dum in rerum
alibi dicit idem Apostolus : Et nos cutn morlui esse- naturam non cadit, ut possint senes generare, et
tnus deliclisel peccatis noslris, simul cum ilto resus- lanta copia miilliplicari semen eorum ttt nuraerari
citavit nos (Eph. n). Sed et quod in consequentibus non possit. Ideoque preliosa est fides, qu;e contra
dicit, el vocat qum non sunt, lanquam ea qum sunl, id quod scit aut videt credit fulurum : hac spe con-
quoinodointelligi debeat, videaraus.Frequenteret in solans se, quia Deusest qui permittit, de qno sentiri
aliis exposuimus quod Deussolus est, qui dicit: Ego plus potest, quam humana imbecillitas capit.
sum, qui sum : et una est illa Dei substantia, quae Et non infirtnatus est fide, nec consideruvitcorpus
semper est: cui si quis se adjunxerit, unus fit cum suum emortuum, cumjam fere centumesset annorum,
co spiritus, el per illum qui semper est, etiam ipse el emorluam vulvam Sarw; in reprotnissione auiem
csse dicetur. Qui vero longe est ab eo, participiuw. ^(. Dei non hmsitavitdiffidentia, sed confirmalus est in
ejus sumit, ne esse quidem dicitur, sicut eraraus fide dando gloriam Deo, cerlum habens, quia qui pro-
nosgentes priusquam ad agnitionem veritalisdiviiae misit polens est et reddere : ideoque reputatum est illi
venirenius : ct ideo dicitur Deus vocare ea quw non ad justitiam. (Aug.) Quod aulein ait de Abrahain :
sunt, tanquatn qumsunt. Inter eos enim qui sunt, id Duns gloriam Deo, adversus illos positum est, qui
est, qui parlicipationem habenl ejus qui est, Abra- gloriam suam de operibus legis corara hominibus
ham, Isaac et Jacoh, et caeteri sancti numerantiir. quaerebant.(Amb.) Hoc laude dignumpraedicalAbra-
Quod si Gentes credendo in fidem veniunt Abrahae, ham.quiacurasesciref nonposse, iiifirinilalem suara
tonsequenler pronuntiat Aposlolusquod Deus voca- fide firmavil, ut crederet se posse per Deum, quod
verit ea quae non sunt tanquain quae sunt. Polest• sciret fieri per mundi decreta non posse. Magnienim
tanien etiani illud adverti, ul in hoc loco erga laudes> meriti est apud Deuin, qui conlra scientiain suam
Dei aposlolus latius videalur effusus, et initium pri- Deo credidk, non dubitansposseiUum.ulpoteDeuni,
niae ejus creatursecuni adrairalione memorasse.cumi quod scit secundum raundi rationera lieri non posse.
ex nihilo esse fecit universa, et ea quse non erant,, Pro certo enim habet Deum ultra rationem niundi
virtute potcnliac suaetanquam quseessent, et subsi-- csse : nemo eirim uitra id esse dicendus est quod
sterent evocavk : et ita ei in creando nihil fuissee " creavit, ideo hujusmodi rcmunerandus est a Deo,
diflicile, ul cura nihil exisleret, oiiinia subilo vocataa qui auctori suo plus tribuit, qtiain ipse sapil. Quod
ita affuisscnt lanquam quaesenipcr exstiterint. Quod \ quidem nullius pretii esset, si oinnes sequa scnli-
si quis nobis objiciat illuni Aposloli sermoiiem, qtiem ,i ' rent, sed mulloruin diffidentia commendalur fidcs
ad Corinthios scribit ubi dicil, quia contemplibilia a ciedenlium apud Deum. Horlatur ergo Gentes ad
mundi elegit Deus, qum non sunt, ut ea quw sunl de- hanc fidei firinitatem, ut Dei promissionem et gra-
strual, ut non glorietur omnis caro corcttnDeo (I Cor. tiam sine aliqua anibiguilalesuscipianl, securi exem-
1), et dicat secunduni hanc exposhionem convenire,;, plo Abrahae, quia inde credenli laus crescit, si quod
ut deslrui dicantur qtiae stinl, ctini ca quae non suntt incredibile esl, et inundo slultuni videtur, credatur,
electa sint, dicemus ad hscc, quia in illo loco alioss quia qiianto impossibile putatur, quod credalur,
dixit eos qui suni, et alios in hoc capite in Epistola a lanto raagis honorabilioi eril credens, et vere tamcn
ad Roinanos. Declaravk eiiini ad Corinthios, quiaa stultura essct hoc credere, si sine Deo fien dicere-
de bis diceret, quos supra enumeraverat. Dixit eniin n tur. Et ideo lanlo laudahilior est Abrahae(ides csete-
superius. Vidcte enim vocalionem veslram. fralres,i, roriunliiic, quia ntillis siguorum urodifiiis altractala
15M ENARIUTIONUM 1N EPP. PAULI LIB. II. — IN EPIST. AD ROM. 1562
[attracta] est. Quii nulem mundus cerla lege et A l Unde evidenter apparet esse augmenta qusedam pro-
poteslate gtibernalur ct regilnr modo definito, ho- fectns in fide, et aliquoshabere partem fidei exigiiaro,
inines autem amore carnis circa rationem studiosi alios niagnam, alios verohabere omnem fidem. Unde
Deuui hujus opificem neglexerunt, Dcus, ut errorem et Apostolus dicebat: Si habeam omnetnfidem, ila ut
anferret, et Deum se omnium demonstraret, hoc se montestransferam (I Cor. xni). Sed et in Evange-
posse el fecisse praedicari voluit, quod mundo irapos- liis discipuli dicunt ad Dominum quasi quibus non-
sibile est, ui qui hoc crederenl, damnatis his qui duin plena inesset fides, Auge nobis fidem. Considera
ratione raundi inflali Deum neglexerunt, discreli sane, si secundura ea quoe de fitledicimiis, eliim de
salvarenlur Dei dominio mancipali. (Orig.) Me- charilatis augmentis simililer possumus intelligere,
rito autem el more sibi solilo ubi de fide tractat, ita ut dicamus de charilate sicul et ille dixit : Si hct-
Apostolus conjiuigit et spero, sciensffidei spem inse- beam omnem fidem. Si habeara omnem charilatem :
parabiliter cohoerere, sicut et in Epislola ad Hebroeos etillum habere omnem charilalem, qui omnia iUa
idein docet dicens: Est autem fides sperandarum re- habuerit quae propria charitatis sunt, sicut Aposlo-
rum substantia indicium non apparenlium (Hebr. xi). Ius dicit : Charitas pdtiens est, benigna esl, non infla-
Et iterum in hac eadem ad Romanos Epislola in po- tur, non wmulatur, non ambiliosa esl, non perperam
sterioribus dicit: Spe aulem salvi facti sumus. Spes B } agit, non irritatur, omnia toleral, omnia credit,
auletn quw videtur, non est spes. Quod enim videl quis, omnia sperat, omnia sustinet (I Cor. xm), et csetcra
quid speral? Si vero quod non videmus speramus, per hissimilia. Quoesi quis habeat, recte mihi videtur
putientiam exspectamus (Rom. ix). Quod ait, Spesatvi dici quod habeat omnem charilatem : quoe chari-
facti sumus, hoc idem quod alibi dicit, quia per fi- tas sine dubio ex his singulis ah Apostolo supra eiiu-
dem satvati sumus ; et, Fides lua te salvum fecit; meralis partibus constat. Simililer anlem et de nii-
et, Secundum fidem tuam conlingat libi. Quaeutique sericordia et pietate caelerisque virliilibus arbilror
illis dicuntur qui credentes in Jesum spera gesse- dici posse. Et forte per hsec singula, sicut dc lide di-
riint ab eo se posse curari. Sicut autem Abraham ctum, quia fides reputata est ad jusiitiain, ila el de
contra spem in spem credidit, ila oranes qui per fi- charilate dici potest, qtiia repntata est cbaritas ei ad
dem filii sunt Abrahoe contra spem in spem credunt justitiam, aut pielas, aut misericordia. Sed videamus
de singulis quibusque quae credunt, sive de resur- jam ea quseconsequuntur: El non, inquit, mfirmalus
reclione mortuorum, sive de hseredilate regni ccelo- est in fide, nec consideravit suitm corpus emorlnnm,
ruin. Hsec enim, quantum ad naturam humanaraspe- cum fere cenlum esscl annorum, ei emorluam vulvctm
clat, contra spera videntur : quantum autem ad po- Sarw : in remissione etiatn Dei tion hwsilctvit diffi-
tentiam Dei, in spe creduntur; exemplo Abraham C dentia, sed conforlalus est fide. Qiiaiilinn qiiideni ad
credentis, quia quaccunque promisit Deus, potens simplicem pertinet inlellccliira, evidcnlcin protulit
est et facere, sitamen his qui credunt maneatfides, rationem quod Abraham curn audisset sibi :i Deo
spes, charitas. Et pulo quod prima salulis initia et sobolem repromitti, non respexit ad eraorliias cen-
ipsa fundamenta fides est: profectus vero et au- tenarii corporis sui vires, de quo uliqiie ncqiiaquam
gmenta sedificii spes est: profectio autem et culmen sperari possetulla successio: sed potcntiam promit-
lolius operis charitas : et ideo major omnium dicitur tentis inluitus, nibil difficilcesse crcdidit in his quoc
charitas. lgilur Abraham contra spem in spem cre- proroittebat omnipotens : sed ctedit, inqiiit, glorinm
didit, ut paler fieret multarum gentium, quse futuri Deo, intelligens solius Dei esse niuiius, ubi humaiioe
essent sicnl slcllse cceli, non solum multitudine, sed fecunditalis jura cessaverant. Mcrilo igitur dedit
et charitate [clarkate] : quiquepromitleiUi fidelker gloriamDeo qui naturoe fuerat dcsertus auxiliis. Hoec,
credens, non, inquit, infirmalus esl fide. Quod dicit ut dixi, quantuni ad simplicein intelligentiani perti-
non infirniatusest fide, ostendere mihi videtur esse net,sufficienterdicla videbuntur. Siveroquisohjicial
quamdam infirmitatem in fide. Quodsi est infirmitas, nobis : Quomodo poteril Abraham in cenlenario an-
est sine dubio et sanitas, sicul et alias oslendit cum'' norum niimero posilus emortui corporis dici, qui
dick : Increpa iltos acriter, ut sani sint in fide (Tit. posleaquaimsuscepissct Isaac, et defuncta essetSara,
1).Beatus ergo est qui non infirmatur in fide. Si vero quae eum nonagenaria conceperat et vixerat annis
quis infirmatur, curam ejus describit Apostolus cum centum viginti seplem; postea eliam qnam annorum
dicit : Infirmantem aulem in fide assumite non in quadraginla factus Isaac accepit Rebeccam, post
disceptationibuscogitalionum. Nam alius credil man- ista omnia scribitur : Et apponens Abraham accepit
ducare omnia: qui autem infirmus est, olera manducet uxorem cui nomen Cethura : et peperit ei Jembram
(Rom. xiv). Per quod utiqiie designat verbi olera | Zamram] et Zexan [Jecsan] et Madan, el Madian,
praebenda esse ei qui infirmatur in fide, ne plena fiel Jesoc [Jesboch] et Soe [Sue]. Quomodo ergo vi-
dei doctrina cunctanlibus in ea et quodam modo debitur emortui corporis, qui niitlto senior effectus
aegrotantibus ingeratur. Sana autem fldes dickur quam lunc erat, et uxorem accipere, et sex liberos
quaeperfeeta est, et cui nihil deest: et ipsa est quae potuit procreare ? Quas objectiones ut decenter pos-
credit raanducare omnia, id est, quae capere potest simus excludere, expositionera emortui corporis illo
oninia : quain qui habet, spiritalis appellalur et diju- transferiraus, ut dicamus Abraham non inlirmitate
dicat omnia,ct in nullo sermone scandalizari polest. bumanse aetatis emorluum, sed secundum illam vir-
1363 B. RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1561
tutem, quain sancti in scnictipsis primo implenlcs, A
etiam caetcris haberi monenl, et dictint : Mortificate bis rcputalum cst, credenti fides ad justitiam, itaet no-
membra vestra quw sunl super terram (Colos. m). repulabitur credentibus in cuin qui suscitavit
Jcstira Dominuin noslrum a mortuis. In quo ego pro
Nain cl absurdum puto si boc bouuni quod in se
parvitalc sensiis mei illud adverto, quod imillo sil
Paulus babuil (neque ciiiui aliis imperarel, quod
magnificeiilius in laudibus Dei rcsiiscitare Jesum Do-
ipse non fecerat), si, inquara, hoc bontira quodPaulus miiiinii nostrum a morluis, qiiam fecisse ccelum et
liabuil, Abrabam laiilura palriarcham, quein ctiain tcrram, crcasse
suuin patrcm dicil Aposlolus, non crcdanius hahuisse? tes. Alind eiiira fuil angelos et easlcslcs coiuiidisse virtu-
facere quie non erant, hoc autein
Fuil crgo etiain in illo mortilieatio isla meiiibroriun :
repararc, quieperierant; illud fuit nolidiiin dileeta
non ineitabatur luxurin, nou urebatur libidiuc, sient hoc
illi de quibns Aposloltis dicit : Metius est nubcre inslkuere, hoc jaindilecla rcsliluere; illud dcuique
jussione, passione perfectirai esl. Sed hnjus
quam uri. Iloc idein erat et in Sara, quia defeccrant tanti tamque magnifici mysterii in fide Abrahara
Sarae fieri niuliebria. Non enini erat in illa lascivia
patris noslri fornia et imngo prsecesserat: illi enim
muliebris, aut iiicontiiiciitiau dissolutio, ncque in erediderat, cum offerre iiniciini jiiberetur,
usiiin libitlinis prsecipilabantur iuviti. Sed ubi audiunt inorluis cuni quia el a
sttscitare polcst Deus. Credideraleliain
lantara posterilalis speni,et sobolis siiaegloriam coelo B
et sideribus cxsequandam, ubi hocc audiunt, non et quod non ilii taiitum Isaac, res tunc gereretur, sed
semini ejus, qui est Chrislus, plena sacra;i>cnli
aspiciimt ad propria bona, ad continenliae giatiain, vcritas servaretur. Inde denique gaiiileiis unicinn
ad iiienibroruni mortificationeni, sed ba;c orania quoe
offerebal, quod in eo non inlerilum posterltatis, sed
sibi lticra ducebaiil, arbitrantur delrimenta, ut Cbri-
reparationem mundi eliniiovalioncin lotiiis creaturoe
stum lucrifaciant. Velim ergo considerare, quid vi- qtioe
per resurrectionem Domiiiirestitula est cogi-
suin sit Paulo promiltcnli nobis, quia sicut Abraboe tabat.
LIBER T.RRTIUS.
SEQUITUR CAPUT IV. iC biiit.uteorum semulos noseorumhaecfiduciafaceret,

Non autem scriplum est propler ipsum solum, quia per quam justificemur, mevitis nos augeremus, pcr
reputalum est illi ad jnslitiam, sed etiam propler nos quam gloriam adepti, clari appareamus in regno Dei,
quibus repulabitur credentibusin eum, qui snscitavit quia jusliflcati a morle teneri non possumus. Pas-
JesumChristum Dominumnostrum a morluis, qui tra- sione cniin Salvatoris vicla raors, quoeprius peccali
dilus esl propter peccala noslra et surrexit propterjns- causa dominabatur, justificalos ab eo retinere non
lificalionemnoslram. (Auib.)In Abrahamformamdicit audet. Tradilus est propter delicla noslra, et resur-
datain Judseis et gentibus, ut exemplo ejus credamus rexit propler justificationem nostram. (Aug.) Sicut
in Deuin et in Cbristum, et in sanctum Spiritum, et morte ipsius seminamur, sic in resurrectione ipsius
reputettir nobis justkia. Quanivis differat quotl nunc germinamur; ctenim raors ipsius significal interi-
creditnr, tiiiiim lamen doiium habet fides. Hoc ergo tum veteris vilre nostrae, ct resurrectio ipsius signi-
coiiscqiiimurqnod credimus; credentesenim Cbristiun ficat novitatem vitaenostrae. Dc hac re Apostolus :
Dei esse Filium a Deo adoptamttr i \ filios : nihil enim Conseputti, inquil, sumus Chrislo per baptismum in
ultra potiiitdonare crerienlihus, quara ut filii Deidican- morte, ut quemadmodum resurrexit Chrislus a mor-
tur perlitlis abtlicatis. Nos eiiini filiiDei vocamur, illi tnis, sic etnns in novitale vitce ambulemus (Rom. vi).
autcin ncc servi tligni stinl nunciipari. Pro infinita Non dixit: Traditus est propler justificaiionem no-
eniin raagnificeiitia sua Deus boc tlonavit tliligentibus D' stram, et resurrexil propter delicta nostra. in cjus
se, quotl sua dignuin cst liiajestalc; non quod liomi- tradilione delictura sonat, in ejus resurrectione
ncs mereanlur, qnia in tlono plus magis dantis quam jtisiitiasonal; ergo morialurdelicliim, el resurgatju-
accipicnlis considcralur siiblimilas, et ex eo plus stilia. Commendal autem suam charitalem Deus in
accipit lauilis eum parvulis raagna dona «argitur pcr nobis : prirao persiiadenduin crat liomini quantiim
Chrislum, qui nostri causa occidi sc passtts esl, ut nos dilexeril Dcin ct qualcs dilexcrit: quantum, ne
nos data vcnia a secunda niorte erueret, id est, a desperenius; quales, ne siiperbirenius. Ilimc lonim
pocna inferni, et surrexit, ut pro betitia triumphi Apostolus pernecessariuni sic cxplical : Contmendul
morlis evicloe graliam noi.is jiislificationis donaret, aulem, inqttit, suam charilalem Deus in nobis quoniam
iil tligni esseraus dici (ilii Dei. Anto passioncin enim cum adhuc pcccaloret essemus,Chrislut pro nobismor-
qtti baplizali sunt solam rcmissioncin acceperunt luits esl, mutlo macjisjustificali iittnc in sanguine ipsius
peccatorum, quorum zelo Satanas occidit Salvato- salvi erimut ab ira per ipsum. Eteniin si consurre-
rera; posl resurrectionem vcro lam hi, qui prius, xeriraus ei qui est justitia, el in novitate vitaeanibu-
quam isti qui postea baptizati sunt, omnes justifi- lemtis, et secundum juslitiam vivaratis, resiitrcxit
catt sunt per datam formam fidei Trinitatis, acceplo- nobis Cliristus ad jiistrficationem nostram. Si vcro
que spiritu sancto, qtti signum es( credentium, quod uontlum deposuimus velerem hominein cum actibiis
siui filii Dei. Et ut ad cumuluin nobis justificalionis suis, sed in injtislilia vivimus, audeo dicere ijuod
oroficeret, resurgens prseceptis suis aucloritatem tri- noiidum nobis resurrexit Christus ad jiistificatibiiem
1365 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. III. — IN EPIST. AD ROM. 1566
noslrain, nec traditus esl propter peccata noslra. A sibi velitpacis noraen, et ejus pacis quaeper Domi-
Si enim hoc credo, quomodo illud amo pro quo ille num nostrum Jesum Christum est, perquiramus.
pertulit mortem? Si hoc credo quod ille ad justi- Pax dicitur ubi nenio dissidet, nemo discordet, ubi
ficationem meam quomodo snrrexit, niibi inju- • nihil hoslile, nihil barbarum geritur. Nos ergo qui
siitia placet? Justificat ergo eos Christus tanlummodo aliquando ftiimus iniraici Dei, sequentes hostem et
qui novitateni exemplo resurreclioiiis ipsius susce- tyrannum diabolura, nunc si illius anna projicimus,
perunt, et velnsta injustitise atque iniquitatis induet signum Christi et crticis ejus vexilla suscipimus,
menta velut causara mortis abjiciunt. Sed illud ve- pacem ulique habemus ad Deum, sed per Dominum
Iim requirere, si pro hoc solo dicit Apostolus, quia liostrura Jesum Christtim, qui nos per hosliara san-
non propter Abrahamsolum scriptumest,sed et pro- guinis sui reconciliavk Deo, sicut de eoscriptura est :
pter nos, quod dixit : Credidil Abrahatn Deo, et r'e- Cum essemus inimici Dei, reconciliati sumus per san-
pulatum est illi ud justitiam. Pulasne, hic sermo ex cjuinemc.rucisFiiii ejus (Rom. v). Et alibi idem Pau-
omuibus quae dicunlur de Abraham non soltim pro- lus adtlidit his, dicens : Rogamus pro Christo, recon-
pter ilium, sed el propler nos scriptus est, an et alia ciliamini Deo (II Cor. n). Si quis ergo habet pacem
aliqtia videbunlur non propler illuin soltiin, sed ct ad Deuni, et reconciliaUis est pcr sanguinem Christi,
piopter nos scripta ? an ccrte orania quse de ipso di- B ultra non coiilingat ea quse inimica srait Deo. Vis
cuiitur non propler ipsum solum sed et pro nobis aulem audire quae sunt ista quae inimica sunt Deo ?
dicuntur, el nou soluin de Abraham ? Sed vide ne Panlus ipse te docel, qui ait, Sapientia carnis ini-
forte hoeceadeui etiam de Isaac similiter aceipienda mica est Deo: legi enimDeinon est subjecta (Rom. vm).
sint, ut quae de ipso scripia sinl, non ad ipsura so- Si ergo carnaliter sapias, vel vitam tuam cupidilati-
luni, sed et nos aspiciani, similiteret deJacob, etcae- buscarnisexponas, etafUuentia deliciarumresolvaris,
teris patriarchis. Naraque ralio videbkur, et de aut si dc legis intclleclu carnaliter et non spiritali-
Abraham qtiidem quae scripla sunt, etiam ad nos ter sentias, et hocc assertionibus buraana arte quoa-
pertinere dieantur, non autem simili forma etiain de sitis niagis quam spiritali gratia et inlcllectu stibti-
Isaac et de Jacob, et de Juda vcl Joseph, elc. Quod liore defendas,per sapientiam carnis inimicus efficc-
si nihil rationis viriebitur, cur de uno palriarcha ris Deo. Nec solus hoc Paulus in suis lilteris scribit:
hoc ita accipi tlebeat, et non eliain de ca;teris, con- audi el Jacobum fralrem Domini similia protestaw-
sequens erit ul de omnibus quac scripta sunt, non tein, cuni dicit: Qui voluerit amicus esse swculi hujus,
soluin propter illos qui tunc erant, sed cl propter inimicus Dei conslitnelur (Jucob.iv). Sed et Joannes
nos scripla videantur, in quod rae praecipue suadet paria testatur: Filioli, nolile amare mundutn neque
iia sentire ille Evangelii sermo, in quo Dominus et ^ ea CJUW in mundo tunt, quoniam omne quod in mundo
Salvator noster ad eos qui sibi dixeranl: Quia Pater esl concupiscentia camis est, et concupiscentia ocuto-
noster Abraham est, respondit, Si semen Abraham rum, et superbia vitw qum non est ex Deo (I Joan. n).
ettelis, opera ulique Abrahatn facerelis, nunc autem Igilur in quo hsec sunt, non potest habere pacem ad
quwritis me inlerficere liominem, qui verilatem locu- Detun.sed rursus iniraicitias suscitatillas, proquibus
lus sum vobis, quam audivi a Palre meo: hoc Abra- salvandisChrisUisadvenit.(Aug.)JHsii/!C«ft,iiiquk,?')i
hatn non fecit (Joan. vm). Per quod utique oslendit sanguine ipsius. Justifieati plane in eo quotl a peccalis
quia qui faciunt opera Abraham, isli sunt filii Abra- oinnibus liberali: liberati autein a peccatis omnibus
hse, et propter illos scripla sunt, quse de Abraham quoniam pro nobis est Dei Filius,qui nullum habebat
scripla sunt. peccatum, accisus : salvi ergo erimus ab ira per
CAPUT V. ipsum, ab ira titique Dei, quae nihil esl aliud quaiu
Ostendil virtutem fidei in credenlium justificatione, jusla vindicta. Non enira sictit hominis animi perlur-
quoniam regnavit mors ab Adam usque ad Christum. batio est ira Dei, sed illius ira est, cni dicit alio
Juslificati igitur «x fide, pacem habeamus ad Deutn loco sancla Scriptura : Tu autem Dominus virMum
per Dominum nostrum Jesum Chrislum. (Amb.) Pa- -p.cutn tranquillilale judicas (Sap. xn). Si ergo justa
cem cum Deo habere fides facit non lex : hacc enim divina viudicla tale nomen accepit, et jam reconci-
nos Deo reconciliat sublatis peccatis, quae nos Deo liatio Deiquomodo recteinteUigittir, nisi cum talis ira
fecerant inimicos : et quia Dominus Jesus hujus gra- finitur? Nec inimici eramus Deo nisi quemadmodum
liae mihister esl, per ipsum pacificali sunuis Deo : justilioe sunt inimica peccata, quibus remissis tales
major enira fides, quam lex est; lex enim nostra ininiicitiae finiuntur, et reconciliantur justo, quos
causa salutis est, fldes Dei, et lex ad prscsentera ipsejuslificat: quos tamen etiam inimicos utique di-
disciplinam pertinet, fides vero, ad salutem pertinet lexit, qnando quidem Filio proprio non pepercit, sed
perpeluaiu. Sfedqui de Christo non ita sentit utdebet, pro nobis omnibus ctim adbuc inimici essennts tra-
ad fidei prseriiia non poterit pervenire, quia fidei non didit eum. Recte ergo Apostolus secutus adjunxk :
tenet verkatem. (Orig.) Apertissime per hoceuraqui Si enim cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo,
intellexit quid sit ex fide et non ex operibus justifi- per morlem Filii ejus, per quara facta est illa remis-
cari, ad pacem Dei quae superat omnera raentem, sio peccatorum, multo magis reconciliati salvi erimus,
in qua et summa perfectionis consistit, invitat. Sed in vita ipsius (Rom. vm); in vita salvi, qui per uior-
ut diligentins senstim perspiciamus Aposloli, quid teni reconciliati. Quis eniui dubitet daturum amicis
1567 B. RARANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPEUUM PARS III. 1368
vilain stiampro quibus inimicis dedit inortem suam. \ quoniam ipsi Deum videbunl (Matth. v). Tunc cyrn
Per quem et accessutn habemps in graliamislam, in jara aufugerit dolor el tristilia el gemkus, el cum ea
qua slamus et gloriamur in spe gloriw filiorum Dei. quae in speculo nunc videntur et in aenigmale, de-
(Amb.) Manifestum est per Christum nos aditum ha- struentur, et manebunt illa quae sunt facie ari faciem
bcre ad gratiam Dei: ipse est enim arbiter Dci et ho- (/ Cor. xm). Quod si cui forte videbitur huic exposi-
'ninum qui nos doctrina sua erigens sperare fccit tioni nostrse illud e contrario objici posse, quod ipse
(lontim gratioc Dei slantes in fide ejus; ideo stanles, Apostolus dicit: Nos autem revelata facie Dei glo-
quia pritis jacuimus : credentes autem erecti sumus, riam Domini speculantes eadem imagine reformemur
giorianles in spe claritatis quam promisit Deus nobis. a gtaria in gloriam tanquam Domini spirilu (II Cor.
(Orig.) Quomodo accessum habenius ad gratiannper m), el dicit, quomodo adhuc spem glorise gerit qtii
Dominuin noslrum Jesum Christum, ipse Salvator di- revclata jam facie speculari se dicit gloriam Domini,
cit: Egosumoslium, et nemo venit ad Patrem, nisiper et gloria in gloriam reformari. Vide si possumus hoc
tne (Joan. x). Per ipsum ergo qui oslium est acccs- moilo solvere, quod objeclum est, differenlias mihi
sum habemus ad gratiam. Sed videaraus quale esl Apostolus videtur ostendere gloriarum, et aliara
oslitini, ut sciamus quales esse debeanl qui intrant fuisse gloriam, quae Moysi ministerio revelala est,
pcr ipsuin, et accessum habeantad gratiam. Istud B de qua jam in superioribus diximus, aliam fuisse
oslitim verilas est, et per oslium veritatis non pos- qusc in advenlu carnali Salvatoris niinistrata esl, de
sunt inlroire niendaces. Et rttrsum istud oslium qua dicil et Joannes in Evangelio : El vidimus glo-
justkia est, et per ostium justilioe non ingrediuntur riam ejus, gloriam tanquam unigenili a Patre ptenum
injtisti. Islud ostium dicit: Discite a mequia mitis gralim et veritalis (Joan. 1), de qua gloria non pos-
sum et humilis corde (Matth. xi). Per ostiuni ergo sumus dicere quod ipsa sit, quse speranda est, hanc
hiiniilitaiis et mansueludinis nec iracundus ingre- enim vidisse se dicunt apostoli, et vera est illa sen-
ditur, nec superbus. Si quis ita est qui sectindum tentia, quse dicit: Quod eiiimvidet quis, quid sperat
Apostoli verbtun perDominum noslruin Jesum Chri- (fiom. vin). Illa vera gloria, quae speranda est, de
Stum accessum vult habere in graliam Doniini, in qua eliara in praesenti loco dicit Apostolus grorkieari
qua Paulus, et si qui sunt sirailes ejus, slare se dise in spe gloriaeDei, potest ipsa intelligi, de qua di-
cit, oportet eum ab his omnibus quae supra meuio- cit Salvalor in Evangelio : Cum venerit filius homi-
ravimus cssc purgaluni. Alioquin, non patietur hoc nis in cjloria Patris et sanctorum angelorum (Marc.
ostitim introire per se eos qtii ea qnae a se aliena vm). Quod autem dixit patris et sanctorum angelo-
siint gerunt, sed conlinuo clauditur et transire per rum, non quod Dei Patris et angelorum unam esse
se non sinil dissimiles sibi. Bene aufem Aposlolus ^ gloriam dicat, sed hoc railii videtur ostendere, quod
Paulus in gralia stare se dicit.qui et alibi dixit: ista; gloriae, quae vel per Moysen prioribus, vel no-
Abuildantius uutcm quam omnes itli laboravi, non bis per adventum carnis Christi delatae sunt, uon
autem cgo sed cjralia Dei mecitm (I Cor. xv). Unde fuerunt angelorum , sed hominum : hominibus enim
si quis est alius qui laboraret abundanlius, et qui glo- rainistratse sunt et fuerunt ejus mensurae quas ca-
rietur in infiiraitatibus suis, qui in periculis saepe pere homines possint; illa vero in qua filius ho-
versetur, perieulis maris, periculis fluminum, peri- minis ad judicium mundi venturus est gloria patris
culis lalronum, periculis in falsis fratribus (IlCor. tanta crit, quae a solis angelis capi possit; si vero
illius glorise exstile-
xi), et in his oninibus stet semper in fide, iste simi- etiam sanctorum aliqui capaces
liler slare dicilur in gratia. Sed el quod sequitur, rint, illi nimirum erunt, de quibus dicitur, quia
et gloriamur in spe gtoriw Dei, quale sit videamus. erunt sicut angeli Dei (Matth. xxn), et hoc modo
Movel me cur non dixerit gloriari se in gloria Dei, recle de futura gloria quae speranda est, diclum vi-
sed inspe gloriw Dei: in quo deesse quidem aliquid detur, quod filius hominis veniat in gloria patris et
eloculionis videtur, ila ul subaudiri debeat, in spe sanctorum angelorum, id est, quia non eain homines
videndae gloriw Dei. Edocet autem nos per hsec, sic- « terreni, sed saneli angeli capere mereantur : pro
ut et ipse alibi dicit (// 6'or. iv), Quia qum speran- capackate etenim mentium dispensat Deus etiam
tur wterna sunt, quw autem videntur lemporalia. magnitudines gloriarum, sed sieut, istam gloriam
Nain vidisse dicitur et Moyses gloriam Dei; vidisse quamvidisseseaposloliinEvangelio dicunt, gloriam
dicitur el popultts in consecralione domus Domini tanquam unigeniti a Patre plenum gratim et veritatis.
gloriam Dei Israel. Sed et de hujusmodi gloria quoe Non solum, sed et gloriamur in tribulalionibus no-
videri poluit, ausus cst Paulus, qui eral mysterio- slris. (Aug.) Quod autem ait, non solum auiem, sed
rum Dei gnarus, pronunliare quod illa gloria de- et glortamur tn tributalionibus, et caetera, gradalim
slruetur, quoe cliam in vullu Moysi videbatur. Hsec perducit usque ad charkaiem Dei, quam charilatem
autein gloria quse speratur, de qua dicit in spe gloriw dicit nos habere per donuni Spirilus. Monslrat illa
Dei, nunquam destruetur. Est enim talis, rle qua omnia quae possumus nos tribuere Deo esse tri-
idem Apostolus dicit loquens de Chrislo : Qui est, buenda, qui Spirilum sanclum per gratiam donare
inquil, splendor gloriw et figura expressa substanliw dignatus est, quoniam per tribulationes oporlet nos
ejus (Ileb. i). Hujus glorise ergo videndse speni ge- itHroire in regnum Dei (Act. xxiv), ideoque el iu his
ruiit hi, de quibus dictuni est: Recli mundo corde, gloiiandiim docet. Spei autem addita tribulalio
auguientuni facit prsemii : index enim lixaespei tri-- A, tur, sed per graiiara sancli Spirilus infunditiir. Haec
bulalio esl, quse testimonium perhibet ad coronam. secundura sernionis ipsius vel litterse consequenliam
UndeDominusait: Beali erilis cum vos persequen- pro adapcrtione aposlolici eloquii explanata sint.
tur et dicent omne malum adversum vos propter ju- Nunc jam quid inlerior sensus contineat requiramus.
siitiam Dei;gaudete etexsultate, ecce enim copiosaestt Et prirao de glorialione videainus, quod dixit, Gloria-
mercesvestra in cwlo (Matth. v). Conlemnere enimfi mur in tribulationibus nostris. Sermo enim gloriatio-
prsesentia, et quse obleclamento sunt, et in pressuraEt nis interdura laudabiliier in Scripturis, inlerdum
non cedere spe futurorum, magni meriti est apudi culpabililer ponitur. Etenim cum dicil Jeremias :
Deum. Ideoque in tribulalione gloriandum esl,, Hwc dicit Dominus : Non glorietur sapiens in sapien-
quia tanto plus acceptiirum se' credit, quantum1 tia sua, nec foriis in fortiludine sua, neque glorietur
in tribulalione se viderit fortiorem. Scienles quodl dives in diviliis suis : sed in lioc glorielur qui gloria-
tribulaiio patientiam operatur. (Ambr.) Hoc est,, tur, inteltigere et agnotcere me, quia ego sum Domi-
tribulalionem patientiam operari, si tribtilatio ipsai nus qui statuo misericordiamet judicium et justitiam
inotuni non paliaiur, infirniilalis aut dubitalio- super terram (Jer. ix), in uno eodemque capilulo
nis. Paiientia autem probulionem. Maiiifeslum est,, gloriationem et laudabililer et culpabilker posuit.
quia patientia, si lalis fuerit qualem dixinius, firmai BJ Nam si quis, inquit, gloriatur vel in sapientia sua,
videbitur probatio. Probalio aulem spem. Spes5 vel in forliludiiie, vel in divitiis, culpabilitcr gloria-
in eo qui probatus videtur, non immerilo dicitur. tur; si quis vero in agnoscendo Dominimi gloriatur,
Dignus enim scietur, accepturus remuneralionem ini et intelleclu jiidiciortim ejus, et iuisericordiacet ju-
regno Dei. Spes autem non confundit: quia charilass slitiae, laudabiliter gloriatur. Cum ergo iste sermo ad
Dci diffusa est in cordibus noslris per Spirilum san- utrumque respicil, requirendum nobis esl in quibtis
clum qui dalus est nobis. Spes non confundil dumi recta gloriatio sit, et in qulbus niinus recta gloria-
stulli et hebetcs a perfidis judicaraur, credentes quae> tio. Quod ita deinuin poterimus agnoscere, si naturas
inundana carent ratione : pignus enim charitatisi rerum competenti distinclione leneanius. Quod au-
Dei habemtis in nobis Spiritum sanctum datmni tem dicimus, tale est. Omnia qune sunt vel aguntur,
nobis : fidele enim esse proraissum -Dei probat autbona suiit, aut mala, aut indifferentia. Dequibus
Spiritus sanctus datus apostolis, etnobis, qui prsesti- quamvis lalior haberi debeat Uisptitatio, tamen quan-
tit ut diversis linguis imperki loquerentur, cum in- tum ad praiscnlem locum sufficit proferenius. Bona
terprelalionibus ad confirmandam spem, ut et cha- illa cerluni est proprie dici, quae ad virlules anirai
ritatem Dei coramendaret in nobis; ut quia charos! pertinent; et mala ea sola dcfiniri, quse ad malitiain
lalli impossibile est, securos nos faceret de promis-. ^ speclant, el contra legem Dei agiinlur : caetera vero
sione, quia et Deus est, qui promisit, et his quos( indifferentia esse, id est, neque bona, nequc mala
charos habere vult promisit. (Orig.) Primus sta- nominanda, ut sunt divkiae,species corporis, et forti-
liui sermo capituli hujus arabigukalis aliquid con- tudo, vel proceritas, alque ea quae corporis usibiis
tinet : non enim habet in consequentibus ad quid serviunt. Si quis igitur distinctioneni diversilalis
referri dcbeat quod dixit, Non solum autem. Unde hujtis ignoral, et glorialur in his quse non sunt vere
vide si possimus hoc modo ambiguitalem elocutio- bona, nec ad virtutera aninii pertinent, culpabiliter
nis absolvere. Quoniam in superioribus multa nobis gloriatur. Paulus vero qui in his erat perilissimiis,
per Dominum nostrum Jesura Christum pracslita esse cum dixisset quia gloriamur in tribulationibus nostris,
perdocuit, ut cum dicit juslificatos nos esse ex fide ne forte putaretur in rebus indifferenlibus et mediis
per Dominuin noslrum Jesuin Chrislum, et per ipsum gloriari, reddil continuo rationera, et oslendit quod
accessum habere in graliam istam, per ipsuni eliain gloriatio sua, quam in tribulationibus habet, ad vir-
glbriari in spe gloriaeDei; ad haecorania quae dicta tutes aiiimi pertineat. Dicit enini, quia tribulaiio,
sunt, referri puto debere: Non soLumautem, hoc esl, pro qua glorior, patientiam operatur, palienlia vero
Non solum hoc, quod supra dixi; sed et hoc quod probationem, probatio vero spem, spes vero non con-
"L
cjtoriatnur in tribulalionibus noslris, pcr Dominum fundit, quia charilas Dei di/fusa esl in cordibus no-
noslrum Jesum Chrislum habemus. CaHeris etenini stris, per Spirilum sanctum: et in his edocet quod
iu tribulalione tristanlibus, nos gloriaeipsius virtuie per succedentes sibi virtules gloriatio tribulatioiuim
roborati, in tribulalionibus gloriamur. Didicimus usque ad sancti Spiritus culmen ascendat. Quod iu
namque novam ex eruditione ipsius disciplinani, ut prsesenli capitulo Apostolus dicit, quia tribulalio
pertribulationes bonuin palientiaccapiamus; habentes paiienliam operalur, si patienliam unam esse ex
vero patienlisebonum, probabiles judicemur : et per aninii virtulibus conslat, tribulatio sine dubio quae
patienliam multarum tribulalionumprobali,spem fu- virtules anirai parit, neque mala, neque indiffereus,
ttirae a Deo remunerationis habeamus : quae spes, sed bona appellanda esl. ln tantum aulem, sicut su-
ia certa et vera est, non confundk sperantes. Fi- pra dixiuras, paiienlia virlus animi dicenda esl, u(
dem namque el spem consequkur charitas Dei, quae per patieiiliain dicat probationem nostri fieri, et
onraium major est, et non solum replet mentem no- per probalionem spem dari: quaeutique quoniam, iu
stram, sed et abundat ac diffunditur in cordibus no- Dcositaest, qui virtuUim omnium pater est, non
stris, pro eo quod non humana a nobis arle acquiri- confundit sperantem. Simul enim cura spe et chari-
1571 B. RARANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1572
tatis abundanliam tenet, quseprimo loco, quia major j,A est. Irapii namque eraraus antequam convertere-
omnium esl charilas, spirilui copulalur. Quod si raur ad Dcum; et Christus utique mortem pro
quis nobis occurrat, cl dical medium esse et inriiffe- nobis antequam crederemus cxcepit: quod procul
rens iribiilationcm, quoniam quiriem iiivcnimus dubio iion fecisset, nisi nimiam erga nos habuissct,
etiammalos et irapios lribulari,et non coiitinuo, quia ct abundantissimam charitateni, vel ipse Doininus
tribulanlur pro malis aclibus suis, virtus animi tri- nosler Jestis Chrislus morientlo pro impiis, vel Detis
bulatio eorum reputanda csl: virie si possinms hoc Pater unigenilum suum pro impiorum reriemptione
niodo respontlere, quod tribulatio quidem proprie tradendo. (Ambr.) Si pro incredulis ac Dei inimicis
sanctornm esl, inipiorum auiem et iiijusloruin tri- Christus ad lempus morli se dedit, ad tenipus enim
bnlalio flagella appellcnlur. Dcniquc in psalmo sic mortuiis cst, quia tertia die resurrexit, quanlo ma-
dicit, Mullw tribulationes justorum (Psal. xxiv); de gis cuni in illum credimus auxiliis suis muniei nos?
islis atttein ait, Mutla flanella peccatoris (Psal. xxxi). Atl boe enim pro nobis inortuus esl, ul et vilain el
Etforlassisproplerealrihulalioct anguslia ad sanctos gloriain nobis acquirerct : itaqtte si pro inimicis
pertinel, quia ipsi sunt qui arclam et angustam viam niorluiis est, quantum prseslel amicis, debel iniclligi.
inccdunt, et propterea tribulari dicunlur. Quod au- Apud boinines ergo, id esl, secundum lempus mori
lem dixit, quia charilas Dei dijfusa est in cordibus jg visus est : ille enim apud inferos pro salttle aiiinia-
nosiris, diligentius coiisideranduni est in quoruin rura irreverentes, et nequam spiritus judicabat.
cordibus Dei charitas diffurrriaUir.Ego puto quod in Tcnipora in mundo sunt, ubi orjtur et occidit sol, et
illorum, qni jara non habent spirilum servitutis ite- luna incrcraeiUum et decrcraentuin facit, el dies et
ruin in timorc, sed el illortim in qtiibus perfecta nox in statu suo non perseverant : res enim quae
charilas foras mitlit timorem (I Joan. iv), et quibus tempori et aetati subjecta est: mutabilis semper est.
spiritus ndoplionis dalur, qui clainel in tordibus eo- Huic ergo tenipori Christus morluus est, duni ex-
ruin, Abba Paler. Non est ergo cujusciuique boiiiinis cessil e corpore. Ubi aulem tempus non est et aelas,
nisi pcrfecli, ct lalis qualis erat Paulus, in ctijtis ibi non solum vivus, sed et victor repertus est. Hinc
corde diffiindatur cbaritas Dei per Spiritum san- voluit alfeclum Salvatoris erga nos commendare,
clum. Sed et illud mihi cOnsiderandum videtur, cum dixit: Vix pro juslo quis moritur : Chrislus au-
ulruntne .hic charitatem illaui dicat, qua nos diligi- teni pro impiis mortuus est, si enim pro justo vix
nitis Deum, an illam qua diliginuir a Deo diffusani aliquis moritur, pro impiis, quomodo polesl fieri ut
esse per Spirilum sanclum in cortlibus noslris; et si quis morialur? et si pro bono unn forte audeat quis
quiilem illa charitas qua Detira diliginuis, intelliga- mori, aut forte non audeat, quia utrumque difficile
tur, serino iste assertione indigel : si vero, quia di- C ( esso significat, qtieraadmodum polest videri, ut au-
xil effusam esse Dei charilalem in corriibus nostris, deat aliquis pro multoruni impietalibus niori; si
ista potius intelligenda sit, qiia diligiraur a Deo, certum quis cnim projusio, autbonoforle audeatmori, mi-
cst enini quod Vclutsummum et maximtim rioiiiimsan- seralione quadain iilectus, aut affecUibonorum opc-
cti Spirilus cltarilalem ptraat, qtiod velit niunere prius riim ejus; pro impiis vero non soluni, quod stiarieat
susceplo a Deo, per hoc ipsum diligere possuintis mori deesl, sed el quod in lacrymas provocel.
Deum quod diligimur a Deo. (Cass.) Denique iii tan- Christus atitem mortuus est pro impietalibus populi
ttira virtus chafilatis extollttur ut eani beatus Joan- adhuc noii sui, ul omnia qtioeniundus diflidit facerct
nes apostolus noh solura Dei rem, sed eliam Deum ' credihilia. Duos ergo gradus fecit jtisti et boni,
esse pronuiiliet dicens : Deus charitas est, qui manet qiiamvis cl juslus et bonus diecndus sit, tainen gc-
in charitale in Deo mattel et Deus in ipso (I Joan. iv). nera ipsa posuit, juslum in exercilio significans,
Nam usquc adeo illam diviiiam csse perspiciinus ut bonum vero natura qui simplicitate innocens dici-
illud Apostoli matiifoslissime vigerc sentiaraus in tur; unde quamvis melioris meriti sit, quantum ad
nobis, quoniam chariias Dei diffusa est in cordibus locura istum pertinet, jtistus quam bonus, tamen
nostris per Spirilum sttnctum, qui dalus est nobis. « pro bono, inquit, forte aliquis audeat mori,» ut quia
Quod lale est, ac si dicat quod Deus diffusns est in D 1 miserabilior causa innocentioe est ad hoc cogi forte
cordibus nostris, per Spirilimi sanelum, qui babilat aliquem posse significat. Denique optant paren-
in nobis, qui ctiain cuin ignoremus quid debemus tes pro bonis fdiis mori, non dicam uxores pro
orare, iiiterpellat pro nobis gciiiitibus inenarrabili- bonis marhis : nam si veliinus de bono et justopro-
bus.Quiaulemscriiialiircorda,scilqtiiddcsideretSpi- ponerc, aliquando meliorem juslum deprehcndimus,
riltis, quoniani seciiiidiiniDeuin postulat prosanctis. aliquando praeponendura bonum; si enim juxla Dei
Uiquid enim Christus, citm adhuc peccalores esse- legem qui juslus est melior bono est, sed illo qui
tnus, secundum lempits pro impiis morluus est : vix necrium secum laboravil, ut amplificaret se bonis,
cniin pro juslo quis morituf; nam pro bono forsilan exercilio enim bonum naturse suaejuslus nieliorabil.
quis audeat tnori. (Orig.) Plenius volens virtutes Si aulein juxta muntlum fueril juslus, proeponitur illi
charitatis oslendere qiiam diflusam in corriibus no- bonus propter innocentiam, quia hujusmodi non cst
stris dixeral per Spiriliun sanctum, quibus hoc cau- sine impielale justitia. Itaque omnis natura bona
sis inlelligere debercmns cxposuil, et docct nos esl, juslitia auteni legis Dei fructus est conipetens
quod Christus non pro piis sed pro impiis roortuus naturae, ideoque jusiilia bonitas est, unde justi
1375 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. III. — 1N EPIST. AD ROM. 1574
semper appeliantur el boni. Non taraen semper boni, A terra vita ejus, el pro iniquitalibus poptni duclus cst
justi : quia non propler opera vocaiilur boni, sed ad mortem, et porlavit peccala nostra, el tradila est
propter innocentiam : jusiilia cnira perfecta est bo- in morte anima illius, et cum iniquis reptttata esl,
nitas, dum explel opere naturse suse bona. (Ilieron.) ul hos impios et inlirmos et peccalores, pios el ro-
Dux haaresesex occasionc hujus lestimonii quod non bustos, et jtistos faceret. Nonnulli ita iiUcrprelanttir,
inieUigunt diverso quidem errore, seri pari impictalc st ille pro nobis impiis morluus est, ct peccatoribus,
blasphenianl. Marcion, qui justtim Dciun et cieato- quanto magis nos absqtie ulla riubilalioiie, pro juslo
rem legis iacll el propheiarum, bonuiu aulem Evan- et bono Christo debcmus occumbere. Jusluin autem
gelii el apostolorum, cujus vult esse Filiuin Chri- et bonum non putcmtis essc riiversum, ncc aliquani
stum, dims inlrodiicil Deos, iiniiin jiisluni, alterum proprie significare personam, sed absolule juslani
bonum : et pro justo asserit, vel nnllos, vel paucos reui. Interdtim aliquis inveuiri potesl, qui suuni
opetiisse morleiu, pro bono atitem, i;i est, patre sanguineni lundal. (Oricj.)Est,auior viuehujus tanlus,
Chrisli, innumerabiles niarlyres cxslilissc. Porro ut etiain cum jusla caiisainorlisadvencril, vix uiiiis-
Arius juslum ad Chrislum refcrl, tle quo dictnni quisque morlem patienter aceioial. Juslaautemcausa
cst : Deus, judicium tuum rccji da, el justitiam tuam mortis videtur, ciiuinaluroetegedeferlur : clqiiaravis
filio regis (Psal. LXXI); et ipse tle sc in Evangelio : B justurasit condilionemoi talitatis, vixtarnen ainpleeti-
Non enim Pater judicat qucmquum, sed orttnejudi- tur aiiimus naturse legibus cedere. Commendatantcm
cium clecliiFilio (Joan. v). Et: < ego siciit audio, ila tutiih charilatem Deus in nobis. (Anib.)Sicconiincndat
juriico.»Bonuin auiein DeumPatrcm, de qtio ipse Fi- charitatem suam, dum adhuc inimicis benevolus est,
lius confiteltir : Quid tnc dicis bonum? ncmo est bo- ellnittit quisalveteos, cuin ulique non mercantiir.
nus nisi unus Deus Pater (Marc. x). Cmnque bue Qilaniam si cum adhuc peccalores essemus, Christus
usque blaspliemioc suoe devios calles poiuerit invc- pro nobis mortuus esl, mullo magis juslificaii nunc in
nire, in consequentibus irhpingit, ct corruil. Qiio- sctiigitineipsius salvi erimus ab ira per ipsum. Hoc
modo enim pro Patre quis audct niori, et pro Filio dicit, quia si pro peccaloribus Filium sutim Dcusoc-
vix moritur, cum propter nomen Chrisli tantus cirii permisit, quid faciet pro justificatis? nisi servet
martyrura sahgiiis effusus sil?-Qui igitiir sinipliciler eosabira,idest,tutosillos procstel abiliusionediaboli,
liuiic cxpoiiit locura, hoc polest dicere, quod in veut securi sint in die judicii cum coeperilperfldos ullio
teri lege, in qua justitia est, vix pauci iiiveiUi sint, devastare : quoniam enim uonitas Dei liullura perire
qui stium futlerunt sanguinein, in novo atitein in- vult, morteindignissimam dedit, ul inlclligcntibus Dci
sirumenlo, in quo bonilas cst, atqtic clementia in- gratiara circa se aridercl dignilalem et gloriain, in-
nuinerabiies extilerint marlyrcs. Seri ex co quod -<gralis cuinularetpcenam. Ingrati hi sunt qui, Deo vo-
posuit, forsitan quis eliam audeal mori, et pentlulo canle.dissentiunt, Dei gratiam abliuentes, ut in pro-
gradu sentenliani lemperavit, invenire posse non- posilo erroris et maligiiitalis perraaneanl. (Orig.)
nullos, qui audeaht mori pro Evangelio, ostehdk, NOIIpulo sane quod otiosa sit aptid Paulum varietas
non sic accipieniiiim, sed ex superioribus et ihfcrio- ista verbormn, quori aliquanrio infiriiios, aliquanrio
ribus sensum loci hujus debere traclari; dicens enim impios, aliquando peccatores norainat, pro quibus
Paultts apostolus se gloriari in tribulationibus, quia Chrislum mortuum dicil: et quamvis imperkum se
tribulatio palientiam operalur, palienlia autem proba- fateatur in sermone, non lamen arbilror qiiod in
tionem, probatio spem, spes veio non confundit, quoe his ille per iniperitiani, sed potius pcr ptofiuidaiii
ex eo cerlam habeat promissionem, quia chariias Dei scienliamvariaveril. Per hsec naraque tria omnc pcc-
effusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, cati colligilur genus. Aul eniui ignorans Deum quis
qui dalus est nobis, sccundum illud quod Deus t'i- peccat in tenebris, el vocatur impius : aut Volens
xerat per prophetam : Effundam de spiritu meo su- servare mandatum, vincillir fragiliiate carnis, et
per omnem carnem (Isa. XLIV),miratur bonkalem illecebris proesehtis vitse decipkur, et infirnnis ap-
Cbrisli, quod pro infirrais et irapiis, et pcccatoribus pellaliir; aut sciens volensque conieinnit mandatuni,
mori voluerk, et niori opporluiio teinpore, rie quo * et Odit disciplinam Dei, ac projicil sermones ejus
ipse dicit : Tempore opportuno exaudivi le, et in die posl, se, et peccator nominatur. Atque ila 1'aiilns qui
satutis ciuxiliatus sum tui (11 Cor. vi); et rursum : se imperitum, ut (liximus, in sermone profitelur, in
Ecce nunc lempus acceplabile, ecce nunc dies salulis tribiis bis diversitatibus universa, pro quibus Cbri-
(Ibid.); quando omnes peccavernnt, simul inutiles stus prsedicatur morluus esse, complcxus cst. Qtiod
facti sunt, non fuit qui faceret bonuin, non fuit sb intcrdlim etiani hi, qui sub lege siint, el Deum
usqtte ad unum (Psal. m). lncredibilis ergo bonitas, colere virientur impii in Scripluris divinis noininaii-
el inaiidita clementia mori pro impiis. Vix cnira pro tur, idcirco quod relinquentes Dcum patrum suoruin,
justo aliquein et bono suuni sanguinem fundcre, deos gentium colunl. Quod vero Paultts se cuin pcc-
melu mortis cunclos terrenle. Num inveniri inter- caloribtis iiumeral, qui iii aliis dicit : Nos nttiuia
dum, til aliquis pro justo et bono audeal mori. Cha- Judwi, et non ex gentibus peccatores (Gal. n), hunii-
rkas autem Dei quam in nobis habuil binc maxime litatis ejtis est virtus : imitatur enini illum, qui cttin
comprobalur quod, cum ailhtic peccatores esseraus, peccatum non fecisset, peccaium pro nobis factus
Christus pro nobis mortuus est, et sublata est de est, ef cuni Deus esset, inter lioniines conversatus
1575 B. RABANI MAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUMPAUS III. 1376
est. Commendat ergo tuam charitalem Deut in nobit. J\ A sura Christtim Dominiim nostruin. Si enim, inquit,
(Orig.) Hic commendal, vel confirmal intelligitur, vel cutn inimici essemusreconciliali sumus Deo per mor-
amabilem facit pro beneficiis praestitis. Quod enim tem fitii ejus, multo magis reconcitiati salvi erimus in
Christus, cum adhuc peccatores esseraus, pro nobis vita ipsius, et reliqua. (Orig.) Evidenter ostenditur
mortuus est, spem nobis dat quori mullo magis nos a nos esse aliquain substantiam, quae secundum
peccato purgalos et justificatos, ab ira quac imminet diffinitionem Marcionis vel Valentini naluraliter
peccatoribus salvabit per ipsum : et qui alienos et inimica sit Deo : alioquin si quod inimicum est,
inimicos ita dilexit, ut pro nobis ad moiieni unicum nalurse esset, et non voluntatis, reconciliationem
suum daret, multo magis suos effectos, el reconcilia- utique non haberet. Uhi auteni ex inimico quis
tos sibi selernamsaltitera donabit. Mullo ergo, inquit, amicus cfficitur, certum est quod dum ea opera agit
maois juslificali nunc in sanguine ejus, salvi erimusab quae non amat Detts, inimicus est Dei, etunusquis-
ira per ipsutn. In superiorihus quidem dixcrat: Ju- que tam gravis ct tam odibilis efficilur inimicus,
stificati igilur ex fide, pacem habeamus ad Deum, et quam multiplicavcritopera inimiciiiis oigna. Siint er-
iiunc dicit, Mullo tnagis nunc justificati in sunguine gomensurseet gradus quidam in his peccatorum qua-
ipsius salvi erimus ab ira per ipsum. Ex quo oslendit lilale vel quantitale distincti, qui inimici sunt Deo.
quotl neque fides noslra sine Christi sanguine; ne- B I Unde et ille qui supra omnes peccavk a Paulo ulti-
quc sauguis Christi nos sinc fide nostra justificat, ex liius inimicus destruendus esse memoratur : versa
utroque tamen multo magis sanguis Cbristi nos, aiitem vice et orriine etiam eos qui reconciliali suiit
quam fides nostra justificat. Et ideo mibi videtur, per mortem filii ejus, in araicis haberi certum est;
cuin in superioribus simpliciier dixerit, Justificati ex et essc aliquem ita araicura sicut Moyses amicus
fide, hic addidisse, Multo magis crgo nunc justificati Dei appcllatus esl, esse quoque alios, quibus dicit
in sanguine ejus, ut doceret, quia ab ira ventura Salvator . Jam non dicam vos servos, sed amicos
etiamsi fides nostra nos salvet, etiamsi opera justi- (Joan. xv), credo autem esse adhuc magis farniliares
tise, super haec tamen omnia multo magis sanguis aliquos in coeleslibus amicos apud Deuin, vel illos
Chrisli salvos nos faciat ab ira ventura. qui seniper vident faciera Dei, vel eos qui seinper
Si enim cum inimici essemus reconciliati sumus adstant in conspectu Altissimi: ut sicut supra dixi-
Deo per mortem Filii ejus, tnulio magis reconciliali mus esse quemdam novissimum iuiniicum, ila et ibi
salvi erimus in vila ipsius. (Ambr.) Manifestum est pro virtulura meritis habeantur summi aliqui amici.
qnia si, ut reconciliarel nos sibi, Deus Filiumsutim Ciim ergo ita sinl, nescio si is qui adhtic permanet
niorti tradidit, quanto magis reconciliatos salvos in his operibus, qttse odit Deus, ct pro quibus ini-
facict in vila ipsius? Non eniin poteril miiiime dili- C* micitiae sunl intcr Deum et homines, reconciliattis
gereamicos, qui prodest inimicis. Si eniin IIIOISSal- esse Deo per sanguinem Christi nierilo riicatur.
valoris profuit nobis adhuc impiis, quaiito mjgis ju- Quomodo enim reconciliatus est, qui est inimictis?
slificalis vita ipsius, cuin resurgit a morluis ? quia Paulus ergo merito et de se et sibi simiJibtis d/cil,
sicut mors ejus a diabolo nos eruit, ita el vita ejus c/uia cum inimici essemus, reconciliati tumus Deo per
dediejudicii Dei nos liberabit. (Aug.) Ergo Christus sanguinemFilii ejus. Grandis pudor esl, ubi talis rc-
pro impiis raortuus est, et ChrisUis Deus est, quo- concilialio facla est, ubi inimicilias inler Deuin et
jnodo regnavit inventus in vita Dci jusliis, quando homines non serino peccaloris, sed sanguis intcr-
neperiret morte Dei quaesitus est impius? in vita cessoris absolvit, iteruni nos converti ad iniraicitias,
enim Dei salvi eriinus, quia in vita noslra periera- et agere ea quoe odit ille quem nobis non nisi efftt-
mus. Sed cum audimus, et vitam Dei ct mortem sio sanguinis sacri reconciliaverat.
Dei, discernamus quid unrie sit: vkam quippe attu- Non solum aulem hoc, sed et gloriamur in Deo, per
lit nobis, mortem vero accepit a nobis, nec tamen Dominum nostrum Jesum Christum, per quem nuuc
pro suo merito, sed pro nobis. Fuimus, inquit, et reconcilialionem accepimus. (Ambr.) Non tanlum
nos naiura filii irw, sicut el cmteri (Ephes. n), in hac pro accepta salute et securitale Deo gratias agendas
ira, cum essent homines per originale peccatum, B*docet, sed et gloriandum per Jesum Christum in
tanlo gravius et perniciosius quanto majora vel Deo, qui dignatus est ex impiis et inimicis dici nos
plura insuper addiderunt, necessarius erat media- suos amicos, ut omnia beneficia per Christum con-
tor, hoc est reconciliator, qui hanc iram sacrificii secutos nosgaudeamus; ulquia peripsum cognovimus
singtilaris cujus erant umbrae omnia sacrificia legis Dettni, gloriantesineo, reddamus ei honorificentiam
et prophetarum, ohlatione piacaret. Cum autem Deus parem Deo Patri, ipso sibi idoneo teste praedicante :
irasci dicitur, non ejus significatur perturbaiio, Ut honorificent, inquit, Filium, sicut Iionorificanl
qualis est in animo irascentis horaiuis, sed ex bu- Patrem (Joan. v). Post Dei ergo Patris providenliam,
manis molibus translato vocabulo vindicta ejus, et donum quod dedit per Christum, ut personani
quse non nisi jusla est, irse nomen accepit. Quod Filii nobis gratam faceret, quia per Christum unum
ergo pcr Mediatorem reconciliamur Deo, et accipi- redempti sumus ab uno Deo Palre, adjecit: Proplerea
inus Spiritura sanctum, ut ex inimicis efficiamnr sictil per unum hominem peccalum in hunc mundum
fdii, quotquot enitn Spirilu Dei agunlur, hi filii intravil, et per peccatummors, el sic in omnesIwmines
Dei sunt (Rom. vm), haec est gralia Dei per Je- mors perlransiit, in quo omnes peccaverunt. Quoniaui
1577 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. III. - IN EPIST. AD ROM. 15,8
superius Dei gratiam per Chrisium datam ostendit JA apud temelipsum perlractato, unde in hunc mun-
sccundum ordinem veritaiis, nunc ipsum orriinem dum introivit peccatum, aut ubi erat priusquam
iinius Dei patris, per unum Christum Filiumejus de- hic inlroiret? aut si omnino erat, vel si fuit ante
clarat, ut quia Adara unus, id est, Eva, el ipsa enim illura, ad queni dicilur : Usquequoinventm sunt ini-
Adam est, peccavit in omnibus, ita unus Cbristus quitates in te, et propler hoc projeci le in terram
Filius Dei peccalum vicit in omnibus : et quia pro- (Ezech. xvm). Nobis autein de his non est tutum
positum graiiac Dei erga genus humanum ostenriit, plura disserere, cum videamus Aposlolum vix de
ut ipsa primordia peccali oslenderel, ab Adani cce- singulis haec perstrinxisse sermonibus, per unum
pil, qtii primum peccavit, ut providenliam uiiitts Dei homiuem peccatum inlroivit in hunc mundum. Mun-
per unum reforraasse doceret, quod per unum fue- dus autein, ut diximus, intelligendus est vel locus
rat lapsum, el tractum in mortem. Hic ergo unus in quo habitant homines, vel lerrena et corporalis
esl, per quem salvati, hanc illi reverentiani, quam vila, in qua mors habet locum, cui mundo, hoc est,
Deo Patri debemus, ipso volente. Dicit enini idein terrenoevkae crucifixos se dicunt sancti, et mortuos.
o.lioloco (Rom. xiv): Qui in his servit Christo, pla- Et pcr peccatum , inquit, tnors : illa sine dubio
cel Deo ; cura scriptum sit : Dominum Deum luum mors, de qua et Propheta dicit,quia anima qumpec-
] caveril ipsa morielur. Sed videamus quomodo in om-
udorubis,el illi soli servies(Deut. vi). Si ergo soli Deo B
servicnriumdicit, et Chrislo servirepraecepil, in uni- nes komiues per Iransiii mors, in quo omnes, inquit,
tale Dci eslChristus, necriisparautalter Detis,quando peccaverunt. Absoluta sententia pronuntiavit Apo-
cuni soli Deo serviendum lex coinmonet, Chrislo stolus in omnes homines pertransisse mortein pec-
servicns Deo placere dicatur. (Orig.) Pro viribus cali in eo in quo omnes peccarunl, sicut et alibi:
convertamur, ei priino videanius quomodo per Omnes enim peccuverunt, et egent gratia Dei(Rom.
ununi hominem peccatum introivit in hunc mun- ni). Et ideo etiamsi Abel illum justum dixeris, nou
duro, et per peccatum mors. Fortassis enim requi- potest excusari. Sed non opus est cum ingeiili peri-
rat aliquis, si ante Adam mulier peccavil, de qua culo in his singulos quosque enumerare sanclorum,
dicilur quia seducta in prevaricalione facta est; ei cum sufliciat et Apostoli sententia, quse mortem dicit
rursum ante ipsura peccavit serpens; peccavil enim in omnes homines perlransisse, el illius quidixit:
cuni dixit raulieri : Ut quid hoc dixil Deus, ul non Nemo mundus a sorde eliamsi unus diei fuerit vila
manducetis de omni ligno paradisi? et ilerum pec- ejus. Sed ista mors peccati quse in omnes pertransiit,
cavit, cum Deus dixerat, quia quacunque die man- cum venisset ad Jesuin, et tentasset euin perforare
ducaveritis ex eo, morte moriemini, et ille diceret ad aculeo suo (aculcus enim mortis peccattim) reptrlsa
mulierem, Nequaquam morte moriemini, sed sciebat iQ est, ct confracta. Vita enim eral, et raors necessa-
Deus , quia quacunque die manducavcritis ex eo rio exterminabatur a vila; et tunc ad eain dicitur:
aperientur oculi veslri, et eritis sicut dii, scientes Ubi est mors aculeus tuus, ubi est mors victoria lua ?
bonum el malum; si ergo anle Adam mulier pecca- (1 Cor. xv.) Idcirco eniin quia omne viccrat, hie
vit, et ante mulierero serpens, et in alio loco dicit dicitur ad eam, Ubi est mors vicloria tna? Sed cl
Aposlolus,quia Adam non est seduclus, mulier auiem quod peccatum quidem non dixit in onuies honiines,
seducia est (I Titn. n), quomodo per unum homi- sed in mundutn introisse, mortem vero non iu mun-
neiu, et non magis per unam mulierero videbitur dum, sed in omnes homines, et non introisse, sed.per-
inlroisse peccatura ? A muliere enim initium peccati, transisse, non pttto , quod frustra hac diversilate
et ante inuliereni a serpente, sive a diabolo, de quo usus sitPaulus, arbitror quod mundum hic terrenos
dicitur in Evangelio, quia ille homicida eral ab inilio quosque, et in terrena conversatione pernianenteni
(Joan. vm). Sed vide in his Apostolum naturae ordi- designet: homines vero eos dicat, qui jam se inci-
nem lenuisse, et ideo quoniam de peccato loqueba- piat agnoscere, et scire, quod ad iinaginem Dei facti
tur, ex quo mors in omnes homines perlransierat, sunt. In illos ergo qui mundus appellantur, id est,
successionein posteritalis humanae, quse huic morti lerrenos, intrasse dicit peccatuin, et nusquain esse
succubuit ex peccato venienti, non mulieri ascribit, D exittim ponit; in eos vero, quos jam homines vult in-
sed viro. Noii enim ex muliere posleritas, sed ex lelligi, dicit pertransisse peccatum, id est, fuisse
viro noiiiinatur, sicut et ipse Apostolus in aliis dicit quidem, sed per poenkeiuiam conversionis depulsura
(/ Cor. xi) : Non enim est vir exmuliere, sed mutier esse, et pertransisse nec ultra in eis stetisse. Unde
ex viro; et iterum, Sicut enim mulier ex viro, ila apparet in litteris Pauli ne unam quidem syllabam
el vir tion ex muliere, sed per mulierem : et ob hoc vacuain sentiri debere mysteriis. (Ambr.) Mors au-
morlalis posleritas, et corporalis successio, viro po- tem dissolulio corporis est, cum anima a corpore
tius tanquam auclori, et non mulieri deputatur. separaiur. Est et alia mors, quse secunda dicitur, in
Require sane quomodo per unum hominem in hunc: gehenna, quam non peccato Adoepatimur, sed ejus
mimduni dicit introisse peccatum, et certum est, occasione propriis peccatis acquiritur, a qua boni
quod hic niundum lerrenum htinc appellet locum, ini iramunes sunt, tantum quod in inferno erant,sedsu-
quo hoinines habitant, si in nuUo alio loco introivitL perioriquasi in libera [custodia], quiadccelosascen-
peccatum, neque in illis locis invenitur, ubi spirilaliat dere non poterant. Sentenlia enim lenebantur data in
ticquitiac in cceleslibus nomiiiantur; sed et illudl Adam, quod chirographum in dccretis morle Christi
1579 B. RABANIMAURIARCIHEP. MOGUNT.OPERUM PARS 111. Vatsu
dcletum esl. Sententiae autera decreti sunl, ut unius A homiui habenli noliliam creatoris, vitam suam lege
horninis corpus solveretur super terram, anima vero frenare, ne fruslrelur agnitio : teriia vero pars est
vinculis inferni deienta cxitia patcretur. Jocibilis, ulnolitiaDcicrcatoris et cxenipluni morum
Usque ad tegcm enitn peccalum eral in hoc mundo: cieleris tradanliir, ul discant qucmariinodum apud
peccatum autem non impnlabalur cum lex non esset. Crealorem nicriium collocatur : Iiaec est vera et
(Aug.) ,Quod aulein ail, usque ud legem enim peccct- Christiana prudentia.
lum in mundo fuil, intclligeudum est, quousque ve- Sed recjnavil mors ab Adam usque ad Moysen
niret gralia; contra eos dietum esl, qui arbkrantur eliam in eos, qui non peccaverunl in similitudinem
per legera auferri poluisse peccata. Dieit autem Apo- prwvaricationis Adce qui esl forma fuluri. (Aug.)
slolus inauifesta esse peccala pcr lcgein, non auteni Quod auleni ail, sed regnavit mors ab Adamusque
ablata, cum dicit, pcccaium aulem non imputabuiur, ad Moysen,cl in his, qui non peccaverunt in simililu-
cum lex non esset. Non cuim ait, non crat, sed non dinem prwvuricalionisAdw... (" Ilic minus liabel.) Hoec
imnutabalur; neque cum lex data est, ablatum est, csl fuluri forma Ariam, tle qua supcrius loqui cce-
setl deputari ccepil, id est, apparere. Non ergo pu- pcrat, el cjus aliquas differentias inlerponens tli-
lemus usque ad legem ita dicluni esse qua"sijaui stuleral ordineni, ad quem liunc rcdettndo conclu-
sub lege non esset peccalum, scd sic riictum esl, B sifriiccns: Itaque sicul per unius deliclumin omnes
usque ad lecjem, ul totura legis tcniptis aiinunieret homines, etc. (Ambr.) Quoniam non iinputabalur
usque ad fineni legis, quod est Chrisliis. (Ambr.) peccatum anlcquain lex darelnr per Moysen, sicut
In Adam omnes dicit peccasse, sicul supra nierao- dixi, ipsa usurpalionis impiiiiilate rcgnabat mors,
ravi, et usqtie ad legem datam non iinputatura esse sciens sibi illos devotos. Regnabat ergo raors secu-
peccatum, pulahant enim se honiines apud Deum rilate dominalionis sux, tam in hos qni ad lempus
iiiipuue peccare, sed non apud bomines : nec enim evadebant, qiiam in istos, qui etiam hic pcenas da-
Iex naluraUs penittis oblorpuerat, quia non ignorabant pro malis operibus suis. Omnes enim suos esse
baut quia quod pati nolebanl, aliis faccre non de- videbal; quia qtti fucil veccalum, servus est peccali
bebanl. Nani usque adeo non ignotum fuit peccalura (Joan. vin); iinpune eriim ceriere putantes magis rie-
iuler honiines, ut Jacob cura idola sua apud illtini linqiiehanl,circa ha;ctanienpeccataproinptiores,quoe
quaereret socer ejus Laban, in quo iuvenlum fuisset inundus quasi licita nulriebal. Quo facto gaudebat
furluin, niorte dignuin juriicarei (Gen. xxxi) : et salanas, securus quod causa Adoe rclicium a Deo
Joseph, quainvis per caluniiiiani, laincn quasi rcus lioraincm in possessionem habebal. Regnabat ergo
clausus in carccre esl ; el pistor el pincerna Pha- mors in eos qui peccaverunl in sitnilitudine prwva-
raonis ob deliclum siuiiliter passi siinl: et Moyscs, C ricationis Adw, qui est forma fuluri, quod in subje-
occiso yEgyptio, allerrilus lege esi. Quoniodo ergo clis nionstrabinius. Itaque non in onines morteiu
non iraputabatur peccaluni cum lcx non esset? aut rcgnasse manifcslum est, quia non peccaverunt 0111-
quoinotlovindicabatur, nisilex sciretiir?Lexnaluralis nes in similituriineni praevaricationis Ari;e, id esl,
semperesl, nec ignorabaturaliqiiando, sedputabalur non onincs contenipto Deo peccaverunt. Qui atilcni
ad leinpus tanluin auclorilalem baberc, nec et apud sinil qui, conteinplo Deo , peccaverunt, nisi qui ne-
Deumreos faecre: igiiorabatur eiiim quia judicaturus glecto crealorc scrvicrunt crealura?, deos sibi coi;-
esl Detis genus hunianum.acperhoc noniraputabatiir slitiienlcs quos colerenl ari injuriani Dei ? Iilcirco
peccaluin, quasi peccaluin non cogniluui cssel apuri kriabalur in istis diabolus, quia viriebat illos iniila-
Deiiin, incuriosiiin Deuiiiasscrenles. At ubi atilcm lcx ttvres stii clfeetos. Nam el Thare pater Abraha:, ci
dala est per Moysen, nianifeslaliiinest cuiare Deuin Nachor, et Laban proprios rieos sibi vindicahant
res humauas,el 11011 iiiipuncfuUiruiu bis, quimalefa- (Gen. xi ; Ceii. xxxv). Et pecealimi Aike non longe
cit!iiles,(piaciinquecxcaiisaiiipi\esciitievaiiunl. Nara cst ab iriololalria : prievaricavil cnini piiiaiis se ho-
utiquequiiiitcrse,iuagislrajustkiavclnatura,peccata niincin fuliiruiii Deiiin. /Eslimavk enini hoc niagis
non iiiulla ccnscbanl, quanlo niagis Dcuin queni iiiun- profuliiruin (piod diaholus suasit, quain quod Dcus
di sciebanl opifieeni, luec rcquisituruni non debue- B jussit, in locoDcitliaboliinistatutns: unrieetsiibjecltis
ranl ignorare? Qtiippe ctini Sodonia el Gomorrha per est diaholo. Siinililcr et hi iransgresso Deo, (iiiin
ignein adjuriicala! sinl deperire, quori o!<liviolexerat, crcaturae seiviunl, pcccant simili roodo, non co-
Moyses auteni ul firmarel Deuni juriiccm fore, scri- riem ; quia siuiilitudo solel haberc aliquid riissi-
bendo manifcslavil. Seri ctini pnelermisso Deo (i- niile. Ncc enini polest riici , quia ct bi qui proc-
gnienta coeperuut in honorem reeiiiere, riepravali ceptuin acceperimt non ericnrii de arbore, sieut
meiile, parlera legis naluralis, qti:eprima esl, calca- Atlam fuerunt, qui peccaverunt non praevaricato Deo,
veruiil. Quia lex nattiralis tres lialict partes, ctijus seri in lege naturali. Qui enim inlellexil, sive ex
prima haec esl, ul agniius bonoretur creator, nec Iratluce , sivc inriicio naturali , el veneralus est
ejus claritas el majcslas alicui tic ereaturis riepute- Deum, railli honorificentiam nominis ac majcsta-
tur : secunda auleni pars est moralis, hoc est, ul tis ejus imperliens, si peccavit, quia impossibile est
bene vivalur, modeslia gubernanle : congruit eiiiin iion peccare, sub Deo peccavk, non in Deum, quem
11Vid. quaruinriam propositionuui ex Epist. ad Rorn. S. Auguslini exposkionera. nostrte Palrologkc
tom. XXXV, col. 2007, 2068. EDIT.
1581 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. III. IN EPIST. AD ROM. 1382
judicem sensit: ideoque in hujusmodi mors non re- A tudinem (Exod. xx). Data igitur lex est, ne niors
gnavit: iri hos autem sicut dixi regnavil, qui sub regnaret, ul abolilis pecratis prioribus, uiii Deo ob-
specie idolorum servierunt diabolo. Proptcrea quod sccundaret genus buinanum. Unriealio loco idem rii-
ex in auctoriiaie non eral proinulgala, juriicem citApostolus : Non regnel peccatum in veslro mor-
Deum praesenlire nequiverunt. Maxiraa pars mundi tali corpore, ul obedialis ei (Rom. vi) : quo diclo
Deum fore esse- judicem iguorabat, perpauci au- oslendil etiam nunc regnare mortem, si-lex conlem-
tem in quos non regnavit mors; in quos autem re- natur. Quid enim regnum mortis est, nisi cum lit
gnavil, post istani mortein, qu»;prima dicitur, a se- voluntasejus, dura imperat, ad pcrniciem obedientis,
cunda excepti sunt ad poenani el perditionem fulu- cujusimperii voluntas caputestidololatrioe?Et tamen
ram: iu quos autcm non regnavil, quianon pcccavcrunt sic proescribilur nobis de Grsecis codicibus, quasi
tii similitudinem prsevaricationis Adsc,sub spe reser- non ipsi ab invicem discrepenl: quori facil sturiium
vati sunt advenlui Salvatoris in iiberationem : sicut contemplionis [contentionis]. Quia eiiimpropria quis
legilurde Abraham, quia qiiamvisapudinferos fuerit, auctoritate uti non potest ad victoriam, verba legis
discretus tamen longo intervallo est, ita ut cbaos adulteral, ut sensum suum quasi verha legis asserat;
esset ingens inler juslos et peccatores (Luc. xvi). Si ut non ratio, sed auctoritas praescribere virieatur.
uiter justos el peccalores chaos ingens erat, qtianto B Constat autem hoc per quosdam Latinos de ve-
iiiagisinter impios,uljuslis essel refiigeriura et pec- teribus Groecis translatos codicibus, quos incorru-
catoribusoesius, impiis vero ardor, ul ante juriicium ptos simplicitas temporura servavil et probal: post-
quid unicuique riignum esset non lateret ? Ac per hoc quam autem a concordia animis drsceilentibus, et
regnabal in eos raors, quia viriebat opera subiilitatis hoereticisperlurbatilibus torqueri quoeslionibusccepe-
suseprofecisse cis ad pcenaraquasi iniinicis. Noncnim ruiit, niulla iininutata sunl ad sensum humanum, ut
laluit illum ad hoc facluuihomineiu in mundo, ul im- hoc coniineretur in litleris quod hoinini virieretur;
perium unius Dei proedicaret, quod praevaricatus cst un:le ei ipsi Groecidiversos coriices liabent. Hoc au-
Satanas. Ac si in Graeconon ita caulum dicaiur : sic tem verum arbitror, quando et ratio et historia, et
eniiu dicitur scriptnm, etiaui in eos regnasse mor- aucloritas observalur : nam hodie quoe in Latinis
teni, qui non peccavcrunt in similituriinein prsevari- repreheiidurilur codicibus, sic inveniuntur a veteri-
calioiiis Ariae.Totum enim bic complexus virielur, ut bus posila, Terlulliano, Victorino, et Cypriano. Pri-
quia niors, iri esl dissolulio, per invidiaiu faeta est muin enim in Judoea ccepit destrui rcgnura uiortis,
diaboli, et in eos qui non peccaverunt regnasse mor- quia notus in Judwa Deus (Psat. LXXV) ; liunc au-
lem dicat, moriuntur eniin, quod voti est Satanae. tem in omnibns genlibus quotidie deslrukur, duin
Quod si verum esset, non oportuil dici : Regnavil C magnaex parte ex filiis diaboli fiuut filii Dci. liaque
mors ab Adam usque ad Moysen, si ab initio usque non in omnes regnavit mors, sed in eos qui pecca-
ad fuiem regnat in omnes: aut forte gradus fecit, ut vcruul in simililudiuem prsevaricationis Adoc, sicut
ab Adain usque ad Moysen regnaverit, ct a Moyse supra raemoravi. Adara autein ideo forma fiituri
usque ad Christuni; a Christo vero usque ad finein, est, quia jam tunc in mysterio dccrevk Deus per
ut ad quain utilitalein hoec loculio proficeret, cum iinum Cbrislum emendare, quod per ununi Ariani
necsic locutusprobctur. Dixitcnini : Ab Adam regna- peccatum eral, sicut riixi in ApocalypsiJoannis apo-
vil mors usque ad Moysen,propter quodlex non erat stoli, (Apoc.xvn) : Agnus, inqiiil, qui occisus est a
manifestata, ut data lege sub auetoritale cjus vive- coustilulione niiindi. (Aug.) Apostolus prolixius ric
rent, scientes quid cavercnl, ne regnaret in eos duobus bominibus disptttat uno codeinque priino
niors. Igitur qui ante legein hoc scrvavit natura Adam, per cujus peccatuni et nioilem laiiquam
duce quod postea.lex niandavit, ntinquid potcst dici hocreditariis malis posteri cjus obligati suinus. AI-
quia niors regnavk in euin? natii vide quid de eo tcro autem secunrio Ariam, qui non liomo laniuni,
scriptunisit : Peccalum, inquit, non imputabalur cum setl etiam Detts est, quo pro nobis solventc quoil non
lex non essel, et arijecit, : sed regnavil mors ab Adam n debebat, a debitis et paternis et propriis liberati
usque ad Moysen, eo utique tenipore, quo lex non suraus. Proinde quos proplcr uniim illum lenebat
eral: et convenit, ut quia anleqiiani lcx daretur, diabolus omnes per ejus viliatain carnalein concupi-
iuors regnavit, in cos rcgnasse dicalur, qnipeccave- scentiani generalos jusluni csl, ut proptcr bunc
runl in similitudinemprwvariatlioiis Adw, siculsupra unitni diinittat oranes pcr ipsius iramaciilatani gra-
menioraviiiius. Sicul enini post datain legeni qui tiani regeneratos. Si Apostolus imitatione hoc inlel-
fornicationi, aut iriolis servierunl, conteinnenles Ie- ligi voluisset per diaboluin polius peecatum in miin-
gislalorem, regnavit in cos mors; ila ei anle le- dum inlrare dixisset: de diabolo quippe scripltim
gera qui sensuro legis prsesenscriiiit honorificantes est: Imitantur eum, qui sunt ex parle ipsius. Sed
anctorem ejus, non utique regnavit in eos raors : ideo per unuin boininera dixit, a quo generatio ho-
propterea enim regnasse dicitur, quia cognitio unius niinum ccepil, utpergenerationera doccrel esseorigi-
Dei evanuerat in lerris. Dcnique sic coepit data lex: nalc peccalum, propter hoc sic.ut per unum homi-
Ego tum, iiiquit,DominusDeusluus,qui eduxilede lerra nem in hunc tnundum peccalum inlravil. et per pec-
jEgypli, de domoservitulis : nonerunl tibi diialii prw- catum mors, et ita in omnes homines pertransiil, in
ter me, et non facies tibi idolum, neque uLlamsimili- quo otnnes peccaverunt, sicut ab illo uno ho-
1585 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1384
inine, sic ab eodem peccato infantes imnmnes esse A modo gratia Christi adirait regnum, ne suorum
non possunt, nisi ab ejus reatu per Christi bapti- aninias ad pcenas larlari perlrahat. Quod vero
sinirai resolvantur. Utrum peccatuni, an mors, an adjunxil de Adam, qui est forma fuluri. Ne-
utrumque, per omnes hoinines perlransisse dictum que hoc uno morio inlelligilur. Aut enim fonua
sit videtur ainbiguum ; sed quod horum sit, rcs ipsa Cbristi econlrario esl, ut quemarimodura in illo om-
lani aperta demonstrat. Naro si peccalum non pcr- nes moriunlur, sic et in Cbristo omnes vivilicentur;
transisset, non omnis homo cum lege peccati quae et quomodo per ipsius inobcdientiam peccatores
in meiiibris est nasccretur. Si mors non perlransis- constiluli sunl multi, sicper Cbristiobedienliam ju-
set, non onines lioinines, quantum ad istam condi- sti constituanlui' mulli. Aut formam futuri eum
lionein niorlaliura peilinel, morerenlur. Quod au- dixit, quod ipse inflixerii forniam niortis posteris
leni dicit Apostolus, in quo omnes peccaverunt, in suis. Ille tainen est melior intellectus, utecontrario
quo intelligitur, nisi in Ariam, in quo eos dicit fornia esse credatur, quara lnultura comuiendat Apo-
eniori ? quia non erat justura sine criminc trans- stolus. Denique ne omnino ex aequo in hac fornia
ire supplicium. Usque enim ad legem peccatuni in eadem conlraria pensarentur, adjungit, et dicit : Sed
muudo fuil : non quia deinceps in neniine fuil hoc non sicut deiiclutn ila et donatio. Si enim ob unius
diclum est, sed quia non polerat per lilteram legis B delictum tnulli tnorlux sunl, mullo magis gralia Dei,
aulerri, quod solo polerat spiritu gratioc; ne quisquam et donum, in gralia unius hominit Jesu Chrisli in
ergo fidens de virihus, non dico voluntalis, sed po- mullos abundubit, ut intelligalur non hos magis niul-
lius vanitalis suoe, putaretlibero arbitrio legem po- los, cum iniqui niagis rnulti sint, qui.damnabuntur;
tuisse sufficere, ctChristi gratiam dcrideret, ideoait scd magis abundavit, quia in his qui per Christura
Aposlolus, usque enim ad legetn peccalumin mundo redimunturlemporalkervalelforma mortis ".xAdaiu,
fuit: peccalum aulem non depulabatur, cum lex non in aciernura aulem valebit vitoeforma per Christiiin.
esset, non dixil, non erat, sed non depuiabatur, quia Qiiamvis ergo, inquit, Ariauifuturi forma sit, e con-
lex non eral, qua arguente demonstrareiur, sive lex trario plus lanien pitcslat Chrislus regeneralis,
rationis in parvulis, sive lex litterse in populo. Sed qiiam in eis nocueral ille generatis. (Orig.) Igitur
regnavit, inquil, mors ab Adam usque ud Moysen, mors peccati regnavit ab Ariani usque atl Aloysen,iri
quia ncc lex per Moysendata potuit regntnn mortis esl, usque ad atlventum Clirisli. Moyses enim Iex
auferre, quod sola Christi gralia abstulit. Iu quos au- appcllatur, et lex, sicut scriptura est, usque ad Joan-
leiu regnaverit vide : Etin eos, inquit, qui nonpec- nis baplismum habuil locum ex quo ccepit Jesus re-
caverunl in similitudinem prmvaricalionis Adw. Re- gnum Dei praedicare. Si vero, ut in nonnullis eu'in-
gnavit crgo et iu eos qui non peccaverunl; sed cur 'J plaribus habelur, etiam in eos qui non peecaveruul
rcguaveriloslendil, cum ait, tn simititudinemprmva- in siinilitudinem prsevaricalionis Adse, mors ista,
ricationis Adm. Isie cniin est melior intellectus lio- id cst, quse in inferno aninias detincbit, regnasse
rum verboruin, ut cuni dixisset, regnavil mors, et dicaiur, intelligimus, el sanctos quosque sub ista
in eos qui non peccuverunt,quasi nos moverel, quare niorte etiamsi non peccandi, at cerle moriendi legc
in eos regnaverk qui non peccaverunt, adderet in decidisse: Chrislum vero idcircoin iiifernum desccn-
similiiudinemprwvaricationisAdw, id est, quia inerat disse, non solum ul ipse non leneretiir a morte, sed
in eorum lnenibris similkudo praevaricalionisAdae. ut eos qui inibi non lam prsevaricationis, ut tiixi-
Potest et siciulelligi, regnavit mors ab Adam usque mus, criniine, quam nioriendi conditione habebnn-
ad Moysen,et in eos qui non peccaveruntinsimililudi- tur, abslraberet, sicut scriptum est, quia mulia cor-
nem prwvaricalionis Adw, quia in seipsis, cum jam pora dormienliumsanctorum resurrexerunt cum illo,
nati essent, nec ratione adhucutereniur,qua ille ute- et ingressi sunt in sanctam civitaiem (Matth. xxvu),
balur quando peccavil, nec praeceptum accepissent in quo et prophetse dicta complenlur, quibus ait de
quod ille transgressus est, sed solo originali vhio le- Cbristo : Ascendensin altum caplivam duxit caj.tivi-
nerentur obslricti, per quod eos regnura mortis tra- j. talem (Psat. LXVII) ; et hoc modo per rcsurreciionem
heret ad condemnationeni. Quod regnum mortis in suam raorlis quidem jam regna desiruxit. Untie cl,
eis tanluin non esl qui Christi gralia renali ad ejus; capliviialein scribitur liberasse, ipsura vero ininii-
perlinent regnuin, quoniam mors teiuporalis, quara- cuni el lyrannum, cujus regna dissolvit, au i,
vis et ipsa de originali deliclo propagata sit, corpus: quando dicalApostolusdestruenrium. Novissimus,in-
in eis inleremit, aniinam vero ad pcenas non trahil. quit, iniinicus deslruelur mors (I Cor. xv). Regnuui
Ubi voluit regnum mortis inlelligi, ut aninia reno- vero jam mortis deslruclmn, et captivitas quse suh
vata per gratiam jam non moriatur in gehenna, idI ea tenebalur, abducta cst. Sed quia ipse ininiicus et
est, a vita Dei non alienelur, non separetur; lempo- tyrannus adhuc in novissimo et in fine saeeuli de-
ralis autem mors etiam in his qui Cbristi raorte re- struendus est, idcirco etiam nunc videmus eum non
dimuulur, relinquatur inlerim ad exercitationem fi- tam regnare quain Iatrocinari, et depulsum regno
dei, et agonem prsesentis luctaminis, in quo et mar- per deserta et avia circumeuntem quserere sibi inli-
tyres certaverunl. Assumatur vero et ipsa in reno- delium manum, et ideo clamabat Apostolus : Non
vatione corporis, quam resurrectio pollicetur. Ibii ergo regnet peccalum in vestro morlati corpore ad
enini penitus absorbebitur mors in vicloriam, cuii obediendumdesideriis ejus(Rom.vi). Verum nos con
1585 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. III. — 1N EPIST. AD ROM. 1586
lenti perstrinxisse paucis ea quse Apostolus oblecla A Manifeste diversum est, quia uno Adse peccato
esse voluit, sequenlia requiramus. Addidit post bssc, condemnati sunt, qui in siniilitudinem prsevarica-
qui est forma fuluri. Quod quidera arabigiium mihi tionis ejus peccavenmt : gratia vero Dei per Chri-
videtur utrum ex eo tempore quo hsec scribebat stiim non ex uno deliclo, sed ex mullis justificavit
Apostolus Adam fuluri forma dicilur, quod est soe- homines, dando illis remissionem peccatorum. Hoc
culi venturi; an a semetipso, id est, ab Adam futuri, ad magnificenliam pietatis Dei et Christi loquitur,
ut in Christo accipiatur, quod lempus Aposlolo haec ut cum deliclo Adae multi tenentur a morte secunda
scribenli futurum non erat, setl praeteritum. Quam- in inferno inferiori; donum tamen gralioeDei, cum
vis et in alio loco, cum de Adam et Eva loqueretur, justum esset plecti illos, non solurn ignoscit illis,
ideni Apostolus dixerit : Mysleriumhoc magnum ett, sed justificat. (Atwjr.)Dicant haeretici, quomodo ex
ego autem dico in Chritto et in Eccletia ( Ephet. v), uno delicto in condemnationem, nisi quia suflicit ad
quo videtur hoc magis nobis ad iiitelligendum de- condemnationera eliam unum originale peccatum,
disse, quod forma futuri dicatur Adam in eo quod quod in omnes homines pertransiit. Gralia vero,
advenit Christus ad Ecclesiara sibi sociandam : ne- ideo ex multis delictis in justificationem, quia non
scio sane quomodd quis possit et prsevaricationem sohim unum illud solvil quod originaliter trahitur,
ejus, et peccatum, et hoc quod mors per ipsum in ]} ] sed etiam caetera, quse in uno quoque homine motu
•omneshomines pertransiit in forma Christi coaptari, propriae voluntatis addunlur. Si enim ob unius de-
ne forte et conlrariis, ut idem Apostolus in superio- lietum mors regnavit per unum, multo magis quia
ribus exponit, cum dicit, sicut enim per unum homi- abimdantiam gratiae et juslitiac accipiunt, in vita re-
nem mort, ila et per unum returrectio mortuorum; et gnabunt per unum Jesum Christum. <Stenim unius
iterum, ticul enitn per inobedienliamuniut hominit pec- delicto mors regnavit per «nam.Aquo delicto parvuU
catoret conslituli tunt multi, ita et per uniut obedien- per baptismum expiantur, multo magis qui abundan-
tiam jutti constituentur multi. Si vero intelligamus liam graliae et juslitiae accipiunt, in vita regnabunt
Apostolum a suis temporibus, quibus haec scribebat per unum Jesuni Christum : multo magis utique in
dixisse Adam futuri esse forniam ; ita magis intelligi- vita regnabunt, quia reternae vitae regnum erit,
tur, quod sicut in hoc sseculomors regnavit per unum mors autem in eis temporaliter transit, non in
Adara, etmortale effecluraest omne hominum genus, aeternum transibit. Mullo magis abundantiam gra-
ita et in futuro soeculo vita regnabit per Christum, tim, el donationis, et justitiw accipienles, in vita re-
et immortalilale donabitur omne hominum genus. gnabunt per unum Jesum Christum. (Ambr.) Contuen-
Sed non sicut delictum, ita et donum. (Amlir.) dum est ununi esse sensum, et in nullo differre :
Propter quod enim formam esse dixit unius Christi' C mortem enim dicit regnasse, non regnare; quia qui
unum-Adam; ne et catisam Adsetalem significassepu- inteUexerunl per Iegem judicium Dei, sublati sunt
taretur, qualis etChrisli est, ideo ait: Sed nonticut dede ejus imperio. Regnavit autem, quia sine manife-
liclum, ita et donum, quia in eo tantum forma Adam1 slatione legis limor Dei non erat in terris. Superior
Christi est, quia quod unus peccavil, unus emendavit. ergo sensus est ut, quia mors regnavit ab Adam us-
Si enitn unius delicto mulli mortui tunl, multo) que ad Moysen in eos qui peccavenint in similitudi-
magit gralia Dei, et donum in gralia uniut hominits nein praevaricationis Adae, multo magis gratia re-
Jesu Chrisli in plures abundavit. Hoc est, si delicto) gnet abundantia doni Dei in vitam per unum Jesum
unius multi mortuisunt, imitanles prsevaricationeuil Christum. Si eniin mors regnavit, quare non magis
ejus; magis gratia Dei et donum in plures abunda- gratia regnet, quac niulto plures justificat, quam hi
vit, ut confugieihtes ad se. Plures enim gratiaml sunt in quos regnavit mors : quanto magis gratia re-
consequuntur quara mortui sunt delicto Adse.Undei gnare credenda est, quse conferl vitam per Chrisluni!
nianifestum est non de hac morte, quae omnibus3 Igitur sicut per unius deliclum in omnes homines
couiuiunis est, significasse; quia omnes omnino mo- in condemnationem, sic et per umus justitiam in om-
riuutur, et non lamen omnes gratiam consequuntur : nes homines in justificationem vitw. Hoc est, sicut
neqite mortem in omnes regnasse, sed in eos qui de-- per unius delictum omnes condemnationem merue-
licto Adaemorlui sunt, significatur, quos in simili- runl similiter peccanles, ita et in justilia unius
tttdinem praevaricalionis Adaedicit peccasse. Hi suntt omnes justificabuntur credentes. Si qui aulem con-
quosdicit inunius delictomultos morluos, gratiamau- demnationem hanc generalem esse putant, simili
teni Dei in plures abundare; quia et in his qui delicloo modo et justificatioriem generalem accipient. Sed
Adaemortui dicuntur, similiter peccantes, etinhisquili non est verum, quia non omnes credunt. (Aug.) Ita-
uon peccaverunt in hac Adae prsevaricaiionis simili- que sicut per unius. delictum in omnes homines ad
tudine Dei gratia abundavit: paterno autem peccatoo condemnationem, ita et per unius justificationem in
ex Dei sententia erant apud inferos, gratia Dei abun- omnes homines ad justificationem vitse adhuc per-
davit in descensu Salvatoris, omnibus dans indul- maneant in vanilate raentis suae, et dicant uiium
genliam.cum triumpho sublatis eis in coelum. hominem non propaginem trajecisse, sed exemplum
El non sicut per unum peccatum, ita et donum : praebuisse peccati. Quomodo ergo per unius delictum
nam judicium guidem ex uno in condemnationem, , in omnes homines ad condemnationera, et non potius
donum aulem ex multis delictis in justificalionem. pcr mulla sua delicta, nisi quia etiamsi illud uiiuiii
PATBOL.CXI. kk
sit, tamen idoneum cst perducere ad condeinnatio- A quodaramodo inserta sunt juslitiae semina, addila
neni, eiiam ntillis additis cseleris, sicut perducit par- lex est, cujus auctoritate et magisterio ingenium na-
vulos morienlcs, qui cx Adara liascunlur si in Christo turale proficeret ad fructuni justitioe facienduin: sicui
non renascaiitur. In eo vcro quod tibi vidctur duo enim nalivilas interit nisi liiitrinienta nabeat, qui-
isla iuter se essc contraria, ut omnes eant in con- bus fota adolescat, ita et naturale justilite ingeniuni,
ilciiiiialionem per Adam, el omnes in justificalionem nisi habeat quod respiciat et veneretur, non facile
per Christura, oinnino erras : nuUus enim hominum proficit, sed ocgrotat, et superveiiientibus cedit pcc-
n.isiper Adain trahhur ad damnationera, dc qua per la- caiis : consuetudine enim delinqucndi premitur, ne
vacruin regenerationis homines ILberantur.Et nullus crcseat in fruclum, et pcr boc cxstinguilur. Proviricn-
lioininumnisi pcr Christttni abhacdaniuatioiie libera- ter ergo data est lex, sicut teslatur propheta : scd
tur. Ideoque ex ulraquo parle riicti sunt omncs,quia poptilus vclerein consuetudinera scquens multiplica-
iiemo ari rianinaliouem gencralionis nisi per islum, vit pcccata. Ipso enini usu plus ccepit peccare quam
nemo ad vitain rcgenerationis, nisi per illum, ac per antea peccaverat; et sic faclum esl.ut dala lege non
boc non gcneralilas tinitis pariis locuni excludit al- miiiuercntur, sed abundarent peccata: Apostoluseriun
terius, quia cx liis ipsis, qui generalkcr moriiiiitur ostenditquid proveneritdata lege, nonquidlexfeceril.
iu Atlam, quos vull vivilical Christus, qui propterea B E Quomodo aulcm legis vitio crescebant peccata, qu;e
oinncs libcrare dictus csl etiani ipsc, quoniam non comniinabaUir, ne peccetur, scri subintrasse dicitur,
liberat qu;e, inquani, nisi ipse, sicui riictus esl illti- ut abundaret peccalum ? Verum est, quia quasi pro-
rainare piiineni homiricm, quia ncino quemquam ftitura intravit, elcum huinilitale: postea autem ccepit
illuiniiiat si noii ipse. Sicul enim,per inoqedienliam dominari eis quibus praeccperat ne peccarent, et pec-
unitts hominis peccatores consiiluti sunt ptures, ita cabant. Ostendere enim ccepil lex abundantianipecca-
et per unius obcdientium justi constituenlur mulii. loruni, cum quae interdixeral plus fiebant quara facta
(Ambr.) Quos supra onraes dixil, hic plures ct mtillos erant. Igitur hoc raodo, ut abundaret deliclum, dala
signkicat; plures eniin Adocdeliciuni secuti sunt proe- lexesl: cominendanseiiiniApostolus fidem,per qiiatii
varicando, non omnes; el multi justi constituentur utique peccata delentur, legem dixil fecisse, ut abunda-
per (idem£hrisli, non oiuiies. Non ergo in eos regnavk renlpcccata, sicul supra dixi, quia nondataest, ut abo-
mors, qu,iiipu peccavcrunt iu siinililudiuem praevari- lerenlur peccata, sed ut abundarent; dum et ante legcni
caiiouis Adoc.(Aug.) Vidc queuiadinoiiumcoinmeiidat peccatorcs ostcndit, el post legem reos omnes lenuil.
iiiiiitnet ununi, id csl AriainclChristura, illum ad con- Ubi aulem abundavit peccatum, superabundavit et
(lcinnalioncm,hunc ad juslificalionein cum tanto post grcttia. Manifestum est, quia cum abundarel pecca-
Adain vcnerit Chiislus iii carne, ut sciamus eliani *-> ( tuin, superabundavil gratia : dura donum Dei venit
anliquos justos, quicunque esse potucruiil, non nisi cx proniissionc, et oinnium peccata conlexk, ut dia-
pcr eainriein fidcm liberalos per quani liberaraur et boli invidia iiihil se profecisse doleat. Quia enim cum
nos; firieni scilicct incarnationis Chrisli, quse Ulisi data esset lex ad utilitatem huinanam, id egit diabo-
prxnuniiabalur, sicut et nobis annuntiabalur. Ideo1 lus, ut suariendo illicita , invcrteret, ut quod profutu-
hic Christiini horainera tlicit, cum sit et Deus, ne: rum datura erat, in contrarium proficeret, dum man-
qttisexistimet anliquos juslos per Deuui taiUumniodo i data contempta sunt, ut non utililas ex lege, sed ju-
Cbristum, id csl per vcrbum quod erat. in principio) dicium Deiad vindictani procederet:tuncjustusalque
non eliam per fidem incai;nationis ejus fIua et honio) misericors Dcus, ut gloriam diaboli, quam de iriuni-
Cbrislus dicitur, poluissc liberari. Lex aulem subiiir phato homine quaesierat, exinaniret, Filiura suum
travii, ut ubundaret deliclum. Quod auteiii ail, lexc venturum decrevit, qui omnia peccala donaret, ut ma-
subiniravit, ut abundarel deliclum, ipso verbo satlss jorfieret laetitiaex dono gratise, qtiamfuerat luclusex
significavit nescisse Judoeos q.ua dispensatione lex( peccato. Gaudiumenim doni Dei etiam his proficil, rie
data sit. Non cniin dala cst quse posset vivificare,t quibuslriumphare nonpotuit Satanas; idcirco super-
quia gratia vivificat per fidein : sed data est lex adi abundavit gratia superpeccatumquodsuasitSatanas.
ostendeiiduiii quanlis quaroque arctis viuctilis pecca-- Ut quemadmodum regnavit peccatum in morlem,
torum constricti lencrentur, qui de suis viribus adi ita el gratia regnet per justiliam in vilam wternatn,
iniplendam jusliliam praesumebant. Sic abundavitt per Jesum Christum Dominum nostrum. Peccalum
peccatum, cuin et concupiscentia ex prohibiiione ar- regnavit, videndo opus suum peccantibus in morlem
dentior facta cst, et peccantibus contra legem prse- proficere, in qua gloriabatur simili modo, ut et gra-
varicalionis crimen accessit. Quod intelligk qui se- lia regnel per justitiara in vitam aeternam, per Je-
cundtimgradum in illis quatuor gradibus consirierat. sum Christum Doniinuni nostrum; ut sicut per Adain
(Ambr.) Potesf dici cconlra : non ergo oportuit dari i'i cceptum peccatum regnavit, sic et per Christum gra-
legem, ne peccata iucrescerent: si euim ante Iegem n tia. Sic autein regnat gratia per justitiam, si accepU
niiiius peccatum cst, non opus fuit lege. Plane ne- )- remissione peccatoruin justitiam sequimur,ut videns
cessaria fuit lex, ut ostenderet impulari apud Deum ai gratia fructum se hahere in bonis quos redemit, rc-
peccala, quoeiinpune Uericredebantur, ut de ca:tero 'o gnet in vitani aeternam, sciens nos futuros setemos.
scirentquod evitare deberenl. UnrieIsaiaspropheta:i: Siiperabundavit ergo gratia, quia peccatum regnavit
oe' ad tenipus, gratia autcra in selernum. Dei enim re-
Lex, inquil,in adjulorium dalaest, ut quia ipsi nalurae
guum est,gratia regnante, sicut diaboli regnuin erat, A i CAPUT VI.
peecato regnante. Totum tamen ad Christem re- Dectarat Apostolus in peccatis non esse manendum, et
fert, ut omnis gratia Dei a Christo discatur. (Aug.) quod sit virluose operandum.
Quod vero dicit, lex autem subintravit, xtt abundaret Quid ergo dicemut? permanebimus in peccalo, ut
delictum, jam non pertinet ad illud delictum quod gralia abundet? Absit. (Aug.) Quod aulem ait : Quid
trahitur ex Adam, de quo superius dicebat, mors re- enim dicemut ? pennanebimut in peccato, ul gratia
gnavit per unum. Legem quippe sive naturalein in- abundet? Abtit. Qui mortui sumus peccato quando
teUigamus, quae in eorum apparet oetatibus, qui jam [quomodo]vivemutin eo. Hic ostendit de praeterilis
ratione uti possunt, sive conscriptam, quoe data est peccatis factum esse, ut donarentur, et in eo super-
per Moysen, quia nec poluit ipsa vivifieare ei ribe- abundasse gratiam, ut praeterita peccala dimitleren-
rare a lege peccati et mortis quae tractata est ex tur. Ergo quisquis adhuc quaerit augmentapeccati, ut
Adam, sed magis addidit praevaricationis augmenta : augmentum gratise sentiat, non inielligit id se agere,
ubi enith non esl kx, nec prmvaricaiio. Prsevaricata utnihil in eo gratia operetur. Opus enim gratise cst,
ergo lege quse in paradiso data est, nascitur homo utRsoriamurpeccato. (4m6>.)Hoc cst, nunquid scm-
ex Adatn cum Iege peccati et morlis, de qua dici- per peccandum est, ut donum Dei abundet, tegcns
tur: Video aliam legem in membrit meis repugnan- B 1 n»stra peccata, ut semper remissionem peccatorum
tem legi mentit mem, et cselera (Rom. vn); quoe ta- speranteS, quia Deus pius est, Christi gratiam prX-
nien nisi mala postea consaetudine roboretur, faci- feramus? Non utique. Idco enira nostri miserltts cst
lius vincitur, non tamen sine gratia Dei. Lege autem Deus per Christurii, ut de esetero non peccanies, ct
alia praevaricata, quse est in usu rationis animae ra- meritum nobis et D'ei gratiam in nos regnare facia-
tionalis, in setate honiinis jamratione utentis, prseva- mus. Aufert enim regnum gratiae Dei, et tradit pec-
ricatores flunt omnes peccatores terrae: Prsevaricata cato, qui rursus redit ad veterem horainem, hoc
vero lege etiam illa quoedata est per Moysen, multo est, ad ritum prseteritae vitse. Duabus enim ex causis
aroplius abundat delictum. Lex ergo subintravit ut misericordiam accepimus, ut et diauoli regnura cx-
abundaret deticlum, sive cuni honiines negligunt cluderetur, et Dei imperium ignorantibus prsedica-
qnod dicit ac jubet, sivc cum' de suis viribus prsesti- reuir, per hoc ipsum dignitate nobis qustsita. Qui
mentes adjatorium gratiae non implorant, et addunt enim mortui sumus peccato, quomodo adhuc vive-
infirmkati superbiam. Gum autem vocatione divina mut in itto? Hoc dicit, quoniam viventes peccato
mteHi-gunteui sit ingemiscenduin, et invocant eum m iWortui eramus apud Deum : qui peccat enim vivit
quem recte credunt, dicentes : Miserere mei, Deus, peccato, sicut qui non peccat vivit Deo. Superve-
secundam magnam misericordiam luam (Psal. L). El, C ( niente enim gratia Dci per Christum, e( nos per fidem
Ego dixi, Domine,mi$erere mei, sana animam meam Iavacro spiritali regenerante, ccepimus vivere Deo,
quomam peceavi tibi (Psat. xi). Gum ergo se homo mortui autem esse peccato, qui esl diabolus, hoc est
ad illum extemlerit et sic ingemoerit, fiet quod se- taraen mori peccato, liberari a peccato, fieri autem
qiiiiur, ubi autem aburtdavit delicium, superabundavil servum Dei. Itaque morlui jam peccato, non redeamus
ffratia, et dimittuntui1ei peceata multa, quoniam di- ad mala pristina, ne iterura vivamus peccato, et mo-
lesit multura (Luc. v»i), et difftindilur in corde cha- rientes Deo, amissadignkate.poeiiamquam evasimus,
ritas Dei, unde fiat legis pleniuido, non per vires incurramus. (Aug.)De qua per unum hominem pccnae,
arbitrii quod Cstin nobis, sed' per Spirkum sanctum et per unum horainera gratiae cum locutus fuisset,
qui datus est nobis, ut quemadmodum regnavit pec- deinde sacri baptismatis in crtice Christi grande my-
eatwmin morte, sic et gratia regnet per juttitiam in sterium coramendavit, eo modo, ut intelligamus niliii
vitam mternam, per Jetum Chrittum Dominum no- aliud esse Christi baptismum nisi raortis Christi
ttrum. Modo, cum dixisset, ut quemadmodum regna- similkudinem. Nihil autein aliud niorteni Christi cru-
vit peccatum in morte, non ait, per unum hominem, cifixi, nisi remissionis peccati similitudinem, ut
siut prJmum hominem, aut- per Adam; quia jam di- quemadmodum in illo vera mors facta est, sic in no-
xerat, le® suMntravit ut aburidaret delictum : quse bis vera remissio peccatorurri; ef quemadmoduin i'n
abuntfa*tia non pertinet ad primi hominis propagi- illo vera resurrectio, ita in ndbis vera justificatio.
nem, sed ad conversationis humanse praevaricalio- Ait ergo : Quid ergo dicemut? permanebimut in pec-
nem, quae'ilii lini delicto, quo solo obstricti lenen- cato, ul gratia abundet? Dixerat enini superius, ubi
tur infanles jara in majoribus aeiatibus ex abundantia enim abundavit peccatum, tuperabundavit gratia;et
iniquitatis adjecla est. Sed quoniam hoc totum etiam ideo qusestionem sibi ipse proposuit, utrum propter
quod non pertinet ad illius unius delicti originem, abundantiam gratise consequendam, in peccato git
tamen idonea est solvere gratia Salvaloris; ideo cum perraanendura. Sed respOndit, absil, atque subjecit:
dixisset, sic et gratia regnet per justitiam in vitam Si mortui sumut peccato,quomodovivemusin eo ? nihil
osternam, addidit, per J-esumChrisium Dominum no- dici poluit brevius et melius; quid enim nobis gratia
strnm* NuHins itaque argnmentationes contra hsec Dei utilius confert in hoc prsesentr sreculb maligno
apostolica verba iinpediantparvulos a salute,quoeest nisi ut moriamur peccato, ac per boc ipsi graliae iit-
in Christo Jesu Domino noslro, tanto magis pro eis vcnietur ingratus, qui propier Jlam vult vivcrc in
loqui debemus, quanto ipsi pro se loqui non possunt. peccato, per quain morinitir peccalo.
1391 B. RABANl MAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 139S
An ignoralts quia quicunque baplizali sumus in A surrexit Chrislus a mortuis per gloriatn Palris, Ua et
Chrislo Jesu,in morte ipsius baplizati sumus?(Ambr.) nos in novitatevitw ambulemus, elc., usque duin ait:
Hoc dicit, ut sciamus baplizatos nos jain non debere Quod enim mortuus est peccato, morluus est semel;
peccarc, quia cum baptizamur, commorimur Christo. quod autem vivil, vivitDeo: ita et vos exislimate vos
Hoc est in morle ipsius baptizari; illic enim orania morluos esse peccalo, vivere autem Deo in Christo
peccala nostra moriuntur, utinnovati deposita morte, Jesu. Hinc enim probare cceperat non esse nobis
resurgere videamur ad vilara renali, ut quomodo permanendum in peccalo, ut gratia abundel, ut di-
Christus morluus peccalo resurrexit, ita et nos per xerat: Si mortui sumut peccato, quomodo vivemut
baptisinuin spein resurreclionis habeamus. Baptis- in eo ? Alque ut ostenderet nos mortuos esse peccato,
mum itaque mors peccali est, ut alia sequalur nali- subjecerat : An ignoratit, quia quicunque baptizati
vitas, quae corporis mauente compagine, hominem tumut in Christo Jesu, in morle illius baplizati tu-
iiiente innovat, sepulta oranium maloruro actuum mus ? Sic itaque totum locum istum clausit, ut coe-
vetustate. Consepulti enim sumus cum ttlo per bap- pit; morlem quippe Christus sic insinuavit, ut ctiam
lismum in morlem, ul quemadmodum Christus resur- ipsum mortuum diceret esse peccato, cui vero pec-
rexil a mortuis per virlutem Palrit, ita et nos tn no- cato, nisi carni? in qua erat non peccatum, sed si-
vitate vitm ambulemus. Hsec dicens, etiam istud si- B 1 milkudo peccati, et ideo nomine appellala peccati.
gnificat, quod primuin est, quia Christus corpus Baptizatus ilaque in morlem Chrisli, in qua non
suuni a morluis excitavk; ipse enim virlus est Dei soli majores, verum eliam parvuli baplizantur, ait:
Palris, sicul dixit : Sotvile templum lioc, et in tribus Sic et vos, id est quemadmodum Christus, sic et vos
diebus excitabo illud; hoc autem dicebat de templo1 exislimate vosmortuos ette peccato, vivere autem Deo
corporis sui (Joan. n); et quia resurrexil in novami tn Chritlo Jetu. Quidquid igitur geslum est in cruce
vitain qusejam mori nesciat. Nova autem dicitur,< Christi, in sepultura, in'resurreclione, lertio die, in
quia a Christo data est, quoeest disciplina Chrisliana. ascensione in ccelum, et sedere ad dexteram Patris,
Nos auiein baptizati consepulti suraus Christo, ut de1 ita geslum est, ut his rebus non myslice lantum di-
cactcro hanc vitam sequamur, in qua Christus rectis, sed eliain gestis configuraretur vita Christiana
surrexil. Baptismum ilaque resurrectionis pignus1 quse hic geritur. Nam propler ejus crucem dicluiu
esl, et imago; utjam in praeceptis Christi manenles» est (Ga(. v) . Qui autem Jesu Chritli tunt, carnem
ad prseleiita denuo non revolvamur. Qui enim mori- tuam crucifixerunt cum passionibusel concupiscentiit;
tur jam non peccat: niors enim fraispeccali est. Nam1 propter sepulturam : Sepulti enim sumut cum Chritto
ideo per aquam celebratur, ut sicut aqua sordes cor- per baptittnum in mortem; propler resurrectionem :
poris abluit; ita et nos per baptismum ab omiii pec-'-'' Ut quemadmodum Christut resurrexit a mortuis per
cato spirilualiter purgalosnos et innovatoscredamus,, gloriam Patris, ita et nos in novilate vilw ambule-
ut quOd incorporale est, invisibiliter abluatur. Si' tnus; propter ascensionem in ccelum, sedemque ad
enim complantali sumus similitudini morlis ejus, si- dexteram Palris : Si autem returrexistit in Chritto,
mul et resurrectionis erimus. Tunc nos feliciter dicit' quw turtum sunt quwrite ubi Chritlut ett in dextera
posse resurgere, si similkudini mortis ejus fuerimus> Dei sedens, qum turtum tunt tapite, non quw tupei
couiplantati, id est, si in baptismo omnia vitia de- terram, mortui enim etlit, et vila vetlra abtcondila
poneiites, in novam vitam translati, de csetero noni ett cum Chritto in Deo.
peccemus: per quod simul el resurrectionis illius3 Scientes hoc , quia vetut homo noster simul cruci-
sirailes erimus; similitudo enim moriis similemi fixus esl, ut destruatur corpus peccati, ut uttra non
praestabit resurrectionem, quod in epistola sua Joan- serviamus peccato. Quod autem ait, hoc scienles, quia
nes apostolus memorat dicens : Scimus quia cum i vetus homo noster simut crucifixus est, ut evacuetur
apparuerit, similes ei erimus (I Joan. m), hoc estt corpus peccati. Refertur ad illud quod per Moysen
inimorlalem et gloriosum resurgere. Nec enim hsec c dictum est: Malediclusomnis qui in ligno pependerit.
erit similitudo, ut nihil distet, quia siinilis eril in" n êleris bominis crucifixio signiticata est in cruce
corporis gloria, non in divinitatis natura. An igno- Doinini, sieut novi hominis instauralio in resurre-
ralis, inquit, quoniam quicunque baplizati sumus inn ctione signata est. Manifestum est autem secundum
Chrislo Jesu, in morte ipsius baplizali sumus? (Aug.)) eum nos agere veterem hominem qui maledictus est,
Si ergo hinc ostendimur morlui csse peecato, quiaa propter peccatum. Et de Domino dicttim esse nemo
morlem ipsius haptizati sumus, profecto cl parvulili ambigit, quod peccata nostra portavit, et peccatum
qui haptizanlur in Christo, peccalo morimitiir, quiaa pro nobis factus, et de peccato condemnavit pecca-
in morte ipsius boptizantur: nullo enira excepto di- tuin. Quid sit autem evactiare corpus peccati ipse
ctum esl: Quicunqueergo baptizali sumus in Chrislo o exposuit, ut ultra non serviamus peccalo ; et illud,
Jesn, in morle ipsius baptizati sumus, el ideo dictuinn quod ait, st morlui sumus cum Christo, hoc est, si
est, ut probaretur mortuos esse nos peccalo : cui ii crucifixi sumus cum Christo. Dicit enim alio loco
aulem peccato parvuli renascendo moriunlur, nisi>i (Gal. v): qui aulem Chritti Jesu sunt carnem tuam
quod nascendo traxerunt? ac per hoc etiam ad ipsoss crucifixerunt cum viliit el concupitcentiit. Non ergo
pertinet quod sequitur, dicens : Conscpulti enim su- '.- Dorainum malcdixit Moyses, sed quid oslenderit
mttsitli per baptistnum in morlem,ul quemadmodum n ejus crucifixio prophetavit. (Ambr.) Mulla innectit
et ilerat, utbaptizatos doceat jam non debere pec- jA corpore mortit hujut (Rom. vn). Et iterum eorpus
care, maxime ne ad idololalriaui revertanlur; gravis- humilitalit vocat corpus nostrum. Sed et de Salvatore
sinium enim crimen, et caput tolius erroris est: ne quodam loco dicit, quia venerit in similitudine car-
perdant gratiam acceptam a Deo per Christum. Ho- nis peccati, ut de peccato damnarel peccatuui in
niinein ergo veterem actus prseteritos dicit, quia carne. In quo ostendit quod nostra quidera. caro,
sicut novus homo per fidem et puram vitam dicitur, peccali sit caro; Christi autem caro similis sit carni
ita el vetus homo per diffidenliam et malos acttts. Hos peccati. Non enim ex semine viri conceptaêst, sed
actus crucilixos dicit, id est mortuos, ut corpus de- sanclus Spiritus venit super Mariam, et virtus Altis-
struaturpeccali,quod est cuncla crimina.Omniaenim simi obumbravit ei ut quod nascebalur ex ea, Filius
peccata simul corpus appellat, quod deslrui dicit per vocaretur Excelsi. Sic ergo Paulus per ineffabilem
bonam vitam et fidem catholicam. (Aug.) Crucifixio Dei sapientiam, quse data est ei, arcanum nescio quid
quippe inlerioris hominis poenitenliae dolores intel- intuens et reconditum, corpus noslrum corput pec-
liguntur, et continentiae quidam salubris cruciatus, cati, et corput mortit, ct corput humilitatis appellat.
per quam mortera mors impielatis perimilur, in qua Si autem morlui tumus cum Chritio, credimus
non nos relinquit Deus, et ideo per lalem crucem eliam quod sitnul vivemuscum illo. (Ambr.) Manife-
evacualur corpus peccali, ut jam non exhibeamus B stum est hos qui carnem crucifixerunt, id est, mun-
membra nostra, arraa iniquitatis et peccali, quia et dum cum viliiset concupiscentiis ejus, mori mundo,
interior homo. Si utique renovalur de die in diem, et commori Christo, aeternaequoque vitae ac salutari
profecto velhs est, anlequam renovetur. Intus namque coimaginari, ut gloriaeChrisli similes effici merean-
agilur, quod idem Apostolus dicit (Colots. m): Exuite tur. Caro vero, id est, corpus sic crucifigitur, si
tjos veteremhominem, quod ita consequenter exponit, desideria ejus calcentur, quse manenle in ea peccato,
quapropter deponentet mendacium loquimini verila- creantur ex praevaricatione primi honiinis ccepta^ in
tem. Ubi autem deponitur mendacium, nisi intus, ul carne enini diabolus crucifigilur, ipse enim esl, qui
habitet in monte sancto Dei (Ptal. xiv), qui loqukur fallit per carnem; caro enim aliquando mundus, hoc
veritatern in corde suo. (Orig.) Sed diligenlius adhuc est, elenienla, aliquando verocorpus hominis inlel-
repelendum est, quomodo dixerit corput peccati. In ligitur,velipsa anima sequens corporea vitia. Scien-
quo duplex dari videtur intellectus, vel quia nostrum let quod Chrittut turgens a morluis jam non moritur,
corpus peccati esse dixerit corpus; vel quia peccali mors itli ultranon dominabitur: quod autem mortuut
ipsius dicat esse proprium aliquod corpus, quod est peccato, mortuus est semel; quod autetn vivit, vivit
destruendum sit his qui non debent ultra servire pec- Deo. (Greg.) Nos enim quia et a Deo mente recessi-
cato. Quia ergo ulerque sensus in hoc loco admitti ^ mus, et carne ad pulverem redimus, et pcena duplse
potest, de utroque quid nobis videatur exponemus. mortis astringimur, sed venit ad nos, qui pro nobis
Etenim si proprium corpus ponamus esse peccati, vi- sola carne moreretur, qui simplam suam duplse no-
debitur quod sicut de his qui in novum hominem re- strae conjungeret, et nos ab utraque morte liberaret,
parati sunt dictum est, quia vot ettit corput Chritli, et de qua per Paulum dicitur, quod qui morluus ett
membraex parte (1 Cor. xn), ita de his quiveterem ho- peccato morluut etl semel, etc. (Ambr.) Securitatem
minem nondum crucifixerunt, dici possc quod sint aeternitatis in resurrectione Salvatoris ostendit : ad
corpus peccati et membra, cujus caput corporis sit quam venire contingit, si melioris vilsefuerit semula-
diabolus, sicut Christus caput est corporis Ecclesise tio. Qui enim bene agendo vivit Deo, hic vere vivit,
non habentis maculam aut rugam (Ephet. v). Pos- quia aeternam vitam habet. Scienlet, inquit, quod
sunt autem membra ex quibus corpus istud peccati Chrittut returgent a mortuit jam non moritur, mort
constal, illa videri quse superius enumeravk Apo- illi ultra non dominabitur. (Orig.) Hoccine ausus es,o
stolus membra esse super terram, id est, fornicatio- Paule, dicere de Christo, Jlfors ei ultra non domina-
nera, immunditiam, impudickiam , avaritiam, con- bitur, quasi aliquando dominala sit? cujus vox Evan-
lentionem, iram, dolos, rixas, dissensiones, hsere- gelii fertur per oinne corpus Ecclesiae luce clarior,
ses, invidiam, comessationes (/ Cor. vi), et his si- " qua ait: Nemo tollit a me animam meam,sed ego pono
milia: ex quibus omnibus membris digne dicaturcor- eam, el potestalem habeo ponendi eam, et potestatem
pus peccati constare, et hoc corpus vetus homo habeo ilerum tumendi eam (Joan. x). Huic ergo mor-
appeUari. Quod si quis per crucem Christi destruat, tem dicis esse dominalam, qui aniraara posuit non
et in novum hominem, qui secundum Deum creatus solum voluntate, sed et poleslale suscepit ? qui solus
est, commutelur, ultra non dicetur servire peccato, fuit inter mortuot liber, et quem solum mors tenere
cui sine dubio servit, quandiu alicui horum subja- uon potuil? Hsec, ul opinor, et his similia niove-
cet quse supra exposuimus membra esse peccali. Si bunt adversus Paulum hi
qui tenero erga Jesura
vero magis corpus hoc noslrum dixisse intelliga- sunt affectu, et nihil de eo humiie, nihil indignum
tur Apostolus corpus peccati, secundum illam pro- patiuntur audire. Potest
ergo quis compendiosius in
fecto accipietur ratelligentiam, qua et David de his dicere quia hic mortem, communem hanc dicit
semetipso dicit, quia in iniquitatibut conceptut tum, et mediam qua mortuut ett, sicut idem Apostolus
el in peccatit concepit me muter mea (Psal. L). Sed dicit, secuudum
Scripturas, et nihil absurdum vi-
et ipse Apostolus in aliis dicit: Quit me liberabit de deri, si is
qni formam servi susceperat, domina-
159.'i B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1590
tuin pertuleril mortis, quse sinc dubio doininatur tA tyranni mortisque paliatur. Hsec prottt potuimus ad
oiniiibiis qui hrcarnc positi sub servili forina cen- ea, quaehoc loco cominola sunt, diximus, ut manife-
senlur. Alius vero qui profundiorera in his Pauli stius claresceret quomodo semel Christus est mor-
sensum in virtule Spiritus contuetur, dicet quia mors tuus peccato, et ultra jam non morilur, et quia quod
hic, dc qua dicitur quod ullra non doininabilur Cbri- vivit, vivit Deo. Vivere autem Deo ila intelligendum
slo, ille ipsc inlelligeiidus est novissimus inimicus, est, quasi expleto eo qnod in formaDei positus exi-
qui figuram habuil ceti illius qui absorbuerat Jonam nanivk scmetipsum, ct formam servi accepit, et fa-
(Jon. n), dc quo in Job scriplum esl, sed maledicat ctus est obediens usque ad mortem, rursum perma-
ittam, qui maledixit diei (Job. 111),ille qtti niagnum neat in forma Dei atque sequalis Palri. Uude elmerito
cetuni percmpturus esl. In quam moiteui, tanquam in consequentibus ponit.
Jonas in ventrem celi, Cbristus ingrcssus csl,in cum lla et vos exislimalevos quidem mortuos esse pec-
locurascilicct ([iiemSalvatoripsecor terroenominavit, cato, vivenlesautem Deo in Chrislo Jesu Dominono-
in quolrosdieset IrcsnoctcsexemploJonaemansurum slro. Quo scilicct imitalioiie Christi peccato mo-
csseFiliumhominis dicit,uteosqui inibi amorledeli- rianiur, alieni ab.eo cflecli, et Deo vivarous jungen-
iiebanlurcxiinerel. Quod ut adhuc planius possit ad- les nos illi, et unus cum ipso spirilus facti. Non
vcrli, tali itcrum simililudinc utemur. Regem pona- 'B sine causa hsec dixit, existimate vos mortuosesse pec-
mtis nobilem ct jnslum,.advcrsum injustum aliquem calo, quori mclius quiriem iii Grsecohabelur, cogitate
tyrannum ila bcllum gcrcre volentem, ne violento vos mortuos esse peccutc; res enim, de qua sermo
videalur cruentoque vieisse conflictu , quia et mili- est, in cogitalione niagis ct ratione subsistii, quia
tanles sub tyranno sui crant, quos non perdere, sed hujusmodi mors non ineffectu, sed in cogitatione
liberare cupiebat. Consilio igittir raeliore babilum habenda est. Qui enim cogitat et exisiimat apud se-
sumit eorum qui apud tyrannura erant, etspecie fit mctipsuin mortuum se esse, non peccat. Verbi gratia :
per omnia siniilis eis, doncc sttb dominatione posi- si me concupiscentia niulieris trahat, si argenti, si
lus tyranni eos quidcm qui ei parcbani, suarierel auri, si praedii cupidilas pulset, et ponam in corde
ahscederc, ct ad rcgnurn legitimum repedare, ip- mco qtiod morluus sim cum Christo, et de morte
sum vcro fortem tempore opportuno alligaret, et pole- cogitcm, exstinguitur continuo concupiscentia, et
states ejus ac principalus exueret, et avulsam ca- effugatur peccalum. Aut si odio vel ira inflamroatus
plivkatcni, qute ab co tcnebalur, abstrabercl. Hoc ad nccem concker inimici niei, si me exislimem
crgo modo etiam Christus volunlate quidem exinanivit mortuum esse cum Christo, et cogilaliones mortis
lunc semetipsum,et formam servi accepil, passusquc ponam in animo meo , cxstinguitur sine dubio furor,
est dominatum lyranni, factus obediens usque ad cessat ira, odiuni conquiesut, peccato non datur
niortem (Philip. u), per quara mortem destruxit eum, locus, et hoc inodo peccato quis mori invenitur,
qui babcbal mortis imperiura, iri est, diabolum, ut et vivere Deo. Sed et hoc quod, addidil, viven.tes
liberarcl cos qui lencbantur a morte. Hic enim alli- Deo in Chritlo Jesu, non mihi vidctur otiosum :
gato forte, el in cruce sua triuniphato, pcrrexit etiam simile enim puto esse, quasi dixisset, viventes Deo
in doinuni ejus, in doinum mortis, in infernum , et in sapieiilia, in pace, in justkia, in sanctificalione,
inde vasa ejus diripuit, id est, animas quas tenebat quse omnia Chrislus est. In his ergo vivere Deo,
abstraxil; el iade,'Ascendensinallum, captivamduxit hoc esl, in Christo Jesu vivere Deo. Quod si sine
captiviiatem(Psal. LXVH),eos scilicet, qui cum ipso juslilia, sine pace, sine sanctificatione caeterisque
surrcxerunt, et ingressi sunt sanctam civitalem Jc- virtutibus nemo vivit Deo, certum est quod nemo
rusaleni coclesteni.Unricrecte Apostolus in |iraesenti vivat Deo nisi in Christo Jesu. (Ambr.) Sic loquitur,
loco dicil, quia mors ei ullra non dominabitur ul doceat non aliter mori posse peccato, et Deo
(II lioin. vi, 9); non cnimjultra dabit semctipsuin in vivere, quam ut in Christo sit omnis spes: quem
doiiiiuationeni lyranni, neqiie iter.um exinaniet se, Dominum nostrum appellat, ut nibil legis ad salutera
ui formani servi accipiat ct fial obcriicns usque ad D proficiat capessendain in ftiluro saeculo, quando non
morlcni , ne rursuni rii forraa servi, quamvis vo- aliter Deo vivitur, quam per Christum.
luntale et non neccssitate positus, dominalionem
LIBER QUARTUS.
SEQUITUR CAPUT VI. crediUu» immortale. Ut autem ad promissionem
JVOHergo regnel peccatum in vestro mortali cor- hanc veniatur, non obediendum dicit peccalo, nc
pore, ut obedmtit concupiscentiis ejus. (Greg.) Non regnel in nostro mortali corpore : regnat autem dttm
euim, ait, non. sjt, sed non regnel, quia non esse imperat. Si autem non regnal, non videbitur corpus
w>npotest, «on autem reguare in cordibus bonorum hoc csse mortale, quia in spe seternilatis est. Non
potest. Quia ergo quselibel culpa cor iniquum pulsa- propler riissolutionem dixit mortale corpus, sed pro-
veril resistens iUud non invenit, sed suo dominio ptcr pcenamgebennae,ut ille mortalis dicalur, qui in
subslerniiv (Ambr.) Mortale corpus est ex causa gebcnnain mktendus est, quia qui peccato ohediunl,
urtevayicalioiris Ada', ex fide autem Chrisli fore lnorteni secundam inferni iion evadunt, a qua Salva-
1597 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. IV. — JN EPIST. AD ROM. 1598
tor in se credentes liberavit. Mortale ergo dicens cor-. A.noli dare manum aut pedem ad ferienduni. Non
pus, totum hominem significavit, quia qui obediunt surgeret ira ista irrationabilis, nisi peccatum esset
peccatd, mortales dicuntur : Anima enim, inquit, quw in merabris, sed tolle illi regnum , non habeat arma
peccaverit, ipsa morietur (Ezech. xvm), id est, .totus unde contra te pugnei, discit etiain non surgere,
homo. Neroo enim sine corpore judicabilur. (Orig.) cum arma non cceperil invenire : Non exhibealit
IUudtanien adverte, quod ostendens in nostra potes- membra vetlra arma iniquitatis peccato, alioquin toti
tale positum, ut non regnet in nostro morlali corpore caplivi eritis, ctnon erit dicere, menteserviolcgi Dci
peccatum, praeceptum dat Apostolus dicens : Non cum essetis servi peccati, liberi fufstis justitiae. Sed
crgo regnel peccalum in vestro mortali corpore,ad exhibetevosDeo,tanquam exmortuisviventes. (Ambr.)
obediendumdesideriis ejus; nisi enim esset in nostra Mortem, ignorantiam et infidelitatera cum mala vita
polestate ul non regnaret in nobis peccatum, prse- significal, quia vita est cognoscere Deura per Chri-
ceptum utique non dedissel. Quomodo ergo possi- stum. Quia enim nemo sine parente ortura suniit vitae,
bile est, ut peccatum in carne nostra non regnet ? Si omnia autem a Deo orta sunt ad vitam per Christum;
faciamus illud quod idem Apostolus dicil: Mortificate idcirco qui non agnoscit pareiitem omnitim csse
membra vestra, quw sunt super terrctm (Coloss. III). Deum per Christum, vitam habere non dicilur, hoc est,
Et si <semper mortem Christi in corpore noslro J cir- B sic habetur ac si non sit: ipse enim semetipsum esse
cumferamus. Certum naraque est, quia ubi mors negat, dum sine parente Deo esse se pulat. Ilaque
Christicircumfertur non polest regnare peccalum. Est ignorantia et turpis vila mors est; vitia eum ista
enim tanta vis crucis Christi, ut si ante oculos pona- morlem acquirunt, non morlem hanc quse com-
lur, et in mente fideliler retineatur, ita ut in ipsam munis est omnibus, sed inortem gehennse, sicut
mortem Christi intenlus oculus mentis aspiciat, nulla supra memoravi; ut cognitio parentis Dci, et sancta
concupiscentia, nulla libido, nullus furor, nulla conversatio sit vila, uon haec quce occasui subja-
superare possit invidia, sed continuo ad ejus prae- cet, sed illa futuri saeculi, quse vocatur seterna.
senliain totus ille, quem supra enumeravimus pec- Quaraobrem exhibele vos Deo, inquit, quem cogno-
catiet carnis fugatur exercitus; ipsum vero peccatum scenles profecistis in salulem, ut inhonestae vitse
nec subsistit, quippe ciim nec substantia ejus usquam renuntiantes, essetis ex morluis viventes. Etmembra
sit nisi in opere et gfeslis. Requiro autem cur ad- vestra arma jusliliw Deo. Tanta nos modeslia con-
diderit, in corpore veslro morlali, cura utique suffi- versationem noslram vult gubernare, ut actus nostri
ceret dlcere, non ergo regnet peccatum in corpore justitise Dei proficientes , non niundanse juslkiae
vestro. Ut quid additur et mortali, quasi vero dubi- (quia mundi juslkia sine fide est Christi, sine qua
tarel aliquis corpus esse riiortale ? Sed mihi videtur, C non vila, sed mors est), arma praebemus illi ad de-
quod non sine causa etiam hoc addideril: admo- fendendos nos, cui cum arma per opera bona prsebe-
nuit enim per hoc, quomodo possit in corpore non mus, dignos nos facimus adjuvari ab ea, quia justitia
regnare peccatum, secundum quod et alibi ipse Dei indignos despicit. Ubi enim justitia Dei fuerit,
dixerat: Corpusquidemtnorluumeslpropterpeccatum, ibi habitat Spiritus sanctus ad adjuvandam imbecil-
spiritus vero vita estproptertjusliliam. Si ergosciarous litatem nostram; sicut enim peccalo arma praebe-
quia corpus nostrum mortificari polest, et mortuum mus, cum male agimus : ita et justitise, cum recte
esse peccato, potest fieri ut non regnet in eo pec- versainur, membra nostra cuslodientes ab omni lur-
catum. Secundum hoc namque qui mortuus est, ju- pkudine. (Orig.) Intuere per singula sapienliam
stificatus dicitur a peccato. Neque enim mortuus Pauli, quia necessariis discrepationibus utitur. Ubi
concupiscit, aut irascitur, aut ftirit, aut diripit alie- , dicit arraa non esse prsebenda peccato vel iniqui-
na. Si ergo ab his omnibus concupiscentiam corpo- tati, non nos, sed membra nostra ponit: ubi autem
ris repriraariius, mortuum esse peccato dicilur cor- suadel ut Deo nos exhibeamus, 11011 autem membra,
pus. Et hoc est quod in prsesenti loco Apostolus quia nos ipsos exhibere vult Deo, hoe est, aniroani
commonere videtur adjectis verbis istis dicens, in vel propositum nostrura, ut cum pios nosipsos ex-
corpore vestromortali hibuerimus Deo, et adhaeserimus ei, ila deraum
Sed neque exhibealis membra vestra arma iniqui- etiam membra nostra efliciamus arma justitise Deo.
taiis peccato. (Ambr.) Ostendit diabolum noslris Et si peccati concupiscentiam morlificemus in cor-
jaculis nos expugnare : occasio enim datur illi per pore nostro mortali, et in opere juslilisc laborc-
nostra peccata, ut deserente nos Deo; accepta po- mus, alque omnibus nostris membris justitiae
testate illudat et mortificet nos. Ideo membra nostra minislremus, eflicimur tanquam ex mortuis vi-
ab omni opere iniquitatis eontinere debemus, ut ventes, peccalo seilicet mortui et justitiae viven-
inimicus noster inermis inventus subjiciatur. Et non tes, et consequenter etiam membra noslra fiunt
dixit: exhibete corpora vestra, sed membra veslra; arma justilice Deo. Bene autem metaphorani supe-
membris enim ministris erratur, non tolo corpore. rius propositara custodivk, ut quia regnare dixe-
Unde superius non ait non sit, sed non regnet, rat peccatum, arma peccati membra nominaret, et
quaudiu peccatum necesse est esse in membris tuis, rursuni Deoregi arma justiliae fierent raembra noslra.
saltem flli regnum auferalur, non flat quod jubet; Peccatum aulem vestrijam non dominabitur, non
surgit ira, noli dare irae linguam ad maledicendum, enim sub lege estit, sed tub gratia. (Aug.) Quof' »U-
1599 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. U00
leni ait, Peccalum'aulem in vobis non dominabitur : A „ gigni necesse est, qui quoniam conereti non pos-
non enim estis sub tege, sed sub gratia, utique ad ter- sunt non egeri atque ab ipsius liaturae lege propellij
tiumiUum gradum pertinet, ubi homo jam mente ser- sub occasione cujuscunque prurilus atque illusionis
vit legi Dei, quamvis carne serviat legi peccati. Non emergunt: escarura vero satietate subtracta, con-
enimobauditdesideriopeccati, quamvisad hocsollici- sequens est illas quoque rmmundas egestiones tar-
tent concupiscentiae, et provocent ad consensionem, dius generari, et ita fit, ut queraadmodum fluxus
doiiec vivificetur etiam corpus, elabsorbeatur mors in earum, ita eliam illusio dorraientes vel rarius , vel
vicloria (/ Cor. xv). Quia ergo non conseniiraus de- sublilius inquielel, quia non solum egestio ex ima-
sideriis pravis, in gratia sumus, et non regnat pecca- ginatione, sed iinaginalio ex egeslionis uiuiietate
tum in corpore nostro mortali; et omnino ex illoloco descenriit. Quapi'opter si volumus ab illusionum
ubi ait : Qui morlui sumus peccato, quomodovivemus istarura illecehris liberari, omni virtule nobis est
in eo? eura describk, qui est sub gratia constitulus. enitendum : primum.ut fornicationis passione devi-
Cui autem dorainatur peccatum, quamvis peccato cla juxta beatum Apostoluin, non regnet peccalum in
resistat, adhuc sub lege est, non sub gralia. (Ambr.) nostro mortali corpore, ad obediendum concupiscen-
Si secunrium proecepia quae dat, ambulenius, pec- tiis ejus; secundo, ut ipso quoque iliecebroso corpo-
caluin nobis dicit non posse dominari; his enim B ] ris raotu sedato penitus ac sopito, nequaquam exhi-
dominalur, qui peccanl. Non aulem ita ambulan- beatnus membra nostra, arma iniquitatis peccato;
les, ut prsecipit, sub Iege suraus : si vero non pec- tertio, ut interiore quoque homine noslro ab illa li-
cemus, iion sumus sub legc, sed sub gratia. Si bidinis titillatione oinninioriis ac medullilus mortifl-
autein peccemus, vertiinur sub lege, el ineipiet cato, exhibeamus Deo nos tanquam ex morluis vi-
noslri dominari peccatuni, quia qui fucit peccatum, venles, et ita per liunc perfectum [profecturn] per-
servus est pcccaii : et necesse est ut sit sub lege, verrienlesad perpeluam quietem corporis noslri, exhi-
quaudiu remissa non accipit; peccatum enini au- beamus etiam membra noslra arma jara non libidini,
ctoritale legis reum facit peccatorem, ac per hoc sed juslitiw Deo. In qua nobis castimoniae puritate
cui data remissio esl, et custodit se, ne de cselero fundatis, peccatum in nobis jam |non dominabitur :
peccet, neque peccalum ei dominabitur, neque sub non enim sumus sub lege, quse dum licita nuplia-
lege est. Cessat enim circa eum auetorhas legis, rum jura commendat, etiam illum cujus uiinisterio
qui liberaltis est a peccato, quos enim reos tenct lex, opus illicitae fornicationis expletur, in uostris medul-
traditi sunt illi a peccato. Qui ergo peccatis exulus lis nutrit ac reservat ardorem, sed sub gratia quse
est, non potest esse sub lege. (Orig.) Etiam hic in- dum incorruptionein virginitatis insinuat, eliam
luere miram in Aposloli sermone ejus cautelam. Cum C < istum innoxium ac simplicem corporis motum, et
de nobis loquilur.dick: Peccatum vobisnon domina- ipsius quoque liciti coitus interimit voluptatem.
bilur; cum de Salvatore loqueretur, non dixit, pec- Quidergo? peccabimus, quia nonsumus sublege, sed
catum ei non dominabitur (neque enim ita de eo dici sub gratia? Absit. (Arabr.)Quoniain lex a Deo est, ac
decebal); sed ait, mors ei ultra non dominabitur : per hoc ne forte opponeretur, ipse sibi proposuit: Si
niortis enira in eo fuit locus, peccati nullus. At con- exDeoest,inquit, lex, cur non debemus esse sub lege?
tra de nobis nec conveniebat dici : raors vobis non Hoc purgat, ac docet cum Dei volunlale, qui legis
dominabkur, hoc enira cavere non possuraus, sed auctor est, a Christo nos liberatos de sub lege, quam-
peccalum vobis non dominabitur; quod sine dubio vis enim recte data sit lex (dala est enim, ut et
sciret vitare nos posse, secundum ea quae superius reos oslenderet apud Deum, qui peccaverunt ante
diximus, si mortificemus eoncupiscentias carnis, in Iegem, et limori esset,ut de csetero non peccaretur):
quibus peccalum poleral dominari. Propterea enim sed quia irabecillitale infirmitatis suaegenus huma-
subjungit, nonenim sub lege eslis, sed sub gratia, et num a peccatis se inhibere non potuil, factum ob-
evidenter ostendit ex his, nos non esse sub lege illa noxium mortis hiferni; motusDeuspfetale clementiae
quaui in membris positam repugnare dicit legi raen- suae,qua semperhumano generi subvenit,providitper
tis, quia qui raortificat membra sua, certum est, " Christum.qua rationedesperatis jam dareturmedela,
quod non sit sub lege menibroruin, sed sub gratia ut remissione peccalorura accepta, eruti a lege quac
Dei. Dehac lege et alibidicit, quia, virluspeccati lex. illoshabebatobnoxios, etrelevati elreparali, Deo adju-
Si quis vero velit hsec accipere de lege Moysi, illud vante per fidem, vitiis a quibus prius subacti fuerant
sine dubio riicet, quod nou sumus sub lege litlerae repugnarent; ideoque non peccavimus quasi legem
. quae occidit, sed.sub lege spiritus qui vivificat, Dei spernenles, sed ipsius quasi providenliam secuti
quam hic gratiam nominavit. (Theon.) Ut ergo fal-• sumusper Christum. Quid ergo? inquit, peccabimus
lax iuiaginatio somniorum, illecirix egestionis impu- quia non sumus sub lege, sedsub gratia ? Absit. (Ofig.)
rae, vel in perpetuum, vel certe, (ul secunduin humi- Siniile virietur hoc illi dicto, quod superius ex-
liorem sive coinmunem dixerira slaluin) cerlis inensi-- posuimus, quid ergo dicemus, permanebimus in pec-
bus ignoretur, post illam fideni qua de Dei speciali- cato, ut gratia abundet? Absil. Et ideo una atqueea-
ter gratia purilatis donum jugiter sperare nos conve-- dem ulrique loco sufriciat explanatio. Hoc solum est,
nit, escae polusque est nimietas castiganda, horumi quod videtur habcrc differentiam, quod in superiori-
in rteccalo? quasi
uaiuque reduudanlia isliusinorii humorcs propensius5 bus dicilur, quid ergo ?permanebimus
1401 ENARRATIONUMIN EPP. PAULl LIB. IV. — IN EPIST. AD ROM. U<P
bis qui nonduiu discesserinl a peccato dici virielur, A j astrorum. Sed audi apertam Pauli sentenliam , qua
ne perraaueatit in eo, in quo esse adhuc videbantur;; dicit, cui vos exhihetis servos ad obediendum, servi
bic vero tanquani ab liis qui jam discesserint a pec- estis cui obedistis, sive peccati, sive justitioe.
calo, fieri videlur interrogatio, et ibi,utquasi gratia,, Gratias aulem Deo, quod cum fuisselis servi pee-
quae nondum erat, abundaret; hic autem tanquarai cali, obedislisex corde in eam formam doclrinw, in
prasente jam gralia dicit, quia non sumus sub lege,, qua traditi eslis.Credentesautem in Christum,servi fa-
sed sub gralia. Nescitis quia cui exhibelis vos servott cii sumus justiliw. (Ambr.)Ejus enira servi diciinur,
ad obediendum, servi estis ejus cui obeditis, sive pec- cui obedinius.Et quia juslum est obedire Christo (et
cati in morlem, siveobeditionisad juslitiam? (Amb.)i ipse enim justilia est, et quse proecipit, jusla sunt),
Nunc ne aliud profilenles, aliud faciamus, et cumi idcirco dicit servos nos factos juslitiae ex corde,
servi Dei dicimur, geslis servi diaboli inveniamur, noii ex lege; ex voluntate, non ex timore, ut professio
praemonet et denunlial ejus nos servos esse, cujus nostra animi judicio promalur. Per naturam enim in-
et voluiitatem explemus operibus, et non parum ob- ducti sumus ad fidem,non per legein, in qua forma do-
esse Deum confitcri Dominum, et actibus diabolofa- ctrinseDei imperio facti sumus, qui finxitnaturam. Ia
mtilari : nam lwc olim Deus denotat et accusat, di- natura enim habemus, ut cognoscamus a quo, et per
cens : Plebs hwc [populus hic] me labiis honorat, cor B 1 quera, et in qtio sumus creali. Forma ergo doctrinse
aulein eorum longe esl a me (Matlh. xv, Isa. xxix). esl, inquod quam tradidit nos Creator naturaliter, hoc
Et Dominus ait in Evangelio : Nemo polest duobus est, supra dixit: Ipsi sibi lex sunl. Dum vident natu-
dominisservire (Matih. vi). Et in lege dictum est : raesuaeesse,quod credunt,ut quodJudaeislex et pro-
Deus non dericlelur (Galat, vi). (Orig.) Hoc est ergo, phetae praediearunt 'de Christo, hoe gentiles ex corde
quod inhoc loco Apostolusdocet, quia unusquisquein conlidant; hinc refert gralias Domino, quia cum esse-
manu sua hahet, el in arbitrii potestale, ut aul pec- mus servi peccati ohedivimus, ex corde credentes i»
cati servus sk aut juslitiae. Ad quamcunqueenim par- Christum, ut serviremus Deo, non per legem Moysi,
tein inclinaverit obedientiam, et ctiicunque parii pa- sed per legem nalurae. (Orig.) Quod enim dicil gratias
rere voluerit, haecsibi eum vindicat servum. In quo, Deo, quia fuistis servipeccati, ostendit omnes homines
ut dixi,absque ulla cunctatioiie in nobis esseostendit primo servire peccato; sic enim scriptum est, quia
arbkrii libertatem. ln nobis namque est exhibere non esl juslus super terram, qui faciat boniim, et
obedientiam nostram, vel justkiam, vel peccalum non peccaverit. Primo enim necesse est in oraniho-
[vel juslitise, vel peccalo]. Nemo autem polesl duo- mine illud conipleri, quod scriptura est, sed ubivenit
bus simul dominis servire, peccato et justkiae. Aut mandatum, peccatutnrevixit.Hoc vero quod sequitur,
enim unum odio habebit, peccatum scilicet, et alium C ad paucos dicit, et eos qui jam emendantur, quod
amabit,idest,jusliliam; autunum patietur.peccatum dicit: Gralias autem Deo, quia fuistis servi peccati,
dunlaxat, etaliumcondemnet,idest,jusiitiain. Simile obedistisautem ex corde in eam formam doclrinw, in
ergo est,etquoddixit Apostolus: Servi eslis ejus cui quatn tradili eslis. Servi ergo fuiraus omnes peccati,
obedistis,sivepeccali,sivejusliliw; sed et omnisquifacit sed uhi tradita est nobis forma doctrinoe.ct huic,
peccatum,servuseslpeccati(Joan. vm). Ad hoc respicit nonutcunque, neque solis verbis, sed ex corde, ex
quamvis non adjecerit, et omnis qui fecerit justitiam, animo, ex tota devotione elegimus obedire, libera-
'servus esljustitiae. Quod fortassis putet alius idcirco mur a servitute peccati, el efficimur servi justilise.
subreliclum, ut quasi ex consequentibus debeat in- Quod atitem dixit, formam doctrinw, in quam traditi
telligi. Mihi tamen videtur consulto non addilum : estis, requirendum pulo quomodo unusquisque tra-
neque enim conveniebal dici, quia omnis qui faeit datur : invenimus naraque quia eos, qui non pro-
justiliam, servus est justiliae. Nara et Deus ipse fa- bant Deum habere in nolitiam, tradat Deus secundum
cit justiliam, et non idcirco servus juslitiae dici po- desideria cordis eorum in immunditiqm, ut contume-
test, sed juslitiae Dominus. Non ergo ita omnis, qui liis a/ficiant corpora suu in semetipsis(Rom. i), et
facit justitiam, servus est justitiae, ul omnis qui fa- alios qui coinmutaveruiil gloriam incorruptibilis Dei,
cit peccaluni,$ervus est peccati. Nam et ipse diabo- "» tradat in passiones ignominise, de quibus in locis
lus sine dubio peccali servus est, qnippe qui disces- suis, prout potuimus, diximus. Et hos ergo qui se-
sit a servitute juslitiae, et in conspectu Doraini om- melipsos exhibent servos justhiae per obedientiam,
nipotentis rebellavit, propterea [propter] quod et Deus tradidit, ut inslitiiantur, et imbuantur secuu-
apostata appellatus est. Constat ergo exhis sermoni- dum formam doctrinsejustitise. Movet me etiam hoc,
bus Pauli quihus dicit, quia cui vos exhibelis servos quodnon dixit, obedislis ex corde doctrinse, inquain
ad obediendum, servi eslis cui obedislis, sivepeccali, traditi estis, sed formam doctrinae posuil. Nec puto
sive jusliliae, quia sponle noslra ipsi nos ex- quod unum esse senserit Aposlolus doctrinam el
hiberaus, nullo cogente, vel peccalo servire, vel formam doctrinae : sed mihi videtur quod forinam
justiiiae per obedientiam nostram; et ideo horum doctrinae iiiinus esse scierit, quam ipsam doctri-
semper meiniiiisse debemus, ne inanes querelas in nam, et nunc quidem in prsesenti vita, dum in cor-
peccati cxciisatione [ excusationera J proferamus , pore siuiius, et aggravat terrenum hoc habitacu-
quia diabolus fecit, ut peccatores [peccaretur] aut lum sensura mttlla cogitantem (Sap. ix), forinaiii
naturoe nccessilas, aut fatalis conditio, aut cursus doctrinae habemus, non ipsam doctrinam, sicul idem
1405 B. RABANIMAURl ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS 111. U&&
Apostolus in aliis dicit : Nunc autetn videmus per &i. Circumspiciebant prius oculi mulierem, aut alienuin
specidum in wnigmate (I Cor. xm). Ipsa autem do- aliquid ad conctipiscendum, nunc circunispiciant
clrina sit de.qua dicitur, lunc autem videbimusfacie pauperes, debiles", egenos ad miserandum. -Aures
ad faciem(Ibid.). Unde et in praesentivitaputo quod delectabantur auditti vano, vel bonorttm derogationi-
formam alqueumbram virtutum tencrepossimus, ip- bus ; nunc convertantur ad audiendum vcrbuin Dei,
sas vero virtutes tunc cum venerint illa quaeperfccta ad explanationcm legis, et ad capiendam sapientkc
sunt. Et ideo justus nunc magis, ut mihi videtur, in disciplinam. Lingua quoc conviciis, malcdiclis et
uinbra virlutum, quam in ipsis virlulibus vivit. turpiloquiis assueia est, convertalur rnuic ad bene-
Liberaliautemapeccalo,servi facli estisjusliliw. Ex- dicendum Doininum in omni lempore: serinonem sa-
posilio cst in lris eorurn quae superius diximus : Si num proferat, el bonestuni, ul del gratiara audien-
enim ultra non servialis peccato, certum est quia ti- libtis, et veritatem loqualur cura proximo suo. Sed
berati ab eo servi facti estis justiliw. Sed requirilur, quid opus est hsec singula persequi, cuin paleal
quis est qui liberal a peccato. Sine dubio verkalis eliam tibi, unitiscujusque mcmbri ministerium, quod
agnitio. Sic enim dicebat Jesus ad Judaeos, qui cre- exhibuit viliis, aptare virtutibus, et actuni quem ex-
diderunt ei: Si credideritit verbo tneo, agnoscetisve- hibuit immunditise, ad castitalem nunc sanctificatio-
rilalem, el veritas liberabit vot (Joan. vm). Vcrilas B ' nemque convertere? Videtur sane hic injustitiam pro
eslergo* quse liberat a peccato, et verkalis agnitio. omnibus simiil virlulibus norainasse, sicut econ-
Cerlura est auleirt, quia oranis qui liberatus fuerit a trario iniqukaleni pro omnibus simul vitiis posuisse.
peccato, justitiae serviat; Quod autem dicimus, justi- Addiditsane,justili;e in sanclilicalionem,quodvideIi-
tiae serviat, quoniam justilia una est ex virlulum cel caslilalisparlem etgcnetaliler cuin celcris, etper
choro, simile est ac si diceremns, quia si quis libe- semelipsam spccialiter commcndaret. Sed et illud
ralus est apeccato, serviet veritati, el serviet sapien- aspice, quod ubique per hoecarbitrii libertatem de-
lise, et serviet pudiciiioe, et serviet pietali. Huma- signal, et oslendit unumquemque haherc in sua po-
num dico propter infirtnilatem carnit vetlrw. (Ambr.) testate, ut qu;e ante iniquitati ad iniquitatem servi-
Dura iiilirmilatem carnis memorat, minus se si- tia dependebat, bsec, converso in raelius proposito,
ghifkat exigere ab liomine, quam dignum est, circa justitise sanctilicalionique dependat, quod utique
Dei cultiiram. Dehique subinfertur : Sicut enim fieri non possel, si aut nalura, ut quibusdam vide-
exhibuistis membra vettra tervire immunditiw et initur, repuguaret, aut astrorum cursus obsisteret.
quitali ud iniquitalem : ita nunc exhibete inembra Cum enitn tervi esselis peccali, liberi erulis juslitiw.
veitra servire jusiitim ih tanctificationem. Ut oc- (Ambr.) Manifestum est, qtiia qui liber cst a Dco, est
casionem nobis auferret timoris accedendi ad " servus peccali : dura peccal enim, recedil a Deo, et
fidem, quia quasi importabilis nobis et aspera fit sub peccato. (Aug.) Liberos dicit justitise, non
videretur, ea mensura nos Servire Deo prsecepit, liberatos, a peccato autera non liberos, ne sibi hoc
qua prius famulabamur diabolo : cum utique tribuerent; sed vigilaiiiissiine maluil riicere libera-
propfensiusdeberdt serviri Dboquam diabolo, qnippe tos, referens hoc ad illam Domini sentenliani : Si
ciini hic salus, illic damhalio operelur; medicus vos Filius liberaverit, tunc vere liberi erilis (Joan.
tameti spiritalis non plus a nobis exigit, nedum prse- vn). Liberi ergo a justilia non sunt, nisi arbitrio
cepta quasi gravia fugeremus perpendentes infir- liberati; liberi autem a peccato non fitint, nisi
mitatem nostram, maneremus in morte. Eoruih gralia Salvatoris propter quod admirabilis doctor
procul dubio infirmitali corporis condescendilur, etiam verba ipsa discrevil. (Orig.) Cum enim servi
ac si eis apertius diccrcttiT,-Si nequaquaru amplius esselis,inqnil,peccaii, liberi fuistisjustiliw. Cum ergo
polestis, saltem tales estote"in fructu bonorum ope- quis pcccato servit, justitioe liber est, hoc est, alie-
rum, quales fuistis dudum in actione vitiorum, ne nus a jtistitia. Hic enim liberuni alienum dicit,
debiliores vos habeat sancta libertas in bonis, quos et recte quideni. Neinoenim potest justilioe simul et
in carne validos habuit usus terrense voluntalis. peccato servire, sicut el Salvator dixit, quia nemo po-
(Orig.) Quld ergo taffi humanum, hoc est, quid tarn test duobus dominit servire (Matlh. vi). Sed de his
leve, quid tam sine rinete, et quod nulla prorsus possit plenius supra dixiraus. Illud sane nolaiidum est, esse
carniS inlrrmitasexcusare? Sicut, inquk, exhibuistis liberlatem culpabilem, et laudabilem servitulem.
membraveslraseriireiniquitatiadiniquilutem;ilanunc Nam libefum esse justilise crimen est: servum vero
exhibetethembravetlra tervire jutlitiw in tanctificatio- esse laudabke. Quod autem dicit justitio? servum
netn. InglofWsumqriidemest, ut ita quis virlutibus, sic- fieri, simul intellige et sapientise, et pietati, et pudi-
utvitiisserviaf.MuIto enim amplius et multo intenlius citiae, et omnibus una virtulibus, sicut cconlrario,
honoranda justifla est. Sed ego, inquit, humane et qui peccat, servus est simul et concupiscentke ma-
communitef ago, eadem poslulo, sirailia requiro. lse, et irae, et furoris, et impudicitiae, el rapinoe,
Dtiduin currebant pedes vestri ad dacrnonumleinpla ; et omnibus simnl vitiis ac sceleribus servit. Unde
nunc concurrarit ad Ecclesiam Dci. Ciirrebant prius nosmelipsos semper discutere debemus per singula
ad effundendum; nunc ad liberandum sanguinem quaequequaegerimus, et in unoquoque actu conside-
currant. Protendebantur prius manus ut alicna rii- rare cuinam serviamus, peccatone ad iiiiquitatem,
ripercnt, nunc protcndantur ut propria largiantur. an justkiae in sanctificationem.
1408 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. IV. — IN EPIST. AD ROM. 1406
Quem ergo.fructum habuistis tunc in iis, in quibut. A scribil, habelit fruclum vetlrum tn tanclificatione;
nune erubetcilit? Namfinit ULorummors ett. Fru- per quod indicare mihi videtur quod fructus IIMH
ctum et bonorum et malorum esse docet Scri- lus, fructus erubescendus et poenitenduS, non est
ptura divina, ut ipse Salvator in Evangeliis dicit: noster fructus,; noh enim malam in nobis arboreui
Aut facite qrborem bonam, et fructum ejut bonum; Deus plantavit, quae malos fructus proferret, sicut
aul facite arborem malam, et fructutn ejut mahim : el ipse dicit per prophelam : Ego plantavi te vitem
non potest arbor bona fructum nialum facere, neque fructiferam totamque feracem, quomodo converta et
arbor mala fruclum bonum facere (Matlh. vn). In in amaritudinem vitit alienw? (Ita. v.) Frtictus ergo
quibus proposilum et voluntas hominis arbor dici malos eliamsi affefamus non sunt riostri, sed alieni,
videtur velbona, vel mala, fr.uctus vero ejus opera. id est, peccati : fructus autem bonos si afleramus
Si quis igitur convertat animos et proposkum ad jus- in sanctificatione, nostri sunt fructus. Istos enim
tiliam, erubescit sine dubio et ipse se notat de prio- fructus ul afferret humana natura a Conditore suri
ribusgestis quse egit positus sub peccato, quia/Znis suscepit: nam illi alieni non sunt in nobis se-
illorum mors esl, sed requiro, quse mors? Certum est, minati a Deo: ubi vero dicit vitam seternain ad illud
quia non ista communis: non enira quis post mortem aspiciendum est, quod ipse Salvator dixit: Hme
convertitur ad juslitiain, vel pro male gestis praete- B ett vila Wternaut cognotcant te tolum verumDeum
ritis erubescit? quid ergoest? nunquidnam peccati et quetn misisli Jesum Christum (Joan. xvn). Et
mortem dicerevidelur? quoniam antnta quw peccat itefum : Ego sum via, veritas ei vita (Joari. xiv); et
ipsa morielur (Ezech. xvm) ? an illud magis potest ipse Aposlolus in aliis dicit quia rapiemur in nubibut
inlelligi, quod istam mortem dicat, qua cum Chrislo obviaitlChristo in aera et ila tetnper cum Domino eri-
peccalis niorimur, ei vitiis ac sceleribus finem dantus, mut (I Thett. iv). Sicut ergo semper cura Domino
ut Apostolus haecdixisse videalur, quia finis illorum fineni non habet, ita et vita aeterna nullum flnem ha-
mors esl ? (Ambr.) Finem dixil exitum vilseet acluum bere credenda est.
cuiautmors, aut vita succedit. Sed hoclocomors Slipendia enim peccati mort. Gralia autem Dei vita
dtiplex, a morte enim ad niortem transrtur. mterna in Chrhto Jesu Domino notlro. (Ambr.) Qtise-
Nuna vero libemti a peccalo, servi autem facti stum peccati raortem dicit, quiaper peccatum mors :
Deo, habetis fructum vestrum in sanctificationem, ac per hoc qui de csetero abstinent se a peccatis,
finem vero vitam mternam. Hoc est, si accepta re- stipendium accipitinl vitara seternam; quia qui' non
missione peccatorura, bonorum actuum aefnuli fue- peccant, alieni sunt a morle secunda. Sicut enim se-
riiwus, acquiremus sanclkatem, finern ve"ro habe- quenlespeccatum acquirunt mortem, ita et sequentes
biinus, id est, exitum, vitam perpetuaffi; a morte < C gratiamDei, id est, fidemChristi,.quse donat peccata,
enim hac, quain finem dixit, transibimus ad vi- habebunt vilam aeternam ut gaudeant se ad lempus
tam quae sine fine est. (Aug.) Hunc in sanetifi- disSolvi, [Scientes hanc se vilam conseculuros, quae
catione fructum, qui fructus procul dubio chari- etomni tsedio careat, et successionem non habeat.
tas est atque opera ejus nullo modo habere pos- (Aug.) Unrfeet ipsam vitamaeternam, quaecertemer-
suraus a nobis, sed habeinus per Spiritum sancturo ces est operuni bonorum, grafiam Dei appellat Apo-
qui datus est nobis •, de ipso qtiippe fructu loque- stolus. Slipeiidium, inquit, peccali mort. Crdtia au-
batur noagister Deus, qaando palmitlbus ift se ma- tem Dei vila wterna, in Christo Jesu Domino noslro.
nentibus dicebat : Sine me nihil potestii facere Stipendium prd opcre militiaedebitum redditur, non
(Jtian. xv). — Habetis", inquit, fructuM vettrum, iri donatur. Ideo dixit : tlipendium peccati mort, ut
sanctificatione, finem vero vitam mlernavi. (Orig.) mortem peccato' non Immerito illatam, sed debiiam
Ffuctus fructibus comparat et peccati quidem fru- demonstraret; gratia autem nisigratis est, gratia non
ctus pro quibu* nunc-„lioc est, pdstea quam liberali est. Intelfigertdum est igitur eliam ipsa hominis bona
a peccalo et sejvi facti Deo, sancfi erubescunt, prc- merita esse Dei munera, q.uibuscum vita aeterna red-
nuntiat fiKWleflniri ; fruetus tero justitiae qui sunt ditur. quid nisi gratia pro gratia redditur? (Ambr.)
in saiictifieattone, finera dicif accipere vitam aeter- Et hoc donuin a Deo per Christum nobis datum Do-
naoii. In ^Bicrillud primo non esf omittendiim, quod minum noslrum lestatur, ut Deo Patri gratias per
fructus «fuhtem eos, prc*quibus nunc erubescimus, nullum alierum nisi per Filium ejus agamus. (Orig.)
in quo sint, noluit nomirmre : eorum vero fructum Bene autemmetaphoram, id est, figuram mililiac ex
qui liberati sunt a peccato, et servi facti sunt initio piopositarii sefvat, ut mililantibus subpeccalo
Deo, diei* esse' in safictiflcatione: bonorum enim rege, imo potius tyrannidi ejus parentibus, stipendia
frequentiBSiquam maloruni habenda memoria est. debita mortem dicat exsolvi. Deum vero non erat
Sed H iU«d adhtic observandum puto, quoniam dignuraimilitibus suis slipendia quasi debitum aliquod
coftalkwetn dlxiffiusfructuiim malorum et Iructhum dare, sedj donum etgratiam, quse est vita aeterna in
bonorom!fecisse Apostolum, quod ibi quidero ubi Christo Jesu Domino nostro. Ego non puto etiara hoc
de malis fructibus dicebat, non dixit, fructum ve- vacuum esse, quodad vitam aeternamaddidit in Chri-
stram habuislis, in quibus nunc erubescitis, sed sto Jesu Domino nottro; sed quia forlassis sciri
dixit :quem ergo fruclum habuittit ? ubi vero de bo- voluit aliud esse vitam eeternam solum, et aliud
tlis fructibus dicit, additum est vettrum ; sic enim 'vitam xteinani in Christo Jesu. Et illi enim qui
surgent in confusionem et opprobrium sempiter-.A citaraenlis quibusdam ad peccandum, non obedirous
num, habebunt quidem vitam seternam, non tamen lamen, neqtie consenlimus, mente servientes legi
in Christo Jesu, sed in confusione et opprobrio Dei, quia morlui sumus peccato. Morielur au-
seterno : justi vero qui surgent in vitam aeter- lem et peccalum, cum refonnatio corporis in re-
nam in Christo Jesu , habebunt vitam seternam. surrectione facta fueril, de qua post dicit, Vivificabit
Peccatura ergo militibus suis, in quibus regnat, et morlalia corpora veslra propler Spiritum manen-
slipendia digna largitur mortem. Mortem aulem in vobis. (Ambr.) Haec lex de Evangelio est,
tera dicimus non hanc corporalem, sed illaro non ex Moyse, neque ex jtistkia terrena. Aliquid
de qua scriplum cst, quia anima, qumpeccat,ipta mo- ergo, duce natura, aliquid ex lege Moysi addiscen-
rielur (Ezech. xvin). tes, perfecti facti sunt per Evangelium Christi. Se-
CAPUT VII. quenti ergo exemplo apertius suadet Christiani-
Ponit Apotlolus cessalionem legis veteris, qum est lex smura exutum esse a lege faclorum, non ab omni
mortis, et tractal de tege spirilus. lege; nec ultra jam expedire esse sub lege, ne gra-
Anignorulis, fratres, scientibusenitn legem loquor. liam Dei evacuet reversus sub legem, quia gralia
(Ambr.) Ut anim.os illoruin firniet in doctrina di- Dei liberavit hominem a lege, ut spiritu, id est
vina, exemplo humanse legis ulilur, ut per terrena B nienie, servial Deo. Sicut enim mulier, morluo viro,
suadeat coelestia, sicut a mundi creatura Deus liherata est a lege viri, nou a lege nalurae : ila et
agnoscitur, quia enim unius est tolum, licet diversse hi qui gratia Dei liberati a lege sunt, a qua leneban-
sint res, ex aliqua tamen parte sibi invicem simi- tur rci, ut mortua illis sit, ut Chrislianismo juncli
Ies sunt. Sciunt enim legem Romani, quia non sunt non sint adulteri. Si enim lex apud illos vivit,
barbari, sed comprebenderunt naturalem justiliam, adulteri sunt, et nihil illis proderit Christianos dici,
parlim ex Graecis, sicut et Graeciex Hebraeis.Quara- quia obnoxii erunt ultioni. Nec enim legis eril
vis enim anle Moysen non lattierk lex, sed ordo adulter, sed Evangelii, qui raortua lege junctus
noii erat net|ue auclorilas. Nam leges Roraanis ex Evangelio, post redit ad legem : morlua enim lex
Atbenis perlatse sunl. Non ignoranlibus ergo legem dickur, quando quem tenebat reum, iguotum est
dicit : Quia lex dominalur homini, quanlo lempore ei, auctoritate legis cessante. Quod si mortuusfuerit
vivit. Non esl occultum omnem vitam honiinis esse vir ejus, liberata est a lege viri; ut non sit adultera,
sub lege naturae, quae dala esl mundo : haeclex ge- juncta si fuerit alteriviro. Sublati a lege, accepla re-
neralis est. Nunc vero aliam proponil specialem missione peccatorum, etjuncli Evangelio, non sunt
(quamvis et ipsa generalis est, sed dum non recipi- adultcri legis, quia morlua apud illos est. Si aulem
lur ab honiiuibus, fil specialis), per quam vult pro- C servantes legein, accedere se putant ad Evange-
bare asserlionem stiani, gradalim enim vult tradere lium, rei erunt et adulteri, quia viva lege junxerunt
verilateni; dicil ergo : Nam quw sub viro est mulier, se fidei, et erunt in utraque aduiteri. (Orig.) Scien-
vivente viro, utligala est legi viri; quod si mortuus tibus ergo legem loquitur Paulus, id esi, scienti-
fuerit vir ejus, soluta esl a lege viri; igitur vivente bus quse sit in lege vetustas litterae et novitas
viro vocabitur adullera, si fuerit juncta alleri viro. Spirilus : quod qui bene scit, novit sine dubio,
(Aug.) Quod autem dicit : Mutier enim sub viro, quia ita lex dominalur homini, quandiu vivit, si-
vivomarilojuncta est legi, si autem mortuus fueritvir cut vir muUeri, et sicut morte viri liberalur mulier
ejus, evacuata est a lege viri, et csetera. Animadver- a lege conjugii, et sociandi se viro alii accipit liber-
tendum est istam similitudinem in boc diflerre ab ea tatem : ita el anima cujus vir lex est, cum vetusta-
re propter quara adhibita est, quod hic virum dicit tem lilterse in lege deprehenderit, quia quod vete-
raori, et mulier nubat cui volel, liherata utique a rascit prope exterminium est, veluti morlua sibi
lege viri; ihi autem constiluet aniinara quasi mulie- Icge secundum litteram, accipit potestatem nubendi
reui, viruni autein quasi passiones peccalorum, quse alii viro, qui *est spiritus legis : spiritus autem
operanlur in merabris, ut fructuin ferant morti, id Doniinus est. Quod autem dicit, Lex dominatur ho-
cst, ut tali conjugioproles digna nascatur, et lexquse " mini, quanto temporevivit, non ad homiiiem, sed ad
data est non ad auferendum peccatura, vel ad libe- legem refertur : hoc enim et in cousequeutibus
rationein a peccalo, sed ad ostendendum peccalum indieat, ubi dicil, vivente viro alligala est legi, et
anle gratiam, per quod faclum est, ut sub lege ipsius exempli quod assuraptum est plenius idem
positi vehenienliori desiderio peccandi raperen- ordo declarat, legem enim loco viri posuit, el de
tur, et araplius etiain prsevaricalione peccarent : ipsa dicit : Si autem morluut fuerit vir, soluta ett a
cum ergo et ibi tria sinl, anima tanquam inulier, lege viri. Quaj lamen si de apostoUs,velde his qui ex
passiones peccalorum lanquara vir, et lex tauquami circumcisione crediderunt, dicta inlelligantur, nihil
lex viri; non ibi peccalis morluis, lanquam viro» coniinovebilur qusestionis; clarum namque est quod
inorluo, liberari aniuiam dicit, sed ipsani aniinam1 hi legem velut virum habuerunl, sub cujus potestate
uiori peccalo, et liberari a legc, ut sil alterius viri,, vivebaiit. Sed ubi venit plenitudo temporuin, lex iu-
id est Christi, cum mortua fuerit peccato, quara- firmari coepit in carne, et infirmitateni mors con-
vis adhuc quasi vivente ipso peccato ; quori fit, secuta est, et si qui sub polestale viri hujus vixe-
cuiu adhuc inaneiitibus in nobis desideriis, et in-- -rant tanquam roulier, mortua littera spiritui nu-
buut Cbristo credentes. Hi vero qui ex gentibus A nullo genere vivere ei debet vettistas litterse,
Domino crediderunt, non videbuntur sub hujus quae est quasi prior vir, ne forte si illum ha-
viri, id est, sub legis potestate vixisse, nec habuisse beat in se viventcm, efficiatur adullera, quae ita
viruin legis sermonera. Testimonium autem hujus secundo sociata est, ut ei adhuc viveret prior.
rei, id est, quod hi qui ex circuracisione sunt sub Hoc est, quod per aliam figuram, et in superiori-
viro fuerint, hi autem qui ex genlibus sine viro, hus dixit, quia mori prius oportet, et ila consepeliri
Isaias clamabat dicens : Lwtare sterilis quw non pa- Christo.
rii: erumpe et clama, qum non parturis : quiamulti Itaque, fratres mei, et vos mortui ettit legi per cor-
filii desertw, magis quam ejus qum habet virum (Isa. pus Christi, ut sitis alterius qui ex morluis resurrexit,
LIV). Mullos filios dicens desertae, magis quam ejus ui fructicemus Deo. (Aug.) Cur mortui sumus legi
quse habet virum, quia multo plures ex gentibus per corpus Christi, si bona esl lex? quia. mortui su-
quam ex circumcisione crediderunt, et ostendit mus legi dominanti, liberati ab ea affectu, quam lex
eam quae habet virum, synagogam esse quoe habet punit et damnat, usitatius enira vocatur lex, quando
legem; desertam vero, et vagam, ac sine ulla legis dominatur, et terret, et vindicat, atque idem prae-
potcstate viventem, gentium multitudinem, quse et ceptuin .timentibus lex est, amantibus gratia. Inde
sterilis erat nullius legilimi verbi-proferens germen. B est illud in Evangelio : Lex per Moysendata est, gra-
Ponitur ergo in his ab Apostolo homo, qui sub lia el veritas per Jesnm Christum facta est (Joan. i);
lege vivit, tanquam mulier quae sub viro est; vi- eadem quippelex quaeperMoysendata est, ut formida-
rum autem ponit sermonem legis, quse tamen vi- retur, gratiaêt veritas per Jestim Christum facta est,
rum mortalem dicit, qui est secundum lkteram ser- ut impleretur. Sic ergo diclum est, mortui eslis legi,
mo legis. Sed is quomodo sit mortuus perviden- ac si diceretur mortui estis supplicio legis per cor-
dum est. Potest quidem etiam mihi videri mortuus, pus Chrisli, per quod sunt delicta donata, qure le-
cura spiritalis inteUigentia excludit, et velut interi- gilimo supplicio constringebant. (Ainbr.) Quoniara
mit corporalem, et ostendit refugiendam esse occi- Salvator corpus stium diabolo crucifigere pennisit,
dentein litteram, et sequentem [sequendum] vivifl- sciens esse pro nobis et contra illum; idcirco per
cantcm spiritum. Sed et hoc modo mortuus esse corpus Christi saivos nos dicit factos. Mori enim legi
hic vir evidentius approbabitur. Etenim lex donec vivere est Deo : quia lex doroinabilur peccatoribus.
umbram gerebat futurorum bonorum, et in Jerusa- Cui ergo dimittuntur peccata, moiiiur legi, hoc est
lem terrena coelestis culturoe typus et iraago gere- liberari a lege. Itaque per corpus Chrisli hoc conse-
batur, et altare manebat ac sacerdotium, sermo le- quimur beneficium : tradens enim corpus suum Sal-
gis, littera videlicet, vivere videbatur. Nondum enim C valormortem vick, et peccaium damhavit, in ipso
introierat in sancta non manufacta Christus, nec ac- enim peccavit diabolus, cum illum innocentem occi-
cesserat ad velamen interius, quod ad Hebraeosscri- dit, qui peccatum omnino nesciret : cumenirnho-
bens Apostolus carnem Christi esse inlerpretatur minein sibi peccati causa defenderet, inventus est in
(Hebr. x). Ubi vero, Verbum caro factum est, el habi- eo reus, in quo accusabat. Hinc factum est ut oranes
tavit in nobis (Joan. i), a prsesenlia ejus Jerusalem credentes in Chrislum eruantur a lege, sublato pec-
terrena cum templo et altari.atque omnibus quse ibi cato, quia victura peccatum , quod esl diabolus, per
gerebantur eversa est. Tunc mortuus vir ejus, id corpus Christi rion habet auctoritatem iu eos qui ad
est, secundum Iitteram lex. An non jure dicitur illum pertinent, a quo victus est. Dum enim non
in hac parte mortuus sermo legis, cui nulla sacri- peccat et occidilur quasi reus, vicit peccatum de
ficia, nullum sacerdotium, nulla Levitici ordinis mi- peccalo, hoc esl diabolum proprio peccato, quod iu
nisteria deferuntur? Homicidam punire non potest, eo admisit, damnavit, et chirographum quod peccalo
nec adulteram lapidare; hsec enim sibi vindicat Adaedecrelum esal, delevil, quando ab inferis resur-
Romanorum potestas, et dubitas adtiuc si mortua rexit, data hujusmodi forma credentibus sibi, ut a
sit secundum litteram lex ? Ter in anno apparere morte secunda teneri non possent. Ac per hoc nior-
Domino omnis raasculus non ascendit; ovis in " tui sumus legi per corpus Christi: qui enira legi mor-
festivitate Paschae in civitate quam elegisse putatur tuus non fuerit, reus est, et qui reus esl, secundam
Dominus Deus nulla jugulatur, manipuli primilia- mortein evadere non potest. (Orig.) Vides quomodo,
rtim non offeruntur, nulla celebratur oblatio; niilla licet figurarum diversitas videatur, ad unum taraen
lepra, nulla expiatur iramundilia. Et dubitari po- senSum cuncta revocantur. Nam et quod legem no-
test in his oronibus mortuam esse lilteram legis ? bis morluam dicit, hoc idem videtur intelligi, quod
Cum ergo claruerit per haec omnia mortuum esse et nos mortui sunius legi per corpus Christi, ra
viruin priorem, nulla praevaricatio esl Christo tan- quo corpore iniquitates nostras tulit, et peccata
quam viro. alteri sociari, sicut mulieri crimen non nostra portavit (Ita. LIII), et in quo exuit principa-
est si, viro priore defuncto, suscipiat secunda contus et potestates, triumphans eos in semetipso. Fesli-
nubia, et propterea dicit, igitur vivente viro co- nandum est ergo ad istas secundas nuptias , quae
gnominabilur adultera, si fuerit cum alio viro, ut beatiores sunt mullo quam primse. Et vide si forte
ostendat quia ct anima hominis, si jam venit ad jam tum lex tale, nescio quid, adurobrabat in eo,
Christura, et Christo velut secundo viro sociata est, cum jubebat ut mulier, morluo priore viro, de quo
UH B. RABANJMAURl ARCfllEP. MQGUNT.OPERUM \ <\S III, 1412
semen non susccperat (lalis enim fuerat qui fructura A autem morlis ideo dicta esl, quia punit reos, morli-
nonposset affcrre), juberetur fratriejusnubere; fra- ftcat autem peccalores : non ergo raala esl, sed jusla.
ler euim videtur legis littersesecunduin spirilum lex, Quamvis enim malum sit palientibus, quod infertur a
ut de ipso roagis mulier afferat fruclus. Sed haecplc- lege, sed illa non est mala, quia juste infert iram.
nius in locis suis rcquirentur. Nunc auteni, ut dixi- Itaque non raala est peccatoribus, sed justa, bonis
mus, prius moriendum esl legi litlerae, ut sic con- vero spiritalis est. Quis enim dubitet, spiritale esse
jtingi possinius Christo, qui ex mortuis resurrexit. prohibere peccare ? Sed quia hoc non potuit ut sal-
Cum enitn estemut in carne, putsionespeccatorum varet.hominerajreinktendopeccata, lex fidei dataest
quceper legemsunt, operabanturin tnembrisnoslrisut quse credentes liberaret a dominio legis-, ut possent
fructificarent morti. (Aug.)Quid cst ergo cumessemus reparare se ad vitani, quos lex tenebat reqs mortis.
in came, nisi cum de carne pracsumeremus? id est, Ipsis enim.lexmortis est, quibus iranfoperatur causa
de nobis conflderenius, homini enim dictum est, ut peccati. (Orig.) Potest autem fieri ul hoc npn solum
de hominibus dictum est: Videbitomniscaro salutare de lege Moysi,quse est secundum litterani, sentialur,
Dei. Quid est videbit omnis caro, nisi videbil onrais sed de onini homine, quoniam certum est quod qui-
homo?Ergo cum essemusin carne, id esl, in concu- buscunque instiluiis, quibuscunque moribus agitur,
piscentiis carnis versarcmur, et ihi tolam spcm no- B I quasi sub lege hac qua uliliu?viyere credendus esl:
strara taiiquam in nobis poneremus, passiones pec- cui utique vel ipse mori debet, vei ipsa illi, ne forte
catoruin quacper legcm sunt aticlse, sunt enini per sub alio viro poska aqima ad Chrislum veniens, non
Icgem: prohibendo nanique fecerunt legispracvarica- tam nuptias ejus adire, quani adnRera efficividea-
torein, quia ille qui prscvaricator esl factus, Deum tu.r; quippe si prioris adh.ucvjri Jegibus vivit. Quod
Monhabuit adjutorcm. Operabantur crgo in membris lamen Aposlolus alia rursum figura ad eumdem sen-
nostris, ut fructum ferrent, sed cui nisi morli. Noli sum explaiialionis adducit. Cuxa enim in superiori-
ergo essc in carnc, in spiritu esto. Quid est in spi- bus de lege litierse disput;issett quod ulique ad eos
ritu cslo? in Deo spempone. (Ambr.) Igitur in carne videretur tantum qui ex circiuncisione crediderant
esse, multifarie intelligitur : na.m omnis incredulus pertinere, uunc laienti quadam convcrsione carnis et
in carne csl, id esl carnalis, ct Christianus sub lege viliorum disculit legem, ob id skie dubio, vel etiam
vivens iu carne est, et qui de hominibus aliquid ad cseteroshoniines, ct uon eos solos, qui ex circum-
Sperat, in carne est; el si quis Christiaiius luxurio- cisione sunt, traetatus isle piertinere videretur. Ait
sam lwbet vilam, in carnc est, et qui male intcUigk1 ergo, cum essemus in carne, Et quiiiem quanluro ad
Chrisluiii in carne est. Hocloco lamcn in carne csse reni spectat, in carne utique posilus ista dicebat:
sic intelligemus, quia anle fidem in carne eramus,<(G sed aim in carne essemus, hoc esl, cum secumdum
sub peccato enim vivcbamus, hoc esl carnales sen- carnein viveremus, vitia peccalorura quaepcr legem
sussequentes, vitiiset peccatis suhjacebamus. Sensus3 erant, operabaatur in membris nostris. Qusenamlex
aulera carnis est, non credere spiritalia, id est, sine1 ista est per quam vitia peccala operanlur? Nunquid
commixlionevirivii;ginenipeperisse,etexaquact Spi- lex Moysi, etiamsi secuudum litteram observaretur,
rilu sanclo hominem denuo nasci, ct solulam ani- vitia generat peccatorum ? Sed in aperlo est, quod
main a copuja camis rursus in carnc surgere. De hiss iUam dicat legem i* membrig, quse resistat legi
diffidcns, in carne est, hinc : Viiia, ait, peccatorum I mentis, de qua et ante tractavimus, quomodo lex
quw per iegem ostenduntur, operctbantur in mem- ;- subintroivit, ut abundaret peccatum. lpsa ergo lex
bris nostris , ul (ructificarent morti. Manifestum ti est, quaefacitin his qui secunduin carnem vivunt,
est, quia qui non credil sub peccalo agil, et captivuss vitia peccatorum abundare, ut fructilicent morti. Ad
trahkur ad vitia admklenda, ut fructum faciat it hoc namque est illa lex in membris nostris, ut re-
niorli secundse, lucruni enim tunc facit mors, cura n sislens adversum legera mentis, captivos nos ducat
peccatur. In membris tamen dkfit vitia operari, non II peccato, et hos»fructusoffciiatrooicli.Nunc autem so-
in corpore, ne occasio essetmale tractantibus cor-- n luli,sumus a,lege mqrlui, in qm. detmebamur; ab hac
pus, quja in malilqquio lingua arguitur, in furtoo ergo lege nunc soluli sumus-.;nunc, quando? sine du-
nianus corripitur, et in dissiniulante aures increpan- hio cuin Christo mortui siiiiws, et consepulli ei per
lar, et ita in cseleris,,quaequamvis de corde exeant,t, baptismum, et crucifixi cum ipso, et ideo dick, so-
meinbrortim tanien rainisterio cxplciilur operibus. >• tuti sumus q lege mortui. Nisienim quis mortuus fue-
Dispulatip hoec tangit Judseos et eos qui Christiani ii rit curo Christo, ab ista, lege non solvitur. Scio el in
(Jicunturct sublege volttnt vivere, ut riiscenles car-
r- aliis exeroplaribusscriptura:,4 legemorlis,mqua de-
nales se esse, reccdant a lege. Vilia lamcn peccalo- )- iinebamur; sed hoc, id esl, tuortui, et verius et re-
rtim, qusedoniinariin carnc agentibus riicit, perlegeui
m ctius legitnr. Quod verp addidit in conclusione :
ostendi, non per legern fieri demonstral: inriexcniinm lta ut s&rviamnsin novitale spirilus, et non in
peccati lexest, nongenitrix, reos faciens peccatorcs.s. vetuslate Litterw,quod sine dubio de lege lilterae di-
Nunc autem soluli sumus a legc tnortis in qua de-"- ctum videtur, hoc modo consequenter inlelligere po-
linebamur. Soluli sumus a lege, dum remissionein in terant. ln carne quidein positi et secundum carnem
peccatorum accepimus : non habet enim in nos po- 3- vivenlcs, propterpeccatorum vkia, quaelcx illa, quoe
;x crat in roeinbris nostris, alebat ut fructificarentnior-
testatem, infldiseuim et peccatoribtisdorainatur. Lex
1413 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. IV. — IN EPIST. AD RQM. 1414
ti, non poteraraus servire in novitale spiritus, dum ,A Quoniara legem mortis hanc dicit, et erutos nos ab
dla lex membroruin vivebat in nobis, inio dura nos ea gratulatur, et in illa Deo servjre negat, ne ini-
secundum illam legem vivebamus. Ubi vero Christus qqam hanc asserere putaretur, hpc purgat cum di-
pro nobis mortuus est, et nos cura ipso morlui cit : Aestt. Sed peccatum non cogn,ovi,niti per legem.
sumuspeccato, et liberati sumus per ipsum a Iege pep- Npn prgo peccatum est lex, sed iudex peccati: osten-
cati, in qua detinebamur, possumus jam servire legi dit enim et quse lateb,ant peccata, et auia nop iuipune
Dei; servire autem in novilate spiritus et non in ve- futura essent apud Deum. Quo coinpertp. Iioiuo factus
lustate litterse. Non enim idcirpo nos Christus abest reus. (Aug.) Quare inlelligkur. Jcigema.d hoc da-
straxit a lege peccali, ut vetustati lillerse serviamus, tam esse, uon ut p.eccatum in,serere;tur, neque ut
id est, ut circumcisionem recipiamus, et sabbala vel exstirparetur, sed tanlum ut demonstraretur quod
csetera quae vetustas legis Utlerse continet; sed ut aniinani huraapapn quasi de innocentia s.ecitrara ipsa
legera Dei in spiritus novitate servemus, id est, ex peccati deinopstratione ream fo,ceret, ut quia pecca-
oinnibus quse in ea scripta sunl, spirkalem sensuin tum sjne gratia Dei yinci npp ppss^t, ips.a i;eaUis sol-
Spiritu donante capiamus, sicut et idera Apostolus in. licitudine a,d percipiendam gratia,m ppnYe-Vterelur.
aliis dicit, quod velamen est positum in facie Moysi; Itaquenou ait,peccatura non fe^nisi, per legem. sed
cuni autem convcrsus fueri.t quis ad Dominum, au- B peccatnm non cognpvi niti per leg$n\ : u^ntjeapparet
feralur velamen : Dominus enim spirilus est : ubi au- cpfloupisêiitiaijji,per legepi n.pn.insilam,sed demon-
lem spiritus Damini, ibi libertas (II Cor. m). Novi- slvatam : epn.sequeri.s,autem erat, u,t quoiiiam non-
latem sane spirkus scio quosdam male intekigentes dum accep(a gralia concupiscentise resjsti uon pote-
illuc traxisse, ut dicerent iiovura esse Spiritum, tan- XA\,aufieretur ctiara, (juia majores yires habet con-
quam qui ante non fuerit, nec yeteribus innotuerk, cupiscentia crimine p.i;aevaricatioiiis atjluflclo, cum
el nesciunt se in hoc gravissime blaspheinare; ipse etiain non legem (a.cit, quam si nu#a, lcge prohibe-
enim Spiritus est in lege, ipse in Evangelio, ipse retur. N,gmconeifpiscentiamne$ciebgm,msi lex di,ce-
semper cum Palre et Filio est, et semper est, e.t erat, ret.: Non concupisces. (Anibtv) Mon (Jiscrevit concu-
et erilsicut Pater et Filius. Non ergo ipse novus est, piscentiam a peccaio, seri miscujt, hoc signilicans,
sed credentes innoval, ctim eos a veleribus uialis ad q*ia cum nec suspieio quidein esaet istu.d n,on licere
novam vilam et novam obser.vantiam Christi religio- apud Deum : cognoyi, inquit, esse peccatum. Sub
nis adducit, et spirhales ex carnalibijs facit. (Antbr.) sua persona quasj generalem agit causami Lex ila-
Lex vetus non criminis ulique noraen est, sed tero-: que concupiscentiam prohibet, qu.aepropterea quod
poris vel setatis : senuit eaira quia cessavit. Lex au- Oblecfaraeuto est, non putaba.tur esse peccatum. Sim-
teiu spiritus ipsa est tex fidei, quia firies in animo G * plgx eiiiini yidebatur causa, con.cupiscere
aliquid
est nec operibus addiscitur, sed corde credMur ; et proximi,, hoc lex prodidit esse peccatyiTi : sajculari-
inens ipsa intelligit naturse suse esse quod credit, bus namque hominibus nih.il lam multuni yidelur et
nec oCtilis cernitur, aut manibus palpatur, et quse placidum quam voluptas.
speranlur dona non visibilia sunt, nec terrena, sed Occasione autem acceptq,, peccqlum per. mandatum
spiritalia. Velus ergo lex in labulis lapideis forinala operalum est in me omnem,cotijcupiscentiam.(Aug.)
est, Iex autem spiritus in tabulis cordis spiritaliter Quod autein, dicit, occatione acce,pla, peccafum per
scribilur, ut sit octcrria : litlera autem legis veteris mandatum operalnm esl in me omitem concupkcen-
oetateconsumitur. (Aug.) Et quoniam lex littera est tiam , inteUigeuduro est eon omnem fuisse coneu-
eis qui non eam implent per spirilum charitalis, quo piscentiam, anteqtiam prohibkione aucta, esset. Au-
perlinetTestamentuinNovum; itaque morlui peccato getur enim probibkione concupiscentia, qu,andp
liberantur a littera qua detineutur , et qui non im- deest gratia, liberantis. ldeo nondum est OBMiisan-
plent quod scriptum est: lex enim quid aliud quani tequam, prohibeatur; cum aulem prohibM». f\tierit,
sola littera est eis qui eam legere noverunt et im- desistente,, ut diximus, gcatia, t,antum cres.ck cou-
plere non possunt ? Non enim ignoratur ab eis qui- cupiscentia, ut ita in suo.genere omnis, id est, cou-
bus conscripta est. Sed quoniam in tantum nota est, 'D summata fiat, ut etiam contra legem faciat, et praeva-
ip quantum scripta legitur, non in quantum dilecta ricatione crimen accumutet. Cum autem, dicU, Sine
perficitur, nihil est aliud talibus nisi littera, quse li.t,— lege envm peccatum mortuum, e&t., non, quod non
tera non est adjutrix legentium, sed testis peccan- est.jdixit mortuum est, sed, quia ktet, quod io, se-
tium. Ab ejus ergo damnatione liberantur, qui per quentibus manifeslat, cum tlicil, seApcceatumutappu-
spirkum innovantur, utjam non sint obligati Ktterae reat pecoatum per bonum mihi operatum. eat mertem.
ad poeuain, sed intellectui per juslitiaiu copulati, Bona est enim lex, sed sine gralia ostendit tastiun-
inde est el illud : Littera occidit, spiritus autem vivi- modo peccata, non tollit. Erat eniin et ant,e peeca-
ficat (II Cor. 111).Et quia dixerat, evacuali sumus a tum, sed non omne erat, quando erimen prsevari-
lege mortis, in qua detinebamur, ita ut terviamut in cationis adhuc deerat. Unde alio loco- djcit : Ubi
novilate spirilut, et non in vetuttate litterw; atque ita enim non est lex, nec prwvarieatio. (Hier.) Quoraodo
per haecverba quasi reprehendisse legem posset vi- roedicina non est causa monis, sj ostendat venena
deri, subjecit statim. niortifera , licet his mali homines abutanliir ad
Quidergodicemut?Lex peccatumett? Abtit. (Ambr.) mortem,et vel se interficiant, vel insiriientur ini-
1415 B. RABANI MAURI ARCHIEP. UIOGUNT.OPERUM PARS III. MfG
micis; sic lex data est ut peccatorum venena de- A cordibus nostris idem Apostolus docet : Cum enini
monstrel, ut hominem male libertate sua ahutentem, gentes, qum non habenl legem naluraliter eu quw tecjis
qui prius ferebatur improvidus, el per praecipitia sunt faciunt, isli, legem non habenles, sibiipsi sunt
labebalur, frenn legis retineal, el compositis do- lex; qui indicant opus lecjisscriptum in cordibus suis,
ceat incedere gressibus, ita ul serviamus in novi- teslimonium prwbenle illis conscientia (Rom. n). Ista
tate spiritus, et non in vetustale lilterae, id est, lex quse in corde scribilur, oranes conlinet nationes,
vivamus sub praecepto, qui prius in modum bruto- et nullus horainum est, qui hanc legera nesciat; unde
ruin aiiimalium degebamus, Manducemusel bibamus, omnis raundus sub peccato , el universi homines
cras enim moriemur (I Cor. xv, 52). Quod si stibin- prsevaricatores legis sunl, elidcirco juslum judicium
tranle lege (quse docet quid facere, et prohibet quid Dei est scribentis in corde generis humani. Quod tibi
non faceredebeamus) vilio nostro et inconlinentia fe- fieri nolueris, alteri ne feceris. Quis ignorat homici-
ramurcontra scita legalia, videturlex causa esse pec- dium, adulteriura, furta el omnem concupiscenliam
eati, qusedum prohibetconcupisoenliam, quodammo- esse malum, ex eo quod sibi ea nolit fieri? Si enim
doeani inflammare cognoscitur.Saecularis apud Grae- mala esse nesciret, nunquam sibi doleretesse illata.
cos senlentia est: Quidquid licet minus desideratur, Per hanc naturalem legem et Cain cognovit pecca-
crgo econtrario quidquid non licet fomentura accipit B lum suum , dicens : Major est causa mea, quam ut
desiderii. Unde et Tullius de parricidarum suppliciis dimitlar. Et Adam et Eva cognoverunt peccalum
apud Athenienses Solonem scripsisse negat, ne non suum, et propterea absconditi sunt sub ligno vitse.
lam prohibere quam commonere viderelur. Igitur Pharao quoque, antequam lex daretur per Moysen,
lex apud contemptores et legalia praecepta calcantes stiraulatus lege naturae, sua crimina confitetur et di-
csse videtur occasio delictorum, duin prohibendo cit: Dominus juslus, ego aulem el poputus meus impii
quod non vult fieri, ligat eos vinculis mandatorum ; (Exod.ix). Hanc legem nescil pueritia, ignorat infan-
qui prius absquelege peccanles non tenebantur crimi- lia, el peccaus absque mandato non tenetur lege pec-
nibus. Haecdiximus, legera, quaeperMoysen data est, cali. Maledicit patri et matri, et parentes verberat, el
intelligentes; verum quiain consequentibus scriptum quia necdum accepit legeni sapientiae,morluum est in
est: Lex Dei, et lex carnis atque membroruin, quae eo peccatum. Cum autem mandattim venerit, id est,
pugnatadversumlegem menlisnostrae, etcaptivosnos tempus intelligentke appelenlis bona , et vilanlis
ducit in legepeccati, simulque quatuor leges inter mala; tunc incipit peccatum reviviscere, et ille mori,
se diuicantes in uno loco scriptas esse cognosco, non reusque esse peccati. Atque ita fit ut tempus inlelli-
absqne re arbkror, si quaeram quot genera legis in _, gentise, quo Dei mandala cognoscimus, ut pervenia-
•
Scripturis sanctis esse memorentur; dicitur lex quae mus ad vitam, operetur in nobis raortem si agamus
per Moysendala est, secundum ilhid quod scriptum negligentius, et occasio sapientiaeseducat nos, atque
est ad Galalas : Quotquol enim ex operibuslegis sunt, SMpplanletet ducat ad mortem : non quod intelligen-
sub maledicto sunt. Scxiplum est enim : Malediclus liae peccatum sit (lex enim intelligentiae saiicta , et
otnnit qui non permanet in omnibus quw scripla sunt justa, et bona est),' sed per inteHigenliam peccalo-
in libro tegis, ut faciat ea (Gat. m). Et rursum in rum atque virtutum mihi peccatum nascilur, quod
eadem Epislola : Lex propter prwvaricaiiones posila priusquam rntelligerem, peccatumessenon noveram;
est,donec veniret semencui repromissumest, disposila alque ita faclum est, ut quod niihi pro bono datum est
per angelos in manu Medialorit (lbid.). Et ileruin : nieovkiomutetur in malum.El uthyperbolice dicam,
lluque lex pmdagogut noster fuit in Christo, ul ex fide novoque verbo utar ad explicandum sensum meum,
juslificemur. Poslquam autem venit fides, nequaquam peccatum quod priusquam haberem inlelligenliam
ultra sub pwdagogosumus : omnesenim fitii Dei estis absque peccalo erat, praevaricatione mandali incipiat
per fidem, quw esl in Clinsto Jesu (lbid.) Hisloria esse mihi peccantius peccaturn.Prius quaerainus quae
quoque, qusepraecepla non continet, sed quid faclum sil ista concupiscentia de qua lex dicit, Non concupis-
sit refert, ab Apostolo lex appellatur. Dicile mihi TVces.Alii putanl illud esse inandatum, quoil in Decalogo
qui sub lege vullis esse, non legislis legem? Scriptum scriptum est, IVonconcupiscesrem proximi lui. Nos
est enim, quia Abraham duos filiot habuit, unnm de atitem per concupiscentiam omnes perlurbaliones
ancitla , et atterum de libera. Sed qui ex ancilla aniniae significatas pulamus, quibus moeremus et
tecundum carnem natus est : qui autem de libera, per dolemus, limemus, et concupiscimus; et hoc Aposlo-
repromissionem (Gal. iv). Seri ct psalrai lex appellan- lus vas eleclionis, cujus corpus lemplum eratSpiritus
tur, ut eompleretur sermo qui in lecjeeorum scriplus sancti, et qui dicebat : An experimentum qumrilis
esl, quia oderunl me gralis (Joan. III ; Psal. i.xvm). ejus qui in me loquitur Christus ? (I Cor. XIII.) El in
Isaiar quoque propheliam legem aposlolus vocat : alio loco, Christus nos redemit (Gal. m); et rursum :
In legescriptum est, quoniam in atiis linguis et in aliis Vivo aulem jam non ego, vivit vero in me Christus
labiis loquar populo huic, et nec sic exaudtent me, (Gal. n). Non de se loquitur, sed de eo qui post
dicil Dominus; quod juxla Hebraicum el Aquilaiu in peccata vult agere pcenkentiam, et sub persona sua
Isaia scriptum reperi. Appellatur lex eliani mystica fragilitalem describk condkionis humanse, quse duo-
intelligenlia Scripturarum: Scimus qitia lex spirilalis rum homintim, interioris et exterioris, pugnaiitiura
est. El extra hsecomnia naturalem lcgem scriptam in inter se bella perpclitur. Inlcrior homo consentit et
1417 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. IV. — IN EPIST. AD ROM. U\i>
scriptae et naturali legi, quod bona sil, et sancta,, A j persoua sua hocApostolum de aliis dicerc, exponal
et justa , el spirilalis. Exterior, ego, inquit, car- quomodo Daniel quem justum fuisse novimus quasi
nalis sum, venundalus sub peccato : quod enim ope- de se dicat, cum pro aliis deprecetur . Peccavimus,
ror nescio, et non quod volo, lioc ago , sed quodi iniquitatem fecimus , impie egimus, et recessimus, et
odi (Rom. vn). Si autem exterior facit, quod non1 declinavimus a mandatis tuis, et judiciis : non obedi-
vult, et operatur quod odit, ostendit bonum essee vitnus servis tuis prophetis, qui loculi sunt in nomine
niandalum, et non se operari quod est malum, serii luo ad reges noslros et principes, et putres , et ad
habkaiis insua carne peccalum, hoc est, vilia corpo- omnempopulum ierrw : tibi, Domine, justitia, nobis
ris et desideria voluptatis, qu;e propter posteros ett aulem confusio faciei (Dan. ix). Illud quoque quod
sobolem insila est htunanis corporibus, et si finess in tricesiino prirao psalmo dicitur : Peccalum tneum
fueril egressa, vertilur in peccatum. Si unusquisquee cognitum tibi feci, iniquitatem tneam non abscondi.
consirieret, et accusalor sui, tractet incentiva vilio- Dixi : Confitebor adversum me injusliliam mettm
rum, quoniodo et in serraone, et in cogitalione, et ini Domino, el tu remisisli impietalem peccali mei. Pro
calore corporis saepeloquatur et cogilel, et paliatur,, hac orabit ad te omnis sanclus in lemporeopporluno.
quod non vult: nolo dicere, faciat, ne sanctos virosvi- Non Davidi, etjustoviro, et ul simpliciter loquar,
dearaccusare, dequibus scriplura est : Erat homoille; B l prophetse, cujus verha narrantur, sed pcccatori con-
verus et immaculalus, justusDei cultor, recedens abj gruit. Cumque justus sub persona poeiiitentis lalia
omni opere malo (Jvb. i); et de ZachariaetElisabcth : profudissel, a Deo meretur audire : Inletlectum
Erant autem jusli atnbo in conspectu Dei umbulantes s tibi dabo et inslruam te in via lutc , qua gradieris,
in omnibus mandutis, et justificationibus Domini,, firmabo super te oculos meos. In triccsirao quoque
absque querela (Luc. i); et praeceptuiii est apostolis : septimo psahno, cujus titulus est In cotnmemoratio-
Esiote, perfecli sicut Paler vester cwlestis perfecluss nem, ut doceat nos semper peccatoruni iiostroruni
est: nunquam autein hoc Aposlolus imperaret, nisii niemores esse debere , ct agere pcenitenliam, lale
sciret honiinem posse esse perfectum. Nisi forte hocz quid legimus : Non est pax ossibus meis a fttcie pec-
dicarnus, qtiod recedens aborani nialo emendationein\ calorum meorum. Quoniam iniquilales mew super-
significet, et de erroribus pueritiae, el vitiis lasci- gressw sunt capul meum, quasi onus grctve gravalw
vienlis aetatis, transiluin adcorrectionemalqueviiiu- sunt super me. Corruptw sunt.et putrueruiil ciculnces
jes ; justitiain quoque, quaein Zacharia el Ehsabelhi mew a fctcie insipientiw mece. Ajfliclussum el hutiii-
proediealur, foris esse; concupiscentiani vero, quse r» iiatus sum nimis. (Arabr.) Itaque per oinncni concn-
uunc habitare in membris nostris dicitur, versari in- piscentiain cuncta peccala significai. Supra cniin
trinsecus. Sed Aposlolus noii pueris prsecipk , verumi C concupiscentiam juxta leycm raemorat, cui nunc
jam setatis robusloe,ut assumant pcrfeclionem, quami cietera addens vitia, oiraiem dixit couciipisccnliam
etiios eonfitemur in setate esse perfecla. Nec hsec; operalaminhomine impulsu diaboli, qiiein in peccato
dicentes adulamur vitiis, sed auctoritalem seqtiHvnir signilicat, ut in conlrariuin ficret honiini lex qu;e
Scripturarum, quod nullus honio sit absque peccato : dataeral ut prodesset. Viriensenini diabolus auxiliuin
sed conctusit Deus otnnessnb peccalo, ut omnium mi- per legem homini provisuin , quem iu coudiiione,
serealur (Roin.xi), absque eo qiti peccalum non fecit,t sccuin propler ipsius transgressioneni babcre gratu-
nec dolus invenlus est in ore ejus (I Petr. n), unrie et[. labatur [quem in condilione se lampropter peccatuni
per Saloiuonero dicitur, quod serpenlis vestigia uoni A<i;e, quam propter ipsius habere gralulabatur], in-
inveniantur in petra; et ipse de se Dniiiiiras: Ecce, tellexit factum adversum se; quem enim vidilfaclum
inquit, venil princeps hujus mundi el in ,ne non hctbet sub lege^,pro ceiio habuil de suo subhiluin doininio.
quidquam (Joan. xiv), id est, sui operis, suiquc ve- Agnoverat enim homo, quoraodo poeiiain inferni
stigii. Obhanccausain jubetur nobis ne exprobrenius evaileret. Hinc exarsit iracundia adversus honiincra,
homini revcrtenli a peccatis suis, ct ne aboininemur ut illi legem inverterel , ut prohibita adiniltcndo
JEgyptium, quia et ipsi quondani in Mgypio fuinuis, Dctiin rursus offenderel, el denuo in polestatem dia-
et de luto ac de lateribus Pharaoni exstruximus civi-. D |joli caderet. Ccepilnon imperarc, setl subtiliter fal-
tales, et quia captivi ducti sumus in Babylonem lege: lere, quoniani in lege data ainisit dominium diabolus,
peccali, quodin mcmbris nostris morabatur. Cunique! sciens de cseiero hoiuiiictn ad Dei juucium perti-
videretur extrema desperatio, inio aperte confessio, nere. Sine lege eiitm peccalum mortuum erat. lloc
omnera houiinem diaboli laqueis irreliri, conversus; riuplici genere inlelligenduni est, ut el diaboluni in
in se Apostolus, imo liomo, sub cujtis persona, peccalo sciat significalum , el hoc ipsura peccatuni,
Aposlolus loquitur, agit gralias Salvatori quod rc- quod vocatur peccatum : liiortuus enini dicilur fuissc
demptus sit sanguine ejus, et sordes in baplisinale: diai.olus, quia cessabat ab illusioiie [ad illusioiieni]
deposuerit, et novum Christi assumpserit vesiinien- hominis ante legeni, et erat quasi quietus : sccurus
tum, et mortuo velere hoinine natus sil homo novus, cnim erat de possessione ejus. Peccalum atitcni
qui dicat : Miser ego homo, quis me liberabit de mortuuin dixit, quia putabatur quori non impulore-
corpore mortis hujus ? (Rom. VII.) Gralia Dei per turapudDeum, ideo apud hominem morluum erat,
Jesitm Chrislum Dominum nostrum, qui me de cor- quasi impunepeccaretur. Nam non latebat peccalum,
poris 1110rtcliberavk. Quod si cui nou videtur sub sicut supra dixi, sed ignofabalur boe , quia Dcus
PATUOI...CXL ko
"
U19 B. RABANl MAURI ARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS UI. 1420
judicaturus est :'quodcum dala lege manifestum est }Araulier, et invitans ut ad se veniant insipieutes,
revixisse peccalum. Quare revixtl, uisi quia aule scribitur dicere : Aquw furtivm duleiores sunt, el
vixerat et postea desidia bominiim mortutiin sesli- panis abscondiius tuavior (Prov. ix), Isla dukedo
matum est, cum viverel? putabatur enim now impu- esl occasio pcr mandatum invenla peceati, quae ctim
tari peccatum cum imputarettir, vivens ergo pro appetitur,ulique fallit, in majoresenim ainaritudines
mortuo habebatur. vertil: peccatum enhn, inquil, occasione aca&ptaper
Ego autem vivebamtine lege. (Aug.) Quod autem mandatum fefellit me et per iitud occidit. Peecatum
ait, Ego autem vivebamatkfuando sine tege,intelHgen- non legitime utens lege, ex prohibitione auelo desi-
dum est, vivcre mihi videbar, quia ante mandatuin derio, dukius facium est, et ideo fefellit, fallax enim
lalebal peccatum. (Amb.) Quid est sine lege? ctiin lex dulcedo est, quia jam plures atque majores poe, arum
semper fuerit, sicutsupra memoravi,nisiquiasineli- araaritudines sequuiitur. Quia ergo ab hominihus
more Dei homo vivebat seeurus,quodiion esset Deus nonduin spirilaleni graliam consequeniibus suavius
judicaturus aclus hunianos. Sed cum venisset tnan- adraitlkur quod vetatur, fallit peccatum falsa dulce-
dalum , peccatum revixit. Ideo dixil revixisse pecea- dine: quia vero etiam oceidit, reatus praevaricationis
tum ut significarel quia ante vixerat, poslea autem occidit. (Atnb.)Peccalura hoc loco diaboluin intellige,
desidia homintim mortuum essc aestimatuni cst, cuin B ] qui auclor peccati est: hic occasionem invenit per
vivert t, sicut assolet falsa fama fieri peregrinis : hoc legem, quoniodo crudelitalern suam de nece homi-
ergo significat, quoti initio non latuerit peccalum im- nis saliarei, ut quia lex connninata est peccatoribus,
putari apud Deum, hoc est vixisse; sed cum consue- homo instiucUi ejusprohibita semper admktens, of-
tudo peccandi hoc oblilterassel, morluum aestiinatum fenso Deo, ultionem legis incurreret.ulabea quae illi
est, ut crinien ctira persona dclicere pularetur. Cum profutura data erat damnaretur; quia enim invito
anlem data esset lex, vel reforraata, revixil apud illo lex dala est, exarsit invidia adversus homineni,
eos, apud quos niortuuni sestiinaluiii erat: cojperuiil »it eum amplius vitiosis voluptatibus macularet, ne
enim scire impulari peccatum. Ego auletn moriuus manus ejus evaderet. Itaque lex quidem sctncta et
sum. Mortuus esl hoino, quiavidetse rcumesse apud mundalum sanclum, et juslmn et bonum (Aug.) Ju-
Deuni qui ante se putabat non fulurum obnoxium ex benda enim jubcl, et prohibenda prohibet, in male
his qtiae peccabat. (Aug.) Ego, inquil, mortuus sum, tilenle quippe vitittm est, non in mandato ipso, quod
id est, mortuum nie esse cognovi , vel quia reatus bonum esl, quoniam bona esl lex, si quis ea legilime
prsevaricalionis certuin mortis supplicium eoniniina- utatur; inale atilem ulilur lege, qui non se subdit
batur. Sane quod ait, peccalura revixit, satis signifi- Deo pia hiiinililate , ut per gratiam lex possit im-
cavit hoc raodo aliquando vixisse peccatum, id est, G pleri. (Amb.)\]l nihil adversae suspicionis remaneret
notum fuisse, sicut arhitror, in pnevaricatione primi in lege, sic illam commeiidat, ut non solum juslam
hominis, quia etipse raanriattim acceperal; non eniin hanc, sed et sanclam et bonam pronunliet : nara
polesl reviviscere , nisi quod vixit aliquando, sed lnandatura legein intelligi evangelicus serino testa-
morluuin fueral, id esl, occultatum cum roortales nati lur; ait enim: St vis ad vitatn ingredi, serva tnaudata
sine mandato legis homiiies non viverenl sequen- (Matth. ix). [Cass.] Denique, sicut bonitas nostra,
tes concupiscentias carnis sine ulla cognitione, quia supernae bonilatis intuilu, in malitiam verlilur : ita
sine ulla cohibitione : ergo, ego, iuquit, vivebctmali- etiara justitia nostra divinae coilata juslitise panno
quando sine lege, unrie nianifestat, non ex persona sua inenslruato similisdepulatur, dicentelsaiapropbeta :
propria, seri generaliter ex persona hominis se loqui. Sicul pannus menstrualw universw juslitim noslrm
El invenlum esl miiti maiidalum', quod erat ad (Isa. LXIV).Etut aliquidadhuc eVidenlius inferamus,
vilamdalutn, hoc esse ad mortem. (Amb.) Vcrum legis quoque ipsius pnecepta vilalia , quae dictintur
est, quia lex ad vitatn riata esl : sed cum honiinem ordinala pcr angelos in manu Medialoris, el rie qua
non solum de pra;terilo , sed etiara de futuro pec- idem Apostolus : Itaque lex, inquit, sancla, et man-
canlem reuro facit, facta esl lcx data ad vitam, csse dutum sanctum, et justum, et bonum(Gal. 111),si peiie-
ad mortem, sed ul dixi, peccanti, qtiia obedientibus clioni evangelicaeconferantur, minime bona pronun-
proficit ad vitam. (Aug.) Mandato enim si obetlia- liantur oraculo ; ait enim : Et dedi eis prmcepta non
lur utique vita esl, sed inventum esl esse ad mor- bona, el justilias in quibus non vivent in eis (Ezeclt.
tein, dum fit contra raandatuin, ut non soluni peeca- xx). Apostolus quoque ita Novi liunine Testamenti,
lum fial, quod eliani ame mandauiin fiebat, sed hoc gloriam legis affirmal obtunrii, ut eam Evangclici
abundantius, et perniciosius ut jam ab sciente et comparalione fulgoris, nee glorificatam esse pronuu-
proevaricanlepeccetur. Nam peccatum accepta occa- tiet, riicens : Nam nec gloriosum esl id quod gtorifi-
sione per tnandalum seduxii me et per illud occidit. catutn esl [claruit in hae parte] propler exceltentem
Quod autera ait, peccutum occasione accepla per gloriam (II Cor. m).
tnandalum fefetiit me, ct per illud occidit, irieo dictumi Quod ercjobonum est, mihi faetum esl mort ? Absit.
est, quiadesiderii prohibili fruclus dulcior est. Undes (Ambr.) Vere absit. Unde enim fieri polest, ut quod
etiam qusecunque peccala occulle fiunt dulciora sirat,, boiium esseprobalur, morsiiUeiligalur?Nunquidiibe-
quamvis mortifera isla dulcedo sit. Inde est quod1 rius laudari potest ? paulo ante verbo illo quod dixit
•
aptid Salomonem faUacis doclrinse imagine sedens># absil, defenderat a crimine , nondum Iaudaverat
1421 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. IV. - IN EPIST. AD ROM. U2S
mori.o aulera lex quidem sancta et mandatum san- Ai. Sicut et Pharao, quia istum modum impleverat, Dei
Cl.Min, ct jtistttm, etbonum. Quod ergo, bonum esl, virlutes etsigna in illuni ostensa sunt, perqusec;eleri
milti factum ett tnors? Abtit; quia bonum non est lerrili ad emolumenta vilae se exercerent, ut in
mprs. inortuo vila discattir. Sed alius modus est quem
S.edpeccaiupi, ut appareal peccatuin, per bonum tractal Aposlolus : ut ostendat enim plus pcccatum
mihi qperutum est mortem. (Aug.) Quod atitem ait : esse sub lege, quam ftierat ante legem, supra tiunc
'
Quod ergo Ifonutnett mihi factum est inors? ubtit, motlum peccatorum ampliorem modura significat
sed peccalum ut appareat peccatum, per bonum mihi crevisse postlegem invidia et astulia Satanac, ut pro-
operalmnest mortem; hic evirienter ostendit quod sp- -virientiaDei conlraria fieret bomini, cuin (,ii,nprele-
perius riixerat, Sini; lege enim peccatum morluum gis minime peccare debuerit. Ideo Deus \it invidiam
est, idep dixisse, quia latet : quandoquidem nunc diaboli vincerel, et providentiam hpminl ratam fa-
dicit non illud bonum, id cst legem factam sibi esse cerel, inutavit ordinem , mittens Salvatorera Chri-
mortera , sed peccaUim operatum esse mortem, sluni qui et diabolum vinceret, et staluta D.ei erga
per b,onum legis, id est, ut apparerel peccalum, hominein firniaret. (Orig.) In his locisposilos crebro
quod Iatebat sine lege. Tunc eniui se mortuum quis- nos necesse est de legum diversitalibus commou.ere;
que cognosck, ctnp illud quod recte prseceptum esse ]R hoc enim vull Paulus, qui sub uno legis noniine sen-
co.ufileiur,implere non potesl, et praevaricalioniscri- sum de imaad alteram tacilis ipdiciis transfert, illo
roine amplius pcccat, qiiam si noii prohiberelur. JIoc ut arbitror proposito, quo et Scripturse propheticse
est, quod in consequeutib.usdicit, Ut fiat supra tno- constant, ne ea quae inspirati divinilus proloqtiunlur
dum peccanspeccatoxper,mandattfm (Rom. vu): quod impolitis hominibus et niiuus adhuc vel fidei, \c\ stu-
ante niandatum miuus erat, quia ubi non est lex, dii deferentibus inpropatulo ponerentur, ^tpedibus,
nec praevaricalio.Moxsnon es.llex, sed peccatum est ul ita dixeriin, conculcanda traderenlur; se<iut, se-
mors : peccalui)i,inquit, ut appareal peccatuni, nop cumluin ea qttse supra per quannlam simiiiUfdinem
dixil, ut sit, quia erai et quando non apparebat. diximus, mysteriuin sui rcgis a«lpaucos et occtiltius
Quid est ut apparea^ peccatum? quiq foncupiscen- perveiiirel. Ait Jtaque: Quid ergo dicemus? lex pecca-
tiam nesciebqm nisi lex diceret, Non concupisces. tumest ? Pulastis, inquit, me de lege Moysidicere, quae
Non ait, concupiscentiam non habebara, sed copcu- [quia] peccatum est? Absit, absit. Ad ulrunrque sufli-
pjscentiain nescielp.am: sic etiam et liic non ait, tit ciat, quia neque de lege Moysi loquor, neque de ipsa
sit peccalura, sed, ul appareat peccatum, per boiium dico, quia peccalumest; sed peccatum non cognosce-
mihi operaium est mortem. (Ambr.) Aliler diaboluin bam nisi per tegem, nam concupiscentiam nesciebam
per bonum occasionera dicitaccepisse, ut roajmn ope-' C nisi lex diceret: Non concupitcet.Intellige, inquil, de
raretur honiini, duin illum seducit ad iu,o.rtem,quia qua lege loquar, quse nisi esset, peccatum nemo co-
ut ea quaeante lcgem male gestai sunt pe.r illecebram gnosceret. NunquidMoysiest !ex, per quara Adam co,-
cupiijiiiis proliareiiiur essepeccafa, et de csetero vita- gnovil peccaluui suum, et abscondil se a conspectu
renlur,dala est lex, nianifestata inlilleris. Tunciucen- Dei? (Gen. 111.)Nunquid Moysilex esl, per quam co-
stis est Satanas, per bouum utique : viriit eniin provi- gnovit Cain peccalum suum et dixit: 3/«;'MSest pecca-
deri hoiuini, et illicitailli suasit, ut pro viia exlege ei lum meum, quam ut veniam merear? (Gen. iv.) Aut
mors proveniret. Quod quidetn negligenlisehunianse • per quam Pharao cognovit peccalura suum, etdixit
ascribendum est, quse sic vigorem suae nalunc in- Dominus justus est, ego autem et populus meus im-
firraavil cupidilale peccandi, ut stiggesliones adver- pii? (Exod. ix.) Quod si hi homines aliique innumeri
sarii reprimere no.n posset. Iiiimicus tanieii, quein in anie Moysilegem cognoverunt peceatum stiuni, non
peccalo signilicat, ul appareat esse inimicus, per erit sine dubio Moysi lex, de qtia dicit Aposlolus :
legem accep.itoccasionem operari lio.miniraortein : Quia peccatum non cognovi, nisi per Leijem;et de
duin euini ad illicila illura suadet, apparet esse qua dicit : Concupiscentiamnesciebamnisi lex dice-
ininiicus. Quanqtiain et ante legem inorlem ho- ret: Non concupjsces; sed est illa lex, de qua fre-
mini procuraverk, excepta prima causa Adoe,post le- u quenter dixiinus, quse in horainum corriibus scripta
geiu tanien nuijorcs ei pnenas apud inferos, ubi mors est, non atramento, sed Spiril^Dei vivi, et docet
secumla est,a;liiivenit: minus cniin criniinis est ante unuraqucnique quid agcnriurn <A, quid cavendum.
legem niaiiifestatain peccasse, quatn post legem. Ip a est ergo per quam cognoscit homo peccalum
Ut fiat supra modum ipsum peccans peccalum per suuin. Aperte hic naturalem legern dicit landiu a
mandalum. (Aug.) Ut liat supra nioduni peccator nobis ignorari, quandiu processu xtatis noverimus
aut peccatum per inandatum. Quare stipra raodum? inter bonum ct malum discernere, et a conscienlia
quja jam est prsevarkalio: ubi enira lex 110:1 csl, nec nostra audicrimus. Loqukur enim nobis inlra con-
praevaricatio. (Ambr.) Quid est, supra modum? scieiitiam, et dicit, Non concupisces.Sed quoniaui
quasi datus sit modus delinquenlibus, cum pcccare 11011scmper, nec ex initio, ul nascitur horao, lex
non licea.1? sed Dei verba Sunt diccntis : Non sunl isla inveniliir ip homine, sed aliquandiu, dum setas
complela peccata Amorrhworuin,per qued ostendil nondura patitur, sine hac lege vivitur, sicut el ipse
nicnsuram esse ([uamdara delictorum, quamcum im- Patilus falelur, quando dicil : Ego autem vivebam
pleverint peccatores, vila digni minime judicentur : sine lege aliquando; in illo tempore quo sinc
iii'> B. RABANl MAURIARCiilEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1424
legc vixiiuus , concupisceniiaiii nesciebamus. Non A /tpp.111)?Sed hoc modo quo dixiinus, sme lege na-
dkdl non habebani, sed ail, nesciebam, tanquam turali vixit etiara ipse aliquando in puerilia, quo in
quae csset quidein, ignorarelur tamen quotl essct (empore dixit non fuisse in bomiiie peccalura, sed
concupiscentia. Ubi autem venit ratio, et Iex na- moiiuum fuisse, et revixisse poslmodum ubi lex
turalis locum in nobis proccssu oelalis invenit, do- adveniens naturalis prohibere concupiscenliam cce-
cere nos coepit quaeessenl bona, elprohihcre a ma- pil : quae lex veluli inoriuum suscitavit peccalum;
lis. Hoc ergo, dum dicil, Non concupisces,qiiod peccali namque natura hacc est, si fiatquod lex fieri
aiile nesciebamus, ab ipsa riidicimus uialain esse vetal. Reviviscenteergo peccalo, ego, iiiqtik, mortuus
concupiscenliain. Occasioue atttem accepla, peccatum. Ego, quis? aninia sine dubio quse feceral quod
tum per mandalum operalum est in meomnem concu- iieri lex vetabat : Anima enim quw peccal, ut pro-
piscentiam. Lex illa, de qua dicit quia concupiseere pheta dicit (Ezecli. xvm) ipsa morielur. Iiiventum
iiescicbara, nisi lex diceret, Non concupisc.es,ipsa esl ergo inandatum quod daluin fuerat ad vitam,
autem etiam niandaluni appellalur. Ait ergo quia aniniaescilicet, ul eam doceret opera vitse cessisse ei
occasione inandali hiijus qno concupiscere probi- ari mortem, dura prohibita non lain refugit.quamar-
beniur peccalutn vcheinentius exarsil in nohis, et dentiusexpelil. Movel inetamenin hisquoniododixe-
oinnem operatuin est in nobis eoncupiscenliatn. In B ril peecaiuniraortuuinesse et revixisse, videtur eniin
eo nanique in quo concupiscit caro adversus spi- quia non possil tlici mortuum, nisi quori aliquaudo
riluin, id esl, adversus legeni, qute dicit, Non con- vixerit, el postmodunivitacaruerit. Sedetboc ipsum,
cupisces, etiara adversatur ei, et certamen qiiodam- quod dicit, revixit, non nuper datam vitani, sed
niorio gerit,utnon soluin'coiicupiscenikc salisfaciat, priorem reriditam docet, ipse enim sermo, revixit,
sed etiam adversariuro vincat. Hoccest ergo occasio rursum vixisse significat. Nos autem moriem hanc
quam dicit venire ex mandato; nescio quo elenini peccati beneficio Dei dalani dicimus leinpore eo quo
sine lege vivcbamus ; quod el si veniente manilato
pacto ea quoeprohibenlur ardentius desideranlur, et
ideo cum mandatuin sancttim, et justum etbonum quori sanctum, et justimi, et bonum est, reviviscil in
sit (qnod enim prohibel maliim, necessario bonum nobis peccatum, et occidit nos. Peccatum enira ac-
est) dura prohibentlo coiiciipiscentiam magis eam cepta occasione per mandatum seduxil me, et per
provocal et inflammat, per bonum mihi operatum illud occidit, non estaccusalio mandati per hoc quod
est niortem. lnriicat taraen Apostolus in his, quod oceasioiieui, qua occitlil rae,peccatum, venisse riicil
origo peccali ex concupiscenlia orta sit, dum prohi- ex mandato, sed hajc est dicti bujus consequentia.
benlur a lege, siveMoysi,qu;e dicit, non concupisces, Lex dicitur quse docel quid fieri debeat, quid ca-
^
sive etiam, ul supra exposuimus, nalurali, eo COR- veri. Necesse esl ut illud quod caveri dicit edoceat
lentiositis quori prohibelur, expetitur. Scienuuin sane quale sit, quo per hoc caveri facilius possit : nemo
est quod eonctipisceiilia hic culpabilis poniiur: est enim potest vilare quod nescit. Si quis erô erioclus
autem in inultis et lauriabilis sicut supra oslenrii- per legem, quale sit itl quod cavere debet, non tam
mus : Sine tecje enim peccatum morluum est. Ego caveal, quain faciat illud, occasionem quidem le-
autem vivebamsine tege atiquando; sed ubivenit mun- gis non facienriaj rei scieiitiam videbitur accepisse.
dalum, peccalum revixil. Ego autem morluus sum, Sed lex non idcirco eum docuerat ut faceret quod
el inventum esl mihi mundulum, quod eral ad vitatn, non debeal, et inorcrelur, sed ut non faceret, et
hoc esse ad morlem. De bis pene oninibus jain in viveret. Sic ergo peccatum occasione accepta per
superioribus plene traclatum est : unde ne eadem inandatiiin seriuxilme, et per illud Occidil; aut certe
ssepius revolvanms, breviter quae dicta sunt in mequia riixk, pecealum per mandatum seduxit nie, et
nioriam revocabimus. Sine lege autem peccatum per illud occidil, potest hic pecealuni vel ipsuni
inortuum esse in nobis, hoc esl antequain per seta- auctoreni dixisse peccati, de quo scripluui cst :
tein rationabilis inlra nos sensus vigerel ostendi- Serpens seduxit me (Gen. m); vel etiain personam
inus, cum etiaiu exemphini pueri percutientis pa- 1v linxisse peceato, quae visa sit homiiiein seduxisse
trera aul nialrem, vel malciliceiilis a;!riuximus; in occasione mandali, ut suavem faceret concupiscen-
quo secundirai legem quiriem prohibentcm perculi liam, et airiina, dura suavitate concupiscenlise ric-
vel raaledici patreni aul raalreni , peccatuni fieri Ieclatur, procvaricando niandatum , quod dicebat:
videtur : sedislud peccaluui morluuui esse riieitur, Non concupisccs, nioreretur. Sed ne quis hoc man-
quia lex nonduin aJest iu puero, qiue eura doceat dalo legis ascriberet, quod occasione prseccpti a
hoc quod facit fieri non licerc : sine bac autein lege peccato scducla cst anima et occisa, subjungk Apo-
et Paulum et omnes honiines ccrtuin est ali- sloltis el riicil : Ilaque lex quidem sancta, el manda-
quando vixisse, hocest,in aelale pueriIi;omnesenira litm sttticiitm, et justum, et boiium; bouuni nainque
simililer per illud tenipus nondum capaces hujus csl niaiiriatura et lex sancta est, hona enini pnecipk
uaturalis legis existebant. Namutique non virieretur ct bouurum observantiam inaudat. Quod ergo, iu-
de hoc Pauli vera csse professio; quomodo enini qnit, bonum esl, tnihi factutn est mors? Absil. Ob-
sine lege Moysiprobabitur Paulus aliquando vixisse, jectionem vero refellit necessario coiisurgentem,
CIIIIIipse se Hebrseinn ex Hebraeis, cl octavo riic et tlicit, non quod bonum legis et mandali inor-
cireiimeistiin sccundiim letîsnr;ece|)ta laloaliir (Plii- tem mihi iiilulnil ; M:I poccatirai, inquit, ul quam
142'; ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. IV. — IN EPIST. AD ROM. 142(5
iniquimi sil appareal, pcrhmuim mihi inlulil mortem. A ritaliter intelligil, lex spiritalis est el Spiritus vi-
Bonuiu nainque est liiandalura si conservattir, si vilicans : qui vero carnaliter lcx lilteroe, et littei.i
vero nou servetur, necessario maluin erit illi qui occidens esse menioralur. Quori vcro dicit, Ego au-
letn carnalis sum, venundatus sub peccato, hic jam
perdiderit bonum. Fit ergo ipsum peccatum supra
modum peccator ex occasione mandati. Diximus et tanquara doctor Ecclesisepersonani in semelipsum
superius quod quasi personam finxerit peccati, et Je suscipil infirmorura, propter quod et alibi dixit: Fa-
ipsa dicat supra modum peccalorem effectum ipsum clus sum infirmisinfirmus, ul infirmos tucrarer (I Cor.
pcccalum, de cujus persona loquitur ex occasione ix). Et hic ergo inflrmioribus quibusque, id est,
manriali: minus eniin peccati esl, si id quod non pro- carnalibus, et qui sub peccato venundali sunt, effi-
hibetur admittas; si vero vetita et inlerdicta coninii- ciiur Paultis carnalis, et sub peccato venuntlatus, et
seris supra moduni, ut ita dicam, peccator es, quia loquilurea quac illis loqui raoris est, vel excusatio-
noii solum commisisti , quod non debuisli, sed et nis vcl inexcusationis obtentu. Ait ergo de se tan-
pvaeceptumpraevaricatus es. Quod aulem diximus , quam ex persona illorum loquens : Ego autem car-
peccalum peccator, maluimus vitiura sermonis re- nalis snm, venundalus sub peccalo, boc est, sectin-
cipere quam sensum Apostoli non integre expri- duin carnem vivens, et in peccati potestatem iibidi-
mere, quia in Latino sermone anguslavit nos R nis et conctipiscenliaepretio redacttts. (Aug.) Sci-
nouieii peccali, quod neulro genere rieclinatur, in mus enim, inquit, quia lex spirilalis est, ego aulem
Gneco vero feiniiiinuin e»t, et ideo peccaloreni eum carnalis sum. In quo satis oslendil non posse impleri
nos appellavimus, nam ibi peccatrix appellari potesl. legem, nisi a spiritalibus, qm non fiunl nisi per gra-
Scimus autem, quia lex spiritatis est, ego enim tiam : spirilali enim legi qtianlo fit quisque similior,
carnalis sum, venundalus sub peccato. (Aug.) Quod id est, quanto magis et ipsc in spiritaleni surgit af-
aulem ait, venundalussum peccalo, intelligeiiiiuni est fectum, tanto magis eam implet : quia quanlo ma-
quori iinusquisque peccando animam suam riiabolo gis ea delectatur jara non sub ejus noraine aflli-
vendit, accepta lanquam pretio dulcedine tempora- ctus , sed ejus luinine vegetatus, ( Hier.) quia
iis voluptalis. Unde et Dominus Redemptor nosler prwceptum Domini lucidum esl illuminans oculos
dictus est, quia hoc modo , quo diclum est, ven- (Psal. XVIII),et : Lex Dotnini immaculata, con-
diti eramus. (Orig. ) Si cui forle illa exposilio , verlens animas, (Ibid.) gratia donante peccala,
quam de legum diversitate tenehamus, violen- et infundente spiritum charitalis, quo et non
ter praisiunpta videbalur, advertal nunc in hoc sit modestia et sil etiam jucunda justilia. Scri-
capilulo , quomodo non sohim legum, sed el per- plum est in Malachia : Mementote legis Moysi
sonarum diversitas introducilur. ISam Paultis, qui " servi mei, quam mandavi ei in Horeb ad omnem
in aliis dixit (// Cor. x), Non enim secundum car- Israel prwcepta et judiciu (Malach. IV). Memenlote,
nem vivimus, sed secundum carnetn mililamus , in inquit, legis Moysi servi mei, quam ei dedi in
praesenli loco dicit se esse carnalem, et hic sub monle Horeb, qui est Sina, ad omnem lsrael prae-
peccato riicitseesseveftundatuin; qui in aliis riixerat, cepta el judicia, dicenle atiteni Apostolo, Scimut
Pretio empti estis (I Cor. vn); et ilerura : Chrislus quia lextpiritalit eti. Et bealus David : Revela oculot
nos redemit (Gal. m); et rursum in aliis riixit : Vivo meot et considerabo mirabilia tua de Legelua (Psal.
uutem jam non ego; vivilautem in me Cltrislus (Gal. cxviii),etquiaspirilalkeromnescoelestemannaconie-
n); et ilerum, qui ait : Propler inhabitunlem Spiri- debant, eluniversus populus Israeldeeadem spirkali
lum ejus in nobis (Rom. vm); nunc dicit : Quia non ct sequente eos bibebant pclra, pelra autem erat
habitat in me, hoc est, in carne mea bonitm; quod si Chrittut (ICor.x). Qui credunlin Cbrislo spiritaliter
noii habitabat in carneejus bonum, quomodo dicit, deberit legis prsecepta servare quse dedit in Horeb,
qtiia corpus nostrum templum est Dei et templum quod interpretatur ticcitat, per quam omnium vitio-
Spiritus sancti? Sed et csetera in quibus confllettir a rum 11011101' excoquitur, et ad radios solis justitise
lege, quse in membris suis est, et repugiial legi libidinis rheuma siccatur. (Amb.) Legem ergo Moysi
raentis suse, captivum se duci in lege peccali, spirkalem vocat, quse data est in tahulis, quae quia
quomodo aposlolic:e convenient dignitati, et Paulo peccareprohibetspiritalisest; quippe cuminvisibilia
praecipue, in quo Christus et vivit et loqiiilur? Sed [visibilia] el carnalia coli prohibeat. Haec ad com-
colligamus ex his, quomodo moris est Scriplurae di- mendalionem legis perlinenl, ne culpa digna putare-
vinoeetpersonaslatenler, etres,et causas, dequibus lur, quia severitalem exercuit in peccatores: homi-
riicere videtur, et nomina commutare, imo polius iis- nem aiilera carnalem appellal, dum pcccat. Venditut
dem noniinibus in aliis atque aliis rebus uti, ut inprae- sub peccato. lloc est vendilum esse snb peccato, ex
senlilocoait Aposlolus: Scimusenim quialex spiritalis Adani qui prior peccavit originem trahere, et pro-
esl; hoc adhuc quod dixit, Scimus quia lex spiritalis prio delicto subjectum fieri peccato, sictit riicit Isaias
est, aposlolica aucloritate pronuntiat. Non enira scit prophela : Venditi estis, inquil, peccatis veslris
legein spirilalem esse qui carnalis est, et sub peccato (Isa. L). Adam enim vendidit se prior, ac per hoc
venundatus est: sed qui habet in se Spirilum Dci, omne semen ejus subjectum est peccato. Qnaraob-
ille scit quia spiritalis est. Quod de Moysilege con- rem infirmum esse hominem ad prsecepta legis ser-
venit diCttim; ipsa namque est quae ei qui spi- vanda, nisi divinis auxiliis muniatur. Hinc esl tiiirie
1427 B. RABANIMAURl ARCHIEP.MOGUNT.OPERUM PARS IH. 1428
ait: Lex tpirilalis est, ego ciutemcarnalis sum, venun- A Sic et peccaluni, quia non illustraltir luce jusliliae,
datus sub peccato, hoc est, lex firma est et jusla, noii intelligendo dignoscilur, siculi lenebras dictuui
et caret culpa : homo aiitem fragilis esl, et palerno csl non videndo senliri. Et ad hoc perlinet quod in
subjugatus delicto, ut potestate sui nti non possit psalmo dicittir, Delicla quis intelligit? (Psal. xvm.)
circa obedienliam iegis. Irieocsl ad Dei raisericor- <Stutitem quod odi itlud fucio, consenlio legi quo-
diani coiifugieiidum, ul scveritalem legis effugiat et niam bonttesl. (Anib.) Prohal legeni recte probiliere,
exoiicraius dclictis, de coelero, Deo faventc, inimico quanrio iiiviluiii se boc faecre quod lex vetat pro-
resistat. Qoid csl enini subjeclum esse peccato, nisi iitctur: et iiatiirocsu;e riieit esse quod nianriat le.v;
coipus habere vitio anim;e corriiptiiin? ctti st inse- quia quo.l exlra facit, odiosmn riicit sibi (Aug.) Si
ral Iseinferal] peccatum, et irapcllal honiiucm quasi boc faeis quori lex oriit, qtiomodo consentis lcgi?
captivum dclictis, nt facial voluntatem cjus. Hinc Prorsus, si ijiiod nolo, boc facio, consenlio legi,
Doniinusinter csetferaait (Luc. viu) : Venit diabolus, quoniain bona esl. Quomodo? quii jubel lex non
et iollil quod seminalum esl in tor iltorum, ne salvi concuphc.es,non iniplet legem inlirniilas raea, sed
fiant. Unde idera Aposlolus in alia Epislola ait legi coitseiilil voliinlas mea, (Orig.) Taincu ex ea
(Eph.w) : Non est nubis colluclaliv adversus carnein paiie, qua non vult inalum consentil lcgi Dei, qtiia
et sanguinem, sed adversut priucipes el potestales, B liona esl, (pise prohiliet inaluin, el in consonanliam
contra spiritalia neqniliw in cwleslibus, quos salelli- q'uaiii(':tm ad legein Dei lex naluralis aririuciiur ut
tes constal esse Satanoe. Nam ante pr;evaricalionem eadem velitit atque eadem nolint. Quod si secun-
honiinis, priusquam se manciparet raorli, non o-rat duin volunialem legi Dei consenlimus, maluni ergo
his ipoleslas ad interiora hominis accedere et cogi- quod facimus, non jam nos id,seri pcccatuin qttotl in
laliones adversas inserere. Undeaslutia ejus factum nobis csl operalur, id esl, lex et vohiutas carnis,quae
est, ut confabiilatione per serpenteiu horaincin eir- captivos nos ducil in lege peecati quseiii memhris esl.
cnrnvcniret. Postquam auleui circumvcnil euin, et (Ang.) Satis quidem lex ab orani criminaiione defen-
siibjugavit, poteslatem in cuin accepii, ut iuicriorem ditur : seri cavendum, ne quis arbitretur his verbis
lioiniiiein pulsaret, copulans se meiili ejus; ita ut aufeiri nobis libetuin voluntatis arbilrium, quod non
non possil agnoscere quid suum sil in coghalione, ita esl. Ntinc enim homo describitur sub lege po-
quid tllius, nisi resprciat logem. siius airte gratiam. Tunc enim peccator vineiiur
Quod enim operor non inlelligo;non enim quod voto dum viribiis suis jusle vivere conatur sinc arijutoiio
hoc ago, sed quod odi illud fttcio.'(Orig.) Quod ait libcrnntis gratioe Dei; in libero autem arbilrio
crg6 iguorPquid operor, non tam rem ipsain quam haiiel, ut cretlat liheratori et accipiat gratiam, ut jam
operalur quis ignorat, lioet carnalis sil, sericaitsain ™illo, qui cara riouat, liberanle et arijuvante, non
rei qtiam agil dicitur iguorare. Quod vero dicit: peccet, atque ila desinat esse sub lege, sed ciiin
Non enim quod voto ago, sed quod odi illttd facio-, lege vel in lege, iniplens cam charilate Dei, quod
ostendil quod licet carnaiis sit, et stib peccalo limore non poterat.
venundalus, qui haecloqukur, lamen eliain resistere Nunc aulem jnm non ego operor illud, ted quod
aliquantulum vitiis conelur, legis scilicet naturaiis habilai in me peccatuln. (Orig.) El hic quidem Pau-
instinctu; sed vincatur a vitiis, et opprimalur in- kiscarnalis tlieit, quia jtitti non ego operor illud, setl
vitus, ut soepeacciriit, verbi gratia, cuin proponit quod hnbilat in me peccalum. Paulus vero spiritalis in
quis patienter ferre insliganlem se, el ad ultimuin aliis (Ircit (/ Cor. xv): Quia Itbundanliut quam
vincilur iracundia, el patitur hoc invitus : irascitur omnesilli luboravi; non ego aklcm, ted gratict Dei
ergo euni nolit irasci. Hoc idem etiain tiuioris vkio tnecum. Ut ergo iste labores siios i;on sibi sed gra-
accidere solet, ut contra volunUttem quis mctu (ioe Dei qiue in ipso operabattrr aseribit ita et
et forniidine terreater, boc et in elatione subili vel iile carnalis opcra non bona lion sibi, seri peccato,
inopinati honoris s:epe contingii ul arrogantior fiat, quotl in se babitat et opcratur, aniiumeral. (Ambr.)
et lnmidior, quam vult. (Aug.) Quori eniin operor, Irieo ergo riieil, non jam ego operor illud, sed quotl
ail, ignoro, nani ila hic riictmn est, ignoro, quasi se hctbital in mc pecattum. Ojuoniamlegem vidrt pro-
pcccare nesciat: nam coulrariiiin crit quod riixit: hibcTc quod agil, ct consentit non debere fteri, ac
Scd peccalumut appareat peccalum, per bonum inihi per hoe aliutl esse, cujiis impitlsu hxc agi declarat,
operalnm esl morlem;el illutl snperius: Sed pecca- itl est, peccatmn. Peccatum autem ideo semperno-
lum non cognovi, nisi per legem. Quomo!;> eiiira minat, cmii scialur diabolus csse cum aiigelis suis:
appareti aul qiiomodo cognovit quod ignnral? seri quia nisi pcccasset priinus homo, haec non pro-
ila tlicluin est, qnoraodo diclurus esl iinpiis, Non venireiil; ac pcr hoc peccatura «st, quod ea omnia
novivos (Matih:\n). Neque euini aliquirineum laiet, facit.
quando vullut Domini esl tuper facientcs tnala, nt Scio enim quoniam non habitat in me, hoc esl, in
perdat de lerra meinoriam eorum (Psal. xxxm) ; vel carne meubohum. (Orig.) Nondutn enim in co Cbri-
certe sic dictum cst boc loco, Quod operor ignoro, stus inhabiial, neqtie corpus ejus temphim Deiesti
ut inlelligalur non approbo : quomodo enira tenebrae verumtanicn non usquequaque hic cujus per-
non videnlur, sed tucis comparatione sentiunlur; sona proponiliir, alietius est a bonis, sed proposito
'ioc est autem senlire teneliras, quod esl non videre quidein el voluntale ccepit bona retjuirere, noiidiim
1429 ENARRATltiNUMIN EPP. PAULI LIB. IV. ~- IN KPIST. AD ROM. 1430
tameti fj-otesttyoiititebirs ei operibus obtinere; est A dia, sancta justitia, quoe omnia ih apostolo Paulo
enim talis ipfjedani itifittnitas iii Jifs, qui initia con- ejusque coiisortibus ita plena atqiie perfefcta fuisse
versalfoiiis accipiunt et Cnm velit quis slatim facere non dubium est, ut virtutum potiuS, qhara Verbo-
omiie qitod boniiin Csl, non statim voluiuatem serum magisterio ab eis religio doceretur. iQuid quod
quattir effectfrs. Nam el inedkattir apud semet- jugi ecclesiaruirt oranium cUra, ac pervigih sol-
ipsutfi, decerivil, verbi causa, ul noii irascalur, et liciludine semper exusti sunt ? quantuiil hbc hii-
hoc in voluutate definit. Se;1 quoniam longo usu, sericofdise boimni? quanla perfcctio est, pro scan-
et consuettfdhie diutina, vitium in eo iracuntlioedo- dalizaiitibus uri, ctiin infirihantibtis infirmari? Ctim
minatum esl, obsistat etiara voluntali etproposito, ergo tantis Apostolus abunriaveril donis, quid illud
ac solito sihi ilsa itinere vis furoris eruinpil. Simili- esl boni cujus perfectione caruerit, non poterimus
ter agrt et libidims vitinm. Pari qnoqtie consuetudi- agnoscere, nisi in illum, quoipselocutusestprofeccri-
nis niofbo, et mendacium subripil, formirio deter- rous affectura. Omnes iiaque quas diximus eum ba-
rel, et in his singulis isle qui jam initia conversio- buisse virtutes, quamvis velut gctnmsesplendidissiin;e
nis accipit, competenler riicit: quia vetle adjacel ac preliosae sinl, (amen si praeclaro illi atque pnecipuo
mihi, perficere autem bonum non invenio. Non Kiargarito, quod ille evangelicns negotiator inqui-
eriim quod voio bonum hoc ago, sed qicododi maliim B rens, imiversis quae posseriit veniiilis, comparare
illud facio. (Amb,) El notandum quod non dicit, riesidCrat, conferaiur, i(a corum meriliim revilescit
sicut quibusdam videttir, carnem malam, secl quod atque contemniuir, ut eis sine ctinctatione riistractis
habitat iii caiMienohesse bonum, sed esse pcccatum. uniiis tantiim boni posscssio locuplctel bonomm
Quomodo liabitat in cariie peccatum, cum non sit iimumerabilium vendilorera. Quid ergo est unuin,
suhstaniia sed proevaricalio [privatio] boni ? Quoniam qnod illis tanfis taraque inhumeris boriis tam in-
primi hominis corpus corruptum est per peccatum uf comparabiliter pracponalur, ut spretis abjeclisque
possit dissolvi: ipsapcccaii corriiptioperconriitioiicm omnibus, solum debeat possideri? Nimirum illapars
offensionis manet in corpore, robur tenens divinae optima, cujus niagnificenliam ac perpetuitatem
sententiae datae in Adam quod esi signtim diaboli, cu:n, rclicto susceptionis atqtie humanitalis offi-
cujus inslinctti peccavit. Per id ergo qiiod facti cio, Maria proeelegisset, ila prasdicalur a Domino:
causa manet, inhabitai*e dicitut peccatum in carne, Mcirtha, Martlta, soliicita es, el turbarit circa multa,
ad quam diabolus acceriit quasi ad suam legem, et paiccit vero opus est, aut etiam uno. Maria bonam
manet quasi iti pcccato peccattun, (piia caro jatn [oplimam]pariem etegil, quw non aufereturab ea (Luc.
peccali est, ut decipiat hominem suggesiionibus malis, p x). Unacigo et sola est theoria, id esl, contemplatio
ne homo faciat quod proecipitlex. Nam velle adjacel Dei, cui meiitoonnria juslificalionuiti merita, uiiiver-
milii. Taro boiia asserit, quaejubet lex ut naturali- sa virtulum studia posipoiiuntur, et illa quidera 0111-
ter sibi placeredicatel velit facere. Perficere autem nia qiiaein apostoio Paulo fulsisse praediximus non so-
bonum rton invenio: et placet ergo quod a lege julum bona ei utilia, verumeiiammagnaatqueprseclara
betur, et voluntas est faciendi, sed ut implealur, Sunt. Sed sicut, verbi gratia, stanni metalluni, quod
poteslas et virtus deest; quia sic pressus est pO- alicujus utilitatisetgratiae putabatur, fit argenti con-
testate peccaii, nt noii possil ire quo vult, neque lemplattone vifissimum; et rursum auri comparatione
valeat coiiiiariicere, quia potestatis ejus alter cst roerituni evanhescit argenti, auvum qtioque ipsum
Dominus. Horao enira jam consueludine peccandi gemraainm collatione conlemnilur,el ipsarum nihilo-
gravattir, et 'faciiius succumbil peccato, quam lcgl, niinus quamvis insigniuin multitudo gemraartim unlus
quara scit bona docere; ac si velit bona facere, margaritaecandoresuperatut: ita etillaomnia merila
premit ilinm coiisueludo , arijutore inimico. (Greg.) saiiclitatis, qnamvis non solurti ad praescns bona et
Hinc in Job kascriptum est (Job. xxxvm): De cujus utilia sint, vernmetiara donum aeternitatis acquirant,
utero egressa est glacies ? et gelu de cceloquis genuit? tanren si divinae contemplationis meritis conferan-
Unde et Pauhis, infusa virielicet terra, quanla di- JJ (ur, viliaatque, utita dixerim, vendibilia censebuntur.
sciplinaeglaciepreinatnr (ait): velleadjacetmilii, per- Non enim quod volo facio borium, sed quod nolo
ficere autem 'bonum rion invenio. Qui enim vellese malum hoc ago. (Ambr.) Saepercpetil ut dilucidet.
habere aSSerit, jam per infusionem gralisc quoc in se Hoc ergoestquod supra dictum esl, quia ut captivus
lateant Seraina oslemlii. Sed dum perficere bomim per supradictas causas illud cogitur facere quod vult
noii invenit, profecto indicat quanta illuin riispensa- peccaluni. Quod si judicium de bono habet voluntas,
lionis supernoeglacies premat. (Cassian.) Quamobrem consuetudo autem carnalium vitiorum, quae lex car-
quid sil principaliier bonuni, quod Apostolus non nis, vel lex membrorum appellata est obsistit, et
poiaerit perflcere, cumvellel, diligentius indagemus; subripit ex eo qtiod boni voluntatem gero , licet
mutta eirim novimus bona, quse beatum Apostolum agam mala , (amen quse invitus ago, consentio legi
omnesque illius meriti viros el habbisse per natu- Dei, quia bona esi : odivi enim raala et cupio agere
ram et acquisisse per gratiam ncgare non possu- quoe lex jubel "bona. Quod si contra voluntatem mala
nras: est etenim bona castitas, laudabilis continen- ago victus constretudine vitiorura usuque peccandi,
tia, miranda prudenlia, larga lmmanitas, circum- non jam ego , hoc est interior homo , quod bonum
speCtasohrietas, modesta temperantia, pia misericor- volo hoc facio, seri quod habitat fh me peccatum ;
M31 B. KABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1452
coHSuetudinein naroque peccandi peccatum nomi- A J qtiomorio agebat quod nolebat malum, et quomorio
navit : <Stautem quod nolo hoc facio , jatn non ego ipse illuri non agebat, sed quod habitat in >llo -pec-
operor illud, sed quod habilal in me peccatum.(Amb.) catnni? Utrtiinque enim dixit et nonquod voLoago,
Hoc esl quod supra jam menioravit, quia pressus et el non ego operor illud , ted quod habitat in me pec-
subjugalus peccato , non suani, sed illius perficit caium. Unde inielligere riebemus quando peccaium .
voluntalera. Nunquid quia invilum hoininem dicii quori babitat in nobis operalur in nobis, tunc nos
peccare, inimunis debet videri a crimine, quia hoc id non operari , quando nequaquam ei voluntas
agit quod non vult, pressus vi poteslatis? non uli- nostra consentit, ei, tenet eliam corporis menibra
que ; ipsitis enim vitio, el desidia hocc ccepta simt. ne oberiiant desideriis ejus, quid enim operatur pec-
Quiaenim mancipavit se per asseusum peccato, jurc catuin noleniibus nobis nisi solum licita desideria ,
illius dorainatur. Primum enini suatlet, ut viclo jain quibus si voluntatis non adhibeatur assensus, move-
doniinetur. Apostolus autem ul gratiam Dei referal, tur quiriera nonnullus affeclus, seri nullus ei relaxa-
bsec exponit, de quanlis malis hominem liberaverk , tur effectus. Moturii porro illiciti desiderii cui non
ul quaeexitia ex Adam trahit, quae vero beneficia per obediendo non iri nos operainur, ideo et nos agere
Christiim conseculus est, ul cui nec lex subvenire diciniur, quia non est nattira: vigor alienae, sed lan-
poiuit, riemonstraret. (Crtssian.)Senliunt enimsancti B i guor est nostrae , a quo langtiore omnimodo salvi
virise bonum islnd, quod volunt,nonposseperficere, erimus, cum et aniino et corpore iramortales facti
sedillud qtiodiioluntqiiodque oderunt malum, itl est, fueriuius. llujus languoris et infirmitatis , unde illi-
cogitalionuin raotiis el curani corporalium reruin cila desideria coramoventur, quod peccatum appellat
sninpcr incurrere ; et condelectantur quidem legi Dei Aposlolus , universns reatus sacramento baptisraa-
secundum interiorem hoiiiinein, qui visihilia universa lis esl solutus , cum omnibus quse illi oberiientes
Iranscendciis conatur Deo soli scmpcr nniri, sed fecimus, diximus, cogitavimus. Nec nobis deinceps
virient aliam Icgeni in membris suis, id est, in natura languor isle obesset, quamvis inesset, si riesirieriis
biiinana! conditionis insertam , quae repugnat legi ejus illicilis ntillis unquaiii obedieiiliam prseberenius
nienliseorum, etcaptivum pertrabit sensumviolenla sive opcratione, sive locuiione, sive tacita assen-
lege peccati, compellens scilicet eum, rcliclo illo prin- sione, rionec etiam ipsc sanaretur.
cipali bono,lerrenacogitalionesubroilti.Qusequamvis Invenio igitur legem volenti mihi facere bonttm,
necessaiia atque corporintilis virieattir, cum dispen- quoniam mihi mctlumadjacet: condetector enitn tegi
salione religiosaecujuspiam necessitatis impendilur , Det tecundum inleriorem hominem. (Orig.) Et in his,
comparalione tarnen illius boni quod sanclorum ut soepein superioribus commonuimus, non virientur
omnium ohlectat inliiitum, mala utique ah eis ac eloeuliones integre explicari, setl conjunctionum
fugienda decernitur , qui pereani, quoquo moiio vel vel abundantia vel prnprietatibus impediri; tali
ad motlicuin tcinpus, ab illius perfectse bealituriinis; ergo quodam ordine legere debemus, ut intellectus
gaudio retralunUiir. Vere enim lex peccati est, lucidior fiat: Iqilur qnia tnalum mihi adjacet volens
quani luiniano generi prsevaricatio sui induxit aucto- fucere bcnum , invenio legem Dei, et condelector ci
ris, perillius noxam, in quem lata esl aequissimiju- tecundum interiorem hominem ; per quod oslenriit,
dicis illa senientia : Maledicta lerra in operibus tuis ; quod interior hoino, hoc est, volunlas, et proposi-
spinas et tribnlos germinabil tibi, et in sudore vulluti lum qtio initium accipit converti ad Dominura, legi
lui edet paitem luutn (Gen. m). Haec, inquam, estt Dei consentit, et dcleclatur inearsedut superius
lex menibris omnium inserta morlalium, quse re- dixiraiis, noii statira ut voluntatem quis habueril,
pugnat legi mentis noslrae eamque a divino arcett converti ad bona, etiani usus boni operis subsecu-
intuitu, qusenialedicta terra in operibus nostris postt ttis est; cita enim res est voluntas, et sive impe-
agnitionem boni ac mali cogitaiioinun spinas ccepitt riimento converliiur; opus vero tardura est, quia et
ac tribulos genninare, quartim aculei natalia virtu- usum, et artem, el laborem requirit operandi. Quod
liini seraina proefocanl, ne illuni panem nostrumi ul evidenlius fiat, utamur etiam similitudine excin-
D
qui de coclo riescendit, qiiiquc confortal cor honii-- pli, verbi gratia, vull quis sapiens fieri, nec tamen
nis (Psal. cin), eriere abs(|iie vulliis nostri sudorei statim ut voluit sapiens effecttts est, sed vobintas
possiraus. Omneigiitir humannra genus huicgenera- quitlem praecessit, nec sine volunlate aliquis fieri
iiter legi sine iilla exceptione subjiciiur : nullus cniml sapiens potest: sei laraen cnni vohintas fuerit, ad-
cst, quamvis sanefus, qui supra riictum panein nonI hibenritis esl labor, sluriiuni, sollicitudo, vigilise,
ctini sudorc vultus sui, el sollicila corriis intenliones doclrina, inslitutio, cl vix aliqnando usu longo, et
percipiat; cseteruni cominuni isto pane mulli, titvi- medilatione continua sapiens efficitur. Iste ergo ab
tlemus, riivites sine ullo vulttis sui sudore vcscuntur. initio qiiidem stalim voluntatem habuit , ut esset
Si enim quod nolo, inqtiil, lioc facio, jam non egoo sapiens, sed nou statim affuitei opus sapientiae; sed el
operor illud, ted quod habiial in me peccatum. (Aug.)) iu eo ipso cum erudkur ut sapiens fiat, quanta stulte,
Ecce quemadmodum qui ainbulant in viis Domini ii ct contra sapientiam gessit! Qui tamen intelligerc
non opcrantur peccatum , et tamen non sunt sinee quiilem potuit quam stulte gesserit; habebat eniin
peccato , quia jara non ipsi operantur illud , sedd jam studiuin sapientke; non tamen ita jam sapiens
quod in eis habitat peccatuni. Hic dicet aliquis,i, eral, ul cavere posset ne quid insipienter admitte-
1433 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. IV. — IN EPIST. AD ROJVI. 1454
ret. Iste ordo el de pudicitia est habendus, quod A tur scit fortiter tentationera ferre certaminis, et
nori statim quis ut voluerit pudicitiam proftteri, cumtenlatione concutitur, in alla arceprsesidet quie-
ciiam operc implebit, ut nullis concupiscentiae sti- tis , qui etiam apud semetipsum sub seipso esse
mulis agitetur. Sic et de mansueludine, el de pa- contentiones vkiorum conspicit, quibus nulla fra-
lientia, elde singulis quibusque virtutibus sciendum ctus delectatione consentit. Video, inquit, aliam
esl, in quibus oranibus dici convenit : Quia condele- legem in membris meis repugnuntem legi menlis mei,
ctor legi Dei, hoc est virttttibus, tecundum inlerio- et caplivum me ducentem in lecjepeccati, quw est in
rem hominem. (Amb.) Animum his obleetari dicit, membrit meis. Ubi ergo lex peccati cum lege nien-
qu;e a lege traduntur : hic est interior homo; quia tis contendit, profecto adhuc aurora est, quia lux
non iu animo habitat peccatuin, sed in carne, quae quoe jani craicuil, necduin pr;etereuntes lenebras
est ex origine carnis peccati, et per traducem fit fundilus pressil; adliuc aurora est, quia dum lex
omnis caro peccali. Si enim anima de traduce esset carnis legein menlis, el lex mentis legein carnis
et ipsa, et in ipsa habkaret pecealum, quia anima percutit, inter se vicissim lux et uinbra confligit.
Ariacmagis peccavit quain corpus : seri peccalura (Orig.) Sed cura hoec Paulus assumpta fragiliore
aniinse corrupit corpus. In carne ergo habitat pec- persona intra bominero haberi certaniina docuisset,
catum, quasi ad januas animae, ut non illam per- B et ostendisset quod eliain contra voluntatcm per
miltai ire quo vult; in anima aulem si habitaret, desideria camis anima usu ipso peccanrii in peccali
iiunqiiani se cognosceret homo : nunc autein cogno- jura raperetnr, exclamatione ulitur arihuc ex perso-
scit se, et condelectatur legi Dei. na illius quem riescripsit, et riicit:
Video antem aliam tegem in membris tneis, repu- Infelix ego homo! quis me liberabil de corpore mor-
gnanlem legi mentis mecv, et caplivum me ducenlem tis hujus ? Viriet se niiseruni intra quem tot leges
in lege peccati, qum est in membris meis. (Orig.) sibi invicem repugnant, lot proelia commovenlur :
Quori supra dixerat, velle enim bonum adjacet mihi, Pugnal caro adversus spiritum, spirilus autem ad-
hic voluntatem boni legera mentis nominavk, quse versus carnem, lexque membroruin repugnat legi
lex nientis convenit cum lege Dei, et consentit ei. mentis, et captiva ducitur anima in lege peccati, et
Sed rursuni molus corporis et desirieria carnis, le- sub jugo ejus eflicitur, eliani cum interior homo Dei
gem membrorum dicit, quaecaptivam ducii animam et lege delectetur. (Amb.) Infelicem quippe homineni
peccali legibus subriit; certum est namque quori riesi- dicit, quia nascitur sub peccato. Nunquid non vere
deria carnis animam trahant ad peccatum, et eam infelix est homo, qui in hanc haeredkatem prseva-
legibus ejus subdant: et sicut lex mentis quae con- ricationis succcssit, hostem secum habens peccatum,
sentitcum lege Dei, si animara poluerit obtinere, ari- C per quod ari illum ariitum babet Satanas ? (Orig.)
ducit eam ari legem Dei, ita et lex, qua! in membris Quoniorio ergo in tot et talibus malis non miseruni
est, et concupiscentiis carnis, si seduxerit animam, se dicat Jiomo, et in corpore mortis habitare ? Meri-
peccali eamlegibus subdel (Amb.) Quatuor quidem le- to namque corpus morlis appellatur, in quo habilat
ges nominat: primaralegem spiritalem, qine estetiam peccalum qtiod mortis est causa. Fit ergo exclama-
naturalis, quae reforraata est per Moysen, el posita in tio haec ex persona illius, quem initia quidem con-
auctoritate; ipsa est lex Dei: deinde legem mentis conversionis accepisse describit Apostolus, in eo quod
senlientem legi Dei: tertiam legempeccali, qtiam ex voluntas ei adjacet boni, sed nondum in eflectum
proevaricatione primi hoininisin membrisriick habi- venerit boni. Non enim invenit perficere bonum,
tare: quarlam vero quseiu mcmbris virielur, riumsug- quia nondum iu eo usus inoleverat exerckiuinque
geritmalaet recedit. Seri hae leges iteralse quatuor virtutuin. Respondetur vero ei ad hoc, quod dixe-
videnttir cuin sinl dua!, iri est, bona et mala. Lex ral, Quis me liberabit de corpore tnorlis hujus ? jam
eniin mentis ipsa est lex spiritalis sive Moysi, quoe non ex illius persona sed ex apostolica auctoritate :
vocalur lex Dei; peccali vero lex eadem est, quaeet Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum.
illa quam in membris dicit videri, quse contradicit Unde apparet quod propterea haec orania descripsit
legi mentis nostrse. (Aug.) Legera peccati dicit, qua Apostolus et mala quae inlra nos agebantur expo-
quisqtie carnis consuetudine implicatus astringitur: suit, ut ad ultimum ostenderet et doceret de quan-
banc repugnari ait legi mentis suae et se caplivare tis nos malis, et de quantis mortibus Christus eri-
sttb lege peccali. Uni!eintelligitur ille bomo descri- puit. (Amb.) Gratia enim Dei liberatus est honio de
hi qui nondum est sub gralia. (Greg.) Si enim repu- corpore uiorlis hujus : hanc mortem dicil, quara
gnaret tantura consuetudo carnalis, et non capti- supra ostendit in necem hominis per peccatum
varet, non essel dominalio : in eo est dominatio, inventam apuri inferos , quse appellatur secunda;
quod obteinperainus, el serviraus desideriis pravis corpus autein mortis est cuncta peccata: intilta
cl earnalibus. Si autem existant et 11011 sint talia enim unum corptis sunt, singula quasi lnembra uno
riesirieria, non tamen his obediamus, non captivare- auctore inventa , ex quibus homo ereptus gratia Dei
nitir et sub gratia sumtis: sed aliud est bella forti- per baptisnium supra dictam mortem evasit. Nec
ter perpeti, aliud bellis enerviter expugnari ; in enim in carneo corpore positus de eo ipso erepiurn
istis exercetur virtus, ne intus extolli debeal; in se diccret; sed hoc corpus riix.it, quod superius per
illis oninimodo exstinguitur, ne subsistat. Qui igi- baptismura el observantiara legis destrui significat.
1435 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OTERUM PARS III. U56
Nam et cum dicit, de corpore mortis, ostendit aliud A i Chrislo Jesu, lex enim spirilut vitw in Christo Jem
esse corpus non morlis. (Aug.) Deinde incipit descri- liberavil me ct lege peccati et mortis. (Orig.) Quse
bere hominem sub gratia constitulum : qui tertius essct diversitas in his qui velut iu quodam cerlami-
gradus est illorura quatuor quos distinximus. Ad ne positi quidem mente secundum Dei legem vivunt,
bunC gradum jam pcrliuet quod statirn suhjungil : earnis vero desideriis agiiniur lege peccali, ut in
Igitur ego ipse mente servio legi Dei, carne auiem stiperioribus riocuit. Nimc vero rie his dicit, qtti
leqi peccali : qtiia licet exislcntibtis riesirieriis car- non jani ex parle in carne ex parte in spiritu, sed
nalibus, jam non servit consentiendo ad faeienrium ex inicgro iu Clirislo sunt, et pronuntiat in his nihil
peccalum.qui subgratia constilulus ineiue servit legi daftinaiione esse digntim, quia lex spiritus vitae in
Dei, carne aulem legi peccali. Legem aulem peceali Chrislo Jcsu liberavit eos a lege peccali et raortis.
dicit cx transgressione Atlseconuilionein ninrlalcm, Lex atilera spiritus vii.e una eademque csl, quse et
qua morlales facti suinus: ex haeenim labe carnis.con- lex Dei, sicut rursimi tina eademque est lex pecca-
cupisteiiliacarnalissollicitat, etsecunrium hanc dicit ti, et lex mortis. Nihil ergo damnalionis erit bis,
alio loco (Ephes. u) : Fiiunut et nos nalura fitii ir<e<, qui a logepeccati, qnae est lex mortis, penitus libc-
sicnt etca-teri. (Amb.) Ego, inqtiit, ipse, id esl, qui ranliir, et legi Dei, qu;e esl lex spirilus, serviunt.
libcratus snm de corpore mortis, racnte vel animo B ' Servire aiitern legi Dei, et esse sub
lege spirilus,
servioIegiDei,carne auleinlegi peccali.id est, diabo- hoc est Christo servire; Christo autem servire, boc
li, qui per stibjectam sibi cariiCinsfiggestiones malas esl servire sapicntise, servire justitiae, servire veri-
ingerit animac. Quia ergo riuplex est homo, carne lati, oninibusque siinul scrvire virtiUibfis. U:itle non
conversus et aiiimo, legi Dei menle servire sc est putaudtim quod ad subiltim quis, et slalim ut
dixil, quia animus devotus esl Deo, et recuperata voluerit, a servitio legis peccali, translalus cfficiatur
sui potestate repugnare potest peccato, quod pCr in Christo Jcsu, ita ut nibil iu eo jam obientu
cariieTh operalur; qnia eniin earo corrupia Cst peccati dainnationis habeatur; rcquirit aulero in
et morti subjecla. Qfiae sic facta crat ut sPcie- unotpioqdc partes suas jusiitia : probat, si ita jam
tate et conjtinclione anirnae non morcreiur, re- emeiiiiaius est el correclus, ttt nibil in eo injusli
cepit dcsideVia, qiiorura qfiasi onus quotllam opcris inveniai, ex qtio damnatio suhsequattir. Simi-
liausfert ad aniinura, Ut et ipse gravetur : sed qtfia liter et veritas requirit in unoquoque paiies suas,
respuit illain raortem gratia Dei, ait, Mcnieservio si translatus quis a lege peccali ntilla jara ex parte
legi Dei, carne dutein legi peccati, sicut dietffm invcniatur obsequia verkaiis Contaminari menda-
esl. Jain cnim liber animus, et in consueturikrem cio. Simililer el pudicitia partes Stfas drscutil, si
bonain revocalus, Spiritu sancto adjuvante nia- G niillis ab eo imputlicis desideriis maculatur. Sic
las suggestiones potest spernere : reridiia enim pictas, sic sapicntia, partes suas in tfnoafioquediscu-
est illi atictoriias qiia audesi tesislcre itfirtico. Qui tiunt, quas si recte el ihlegre in eo constare repe-
cnim jam tfon est obnoxius, lninime poterit indaga- ricriht, tunc in Christo esse, et nihil datiinationis
ri invtttfs; CftTOauiem qtiia judicium non habct, habefe putabitur. Quae ulique dubium nOn esi, quin
neque capax esi discernendi, est enirn bruia nalura, usu «l medilatione longa, et labore pervigili con-
non potest inhnico adilum claudere, ne veniens in- qitiratrtiir ; cl ideo non oliosis haec accidere aiit
troeal, alqiie animo contraria suadeat, ac per hoc : segiiibus certnm est, sed paulatim proficiendo, et
Carnc, ait, tervio letji peccali. €<iimenim uhus hoino priino patica, tunc deinrie minima, atf nltimiim si
carne constet et aniina, ex illa parte qua sapit, Dco obttnere potueruiit, niilla peccando. (Aug.) Et quidem
servit, ex altera autem qua stolidiis est, legi peccaii. satis ostciiriit conderanationem non esse, si existant
Si auiein homo ift co quori factus esl perdurasset, dcsideiia carnalia, sed si eis ad peccandtim non
non csset potestas ihiniieo ad 'carnein ejus accerierc, obediatiir; quod conlingrt his qui sub lege conslituti
et afiimaceohiraria stisuirare. Ut autem totiis hoino suiit, nondura srib gratia. Nam sub legeconstituti non
miniiiie reparalus fuissel gratia Dei ad statuin pri- . solum repugnaniero habent concnpiscentianT, seri
stinftm, sCHteiUiaobstkil daia in Ariani; iiiiqufiiii eliam captivi ducunttir, cum obieraperanl ci: nonlioe
enim erat solverc seiitentiam jure depromplam : id- contingit his qui mtnte serviuiil legi Dei. (Cassian.)
circo manente seuleniia, provideiilia Dei renfc.iium Niltil, inqnil, nunc damnaiionis esl his qui sunl in
inveifllim est, fil redliiberetur bomini salus, quafn Christo Jesu, lex enim Spirilus vitm in Chrislo Jesu
. propiio Vitio afniseral. Ut bic renalus crederet, liberavit me a lege peccaii et morlis; in quo inlclligi-
quia ariversarius ejus deviclus potcnlia Christi non tur quoliriiana gralia Cbristi omnes sanctos stios,
aurieret, transpuncta senleulia prinuc mortis, honii- ab hac lcge peccati et niorlis, in qoam jugiier vcl
iiem sibi defenriere, adunato gencre Ari;e, ne ad nolcntes coguntur incurrere, ctlni remissionem debi-
primaeoriginis reridcretur facturam, jam totus per- toruin suorum a Dominoprecantur, absolvi. Videtur
niaueiis inraioiialis. ergo non e\ persona peccaiorum, sed cx illorum,
CAPUT vin. qui vcre sancti atque perfecti sunl, hanc beatum
Oslendit legi Christi esse firmiter aclhwrendum, quo- Apostolum prompsisse senienliam : Non enim quod
niam sua lex esl tex vitw, et lex tptrilus. volo facio bonuni, sed quod odi malum hoc ago; el :
Nihil erqo nunc damnalionis est hit, qui tunt ini Video aliain legem in membris meis reouqnanlemleqi
mentts memel captivum me ducentem in lege peccaii, A j geiio autem secundtim Joannem scriptotft est, Donii-
quw est in membris meis. no dicente : Si manseriiis in verbo meo, cignoscetis
Lex eHiim,ait, Spiritus vttce in Christo tfesu libe- vcritatem, et veriias liberabit vos (Jo'tin. vm), in quo
ravitmea legepeccati et 'moriis. (Ainb.) Securitaterai mibi quidem videtur quod quamvis opere haec a se
ftagiuithoniini pergraiiara Dei,ut rie snggestionibusi riivcrsa videanlur vef nomine, re 'taraen ipsa uniim
(iiaboli iion sit sollicitus, dmnmorio spernal illas : siiit; Cbristtis enim vita est, et ipse est qbi libera-
nihil enim homini oberuut apud mortem secimriam, bit, et bic Spiritus vitocliberat. Et qtto-modonoii in
quia lex fidei, id est spiritus, libcravit horainem a[ utroque nna Iiberlas esi? Quaeenira agit Spiiifus,
niorte sccunda, daranaio peccalo : nec obest janii haec et Christus agit, et quae Cbrisfi siini, Spiritus
Iioinini, quia carnis inest peecatum, si morio repu- agit. Sicul eniin quos sanctificat Spiritirs saiicttis
gnel iili, nienior auxilii Dei ; seri el corohandus est, sanciilical Christus, ita et qhos liberat Spiiitus vite,
qui peccali in carne nianeniis prcinit consilia : ma- iiberat et vila. Tantum est, ui lilierati a lege Spi-
gna enim solertia est doraestici bostis insidias evi- ritus viioein Christo nianeamus, nec liitra invenia-
lare. Lex ergo spirilus vilae ipsa est lex fidei : nami muf servire legi peccati qui sictlt is qtri liberalur
et Moysis lex spiritalis esl, quia probifret peccnrc ; a lege Spiriltis vil;e, permanel in Cbfislo, qui cst
iion tanien vitse, quia reis morlis peccata rerailterc B I vita ; ita qui servit legi peccati, permanel in morte
non polest, ut vivificet raorituros. Haic vero,' quia quoevenit ex condemnalione peccati.
etpeccare non vttlt, el a nfOfle revocaf, lex spiritns tyuia quod itnpossibile eral legis, in c/uoirifirmaba-
vitae appcllatur, non per Iitlerara coiisiafrs, sed per tur frer carnem, Deus Filiitm suuin ttiiitehs in simi-
spiritum, quia corde credilur,et spirittis esl quori cre- lititdinem carriis peccali , de peceatO damnavit
diiur. Haecitaquelex inGhristo Jesir,hoc est [>erfidem peceatum in carne. (Amb.) Haic dicit lit baptiza-
Christi, liberat credenlein a lege peccati et moriis. tos securos redriat qui liberati a peecato siirit. Qtto-
Lex peccali esl, quara in membris riicit babilare,quse niatn quod impossibile erat, inqifit, lecjis.Citi impos-
ûariere nhilur adversa : lex v ro mortis Moysi lex sibile? nobis sciiicet impossibile erat maiulaiiiiu
esl, quia mortificalpeccatores. Nam et in alia Epistola legis impiere, qnia subjecli eramus peccato. (Orig.)
inter caetera dicit de atretorilate legis: Si ministralio Sed cuni in superioribus tol legesnomihaverit (riixit
mortis formata in lapidibus fuit in gloria, etc. (// Cor. enim et legem Dei, el legem nicnlis , el legeiii spi-
m). Non ergo mirandum, si lex spirkalis dicatur et rilus viiae), e cOntrario quoque leg'em qure in hiera-
Jex morlis, cum et Evangelium eodern modo $it. Dicit bris est, et legem raortis, et legera peccati coifmie-
«nim alio Ioco , inler caetera : Atiis odor vitw in moraveril, hic nfinc de qua haruin lege riicat, nam
vilam, aliis odor morlis in morlem (11 Cor. n). Quos ^ quod impossibite erat legis, in quo infiririabatur per
eniiii opinio virtutum aiit rerum gestarum vistis aut •eametii,non est parvae rieliberaiionis eligefe. Puto
auditos allrahebat ad firiem, bis odoi vilse erat tanien quod legera Moysi eliam hic, sicul et in aliis
Evangelium : illis autem qiioi'um sensiifti inflamma- saepejain dixirntis, induaspartesApostolusdividat, ct
bat faeta vrrttfs ari contradicendirm, fiioiiis erat aliud ift Ca cariiem, aJiud spirkinh rionlinet, et illani
odor prKflicatio ridei. Una ergo cum sit fides, quiriem observanliam, qtise sechnduih litierani ge-
diverskatem prsestat liomirribus, sicut et sol cum sit rimr, seirsum carnis appellet, sicnti dicit de btfjus-
«nus, ceram solvit, lnltrm stringit : qna ergo qtiis mpdi Judseo : Frustra inflatut a serisu carnis succ;
Tirente ailoratns fuerit firiera, sic proficiet illi. Sed illam vero quae accipittii' spiritaliter spiritura nomi-
tlicelur forle: Si eadera proesiat fides quse et lex, net, sicuf et alibi dicit (// Cor. m) : Liliera occidit.
ctir non etiam ipsa ex parte lex mortis dicatttr ; tpiritus aittem vivifical; et in hoc ergo loco quod
nioriifical enim non credenles? Seri non ita est: dicit, itnpostibilc legis, et in quo infirmabatur per
firies eiiiiu data est, qnse justificat confugientes ad mrnerit., intelleetus, qiti secnnritim iiilerarn est, ac-
se, ttt femittat eis quos lex lenel reos, iit agefites cipi potest: ipse enim et hnpossibilis eratct infirmus
sub firie liberi sint a peccato: nain sub lege agentcs ft f si seCundum carnem, id est, secUnriiiinlilterarn sen-
obuoxii sunt. Qiti ergo non obediunt fidei, non occi- tirettfr. Quid eniin tam impossibile , qiiam sabbali
dentur a firie, sub legc [sed a Iege], qtiia non accc- ohscrvatio , SeCnndum litleram lefiis tit in raultis
dentes a,1 fidem, rei teiientur a lege: ideoijiie omnes jam diximus : jtrbetttr enim non cxife &e riotno, non
qui malo anhrio Odorantttr vevha fi 'ei, remanent in se fiWvorede lrico suo, nihil oneris h.-varc.Quoeqnia
morte. Videanius nmic qnrd intersil, cum dicitur impossibilia videni Judaei qni secundum carneni le-
lex spirkalis et lex spiriuis. Hoc inlPrest, qiiia. gerii observant, inepta qiiseriam et ridicula commen-
idcirco drcilur lex spiritalis, quia prsccepta dai, per tanftir, qnibus impossibiliiatem legis sarcirc viiean-
qu;e non _peccctiir, quia qtii non peccat spiritalis tur. Qttid autem dicam (le sacrificioriini ralione ,
vocatur , acfmilussupeiiormn cocleslium. Lex atilem qliae simtil ottinis ex intcgro impossibilis facta est ?
spiritus propterea vocattir, quia Deus, c-;:jus firies Quippe ubi nec templum esl , nec aliare, nec iillris
esl , spiritus est: illic ei^go verba sunt, hic res ; prorsus saci^ficanrii locus; in quibiis singulis lex ,
illic qtioe Dei sunl, hic Detis ipse. (Orig.) Sed et non riicam impossibilis el infirma, sed et plane jatn
illtiri non omittamus quoclhic quiriem, qtii liberat a mortua est. Nam ante hanc niortem infirinabatur ,
leê peccati et morlis, Spiritus viiaedicittir, in Evan- tunc cum sanguine vitulorum et hircorum conaba-
tur, nee tainen poleral, auferre peccala, et infirma- A Satanas, amisit riominiumreientarmii aniinarura, ut
balur in legibus lcprae, quas nec explanare iinquain jam signatos signo crucis in qna victus est, in se-
potuii, nec implere. In his ergo omnibus, aliisque cunria morte lenere non audeat. (Aug.) Aliter au-
iiuiumeris et impossibilis erat lex, et infirmabalur, lem : Carni peccati mors debita esl : at vero illa
qiiantum ad carnis inleUigeiuiam spcclat. (Aug.) mors Domini riignationis fuit, non debiti; ct ta-
Aliler aulem per hoc, quod ail, per carnem infirmari inen boc quoque Aposiolus peccatum vocal stisce-
leg^m, manifestissiine docet eariemqne ipsa prsecepta pfioneni morlalis carnis, quamvis non peccatricis ;
legis propterea non impleta , quoniaiu quihus data hleo quia immorlalis tanquam peccatum facit cum
eral lex ante gratiam dediti eranl carnalibus bonis, lnoiilur. (Orig.) Quod autem hostia pro peccato
el ex his beatitutlinem acquirere cupiebahl, neque faetus sil Christus et oblatus sit pro purgatione
melueliant, nisi cum carnalibus bonis iinminebat ad- pccca(orum,omnes Scripturaelestantur, et praeipue
versitas; et itleocum illa temporalia bona turbaren- Paultis ad Ilebr;eos scribens, ctira dieil . IIoc eiitin
tur, facile reccdehant a praeceptis legis. Infirmabatiir fecit temel, temeliptum hottium oflereudo(llebr. VH);
crgo lex non implenrio quotl pnecipiehat ,-norisua ct ilcruni : qui proprio Filio non pepercit, ted pto
culpa, setl per carnem, id csl per eos boinines qui nobit omnibut tradidit illum (Rom. viu); per hanc
carnalia bona appeiendo non amabant Iegis justi- B I crgo hostiain carnis suse, quse dicilur pro peccalo,
liani, sed ei leinporalia cominoria proeponebant. Ob daninavit peccatum incarne,sicul itlein Apostolus in
hoc Deus Filium suuin misit in similituriine carnis aliis dicil, quia apparuit in novissimis diebus ad
peccati. (Greg.) Venit enim, sicul scripluni est, in destructionem peccati; et iterum propbeta dicil :
titnititudinem carnit peccali (Rom.vm), uti rie pec- Ipse peccata noslra lulit, et iniquilutet nostrat por-
cato riamnaret peccalum, duuique bo.sli objicit in- tavit (Isa. 1,111).Pro peccalo ergo , hoc est, per
noeentiani carnis siioe,evlersit contagia camis nostrse; hosliam carnls suae, quam obtulil pro peccalo, dam-
ex qua nos captivos iniraicos lenuit, per illam nos navit peceatum in carne sua.
li! eros expiavit, quia qttani nos instrumentum feci- Ut justificatio legit implerelur in nobit , qui non
niiis culpoc, hsecnobis per mediatorem versa est in tecundum ccirnemambutamut , sed secundum spiri-
arnia justkisc. (Orig.) Quod dixit t» similitudinem tum. Per hanc elcnini hostiara carnis, quae obla-
carnis peccali, ostendif nos quidem habere carnem la est pro peccato, et riamnavil peccatum, hoc est,
peccati, Filiirai vero Dei similitudinein habuisse car- fugavit peccatuni, et abstulit, ut jiislificalio legis
nis peccati, non carnem peccati. Omnes enim nos iinplcretur in nobis, qui Icgeni secuntliim spiritura
bomines, qui ex seinine viri cum niuliere conve- custoriimns, el non secunrium carnein : in quaparte
nientis concepti sunuis, illa necessario utiniur voce, ' seciiiidum ca quoesnpra exposuimiis, inipossibilis
quaxlicit David, quoniam in iniquitalibut concepit erat lex et inlirnia. (Aug.) Id eniin egit raors Do-
mc maler mea ( Psul. L ). Vcrum quia ex nulla viri mini ne mors timerelur , et ex eo jam non appete-
coniagione, sed solo Spirku sancto snper Vir- rcntur temporaiia bona, nec metuerenttir temporalia
ginem venienle, et virtute Altissimi obumbrante , mala, in quibus carnalis erat illa prudentia, in qtia
venit ad corpus immaculatum , naluram quiriem impleri legis prsccepla 11011poterant. Hac auiein
corporis nostri habuit, pollulionem tamen pcccati, prudentia in hoinine Dominico exstincta el ablata ,
qute ex concttpiscenliae molu conceptis trariitur , juslitia legis impletur , cura secundum carnera non
oinninQnon habuit. (AmZ>.)Ideoenim virginalisuterus; arabulatur, sed sectradum spiritura. Unrie verissime
eleclus esl ari parttim Dominicum, ul in sanclilate. dicluin cst: Non veni legem tolvere, ted adimptere
iJiflerrel caro Doinini a carne nostra : in causa enim[ (Matih. v). Plenitiido ergo legis charitas (Rom.xm),
similis esl, non in qualitale peccati snbslanliae.Pro- ct charitas coruni esl, qui secundum spirilum ani-
pterea ergo siinilein dixit, quiadeeadem suhstanliai • bulaiit; baec eniin ad gratiam pertinet Spirilus
carnis, non eanideni habuit iiaiivitaiein,quia peccaio, sancti: quando cnini non eral cbaritasjiistilioe, sed
subjecium non fuil corpus Domini. Expiala est auteroi n tiraor, lex non implebalur. (Amli.) Ideo igitur
a Spiritu sancto caro Doniini, ut in tali corpore> damnatum riicit peccatum ut iniplerelur in nobis
nascerelur, qualefuitAria: anle pcccatuui, sola laineni juslificatio legis datae a Moyse : sublali enim de
seiitenlia dala in Adaui. Misso ergo Deus Chrislo,, coiidilione legis facti sunnis aniici ejusdem , justi-
De peccalo damnavit peccaium, hoc est peccatumi ficati enim amici legis sunt. Quomodo aulem im-
peccato proprio damnavil. Chrislus enira cura a\ pletur in nobis juslificatio, nisi cum datur reniissio
peccato crttcifigitur, qui esl Satanas, peccavit pecca- omniuro peccatorum, ut,sublatispeccalis, juslificatus
tura in carne corporis Salvatoris : quo facto danina- appareat, menlc serviens legi Dei? Hocesl, non se-
vil Deus peccaluni in carne, ibi utiqtie ubi peccavit,, cuiiduni carneni ambulare, seri secundum spiritum;
sicut et in alia Epistola ail (// Cor. n): Delriumphans s ul devotio animi, qui est spiritus, non consenliat
illot in ipso, id esl in Christo. Nara solet dici dc quo- desiderio peccali, quia per carnem seminat concupi-
cunque daranato : In qua causa dainnatns est?? scentias arimiae,quod inesl peccalum. Si Danmatum
Respondetur, ut puta, in boinicidio; ita el peccatuini estpeccalum a Salvatore, quoinorio inest? damnalum
in carnc damnatum esl, hoc esl, in peccato quodI est a Salvatore, et tripUci genere damnatum. Prinio
arimisit in carne. Hoe itaque peccato reus factus cstt cnim in loco dauraavit peccatura, duni noii peccavil,
1441 ENARRATIONUMLN EPP. PAULI LIB. IV. — IN EPIST. AD ROM. 1442
dissenliens a peccato. Deinriein crucepeccatum.quia A J modo enim sapicntia camis, hoc est, carnalis inte!-
peccavil, damnalum dicilur. Unde sublata est illi ligenlia, non sit inimica Deo, quaeadversatur Chri
auclorilas, quasi peccanti, qua detinebat homines sto, quae non rccipit eum queni misit Deus, qu:
in inferno propter delictum Adse, ul de csetero in dicit : JVOSlegem habemut et tecundum legem debe.
quibus signum crucis est, delinere non aurieat. mori, quoniam Filium Dei te fecit? (Joan. xix.) Quo-
Terlio daniiiavk peccatum, dum irrita fecil dclicla, modo ergo talis sapientia , et talis intelligeiitia
reniissione peccatorum concessa : cura enim pccca- in lege Deonon dicatur iniroica, et legi ejus ? Ei sci-
lor causa admissi peccali daranandus essel, igno- licet quae secunduin spirilum est, non est subjecta
scens autein ei daninavit in eo pcccatuni. Ilaque nec potesl subjici : quia sicul conlraria sibi stinl
si el nos Salvatoris excniplo non pecceraus, dam- vita et mors, ita contraria sibi sunt Iittera legis
nainus peccatum. occidens quse el sapientia carnis, et spiritus vivi-
Qui enim tecundum carnem sunt, qucvcarnh sunt ficans qni vere lex Dei est. (Aug.) In eo atiteni
tapiunt : qui verotecitndttm tpirilum, quw tunl tpi- quoti ait, prudentia carnit inimica etl Deo, ostendil
ritut, tentiunt. (Orig.) Hic jain apertius quasi inler quiddixerk, inimica,nequispularet tanquam ex ad-
nos et Judaeos, in raetlio statue;is lcgein Moysi dieit: verso principio aliquam naturain, quain non condidit
Qui tecundum carnem tunt, quw carnis tunl tapiunt, B i Deus, inimicitias adversus Deum exercere. Inimicus
hoc est, Judari quos riicil secundum carncm Israel, ergo Dei dicitur , qui legi ipsius non obtemperat, et
qui ea qme carnis sunt sapiunt, in eo qttod secundum hoc per carnis prudentiara, id est, cum appetit lein-
carnem legem intelligunl ; qui vero secundttm tpiri- poralia bona, et tunet temporalia mala. Definitio
tum (de his dicens, quos Judseos dicit spirilu , non eniin prudentiae in appetendis bonis, et vitandis
litiera), quw tunl tpiritut tentiunl. (Ambr.) Aliier malis explicari solel. Quapropter recte appellat Apo-
aulem : Qui suggestioni quae Ufper carneni obtein- slolus carnis prudentiam quahsecappelunlur prouta-
perat, quse carnis sunt sapit; hoc eniin illi suave gnis bonis, quse non perseveranl ntini honiine; et ce
virictur, quod sequilur, contra fas appctens usum hacc amillantur timetur, quae quandoque amitlenda
et sententiam erroris carnis : in carne cnim error sunt. Non potest aulein talis prudentia, legi Dei ob~
iwunrianussignatur, quacunque ex parle. Qui vero teaiperare : sedluncobtcniperaturlegi,cum haecpru-
tecundum tpirilum, ea qum tunl tpiritut senliunt. de<iitiaexstincta fuerit, ulei succedatprurientiaspiri-
Manifestuni est, qttia qui se a carnis desirieriis contus, qua nec in temporalibus bonis spes nostra est,
tinel, juxla legem mentis vivit : hoc enim illi utile neque in malis lihior ; eadem naraque animae natura,
videttir sapere quod conveniat Iegi. el prurienliam carnis habet, cur.i inferiora sectatur,
'^
JVam prudentia carnit mort est, prudenlia au- et prudentiam spiritus , cum superiora eligit et di-
lem Spiritus vila el pax. (Orig.) Nunquid non uiuun ligit: quemadnioduiu cariem aquaenalura et frigore
atque idem esl quod dicit prudentia carnis mors est, congelascit, et calore resolvitur. Sed cum adhibito
et illud, titlera occidit? Igilur prudenlia carnis mors calore solvitur el calescil aqua , jam nenio potest
est. Cui mors esl? Animse sine dubio : qui enim eam nivem riicere. Legi, inquii, Dei non est subjecla,
leirem sccunduin carncin, iri est, secunriuin litteram neque enim polest. Sic ergo dictura est: Legi Dei non
intellexeril, uon venit ad Chrislum qui esl vita, et ett tubjecta prudentia carnit, nec enim polett. Quid
ideo prudentia carnit mors est, prudenlia vero tpi- est neque enim polett ? non homo non potesl, non
ritut vitaelpax; vitain namque et pacem , quac esl aninia non polesl, non deniquc ipsa caro, quia Dei
Christus, habel qui spiritaliter inielligit legera. crea(ura es(, non polest : sed prudenlia carnis non
(Ambr.) Aliter : Prudentia carnis peccatuin csl, (pjod potest, viiiura non potesl, non natura. Quomodo si
general niortem. Prurientia enini itleo dicitur , cum riiceres, claudicatio rectae ambulalioni non est sub-
rcs slnlta sil, quia saecularibushominihiis errores jecla, neqtie enim potest: pes polest, sed claudicatio
cx visibilibns concepti, sive in sensn , sive in actu, non potesl; lolle claudicationein et videbis rectaui
contra legera Dei prudenlia vi lenlur, niaxime quia anibulationcin. Quod ergo ait, prudenlia carnit ini-
oninis induslria et astulia illoruni ineocst, ut pec- tnica in Deum, noli sic accipere quasi inimica ista
.cent. Sapere enim sibi virientur, si istutl (iiligentius possil laedere Detim, resistendo inimica est, non no-
etirenl, cuin nibil stultius sil, qiiam peccare. Est cendo; illi autem nocet in quo est prudentia carnis.
et alia prudentia carnis , quse munriaiiis rationibns (Ambr.) Notanduin aulem qnod noncarnem dixit ini-
inllala , negal aliquid lieri, ut [quori] mmidi careat micani, sed sapientiam carnis, idest, non substantiam,
raiioue. Unde deridet Virginis partum, carnis re- sed aut malos actus, aul cogitationem sive as-
surrectionem. Prudenlia autetn spirilus vita et pax. severalionem quse nascitur de errore. Sapientia ergo
Vere hsec est sapientia, quae vitam acqnirit ct pa- carnis est primo in loco astrorum ab hoiiiinibus
cein : sequens enim spirilalia, conlcniplis illecebris inventa dispulalio, deinde visibilitim oblectatio, haec
vil;e proesentis,oeternam liabehit vitain cuni pace, id iniinica sunt Deo, quia elemenlorum Dominum, et
est, sinc inquietudine : ubi eniin perturbatio est, et opificem mundi his coacqtiant,quae fecit, astruentes
poena esl. nihil posse fieri prseterquam mundi continet ratio ;
Quoniamtapieniia cctrnitinimica esl Deo: letji enim quamobrem neganl Deum fecisse, ut Virgo parerel,
bci non est subjecla, nec enim polest. (Orig.) Quo- aut nioruiorum corpora resurgerent, quia stulluiil
est, inquiunt, utDeus fecerii ultra quara sapit homo. JA mortis oculeo in oeternaincorrtiptione regnabit. Non
0 pruiientes niunrii, qui putanl Deuiii non debere eslis, inqtiit, in carne , sed in spirilu, si lamcn Spi-
aliter facerc, quam faeil ab eo conriila crcatura; ut riius Dei habilat in vobis. (Aug.) Non estis in carne,
ipse similis creaturis putettir ! Sic esecali sunt ne quia non facitis opcra carnis consenliemio concn-
vidcant qualem contumeliam Deo faciunt; opus enim piscenlise carnis : sed estis in spiritu, quia secun-
quod iu laudeni suam praedicandara facere dignalus diiin inleriorem honiinem condeleclamini legi Dei,
est, isti viluperantes, incredulura esse et stulluin sed hoc est, si tatnen Spiritus Dei habitot in vobis.
asserunt, ac per hoc legi Dei hoc studium subjeclum Nam si de spiritu vestro prsesumitis, adbuc in carne
csse non potest, in eo quod exercitalur , ut Dei estis : si [sicj ergo habitel arhilrium, ut imploretis
geslis reptignel. auxiliuni. Si tamen,:ul, Spirilut Dei habilat in vobit.
Qui enim tn carne tunt Deo placere non possunt: (Auibr.) Hocirieo sub amhiguitale dicit, qnia in legem
vos aulem non etlit in carne ted in tpirilu, si lamen inriucli non adhuc perfectse erant fidei, sed spem ui
Spiriius Dei habitat in vobis. (Orig.) Qui in carne cis videbat perfectionis : unde aliquando quasi per-
strat, inquit, hoc est, qui secundum litteram seqttun- fcclis loquhur, aliquando quasi perfecttiris; hoc
tur legera, Deo pjacere non possunt : hoc enini et esl, aliquanrio laurial, aliquando commonel, ut si
olini per Isaiara pronuntiatum esl a Deo,cum dicil : 1B secunJum supra memorata versenlur juxta legem
Jejunia el ferias, el diem magnutn vestrttm non sus- naturse, in spiritu esse dicanlur, quia Spiritus Dei
lineo ; neomeniasel sabbala vestra odit anima tnea in eo habitare non potest qui carnalia sequittir.
(Isa. i). Sed vos, inquit, i,i quibus Spiritus Dei ha- Si qu.t Spirilum Chritli non habet, hic non ett ejut.
bitat, si tamen hahitat, in carne non eslis, sed in (Orig.) Quoriconstanlibus et dialeclica arte colleclis
Spiritn , hoc est, non inlelligentiam carnalem legis ulatur syllogisrais aposlolus Paulus, vel in hoc loco
sequiuiini, sed spiriialein, per quam venistis ad vel in aliis Epislolis suis, non niibi nune exponenriuni
Spiritum vivificantein, si lamen actus vestri tales vitletur, ne forte non tara scientiae ejus quam ser-
sint, el conversatio, ul Spirkum Dei in vobis habere nionis, in quo non vult se periluni dici, assertorcs
niercainini. ln duas ergo , ut diximus, partes divi- esse videaraur ; et ideo propositi raagis capkuli sen-
dens legem Moysi, id est, in spiritum et carnein , stim discutere properabimus in superioribus, ubi di-
quae sunl spirilus, quia et spirilaleni legem appel- xit: Vot autem in carne non etlis, sed in tpirilu; ti
lavit, nobisque tradidk : quae verocarnis sunl car- lamen tpiritut Dei habitat in vobit, duplici modo
nalibus Judaeis reliquit. (Ambr.) Aliter : in carne quid est in spiritu esse explanaviinus, id est, vel le-
stini sapienles roundi, quia respicienles niundum gem non secunduni litterarased seeimdum spirilalem
spiritali sapientiae resistunt, quia totus mundus caro C * scnsum inlelligere, vel etiani mortificato corpore
est : orane enini visibile carni deputatur ; cognata spirilus et non carnis legibus vivcrc ; el nunc ergo,
eniin sunt camis, inio elementa carnis : ideoquequi quori dicil:.Si quis aulem tpirilum Chritli non habet,
Miundanis rebus oblempcrat, in carne est. (Aug.) hic non etl ejut, et subjungit: Si ttutem Chrittut in
llcm iii carne sunt qui in carne coiifiriiiiit, qui con- vobit etl, requirendum est ulrum diversum sil, spi-
cupiscenlias suas seqiiiiniur, qui in his habitanl, qui riluni Dei esse in aliquo, an Spiriluiii Christi, vcl
earuin voluptalihus oblectantur, qui in earum de- etiam ipsum ChrisUim, aut Spiritum ejus qui susci-
lcctaliouihus bealam felicenique vitam coiisliliiunl:- tavit Jes;.m a mortuis. Sed qtiantiini vel conseqiien-
ipsi eiiini iu carne sunl, Deo placere non possuul. tiain loci procsentis intueor, vel ilhiri qtiotl Salvafor
Non cniiu dicliim ost, qui atitem caro sunl Deo in Evangclio rie Spiritu sanclo tlicit, qui a Ptttre
placere non possunt, qttasi dicluin essel in hac vita procedil, el cle meo uccipiel (Jouii. xv), el liujus
ciiin suiil hoinines Deo placere non possunt. Vos verbi cxplanalioncni in eonseqiientibiis jungit rii-
aulein non eslis in carne, sed in spirilu. (Ainbr.) In ccns : Pater, omnictmea tuu tunt, et tua mea tunl,
carne poski diciinlur non esse in carne, si assen- proplerea dixi, quia de meo accipiet, cuui lantam
tienles Joanni apostolo muiidana nou diligant; sen- hanc uuitatis iuter Paircm el Filium aspicio ratio-
tcnliaeniiii hoininis suamqiiasi lingil naturam; ulhoc " neui, Spiritus Dei, et Spiritus Chrisii, unus atque-
appellelur qnod senlit. (Greg.) Neque in carne non idem niibi Spirilus dici videlurs possnnius lameu ct
eraiil quibus Epistolas Iransmillebal : sed quia pas- boc moilo iulelligeie, quod riixil: <Siquit autem Spi-
siones cariialiuin desideriorura vicerant, jam liberi ritum Chritti non litibet, hic non est ejut, quia el re-
per virliileiu spirilus in carne non eranl; quasi vera abri pte pronunlialiim virietur, ut si qttis non
jam non in carne esse esl, rie amore carnalium nibil lantus, et falis csse merucril, (|ui Spiritum Christi
hahere. Quod ergo Patilus aposlolus riicit: Quia caro habere iliguus sil, continuo Cbrisli esse denegelur,
elsanguis regnumDei possiderenonpossunl(ICor. xy); cum in Psalniis dical: Mew tunl omnet ferw sitva-
carnera vuk secunduin culpara iulelligi, non carucm rum, jumenia in monlibut, et bovet (Ptal. xnx), et
secundum naluram; tinde ct inox , quia carnein se- si ferae, el juraenla ejus sunt, quomorio homines non
cundum culpam riiceret ostendit, subriens, nequecor- smit ejus? Sed poiesl, ut dixi, boc sic inlclligi, ut ii-
ruptio incorruplelam possidebit. In illa ergo coelestis luriin Evangelio : Qui non lollit crucem tuam, et te-
regni gloria caro secundum naluraro erit, sed sequilur me, nonett me dicjnut (Matlh. x) ; et hic ergo,
cuuduui passionis desideria non erit, quia devicto qui non habet Spirilura Cbristi, hoc esl, qui non
1445 ENARRATIONUM1N EPP. PAULI LIB. IV. — IN EPIST. AD ROM. 1446
coriem spiritu agitur et pro juslitia, pro veritate, A se per Spiritum ejus, qui suscitavil Jesum a moiv
pro verbo Dci annunliando, pro regno curi.oruuiprae- tnis vivificandos esse el ad CJu,isti similitudinem
dicando, pro littera legis abjicieuda, et spiritum resu.scitandos a mortuis ; et quatenus id fiat, osten-
ejus aperientlo, pro resislendo adversum pecca,lum, dil dicens, propter inhabitanlero Spiritiini ejus in
pro his omnibus, qui non usque ad mor(cro venire vobis. Si enim, Spiritus Christi hab,ita,tin vq,bis,ne-
pafatus es(, non es( ejus discipulus, Qui ergo. non cessarium videlur Spjrkui reridi habitaeuluro suuin
est (alis, nec talem in se spiritutn, g-SfU;bie creatuia lenipbiraque resti(ui. (Aug.) Qui tim.etis, qu,i eliara
quidera ejus est, sicut ferae silyaruip, et jumenla in pro-ipsa carne soHicki eslis, capijjns ca.pitis veslri
inoniitius, e.t boves, sed d.iscipulus ejus iiop est. non peribil. Adara peccanrio damnavit in moftein.
Sic ergo : Si quis Spiritum Chr,isli non habct,, hic corppra vestra ; sed Deus, si csl Spirkus ejns in
non est ejut. (Anibr.) Duabus enim ex cafisis deseril vobis, viyificabil et ijiorlalisi, corpora vcstra, sic li-
hoininem Spirkus sarictus, curo aul sensum carnis bcraberis de corpore mortis hujus, no,ii corpus iion
babei, atit gesla. ltaque per boecad bonairi conver- habentlo, vel alterttm habeJido, sed non nlterius
salioneni compellit, quia quamvis bonitate Dei eri- mofienrio, vivificabil et mortatia corpora veslra per
gantur homines, non lionorantur tameu filii Dei vo- inhabitanlem Spirilum ejus in vobis, npn propter
cari, nisi sic yixerjni^ pe in.dignicoiicesso nominc B ! merifa vestra,ised propler munera sua, quando cor-
virieaniur. (Aug.) Non ergo se extenriat, non se ja- rnvtibile hoc induet incorruplioneni et morl.ale Iwc
ctet, non sibi arroget virltUem piopria,ro cgena et induet immorlalitalem (I Cor. xv): ibi pax nerfecta cst,
viliata nalura, <Siquit Spirilum Cltrisli nps habcl, quia nihil molestiarum aniina de corpore patietur,
non se fallat, lic non.est ejus. Ecce adjuvanle ipsius jarn vivificato et ii^ ccelestem qualita(eqi in,irautalo.
misericordia,Ctirisli Spiritum habetnus; ex ipsa rie- Igilut, fralres, debitores sumus non carni ut se-
lectalione justilise, iiilegra firie, catliqlica pace, Spi- cundum earnem vivamus, (Orig.) Couseqnenter ergp
ritum Dei nobis inesse cognqscinius : sed qui(l d.eilla nunc adriit, quia debitores sumus, eorum sine Jubio,
carne mortali, quid de lege in membris repugnante quaea Spiritu Cbrisli consecuti surnus. Carnis autera,
legi inentis, quid de illo geniitu, Miser ego honio? inquii, debilores non sumus ; neque enim propterea
audi quod sequilur : nos fecit Deus ad imaginem syam, ut carnis servitio
Si auiem Chrislus in vobis est, corpus quidem mor- essemus obnoxii, sed pptius, ut creatori stto aninia
luum est propter peccalum, spiritus vero vivil propler deserviens ipsa servitio ac ministerio carnis uteretur.
jusiiiiam. (Orig.) Spiritum Christi, el Christum, in (Ambr.) Rectum et manifestura est non nos adinven-
hoc loco unurii liiihi atque ideni dicere virietur ; in tioni Adse, qui carnaliler egit, obsecundare debere,
quo ergo Christus esl, ipse dicit, quia temper mortem 'C qui prior peccans morlem nobis hsereditatis litulo
Cltritti in corpore nostro circumferimut; inors autem dereliquil: sed legi Christi servire nos debere, qui
ccrpori peccali causa, id est, ne peccet, ininonilur, nos spirilali ratione a morle supradicta redemit:
Quod si corpus peccato mortuum est, spirkusneces- huic enim sumus dehilores, qui nos carnalibus vitiis
sario ad facienriam justitiam yivit: qui enim in cor- sordidatos per lavacrum spiritus ablutos justificavit,
pore morluus est, nec servit peccatp, neccsse est et filios Dei fecil. Prius eniin in came posili exem-
ut in Spirilu vival, et justiliae serviat. Sic el iriein plo Ariaevivebainus subjecti peccatis ; nunc vero
Aposlolus in quodani loco dicit, (radiiiisse se quem- liberali a peccato reddere deberaus obscquium Re-
dani in iiilerkuin carnis ut spirilus salvus fiat (/ 6'wr. dcmptori. Quori quiriem obseqtiium non illi uliquc
v). [Aug.] Aliter : Corpus morluum dicit moriale : ex prolicit, qni nullius eget, seri noi.is vitam acquirit
ipsius eniui mortalitate imligeniia rerum lerreiiaruiu oeiernam ; sic eniin riiligit nos ut sibi imptilct qnod
. sollicital animam , et qusedam desirieria excital, nobis proficit. (Orig.) Sed fortasse dicet aliquis :
quibus ad peccanduin non obtempcrat, qui jam Quomoio carni non sumus debitorcs, cuni et vieluin
meiUe servil legi Dei: corpus auteni non tanium ei, et indiimentum providere naliirsc neeessitate co-
niorituruin propter animac abscessura qui fulurus . gamur ? sed ul ostenriat non carni aliquiri conferi'e,
esl, scd tantum propter infirmiialem carnis et san- ' seri ipsam vitam carni mancipare culpabile halieri,
guinis, etiam morluum dicitur, loqucnte Apostolo : ideo addit: <Sienim secundttmcarnem vixerilis, tno-
Corpnt qiitdem mortuum est propter peccatum, spiri- riemini. Quid aiilem si( seciindtmi carneni vivere
lus autem vila ett propler jusliliam, h:ec vita ex fide sxpe janf dictum esl, hoc est carnis desirieriis intlul-
facla esl, quoniam virtus ex fide vivit. gere ; in hoc ergo negat nos esse debilores, sicut et
Quod si Spirilus ejus, qui tutcilavit Jesum a mor- alibi riicit : Et carnis curam ne feceritis in concupi-
tnis, habilat in vobis, qui suscitavil Jesum Christum scenlas (Rom. xm), non uliqtie negans curani carnis
a morluh viviflcabilet mortalia corpora veslra pro- ho.benriamin necessariis, sed in coneupiscentiis ; ita
pter inhabitqnlem Spirilum ejus in vobis. (Orig.) ergo ethic : Si enim, inquit, seatndum carnem vixe-
Quoniam supra dixeral de his, qui ad simililudinem ritis, moriemini. (Aug.) Jam supra dixerat prudentia
mqrtis Christi corpora sua mortificant ne pecccnt, carnis tnors est, non quia caro mala est, sed secun-
necessario nunc mentionem facit cjtis qni susci- dnra carnem vivere maliun est. (Amb.) Nihil verius,
lavit Christum a mortuis, ut simili modo, et pari quam si seeundnm Adam vixerimus moriemur; Adani
ralione qua commortui sunt, et consepulti, sciant enim praevaricans vendidit se peccato, carui depu-
talus. Omne enini peccatuin caro est; propter quod £\. qui secundum spiritum suum vivunt, non qui car-
eiliui deforis vitia et delicta nascuntur ex sen- nis voluptale ducunttir, non qui spirilu suo agun
sibus, idest.deauditu, visu, tactu,odoralu,vel guslu, ttir : sed quotquot spirilu Dei agunlur, hi filii sunt
carni deputanlur : omnis enini cogitalio foras respi- Dei. Dieet mihi aliquis, ergo agimur non agimus?
ciens incurril deliclum. Nam et primi homiiiis deforis responrico imo et agis et ageris, et tunc ageris
peccatura natum est. Sccundum carnem ergo vivere bene si bona agis. Spiritus enini Dei qui te agit,
mors est: oninis euim actus carnis exlra legein est. agenti libi adjulor est, ipsura nonien adjutoris prae-
Siautem spiritu facla carnit morlificaverilit, vi- scribit tibi, quia el tu ipse aliquiri agis. Quotquol
velit. Corpus vult lege animse gubernari : unde enim Spirilu Dei aguntur hi filii sunt Dei. (Ambr.)
oslendit, quia si duce sancto Spirilu actus et con- Non littera sed spiritu, non lege praecipiente,minante,
silia c.miis quoe hujus mundi insliganiibus polcsta- promittenle, sed spiritu exhorianle-, illuminante,
libus concinnanlur, fucrint repressa, ne agendi ac- arijuvante, hos riicit Spiritu Dei agi, in quorum ac-
cipiant potestatem, vilam praestari. Morlilicari enini tibus consilia principum el poleslatum hujus mtindi
(Ucuntur, si cessanl : non sunlenim, si cessanl, qttia non videntur: in quorura enim videnlur non sunt
peccaluni noii est, si non fial. (Orig.) Et de hoc jara filii Dei, seri diaboli, quia qui de Deo natut ett, non
supra riiclum est, quomorio corpus quiriem mortuura 1Bpeccat, dicit Joannes apostolus (/ Joan. v); hoc est
esse riebeal propter peccatum, spiritus vero vita enim quod probat filios Dei et diaboli. Unde domi-
propter juslilicationeni. Qui ergo secundum spirituin nus ad Judaeos, quod male agerent et parricidium
agens niorlifical aclus carnis, vivet propter inhahi- cogkarenl, ait, Vot expalre diabolo etlit (Joan. vm).
tantcm in se spiritum vila:; liiorlificai aulein quisque [Orig.] Notandutn aiitem quod sicut diversas com-
actus carnis hoc modo. Fruclus estspirilus cbarilas; memorari leges in hac Epistoia Pauli, sub uno voca-
odiura carnis cst actus, oriium ergo per cbarilalcm hulo legis ostendiinus, et diversas morles sub una
raortilicatur et exstingiiitur ; gaudiura similiter fru- morlis appellalione nominafi; ita et diversos spiritus
ctus est spiritus ; tristitia vero hujus sseculi quac nunc videmus sub uno nominc Spiritus indicari. Ait
inoiiera operalur, carnis est actus ; bsec ergo exstin- ergo in prsesenti capilulo : Quicunque enim Spirilu
guitur si sil in nobis gaudium spirilus. Pax fruclus Dei agitntur, hi filii tunt Dei, in quo ulique ipsuin
estspirkus; dissensioet discordia carnis est actus,'sed Dei Spirilum dicil, ct iteruin in sequenli: Non enim
ceri.um est, discordiara mortiflcari posse per paccni. accepitih, inquil, tpirilum tervilutit iterum in limore;
Sic et patienlia spiritus impalientiam carnis exstin- in hoc oslendil spiritum servitulis alium esse, quani
guit, el bonilas maliliain perimit, el iiiansueliido ^ illuin, quem supra dixi Spirituin Dei, et proplerea
ferociam, et continenlia inteniperantiam, et castilas suhjungii : Sed accepitiit spirilum adoptionis filiorum
inipudicitiain necat, lalique ordine qui per spirituni inquoctumamus, Atba, Pater,inhocspirilumadoplio-
actus carnis raortificaverit, vivet. lntuendum sane nis ostcndit ipstim esse, qiiem supra dixil Spiritum
esl, quod sieul moiiem non istani communem, sed Dei, de quoel repetit, ipse Spiritus teslimonium reddit
illam peccati riicil, Si enim tecundum cctrnem vixe- spiritui noslro, hoc est, ipse Spiritus Dei in quo Pa-
ritit moriemini, ila et vitara non hanc coinmiincra, ireniDeuin clamanius tesliiuonium reddil spiritui no-
seri illam dicit aeternam, ad quam peiveniel omnis stro. Qui spiritus nosler alius sine dubio est quam vel
qui secundum ea qua; supra exposttimus pcrfeclus ille spiritus servitutis, qui dalurin iiniore,velhicqui
spiritu moiiificaverit actus caruis. Sed el illud scire ei de invocatione Patris teslinioniura prsebet. Oinnes
debemus, quod ista inortificatio actuum carnis per ergo hoinines, ul videlur, agunlur aliquo spiritu,
patientiam fiat, et non ad subitum , sed paulatim. sicul ipse Paulus scripsit (/ Cor. xn) : Scilis autem
Priiuo languescere eos ncccsse est in his, qui inci- el vos, cum gentes essetis, quomodo ad idola muta
piuiil; tuin deinde cuin ardentius proficere cceperint acjebamini; in hoc ostendk qnia etiam gentes ad idola
cl abundantiore spiritu repleri, aclus carnis non so- agunlur aliquo spiritu. Esl ergo Spiritus Dei, qui
luiii languere sed et tabcscere incipient; ubi vero ad[ n ideni est Spiritus Christi, idemque eUSpiriius san-
pei lecltim jani veneriul, ita ul nulla in eis prorsusi ctus esl: sed el spirilus adoptionis «demdici videtur,
vel in faeto, vel in dicto, vel in cogitatn, pcccati orian- sicut praesens apostolicus rieclarat sernio. David
tur inriicia, luni plene aclus carnis nioitificasse et quoque, qui ait: Spirilum sauctum luum ne auferas
ad inlegruin niorti Iradidisse credenrii sunt. (Aug.)\ a me, el spirilu principali confirma me (Psal. i.),
Cura ergo dixisset Apostolus, <Siaulem spirilu aclio- de eodem dicere videtur, qucmqtie principalem spi-
net carnit morlificaverilit, vivelit, id estr illas con- rituiu propterea arbilror noniinatum, ut ostende-
Ctraiscentias carnis, quibus non consenlire magiiai retur esse quidem nmltos spiritus, sed in his princi-
laus esl, quas non habere pcrfeclio est, jara bic inc- palum et dominalionem hunc Spiritum sanctum, qui
tuendu.n esl, ne quisquani rursus atl mortificaiidasi et principalis appellalur, tenere. Sicul enim multi sunt
actiones carnis, de spiritu sno pricsumeret; ergo> filii Dei, ul Scriptura dicit : Ego dixi, dii estis el filii
ne hic sc extolleret humanus spiritus, et ad hoc3 Excelsi omnes (Psal. LXXXI),unus tamen est natura
opus se idoneum firmumquejactarel, subjecit, el ail:: Filius et Unigenkus de Patre, per quera omnes filii
Quicunque enim tpirilu Dei aguntur, hi filii tunlt appellanlur; ita el spiritus mulli quidom suiil, sed
fiei. Non qui secunduin carneni suam vivtint, nonI uniis esl, qui vere ex ipso Deo procedit, et caeteris
1449 ENARRATIONUM1N EPP. PAULI LIB. IV. — IN EPIST. AD ROM. 1450
omnibus vocabuli ac sanctificationis suoe gratiam ..i raandalum. Nam lex tancta est, et mandatum tan-
donat. Quod autem plures sint spiritus, declarat et ctum et juttum el bonum : ille autem spiritus ser-
idem Paulus ad Hebraeosscribens, et dicens : Nonne vilulis non ulique bonus, quem accipiunt qui prae-
omnet sunt minitterialet tpiritut ad ministerium mit- cepta datae legis iraplere non possunt, dran serviunt
si propter eot qui hwreditalem capiunl taLulit ? (Hebr. . desirieriis carnalihus, nonduin gralia Liberatoris as-
i). Sed et David dicil: Qui facii angelot tuot spiritus sunipli in filiorum adoptionem : quia et ipse spirkus
(Psal. cu); et Daniel nihilorainus lestatur, et dicit: servilutis non habet quemqua.ni in polestale, nisi
Benedicite, spirilus el animw juslorum, Dominutn qui ei per ordinem divinseprovirientiaetraditns fuerit,
(Dan.m); et in praesenti loco Paulus : Ipse Spiritus, Dei juslilia sua cuique tribuenle. Qiiam polestatem
inquit, lettimonium reddit tpiritui notlro (Rom. vm); acceperat Apostolus, cum dicil de quibusdam : Quot
et in aliis : Ut inleger tpiritut vetier, et anima, et tradidi Satanw, ut ditcant non blatphemare (I Tim. i);
corput in die Domini nottri Jesu Clirisli servelur et iteruin de alio : Jam judicavi, inquit, tradere hu-
(1 Thess. v). Quaeomnia dtibium non esl quin rie jutmodi Satance in inleritum carnit, ut anima talva
rationabilibus spiritibus dicla sinl. AptJellatUurprae- tit (1 Cor. v). Qui ergo nondtira sub gratia sunt, sed
terea spirilus mali et angeli raali, sicut et David sub lege consliluti vincuulur peccalis ad obedien-
dicit: Emisil eis iram indignalionis suw, emissionem B dum desideriis carnalibus, el praevaricatione augent
per ttngelos malos (Psal. LXXVU) ; et ul in Regnoruni realum criminuni suorum, spirilum accepcrunt ser-
libris scriptum est de Saul: Et Spiritus Domini dis- vitutis, idest,spirkum ejusquipoieslatemmortisha-
cessit a SauL, et tuffocabat eum tpirilut malignut a bet. Nam si spiriium servittitis ipsum spiritum hoini-
Domino (I Reg. xvi); ulque in Ubro Judicura renis inlellexeriinus, incipil et spiritus adopiionis ipso
fertur : El immitit Deut tpirilum malignum, inler intelligi, lanquam in melitis coraiiiutalus. Sed quia
medium Abitnelech et inler medium virorum Sichi- spirituni adoplionis Spiritum sanclum accepimus,
morum (Judic.ix). Hic ergo spirilus raalignus, qtti quemnianifesleostendk, cumdicit: Ipte Spirtiut les-
dicitur vel exisse ut suflbcaret Saul, vel Abimele- timoniumreddit spiritui nostro, restat ut spirilum ser-
chem Sichimosque ut dirimeret, et a Doiniiio exisse vitutis illuni intelligaraus cui serviunt pcccatores;ut
ac missus esse memoralur tanquam carnifex qui- queinarinioduin Spirilus sanctus limorem morlis vin
dam, intelligendus est missus ad exigendas de pec- cit,sicspirilusservkulis,quipotcslalemhabelmorlis,
catoritras pcenas. El quainvis mali propter proposi- ejusdeni mortis lerrore reos leneal, ut se ad Libe-
luiii suum voluntatemque dicantur, in his tainen qui ratoris auxiliuin quisque convciiat, etiain ipso
poena digni sunt divinse voluiitati exhibent niiniste- diabolo invito, qtii eum seiuper in potestate habere
rium. Sicut et ille, de quo refert Michaeas propheta, C desiderat. Non enitn, ait, accepislh spiritum servilutis
spirilus niendax qui, cuni a Deo dictuin fuisset: iterum in limore. Qnid esl ilerum ? quomodo lerfenle
Quit teducet mihi Achab? Respondit : Ego teducutn. niolestissimo paetlagogo.Quid esl iierum ? sicut in
El dixit Dotninut : In quo? Ait ille : Ero tpiri- monle Sina accepistis spiritura servitulis. Dicetali-
tus mendax in ore omnium prophelurum 'ejus, et quis : Alius est spiiitus servkutis, alius spiritus li-
dicam ut ascendal iii Galaad, et ibi cadet. Et dixit bcrlatis. Si alius esscl, non dicerel Apostolus iteruin;
Dominus: Vade; teducet, et quidem poteris (III Reg. irieni ergo spirilus, sed in tabulis lapideis in limo-
xxn). Sic ergo eliam hi, qui;dicuntur mali spiritus, rcsn; hi tabulis cordis in dileclionem. Audistis quo-
oflicium Deo erga puenaruro exhibent ministcria. morio longe posilam plebem voces, ignis, fumus, in
Sunt prselerea el alii spirkus, de quibus dicil David : nionle lerrebant; quoraodo aulem veniens Spirilus
Inspirilu violentoconleresnavesTliarsis (Psal. XLVH); sanctus igneis linguis super unuinqiieinque discipu-
el spiritus procetlm dicuntur, ct tpiritut ardorit : loruni ineirierit. lam eigo non in tiuiore, sed in
quos laraen ego materiales magis quam raliouahiles dileclione, ut non servi, sed filii sinius. Qui enim
spirilus dixero. Tali igiturdeappellationespirkus dis- arihuc ideo bene ail, quia poenam timet, ei Denm
linctione prsemissa, nunc caelera persequarour. Ciiin non amat, nondum esl inter filios, ulinani lamen
aulein ail: D vcl poenaui tinieat. Tiraor servus est, charilas libera
Non enim accepittit tpirilum tervilutit iterum in est. Fac vel limorc poenae, si nonritim poles araore
limore : ted accepitlit tpirilum adoplionit filiorum in justitke. Veniel doniina c*.servus abscedet, quia
quo clamamut, Abba Paler. (Aug.) Evideiilissinie consummala charilctt foras millit limorem(I Joan. iv).
duorutn Testamenloruin distincta sunl tempora: [Greg.J Pondtis itaque forniidinis mens elecli post-
illud enini ad tiniorem pertinet; novum autem ad ponat, in virlule se araoris exerceat, renovationis
charitatem. Sed quseritur quis sitspiritus servkutis? suae dignitatem desidcret, et ad conditoris sui spe-
Nam spiritus adoplionis filiorum tttique Spiritus ciem anhelet: quem quousque conspicere non valel,
sanclus esl. Spirilus ergo servitutis in timore, ille selernkatem ejus necesse est, id est, intiroum cibuiii
est qui polestalem habel mortis, quia in ipso timore suirai csuriens exspeclel. (Orig.) Scriptuni est et in
per totam vitam rei erant servilulis qui sub legc Malachia prophela : Filius honorificat palrem , el
agebant, non sub gratia. Nec miranrium est quod tervut dominum tuum : et ti Paler tum cgo, ubi ett
eum acceperunt per divinara providenliara qui boua honor meut ? El ti Dominut tum ecjo, nbi ett timur
lemporalia seciabantur, non. quia ipsius est lex et meut ? dicil Dominut omnipolcus. Certuiri est eniiti
PATROL. CXI. 40
1451 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. I45ii
quod filius quis Dei per adoptionis spiritum fiat, A sumus filii Dei, posteaquam ab spiritu servilutis
servus autem Dei per spirilum servitulis. Initiuni in adoptionis spirilura venerimus, cura jam nihil
ergo serviendi Deo , quia initium sapienliw limor inesl timoris, id est, nihil propler metum poensegeri-
Domini est (Ptal. cx; Eccl. i), per spiritum tiraoris mus, sed propter amorem patris cuncta perficimus.
implelur, cum parvulus adhuc quis dicitur. Et par- Ipse ergo Spiritus testimoniumreddit spiritui noslro,
vulis quidem psedagogus estlimor. Undc et Aposto- quod sutnus filii Dei. (Aug.) Non spiritus noster
lus de lali parvulo dicit (Gal. iv) : Quandiu hwret tcstimonium reddil spiritui noslro quia stiinus filii
parvulut ett, nihil differt a servo, cum tit dominut Dei, sed Spiritus Dei : arrha reddil teslimonium
omnium : ted tub luloribus esl el procuraloribus usque pro ca re quae nobis promissa. (Ambr.) Ilene agen-
ad prwfinitum lentpns a palre : ila et nos, cum ette- tibus nabis, ct per hoc ipsum maneute in nobis
mut parvuli, tub elementit hujus muudi eramus ser- Spirku sancto, huie voci ct animo nostro quo clama-
vientes. Vides , secundum concessam sibi a Deo mus in oratione Abba, id cst Pater, Spiritus Dei
sapienliain, Paulus quoniodo spiritus scrvitulis qui testimoniuni dat, dum manel in nobis; quoniatu
danturin tiniore hic tutores parvulorum et procura- non leniere SiamusAbba, Paler. Dignam enim vitain
lorcs appellaverit, qni unumquemque noslrum , huie voci cxhibeamtis; et hoc cst testimonium filio-
donec parvulus est, sectindum interiorem hominera B rtim, si in eis per Spiritum videatur signum pa-
in limore custodiat, usquequo ad id setatis veniat ternum. Si autem filii, eihwredes,hwredes quidem Dei,
quo spiritum adoptionis filioruni mereatur accipere, cohwredes aulem Christi. (Orig.) Hic jam syllogis-
et sit jam filius ac dominus omnium. Oninia cnim, im- niura ncctil Apostolus, et dicit. Si spiritum ad-
quit, vetlratnnl, et, cum Chritlo nobisDeut omnia do- optionis acccpimus, ergo filii suinus. Quod si lilii
navit. Hoc ergo esl quod docet Pauhis, quia postea- stunus, sine riubio et hseredes. Mercedem naraque
qttam commortui surnns Christo, ct Spirkus ejus fa- scrvtis exspectat, hoereditalem autem filius spcrat.
ctus est in nobis, lion iterum spiritum scrvitutis ac- Et rursus aliud addit concltisionis augmentum : Hm-
ccpinius in timore, hoc est, non rtirsus parvuli et redes quidem Dei, cohwredet autem Chritli. (Ambr.)
inilia habentcs elfecli sumits, sed qtiasi perfecti semel Cum Deus Paler nullo modo mortuus possit diei,
jam acecpimus spiriluro adoplionis, in quo tphitu Christus Filius ejus morluus dicatur causa incarna-
clamamut, Abba Puter. Neque eniin patrera alius tionis,quid est ut hic,qui mortuus est, seraper vivcntis
quis nisi filius vocat. (Aug.) Clamor iste cordis est, haercs esse dicatur, cum hoeredesutique non nisi mor-
non faucjum, non labiorum : inlus sonat, auribus luorum sinl ? Sed hoeccausa humanhalis non divini-
Dei sonal. Clatisoore Iabiisque iraniotis, Susanna ista tatis est. Nam apud Deiim quse apud nos hocre-
voceclamabat (Dan. xn). Cor claniel, Pctter notter qui " riilas dicitur, donum patris in filios obedientes trans-
et in cwlit. Quare non lanluin Pctier? Quid sibi vult fusuin, ul vivtts vivenlis haeres sit raerito proprio,
Abba Pater ? Si enim quoeras quid sit abba, respon- iion necessitate defuncti. Unde et Dominus in Evau-
dettir tibi, paler. Abba cniin Hebraice pater dicittw. gelio non magis huniana quam divina ratione vi-
Quare ulrumquc voluit Apostolus ponere ? Quia vi- vaiiivivenlibus substantiam suam partitum essc, licet
debat lapidem angularem quem rcprobaveruut oedi- in parabola significavit; nec cnim parabola absurda
ficantes, et factus est in caput angtili (Ptat. cxvn; ralione coniponkur. Ut ergo prouiplos nos ad obe-
Malth. xxi), non sine causa angularem dicttim, nisi diendiiiii Deo Patri faceret, bac spe exbortatur
quiainosctilum recipit ulrumquc parictemrieriivcrso dicens Dei nos fuluros hseredes, cohsereries auiem
venienleiu. Hinc circumcisio, inde proeputium; inde Chrisli; ut qtiia magna spes prsemii est, tanto magis
ahha, inde pater; parieium concordia, aiiguli gloria. in Dci rebtis propcnsiores essemus, postpoiienles
(Ambr.) Gratia ergo Dei a limore liberati aecepimus curani lnunrianorum. Quid sit autem cohsererieui
spirilum adoplionis filioruin, ut consirierantes quid esse Filii Dei ab apostolo Joanne doeemur; inter
erauras, etquid dono Dei sumus*adepli, magna cuiu coetcra enim ail: Scimut quoniam cum apparuerit,
diligentia vitam nostrara ordinemus : nc noraen Dei timilet ei eritnut (1 Joan. m). [Orig.] Sed ct boc
Patris in nobis injuriam patiattir, et ea omnia quoe motlo hseres quis effickur Dei, cum quae Dct suiit
evasimus, veluti ingrati ciirramus. Talem enira gra- mercalur accipere, id est, incorruptionis et ira-
tiara conseculi straitis, ut audeamus diccrcDeo, Abba, moiialitalis gloriara, thesauros sapientiaeet scienliae
iri est pater! ideoque commonet, ne acccpla fiducia reconditos; cohseres vcro Cbristi, cura transformabit
in temerilatem verlatur. Si enim lmic voci, qua dici- corpus humilitalis nostra* conforme corpori clari-
raus, Abba Paler, dissimilem vitam exhibcaraiis, in- latis sua!, sed et cum illud adipisci merueril, quod
et
juriani Deo facimus, vocanles eum patrcm. Idcirco dixit ipse Salvator : Paler, volo ut ubi ego tum, illa
enim bonitale sua hoc nobis indulsil, quod super na- itli tint mecum (Joan. xvn). Est praelerea et
luram noslram est ;ul quodsubstaniia indigni suraus, dignitas cohseredum Chrisfi, quod Pater quidem
raereaniur. omne judicium dedit Filio. Seo et Filius dioit ad
operibus
Ipte Spiritut letlimonium reddit spirittd nottro, cohseredes suos : Sedebitit et vos tuper tedet duo-
quod tumut filii Dei. (Orig.) Ipse crgo spiritus ad- decim,judicantes duodecim tribus Israel(Matlh. xix).
non solum
optionis per quem in filiuin quis adoptalur, rcdriit El hoc modo cohseredes suos Christus
lcstiraoniuin, et confirmat spiritura nostrum quia in partem hneredilatis , sed etiam in consorliiim
U54
•1453 ENARRATIOWM IN EPP. PAULI LIB. V- - IN EPIST. AD ROM.
potestafis addqcit: Sitamen compaliammiLiUt et timul A saeculi vitam credens, in qua se sperat consereaem
Sicut autem Christum, quia
glorificemur. Conipatkur Chrislo (jui dicit: Chritto Chrisli ftUuruni. (Orig., ad mortem,
concrucifixut tum cruci (Gal. v); et : Vivo autem humiliaverat se factns obedient utque
Deus,
jam non ego, vivit vero Chrisfus in me (Ibid.); et moriem autepi crucis (PhU. n), superexaltavit
ilerum qui dicit : Si comniortui sutnus, el convi- et donavit illi nomen quod e$t tuper otnne nomen,
vemvts: si compatitnur, et conregnabimus(II Tim- u); ita et eos qui Christp coiiipatiunlur, et passiQiiuin
vel etiam qui dipere potest : Quia, quod deerat ejus iraitantur exeinplum, Deus cuiu illo exaltat in
via esi, quam cohseredibus
passionum Cliristi repleg in corpore meo (Col. f). gloriaiu. Hxc naniqvfe
[Ambr.] Compali est persecutiones tolerare prqpter suis Christus aperuit, ut neque ex fortitudiiie, neqtie
el ex tri-
spem futurorum , carnernque cruciflgere cum viliis ex sapienlia, setl ex humilkale exalteulur,
et concupisceniijs, hoc est, voluptates, el pompas bulalionum patientia hapredkalis aeteriiseconsequan-
sseculi spemere. Cuin enim na3C omnia niqrUfa tur gloriam.
fuerint apud hominem, crucifigit mundum, futufi
LIBER QUINTUS.
SEQUITUR CAPUT VIII. ]B suse transformabitur, ut fiat conforme corpori glorise

Exittimo ergo quod non tunt condignm patsiones Filii Dei, trihulationem praeseutem momentaneam du-
hujus temporis ad futuram gloriam quw revelabilur cit et leveiti : poudus autem futurse glorisegrave, hoc
in nobis. (Ambr.) Exhortalio hsec ad superiora per- esl magnuii) deputat et oeterimm: et quaiilo magis
•linet, per quain ostendit parva esse, quse hic possunt mulliplicari sibi tribulationum viderit pcenas, tanto
a perlidis irrogari, ad comparadonem decreti mu- amplius intelligit sibi pondus et magnitudineni glorise
neris in futuro sseculo. Proptcrea [nos jubetj ad om- cumulari. Quod autem dicit, Ad futuramgloriam, qum
nia exitia paratos esse debere, quia niagna pro his rc- revelabiturin nobis, supra jam puto quod sullicienter
proniissa sunt prsemia : ut in iribulatione consolelur osteudimus de diflerentia gloriarum, quse sit gloria
se animus, et spe crescat. Nam et quosdam, imo raul- quse jam revelala est, et quoe sit quoe revelanda sit,
los scimus pro prsesentibus lttcris, ad modicum uti- et quoinodo quse nunc videmus per specultim, vide-
que profuturis, quam asperos et duros subire labores, nius et in ocnigmale, tunc autem cum venerit Fi-
el ad quae tendunt aliquando, quia ipsa vita fragilis lius hominis in gloria Patris et sanctorum angelo-
est et incerta,pervenire non possunt. Nautoepro qui- rum, videbimus facie ad faciera (// Cor. xm), sicut
bus commodis tanlis se procellis et tempeslatibus et Joannes dixit, quia videbimus eum sicuti est (I
credunt, eum sciant in his magis mortem ante oculos iC Joan: m). Sed et illa potest videri gloria qtiae
esse quam vitam? Et mrliles spe praeSentis pracinii, rcvelanda cst cuin de singulis quibusque rationibus
cum fncerta victoria sit, in gladios insurgere non mundi vcl corum qttse stipra mundtim suiit incipiet
dubitant. Quanto ergo magis pro Chris'f palienduin doctrina cognosci, et thesauri sapientise ejus ac
est, cujus etiam prolelata sunl nobis beneficia : qui scienlite revelari. Nam exspectatio crealurm revelq-
pro parvis magnifica el pro temporalibus perpelua tionem filiorum Dei exspectat. (Ambr.) Quoiiiaui
praemia cura gloria pollicetur. (Orig.) Nihil quidem praesentis (emporis passiones indignas dixit ad fu-
dignum inveniri vel comparari ad futuram gloriam turam gloriam, subjecit quod crcalura hoc exspe-
potest. In quo enim mortale immortalibtis confcras ? ctat, ut complcatur numerus filiorum Dei riestinatus
aul invisilibus visibilia, aut aeternis temporalia, aut ad vitam; ut tunc deinum etiam ipsa creatura pussit
caduca perpetuis ? Si quoe tamen in praesenti vita liberari a servilute corruptionis et cessare in vitio.
velut quaedampossunt semina gloriae colligi futuroe, (Orig.) Ait eliam creaturain, ut pote
''ationabilem,
isla, inqtiam, seinina ex tribulalionibns et passioni- habere exspectationem quamdam, et spem gerere
bus colliguntur, sicut et in aliis dieit idem Apostolus temporis illius quo revelanda esl
gloria filioruni Dei,.
(// Cor. IV): Quod enim in prwsenti tnomenlalteum hoc est, cura revelabunlur ca qttse praeparala stint
est et teve tribulationis nostrw, supra modutn in im- his qui filii Dci esse merebunUir, autcerle cum ablato
mensum wternw gioriw pondus operatur in nobis, non ab his velamiiie quo
obtegunlur, roanifestati fuerint
respicienlibus quw videntur, sed quw non videntur. ipsi qui filii Dei sunt.
Ostenditenim per hsec quod qui illa respicit quacnon Vanitati enim creatura subjecta e$( non vo.ens, sed
videntur et aeterna sunt, omnem tribulationem quse- propler eum
qui subjecil eam in spe: qilia et ipsa
cunque acciderk ei, qnamvis sseva , quaravis longa creatura liberabitur a tervitulc
corruplionit in liber-
videatur, niomentaneam ducit et levem : etiamsi tatem giorim filiorum Dei.
tormentis subjiciattir, et aculeis, et ungulis, eo tem- creatura (Orig.) Qtiae autem est
quae revelationein filiorum Dei exspectat ?
pore quo suppliciis corpus affligitur, si aspiciat ad Haec,inquit.quse nuiic vanitali subjecta est:
futuram gloriam quae revelanda cst, et consideret aulem non subjecta
volens, neque sponte propria, sed volttn-
quomodopost tanta tormenta corpus boc hurailitalis tate ejus qui dispensat univcrsa.
Propter ipsttm ergo
1455 [B. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPER-UMPARS III. 1450
subjecla cst.; subjecla atitera non ea conditione ut, A ergo in C2?rf^!rWter nos : ut autem revelati fuerint
maneat semper subjecta vanitati, sed cum quariara filii Dei, et congreâti in unum per Ecclesiain quam
spe. Quae autein sit spes ista comraemorat dicens : statuit uni vito virc)îem catlam exhibere Chritlo ,
Quoniam et ipta, inquit, crealura liberabitur a servi- tunc et ipse liberabiiur a scrvilute corruptionis,
lule corruptionit, in libertale glortw filiorum Dci. sicut ipse dicit: Ego aitie.mjam immolor, et lemput
Disculianius ergo intenlius quse esl isla vanitas, retohttionit mew inslal. Gursum consummuvi, fidetn
cui creatura dicku-r esse subjecta, et quae esl ista servavi, de cwtero reposita est mihi corona jttsliliw
corruplio, de cujus servitute liberandani.se sperat. (11 Tim. IV). Hoc est liberalum esse a servilule cor-
Mihi virietur quori rie hac materiali et corrtiptibili rtiptionis in libertatem gloriac filiorum Dei. (Aug.)
corporis substantia isla dicantur. Neqtie euim cor- Quod auleni ait : Nam extpectutio crealurw revelci-
ruptio alicuiquam, nisi corpori dominatur. Nain ille tionetn fitiorum Dei exspectat: vanilali enim crettluru
interior houio qui sccunduin Dcum creatus est, et ad tubjecla ett non tponte, elc, usque ari iri quori ait :
imaginem Dei faclus, incorruptibilis est, et invisi- Et ipsi in nobis ingemiscimusadoptionemexspectanles,
bilis, et scciinduni propriain sui rationera iucorpo- redemptionemcorporis notlri, sic inielligenduin esl,
rcus dici potest. Exterior vcro homo et corporeus ut neque sensum gemcndi cl riolendi opinemur csse
et corruptibilis riicitur : propler qttori elPaiilus riiee- IB in arboribus cl oleribus et lapidibus,et cseteris bujus-
bat : Nam elti it qui clc foris est homo noster cor- ccniodi creaturis : hicenim error Maiiichaeoruinesl;
rumpilur, ted qtti intus est renovatur (II Cor. iv). neque angelos sanctos vanitali subjectos esse arbitre-
Interioris autein honiuris renovatio, utpote qui est ni:ir; cl de his cxistimemiis quod liberabuntur a ser-
ralionabilis, e( nieiis in agnilionc Dei et capacitale viiute inleritus, cum inlerituri utique non sint: sed
sancti Spiritus conslat. Vcruni ut aliqua rie tani pro- oninem creaturam in ipso hoiuinc sine ulla ca-
funriis rebusbrevitcrel slriclimeliani chartulis coin- lumnia cogitemus. Non enim creatura ulla esse
liiittaiiius , ct ipsara interioris bominis, hoc est, potesl, nisi aul spiriialis, qu;e excellet in angclis ;
aninise menlisque subslanlke colligamtis iiiiagiiiem, aui animalis, quaa eliam in vita bestiaruin saiisap-
quomodo vanilali crealura tubjecta etl non volens, paret; aut corporalis, quae videri atit tangi potest.
sed propter eum qui tubjecil eam in tpe : ct ipsuin, Omnis aulem est etiam in hominc, quia homo constal
si vidctur, Paulutn ponanius in incdio, cujus uliquc anima el corpore. Ergo cre'alura revelationem. lilio-
aninia vel niens, qui est interior ejus hoino, super- rum Dei exspeclat, quidquid nuiic in hoininelaborat
giedittir el ascenriil omne quori corporeuni, qttod et corruptioni subjacel, illam scilicet manife tatio-
visibile, quori sensui subjacet el aspectui, et ipsius iiem,de qua idcm dicit Apostolns (Colot. m) : Mortui
divinse naluroc eflicitur capax. Sed haectanta ct talis 'C enim eslis et vila vettra abtcondita ett cum Chrislo
aniniae ejus substantia, quoe rationes et inteUigen- in Deo. Cum Chrhtut apparuerit vila vettra, lunc el
tiam cuelesliumdiviiiorumque sensuum lenet (qtiibus vot cutn ipto apparebith in gloria. Dicitenim Joannes:
cx caiisis, Deus virieril), subjeclacst servkuti corporis Diteclissimi, nuitc filii Dei sumus, et nondum appa-
corruptibilis, et vanitali ejus devincla esl. Considera ruil quid erimus : scimus autemquiu cum apparuerit,
eiiini necessitates corporis, appctentiam cibi, dige- sjmiles ei crimus, quoniam videbimuseum sicuti esl (I
slioiium pudorem, posteritaiis reparandse verecun- Joan. m). Hanc ergo revelationein friiorumDci exspe-
diaui, ut seritur soboles, ut editur, ut nutritur; et ctat creatura, quae in boniiiie ntinc vanitali subjecla
vide quanta in his vanilas habeatur, quanta cor- csl, quanriiu dedilaest temporalibus rebus, quaetrans-
ruplio, cui creatura aniraoe nobilis el rationabilis cunt tamqiiain uinbra. Unde et in Psalmis dicitur :
licet non volens subjecla est, subjccla tainen in spe, Ilomo vttnilali timilit juctut ctl: diet ejus sicut umbra
leinpus videlicet sperans quo liberetur, ctiin filiorum prxtereunt (Psal. CXLIII). De qua vauitale etiam Salo-
Dei tempus libertatis atlveneril. Hoc est ergo quod nion loquilur cutn dicit: Vanilas vanitulum el omnia
el in aliis apcrlius jamdc se ipse riieebat Aposlolus, vunilat : quw abundantia homini in omni lubore tuo,
quia dum tumtts in hubilaculo hoc ingemitcimut (II CJUO ipte laboral tub tote ? (Eccl. i, m.) De qmi idem
Cvr. v). Hoc et sapientia per Salomoiiem riiccbat, David dicit: Utquiddiligilit vanilatemet quwrilit men-
quia corruptibilecorpus aggrtivat animum, el deprimit dacium ? (Ptal. IV.) Non sponte aulem riicit csse sub-
lerrena habilalio sensum mulla cogitanlem (Sap. IX); jectam vanilali creaturani , quoniara poenalis est
cl irieroPaultis : Dttmenimsumus in corporc,peregri- ista subjeclio. Non enim-honio sicul sponte pec-
ncitnura Domino: el cupit magis peregrinari a cor- cavit, sie eliaui spoiite dainnatus est: quaclanieii
pore, et adesse ad Doniinum. lloc inriicat et miilto daninatio non sine spe reparatioiiis irrogata est na-
apertius exponil etiam in eo loco ttbi dicit : Courclor turse nostrsc.El ideo, Proptereum, iiiquit, quitubjecit
aulem ex duobus : destderium Itabens reverli, el cum eam in spe,quia et ipsa creatura tiberabilur a servilule
Chrislo esse, mullo euim meliut : permunere aulem interilus in libertalem gloriw filiorum liei; id est, ut
magit necettctriumpropter vos (Phil. 1). In quo aperle el ipsa perveniat ad liberlatein gloriac flliorum Dei
ostendit qtiod non volens, qiianluni ad ea spectat, per fidein : quse firies cum in ea non erat, lanlum-
quae aniiiKe suae conscius crat, corriipiioni buic va- liiodo creatura dicebatur. Et ad ipsam referes, quod
nitatique serviret; sed propter euni, qui hscc ita vo- sequitur:
ltiit, et propter nos, ttt salvi csscpossimus, Pertuanct Scimus ciiim quia creatura congemiscit et dvlct
1457 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. V. — IN EPIST. AD ROM. 1458
sibi coloribus et ad opus
vsque adhuc. Eranl enim adliuc crediluri qui efiam <Voperante pictore subjeclis
colorum maiiifestationeiu
spiritu subjacebant laboriosis erroribus. Sed ne quis ejus paratus, exspeclatio
de labore lantum dicttim esse, iinaginis exspectat. Non quia lunc alii erunt aut non
putaret ipsorum
seri tantum quod aliam dignitatem ha-
subjungit etiam de his qui jam credideranl. Quan- colores erunt,
Vanilati enim, inquit, crealura subjecla est
quam enim spirilu, hoccsl, mente servirenllegi Dei, bebunt.
tamen quia carne servitur legi peccati , quandiii in (Eccles. i). Hoc cst illud : Vanitat vanilatntn et omnia
hac vha molestias et solliciluilines mortalitalis no- vanitat. Quse abundamia homini in orani labore suo,
Slrss palimur, ideo addidk, dicens : Non solum aulem qiiem ipse laborat sub sole? cui dictum est : ln la-
Vanituli ergo
ipsi, sed et nos primitias spiritus liabenles, et ipti in bore mandncabh panem (Gen. m).
nobis ingemiscimus adoptionem extpeclanlet, redem- crealttra tubjecta est non tponle. Bene additum est,
ptionem corporit notlri. Hsec eniin adoptio, qtiae non sponte. Homo quippe sponle peccavit, sed non
jara facla est in his qui crediderunt, spirkti non sponte riamnatus est. Pcccatum itaque fuit sponta-
corpore facta est; nondum enim etiam corpus re- neuin conlra pneccptura facere verilatis; peccati
formatum est in ccelestera illam immutationem, sicut aulem poena subjici fallacise. Non ergo sponte erea-
spiritus jam mulatus est reconciliatione fidei ab tura vauitati subjecta est, ted propter eum qui tub-
erroribus conversus ad Deura. Ergo etiam in his B jecit eam in tpe , iri est, propter ejus justiiiain alqiie
qui crediderunl, exspectalur adlrac illa lnanifestatio clenienliam, qtti neque impunitum peccatum reli-
qtiaein corporis resurrectione proveniet : quoeperti- qttit, nec insanabilem voluit esse peccanlein ; quia
net ad quartum illum gradum, ubi ex toto perfecta et ipsa creamra, id est, ipsehomo, cum jam signa-
pax erit, et quies selerna, nulla nobis ex aliqua parte culo imaginis propter peccalum amisso , remansit
corruplione rcSisteiUe atit sollicitante moleslia. Illud lauluinniodo creatura, id est, ipsa quoe nondum vo-
enim quod proraiserat : Exittimo quod non tunt calur filiorum forma perfecta , sed tanttim vocattir
condignw pattionet ad futuram gloriam, quw revela- creatura, liberabittir a servitute interitus. Quod ila-
bitur in nobis, ita non absurde inleiligkur. Dixerat queait, et ipta liberubitur, facit intelligi , et ipsa
ehim superius : Si aulem spirilu facta carnis morli- quemadmodum nos, id est, et de ipsis non est de-
ficaveritit : quod fieri non potest sine molestia, cui sperandum, qtii nondum vocantur filii Dei , quia
palientia necessaria est; quo pertinet et quod paulo nondura crediderunt, sed tanttim creatura, quia et
ante ait : Si lamen compatiamur, ut et glorificemur. ipsi credituri smit, et liberabuntur a servitule inte-
Quod itaque ait: Nam exspectalio creaturw revelatio- ritus quemadmodum nos, qui jam filii Dei tumut,
nem filiorum Dei exspectat, hoc eum pulodiccre: quamvit nondum apparuerit quid eritnut. Liberabitur
Nam el hoc ipsum quod in nobis dolet, cum facla " ergo a servitute interitus in libertatem gloriw filiorum
carnis inortificamus, id est, cum esuriraus vel siti- Dei, id est, ertrat et ipsi ex servis liberi, et ex raor-
mus vel per abstinenliam ; dum frenamus delecta- tuis gloriosi in vita perfecla, quam habebunt filii
tionem concubhus per caslilatera; dtim iiijtiriaruni la- Dei. (Orig.) Sed ab his, si virietur, exomplis etiam ad
ceratioues, et contumeliarum aculeos per patientiam superiora conseende, et vide ipsitis solis, et lunse
sustinemus; dura neglectis atque ejectis voluptalibtis ac slellaruin cceli, et tolius rairadi niinisteria, quo-
noslris pro fruclu matris Ecclesiselaboramus : quid- modo subjecta sunl vanitati, corruptionique deser-
quid in nobis iu hacalque hujusmodi atlrkione dolet, viunt. Ad usus nainque horainum alunt segetes, arbo-
creatura est. Dolet enim corpus el anima, quseutiqtte runi fruclus producunt herbaraque camporum, atque
creatura est, etexspectat revelationem filiorumDei, eosdemin se reverlentes anni circulos volvunt. Repa-
id est, exspectal, quando appareat, quod vocatum rant enim quaeprsctereunt, et prselerire rurstim quse
est in ea gloria, ad quam vocatum esl. Quia enim rcparata sunt sinunt. (Amb.) In Domini et creatoris
Filius Dei unigenitus non polest appellari creatura, poiestale posita crealura, non uliqiie sponte subjecta
qtiandoquidem per ipsum faeta sunt omnia, qusecun- est vanilali : non enim proderit sibi quod subjecta
qiie Deus fecit, dislincte etiam nos voeantiircrealura est, sed nobis. Quid esl ergo, in quo vanitali tubjecta
ante illam evidentiam glorise , el disliucle vocamur esl, nisi quia quoe generat caduca sunt? Operalur
filii Dei, quamvis hoe adoptione mereamur : nam ille enim ttt fructus faciat corruplibiles; corruptio ergo
unigenitus natura filius est. Ergo exspectalio crea- est vanitas. Omnia enim quse nascunlur in mundo
turw, id est, exspeclatio nostra revelationem filiorum inrtrma, caduca, et corruptibilia, ac per hoc vana
Dei exspectat, id est, exspectal quando appareat quod sirat. Vana sunt enim, quia statum suum tenere non
promissum est, quando reipsa raanifestnm sit quod possunt. Nain cuncta deformata per fltixuin semper
nuncspe suinus. Filii eriimDei sutnus; et nondttm apin se yedeunl confusa in naturam. Hoc dicit de his et
paruit quid erimus. Scimut quoniam cum apparuerit, Salomon quia omnia hoecvanitas. Nec discordat ab
simites ei erimus; quoniam videbimus eum sicuti est his David, dicens : Verumtamen vanilat omnit homo
(1. Joan. m). Ipsa est revelalio filiorum Dei, quam vivent (Ptat. cxv). Manducare enim et bibere et res
iiiincexspectalexspeciatiocreaturse: non quod crca- mtradi curare nonne vanitas est? Et prodest tamen
tura revelalionem exspeciat alterius nalurse, quse ipsa vanilas; profick enim honrinibus natisinmundo
non sit crealura; sed ipsa qualis nnnc esl exspectat, ut per hqjc in corporibus exercitati discant myste-
quaudo sit, qualis futura est: tanquam si diceretur rium crealoris. Ad coniparationem enim seternorum
1«9 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. UGO
vana sunt; nam in suo bona sunt, quippe cum sint <\ Ciealura cnira licel non volens subjecta sit, tamen
nccessaria. Sed propler eum qui tubjecit ittam in tpe. quoniam voluntati cedit ejus qui se subjecit, etiam
Quse spes? Statini suhjecil dicens : Quoitiam et ipta affcclum queindam et charitalem circa eos exhibet,
crealura tiberabitnr a servitute corruptionit in tiberlct- pro quibus videtur esse subjecta , et pro dbloribus
tem gtoriw filiorum Dei. Qtioniam contrariiccre non eorum dolet, ct pro gemkibus gemit. (Amb.) Quia
potest crealura condkoii sno, ejus causasnbjccta cst, omnis, ait, creatura per quotidianum laborem inge-
non sine spc. Habci eniiii in labore posila hoc sola- miscit et dolet usque modo ; usque modo tandiu
tium, quoniam lialjebil icquiem, cum crcdirierint significat, quanditi legilur. Ipsa cnim elemenla cum
onincs, quos scitDeuscrediluros: quorura etiam causa solliciluriiiie operas suas cxhibent, quia sol ct luna
snbjccit. (Grccj.)Vaiiilali quippe creatura non vo- noii sinc Iabore statuta sibi iniplenl spalia, ct
lens suhditur, qiiia llomo qtii ingenita! conslaiilise spiritus animalium magno gemittt arclalur ad ex-
siatum voleus desertik, pressus iste inorlalitalis pon- hibenda servitia. Nam viricmiis illa genicntia cogi
ticre, nolensinulabililalis suaecorriiptioiii servit. Sed invila ari laborem. H;cc ergo omnia exspectant rc-
creatura h;re ttiuc a servilute corrupliouis cripiltir, quiem, ui a scrvili opere liberentur. Si autem haec
euni ad filioruni Dei gloriani incorrtipta resurgendo essel servitus, quae ari Deum proficerct promeren-
siiirievalur. Hic itaque elceti moleslia vincti sunl, ° dum, gauderet, non doleret crcalura : sed quia noslri
quia arihuc corrupliouis suoepoena deprinninlur. Sed causa subjccta est serviiuti corruptionis, dolet.
cuin corruplibili carne exuiuiur, qtiasi ab his qui- Videt enim quotidie opera sua interirc ; quolidie
biis nunc astringimur, molestia vinculis relaxainur. cnini orilur el occidit opus ejus. Recle ergo dotet,
Ipta, inqtiil, creatttra liberabitur a servilute corru- cujus cperalio non ad xlerhitalcin perlinet, sed ad
plionh, in liberUtlcm gloriw filiorum Dci. Electos corruptionem. Quantum ergo dalur inlelligi, satis dc
enim nuiic poena corruptionis aggravat, sed tiuic in- nostra salute sollicili sun(, scienles ad liberationem
corruptionis gloria exallat; et quantum ad praisenlis suani proficere malurius, si rnodonos cititis agnosca-
nccessilatis pondiis nuuc in Dci filiis de libertale mus atictorern. Hseciiaque scienles, omni cura riili-
nibil ostehdilur; qiiantum vero ab subseqtieniis li- genliaquc dignos nos praebeamus, aiiis quoque ut
bertatis gloriam tuhc in Dei famulis de servktile exemplo simus , non nostra solum miseratione com-
nibil apparebil. Crealura crgo scrviliile corruptionis moli, sed et cjus causa diebus ac nociibus injurias
extila et dignilalc libertatis accepta , in filiorum Dei patiens ingemiscit : solenms enim in alienis causis
gloriam veiiittir, quia traita Dco pcr Spiritum qmisi propensius vigilare. Non solum autem illa sed el nos
boc ipsuiii quod creatura est transisse ac subisse ^ primitiat spirilus lutbentet, cl ipsi intra nos getnimus
rieclarattir. u atlopiionem ftHorumexspeclantes,redemptionem cor-
Scimtts enim quod omnis crealura incjemitcit el porit notlri. (Orig.) Tale namque esl quod dicere
purluril utque adhuc.(Orig.) Quod ait omnis crealura vidctur : Non solura omnis crealura congeuiiscit et
ingemiscil et parlurit, secundum illum scnsuiii ac- condolcl, sed et nos ipsi priinitias spirilus habentcs
cipienms pariurit, quod dicit Aposlolus, gcnuissese intra nos gcniimus. Et nos enini cxspectamtts ad-
per Evangclium cos quos per fidem Cbristi pcrriiixit o))tionera filiorum Dei, ct rcttcmplionem corporis
:u! lticcm (/ Cor. iv); vel sicut rie aliis riixit: Filioli nostri. Qttamvis boc ipso jam quod Chrislo credi-
mci, qnos ilerutn parlurio, donec formclur Cltritlut liius , saluleni nobis proestkam noveriraus ; lamen
in vobit (Gal. iv). Parturit ergo et creatura eos qttos in sp<:adlitic est satus isla, non in aspectu visibilium
rcgcneral ad sahitem. (Aug.) Oninis creatura in ho- [visibili]. Si enim jam videretur , non ulique spera-
miiie nuiiicralur, non quia in eo suiil omnes angeli, rclur. Sperat enim quis ut videat. Si vcro videat
ct supercminciites virlules, ac polcstatcs, atit coe- quae spcrabat, superfluurn csl uitra sperare quse
liini, cl tcrra, el mare, et omnia quoe in eis sunt; videt. Nos autem speni non habenius in his quoe
scri qnia onmis crealura partim spiritalis csl, partim videnlur, ne in.anis sil spes nostra ; sed in his quse
auinlalis , paiiim corporalis. Oinnis creatura in ho- ±; 11011 videnlur. Et ideo quia quae non videiitur spe-
niine esl, quia intelligii spirilu ct senlit anima , ranius, ct tain niagna stint lamque gloriosa , ut
et tocalilcr corpore movctur. Omnis itaque crcatura mullis laboribns mullisque tribulationibus ct peri-
in liomine congemiscit, et dolet. Utque adhuc autcm culis ctipianliir, idcirco ea per palieiiliain exspccla:
rectc dixit, quia ctiarasi sunt aliqni jam in sinu rous, tanquam vix aliquanrio vcntura. Hoe diximus,
Abraha;,' cl latro illc cttm Domino in Paradiso directuni queradam el lucidiorcm scriuoiiibiis ipsis
conslitulurus ipso riie quo credidit, dolere dcslileril; aposlolicis ordinein dantes. Nunc j si vidctur, quid
tatnen usque adliuc omnis creatura coiujemiscit el csl qtiori novo hoc serinonc inriicct viricamus, qtto
dotel, quia in liis qui nondum liberali sunl, oninis est dixit : Scd el notipti primiiiat spirilut habenlet. Le-
propter spirilum ct aniinam el corpus. (Orig.) Su- gimiis apuri ipsum aposloltini Pauluin dona vel gra-
perius dixerat: E.xittimoenim quoniam non tunl con- lias sancli Spiritus niultos spiritus nominari, ut
dignw pastionet littjut temporis ad fulurain gloriam : cum riicil : Nunc autem quoniam wmulaloret ettit
ct cut',i ibi sc exisliniare dixissel, hic scirc se riicit spirituum, ad a dificationemEccicticc,quwriteul abun-
quo:l omnis crcatura congeiniscat el conrioleat, quo dclit (I Cor. xiv). Dona crgo diversa SpirilusaPaulO
scilicet nihil in lioc sensu dubitalionis liabcalur. lntilli spirilus appellanlur. Horum auteni mukorum
14G1 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. V. — IN EPIST. AD ROM. 1462
douorulii quidquid est summum et magnum sine A absorbetur mort-in victoria, cum ei dicitur: Ubi est,
dubio apostoli conseculi snnt, ut idonei essent, mort, contenlio lua; ubi ett, mors, acuteut tuus ?
sicut et ipse Patilus dicit, minislri Novi Testamenti, (I Cor. xv). Ntmc ergo, inquit, non solum omnis
et ut replere possint Evangelium ab Jerusalem in cir- creatura, id est, cum corpore, sed etiam nos ipsi
ctiilu iisquc adlllyricum. Hoc ergo quod in eos prae prirailias habentes Spiritus, idest, nos animoe qui
cseleris sitbliinius e( proeclarius collalum est sancti etiain primitias mentes nostras oblulimus Deo, in
Spirifus donuin, merilo primitias sancti Spiritus nohis ipsis congemiscimus, id est, praeter -corpus
appcllavit. El irieo dicit: Sed el nos ipsi. In quo spe- adoptionem exspectantes redemptionem corporis
cialitci' designarc vidclur aposlolicam dignitatem. nostri, id est, ut et ipsum corpus accipiens benefi-
JVOSergo, inqtiil, ipti, hoc est apostoli, primilias cium adoptionis flliorum , qua vocati sumus, totos
Spiritus habeiiles , qui elecli stiinus ad hoc ut pri- nos libcros transaclis omnibus molestiis ex otnni
niitias Spirilus accipereinus, etiam ipsi inlra not paite Dci filios esse manifestet. (Orig.) Aliter autera
gemimus.In latUuni, iuquit, ntilla creaturaest quae quod dixil, redemptionemcorporit notlri, ego arhi-
doloribus et gemkibus vacet, ut etiara lios ipsi, tror quod tolius Ecclesiae indicetur corpus, sicut
qui siifiima ab Spiritit sanctS et electa *8ona per- et alibi ait : Vot aulem estit corput Chritli, et mem-
cipiinus, tamen exspeclantes adopiionem filiOrum, B bra ex parte (1 Cor. vi). Orane ergo corpus Ec-
id est, perfcctionem corum quos docere et insti- clesise rediiiienduni sperat Apostolus , nec putat
tuere missi suraiis, donec videaraus eos in tantuin possc, quac perfeela sunt, dari singulis qtiibusque
proficere, ut arioplari mereantur in fllios, necessario membris, nisi universum corpus in ununi fuerit
dolemus et gemimus. Donec ergo hos, inquam, qui congregatum. Hoc est, quod singuli orantes pro
iiistittiiinur ab eis, negligiraus, et moiamur, et cmen- omnibus oramus, ut veniat regnum Dei. Tunc enim
dalionis nostrac lempora longius prolelamus , donec erit libcralio corporis nos(ri, id esl, oniniurii Chri-
non invisibilia quaerimus, sed visibilibus delectamur, slianorum. In corpore enim omnes signilicavit,
dolores aposlolis connnovemus, ac luctum (ut ita di- quia tumut aller allcriut membra (Rom. xil). [Amb.]
cara) universae ereaturoe e( gemiius suscitamtis. Igitur pcr hoccquoesupra dicla sunt, ostendit quara
Universa namquc crealura ingciiiisck et condolct, viin creatura patiatur noslri causa; cum quando nos
duritiei el simulationis nostrse damna suspirans. Si quibus ohsequiuni ejus proflcit, quique Dei Spirihim
vero quod dixit, Et not ipsi primitias Spiritus ha- adjutorem iiabcmus, ingemiscimus, uthihc liberemur;
bentet, de omnibus diclum qui gratiani baptismi ut promissa consequamur prsemia. Quanlt» magis
consecuti videntur accipias, sperandum est illud ergo creatura ingemiscit, quse neque adjutorenl ha<-
quod idem Apostolus dixit (Rom. xi) : Quod ti pri- C bet Spiritum sanctum, neque in sua causa laborat:
milim sanctw, et mutta : et ti radix tancta, el rami. adtlicto hoc, quod ea quae labore suo geberiit, ut
Quod etsi sit , tamen ipsius massoe in qua videuir alinieiilis servorum Dei proficiat, contra fas vidct
indicari riiukitudo fideliuin, priniitioe necessario vi- idolis iinmolari! Unde plus dolet, et optat citius libe-
debanltir in apostolis collocatse. Sic enim scriptum rari, scicns hoc ad injuriam proficere creatoris. .
est, quia in Ecclcsia posuil Deus prirao apostolos, Spe enim tulvi facti sumus. (Amb.) Hoc dicit, quia
secundo prophelas , terlio doctores. Isli ergo qui sperando quod promisit Deus in Chrislo nobis me-
primo Ioco cons(ituti sunl, corapetenter primitias rilum fecimus, ut liberemur. Ergo in spe Iiberati su-
sancti Spuitus gratise spiritalis habcre credentur : mus, quia non aliud futurum putaihus quam credi-
(Aug.) Non tolum aulem , inqtiit, omnit creatura mtis. Spes aulem quw videturnon etlipet. Manifestuin
congemitcil et dolel, sed et nos ipti, id esl, non so- est non esse spem quse videtur, sed qriod non vide-
lura in hoinine corpus et aninia et spiritus simul tur; ac per lioc credentes proemiis afliciendi surit,
dolent ex riifficultatibus corporis, scd et nos ipsi, quia quae 11011 vident speranl. Nam quod videt qnis,
exceptis corporibus, in nohis ipsis congemiscimus. quid tperat? Sed ti quod non videmut tperdmrit, per
Et beue dixit primilias habentes Spiritus, id est, n palienliam extpeclamut. Dubiurii non est ea sperari
quorttm jam spiritus tanqnani sacriflcium oblati quse non videntur : exspectantur enim futttra. Hsec
sunt Deo et in divino charitatis igne coraprehensi exspectatio patienlia esl, quse multtim meretur a
sunt; et sunt prinikise hominis, quia verilas pri- Dco; ut de die in diem exspectans cupiat venire
inum spiritum nostrum oblinet, ut per hunc cse- regnum Dei, et non dubitet quia tradet. (Orig.)
tera compreheiidantur. Jam ergo habet primitias Quomodo aulem in spe sit salus : spes vero hon sit
oblatas Dco , qui dicit : Menle tervio legi Dei, carne in his posita qtise videntur, sed quse non videntur,
aulem legi peccali ( Rom. vn). Et qui dicit : Deus jam superius edocttimus. Illud solura breviter ad-
cui tervio in tpiritu meo (Rom.i). Et de quo dicitur : demus, quod ex his scrinonibus, et ex illis in quibus
Spiritus quidem promptut , caro aulem infirma dicit, JVon retpicienlet illa quw videntur, sed qum
(Matth. xxvt). Scd quoniam adhuc dicit: lnfelix ego non videntur, edocet nos in futiiris bohis hiiiil co-
homo, quis me liberabil cle corpore tnortit hujut? rtiiu quse nuiic videnttir, vel videri possunl, sperare
(Rom viu) : ct adhtic talibus dicitur : Vivificabitet debere, etiamsi ccelura videas islitd visibile, elianisi
mortaiia corpora vetlra propler tpiritum manentem terrani. Audi de his, qttia cwlutn et terra prwteribnnt
in vobis: uonduin est liolocausluni; erit autem, cum . (J/«((ft.xxiv),visibilia enim stint; etquod vides, quitl
««3 B. RAUANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III.
14«
spcras/ Nilnl ergo prorsns sperandum est in ftituro A , spera. Nam et tribulatio quando accidit servo Dei, atl
ex bis quse videnlur. Ocutut enira non vidit quw probationem vel emendationem videlur
noiiiiuiiqiiani
prwparavil Deut hit qui diligunt eum (Ita. LXIV; raiiius intelligenlibus inulilis : sed si referatur ad il-
I Cor. n). -Videt autem oculus coelum et terram : lud quori dictum est: Da nobit auxilium de
tributa-
iion ergo oportct hoc quod videtttr credi proeparatum tione; et vana talut hominit (Ptal.
csso a Deo his qui diligunt eum; sed ccelum qui- quia plerumque de tribulatione nos ux), inlelligitur
arijuvat Deus; et
dem, imo potius coelos multo eminentiores et frustra salus optatur, quaealiquanrioadversa est, cum
cclsiores quam est istud lirraamentum quod videri delecladone et amore hujiis vitse implicat animara.
oculis potest. Sed et terra speranda est, non tainen Inde est illud : Tribulationcm et dolorem inveni, el no-
hrr-cquse arida dicilur, et oculis subjacel; sed illa men Dotnini invocavi. Curn enim dicit, inveni
(Ptal.
crit mansucloriim terra, quam oculus non viriit. cxiv), significavit utilera ; non enim recte gratulamur
Evidens enim est Apostoti sententia, quse docet non nos invenisse, nisi quod quaerebamus. Ergo quid ore-
visibilia cl corporalia spcranda in futuris, sed spi- mut, ticul oportet, netcimut. Deus enim novit et quid
ritalia et oeterna : quia qnm vidcntur temporalia tunt, nobis in hac vita expediat, et quid post hanc vitam
cl ctini tempore finiuntur; quw autem non videnlur dalttrus sit. Sed ipse Spirilus interpellat gemitibus
Kterna tunt (II Cor. IV), qnoe speranda Aposlolus B 1 inenarrabilibus. Gemere dicit Spiritum, quod nos
ge-
docct. Iticirco nanique cl ipsa corporis nostri re- mere fack, charitate conckans desiderium futuroe
paratio ex corruptibili incorruptibilis, et ex mortali vitae, sicut dicil, Tentat vot Dominut Deut vetter, ut
imniortalis, et cx iiilirmitate in virfute restiluilur, et tciat si diligitis eum (Detti. xm), id est, ut scire vos
ex animali corpore corpus efficitur spiriiale, utcum faciat; non enim Deura aliquid latet. Namquicl ore-
spiriiale factuni fuerit possit et jam invisibilibus pcr- mus, sicui oporlet, nescimus. (Orig.) Interdum eiiim
frui bonis : quae bona in pracscnli socculonon virien- quse contraria saltiti sunl cupimus, infirmilate co-
tes, perspem speraintis,per patientiamcxspectamus. gente. Sictit enim quis in ocgritudine corporis posi-
Similiier aulem et Spirilut adjuvat infirmitaiem lus non ea quae ad sanitatem conducunt, sed ea
nottram. Cum in superioribus dixissel, quia omnis quse, prajsentis infirmilatis desiderium suggesserit,
creatura his qui in agone hujiis vitse sunt posili poscit a medico, ka et nos in hujus vilae infirmitale
congemisceret et comloleret, hoc cst collaboraret, languentes inlerdttm a Deo pctirnus quod non expe-
viresque conferret, luni eliam seipsum Paulus ac dit nobis. Denique ergo ipse Paulus qui bsec loqiior
sui siniiles proferre gemilns pro laborantibus me- ad vos, cura mihi propler sublimkatem revelationum
morassel, ut per hacc solarenlur, in cetiamine pone extollerer datus fuisset a Domino angelus Satanse
siios cum viderenl omnes sanclos universamque 'G qui me colaphizaret (// Cor. xn), ler Domiimrn ro-
crcaturani alTectu sccum laborare, gemitusque con- gavi, ut discederet a me, nesciens quid orarem : et
jungere; adriit nimc excelsius aliquid et subliinius. irieo quia nesciebam secunrium quod orarem, non
Ne, inqiiit, parvum putclis quod omnis nobiscum me auriivil Dominus, sed dixit mihi : Sufficit tibi
congeniisck et conriolet creatura : ne parvura videa- gratia mea, nam virlus in infirmitate perficitur. Sic
tur quod nos ipsi gemimus pro laborihus vestris. ergo quiri oremus,secunrium quod oporlel, nescimus.
Etiarn divinse ipsi nalurse erga agones nostros (vo- (Amb.) Est et aliquanrio superba et stulta petitio,
bisctim enim me quoque conjungn) inest quiriam sicut fuit duorum aposlolorum Jacobi et Joannis,
raiserationis aflectus , el ipse Spiritut adjuval infir- qiiihiis incongrua et immensa petentibus dictum
mitatem nottram. (Ambri) Arijuvat aulem infir- cst : Nescith quid pelalis (Matth. xx)
mitatem noslrse orationis, quoniam superitts inge- Sed ipse Spirilus postulat pro nobis gemitibns
miscere nos et precari liberationem memoravit, et in incnarrabitibut. (Amb.) Non humanis eloquiis po-
dolore posili, aut quae longe futura dicta sunl mox stulare pro nobis dicitur Spiritus Domini, sed more
fleri volttmus, atit cito tolli, per quaead merilum per- naiurue suse. Ctim eniin qui de Deo est, de Deo loqui-
venimus; etvidemur imbecilla oratione precari, dum tur; eo more loquatur necesse est, quo ille loqiiilur
illi denegatur affectus [effectus]. lnfirraa est enim, de quo est. Nemo enim cum cive suo alia lingua
qui contra ralionem postulat: ac per hoc infirinita- loquitur. (Greg.) Hinc in Evangelio Doininus ait:
lcin hanc a sancto Spiritu dalo nobis adjuvari osten- Paraclelut autem Spiriiut tanctut, quem mitlet Paler
dit. Adjuvat autera, quiaqure atit anle petuntur quam in nomine meo, iite vot docebit omnia, et tuggerel
peli debeanl, aut sunt conlraria, et non sinet fieri. omnia quwcunque dixero vobit (Joan. xiv), Nam
(Aug.) Quod autem ait : Simililer et Spiritut adjuvut Graeca locutione paraclitus advocatus Latine dicilur,
infirmilatem notlram : quid enim oremut, ticut oportet, vel consolator. Qui idcirco advocatus dicitur, quia
netcimut, maiiifestum eumde Spiritu sanclo dicere; pro errore dclinquentium apud juslitiam Palris in-
quod in consequenlibus claruin est, ubi ait : Quia tervenit. Qur unius substantke ctim Patre et Filio
tecundum Deum interpellat pro tanclit. Nos ergo quid exorare pro delinqtientibus perhibelur, quia eos,
oremut, ticul oporlel, netcimut, duas ob resquod et quos repleverk, exorantes facit. Unde et Paulus
illud: quod futurum speramus, et quo tendinius, non- dicit, Ipse enim Spiritut pottulat pro nobit gemi-
duin apparet; et in liac ipsa vita raulta possunt nobis; tibus iiunarrabilibus. Minor vero est qui poslulat
prospera videri quse adversa suni.et adversa qusepro- qtiam qui postulatur : quomodo ergo Spirilus poslu-
1465 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. V. — IN EPIST. AD ROM. 14(ifi
lare dicitur qui minor non esl? Sed ipse Spirkui A firma (Matlh. xxvi). Igitur infirmkas nostra ex
postulat, quia ad postulandtim eos quos repleverit, carnis infirmitale descenriit. Ipsa est enim quae
inflanraiat. Consotator atitem idem Spirilus voca- conctipisck adversus spiritum : et dum concupiscen-
tur qtiia de peccati perpetratione moerentibus, diin tias suas ingerit, puritatem spiritus impedit, et
spem veniaeprseparat, ab afflictione tristitiae nienten sinceritateui orationis obfuscat. Sed ubi viderit
levat. (Orig.) Sed videamus quid est, quod dicit ; Spiritus Dei laborare spiritum nostrum in adver-
Ipte Spiritut pro ttobis inlerpellal. Hoc enim Joan- sando carni, et a;!haerendo sibi, porrigit maniini,
nes Jesum facere designat, cnm dicit: Filioii, hwi et adjuvat infirmitatem ejus: et velut magister sus-
scribo vobis, ut non peccetis; si autem et peccaveri cipiens rudem discipulum, et ignorantem penitus
aliquis noslrum, advocalum habemus apud Patrem litteras, ut eum docere possit et instiluere, necesse
juslum Jesum, qui et interpellal pro nobh (Joan. u), habet inclinare se ad discipuli rudimenta, et ipse
Et hic Spirkus interpellat pro nobis. (Aug.) Quic prius dicere nomen litterae, ut respondenrio disci-
est aikem inlerpellat, nisi interpellare fios facitl pulus discat, et fit quadammodo magister ipse iuci-
Indigenlis enim indicium est interpellare gemitibtis ; pienti discipulo similis ea loquens et ea meditans
iiiillius atitem rei esse indigentem fas est credere quae incipiens loqui debeat ac meditari. Ita ergo et
Spirittim sanctum. Seri ita dictus est interpe.Uare, B Spirkus sanctus ubi oppugnationibtis carnis perttir-
quia interpeltare nos efficit, nobisque interpellandi bari nostrum spiritura viderit, et nescientem quid
et gemendi inspirat affectum, sicut illud in Evan- orare deheat secundum quod oportet, ipse velut ma-
gelio : Non enim vot etlit qui loquimini, sed Spiritus gister orationem praemittit, quam noster spiritus, si
Patris qui loquitur in vobis (Malth. x). Neque tamen discipulus esse sancti Spiritns desiderat, prose-
enira et hoc ita fil de nobis quasi nihil facienlibus quatur. Ipse oflerl gemitus, quibus noster spirilus
nobis. Adjutorium igidir Spiritus sancli sic expres- docealur ingemiscere, ut repropkiet sibi Deuui. Si
sum est, ut ipse facere diceretur, quod ut faciamus vero Spirkus quidem doceat, et noster spiritus, id
facit. Nam non esse intelligendtim spiritum no- est, mens nostra non sequatur, suo vitio infrucltiosa
strum, de quo dictura est, interpellat gemitibus inei lit niagistri doclrina. Et istud Paulus mysterium
enarrabilibus, sed SpiriUim sanetum, quo nostra in- intra hominem geri sciens,idicebat : Nam ti toquar
firniilas adjuvatur, satis ipse demonstrat Apostolus. linguit tpiritus meut orat, ted ment mea tine fructu
Inde enira ccepit, Spiritus, inquit, adjuvat infirmita- ett (1 Cor. xiv) : spirilum suum dicetis gratiam san-
lem nostram; deinrie ista subjunxit: Quid enim ore- cti Spirilus quac a Deo hominibus datur. Unde et
tnut, sicul oportet, netcimus; ted ipte Spiritus postutat cohortans nos ut non habeamus infructuosum hoc
pro twbis. (Cass.) Ad illam ignkara, et quae ore ho- J sancti Spiritus beneficium, atldit et dicil : Quid est
ininum nec coniprehendi nec exprimi potest, ora- ergo ? Orabo tpiritu, orabo et mente : ptalmum dicam
tionem ferventissirao eorde quiqtie digni raptantur. spiritu, psalmutn dicam el mente ?
Nonnunquam mens quoe in illum verum puritalis Qui autem scrntatur corda, scit quid desiderel spi-
proficit affectum, atque in eo jain cceperit radicari, rilus, cjuia secundum Deum postulat pro sanctis
solet hsec omnia simul pariterque concipiens, atque (Amb.) Manifestura est quia Deo, cui nihil lacituin
in modiim cujusdam incomprehensibilis ac rapacis- est et ocultum, nota est precatio omnium spiri-
simaeflammaecuncta pervolitans, ineffabiles ad Deur>* tuum; quanto magis sancti Spiritus, qui ejttsdetu
preces purissimi vigoris effundere, quas ipse Spiritus utique substantiae est, et loquilur non impulsu aeris,
interpellans gcmilibus inenarrabilibus ignorantibus neque ut angeli, aut sicut caetera ex crealuris, sed
nobis mitlit ari Deum, tanta scilicet in illius horae sicut compelil ejus divinitati! Deoergo loquitur, cum
niouieiUo concipiens et ineffabililer in suppUcatione nobis tacere videtur; quia et videt, cum non videa-
profundens, quanta non dicam ore percurrere pro- tur, et haec petit quae scit Deo placere, et nobis
ftindens, sed ne ipsa qtiidem mente valeat alio tem- prodesse. Tunc sane pro nobis inlerponit se idem
pore recordari. Et inde est quod in qualibel men- . Spiwtus, cum scit nos per ignorantiarn, non per ja-
sura quis positus, nonnunquam puras intentasque- etanliam contraria poslulare. (Orig.) Ostendk quidem
preces inveukur emittere, quia de illo primo et aDeonontaui verbanoslra inoratione quain cornien-
huuiili ordine, qui est super recordationem futuri temque perpendi. Ipse enim est qui scruiatur corda
juriicii, is qui adhuc sub terroris est pcena ac metu et renes. Quod autem secundo dicit, quia Spiritus
examine constitutus, ita ad horam compungitur, ttt interpellat, hoc est, quia edocet non miniraam dis-
non minore spiritus alacrkate de observationis pin- pensationem etiam per Spiritum sanctum in omni-
guedine replealur, quam ille qui per puritatem bus geri. Quamvis enim unigenitus Filius Dei pro
cordis sui munificentias Dei perlustrans atque per- salute humani generis incarnatus et passus sit, et
currens, ineffabili gaudio laetiliaque resolvitur. Inci- morte sua destruxeril roortem, et resurrectione red-
pit eniin secundum sentenliam Domini plus riiligere dirierii vilam, nihilo segnius tamen absque incar-
qui sibimel ampliora cognoscit indulta. (Orig.) Hoc natione raagnilica geruntur eiiam per Spiriturn san-
auletu facit Spiritus juvans infirmkatem nostram. ctum. Tariluni esl quod ille pro impiis mortuus est; sic
Quae aulera sit infirmitas noslra, ipse Dominus do- enim et ipse Paulus ostendit cum dicit: Adltucenim
cet cuni dicit: Spiritut promplus , caro aulem in- Chrhtus, cum infirmi essemus, secundum lempnt pro
1407 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 14C8
tmpits mortuus est; sanclus autem Spirkus non pro A ut poenoesint eliain peccatorum, unde dictuni est ;
iropiis jam interpellat, sed pro sanctis; et intcrpeltat Tradidit illot Deus in reprobam mentem, ut faciant
uon secunduin carnem, sed secundum Deum. Chri- quw non conveniunt, non ibi peccatum Dei est, sed
stus attlem non secuiiduin Dcuui morluus dicilur, judicium. Quocirca praedestinatio Dei. quae in bono
sed secundum carnera; et ideo non verbis offerre cst, gratiac cst pneparatio; gralia vcro est ipsius
dicilur Spiritus interpellationes pro sanclis, sed cje- praeriestinalionis eflectus. (Amb.) Istos quos prae-
mitibut, el non communibus istis gemitibus, sed in- scivk fuluros devotos sibi, ipsos clegit ad promissa
enarrabilibus. Quomodo cnim enarrari potest qttod pracmia capesseiuia ; ttt hi qui credere vidcnlur, el
Spiritus Dei loquitur Deo? cum inlerdum ne ipse iion permanent in (irie coepla, a Dco elecli ncgeiiltir,
quideui noster spirilus quod sentit ct intelligil ser- quia quos Deus elegit, apud se permanent. Est
mone possil exponere. cniin qui ad tcmpus eligitur, sicut Saul et Jiidas,
Scimut autem quoniam diligentibut Deum omnia non rie pricscienlia sed de ]iracsenlijustilia. (Orig.)
cooperanlur in boitum, his qui tecundum propositum Illuri aiileui qttori ail, conformetfieri imacjinisFilii sui,
vocati tunt sancii. (Orig.) Si Spiritus, inquit, inter- volo requirere cujus formai couformes lieri riicantur,
pellat pro nobis gemitibus inenarrabilibus, et uni- Legimus eniin Filium Dei aliquanrio in forma Dei,
versa creatura congemiscit, et dolcl usquc nunc, JJ J aliquanrio in forma servi csscposiluni. Cui ergo for-
qu;e liberabilur tunc demuin a servkute corruptio- msehaiuni duarura conformes dicat Apostolus fu-
nis, cum libertas glorioe flliorum Dei arivenerit, turos eos qui diliguiUDeum, el quibus oninia co-
quomorio non compe(enter pronunliabitur quia sci- operanlur in bonuni, non otiosi mihi videtur esse
miis qiioddiligenlibiisDeum omniacooperantur inbo-. .diseriininis. Arbitror ergo secundtim ea qu;e in aliis "
ntim? In taiilum eniin oinnia coopcrantur in bontini, iriem Paiilus dcsignat, ubi rireil : Fitioti mei, quos
et collaborant bis qui riiligunt Deum, ut etipsc Spiri- iterum parlurio, donec formelur Chrhtus in vobis
tus arijtivet, nec dedignetur riivina natura riux esse> (Gal. iv), formari in his qui ari perfeciionem ten-
ilineris ad honuin. (Aug.) Sine Domino vel operante, duiit Christuin dicat, secuudum boc quori Vcrbum
ut velimus, vel cooperanie,cum volumus, ad hona pie- cst, ut eis Verbi Dei sinceritas ad purum inforiiie-
tatisopera nihil valemus. De operante illo ut veli- tur, el secunduni hoc quod vcritas est, tit verilas iu
mus dictum est : Deus enim qni operalur in vobis et( eis alisque ullius fuci admislioneconsistatet se-
vclle (Phit. n). De cooperante illo cum jam volumus, cundum hoc quod sapienlia est, ut sapienlia Dei
et volendo agimus : Scimus enim, inquit, quo-. in eis sk, ilta quam inler perfeclos loquitur Paulus
niam diligentibut Deum omnia cooperantnr in bonnm ,j pura cl absque ullo erroris diverticulo conservetur
(Rom. VIII).Quid est omnia, nisi et ipsas terribiless C ' Sic et secundum omnia qtiae Chrisius est, vel ju-
saevasque pa8siones? Sarcina quippe quae inlirini- stilia vel sanctificalio vel caelerae quacquae virlutes,
tati gravis est, levis efficitur charitali. Talibus eniinn si in eis formeiilur ad liquidum, isti videbunlur ad
Doininus dixk esse suam sarcinam tevem, qualiss illam formam,qua in fonna Dei esl, corifornies
Petro fuit, ctim passus est pro Chrislo, non qualiss iuiaginis esse effecti (Rom. vin). Si vcro adhuc quis
fuit, quahdo negavit Christum. Haereticortrai quo- iu initiis converselur, Jmfium aulera sapientice timor
Dei est (Eccles. l, Psal. cx), ul in limore adhuc
que inquietudine ut Scripturas vigilantius perscrute-
mur, unde ne oculi Chrisli noceant, eis possit oc- ,. positus prirna ciiltus Dei elemenla suscipiat secuu-
curri, taiiquam de somno ignaviaenostrae excilalurr dura forinam servi, quain suscepit ad hoc ut rudes
indusfria ; ila per mtilliplicem graliam Saivaloriss et ignaros liinorem Dei doceuet, conforracs fieri
eliam quoa inimicus in perniciem inachinatur, Deus ls inlelligendi sunt hi qui prima initia in Dei timore
converlit in adjtilorium. Quoniam diligenlibut Deutn ,,, suscipityil. (Aug.) Potest et sic accipi ut quemad-
omnia cooperaniur in bonum. (Amb.) Qtii elsi im- ,. moduin nobis ille niortalitate, ita nos illi eflicianiur
perite fuerint'prerati, non illis oberit, quia proposi-i_ imraortalitate conformes : quod quidem et ad ipsam,
tum corriis illorum seiens Deus, et ignaviam nonn resurrectionem corporum pertinet. (Orig.) De eo
illis iinputat qui ariversa poslulanl, sed ea annuit iit " aulem quod dixit prwscivit, et prwdestinavit, pulo
quae danda sunt Deum amantibus. Unrieet Domiiius is quod sictit non de omnibus dix-it, qui prsedestinati
ait: Scil, inqiiit, Paier vetler qnid vobis opus sil •,il sunt; ita nec de omuibus dixil, quos prtcscivil ac
antequam petatis ab eo (Mutlh. vi). Ili ergo secunrium m prsedestinavit. Non enim secundum communem vulgi
proposittun vocantur, (jtios credentes proescilDeusfu- n- opiiiionera pulandum est bona malaque propscire
luros sihi idoneos, ul aiitequam cretlerent scirentur.r. Deum; sed sccuiiduin Scripturse sanctie constietti-
JVamquos prwscivitct prwdeslinavitconformct fieri •ri dinem sentiendtim est. Oiiservel enim qui studiosus
imaginit Filii tui. (Aug.) Praedestiualio est, quoe ise est in Seripmris , sicubi invenil Scripluram dicere,
sine prajscieiuia non potest esse; polest autem csse se quia malos proescierit Deus, sicut in praesenli Io.co
sine proedesliiiatione praescienlia. Proedestinatione ne de bonis manifeste dicit, iynt'aquot prwscivit et prw-
quippe Detis ea procseivit quae fuerat ipse facturtis.is. destinavit conformes fieri imacjinis Filii sui. Si enim
Unde diclum est, Fecit guw fulura tunt. Praescireau- u- quos pr.cscivit, hos et proedestinavit conformes esse
tem potest etiam quaeipse non facil: sicttl quaecunqueue imaginis Filii sui, nullus atitem maltts confonnis po-
peccata: quia etsi sunt quaedam,quse ila peccata sttntnt test esse imaginis Filii Dei, manifesluin est qtiia' de
1409 ENARRATIONUMIN EW. PAULI LIB. V. — IN EPIST. AD ROM. 1470
bonis tantum dicit, Prsesciit qtios et pracdeslinavii A manifestum est non juslificatos nisi vocatos, quan-
conformes fieri imaginis Filii sui: coeteios vero nor quam non omnes vocatos, sed eos qui secundum pro-
raodo : prsescire, sed nescire quiriem dicilur Deus. positum tsocati sunl, sicut supcrius dixit. Propositum
Novit eniro Dominus eot qui tunt ejus. Ari eos auten: auteni Dei accipiendum est, non ipsorum. Ipse auleni
qui non sunt digni ut sciantur aDeo, Salvalor riicil; exponit quiri sit secunrium propositum, cum riixil:
Discedilea me,quoniam nunquamcocjnovivos,operari Quoniamquos anleprwscivil,etprwdestinavileonformes
iniquitatit (Luc. xm). Sic ergo etiam in prsesenli loco fieri imttginis Filii ejus. Non enim omnes qui vocati
vocati sunt : hoc enira
qnos proesciit Detts, ipsos et praedesfinavit conformei stuit, secttndum proposkuin
lieri imaginis Filii sui; coeterosautem praescire noi proposilum ad prsescientiam et prsedestinationeinDei
riicitur : non quod aliquid latcre possit illam natu- spertinet; nec praedestiiiavit aliquein, nisi quem prae-
ram qtise ubiqtie est, et nusquam deest; seri quk scivit crediturum et secutiiruni vocationcin stiam,quos
omne quod malum est, scientia ejus vel prsescienlk el electos dicit. Multi cnim non veniunt, curn raulii
habelur indignum. vocati fuerint: nemo aulera venit qui vocatus non fue-
Ut sit ipse primogenitut in mullit fratribut. (Aug. rit. (Orig.) Supra dixil, Quot prwtcivit, hot prwdetti-
Qmd autctn dicil, Ut tit ipte primogenitut in multii uavit: et nunc addit, Quotautem prwdettinavii, illot
Et si prm-
fratribut, satis docet aliler intelligendiim Deum no- B etvocavil et quotvbcavit,illotel juttificavit.
strum, aliter primogenkum. Nam ubi unigenitus di tcivit el prwdettinavil communi opinione scnlianuis,
citur, fratres non habet, e( naluraliler est Filius Dei, videbilur tilique qui juslificalus est, propterea justifi-
Verbum in principio, per quod facla sunt omnia. Se- calus esse quia vocatus esl, et qui vocatus est, pro-
cundutn susceplionera autem homiiiis et incarnalionii pterea jusliiicalus esse quia prserieslinatusest, et qui
dispensalionera, per quam hos etiam non naturalitei praerieslinatusest, proplerea praedeslinaliis esse quia
filios in adoptionem filiorum vocare riignatus est, pri- praecognkus est, el rursuin e conlrario intelhges. Si
niogenkus dicitur cum adjunclione fratrum. Ubi enin quis autem justiflcatus non esl, irieo non cst juslifica-
pritnus dicilur, non utique soltis, sed consecuturis tus, qttia non est vocalus; et qui vocatus non est, ideo
fralribus, in Id quo ipse praecessil. Unde et alio locc vocattts non est, quia non est prsedeslinaius; et
primogemlUm eum a mortuis dicit, ut sit in omnibus qui prsedestinatus non est, ideo non esl proedesli-
ipse primatum lenens. Resurrectio enim mortuorum nalus, quia non est praccognitus. Et virie in quara
ul jam non moriantur, ante illum nulla; post illum absttrdam sententiam decidant hi qtii prsescientiain
autem mullorum sanctorumest, quos fratres non coa. Dei in hoc accipiunt tantum, qttasi qui ea qusepost-
funditur appellare propter ipsam commuiiicalionea) modum futura sunt antc praenOscat. Inveiiilur
humanitatis. Primogenkus utique a mortuis secundum ^ enim secundum hoc qtiod supra exposuinius, non
eumdem Apostolum, qua morle seminata est caro praescisse[l/s., proesciit se] Deus quos hoii prafcdesli-
ejus in conturaelia, resurrexit in gloria, secundum navit. Et rursuni si ad comiriuiicrii rfcferalur intel-
hanc imagihera filii, cui per inimorUilitalera confor- ligentiam, hoc quod dieit, quia qilot vocavit, illot et
riiamur, in corpore etiam illud agimtts, quod item justificavil, ingenleni fencsdam patefaciamus his qui
dicit idem Apostolus ; Sicut porlavimus imaginem liegaul esse in honiinis potcslate ut salvus flat. Aiunt
terreni, porlemut et imaginem ejut qui de cwlo ett eniiii : Si Deus qiios proesciit, illos et praedestinavil';
(I Cor. xv), ut scilicet qui secundum Adam mortalcs et quos procdestinavit, illos et vocavit; et quos vocavit,
fuimus, secundum Chrisluni immortales nos ftituros illos et justificavit: nillil culpae liabeht hi qui non ju-
fide vera et spe certa firmati teneamus. Sic enira stificabuntur, quia nec vocati stint, nec prtcdestinali,
nune eamdem imaginem portare poSsumus, nondum nee praccoguili. Tum eliam illud nobis aperte adver-
in visione, sed in fide; nondum in re, sed in spe, satur, qtiod non omiies qui vocanlur, cliara justifl-
(Ambr.) Recte igitur primogenitus dicitur, qui ante cahlur. Nain et Judas apostolus vocdtus est, sed non
onraem creaturam non factus, sed natus est: ad cu- est justificatus. Quod si jtistificatutn eum contendat
jus exemplum Deus homines in filios sibi adoptare -j aliquis co ipso quO vOcatuSest, ribn est certe glori-
dignattis est. Esi et primogenkus in regeneratibne ficattis. Sed et illi de qttibus dicit AfiOstblus, qhia
Ghristus; est et primogenitus ex mortuis, ctijus na- naufragaverunt a fide (1 Tim. i), vocati quidem ftte-
tura ignoratur; est et primogenitus post victoriara rant, seri non SUntjuslific-tti. Et secundilmEvahgelii
ascendens in ccelos; Primogerikus igitur in omiiibus parabolas (Luc. xiv), illi ad qiios riiissi fueraht sefvi,
frater nosler dieitur, quia homo dignalus est nasci: et exciisaveruht se, vocati fuerant, sctl riori justifi-
Douiinus vero est quia Detis hoster cst, sicut dixit cati; et ille qui ingressus corivivium regis (Maitli.
propheta Jeremias : Hic ett Deut notter. xx) non httbuit vestem nuplialem, vdcatus est, sed
Quot autem prwdettinavit, hos et vocavit : et non est jusiificatus. Cuni ergo haiic singula ita se
quos vocavit,hot el juttificavit: qiiot autetn juttifica- habcant, qtiomodo videbkttr verus esse scrmo Ajid-
vit, illos et gloriftcaviu (Aug.) QuOd autem ait, quos sloli, qneni vel de .prsenosccndb, vcl de proedeSii-
vocavil, iptot el justificaviti potest moveri et quaeri, nando, vel de vocando, vel etiam de justificando me-
ulrum omues qui vocati sunt justificentur. Sed alibi moravit? Sed ego secunduni ea qtiacsupra exposui-
legimus : Mulli vocati, panci antem elecli (Matih. xx). mus, quomodonoscatvelprosnoscat Deus, adconsue-
Tamen quia ipsi quoque electi litiqae vocati sunt, tudinem Scripturse redeundurii pulo, qtise vernacula
1471 B. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1472
quadani appellatione in hoc sermone, id est, in co- A scientia sentiamus, non proplerea ent aliquid, quia
;;.ioscendo nli solel: velutcum dicil ; Cognovitautem id scit Deus futurum : sed quia fulurum est, scitur '*
Adam uxorem tuam (Gen. iv), pro eo ut dical, Dcoanlequani fiat. Nam et si, verbi gratia, fingereraus
arimisttis est uxori suoe. Et iterum de Rebecca di- Deum non proenoscere aliquid, fulurura sine dubio
cit : Virgo erat , vir non cognoveratecttn(Gen. xxiv). crat quod esl, ila ut est : ut puta, Jurias proriitor fa-
Sedetde filiisLevi dicilnr, cum prsevaricatores puni- ctusest, et hoc ita futiirum propheta: proedixerutit.
renl, quia non cognoverit unusquisqnepatrem tuum Non crgo qtiia prophetoc praeriixeruiil, iricirco prodi-
aut mcitrem tuatn (Lev. xix). In quo sine dubio hoc dil Judas; seri qtiia fulurus essel protiitor, ca quae
ostenditur, quia non junxil affectum suiiiii et amo- ille cx propositi sui iiequkia geslurus erat pncriixe-
rem cum patre vcl inatre. Seri et multa scciiiidum runl prophetse : cuin utique Jiitlas in poleslale ba-
hunc sensimi in Scriptitris de cognoscourio inveiiies btiisset ut esset siniilis Pelro et Joanni, si voluisset:
dicta : et ideo etiain in prtcsenti loco constat Aposto- sei! elegit pecunke cupiriitateni inagis quain aposto-
tum secunduin Scriplurai sacr:e constietiiriineiiico- lici consortii gloriain: oi hanc ejus volunlalem fiilu-
gnoscendi posuisse sernioncin, ut illtis oslenrieret ram procvidenlespropheice.librorum trariiriere monu-
prsecognitos a Dco, in quibus, sciens quales csscnt, menlis. Ut atiteni scias quia 11011 in procscientia Dei
ainorem suura Dcus, affectumque postiisset, sc-" B uiiicuiqiie salutis causa ponilur, seri in proposito et
cuntlum illtid qttod scripluin est : Cognovit Domi- aetibus suis, vide Paulum verenlein ne forle cuiti
nut eot cjnisunl ejtts: cuiu utiqiie quantnui adistam aliis praedicaverit, ipsc reprobus cflicinlur, inaccrare
coranmnein scientiam pertinet, Deus non solum eos corptis siiuni, cl suhjicere serviuui. Adhuc advcrsum
qui sui sunt, sed et eos qui errant a sc non ignoret. cos qui nobis hujiisinorii quacslinncs niovenl, eliara
Sed cognovisse stios riiciiur, lioc est, in riilectione h;ec possumus dicere : Si quos praescivit, illos et
babuisse sibique sociasse. Ita ergo quot prwsciil proedesliuavil; nou aiitcra oiimes pracdestinavit; ergo
Dcttt, illot et prwdettinavit, et quot prwclestinavit, non omnes praesciit : et secundum eos, ertinl aliqua
illot et vocavit, ct quot vocavit, illos et juslificavit. qu;e ignorel Deus. Si vero praenoscere sccundiim hoc
Superest nobis adhuc illius qiwstionis soltilio, qtto- accipiattir quori supra riiximus, hoc est, iii aflcclum
niodo quot vocavit, iitot cl jtitlificavit, -cum secun- rceipere sibique sociare, vertira erit quia sicut 11011
riura ea qusc supra dixiraus constct multos csse vo- onines proedestinavit, ita neque onraes praecognovit.
catos, paucos aulein eleclos. Seri virietur raihi csse! Sic cnini et Jesus dicitur non cognovisse peccatura.
quocriainvocationis differentia, secunriuni illuri qsodI Nunquidnam riiceuius quia nescierit Jesus quiri csset
in superiore capkulo cxposuiinus, quia omnes qui- peccaliim,hocest,quiaiiescierilhomicidiumpeccatum
riera vocati snnl, non tanien oniiies tec.undir.npro-- *-' * csse, vel ariulterium, vcl furtum, ct his similia? An
potitum vocali sunl. Nam bi qtii seeunritiraproposi- hoc est quotl riicittir nescire peccalum, quia peccalo
tum boniim , et bonam votiinlalcm quani circa Deii se 11011 miscuit, neqtie arihaesit ei peccatum? S.c et
cullum gerunt, vocantur, ipsi sunt qui tecundum1 alibi scriptura est : Qui tervat mandalum, non cigno-
propositum vocati dictinlur : et isti sunt qui vocatii tcet veibum tntitum, boc est, non rccipiet verlium
jiistificantnr. Bo .0 enim eorum proposilo deeratt inaluin, non ereriet, non libcnler auriiet, neqtic ad-
sola vocalio. Hi veroqtti non habenl bonum fixtim- niiitet ingrcdi nienlem suam. Quos ergo secunriura
que propositum, vel erga diviiiuni cultum, vel crgai hitnc locum praescit Deus, illos et pracdcslinat; et
opus bonum, vocanlur quidcm el ipsi, ne eis excu- quos praedestinat, illos et vocal, ea vocalionis dislin-
salio relinqualur, el hscc ipsa possint causari cum1 ctione qua diximus: el quos vocat, illoset juslilicat;
jiidicaiilur. Quia el nos si vocati fuisscmns, poluis- ct quos juslificat, illos et glorificat. De glorifica-
serausutique jiistilicari, ct 11011 solura jtistificari, sedd tione possunius et in praesenti saeculo secundum il-
el glorificari. Ideo ergo vocanlur quidetn et ipsi; sedd lud intclligerc, qttod riicil Aposlolus : Not aulem om-
quasi in petrosa seminelitr semen, cito quidem ex- net revelala facie gloriam Domini speculantes, eadem
oriltir; increscente aiilem iribulalionum sole, quiaa n imagine Iransformamur a gloria ingloriam, tanquum
non habent allam radiccm boni proposili, continuo0 a Dotnini spiriius. Est ergo el haec gtoria quam justi-
arescunt el pereunt. El ipsi stint dc qnibus riicitt ficati quique in praesenli vita percipiunt; esl et illa
Apostohis : Qui naufraguverunl a fide (I Tim. 1). l. quae speralur in futuro, cum corpus boc lnimi itatis
Quos ergo vocavit, id est, quos secundum propositumn nostra; quod seminaiur in contumelia, surget in glo-
boni vocavil, illos et justificavit. Quod et si secun- ria : et cum sicul alia gloria solis, aliu gloria Lttnw,ct
dum propositura ad Detira referalur, hoc est, ul se-,- alia gloria slellarum, et slella ab stetla differt in cjlo-
cundum proposituni Dei, qui sciens in eis religiosara n ria, ila erit el returreclio mortuorum.
mciitem, et salulis inesse desiderium, vocati dicim- Quid ergo dicemus ad hwc? Si. Deut pro nobit, quis
tur, non videliitur his quae exposuimns etiain hoc ic contra not ? Quieliam Filiosuo proprio non pepercil, sed
esse contrarium. lloc ergo paclo neque in prae- :- pro nobit omnibnt Iradidil illum , quomodo non eliam
scienlia Dei vel salutis vcl perrikionis nostroe causa :a cum ilto omnictnobit donabil? (Orig.) Deus quoiiinrio
consistit; neqtie juslificalio ex sola vocatione pentle- i- pro nobis sit inanifesttim est ex his quae sunra expo-
hit, neque glorificari rie nostra penilus poteslalcc sitit, itl esl, quod Spiritus Dei habilat in nobis; et
sublatuin est. Naro el si comniiini intellectu de pr;e- :- quori Spiritus Christi, vel Christus in nohis est; vel
U75 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. V. — IN EPIST. AD ROM. 1474
quod Spiritus ejus, qui suscitavit Christum ex mor- jA riam licjari circa cotlum ejut, et prwcipitdrt eum in
tuis, habitat in nobis: vel quod Spiritu Dei agimur, mare, qaam tcandalizet unum ex hit. Deus ergo qui
vel quod spirilum adoptionis accepimus; vel quod nos pretiosos proprii Filii pro nobis pretiosum fun-
sumus filii Dei et hseredes, el cohaeredes Christi; dendo sanguinem fecil, quomodo non cum ipto om-
vel quod primkias Spiritus accipiratis; vel quod ipse nia nobit donabil ? Nihil est enim, sive visibilis, sive
Spiritus interpellat pro nobis gemitibus iuenarrabili- invisibilis, creaturoequod Filio possit adaequari.Nullo
biis; vel quod universa creatura nobis congemiscit et enira paclo creatori suo crealura potest conferri. Et
condotet; vel quod omnia nobis cooperantur in bonum si crealor ipse donatus est nobis, qttoraodo nou cuiii
diligentibus Deura; vel quod secundnm propositum ipso nobis omnis crealura donabitur? quamvis sernio
vocatisumus, et pr;ecognki, et prsedestinati, elju- hic dupliciter possit intelligi, id est, quod cutn illo
stificali, et glorificati. Horum etenim omniuin veluti omnia donavit. Nam et hoc polest videri quori si
anacephaleon [epilogum] faciens, et simul omnia repe- habemus in nobis Christum seciraduin hoc quod Ver-
tens, ait: Quid ergo dicemut qd hwc? Hoc est, ad haec bum el sapienlia, et veritas, et justilia, el pax est, et
omnia quse supra diximus : quia si sic Deus pro nobis caetera oronia quse de eo scripta stinl ctim haC ple-
est, ut haecnobis cuncla concesserit, quis esse adver- nkudine virtulum nobisomnia donabiintur, ut janriion
sum nos poterit? Non qui omnino nemineni nobis esse g unura ex oronibus creaturis, etparvura terrae hunclo-
dicat adversarium : alioquinquomodo stabk illud quod cuinquemnuncvirieumr habilare, leneamus : sedom-
dictum est a Petro : Advertariut vetter diabolut sicut niaquaeeunque creavit Deus visibilia et invisibilia, oc-
leo rugiens circuil , quwrent quem devoret? Sed culta etmanifesta, lemporalia etseterna cuni Christo
hoc est quod ostendil, quia Deo agente pro nobis, parilerhabeamus.Potest autem et aliomodo sic inlel-
coutempiibilis et nullus eliicitur adversarius nosler. ligi quod dixit: Cumipso omnia nobit donabit, hoc est,
Similiter autem et David dicil: Dominut illuminatio ipsi quidem ut hseredi, nobis vero cohaeredibus ejus
mea el talvalor meut, quem timebo? Dominut de- pariler cum ipso universa perfrui dabitur creatura.
fentor vilw mew, a quo trepidabo? Non ergo iiullum Quit accutabil advertut electot Dei ? (Auibr.) Ne-
dicit esse quem metual, et qui adversetur ei; sed minem audere, nec posse judicium, et prsescieiiliam
quamvis, inquit, appiopienl tuper me ul eclant car- Dei in nobis» retractare apertum est. Quis est eniin
net meas qui ambulant inimici mei, lainen, Domino qui possit haec quae Deus probat, improbare, cum
defendenle vilam meam, infirmati tunt et cecide- neuio aequalis sit Deo ? Deut qui juttificat. Hoc in
runt. Dat praeterea hidicium raaximum ingenlis erga Isaia propheta est, qtiod hic quasi suura ponit; quia
nos amoris Dei, qui in tantumnos, inquit, dilexilut nemo est alius qui quod probat Deus arguat. Aut ne
nec proprio Filio pepcrcerit; sed pro nobis omnibus Q forte ipse nos accuset, sed non polest quod justificat,
ad passionem tradiderit eum. Et ul majore nos ad- accusare. Quit etl qui condemnet? Chritlut Jetus
nriratione constringeret, addidil serraonem ingentis qui morluut ett, imo qui et turrexit, qui ett ad dexte-
arcani conscium dicens, quia proprio Filio non peper- ram Dei, qui etiam interpellat pro nobit. Deum, quia
cit. Dixerat enim superius, quia etiam nos qui spiri- nos justificat, accusare nos negat: Cbristum aulem
tura adoptionis accipimus, filii Dei sumus. Ne ergo daranare nos non posse, quia eo affeclu diligit nos,
communi ista appellatione liliorum uiiura aliquem ex ut raoreretur pro nobis, el resurgens semper cau-
his tradidisse putarelurqui in filiosvidebantur asciti, sas nostras agat apud Palrein. Cujus postulatio con-
addidit proprio Filio , ut eum qui solus ex ipso Deo temni non polest, quia in dextera Dei est, hoc est,
ineffabili nativitate generatur, ostenderet. Pro nobis in honore quod Deus est; ut de Deo Patre seeuri, et
ergo omnibus tradidk illura, non itla tradkione qua Christo Filio ejus qui judicattirus est, in fide ejus
scripltini est: Tradet aulem fraler fralrem in moriem, laetemur. Hinc illud est quod dicit Petro apostolo
et parentet filiot : sed tradidisse eum dicitur hoc (Luc. xxn) : Ecce expottulavit Satanus, ul vot venli-
ipso quod cum in forma Dei esset, passus est eum let ut trilicum ; ego autem rogavi pro le, ne deficiat
exinanire seipsum, et formam servi suscipere, et fidet tua. (Orig.) Videtur enim mibi quod ak, Quit
usque ad mortem crucis pervenire : ut in ipso omni- JJ accutabil eleclot Dei? de diabolo dicere. Nullus enim
bus exemplum obedienliae poneret, et viam resur- ita electus et ita magnus, qtiem ille non audeat ac-
reclionis raortuis aperiret. Pro oinnibus ergo tradidit cusare, nisi illum solum qui peccatum non fecit, qui
eum : non solum pro sanclis, non solum pro riiagnis, et dicebat : Nunc venit princept hujut mundi, et in
sedetprominimis, et pro omnibus omninoqui suutiii me nihUinvenit (Joan. xn). Sed quaravis ille exerat
Ecclesia tradidil Filiuni propriura Paler : et ideo nequitiam propositi sui, Deo justificante et delente
etianisiininimorumaliqtiem el iiifirinorumlaedalquis, sicut niibeni iniquitatem electorum suorum, ei sicul
perctttiens ejtis infirmain conscienliain , in Chrislum caliginem peccataeorum, et a prioribus delictis eos
peccare dicitur, quoniain qiiiilein scaniiaii/.al animam dealbante ut nivem, el sicut lanam candidani fa-
pro qua Chrislus morluus est. Quia ergo pro omnibus ciente (Ita. i), quid proflciat accusalor ? Sed el cmii
uubis tradidit Filium Pater, nullus omnino, ne mini- Chrislus prd eis mortuus sk, imo polius a nior-
iuus quidemqui est in Ecclesia.coniemnendus est: et tuis resurrexit, et isle a dextris Patris, el
interpel-
ideo Dominus ipse dicebat : Si quh tcandalizaverit let pro eis, quis eos
poterit conderanare ? ln supe-
uiium ex putillit ittit minimit, expedit molam atina- rioribus, Sanctut Spiritus interpellat, inquit, nro «<>•
1475 B. RA8ANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1476
bit gemitibus menarrabilibus; hic Christus Jesus, A nius propter eum qui dilexit not. (Aug.) Quod ergo
qui morluus esl, et resurrexil, ipse interpellat pro no- dieit, Quit not teparabil a chariiate Christi? tribu-
bis. Deus qui propriura Filium tradidil pro nohis, latio, angnsiia, an pcrsecutio ? et cajtera, ex supe-
ipse jtistificat electos : quis crit ultra qui audeat con- riorc pendet, ubi ail, Si tamen compcuimur, ul et
deiimare ? Sed diligentius intuere quomodo Aposto- gtorificemur ; exislimo enim quod non sunl condi-
Ius nusquam in sermonibus suis ab insila sibi cau- gncepattionet liujut tetnporit ad futuram gloriam,
tela discedat : Non dixil. Quis aceusabit adversum qtuv revelubilur in nobh. Ad ipsam enim hortatio-
vocatos, sed adversum electos. Nisi enim fueris nein omnis hujus loci intentio directa est, ne illi
eleclus, nisi in omnibus le exhibueris probabilem qtiibus loquitur persecutionibus frangercnlur, si vi-
De.o,habebis accusatoreni. Si enini cattsa lua niala verent secundum prudentiam carnis, qua tempora-
cst, si te luum crimen astringit, quid tibi proderit lia bona appetuntur, et timentur temporalia mala.
advocatus, etiamsi Jesus sil qui interpellat. Jesus (Orig.) Pro his, inquit, onmibus, qiioesupra enumeravi-
eiiim veritas cst : non polesl ergo pro le verilas fal- mus, id cst, quod jam non stimus in carne, scd in
lere. In hoc libi opiltilabitur advocalus, ne accusa- spirilu ; e.tqtiod SpiritusDei habilat in nobis; el quod
loriS calunraiis involvaris, ne tibi prseterila peccata, Chrislus in nobis esl, per quem corpus quidem
qu;e per baplismuni dclela sunt, iinputentur. Si j$ 1 inortuuin est propter peccatttm, spirilus autem vita
vero posl hsec kertun delinqiias, nec ullis hsec pceni- propter justificationem; etquodjara non suraus de-
tciilise lacrymis diluas, accusalori ttio criminandi te bitorcs carnis ul sccundum carnem vivamus, quia
niateriam dabis. Et quamvis Jesus interpellet pro spirilu actus carnis inoriificavimus; et quod per spi-
nobis, non polest tanicn dicere Jesus lcnebras lu- ritum arioptionis filii Dei efiecti sunius, et si Ulii,
cem essc, neqiie amarum riulce. Si ergo vis vin- eiiain hseredes Dci, cohseredes aulein Christi;et
ccre ctiin judicaris, fac quod de justo seriptum est: quod universa crealura congemiscit nobis et condo-
Dhpone sermonestuos in judicio (Ptttl. cxf); Prwpara lct, revelationcin filiorum Dei exspectans; et quod
opera tua ad exitum; Memenlo novistimorum luorum, diligentibus nobis Deuni oiiniia eooperantur in bo-
et in mternum non peccabit (Eccli. vn) : ne tibi con- nuin; et quod prsescivit et prsedesiinavit nos con-
tingat illud quod de qtiodam scripluni* est : Cum forines iraaginis Filii sui, qui secundum propositum
judicatur , exeal condemnatut (Ptal. cvn). Virie quo- vocati sumtis : cum pro his, inqtiit, oninibus bene-
niodo audias, quia Jesus interpellat pro nobit. Ipse: ficiis quae consecuti sumus , fixi et radicali siimus
esl eniin, dc quo ct alibi scriptura cst, quia Pctter in cliaritate Dei, quis nos ab ea poterit separare?
neminem judicat, ted omne judicium dedit Filio Tribulalio si veneril, riiccmus ad Deuin : ln tribu-
(Joan. v); el sicut ipse est hoslia et sacerdns, et, C ( lalione dilalqtli me (Ptal. IV). Aiigustia si fuerit
ipse esl in fornia servi ct in forina Dei, sic ipse et niunrii, ct ex neccssitate coiporis. veniens, sapien-
advocatus et judex. (Ambr.) Hoc ergo nioio inter- liot:Dei, et scienlise latiiudinein rcquircnius, in qua
pellat pro nobis Satvator ; sciens cnim iinpudentiami non angustare non potest mundiis. Redibo eniin ad
et allitudincm adversarii nostri, cuin se comniovct; Scripturarum diviiiarum aiiiplissiraos cainpos : in-
adversum nos, si non ci asseniianius, Salvator intcllectum verbi Dei spiritaleni requiram, ct nulla
lerpellat pro nobis, ne aliquid violenler prsesumatt nie in co coarclabit auguslia. Per largissinia eriitn
circa nos, ttl arccalur insolentia ejus. Hac causai spalia inlelligenlke mysticcc et spirilalis equilabo.
tanieu riicitur Filius interpellare, cuin ipse agat to- PcrMiculioucmsi patiar, et confitearCbristuin nieum
ttini, et .equalis sit Dco Patri; et quia uniis riiciturr coraiu horoinibus, certus sum qtiia et ille inc conli-
Deus, ne Pater et Filius singularis, vcl uniopula- tebitur coram Patre stto qui in ccelis est (Matlh. x).
rclur, ad pcrsonarum distinclioneni sic loquiiurr Fatties si arifuerit, lurbare inc non potesl : habeo
Scriptura, ulet Filiuni non riisparein tradat : el Pa- cniiii paneni vit;e qui de ccelo dcscenriit, et rcficict
Irem, quia Pater esl, el quia ab ipso sunt oninia,, aniinas csuriciilcs : nec aliquando polesl paiiis iste
prseferat. (Greg.) Unigenko cniiu Filio pro hoinine: delieere ; csl enini perfectus elsclernus. Nudilasine
interpellare est apnd coa:leriiuin Patreni seipsumi u• non confunriil : indutus suni enini Douiiiiiini nostruni
hoinineni demonslrare; eiquc pro htimana naturaa Jestini Chrislum, ct habilaculura noslrura, quod rie
rogasse est eaindem naliiram in' divinilalis su;c eel- eorio esf, supcrindtii spero. Oporlet enim hoc mor-
siuidincm suscepisse. luierpellat igiiur Dominus proo utle induere immortaliliHem, et corruplibile hoc in-
nobis lion voce, scd niiseralione, quia qttod dani-- duere incorruptionem (I Cor. xv). Perieulum non
nari in cleclis noluit, suscipienrio liberavil. Arijutor
r tiinebo : Dominus enim illuminalio mea, el satusmea,
ergoqu;eritur, uldesideriuni exaudialur, quianisi proo cjucm limebo ? Dominut defentor vilw mecv, a qno
nobis inlerpcllatio meriialoris inlerccrieret, ab auree trepidabo? (Ptul. xxvi.) Glariiusterrenus terrere rae
Dei procul tlubio nostraruni precum voces silerenl.l.. non polcsl: liabeo enim fortiorcm mecuin gladium
Qiiis ergo not separabil a cliarilalc Chritit? tribu-
i- spiritut, quod etl verbum Dei (Ephes. vi); et uiecuni
latio? an ancjusiia ? an perseculio? an fames? an itu- :- est vivens et cfficax sermo Dei, qui est peneirabilior
ditas ? an periculum? an gladius? ticut tcriptutn etl:: omni gtudio ulrinqiie acuto (llebr. IV ). Si ergo
Quia proplcr le mortificamur tota die, wtlimati tu- (- gladius inundi vcncrit super cervices meas, nngo-
mut ut ovcs occitionit: sed in his omnibus supera- t- rem niilii ad Dcuro concilial charitatcm. Dicam
1477 ENA&RATIONUM1N EPP. PAULI LIB. V. — IN EPIST. AD ROM, 1493
namqtie ad eum, quiasirifJ tcriplum est: Propter ie A . sequentia possunt 'credentem a charitate Dei detor-
mortificamur lota die : mslimali tumut ut oves occi- qtiere. Nenio ergo separat, nee qui minatur inortem,
sionit. Non enim mihi stiflicit tina hora mori pro quia qui credit in Chrislo, licct niorialur, vivet;
Christo, vel cruciari, sed tola die, hoc cst, omni neque qtii pollicetur vilam : quia ille dat vitam oeter-
vitse mese tempore. Si enim totam vitara meam in nam. Nam temporalis vitae pollicitalio oeternaevitae
persecutionibus et periculis agam, dicam, quia non comparatione coiitemnenda est. Neque angelus sepa-
sunt condignw passioneshujus temporis ad fuluram ral, quia licel angelus, inqtiit, decwlo descendat el an-
gloriam, quw revelabitur in nobis. Breve est enini nuntiet vobis,prwierquam quod accepislh, anaihemd sit
hujus vitae tempus, el exiguum quod in perseett- (Gal. i). Neque principaius, id est, conlrarius, quia
liouibus ducimos : oeterinini vero el perpetuum qtiod exuit se ipse hos principatus et polestates, irium-
exspectamus in gloria. El irieo in his, iiiquit, omni- phans eas in scraetipso. Neque prmsentia, neque fu-
bus superamus, non noslra virlule, sed per eumqui lura, id est, lemporatia vel quae delectaik, vel quac
dilexit nos. Dum enim in illius amore penriemiis, premunt, vel quae spera dant, vel qurc inculiunt ti-
sensuin doloris non recipiriius. Illius eiiini charilas inorcin. Neque virtut : et hic virtulero contrariara
qua nos dilexil, el noslrum ad se rapit affectum, oporlet intelligi, secundum qtiam dicit : Nemo vata
crucialum corporis , et dolorem sentire nqs non fa- B forlit dhipiel, niti priut alligaverit fortem. Neque
cit. Ideo ergo in his omnibus superamus. altiludo, neque profundum (Matth. xn). Pleruinque
Certus sum enim quia neque tnors, neque vila, ne- inanis curiositas eatum reruni quse invcniri non
que attgeli, nequeprincipatut, neque inttantia, neque possuni, aut fruslra eliara inveniuntur, sive in ccetoj
fttlura, neque fortitudo, neque altiludo, neque pro- sive in abysso, separat a Deo, nisi charitas vinca*,,
fttitdum, neque alia crealura poierit not teparare a quse ad certa spirilalia non vanitate reruni quse
charitate Dei, quw est in Chritlo Jetu Domino notlro. foris sunt, sed iuterno Itiminc invitat. Ncque crea-
(Orig.) Duos virietur ordincs Apostolus pstendisse tura alia. Quod duobus moilis intelligi polesl : aut
eorum qui hominibus lenlaiiones suscitare con- visibilis crealtira, quia el nos, id est aniina creatura
sueveriint. El in his quirieni qiloeprius riisseruinius, stiinus, sed invisibilis ; ut hoc dixeril, quod nos nou
humaiiaruin tentationum inteUigitur orrio Jescri- scparal alia creatura, id est, amor corporura; aul
ptus : de quilms etiam Corinthiis dicebat, iilpote certc qtiia nos non separat alia crealura a cha-
quia majora ferre non poterant : Tenlaiio vot non ritate Dei, ex eo quod ntilla creatura est alia inter
apprehendat niti humana : fidelit autem Dent, qui nos ct Deurn, quae se opponat, et a complexu cjus
non permitlet vot tentari tupra id quod poietlit (I cxcludat. Supra htiraanas enim menles, quae ra-
Cor. x). Nunc vero in his serinonibiis, quos habe- C tionabiles sunt, jani nulla crPatura, sed Deus est.
inus in manibus, non liumanas tcntationes inriicat, (Ambr.) H;ec siinl oinnia, qutc ad abductionem 110-
sed majores humanis. El irieo puto quod in priori- strani a diabolo iiiferuntur, quoe idciico niemorai:,
bus ctim enumerassel singula quoeque, ad ulfimutu ut inuniat nos; ut si advenerit, confidentes de spe
dicit: Sed in liis omnibut tuperamut. ln his vero se- et auxitiis Christi, armati fidc adversus hsec repu-
cundi ordiuis lentationibus non ila confidenler dicit, gncmns. Quid enim si mors itlata fuerit, nonne lu-
tnperamut, sed valde tenuiler ait, quia nihil eorum crum cst maximtim occasionem invenire, qua citius
polerit not teparare a charilate Dei, quw ett in Chri- eatur in regnum proraissum ? Neque si pisesens vita
sto Jetu. De humanis enim tentationibus, tanquam promissa nobis fticrii diguitatc niinuta, debel nos a
parvis et levibus, confitlenter nos eas superarc prospc beneficii Christi, qucm sciraus, quia noii solum
nuntiat; illas vero superiorcs el plus quam huina- in futttro, sed in prorseiili prorierit nobis. Nec qui-
nas, etiamst superare et proslernere non valcmus : dera si se angelus nohis oslendat ad seducendos
hoc enini solius Christi opus est, qui exuit princi- iios, subornatus fallaciis patris sui diaboti, prtcvalerc
patus el potestates iriumphant eat in semelipso debebil adversuni nos; cum sciamus Chrislo, ut
(Coloss.n) : tainen el hoc in viclorise loco esl, si t niagni consilii angelo, nihil pracponendiini. Neque
cuni omiies in nos impugnatiouuin suarum inaebi- "' si virtus ab aliquo facta fuerit, sicut dicitur facla
nas lorserinl, a charitate taraen Dci nos separare a Sinione Mago, qui dicitur in acre sursuni, ul po-
non valeant. Sed jam tenlemus singula disctilere, ct pulum Christi scanrializarel, volasse, fideiu dcbebit
quid dc iinoquoque sertnone Apostoli seiilieiidum niinuere,scieiUiuiii Salvalpreni nube fainulanfe sus-
sit, pro viribus aperire. Quaravis altiora in his conceptum ascendisse super omncs ccelos. piec si iu
tigisse videatur Apostotus quam expositionis nostrae altitudinem se nobis oslendat, de qua .«Jicit aposlo-
sufficil virtus, vel ratio brevitatis adraittit, requira- lus Joanncs : Att ignoratit altiludinem Salqnw (Apoc.
mus taraen si oinnia ista qtiae enuroeravit Apostolus, II) ? a dcvoiione nos Domini Jesu debebit auferro,
an qusedaniex ipsis, hoc sludii vel intentionis geraiit, quein scimus dcscendisse de cceio, ut terrena spir
ut humanas animas a charitaie Dei separare con- rilalibus sociard. Ne.que si pcr phantasiain, qua se-
teiidant, et propterea moliaiitiir in nos cuncta qitac ducere medilalur, piofunduin nobis oslendat hor-
patimur. (Aug.) Ait ergo, certus sum enim, non di- rore mirandum, qua territi forte succunihainusilli.:
xit, Opinor enim; plcna fuic tenuit, quod ttec mort nec sic digrimn esl, ut Chrislo fidem franganitis,
uiia, nec vita lemporalis promissa, nec coclera sub- quem scimus uoslri causa in profundum tcrrae dc-
1479 B. RABANl MAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS Ul. 1480
scendisse, et morte pressa genus homiiiuni libe- ,A ul unut Itomo morialur pro populo, et non univerta
rasse. Neque si futura nohis spondeat, qusepromisit gent pereat (Joan. xi); sed lainen isla veritas non esl
Ev;e, ascensura dabimus illi, discreli a Chrislo, qtiem in Chrislo. Et ideo Apostolus ad dislinclionem veri-
virtule et natura Deuni credimus et scimus. Nec si tatis ejus quae extra Christum est, se dicit in Chri-
arte et sublimitale astutiae suae aliam creaturam sto loqui verhalem. Sed et hoc quod dicit, Tettimo-
fingat ad horani, sicut finxerunl Jainmes cl Mambres nium milti perhibente contcientia mea in Spiritu tan-
palara Pharaone (Exod. vn); inconvenicns esl, ut cto , similem mihi habere videlur intelligentiam.
per hoc a Deo crcalore vero nos avocet, quem non Reridit eniui testimonium conscicntia el gentibus,
ignoramus per Chrislum Filium suum crealurara sectindum quori in superioribus iriem Aposlolus ait :
condidisse in seternum existeniem. Quibusdara vi- Tetlimoniutn reddente eit contcientia et inter se cogi-
detur aliara crealuram dixisse de idolis; sed non est tationum accutanlium, aut eliam defendentium. In
verum, quia hanc debuit significare, quara suh ad- illis ergo in quibus cogilationis suae habent aliquid
miralioiie seduclionis viderelur fingere Satanas. quod accuscnt, et conscientia ad testimonium veuil,
Nara quis seducalur fideliuin ad hsee, a quibus re- noii potcst dici quod pro malis actibus in Spirilu
cessit manifestato errore? Sed haec inetlitalur ac lin- sancto conscientia teslinionium reridat. In Apostolo
git, per quaeeleclos possit scduccrc. Nulla ergo siinl, jj vero ubi cogitatio jam non habel qtiod aecttset,
qua: nos possint a charitate Dei separarc, quae est in recte conscicnlia in t'-piritit sancto ipslimouiiim reri-
Cbristo Jesu. Deus cnim cbaritalera suara in Christo dit. Vidc tamen magnitudinein pectoris aposioiici.
nobis osteudit, dum tradidk illuin pro nobis. A Dei charitate non polest separari : quod loquiiur in
CAPUT IX. Christo loquilur : quori in conscientia hahet, Spiritu
Dolel Aposlolusde Judworum obstinatione, qitos pro- sancto conlinetur. Qui, qnaeso,cceli, qui tbroni, qure
mhsione non ette frutlrulot otlendil, et anle gen- araplissimaevirlutum ccelestiuin nicntcs lam amplis
tet vocatot etse commemorat. sedibus lotam potenuit capereTriiiilalein? Quoiitam,
Veritutem dico in Chritto, non mentior, tettimo- inquit, tritlilia esl mihi magna, et conlinuus dolor
nium mihi perhibente contcientia mea in Spirilu cordi tneo. Esto habeas liistitiain : esto dolorein
tanclo, quoniam Irhlilia est tnilti magna, et conli- capias rie perditione fralruin luoruni, qtti tunl co-
nuus dolor cordi meo. Optabam enim ipte ego ana- gnati secundum carnem : nunquid eousque, ul optes
thema etse a Cltrhlo pro frulribus tneis. (Orig.) Veri- anathenia fieri a Christo? Et quiri tibi prodesl illo-
tatetn dico in Christo, non mentior, et reliqua, usque rtim salus, si tu a salute separeris? et quoJ salvabil
in swcula. Vidcns Paulus quod si secundttra ea in alios, si ipse pereas ? Non, inquil, ita est : sed ego
quibus supra cxposuit, nulla vi, cceleslibus vel ter- Q didici a iiiagislro el Doniino meo quod qui vult uni-
restribus, pracsenlibusvel futuris adversantibus sibi, mam suum talvam facere, perclet eam; et qui pcrdi-
possit a Chrisli cbaritate separari, coiilrariuni, et derit eam, invenieteam (Luc. ix). [ilier.] Perspicie-
incredibile viricretur quod nunc dicere proponebat, mus camdero et Moysi el Pauli erga creditum sibi
optare se a Christo, quem lam inseparabiliter dili- gregeni affectum. Paslor honiis animani suam ponit
gehat, anathema fieri, hoc est, alienura eifici, ne pro ovibus : niercenarius autein cum viderit lupum
rocndacii notaiii subire videretur, satisfactioneiii venientcin, fugit quia 11011 sunl ejus oves (Joan. x).
prociuillil, ul neqtiaqua n de ejus sernione dubitelur, El hoc ipsuin est dicerc, Optubam anailtema ette a
et dicit : Verilatem dico iu Chrhlo, tion mentior, le- Christo, ct deleri me de libro quem scripsisti. Qui
slimonium mihi perhibenle contcientia mea in Spitilu enim dclenlur de libro vivenliura, el cuni juslis nou
tancio. Sed videainus quare dixeril, verilutemdico scribuiitur, auatheraa fiunl a Doraino.Siinulque ccrne
in Chritlo, quasi ostenriens esse aliquam verilatem Aposlolum, quantse charitalis in Christo sit, ut pro
quaenon sit in Cbristo. Et virie si possinius lali qui- illo cupiat mori, et solus perire, dummodo omne in
deni roodo veritalcra quse in Christo est, ab ea qute illo credat lioininuni genus. i erire autem noii in
non est inChristo dislinguere : quia el alibi iriemPau- perpeltinm, sed in praescntiaruin : qui enim perriirie-
lus dicit: Est verilat Chritli in tue, quia nonmenlior D rit aniinam suam pro Christo, salvaro eam facil.
(II Cor. xi). Yeritas ergo Chrisii csse crcdenda esl (Orig.) Quid ergo miruni si Apostolus pro fratribus
ibi, ubi et reliquse virlutes quae Cbristus csse rie- suis analhcma lieri velit, qui sciat eum qui erat in
scribuntur, id est, ubi juslilia, ubi pax, ubi est ver- forraa Deiexinanisse se de ea, ac suscepisse foruiam
bum Dei, ibi est el veritas Chrisli. Est autein vcruin servi, et facluiri esse pro nobis nialedictuni. Et qui.l
et in injuslitia : ut si verbi causa dicamus daemo- niirtim, si cum Dominus pro servis maledictuin fa-
niutn iUud Pylhonis, qtiod in Actibus aposlolorum rectus sit, servus pro fratribus anatliema fiat?Hoc
ferlur in ancilla quadaw babilasse el clamasse post aulemarbilror quod et Moyses,cumpeccasset popti-
apostolos (Acl.xvi), quia hi tervi Dei tnmnii tunt, qui lus, dicebal ad Dominum : Et nunc quidem remitte
annnnliant homtnibut viam Dei : crat verkas in his eis peccutum; sin autem, dele me de libro vitw quem
verbis; verum eniin erat quod dicehatur : sed non scripsisti (Exod. xxxn). Quid ergo? Inferiorem vis
erat ista veritas in Christo; et propterea conversus MoysePaulum videri? llle se deleri pelil de libro vitae
ad cam Paulus dixit: Obmuletce el exi ab ea. Sed et pro fratribus suis: Patilus non riebet optare anathema
tllutl verilas fuit quod dixk Caiphas: Expedit vobis esse pro fratribus suis ? Sed forlasse dical aliquisj
quod Moyses hoc offerenssalutem populi meruit im- A et promissionis meritum perdiderunt, pejores gentili-
petrare; Paulus vero oplat quidem, sed non est au- bus facli, quos prius, quia sine Deo erant abomina-
ditus. Quid si ostendam tibi magis Paulum auditum banlur. Propensius enim malum est dignitatem per-
esse quam Moysem?Omnes enirii illi qui per Moysen didisse, quam non habuisse. (Orig.) Quod enim ait
exierant, de iEgypto, ceciderunt in deserto. Posteri gloria et testamentum, de gloria latse legis saepe jam
vero eorum qui terram reproraissionis acceperunt, dictum est, sicut et ipse Apostolus dicit: Si enim
etiam nunc vagantur ab ea exsules et extorres. Pau- quod evacuatur per gloriam est, hoc est Vetus Testa-
lus vero audi quid dical de Israel: Nolo vot, inquit, mentum , multo magis quod manet in gloria est
ignorare, fratret, mytterium hoc, quia cmcilat ex (II Cor. m), Evangelii scilicet prsedicatio, sed quod
parte in Itrael contigil, donec ptenitudo gentium tub- dicit testamentum et legislatio unum fortasse dicere
inlraret, el sic omnit lsrael salvus fieret (Rom. xi). videatur. Lex enim quae lata est ipsam etiam testa-
Vides ergo, quia exauditus est Paulus, et quia se mentum appellat. Sed ego hanc esse distinctionem
oblulit analhema esse, salutem meruit fratrihus, et pttlo, quod legislatio quidem una fuerit, et semel ha-
ideo mihi videtur illa omnia praemisisse, quod nulla bita per Moysem ; lestamenla vero frequenter sta-
vi possit a Dei charitate*divelli, ut cum se offerret tula sunt : quoties enim peccaverunt et abjecti
anathema pro fralribus suis, non lapsum ejus possi- B sunt, toties exhseredati videntur, et rursum, quo-
bilem judices, sed sicut ille, qui inseparabilis a patre ties repropilialus Deus revocavit eos, et in haeredi-
est per nalurara, et iininortalis in mortem venit, et talem suae possessionis adduxit, toties reparasse te-
in infernum descendit, ita et iste imitando magi- stainenla, et haeredes eos scripsisse credendus est.
slrum, cum separari a Christi charitate non possit, Et obsequium et promissiones, obsequium sacerdota-
a Christo anathema fiat pro fratribus suis devolione lia dicit oflicia, promissiones, quae patribus factae
utique, non prsevaricatione. (Ambr.) Quoniam ergo sunt, et sperantur dandae his qui per fidem filii di-
superius contra Judaeos loqui videtur, qui ex lege cuntur Abrahse. Certum est tamen quod etiam
jusliflcari se putant, nunc ut votuin suum et affe- secundum carnem ex ipso genere, hoc est, Israeli-
ctum circa eos oslendat, leste conscientia sua, in tico, fuerint non solum patres, sed el Christus, sicut
Christo Jesu et in Spiritu sancto dicit se Ioqui, ut et « Propheta dicit, vse illis, quia caro mea ex ipsis
non velut inimico illorunr fides haberi non possit. est. > Cur autein vw illit? quia natus est Jesus « in
ldeo Christum el Spirkum sanctum quos nihil latet rtiinam et resurrectionem multorum (Luc. n), > et
testes dat, et quorum teslimonium reprobari non cjKiaab illis .quorum caro erat, repudialus est, et a
potest, qui sic perhibent lestimonium Apostolo dum gealibus a quibus ignorabalur susceptus est, sicut
commendant eum virtutesignorum, quse faciebant per " et per David dicit (Ptal. xvn) : PopuLut quem non
iUum. Quia enim tam magnum praesidium est Chri- cognovi tervivit mihi. (Aug.) Quod autem dicit, quo-
sti, et praecipuam charitatem erga genus humanuin rum palret, et ex nuibut Chrittus secundum carnetn,
ostendit, et dignatione ejus gloriosa et immortalia et adjecit, qui est super omnia Deus benedictus in
praemia promissa, ac per hoc dolet genus suum, quod stecuta, plenissima fide commendat, quod Deum no-
est secundum carnem, quia ineredulkate sua hoc pe- slrum secundum susceptionem carnis, filium homi-
renni et salutari benelicio se privarunt. Ergo opta- nis confitemur, et secundum seternitatem, et Ver-
baro ait, non opto, quia scit fieri non posse, ut tam bmn in princinio, Deuin benedictum super omnes in
honeslum raenibrum nullo praecedente vilio abscin- ssccula. Hujus autem confessionis Judsei quoniaui
deretur a corpore Christiano. Affectum lamen et di- partem tenuerunt, refeUuntur a Domino : nam cum
lectionem circa genus suum ostendit. (Orig.) Quod eos interrogasset (Matth. xxn), cujus filium dice-
autem cognati secundum carnem sint Paulo Israeli- rent esse Christum, responderunt, David, hoc autem
tse, expositione non indiget. sectindum carnem est; de divinitate vero ejus quod
Quorum adoptio est filiorum. Adoptati enim sunt Deus est, nihil responderunt. Ideo Dominus ait illis,
filii Israel a Deo tunc,« cum divideret Excelsus gentes quomodo ergo David in spiritu vocateum Dominum?
et dispergeret filios Adam secundum numerum An- Ut inteUigerent hoc se confessos esse tantura quod
getorum, el facta est portio Domini Jacob, funiculus Christus est filius David ; hoc autem tacuisse, quod
hsereditatis ejus Israel. »Ista est ergo adoptio fllio- est Chrislus Dominus ipsius David. Illud enim se-
rum. (Ambr.) Jusle enim dolere se probat, quando cundum susceptionem carnis, hoc secundum oeterni-
praedicat laudem generis eorum, quia olini fi.Hiado- talera divinkatis. (Ambr.) Quando enira nulla pa-
ptati,affeclumetgraliam Dei patris in irritum habue- terni nominis fit mentio, et de Christo sermo est,
runt; adjecit adhuc, ut et alios dolere pro his faciat; non potest differri [diffiteri] ne Deus dicatur. Fre-
dicens : Et gloria et testamentum et legislatio, et ob- quenter enim Scriptura propter unius Dei profes-
sequium et promissa, quorum patres, et ex quibus: sionem sic de Deo patre loquitur et a filio Deum pa-
Chrittut tecundum carnem, qui etl super omnia Deus: trem vocat, et filium Deum. Si qtiis autem non pu-
benedictusin swcula. Amen. Tanta prseconia nobili- tat de Christo riictum, qui est Deus, det personam
latis, et dignkalis generis Judaeorura el promissio- de qua dictum est; de patre enim Deo hoc loco men-
num enuroerat, ut omnibus pro his dolorem incutiat,, tio facta non est; sed quid mirum si in hoc loco
quianonrecipieiidosalvatorem,prserogativampatrtim i Chrislum Deum super omnia aperta vocc loqtieretui,
PATROL. GXI. kl
de quo alia in cpistola hunc sensum tali sermone A sciit Dcus promissionem suam suseepluros, sive ex
lirmavit, dicens : Ul in nomineJesu omnegenu flecla- Judscis, sive ex genlibus. Hi enim sunt digni dici
tur, cwlestium, terrestrium et infernorum (Phil. n). Israelitse, id est, videnles Deum, qui creduut. Nam
Hsccsunl oroiiia super quoeDeus Chrislus est. Neque de Isaac utique omnes hi filii sunt Abrahse, quia om-
ciiim cxceptis his sunt aliqua, ut non super nis propago generis Judaeoruni ex Abrahain per
omnia Deus Chrislus sit, nec potest genu flecti omni Isaac csl, ae per hoc reliqiii filii iiQii sunt diceiuii
ereatunc nisi Dco. Deniqtte Joannes aposlolus in- Abrahae. Abraham enim credens, Isaac acccpil.pro-
sehis, cum angelum vellet orare, audit ab eo: Ne pter fidcni, quia creriidit Deo, in quo piysteriuni fu-
feceris, quoniam conservusluus sum. Deum, inquit, turae fidei designatum est, ut i|li essenl fratreslsaac,
adora (Apoc.xix, xxu), nec Dorainus utjque adorari qui eaindeni fideni haberent, in qua Isaae natus est,
se pateretur, nisi quia Deus esl. Si quominus, usur- quia Isaac in lypo Salvaloris naius esl ex promis-
passe dicendus est, etpeccasse, quod absit, cum sione, ul qui credideril Christum Jestnn proraissuni
ipsc diabolum increpans, Dominum Deura adoran- esse Abrahse, hic sitfilius Abrahoe, fraler verojsaac.
dum, ct ipsi soli servicndum ostendat. Nihil ergo Dictum cst ergo Abrahoe,quia in semine luo benedi-
prsejttdicatur Deo palri, cura adoralur Christus, ttt centur omnet gentet. Quod utique in Isaac facluiii
Dcus, quia ctrai soli Deo serviendum dicatur, ser- B non cst, sed in eo, qui in Isaac promissus est Ahra-
viftir ct Chrislo. Dicit euiui atio loco, qui in liis servit hae, qui cst Chrislus, in quo onines gentes benerii-
Chrislo, plctcet Deo (Rom. xiv). Quid crgo supcrcst, cuntur credentes; cseteri crgo Judsei sunt iilii car-
nisi ul Pater Dctis, et Filius Deus, cl nihilominus nis, dtiiii promissione privantur, nec deputari pos-
unus Detts crcdatttr uterque? Sive enim Patrem sunt raerito Abrahac, qui fideni nou seqiiuntur per
quis adoret, sivc Filiuni, unum Deuni dicit adorare, qtiam dignus cxslitit Abraham. ld es(, non qui filii
cl servire Palri, attl Filio, uniDeo servitiimi oxhibc- carnit, hi sunt filii Dei, ted qui filii tunt promistionit
lur. Nulla igiiur riiscretio cst, quia qui adorat Filiuin cestimanlurin temine. Aperltim est, qnia non possunt
oral et Palrem, ct qui servit Palri, servit Filio, ct ut dici filiicarnis filii Dei; hi euim cx concupiscenliacar-
sine ariulalionc tleitatis liujus confessioncra cssc donis nali suiU, isti vero ex fide spirilalilcr secunduin
ccrct, in conclusionc posttil, Amen, hoc cst, vermsi, quod proinissuro est Abralia*, ul hi seslimarentur
ut Chrisluin Dctiin super oroiiia in veritate ostendc- semen esse, qui credercnt. Promissionisenim verbutn
rel beiiedicluin in ssucula. Itoc esl, secundumhoc lempus veniatn, el erit Sarm fi-
Non autcm quod exciderit verbum Dei, non enim liut. (Orig.) Proposuit Apostoluspersequi quod licet
omnes qui ex Israel Iti sunl Israelitw, neque quia se- rcpudia.tus sk populus israel per iniidelkalem, non
mcn titnl Abralue omnet filii, ted in lsaac vocabitur G tain.en promissiones Dei, qtiae erga eos habitoe fue-
tibi temcn. (Orig.) Quoniam supra dixeral, quod pro raut deciderint, et frustratoe sint, docetque, quod
iiairibus suis, « qui sunt cognali secuudum carncin, cummuUi filii fuerint Abrahae, in solo Isaac sil facla
qui sunt Israelitoc, » optarct eliani aualltema fieri, e* promissio. «Non enini, inquk.qui filii carnis sunt, hi
quod ipsoruin cssef adoptio filioruni, ct legislatio et suntfilii Dei,> et contendit ostendere, qtiomodo Isaac
proinissio, de his nuiic dicit, quia verbum Dei non noii sit filius carnis, sed sit Filius Dei, et redit ad
cxciriit, hoc esl, promissio, quseei facta est non eva- ea quae de ipso in Genesi scripta sunt: Promitsio-
nuit, (Atnbr.)itl esl, hoc evenit, inquit, quoddixit Deus nis, inquil, verbumhoc esl, ad hoc lempus veniam, et
Uituruni, ut noii hi diccrcnttir seineu esse Abraheequi cril Sarw filiut. Non ergo, inquil, per ordincm nati-
liiii ejus cssent, secundiini cai'iiein,sed isti qui lidcm - livkalis carnalis Isaac nascitur, quippe euin et
acccpcrint, pcr qiiaui natus est lsaac, reforniatani Abraham cinortui jam corporis haberelur, et vulva
teniporeCbristi.non jam specialem sed generalem. Ut Sarae essel emortua, sicut supra dictum est, seil per
quod Abrahain credidit dc lsaac, isti crederent de Deo virtutein ejus, qui dixit, ad hoc lempus vemam, et
cl Cluislo, quianalus eslDei Filiusad saliilein huina- erit Sarw filiut. Merilo igitur non carnis, sed Filius
ni generis redimenriara. (Orig.) Qui eniin verus fucrit Dei dicitur, qui ex advenlu et serraone nasciitir
Isracl non ex carnali gcnere lantum de Abraham Dei. (Ambr.) Promittionis, inquit, verbum hoc et>,
genus dticens,« non enini qui filii carnis » sunl,« hiet quodprsefigtiratum in Chrislo cst,ul fulurus Cliristus
filii Dei i sunl; sed qui secunriiiin repromissioncm proniitleretur filius Abrahse, in quo piomissionis
fidei de Abraham dcscenriit, ipsc eiiam Dei proniissa verbttm implerelur, ut in Chrislo heneriicerentur
consequitur. Nam rie genere lsrael miilli sunl, sed onines genlcs tcrrse: quando eniin promissio facla
non onines Isracl appellanlur. lsrael iiainque Deura esl Abrahse,et audivit, quia intemine luo benedicentur
viriendo nomiiialus est, sicut ipse Jacob dicit: vidi omnet gentet terros, Christas utique illi promissus
Dominum facie ad faciem, et talva facla esl anima est ex (raduce Isaac, in quo hoc impletura videmus.
mea (Gen. xxxn). Ergo, quia vidit Deum, Israel ap- Non tolum ctulem ilta, sed et Rekeccaex uno con-
pellaltis cst; qui vero noii viriet cuni qui riixit: Qui cubilu habent haac palrit notlri. (Aug.) Non solum
tne videt, videt et Patrem (Joan. xiv). Israel non po- inquit Isaac promissus est, cum dictum est, ad hoc
lcsl riici. (Ambr.) Vult crgo inlelligi non jam ideo di- lcmput veniam, et erit Sarw filiut (Gen. xvm, xxv),
gnos esse oiiraes,quia filii sunt Abrahae,sed illos esse qui ulique nullis operibus promeruerat Deiiiu, nt
di«nos qui filii oromissionis sunt, id esl, quos proe- iiasckurus promilteretur, ut in Isaac vocarelur sc
1485 ENARItATIONUMIN EPP. PAULl LIB. V. - IN EPIST. AD ROM. 1486
men Abrahce, id est, illi pertinerenl ad sortem san- A quia indignus sit; hoc quasi praescius non persona-
cloruni, quae in Chrislo est, qui se inteltigerenl fi- rtun acceptor : nam neminem damnat, antequam
lios promissionis non superbientes de merkis suis, peccet, et nulluni coronat anlequam viiicat. Hocper-
sed gratke vocationis deputantes, quod cohscredes tinet ad causam Judaeorum, qui sibi prserqgativam
essent Christi. Cum enira promissum est, ut essent, defendunl, quod filii sint Ahrahae. Apostolus autem
nihil ulique meruerunt qui nondum erant, ted et Re- consolalur se, ut quia dixerat dolorera habere se
becca ex uno concubitu habent ltaac patrit notlri, corriis conlinuum, causa incredulitatis illorum, quo-
vigilanlissime ait, ex uno concubitu, gemini conce- rum adoptio eral filiorum, et legis constilutio, et
pti erant, ne vel paternis meritis tribueret, si ouis- ex quibus Ghrislus Salvator, sicut et ipse- ait, quia
qiiam forte dicerel: ideo talis nalus est filius, quia salus ex Judwis est (Joan. iv), tractata lege , invenil
pater ita erat affectus illo in lempore, cum sevit in quia non omnes, qui ex Israel sunl, credituri sunt,
ulero matris, aut ila erat mater affecta, cum eum neque quia dicunlur filii Abrahse, onines Abrahae fi-
concepit, simul enim anibo sirat uno tempore con- lios dicendos, sicut supra raemoravi. Minuit ergo
ccpli. C«m enim nondum nati fuittent, aut aliquid dolorem suum, inveniens olim praedictuui, quod nou
egistenl boni, aut mali, ut tecundum electionetnpro- essent oranes crediluri, ut hi. soli doleant, qui per
potitum Dei maneret, non ex operibut, ted ex vocante B invidiam in hicredulhalem laborant : possunt Deo
diclutn ett ei, quia major terviet minori ticut tcri- credere, quod ex subjectis aperit, incredulis .tainen
ptum ett, Jacob dilexi, Etau odio habui. (Orig.) Hsec prsediclis non valde dolendum, quia non sttnt prae-
ergo, inquit, ratio non solum de Isaac, sedde Jacob destinali ad vitam : Praescienlia enim Dei olim hos
rccipienda esl. Nam et Rebecca, inquit, non secun- non salvandos decrevit. Quis enim plangat eum qui
dum carnalis nativitatis ordiuem protulk partum. olim mortutts habelur? Sed subinlrantibus gentibus,
Cum enim ex uno concubilu Isaac geminos concepis- quae siue Deo prius erant, et salutem, quam illi per-
set, nondum parlti edito neque ullis actibus puero- diderunt accipientibus, exsuscilatur dolor; sed ite-
rum bonis malisve inter homines habitis, erga Jacob rum quia ipsi sibi perdkionis causa sunt, sopitur.
divina habetur electio, et dicitur, quia major terviet Prsescius ilaque Deus malaeiltos volunlalis futuros,
minori, et Jacob dilexi, Etau autem odio habiti. Cur non illos habuil in numero bonorum, quamvis dicat
autem haec ita dicta sint docel, « ut secundum cle- Satvator illis septuaginta discipulis quos elegcrat se-
ctionem, inquit, proposilum Dei maneat, non ex ope- ctinda classe, qui ab illo postea recesseruni, nomina
ribut, sed ex vocante dictum est,» hoc est, non qui vestra scripta sunt in cwlo (Luc. x), sed hoc propter
fllii carnis, sed qui filii Dei sunt, ipsi deputentur in jusliliam, quia hoc estjustum, ut iinicttique pro me-
semen. Sicut enim ibi ex niultis filiis carnis Isaas G rito respondeatur, quia eniin boni erant, electi sunt
eligitur a Deo, qui adoptetur ra Filium Dei, ita et ad ministerium, et erant scripta nomina illorum
hic ex duobus minor cligkur Jacob qui adoptetur in in coelo propler justiliam , sicut dixi. Secundum
Filium Dei; et sic verum fit, quod promissiones Dci prsescientiam vero in numero crant malorum: de
non in filiis carnis, sed in Dei filiis constent. Sed justitia enim Deus judicat, non prsescientia. Unde et
haec onraia eo spectant, ut illud probet Apostolus, Moysi dick : Si quit peccaverit ante me, delebo eum
quod si vel Isaac, vel Jacob pro his meritis electi de libro meo (Exod. xxxn), ut secundum jnstitiam
fiiissenl a Deo, quae in carne positi acquisierant, et judicis tuiic vidcalur deleri cum peccat; juxta prse-
per opera carnis justificari meruissent, posset utique scientiam vero nunquam in libro vitse fuisse. Hinc
raeriti eorum gralia ad posteritateni quoque carnis et apostolus Joannes de hujusmodi ait: Ex nobis
et sanguinis pertinere; nunc vero cuin electio eo- exierunt, ted non erant ex nobit :ti enim fuittenl ex
rum non ex operibus facta sk, sedex proposito Dei, nobit, permantittent ulique nobitcum (I Joan. n).
et ex vocantis arbilrio, promissionum gratia non in Non estpersonarum acceptio in praescientia Dei. Prae-
filiis carnis impletur, sed in filiis Dei, hoc est, qui scienlia enim est, qua definilum habet, qualis unius-
siiniliterut ipsi ex proposko Dei eliguntur, et ado- _ ciijtisque fuhira voluntas erit, in qua mansurtis est,
ptantur in filios. Completur namque etiam in his il- per quam ut damnetur aut coronetur. Denique quos
lud quod jam supra exposuimus, quia quot prwtciit, scit in bono mansuros, frequenter ante sunt rnaii, et
illot etprwdetlinavil, el quosprwdeslinavit itlot et vo- quos malos scit permansuros, aliqtiolies prius stint
cuvit, et quot vocavit illosetjustiftcavit, et quos justi- boni : unrie cessat quercla, quia Deus personaruin
ficavit illos et glorificavil. (Ambr.) Praescientiam Dei acceplor non est. Nam et Saul et Jutlas iscarioth
flagkal in his causis, quia non alirid potest evenire ante fuerantboni, dicente Scriptura de Saul: Erat
quam novit Detts futurum. Sciendo enim quod vir bonut, et non erat illo melior in filih Itrael
unusquisque illorum futurus esset, dix.it, hic erit di- (I Reg. ix), et de Juda Iscarioth dicit Petius aposlo-
gnus, qui crit minor et qui inajor, eri.t indignus: lus : Qui tortilus est tortetn minitterii hujut in tignit
unum elegit praescientia, et alterum sprevit; ct ir etprodigiit faciendh (Acl. i). Quomodo igitur mini-
illo quem elegit, proposilum Dei raanet; quia aliuc sterium salutare sorliretur, nisi esset bonus? In
non polcst eveuire, quani scit, et proposuk in Ulo sorte enim Dei juriicium fuit, dignum illum lempore
ut satute dignus sit, et in illo quem spernit, sirail i quo elcctus est. Sicut illi septuaginta quos supra
niodo inanet propositum, quod proposuit de illo memoravi. Hinc cst, unde el Judas post niali totius
1487 B. RABANlMAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1488
arimissumscelus pcenitentia molus, laqueo vilam fi- .A filii Dei, sed qui filii sunt reproraissionis, isti cesti-
nivit, non enim potest in aliquo omne bonuni peni- mantur in senrine. Et hoc non solum in Isaac et
tus obliterari : quippe cum natura non possel im- Ismael, accidisse convincimus, sed etiam in duobus
mutari, sed voluntas, non in omnibus taraen causis, Rebeccae filiis, Esau et Jacob, quorum aller ab-
quia remanet in natura,quod testimonio sit crealori. jeclus, alter electus est. Et hoc lotum dicit, ut in
Quid ergo dicemus?nunquid iniquilas apud Dettm? prioribus fratribus, Ismael et Esau populum Juriseo-
Absit. (Hier.) Quod significet illtid quod aposlolus rura abjectum esse significet. In posterioribus autem,
Paulus disputat ad Romanos scribens, Quid ergo hoc est, Isaac et Jacob electum populum gentium ,
dicemus? nunquid iniquilas est apud Deutn? Absit, vel eos, qui ex Judseis, in Christum credituri erant.
usque ad locum ubi ail : Nisi Dominus Sabaoth re- Et quoniam hoc volens approbare proposuerat testi-
liquissel nobis semen , sicut Sodoma facti essemns, monhim nascentium gemiiiorura Esau et Jacob , de
et sicut Gomorrha similes fuissemus : omnis quiriera quibus scripturn est, major terviet minori, et in Ma-
ad Romanos Epistola interpretalione indiget , et lachia legiraus : Jacob dilexi, Etau autem odio ha-
tanlis obscuritalibus involtita est, ut in inlelligenda bui (Mal. i), venientem a latere quaestionem more
ea Spiritus sancti indigeainus auxilio, qui per Apo- suo proponit et disserit, et hac soluta revertilur ad
stolum hsec ipsa dictavit. Sed praecipue locus hic, B id de quo cceperat disputare. Si Esau et Jacob
in quo quidam volenles Dei servare juslitiam ex necdum crant nati, aul aliquid egissent boni aul
praecedeiitibus causis, dicunt eleclum in utero Re- mali, ul promerercntur Deum , vel ofFenderent, ct
beccse Jacob, el abjecliim Esau , sicut Jeremias et electio corum atque abjectio non merita singulorum,
Baptisla Joannes eliguntur in utero, et ipse Aposto- sed volunlatem eligenlis el abjicientis ostendit, quid
lus Paultis praedestinatur in Evangelio antequam ergo dicenras, iniquus est Deus? seciraduni illud
nascalur. Nobis autera nihil placel, nisi quod ec- exemphim quod loqtiilur ad Moysen : Miterebor ,
clesiasticum est; et publice in Ecclesia dicere non cui mitertut fuero ; et mitericordiam prwttabo cui
limenius, ne jtixta Pythagoram et Plalonera et disci- miterebor (Exod. xxxm). Si hoc, inquil, recipimus ,
pulos eorum, qui sub nomine Christiano introdtictnst ut faciat Deus quodcunque voluerit absque merito
dogma gentilium, dicamus animas lapsas esse de et operibus, vel eligat aliquera vel condemnet, ergo
ccelo, et pro diversitate meritorum in his, vel illis non est votenlis, neque currenlis , sed miserenlit Dci,
corporibus poenas anliquorum luere peccatorum , iiaaxime, cum eadem Scriptura, hoc est, idcm Deus,
raultoque raelius est simpliciter imperiliain confi- loquatur ad Pharaonem in hoc iptum excitavi le, ut
teri, cl inler cakera quae nescimus eliam hujtis loci otlendam in te virtulem meam, el annuniielur nomen
obscuritatein refugere. Quandiu volumus Dei pro- ^ meum in univerta terra, si hoc ita essct, pro volun-
bare justiliam , Basilidis et Manichaeihoeresinide- tate sua miseretur Israel, et indurat Pharaonern.
fcndere, ct Iberas naenias jEgyptiorum porlenta Ergo frustra querkur alque causatur nos vel bona
sectari. Dicamus igitur, ut possumus et Apostolicte non fecisse vel fecisse mala, cum in pofestate illius
voluntatis sequentes vestigia, ne puncto quidem, ut sit ct voluntate absque bonis et malis operibus vel
dicitur, atque ungue transverso, ab illius senlentiis eligere aliquem , vel abjicere; praesertim cum vo-
reeedamus,fleveratsupra,el dolorepressus conscien- luntati illius humana fragililas resistere nequeal,
iketeslem invocaveratSpiritum sancttimquori fralres quam validam quaeslioneni sciiplurarum ratione
sui el cognali secunduni carneni, id est, Israelitoe contextam , et pene insolubilem brevi Aposlolus
Dei Filiura non recepissent, quorum fuit adoplio, et sermone dissolvit, dicens : 0 homo, lu quit et, qui
gloria, et testamentuin , cl legislatio, et cullura, retpondeat Deo? Et est sensus, ex eo quod respon-
el promissio, ex quibus etiam ipse Christus secun- deas Deo, el calumniam facis ei, de scripltiris lanta
dum carnem de Maria generalus est Virgine, et lam perquiris, ut loquaris contra Deum , et juslitiam
continuo cordis dolore lorquetttr, ut ipse optet ana- voluntalis cjus inquiras, ostendis te liberi arbilrii,
ihema esse a Christo, id est, solus perire, ne oinne et facere quod vis, el tacere , vel loqui. Si enim in
Israelilicum genus pereal, el quia hoc dixerat statim siniilitudinem vasis fictilis te a Deo crealum putas,
venienlem e regione praevidet quaesfionem. Quid et illius non posse resistere vnluntati, hoc considera,
ergodicis? omnes qui ex Israel sunt perierunt? et quia vas ficlile non dicil figulo: quare me sic fecisti?
quoraodo tu ipse et cseteri Apostoli, cl infiniia Ju- Figulus enim habel potestatem de eodem luto aliud
daici populi multiludo, Christum Dei Filium rece- vas facere in honorem, aliud vero in contumeliam.
pislis?quam ita solvil, Israel in Scripturis sanctis Deus aulem wqtiali cunctos sorte generavit, et dedit
duplicker appellatur, ct in duos dividilur filios; in arbitrii libertatem, ut faciat unusqtiisque quod vult,
untiin, qui juxta carnem cst, et in alterum qui juxla sive bontiin, sive malura. In taiitum aulera dedit
repromissioncm et spiritum ; Abraham dtios habuit qmnibus potestatem, ut vox impia disputet contra
filios, Ismael et Isaac; Israael, qui secundum carnem creatorem suum, et causas voluntalis ejus perscru-
natus est, haereditaienr palris non accepit; Isaac tetur; sin autem volens Deus ostendere iram et
qui rcproniissionc generatus est ex Sara, semen Dei notam facere potentiam suam, sustinuit iil multa pa-
appellalur. Scriplum est enim : In ltaac vocabilur lientia vasa irsc apta in interitum, ut ostenderet
libi temen (Gen. xxi), id esl, non qtii filii carnis, hi divkias glorkc sure in vasa miseiicordise, quseprae-
paravit in gloriam , quos et vocavit, non solum ex A tunlaii ejut quit potett retittere ? sic Apostolum
Judaeis, sed etiam ex gcnlibus, sicut in Osee dicit: respondisse, o homo, qui terra et cinis es , audes
Vocavinon plebem meam, plebem meam ; et non di- Deo facere qusestionem, o vas fragile atque lesta-
lectam, dilectam, et erit in loco ubi diclum ett ei, ceum rebellas contra figulum tuum? nunquid fi-
Non plebs mea vot, ibi vocabuntur filii Dei vivi graentum potest dicere ei qui se finxit, quare me
(Ote. n), et caetera quae sequuutur; si, inquit, pa- sic fecisti? aut non habet polestatem figulus luli ex
tienlia Dei induravk Pharaonem , et multo tempore eadem massa aliud quidem vas facere in honorem ,
poenas distulit Israelis, ut juslius condemnaret, quos aliud vero in contumeliam ? seterno igitur silentio
tanlo tempore sustinuerat, non Dei accusanda pa- conticesce, et scito fragililatera tuam , et non Deo
lientia esl et infinka clementia , sed eorum duritia, moveas quoeslionein qui fecit quod voluit, ut in alios
qui bonitate Dei in perditionera suam abusi sunt. clemens, in alios severus exisleret. (Orig.) Quid
AHoquin unus est solis calor, et secundum essentias ergo , inquit , dicemus? Nunquid iniquitat apud
subjacenles, alia Hquefack, alia indurat, alia solvit, Deum ? abtit. Ex persona contradicentis sibi dicit
alia conslringil; liquatur enim cera , et induratur Apostolus : Nunquid iniquitas apud Deum, et stalini
lutura, et tamen non est diversa caloris natura; sic in initiis respondet, absit, ut ad orania cselera quoe
et bonitas Dei atque clemenlia vasa irae, quae apta B ex persona conlradicenlis objicienria siinl, ab Apo-
sunt in inlerilum, id est, populuin Israel indurat. stolo semper responrieri videatur, absit. (Ambr.)Quia
Vasa autem misericordise,qusepraparavit in gloriam, enim untim diligit, et alterum odit, nunquid ail ini-
quse et vocavit, hoc est, nos, qui non solurn ex Ju- quus esl? non plane, sed justus. Scit enira quid fa-
dseis sumus, sed eliam ex gentibus, non salvat irra- ciat et nec retractandum est ejus judicium. Hoc in
tionabiliter et absque jndicii veritate; sed causis Malachia prophcla habetur : Jacob dilexi, Esau vero
prsecedentibus, quia alii non susceperunl Filium Dei, odio habui (Mal. i); hoc jam de Judicio dicil, nain
alii sua sponte recipere voluerunt. Haec autera vasa prius de prsescientia ail, quia major serviet tninori.
misericordiae, non solum populus gentium est, sed et Sicut et de prsescientia Pharaonem damnavil, scicns
hi, qui ex Judaeis credere voluerunt, et iraus cre- se non correcturum. Apostolum vero Pauluni per-
dentium effectus est populus. Ex qtto ostendkur non sequenlem elegit, prsesciusutique qttod futurtis esset
gentes etigi, sed hominum voluntales, atque ita fa- bonus. Hunc ergo prsevenk anle tempus , quia ne-
ctum est, ut impleretur illud quod dicfum est per cessarius erat, el Pharaonein ante futurum jtidicium
Oseam : Vocavinon plebem meam , plebem meam , damnavil, ul crederelur judicalurus. Moysi enitn
hoc est, populum gentium, et quibus prius diceba- dicit : Miserebor cui mitertut ero, et mitericordiam
tur, Non plebt mea, nunc vocentur filii Dei vivi. G prwtiabo, cui miterebor. Ergo tniterebor, inquit, ejut
Quod ne solum de gentibus dicere videretur, eliam cujut misertus ero, hoc est ejus miserebor, cujtts
qui ex Israelis multitudine crediderunt, vasa mise- praescius eram, quod misericordiain daturus essera,
ricordiae et electionis appellat. Clamat enim Isaias sciens conversiiruni illum et permansurum apud me,
pro Israel : Si fuerit numerut fitiorum Itrael, tan- et misericordiatn prwstabo ei, cui misericordiam prw-
quam arena marit, reliquiw taivw fiant (Ita. x) , stilero, id est, ei misericorriiam dabo, quem prsescii
hoc est, etiamsi multiludo non crediderk, lamen post errorera reclo corde reverstirum ad me, hoc
pauci credent. Verbum enim consummatum atque est, dare illi, cui dandum est, neque dare illi, ctii
brevialuni in sua Deus aequitale libravit, et humi- danduni non est, ut eum vocet quem sciat obaudire,
litate, ut incarnatione Cbristi salvos faceret, qui in illura auiem non vocet, qtiem sciat minime obau-
eum credere voluissenl; lioc ipsuin et in alio loco dire; vocare aulem est, non pugnare ad recipien-
dicit Isaias : iVtsi Dominut Sabaolh reliquhtet nobit dain fidem. (Aug.) Ilinc ostendilur non esse iniquila-
semen, ticul Sodoma facti essemus',el ticut Gomorrha tem apud Deum, quod possunt dicere quidam , etim
timilet fuittemut. Cumque testimonia proposuisset, audiunt: anlequam nascerenlur, Jacob dilexi, Esau
quibus duplex vocatio praedickur, et gentium, et po- autem odio habui. Mherebor, inquit, cui misertus
puli Judseorum, transit ad cohserentem disputatio- ero. Primo enini misertus est nostri Deus, cum
nem.et idcirco dicit, gentes quse non sectabantur peccatores essemus ut vocaret. Cui ergo misertus
juslkiam apprehenderunt justitiam quia non super- ero, inquit, ut eum vocem, miserebor adhuc ejus
bierunt, sed in Christum crediderunt: IsraeUs autem cum crediderit. Quomodo autem adhuc ? nisi ut det
magnam partem ideo corruisse, quse offenderit in credenli et petenli Spiriluni sanclum ? quo dato mi-
lapidem offensionis et petram scandali, et ignora- sericordiam praestabit cui misertus fuerit, id est, ut
veril justitiam Dei, et quserens staluere justkiara faciat eum misericordem quo bona possit per dile-
suara, justitiae Dei, qui est Christus , subjici nolue- ctionera operari. Nemo ergo sibi audeat tribuere ,
rit. Legi in quibusdam comraentariis , sic respon- quod misericorditer operatur, quia Deus illi
per Spi-
disse Aposlolum,ut magis impticuerk.quam solverit ritum sanctum dedit dilectionein, sine
qua nemo
qusestionem: ait enim ad id quod proposuerat: Quid potest esse misericors. Non ergo elegit Deus bene
ergo dicimut ? nunquid iniquitas apud Deum ? Et operantes, sed credenles potitis , ut ipse illos fa-
non est volenlis neque currentis, sed miserenlts Dei, ciat bene operari. Nostrum enim est credere et velle,
et cujus vult miseretur , et quem vult indurat, et vo- illius autem dare credentibus et volentibus faculla-
1*91 D. RABANIMAURIARCIIIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1492
lein bcneoperandi per Spiritum sanctum, per quem tA cuslodiunt ectm (Psal. cxxvi). In quo osten-
charitas Dei diffimdkiir in cordibtis nostris, ut nos dit, non quia is, qui doraum acdiflcatnibil agat, ct
misericordes efliciat. oliosus si(, e( ka eani aedificet Doniinus , sed ipse
Igitur non volenlis, neque currentit, ted miterenlit quidem, quanlum est in homine, sollicitudinis ella-
etl Dei.(Am/>r.)Recle,qiiianon iit voluntate pelerilis, boris expendat, Dei sit aulcm, ul obstaculis ouinibtis
sed in danlis arbitrio riebet esse, quod poseitur; an amotis, opus perveniat ad eifecltnn. Cuin ergo per
eniin dandura sit dantis dcbet judieio pensari. Nam hoe docealur, quod honio quidem laborein iinpenriat
Saulpeccans, cum petisset veniam, non accepit; at et solticilhdinem, Deus autem successum operi tri-
contra David peccans, ct ignosci sibi poslulans vc- buat et effectum , pium utique et religiosum cst
niam consecutus est; ex hoc utique dantis Dei, et ideo homini quod in se est operis, suinmatn Deo
non danlis jiidicium sequciidum est, quia non in- magis quara homini depulare. Sic et cuin Paulus
jnsle jtidical, qui oiiines salvos vnll fieri manente plantabat, et Apollo rigabal, Deus dare dicilur in-
jtistitia. Inspector enira cordis scit petentera an hac cremenlum, el additur, itaque neque qui planlal ,
nicnlc poscat ut mercattir acciperc , et quamvis neque qui rigat, esl aliquid, sed qui incrementum dat
pcriculosum sil judicium Dei disceriiere : tamen fieus (1 Cor. m). Ita crgo etiam in praesenti Ioco
propter diuldcnles , et ut mens eorum medelam B - possumusdicere:Itaque nequequi currit,est aliquid,
consequi possit, ne pnienl judicium Dei injustum , neqtie qui vult, sed qui effecUimdat Deus. Qui enim
dicenles : ununi vocai et allerum negligit, sic arbi- vult et qui currit, hoc videtur esse quod est illc
trantes excusari posse damnandos : rebus isttid qui plantat et ille qui rigal, sed eum qtri planlat
potius probemus quam verbis; ubi enim rerum et ctira qui rigat nihil esse dicit Apostolus; non
gestarura cxempla sunt, riemo audet queri, nec ali- qtiod nihil agant, sed quod ad comparalioiiein
quam excusalioiiem oblenriere. Duo fiierunt, David Dei, qui incrementum dal operi vel effeclum, illi
ct Saul, requiramus bislorias, qnalis uiiusquisqiic niliil essc ducanttlr. (Catt.) Evidentcr probatur gra-
eorum repertus sit post judicium Dei, ut si Saul tiam Dei ac misericordiara semper operari in nobis
bene se egisse , postquam misericorriiam non ac- ea quse bona sunt, qua deserente nihil valere stu-
ccpit, probclur, injiistum, quod absil, Dei judicium dium laborantis , et quaiituraiibet animi nilentis
arhitreinur; aut si David, acccpta niisericordia , industriam sine ipsius itei'um adjulorio statum
Deiim eontempsisse invcniatur, an in co manserit, pristinum recuperare non posse, illudque nobis ju-
in qtto misericordiam conseculus est, et, ut ular gitcr adimpleri : « non volentis, neque currentis ,
compendio, uterqtie necessitalem passus est regni; sed niiserentis est Dei, J quae gratia nonnunquam e
ol, quanta fuit necessilas David, ulfilius ejtts vellel C contrario negligentes ac resolutos inspiratione hac ,
iiltim regno privare ! In qua ncccssitate flens nudo quaeriickttr, sancta, et abundanlia spiritaliuni cogi-
pedc iter faciebat, ul fugeret rex et riux poptili Dei, lalionum, visitare non renuit, sed inspirat indignos,
in lantum humiliahis, u( et in faciera sibi servo ct suscitat dormientes, et illuminat ignoranti;e cx-
suo maledicenli non responderet, ut per paticntiam citate possessos, clementerque nos arguit, atquc
Deirai sibi propilium faceret, per quem regnnm sibi castigat, iiifuiidens se cordibtts nostris, ul vel sie de
credidit reservari: Saul autem nec in tali necessitate inertisc somno compimclione ipsius insligali con-
invcnlus, quia majus malum est intestinura bellum , stirgere provocemur. Deniquc frequcnter etiam odo-
qiiara cxternum, insnper oegrc fcrens, qnia semel et ribus ultra omnem stiavitatem compositionis huma-
iterum non sit auditns, cum esset iiidignus, nee in nse in his ipsis subilo viskationibus adimplemur ,
preceperslkit,ut meritum sibi faceret, porquod esset ila ut mens hac oblectatione resoluta in quemdani
digntis, sed impatiens et de Dei jndicio indignalus, spiritus rapiatur excessum , seque coromorari obli-
ab idolis quse prius velut nuilius momenti damna- viscatur in carne. (Atig.) Non ergo ideo misertus est
verat, atixilium requisivit. Ecce justumesse judicium Deus, quia voluit et cucurrit Jacob, sed ideo voluit
et cuctirrit Jacob, quia misertus est Deus : Paratur
prsescienlise Dei etiam nolenlibtis, maiiifeslum est. "
(Auq.) Quod atitem ait: Igilur non volenlit neque eniin voluntasa Domino, el a Dominogrettut homi-
currentit, ted miterentit etl Dei, non tollil libertrai nit diriguntur, el viam ejus volel (Ptal. xxxvi);
arbitrium , sed non snflicere dicit velle noslrum , deinde qiiia prbptei Jacob dicla est isla sentenlia ge-
nisi adjuvet Deus , misericordes nos efficiendoad neralis, non voieniit neque currentit,ted tniterenth ett
<bene operandum , per donum Spirilus sancti. Ad Dei, datur etiairi exemplum de Pharaone', propler id
hoc referens quod superius dicit : Miterebor cui mi- qtlod dicttiiii est, Etau aulem odiohabui,elsubjicilur:
terlut ero, et misericordiam prwslabo cui misericors Dicit enim Scriplura Pharaoni, quia ,ad lioc iptum
fuero. Quia neque velle possumus , nisi voccmur, et excitavi te, ul oslendam in le virlulein meam, ct an-
cum post vocationem voluerimus, non suffick vo- nuntielur nomen meum i.n univerta terra. (Orig.)
luntasnostra.etcursusnoster, nisi Deus etvires cur- Cerluin cst Deum non sohim scire uniusc.irusque
rentibus prtcheat et perducat quo vocal, (Orig.) sicutl proposilum ac volunlatem, sed et prsescire. Sciens
et David dicil in psahno : Nhi Dominus wdificaverit! aulem et pncnoscens, lanquam bonus dispcnsator
domum, in vanum laborant qui wdificant eam. Nhii etjuslus,, uniuscujusque motibus et proposito utilur
Dominus custodierit civitatem, in vanum vigilant quii ad ea opera efficienda, qua3 uniuscujusque anima ac
1493 ENARRATIONUMIN EPP, PAULI LIB. V. - IN EPIST. AD ROM. 1494
voluntas elegit. Velttt, si verbi causa, dicamus : pa- A tum, ut per ipsam pcenam male operenlur, sicut et
terfamilias si quis sit sapiens et jiistus, et habens superius idem dicit Apostolus, «et quoniam non pro-
multa servitia, nonne quanta fieri polest sagacitate baverunl Deum in notitiam habere, tradidit illos
contemplabitur, quorum Cx his animus aptus sk ad Deus in reprobum sensum , ut faciant quse non
rus colendum, et ipsos ruri deputabit ? cujus vero ad conveniunt. Quapropter ita concludit Apostolus :
negotiandum, cujus etiam ad nutriendura pecora, Ergo cui vult tnherelur, et quem vull obdurat.
cujus vero ad minislerittra, el observandi cubictdi (Orig.) Quod autem dicit, ergo cui vult miserelur, et
sui aptum probabk ingenium, el ita unumquemque quem vult indurat, ex his quae in Exodo scripta sunt
competentibus officiis, ut pote sapiens, mancipabit ? videtur assumere. Ibi enim dicit: Indurabo cor Pha-
Veruni quoniam non latet cuin, sive paterfamilias raonit, ut ne dimitlat populum. Indurabatur autem
sive rex iste sit, quod necesse cst interdum rebel- cor Pharaonis hoc modo : noltiil Deus in eum subi-
lare- subjectos, et discipliiTse jura corrumpere, et ob tam et plenam dare vindictam : quamvis enim esset,
hoc correctione ac verberibus indigere, necessc cst consummatoe maliliae; tamen per palientiam suam
ergo ut eligat ex omnibus etiam apta ad hoc inge- Deus nec ipsi facultatem conversionis excluserat, et
nia, si qua illa sunt atrocius inckala, quac suis qiii- ideo primo lenioribus, tum etiam paulalim ingra-
dein motibus feranlur, emendationein tamen delin- B vescenlibus in eum verberihus utitur; sed quod Deus
qtientibus necessariam conferant. Ponamus ergo, gerebat per patientiam , ex hoc ille indurabatur ad
vel patremfamilias isltim, vel regem vidisse tempus contemptum, rnajorem sibi iram recondcns, ita ttt
qtto emendari debent hi qui contra mores ac ad ipsum dici conveniaf illud quod Apostolus scri-
disciplinam mtilta commiserint, et elegisse duris- bit (Rom. n) : An divitias bonitalis eju*.el loncjanimi-
simutn aliquem et his ipsis qui corripiendi sunt tatis contemnis, ignorans quoniam palientia Dei te ad
mullo diriorem, qui pro sceleribus stiis jam non sit pwnilentiam adducit? Secundum duritiam autem et
dignus emandalione, sedmorte. Volensvero inferilum cor impwnitens thetaurizat libi ipti iram in die irw.
ejus ad emendationein prolicere cactcrorum, millit Non ergo quem vult Deus indurat, sed qui patientiae
eum ad illos quos morte ejuscorrigi cupit, et dicit ei, noluerit obtemperare induratur. (Aug.) Cui enim
quia ad hoc iptum te tutcitavi, ut ottenclam iu te vir- niiseretur facit eum bonuni operari, et quem obriu-
tutem meam, et annunlietur nomen tneum in univerta rat, relinquit eum, ut mala operetur : sed illa mise-
lerra. Vide enira, quia non dixit: quia ad hoc ipsum le ricordia proecedenti merito fldei tribuetur, et ista
feci, alioquin ad conditorem referri culpa videretwr, obdttratio prsecedenti impietali, ut et bona per do-
sed ait, ad hoc iptum te tuscitavi, hoc est ut per animi num Dei operemur, et mala per suppliciiim; non
tui malitiam, quam tibi infrenis, et sine Dei timore ^ aufertur liberum volttntatis arbitrium, sive ad cre-
vivendo quaesisti, et in alios irrogetur utilis ac fru- denrium Deo, ut consequatur nos misericordia, sive
ctuosa correctio, et in teipsum ad posterilatis exem- ad wipietatem, ut consequatur supplicium; qua con-
pliini famosissimus conferatur interitus. (Ambr.) Ad clusione illala, infert qusestionem (anquam a con-
hoc enim servatus Pharao, ut multa signa et plagte tradicen(e, ak enim :
ostenderentur in illum, quasi jam mortuum. Susci- Dicit itaque rnihi: Quid adhuc quwritur, nam vo-
tatus autem dictus est, quia cum apud Deum mor- lunlaii ejut quit reshlit? Cui sane inquisitioni sic
tuus esset, modicum lempus accepit, ut vivere respondet, ut intelligaraus, spirkualibus viris et
videretttr, ut esset in cujus pcenam, el varia tormen- jam non secundum terrenum hoininem viventibus
torum genera usque ad mortem, omnes qui sine Deo patere posse prima merita fidei et impielatis, quo-
erant intuentes, metu lerriti, hunc solum Deum esse liiodo Deus pracscientia eligat credituros, et dam-
cum admiratione maxima faterenlur : a qtio Iue net incredulos , non illos ex operibus eligens, nec
vindictse fiunt. Hoc etiam genere anliqtii medici in istos ex operibus daronans, sed illorum fidci prae-
hominibus morte dignis, vel mortis sententiam constans ut bene operentur, et islorum impietatera ob-
secutis, requirebant quomodo prodessent vivis, quse durans deserendo, ut male operentur; qui quo-
in homine latcbariiapertis,uthis cognoscerent causas niain intellecius, ut riixi, spiritalibus patet, a
segrkudinis, ut pcena raorieutis proficiat ad salutem carnali autem prudeniia longe remottis est; sic re-
viventis. (Aug.) Quod ergo tunc Pharao non obtempe- fellit inquircntera, ut intelligat se deponere prius
rabatpraeceptisDei, jam de supplicio veniebat. Nonau- hoininem luti, ut isla per spiritum investigare me-
tem quisquampolestdicereobdurationem illamcordis reatur. Itaque, inquit, tu quis es qui respondeas Deo?
innnerito accidisse Pharaoni, sed judicto Dei retri- nunquid dicit figmentum ei qui se finxit, quare sic
buenlis incredulilati ejus debilan" poenam. Non ergo me fecisti ? an non habet potesla(em figulus Iuti ex
hoc iUi imputatur quod tunc non obtemperarit, eadem conspersione vas facere, aliud quidein in ho-
quando quideiri obdurato corde obtemperare non po- norem, alittd in contumeliam? quandiu figinentum
terat; Sed quia dignum se proebuit, cui cor obdura- es, inquit, et ad massam luli pertines, nondum per-
retur priori infidelitate ; sicut enim in his quos ductus ad spiritalia, ut sis spiritaUs omnia judicaus
elegit Deus, non opera sed fides inchoat meritum, et a nemine judiceris, cohibeas te oportet ab hujus-
ut per nninus Dei hene operentur, sic in his quos modi inquisitione, et non respondeas Deo, cujus ,con-
damnat, infidelitas et impielas inchoat poenaemeri- silium quisque scire cupiens, oporlet ut prius in
1*93 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1496
ejus amicitiara recipiatur, quod contingere nisi spi- A conlinuisque vigiliis altius Scripturas divinas scru-
ritalibus non potest, jam porlantibus imaginem cce- lanlur, aperiri, ex quibus me non esse ego bene novi.
leslishominis: Jam enim,inquit, nonvos dicam servos, Si quis tamen sit, qui ita quaerat, inveniet; verum
sea amicot, omnia enim quw audivi a patre meo nota et nos pro viribus ad ea quse habentur in roanibus
wbis feci (Joan. xv). Quandiu itaque vas figuli es, convertamur. (GG.) 0 homo, inquit, lu quis es qui
conterendum hoc ipsum in te prius virga illa ferrea, retpondeas Deo? Respondere Deo non posse convin-
de qua dictum est: Reges eos in virga ferrea, tanquam citur, qui homo nominatur, quia per hoc quod de
vat figuli confringent eot (Ptal. n), ut corrupto ex- humo sumptus est, judicia superna discutere dignus
teriore hominc, interiore innovato, possis in chari- non est. Unde in Job legitur : Quis dicere ei potett,
tate radicatus cl fundalus comprehendere latitudi- Cur ita facis ? (Job. xi.) Auctoris facla semper in-
nem, longitudinem, altitudinero, profundura; cogno- discussa veneranda sunt, quia injusta esse nequa-
scere etiam supereminentiam scientise charitatis quam possunt. Ralionem quippe de occulto ejus con-
Christi (Ephet. m). Nunc itaque cum ex eadem silio quserere, nihil est aliud quam contra ejus
conspersione Deus alia vasa in honorem fecit, alia consilium superbire. Cum ergo factorum causa non
in contumeliam.non est tuum discutere.si secundum deprehenditur, restat ut sub factis illius cum humi-
earadera conspersionem adhuc vivis, id est lerreno B I litate taceatur.quia nequaquam sufficitsensus camis,
sensu et carnaliter sapis. (Orig.) Superfluum ergo ut secreta penelrel majestatis; qui ergo in factis Dei
est, quod dicis Aposlolo, tu qui adversaris, quid ergo ralionem non videt, infirmitatem suam considerans,
adhuc queritur, voluntali enim ejut quit retitlit ? vo- cur non videat rationem videt. Unrie per Paulum
lunlali quidem Dei certum est quod nullus obsistat, quoque subsequenter adjunghur : Nunquid dicit fi-
sed voluntatem ejus juslam reclamque esse scire nos gmentum ci qui se finxit, quare me fecisti sic? quo se
convenil. Ut boni enim aul raali simus nostraevolun- enim cernil figmentum divini esse operis, eo semet-
tatis est. Malus autem, ad cujusmodi verhera, et ipsum redarguit, ne contra manum resultet operan-
bonus ad cujusmodi gloriam destinetur voluntatis tis, quia qui benigne quod non eral fecit quod est,
est Dei. 0 homo, lu quis et qui retpondeas Deo, nun- injuste non deserit. Ad semelipsam ergo post per-
quid dicit figmentum ei qui te finxil, quid me fecitti cussioneni mens redeat, et quod apprehendere non
stc ? Legimus et in Evangeliis eos, qui proterve et valet, non requirat: ne si divinse irae causa disculi-
infldeliter inquirebant a Domino , in qua polestale tittir, amplius discussa provocetur, et quani placare
liaec facerel, quae faciebat, et quis ei dedisset pote- humilitas poterat, inexslinguibiliter superbia accen-
statem hanc, ne responsione quidem dignos habilos dat. An non habel poletlatem figutut luli ex eadem
(Luc. xx). Simililer quoque et in praesenti loco mo- G ( matta aliud vas in honorem, aliud vero in contume-
tum videmus Apostolum et adversum insolentes quae- Liam? (Arabr.) Manifestum est vasa aliqua fieri ad
stiones, ac per ea quae respondit,proponentis contu- honorera, quaead usus honestos sint necessaria, alia
maciam confudisse, ait enim : 0 homo, tu quis et qui vero ad contumeliam, quse instrumenta sint culina-
C'6ntra retpondeas Deo? Hoc est enim horoo apud rum. Unius tamen esse substantiae, sed differre vo-
Deum quod apud figulum lutuni; et sicut servus ne- ltmtate opificis in honorem. Ita et Deuscum orones ex
quam si forle videbitur domino fieri debere ali- una atque eadein massa simus in subslanlia, et cuncli
quod opus, quftd et ralionis el iilililalis plenum sit, peccalores, alii miseretur et alterum despicit, non
ille autem operari nolens, ea quae dominus jubet; siiierjuslilia. In figulo enim sola volunlas est, in Deo
discutere incipiat, et requirere a domino, Ut quidl aulem voluntas cura justitia. Scit enim cujus debeat
hoc opus fieri jiihes? Cui prodest? Cui necessariumi uwsereri. (Orig.) Et apud Jeremiam prophetam tale
est? conlumaci servo quse eril tam digna responsio,, aJiquid legimus (Jer. xvm), ubi jubetur a Deo in-
nisi utdicaturei.Tu quises qui contra respondeas do- troire in domum figuli.et videre eum fingentera, uti-
mino? puto autera quod ila placet doinino; non pulo) que vas collapsum de manibus suis recolligens, rur-
autem quod si fidelis servus et prudens interroget,, sum finxit illud secundum voluntatem suam. Et
volens intelligere et mirari sapientiaro doraini, quodI D factus est, inquit, sermo Dei ad eum dicens : Nunquid
dicatur ei, Tu quis es ? Denique cum Daniel prophetai ego non possum facere domumIsrael sicut figulusisle ?
voluntatem Domini desiderasset agnoscere, unde ett (Ibid.) Et Sapientia dicit : Vasa figuli probat fornax,
vir desideriorum appellatus est (Dan. ix, x), non eii el homines juttot tentatio (Eccli. xxvu). Habet ergo
dictum, Tu quis es ? Sed missus est angelus qui eum* nostri Deus potestatem, sicut et figulus luti, ut faciat
de omnibus Dei dispensationibus et judiciis edoceret;; ab eadem massa vasa ad lionorem, et vasa ad con-
et nos ergo, si aliquid ex secretis Dei, et recondiliss tumeliam. Tibi ergo qui insolenter respondes Deo,
desideramus agnoscere, si desideriorum et non con- i- hoec auriisse sufliciat; qui vero opera Sapienlioe Dei
lentionum viri sumus, occultitis in divinis litteriss in dispensationibus ejus desiderat contueri, audiat
inserta Dei judicia fideliter et humiliter requiramus,<, in alio loco de his ipsis Paulum divinorum secrelo-
proplerea namque et Dominus dicebat: Scrulaminiit rum conscium disputantem (// Tim, n): /n Homoau-
Scripturas (Joan. v), sciens haec non ab his qui inn lem magna non tunt, inquit, tantummodo vata aurea
, aliis negotiis occupati transitorie vel audiunt vel le- '- el argentea, ted et lignea et ficlilia, et alia quidem ad
fjuiit, sed his qui recto et simplici corde, jugi labore,
;, honorem, alia aulem ad contumeliam. Si eryo emun-
U«7 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. V. -•IN EPIST. AD ROM. U<J8
daverit quis semetipsumab his, erit vas ad honorem A,sustinet, si forte resipiscant, et convertantur: po-
sanctificatum, et utile Domino, ad omne opus bonum tentiam, dum aliquando punit, et fiagitia non usque-
paratum. Audis Paulus in his in quibus non habuit quaque inulta derelinquit. Et rursum «in vasis mise-
protervum contradictorem, quomodo vasorum diver- ricordiae,» hoc est qui semelipsos emundaverunt ab
sitates aperuit? nam ibi ubi auditor non erat dignus, omni sordepeccati, ex qua«mundus nemo est, eliam-
sed eontradietor erat, sola flctilia vasa commemorat; si unius diei fuerit vita ejus,» nolas facit divilias glo-
hic autem et aurea dicit esse, et argentea, et lignea, et rise suse,quaevasa non irralionabili aliqua, aut for-
fictilia, et alia quidem esse ad honorem , alia autem tuila gratia, sed quoniam ipsa a supradictis sordibus
ad contumeliam fieri; similiter ut ubi memoravit se expurgaverunt, proeparavit in gloriam. (Ambr.)
rationem quare alia ad honorem, alia vero ad contu- Palienlia el longanimitas Dei ipsa est, quae sicut ma-
meliam flanl, ibi siluit, hic aperuit. Si enim quis los prseparat ad inleritum , ita et bonos paral ad co-
emundat semetipsum,inquit, ab his, sine dubio, pec- ronam: boni enim sunt ,'in quibus spes fldei est, om-
cali sordibus, eril vas ad honorem sanclificalum, et nes enim suslinet, sciens exitum singulorum, ac per
ulile Domino, ad omne opus bonum paratum. Reslat hoc patientia est, quaj illos qui ex malis corriguntur,
igitur ut qui se non emundaverit, nec per poeniten- B aut in bono perseverantes sunt, prseparal ad gloriam
tiam peccati maculas abluent, sit vas ad contume- Dei. Divitise antem glorise sunt dignitas multiplex
liam; quod etsi auxerit malitiam et converti per du- praeparala credenlibus, eos autem qui ex bonis
ritiam mentis et cor impcenilens omnino contem- fiunt mali et in ccepto perdurant, praeparat ad in-
pserit, erit jam non solum vas contumeliae, sed et leritum* Hoc est autem manifestare potenliam suam
vas kse. Ita ergo rationem, quam ibi indigne poscen- in multa patienlia, quia cum pulalur 11011vindica-
libus claudit, hic digne desideranlibus pandit. Per lurus, quia diu dissimulat, cum cceperit vindicare,
quam etiam illud quod paulo ante de Jacob et Esau apparebil ejus potentia ; quia cum possit stalim vin-
proposuit apertius explanatur. Ut enim Jacob esset dicare, diu sustinuit, ut perfidi queri non possint dam-
vas ad honorem sanctificatum et utile Domino, ad nati. Prseparare est autem, nnumqiiemque procscire
omne opus bonum paratum, anima ejus emundaverat quid fulurum est. (Aug. ) Hinc satis signiflcavit
semetipsam, et videns Deus puritatem ejus, et po- obdurationem illam cordis, quse in Pharaone fa-
testatem habens ex eadem massa facere aliud vas ad cla est, ex merito venisse occulte superiori impie-
honorem, aliud ad contumeliam, Jacob quidem, qui, tati, quam tamen palienter sustinuit Deus donec ad
ut diximus, emundaverat semetipsum, fecit vas ad illud teuipus perduceretur, quo opportune in eum
honorem: Esau vero cnjus animam non ita puram, vindicta proeederet ad correctionem eorum quos
nec ita simplicem vidit, ex eadem massa fecit vas ^ ab errore inslituerat libet-are, et ad cullum suum
ad contumeliam. Ut autem scias quod pro puritate pietate vocando perducere, precibus eorum et gemi-
et simplicilate animae Jacob factus fuerit vas ad ho- tibus opem prsebens. (Orig.) Quod autem subjun-
norem, audi quale ei divina Scriptura simplicitatis git quos et vocavit nos, pro eo, ut si dixisset, sicut
teslimonium perhibet: Erat, inquit, Jacob liomosim- nos, qtios vocavit non solum ex Judaiis, sed etiam
plex habitans domum (Gen. xxv) : ideo ergo Apo- ex genlibus. Superiora enim quasi de Pharaone, qui
stolus dicit de eis quia-priusquam nascerentur, dici- fuit vas irae, et de flliis Israel, qui erant vasa mi-
tur de eis, « Jacob dilexi, Esau autem odio habui. » sericordias proseculus videtur; hic ergo quod subjun-
Quod si volens Deus oslendereha<n,et notam facere git, quos et vocavit nos non solum ex Judwis, sed
potenliam sitam, sustinuil in multa patienlia, vasa ira) etiam ex gentibus , similitudinem videtur assumere,
aptata in interitum, ul ostenderet divitias gloria; suai hoc est, ut ila dictum videatur : sicut et nos sumus
per vasa misericordiaiqum prwparavit in gloriam,quos vasa misericordise, quos vocavil non solum ex Ju-
et vocavit nos, non solum ex Judmis, sed etiam ex dseis, sed etiam ex gentibus. (Aug.) Totius hujus
gentibus. (Orig.) Saepede incompositis elocutionibus disputalionis propositum ad hoc perducit, ut quo-
Apostoli defectibusque earum commonuimus, quod niam docuit misericordiam Dei esse, quod beneope-
et in praesenti loco nihilominus invenitur, non enim ramur, non tanquam ex operibus Jndsei glorientur,
redditur ad aliquid hoc quod ait in principio capi- qui cum Evangelium percepissent, tanquam meritis
tuli,« qnod si volens Deus,» verbi causa, ut et iu aliis suis id retribuendum exislimanles, nolebant genti-
ipse dixit, « quod si primitiae sanctse et massa,» hic bus dari, a qua superbia jam debent desistere,
nihil tale reddit, sed quasi vagam conjunclionem intelligentes, quoniam non ex operibus, sed mise-
istam reliquit, quDeetiam si non assumalur, lucidior ricordia Dei, et vocalione hoc credentibus prsestatur
absque ea dabitur intelleclus (verbi causa) ut ita ut bene operemur, non est gentibus ista invidenda
legamus, volensDeus oslendere iram et nolam facere misericordia, quasi prselalo merito Judaeorum, quod
potentiam suam, sustinuit in mulla patienlia vasa irce nullum est. (Orig.) Haec, quantum ad ipsius Apo-
apta in perditionem, ut notas faceret divitias glorin t stolici sermonis ordinem explanationemque verbo-
suw, in vasa misericordiw.In quo hoc videtur intel- rum pertinet, dicta sint; nunc breviter repetentes
ligi, quia dum suslinet Deus, et per patientiam fert aliqua etiam de intellectu interiore requiramus; quo-
incredulos et infideles, notam facit hominibus, el modo ergo Deus nolam facit iram suam? per vasa,
patientiam et potentiam suam. Patientiam, dum diu inquit, irai aptata ad perditionem. Obstuoesco ego
4/,99 R. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1500
apud memetipsum sancli Spirilus consilium in di- AVvocahantur plebs Dei, ibi vocarenlur lilii Dei vivi.
vinis voluminibusconluens, nam iram quiilem Dei, Pritis enim liusquain vocabantur filii Dci vivi, nisi
qiiLCest a natura ejus extranca, nolani fieri homiui- in Judsea, hoc cst Hierosolymis, ubi domus Dei erat,
bus dicit, sicut prsesens liic Apostoli indicat locus ; sicut dicit in psalmo t.xxv : Notus in Judeea Deus,
bonitutem vero ejtis el dulcedinciu, quod naturse poslea aulcni in propbeta Zacharia : Ponam, inquit,
cjus proprium csl, ahscondi meinoial el occullari, llierusalem in omnibus genlibus, quia uhique futuri
sioul David dicit : quam mitgna mullitudo dulcedinis eranl filii Doi, el domusDei in omnibus locis , quae
tutv, Domine, quarn abscondistitimenlibus te! (Psal. est Ecclesia. Ilinc Dominusait Judx>is(Itlatih. xxi),
xxx.) Qtiid ergo causso dicemus, quod Deus iram qtiia tollelur a vobis retjnum Dei, et dabilur genti fa-
mamfcslat hominibus, et dulcedincm cclal? Scil cienii fructum ejus. (Orig.) Aliter autein et testiino-
fime ilubio fragile essc hnminum ge.nus, ct ad lap- nium quod de Osce assuniit Apostolus , quanlum ad
sum-.proclivc pcv negligeiiliam , quilms cxpcdiat locuni ipsiini prophelsc pcrtinet, non vidclur de gou-
magis cssc sub mclu ira:, ([iiamspo benignilalis Dci tibus esse, scd de ipso populo Isiaelitico dici, atqne
cl didccdinis rclaxari. Sicut et Sapicntia Dci dicit : ut in supcrioribus dixiinus, cx simili Paubis suniit
Qui parcit baculo , odil filium suum : si enim percus- excmplum, til oslondat quia sicut illis quondam ,
serts eum virga , non mnrielur: aiwniim antem ejus E B cum abjecli cssent ct desperati, diclum esl primo :
salvam facies a morte (Prov. xm). Nolatn facit crgo Vos non populus meus, et ego non sum Deus vesler,
pnlentiam suam Dcns, dum iinpios castigal, ct cor- et addidit proplicta, el dicil : Et erit: In loco in
ripil, ul secundum Scriptura: scnicnliain, dum fla- tjuo dictiim est: Non mea plebs vos, vocabuntur et
gellatur pcstilens, innocensastntior fictl (Prov. xix). ipsi filii Dei tii'i; ila , inquil, ct « nos, quos vocavit
Nolas aulein facit etiam «divilias gloriacsurciu vasis non solum cx JiuUcis, sed eliain cx gcnlihus, » qui
misericordisc, quse pra>paravil in gloriam. » Iimote- ante noncranms plebs ojus,nuncplebcni nos suam vo-
scunt divitiacDei, cum erga cos, qui inler homiucs cavit,« ot 11011 dileclam, dilootani,et inlocouhi diclum
spcrnunliir cl humilcs sunt, miscricordia ejus oslen- esl • nobis, « tion plebs niea vos, ibi » vocabimttr
dilur, qui non in divitiis suis nec in polenlia sua, sed « filii Dei vivi. » Sed fortassis rcqtiiranl a nobis hi
in Domino sperant : sicul tunc Hcliiicorum gens qui ex circiimcisionesunl,cl dicant, ubi enim ad vos
desperata inler bomines ct nbjecla a Dco miscri- (iietum est, quod non sitis plebs Dci vos, ut ibi vo-
cordiam consecula esl ; ita Crgo ci niinc populus cemini PiliiDei vivi? Asserent enim quod Dcus boec
genliuni, qui spcrnebatur ab his qui in circumci- in Judaea locutus est (in ipsa enim tanlummodo
sione glorianlur, misericordiam conscciilus csl. Sed nottis est Deus), el nihil hsec ad nos spectenl, quia
illud est quod acrius clobemus inlcndere, quod ct ^t «lux ad cos, qui in lcge sunt loquilur. » Imo ogo
illi consecuti sunl miscTicordiam, cl plobes Doi ostendam locum mullo digniorem, ubi Deum loqui
appellati sunt, et dilccti Dei fuerutil. Sod quoniam ct decuit el possibile fuil. Neque enim coiisctjucnlcr
servare acccjitam graliaiii ncscierunt, dioitur ad Deus loqui in montibus et rupibus et quibuscunque
eos, in quibus maichabatur commoralio hrael, di- terrenis locis dicelur, sed in mcnte iiominis loquitur
misi cam, et dedi ei Ubellnmrepudii in manus suas Tieus, in sensu rationabili, et in principali cordis, et ibi
( Jer. iit). Et ilcm alibi : Facti estis milii in satiela- cum indigni et alieni a Deo actus conscienlia redar-
tem, jam non dimiltam peccata veslrit ( Jer. vn ). Et guenteculpantur, ibi, inquam, pronuntiatur, ibi dici-
pcr cumdom Jeremiam Dominus dicit, sicut spe- lur ad singulos quosque,quia « non plebs mca vos ;»
lunca Injenwfacta esl haredilas mca. Nc fortc-cliam si vcro einundct se quis ab his, etpurilicet, « et pax
nos qui non fuimus plebs Dei, sed per divitias Dei,qusc superat onmem mentcm > cor cjus incipiat
glorise sua: vocavil nos plcbcm siiam, ct qui non custodire, ibi.hoc cst in cordis secretopaciflcus efle-
fuintiis dilccti, sed facli sumtis dilocti, cl filii Dci cttis, Filius Dei conscientia adslipiilanlc vocabitur.
vivi, si non ul filii lucis, cl fllii Dei ambulemns, si Isaias aulem clamat pro lsrael : Si fuerit numerus
non utplcbsDei ita agamus, «ut vidcnlcs» homincs filiorum Israel tanquam arena maris, rcliquiw salvie
«opera» nostra «bona, magnificenlpalrom noslrnm, fienl. Posieaquam pcr Dci sapicnliain qtiam loqui-
qui in cadis est (Mattli. v), » vercndum cst, ne tur Pauhis inler perfectos, sccrela et ahscondita di-
illum scriuonem inourranius Apostoli , quo ait : vinoc dispensalionis cxposuit.et ostendit qua ra-
(livm. xi) : Si enim Deus nntnralibus ramis non tione quove ordinc, vol iram Deus oslondat in vasis
pepercit; hec libi parcel. — Sicut in Osee dicil : irac, vel divitius glorisc SUJCin vasis niisericordiac,
Vocabo non plebem meam, plebem meam , et non et docuit quod vas ira: fiat unusquisque ex eo quod
misericordiam consecutam, misericonlitim consecu- per duritiam suam et cor impceiiitens Ibesatirizet
lum; erit enim in loco, ubi dictum esl non plebs mea sibi irani in die irae , vasa auleni misericordioesiut
vos, ibi vocabunlur filii Dci vivi. (Amb.) Apcrtum hi, qui se enmndaveriiit ab his, et ad omne opus
est istud de genlihus csse pracdictum, quia prius bonum pncparaverint, nunc, tit hsec ipsa majorc
nonerant plebs Dei, postca aulem ad opprobrium Ju- auctorilale conlirmet, etiam in Prophetis docet esse
dtcoruui niisericordiam accipicntcs, vocaUcsuntplehs prasscripta. Isaias, inqtiit, clamat pro Israel: Si
Dei. El qui dilecli ante non cranl, abdicalis «mdreis, fuerit numerus filiorum Israel lanquam arena ma-
adoplati iu filios et dilecli sunt, ut in loco ubi non ris, reliquia; salvai fient. Providens etenim de fu-
J501 ENARUATIONUMIN EPP. PAULI LIR. V. - IN EPIST. AD ROM. 1502
nomine Domini conditoris consequatur salu-
luris Prophcta, vidcbat quod plurimi ex Israel, A solo
hoc est, per fidem, quia sublatis om-
el hi maxime qui arense maris comparantur, per lem crealura,
duritiam suam ct cor impconitcns futuri erant nibus neomeniis et sabbato, et circumcisione, et
«vasa irse, aptata ad perditionem,» non crcdenles legeescarum, et oblalioniCus pecorum, sola fldes
viltesuse, sed Dominum majcstalis crucifigciilcs ; posita est ad salutem, quse abbreviala ex lege
si crgo, inquit, fuerint «tanqiiani arcna maris, cst, quia quod in fide est, in lege habetur, quasi
rcliquise salva: lient » llli qui non salvantur lan- principale legis, diccntc Salvalore : De me enim
quam arena maris sunt; rcliquise vcro, quse salvse scripsit-Motjses(Joan.v). Abbreviala est ergo lex,
fient tanquam slellse cceli sunt, utrumqiie ctc- rclquia: JtitUcorum salvantur, cseteri vero salvari
iiim promissionis, quae ad Abrabain facta cst, non possunl, quia prsefiniliohem Dei spernunt, pcr
continet sermo : Erit, inquit, scmcn tuum sicut quam gciuis humanum decrcvit salvare. Et sicut
arena maris, et sicut stellte cceli. (Gen. xxn ) [Aug.] prwdixit Isaias : Nisi Dominus Sabaolh reliquisset
Alio autem sensu, in eo qttod dicil, Isaias clamal pro nobis semen, sicut Sodoma fuissemus et sicut Go-
israel, et rtlicjua, ostendit qiiemadmodtini sit Domi- morrha similes fuissemus. (Orig.) Quod semcn Isaias
nus Iapis angularisulruniqiieparielem in sejungeas. a Domino dicil derelictum ? illud sine dubio quod
Tostituonio enim Osese prophclae dicluin csl pro B idcmApostolus cxponit in aliis, cum dicitadAbrabam
gcntibus : Vocabonon plebem meam , plebem meam, diclum esse : Tibi dabo terram lianc, cl semini luo;
et non dilectam, dilectam. Et Isaiaetesiinioniiim di- non dixit, el seminibus, tanquam in mullis, sed
Ctum pro Israel, quoniam reliquiw salvw fient, ut semini luo lanquam in uno, quod esl Christus (Gal.
ipsae deputenlur in semen Abrabcc, qiue crediderunt m). Hoc est ergo qnod dicit Isaias: Nisi Dominus re-
in Christum, ita concordes ambos populos facit se- liquisset nobis- scmen, id cst, nisi dcdisscl nobis
cundum Dominitestimouium dicenlis in Evangelio de Christum, ul ex nobis nnscercliir, sicut Sodoina
gcntibus: Habeo alias ovesqucenon sunt de hoc ovili, fuissemus , quantum ad impieialis magniliidinem
quas oportel me adducere, et erit unus grex el nnus speclat, nisi quia et gravius aliquid apud Israelitas
pastor (Joan. x). [Greg.] Sancla naniquc Eccle- gesium e>t. Nam Sodoniitaeinhospites incesti refc-
sia in primilivis suis mullitudine gentium focundala, ruiitur ot impudici; populus vcro Israel in eum
vix in miindi fine Judaeos, quos invenerit, suscipit, sacrilegus exstitil, qui cum Doniinus majestalis
et exlrema colligens, eos, quasi reliquias frugum sil,|frater eorum et dici voluil, et cssc. Nisi ergo
ponit. De qtiibus nimirum reliquiis Isaias dicil : Si semen istud Dominus reliqliisset, per quod reliquiae
fuerit numerus filiorum Israel quasi arena, reli- salvae fierent, et vasa misericordia: salvarentur,
'J
quite salvw fient. (Amb.) Clamal crgo Isaias pro his inleriisset populus ille ut Sodoma ; et lamen non
qtii credunl in Christum, hi enim verc sunt Israe- otiose Isaias semen nominavit, quod relictuin esl:
lilse, sicut Dominus ad Natlianacl : Ecce vere Israe- scmen namquc dicitur, qttod seniiiialur in terra, et
lila, in quo dolus non esl (Joan. i) : « Si fucril nu- fructum mulliplicem rcddil, docens per hoc etiam
merus fliiorum Israel, tanquam arena maris reli- Chrislum seminandum cssc, id est, sepeliendum in
quitc salvoe flent.» Recedeittibus Jttdscis a mcrito, terra, et inde resurgenleni frnctum plurimum to-
et promissione palrum, dum illam non rccipiunt, hi lius Ecclesioemultiludiiii-spiolaturum, sicut ct ipse
rcliqui simt qui credendo in flde proinissionis pa- Dominus dicit: nisi granum frumenti in terra cccide-
tribus faclsc persistttnt. A lege cnim rocedtint, qui rit, et mortuum fueril, fruclum non a/fert; si autem
in cum qucm lex solum ad salulem suflicerc promi- morluum fuerit, fructum plurimum affert (J.oan. xu).
sit, non cretlunt. Igitur Apostatoehabeantur necesse Quid ergo dicemus ? Quod gentes quw non secta-
est, ipii dura Christum non recipiunt, rci stint vio- banlur justiliam comprehenderunt justitiam, justi-
latsc legis. De niaxinia itaquc multittidine solos liam aulem quw ex fide esl. Videalur forlassis hoc
crctlenles dicit salvari, quos praesciit Dcus. contrarium esse vel illis de quibus supra diximus ,
Verbum enim consummans, et brevians in wqui- quod unusquisquc emunilet se et expurget, ut fiat
tale, quia verbum brevialum faciet Dominus super vas ulile et vas niisericordioe, vel jllis qtioe in
lerram. ( Orig.) Verbum brevialum, ubi multi sunt superioribus disseruimus, quod nalurali lege, in
vocati, pauci autem electi. Possuinus ct lotius doctri- qua sine dubio est et justitia, utantur eiiam gentes.
noe vcrbum dicere breviatum, ut quod prius lex et Qtioinodo ergo hic dicil, quod « gcntes, quae non
prophela: contincbanl in latitudine praeccplorum ve- seclabanlur juslitiam, comprcbenderiinljiistiliam? »
niensDominus pronuntiaret et diceret: DiligesDomi- vide si boc modo possumus rcspondere. Aliud cst
numDeumtuum,extoto cordetuo, etextola animalita, scclari, aliud insiluin habere; sectari dicitur ille;
clex tolisviribustuis, et proximum luum sicut teipsum, qtii per doctrinam et leclionem mullam assequi ali-
in his duobusmandatis pendet omnis lex et prophclw quid cupit; unde et a sectando sectae appellalse sunt
(Malth. xxu), in quo evidenter prophelas et legcm hujusmodi doctrinse, qiiae hominiim traditione di-
duobus his sermonibus breviavil. Potest el « verbum scuntiir. Gentes ergo quia legem tabulis vel libris
hreviatum » dici fldes symboli quae crcilcntibus tra- scriplam non babiieruiil, non dicuntur sectatae
ditur, in qua lolitis myslerii stimnia paucis connexa esse justitiam, habucrunt tamen insitam quam lox
sernionibus continetur. (Amb.) Convenit enim ut iu. eos naluralis edocuit. Idcirco ergo proximi fuerunt
1503 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS 01. 1504
jusiilise ei quae ex fide est, id est, Christo. (Amb.) A
A. sarcinam observationis Judaei credenles vellent im-
In Deo enim vera justilia est, et permanens, si ponere , lunc apostolus Pelrus ait: Quid imponilis
agnoscatur; quid enim-est tam justum quam no- jugum supra cervicem[ratrum, quod neque nos neque
scere Deum Patrem, ex quo sunt omnia, et Chri- palres nostri portare potuerunl? (Act. xv.) A lempore
stuin filium ejus per quem sunt omnia ? Prima ergo enim Christi indulgentia data est promissa in lege.
hoecjustilia est, agnoscere Creatorem, deindecuslo- Ait enim Isaias propheta (Isa. LIX), « veniet ex
dire quae praecepit : gentcs ergo quoe prius non Sion, qui eripiat ct avcrtat impietalem a Jacob, et
requirebant justiliam, id est, legem, quse Creatori hoc illis a me -Testamentum cum abslulero pec-
lestimonium perhibebat, veniente Christo, invene- cata eorum, i hoc est Novum Teslamentum promis-
runt justitiam superabundanlem plusquam Scriba- sum a Deo in Christo.
rum et Pharisaeorum : qui enim lunc quod minus Offenderunt in lapidem offensionis, et petram
cst non seclabantur, comprehenderunt postea quod scandali, et omnis qui credit in eum non confun-
niajus est. Judsci autem in lege positi, quia profi- delur. (Orig. ) Quia legem seclabantur non scctin-
cere magis debuerant delerioraverunt. Israel vero dum opera juslitioe Dei.sed secundum opera jti-
sectando legemjuslitiw in legemjustitiw non perve- stitiae suae, idcirco « offenderunt in lapidem olfen-
nit. ( Amh.) Perfectio Iegis fides est, quam gentes sionis, » de quo scriptum est : Ecce pono in Sion
apprehendentes, lotam legem implere videntur; Ju- lapidem offensionis, et petram scandaii, el qui credet
dseiaulem dum per invidiam Salvatori non credunt, " ineum, non erubescel. Sciendum autem est quod in
juslitiam quoe in lege mandata esl, vindicantes, id Isaia propheta hoc testimonium ila scriptum est (lsai.
est, sabbatum, circumcisionem, etc., in legem non xxvin) : Ecce ego immitio in fundamenla Sion lapi-
pervenerunt, hoc est, legem non perfecerunt, et dem pretiosum , electum, angularem, prwclarum in
qui non perficiunl legem rei sunt juxta legem, hic fundamenta ejus; et qui crediderit in eum non con-
enim implet legem, qui a lege Moysipervenit ad fundetur. Apostolus aulem, «lapidem oflensionis et
fidem Christi. Quare ? Quia non ex fide, sed quasi petram scandali,» de alio loco ipsius Isaiaeprophetae
ex operibus. (Orig.) Certum est enim quia Israel huic testimonio inseruisse videtur, in quo ita scri-
sectabatur legem justitise secundum litteram , sed ptum est: Et non tanquam lapidi ojfensionis occur-
in legem non pervenit; quam legem? sine dubio relis ei, neque ul lapidi ruinw (Isa. vm), et ex
spiritus. Neque enim hoc diceret Aposlolus, quia utroque loco excerpens quae asserlionibus suis com-
legem quam sectabatur, et quam lenebat et quam nioda videbantur aptavit. ( Amb. ) Multorum rela-
habebat, in hanc non pervenerit. Reddit ergo ratione comperlum est in petra vel lapide Christum,
tionem cur in legem Israel non poluerit pervenire , csse significatum. Daniel enim propheta (Dan. n)
quia non ex fide, inquit, sed quasi ex operibus. lapidem hunc dicit, qui abscissus a monte sine ma-
(Amb.) Spernentes enim fldem, quse, sicut dixi, 'C nibus percussit et comminuit omnia regna, et re-
perfeclio legis est, ex operibus legis justiflcari se plevit omnem terram, quod evidenter de Christo
dicebant; id est, per sabbatum, neoinenias, cir- dictum est. Et in lege petra, de qua fluxerunt
cumcisionem, etc. Immemores Scripturoe dicentis, aquae, Christus appellalus est (Psal. LXVII;Exod.
quia juslus ex fide vivit (Rom. i). Juslitia aulein xvn). Peira aulem, inquit, eral Christus (I Cor.
legis idcirco dicitur, quia jnsto judicio Dei haecJu- x). El Pelrus apostolus inler caetera ad Judseos
daeisdata sunt, propler duritiam cordis illorum, ut ait : Hic est lapis, qui reprobalus esl a vobis osdi-
si mustelam forle quis morluam calcasset, aut le- ficantibus. Offensio ergo posita in Sion Chrislus
tigisset aliquod morlicinium, aul si sorex in vas est; Sion vero altitudo est, sive civitas ipsa Jeru-
ruisset, immundum diceretur : quod magna cum salem, quse propter nolitiam Dei non immerito
sollicitudine observantes, ex quacunque causa in- excelsa dicta est, in qua Salvalor a Deo Patre suo
currebant, ut immundi essent. Si autem sanguis positus praedicator, offensiofactus est Jtidacis,dum se
muslelae pavimentum maculasset, non levi cura Filium Dei praedicat, nalus de Spirilu sancto ex mu-
expiandum eral, ut et a cibis melioribus abstinc- liere. Per corpus autem ejus scandalum passi sunt,
retur. Sabbatum vero et circumcisio propriam ha- et dicebant: Nonne mater et fratres ejus apud nos
buerunt juslitiam tempore suo, quia in figura dala D . sunt ? Quomodo ergo hic dicit, Quia de ccelo de-
sunt. Hoc Dominus per Ezechielem prophetam osten- scendi? Nolebant enim verba geslis comparare, ut
dil, inlercaelera dicens : Propterea dedi illis prw- perinde agnoscerent non absurdum esse, quod di-
cepla non bona ( Ezech. xx ), quia erant irreveren- cebat de ccelo se descendisse, quasi corpus opera-
tes et infidi. In advenluauiemChrisli, quia salulare rctur, et non Deus latens, operibus lamen se pro-
donum erat daturus, per Jeremiam pracdicat, diceus : dens in corpore. Petra ergo haee scandalum est
Dabo illis Testamentum novum, non quale dedi pa- Judacis et offensio; quse petra sine dubio corpus
tribus illorum (Jerem.xxxi): hoc Teslanientum le- intelligilur Salvaloris, haec excisa sine manibus
gem vocal, in quam non pervenerunt, sicut supra proplerea, quia sine viro de Spirilu sancto facla
meiuoravi; nam cum gentihus quae crediderant hanc de virgine est.
1505 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VI. — IN EPIST. AD ROM. 1506
LIBER SEXTUS.
CAPUT X. i Machabaeorum scriptum est: Quia zetatus est 'Jn

A
Orat Apostolus pro Judwis, ostendens -quodjuslitia lege Dei, et inlremuerunt renes ejus, et ascendit
faciens dignum vila wlerna solum ex lege et fide furor ejus secundum judicium. Horum omnium zelus
Chrisli sil. et aemulatio secundum scienliam fuit; Judoeorum
Fratres voluntas quidem cordis mei, et obsecratio vero zelus non erat secundum scientiam, idcirco
ad Deum fit pro illis insalutem; testimonium enim quia ignorantes Dei juslitiam, propriam conaban-
perhibeo illis, quod wmulalionem Dei liabent, sed tur, id est, quoe hominibus justitia videbatur, im-
non secundumscientiam. (Aug.) Hic jam incipit de spe plere, cum utique ipsos magis Dei justitise, quse
Judseorum loqui, ne etiam gentes superbire audeant est Christus, convenerit obedire. Sed vide nunc ne
adversus Judaeos. Sicut enim Judaeorum superbia forte non illis solis dici sermo iste videatur, quia
refellenda erat tanquam ex operibusgloriantium, sic zelum Dei habent, sed non secundum scienliam. Simi-
et gentibus"occurrendum, ne tanquam Judaeis prse- liter enim potest dicere Apostolus et de aliis, quia
lati superLiant. (Orig.) Quia ergo in his quse nuper teslimonium perhibeo eis, quod timorem Dei habeant,
exposita sunt, multis teslimoniis adversum Israel sed non secundum scientiam, et de aliis, quia chari-
usus est prophetarum, ita ut proferret de Isaia : tatem Dei habeant, sed non secundum scientiam :
Nisi Dormnus Sabaolh reliquisset nobis semen, sicut' B si enim habeat quis affectum erga Deum,'ignoret au-
Sodoma facti essemus, etsicut Gomorrha similes fuis- tem quia charitas patiens esse debet, esse benigna,
semus; el iterum : Si fuerit numerus filiorum Israel non invidens, non perperam agens, non inflata, non
tanquam arena maris, retiquiw salvw fient; et his ad- ambiliosa, non quaerens quse sua sunt (1 Cor. xm),
didit, quia Israel sectans legemjustiliw, in legem non haec et his similia si in charitate non habeat, sed
vervenit; propterea nunc consolari rursus populum in solo affectu diligal Deum, competenter et ad ipsum
illum volens, et per hoc invitare ad fldem, dicit : dicetur, quia charitatem Dei habet, sed non secun-
« Fratres, voluntas quidem cordis mei, et obsecratio dum scientiam; similiter autem dici .potest el de
apud Dominum fit pro illis in salutem.» Et causam, alio, quia fidem Dei habet, sed non secundum scien-
cur voluntas sua et obsecratio pro illis apud Deiun tiam, si ignoret, quia« fides sine operibus mortua est
liabeatur, ostendit: Teslimoniumenim, inquit, perhi- (Jac. n), > et quia fides Dei non in solis verbis est,
beo illis, quod wmulationem Dei habeant, sed non se- quae interdum ab alio composita vel scripta discun-
cundum scientiam. Quamvis, inquit, tot et tantis in- tur, sed in affectu mentis tali quodammodo, qualeni
voluti sint peccatorum suorum malis, lamen quia habuij illa quaedixit intra se: Si tetigero fimbriam ve-
ineffabilemzelumetoemulationemDeihabent, hoecme slimenti ejus, salva ero (Matth. ix). Si quis ergo non
commovit causa, obsecrasse Deum pro ipsis, ut vel " ita habeat fidem , ut ex actibus suis bonis cui credit
in flne aliquando perveniant ad salutem. (Ambr.) oslendat, potest et ad ipsum dici, quia fldem Dei ha -
Igitur quoniam a lege eos vult auferre, credenles, bet, sed non secundum scientiam. Polest et de alio
quia velamen est Judoeis, ne hoc odio Judaismi dici, quia castilatem Dei habet, sed non secundum
facere viderelur, ostendit affectum suum circa illos scientiam; et alius curam pauperum habet, sed non
et legi dat multum , sed docet tempusjam scrvandse secundum scienliam, quippe si ab hominibus laudari
legis non esse, ac per hoc providere se illis velle vult; etalius abslinens potest dici.sed nonsecundum
testatur, si modo audiant illum ac probent non esse scientiam, si propterea jejunat, ut hominibus pla-
suuui inimicum, quando et teslimonium perhibet ceat; et sicpersingulaqiiscgeriinus, si non secundum
illis nobilitatis et traditionis paternoe. Habenl enim, scientiam et intellectuiu geramus, polest ad nos dici
ait, xelum Dei, sed non secundumscientiam. (Orig.) quia habemus zelum operis boni, sed non secundum
Et probat quomodo non secundum scienliam ze- scientiam; et ideo danda prsecipue sunt opera scien-
Ium Dei habeant, quia iqnorantes, inquit, Dei ju- tise, ne res nobis infeliciler accidat, ut in flde positi
stitiam, suoejustilioe obtemperant. Non mullum ergo frustremur a fide, et zelum habentes bonorum de-
prodest habere zelum Dei, et non hahere scientiam il> cidamus a bonis. Vis autem scire quia potest
zeli. Denique Judoei putantes se zelo Dei agere, sa- quis, si scienliam non habeat, evanescere in fide?
crilegi exstiterunt in Filium Dei, quia non secundum audi ipsum Paulum quibusdam dicentem : Nisi sine
scienliam zelati sunt sicut Phinees filius Eleazari, causa credidislis (1 Cor. xv). Accidit ergo sine
quisecundumscientiamzelatus interemitMadianitem causa, credidisse his qui scientise operam non
pariler etlsraelitam fornicanlem cum ea (Num. xxv); danl, ut in eo quo crediderunt etiam intellectum
et sicut Elias qui dixit: Zelans zelalus sum omnipo- veritatis accipiant. Denique et Apostoli hanc esse
tenti Deo Israel, quia dereliquerunt le filii lsrael. differentiam fidei simpliciter traditae, et fidei quse est
Prophetas luos occiderunt, et allaria lua subverterunt secundum scientiam pervidentes, dicebant ad Salva-
(III Reg. xix); et sicut Mathathias, de quo in lihro i torem, Auge nobis fidem, hoc est j ut habentes eam
1507 B. RABANIMAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 1508
fidem, quae non est secundum scientiam, habeamus A estjuslitiam sine Christo adimplere polerit, qui fi-
et eam qua: csl secunduin scicnliam. Itaque Judoeis nem lcgis pon suscipil Chrisluin. Haccorgo, quoe ex
lesliinoiiiuin porhibet Paulus, quod a>nlUlaliOnem flde esl justitia, quocest Cbristus, lanquam viveus et
Dei liabcanl, licet non secundum scienliain. Tamen subsislens, dicit:
quia utcimque babebanl semulationem Dei, causam Ne dixeris in corde luo, Quis ascendet in coelum?
dederunt Apostolo, qua obsecrationoni pro illis offe- hoc est, Chrislum deducere, aut quis descendet in
rat Deo. Melius esl eniin habcre zclum Dei, licct abyssitm? hoc est Christum ex morluis renocare; scd
non sectindum scientiam, quam penitus non habere. quid dicil Scriplura ? Prope est verbumin ore tuo et
Qui enim habet, sicut scriplum cst ( Mallh. xin; in cordeluo. (Ambr.) Justitiam hanc dicil esse fidci,
Luc. xix), dubilur ei, vel in novissimis, cum omnis si non dubitetur de spe Dei, quae in Christo esl, uo
Israel salvus liet. Qui autem non habet, eliam quod diffidens dicat: quispoluitascenderein coelum? quia
habet aufcrelur ab eo. ideo passus esl, ul exspoliatis inferis virtute Patris,
Ignoranles enim, Dei justiliam, ,et suam qucerentcs devicta morte rcsurgens cum aniinahus ereptis in
conslituere, juslitim Dei non sunl subjecli. (Ambr.) ccoluui ascendcrct; omnis enini quicunque viso Sal-
I'er ignoraiitiam dicit illos non crcdisse in Chri- vatorcapud inferos speravit de illo salutem, libera-
sltini, a:inuIalionem quidem Dei habentes, sed vo- B lus est, Pctro apostolo hoc attestantc; dicit cniin
luntatciu el consilitim ejus nescienles, contra Deum quia el mortuis prwdicutus esl(I Pet. m): qui dc his
agebant, qucm se defendcre testabantur. De his di- ergo in corde suo non dubitat, juslificatiis estcx fide.
cil, qui non malevolentia et invidia, sed errore Ex legc autem juslilicari timor facit. Timetenim le-
Clirislum non rcceperunl. Quibus et Pelrus aposto- gem, quia videt illam poenam inferre peccanlibus,
lus dicil (Act. m): Scio, fralres, quia per ignoranlium ideo non magna justitia legis est, nec meritum col-
gessistis hoc malum, sicut el principes vestri; ignoran- locat apud Deuni, sed ad praesens : fides autcm, quia
tes enini bunc esse Christum, qucin proiniseral Deus, iucrcdulis stultilia cst, merccdcm habet apud Deuin,
alterum exspeclandum dicebant, buic justitias suas de quo quod non videtur speratur. (Orig.) Nec mi-
quasrfx lege habebant, anteponenles, qui est Dei ju- reris quod cum Chrislus ipse sit justilia , quasi dc
stitia in fidc, Justilia enim ipse cst, quia quod pro- alio ita de se haec diiiere videalur. In mullis cnini
uiiseral Deus, in ipso implevit, Finis enim letjis locis invenies Salvatorein quasi de alio, ita de se
Christus ad jusliliam omni credenti. (Ainbr.) Hoc di- loqui, ut in Evangeiio dicit (Maith. xxv) : Et slatuet
cit, quia pcrfcctionem legis habct, qui credit in ovcsadexlris, hwdosautem a sinislris, el dicel his qui
Chrislum. Cum eiiiin nullus jtistilicarelur ex legu, a dextris sunt, etc. Et ilerum his qui a sinisiris sunl,
quia nemo inqdebat legem , nisi qui speraret in pro- *-' ca quse scripta sunt. Quod ergo ait, ne dixeris in
niisso Cbrislo, fides posila est, quoe cederel per- cordeluo, Quis ascendit in ccelum?aut quis desceudit
fcctioni legis, ut oiiinibus praetcrmissis fldes sain abyssum? exceptis his quse media inlersorit, t hoc
tisfacerel pro tola lege et prophctis. csi, Chrislunideduccre» vel «amorluisrediicere.j Sed
Moyses enimscripsit, quoniamjustitiam quw ex legi dicit Scriptura, « prope esl verbum in ore luo, el in
est, qui fccerit homo, vivet in ea. Quw aulem esl ex cordc tuo.» De Douteroiioiniovidelur assumpluni,ubi
fide justilia sic dicit. Juslitia legis Moysis reos illos hoc modo scripliiui est : Mandatum hoc, quod ego
noii faciebat ad tcnipus, si servarclur, id est, vivc- nwutlo libi hodie, non cst superexallatum a lc, nequc
bant facicndo logcm, dcbitorcs enim orant. (Orig.) louge a le; non cst in cwlo, ut dictts, Quis asceitdil nu-
Jam el in siiperinribus Apostolusduariim justitiarum bis in cwlum, et accipiet iliud nobis, ut audieii.cs fa-
fcccrat nicnlioncin , ubi dicit, quia ignorans Doi ju- ciamus illud? neque Irtais mtirc est, ut dicas, quis
stitiam, suam justiliam staluerc qinerelmt Israel. Et trensibit nobis trans mare, el accipiet illud, ut audien-
hic nuiic duas itertim juslilias dicil, unam quoe ox tes facittmtisillud? juxla teesl verbum valdein oreluo,
lcge, el aliam quaeex lide est. Sed mihi videtur qtiod el in corde suo, el in manibus tuis, ut facias illitd
illa quam superius dixil ignorari ah lsr«.el Dci jusli- (Deut. xxx). Cum ergo li:oc de Deiilcrononiioassuni-
tiam, ipsa sil juslitia ha:c quae ex flde esl; illa vero, pta siut, et Aposlolus scribat quia juslilia, qu;<> ex
do qua dicil, « suani justilium qusercnles statuorc, » iideesl, ipsa hoecdicit, quoe cst Chrislus; sinc diibio
ipsa sit, de qua et hic Moysi vcrbis insinuat, (|ii;o in Deuleroitomio dicunlur, Apostnlusa CUristo
qnia juslitiam, quwex legeeseyquifecerilliomt),vivelin diota osse proiiuiitial. Ipso cst orgo qni dixil : Man-
cn.Sed videjuslitiarum differentiam pariler et vita- datum hoc, quod etjo do libi hodie, non est super-
ruin : illa enimjuslilia, id estChrislus, «qui factus esl exalMttuma le, neque longe a ie, et csotera quse sc-
nohis jusliiia a Deo » et pax, vicle quoniodo dicil : quuntitr. Quid orgo ost, quod pcr hoc Aposlolus do-
Hwc est autem vita wterna, ut cognoscanlte solum ve- cet? ne scilicct dicamus in corde nostro, el puieinus
rum Denm, et qucm misisli Jesum Clirislum (Joun. quod Christus in loco alicjuo conlincatur, ct imn
xvn). Hoec ergo juslitia non lanltim vilain proebel, tibique sit, ac per omnia ipsc diffundatur. Quippe
sed aclernam vitam. Illam vero legis justitiam « qui qui ciiin cssct in terris , diocbat qtiia esset et in
fcccrit homo, »non dixit in aeternum vivet, scd tan- coelo. Sie enim loqucbalur ad apostolos suos (Joan.
tummodo « vi.vct in oa. » Quod si finislegis, ut Apo- m) : Nemo useendil in cwlum, nisi qui de coziodc-
s.olus dixit, Chriatus csl, ncc ipsam, qux cx lcgc scendit, Filius Iwminisiy»i est in cwlo; non dixil, (jtii
1509 ENARRATIONUMIN EPP. PAULl LIB. VI. — IN EPIST. AD ROM. 1510
fuit, sed qui esl in ccelo.Et rursus, ne putemus eum A A citur, inler credenles vcro cfflcacja, i(l est, rei ipsius
in ccelo esse lantummodo , vacare atitem ejus proe- ct operis effectu. <
scnlia abysstim, jdeo juslitia quas ex fide est, dicil: IIoc esl verbum fidei quod prxdicamus. (Amhr.)
Ne dixeris in corde luo : Quis ascentlil in cwlum? et Nullum opus dicillegis, sed solam fideni dandam in
quasi simile sit hocdicenli, Chrislum deccelo dedu- causa Christi. (Aug.) Totus hic locus ad illum rc-
eere, ila ac|c|iditAposlolus,« hou esl, Chrislum dedu- ferlur quod superius dixit ; Verbutn enim consum-
cere, > et rursum.si quismenteet cogitatione descen- mans et brevians fecitDominus super lerram, Remolis
dqt in abyssum, pulans ibi lanuim conlineri Cbri- enim innumerabilibus el multiplicibus sacramentis,
stum, quasi simile sit Christum revocare a mortuis, quibus Judaicus populus preniebatur, per niisericor-
ila subjungit, hoc esl Christum reducere a ntorluis. diam Dei facium est, ut brevitate confessionis fulei
Sed ifa, inquit, debes sentire de Chrislo, tanquam ad salutem perveniremus.
de verbo. et verilate, et sapienlia, etjustilia Dei; Quia si confilearis in ore luo Dominum Jesum, et
hoecautem oninia non in loco quoeruntur, sed ubique credideris in corde tuo , quod Deus illum excitavit
adsunt, neque ab infernis locis evocanlur, sed menlo amorluis, salvus eris. Corde enim creditur atl jusli-
sola inlellecluque capiuntur. Tanquam verbum ergo tiqm, ore aulem confessio fit ad salulem. (Amhi'.)
et sapientia prope est in ore tuo et in corde B 1 Qusesuperius locutus est, hic illa manifestavit, hanc
luo. (Ambr,) Quia non est longe ab animo nostro, esse regul.tm fidei, credere Douiiuum esse -esuui, et
vel. ore, quod nobis dicitur ut credamus; qtiam- iion ertibescerc profiteri, quia Deus illum cx inorttiis
vis enim oculis non videalur, a nalura lamen anima- reducens, deduxit in coelumcum corpnre, untle ve-
runi ct loquendi ratione non discordat quod credi- nerat incarnandus (Orig.). Videbilur enim quibus-
mus, in lpsa enjm nalura inserta sunt velut seinina, dam per hoc, quia elianisi desint alicui boni operis
quso audilu et voluniate exculta fructificant leslimo- privilegia, etiainsi virtutibus operain non dederit,
niuni Creatoris. (Orig.) Debemus etiani hoc scire hoc ipso tamen quod credidit, 11011 pereat, sed salve-
quod aliud estpossibililalem esse in aliquo, aliud effi- tur et habeat salulem, etiamsi bealitudinis gloriam
caciani velefficienliam. QuodGraeciSUVKU.™eliv(pyiv.v habere 11011 poterit. Sed vide ne magis illud intelligi
vocant, verbi causa, parvulus ntiper nattis possibili- debeal, quod qui vero, et non falso confitelur oro
late rationabilis homo est, potest enim esse rationa- Dominum Jesuro, et corde credit, pariter confitealur
bilis si adolevcrit, et possibilitate etiam faber et se dominatui subjectum esse sapieiitiaj, eljustitioe, et
gubernator et grammaticus dicitur : possibilc est veritatis et omnibus, quae Christus est. Nec sibi
cnim, ut horum aliquid sit. Efficaciavero vel efficien- ultra esse dominum mamnionain, idest, neque avari-
tia, hoc esl reipsa atque effectu nihil horuna cst, Q ( tiam sibiultra,nequeiiijusliant, ncqueiinpudiciliam,
dum cst parvulus, sed cuin coeperit vel ralionisjam eque mendacium dominari; seinel eniin Jesuiii
capax esse, vel aliquid fabrilis artis, aul cujuslibet Christum Dominuin confessus, nulli horum servilu-
alterius eflicere, tunc jam efflcacia rationabilis dici- tem profiletur, sed et credens in corde suo quod
tur, vel faber, vel si quid aliud est, quod effectu Deus eum suscilavit a mortuis, cerlum est, quia su-
operis agit. Hoe ergo modo eliam Chrislus, qui est scitalum eum ad jtistificationem sui credit: alioquiu
Verbum Dei, possibililate quidem juxta nos, hoc est, quid proderit scire me et credere quod Jesuni
juxta omuem hoininem, esse credendus est, tanqttam Deus suscitavit a niorluis, si in meipso eum non ba-
ralio parvulis : efficacia vero tunc meeum esse di- beam suscilatum? Ergo si non in novitate viiie am-
cilur, cum in ore ineo confessusfuero DominiiKnJe- bulo, et vetuslam peccandi consuetudineni non fugio,
suin, et in corde nieo crcdidero quod Deus illum r.ondum mihi Christus resurrexit a niorliiis. (GG.) In
suscilavit a niortuis. Vis aulem scire , quia adest eorde autem fldelium tres suinmopcre nianerc virlii-
ubique, et niedius cst etiam eorum , qui ignorant les testatur Aposlolus, dicens : Nunc aulem maneiil
ciim, el non confltentur ? audi quomodo Joannes fides, spes, charitas, qtias cunctas subila rc|)lctus
liaptisla de eo ha:c ipsa lcstatur : Medius, inqtiit, gralia, et accepit latro, et servavit in cruce. Fitloin
vcslrum stat , quem vos nescitis, qui posl me vcnit D I nainque babiiil, qui regnalurum Dcinn crcdidi!,
(Jotin. i). Est ergo mcilius otiain inter eos qtii euin quein secum pariler morieiilom vidil; spcni habuit
nescinnt, sed possibililatc cis nieciiusest, non elli- qui regni ojtis adiluni postulavil, dieons : Mcmenio
cacia : possunt eniin ctini oapero, sed iiondtini ca- mei, cum veneris in recjnumtiium (Luc. xxin). Chari-
piunt. Efficacia vero vcl eflkientia inter illos medius talem qtioque in morte sua vivaciter lenuit, qui fra-
ost quibus dicebat : Vbicunque fuerinl duo vel trcs, trem et collalronem pro simili scelcre morienlcm,
congregati in nomine meo, ibi sitm in medio eorum et de iniquiialc sua arguii, ctei vilani, quain cogun-
(Matlh. xvm).Isli enim confitebantur in ore suo D6- veral proedicavildiccns : Neque lu times Deuin, c/itii:i
minuin JesHiin,et credebant in cordc suo, quod Deus eademdcimnationecs, et nos quidem jusle : nam ditjna
illum suscitavit a morluis, alioquin absuidtim vide- faclis recipimus,hic veronihil mctlegessil (Ibid.). Illc
lur, si et inler eos, qui in noinine ejus congreganlur, qui talis ad cruceni venit ex culpa, ecce, qualis a
medtus esse dicitur, cl inter eos qui eum nesciunt, cruce recedit ad graliam Confitebatur Deurn, quem
nisi hujusmodi differenlia teneatur, quod inlcr igno- videhat secum humaifa. infirmitate morientem ,
ranles, et nondum credenles possibilitate medius di- quando negabant apostoli, qui eum miracula vide-
1511 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1512
rant divina virtute facientem. Sed hi, qui salvari ho- A, invocaveritnomen Domini salvus eril. (Ambr.) In Mi-
uiinem propriis viribus astruuht, eamdem confessio- chaeadictum est; ipse enim Deus qui visus est Moysi,
nem hominis ab ipsius esse virtute hominis suspi- dicit, « nomen mihi Dominus est.» Hicesl FiliusDei,
cantur; quod si ita esset, in Dei laude Psalmista qui ideo et angelusetDeus esse dictus est, ut non ipse
lion diceret (Psal. cx) : Confessio et magnificentia esse, a quo sunt omnia, putaretur, sed hic esse per
opus ejus. Ab eo itaque accepimus recta conliteri a quem sunt omnia.ut ad id perliueat, quia Deus dictus
quo nobis et magna dantur operari, ad hunc autem est,quodunum suntPateretFilius; Angelus autemad
sensum eliam ea conveniunt, quaesequuntur : hoc,quianunliuspromissse salulis est missus a Patre.
Dicit enim Scriptura, Omnis qui credit in illum, Et missus ideo dicitur, ut non ipse Pater esse creda-
non confundeluf. ( Orig. ) Hoc autem apud Isaiam tur, sed ab eo genitus, ideoque quicunque invocaverit
scriplum est, quod si omnis qui credit in eum non nomenDominisalvus eril. Hoc sensuetMoyses locutus
erubcscit, erubescit autem omnis qui peccat, sicut est (Deul. xvm), « Quicunque, ait, non audierit Pro-
et Adam peccavit, et erubuit, et abscondil se : qui phetam illum, exterminabilur de plebe. > Si ipse est
adhuc cum ruborem peccati incurrerit credere non oinnium Dominus, ipse mvocatur a servis. (Orig.)
videtur. (Amb.) Cum enim examen cceperit fieri Sermo tamen hic, quem ponit Aposlolus, id est,
omnium rerum in die judicii, et onmia falsa com- B i quicunquc invocaverit nomenDomini, salvus erit,>
menta vel dogmala in confusione deduci, tum in apud Joel prophetam hoc modo scriptus est: Et dubo
Chrisltim credenles jtripudiabunt, videntes omnibus prodigia in cwlo sursum, et in terra deorsum, sangui-
manifestari, quia quod crediderunt verum est, et nem et ignenuet vaporem fumi, sol converlelur in le-
prudens, quod putabatur stullum. Aspicient enim nebras, et luna in scmguinem, priusquam veniat dies
inler coeteros se solos et gloriosos et prudentes qui Domini magnus, et hombilis, et erit, quicunque invo-
aestimati fuerant contemptibiles et stulti. Illic enim caverit nomen Domini satvus eril ( Joel. n ); videlur
vera probatio ubi remuneralio et condemnatio. Non mibi tamen grande aliquid in Scripturis divinis sub
enim distinctio Judwi et Grwci. (Amb.) Generaliter hoc invocalionis nomiiie designari , non enim de
omnes aut confundi propter diffidentiam dicit, aut qualibuscunque viris, sed de ingentibus et proecipuis
sublimari causa credulitatis, quia sine Chrisio apud scribitur, quod « Enos primus speravit invocare no-
Deum nulla salus esl, imo poena est, aut mors. Nec nien Domini, et in Psalmis : Moyses et Aaron in sa-
Judseos enim cornmendare poterit praerogativa Pa- cerdotibus ejus, et Samuel, in his qui invocant nomen
irum aut legislatio, qui nieritum et promissionem ejus. Invocabant Dominum et ipse exaudiebal eos, in
Patrum non receperunt: Gentes autem nulliitn ha- columna nubis loquebatur ad eos ( Psal. xcvm).
bent teslimonium, quo vel secundum carnem com- Quomodoergo invocabunt in quem non crediderunt.
mendentur, nisi credant in Chrislum. Nam idem (Orig. ) Manifeste per hoc, quod dicit, quomodo
Dominus omnium, dives in omnibus qui invocant il- ergo invocabunl in quem non crediderunt ? Illud quod
lum. Manifeslum est ad omnes hoc pertinere sive superius posuit de propheta dictum, quia omnis qui-
Judaeossive Greecos, quia sine invocatione Domini cunque invocaverit nomen Domini salvus etit, ad
Christi nemo vivit apud Deum. ( Orig.) Quod aulem Christum Dominum docuit referendum. Poslquam
idem sit Dominus oninium, ita accipicndum est, boc enim dixit : Omnis quicunque invocaverit nomen Do-
est, si justitia nobis et verilas et sapientia, et san- mini, salvus erit, subjungit: Quomodo ergo invoca-
ctificalio, quod lotum estChristus Dominus, domine- bunt, in quem non crediderunt ? Christo enim Judaui
tur; hsecenim sunt divitiae, ut pote in quo thesauri; non crediderunt. Sed et in principio epislola:, quam
sapienliw et scientiw sunl absconditi (Coloss. n); Coriiithiis scribit, ubi dicil : Cum omnibus qui invo-
quas tamen divitias nou dixit largiri eum omnibusi cant nomen Domini nostri Jesu Christi in omni ioco
hominibus, sed omnibus quicunque invocaverintt ipsorum el nostro, eum cujus nomen invocalur Do-
noinen ejus. ( Amb. ) Cum ergo omnium Dominusi minum Jesum Christum esse pronunlial. Si ergoet
sit consentiente Pelro apostolo et dicenle : Hic est, ~ Enos, et Moyses, et Aaron, et Samuel « invocabant
inquit, omnium Dominus, dives tamen non est, , Dominum, et ipse exaudiebat eos, > sine dubio Chri-
nisi in his qtti invocant illum, quia ipsi accijiient[ stumJesum Dominum invocabant, et si invocane
remuneraliohem. Perfidis vero non est dives, quia, nomen Dominiet orare Dominum, unum atque idem
participes non sunt bonorum ejus; neque enim ac- est, sicut invocatur Deus, invocandus est Chri-
cipent, quod daturum illum non crediderunt, et la- stus; et sicut oralur Deus, ita et orandus esl Chri-
mcn non dixil Deum divitem credenlibus, sed invo- stus; et sicul offerimus Deo Patri primo omniutn
canlibus illum; ut poslquam credidit non desinalt orationes, ita et Domino Jesu Christo; et sicut offe-
animus id postulare quod a Dco semper doctus eslt rimus postulationes patri.ita offerimus postulationes
postulandum; quia in Evangelio Lucte dicil, propteir et fllio; el sicut offerimus gratiarum actiones Deo,
adversarium, quia sublilis etversutus est, etsenipcir ila gratias referimus Salvatori; unum najiiqiie utri-
orandum esse. Credentibus aulem sola datur remis-- que honorem deferendum, id esl, Patri et Filio di-
sio peccatorum ; sequilur autem ut precibus dedituss vinus edocet sermo, cum dicit ( Joan. v): Vt omnet
liheretur a malo, et possil consequi quod promisilt honorificentFilium sicul honorificant Patrem. (Aug.)
Deus lolo corde vigilanlibus. Omnis enim quicunque e Polest tamen et de gentibus diclum inlelligi quod
1513 ENARRATIONUMIN EPP. PAULl LIB. VI. — IN EPIST. AD ROM. 1514
ait, quomodo ergo invocabunt in quem non credidc- A justitia suadeat, dc castilale, de pndicilia, et de
runt, aut quomodocredenl, quem non audierunt ? Eos omnibus simul virtutibus proleslelur, sicut et ipse -
euiin volobatrefellere doctor gentium, qui putabant dicit : Oves mem vocem meam audiunt ( Joan. x ).
genti tantummodo Judaeorum, non autem incircum- Sic denique, et in corde Pauli loquebalur, ila ut ille
cisis gentibus Evangelium praedicandum : qubd vb- diceret: An experimentum ejus qumritis, qui in me
lens ostendere non ad Judaeos tantum, sed ad om- loquitur Christus? (II Cor. xm. ) Sequitur : Quo-
nes genles pertinere, prius posuit teslimonium de modo aulem audienl sine prwdicante ? (Orig.) Iu hoc
propheta : Erit omnis quicunque invocaverit nomen magis per praedicanlium sermonemChristum osteudit
Domini, salvus erit. Ac deinde cum dixisset, Quo- audiri, in quibus, secundum ea quae supra diximus,
modo autem invocabunt, in quem non crediderunt 7 Christus loqui et docere monslralur. Quomodoautem
aul quomodo credent quem non audierunt ? continuo prmdicabunt, nisi mittanlur ? (Ambr.) Hoc dicit, quia
suhjunxit, Quomodo autem audienl sine prmdicante, non erunt veri Apostoli, nisi a Christo mittantur,
aut quomodoprmdicabunl, nisi mittanlur ? ita refu- nec poterunt proedicare sine auclore. Nulla enim his
tans eos qui negabant ad incircumcisas gentes proe- signa virtutum perhibent testimonium. (Orig.) Sed
dicatores Chrisli esse mittendos. (Orig.) Quod modo diflicultas mihi quaedam in hoc sermone videtur
autem de Epistolis ad Corinthios proposuimus , ubi B exsurgere. Si enim ila iutelligamus, quod propler
Aposlolus primo quidem dicit: Ecclesim Dei, qum est ea non prsediccnt, quia non mittuntur; nullo autem
Corinlhi, sanctificatis in Chrislo Jesu, vocalis san- praedicante non audient, non audientes vero non cre-
ctis (I Cor. i), ct post haec, quasi alterius gradus et dent; non credentes autem non invocabunt; non in-
alterius ordinis sint, ita subjungit quosdam de qui- vocanles non salvabuntur: colligitur ex his, ut causa
bus dicit: Cum universis qui invocant nomen Domini qua non sunt salvali, ad vitium redeat auctoris,
Jesu Christi in omni loco nostri ipsorum et nostro: quod non miserit praedicanles. Sed niagis ad illum
videbilur fortassis habere aliquid differenliae, quod nos, qui rectior est, intelligentisc tramitem deflecta-
illos quidem Ecclesiam Dei nominat, et sanctiflcatos, mus; et quod dixit, Quomodoautem prwdicabunt, nisi
el vocatos sanclos; istos autem tantum,«qui invocant mittantur? sic accipiamus, quasi dicat Apostolus: Nos
nomen Doraininostri Jesu Christi. » Et vide ne forte praxones et proedicatores Chrisli non possemus
ista adversitas lale aliquid ostendat, quale et proe- praedicare, nec annuntiandi nohis virtus ulla sub-
sens videtur habere capitulum, in quo docet non sisteret, nisi adesset nobis ipse qui misit. Quod si
posse invocari nomcn Domini, nisi prius credalur in proedicantibus nobis audire non vultis, vestra jaiu
Cbrislum. Cum aulem crediderit quis Christo, culpa est, et si audientes non creditis, et non cre-
etiamsi nondum sanctificalus sit, et Ecclesise cor- dentes non invocatis, et non invocantes salvi esse
pori sociatus, lamen necesse est ut jam invocet nequitis. Quia ergo missi sunt ad prsedicationem,
eum cui credidil. Christus enim venit mundum re- idcirco de his qui ab ipso missi sunt scriptum est:
conciliare Deo, et credentes sihi offerre Patri. Quos Quam speciosi pedes evangelizantium pacem, evan-
autcm offert Patri, Spirilus sanctus suscipit, ut san- gelizantium bona. (Ambr.) Hoc propheladicitNahuin.
ctificet eos, et tanquam ccelestis Ecclesise primiti- Pedes dicendo adventum significat apostolorum cir-
vorum membra viviflcet, atque in soliditatem totius cumeuntium mundum, et regnum Dei adventare
corporis perfeclionemque restituat, et ita demum proedicantium; adventus enim ipsorum illuminabat
Ecclesia Dei non habens maculam neque rugam homines, viam ostendcns, qua ilur in pace ad Deuui,
appellari mereatur (Ephes. v). Prius ergo quam quam primum Joannes Baplista venerat praeparare.
ad gradum istius perfectionis accedant, tanquam Haec pax est, ad quam festinant credentes in Chri-
mediatoris Dei et hominum invocant nomen Domini stum. Denique sanctus Simeon, quia in mundo dis-
nostri Jesu Christi : postca vero quam Spiritus Dei cordia est, loetus in ortu Salvatoris : Nunc, ait,
fuerit in corde eorum clamans, Abba Pater ( Rom. Domine, dimille servum tuum in pace (Luc. n );
viu ), ipse Spiritus eos etiam nomen Patris edo- _. quia regnum Dei pax est; omni enim ampulata dis-
cet invocare. Ideo ergo, quomodo, inquit, invoca- cordia omnes uni Deogenu fleclcnt. Denique Jeru-
bunt, in quem non crediderunt ? et in hoc arctis- salem superior civilas visio pacis interpretatur, qusc
sima eos conclusione constriiigit. Salus, inquit, non est mater nostra.
(Orig.) Quod aulcm pedes hic spe-
est nisi invocanti. Nemo vero invocat qui non cre- ciosos non corporales sed spiritales dicat, pulo quod
dit. Ergo quia non creditis, non invocalis ; et quia quamvis amicus sit quis litterae, negare non possit.
non invocatis, non salvamini. Sed quomodo credent Neque enim in id ridiculi deducet aposlolicum sensum,
ei, quem non audierunt ? (Orig.) Quod non audierunt ut Evangelistarum pedcs qui corporeis oculis vidcri
possumns sic intelligere, quia vel ipsuin in carne possunt, putet ab eo decoros dici et speciosos; sed
positum, vel Apostolosejus prsedicantes de eo audire illi sunt decori et speciosi pedcs, qui ambulaiit per
noluerint. Sic enim et ipse Dominus dicit: Qui vos viam vitse. Secundum illum enim qui dixit: Ego sum
audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit (Luc. via (Joan. xiv), intellige dccoros et spcciosos evan-
x). Potest aulem et hoc intelligi, quod ctiam et nunc gclizantium pedes, qui per talem viani mcrentur
et semper Christus lanquam Vcrbuiii ct Ratio uni- inccdcrc. Isti sunt pcdcs quibus el Paulus cursum
cuiquc Ioquatur in cordc, et dc pielate doccat, de cueurrisse se dixit, et sic currerc, ut compre-
PATUOL. GXI, 48
1515 B. RABANI MAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1516
hendat (I Cor. ix; // Tim. iv), id cst vigor aniniacA ita ol nunc cst. (Orig.) Quod ergo ponit Apostolus,
tuio lcnditur et propcratur ad cooluni. Gralifice quia Isaias dixcrit : Domine, quis credidit auditui
aulem pcdes istos cssc fnmabis, quos Jesus dis- nostro ? quis pro raro dicUmi est, ct observare de-
cipulis laval, cl linlco quo praccinclus est lergit hemus, quod sermo hic in Sciipturis inlerdum pro
(Joan. xm); et quamvis corporali lunc specic fucrit raro, inlcrdum pro nullo omiiino ponilur: verhi gra-
jiuplclum, lamen Pctro boc solqm quod fieri videbat tia, ut cum dicit : Quis sapiens, et intelligel licee?
intclligenli, cl quasi honoris causa, nc sibi scrvo (Ps. cvi) ct: Quis ascendet in montem Domini?(Psai.
pedes lavarcl Doiuinus cxcusanli, audi quam pro- xxm) et: Quis cst komo qui vult viiam? (I Pelr. iu.)
iuiidi mystcrii proditur sermo: Si lc, inquit, iion la- In his oiniiibiis rarttm quis signiflcal; ubi vcro di-
vero, non habcbis pctrlem mecum. Speciosi crgo cit: Quis ascendi[ in ccelum? hoc esl Christum de-
suiil pedes cvangoli/.aiitium boiia, ct propterca non duccrc; vol quis descendit in abyssum ? hoc est, Chri-
vultcos Dominus Jesus calccamcntis opcrirc, ct oc- sttim a mortuis reducere : hic quis nulhis iiilclligitiir.
cultarc spcciem pulohram, sed pracjpU eis licque Nullus est enim qui asccndit in ccelum Christum
calccamentum habcre in via (Luc. x). Quse autem inde deduccre. Nunc ergo, Domine, quis crcdidit au-
bonasinl qusc evangclizant.hoc cst, qu;c annuntianl, ditui nostro ? quod dicit Isaias, rarum quis signi-
vidcannrs. Quamvjs hoc ipsum qtiod dicit cvangeli-1B fical. Scire lamen nos convenit quod, Domine,
zare, ititcrprelctur bona auniuitiare, quoesint tamen quis credidil audilui nosiro? in Hebrseis exemplaribus
bona qua: bonis addidit, roqniramus. Unum el vc- Domine non habeat, sed in interprelatione LXX sc-
rtim bonuin cst Dous, cujtts imago bonitalis est nioru.rosit; elApostoliis hocprobans, quod apud illos
SMUUS,ot Spiritus ojus, qui dicilur bonus. Islttcl est, jiosuit, DomJJie.Videttirlamcnlsaias hoecex pcr-
ergo umun bonum, quia in Deo Palrc, et Filio, ct sona Apostolarum prophelare, quibus crcditum fiic-
Spirilu sanclo csl, liona nominavil; hoc est cnini rat prscdicatiouis officium ; ct ipsi cum raritatem
quotl annunliant Evangelista: secundum proeceptum credeptium prsccipuc dc populo Israel videront, di-
Dontini ct Salvatoris nostri diccntis : Ite, doccle cunl ad Dominum : Domine, quis cretlidit auditui
omncs yfiiitcs, ba.pliz.anlcseos ii\ nomine Palris, et noslro ? Et si ad personam ipsorum Prophetarum rc-
Filfi, ct Spirilus sancli (Mallh. xxvm ; Marc. xvi ). feruntur hse.cverba, quasi qui apud Doininum con-
llocc sunt crgo cvangclizantium hona. Sedquoniatn ot queranlur quodhis qusede Chrisio prophelaverint,
ipsc honus nunlius dicilur, et nuntiare debonis, illai neir.o aul admodum pauci cx populo illo credi-
sit ralio quod non soltim bona nuntiant, sctl ct'. dcrint, non videbitur alienum. Aut non cst putau-
bonc bona nunliant. Sunt cnim nonnulli qui annun- (hini, quia Moyscs dioat ad Dominum : Doniine,
tiant quidcm, et piocdicant dc Patre ct Filio ct Spi-- V"\ iicino credidil audiliii meo? Si enim credidissent lit-
ritu sancto; sed non sincere, non integre : ul sunll leris mcis , crcdidissent ulique et Chrisio : de ipso
onincs hoerctici, qui Patrcm qttidem ct Filiutu, ctt enim ego scripsi. Ergo fides cx auclilu, audiius au-
Spiriftim sanctum annuntianl, scd non bcne, ncqiie: tem pcr verbum Chrisli. (Orig.) llic verbum Chrisli
fidclilcr annuntianl. Aut enim male separant FiliumI prdedicationcm de Cbristo significal; ncquc enim
a Patre, ut alterius nalurse Patrem, altcritis Filiumi illi soli crediderunt qui vcrbum ab ipso Chrislo
dicanl: aut malc confundunt, ut vel cx tribus com Domino loquenlc audierunt; sed multo jilurcs sunt
positum Dcum, vcl trinac tantummodo a.ppellatipnis 3 qui aliis eum proedicantibns audiermit, sicul ct
in eo cssc vocabuluin puient. Qtti aulem bcne aii- ipsc Dominus pvsedixcral loquens ad Thomam : Quia
nuntiat bona, propriclates quidem Palri et Filio ell vidisti me, inqtiit, crcdulisli; bcati non videntes et
Spiritui sancto suas cuique dabil; nihil autem diycr- credentes (Joan. xx). Omnc crgo verbuni quod
silalis esse confitcbitur in substantia vel natura. Apostoli, et si qui alii ab ipso accepla gratia de Chri-
Qui ergo ita annuntianl Evangclium, non solum i* sto prsedicaverunt, vcrbum Chrisli essc pronuntiat.
bona annuntiant, scd bcne et dtgne annuntiant bona. Sed et in Ecclesia si quis sapicniiam, qiuc ex Dco est,
Scd non omnes obediunt Evancjelio.(Ambr.) Vcrtini ii p. et veritalem Dei loqualtir, si quis viam Dci, qtise
cst, quia quamvis illustretur mundus splendore dis- Christus esl, doceat, et justiiiam ejus cxponat, sine
ciplinse Dominicse; sunt lamen qui repugncnt, qui >' dubio quod loquitur, vcrbum Christi cst. Sed dico :
lumen tenebras vocent. Horuni enim sic errorcc Nunquid non audierunl ? ( Ambr.) Hoc est, audie-
acies obtusa est menlis, ut nec veri luminis reci- runt, et credere nolucrunt. Quamvis cnim fides ex
pianl splendorem. Quos accusatEvangelium,dicens : auditu sit, sunt tamen qui audientes non credunt.
Lux in tenebris lucet, ct tenebrmcam non comprehen- Audiunt enim et non intclligunt, quia malcvolentia
derunt (Joan.i). [Orig. ] Ncque enim onines cxx obcoecatum est cor illortim. Et quidem in omnem
Genlibus Evangelio credidenmt, neque omnes exx terram exiit 'sonus eorum, et in fines orbis terrcu
Isracl: plures tamen, et nmlto plures ex Genlibus, '. verbaeorum. Usque adeo praidicationem Dei a Ju-
quam Israel. Domine, qitis credidit auditui noslro ? doeisauditam csse lcstatur, ut eiiam implctum or-
(Ambr.) Hoc est, quis credidit qtise audivimus abs »s hem divina annuntiatione pronunliel; ipsa enim
e et loquimur? Firniavil prophclico exemplo, Ju- t- fahrica niundi praedicat Creatorem. Quod oiiiin Psal-
dseos esse contradiolores evangeliciu vcrilalis. Lex
x mo;;raphus de creatura dixit, hoc Aposiolus de
eniin Judajos increpal; quia sicul fuit apud veteres,3, evangolistis , quia ubiquc audita cst, ot perve-
nit in omnem locum praedicatio nominis Christi. A snm esse assecutam,per quam zelum passi iracundia
Ubi enim prsesentia hominis prsedicantis defuit, distendercntur, ut malilisc et.incredulilalis suae mer-
sonus tamen et fama pervenit, sicut pervene- cedes exsolverent. Ntilla enim res sic consumit Iio-
rat opinio factarum virtutum in Êgypto ad om- minem, ut zelus, quem ideo Deus ultorem posuit
nes gentes, tesle Rahab meretrice (Josue n). Si incredulitatis, quia grave peccatum est. Nam semper
enim in omnem locum pervenit, non potuerunt non in iram missi excruciantur, quando audiunt legem et
audire Judaci apostolicam pracdicationcin , ut nemo prophetas ad nos perlinere, qui Christum credimus,
ex his excttsatus sit a crimine diffidentioc.(Orig.) Po- (Orig.) Sed videalur fortassis gentem a Deo fidei
lest ita intelligi, quia terram imperitos quosque et merito et devotionis electam Moyses injuriosius com-
indocibiles homines dicat,ad quos nonverba,in qul- pellasse, cum dicit in non gentem,ct ita nihili du-
bus ratio fidei contmelur et explanalio sapientim, ccre, ut nec gentem eam appellare dignetur; aut si
sed sonus fidei simplici prsedicalione pcrvcnerit: fi- appellet, insipientem nominarc : sed non est in-
nem vero orbis terrarum eruditiores quosquc, et juriosus Moyses, utpote amicusDei, erga elcctos
prudenliores appellaverit. Finis enini pcrfeclioncm ejus : nec contumelia videbilur in sermone, si ralio
indicat rerum. Ad bos ergo tales non soiium vocis, sed sermonis appareat. Unaquoeque gens, verbi causa,
verba et rationem pervenisse pronuntiat, qui utiquc B jEgyptiorurn, aut Syrorum, aut Moabitarum, pro co
audienles sermonem fidei, etiam perscrutari possunt quod propriis terminis, et Hngua, et habitu, etmori-
et perquirere Scripturas divinas, ut cognoscani eo- bus, alque inslitulis discernitur, gcns illa vel illa
rum verborum , quse eis per Apostolos annuntiala appellalur, et neque Syri jEgyptii.atiquando dicun-
sunt,verilatem. El hanccssein hisdifferenliamsciens tur; neque Moabilse Idumaei appellanlur; aut Arabes
Apostolus, id est, in sono et verbis, qtiodam loco ita Scylhae. Christiani vero non est una gens , sed cx
dicit : Et sermo meus et prwdicatio mea non fuit in omnibus gentibus unus populus : et ideo Moyscspro
suasoriis sapientiw verbis, sed in ostensione Spirilus sumroo honore non gentem eam nominavit, quki npn
el virtutis (1 Cor. u): ut oslenderet verbum quidem erat una gens, seo, si ita dici polest, omnium.gen-
esse, quo per virlutem Spiritus sapientia Dei luci- tium gens. Verum exclutli videbimtir in his quae
dius explanatur; praedicationem vero hanc esse, de subsequuntur, ubi dicit : In genlcm insensalam, in
qua dicit Propheta, qtiia in omnem terram exivit so- iram vos inducam : quod et genlem eam, et insi-
nus eorum : in qua scilicet simplex est annunliatio pientem nominaverit. Verum ne in hoc qiiidem fa-
fidei,et simplicioribus quibusque sufficiens.Sed dico : imiilusDei Moysescontumeliam facit populo Dei; sed
Nunquid Israel non cognovit? (Ambr.) Hoc est, co- pwevidebat in spirilu, quoniam si quis vult sapiens
gnovilne? quia per supradicla testimonia genus Israel C csse in hoc mundo, insipiens fieri debet, ut sil sa-
incredulitatis causa arguit, cum dolore de omnibus picns apiid Deum : quia non cognovit mundus per
Israelitis queri videretur, non negat Israel cogno- sapienliam Deum, placuit Deo pcr stutliliam prw-
visse et assecutum esse quod illi promissum fuerat dicalionis salvos facere credentes (I Cor. i) : et quia
ih lege : sed eum qui spiritu magis Israel est, quam pcr praedicationem crucis Christi, quse cst stultitia
carne, quem et Deus proescierat crediturum. Omnes gentibus, congregabitur populus qui fiat in hoc
enim audierunt, et non omnes crediderunt; ideo : mundo slultus.ut sitsapiens apud Dcum. Irascuntur
Primus Moysesdicit, in canlico Deuteronomii: Ego ad ergo Judsei quodipsis excusantibus et refutantibus, ad
wmulationemvos adducam in non gentem, in gentem convivium regis invitalse sunt gentes.non aspicientes
insipientem, in iram vos mittam. (Aug.) Quod autem ad ea quse dudum de hoc mysterio Isaias audet et
dicit, secundum Moysi testimonium': Ego ad wmu- dicit: Inventussum a non quwrentibus me:palam ap-
lationem vos perducam in non gentem; in gentem parui inler eos qui me non interrogabanl. (Amb.) Quo-*
insipientem, quia cum esset gens insipiens omnls niam supra verbis Moysi usus est de exclusione Ju-
populus idola colens, tamen gentilitatem credendo dseorum, ad hoc quoque Isaiae prophelse excmplum
deposuit. Unde etiam illud est: Si igitur prmpntium subdidit, ut de cjus proseculione apertius doccrct
"
justitias legis custodial, nonne prwputium ejus in Deum, expulsis Judaeis, ullro gentibus gratiam 6b-
circumcisione deputabitur? Ul sit hic sensus : Ego tulisse ad opprobrium et necem Judseorum : hoec
in oemulalionem vos adducam in eam genlem, quae enim Isaias ex persona Chrisii teslatur. (Orig.) Sed
non est gens facta, deponendo genlilitatem per fi- quod ait Apostolus, Isaias audet et dicit, videamus
demChristi,cum fuisset gens insipienscolendo idola. quid audeat, vel quse hic Prophetse doccatur auda-
(Ambr.) Indignantis verba sunt, propter quod sem- cia. Si intendamus verhis beati Stephani dicentis :
per diffidentes inventi sunt Judsei: et omnibus malis Quem enim prophetarum non persecuti sunl patres
unam assignat generationem et causam; dum prse- vestri, qui annuntiabant de adventu jusli ? (Acl.
sentes increpat, ibidem tangit magis futuros,ad quos vn) tunc Isaise intelliginius audaciam, qui persecu-
hoc pertinet. Omnium enim horum una damnatio tionibus et morte proposita ausus est tamen de ad-
est, si perrnanent in diffidentia. JSmtdalio ergo illis ventu jusli proedicare, et pro bono etiam audct
nata esl invidentioe, dum vident gentem, quse prius mori; in qtto tamon simul et illud ostenditur, quia
quia sine Deo fuit, sensu brttta evat, Deum suiim ap- non (ut aliqui puianl) Prophetae nesciebant quid di-
pellare,qui fuerat Judaeorum; etdonum iilis promis- cerent, et quasi alienato sensu suo prophetabant»
Quod enim dicit Apostolus de Isaia, quia audet et di- Aj quia non idcirco repulsi sunt, quia gcntis sint Israel,
cit, hoc indicat quia mortem contemncns et perse- sed quia incrcduli fuerint, ait : Non repulit Deus ple-
cutioncs, quae inferebantur, quamvis sciret sibi im- bem suam quam prooscivit; et ut hoc pra:scnti proba-
niinere periculum, audet tamen et proedicat verbum ret exemplo subjungit: Nam et ego Israelita sum ex se-
Dei; sicut et ipse Paulus dicebat: Scio quia vincula mine Abraham de .tribu Benjamin, et lamcn fidem
et carceres manent me in Hierosolymis, sed ego non Jesu doceo, et annuntio quia est ipse Christus. Quod
facio chariorem animam meam mihi(Acl. xx); sic ergo si mihi non obfuit quia sum Israelita, ex scmine
ct lsaias,sciebat quidem secandum se esse,et inter- Abraham , quominus Christo crederem, et ex fide
ficiondum ab impiis; audet tamen, et ex persona ejus justificarer; certum est enim quia non repulit
Christi dicit: Inventus sum a non qumrentibus me. Deus plebem suam quam prmscivit. (Ambr.) Exem-
Certum est autem, quod genles erant quse Chri- plo suo docet parlem Israel salvatam quam pronscivit
sluni nec quaerere noveranl, nec de eo interrogare Deus salvandam, aut adhuc posse salvari; et partem
didiccrant. lnvenerunl tamen quem non quaesie- Israel propter jugem diffidentiamperditioni deputatam.
runl, quia ipse eos prior qua>sivit. Paslor est enim Non reputit Deus plebem suam quam prwscivit; hoc
bonus, ct ovem quae perierat requisivit; et sapientia est, quod dicit Saivator : Pater, quos dedisti mihi,
cst, qusc drachmam perdilam qusesivit, et quaerens 1B custodivi, et nemo ex his periit, nisi filius perditionis
invenit (Joan. x; Luc. xv). Judaei autem usque ad» (Joan. xvn). Ita et hi quos praesoivit Deus credituros,
huc quoerunt de Christo, et interrogant Scripturas de nemo ex his a promissione repulsus est, quia sic fa-
co, ct non inveniunt, quia crux ejus Judseis est scan- ctum est, sicul praescivit Deus futurum. (Orig.) Ve-
daluin. Ad Israel autem dicit: Tola die expandi manus rum ne parvum videretur, quod exemplo sui non esse
tneas ad populum non crtdentem, et contradicentem repulsarn plebera Dei docebal Aposlolus, validiora
mihi. (Ambr.)IIic Israel carnalisest, hoc est Abrahaei requirit exempla, et dicit:
filii, sed non secundum fidem ; nam Israel verus et An nescitis inElia quid dicit Scriptura ? Quemadmo-
spirilualis est qui credcndo videt Deum. Tota die, dum interpellut Dominum adversus Israel ? Domine,
seraper significat; semper enim correpti sunt. Pro- prophetas tuos occiderunl, altaria tua suffoderunl : el
plerea increpantur non credituri, ut sciant quia ipsi ego reHclus sum solus, et qumrunt animam meam.
sibi causa sunt perditionis. Polest hoc et de Salvato- Sed quid dicit itli responsum divinum ? Reliqui mihi
rc accipi.qui, in cruceextensis manibus, interflcien- septem millia virorum qui non curvaverunt genua anle
tium cum peccalum arguit. Causa enim illa clamat; Baal. (Ambr.) Aperta sunt hsec : oslendit euim non
sceleratum facinus Judacorum superius, quod aususi solum Eliam remansisse, qui devotus Deo non adora-
sit dicere Isaias de his , qui Dei fuerant inimici,, ^ verit idola (III Reg. xix): sed et multos qui in fide
ostendil hos amicos fuluros, et eos qui Israelilae di- Dei permanserunt, sicut et ex Judaeis non pauci cre-
ccbanlur, propter quod inobedienles erant, ut inimi- diderunt. Huic rei et historia congruit, quia multi
cos abjiciendos. per speluncas occullati sunt propter Achab regein
Samariae el Jezabel uxorem ejus, qui pseudoprophetis
CAPUT XI.
credentes, Dei prophetas persequebantur, el populuui
Reprimil Aposlolus insultalionem gentilium conlra( ad idololatriam hortabanlur. Sic igitur et in hoc tem-
Judmos, et ponit Judmorum prwsenlem excwcalio- pore reliquim secundum electionem gratim salv.mfaclw
nem, concludilqut capilulum hoc profunditas sa- sunt. (Orig.) Ostcndendum ergo pr"oviribus nobis cst,
pientim divinm. quomodo sicut faclum est sub Elia, ubi oinnem po-
Dico aulem : Nunquid repulit Deus populumi pulum Propheta simul putaverat repudiari, inveniun-
»s«»i ? Absit. (Aug.) Quod aulem ait: Nunquid repulitt tur scptem millia viri, qui permanserunt in Te-
Deus plebem suam? Absit; nam et ego Israelita sum,, stamento Dei, sic factum esl etiam in advcntu Christi,
ex semine Abraham, de tribu Benjamin, ad hoc re- et his temporibus quibus praedicabat Paulus. Et vide
ferlur quod superius dixit: Non potest aulem exci-- si forte possumus Joannem Baptislam, qui Salvalori?
dere verbum Dei: non enim omnes qui sunl ex Israel, hi'i praecessit advenlum, ponere loco Elioe : quandoqui-
sunl Israelilm; neque quia sunt ex semine Abraham,, dera et Evangelium lale ei testimonium perhibet, quia
omnes filii; sed in Isaac vocabitur libi semen : ut de• in spiritu et virtute venerit Eliw (Luc. i), ct ipse
jpso scilicet populo Judaeorum illi deputentur in se- Dominus dixerit de eo : Et si vullis scire, ipse cst
men, qui Domino crediderunt. De hoc i.cm di- Elias : qui habet aures audiendi, audial (Matth. xi).
cit superius, reliquim salvm fienl. (Orig.) Quoniam ex; Hic ergo qui in spiritu et virtute venerit Elioe, in-
his quae supra dicla sunt vidcrctur forsitan populus> tanlum dcsperaverat de populo illo, ut non eos di-
Judaeorum repulsus esse a Deo, nec aliquid spei ge- ceret generationem esseAbrahse, sed gencrationem
rere, si quidem in aemulationem induxerit eum Deus3 viperarum, et his adderet: Nolile dicere, quiu patrem
in non gentem, et in iram, in geulem insensalam,, habemus Abraham. Dico enim vobis quia polens esl
et inanifestus factus sit his qui eum non quaerebant,, Deus de lapidibus istis suscitare fiiios Abrahw (Matth.
et inventum sit ab his qui de eo non interrogabant : III). Huicergo ista de populo conqucrenti respondca-
proplerea Apostolus volens isla curare ct oslcndcre,, tura Domino eiSalvalorenostro: Ego scio, quos elcye-
iruia supersit salulis via populo Israel si credaut, ett rim; et itermn : Ovesrnete vocem meam audinnt, el etjo
4521 ENARRATlONUMIN EPP. PAULl LIB. VI. - IN EPIST. AD ROM. \mb
prwcedoeas, et sequuntur me mem; et iterum: Ilabeo A I interveniente concessa. Alioquin gralia jam non est
alias oves quw non sunl de ovili hoc : oporlet me gratia. Verum esl, quia si merces est, non esl gratia;
et illas adducere (Joan. x). Quid autem et ipse nu- sed quia merces non est, sine dubio gratia est; quia
merus seplem millia virorum indicet videamus. veniam dare peccantibus, non est aliud quam gratia :
Seplenariusnumerusad requiempertinet. «Inseptima et his qui non requirunt, sed offertur illis, ut credant.
enim die requievit Deus.»Audi ergo, et Christus cre- Duplex ergo gratia est, quia hoc competit Deo, qui
denles sibi quomodo invilat ad requiem, et dicit: ahundat misericordia, ut et requirat quos gratis cti-
Venitead me, omnes qui laboratis et onerati estis, et in- ret. (Orig.) Sciendum est opera quac Paulus repu-
venietis requiemanimabusveslris(Matth. xi). Ad istum diat, et frequenter vituperat, 'non esse opera justitise
ergo seplenarium numerum pertinet omnis qui veniens quaemandanlur in lege : sed ea in quibus hi qui se-
ad Christum deposuit onera peccati, et requiem salu- cundum carnem legem custodiunt glorianlur, id est
tis invenit. Recle ergo Apostolus dicit, quia sic et circumcisio carnis, vel sacrificiorum ritus,*vel obser-
in hoc tempore reliquim secundum electionemgraliw vatio sabbatorum et neomeniarum. Haec et hujus-
salvm factm sunl : reliquias dicens eos qui ex cir- modi crgo sunt opera ex quibus dicit nemineni po-
cumcisione crediderunt, tam Apostolos cum quibus tuisse salvari, el de quibus in prasenli loco dicit,
se quoque annumerat, quam et caeleros qui cnm ipsis B ' quia non ex operibus : alioquin gratia, jam non fit
secuii sunt fidem Christi. Sed quod dicit secundum gratia. Si enim per liaec quis juslificalur, non gratis
electionem gratim salvas faclas esse -reliquias, hoec justificatur. Qui autem per graliam jusiificatur, ista
mihisuperfluanon videtur esseelectionis adjectio:po- quidem opera ab eo minimequoeruntur; sed obser-
tuit enirn dicere : Reliquim per gratiam salvm factm vare debet ne accepta gralia inanis fiat in co, sicut
sunt; sed ostendit per hoc esse gratiam et sine ele- et Paulus dicit, quia gratia ejus in me inanis non
ctione et cum eleclione. Nam omnes quidem qui per fuit, sed ampliusquam omnesitli taboravi(I Cor. xv). Et
fidem salvantur, per gratiam sine dubio salvanlur: iteruih addit tanquam memor gratise: Non ego, inquit,
qui autem per electionem gratioe salvantur perfectio- sed gratia Dei mecum. Non facit ergo inanem gratlam
res animaemihi videntur ostendi. Sicut enim Israel i)le qui digna ei epera subjungit, et gratise Dei non -
dicilur omnis qui descendit de genere Israel; ille existit ingratus. Qui enim post consecutam gratiam
aulem verus Israel est, qui mente pura, et corde peccat, ingratus fit ci qui prsestitit gratiam; si au-
sincero videt Deum : ita etde hoc accipere possumus, tem non inanem feceris gratiam, multiplicabitur tibi
quod omnes quidem qui ad fidem veniunt Christi, gratia, ct tanquam mercedem boni operis graliarum
per gratiam veniunt: qui vero donum gratiae operi-., mullitudinem consequeris, sicut et ipse scribit Pe-
bus virtutis, et puritate cordis exornat, iste non so-, trus in Epistola sua dicens : Gratia vobiset pax mut-
luin per gratiam, sed per electionem gratise sal- tipliceturin recognitioneDei (II Petr. i); et iterum ali-
vari dicetur a Christo. Denique et ipse apostolus bi: Ut boni disoensalores multiolicis gratiw Dei (I
Paulus, si quis eum in verbis suis diligenter observet, Petr. iv).
videt quomodo hujusmodi distinctionibus ulitur; alibi Quid ergoest? Quod qumrebatIsrael, hoc nonest con-
secundura carnem nominans Israel, alibi super eoi secutus: clectioaulem consecuta est: cmleri vero excm
camis omnino non faciens mentionem, sicut in prae- cali sunt, sicut scriptum est: Dedit illis Dominus spiri-
senti loco, ubi cum diceret, quia non repulit Deus tum compunclionis; oculosut non vidcant, aures ut
plebem suam, et nobililatem Israeliticoe animse vellet non audiant, usque in hodiernum diem. Et David di-
exponere ait: Nam et ego hraelita sum. In secunda cit: Fial mensa eorum in laqueum, el in captionem, et
vero ad Corinthios, ubi quibusdam de Israelitico gein scandalum, et in retributionem illis. Obscurentur
nere secundum carnem gloriantibus cogilur respon- oculi eorum ne videant, et dorsum eorum semper in-
dere, vide quae praemisit (// Cor. xi): Quw loquor, curva. In his Apostolus Israel in duas dividit parles ;
inquit, non secundumDeum loquor, sed quasiininsi- quaruni unam eleclionem vocat, quse consecuta sit
pientia in hac suhslantia gloriandi. Quoniam quidemi T\ quod quaerebat: aliam csetoros appellat, qui non so-
mutli glorianlur secundum carnem; et ego gloriabor. lum consecuti non suntquod quserebant, sed excaecali
Et post aliquanta dicit: Hebrmi sunt, et ego; Israe-. sunt spiritu cempunctionis. Quibus etiam Deuin de-
litm sunt, et ego; semenAbrahmsunl, et ego. Sic ergoi disse dicit <oculos, ut non videant, et aures ut non au-
ubi de Israel loquebatur, illo interiore homine (talis; diant, usque in hodiernum diem, » hoc est, usque ad
enim est plebs illa quam praescivit Deus, et non repu- consummationem saeculi. Sed quseslio nobis move-
lit), non dicit secundum carnem lsrael: ad eos vero» tur, quomodo de bono Deo digne videatur dicluni,
qui in carnis genere gloriabantur praeniisit quod de> quod ipse dederit oculos residuo Israel quibus um;
hujusmodi gloriatione neque secundum Deum loque- videat, et aures quibus non audiat. Et vrde ne forio
relur, nequc in sapientia; sed, ut ipse dicit, in insi- hsec magis retributio sit, et merces incredulitatis,
pientia. Tales sunt ergo reliquiae « quoe secundumi secnhdum ea quoe in superiorihus exposuimtis, ubi
eleclionem gratiae salvsefactse sunt. » Et addidit: Sii dicitur, quia non probaverunt Dettm habere in
aulcm gratia, jam non ex operibus. (Ambr.) Manife- notiliam, tradidit eos Deus in re\yrobum sensum.
stum est quia gralia Dei donum est, el non debitai Et bic enim oculos et aures coi-Jfs, nou corpo-
liicrces opcribus, sed gratuita ratione, liiiscricordiai ris dicil, quibus excaecatt suut et nou audkint, hi
utiquc qui Christum videntes in corpore, et audientes A i per id quod vidcl, conditorem ejus agnoscere, et col-
doctrinain ejus, neque credere operibus quse vi- laudare crealorem, vcl conferre ad spectatula circi,
debant, neque verbo quod audiebanl obedire, volue- vel thcatri, vel quarumlibct sordidarum oblectamenta
ruiit.Veruin de hae ipsa quseslione sufficienter anobis visiontim, quibusautadlibidinem aut ad rapacitatem,
in priniis Epistolae hujus parlibus dictum est. Ubi vel alia quaequc vitia animus inflammetur : ita inihi
lamcn scriplum est hoc ipsum quod dicit Apostolus: intellige etiam aniniac oculos, quibus alii quidem
Sicut scriplum est: Dedit illis Deus spirilum compun- utuntur ut verbum Dei et doctrinam veritatis agno-
ctionis, oculos ul non videant, et aures ul non audiant scant, ac sapientia; ejus quotidie capiant profectum;
usque in hodiernum diem ; cgo haclenus invenire non alii vcro uiuntur his oculis in contrarium, exer-
potui. Si quis vcro diligeutius quam nos intendit centes scilicet semetipsos quotidic, cl inquirentes
in Scripturis divinis, si iuvencrit, manifcslcl. Pulo quomodo dogmatavcrilalisinfringant, el fidemChri-
tamen hoc-modo dixisse Apostolum : Cmteri vero sti quantum ipsis vidclur impugnent. Ponainus
excmcali sunt; etsicul scriptum est de eis : Deditillis ergo aliquem orare pro his, qui perspicaces et ar-
Deus spiritum compunclionis .*ut suis verbis dicere gumcntosi sunt in falsa scienlia, et dicere : Det illis
videalur dedtsse eis Deus spiritum compunclionis, Deus oculos ul non videant perversi scnsus acumi-
sccundum ea quoe de csecitate oculorum, et auditu B > na, et aures ut non audiant, mandacii scilicet nia-
aurium per Isaiam dicta sunt. Isaias enim ita dicit: gistros, et obscurenlur oculi eorum ne videant: non
Vade, et dic populo huic : Auditu audietis , et non tibi videlur aiiiplcctcndus is qui hoec optat eis, per
inlelligetis ; et videnles videbitis , el non videbitis. quae eorum pcccala minuantur? Multo enim melius
Incrassatum esl eniin cor populi hujus, et auribus suis cst non sapere, quam male sapere. Non, inquam, tibi
graviter audierunl; el ocidos suos clauserunt, ne forte videlur quod Marcion qui adversum crealorem Deum
videant oculis, et auribus audiant, et corde inlelligant, blasphcma scripta coinposuit, vel Basilidos vel Va-
et convertanlur, el sanem eos (Isa. vi). Nunc ergo lenliiius, vel caeteri auctores pravorum dogmatum,
sensum Isaioe videtur Apostolus suis quidem sermo- beati fuissent, si non illos quibus male sapuerunt,
nibus protulissc; sed quia Prophetae sensum dicebat, cordis oculos habuissent ? De his euirn Isaias dicit:
addidisse : Sicut scriptum est. Simililer autem et de Vm scribentibus ; scribenles enim nequitiam scribunt.
his facil quse per David dicta esse pronuntiat; ait (Isa. x). Simililer aulem el pro his qui male docent,
enim : El David dicit: Fiat mensa eorum in laqueum, et male loquunlur, orat David in Psalmis, el dicit:
et incaptionem, et in scandalum, et in retribulionem Mula efficiantur labia iniqua, qum loquunlur adversus
illis. Obscurentur oculi eorum ne videanl, et dorsum juslum scelus in superbia et conlemplu (Psal. xxx).
illorum semper incurva. Quod enim dicit: Fiat mensa ^ Sic crgo et de Israel dicitur : Obscurenlur oculieorum
eorum in laqueum, et in caplionem et in scandalum : ne videant, et, Deteis Deus «oculos ut non videant.»
in captionem in psalmo non habetur scriplum; neque Ha:c, quanluni ad oculorum csecitatem perlinel quse
in noslris LXX intcrpretum exemplaribus, neque in male videnti incredulo Israel tanquani pro reniedio
Hebroeorum.Et rursum in psalmo habelur: Fiat mensa quodam dari a Deo videttir, dicla siirt. Nunc etiain
eorum coram ipsis in laqueum : Aposlolus autem non de mcnsa quse in laqueum et in caplionem, et in
posuit coram ipsis. Haecde sermonuin ordine et as- scandalum, et in relributionem eis fieri dicitur, vi-
sumplorum testimoniorum qualilale memoravimus, deamus. Sed primo ad eos pauca dicenda sunt, qui
ut oslcndamus per singula, quod auctoritas aposto- allegorias in Scripturis divinis refutant, et ridere
lica nequaquam Hebrseoxum exeraplaribus fidem solent eos qui non in omnibus sequunlnr historicum
facit, nec verbis semper interpretum servit, sed sensum. Dicant ergo nobis, si mensam hic Judseorum
Scripturarum sensum verbis quibus compelit ex- illam dicit Propheta in qua prandcre vel ccenarc
plicat. Nunc ergo videamus quomodo propositi ca- solent, ut ipsa eis fiat in laqueum ul capiat eos ;
pituli sensus debeat explanari. Gafccitatemcordis, vel si ipsa mensa efficiatur eis in retributionem, ut ab
quia reliquus Israel, hoc est, qui nOn credidit, excoe- rt ipsa pro his quoedcliquerunt recipianl ultionem; vcl
catus est, duobus propheticis testimoniis probat, vel1 quomodo eis in scandalum sit cxponant. Quod si de
quod ex Isaia, vel quod ex David videtur assump- his singulis cxplicare se non valent, et risum suum
tum, et in utroque unus quodammodo sensus expo-- in confusionem viderint versuin, tunc nobiscum pa-
nitur. Naui et hic oculi eis danlur quibus non vi- ritcr veniant, et requirant de Scripturis divinis,
deant, et aures quibus non audiant : et illic opta- qualiter mensa hscc Israel possit intelligi. Nobis
tur ut coraiu ipsis mensa eorum fiat in laqueum,, igitur pro caplu sensus nostri ita videtur, quod omnes
et in captionem, et in retributionem , et in scanda- Scripturae quse ante adventum Domini erant apud
lum ; et ut obscurentur oculi eorum, ne videant. Ets Israel (primis enirn credita sunl illis elcquia Do-
quomodo haee digue credantur dici, et maxime exL miiii), etomne quod appellatur vetus Teslaineiilum
persona Ghristi in psalmo, non otiosum videtur mensa est Isracl: in qua mensa si quis volebat edere
ostcndere. Vide ergo si hoc modo possumus expli- verbum Dei, appositis sibi legis et prophetarum ser-
care quod quseritur. Sicut oculis corporeis utitur! monibus pascebatur. Et hanc puto esse mensam de
unusquisque ad videndum sive bona, sive mala, ett qua dicit Salomon: Si sederis cmnare ad mensam
iu potestate habet vcl elevare oculos ad coelum, ett potenlis, intelligibiliier intellige qum apponunlur
1525 ENARRATIONUM1N EPP. PAULl LIB. VI. — IN EPIST. AD ROM. 1520
tibi, el miila manum luqm, sciens quia tcdia te parare A sibilitate sumamus, fial in laqueum, vol in relri-
oporlet(Eccti.xx&i). Sed et Salvator,ubi dicit : Cum butionem, vel in scandalum, si non inlclligibiliter,
manducaveritis et biberilis ad mensctm mectm, quid et ut dignum est, mundos ex ea, el puros ac spiri-
aliud mensam ejus intelligimus, nisi ubi dignos et tales cibos sapienlia: capiamus ; etiam illud pariter
eosqui caperc possunt verbum sapientioe, et rerum observantes, ne immundis et sordidis veslimentis,
scicnliam,docet?Hocct inProverbiisSalomon de sa- id est, corpore aut corde polluto ad mensam sapien-
pienlia protestatur, dicens : Sapienlia cedificavitsibi liie consideamus ; sed speciem futtiri in ceelis con-
doinuin,et supposuil columnasseplem;immolavitvicti- vivii jam nuncmeditantes, per coiiversionem et poe-
mcts suas, miscuil in cratere vinum snum,'et paravit nitenliam indumenla quolidie mundiora el nuplialia
mensum suam (Prov.ix). Omnis crgo Scriplura proepareinus , quibtis utentes, aulam sapicnlio:, et
mensa est sapientia:. Sed videamus quomodo hanc thalamos lilii regis intrare mereamur.
mcusam orat David fieri Israelitis incredulis in con- Dico ergo : Nunquid sic offenderunt ut caderent ?
speclu eoruni in laqueum, et in scandalum, et in ca- Absit: sed illorum dclicto salus genlibiis, ut illos wmu,.
ptioucm, ct rclribulioiiem. Fit eis in laqueum Scri- lentur. (Amhr.) Hoc dicit, quia non sic diflidciunt,
ptura divina, cum lcgunt oa quao de Chrislo prout nunquam jam credercnt, id csl, non ita propter
plictata sunt : Ilic wdificabitcivitatem mcam, et cap- B *• improbitalem suam coecalistint, ut curari non pos-
tivitatcm populi mei convertct (Amos. ix) ; ct dicuiit sent, sicut et diabolum Iegimus cecidissc, dicenle
non csse hsec sub Jesu complela. Ncquc cnim sedi- Isaia prophela : Quomodocecidisti tle cwlo, Luciferi
ficavit, aiunt, civitatem Dei, ncque captivilatcmpo- (Isa. xiv) casum et apostasiam significans. (Aug.)Non
puli revocavit. Sedhaecdicunl, quia sedenlcs ad men- ergo hos sic offendisse dicil, ut caderent, sed offcn-
saui potenlis non faciunt illud quod admonuit Salo- sionis suse causa ad lempus obtusos. Non idco
mon, ut inlclbgibililer inteliigant quoc apposita siint dicit, quia non ceciderunt; sed quia casus ipsoruiit
eis. Non enim visibililer hoec,sed intclligibiliter, hoci non fuit inanis, quoniam ad salutem Gcnlium profi-
est, spiritaliter facturus prophelatus cst Christus. Nam cit. Non ergo ita deliquerunt ut caderent, it! cst, ut
sedificavitvere civilateni Dei, scd cx lapidibus vivis, tantummodo caderent, quasi ad pcenam stiam soltim,
ex quibus suscitavit filios Abrahoe, et ex ipsis acdi- sedut hoc ipsum quod ccciderunt,prodesselGcnlibus
ficavitEcclcsiamDei; etconvertitcaptivilalempopuli, ad salulem. (Orig.) Et quomodo ex illornm dclicto sa-
eorum quos in peccatis captos Diabolusdclinebat. II- lusGentibus detur, ostendit: Vt illos, inquit, ccmulen-
lisergonon ita intelligentibus, mensa hsecScriplurse; tur : hoc est, ut conversionem Gentium vidcntcs, et
divinse facta est in laqueum et in captionem. Potestt testamentum Dei, quod ipsi prius acceperant, illis
autem et illa captio meuscehujus videri, qua Domi- G l traditum, etlegem ac Prophetas apud eosmajorc et
nus eos cepil, cum dixit ad eos : Quid vobisvidetur de; digniore haberi Observanlia, zelura capiant etiam ipsi
Christo ? Cujus filius est ? At illi responderunt: David. in novissimis saltem lemporibits ; et sicut nunc illo-
El Dominus . Quomodoergo, inquit, David dominumt rum lapsus salutem Gentibiis dedit, itaGehlinin fides
eum vocat,dicens: Dixit DominusDomino meo: sede ai et conversalio Israeli ocmulalioncm eotivefsionis
dexlris meis ? et non potuerunt ei respondere verbum i conferat et salutis. Observanduhi taineii est, qtlotl
(Matth. xxir). Fit autcm in retributionem eis hoec s aliud ponil Paulus offendere ac delinquerc, ct aliud
mensa, ul breviter dicam, secundum verbum Dominii cadere; et offensioni quiderii vel dclicto fenleditini
quo ait: Putalis quia ego accusem vos apud Patrem ? ponit : cecidisse autem eos, quasi desperatio ia hoc
Esl qai vosaccuset Moyses(Joan. v); et seciindum il- sit aliqua, non recepil. Dicit ciiim: Nnnquid sic offen-
lud quod Apostolus dicit: Quotquot per tegempeccave e derunt ut cccderenl? Absit. Sed iltorum deliclo salus
runl,per legemjudicdbtaUnr (Rom. n). Fit aulem ett gentibuskEtest miruih, quomodo in tot et talibus qtue
in scandalumeis meiisa hsechoc modo. Ex Scripturiss de eis omnis Epislolaelextus cxpohit; cecidisse tameii
didicerant Judsei, quia : Clirislus manei in mternum n eos neget Apostoltis. Scd vidctuf riiihi qtiod Paulus
-- cadendi differehtias bene novefit; et aliud sciat esse
(Joan. xh), Jesuni autein videntes in carne, et noii so--
lum in carne, sed et in hiortes et morte crucis (ICor.'. " cadere secundum illtid, quod scriptuin est : Seplies
xv) , scandalizabantur in eum nescientes quia etsi li juslus cadet, et resurget(Proii. xxiv); et ilertim : Noti
passus est ex infirmitate carnis, sed vivit ex virtute e inihi insttltare,inimica nlea, quia cecidi: et resurgam
Dei. Habcefgo singulel, quia noii iiitclligibiliter ac- (Mich. VII); et secundum quod JCfemias dicit : Nun-'
cepefuttt, quaj apposila sluit cis ad niensam poten- quid qui cadit, non ddjiciet itt resurgdt ? aut qui
tis, scandalizall surit, et ipsa Scriplurafum diviha- aversus est; non convertetur ?(Jer. VIII.) Sed ct Job de
nafum mensa facta esi eis ih scandalum, et obscu- semetipsd dicit : Tempore' cdhstituto paralum est ei
fati sunt oculi eorum, secundum ea quoe supra di- cudere sub aliis; et domum ejds diripi ab alienis; et iu
ximus, et dorsum eoruni curvatum est semper. quarto' Regnofurh libfd scriptUniest: CeciditEzechids
Neque enim deberent ulfra ccelum aspicefe, qui ihi ab elutionecordissui(IVReg.xx).Elon\ncshi casusdo
cfeatorem coeli peccaverunt, et in Dominiim nia- quibus in supradictis sermdhibus Scripturam proimn-
jestalis. Sed et unicuiquc nostrum verendum est,, liasse memoravimus, habent utique resurrectionem;
tte forte hsec divinoruni verborum mensa, ad qiiama. et avefsio Corum habet convefsionem : In prxscnti
vuleinur cdiisedisse, ut cibum verbi Dei pro pos- VOIDcapitulo, quasi sciens Apostolus quia si ccci-
1527 R. RABANIMAURIARCIIIEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 1S28
dissent, resurgere omnino non posscnt, ita negat A fitinl, alios diviles facil : otenim quoniam cum di-
eos cccidissc, et valde excusat in co quod dicit: videretgenlcsDeus,etdispergeretfiliosAdam,constiluit
Nunquid sic offenderunl ul caderenl ? Absil. Ne forte terminos gentium, etc, hmreditalis ejus Israel. Illis
ergo ad alium casum respiciens Apostolus, Israel ex- autem Angelis, quibus pars genlium fuerat distributa,
cuset et abneget cecidisse; illum fortasse de quo seducentibus quodammodo singulos quosque de
diccbat Dominus et Salvalor noster, quia victebam parte Domini, ac depravantibus, fecerunt eosoffen-
Salanam sicut fulgur, cecidisse de coelo (Luc. x); dere, ita ut diceret Dominus per prophetam : Facla
scd et illum de quo Isaias dicit: Quomodo ceciditde esl mihi porlio mea desiderabilis in exsecralione :
ccelo Lucifer, qui mane oriebalur ? (Isa. XIV.)Hic necessarium fuit ut illa refutala ac repudiata, esset
crgo tali casu negat cecidisse Israel. Illorum enim alia pars Domini super lerram, quse gloriam, et le-
vcl in flnc soeculi conversio erit liinc cum pleni- stamenta, et legislationem, et obsequia cultus Dei
tittlo gentium subinlraverit, et omnis Israel salvus fiet (quaeomnia divitiseeranl partisDomini) susciperet, et
(Rom. xi) : istius aulem qui de ccelo cecidisse pars Domini pro illa paric quseoffenderat vocaretur.
dicitur, ncc in flnc sseculi erit ulla convcrsio. Hunc Idcirco deliclum illorum fit divilice mundi. Nunc
ergo casum quem superius diximus, id est in quo enim jam non una Hebroeorumgens, sed totus mun-
qui cadct, adjiciet ul rcsurgat, similem esse buic B dus pars Domini effecta est. Sic enim Salvator
quam in ipso loco oflensionem nominat Aposto- dicit: Quia ego veni, non utjudicem mundum, sed ut
lus ailvertamus , et qtiem deliclum appcllat: quod salvelur mundus per me (Joan. xn). Et ne ambi-
inibi tale videlur esse. Si quando justus in tino guuni videretur mundi nomen, quoniam sscpequidem
aliquo victus, verbi causa, vel in fragilitate carnis, ad ccelum et terram, ssepe ad solam terram, inter-
vel alio quolibet delicto ceciderit, non tamen ideo dum vero etiam ad omnes homines mundi appel-
ab omni legis observantia discesserit, sed justitiam latio refertur : idcirco repetit Aposlolus, et mani-
lcncal, miscricordiam colat, fidem, pietatem, man- festius in quo dixerit mundum designal. Ait enim : Et
suctudinem servet, et Iegeni Dci mcditari non negli- diminutio eorum, divilimgentium; quod enim illisqui
gat: de hocpossumus diccre, quia Nunquid sic offendit offenderunt diminutum est et ablatum, ad divilias
ut caderel?Absit. Ita ct Israelitse, quamvis redempto- gentium collalum est, qui per -fidem pars Domini et
rom suuni ncgaverint, et eos qui ab ipso missi sunt haereditas ejus effecli sunt. Bene autem ad dimi-
ad praedioanduinsalutcm, lapidaverint et persecuti nulionem reddidit, plenitudinem, et non sine pro-
sint : tanon habenl adhuc aliquid residui. Est apud fundo quodam sensu populura Israel Paulus pleni-
illos medilatio legis, licet non credant, nec intel- tudinem vocat. In quo ego pro viribus meis tale
ligant; est apud illos et acmulatio Dei, licet non sc- G aliquid intelligo : nunc quidem donec omnes gentes
cundum scientiam. Et propterea dicit Apostolus,quia veniunt ad salulem, congregantur divitise Dei ex
rion sic offenderuntut caderent hoc est, ul ab oiniii credcntium mullitudine ; sed donec Israel in incre-
legis Dei observantia, vel meditatione penilus decli- dulitate persistit, nondum pleniludo portionis Domini
narent. Et hujusmodi casum deliclum nominavit. dicelur esse completa. Deest enim ad inlegrum po-
lilorum enim, inquit, delicto salus esl gentibus. Prop- pulus Israel. Cum vero plenitudo gentium subintra-
tcrea ergo et David sciens hujusmodi csse delicta, verit, et Israelin novissimo lemporeper fidem venerit
in quihus qui ceciderit resurgat; et esse alia, in ad salutein,ipse eritpopulus qui prior fuerat quidem;
quihus qui ceciderit non resurgat nec in consum- sed novissimus veniens ipsam quodammodo haeredi-
matione saeculi, diccbat: Delicta, sive lapsus, quis in- tatis et porlionis Dei plenitudinem complebit. Et ideo
telligit ? (Psal. xvm.) Sequitur posthoec : plenitudo appellatur, quia quod deerat in porlione
Quod si delictum illorum divitiw sunt mundi, et Dei, in novissimisipse complebit: et ita omnipotentis
diminutio eorum divitim gentium ; quanto magis ple- et boni Dei dispensatio delicta aliorum fructuosa aliis
niludo eorum. (Amb.) Manifeslum est quia si de- eflicit, sicut in prsesenli delicta Israel divitias mundi
liclurn illorum profuit mnndo, dum horum dispendio -facit, et diminutionem eorum divitias gentium.
plurcs habet bonos; quia multo plures sunt gentcs, D Vobisenim dico gentibus: Quamdiu quidem ego sum
quam Judoei; et diminulio eorum, quod est damnum gentium apostolus, minislerium meum honorificabo:
promissionis, divitise genlium, per id quod lucrali si quomodo ad mmulandum provocem carnem meam,
siinl vitam oeternam; quanlo magis plenitudo eorum! el salvosfaciam aliquosexillis. (Ambr.)Ostendit genti-
Apcrluni est qiiia magis dives erit mundus homi- busquo affectudiligat Judaeos:nam ministerium suum,
nilius bonis, si cl ii qui excsecati sunt, convertantur: quo Apostolus gentium est, honorificat; si propter
ex magna cnini parte salvabitur mundus. Mundus affectum generis sui data opera etiam Jndseos acqui-
bic homines significat, sicut dictum est de Salva- rat ad fidem : honoriflcentior enim fiet, si et illos ad
tore : Ecce lotus mundus abiit post illum (Joan. xn). quos non missus est, lucretur ad vitam. Patribus
[Orig.] Notanda est in his Dei sapienlia quomodo enim in laude maxima erit, si fralres invenerit,
apud eum ne ipsa quidem delicta et lapsus inuli- qui perieranl. (Orig.) Igitur quandiu apostolus est
liter cedunt; scd cum unusquisquc ex proposili sui gcnlium Paulus, niinisterium suuinillustrare se dicit;
libcrtatc delinquat, dispcnsalio divinsc sapientiaehoc et quid tam dignum, quam ul unusquisque ministe-
ipso in quo illi damno suoe negligcnlise pauperes rium suum quod per Dei providentiam suscipil.exor-
1S29 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VI. - IN EPIST. AD ROM. 1530
net?Exornai autem etillustrat ministerium suum, qui A (/ Cor. in;' Gal. iv); et per haec omnia illuslrando
beue ministrat. Sicut econtrario dehonestat ministe- ministerium apostolatus sui in acmulationem fidei et
rium suuui.et notabile facit, qui negligentcr et indi- zelum bonaeconversationis adducebat carnem suam,
id est secundum carnem cognatos, ut si non omnes,
gne ministraverit. Verbi causa, in ministerio Eccle- tamen salvos faceret ex illis. Sic ergo dum
sia:, diaconus, inquit, qui bene ministraverit, bonum aliquos
gradum sibi acquirit, et mullam fiduciam in fide Jesu pervigilem curam et jugem sollicitudinem erga do-
Chrisli. Si vero non bene ministraverit; hoc est,'si clrinam gentium gerit, et conversationem eorum ac
non se lalem exhibuerit, qualem describit Apostolus vitam valde probabilem facit, videntes hsec Israeli-
(ITim. III), gravem, non bilinguem, non multo vino tas qui erant cognati ejus secundum carnem, ad
deditum, non turpis lucri appetitorem, sed haben- imitandos eos qui proficiunt in fide Dei invitat et
teiu minislerium fidei in conscientia pura. Non jam provocat: et est gloria ministerii ejus, cum ex eru-
honum gradum, sed malam sibi poenam conquirit, ditione eorum etiam illis profectus accesscrit. Si
lanquam qui contumeliam fecerit divino ministerio. enim amissio eorum reconciliatio est mundi, quw est
Similiter autem et qui presbyterii gradum suscipit assumptio, nisi vita ex mortuis ? Hoc mihi ostendere
in Ecclesia, salis agat illustrare ministerium presby- in his sermonibus videtur Apostolus, quotl abjecto
terii. Ad ipsum enim pertinent, et illa quoe de pre- B Israel, et ad genlesnecessario praedicatione translala,
sbyteris ad Titum scribit Apostolus (Tit. i), et ea mundus reconciliatus Deo est, secundum quod scri-
qu33Isaias scribit, cum dicit: Ipse Dominus in judi- ptum est: Quia Deus eral in Christo mundum re-
cio veniet cum presbyteris [senibus] populi, et cum concilians sibi (II Cor. v), non reputans illis delicla
principibus ejus judicabitur (Isa. m); et addit: ipsorum; et iterum, sicut Paulus dicit: Qui posuil in
Vos aulem ut quid succenditis vineam meam, et di- nobis verbum reconcilialionis: per quod verbum di-
replio pauperum in domibusvestris est ? Ut quid inju- cebat: Rogamus pro Chrislo, reconciliaminiDeo. Sic
riam facilis populo meo el personas pauperum con- ergo, inquit, Israeliiicse gentis hujus abjectio recon-
funditis ? (Ibid.) Secundum hsec autem et episcopus cilialioncni praesliiit mundo,el sitanta fuit erga gen-
illustrat ministerium suum in episcopatu, si sil se- tem istam gralia,quse sublata ab ea universum mun-
cundum quod describit Apostolus : Irreprehensibilis, dum Deo reconciliare sufficerel; quanlum putas tunc
vigilans,prudens,ornalus, hospilalis,doctor, non vino- merebilur mundus, cum etiam gens isla reconciliari
lentus, non percussor, sed modestus; non liligiosus, non nieruerit Deo? Et quid illud sit quod ex reconcilia-
avurus,domum suambeneregens,filios habens inobse- tione Israel mundus acquirat, breviter ostendit, di-
quio cum omni gravilale, non etatus in superbia, ne in ^ cens : Vita ex mortuis; lunc enim erit assumptio
judiciumincidaldiaboli.Qui talisest, illustratminisle- Israel, quando jam et mortui vitam recipient, et
rium episcopatus sui, ut et ipse audiat: Euge, serve niundus ex corruptibili incorruplibilis fiel, et morta-
boneet fidelis; super pauca fuisti fidetis,super multa le les immortalitate donabuntur. Absurdum namque vi-
consliluam (Matth. xxv; Luc. xix). Similitcr autcm et deretur, si cum offensio ipsorum reconciliationem
vidua si permaneat in orationibus et obsecrationibus mundo donaverit, assumptio ipsorum non majus ali-
nocle ac die, illustrat ministerium viduitatis suae.Si quid mundo et proestantius largirelur.
verosittalis, qualemApostolus notat(/ Tim. v) :oliosa Si enim amissioeorum reconcilialio est mundi: qum
et verbosa,el non solum verbosa,sed et curiosa, loquens est assumplio, nisi vita ex morttns ? Quod si delibatio
qum non oportet; aut si sit in deliciis degens, et vivens sancla est, et massa: et si radix sancta, el rami.
morlua; lioecdehonoravit et non illuslravit ministe- Quod si aliqui ex ramis fracli sunt, tu aulem cum
rium viduatis suae.Eodem modo eliam virgo consecra- oleasler esses, insertus es in illis, et socius radicis et
taDeo illuslrat minisleriumvirginitatissuae, sisit san- pinguedinisolivwfactus es.(Amb.) Manifeslumest, quia
cta corpore et spiritu, et non cogitet quw hominum quod unius substantiaeest, unum est: ac per hoc non
sunt, sed quw Dei, .et quomodo placeat Deo. Si potest delibalio sancta esse, et massa immunda.
vero aliter agat, non solum non illustral minislerium n0 Ideoquc ostcndit non posse indignos dici ad fidem
virginitatis suse, nec illustrat lampadem suam : sed hos, quorum jam patres adepti sunl fidem, quia si
econtrario lumen ejus exstinguitur el elficitur una pars Judseoruni credidit, cur non et alia pars posse
de insipientibus virginibtis (Matth. xxv). Haeceadem credere dicatur? Et si radix sancta el rami. Iinmu-
et uousquisque in Ecclesia positus apud semetipsuin talis verbis eadem repetit, ut sensum commendet
reputet, ut in quocunque Ioco stat, sive in clero, duobus cxemplis. Quod si aliqui exramis fracti sunl:
sive in plebe, illustret ministerium fidei suse.et tales id est, si aliqui non crediderunt ex eis, excisi a pro-
faciat actus suos , ut videntes homines opera ejus missionc. Tu autem cum esses oleasler, insertus es in
bona, magnificentPatrem qui in ccelisest (Matth. v). illis, et socius factus es radicis et pinguedinis olivm.
Hoc enim faciebat et Paulus docendo gentes, quo- Hoc significat, quia non credentibus multis Judaeis,
rum erat Apostolus, et instruendo, infirmos olere, genlesinsilse sunt per fidem in spe promissionis; ut
parvulos lacte alendo, robustis fortiorem verhi ci- dolori esset Judoeis.(Orig.) Sic ergo unusquisque ex
bumpraebendo,errantes el in fide titubantes, ac vehrt arbitrii poteslatc aut bona oliva, aut oleaster effici-
in abortivum quoddam redaclos materno affeclu rur- tur, aut Israelitici generis, aut alterius culpabHis
sum parluriendo, donec Christus formarctnr in eis gcntis: ul dicatur de eo: Quia atienati sunt peccatores
1531 B. RABANI MAURl ARCIHEP. MOGUNT. OPERUM PAP.S III. 1532
ab ulero, erraverunt a ventre; loculi sunl falsa (Psal. A ramis non pcpercil, ne forte ncc tibi pctrcat, (Orig.)
LVII): ita ut sinl peregrini teslamcntoruni, el hospiles Quasi quibusdani impudenlius insullantibus, ct di-
promissionum Dei. Et alii iiiDeum jaclanlur cx ulero, ccnlibus:Si fracli sunl rami,bene: proplcr increduli-
ct dicunl:/u te jaclatus sum cx utero, de ventre tatem frctcli sunl, ut ccjo inserar, qui credebam, .
malris mem Deus meus es lu (Psal. xxi). Sccl qtio- hos crgo rcprimcns Apostolus, dixit : illi quidem pcr
niam (ut diximus) permanet sempor naltira: huic li- iiicredulilalcin fraeti sunt, et tuinserttis es pcr fidem,
bcrlas arbilrii, possibilc cst ut cum sit quis Israe- el in fidc slas, scd rnenionlo quod « omnis qui se
litiea: genlis, et honoc olivoeramus, dccidat in incrc- exaltal humiliabilur (Luc. xiv, xvm), » cl ideo « noli
dulilalcm, el frangatur : et rurstis alius qui clegcral supcrhe sapcrc,» noli alla ct olata proloqui; quamvis
gcntis esse culpabilis et pcccatricis, cl per hoc ra- enim in radice stes, clbcnc stes, tiinc lainen vidcns.
nius olcastri dicebatur, si coiwertatiir ad ficloni quia alii quibus insultas, ibi stctciunt uhi et (n slas,
(habet cnim in se arbitrii sui libcrlateni, qua conct tu cum ihi non csscs ad olivoc htijus radicciu
verti possit adhonum), inscrilur bonooolivae per fi- aliunde IrauslaUis es, ct possibile est ctiam lc pcc-
dein, et efficitur socius radicis, el pinguedinis oliva:. care. Nam ctboc ipso quod superbis lc exallaus, jam
Radicem vcro hanc alii Abrabam noininant, alii Sctb, pcccas. (Ambr.) Illoruni reprobatio fccit loctiui gen-
alii unuin aliqueni cx patribus bcne meritis poimnt. B tilibus. Sod non reprobali sutit a Deo, ut gentcs
Ego aulem radicem aliaiti quae sancla sit, et sau- intrarcnt: sutl seipsos rcprobos fecerunt,spernenles
ctas primitias nescio, nisi Doniitium noslrum Jcsum doniim Dei. Uncle occasionein dcdcrunt genlibus ad
Christum. Ipsc est enim primitiac omniuin, vel deli- salutem. Quain extollentiam rcprimi vuli, ut magis
balio, ut in proesenli loco habonius Apostoli, sectiu- saltiti congaudcalur, nou oogritudini insulteUir : fa-
dtim id quod alibi de oo dicitur : Qui esl primogeni- cile cniin dccipilur, qui gautlet alienis malis. Bene,
tus omnis creaturce (Colos. 1). Huic nanique radici id cst, rcctc dicis, quod fractis ramis insertus cs : sed
oninis qui salvatur inscrilur, ct ex hac dclibationc in incredidiiate fracti sunt; hoc est, non propter te,
sancta omnis massa humani genoris sanctificaliir. sed suo vitio; quia illis diflldentibus; ad illorum oomu-
Et vero sicut radix sancia manentibus in se ramis lalionem tu vocalus es ad salutem. Ideo gratias de-
sanctitatis pinguedinem jiraebet, dum pcr Spirittim bcs agerc dono Dei pcrChristum,nonillis insultare:
suum sanctum adhocrcntes sibi vivifical, vcrbo cxco- scd cl petore, si malum illormn tibi contulit ad salu-
lit, sapicnlia floridos rcddit, ct in omniuin virtutum lom ; ul et ipsi redeant ad originem. Tunc placebis
plcnitudincm afferrc fructus ubcrcs facil: ita ut cl Doo, qui lui misertus est; ideo enim te advocavit ut
ipsa dicat de eis : Ecjo aulem sicut olivu fntctifera in ^ por tuam oemulationem rcduceret et illos ad gra-
doino Domini (Psal. 1.1). Etcnim si rami qui fracti tiam. Tu aulem ficle slas. Qtiia Judaei per diffiden-
sunt, propter incredulitatcm fracli sunl, ct qui stanl, tiam lapsi stint, hos fide dicit stare ; quia cum prius
fide slant: quis alius cril in quo stant nisi Jcsus pcrfidiae causa jacerent, crcdcndo siare coeperunt.
Christus? et quis esl alitts a quo per incredulitatcni Noli allum sapere, sed lime; id cst, noli superbus
fracti sunt, nisi ipse cui non crediderunt ? Scmpcr esse, setl cave ne et tu offendas. Si enimDeus natu-
ergo quicunque advensc ad fidem, vol ad convcrsatio- ralibus ritmis non pepercil; ne forte nec libi parcat.
ncm lsracl veniebant, Chrislo qui erat vcrus Israel in- Verttm esl, quia si illos, qui pracrogaliva Palrum
serebanlur. Prsecipue tamcn cx temporc advcnlus ojus digni loti erant, qttibus cliam facla repromissio esl
inultus oleaster inseritur huic radici, vcl ramis ejus, Deo in illios adoplari, incrcdulilatis causa excaeca-
Aposlolis scilicet elProphclis Dei, ut qui inscrunlur vit; quitl his si dubitavcrit, aulsi sc extulerint, faciet,
eis, socii fianl radicis pinguedinis Cbrisli. qui nulla commcndatione sublimati sunt: quippe cuni
Noli gloriari adversus ramos; quod si tu gloriaris, nullius dignitatis essent, honorati sunt? (Orig.) Post
non tu radicem portas scd radix te. Hic docel Apostolus hoec qui superbit et insultatlapsis, allioribus ab Apo-
non posse nos extolli adversum radiccin el fractos ra- stolo scnsibus humililalisimbuilur, eldicilurad eurn:
mos Israelitas neque insultarc cis, quia non nos ra- n Vide ercjo bonilatem et severitalem Dei : in eos
diceni portamus, sed radix nos : non enim habemus quidem qui ceciderunt severitalem : in le aulem bo-
quod non acccpimus : si autem acccpimus: quid glo- nitatem, si permanseris in bonitate : alioquin et lu
riamiir quasi non acccperimus? (/ Cor. iv) (Ambr.) excideris, et illi, si non permanserint in incredulitctte,
Displicet enim Deo, si quis cxsultet in malis alterius, inserentur; potens est cnim Deus inserere ilerum illos.
ut dicit Salomon. Nec cnini causa gcntium abjccli Tu qui bsec dicis, Vide bonitalem et severitatem
Kunt,ut gaudeant: sed quia non crcdidcrunt, occasio- Dei, et cum vides severitalem ejus erga defraclos
nein dederunt ut proedicarelur genlibus. Quod si tu ramos, meluendum tibi est ne forte et tu, dum stt-
gloriaris,non tu radicem porlas, sed radix te; id est, perbis ct insultas lapsis, severitatem Dei, qua: pec-
si te exlulcris super illos, in quortim insertus radiceni catores perurget, incurras ipse peccando. Bonitas
es; iiisiiltes generi, quocl te ut cx malo bontis esses. enim cjus pcrmanet in his qui in bonitate perman-
suscepil: nec slabis, si illtid per quod stas, destruis scrint. Alioquin eodem ordine et tu, si in bonitate
Dicit ercjo: Fracti sunt rami ut ecjo inserar, bene, non manseris, excideris, el illi si in incrcdulitate
ptopler incredulitalem fracli sunl; tu ctulem fule stcts; non permanserint, inserentur. Deo enim non est im-
nvli allum sapere, sed time ; si enim Dcus ncituralibv..5 possibile ilerum inserere illos, si recedant ab incre-
dulitale, per quam fracti sunt : quandoquidem faci-- A . oleaslri inserercntur in bonam olivam, dicit: Nolo vos
lius videtur proprise arboris ramos radici susc red- ignorare, fratres, myslerium hoc, ut non sitis upud
dere, quam inserere alienos. (Ambr.) Bonuni Deuini vosmetipsossapientes,quia insultare lapsis, el gloriari
geutibus esse testatur; quia cum idola scquerenlur,, advcrsus ranios qui fracli sunt, non fit per Dei
digni utique morte,rpalienlia sua exspectavit illds, ett sapicntiam, sed per humanam notahileni et ignoran-
uec adhuc requirerites se, ultro vocavit illos, et pec- lein mysterium Dei. Qui enim securidum Deiimsapit,
cata eis remisit. Judaeisaulem severus est; excoecavit t in beneficiis Dei non insullabit abjectis, sed cum
enim eos, quia donum Dei spfcverunt; hos tameni timorc gratias agit misericordioe Iargientis (Ambr.)
nimc signiflcat Judeeos, quf propter malcvolenliami Ad tcinpus ergo csecilatis obtusio dala est Judoeishis
suam in perpetuum excsecalisunt. Unde eos et ceci- qui, dtim oemulilegis sunt, non viderunt donum ve-
disse dicit: illos autem, quos supra memoravit of- nisseproriiissum a Deo, quod prsedicahaluraChristo :
fendisse, non tamcn cccidisse, quia ad tompus cae- zelo enim excsecati sunt, putanlcs lcgerii factorum
catos illos oslendit: ac pcr hoc scverum Deiuriin cosi nunqtiam debere ccssare. Unde sabbalum zelaban-
fuisse, ut in perpcluum cajcati essenl apostatae. Sed! lur : qua offensioneex parte oblusi sunt, ut pro in-
et illi si non permanserinl in incrednlitute, inserenlur; credulitale sua cruciarenlur, videntes gentes profileri
potens est enim Deus ilerum inserere iltos. Ostendit, B 1 cum gaudio consccutos se repromissionem Abrahoe:
justitiaiu Dei non in severitale manere circa illosi copia tameh admissa gentium abslcrgeretur caligo ab
quos excaecavit ad lempus, quia non sic illos exci- oculis mcnlis eorum, ut possint crcdere; ul spiri-
difc»ut non illos possit iterum insercre, si conver- tum Compunctionisprohibens a cordibtis eorum, qui
tantur, qui per propheiam dixit : Revertenlesad mei eis prseslat coccitatem, reddat eis arbitrium liberum
replantabo(Jer. xxiv); ut hoc scientes genliles Chri- volunlalis, quia non de malevolentia crat increduli-
stiani non insultent Judseis, cerli rescrvari illis qttasi las, scd de errOre emendarentur, til postea salva-
lapsis misericordiam Dci. Nam silu ex naturali ex- renliir. (Orig.) Est ergo mysterium quod ignoraba-
cisus es oleaslro, et conlra naluram inserlus es in bo- tur ab bis qui insultabant, hujusmodi : quomodo in
ndm olivam : quanlo magis hi qui secunduin natnram dispersione filiorum Adam coeteris quibusque genii-
inserentur sumolivcc!Olivani fidem, per quamAbra- bus sectindum angelorum numerum distribiiiis, pro-
ham justiflcalus csl accipiamus : oleaslrum vero qtiia pria quocdampars facta sit lsracl, sicut et ili aliis
agrestis et infrucluosa nalttra est, perfidiam signifl ubi oportuit, ct in his ipsis paulo superius mernora-
Catam. Ac per hoc, si hi qui scniper inimici Dei vimus, ad quos cl repromissiones bonorum et lesla-
fuerunt, conversi in fidcm Abrahtc iiiserti suhl, ex . nscnta, cl legislalio facta est. Manente ergo parle
^
cujus origine nOu Sunt; quarilo magis Jutlsei, si posl illa Doinini in stalu suo, possibile iion erat nos, qui
diffidentiamcredant, piUernsereddeiidi sunl naturse, eramus gohtcs, introire in hoeredilatcm Dei ct in
inserli iierum in suam promissioncm ? (Orig.) Nattt- sccptfl cjus jura succedere. ldcirco igitur patituf
ram olivaevel olcaslri secundum hoc dcbemus acci- Deus ex partc, id est non oriniihus, sctl aliqtiibus cx
pefe, quod supra exposuimus, quod arbitrii libertas^ Israel fieri coecitatem, ab illis sine dubio angelis
naturam fecerit unicuique vel oleastri, vel bonoeoli- obtcntu invidtc ocmulalionisillalam, quae coeteraruin
voe. Observandum sane est quod hi quidem qui cx gentium sortlti fuerant principatuni. Passus est ergo
propria oliva deciderunt, fracti dicuntur; bi vero DeuSj ct cum possel jirohibcfe, noluit, ut pfo his qui
qui ex oleastro inseruntur, si iterum peccaverint, coecitate decepti, id est, cordis obtusione prolapsi
non frangendi, quod utiquc esset levius, sed exci- sunt, ipsorum qui istos deceperant portiones siiam
dendi appellantur. In quo vehementior profccto Dei Deus faceret portionem, ut quodanlmodo in eo ipso,
severitas indicatur, si posteaquam quis, cum esset quo cooperanl caperentur. Avertentes enim ad se per
oleaster et Cx peccatoruhi silva collectus ad radicem peccati illecebras Dei plebein, locuin fecerunt genli-
fidei ac sanctilatis adductus est, rufsus amaros fliali- bus ingrcdiendi ili haereditalem Dci, Deo cuin ipsis
tise proferat succos. Sed ne lioc quiclem laleflt nos, *. f, communi quodam et oequissimojurc haheiite judi-
quod non eo ordine Apostolus olivseet oleastri simi- citim, ut donec illi plebein Dei in c;ecitatis captivitatc
Iitudiriem posuit, quo apud agricolas habetur. 1111 detinereni, quasi ad invicem eortim, quos ab inilio
enim magis olivarii oleastro inserere et non olivo: ex portione Dei et segregala ejus hsereditate sub-
oleastfum soleiit; Paulus vero Apostolica auctoritale traxerant, gentium numerus reddetur; cum vero
ordiiie commutalo fes magis catisis, quam causas plenitudo gentium fuisset expleta, et xmulatione
rebus aptavit. salulis eofiim ccepisset Israel dischtere a semetipso
Noloehiiiivosignorare, fratres, mtjsteriumhoc, ut non caecitatem cordis, et elevalis oculis suis Christuin
sitis vobis ipsissapientes, quia cmcilasexparte conligit veriiin Iuineh aspicere, et ita secundum proecedenles
in Israel,donecpleHiludotjentiuminlraret, it sic omnis proplietias salutem, quanl obcsecatusamiserat Isfaei,
Israel salvus fierei.Adhuc ad eos qui ex geutibus cre- qtiocrerct instigatus, dicens apud semetipsum illud
diderant quasi elalos et superbientes adversum ramos prophelicum : Reveitar ad virum meum prioretii, quo-
qui fracti sunt, etputantes quod hoc non Dei bonitate niam metius mihi eral ante qudm modo (Oseen). Quod
et ineffabili dispensationesapientieeejus, sed suis uie- auteni hoccillis promissa sint per prophetas, in multis
rilisconsecuti sunt, ut illis defractis, ipsi cum esscnl quideiti propheticis voluminibus invenitur. Ponemus
tamcn quod sufticiat ad procsens tintim de Jeremia A conferunlur cum plcnitudine gentium : cseteri vero
tcstimonium , ita conlinens : Si cxaltetur cmlumin qui excsecati sunt ex Israel, conferuntur his gen-
excelsum,et terra humilietur deorsum, ecjo non retibus quoe non potuerunt ad plenitudinem perve-
prooabo genus Israel pro omnibus quw feccrunt (Jer. nire. Sic ergo quae inveniuntur in sermonibus
xxxi). Si ergo pro eo ut introiret gcntium plenitudo prophetarum de repromissionibus scripta beati-
caecitasfacta est in Israel pro omnibus quaefecerunt, tudinem conlinentia , si de Israel, ad reliquias istas
sine dubio cum ingressa fuerit gcntium pleniludo, quoe electaesunt, pertinent, si de gentibus, ad ple-
csecitascessabit. Quod si vis, inquit Aposlolus, scife niludinem speclant. Si qua vero tristia, si quidem
quomodo etiam post csecitatem salvandus sit lsrael, de Israel dicunlur, ad dlos sine dubio reliquos qui
audi quomodoscriptum cst: excsecati sunt, referentur; sin vero degenlibus, illos
Venict ex Sion qui eripiat et averlat impietalem a profecto, qui sunt extra plcnitudinem stringunt.
Jacob : et hoc illis a me lestamenlum,cum abstulero Omnia tamen finis perurgel, et eos quidem qui beati
peccata eorum. (Orig.) Sciendum esl sane quod in sunt, sive illi ex Israel, sive cliam cx gentibus ve-
propheta Isaia (Isa. LIX),unde leslimonium istud niant, praesenlistemporis cvangeliccedoclrinsesermo
Paulus assumit, pro co quod dixit Apostolus, Veniet purificat, ul sint lales, sicut erant illi ad quos Do-
ex Sion, scriplum cst, Vcniel propler Sion; et quod B minus diccbat: Eccejam vosmundi estis propter ser-
ail hic, cum absiulero peccala corum, ibi omnino monem quem locutus sum vobis (Joan. xv). Qui vero
scriplum non esl, sed ne apud Hebraeos quidem ; vcrbi Dei ct doctrinae evangelicaepurificalionemspre-
aposloli tamen auctorilate proesumplumesl. Interiin verit, tristibus et pcenalibus purificationibus semet-
veniens Dominus cx Sion liberat, el averlit impieta- ipsum reservat, ut ignis gehennaein cruciatibus pur-
tes a Jacob. Avertil aiitem impietates ah eo , se- get, quem nec apostolica doclrina, nec evangelieus
cundum illud quod scripluin est : Quia diluet: senno pttrgavit, secundum illud quod scriplum esl:
Dominus sordes filiorum Israel el filiarum Sion,( Et ourificabo te igne ad purum (Isa. 1). Verumtainen
et sanguinem mundabit de medio ejus in spiritu[ meminisse scmper debemus, quod praesentem locuin
judicii et spiritu ustionis (Isa. iv) : et hoc ila fierii Apostolusquasi myslerium haberi voluit, quo scili-
testamentum eis erat a Deo, ut sic ab eis avertcren- cet hujusmodi scnsus fideles quique et perfecti iutra
tur impielates, ct auferrentur peccala. (Amb.) Dicitt semetipsos velut myslerium Dei silentio tegant,
ergo : Venietex Sion qui eripiat et averlat impietatem i nec passim interfeclis et minus capacibus profe-
a Jacob, el hociliis a me leslamentum, cum abstulero 5 rant; mysterium enim regis, ul ait Scriplura, celare
peccala eorum. Exempli hujiis ratio semper manett bonumesl (Tob. xu).
quandiu sunt qui credant : hic enim DominusJe-- Secundum Evangeliumquidem inimici propter vos.
sus, qui de ccelis venturus promissus est ad libera- (Orig.) Eadem persequens adhuc de Israel et gen-
tionem humani generis, ipse quotidie remiltit pec- tibus Apostolus et ramis oleastri qui insullabant ra-
cata conversis ad se; nec statim non credenles con- mis olivoedefractis imputans etiam hoecaddit. Quia
demnat, sed exspectat, sciens posse proflcere adil Israel secundum Evangelium quidem inimicus factus
agnilionem Dci. (Orig.) Quis aulom sil isle omniss est Deo, quia non credidit Christo. (Amb.) Causa in-
Israelqui saivus flel, velqtise critisla plcniludo ctiam11 credulitalis inimici sunl Evangelii, ut error et deli-
gonlitimDeus solus novit, ct unigcnilus ejus, et si qui11 ctum illorum gentibus aperiret viam ante tempus
forle aniici ejus sunt, ad quos dicat: Jam non dicam 11 intrandi ad fidem, sicut supra memoravi. Prius
vbsservos, sed amicos, quia nola vobisfeci omnia quw v enim ubique omnibus Judoeis praedicandum erat,
audivi a Palre (Joan. xv). IIoc lamen potest etiam11 ttinc demtiin et gentihus oportebat credi verbum
noslro sensui occurrere, quod sicut Israel, quandiu u Dei : sed quia non credidcrunt, ablalum ab his re-
permanel sccundum carnem Israel, el non etiamn gnum datum est gentibus. Itaque non insultandum
secundnm spiritum factus fticrit Israelita vernss his prsemonet, quorum dclictum profuit genlibus.
menic videns Deum, pertinere 11011 potest ad salu-- j) IUienim insultandum cst, cujus peccatum obfuit ali-
tem, ita non gentes quidem omncs omnino salvari ri quibus; non enim in perfidia illorum gratulandum est,
possunt, nisi qua: inlra plcnitiidiucin fuerint reper- sed dolendum, si lardanl converti; ut quomodopec-
tae, quoeciini|ue illa cst quoc ab Apostolo plenitudo 0 cato illorum gavisaesunt gentes, quia salvaU»sunt :
nominatur. Ila ergo mysteriumDci incffabiliquadam n sic conversione eorum laetentur: ipsorum enim oc-
sapientise ejus dispensatione tractatur, ut etiam cum n casione Dei gratiain citius perceperunt. (Orig.) Vc-
sibi anima sortem malorum ipsa consciveril, illee rum, ut saepeconimpnuimus, eliam in pracsenti loco
qui novit universa disponcre, abjectioriem ejus el :l illa est observanda distinclio , quod Israel quidem ,
pcenam aliorum facial salutem. Sed et illud videlur ir qui inimicus esl Deo, ille dicalur qui clamat de
niilii in hoc loco diligcntiusconluendum, quod cacci- i- Cbristo : Tolle, lolle, crucifigeeum (Joan. Xix). Quo-
tatem istam 11011 dicil omnino Israel conligisse, scdd modo enim non dicantur inimici Dei, qui vel tunc, vcl
ex parte. Reliqukc enim sccundiim electionemgratia: a: ctiam nuncdixerint ista, vel dicant? Sed et quod dioil
salvoefactscsunt. De qtiibus reliqtiiis et Isaias pro- )- propler vos, hoc cst quonim saluli scilicet invident,
pbotaverat, dicens : iVisiDominusSabaoth reliquisset et prohibentcs apostolosgcnlibus loqni, el persequen-
nobis semen{Isa. 1). Istu:ergo rcliquiooin bealitudine ic tes eos qiii annunlianl Christum. (Aug.) Quid est
1537 ENARRATIONUM1N EPP. PAULI LIB. VI. — 1N EPIST. AD ROM. 1538
enim aliud secundum Evangelium quidem inimici pro- A j\ ignorantia versabantur, ut pole sine Deo : propter
pter vos, nisi quod eorum inimicitia, qua occiderunt ; quod manifestata lex in litteris est, qua possent in-
Christum, Evangelio, sicut videmus, sinedubitatione i frenari praecipites; et quoniarn versutia adversarii
prOficit. Secundum electionemaulem, charissimi, pro- ciimulari peccata coeperunt, ut per interdicluni magis
pter patres : sine pcenilenlia-enim sunt dona el voca- reus homo constitueretur; Deus clementia bonitalis
tio Dei. (Orig.) Quantum spectat ad honorificentiami suse seinper homini procurans, ut et quod sine legc
patrtun, electus est, et charissimus habetur apud peccatum erat, et in lege possil deleri; hoc decrevit
Deum. Semel autera donata eleclione semini patrum, ut solam fidem poneret, per quam omnium peccala
et dilectione concessa, servat sine dubio Deus dona abolerentur ; ut quia nulla spes per legem omnibus
et vocalionem suam erga semen eorum quorum, hominibus erat, Dei misericordia salvarcnlur. Hoc
merilis id aliquo modo largitus est : nec poeniludo, est omnia conclusisse in incredulitate, ut tunc de-
incurrit in Deum, etiamsi minus digni videantur. cretum donum a Deo veniret, quando oranes diffi-
exislere hi erga quos promissa patribus beneficia dentia lahorarent, ut gratia muneris esset gratissima.
conferuntur. (Amb.) Quamvis graviter peccaverint Ilaque nemo se jactet; miserum estenim superbum
Judaei reprobando donum Dei, et digni sint morte, esse eum, cui iguotum est. (Orig.) In his aulem
tamen quia filii sunt bonorum quorum proerogaliva B I positus loeis Paulus, et altius inluens hujusmodi cau-
et nierito plurima a Deo beneficia perceperunt, re- sas , quomodo Deus malum proposilum non conti-
gressi ad fidem suscipientur cum loetilia, et quia dile- nuo resccet, et excidat, sed patiatur, et reservet:
ctio in his Dei exsuscitatur memoria patrum. (Orig.) prospiciens quia aliquid boni in aliis faclurus sit per
Secundum reliquias autem quoe salvandae dicuntur, alterius propositum malum : abhis,opinor,dequibus
in quibus eleclio credentium subsecuta est ex Israel, loquebatur, retulit oculos cordis sui ad ipsam malitiae
charissimi sunt propter palres, quorum scilicet fidem originem, quod eam Deus ex initio in his quibus orla
sequentes, credunt in eum qui suscitavit Christum est, quicunque illi sunt, pullulanlem et arbitrii liber-
Jesum a mortuis. Et secundum hoc erga hujusmodi tate crescentem utile non judicaverit resecare; sed
seinen sine pwnitentia sunt dona et vocalio Dei. permiserit eos uti proposilo suo, sciens et prospi-
(Amb.) Quia gralia Dei in baptismate non quaerit ciens quia multorum profectus et utilitas ex malitiae
gemilum, aut planctum, aut opus aliquod, nisi solum illorum occasione consurget, el in tanlum apud bo-
ex corde professionem : non enim quia graviter deli- num Deum virtuti locus est, ut et malitise opus quam-
querant, non recipiendo promissum Dei, et quia quse. vis illi perniciosa sit, de quo procedil, beneficium
graviter peccantur, non nisi geihitu et fletu ad ve- tamen proestare dispenselur cui agones commo-
niam pertinent, ne ideo illos non posse jam accipere; C vet, cum fuerit superata. Considerans igitur sanctus
misericordiam' putarent, quia doiere illos non vide- Apostolus tanlas esse bonitatis Dei divitias, et lau-
bant; ostendit hoc inter primordia fidei non requiri: tum divinoe sapientiae opus erga rationabiles agi
donum enim Dei gratis donat peccata in baptismo. naturas, et quia tantum Deus dives est in misericor-
(Orig.) Post bsecvero etiam latentes et profundioresi dia, et dwes in omnes, qui invocanl eum, et tanta
Incredulitatis eorum aperit causas, et dicit: Sicut: est bonilatis ejus, et patientiae, et longanimilatis
enim aliquando et vos non credidistis Deo, nunc autem! magnitudo , repente interioribus eas cordis oculis
misericordiam conseculi eslis propler illorum incre- intuens immensitatemque earum perspiciens, slupore
duiitatem; ila et isti nunc non crediderunt in veslram, simul et pavore perculsus exclairiat et dicit:
misericordiam, ut et ipsi misericordiam consequantur. 0 altitudo divitiarum sapientim et scientiw Dei!
Conclusit enim Deus omnia in incredulitale ut omnium< Quam inscrutabitia sunt judicia ejus, el investiga-
misereatur. Sicut, inquit, vos gentes quondam noni biles viw ejus. (Amb.) Excelsum et immensiun Deuni
credebalis Deo, nec tamcii idcirco pcnilus reliquit; iii divitiis sapienliae et scientioe susecum omni laude
vos Deus, sed aliquando ad ultimum misericordiami et gratiarum actione testatur : est enim consilium et
conseculi estis, occasio tamen conferendse in vosi jtidicium ejus incomprehensihile. Nam sciens ab ini-
misericordise populi lsrael incredulilas exstitit: itaL**J lio conversationes et
operahominum , quia neque
etiam hi qui ntinc de populo Israel non credide- sola severitate justiliae salvari possit hominum ge-
runt, et pro incredulilate sua derelicti sunt, ut ad1 nus, neque sola misericordia ad profectuin merito-
vos Dei misericordia flecteretur, non usquequaque! rum pervenire, unoquoque tempore decrevit quid
relinquentur in incredulitate sua; sed posteaquami esset prsedicandum; ante tamen permitlens unum-
plenitudo gentium inlraverit, eliam ipsi misericor- quemque suo judicio, quia natura ipsa duce cogno-
diam consequentur. In quo volens Apostolus bonita- scitur justilia. Et quia auctoritas naturalis justiliae
tem Dei ostendere, qua per incredulitatem alioruml obtorpuerat consuetudine delinquendi, data lex est,
salutem facit, Conclusit, inquit, Deus omnesin incre- ut humanum genus terrore manifestatse legis frenare-
dulitate ut omiiifcusmisereatur : non quo ipse eis; tur. Sed quia non se cohibenles, rei tenebantur a
injecerit incredulitatis propositum, sed ex ipsorumi lege, prsedicata misericordia est, quse ad se confu.
incredulitatis proposito credendi aditum aliis quii gientes salvaret, refutanles autcm coecaretadtempus,
et ipsi prius increduli fuerant palefecit. (Amb.) Por- ad promissionem eorum genfes invitans, quaeprius ju-
ro gentes ab anliquis teroporibus in impietale ett stitiara Dei per Moysen datam sequinoluerunt,u(lip,-
|S59 B. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM P*RS III. 1S40
rum saluti dum invidenl, ipso zelo ad radicis Salva- A j modo et gcnlibus arduum et incredulum videbalur
toris originem se reformarent promissse in lcge. H;cc Jucia:os, qui non crediderant, posse converti, aut
csl« altitttdodiviliaruni sapicnliEeelscienliajDei,»qui credcnles suscipi ut salvarentur. Inter caetora hoc
lam JtuUeos quain gcntcs mullilaria providentia ac- est consilium Dci, quod latuit, nec potuit coropre-
Vides crgo quod Paulus in pracsenti
quisivit ad vitam. (Orig.) Unde enim humanacmeiitis hendi. (Orig.)
sensus ista posscl opinari, ul scrvata uniciiic[ucar- capitulo in liis qux dicit : Quis enim cocjnovii sen-
bilrii liberlatc, alterius malitioeopus verlcrctur alteri sum Domini, aut quis consiliarius illi fuil? de crea-
ad s;dulem, el vincenti se inalilia palmain confcrret, Uiiis dicat, naltiram vcro Trinitatis excipiat: quippc
([1100 iitcnli sc pcrnicicm pr;cbct?His igitur generali, cui nihil sit cum crcatura commune, nisi benefi;
et quod ail : Quis illi consiliarius
quantum videtur, Aposlolus rationc perspeclis, ex- ccutia: ojius. Scd
claniat, et dicit, quia lanta altitudo est divitiarum fuit ? non quasi minus ipsc sufliciens consilio indi-
Dei, cl sapicntioe cjus lanta cst altiludo , cl scienlise gcret altcrius, scd consilii participem nullum quidcm
nibilominus lanla esl alliludo (ad omnia cnini hoec inier crcaliiras csse pronuntiat. Consilium vcro sa-
altitudinis scrmo dcscrvit), ut scruiaii judicia cjus, pienti necessario in sapientia sua est, qui est Chri-
qtiibus unamquaroquc animani a.lqueoninem natu- stus, ci in sanclilale, qui est Spirilus sanctus. Si-
ram ralionabilcni dispcnsal, ncmo sufficiat, nec vias P ] mili autem modo el,Quis priordedit ei; et relribuetur
Domini quibus provitlcntia inccdit investigare aliquis illi? intelligendum est. Nemo enim aliquid factori
possit. Aliquis autcni dicimus non soluiii hominuni, suo prior contulit : quippe cum cliam hoc ipsum
scd et tolius creatura: : neque eniin insorulabilia ju- quodest, unusquisquc a condilore susceperil. (Greg.)
dicia et invesligabilcs vite ejus dicercntur, nisi Sed qucmadmodum cuni panis vel vestimentum
quia nulla est crealura qute vel jnvcsligarc valeat, egenli tribuis, sc hoc Dominus accepissc lcstatur,
yel scrulari. Solus cst cniin Filius qtii novcrit Pa- ita cum ncscienti cuilibet rectum consilium dalur,
trem, el solus est« Spirilus » sanctus qui« scrutatur hoc ipse accejjit, cujus illc mcmbrum est qui eru-
omnem cliam allitudiiicm Dci. >Et idoo hanc altitudi- dilur. Onines etenim fidelcs membra nostri Rcdein-
ncm Dei, quaiii el inscrutai'i)eiu dicil et inycstiga- ploris sumus, et sicut ips"eiii nobis pcr niiscricor-
bilem, creaturtc omni iuscrulabilcm ct investigabilcm diam largitatis pascitur, ila ipso in nobis per do-
dicit. De Fiiio vcro cl Spiritu sancto dioere isla ctrinoe consilium juvalur. Quoniam ex ipso et per
non polerat, quia Filius in Evangclio dicit ad Pa- ipsum ct in ipso sunt omnict, ipsi gloria in swcula.
treni : Pater, omnia mca lua sunl, et tua meq (Jo.an. Ainen. (Amb.) lloc dicto aperuii seusum, qui oc-
XV"); ct do Spirilu sanclo ipsc Pauhis pronunlial ctiltus crat mundo : quia enim omniuni creator est
dicens : Nemo.enim scit hominum qiicesu>.ithominis, C { Dcus, ideo ex ipso sunt oiuiiia; et quoniam ab ipso
nisi Spiritus hoininis cjui in ipso esl (I Cor. n); ila ct sunl, pcr Filiuin ejus, qui ojusdcm ulique subslanlioc
qum in Deo sunt nemo cognovil, nisi Spjrilus Do- est, esse cceperunt, cujus opus Palris est opus. Quia
mini. (Cass.) IIujus crgo scienlioe admiralioncm ergo ipso opcraturpeiFiliuin, per ipsum sunt omnia;
qttam ille falis ac lanlus gcnliiun magistor expa- ct quoniam quoesuiit ex Deo, pcr Dcttm sunt, post rc-
vit, cyacuare conabUur quisquc (iredidcrit illius nata in Spirilu saucto sunt, iu ipso sunt oninia, quia
inoesliniabilis abyssi profunditatcm humana vel nar- ot Spiritus sanctus de Deo est Patre; unde et scit
ralionc, vel ratione sc possc mctiri. Nam qui ad qua: in Deo sunl. Ergo cl in Spirittt sancto Pater
plentim dispcusaliones Dci quibus salutem in ho- est, quia quod de Patre est Deo, non potcst aiiud esse
iiiinibus operatur, vel nionte concipcre, vcl ore quani cst Dcus Pater. Ac per hoc ipsi gloria, quia ex
disscrerc se possc confldit, procul dubio impugnans ipso et per ipsum et inipso sunt omnici.Ilaque quse ex
Apostolicoescntentioc vcritatem, scrutabilia Dei csse ipso ct pcr ipsum ct in ipso ut esscnt esse ca>pertinl,
judicja et S9rul,abilcsyi(\s ejus profana pronunlia- scnsuin ct consilium cjus scire non possunt : ipse
vit audacja, ipso quoqne Domino hsec ad cos ita atitero scit oinnia, quia i.n ipso sunt cuncla. Pate-
testa,iUe: Non enim cogitalionesmeceut cogitatioues fecit mysleriuni Pei, qnod superius dixit non ab
vestrm, neque viw mem ul vim veslrw,dicit Dominus:' ** eis ignorari dchere. (Oricj.) Vides quomodo in ulli-
qida sicut exallanlur ccelia lerra, sic exaltalm sunt mis oslcndit, quod in omnibus quse supra dixit,
vimmecea viis veslris, et cogitationesmema cogitatio- signaverit mysterium Trinitatis. Sicut enim in prse-
nibus veslris (Isa. LV). senti (oco quod ait, Quoniam ex ipso et per ipsum
Quis enim cognovilsensum Domini? aul quis con- et in ipso sunl omnia, convenit illis dictis quoeidem
siliarius ejus fuif? aut prior dedil illi et rctribuelur Apostolus in aliis mcmorat locis cum dicit: Unus
ei? Hoc in Isaia scripluro habctur. Manifostum cst Deus Paler, ex quo omnia; et unus Dominus Jesus
solum Deuin es§e qui upverit orouia consilia, et Chrislus, per quctn omniq (l Cor. vin); ct item in
liunc unum esse qui nullius cgeat, quia ab ipso' Spirilu Dei dicit revelarj omnia, et per hoc desi-
sunt omriia, ac per hoc consilium ejus a nutlo ncc gnat in omnibus csse providentiam Trinitatis : ita
cornprehenditur ncc mctitiir, quia inferiora supe- ct ctim dicit, allitudo divitiarum, Patrem ex quo om-
rioris senstun scirc non possunl. Denique Judoois nia dicit esse significat; et sapienlise alliludincm
crcdenlibus impossibile vidcbalur consiliuin esse et Cliristum, qui est sapicnlia ejus, oslcndit : ct scion-
voluntateiu Dei ad redeinptioncm gentium, siuiili tise altitudincni, Spiritum sanctum, qui eliam aUa
*SH -?;:' NARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VII. — IN EPIST. AD ROM. 1542
Dci novit, declarat. Verumtamen quod dicit, ex ipso, A propter hoc quod perfectio omnium non intra uiium
boc ipsum quod sumus indicat; per ipsum, boc quod soeculum concluditur, sed in multa protendilur, et
per ejus providenliam dispensamur in vita; inipso vix aliquando adimplenda speratur. Jungit autem
vero quod perfectio oinnitim et finis in ipso cril tunc et Amen, tit intelligamus per illuin ad istam beatitu-
cum erit Deus omnia in omnibus (I Cor. xv); et tunc dineni veniendum de quo scriplum esl in Apocaly-
ipsi gloriq in swcnla swculorum, Amen. ln smcula, psi : Hmc dicit qui est Amen (Apoc. m).
LIBEB SEPTIMUS.
CAPUT XII. ariefem, aut terlio hircum, aut qtiarto turtures vel
Instruit Aposlolus Romanoslam in his qum ad Deum, etiam pullos columbarum, ut in his uniuscujusque
quam in iis qnw ad proxhnum, perlinenl. anima puriflcaretur pro qualitategestorum; hscc
Obsecroitaque vos, fratres, per misericordiam Dei, nunc in suo cOrpore unusquisque purificans, et spi-
utexhibeatiscorporavestrahosliqm viventem, sanctcm, ritali scnsu discernens, rationabili obsequio vi-
Deo placentem,rqtionabileobsequiumvestrum. (Ambr.) vcnlern hostiam offert Deo. Dc quibus singulis ,
Pcr misericordiamDei illos adho.rtatur jier quam sal- cum in Iibrum Levitici aliqua dicercmus, pro viribus
valur humanum genus. Post tractatumenim legis et explanarc tentavimus quomodo unusquisque ratio-
fidei populi naturam Judaici et gentilis ad bonani vi- nali obscquio cultps Dei, si superbiam corporis sui
tam agendam horlatiir; pcr hanc enim spes fidei vincal, inimolel vitulum ; si iracundiam superet ,
oblinetur. Commonilio est ergo hoec ut memores arielem jugulet; si libidinem vincal, in holocausliM»
sinl quia miscricordiam acceperunt; et vigilent circa offcrathirctim ; si vagos et lubricos cogitalionum re-
obscquium ejus, per quem eximpiis gralis justificati seccl volatus , columbas et turfures immolet. Sed
sunt. (Orig.) Ctim per oninem lextum Epistolse in bsec, ut dixi, si quis scire dignum putat, ibi kifcius
superioribus docuisset Apostolus quoroodo a Jiidacis tisserta reperiet. Niinc aulem Paulus obsecrat cre-
ad Gcntes, a circumcisionc ad fidcin, a Iillera ad spi- (lentesin Chrislo, tit corpora sua exhibeant, hostiam
rilum, ab umbra ad veritatem, ab observaiUia car- vivcntenj,,sanclam, Deo placeniem. Vivenleni dicit
nali ad observanliain spirilalem Religionis summa hosliam, quivitam, hoc est, Christum in se gerit, et
translala sit, et hocc ita futura Propheticis ostendis- _ <l\cil: MortcmJesuin cerpore ngslro circumferimus,ut
set vocihus designala, jam nunc spirttalis hujus e( vita_ Jesu Chrisli in corpore noslro manifeslelur
obscrvanlioe, ad quam cultus Dei rilinii docuil csse (II Cor. iv). Sanclam dicit in qua sanclus SpiriUis
translaluni, aggreditur mores et inslitula sancire, habitat, secundum qttod in alio loco dixit : Aut ne-
et ait : Obsecro itaque vos, fratres, per misericor- scilis quia lemplum Dei estis, et Spiritus Dei habitat
diam Dei. Quoniam, inquit, ostendimus a sain vobis? (I Cor. m.) Placentem Deo, ut pote a pec-
crificiis carnalibus recedcndum, secundum quod et catis ct viliis separalani. Hscc autem oninia ratio-
per Prophetam dicit : Hostias et oblationem noluisti nabilis cultus cst Dei. Potest enim pro tali cultu
(Psal. xxxix), nec placita sunt libi: nunc, ait, doceo reddi ratio, ct ostendi quia dignum cst Deo tales
vos quibus hosliis delectetur Dcus; ct boecdoeeonon hoslias immolare : arietes autem et hircos, et vitulos
quasi iroperans, nihil enim proficit legis imperium, immortaU et incorporali Deo offerri nu.lla ratio rccta
sed quasi qui oflicium susceperim roconciliandi vos el honesta suscipiel. Videbitur ergo prsecipue hostia
Deo, obsecro vos, fralres, et obsecro non per poten- yivcns, el sancta, et Deo placens, corpus esse incon-
tiam, sed per misericordiam Dei; quia enim, sicut taminatum. Veruin quoniam viderous nonnullos
supra ostendi, omnes conclusi sunl sub peccato, nunc sanctorum, aliquos etiam apostolorum habuisse
jam non in merilis, sed in misericordia Dei salus ]JJ conjugia, non usquequaque possumus» hoc de sola
humana consistit. Quid autem est, quod vos obse- virginitale sentire, quamvis in lnijusceraodi hostiis
crO ? Vt exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, habcrc primum ordinem possit: si,cut in lege aUa
sanctam, placenlem Deo, ut s,ilralionabile obsequium erat hostia sacerdolis, alia prinoipi.s, alia synagogse,
vestrum. Obsequium hie cultiun dicit; qui cultus et alia unius animae. Et quamvis in Ecclesia prima
quoniam dudum in pecudum mutorum corporibus posl apostolos hostia martyrum, secunda virginum
consistebat, nunc, inquit, in corpore rationabilis videatur, terlia continenlium : puto tamen quod ne-
honiinis offeratur, et corpora magis vestra quam que hi qui in conjugiis positi sunt, et ex consensu
pecudum flant sacrificium Deo, atque in sacris alta- ad tempus vacanl orationi, vel ut Nazaroooruni vola
rihus collocentur. Hi enim qui memhra sua mor- solventes, si in cseteris sancte agant et jusle, ne-
tificant ab incenlivo libidinis el furoris, et actus gandi sunt corpora sua exhiliere posse « hpstiam vi-
corporis sui Deo placitos habent, hosliam viventem, ventem, sanclam, placeiHeimDop :»nec rursum cor-
sanctain, placentem Deo ralionabiliter offerunt, et pora virginum, vel continentiiim, si aut superbioe
legem sacrificiorum,quse in Levitico lata cst, sccun- niacula, aut avaritise sordibus, aut maledicse linguse
duin spirilalemintelligentiam complent. Vcrbicausa, vel mendacii inimunditia polltiantur, bostiam san-
ut ibi offerebant vittilum primo loco, vel secundo ctam et Deo placentem pulandi sunt ex sola virgi^
1543 B. RABANI MAURl ARCIHEP. MOGUNT. OPEUUM PARS 111. 1544
nitate corporis oblulisse : quia ct in legc hoslia cum A sus, sed valdc renovati, el, ut ita dicam, ad Defjam
offcrretur, inspiciebalur a sacerdole diligentius, non imagincm reformati, probare in singulis quibusquc
solum si cx muudis esset animalibus, sed ne aut in quoe agimus, quoc loquimur, quoe cogitamus, si sit
oculo haberel vitium, aut in auribus, aut in pedibus, voluntas Dei; et nihil omnino vel agere, vel dicere,
ne claudum, ne luscum, ne surdum animal divino vel cogitare quod voluntati Dei non senserit conve-
admoverelur altari. Sic ergo per omnia membra nire. Voluntas Dei esl quidquid bonum et perfectum
disculitur et pertractatur hostia vivens, sancta, esl: nec potest aliud velle Deus, nisi quod bonum
Deo placens, quoe rationabiliter offerenda est. est: et ulique quod bonum cst et perfecturn sine du-
Et nolite conformari huic swculo. (Orig.) In quo bio hoc Dco placet. Potest quidem, ut supra dixiraus,
oslondit esse quamdam formam hujussseculi, et aliam videri quod omnis voluntas Dei bona sit, et benepla-
esse futuri soeculi: et si qui sunt qui amant praesens cita, et perfecta. Polest autern et lale aliquid in his
saeculuui, ct ea quse suiit in hoc mundo, secundum sermonibus sentiri, quia Dei quidem voluntas sem-
forniam soeculi praesentis aptantur; qui vero non per bona est, sed non semper bona ejus voluntale
respiciunt ea quae videntur, sed quse non videntur, dispensari meremur, neque heneplacila et perfecta;
ct oetcrna sunt, transformanlur et renovantur ad verbi causa ut ungeretur Saul in rcgem, fuit quidem
fiiluri sseculi formam: ct inde fit ut eos non agnoscal B volunlas Dei, sed non beneplacita neque perfecta.
hic inundus, sed odio habeat et persequatur. Sed Irascens eniin populo, qui refutaverat Deuin habere
agnoscunt istam formam Angcli Dei, qui sunt de illc super se regem, regem eis hominem jussit inslitui.
sa:eulo venturo. Et similc mihi videlur esse hoc illi Sed et propheta ex persona Deidicit: Dimisieossecun-
dicto, quo ail: Sicut portavimus imaginem terreni. dum desideria cordis eorum, ut irent in cupiditalibus
porlemus el imaginem cmlestis(I Cor. xv.) Videergo, suis(Psal.LXXX.)Sic ergo aliquando fit volunlas Dci
ne forte cum venit ira in cor tuum, corformem tc in his quibtts concupiscimus el desideramus: sed qui
faciat huic soeculo; simililer autem ct concupisccnlia renovalus est sensu, probare debet si voluntas Dei
mala, ct avaritia, cseteraquovitia quibus praesensssecu- hsecbona est, et beneplacita et perfecta, et non talis,
luni dcleclalur, formara libi soeculi praesenlis impo- quae magisdesideriis noslris indulgeat, quam utilita-
nant. Si vcro c contrario mansueludo, patientia, leni- tibus consulat.
tas, continentia, fides, veritas, caeteraeque virtutes Dico enim per graliam qum data est mihi omnibus
habileirt in sensu tuo conformem te futuri sseculi qui sunt inter vos : non plus sapere quam oporlet sa-
facienl, ct ita pulchram animse tuse speciem red- pere, sed sapere ad sobrietatem, et unicuique sicut
deni, ul verbum Dei qttod despondit eam sibi in *-' Deus divisit mensuram fidei. Sciendum primo est,
misericordia et frde, dical ad eam : Tola es formosa, quod ubi nos habemus omnibus qui sunl inter vos,
proxima mea, et macula non est in te (Cant. iv). in Groecohabetur, omni qui est in vobis. Qui sermo
lntcnde aulem diligentius quod ail : Sed reforma- ulique ad eos indicat verbum fieri, qui cum anle
mini in novitate sensus vestri, ut oslendat formam non fticrint, nunc esse cceperunt. Deus enim, ut idem
quidem culpabilem : prius enim formam malitioe Apostolus ait, vocal qum nonsunt tanquam qum sunt
habtiil omnis anima. Sed adhortatur ex hoc sermo (Rom. iv.) Non sunt autem hi qui parlicipes no»
Aposlolicus, ut illa abjecla ad singularum virtutum sunt ejus qui vere est: qui dixit ad Moysen : Dic
speciem reformemur, et ita demum possimus reve- filiislsrael: Qid est, misit me ad vos (Exod. ui). Quod
laio vultu cordis gloriam Domini speculari ab hu- ergo ait Paulus : Dico enim omnibus qui sunt inter
jusroodi iinagine transformati. Quomodo aulem in vos, vel, ut in Graecishaberi diximus, omni, qui est
hacc transformemur ipsc edocct dicens, renovatione in vobis, simile est ac si diceret : Dico enim omni
sensus veslri. Renovatur autem' sensus nosler pei qni in Deo est, non plus sapere quam oportet sapere.
exercitia sapientise, et meditationcm verbi Dei, cl Videtur adhuc ad superbientes ramos oleastri,
legis ejus iritelligentiam spiritalem, et quanto quis et insultantes ramis qui de bona oliva defracli
quotidie ex Scripturarum proficit lcctione, quanto sunl, eliam hunc aptare sermonem, et diccre eis,
altius intelleclus ejus acccdit, tauto semper novus non debere plus sapere quam oportet sapere : quod
el quolidie novus efficilur. Potest tamcn fieri ut non simile esl illi sermoni, quem dixit: Noli superbe
omnis sensus in hoc possit renovari, ut agnitione sapere (Rom. xi); hoc est enim plus sapere, quam
scienliae dilatetur. Potest enim renovari senstis ad oportet. [Amb.] Aperte ostendit hoc dehere nos sape-
justitiam, potcst renovari ad continenliam, ct misere quod jusiitise terminos non egrediatur, ut non no-
ricordiam, fidem, patientiam. Sed vide quid in se- bis solis utile sit, sed ct nulli obsit. Hoecest enim
quentibus huic renovationi sensus adjungat Aposto- prtidentia, prodesse raagis aliquibus, quam obesse;
lus : Ut probetis qum sit volunlas Dei bona, et bent et contcntum esse debere sorte qua mensus est
placens, et perfecta. Utique nisi ad omnem scientiam Deus, et merito fidei uniuscujusque : nec sibi defen-
renovalus sit sensus, et totus Dei sapientia iUuminatus, dere, quod non sibi conccssum videt; hoc est, non
probare non potest quae sit voluntas Dei : in multis plus saperc, quia uni totum concedi non potest. Nec
enim pulatur csse voluntas Dei, et non est. In quc enim si quis bonaevilae cst, ex eo sibi etiam doctrinae
• titique qui sensum non habent renovatum, crrani prudcnliam debct defendcre ; aut quia peritiam ha-
el falluiitur. Est autcmrevera non cujuscunquc sen- bcl lcgis, Icvilarura sibi obsequiavendicaredebebit,
1545 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VII. - IN EPIST. AD ROM. 1546
(Greg.) Qui igitur loqui sapienter nititur, magnopcre /A men cruditis viris temperantia ponitur : quoe lem*
metuat ne ejus eloquio audientium unitas confunda- peranlia una ex quatuor generalibus virtiilibus ha-
tur. Dare stulto consilium charilatis.est, dare sa- betur, et in hoc ergo loco melius Apostoli dicta
pienli, ostenlationis. Dare vero ipsi sapienlise, per- lucerent, si haberemus et nos scriptum secundum
versilalis, et quia hi quos tenere haereticorum spe- groccisermonis virtutem, « sedsaperc ad teinperan-
ciem diximus, per loculionem suam ostentalioni liam, > hoc est, ut in omnibiis, vel quoe agimus, vel
potius quarii utilitati serviebant, recle in libro Job quse loquimur, vel sentimus, tempcrantiam tenea-
contra Baldach dicitur : Et prudentiam tuam oUen- mus. In his enim quoc supra numeravimus neque
disli plurimam (Job. xxvi). Omnis cui prudentia amplius, neque minus fieri debere, modum servare
recta csl, plurima non cst, quia juxta Pauli vocem novit sola temperantia. Quod atitcm ait, unicuique
non .plus appctit sapere quani oportet sapere, cui sicut divisit Deus mensuram fidei, hoc est, ut sciat
veroiest plurima, non est recta, quia^dum ullra unusquisque etinlelligat, quoein eo sit mensura gra-
modum tendilur, in quodlibct latus culpoedeclina- lioe Dei, quam consequi meruil per fidem. Interdum
tur. Prudentiam vero suamplurimamoslendunt qui cnim quis accipit a Deo ul sapiat in opere charitatis,
videri prae aliis prudentiores appelunt. Unde fit ple- aut ut sapial in officio visitandi, aut erga misericor-
rumque, ut dum moderate sapere nesciunt, et fattta IB dias pauperum, aut circa debilium curam, aut erga
loquantur. (Ambr.) Hortatur ergo et docet per gra- viduarum et pupillorum defensionem, aut erga ho-
tiain sibi dalam. Haec;gratia perilia intelligitur Do- spitalilatis sollicitudinein; ha?c ergo singula divisit
minicae disciplinae, per quam humilitati et justitioe uiiicuique Deus secundum mensuram fidei. Sed si is
studendum tradit. (Orig.) Sciendum tamen est, quod qui acccpit gratiam ut de uno aliquo horum sape-
etcaeteri viri eruditi ulunlur hac definitione.ut natu- ret, non intelligat mensuram gratioe sibi datse, sed
ram vel causam peccati in eo ponant, si aut addatur vclit sapere de sapientia Dei, de verbo doctriuoc,
aliquid virtutibus aut minualur : verbi gratia, jusli- de profundioris scientioe ralione, in quo gratiam
tia virtus est, et si quis minus aliquid facit, quam non accepit, et non tam discere velit, quam docere
justitia patitur, sine dubio injustus est: si quis vero quse nescit, isle cum minus sapiat, plus vult saperc
sub specie juslilise erga vindictas nimius fiat, et sse- quam oportet. Non cnim sapit ad temperanliam,
vius agitel ulliones, in crudelitatem, ex justitia deut custodiat > unicuique sicut divisit Deus mensu-
volutus est. Unde et Salomon dicit: Noli fieri mul- ram fidei. » Verum ut evidenlius adhuc de his Apo-
tum justus (Eccle. vn). Simililer et libertas, si intra stolus assignarct, inlroducit exemplum, et dicit:
temperantiam suam sit, virtus est; si minus habeat, Sicut enim in uno corpore multa membra habemus,
timiditas; si amplius, temeritas nominatur. Pari C < omniaautem membra noneumdem actum habent, ita
modo etprudenlia si in sua mensura sit, virtus cst; midti unum corpus sumus in Christo, stnguli autem
si minus habeat, imprudentia; si plus qtiani oportet, alter alleriusmembra. Per hoeccomponensomne corpus
malitia appellatur. Inde puto quod et serpens in Pa- Ecclesise, ut sicut membra corporis singula qusequc
radiso prudentior dictus sit caeteris bestiis, hoc est, proprios habenl aclus, et officiis suis unumquodqiie
excedens mensuram prudentiae, et in partes malitioe deservit, nec tamen possibile est ut non consensu
prolapsus. Inde et filii hujus sseculi prudentiores mutuo sibi invicem cedant; ita, inquit,ct in Eoclesia
dicunlur quam filii lucis (Luc. xvi) : plus enim sa- quae est corpus Christi, diversos siuguii habemus
piunt quam oportet sapere, et sic in singulis qui- actus, verbi gratia : alius omne studium erga sapien-
Lusque virtutibus potest aliquis plus sapere quam tiam Dei et doctrinam verbi adhibct, et in medila-
oportet sapere. Potest etiam in castitatc aliquis plus tione legis divinoedie ac nocte persislit, et est magni
sapere, quam oportet sapere,ut suntilli « quiatten- hujus corporis oculus; alius, ut supra diximus, erga
dunt spiritibus seductoribus, et doclrinis doemonio- ministerium fratrum et indigentium curam habet, et
rum, in hypocrisi falso loquentium, cauteriatam ha- est sancti hujus corporis manus; alius studiosus
bentium, conscienliam suam , prohibenlium nubere . auditor est verbi Dei, et auris est corporis; alius ad
et abstinere a cibis quos Deus creavit (/ Tim. iv) :» ' vidcndos decumbentes, et requirendos trihuJanlcs,
isti plus sapiunt de caslilate, BHamoportct sapere; et positos in necessilatibus eruendos est impiger;
minus autem sapit quam oportet luxuriosus et qui pes sine dubio ecclesiaslici corporis appellatur,
incestus. Ego autem dico quod hseretici plus sapiunt el ita invenias unumquemque propensius erga unum
de Christo, quam oportet sapere, qui negant eum aliquod officiumct specialius operam darc, csetera
filium Dei creatoris esse, sed alterius nescio cujus vero sequenlia habere. Neque enim hoc dicimns,
melioris Dei. Sed et illi plus de Christo sapiunt quod unum sufficere debeat, sed secundum formam
quam oportet sapere, qui negant eum in carne ve- propositi exempli, sicut verbi gratia oculus speciale
nisse et natum esse ex virgine : sed cceleste ei cor- oflicium habet ut videat, unum tamen est ex omni-
pus assignant. In his ergo omnibus Paulus nos vult bus et in omnibus membris, <jt cum singulis agit
non plus sapere quam oportet sapere : sedsapere, in- omnia, et cum ipso singula
quaeque agunt omnia :
quit, adsobrietatem,qaoA inGraecodicitur aofpoo-jvo, ita et qui pcr gratiam fruei unum aliquod donum
in nostris codicibus, hoc est, in Scripturis divinis, specialc nieruerit, illiiii
quidcin principaliter admi-
sobrielas a niajoribus inlerpretaUim cst, ab aliis ta- nistral, in oninibus.vcro aciibus socius cum CKterip
PATKOL. CXI.
1547 B. RABANt MAURl ARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS ffl. 1548
habeturct particeps: (Ambr.) et ita exemplo corporis A rinthios scribens, tres capiendae gratise modos do-
docet non posse nos singulos, onoiiiaquia sumus invi- cere, ut ex nobis in eo agi aliquid ostendat, pluri-
cemmembra, ut alter alterius non egeat, ac per hoc mum lamen in Dei largitione consislere. Ponit ergo
curam nostri invicem nos agere debere, ncc alterum et «mensuram fidei» esse, per quam quis graliam ca-
alii obsistere, quia invieem olficiis noslris opus ha- pit, ponit et« ad id quod expedit » dari, et Spirilurn
bemus. Hoc erit diligcre Chrislum, si iuvicem dividerc « proutvult. » Ut ergo lanta in nobis fides
se membra exhortentur, ut impleant modum quo inveniatur, quanta possit subliniiorem gratiam jiro-
corpus in Chrislo perfectum sit. (Orig.) Quomodoau- mereri, nostri operis videtur et sttidii. Ut autem
tem corpus istud iu Christo sit, id est, in verkate, adiddetur quod cxpedit, et ulile sit accipienti,
ot sajjienlia, et justitia, et sanctificatione, qute om- Dei judicium est, vel omnino si dari velit, in ipso
nia Chrislus esl, saepejam drximus. est; ideo et in aliis idem Apostolus dicit (/ Cor. xu) :
Habentes aulem donalioncs secundum gratiam qum Nunc autem Deus posuit in corpore unumquodque
data est nobis di/ferentes. (Amb.) Ntinc autem ipsa membrumprout voluit. Voluit autemDeus«secundtim
officia deputata membris merito fidei ehumerat, ut rationem»vel«mensuram fidei,»quse eslin nobis; vel
cum viderit membrum quod sibi deputalum oflicium « voluit ad id quod expedit; » nisi forte ita aliquis el
ost, non perstrepat alteri, cui viderit aliud tradiium, B hoc vclil intelligere,« Deus posuit in corporc unum-
sed congerat,ut corpus Eccicsite sitperfectum. (Cass.) quodque memhrum prout votait, « ut>vohdt ad mcm-
Nec eniin niuUamembra aliorum sibi membrorum brummagis referatur, hocest, « proutvoluil, > prout
possunt miriisteria vindicafc, qwia nec oculi ma- elegit,prout operam dedit, nevideatur de homine ar-
iiiiiiiu, nee naies amium ulunlur oflicio, ct idcirco bitrii polestas auferri. Veriimlamen ex lioc quod ait,
noii omnes aposloli, noTiomnes prophetse, non om- dari gratal«9d id quod etpedU, * potest fieri ut eisi
nes doctores, non omnes gratias habentcurationum; sit in aliquo mensura fidei tanla quoe excelsiorcm
non oranes linguis loquunlur, non oranes interpre- gratianv mereaiuf accipere, si sanctus Spiritus fu-
lantur : solent enim hi qui necdum sunt in Ufaquam tura prospiciens expedire accipienti non judicet, ne-
arrijnieniht professione futidati, cum audierint quos- cessario dividat imicuique prout vulf et expedit.
dam in diversis studiis ac virtulibus praedrcari, ita Denique rionnullos videmus graliam accepisse do-
corum laude succendi, ut imitari eorum protinus ctrinse.vel exhortationis adplebem, et exhoc ipso ela-
gestent disciplinaro, in quo ifrilos ncjcessario impen- tos atque -in superbiam versos, in jttdicium incidisse
dit conatus humana fragilitas. Impossibile namque diaboli ; alios accepisse quidem graliam, sed negli-
cst, unum eumdemque hominem simul universis gentia animi et vitoe desidia corrupisse; unde erat
quas superius comprehendi, fulgere virlutibus; quas G et ille qui acceptum- denarium in sudario colligavit,
si quis voluerit pariter affectare, in id incidere eum nec operari ex eo aliquid voluit (Luc. xix); propterca
necesse est, ut dum omnes-sequitur, nullam integfe denique et Apostolus scribit ad' charissimum sibi fi-
consequatur, magisque in hac immutatione ac varie- lium dicens : Noli negligeregratiam, quw in te esl (I
late dispendium capiat, quam profectum; multis Tim. iv), tanquarn sciens posse gratiam pef negli-
enim viis ad Deum tenditur, et imusquisque illam, gentiam deperire. Quodautem dixit, <rsecundum ra-
quam semel arripuit, irrevocabili cursus sui intentionem » vel mensuram /it/e^puto jam plene in supe-
tione conficiat, ut sil in qualibet perfectione perfe- riorihus exposiUim quoe sit fides quse a nobis re-
ctus. Sive prophetiamsecundum rationem fidei. (Amb.) quiratur, et quse sit quse a Deo jVergraliaiii dalur,
A prophetia incipit, quae probatio est prima rationa- secundum hoc qiiOdidem Apostolus dicit, alii fides
bileni essefldem nostram, denique crcdenles accepto in eodem Spirilu; et item Apostoli ad Dbminum di-
Spirilu prophetabant. Hoccergo datur pro modo ac- cunt: Auge in nobisfidem (Luc. xvn). Quod fldes qui-
cipientis, hoe est, quanlum causa exigit propter dem quae speret et credat et absque ulla dubita-
quam dalur. (Orig.) Gum ergo dixisset singulos quos- tione confldat, in nobis est; ratio vefo fidei ipsius, et
que credentium membra esse unius corporis Chri- scientia,et jierfectus eoruni qusecredimus inlellectus,
sti, nunc quasi diversorum membrorum diversitatem D donatur a Deo. Sed dicat fortasse aliquis, si haec
operis enumerat, et verbi causa velut oculo visum, omnia per gratiam dantur, non erit ih culpa si quis
ita roenli, quse est interior oculus, Prophetise assi- non prophetet, aut non ministret, ant noh' cloceat,
gnat oificium, et alii tanquara manui ministeritiin aut non exhorlelur, aut non tribuat, aut nori prse-
ascribit, et alii tanquam linguse doctrinam tribuit, sit,aut non miserealur, aut non diligat, qaia liorum
similiteretiamcaetera. « Secundum mcnsuram » ergo omnium gratiam rioh accepit. Sed ad ha3cdicemus :
i fidei > uniuscujusque diversitales dari pronuntiat sicut est fides quam docuimus esse in riobis, et rur-
gratiarum, ut, verbi causa, accepta qiiis gratia illud sus est fides quaeper gfatiam datur, sictft supra di-
vel illud membrum in Ghristi corpore fiat. Ad Co- ximus scriptum esse, alii fides in eodertt Spiritu;
rinthiosvero scribens ait: Unicuique autemdaturma- ita eliam in unoquoque horum quoe enumeravimus
nifeslalio Spiritus ad id quod expedit (I Cor. xn); et aDeo per gratiam dari,est et in nobis aliquid ad cu-
post pauca addit: Omnia aulem operatur unus at- jus unusquisque mensuram vel rationerrt gratialn
que idem Spiritus, dividens singulisprout vult (Ibid.). promerelur. Neque enim de sola sapientia acci-
Unde mihi videtur, tam ad Romanos quam ad Co- pieudum est iUud quod scriplum est : quia etsi sit
1549 ENARRATIONUMIN EPP. PAULl LIB. Vn. — IN EPIST. AD ROM. 1550
aliquis perfectus in filiit hominum, si desit ei sapien- J\
A ctrinse et verbi, quo afflictseanimse Scripturarum di-
tia, qum ex te est, ad nihilum deputabitur (Sap. ix). vinarum prudenter aptatis et in unum collectis ser-
Eodem namque modo possumus dicere : eliamsi sit monibus relevantur. Accidit enim ssepe animae tri-
aliquis perfectus in fide in filiis hominum, si desit bulalionum nimietate desperalio, nec facile reparari
ei fides, quacex tua gralia est, in nihilum reputa- aut refici quibuscunque verbis potest, quamvis po-
bitur. Ita etsi perfcctus sit in doctrina quis, et desit lila illa sint el plausibilia : si vero senuo habens
ci doctrinaegratia quae ex Deo est, in nihilum repu- virlutem graliae Dei fuerit adbibitus, tunc cor ejus .
tabitur,etita inomnibushis quseenumerata sunt est penetrat, et consolationem prabel, ac spem revocat
qusedam perfectio inter iilios hominum quam labore desperalione submota, secundum illud, quod per
ct studiis propriis asscquuutur, sivc in sapienlia, Pfophctam dictum est a Domino: f sacerdotes Ioqui-
siv.ein doclrina, sive in aliis officiis, qusetamen si mini in corde Jerusalem. >—Qui tribuit in sitnplicitate.
non habeanl a Deo gratiam clatam, nihil erunt, quia (Amb.)Huic dicit, quibono animo tribuit, auxilia sem-
si desiteis gratia Spirilus, nec membra esse'Christi per snppeditare, procurante Spiritu, utnon desittri-
•
corporis possunt. Sed in his quserilur si potest esse buenli simpliciter. Dicente-Salomone, « Qui tribuit
aliqua in nobis vel ex nobis Prophelisc spccies, quoe pauperibus, non indigebit. >(Orig.) Qui tribuit et prac-
non tolum habeat ex Deo, sed aliquaniulum etiam ex B I stat indigenlibus, oportet, inquit, ut in simplicitatc
humanis studiis capiat. Hoc qriidem apud caHeros cordis hoc faciat, hoc est, ne videatur quidem he-
valde impossibile videbitur, apud Paulum lamen evi- nefacere indigentibus, corde vero laudem quaerat ab
deuter probatur dicentcm : JEmniamini aulem dona hominibus. Non est ergo simplicitas, si aliud agi vi-
majora, magis aulem ul prophetelis (I Cor. xrv); jn deatur in manibus, et aliud quseratur in corde. Qui.
quo sicut ocmulatur quis ministerium et doctrinam, prmest in sollicitudine. (Ambr.) Eum qui curam, ut
exhortationem et caetera, per hoc, quod adhibet erga jiroesit fralribus, suscipil, juxla fidem suam accipere
hoecstudiura ac laborem, ita ct erga prophetiam fieri vigilanliam dicit et auctoritatem, ut proficiat inquo
debereostendit Apostolus.Undcprophetiaintelligenda sollicilus est, habens in illis fructum, quibus praeest.
est,hoecquam docetPaulusnonillamesseperquamdi- (Orig.) Qui ergo proeest fratribus, vel qui proeest
citur: Hwc dicitDominus(Luc.xvi); illa enim usque ad Ecclesiae, in sollicitudine esse debet, non humana-
Joannem stetit, secundum quod in Evangelio scriptum rum causarum, nec saecularium rerum, hoec enim
est: Lex et prophetmusque ad Joannem; sed illam de sollicitudoaliena dehet esse ab his qui Ecclesiaeprae-
qua idem Aposlolus dicit : qui prophetat, hominibus sunt; sed talem recipiat sollicitudinem, qualem
loquitur ad wdificalionem et exhortationem et conso- Apostolus dicil: Concursus in me quotidianus, sol-
taiionem (I Cor. xiv). Prophetia ergo dicitur apud C ( licitudo omnium Ecctesiarum. Quis infirmatur, et ego
Paulum, cum quis loquitttr hominibus ad oedificatio- non infirmor ? Quis scandalizatur et ego non uror ?
nem, et cum loquitur ad exhortationem et consola- (II Cor. xi.) Qui ergo proeest Ecclesiis talem sollici-
tioneni, et ideo adhibere studium ad hujuscemodi tudinem habcre debet, et illam aliam ssecularem ha-
Prophetiam possibile nobis est, et est in nostra pole- bere oinnino non debet. Qui miseretur in hilaritate.
state ut nobis in hsec operam dantibus si, secun- (Ambr.) Hunc quoque dicil secundum sensum suum,
dum rationem vel mensuram fidei, hsec facimus, qui loetoanimo misericordiam facit, et cui non quasi,
addalur et illa quse ex Deo est Prophetia. Hsecno- nolenti extorqueatur, fundari et roborari a Deo, ut
bis de Prophelioe gratia dicta sint. Post haec sequi- iu hac re nullam infirmitatem patiatur, sciens di-
tur : Sive ministerium in ministrando. (Ambr.) Ad ctum a Salomone: Dum habes occasionem, benefac
obsequiurfi fraternilatis praebeudum in tanlum mi- (Prov. m); sed hocmultifarie intelligendumest, ruul-
nister flrmatur, quanlum credit debere se obscqui, liplex est enim misericordia sub uno vocahulo. Naui si
ne ultra fidem laborans in obsequio, fatigetur incas- supra dixit: Qui largitur in simplicitate, quid erat
sum, quia hoc sequitur unumquemquc, quod cona- opus iterare, nisi quia sub uno misericordiae nomi-
tur ex corde. Sive qui docet in doclrina. Similiter dine multa bona opera significavit ? peccanlibus eu
cit adjuvari doclorem in doclrina; ut in quantum 'D enim ignoscere misericordia est, et in necessitate
fides ejus est ad docendum, in tanlum inspirelur aliqua posito vel oppresso opem ferre misericordia est*
ad tradendam disciplinam coelestem. Sivequi exhor- Ideo si hsec impigre et sine taedio fuerit operatus*
tatur in exhortando. (Orig.) Possumus hsec omnia ad habebit hujus operis et in praesenti et in futuro mer-
illam regulam revocarequaesuperius dataest, hocest, cedem. Omnis ergo misericordia et simpliciter et
non plus sapere quam oportet sapere, ut verbi causa cum gaudio fieri debet, utsimplicitas excludat hypo-
dicainus, non debere eum qui ministrat, in ministran- crisin, gaudium vero fretum futurae spei teslatur
do plus sapere quam oportet sapere; et qui docet, examen. (Orig.) Aliud est enim dare indigenti, et
in doclrina non plus sapere quam oportet sapere; aliud esl affectu misericordiae cum indigente
partiri,
el qui exhortatur, in exhortatione non plus sapere et ideo non vult in tali opere esse tristitiam; qui
quam oporlet sapere. Multi enini accepto ministerio, enira erogat pecuniam suam, si infidelis sit, etrece-
vel accepla doctrina plus saptierunt quani oportuit pturum se desperct, necessario tanquanr qui eam
sapere, et elati in arrogantiam vel in dclicias reso- perdiderit contristaiur : qui vero cum fide et sjie
luti, prsecipitescorruerunt. Exhortatio est species do- haec agit, in hilaritate et lsetitia agit, certus quocj
VftSl B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS 111. 15S2
parva haec, quaepro mandato Dei expcndit, ingenlcs A catorcsl fratcr tuus, ideo cum non putas diligendum,
sibi opcs ccelestium diviliarum, insuper ct a:lernam audi quia Christus Jesus in luuic mundum peceato-
conferant vitam. Dilectiosine simulatione. Ego puto res salvos facerc vcnit (/ Tim. i); si vero justus est,
quod omnis charitas, quaenon est secunduin Detim, liiulto magis dileclione dignus esl : Dominus enim
simulata sit et vcra non sit: etenim creator animae diligit juslos (Psal. CXLV).
Deus, idcirco ei cum coeterisvirlulibus eliam affe- Honore invicem prwvenienles. Hoc cst qtiod ct Do-
clum charitatis inseruit, ut diligat Dcum, ct ea minus docuit, cum notaret scribas et Pharisseos pri-
quaevult Deus. Cum crgo hoc opus in anima dederit, ma sibi loca inconviviisvindicantes, etdoceret, utctiui
charilate quicunque aliud dilexerit quam Dcum et vocatus fueris tu ad ccenam, in novissimo loco rc-
quae Deo placent, charitas in eo ficla et simulala cumbas (Luc. xiv). Solliciludine non pigri. (Ambr.)
diccnda cst; sed et si quis proximum suuin diligal, Hoc est, quoddicitpropheta Jeremias, quia maledictus
ct cum errantem eum vidcrit non commoncat, non qui facit opera Domini negligenter (Jer. XLVIII);piger
corrigat, simulata charitas ista diccnda esl: ct ideo cniminconversatione divina sinc spe cst; ideosuhje-
niliil habere adulatorium, nibil fucatum charitas cil: Spiritu (erventes. Hocesl,ut inexcrcitio diviniope-
dcbet, sicut ct alibi idcm Apostolus dicit (/ Tim. i): ns aut legis non sit tepidus, sicut dicit in Apocalypsi
Charilas de corde puro el conscientia bona el fide non B ' Joannis, quoniam tepidus es, inquit, cvomam le ex
ficta. (Ambr.) Huic enimmenti quoc hoc mcditatur, ore meo (Apoc.m). Quotidiana cniin meditatio lollit
ut ideo diligat fratrem, quia scit hoc placere auctori sluporemcl. soporem, etfacitvigilanlem. Opera aiilc.m
Dco, nec adulalione proesenlisvitaehoc agat, subvcnit Domini sunt quae mandat fieri pro utilitale Ecclesiae,
Spiritus, utquiahocdevola mcntc quaerit, ohsequiis id estfratrum. (Ortg.) Vult eniro, utnos quisublcge
possit implere; audiunt eiiimdiclumaDoniino:/,ra'- Spirilus vivimus, nihil remissum,.nihil tepidum ha-
ceplumnovumdo vobisul diligalis invicem? (Joan. xm.\ beamus in nobis, sed cum fervore Spiritus, et calore
Odienics malutn , adhmrenles bono. Non ma- fidei cuncta peragamus. Dominoservientes. llle Do-
gnum dicit evitare malum nisi adhoereaUir bono; mino servit, qui potest dicere, nobis unus Dominus
illud enim dc timorc fit, hoc de amore. (Orig.) Jesus Christtis, per quem omnia et nos per ipsum
Mirum fortasse sit quod inler coelera bona virtutum (I Cor. VIII), nec ullra ei aut libido, aut avaritia
assimlitur ctiam odium, et lanquam necessarium aut inanis gloria dominatur. Nolandum quod alia
ab Aposlolo ponilur : undc ccrturn est inessc ani- edilio habet, tempori servienles ; (Ambr.) nam ser-
inoDodii affectum; cst enini laudabile otlisse vitia, vire lempori quid sit alibi solvil, cum dicit (Ephes.
odisse peccala. Nisi enim quis odio habeat vilia, non v): Redimenies tempus quoniam dies mali sunt, ut
potcst aniare nec conservare virlutos, verbi gralia : sciatis quemadmodum unicuique respondeatis. Quo-
si quis pudiciliam custodire propouat, non potest niam autem dixerat spirilu ferventes, ne hoc sic ac-
eam luto scrvare nisi odium quoddam et cxercita- ciperent, ut passim et imporlune verba religionis in-
tionem [exsccralionem] adversum impudiciliam su- gererent tempore inimico, pcr quod fortc scandalum
mat; dilficilis enim et valde difficilis est illa conli- excitarent, statim subjecit lempori servienles, ut
nenlia, ubi desideralur illtid a quo abstiuetur, et modeste et cum honestate aptis et locis ct personis,
cupidilas animi solo mctu fuluri judicii rcfrcnalur. et apto tempore, religionis fidem loquerentur: sunt
Periculosa hoecct valJc periculosa stint, nisi sccun- enim quidam etiam hoc tempore quo pax est, qui sic
dum consilium Aposloli otlicntes niala, cl impacala perhorrent verba Dei, ut audientes cum magna ira
quodammodo advcrsum caodioruiii bellapcragentcs, blaspbement viam Christi. Nam ct ipse servivit lem-
adhsercamus bono; observaiidum ctiani boo cjuodsic- pori quando quod noluit fecit. Invitus enini circum-
ut in aliis dicit : Qui adhmret Domino, unus spiritus Cidit Timotbeuni (Act. xvi), et raso capite purifi-
est (I Cor. vi), ila ct hic dicit, adliocreainus bono, catus sccundum legem ascendit lempltim (Acl. xxi)
sine tltibio ul conlingat nobis ununi cssc cum bono. ut Judoeorum sopiret jnsaniam. Spe gaudenles, in
Charitatem fralernilalis invccm diligcntcs. Hoc .* tribulalione palienles, oralioni instantes. Postquam
mandalum utdiligamus inviccm, sicut et Deus di- dixit tempori servientes, adjecit, spe gaudentes, ut si
lexit nos, cum sit primum post primum (primum forlc propter iniquitalem lemporis non liceat de fide
namquc esl diligere Deuni, et inter homincs itcruin publicc loqui, sed esse in metu, spe gaudeat, quia
hoc primum est, ut invicem diligamus), nescio quo- haec tristilia paril lsetiliam. (Orig.) Spe gaudet qui
modo quasi ultimum ct minus ncccssarium intcr ho- non respicit ea qu* videnlur, scd ea quae non
mincs spernitur, et odium quod nobis insitura essc videnlur exspeclat, et qui scit quia non sunt con-
diximus, ad hoc ul mala odio haheamus, praepostero' dignm passiones hujus temporis ad futuram glo-
ordine exercemus inbonis, et vitia carnis ac peccatai riam, qum revelabitur in nobis (Rom. vm); idem
diligentes, fratres odio haberaus. Nec aliter accidit ipse ct in tribulalione jialiens erit, quia tribulatio
odisse nos, quae non oportct, nisi quia diligiinus, patientiam operatur, patientia probationem, probatio
quoe non oportet. Fratres ergo jubemur diligere, , spem (Rom. v), si iamen sermonem, qui subse-
non judicare : si enim putas aliquem impium esse,, quitur, impleamus, idest,« orationiinstantes; tinquo
et ideo eum non judicas diligendum , audi quodI enim non suflicit humana fragilitas, auxilium Dei in
€ Christus pro impiis mortutis cst.» Aul si quiapec- orationibus implorandum est. Necessitatibus sancto-
1853 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VII. — IN EPIST, AD ROM. 1554
rum communicantes.Memini in Lalinis exemplari- A ipse, qui prsedicat, videtur ingratus? Unde per Eze-
bus itiagis haberi: memoriis sanctorum communican- chielem prophetam in extrema parte dicitur, « et
tes, verum nos nec consuetudine turbamur, nec ve- cum sacerdotes intrinsecus ministrant, veslibus li-
ritati prsejudicamus, maxime cum ulrumque con- neis utantur;»de quibus subdilur: Cumqueegredien-
veniat sedificationi. Nam necessitatibus sanctorum tur atriuni exterius ad populum, exuant se vestimenla
honeste dicit, non quasi stipem indigentibus prse- sua, in quibus ministraverunt, et ponent ea in gazo-
here, sed censum nostrum cum ipsis quodammodo phylacjo sanctuarii (Ezech. XLIV).Grossiora quippe
habere communem, et meminisse sanctorum sive in vestimenta sunl lanea, sed cum sacerdos ad sanctuni
collectis solemnibus, sive pro eoût ex recordatione ininisterium accedit, cum intus per compunclionent
eorum proficiamus. Id aptum et conveniens videtur. ingreditur, subliliori intellectu necesse est quasi li-
(Ambr.) Qui enim preces suas exaudiri vult, semulus neo vestimento indualur : sed cum ad populum fo-
debet esse vitse sanctorum; cum imitatur enim, ris egreditur, oportet ut veslimenta, in quibus intrin-
communicat : ut hoc sit memorem esse et com- secus minislravcrat, reponat, atque populo aliis ve-
iiiunicaloreni, imitari actus illorum, et si sumptibusin- slibus indutus appareat : quia si in coinpunclionis
digent, communicandum eis, sicut tlicil alio loco(/ Cor. suoerigore se teneal.siineo queniorationis tempore
xvi), «de collectis quse fiunt in sanctos, > et ad Gala- B habuit mcerore perduret, exteriorum rerum vcrba
tas (Gal. II ), « ut pauperum memores essemus. »-•- suscipere non admittil, et quid grex de necessariis
Hospitalitatem sectantes. (Orig.) Dicens enim sectan- faciat, si audire atque perpendere ad hoc quod proe-
dam esse hospitaIitatera,non illud solum ostendit, ut sens tempus exigit paslor rccusat ? Grossiora ergo
venieiilem ad nos hospilem suscipiamus,sed requira- vesliuienta sacerdos exiens anle populum induat,
uius, et sollicili simus, et sectemur, ac perquiramus ut veslimenlis suis habilum pro ulililale filiorum
ubique hospites. Necubi forte in plateis sedeant, ne etiam ad terrena toleranda componat. Pensate ergo,
extra tectum jaceant. Recordare Lot, el invenies fratres charissimi, quantus speculalori labor sit, et
quod non illum hospites, sed ipse quaesierit hospi- ad sublimia contendere, et hoc repente ad ima vo-
tes (Gen.xix), et hoc erat hospitalitatem scctari. care, et in sublimitate cognitionis inliraae cxlenuarc
Benedicite persequentibus vos: benedicite, et notite animum, et propter exleriorescausasproximorum, ut
maledicere. Moralem locum lalius Aposlolus exse- ita dicam, subilo in cogitalione crassescere. (Orig.)
quens, actus, mentem , propositum , os quoque Habenda esl etiam in hoc compelens et apta dislin-
ipsum discipulorum, linguamque componit. Non ctio. Non enim quibuscunque gaudiis Christianoruin
vult credenles Christo de ore suo proferre maledi- gaudia socianda sunt, nec quibuscunque flelibus la-
ctum, sed bene loqui, bene dicere, bene precari, C cryraoenostroejungendoe sunt.Neque enim si videam
Ut ex hoc et boni domini servi, et boni magistri gaudere aliquem super quoestu pecuniae, aut posses-
credaulur esse discipuli. Sciendum tamcn est quod sionum latiludine, aut ssecularis honoris eminentia,
sernio hic benedictionis in Scripluris diverse positus congratulari debeo talibus, qui sciam quod hujus-
'
invenitur. Nam et Deus benedicere vel homines, niodi gaudia luctus sequantur el lacrymoe : in tanlum
vel caetera quae creaverat invenitur, et homines vel etcniin non est gaudendum de talibus, ut Domiuus
cselerae creaturoe Deum benedicere jubcnlur : sed discipulis suis ne inde quitlem gaudere concesserit,
Dei quidem benedictio aliquid muneris semper his qui quod daemoniasibi videbanl cssc subjecta, sed ait
ab eo benedicuntur imperlit, homines vero Deuin cis : Nolile gaudere quia dmmoniavobis subjecta sunt,
benedicere, pro eo quod est Iaudare et gratias re- sed gaudete, inquit, quia nomina veslra scripta sunt
ferre dicuntur. Hic tanien Apostolus ait : Benedi- in libro vitm (Luc. x); et nos ergo, si videamus
cite et nolite maledicere, quasi cum provocamur ah abaliquo ialeopus geri, quod in cceloscribi dignuin
inimicis, vel cum instigamur injuriis, monel, ne sit, sive j'ustitise opus, sive charitatis, sivc pacis,.
pro his maledicta reddamus, sed faciamus quod ipse vel misericordioe, et ila gestum, ut in libro vitoerc-
de semetipso scribit (/ 6'or. iv), ubi dicit : maledi- ferri mereatur, debemus gaudere cum talibus ; sed
cimur el benedicimus u etsi
quidem videamus ab errore conversum, ct relictis
Gaudere cum gaudentibus, flere cum flenlibus. ignorantioe tenebris ad lucem vcritalis venisse, re-
(Ambr.) Hoc est quod alio Ioco dicit: Si quid patilur missionem peccatorum et gratiam sancti Spiritus
unum membrum, compatiunlur omnia membra (I meruisse, debemus gaudere cuin talibus. Simi-
Cor. xn). Cum enim quis fratri solatio est in neces- liter autem i flere cum flenlibus. » Non cum illis
sitate, erigit animum ejus, et apud Deum sibi col- qui flent mortuos suos jubemur, aut qui flent damna
local meritum, quia membrum diligit corporis Chri- saecularia, scienles quod « hujus saeculi trislitia nior-
sli. Et si cum infideli condoleat, provocat magis tem operalur. » Non sunt ergo lacrymae jungendse
illum adprofectumdisciplinae dominicse. (Greg.) Nihil cum talibus, sed cum illis flendum est, de quibus
ergo taiu onerosum ordini sacerdolum video, quam Dominus dicit: Beati qui flent, quoniam ipsi conso-
rigorem mentis compatiendofleclere, et cum personis labuntur (Malth. v). Si qui flent pro peccatis suis,
supervenientibus aninmm mulare, et tamen hoc si quis post delicta convertitur ad pcenitentiam et
valdeest necessarium. Nam quando ex praedicatione errorein suuin lacrymis lavat.si quisetiam ingemiscit
«3Jusad boni operis gratiam peccalor adducitur, si in habitaculo islo posituSjetadChristum redire desi-
1555 B. RABANl MAURI ARCIHEP. MOGUNT/OPERUM PARS III. 1556
derat, et sanclum desiderium lacrymarum profusione A Silllis dicendum est, quia nisi mehvjres se coeleris
lavat, jungamus cum talibus lacrymas noslraset ge- aestimarent, nequaquam cunctorum consilia suse
mitus sociemus, nam tristiliaqum secundumDeum est, deliberalioni postponerent; istis dieendum est, quia
satutemstabilemperpwnilentiam operalur (II Cor vn). Si hoc quod sunt utcunque attenderent, nequaquam
Idipsum invicem senlientes. Sermo isle non na- eos per lot varietalis latera mulabilitatis aura ver-
lura sui, sed inlcrpretalione obscurior factus est: saret. Illis per Paulunl dicitur : Nolite prudentes esse
hoc est enim qttod dicit, ut ita de fralre sentia- apud vosmelipsos; at contra isti audiunt : Non cir-
mus, ul de nobis ipsis, et ita proximo velimus cumferamur omni vento doctrinm (Ephes. iv).
sicut et nobis volumus, ut et Dominus in Evangelio Nullv malum pro mato reddentes. (Ambr.) Hoc est
dicit : Quw vullis ut faciant vobis homines, eadem et quod dicit Dominus : Nisi abundaverit justitia ve-
vos facite illis (Mallh. vn). stra plusquam scribarum et Pharismorum, non intra-
Non alla sapienles. (Anibr.) Alla sapere supcrbia bilis in regnum Dei (Matlh. v). Mandatum enim in
csl, nam ct diabolus cum alta saptiit ajioslatavit. Ne lege erat : Diliges proximum tuum et odio hab ebis
elatio sit in animo, el proesumens forte de incolu- inimicum tuum. Hsec, quantum videtur, j'ustitia est;
mitate actus sui, non condoleat fratri, sed exprobret sed ut abundet justitia Christianorum, docentur non
quasi peccatori, hasc superbia est, quoe cum se B reddere malum pro malo, ut perfecti sint, et pro hoc
praeponit, offendit, quod ct Doininus denolat dicens : merces illis veddatur in judicio Dei. (Orig.) Si ma-
Ejice trabem prius de oculo luo, et tunc videbis ejicere lum inferre peccare est, et reddere malum non, ut
festucam de ocuto fralris lui (Matth. vn). Ipsa enim quibusdam videtur, justum est, sed simile peccatum
clalio peccalum est, ac si non sit peccator, quod im- est, aut ut ego arbitror, etiam gravius. Nam ille qui
possibile est, fitpeccalor dum suporbit. Denique di- malum prior intulit non sensit malum esse, quod fa-
cit Scriptura : Superbis Deus resisiil (I Petr. v). ceret: qui .aulem reddit malum, eo ipso quo ad ul-
(Orig.) Superbiam per omnia refugiendam docet, hoc ciscendum est motus, confessus est sensisse se ma-
cnim dicit alta senlirc. El mcrito superbia fugienda lum esse quod reddidit, et ideo fespiciendum semper
cst, cum Scriptura dicit, quia initium discedendi a est ad eum qui dixit: Mihi vindictam, ego retribuam,
Deo, supcrbia esl (Eccli. x). dicit Dominus (Hebr. x).
Sed humilibus consentienles.(Ambr.) hoc esl, ut dc- Providentes bona non tantum coram Deo, sed etiam
posila superbia, alienam causam suamfaciat, et suam coram omnibus hominibus. (Ambr.) Providere est
quasi alienam, tit habeat graliam apud Dominum, bona fulura ante oculos habere, ut ea geranlur quse
quia qui se exaltaveril huiniliabitur. (Orig.) Bene ^1 , possint, postquam facta fuerinl, in reprehensionem
autem uno sermone institutionem humilitatis expo- non venire, sed magis laudi esse, sive apud Deum,
suit. Conscnlire enim humilibus, et amarc huroiles , sive apud homines. Ne quis aeslimet quia Deo licita
atque inclinare se ad eos, hoc est consuescere imi- non displicent, idcirco non curandum si fratri scan-
tari eum qui cum in forma Dei esset, « fornianl servi dalo sint; hoc prsemonet, quia illud fieri debet, quod
suscepit, et humiliavit se usquc ad morlem (Phi- et Deo non displiceat, et fratri scandalo non sit :
lipp. n).« Hypocrila, si dicis le haberc,cum credas tc ac si liceat et fratrem scandalizet, Deo non placet,
non hahcre peccatum, foris fingis humilitalem, inius quia Deus saluti sludendum monet: sic ergo provi-
amplecleris vanitatem: ergo et in ore et in cordc non denlur bona coram Deo et hominibus, si ea qua? li-
liabes vcritatcm, quid libi prodesl videri hominibtisi cet sic agantur ne scandalum faciant. (Orig.) Qui
lmniilcm essc, quod dicis, si Deus vidct allum csse vitae suoc et morum atquc actuum lcnet libram, ut
quod sajiis ? Nolile esse prudenles apud vosmetipsos. non possit ab ullo homine reprehendi, iste bona
(Ambr.) Hoc in Isaia prophcta scriptum esl (Isa. v),, providet coram omnibus hominibus. Non ait au-
quod hic quasi proprium ponit, ul juslilia communis; lem ut omnibus hominibus placearaus, sed ut
habcatur, non ut sibi quis justus sit, csetcris aulenii provideamus bona coram omnibus hominibus; hoc
injustus. (Orig.) Qui sibi ipsi prudens vidclur, hic: y. ] esl, agamus nos bona coram oinnibus homiui-
cuin arroganlia stullus esl, nec potest veram sapien- bus, sive illis placeant quoe bona sunt, sive non
tiam Dci scire, qui suani slullitiam quasi sapienliami placeant. Si fieri polesl quod ex vobis est, cum om-
colit. Deniquein sujicrioribus hanc fuisse incredulita- nibus hominibus pacem habenles. (Greg.) Hortatus
lis causani Judocis, ipse Paultis edocuit tlicens de eis,, enim discipulos, ut pacem cum omnibus haberenl,
quiaignorantes Deijustitiam,et suam jusliliam quwren- proemisit, dicens. Si fieri polest, atque subjunxil,
tes staluere, juslilim Dei non sunt snjecti (Rom. x). quod ex vobis est, difficilc quippe erat, ut si malts
[Greg.] Sic ergo et qui apud semetipsum sapiens esl,, acla corripercnt, haberc pacem cum omnibus pos-
non jiolest esse sapiens apud Deltm. Qtiapropterr sinl, sed cum temporalis jiax in pravorum cordibus
aliler admonendi sunt perlinaces, atque aliler in- cx noslra increpalione confunditur, inviolata necesso
conslantes; iliis dieendum quod plus de se quam(i cst ut in corde nostro servelur, recte iiaque ait,
stint senliunt, etidcirco alienis consiliis non acquic-:- quod ex vobis est, ac si nimirum dicat: quia pax ex
scunt: islis vero intimandum est quod valde de see duarum parlium consensu subsistit, sed ah eis qtii
despicientes negligunt, et ideo levitate cogitationumn corripiuntur expellilur, integra tamen in vestra, qui
a sucs judicio per temporum momcnta flccttintur.-. corripitis, menle teneatur. Unde idem rursus. disci-
1557 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VII. — IN EPIST. AD ROM. 1558
pulos admonet dicens : Si quis non obedit verbo ve- A , plagis aflligit; solent enim in pcena delinquere. Nou
slro, per Epistolam hunc notate et non commiscea- solum de subjectis vindictam prohjbet competeutem,
mini cum iilo, ut confundatur, atque illico adjunxit,, sed et de parihus et magnis, UQCest, de fratre
et nolite inimicum mslimare illum, sed corripile, utt forte in nos peccante non quaeramps vindicari, sed
fratrem (II Thess. III); ac si diceret: ipacem curo eo) r.emittamus, Dci judicio reser.vaiUes, ne dum ab ira
exterioreni solvite, sed interiorem circa illum mc- detinemur, inveniat locum inimicus, in quo sugge-
dullilus custodite, ut peccantis raentemêcuram dis- rat.et suadeat quod contra nos esl. Scriplum est
cordia feriat, quatenus pax a vestris cordibus necab-. enim. Ut fortius suadeat, exemplo legis hoc firmat
negata discedat. {Orig.) Sciens Apostoluspaceni iiiter!• dicens : scripium, iiiquam, est : Milii vindiclam,
quos pax habetur non ex una parte, sed ex utraquej ego relribuam .dicit Dominus (Deul. xxxn; Hebr. x),
constare, ne nos alterius animus, si forte irapacatusj ut si rninime a nobis fiat, quod docel, Deum a nobis
venerit, a bono pacis impedire videretur; modcra- contempiurn ostendal. (Orig.) Est aulem el hoc modo
tissimum dedit prseceplum, ul.interim noster animus5 iroelocum dare, quando pro his quoeinferuntur injuriis
semper sit parafus ad pacem, el discordioe culpa noni qui peccant, secundum ipsius Rauli sententiam, iraui
penes nos, sed penes alterum constet. Sed fortasse> sibi thesaurizant in diaeira?, tunc cum .reddiderit Deus
dicat aliquis, quomodo potest fieri ut pacem cumi B '. -wiicuique secundum opera sua. Si ergo nosmetijjjsos
omnibus hominibus habeamus ?'ct quid faciemus de> vihdicemus, non est magnum quod pro injuria sus-
Scriptura, quoe dicit: Furetn videbas, et currebas-, cepta reddimus, verbi causa, aut palinam pro palma,
cum illo, et cum adulleris portionem tuam ponebas ?' aut saxum pro saxo, aut pro coritumelia sermonis ni -
(Psal. XLIX.)Ideo ergo bene Apostolus addidit, quod! hiloroinus conlumeliam : si-vero servemus ca vin-
ex vobis est, hoc est, quod proposito vestro et fidei dictaeDei, in eo qui.Iaesit nos locum damus irae, illi
vestrae convenit; cum malis enim habere pacem et sine dubio, quam sibi ipse suis mafis aclihus thcsatt-
SQcielatem fidei nostrae propositoque non convenit: rizat, quae de eo in judicio Dei multo graviores,
quamvis et alia in loco possit haberi distinctio. Aliud quam nos inferre possumus, exigat poenas. (Cass.)
est enim homines amare, aliud crimina diligere; Potest ,et alio modo hoec sententia iutelligi. Non
qui homines amat, crealuram Dei diligit, qui crimina vosmetipsos vindicantes-, charissimi, sed date locum
diligit, diaboli sectalur inventa; qui ergo perfecli irm, id est, nequaquam ad vindictam iracundia co-
sunt, hoc ipso quo oderunt crimina, homines amant, gente lcndatis, sed date locum irm , hoc est, non
et odio habentes in eis illud quod peccanl, illud sintcor,da vestra sic impalienlisfi ac pusillaiiimitatis
quo^dDeus creavit amare non desistunl. (Ambr.) Po- angustiis coarctata, ut violentam eommotionis pro-
test fleri, ut de timore a paciflcum se quis proebeat G ( ceilam cum irruerit sustinere non possint, sed dila-
illi qui odit pacem; quando enim vicem reddere ma- tamini in cordibus vestris suscipieiites adversos ira-
!is non vult, pacificus est, hoc est, de bono vincerc cundiae fluctus in illis, extensi finibus charitatis,
malum , ut vel obsequiis vincatur, quem mandata quae omuia suffert, omnia ,sustinel.{/ Cor. xm), et
legis non vincunt. Ergo si fieri polest, inquit, quod ila mensuram ampliludine longaniinitatis ac patien-
ex vobis est, ut bene agenles pacem haberc videa- tise dilatata habeat in se. consiliorum salutares re-
mur. Jam si non fuerit amator pacis, tu tamen vis cessus, in quibus receplus quodammodoatque dif-
esse paciflcus, quanlum ad te pertinet. Si autem ir- iusus teterrimus isacundise .fumus protinus evaT
reverens et blasphemus quis sit, et pacem cum illo nescit. Vel eerte ita intelligendumjjst: Damus locutn
habere non poSsis, non utique tibi ascribendum iroe quolies commonitioni alterius htimili atque
eril, quia Joannes apostolus eos qui negant in came tranquilla mente succumbimus, ut <jtio(Uimniododi-
Christum venisse nec saluiari permisit. Nos ergo pa- gnos nos cjualibet injuria profiientes impatientiae.ser-
rati simus, si polest fieri, ut cum omnibus pacem vienles 6bsequimur.«Caeterumhi quiita sensum Apo-
habeamus, aliis autem repugnantibus flet impossi- stoiicae perfectionis inclinant utlocum irae illos dare
bile,nonex nobis.si denobis querela non deponalur; existiment, qui ab irascente disceduni, .videntur mihi
qui enini nullum laedit, apparetesse pacificus. Non "*• dissensionisfomitemnonabscindere,sednutrire. Nisi
vosmetipsos defendenles, charissimi, sed date locum enim iracundia proximi humilislatiin satisfactione vin-
irm. Ut pacis fooderaservari possiiit, ab ira dissimu- catur, provocat eam fugiens potius, quam declinat.
landum monet, niaxime quoniam per iram solet pec- Si esurierit inimicus luus, tiba illum; si sitit, po-
cari, cum quando quis furore commolus, plus exigit tum da illi: hoc enim faciens, carhones ignis con-
quam postulat causa delicli, autsibi ipsi incommodum geres super caput ejus. (Aug.) <juod autem ait, si
prsestat, si graviora peccata compelenti [incompe- esurierit inimicus tuus, ciba iilum ; si sitit, potum da
lenti] vindicta vult exsequi: debilem enim efficit, illi : hoc enim faciens, carbones ignis congeres super
quem potuit emendalum habere et sanum. Unde et caput ejus, .multis videri polest repugnare illi sen-
Saloraon : Noli, ail, jnslus esse multum ? (Eccle. vn) lentiae, qua Dorainus praecipit, ut diligamus iuimicos
est enim, inquit, qui perit in sua juslitia. Volens •nostros, et oremus pro liis qui nos persequuntur;
enim singulis peccatis respondere, circa vindictam vel huic etiam quam idem Apostolus superius dixit:
morlem potest invenire tam sibi quain ei quem Benediciteel noiite maledicere; et iterum : Nulli ma-
o In impresso addilur Dei. lum *>romaloreddentes. Quomodo enim quisquediligit
1550 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1S60
euni, cui proplcrea cibum et pottun dat, ut carbones A praccepla polius dicat, quam dona . sed consideremus
ignis congcrat super caput ejus, si carbones ignis diligentius, ne forle quoniam quidem in his oinnibu.s
Iioc loco aliquam graveni pcenam significant ? Qua- moralcm locum traclare instituit, et non solum in
propter intelligendum est, ad hoc dictum esse, ut lide veritatis stabilem et immobilem, verum in mori-
cum qui nos lasserit provocemus ad poenilentiam bus ornatum faeere Christianum, ideo ad munera
facti sui, cuni ei nos benefaciamus; isti enim carbo- gratiarum etiam moralia praecepta conjungat, ut
nes ignis ad exustioncin, id est, coiUribulalionem ostendat Christianis etiamhaecper Dei gratiam dari.
spiriltis valent, qui est cjuasi caput auimoc, in qua Sunt cnim et nonnulli genlilium composilis moribus
exuritur omnis malitia, cum homo in melius post et honeste instilutis, qui tamen hoc ipsum, tjuod ha-
pcenitentiain commutatur, ut sint illi carhoncs de bent, non ad Deum referunt, nec ab ipso sibi da-
quibus dicitur in Psalmis (Psal. cxix) : Quid delur tam gratiam confitenlur, sed aut propriac induslrioe
libi el quid apponatur tibi ad linguam dolosam? Sa- ascribunt, aut sujier magistris et institutoribus glo-
gillm potetttis aculm cum carbonibus desolaloriis. riantur. Nobis autem ostendit Apostolus omne quod
(Ambr.) Non nudam vindictam Deo rcservari debere bonum est a Deo esse, et per Spirilum sanctum
oslcndit, scd et beneficia dari inimicis, ut vere dari sicut et Jacobus apostolus dicit: Omne datum
oslendamus non meritis nostris habere nos inimicos, B bonum, et omne donum perfectutn desursum esl,
quos ut ab inimicitiis desinant, ohsequiis vincereni- descendensa Palre luminum (Jac. i), ut, qui gloria-
tinitir : qui si in inimicitiis perduravcrinl impietate lur in Dominoglorielur (I Cor. i). Videamusergonunc
mentis suoe, nostra obsequia proficient illis ad pce- quid etiam in consequentibus adjungat Aposlolus.
nain, aut ccrte obscquiorum nostrorum sedulitate CAPUT XIIL
compuncli, velut carbones mortui reviviscant. Ut Docet Aposlolus minores obedire superioribus per
ergo nos in lanlum perfectos faciat, ut non solum sttbvenlionemet ditectionem.
nos ipsos, sed el alios, acquirarausadvitam, inirnieis Omnibus poleslalibus sublimioribus subdili eslole,
non solum vicem reddere prohibet Dominus per Sa- nonestenimpoteslas nisi a Deo. (Aug.) Quodautem ait:
lomonem, verum ctiam humanitalo ad amicitiaai Omnis anima polestatibus sublimioribus subdita sit,
provocare hortatur. Noli vinci a malo, sed vince non est enim poleslas nisi a Deo, reclissime admo-
in bono malum. Haec interprelalio est Apostoli net, ne quis ex eo, qupd .a Domino suo in libertatem
cohortanlis, ne vicem reddamus inimieis, sicut vocatus est, factusque Christianus, extollatur in su-
diclum est. Multum enim proderit nobis, si malitise perbiam, et non arbitretur in hujus vitoeitinere ser-
ccdamus ; vincit enim malum, qui ad tempus vinci vandum esseordinemsuum,et potestatibussublimio-
videtur ab illo; ct Salvalor sic [salvator sij vicit G ribus, quibus pro tempore rerura temporalium gu-
malum, dum non resislit. Conlra se enim agit ma- bcrnalio tradita est, existimet non se esse subden-
Htia, et dum vincitur, vincere se putat: id enim dum. Cum enim constemus ex aniroa et corpore,
agit inimicus, ut et nos de proposito nostro abs- et quaiidiu in hac vila temporali sumus, eliani rebus
trahat, occasionem quserens quomodo peccemus : temporalibus ad subsidium degendse hujus vitae uta-
ideo enim, si provocati ab illo, vicem illi non red- wur, oportct nos ex ea 'parte quse ad hanc vitam
damus, vincimus illum in bono. Ideo non resislimus, jterlinet subditos esse potestalibus, id est, homiuibus
ut bonum servemus neglecla justilia, quia cogit justi- res humanas cum aliquo honorc administrantibus. Ex
tia ad relribuendum. (Orig.) Vincitur a malo qui illa vero parte qua credimus Deo, et in regnuin ejus
malis provocatus redditmalum, in bono autem vincit v»camur, non nos oportet esse subditos cuiquam ho-
malum, qui acceptis malis resliluit bona; certum mini, idipsum in nobis evertere cupienti quod
est enimhanc esse mali naturam ut ex similibus suis Deus ad vitam seternam donare dignatus est. Si quis
augeatur etcrescat, sicut igni si ignem jungas; sicut ergo putat quoniam Christianus est, non sibi esse
noclis lenebris si aeris nubilum societur; bonum vectigal reddendum, aut tributum, aut non esse exhi-
vero si adhibeas, exterminatur malum: contraria bendum honorem debitura eis quae haeccurant po-
namque contrariis pcrimuntur, sicut per aquam ignis D testatibus, in magno errore versatur. Itemsiquis sic
exstinguilur, et per lucem tenebrae fugantur; sed for- se putat esse subdendum, ut etiam in suam fideni
tasse dicat aliquis Paulum per imperitiam sermonis haherc potestatem arbitretur eum qui temporalibus
a proposito decidisse, proposuit enim loqui de donis administrandis aliqua sublimitate prsecellit, in ma-
graliarum, quac per Spiritum sanctum dantur, el jorcm errorem labitur, sed modus servandus
quidera quod ait, siue prophetia, sive ministerium. est, quem Dominus ipse praescribit, ut redda-
sive doclrina, sive exhortatio, possuut hsec ad dons mus Caesari quae Csesaris sunt, et Deo quae Dei
spirilualia perlinere : fortassis et hoc quod sequitur sunt ( Matlh. xxn , Luc. xx ); quanquam enim
qui tribuil in simplicitaie, qui prmest in sollicitudine ad illud regnum vocemur ubi nulla erit poteslas
qui miscretur in hilarilale, superioribus possit ad- hujusmodi, in hoc taroen itinere dum agimus, donec
jungi, ea vcro, qusepost hsec enunierat, ut sit cha- perveniamus ad illud soeculum ubi fit cvacualio om-
ritas sine simuialione, odientes malum, adhmrentes nis priucipalus et potestatis, conditionem nostraui
bono, et chariiate fralernitatis invicem diligenles, pro ipso rerum humanarum ordine tolcremus, nihil
honore invicem prmvenientes, et csetcra luijusmodi, simulatc facientcs, ct in eo ipso non tam liomini-
bus, quam Deo, qui hsec jubet, obtempeiantes. A bonorum,» sicut idem Apostolus in subsequentihus
(Ambr.) Quomodo coelestis juslilise legem sectuen- dicit. Erit autein justum judicium Dei erga eos qui
dam mandavit, neab hac prsesenti dissimulare vi- acceptam potestatem secundum suas impietales et
deretur, hanc commendat, quippe cum, nisi hoec non secundum divinas temperant leges, et ideo
fuerit servata, illa custodiri non possit : hsec cnim dicit : Itaque qui resislil poleslati, Dei ordinationi
quasipsedagogus est, quaeparvulos imbuit ut possint resittit. (Orig.) Non hic deillis poteslatibus dicitquoe
[Kitioris juslitise viam sequi: nemini enim potest persecutiones inferunl fidei, ibi enira est dicendum,
impulari misericordia, nisi habuerit justitiam; ut «De.oobtemperafe oportet magis quam hominibus, »
ergo jus et timorem legis naturalis confirmet, Deuiii sed de istis conimunibus dicit, quoe « non sunt limori
auclorcm ejus lestatur, et minislrantes eam Dei boni cperis, sed inali, >quibus'utique quiresisiit, ipse
ordinationein habere, ideo adjecit : sibi damnationcm pro gestorum suorum qualitate
Qum autem sunt, a Deo ordinata sunt. Ut nc- conquirit. (Amb.) Hoc etiam et contra istos est, qui
mo putet quasi humana commcnta contemnenda : per jiolenliam fortcs sunt, aut qui aliquid [ab aliquo]
vidcnt enim jus divinum humanis aucloritaliljus deprehendi se posse non credunt, et per hoc illu-
depulatum. Ilic ergo subjectus est potestati, qui sc derc se legem putant; ostendit his Dei esse legem,
terrore Dei ab bis abslinet quoeprohibet. (Orig.) Si B ct non evasuros judicium Dei, qui ad tempus ali-
autem legalur ul in quibusdam exemplaribus habe- quo pacto evadunt. Qui aulem resistunt, ipsi dam-
lur, Omnis anima polesialibus sublimioribus subja- nationem acquirunt. Manifeslum est quia unusquis-
ceat, videtur mlhi in hoc valde laudabiliter ani- que operibus suis aut juslificabitur, aut condemna-
mam nominasse, quam subjacere polestatibus ju- bitur; qui cnim audientes legem peccant, inexcu-
bet. Nunquam enini dixisset, Oronis spiritus sub- sabilcs sunt. Nam principes non sunt timori bonis
jaceal polestati; scd omnis anima. De qtia differenlia operibus, sed malis. Principes hos reges dicit, qui
soepejara diximus, quod interdum per animam, inter- proptcr corrigendara vilam, et prohibenda adversa
diimpercarnem, interdum perspiritum homo nomi- creantur, Dci habentes imaginein ut sub uno sint
uatur: sedcuma partemeliore nominandus est, quasi caeteri. Vis aulein non limere potestatem, bonumfac?
qui spirilalis intelligi debeat, spiritus dicitur, quando et habebis laudem ex illa. Laus cx poteslate lunc
ab inferiore, anima ; cum vero a deteriore nomina- surgit, cum qu.is innoccns invenitur. (Grcg.) Neque
tur, caro dicitur, et horum tcslimonia de Scriptu- enim ideo bona agenda sunt, ut poteslas hujus
ris soepeprotulimus. Nunc ergo quoniam praecepta mundi ntilla timeatur, aut per haec gloria transito-
eredenlibus ponit Apostolus , vult nos quietem, riae laudis sumalur, sed cum infirmani mentem,
quanliim in nobis est, proesentis vitoepacemque ser- C ad tanlunV robur ascendere non posse pensaret, ut
vare, et si quidcm tales suraus, qui conjuncti Domino et pravitalem simul vitaret ,et laudem, proedicator
unus cum eo spiritus simus, Domino dicimur esse egregius ei admonendo aliquid oblulit et aliquid
subjecti : si vero nondum tales sumus, sed communis tulit. Concedendo enim lenia, subtraxit acriora, ut
adhuc anima est in nobis, quse habeat aliquid hujus qui ad dcserenda cuncla simul non assurgeret, duin
roundi, quaesilei aliquo alligata negotio, huicprse- in quodam suum vitium animus familiariler relin-
ccpla Apostolus ponit et dicit ut subjecla sit po- quit, a quodam vilio stto sine labore toleretur. Dei
testalibus mundi, quia et Dominus dixit, ut hi, qui enim minister est tibi in bonum. (Aug.) Quod aulem
habent in se superscriptionem Caesaris reddant Cae- ait : Vis non timere potestalem? bonum fac, el habebis
sari quae suntCaesaris. Petrus et Joannes nihil habe- laudemexea, polestmoverc aliquos, cum cogitaverinj,
bantquod Coesariredderent; dicit enim Pelrus:« Ar- ab islis poteslalibus perseculionera ssepepassos fuisse
genlum etaurum non habeo (Act. III) ; » qui hoc uon Chrisiianos. Nunquidergonon faciebant bonum.quia
habet, nec Caesarihabet quod reddat, nec unde su- non solum non sunt laudati ab istis poteslatibus, sed
bliroioribus subjaceat polestatibus; qui vero habet et poenis affecti et necati sunt? Consideranda sunt
aut pecuniam, aut possessiones, aut aliquid in sae- verba Apostoli, non enim ait, bonum fac, ei laudabit
culo negotii audiat: Omnis anima poteslatibus subli- te polestas, sed ait, bonum fac, et kabebis lau-
mioribus subjaceat. — Non est enim, inquit, potestas dem ex ea. Sive enim probet factum tuum bonum, sive
>msia Deo. Dicitfortasse aliquis,Quidergo, et iHa po- persequatur, laudem habebisex illa, vel cum eam in
,testas, quse servos Deipersequitur, fidem impugnat, obsequium Dei lucratus fueris, vel cum ejus persecu-
religionem subvcrtit, a Deo est? Ad hoc brevitcr re- lione coronam merueris. Hoc etiam in consequenlibiis
spondcbimus : Nemo est, qui nesciat, quod et visus inlcHigilur ctiui dicil: Dei enim minister esl tibiin bo-
nobis a Deo donatus est, et auditus, et sensus; cum num, eliamsi sibi in malum. (Ambr.) Manifestum cst
crgo haeca Deo sunt, in poteslate tamen nostra est ideo rectores datos ne malum fiat. Si autem malefe-
"uti visu vel adbona, vel ad mala, simililer et au- ceris, time, non eniin sine causa gladium portat. Hoc
dilu, molu uianuiim, ct cogitatione sensus, et in est, idco comniinatur, ut si fuerit contemptus, vindi-
hocesl jtistuiii judicium Dei, quodhis, quse ille ad cet, Dei enim minisler est, vindex in iram ei qui ma-
nsus bonos dedit, nos abutimur ad impia et iniqua lum agit. Quoniam fuluruin judicium Deus slaluit et
minisleria : ita ergo cl polcslas oiunis a Deo data nulluin perire vult, hoc in saeculo rectores ordinavit,
est « ad vindictam auidcm malorum, laudem vero ut lcrrore interposilo, hominibus velut psedagogi
1505 B. RABANI MAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1S64
sint, erudientes illos quid servent ne in poenam A tamen est, qttodjusto «lex nonest posita, sedinjustis
incidant futuri judicii. (Orig.) Movel tamen in his et non subdilis, sceleslis, horaicidis, coritaminatis,
sermonibus Paulus, quod potestatem sscculi eljudi- perjuris et csetcris, qui hujusmodi sunt. > Ipsi cnim
oium mundi Dei ministrum dicit, et hoc non semel, sunt, qui timent legem. Qui autem facit bonum,
sed ct secundo et tertio repelit; velim ergo requi- hoc est, qui non metu legis, sed amore boni facit
rere, quomodo vindex [judex] mundi Dei minisler quotl bonum est, iste jaro non sub lege litteroc, sed
sit Invenimus scriptum in Aclibus apostolorum, sub lege vivit spirilus.
quia convenientes in unum apostoli staltierunl dc- » ldeoque necessitatesubditi estote, non solum pro-
«reta, quseobservare debcrcmus nos,qui ex gcnlibus pler iram, sed etiam propter conscienliam.Ideo enim
crcdidimus Chrislo, in quibus hoec coulincnlur: el tributum prmstatis : ministri enim Dei sunt in hoc
Aposloli et prcsbtjteri fralribus qui sunt per Anlio- ipsnm servientes. (Aug.) Quod aulein ait, ideoque
chiam, et Syriam, et Ciliciam, omnibus qtii ex gen- necessilatesubdili eslole, ad hoc valet, ut intelliga-
tibus crediderunt salutem. Quandoquidem audivinius inus quia necesse est propler hanc vilam subditos
quosdam exisse a nobis et perturbare vos, quibus nos esse ojiorlere, non resistenles, si quid illi au-
non mandavimus (Act. xv), et post aliquanla addi- ferre voluerint, in quod.sibi poleslas data est, de
lur : Placuit ergo sancto Spirihd efnobis, nihil am-HB temporalibus rebus, quae quoniam transeunt, ideo
plius superponi vobis ponderis prceter ea qum neces- et isla subjeclio non in bonis quasi permansuris, scd
saria sunt, ut abstinealis vosab his qum idolis immo- in necessariis huic tempori constituenda est. Tamcn
lantur, et sanguine, et suffocalis, et fornicalione : a quoniam dixit, necessitate subditi estote, ne quis non
quibus custodienles vosmelipsos bene agetis; valele integro animo et pura dilectione subditus fierethujus-
(Ibid.). Inhis ergo procceplis, in quibus dicit, nihil modi potestalihus, addidit, dicens, non solum propter
amplius imponendum esse oneris bis qui ex genli- iram, sedeliam propter conscientiam,idest,non solum
bus credunt, nisi ut abslineant se ah his quaeidolis ad iram evadendani, quod polest eliam simulale fieri,
immolantur, et sanguine et suffocalis, et fornica- sedutin tua conscientia certus sis illius dilectione te
tione, neque homieidium prohibetur, neque adul- facerecui subdilus fueris jussu Dominilui, « qui om-
terium, neque furlum, neque masculorum concu- nes vult salvos fieri, elin agnitionem veritatis venire
bitus, neque coeteracrimina, quaedivinis ct humanis (/ Tim. n), > ethocenimcum diceret Apostohis, de
legibus puniuntur; quod si illasola quae supra me- ipsis potestalibus agebat, hoc est, quod servis alio
moravit observanda dicit esse Chrislianis, videbitur loco suadet, non ad oculum servientes, quasi homi-
eis de cseleris dedisse licentiam : sed vide ordina- nibus placentes (Ephes. vi), ut id ipsuin quod sub-
lionem Spiritus sancli. Quoniam quidem coetera G * dunlur dominis suis, iion eos oderint, aut fallaciis
crimina sseculi legibus vindicanlur, et superfluum promereri desidercnt. (Orig.) Ordinat quidem per
videbatur ea nunc divina lcge prohiberi, quse sufli- hsecPaulus Ecclesiam Dei, ut nikil adversi principi-
cienter humanalege pleclunlur, iUasola de quibus nihil1 bus ct potestalibus soeculi gerens, jier quieleiu et
humana lex dixerat, et quse religioni videbanlurcon- tranquillitatem vitae, opus justitiae et pietatis exer-
venire, decernit,ex quo apparet judicem mundi,par- eeat. Si enim ponamus, verbi gratia, credentes Chri-
tem maximamDei legisimplere; omnia enim crimina,i slo potestatibus saeculi non esse subjeclos, tributa
ouaevindicari vull Deus, non per antistiles etprinci- non rcddere, nec vectigalia pensitare, nulli timorem,
pcs Ecclesiarum, sed per mundi judicem voluit vin- nulli honorem defcrre ; nonne per hsec recloruin et
dicari; el hoc scicns Paulus, recte eum ministrum1 principum merito in semetipsos arma converlerent,
Dei nominat, et vindicem in cum qui quod nialuinl et persecutores quidem suos excusabiles, semetipsos
est agit. Quod aulem dicit de potesiate, fac quodi vero culpabiles facerent ? Non enim jam fidei, sed
bottttm est et habebis laudem ex ea , altius re- contumacisecausa impugnari viderentur, el esset eis
quirendum mihi videtur. Non enim consueludoj causa quidem mortis digna, meritum vero raortis in-
cst poteslatibus soeculi hos qui non fuerint crimi-. _ dignum. (Atnbt:)El ideorectedicil, subjectosessede-
nosi laudare. Nam peccantes quidem puniunt. Noni bere, non solura propter iram, id est, ultionem praesen-
peccanles vero laudare eis mos nullus est. Sed vi--. tem; paritenimira vindictam; sedetpropterluturum
deamus, ne forte Paulus etiam cum moralia videlurr j'udicium, quia si hic evaserint, illic eos poena exspe-
docere, inserere semper etiam de mysteriis aliquid1 ctat, ubi accusante ipsa conscientia punientur. Nam
nonomillat: elenim sciens quod « omnes quiinlege 2 idcirco tributa penditis: ministri enim Dei sunt in hoc
peccaverunt,per legem judicabuntur, t unumquem- ipso servientes.Ideo dicit tributa prsestari, vel quse
qtlc autem in judicio illa lex sine dubio arguet se- dicuntur fiscalia, ut subjectionempraeslent,per quam
cunduni quod vixit (ostendimus aulera Spiritumn scianlnonseesseliberos,sedsubpolestateagere,quac
sanctum in multis humanse legi locum dedisse), cer- ex Deo est: principi enim suo, qui vicem Dei agit,
tumesl efgo, quia in dic judicii habebit etiam exx sicu.lDeosubjiciunlur, sicut dicitDanielprophela: Det
islis legibus laudem ajrod Dcum is qui nihil contraa eslenim, inquil,regnumel cuivulldabitillud (Dan. iv);
slalutas commiserit lcges, cum dicelur ci a Domino:: unde et Dominus:Reddite,ait, qumsunt CmsarisCmsari
Eucje, serve boneel fidelis, super pauca fuisli fidelis,
i, (Lttc. xx). Huic ergo subjiciendi sunt, sicut Deo,cujus
super multate constiluam (Matth. xxv). Scienduiu ii siibjeciionisprobatioliaecest, cum rlli pentlunt tributa.
•1.0X5 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VII. — IN EPIST. AD ROM. 1566
Reddite ergo omnibus debita. Reddi vult ab'om- A Dominusinillis duobus praeceptis lotara legem peude-
nibus debita, quia et potenles sunt debitores mi- re dicit ct omncsprophetas,id cst in dilectione Deiet
noribus ut respondeant meritisillorum. Cui tribu- proximi (Matth. xxu). Unde et ipse, qui Iegem venit
tum tributum; cuivecligalvectigal.Primum ea quoesunt implere, dilectionem donavit per Spiritura sanctum,
potestati regiae debila exsolvi jubet, quia major in ut quod antea tiroor implerc non poterat, charitas
hiscausa aul necessitas esl. Cui timorem timorem. postmoduni impleret. Inde esl et illud ejusdem Apo-
Timorem polestali exhibendum, quia timor prohibet Stoli: Plenitudo autem legis charitas : et illud : Finis
peccatum, deinde aut parenli, aut doinhio terrcno, autem prwcepli est churilas de cordepuro, el conscien-
ut gratias agat in filio, aut servo Christiano. Cui tia boua, et fide non ficta (I Titn. i). [Amb.] Legem
honoremhonorem. Polest hic honor cliam circa eos datam a Moyse implet, qui diligit proximum; nam
esse qui sublimes vidcntur in mundo, ut videntes novao legis mandatum cst etiam inimicos diligere.
humilitatem servorum Cbristi, laudent potius quam Nam Non adullerabis, Non occides, Non fiura-
vitupererit evangelicam disciplinam. Nemini quid- beris , Non falsum leslimonium dices , Non concu-
quamdebeatis nisi ut invicem diligalis. Pacem vult pisces , et si quod est aliud mandatum hoc verbo in-
rios habere, si fieri potest, cum omnibus, dilectionem stauratur: Ditiges proximum luutn sicut leipsum.
vero cum fratribus, et lianc lamen honore servato. B (Orig.) Et ad ultimum rationem tanti hujus boni bre-
Idcircoautem dcbitores dicit, quia homini qui di- vilcr colligcns, ait : Dilectio proximi tnalum non
gnus honore cst sive praesente sive futuro, dignura operatur, plenitttdo ergo legis est dilectio. Supra di-
est et debilum inclinari. Illi enim quis iriciinatur, a xcrat quia qui diligit proximum lecjem implevit; et
quo honorem acccpit, ideo debilor dicitur; si cniir. quia difficilevidebalur quomodo possit quis omnem
non hoc feceris principi luo, superbus es, aut eniin legem in uno complcre sernionc, plenissimam recldit
merito quis, aul sdtale honorandus est. (Orig.) Sed rationom dicens, diteclio proximi matum non opera-
tamen hoc ipsum quod dicit: Redditedebila omnibus, lur. Et ideo plenitudo legis est dileclio. Pone cnini
cui tribulum tributum; cui vectigal vectigal, ab eo, per siugula mandata legis dilectionern, et vide quia
quod in sequentibus additur, « cui timorem timorem, facile cuncta coinplentur. Nunquid qui diligit proxi-
cui honorem honorem, »divisum mihi videtur, et ad nium occidcre etira potest? cerlum est quia nemo
eos quidem quos supra dixirous ministros, perlinere quein diligit iiilcrficiat: est ergo dilectio per quam
tributaetvectigalia-; exigunt enifn de nobis tributa imploalur niandatum quo proecipitur, Non occides.
terraenostroeet vecligalia ncgotialionis noslroe.Et quid Et iterum, nunquid qui proximum suum diligit, in
dicodenobis? exactus est tributum etiam Dominus uxorem ojus adullerium commitlit ? Non profecto :
noster Jesus Christus in carne positus, quod id- C si ergo diligas proximum, nec adultcrium coramittcs.
circo se dicit cxsolvere, non quod debitor sit, Simililer ct qui diligitproximunvquoe ejus sunt non
'
sed ne scandalizet cos ( Matth. xvn ). Quod si furalur, et qui diligit proximum, falsum advcrsum
ille qui nihil habebat in se Caesaris, in quo prin- eum leslinioiiiuiif 11011 dicit: similiter et ecclora man-
ceps hujus mundi veniens non Invenit quidquam data, si sit crga proxiroum dilectio, ahsque alio
(Joan. xiv) de suis, cum liber esset, solvil tri- labore scrvanlur. (Amb.) Ideo enim quod sumnium
butum (venit enim et in mortem, utesset el « inler esllegis niemorat, ut huic Evangcliuiu societôstcn-
mortuos liber), > quanlo magis nos necesse est isla dens unius csse sensum aucloris. Scd quia lciupore
tribula carnis expendere el negotiationis nostroe, si Cbristi addi aliquid oportuit, non splum proximos,
lamen negoliamur margarilas regni coeloriiM, per sed iniinicos diligere prseccpit. Undc subditur, ple-
diversas tentationes exigcntibus nos spirilibus ve- nitudo legis est dileclio. Ut justitia sit diligerc pro-
ctigalia pensitare! Timorem vero et honorem ad xiuium, abundaiis vero et perfecta justitia etiam ini-
illum polius referre dcbemus, qui dicil per prophc- niicos diligcre : iniinicum aulein diligere, quid esl
tam : Nonne Dominumet Patrem vocatis me ? Et si aliud, qiiam optare desinere illum ab odio et nihil
Dominus ego sum, ubi est limor meus? Et si Paler ~ aspcrum pelcrc advcrsus illum, hoc est, atnare il-
sum, ubiest honor meus ? (Malach. i.) Posleriora sane lum, ea illi oplare, per quoeDeum habeat propititim?
quoeaddil, «ut lieininiquiclquamdebeamus,» certtim Ilaocest ccclestis justilia, hsec Deo palri similes.fa-
cst ad ministros referri, quibus debitor quis cfficitur cit, quia non colcntibus se annua dona largitur.
cum peccaverit; debilum eniin peccatum esse in Nam et Dorainus jn crucc posilus poslulat pro ini-
multiset frequenler oslendimus. Vult ergo Paulus micis, ut plenitudincin justitia:, quam doctierat de-
pcccali quidem omne dcbitum solvi, nec renianere monslrarct. (Orig.) Puto lameii quod et in hoc yoluit
omnino apud nos debilum peceati: permanere tamen nos Apostolus aliquid coinpcndiosius discere. Nam
el nunquam cessare a nobis debitum charitatis. Hoc si diligentius requiras qui sitproximusnoster,disees
enim et quotidie solvere et semper debere expedit ab Evangelio (Luc. x) illum esse proximum uostrujn
uobis. Deniquequaiilx virtutis sit charilas in consequi venit cl jacentes nos vulneralosque a latronibus
quentibus ponit. Qui enim diligit proximum, legem el nudatos a doenionibusjumcnlo corporis sui super-
implevit.(Aug.) Quod atilcm dicit, qui enim diligit posuit, el ad stabulum Ecclesioedetulil, et stabu-
proximum, legemimplevit,osteudit constininialionem lario pro cura et diligcntia (vel ipsi Paulo vel omni
legisindileclioncposilani, idest, in charitate. Unde ct qui Etclesi-.eprscest) duos denarios Novi ac Veleri3
1507 B. RABANIMAURIARCHIEP. MOGUNT.OPERUMPARS flT. 1568
Testamenli ad nostra: curse concessit expensas. A angustet, ne cor luxuria polluat, et subjecturo desi-
Hunc ergo proximum si diligamus, omnem legem et * deriis per illicita corrumpat; ne ira exasperet, et
universa mandala in ipsius amore complemus. Finis usque ad proferendam contumeliam inflammet; ne
enim legisChrislus ad justitiam omnicredenti (Rom. invidia mordeat et alienis felicitatibussemula, sua se
x). Nec ficri ullo pacto potest, ut qui ex loto corde, face consumat; nc immoderate linguam loquacitas
ex lotis visceribus suis diligit Christum, facial ali- pertrahat, eamque usque ad lasciviam obtrectationis
quid quod non placet Chrislo : hium enim qui diligit, extendat; ne odium malitia excilet et usque ad ja-
non soluni non occidit, quod prohibet lex, sed nec culum malediclionis irritel: rursum, cum cogitat,
irascitur fratri suo. Qui ita delectatur illo quem di- ut ea alteri faciat quoe ipsa sibi fieri ab altero exspe-
ligil, non solum non facit adulterium, sed nec mu- ctat, pensat nimirum ut roalis bona et bonis meliora
lierem respicit ad concupiscendum : sed dicit ad respondeat, ut erga procaces mansueludinem lon-
ipsum magis : Concupiscit et deficit anima mea in ganimitatis exhibeat; ut malitiae pesle languentibus
Deum vivum (Psal. LXXXIII).Qui diligit Christum, gratiam benignitalis impendat; ut discordes pacc
quomodode futuro cogitet, qui etiam sua omnia quoe- uniat, et concordes acl concupisccntiam verac pacis
cunquc habet rclinquit, ut sequatur Christum? Qui perducat; ut indigentibus neccssaria tribuat; ut er-
Christum diligit, quando falsum testimonium dicit, B I fanlibus viam rectiludinis ostendat; ut aflliclosverbo
cum sciat ipsum quem diligit falso teslimonio pro- et compassionemulceat; ut accensos in hujus inund'
ditura ? necessario aulem qui diligit Christum, diligit desideriis increpationo restringat; ut minas poten-
el proximum suum : hoc cnim solo indicio Chrisli tium ratiocinatione mitiget; ut oppressorum angu-
esse discipulusdesignatur, si charilalem cum proxi- stias quantum proevalet, ope levet; ut foris resislen-
mis habeat: cerlum cst enim quod qui non diligit tibus opponat palienliam ; ut inlus superbienlibus
proxirnura nesciat Chrisluin. (Greg.) Unde Paulus exhibeat cum palienlia disciplinam ; ut erga errala
ait: Pleniludo ergo legis est dilectio ; de hoc iterum subdilorum sic mansueludo zelum temperet, qua-
dicit: Invicem onera veslra porlate, el sic adimple- terius a j'ustitisesludio non enervet: sic ad ultionem
bitis legem Christi (Gal. vi) ; lex etenim Cbrisli, quid zelus ferveat, nec tamen pietatis limitem fervendo
congruenlius intelligi quam charitas polest ? quam transcendat; ut ingratos beneficiis ad amorem pro-
tunc vere perficiinus, cum fralerna onera ex amore vocet; ut gralos quosque miriisleriis in amore servet;
toleraraus. Sed hoec eadem inultiplex dicitur, quia ut proximorum mala cum corrigere non valet,
studiosa solliciludine charilas ad cuncta virluluin taceat; utque cum corrigi loquendo possunt, silen-
facla dilatatur, quae a duobus quidem praeceptis in- tium consensum esse petlimescat; ut sic ca quae
cipit, sed se ad innumera exlendil; hujus namque C ( tacet toleret, nec taineti in anima virus doloris oc-
lcgis initium dilectio Dci est, ac dilectio proximi: cultet; ul sic malevolismunus benignilatis exhibeat,
sed Dei dileclio per tria distinguitur, quia ex toto> ne tamen per gratiam a jure recliludinis cxcedat;
corde, et tola anima et ex tola fortiludine diligi con- ut cuncla proximis, quseproevalet,impendat, sed hoec
ditor jubetur. Qua in re notandum, quod divinus impcndendo non tumeat; ut sic in bonis quoecxhi-
sermo cura Deum diligi proecipit, non solum narrat bet tumoris prsecipilium pavcat, ne taraen a boni
ex quo, sed ctiam inforinat exquanto, cum subjungit exercilio torpescat; ut sic quse possidet tribuat, qua-
ex tolo, ut videlicet qui perfecle Deo placerc desi- tenus quanla sit largitas rerounerantis altendat, nec
derat, sibi de se nihil relinquat: proximi aulera dicum terrena largitur, suam plus quara necesse est
lectio ad duo praecepta derivatur, cum et per quem- inopiara cogitet, et in oblatione muneris hilariialis
dam jusluni dicitur,« quod ab alio tibiodis iieri, vide: lumen trislilia obscuret. Bene ergo lex Dei multi-
netiialterifacias ; > et per semelipsam Veritasdicit: plex dicitur, quia nimirum cum una eademque sit
Qum vullis ut faciant vobishomines, hmcet vos facile• charitas, si mentem plena cceperit, hanc ad innu-
illis (Matth.yu); quibus duobus scilicct ulriusque: mera opera multiformiter accendit, cujus diversita-
Testamenli mandalis per unum malitia compescilur, tem breviter exprimimus, si in electis singulis bona
per aliud benignilas proerogatur, ut malum, quodI D 1 illius perstringendo numereraus. HaecnamqueperAbel
pati non vult quisque non facicns, cesset a nocendii et electa Deo munera obtulit, el fratris gladiumnon
opere, et rursum bonum, quod sibi fieri appetit,, reluctando toleravit (Gen. iv). Hsec Enoch et inter
impendcns, erga ulililatem proximi se exerceat exc homines vivere spiritaliter docuit, et ad sublimem
benignilate. Sed hsecnimirum duo, dum sollicita in- vitani ab hominibus etiam corporaliter abstraxil.
tentione cogitantur, cor ad innumera virtutum mini- HsecNoe despeclis omnibus solum Deo placabilem
steria lenditur. ne vel ad infercnda quoe non debett ostendit, atque in arcsc fabrica studio longi laboris
desideriis inquieta mens inferveat, vel erga exhi- exercuit, et mundo superstitem pio opere exercendo
benda quaedebet otio solula torpescat. Nam cum ca- servavit (Gen. vn, vm). Hsec per Sem et Japhet hu-
vet alteri facere quod nequaquara vult ab altcroD mililer verecunda palris erubuit, et superjecto dorsis
ipsa lolerare, sollicitase inlentione circumspicit, nce pallio, quaenon videbat abscondit (Gen. IX). Hsec
superbia elevet, et usque ad despectum proximi ani- Abrahsedextram qui ad mortem filii obeuiendo extu--
lnuui dej'iciens exallet , ne ambilio cogitaiioncinl lit, hunc prolis innumeraegentium patrem fecil (Gen.
lanicl; cumque hanc ad ajipclenda aliena dilalat,, xxn). HaccIsaac menlcm quia semper ad mundiliam
1569 ENARRATIONUM1N EPP. PAUL» LIB. VII. — IN EPIST. AD ROM 1570
teiiuit, caliganlibus selate oculis, ad videnda longe A est: Etce nunc tempus acceptum, ecce nunc dies sa-
post ventura dilatavit (Gen. xxvn). HaccJacob com- lutis, tempus Evangelii significatur et illa opportu-
pulit, et amissum bonum filium mcdullitus gemcre nitas salvos faciendi credcntes in Deuni. (Orig.) Est
et pravorum filiorum praesenliam sub aequanimitate ergo etiani animae somnus quidam; si enim sunt ei,
tolerare (Gefi. xxxvn, xxxvin). Hacc Joseph docuit ut ssepejam diximus, proprii oculi et aures projirisc,
afratribusvenundatum, et libertate aniroi infracla et manus et pedes quae singula non tam niembra
servitiuin perpeti, et eisdem post fratribus mente corporalia inesse ei, quamivirtutes quibus ad unum-
nonelataprincipari(Gen.xxxviii, xxxix). HoecMoyscn quodque movetur ct incilatur reputandoe sunt, acci-
delinquente populo, et usque ad petilionem suoemor- dit sine dubio ei secundum oculos suos ctiam som-
tis in precibus prostravit (Exod. xxxn), el usque nus : si cnim non agat tempore opportuno, quoeDei
ad inlerfeclionem populi per zeli studium ercxit, sunt, sed desidia torpescat, merilo dormire dice-
et ut pro pereunte plebe sese morti objiceret, et tur. (Ambr.) Tempus ergo esse dicit, quo ad meri-
contra peccantem protinus vice Domini irasceutis tum proficere debeamus, hoc cst de sonnio surgere,
sxviret (Levit. x): hsec Phinees brachium in ultio- operari bonum,.quasi in die, hoc est palam : illicila
nem peccantium erexit, ut arreplo gladio cocunles euimuocte, id est in abscondilo, fiunt: jam enim in
transfigerei, e't iram Domini iratus placaret (Num. B roanifestalione positi, quod est in notilia Dei, agno-
xxv). Haec Jesu exploralorem docuit (Josue ix), ut scentes quid sequi debeamus, dare operam debe-
et prius contra falsiloquos cives verilatem verbo mus, ut pure vivenles ad promissum pracmium ve-
defenderet, et hanc postmodum gladio contra hosles niamus excusso somno, id esl, ignoranlia, sive ne-
allegaret. HaecSamuelet in principatuhumilem proe- gligenlia. Nunc enim propior est nostra salus quam
buit, et integrum in dejectione servavit, qui cum cum credidimus. Manifeslum est, quia post lavacrum
persequentem se plebem diligeret, ipse sibi testimo- bene viventes et charitati studentes non longc sunt
nium exstitit, quia culmen ex quo dejectus est non a merito resurrectionis promissse : Bona enim vila
amavit (/ Reg. vin , xn). Haec David ante ini- Christiani signum est salutis futuroe. Nox prmcessk,
quum regem et humilitaie eommovit ad fugam, et dies autem appropinquavk. (Orig.) Igitur Paulus
pietate repJevit ad veniam, qui persecutorem suura prseco Christi circumiens mundum in somno desidioe
et timendo fugit ut Dominum, et tamen cum po- posilum, annuntiat adessc jam lucem, et tcmpus
tcstatem feriendi reperit non agnovit inimicum esse, ut surgatur e somno, noctemque, hoc est,
{/ Reg. xix, xxm, xxvi). HoecNathan et contra pec- terapus illud, quo ignorantia hominibus dominata
cantem regem in auctorilale liberse increpationisi est, prsecessisse, et proximantc justitise solisadven-
^
sustulit, et cura regis culpa deesset in petitionem, tura, recedentibus tenebris, imminere jam agnitionis
bumiliter stravit (// Reg. xn). Haecper Isaiam nu- diem, atque ideo clamat expergiscendum esse, ne
dilatem carnis in praedicatione non erubuit, et sub- per segnitiem quis noetem patiatur. (Amb.) Noctem
duclo carnali velamine mysteria superna penetra- veterem hominem significavit, qui per baptismum
vit. HsecEliam, qui fervoris zelo vivere spiritaliter innovatus est, hunc prseterisse dicit quasi noctem,
docuil ad vitam quoque et corporaliter abstraxit diem aulem appropinquasse, cujus lumine verilas
(IV Reg. n). Haec Eliseum, quia magistrum dili- nobis apparuit, ut scireinus quid agere debererous :
gere simpliciter instituit, magistri spiritu dupli- prius enim ignoranles Chrislum in tenebris eramus,
eiter implevit (Ibid.). Per hanc Jeremias ue in at ubi didicimus, lux in nobis orla esl, transiviuius
ZEgyptumpopulus descenderet reslitit, sed tamen et; enim a falso adverum. (Greg.) Nox, inquit, prmces-
inobedientes diligens quo descendere prohibuit et1 sit, dies aulem appropinquavit. Ubi attendenduin est,
ipse descendil (Jer. XLII, XLIV).Haec Ezechielcm, quotl Paulus cum diceret nox prmcessit nequaquam
quera prius e terrenis desideriis sustulil post pcr subdidit, dies venit, sed dies appropinquavit; qui
cincinnum capitis in aere libravit (Ezech. vm). Haec enim posl discessum noctis non jam venisse, sed ap-
in Daniele quia a regiis dapibus gulam compescuit, eii rx propinquasse diem insinuat, esse se procul dubio ante
et esurientium ora leonuro clausit (Dan. xiv). Haec solem post tenebras adliuc in aurora demonstrat: tunc
tribus pueris, quia in tranquillitate posilis incendia autem plene sancta clectorum ece.Iesiadies erit,'cum
vitiorum subdidit, tribulationis tempore et flammas ei admista peccati umbra jara non erit. Tunc plene
iinfornacetemperavit(Z)a«. m).HsecinPetro et minis dies erit, quando interni luminis perfeclo fervore
'terrentium principum fortiter restitit, et in circura- clarucrit. Tunc plene dies erit, qtiando nullam
cisione submovenda minorum verba humiliter audi- malorum suorum lentantem memoriam lolerans
vit. Haec in Paulo et manus persequentium humili- omnes a se tenebrarum etiam reliquias abscon-
ter pertulit, et tamen in circumcisionis negotio longe det. Unde et bene hoec aurora, quasi adhuc in
se imparis prioris sensum audenter increpavit transitu demonstratur, cnm per Job dicitur:
(Act. iv et seqq.). Multiplex ergo ista lex Dei est, Et oslendisli aurorm locum suum (Job. xxxvni);
quae singulis rerum articulisinonpermuiatacongruit, cni eniin locus suiis ostcndilur, profcclo ex
et causis se varianlibus non variata conjungit. alio aliud vocatur; quideuimesl locus aurorse, nisi
Et hoc scienles tempus quia hora est jam nos de perfecta clarilas visionis interiiae,'ad quem cmn per-
tomno surgere. (Aug.) IUuc spectat, quod dictum ducta venerit, jam de transaelse noctis tcncbris ni-
1571 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS HI. 1572
hil habcbit? Nunc autem adhuc tentationum mole- A }. Christum et carnis curam ne feceritis in desideriis.
stias suslinens, quia pcr intentionem cordis ad Curam carnis prohibet, itl cst, voluptatem, ut omne
aliud festinal Ecclcsia, ad locum suuni tendit aurora: quod prohibetur per legem non desideretur, aut certe
quem locum si mente non cerneret, in lmjiis viloe dcsideratum vincatur : ipsa sunt enim opera carnis,
nocle rcmancrcl. Scd cuin quolidie conlcndil,prolen- ut his cxuti, induant Doininum Jesum Christum, id
ditpcrfici ct in Iucem quotidie augcri, locttin suum est, innovali pcr Chrislum ab his raalis se reiine3iit.
jani conspicit el plcnc sibi clarcsccrc solem qtiseril. (Oritj.) Frcqucntcr diximus Christum sapienliam
Locum stuimaurora consicIerat,quando sanctaanima esse, et justiliam et sanclificationem, et veritatcm,
ad coiitcmplandani conditoris sui spocicni flngrat. et onines siinul virtutes, qttas utique qui assumpserit,
Abjiciamus crgo opera tenebrarum el induamur Christutn dicil induisse : si enim hsec omnia Chri-
anna lucis. ( Ambr. ) Tenebrarum sunt opera vita stus esl, nccessario qui hoechabet, habeletChristum;
carnalis, quse illecebris agitur ssecularibus, bacc di- quienim hoec habct, carnis curam in concupiscentiis
gnacsl tcnehris, sicutdicit Dominus : Tolliteillum et non facil. Modcralione solita Aposlolus uiitur, cum
liqatis tnanibus et pedibus, mittitc in tenebras exterio- ' non jier omnia carnis curam ncgat habendain, ccr-
res (Matth.xxu). Induere arma lucis gesta siinl hona, lum csl eiiiiu quod in necessariis habendaest, in
quiasicut maliactus lencbrisdeputantur,quiaocculte B ] deliciis, ot Iuxuria, atque omni concujiiscentia pcnitus
fiunt ab iis qui roale agunt : ita ct qui bcne agunl, cxcludenda. (Aug.) Ostendit ergo non esse culpandam
palam agunt, quia non vereiUur, sed gaudent. Boni carnis providentiam, quando ea providentur qusc
crgo actus arma lucis sunl, impugnantcs lcnebras, ad necessitatem salutis corporalis valent; si autciii
quocsunt vitiaparnis. Sicut in diehoneste atnbulemus. ad superfluas delcctationes, alque liixuriam, ut
Verum est, ut quiapublice non peccatur, sic agamus quisque in his gaudeat quae carne cupit, recle rcpre-
quomodo agitur publice, nihil cnim tain publicum henditur, cjuia providcntiam carnis in concupiscentiis
quam veritas. (Orig.) Vcrum sciendum est advcnluni facit. « Quoniam qui scminat in carne sua,[dc carne
lucis hujiis ct diei duplici modo accipicndum, ct metet corruptionem, » id est, qui delectalionibus
gcncralem oiiinibiis, et uiiicuiqtie specialem. Gerie- carnalibus gaudet. (Greg.) Carnis, inquit, curain ne
ralis omnibus aderit litx et dies, cuih fuluri sacculi feceritis in concupiscentiis. Sed in his nirnirum dUcis
lempus advenerit; adcujus compafatioriem prasentis ac militis vcrbis agnoscimus quia lunc ab ea morti-
litijus mundi spatiumtencbfce appcllantur, quodtem- fero vulncre animus pungitur , cum in ea mensuras
pus labesccnlibus quotidic diebus' ajipropiat, ct spa- sequitas non tenetur : neque enim mortali atlhuc in
lia, qusc prxterilis augcnlur, futuris sine dubio mi- carne vivenlibus funditus cura carnis abscinditur,
nuuntur ; el kico propior est mstra salns, quam cum (C sed ut discerent animo moderato iis uti, proccipilur.
credidimus, ct quotidie fit propior, sicut et Domi- Nam quia sollicitos nos esse Veritas in crastinunt
nus, cum consummationis sacculi signa distingueret, prohibet, habcrc utcunque curam in prcesenlibus
dixit: Cum autcm videritis hwc omnia, allevate canon negat, quam tendi ad tempus quod sequilur
pila veslra, quoniam appropiat retlemptio veslra velat.Et nimiruin Paulus, cum curam carnis fieri in
adven- concupiscenlia non sinit, procul dublo in nccessi-
(Luc. xxi). Fit aiitem lier singulos dici hujus
lus, et nobis cnim si Christus in corde sit, diem no^ late concedit : discrciione ergo magni roodcrami-
bis facit; si ignoranlias nostras scienliae ratio fuget, nis carnis cura frenanda est, ut serviat et minime
ct indignos actus declinantes pia quoeque et hone- principetur, ne qtiasi domina animum vincal, sed
sta sccteinur, in luce sumus posili, et cjtiasi in die' subacta menlis dominio quasi ancilla famuletur, ut
honeste ambulamus. Quoe sint atitcm opera tenebra- jussa adsit, alque ad nutum cordis repulsa dissiliat,
rttm, qusc abjicienda sunt, conscquenter cnumeral ett ut vix a tergo sanctoe cogitationis appareat, et
dVcit; Non in comessatibhibus et ebrietatibus: (Ambr.)) nunquam conlra facicm recta cogitantis obsistat.
Comessationcs sunt luxuriosa convivia,qua: aut.'col- CAPUT XIV.
"
lalionc omnium celebrantur, aut vicibus solent con- j. Rorlalur tnajores ne inferiores contemnant aut scan-
-
Uibcrnalibus exhiberi, ut ncmincm illic pudcat ali- dalizent, sed pacifice wdificent.
t Infirmum autem in fide assuinite, non in discepta-
quid' inhoneste dicere aut facerc, quia unusquisque
quod suum convivium sit, solcnt enim ini lionibus cogitalionum. (Amb.) Quoniam ex Judseis
prasumil
aliena mensa pudorc cocrccri, scd hic ad hoc con- crant cjui Romanos ad nomen Christi assumpserant,
venitur ul fceda illic gerantur copia vini, et incitclurf admixta legc, sicut in primordio Episloloe memo-
libidinis diversa voluptas, idcirco evitanda proeci- :- ravi, idco quihusdam videbatur prohibitam carnera
pithujtismodiconvivia. Non incubiiibus et impudici- edere non debere, aliquibus autem, qui sine lege
tiis. (Amb.) Post luxuriosum convivium et ebrieta- Christum sequcbaiitur, videbatur contra legem li-
lem hoc subjecit quod sequitur, id cst, concubituss cere edere, et per hoc ipsum disceptationes erant
impudictis : hic enim hujus lascivitatis est fructus.>• inter eos, quas Apostolus concordioe et saluti stu-
Non iu contentioneet mmulalione. Rccte ab his coer- dens divina disputatione aufert, ostendens neque
ceri monet, quia omnis contentioet zeltis inimicitiasis edcnli prodesse apud Deum, neqtte non edenti ob-
ra
parit, quas tenebras vocat, quia ad lucis prcemium esso. Infirnium esse dici-l, qui proptorea quod Judoei
pervenire non possunt. Sed induite Dominum Jesum m prohibiti sunt timet edere; hunc ergo vult reraitti ju-
dicio suo, ne scandalum passus a charitate, quoequasi ^luntati subjaceant, quia dominio liumano subjeqta
mater est animarum, recedat cum mentis perturba- sunt. Nisi ergo mentes abstinenlium' plerumque iiu-
tione, cum Christiani pacifici debeant esse et quieti. patientia a sinu tranquillitatis excuteret, nequaquam
(Orig.) Potest quidem videri dictumet ad eos qui ex Petrus cum diCerct : Ministrale in fide vestra virlu-
gentibus crcdidemnt, extollentes se inflrmitate fldei, tem, in virlule auletn scientiam, in scienlia aulenl ab- {
quia nihil coromune aut immundum esse crede- stinentiam (II Pet. 1), protinus vigilanter adjtinge- |
rent adversum eos qui ex circumcisione credide- rel, dicens, in dbstinenlia aulem patiemiam; dcesse
runt, observanles adhuc secundum traditiones legis quippe abstincnlibus palientiam proevidil, quse eis,
ciborum differenliam, iit eos reprimere videatur et ut adcssct, adrnonuit. Rursum nisi cogitationes abs-
monere, ne insultenl eis quibus longa consuetudo linenliuni nonnunquam superbise culpa transfigerct,
in ojiservantlis cibis discretionem adhuc aliquam et Pattlus miniriie dixisset : Qut non mandhcat', mandu-
cunctationem movebat. Jubet ergo eum qui ita in cantem nonjudicct, qui rursus ad alios loqiiens, duui
bac fide infirmus est assumi magis et non abjici, de abstinentioe virtuie gioriantihni proecepta con-
nec cjuasi infidclem judicari. Aliud est enim infide- stringerct, adjunxit:« Quoesunt rationem quidem ha-
lem esse, aliud infirmari in fide. Nam infidelis dici- bentia sapientise in supcfstilloneni et humilitatem,
tur qui non habet fidem, infirmus autem in fide, qui B et non ad parccndum corpori, non iri honore aliquo
dubitat in parle aliqua fidci. (Aug.) Hoc ergo dicit, ad saturitalem carnis. »Deus illum assumpsit. (Amb.) 1
ut eum qui infirmus in fitle est recipiamus, et no- Assumptus a Dco est, dumad graliamvoCattisest. Tu
stra firraitate infirmitateiri ejus suslineamus, neque quis es qui judices alienuin servum ? suo domino stat
dijudicemus cogitationes ejus, id est, quasi ferre aul cddit. Manifestum est, servum non debere
audeamus sentenliam de alieno corde, quod non vi- conservi voluntalemj'udicare cuilexinhac partetra-
demus. Ideo sequilur et dicit: Alius eniin creditman- dita non est. Nam qua conscientia edat aut non
ducare se omnid , qui autem infirihus est, olus man- edat, Deus judex est, cujus servus est. (Aug.) Dicit
ducet. (Amb.)Hic fiducia lectionis nondubitat omnia ergo, ut in his rcbtis, quoe possunt et bbno animo
edentla quoe dala sunl huriianis usibus, legit euim fieri, et malo, judicium Deo dimittamus-, nec audeai-
ih Genesi, omriiabona vaideesse, quoe creavitDeus; mus de alterius corde, qtiod non videmus, ferre
ideo nihil rejiciendum, qiiia nec Enoch, qui priruus senicntiam : in his vcro rebus quse ita comprelien-
Deo placuit, nequc Noe, qui in diluvio solus juslus dunttir, ut eas bono et casto animo nbri posse fieri
inventus est, neqtte Abraliam ille amicus Dei, aut manilestum sit, non improbatur si judiceinus.
fsaac, aut Jacob justi et Dei amici, intef tjuhs et Itaquc hoc , quod dc cibis dicit, quia ignoratur
rjolh fuit, aut coeleri justi ab liis abstinuisse legun- (" quonara animo fiat, non vult nos esse judices, sed
lur. (Aug.) Quia illo temporeij multi jam firmi in I)eum;de illo autem nefarib stupro, ubi uxorein
fide et scientes, secundum seiUenliam Doiriini patris sui quidara habuerat, prsecepii debere judi-
(Mallh. xv) , non commaculare ea quoe in os cari : non enim potcrat ille dicere bonO animo se
intrant, sed quse exeunt, indifferenter sumebaiit ci- tam iromane flagitium commisisse. Ergo qttaecun-
bos salva conScientia; quidam vero irifirmiores absquc facta ita manifeslanlur, ul non possit dici:
tinebant a carnibus et a vino, ne vel nescientes iri- bono auimo feci, jutlicanda sunl a riobis ; quoecun-
ciderent in ea quacidolis sacrificabantur. Omnis enini tj.uc autem ila fiunt, ut quo animo fiant, incertutn
lunc immolalilia caro in macello venundabatur, el sit, non sunt jutiicanda, sed servanda judicio Dei,,
de primitiis vini libabant gentes simulacris suis, et sicut scriptum cst, « quoeocculta sunt Deo, quae au-
qusedam in ipsis lorcularibus sacrificia facieiianl. tern palam sunt vobis ct filiis vestris.» (Cass.) Opor-
Jiibet ergo Apostolus et his qui salva conscientia tet enim unumqnemque scmelipsum tantummodo
lalibus alimentis utebanttir, 11011 spernere infirmita- judicare et circumspecle cautecjue in omnibus custo-
temillorum, qui se a talibtts cibiset potu abstinebant, dire, non alioruin convcrsationem Vifainque discu-
et illis infirmis, ne eos qui carnibus vescebantur ,I) tere, secundum illud Apostoli praeceptiim, tu autem
et vinum bibebant, tanquam poilui judicareut. Ad quid judicas fralrem tuum, suo domino stut, aut cadit.
hoc valet quod consequenter dicit: Et : Nolite judicare u,t non iudicemini, in quo enim
Qui manducat non manducanlem non spernat; et judicio judicaverilis , judicabttur de vobis (Matlh. v).
qui non manducat manducanlem non judicet. Firmi Stabit aulem, potens esl enim Deus staiuere illum.
enini infirmiores contumacifer contemnebant, et in- (Amb.) Stabil, inquit, Domino suo, propterea quia
firmi firmos temere judicabant. (Amb.) Qui autem neque si edat reuserit, neque si non edat culpabilis,
infirmus esl, olera manducet. Igitur qui hoc putat si tamen devotionehoc agit, non evitans hanc velut
utile ut olera edat, ideo suadendum non est, ut contrariairi. (Orig.) Sed videtur hoec Paulus pro-
carnem edat, ne cum scrupulo edat, et videatur fundiore raiigis sensu elbcutus, neque enim ex
peccare quia proposilum suum non cuslodit. Si quis circumcisione venicmibus de edendis oleribus lex
manducat, non manducantem non spernat, et qui non aliquid mandaverat, ut ipsis corivenire videalur
manducat, manducaniem nonjudicet: quia volunlalis qtiotl ait, qui autem infirmus est, olera manducet.
est edere, aut non edere, ac per hoc quxstio hinc Undc constat etitn de cibo vcrbi isia tractare , et
fieri nbn debet: ad hocenim factasunt omnia ut vo- infirmum dicere esse in fide eum , qui hon ita per-
fcclus cst scnsibus, ul possit omnem cibum vcrbi y\ cceperint inflantur et exlollunlur adversum eos qui
Dei sumerc : sicul ct ipse Apostolus in aliis dicit : videnlurminuscapaces esse; idcirco igitur intcrpre-
Perfeclorum autem est cibus solidus, corum qui pro talionc Apostolicae auclorilaiis Paulus utriusque
possibilitate sumendi exercilatos habent sensus ad partis insolentiam repriiuens dicit : Tu quis es , qui
discrelionem boni et mali (Heb.y). Et ilcrum ad alios judicas alienum servum? suo Domino stat aut cadit.
dicit : Lac vobis polum dedi, non escam, nondum Quod dicit, stat aut ccuiit, secundum sensum cjus
enim poteralis (I Cor. III). Et nunquid ita incpti quem increpal dicit. Nam ct impcrilior, si videat
crinius, ut jiutemus Apostolum, qtti missus est prse- qucmpiam profundius aliquid, cl ut ipsc capere non
dicare vcrbum Dci, lac jjorlasse sccum , quod Co- polcsl,>senlienlcni, cecidissecum judical a iidei statu,
rinlhiis potum darcl? Scd manifestura cst, hoc euni ct icirsuni qui inllantur cx scicnlia, et non cum
tle qualilate verbi proloqui, et proplcrea dicere : si charitale, sicut Paulus commonet, agunt, similiter
quis infirraior cst scnsibus , efnon esl ita perfecta: de imperilioribus quibusque opinantur, et ideo po-
fidei, ut de secrelioribus mystcriis capiat vcrbum, testalcra fratri judicandi fratris cxemit. Bene auten»
non debcrc ei per ea quoe intclligcre non polest, alienum servum ail, quia Dominus dicit: Vos au-
disccptaliones cogitationum commoveri.« Alius cnim, lc.m.oinnes fratres eslis (Matth. xxm), omnes, hoc
inquit.creditomniamanducare; > non perhocPaulus J[J esl, universa crealura , cl untts est solus Dominus
ad omnia comcdenda discipulos hortattir, nec giilce Jesus Christus, qui est Dominus omnium , divesin
et gurgitis est magislcr : sed de illis sine dubio dicit, omnibus (Rom. x); simul el bonitatem Dei ineffabi-
quorum fidcs perfecla cst, et multis in verbo Dei lem manifeslat,cumdicil de co qui cecidisse videlur,
discrelionibus impedilur, cjttos idein Aposlolusin etiamsi vere ceciderit, quia potens est Deus statuere
aliis spiritales appellat, cum dicit : Spiritalis autem illum; Dominus enim erigit elisos (Psal. cxnv).
examinat omnia (I Cor. n). Ipse cst ergo de quo hie Nam alius judicat diem inler diem, alius judical
dicil : Alius autem credit manducare omnia. Deni- omnem diem, unusquisqice in quo sensu abundet.
queetapostolis, anlequam Spiritum sanclum accipe- (Aug.) Sequeslrata jam meliorc consideratione, non
rent, diccbalur a Doniino : Multa adhuc habeo, qum de duobus hominibus mihi videtur diclum, sed^de
loquar vobis, sed non potestisillamodo audire, veniet homiiie et Deo; qui enim alternos dies judicat homo
anlem Paraclelus, Spirilus veritalis, et ipse vos doce- est: jioleslenimhodie aliud, crasalittdjudicare, idest,
bit omttia (Joan. xvi). Ista ergo sunt omnia quoe ut quemcunque hodie malum conviclum confessUmque
credit manducare is qui pro fldei pcrfectione per damnaverit, cras bonum inveniat cum se correxit:
gratiam Spiritus sancti capax verbi secretioris cx- vel contra cum aliquem justum hodie laudaverit, cras
sliterit,habct lamen clinfirmus quod suinal ex vcrbo iC invcniat depravatum; qui aulem judicat orancm diem
Dei. Est species quoedani verbi, qtiam hic Aposlolus Deus est, tjuia non solum qualis quisque[sit, sed eliam
olcra appellavil, quac autlientis scnsum non tam ro- qualis omni die futurus sit, novit. Ergo unusquisque]
bustum rcddal et fortem, quam suslentel et intcrirc in suo intellectu abundet, inquit, id est, quanlum
noii faciat. In mullis eteniin tle inlcrioribus animae humano intelleclui non solum, vel unicuique ho-
sensibus tlivina Scriptura quasi de exlerioribus cor- mini concessum est, taritum audeal judicarc. (3«j
poris loquitur membris , et sicut sscpe docuimus, sapit, iiiquit, diem, Domino sapit. Id est, quia boc
interiorem hominem, vel videre, vel audire, vel ipstiin ad prsesentem diem bene judicat, Domino sa-
ambulare nominari, ita et nunc ipse interior homo pit; hoc est enim bene judicare ad diem, ut noveris
aut oinnem dicilur cibum posse pcrcipere, si per- non esse de correctione ejus desperandum in fulu-
fectus est, aut si infirmus est, olera nianducare; scd rum, de cujus culpa manifesta in praescntia judica-
ut perfcclorum in Ecclesia concordiain et iinper- vcris. Alius, inquit, quaedaiu nonnullis inlermissis
fectorum, lanquam inhoneslorum in corporc mcin- inlelligit: alius vero ad iiucUcctum omnia possibilia
brorura honestorumquc componat, ncc habealur in iia ut sunt videnda cognoscit. (Orig.) Potesttamca
eis ulla dissensio, dicit : Qui munducat non mundu- sccundum littercc Apostolicsc cousequenliam videri
cantem non spernal, et qui non manducat manducan- D hoc dc ciborum continentia vel libertate tractaii :
tem nonjudicet. Hoc est, quod el alibidicitur : « Quia quoniain quidem vocalio, quae in Christo cst, nihil
non potest oculus dicerc manui, Nones raihi neces- commune aut immundum ponit in cibis, sed con-
saria , ct caput pedibus , Non desidcro operam vc- linentioe ratio suadct etiam a licitis abstinere, Non
stram; scd multo magis , quoe videntur membra enim, ut et ipse in aliis dicit (/ Cor. vi, x), quia
corporisinhonesliora essc,nccessariora sunl. > Ethis omnia licent, idcirco eliam omniu expediunt, vel otnnia
ergo, quorum fides lanta est, ut oninia possint nian- wdificant; ipsa tamen abstineniiac ralio diversa cst
ducareetomnem verbi spcciem caperc, ne superbiant pro voto et proposilo vovenlis. Alius namquc hoc
el spernant eos qui infirniiores sunt praecipit, cl judicat, et ita apud animos suos deceruit, ut omnem
rursum his qui incapaces sunt perfcctioris doctrinae diem, hoc est, conlinuum vitoe suae tempus exigat
maudat, ne judicent eos quorum sensus cajiacior in abslinentia ; alius vero tempus aliquod veljit vo«
est, et intellectus emincnlior : solent enim pervcrso liva professione dcccrnit, in quo sive ut jugem ,
ordinc impcriti peritosjudicare, at desides studiosos. sivctit lcinpoialem suscipial contincntiam. Uniuscu-
IpterUuin tamen et hi qui scienlioc aliqua initia jtisque seusibus dal liberam facullatera. Ulruinquc
1577 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VII. - IN EPIST. AD ROM. 157S
tamen acceptum fieri apud Dominum pollicetur. }A discutere et noslra non quscrere si omnipotenti Dco
Qui sapit diem, Domino sapil; et qui manducat, Do- volumus ministrare. Siveeuim vivimus, Dominovivi-
minomanducat: gratias enim agit Deo ; et qui non mus; sive morimur, Dominomorimur. Idem estsensus:
manducat, Dominonon manducat, et gralias agit Deo. Siveergo.vivimus,sivemorimur, Dominisumus. (Amb.)
Gratise ergo Deoab utroque referuntur, ab illo pro Verum est omnes nos Domini quasi servos in con-
fructu continentiae, ab hoc vero pro Iibertate vescen- dilioneet Rederoptoris dominio, et unumquemque pro
di; sed quoniam, ut in anterioribus ostendimus, merito suo tractari. (Orig.) Quid sit vivere in Christo
profundior invenitur Apostoli sensus, quam ciborum et quid sit mori in Cbristo dictnni a nobis ssepe est
carnalium ratio continet in spirilali expositione, sein hujus Epistolae expositione, et proecipue in eo
cundum ea quoe supra disseruimus de his quorum loco ubi explanare tentavimus sermonem Apostoli,
alius omnem diem, alius vero alternos judicat dies. quo ail (Rom.vi): Siaulem mortui sumus cumChrislo,
Possumus illud sentire , qu.od in Scripluris divinis credimus quia et convivemusei. Si ergo meminimus
unumquodque capitulum , in quo dogma pietalis et quoe in hoc loco dicta sunt, ex ipsis eliam proposi-
fidei continetur, dies dicatur. Vere enim dies est tus in pracsenti sermo apostolicus aperlior et Iuci-
qui illuminat mentem , qui ignorantioe tenebras fu- dior fiet, quomodo nemo nostrum sibi vivat, et nemo
gat, qui Christuni,qui sol est justitise, habet insese. B sibi morialur. Noaenim unusquisque ipse sibi dat,
Si quis ergo sit qui ita divinis lilleris operam im- sed a Christo sumit mortis exemplum , qui solus
pendal ac studium, ut omnem diem et omnem peccato niorluus est, ut et ipse imitatione ejus possit
sensum Scriplurse divinoediscutiat et dijudicet, ita alienus et morluus efficia peccalo. Sed et vilaeexem-
ut non eum pertranseat de lege iota unum vel unus plum non ipsi ex nobis habemus, sed ex Christi re-
apex, hic omnem dieni videbitur judicare: qui aulem surrectione suscipimus, ul idem Apostolus dicit: Ut
non esttantus ingenio, alternos, id est, paucos ex sicut Cnrislus resurrexit a mortuis per gloriatn Palris,
multis capiet sensus, qui si non ad plenitudinem ita et vos in novitale vilm ambuletis. Novitas ergo
scientioe sufliciant, at certe qui ad summam fldei vitae, qua in Christo per fldem resurrectionis ej'usvi-
satis sint. Uterque ergo secundum apostolicum con- vinius, Domino deputatur,.quia non a nobis, sed ab
siliuni gratias agat Deo; ille qui sapit omnem diem ipso sumit exordium; et ideo : Sive vivimus, Domino
et qui manducat omnia, id.est, qui agnoscitet intel- vivimus: sive morimur, Domino morimur. Sive igilur
ligit omnia; et ille qui, licet non oninia manducet et vivimus, sivemorimur, Dominisumus. Morleni etenim.
non universorum intelligentiam capiat, brevi tamen appellat illam,qua Christo, ut diximus,consepulli, et
fidei confessione salvatur. Et idco etiam non man- in morte ipsius baptizali, peccalo morlui sumus, et
ducans omnia, nec omnium scienliam sumens, agere C vitam qua alieni effecti abhocmundoet, utipse ait, ex
tamen etiam ipse gratias dicitur Deo. morluis viventcs,non nobis, id est, non carni vivimus,
Nemo enim nostrum sibi vivit, et nemo sibi morilur. sedDeo, secundum eaquoe in subsequenlibusjungit.
(Amb.) Sibi viveret aliquis , si non ageret sub lege. In hoc enim Christus mortuus est et resurrexit, ut
Atqui freno legisgubernatur, non sibi utique vivit, et vivorum ct mortuorum dominetur. (Amb.) Per
sed Deo qui legera dedit, ut secundura voluntatem Christum Dominum facta est creatura, quae per
ejus vivat; et qui moritnr , siinili modo Deo mo- peccalum alienata est ab auctore, facta captiva:
ritur, quo judice aut coronabitur, aut condemnabi- quam Deus Pater, ne opus ejus periret, misso suo
lur. Sibi etenim sancti necvivunt, nec moriunlur : Filio de coelisad terras, docuit quid faciendo manus
srbi non vivuiit qui per omne quod agunt ad lucra piratarum effugeret. Propter quod et occidi se pas-
spiritalia anhelant, atqueorando, procdicando,san- sus esl ab inimicis,utdescendens ad inferos, qttia in-
ctis operibus insistendo coelestis patriae cives multi- nocenserat occisus, reum faceret peccatum, ut quos
plicari desiderant. Sibi minime moriuntur, qui in lenebat apud inferos, amitteret. Quoniam ergo vivis
conspectu bominum Deunr de sua morte glorifrcant, ostendit viam salutis, ac se obtulit pro eis, morluos
ad quem pervenire etiam moriendo festinant. Pen- vero liberavit de inferno, tam vivorum
quam et
semus itaque in morte sanclorum quantum eorum morluorum clominatur; ex perdilis enirn ilerum re-
opprobriura ab infldelibus fuit, sed quanta laus Do- formavit sibi illos in servos. (Orig.) Sed moveat
mini in corde fidelium excrevit, qui si suam Iaudem aliquem fortassis quod dicit Apostolus, idcirco mor-
quoererent, profccto pali lot opprobria in morlc tuum esse et vixisse, ut et morluorum et vivorum
limuissenl. Nemo noslruni sibi vivit et neino sibi dominetur, quasi hoc dederit intelligcndum ,
quod
mofilur qui suam gloriam nec vivendo nec morien- nisi mortuus fuisset, mortuoruin dominatum non
do quoesierunt. Videamus si ipse primus pastor Ec- habuisset , et nisi post mortem rursum vixisset
,
clesise, qui sibi non vixit, sibi sit mortuus; Joannes non tenuisset dominalionem vivorum. Sed ad hoc
ejus socius requiratur, et de verbis Dorainiex morte ita respondendum puto : Duobus ex motlis constat
pastoris ejusdem dicil : IIoc autem dixit, significans in omnem creaturam Christi doniinatio. Uno per
qua morte clarificalurus esset Deum (Joan. xx\). quem ut creator orimium et jioteslalem gercns uni-
Non ergo sibi est mortuus qui Deum clarificavit in versorum, vi majestatis et necessilatc
potenliae ha-
morte. Discamus igitur, fralres mei, inlentionem no- bet ctincta sttbjecta ; per qtteni non soluinniodobonis
slram in omnibus quse agimus sollicila inqtiisitione et sanctis menlibus ac
spiriiilms dominalur, verum
PATROL. CXI. 50
1579 B. RABANI MAURl ARCIHEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1580
et ncqtiam ct rcfugis, et his quos Scriptura divina A mcn elalionis incurrcre, ut tribunal Dei sihi videatur
malignos angelos appellavit : idcirco enim et omni- assumere, ct Unigcniti judiciuin prscvenire. Verum
tenens vel omnipotens dicitur, secundum quod Joan- quid sibi velit hoc ipsum , quod Apostolus tribunal
nes designat in Apocalypsi, dicens : Ilwcdicit, qui cst, Dcimemorat,etquomodoinlelligcndum sit videa.nus.
el qui eral, et qui venlurus est, omnipotens(Apoc.1);hic Non soltim cnim in hoc loco, sed et Corinthiis scri-
ergo unus csl motlus, quo Chrislus omnibus domina- behs, tribunalis facit nibiloniinus menlionem , ubi
ttir. Alius vero est, quo lanquam bonus el boni Pa- ait : Propter quod sludemus sive prwsemes, sive ab-
tris Filius non vult rationabiles spiritus ad obedien- sentes plucere ei: omneseniin manifestari oportet anle
tiam lcgis susc violenter inflectere; sed exspeclat ut tribunal Chrisli , ui recipial unusquisque in corpore ,
sponte venianl, ut voluntale ct non necessitate bo- prout gessit, sive bona sive mala (II Cor. v). Sed et
num qticcrant, et docendo magis quam impcrando, aputl Danielem prophetara invenimus talia qusedani
inviiando poiius quam extorquendo persttadeat.Indc de judicandi spccie descripta : Videbam, inquit, el
denique est, quod usque ad morteni dignalur acce- ecce sedes positm erunt, el velustus dierum sedebat,
dcre, ut exemplttm obedientise et moriendi formam et indumenlum ejus, sicut nix, caudidum, et capilli
volentibus peccalo et vitiis emori derelinquat; et capilis ejus sicut lana munda. Thronus ejus flam-
propter boc in praesenti loco Apostolus scribit id- B ma ignis, rotw ejus ignis inflammans. Fluvius
circo etini mortuum esse, el vixisse, ut vivorum et ignis currebal anle ipsum. Millia milliumministrabant
mortuorum dominetur, vivorum, profeclo illorum ei,<el dccies millies det\a millia assistebanl ante eutn :
qui resurreclionis ejus exemplo novam et cce- judicium constitidl et libri aperti sunt (Dan. vn). In
Icstem in terris exigunt vitam : inortuorum illorum duodecim quoque prophctarum libro sub mysterio
sine dubio, qui mortificationem Chrisli in corpore dicitur quia in valle Josaphat Dominus judicet po-
suo circumferunt, et mortilicant mcmbra sua, ouac ptilum suum : ipsam aulera vallem Josaphat Paulus
sunt super tcrram (Coloss. m). proplorea vallcm judicii noroinat. Sed de his nunc
Tu autem quid judicas fralrem tuum ? aut lu quare singulis, quoc similitudinis causa prolulimus, disse-
spernis fralrem tuum , cum sive morlilicatio sit in rere longuin videtur. Ea tamen quse ad Corintbios
le carnis viliorum, non ex te orta sit, sed CUristi scripsisse Apostolum diximus, conferentes cum prse-
morte donala : sive tibi novitas vitoeesl, ct in lcrris sentilocovclcccleris, quceapudprophetas scriptame-
ambulans conversalionem habcs in ccelis, Cbristi inoravimus, declarari videmus exomnibus certissime
hoc resurreclione merucris? Bene aulem utriusquc futurmn esse judicium Dei: cujus species ut notior
vitii nolam vernacula appcllatione signavil, illi di- hominibus fierct, judicandi forma ex his quae inter
cens : Quare spcrnis, et huic: Quarcjudicas fralrcm " homines geruntur assumpta est, quo scilicet nosce-
luuin? Solenl cniin hi qui aliquantulum vidcntur rcmus, quia sicul judex iste lerrenus celsiorem quem-
in scienlia profecisse, sperncre el nihili duccrc dam loctim, quod tribunal appellatur, ascendit,ut ex
cos qtii allioris intelligenliae mintis capaces sunl: eo altior et cminentior cactcrisqui judicandisunt fiat,
c contrario auleni impcnti ct indociles judicare, ne conspectum ejus latcant vel reorum supplicia,vel
hoc cst incusare et condemnare cos qui altiora et allcgaliones innocentium : itaintelligamuset judicem
profundioraperquirunt, quam capere aut asscqui ipsi oinnitim Chrislum etnalura et majestate cunctis emi-
possunt. Et ideo Apostolus resecarc culpam volens mentem introspiccre corda ct conscienlias singulo-
cx utraque partc nosccntcm, illis quidem proccipit, rtim, nianifcstarc occulta et obtecla revelare, ut et
ne infcriores spernant alque despicianl; bis vcro bonis aclihus laudem tribuat, et niali pcenam quani
ne stiperiorcs se judiccnt, cum peritiam non habeant nicrentur excipiant. Quod si manet futurum judi-
udicandi. Quamvis ergo utrumque repreliendal, ol ciuni Dci, ct talc judicium in quo non solum unus-
cum qui spernit fratremitiferiorcm, cteum qui jucii- quisquc rccipiel pro actibus suis, sed et pro omni
cat superiorein, tamen ut ostenderet illum gravius in vitioso vorbo rcclditur ralio sccundum sententiam
judicando, quam htinc in spernendo fralrorn pcccare, Doinini : cogilationcs ([uoque malse confutabuntur,
omissa sprelionis culpa, praesumpiionem judicaniis rcdargucnle couscienlia, et in omnibus unusquisque
fralris cxaggerat et judicat, ct idco in conscqiicnli- noslrum per se ralionem reddet Dco. Non ergo, in-
bus jtingil: ijuil, amplius iuvicemjudicemus, ot reliqua. Nudabi-
Omnes enim stabimus aiV.etribunal Dei. Scriptum tur cniin universoe, ul cgo arbitror, creaturae ratio-
cst cnim : Vivo etjo, dicit Dotninus, quoniatn mihi (le- nabilicornostrum, etrelevabunlur occulta, vel etiam
ctetur omne gcnu et omnis lingua confitebiiur Deo. manifestabuntur; est enim difforentia. Videntur
ltaque unusquisque noslrum pro se ralionem recldet enim ea quitlem quce revelanturad malos pertinere,
Deo ; non ergo amplius invicem judiccmus, scd hoc de quibus dicilur: In igne enim revelabiiur (1 Cor. m);
judicate magis ne ponalis olfendiculum fratri vel ea quoque qute manifeslantur, ad bonos, et ideo dici-
scandalum. (Orig.) Assumens causas cx his, in quitur: Omne enim quod manifestalur lux est (Ephes. v);
bus non recte judicant hi qui judicant fralres, rccti et lanquam libri quidara descripti, vel tabulae inci-
ct justi introducit divini judicii fonnam , ct ait, soe conlinenlcs Iitteras actuum cogitationumque
Omnes enim nos slare oportet ante tribunal Dei, quo nostrarum ab omni, ut diximus, creatura ralionabili
«cilicel iiovcril is qui judicat fratrem, tantuiii se cri- relegcntur; et hoc est quod arbitror indicari per
1581 ENARRATIONUM1N EPP. PAULI LIB. VII. — IN EPIST. AD ROM. 1S82
Danielem, ubi dicit, eilibri aperli sunt, qui scilicel j^ ccelestia nominanlur, corporalibus inflexa genibus
efin corde noslro involuti sunt et obtecti, continen- adorare, aut etiam lingua carnali et lali membro,
les quidem scripta quce gerimus et nolis quibusdam quaJi nos homines loquimur, putentur confiteri
conscientisesulcati. -nec tamen ulli nisi Deo soli co- Deum, de quibus dicitur, quia sunt spiritus et ignis
giiiti. Isti ergo iibri animse nostroe vel cordis nostri secundumquod Prophela dicit: Qui facit angelos suos
paginae aperientiir in conspectu throni flammei, et spiritus, el minislros suos ignem urentem (Psal.cm).
rotarum ignis ardentisj et fluminis ignei percurrentis Et quse genua in spiritibus esse credentur,. aut quce
ante vetuslum dierum. Videbunt hoecet legent etiam lingua in jgnis specie requiretur ? Sed genu flectere,
angeli, et illamilliesmillia angelorum, et deciesmil- subjecta esse cuncta, el cultui Dei obedire declarat,
liesdenamiliia minislrorum, et ita criminum nostro- Movetme adhuc ex his, quae de Epistolis ad Corin-
rum, in quibus nune unum saltem testem pali con- thios assumpsimus, ubi dicit : Ut recipiat unusquis-
fundimur, coelestiumtunc virtutum testes catervas que propria corporis, prout gessit, sive bona, sinemala,
innumerabiies patiemur. Cum autem Paulus dicit utrum quia in omnibus hominibus necesse est ali-
quia Omnesstabimus anle tribunal Dei, et se cum his quidboni esse, aliquid etmali, nec ullum in bonis in-
societ qui stabunt ante tribunal Dei, quisnam est veniri, qui non aliquid habuerit el mali: vel iterum
qui seraetipsum ila decipiat et fallat, ut ad judicium ]B aliquem in malis, qui non habuerit aliquid el boni,
se Christi, el ad tribimal cognitionis ejus non putet propter Scripturam quoe dicit : Spiritus enim incor-
esseventurum, aut manifestandumsenonputet in his mplibilis in hominibiis est; propterea dixerit ut unus-
quce sive rccte, sive eliara mintis rectc commiserit? quisque et pro bonis suis bona, et pro malis recipiat
Quod vero in proesenli quidem Ioco «tribunal Dei, » mala, an bonos illos dicat, quibus nihil mali ascri-
ad Corintbiosvero «tribunal Christi» posuit, ego qui- bendum sit, ct illos malos quibtis boni nihil omnino
demnuliam puloesse differeniiam,quomiiiusunum at- debeatur. Sed si hoc novissimum putemus, videbi-
queidem i tribunal Chrisli» ellribunalDei nominetur, mur contra cvidentem venire rationem. Nullus enim,
secundum quoil ipse Salvalor in Evangelio dicit: Om- ut dixi, ita bonus invenietur, cui nou aliquid insi-
nia quw habet Paler mea sunt (Joan. xvi). Et iterum : tum sil mali, ut ex multorum sanclorum perfacile
Pater, mea tua sunt, et tua mea (IbicL).Si quis tamen colligi videlur exemplis; et rursus, nemo est pessi-
pulat in sermonibus Pauli, quia nulla in ejus litleris morum, etiam si ipse Judas ponalur, qui supra ora-
otiosa vel syllaba est, causas varietatis hujus esse nem impielatem impius fuit, ut non aliquid etiam
requirendas, polerit forlasse lale aliquid dicere: Chri- ipse boni babuisse videatur. Nam ut illa omillam, quoc
sli vocabulum, quanlum ad proprietatem appellalio- cum apostolis positus quasi unus ex ipsis gerebat,
nis ipsius perlinet, Verbi in carne positi, et mundum iG quainvis et ibi jam bonis ejus miscerentur et mala,
Deo reconciliantis indicium est, sic el idem Paulus erat enim pecuniaecupidus; tamen hoc ipsum, quod
dicit, quia Deus eratin Christo mundum reconcilians poenitentia ductus reportavit triginta argenleos ad
sibi (II Cor.x); sed reconciliationis hujus spatia sacerdotes, et dixit, Peccavij tradens sanguinem ju-
conversionis nostrae dilalio, el emendationis negli- stum, fuit aliquid boni. Ex quibus omnibus Videtur
gentia dislendit, et longiora consliluit, etdonec eva- mihi, quoniam non potest unus alque idem bona
cuet omnes principatus et poteslales, et ponat ini- simul recipere, et mala : neque enim simul cl in pa-
micos sub pedibus suis, ac novissimura inimicum de- radisum quis, aut in regna ccelorum, et in gehen-
struat mortem, ila eum regnare oportet, ut minis- nam mitti potesl, in illis tanlummodo rationem boni
teriura susceptae in carue dispensationis exerceat, non habere, in quibus valde praeponderant mala;
etbonos quidem manifestet, culpabiles autem reci- el in illis rationem mali non accipi, in quibus prae-
piantunusquisque secundumoperasua: Ubitradiderit ponderant bona, el in quibus malorum vestigia
regnum Deo et Palri (I Cor. xv); id est, conversos et pcenitentia conversionis abolevit. Ut aulem ad pro-
emendatos omnes obtulerit Deo, etad integrum my- positi capituli finem conclusioncmque redeamus,
sterium mundi reconciliationis expleverit, tunc, ait, cum, inquit, tanta sit apud Deum et apud Chri-
anle tribunal Dei astare diciUir, ut impleatur hoc D slum ejus judicii veriias, lanta futurae examinatio-
quod sequitur, Vivo ego, dicit Dominus, quia mihi nis indago, Non ergo, ait, amplius invicem judice-
flecletur omne genu, et confitebilur omnis tingua Deo. mus; sed hoc judicate magis, ne ponatis offensionem
Flectet aulem genu omnis crealura Deo in noraine fratri vel scandalum. Hocjudicate, id est, hoe staluite
Jesu, per quem reconciliata est ei, secundum quod ue per observantiam ciborum oflensiones fratribus,
idem Apostolus dicit, quia In nomine Jestt omne ge- vel scandala generetis. De offensione vel scandalo
nu flectelur, cmleslium, lerrestrium, et infernorum jam supra dixiinus quod scandalum sit cum in
(Phil.n). Flectere sane genu, el omnem linguam via, qua inceditur, aliquod invenitur objcctum, in
confiteri Deo, de Isaiae propheloe sermonibus (Isa. quod offendant scandentium vel incedentium pedes;
XLV)assumpsit Apostolus. Quod lamen non est car- hoc est ergo quod paliunlur hi, qni viam fidei nu-
naUter accipieudum, ut putemus quod etiam cceleslia, per ingressi, priorum vel coiilentionibus, vel negli-
qusedicit genu flectere, carnalibusmembris facere hoc gentiis, vel coniemptu et elationibus offenduntur,
credantur: verbi causa, ul putetur, vel sol, vel luna, alque exemplis eorum recussi averlunlur a-fide.
vel stellae, vel eliam angeli, et qusecunquc sunt quse Scw et confido in DominoJesu, auia nihil est com-
'4585 B. RABANI MAURI ARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1584
tnuneper ipsuni, msi ei qui exislimat quid commune ,\ niunda. Procmisit enim causam, cur per semet-
esse, illi commune est. (Orig.) Diximus et iri aliis, ipsum nihilcommunedicalur : Scio, inquit, et confi-
quod in Scripluris sanctis vernacula quadam appel- do in Domino Jesu. In Domino crgo Jesu nihil com-.
latiohe quod sanctum vel mundum non est, coinmune mune per semetipsum, hoc esl, natura sui dicitur :
nominetur: quaetamen appellalio in novo Testamento Sed illi, inquit, qui exislimat et qui putat aliquid
frequentius invenitur, in veteri vero non recordor commune,ipsi commune est. Et ne mireris, quia cogi-.
sicubi nominata est, ut in Evangelio Salvator dicit, tatiomentis cibum,quinaturasuicommunisvelpollu-"
'
qtiia De corde procedunt cogitationes matw, homici- tus non est, faciat pollutuin, cum e contrario cibum
dia, fornicationes, adulteria, furta, falsa testimonia, vcre polltilum (vere enim pollutus est, qui idolis im- \
et ista sunl qum cotnmunicanl hominem. Non lolis molalur,) simplicitas mcntis , et nulla cogitationis
autem manibus manducare non communicat hominem scrupulositas injecta, omni suspicionecontaminationis
(Marc. vn). Quamvis in nonnullisexcmplaribus Lati- absolval. Et rursum, etiam si mundus sit cibus, suspi-
ni pro communicat, coinquinal posucrint, et licet cionem tamen aliquis patiatur, quasi quod idolis im-
eatlem virlus sit, proprietas tamen sermonis com- molatus sit, pollui diciturper conscientise scrupulum.
mumcaMiabet. Sedet in Aclibus aposlolorum Domi- ,' Sienitn propler escam fraler luus contristatur, jam
nus dicit ad Petrum : Quod Deus tnundavit lu com- non secundumcharitalem ambulas. (Orig.) Cum dilfi-
mune ne dixeris (Act, x). Puto ergo inde usum ser- nisset apostolico dogmale per DominumJesum nihil
monis hujus assumptura, ut quia, verbi gratia, vasa commune aut immundum nalura sui putandum, et
lcmpli minislerio segregata, vasa sinc dubio Doinini dedisset erga usus eiborum fidelibiis quibusque ab-
appellabantur, ad horum autem distinctionem roli- solutissimam libertatem, rursus ad sedificalionem
qua vasa communia dicebantur, ita et ad ciborum fraterni amoris licentiam rcsccat libertatis, et dicit:
distinciioncm, eortim quos quasi mundos et secun- Eliamsi commune nihil est, et usus omnium eiborum
duni legem edendos Scriptttra segregavit, reliqui licenter admitlitur, tu tamen, si propter cibum,
omnes communes appellali sunt. Sed Judoeivim ver- qucm licito putas sumenduin, fratrem tuum, qui
bi ignoranles, unde communis dicerelur homo, quem nondum conscientioehiijtiscapax cst, soandalizas, jarn
communem appellabant, sermonis usum sine signi- non secundura charitatem ambulas, nec affectum in
ficationis inlelligcntia lenuerunt. Neque enim cibi lo fraterni amoris ostendis. Quid etiim lsederis, si ut
quos Deus creavit, aut ignoranter aut simplicitcr fratrcm tuum non conlristes, etiam a licitis absli-
sumpti communem hominem facere poterant et neas? Tibi enira abstinere a licitis crimen nullum cst,
iiiiniundum: sed mens illa hominis, quac Doo soli Q illi vero, in quibus disccrnit et putat non licere,
segregala est, merito munda appellattir. Quoevero condcmnabilis usus est. (Ambr.) In alia Epistola di-
aliena a Deo est, qttoniam non ab uno spiritu im- eit: Esca ventri, et venter cscis :• et hunc et has Deus
mundo, sed a plttrimis possidelur, idcirco lalis homo deslruet (I Cor. vi). Quia non de esca aut jilaeel quis
communis appellatur, quasi qui multorum sit, vel Deo autdisplicet; ideo charitatem sectandam monet,
vitiorum, vel doernonum scrvtts, secundum illum, qua nos Deus liberare dignatus est: sic enim ait:
qtri interrogalus, Quod tibi nomen cst? respondit Deus aulem propter nimiam ckaritalem miscrlus est
Legio. Mulli eniin suinus (Luc. vm); et sectindtnn nostri. Qttisquis ergo liujtis bcncflcii memor cst, banc
illud quod a Salvatore dicitur, quia cum exierit im- excolit nec illi aliquid anteponit. (Orig.) Qui enim
mundus spirilus ab homine, circuit loca arida, qum- discernit, si manducaverit, damnatus est. Quod si
rens requiem, et non inveniens, redit: et inveniens facias, tu utique fratrem tuum perdis, pro qtio
domum vacanlem, el scopis mundatam, assumit se- Christus mortuus est, et lii ei causas perditionis
cum septem alios spirilus neqidores se, et intrantes acquiris. Noli cibo tuo illum perdere pro quo Chrislus
habilant in ea (LMC.XI);et sine dubio isle talis ho- morluus est. (Ambr.) Quantum valeat salus fratris,
mo communis dicitur, eorum videlicet servus effe- cx morle Christi cognoscitur; itaque qui scit quan-
cttts, omnium spirituum malignorum, qui habitant ]) tum constet, confirmare illum debet, non scandaliza-
in eo. Merito ergo sciens sermonis hujus hanc esse re, ut ex re frivola faeiat illi scrupulum, et incipiat
rationem Paulus, dicit: Scio et confido iu Domino excilare [hsesitare] an manducanda carosit, nec ne,
Jesu, quia nihil est commune per ipsum. Nihil enim qui forte simpliciter edebat, sectirns de conscientia
in crealuris Dei nalura sui immundum est. Omnia sua. At verocum adeunt controversice, incipiet per-
namque a bono Deo creata bona esse constat et turbatione in Dei creaturam peccare, et erit injuria
munda. Scd ei, inquit, qui exislimat aliquid esse Creatoris quse proficiet ad perditionem dubitanlis.
commune, ipsi commune est: hoc est, qui inlentione Non ergo blasphcmetur bonum nostrum. Hoc esl, do-
cordis immundum aliquid cogitat, et observanliam ctrina Dominica.cum sit boriaet salutaris, non debet
diversitatis non amitlit, sicut ct in consequentibus; per rem frivolam blasphemari; blasphematur atitem
Qui autem discernit, si manducaverit, damnatus est. cum dubitatur de Dei creaiura.Potest et sicintelligi
Quia non £st ex fide : omne enim quod non est ex; bonura noslrum blaspheinari, quia qui bona ope-
fide peccalum est. Nec taraen in his distinctionemi ra habct, si in alia reprcbcndalur re minima,
legis exclusit, ut absolute dicerct nibil esse com-- (On'<7.)bomim illud suum offuscat, et iucipiet bo-
jnuue, aut immundum eoruuVquae lcx deiinivii iro iinm ojns blaspheinari pcr malum cjtis, sivc, quia
4585 ENARRATIONUMIN EPP. PAULl LIB. VII. — IN EPIST. AD ROM. 1586
bonum "est legem spiritaliter inlelligere, et impia A cet non escarum corporalium rationes, quse nullce
atque inepta hserelicoruin, vel falssephilosophiac stu- erunt in futuro, sed virlutum curam gerendam, quoe
denliuni dogmata tanquam immundos cibos pollulos- nobiscum in prsesentivita, et in futuro permaneant in
que vitare : hoc enim est quod spiritali lege sanci- regno Dei. Qui enim in hoc servil Christo, placel Deo,
tur. Tamen si quis ex Judoeis,verbi causa, aut cx his. et probqtus est hominibus..(Ambr.) Quoniam Christus
qui Encralitac appellantur, velil Christo credere, putet nos redemit, ideo ait, qui in hoc servit Christo, quasi
tamen non parum inesse momenti in observantia redeniplori, placet Deo. Quare? Quia ipse misit Chri-
continentisei vel eoruni ciborum qui lege prohiben- stuin, ut rediroeret genus liumanum, sicut ipse Do-
tur, vel quos quasi castitati adversantes oestimant, minus ait : Qui nqn honorificat Filium, non honori-
nonnulli etiam Scripturarum aucloritate declinan- fical Palrem, qui misit illum.(Joan. v). Qui ergo plar
dos: hujusmodi hominerasi perurgeasad communes cet Deo probalus est homiuibus. Quomodo? Aeeejut
omnium cibos, nec dicas eum aliter posse salvari enirri dpnum, per quod appareat dignus Deo. (Orig.)
vel ad fidem Christi et graliam pervenirc, nisi sum- Hoc est, quod de se ipso in aliis dicit : Sicut et ego,
ptis his quos refugit cibis, tunc vere bonura spiri- inquit, omnibus per omnia placeo, non qumrensquod
talis sentenlhe blaspberaatur, putante eo quein per mihi ulile sil, sed quodjiiultis (I Cor. x). Ideo enim et
rurges, hanc apud nos haberi fidem, ut salvum (ieri B cumesset apostolusChristi.fiebat JudaeisJudoeus,sine
nulltim credamus,- nisi qui suilla vescatur carne, dtibio, ut placens Judscis salvaret eos :.et his qui sine
vel aliis hujusmodi communibus et indifferenlibusci- lege erant, fiebat et ipse sine lege,ut placens eis saL-
bis. Non est enim regnum Deiesca el potus, sed jusli- vos faceret eos. Placere autem se Uominibus ita d.icit,
tia,et pax, et gaudium in Spiritu sancto. (Ambr.) Ma- non oblectando vitiis, sed infirmitales eorum per pa-
nifestum esl quia nemo per escam placet Deo, aut tientiam sustenlando. Sed ne tllud qnidem otiose pr;e-
displicet. Hos in regnum Dei dicit intrare qui justi- tereamus, quod ait: Nam qui in hoc, hoc est in Spi-
tiara sequuntur, sed Chrislianam habenles pacem, ritu sancto, Chrisloservit, ptacei Deo,et probatus est
qtiam Dominus dedit, dicens : Pacetn meam do vo- hominibus. ln Spiritu sancto Cbristo servire secun-
bis, pacem meam relinquo vobis (Joan. xjv) ex qua dum hoc dicit, quod ct alibi ait : Neino dicit Domi-
oritur gaudium, in Spiritu sancto. Disceplatio aulem num Jesum, nisi m Spirilu sancto (I Cor. xu). Servjt
non habetgaudium, sed iram; ideo non illic respicit ergo Christo in Sjiiritu ipse Paulus, qui accepta gra-
Spirilus sanctus, qtiiagaudet in solis pacilicis. (Coss.) tia sancti Spiritus servit verbo Dei, servit sapientioe,
Itaquie si regnum.Dei inlra nos est, et ipsura regniim servit juslitioe, et omnibussimulvirtulibus, quaeChri-
Dei justitia et pax et gaudiura est, ergo qui in istis slus esse memoratur. Et ideo placere in his dieilur
commoratur sine dubio in regno Dei cst, elecon-^ G1 Deo, quia iniplel voluntatem Dei secundum verbum
trario illi qui in injustitia, et discordia, et trislitia, quod ipsc pronuntiavit, dicens : Ilic.est Filius meus
morte operante, versantur, in regno diaboli et in in- dilectus, in qtto tnihi bene complacui, ipsum. audile
ferno, ac morte sunt constituti : his cnim judiciis (Maith. iv). Qtii crgo audit Deum, et servit Cbristo
vel Dei vel Zabuli discernelur regnum. Et revera si in qtto complacuit Detts, jilacet Deo, et probatus est
sublimi mentis inluitu considereinus slatura illum hominibus.
in quo degunt ccelestes supernccquc virtutes, qXiae Itacjue qumpacis sunt sectemur, et qum mdificatio-
vere in regno Dei sunt, qui alfus esse credendus est, nis sunt invicem cuslodiamus. (Orig.) Supra dixit
quam perpelua jugisquelaetitia? Quidenim tara pro- hospitalilaiem sectanles, et hic simililer, qum pacis
priuin veroe bealitudirii tamque convcniens quara sunt, inquil, seclemur, elqiioecedificalionisininvicem;
tranquillilas jugis et gaudium sempiternura? (Orig.) et sicut ibi ostendimus qualiter sectantla sit hospi-
Ait ergo : Quid opus esttantopere pro cibis et esca- lalitas, ita et hic qualiler pax seclanda sil intelli-
rum qualitalibus fraternam pacem charilalcmque ganius, quia David siniilitcr dicit : lnquire pacem et
turbare, cum regnum-Dei.propter quod laboramus seclare eam (Psgl. xxxm). Licet in Latinis codicibus
et currimus, neque per eseas constet, neque per po- * liabeatur sequere eatn, sectare tanien etiam ibi scri-
tura,. sed aliena hoecsunt a regno Dei, et ab illa con- " ptum est, in quo hoc niilii vidctur oslendi. Quoniam
versalione futura? lbi enim sicut Nequ,enubent neque quidem a multis inquioleel insolonter agentibus lur-
nubentur, sed sunt sicut angeli Dei (Marc. xn), sic ne- bata pax et effugata volut subtcifug t ab hominibus;
que escam neque potum sumunt, sed sunt sicut angeli c conlrario ab his qui Cbristuin diilicerunt et ipsi
Dei. Igitur absolutissimo dogmate et evidenti ab Apo- serviunt, eiiam fugilans conscctanda est, et modis
stolo sententia terminatum est, in regno Dci, neque o;roiibus revocanda. Sectalur autem paccm, qiii ea
escas corporales, nequepotum habere locum,.sedju- quibus pax cooslare pQtest,etiam cum laboresuo,
stiliam et pacem in Spiritu sancto: el ideo horlatur ut cuni damno, cum opprobrio quoqtie, et, si ita ne-
in illis nos exerceamus, etilla bona jam hic habere cessesit, etiam curo periculo vitse famocquecuslodit:
meditemur alque illam substantiani possidere, quoe boecenira non solum pacero, verum et ocdificationem
uobiscum transire possit ad regna ccelorum. Pax ad invicem servant. yEdificalur e;iim is qui viderit
ergo et justitia, et si qua htijusmodi sunt, quoe per lenon quoelibi soli, sed quse aliis expediuiit requi-
Spiritura sanctum conquirunlur, ipsa nobis erunt renlem, et sic crcscit a?dificium fidei ac icnipluni
cibus et substantia in regno Dei, ct ideo pcr. hoecdo- Dci cx Iapidibus vivis per constriiclioiicro c.haritalis
1587 B. RABANIMAURI ARCIIIEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1588
assurgil; el ideo addit': Noli propter escam aestruere iA dicitur ei: Surge, Petre, occide, el manduca (Act.x);
bpus Dei. Solvit enim opus Dei, et oedificiumde- cumque legalis observantice memor respondisset ad
struit charitalis, qui proptcr ciborum intcmpcran- Dominuni, et dixisset: Absit, Domine, quia nunquam
tiam scandala fr.itribus ponit. (Ambr.) Homo opus commune aut immundum iniroivit in os meum, cce-
Dei est, et iterum opus Dei est, dum reformalur lesti senlcntia pronuntialur: Quod Deus munduvit,
per generationera [ regeneralionem ]; et esca opus tu commune ne dixeris. Ubi ergo omnes gentes pcr
Dei cst, sed non horao propter escam, sed escn pro- agniiionem liclci a conlaniinatione mundantur, ibi
pter hominem: mulluvnergo clislal; i.ico noli, iuquil, et omnis cibus verbo Doniini et oratione purgatur :
opus Dci quod prooclartun est dissolvcrc, proplcr etobboc Apostolus dicil, quia omnia munda sunt,
hoc quod humillimum cst. B 'iieficium eniin Doi ir- laniuni iii illud vilclur quod in scquenlibus ponit,
riium facit, qui fratrcm libcratum a peccaio por ne per offeiisioncm fralris inanducanli rursum fiant
(lisceptationcm rursus provocat ad peccaiiduni, sol- irnmunclaquoeinuiulasunL Bomimesl non manducare
vens in ipso opcra Christi quaegessit, ut lioiuiiiein a carnein, el nonbibere siiium, nequeinquo fralertuus
peccalo liberaret. offendilur, attt scandalizulur, aut iiifirinulur. (Ambr.)
Omnia quidem munda sunt, sed malum csl Iwmini Cuin do sola carne agorct, adjecit ot poium, ut con-
qui per offendiculum manducat. (Ambr.) Verum ct JB foveal cos qui ab his absiincnt, per id quod licilum
manifeslum est omnia munda esse : quippe cum in est, et carnoin edcre, et vinum bibere. Ne contrista-
Genesi legalur esse omnia, qu;e Deus fccit, valde rentur ab his, qui his utuntur, cleilit eis respirandi
bona. Cum ergo per naturam omnia bona et liiunda solatium, ut et in volunlale sua quicsccrent, et disce-
sint, dubilantibus lamen fiunl ininiunda : et erit illi platio per quam discordia fll cessarcl. Cum enira non
offendiculum, qui cum dubiteteditlamen non inunda Iatet bonuni esse, et carncm edere, et vinum bibere,
conscienlia, quia quod sibi iniitilc pulat, facit. Itlco et e contra carnem non edere, et viimm 11011bibere
nulli conlradicendum esl, qui bac [quid in bac] re bonum esse addiscunt, nemo litigat : crealura enim
sequatur. (Orig.) Notanduni autoni quod dixil : data est ad tisum volentibus, non tainen neccssitas
. Omnia quidetn munda sunl, secl malum est homini, est imposita aut volenti, aut nolenti. (Orig.) Ulud
qui per offensionemmanducul, simile est illi quod su- vero quod ait : Bonum est, non manducare carnem,
perius dixit, quia Nihit commune per se ipsum, nisi et non libere vinum, nisi addidisset, neque in quo fra-
ei qui exislimat quid cotmnuneesse, illi communeest. ler luus offendilur, conlrarium forlassis prioribus
Igitur sccundum naturam sni et ralionem creaturse, viderelur : mauducare er.im carnem et non mandu •
qua cuncta qucc sunl a Deo facla sunt, omnia a Dco care, vel bibere vinum et non bibere, neque malutn,
niunda sunt, et immundum, vel quod commune dici- ^1 nequebonum, scd mcdium habere docuit el indiffe-
lur, nihil est. Duas tamcn causas posuit, quibus vel rens. Potest cniin non raandttcare carnem, et non
quoc munda sunt, iimnunda fiant, vel, quae bona bibere vinum eliam malus honio et a fide alienns,
sunt, mala. Ait enim in procsonti quidem loco : Sed ut ssepe etiam nonnullos idolorum causa facere hoc
malum esl hotnini qui per offensionem manducat. certum est. Interdum etiam malaruin arlium fcrtur
Quod ergo sui natura bonum est, cx offensioneefli- talis haberi observatio. Hoercticorum ccrte non pau-
cilur malum, id esl, in eo quod offcnditur fraler, tc cis observare hoc moris csl, et nou continuo dici-
utente his cibis, in quibus ille scandalum patitur. mus : Bonuin cst eis quia non manducant carncm,
Alia vcrocausaestqua coinniunevel immundura effl- neqtie bibunl vinum. Sed lllo plane roodo, quo in con-
citur quod natura sui inimundum non est, si cxisti- sequenlibus posuit, Inquo frater offendilur, non man-
mel quis cl apud se ila babcat quod commune sit; ducare camein, ol non bibere vinum, non jam mcdiiini
illi ergo ipsi tanlummodo qui hoc ila existimal com- aut indifferens, sed vere bonum est: bonum est enim
munc eflicilur vcl immunduin. Ex quibus cvidenlcr non poncre offcnsionem ftatri, vcl scandalum. No-.
Apostolus cdocet non in rcbus, vel in substantiis, luit ergo ut pro his qtii manducandura judicant,
sed in aclibus ct in cogitalionibiis minus roctis im- n cogalur ille ad manducanduin qui in Uocoffenditur :
mundiliam pollulioncinque consistere, quamvisMoysi sed pro illo qui non putal riianducandum, abstinere
lex quoedam munda, cl qiiosilam inimunda signa- prsecipit ctiam his qui jutlicant manducaiidiun :
verit; in quibus distinctioncs quasdara ponere voluil, omnia igilur fieri oportet ne destruatur opus Dei,
ut populus, qui sub loge ccnsebattir, disccrni pcr et ideo maiiilucandum est, si in hoo frater oodi-
hujusrnodi observantias a cocterisgentibus vidcretur: flcalur, et non est manducandum, si per hoc non
et quandiu quidem populus ille sanctus, et scgre- crescit opus Dei; et bibendum est, si per hoc pro-
gatus a cseteris nationibus habebaiur, eliam discrelio flcit fratcr ad fidcm, et non est bibcndum, si.pcr hoc
de mundis et immundis nccessaria videbatur, quoe frater damnum fidei, aut tu detrimcntum charitatis
scgregarel et secernerct spee.ialem populuin Dci a incurras. Tu fidem quam habes penes teinciipsum,
nationibus, quas ignoranlia Dei, et iJolorum oulttis habe coram Deo. Fidcm hic illam dicit, qtia credit
faciebat immundas; ubi vcro janua fidei gentibus quis manducare oinnia, sictit supra dixit : Alitts cre-
ajieritur, et invitantur omnes ad Deum, ostenduntur dit manducare omnia, ille sine dubio qui cretiit
Pelro omnia quadrupedia, et repcnlia, et volatilia quod nihil in crealuris Dei commune, niliil immnn-
cxposita in linleo,, qttod cceliUis ftterat deductum, ot dcun sit; sed stifficit tibi, inquit, habere coraro Deo
15^0 ENARRATIONUM1N EPP. PAULI LIB. VIII. — IN EPIST. AD ROM. 1590
hujusniodi ficlem: non tamen idcirco cogendus est A Sed cnjus operis sit ista bealitudo videamus. Multi
et alins, ul omnia manducet, qui nondum habet ta- sunt qui probanl aliquid boni facere, verbi gratia,
lem fuleni, ut credat omnia esse roanducanda. Qtiod qui audientes de proemiis caslitalis probant et sta-
autfm dixit, Habes penes temelipsnm, jaclantiam re- tuunt caste vivere, sed processu temporis, vel sub-
secal, ne magis in ostehtalioue sil quoil credimus, ripiente negligentia, vel superante libidine, id quocl
quam in virtute. Addidit autem .- Ilabe coram Deo, observandum probaveranl maculatur et corrumpi-
ut doceret satagendum nobis, non ut apud bomi- tur: el est infelix iste, qui in eo quod observare dc-
nos fides noslra diffametur, sed ut apud Deum pro- creveral violus, seriietipsum judicat et condeinnal;
betur; multum est corani Deo hahcre probahilcm bealus vcro ille est qui in eo quod probat et staluit
fiJem : apud Deuni enira etiam aposlolortnii fidcs ita permanet Bxuset stabilis, ut in nullo semelipsuiii
parva judicatur. Uncledicitur ad Petrura : Modicm judicet, in niillo reprehendat.
fidei, quare dubitasti (Matlh. xiv)? Idcirco vcre nia- Qui aulem discernit, si manducaveril, danvuiltts
gnus est, qui coram Deo habet probabiUm fidein. est, quia non ex jide. (Orig.) Hoc aulera el in obser-
Beatus qui non iudicat semelipsumiu eo quod probat. vantia ciborum, secundum eam regulam quam su-
(Aug.) Hoc ad itl potissiraum referendum esl, quod perius texuit, habendum dicit, ul si quis cstqui per
superius dixit, Non ercjo blasphemetur bonum no- B conscientiam spiritalis legis probal omnia mandu-
strum; hoc esl enim etiam quod nun>;ait aule islam canda, et orania esse munda, non rursurn j'udicet
sententiam, Tu fidem quam habes penes temetipsum, semetipsum, erdubitalionem capiat utrum stimerc
habe coram Deo, vel quoniarn bona est hsec fides, debeat, nec ne, qttia qui hoc modo discernit, hoc
qua credimus, oinnia munda mundis, et in ea fide est, qui dubitat ulrum vere mundum sit an inimun-
nos probamus, bene ulamur ipso bono nostro, ne dum quod sumit, iste ex ipsa animi sui dubiiatione
forte cum ad offendictilum infirmoruni fratrum eo conscientia arguente damnatur. (Ambr.) Verum est
bono ahusi fiierinius,-peccemus in fratres, et. in eo quia qui judicat non edencium, et edit, damnatus esl:
ipso bono juuicemur, cum scandalizamus infirmos, ipse enirii se damnat, quando id quod sibi inulilc
in quo bono nos probamus, cum ipsa fldes nobis asserit facit. (Orig.) Causam quoque hujus damna-
placet. (Ambr.) Unitmqueniqueproprio judicio censet tionis exponit, dicens : Quia non cx fide sumilur,
condemnandum, qui quod dicit non debere se faccre sed utique ex dubitatione.
facit: et hunc beatum, qui non aliud facit, quam Omne autem quod non est ex fide, peccalum est.
quod sibi ulile probat. (Orig.) Bealus quisdicitur, non (Ainbr.) Recte peccatum appellal quod aliter lit quam
solum si faciat ea quse competit, sed et si non faciat probatum est. (Orig.) In hoc sermone creJeiiliuni
ea quse non competit; ut ille beatus dicitur qui non C quorumque negligentes et desides animas vincuto
abiit in consilio impiorum (Psal. 1) : sic illenihilo- arcliorc constringit, ut nihil sine fide agant, nihil
minus beatus, qui ambulal in lege Domini, inutile a absque fide dicant neque cogilent., quia sive quid
bealus est, qui non slatin via peccatorum, sicul ille gesseris sine fide, sive Iocutus fueris, sive cliani
qui meditatur quotidie in lege Doraini beatus est. cogilaveris, peccas. Hoc idem est quotl iu aliis
Ita et in praesenli loco Apostolus : Beatus, inqtiit, dicit (/ Cor. x) : Sive manducatis, sive bibitis, sive
qui non' judicat semetipsum in eo quod probat. aliud quid facitis, omnia ad gloriam Dei facite.
a Sic eral in Ms., sed legenduni utique.
LIBER OCTAVUS.
GAPUT XV. mus tuus, et non tuum.os; exlraneus, el non lua lubia
non ergo pro laude propria, sedpro
Pergit adhortari majores ut infirmos sustineant, el eos (Prov. xxvn);
in fide promovcant,excusatque se cur Rotnanos cor- D rerum consequenlia firmum semetipsum pronuntial:
potaliter non visilarit. si enim ipse humilitatis specie inler firmos vitasset
Debemusaulem nos firmiores imbeciltilalesinfirmo- enumerari, quis ex his qui aliorum infirmitates por-
rum sustinere, non nobis placere. (Cass.) Nunquam taredeberent,auderetsubire istud offrcium, ut quasi
enim infirmus suslentat infirmum, nec tolerare pole- ftrmus ipse fragilitates infirmorum ferre niteretur ?
rit, aut curare languentem is qui similiier scgrotat: Sed ideo commune facit istud officium, ut unusquis-
sed ille medelam tribuet imbecilli, qui irabecillitati que nostrum, in quo potest, etiam si non in omnibus,
ipse non subjacet, merito ei dicilur : Medice cura tamen in qtio videtur firmior proximo suoesse, por-
teipsum. Recle ait, debemus, quia oportet doelores tet inlirmitatem ejus, sicut et iii aliis dicit (Gal. vi) :
infirmos firmare, et imperitos erudire Curamansiie- Invicem onera veslra portate. Sed videtur onera hic
tudine, ne provoeati dum contendere volttnt, et ne, pro corporeis necessitatibus nominassc, utsi quis iu
dum humiles videantur, in pejus proficiant. (Orig.) faculiaiibus opulentior est, onus pauperioris portet,
VidelUrin his Paulus firmum semelipsum pronun- ct penuriam solotur abunclantia. In eo ubi dicit, ut
tiare. Sed non ex hoc accipias cum quasi immcmo^ firmiores infirmorum suslineant infirniitatcs, non
rcm mandati illius loci, quo dicitur ; Laudd teproxi- aliucl inlelligi potest, quam ut ea, in quibus alii pec
1591 B. RABANIMAURl ARCIIIEP. MOGUNT.OPERU.MPARS III. 1592
infirmitalem dolinquunt, robustiores quique patien- ,\Vhoc cst, incrediilisct infidelibus Judaeis, Christi ser-
icr feranl, ct non conlinuo spcrnant cos, ahjicianl, vus non essetn. Si enim voluissel Paulus placere Jn-
abhorrescant, si forte in aliquo infirmitatis vitio vin- doeis, Damascum cum cpislolis missus (Acl. ix) ,
cuntur, neque sub specie purioris vitce a conventu traxissct ulique viios et mulieres vinclos Hierusa-
fratruro et Ecclesiac societate depellant : qui cnim lem, et visioni delatcesibi in via cceleslique voei mi-
boc facit non esl imilalor illius, de quo Isaias dicit : ninie creditlisset. Cum aulem dicilur, unusquisque
Ipse infirmitales nostras portal, et pro nobis dolel, et veslrum proximo placeat, necessaria distinciio so-
yios putabamus eum in dolore esse, el in plaga, et in ciatur, qucein quo placendum sit proximo evidenler
afjliclione(Isa. LIII). Quod si Christus portat infir- ostendat, cum dicil in bono ad wdificulibnem.Cuin
Eiiitatesnostras, et Deus patienter fert delicia nostra, ergo bene agimus , et bene doccmus, placemus
quomodo et nos eorum qui paulo inferiores videnlur proximo, et oedificamuseum : non enim gloriain ab
nequaquam delicla et negligentias toleramus ? Hoc homiuibus quoerendammonet, sed asdificationenide
cst niiuirum ipsumChrislum avertere ab hoc affeclu, actu ct serroone noslro proximis dandam, sicut et in
ne portare velit infirmilates noslras. Nemo enim ila co quod dicil Salvator : Sic luceat lux vestracoram
perfeotus est, qui apud Deum non in aliquo inve- hominibus,ut videanl opera veslra bona, et glorificent
niatur infirmus, et portelur a Christo, ct ideo sym- I8 Palrem veslrum qui in cwlisest (Matth. v). Per quod
palhiam raagis in hoc docet, id est, compati invi- non utique ad quaerendam gloriani ab hominibu9
cem et condolere, sicut et in aliis scrihit (Col. m): discipulos adhorlatur, sed ut recte honesteque viven-
Donantesvobisinvicemdelicta vestra, sicut et Deusin les aedificationemvidentibus proebeant, et glorifice-
Chrislo donavilvobis.Hoc aulem non idcirco praeci- tur Deus qui hominibus viam emendationis el salu-
pit, ut delinqucntes nutriat, et infirmanles indulgen- tis aperuit.
tia Iaxiore dissolvat, sed sciens quomodo si portetur Nam et Chrislus sibi non placuit, sed sicut scriptum
infirmus, aut erubescit diulius portari,et corrigitvi- est: improperia improperantium libi ceciderunt super
tium delinquendi, aut si cmendare se non valcl, erit me. (Orig.) In hoc videtur oslendere, quia et Chri-
certe fructus iste porlantis eum, quod non proficit slus non sibi placens ncc rapinam arbitrans esse se
in pojus, nec scniolipso deterior eflicilur, sicut illi sequalemDeo (Phil. n), semetipsum exinanivit, sed
de quibus dicit Apostolus (// Tim. m) : Nequam volens hominibus placere, hoc est, homines salvare,
autetn homineset seduclorcs proficienl in pejus, se- improperia improperantium pertulit, sicut scriptum
ducentes et errantcs. Deberous aulcm ad id quoil esl: Improperia itnproperaniium tibi cecideruntsu-
iiiflrmilales porlamus infirniorum, addoreetiam boc, per me (Psal. LXVIII).Quod evidentius fiel, si ea,
ut noii nobis ipsis placcainus, setl pioximo sicut C < quae in Evangelio scripla sunl, recolamus, quomodo
dixit : ut prodcsset hominibus et salvos faceret eos, cum
Unusquisqueveslrum 'proximo suo placeal in bono jieccaloribus et cum publicanis manducabat et bi-
ad wdificalionem. (Orig.) Pbilautiac vilium, id cst, bebat, et ad hoc improperantes Judaei dicebanl:
sibi ipsi placendi, et in aliis culpal propheta, Quare magisler vester cum peccatoribus et cum
cum dicit : Va: his qui apud semelipsos sapienles pubiicanis manducat (Malth. ix)? Vel iterum, cum >
sunt, et iii conspeclu suo eruditi (Isa. v). Similiter poccatricem mulierem non probibebat conlingere
crgo el in hoc possumus diccre: Vcehis qui sibi ipsis pedcs suos, ct lacrymis suis rigare, vel capillis
placcnt, ei in conspeclu suo boni videntur. Oportet detcrgcre, ac niyrrha perungere, et pro hoc impro-
cnini in conspectu Dei primo placere, sccundoproxi- pcrantes et exprobranles Judaei dicebant, quia Ilic
niis. Sicut enim priinum est diligere Dominum si prophela essel, sciret utique qum et qualis esi mulier
Dcum, et secundo proximum : ila et primum placere quw langit eum, quia peccatrix est (Luc. vn). Sed
Deo, sccundo cliam proximis. Scd fortasse dicat si requiras, cur exemplum, quod de Psalmo protulit,
aliquis contraria sibi Paultim dicere in eo quod ita habcat, quasi improperia cjuceimpropcrenturDeo,
jubet nos proxirois jdacerc, qui in aliis dixcril ceciderint super Christum, ita possumus explanare,
(Gal. i): Ego, si hominibus ptacerem, Chrisli servus " quia sicut dixit : Qui me recipit, fecipit eum qui me
non essem. Et ulique liuic scnteiitiocvidetur esse misit (Mallh. x), ila et hoc accipi potest, quia qui mihi
conlrarium; ul: Unusquisquenostrum proximo pla- improperat, improperat ei qui misit me. Exemplum
ceat; et quod in aliis dicil(/ Cor. x) : Sicut et ego ergo quod assumpsil in sexagesimo octavo psalmo
omnibus per otnnia placeo, non qumrens quod tnihi hoc modo scriplura cst: Alienus facttts sum fratri-
utile est, sed quod muliis, ut salvi fiant. Dicendum bus meis el hospesfiliis matris mew.Quia zelusdomus
crgo ad hoc, quod aliud est studium habcrc pla- lumcomedilme, et improperiaimproperantiumtibi ceci-
cendi hominibus, ut laudemabeis quceral, et aliud derunt superme. (Ambr.) Salvatorem non sibimetipsi
est sludium habere placendi homiuibus in eo ut dicit jdacuisse, sed Deo Palri, quia dicit : IVonenim
vita sua irreprehcnsibilis sit apud homincs, cl pro- descendi dc cmlo, ut faciatn voluntatem meam, sed
liciant ex eo oranes qui vel vident talem, vel audiunt. votttnlatemejus qui me misit, Palris (Joan. v, VM). El
Ibi ergo placendtim non cst hominibus, ubi conlra quia cum haecdiccrel, conlradicentibus Judacisquasi
fidcm, conlra honcslatem, conlra rcligioncm cst in pcccator occiditur, psalmographus ex persona ejus
qtioplacealur, ideo dicit, quia: Si hominibusplttcerem, vcrba facit ad Deum Palrcm, dicens : Detractiones
1593 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VIII. — IN EPIST. AD ROM. 1594
exprobrantium le ceciderunt super me, hoc esl: Ego A et consolalionis det vobis, inquit*, ipsum sapere in
cum volunlatem luam facerem, dixerunt me peccare alterulrttm secundum Jesutn Chrislum. In hoc Paulus
in le, qui non me recipiendo quem misisti exprobra- patriarchariim more et prophetarum, quorum be-
verunt le, quia Judoei,.cum pcccarent in Deum, non dicliones scriptoc referuntur, benedicliones tribuit
recipienles quem misit Chrisliim, insuper et occi- Romatiis, exorans cis dari a Deo. ut idipsnm sa-
dcrunt eum, quasi peccantem in Deum. Sic peccala pianl in alterutrum. Grandis est ista benediclio, ut
peccanlium in Deum ceciderunt super Chrislum: unum sapiant omncs atque ununi sCntiant, et sicut
innocens enim a peccatoribus occiditur quasi bla- sibi unusquisqtie velit, itavelitet proximo suo. Vis
sphemus, sicut scriptum est in Evangelio. autem scire quantum valet unanimilatis gralia?
Quwcunque enim scripta sunt, ad noslram doctri- Salvalor inEvangelio pronuntiaf, quia Si duoveltres
nam scripla sunt, ul per patientiam et consolalionem in unum consenserint,de otnnl re quamcunquepelierint
Scriplurarum spem habeamus. (Orig.) Hoc siniile est a Deo, fiet eis (Matlh. xvm). El iterum de semelipso
illi quod in aliis dicit (/ Cor. x) : Scripta sunt autem dicens, quia Ubi fuerinl duo vel tres congregati in
propler nos, in quosfines swculorumdevenerunt.Quod nomine meo, hoc est, unum atque idem sentientes
si requiritur quomodo propter nos scripta sint, vide in noraine Jesu Christi, inquit, ero in mcdio eorum
quia propler nos scriplura est: Non oblurabis os B (Ibid.). Vis et aliud accipere exemplum, quomodo
bovi triluranli, non enim de bobus cttra est Deo, sed unum sentientibus Christus medius fiat? vide in
de nobis dicit (I Cor. ix). Et propter nos scriptum Aclibus aposlolorum (Act. i), quoniodo post ascen-
est, quia Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, sionem Domini, cum elevassent, inquit, undecim
et unum de libera (Gal. IV), ut nos sciamus, quia hoec apostoli cum cseleris vocem, et uiianihiiter orassent,
sunt allegorica, el hwc sunt duo Testamenla (Ibid.). motus est locus, in quo stabanl, et praesenliani san-
Propler nos et illud scriptum est, quia populus cti Spiriltis meruerunl: sed et illud, quod Paulus ih
manducavit manna in deserto, et bibit aquam de quibusdam Epistolis aliorum vocabula secum j'un-
petra (Exod. xiv, xvi, xvn), ut nos inielligeremtis git, ct dicit, Paulus et Sosthenes fraler (I Cor. i),
quia spiritalem escam manducaverunt, et spiritalem et alibi, Paultts, cl Silvanus, el Timolheus(I Thess. l),
potunibiberunt, bibentes de sequenti petra, quocpelra pulo non inanitor faclum, sed per hoc ostenditur
erat Christus (ICor. x). Et hcec atque alia Iiujusiiiodi quod duobus vel tribus in uno positis Spiritus san-
erant mysleria, quaeoccultala sunt temporibus octcr- ctus unum de cis sensuni in uno elicucrit scrmonc,
nis, manifestala aulcm nunc per scripluras propbe- ut qui Ecclcsias docerc cupiebant unum dicere
ticas, et advenlum Domini et Salvatoris noslri Jesu omncs atque unurn sapere, ipsi prius untim se dicere
Chrisli. Sed ut adhuc manifestius fiat qoomodo ^ et unum sapere demonslrarent.
quae scripta sunt propler nos scripta stint, de priori Ut unanimes uno ore honorificetisDeum ct Patrem
populo dicit propheta, quia aure audietis, et non Domininoslri Jesu Cliristi. (Ambr.) Quasi ad salutem
audielis, et videnles videbitis, et non intelligclis missus Ajioslolus bono voto plebem prosetjuitur,
(Ezech. xn; Jer.y). De nobis antem dicit, quia oplans ut Deus dct eis untim sensum sapicnlioe se-
quibus non est nuntialum de eo, videbunt; et qui non cuntlum Jesum Cbristum, ut juxla doctrinam Chrisli
audierunt, inlelligent (lsa. LII). Considera ergo ex sapiant. Tunc enim poterunl dileclionem servare
lioc propler quos quaa scripta sunt scripta videan- exemplo Domini dicentis : Majorem hac dilectionem
tur; qtioc cnim scribuntur sine dubio propter eos nemo habet, quam ul animam suam ponat pro amiciset
scribuntur qui intellecturi sunt, non propler eos, fratribus suis (Joan. xv), et ila uno ore, una confes-
qui neque visuri, neque inlellecturi dicunlur. Qui sione laudare Dcum Palrem in Christo, si invicem sc
autem inlelligtint quse scripla sunt, illud sine dubio j'uxla sensum Christi fuerint exhortati, ul sinc cessa-
invenicnt, qttod consequenler adjungitur : Ut per tione laudent Dcuni, qui omnia fec.it per Christum,
palientiam et consolalionem Scriplurarum spem ha- et post errorcm lapsa per eumdem itenim erigerc et
beamus ad Deum. Consolationem natnque ex Scri- reformare dignalus esl, duplex dans beneficium, mise-
pturis noii ille, qui neque credil neqtte inlelligit, ricordiam et cognitionem. (Orig.) Unum naroque os
sed ille qui et credit et intelligit, capil. dicitur, ubi unus atque idem per divcrsortim ora
Deus aulem patienliw et solulii det vobis idipsum sensus et sermo procedit. Bene autem Apostolus
sapere in allerulrum secundum Jesum Christum. Si uhi ait, Idipsum sapere in allerutrum, addidit, secun-
autera palienlia virlus est, omnis virtus a Deo est, et dumJesum Chrislum. Possct cnim fieri ut ct in mali-
patienlia a Deo est. Cum ergo dicilur Deus paiientim, tia aliqui unanimiter cOnsentircnt et unum saperent
hoc est quod videtur oslendi, quia dicitur Deus cuiia in pejus : qui atilem sccundum Jesum Chrislum sapit,
bis esse, qui habent in se virtutem palientke : sicut sine dubio omne quod bontim est, sapit. Propter
cura dicitur Deusjusiitim,oslendilur in his esseDeus, qubd suscipite invicem, sicul et Chrislus suscepit vos
qui servant juslitiam. Similiter et Deus verilatis, et in honoreinDei. Quod dicit suscipile invicem, ad illud
Deus sapientioe intelligitur. Sed ct Deus consolalio- referendum est, quod primo proposuerat, ubi occa-
nis cum dicilur, ctini illis esse ostenditur Deus, sione muiidorum, vel imiiiundorum ciboruni ad-
qui exdivinis Scripluris per intelligcntiam spifitalcm vcrsa scntierrtes ab inviccm discrepabant, ct ait,
consolationcm spiritus capiunt. Deus crgo patientiw Suscipilc inviccmsicut et Christus suscepil vos, qui
1595 B.' RABANl MAURIARCIIIEP. MOGUNT. OPERUM PARS III. 1596
nullius horruit immunditias, nec rcpulavit alicui A i cisi eslis circumcisione non manufacla in exspoiia-
delicta sua. Nihil crgo de immtindiliis aiiiinalium lione corporis carnis , sed in circumcisione Christi,
judicelis, sicut nec illc immundilias crcdenlium ro- consepulli ei in baplismo. Per hujusmodi crgo cir-
putavit. Et qui in supcrioribus dixcrat : Qui autetn cumcisionem certum est Patrtiin proniissiones esse
manducat, non manducantem non judicet, Deus enim complotas. (Ambr.) Circumcisio enim carnis data
itlum assumpsil, bic tlixit, quia Cliristtts sttscepitvos; cst Ahrahoe in figuram circuincisionis cordis : cir-
ut ostendcrct untim atque idein csse, a Doosusciiii cumcisio autom conlis ost, sublata erroris ncbula,
el a Christo. Atldit atitem ct Uoc quotl bonor Dei sil agnosccic creatorem Deum Patrem et Filium cjus
suscipi a Christo : quos cnim suscipil Christus, Chrislum, per queni creavii oumia, ul vcritas Dci
docel ita agcrc debere, ut videntes hoinines opera iniplerclur. Proniiserat enim dalurum so misericor-
eorutn bona, glorificent Patrem qui in cw'is est. diam, el piomiserat palribus Judocorum; nain dixe-
(Ambr.) Sic assumpli sumus a Chrislo, duni infirmi- ral Abraboo: ln semineluo benedicentur omnes genles
tates noslras accopit, cl ocgritiidinos noslras porta- (Gen. xxn); et ad David dixit: De fructu ventris lui
vit; ut hoc cxemplo nos invicom nosiias infirinila- ponatn supcr sedem tuam, si custodierint filii tui le-
tes per patientiam conftrmemus, ut iiomcii honoris slamenlitm menm, et tcstimonia mea, et reliqua (Pscil.
Dei assumplum in nos non cvacueliir : filii eniin di- Bcxxxi); et: Orielur slella ex Jacob (Num. xxiv).
ciraur Deo per graliam Christi. Gcnlesttitlcin super misericordiam honorare Deum.
Dico enim Christum Jesum minislrum fuisse cir- (Ambr.) Quia enim bis nulla promissio eral, quasi
cumcisionis propter veritatem Dei ad confirmandas iutligni por solaro inisericordiani assumpli sunt atl
promissioncspatrum. (Orig.) QuomocloCbristtis nii- saluloin, ut per confessioncm liouorent Deum, quem
nister fuerit circinnoisionis ad slabiliendas prorois- increikili inhonoraut.
siones patruni duplici modo intelligi potest : sive Sicut scriptum est : Propter hoc confitebor libi in
pro eo qtiod circuiucisionein in carnc sua ipsc sus- genlibus, Domine, el nomini tuo canlabo. (Ainbr.)
cepit, ut manifeslissimc nosccrctur quod e.v se- Excniplo projihelico probat; scriptum est enim in
niine Abraham vonions cui proiniscrat Deus quoJ psalmo decinio sopiinto, genles adiniltendas ad
in seminc suo bcncdicercnlur oinnes genles (Gen. graliam Doi ad percipiendam sulutem. Vox enira
XXH;XXVI),complcrcl in scmelipso qtiae palribus Cbristi cst, qua ftiturum clixil quod in gentibus
fuerant rcpromissa ; ct ut per hoc secundum propo- proodicatiocjus fructum babitura csset confessionis
silum totius Epistolocordinem, quo nunc eos qui ex sacramenti Dei: ideo gratias ex lioc agit Filius Patri
circuiricisionc crediderunt, nunc etiani cos qui ex inobedientiam gentiuni. Undc in Evangelio ait: Confl-
gentibus adversuin se iuvicem supcrbientes crant, G tebor libi, Pater, Dominecwlicl terrw, qui abscondisti
refrenat ac rcprimil, doccret non csse penilus ju- ea a sapientibus ct prudentibus, el revelasliea parvulis,
dicandos eos, qui in lcgis observationibus dcmoran- quoniam bonumplacilumfuit anle te(Matlh. xi). Con-
lur, quandoquidcni etiaiu Chrislus iu carno sua cir- fcssio crgo lsla unius Dei cst iu Trinitate, cx qua sur-
cumcisionis miiiislcr exstiterit, ct ut intelligaiil git 1,1'titia,ut post vcri coufcssioncin loetttsdecantot
gcnles Dominum Chrislum ad Judooosessc missuin, miscricordiam et donum Dei. Et iicrum dicit: Lwta-
et non supcrbiant. (Aug. Judoeis eniin rcpcllcnlibus mini genles cum plebeejus. Hoo iu canlico Deulero-
quod ad ipsos missum est, factuiii cst ut gentibus nomii. Et itenim : Laudate omnesqentesDominum, el
Evangeliura proodicarctur, r[tiod el iu Aclihus apo- magnificate eum omnes populi. IIoc iu psalmo centesi-
slolorum manifcstc scribitttr, cuni dicunt apostoli moscxlodccimo olim dccrevisseDeuni ostcndit, intcr-
Judceis : Vobis priinum oportuil prwdicari verbum, veniente misericordia sua, concordes facere Judoeos
scd quoniam iiidicjnosvosjudicustis, ecce convertimus et gentos, ul graliani atlopii gcnliles socii fiercnt
nos ad genles (Act. xui); socuiiJuni ipsum otiam Judoeorum, cjui ct ipsi olim dono Doi plebs ojtis erant
Domini teslimoiiium, cuin dioit: Non sum missusi noniinali. Scd jam nobilcs JutUci, hi vcro igno-
nisi ad oves qttwperierunt doinusIsrucl (Matlli. xv); " bilcs per miscricordiam nobilitati sunt, ut siiniil
et iterum : Non est boiium sumere pancm filiorum, etr omncs Ueti sint agnitione vcrilatis, et laudantibus
millere canibtts (Ibid.). Quod gentos, si lienc consi- gentibus, Deum niagnificcnl onincs populi, duodecira
derent, intclligenl ista fiJc, qua jani crediinl omniai tribus unuin Deuin, qui auxil uunierum plebis suoe,
munda mundis, non se dobere iiisullare his, si quii adjunclis gentibus. Deniquc cum disceptarenl Judaei
forte infirmi ex ciicumcisione fuorint qui propter:• conlra apostolum Pclrum causa Cornelii, reddita
coinmtinicationeni idolorum nullas oinnino audeantl sibi ratione acquicvcrunl, magnificantes Dominum,
carnes altingere. (Orig.) Sive alio modo, ut illius cir- dicentes : Forsitan Deus el gentibus pmnitenliam
cumcisionis niinister fuisse dicatur, de qua idoml tribuit ad coiisequeitdainvilam (Act. xi). Et rursus,
Aposlolus dicit (Rom. n) : Non eniin qtti in manifestco lsaias ait ; Erit ratlix Jcsse el qui exsurget regere
Judwus est, neque qum manifesta in carne esl cir- gentcs, in eum genles sperabuul (Isa. xi). Ut majo-
cumcisio, sed qui in occultoJudwus est, et circumcisko rcin fidticiara gcnlibus facial, el spem non du-
cordis in spirilu non lillera, cujus laus non ex hotni- biam, roultis lestiinoniis firnial decretum Dci hoe
nibus, sed ex Deo est: ct secundum quod idcin Apoi- fuissc, ul onincs genlcs bcnediocrenlur in Christo;
stolus in aliis dicil (Coloss. u) : In qno ctiam circum nc insolentia iiifidcnlium Judscorum contrislaret,
1597 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VIII. — IN EPIST, AD ROM. 1598
et dubias redderet credenlium animas gentium, A spe, et virtute Spirilus sancli. Si enim qui credit,
quasi frustra sibi spem promittant, quod a Deo virtule sancti Spiritus muniatur, certum est quod
Abrahse accepto feratur fides Judceorum, ut ipsi loe- plenitudinem gaudii semper habet, et jilenitudi-
titia et securitate crescerent. Quare tamen Christus nem pacis. Certus sum autem, fratres mei, et ego
ex radice Jesse,et non ex radiceBoozviri jusii.autex ipse de vobis, quoniam et ipsi plcni estis dilectione,
radice Obed ortus esl? Forte quia David filiusdicatiir repleti omni scienlia, ila ut possitis alterulrum monerc.
propter regnum, ut sicut ex Deo nalus in regcin est, (Orig.) Eadem ralione qua supra dixiinus repleri
ita et ex David rege orlum baberet juxta caruem. omni gaudio et omni pace credentes, etiam hic
Ideo radix Jesse arbor David, quce frucium fecit per plenos esse bonitate, et omni scientia cos ad
ramum, qui est Maria-virgo, quce genuil Chrisluin. quos fit scrmo confirniat. (Ambr.) IIicc cxhorlalionis
(Orig.) Sed liunc sermonem de radice Jessenielius qui- sunl : pcr laudem enim provocat cos ad meliorem
dem in explanalione ipsius prophetce Isaioevisum cst et inlelleclum et vitani: qui enim viJel se laudari,
disseri. Et in proesenti lamen loco dicilur, quomodo. data opera elaborat ut vera sint qucc dicuntur.
Jesse interprclalur in noslra lingua est milii. In ad- Ideo non dixit, ut invicem se doccant, sed et mo-
venlu crgo Christi oninis qui credit ei, convcnienter neanl : hoc enim solet movere [raoneri] quod cum
dixit, Est milii. Ille enim de quo Moyses dixit : Qui B sciatur, aliquando subterfugit animo. (Orig.) ln quo
est, misit me ad vos (Exod. 111),ipse est roilii, hoe ostendit quia in eo quod didicit unusqukque, dehet
est, in ipsum credo, qui est, non qui ex nihilo fa- etiam alium monere, el hujusmodi cuiii condisci-
ctus est, ut impiis placet, sed qui est, et semper pulis habere colloquia, quibus se et moneant invi-
est, et hoc ei nomen est, et ipse est qui sur- cem, et sedificent : potest enim conferrc plurimum
rexit ex radice Jesse, et in ipso gentes sperabunt. eruditionis alterna collatio, si cum tharilate ha-
Pro qua misericordia, quam ab eo consecuti sunt, is bealur, et dc profundioribus quibusqiic vcl obscu-
qui semper eral nascitttr ex radice Jesse ad salulem riorjbus exspectet eruditorum perfectorunique sen-
gentibus dandam, pro hac, inquam, sibi collata mise- tentiam, secundum quod et Moyses dicit: Inlerroga
ricordia genles honorant et magnificanl Deum. patres tuos, et annuntiabunl tibi; presbyteros. et di-
Deus autem spei repleat vos omni gaudio et pace cent tibi.
in credendo, ul abundetis in spe, el virtule Sphitus Audacius aulem scripsi vobis, fralres, ex parie, tan-
sancti. (Orig.) Qui superius dixerat, quia in Isaia quam in memoriamvos reducehs propler graliam quce
scriptum est, El in eo gentessperabunt, gratanler dala mihi est a Deo. Ul sim minisler Chrisli Jcsu in
adjecit, Deus auiem spei, et csetera: nam si scriplum genlibus: sanclificans Evangelium Dei, nt fial oblat'10
fuisset in ipso genles credent, adj'ecisset sine du- 'C genlium accepta, et sanctificata in Spiritu sqnelo.
bio, Deusautem fidei, sed nunc a sperando gentes Tanquam qui conscius sit sibi in onini te.xtii Epi-
Deum spei invocat super eos qui sperant in eum, slolce, dum ad eos interdum qui ex circiimcisione
a quo eis benedictionis munus precatur augcri: est sunt, interdum vero ad eos qui ex gontibus credi-
aulem benediclio hujusmodi, Ut repleanlur omui derunt faceret verhuin, quod nonnulla etiam de se-
gaudio et omni pace. Similiter autem et Propheta cretioribus mysteriis profundioribusque contigetit,
in quodam loco dieit : Et erit in diebus ejus justilia et studio reddendoe ralionis plura qtioe habebanltir
et multitudo pacis, usquequo auferatur luna (Psal. in occullis patefecerit, licet in singulis dispcnsa-
LXXI).Sed quia hoecde Christo dicuntur, in illo recle tionera verbi cauta moderatione servaverit, el ex
possumus multiludineni pacis advertcre, pro eo aliqua parte indicans, ex multa rursum parte con-
quod pacificavilper sanguinem crucis sum non solum texerit, idcirco dicit: Audacius aulem scripsi vobis
<\um in ierra sunt, sed etiam qum in cwlis sunt ex parte, tanquam commemoransvos per graliam qttm
(Coloss.1).In omnibus autem quomodo possil impleri data est mihi. Audis Apostolum dicentem, ex parte
hoe quod precalur Apostolus, ut repleantur omni scripsi ? Unde neque nobis aliquis succenseat, si
gaudio et omni jjace, diflicilemihi videtur exponi, mysteriorum divinorum ralionem explanare aliquan-
maxime cum etiam ipse Apostolus in his quce per tum non valemus, cum audiat eum qui nobis hcr.c
graliam Spiritus consecutus est, ex parte se dicat ipsa tradidit ex parte Iradidisse: nec quisquam sub
scire, et ex parte propbetare (/ Cor. xm); sed ego scientice tilulo ita inflatus incedat, tanquani uiii-
puto in eo habere posse credentes plenitudinem versa cognoveril, cum ipse Paulus, a quo scieniise
pacis, cum reconciliantur Dco Patri per fidem nobis sermo transfusus est, ex parte dicat scribere,
secundum verbum Pauli dicenlis (// Cor. v): Roga- et ex parle cognoscere. Ego tamen arbitror quod,
muspro Christo, reconciliaminiDeo,et,.cum in pacera quamvis etiara ipse Paulus ex parte se scire faleatur,
redeunt cum Filio Dei per sanguinem crucis ejus, plura tamen et mullo plura scierit, quara scripserit:
et cum sanclo Spiritui socianlur cum se emunda- tanquam qupd ipse mulla sciret, nec tamen auderet
verint ab omni inquinamenlo, et cffecti fuerint vasa et multa proferre, audaciam sibi fuisse dicit, ut
sancta, ut ita demum quis repleri videalur orani aliqua saltem Scripturoe committeret. Quod verq ait,
pace, sr in plenitudine crediderit Trinitalis. Propter Commemoransvos per gratiam qum dala est mihi, in-
hoc denique subjungitAposlolus, et dicit, Repleat dicatquemdam sibi jaro fuisse sermonem de talibus,
vosomni qaudio, et vace in credendo, ut abundetis in et disseruisse se ssepe de mysteriis. Sed quoniam quoe
isJ9 B. RABANIMAURl ARCIHEP. MOGUNT.OPERUMPARS III. 1600
solo sermone dicla sunt, facile intcrciperet oblivio, A loquor, ir.quit, non sunt alieni operis vcrba , nec
per hac, inqnit, pauca qum scripsi per graliam qum alienorum gestorum laudator efficior, sed quae scio-
dala est milii, illorum vohis memoriam revoco, quce Chrislum per me effecisse, hxc vobis scribo, quae-.
a nie lalius sape disserla sunt. De gratia aulcni pcr obedienliam gcnlitim vcrbo in nie et opere ex-
quam sibi tlalain Paulus coinmeinorat, supra jam plevit, vcrbo proedicationis, operc signorum et pro-
diximus. Quani graliaui. ob boc sibi datain dicit, Ul digiorum. Quoeaulem sit diffcrcnlia iiitcr signa et
sim, inquit, minislratis Chrislo Jesu in genlibiis, san- prodigia,ct in aliis jam latiusdiximus, et in praesenti>
ctificans Evangelium Dei. Quod nos habemus, san- loco compendiosiusexplicabimus. Signaappellanlur,
ctificans Evangeiium Dei, Gracci lnagnificeniius diin quibus cum sil aliquid mirabile, indicalur quoquc
cuill tspoupyoOvTa T6 evayyikiovTOOOJOO,qtiod licct aliquid futuruni: prodigia vcro, in quibus lantum-
non plenc a nobis, posset tamen dici sacrificans moclomirabilc aliqttid ostendilur; signa vcro el pro-
Evangelium Dei : pcr quod ostenditur pontilicalc digia quasi quae utrunique conlineanl dixit. Scriplura
[sacrificale] opus esse annuntiarc Evangelium. 1J- laroen divina inlerdum lenet islas proprietalcs, in-
circo denique subjungit, Ul fiat oblatio gentium ac- tcrdum autem abusive el jirodigia pro signis, ct
ccpta, sanclificata in Spiritu sancto, ut scilicct olie- signa pro prodigiis ponit. Observanda sunl hxc Ec-
rantur gentes Deo, tanquam acceptabile sacriflcium, B ' clesiarura rectoribus, ct diligenti intentionc scr-
cum in Christo credenles per Evangclium sanctift- vanda, ut neque loqui aliquid videaiilur eoruni>
cantur, sicut et superius dicit: Obsecro ilaque vos qusc per ipsos non effecerit Christus, neque alienos
per misericordiam Dci, ul exhibealis corpora veslra labores et studia decolorent. Loquilur aiilem quis
hostiam vivatn, sanctam, Deo placentem. Sicut crgo ea quse per se non efficit Christus hoc mo.lo, si
pontifices, cv.m offerebant,neccssario eis crat provi- loquaUir de continenlia et doceat, cum ipse conti-
dcndiim ne niacula inessct bostia:, ne vituperatio, nens non sit : vol si loquatur de sobrietate, vel de
ne vilium,ulposset accepta csse Dco el grala : ita et juslitia, vel dc largfendis opibus, et conleinncndis
qui Evangclium sacrificat, cl vorbtimDci annunliat, facullalibus pro rcgno Dei, et in ipso qui hsec docct,
ctirare oniiiimodis debct, ne qua in pnedicando ma- niliil bortini effecerit CUristus. Et ideo formam sui
cula, neque in docendo vitium, ncque in magislerio Apostolus ponit, et dicil ea se Ioqui, et ca ca:teris
culpa nascatur : sed,,ut ila dixerim, si ficri polest, prcedicarc, cjusepcr ipsum prius Cliristus implcverit.
semelipsum primo immolct, se primum vitiis jugu- Ila ul ab Jerusalem per circuitum usque acl Illtjricum
Iet, sua ipsius peccala prior mortiflcct, ut non solum repleverimEvantjelium Christi. Sic aulem prwdicavi
doctrina, scd et vilx exemplo discipulorum salutera r Evancjelium,non ubi nominatus cst Chrislus, ne super
ohlalionc sua acccplam facial Dco. Sanciiftcata, in- alienum fundamenlum wdificarem. Patilus ergo per
quit, in Spiritu sanclo, sanclificationis foiisSpiritus potcstatem signorum et prodigiorum , quae tamen
csl, cl ideo olJalio gcnlium, quoePaulo sanctificante signa et prodigia in virtute sancli Spiritus faciebat,
ofiertur, non pcr observanliam legis, sed per Spiri- ab Jerusalem usqtie ad Illyricum rcpicvit Evange-
lum saiictum acccpla fieri dicitur Deo. lium Cbristi. Moysi et Aaron dederal Deus potcsta-
Habeo igitur gloriam in Clirislo Jcsu ad Deum. lem signorum el prodigiorum, sicut scriplum est :
Non enim audeo aliquid loqui eornm qnm per me non Posttit in eis verba signorttm, et prodicjiorumin terra
efficil C.hristttsin obedientiumgenlium verboet fttclis, Chanaan (Psal. civ) , ut filios lsrael castigata
in virlutes sicjnorutnct prodicjiorumin virtute Spirilus1 yEgypto liherarent, scd 1111vix rarumquc potucrunt
sancli. Ycra quidem gloriatio ad Deuni non est, nisi' cx yEgyptiorum gente convertcre; Paiihis accepla
illa qtiae cst in Christo ; sinc Chrislo aulcm gloriari1 poteslate signorum et prodigiorum non unam gen-
in Dco talc csl, quale si quis dicat posso se habece! tem neqiic duos aut tres populos, sed omnes ab
gloriam apud Deuin sine justitia, sine sapienlia, sine' Jerusalcm in circuitu usque ad Illyricum nationes
verilate; bcccenim omniaChrislus cst,ct ideoin solo1 ac populos prxdicatione vcrbi, ct operum virtu-
Christo vera est gloriatio ad Deum. Simile est hoc; j) tumqne potentia ad Christi sacramcnla convertif.
illi, quod in aliis ipse dicil: Qui cjlorialur, in Do- Sic autem prcedicavit hoc Evangelinm, ut nonalienis
mino glorielttr. Quoniodo culpabilis sit gloriatio oin- laboribus, neque alienoeprcedicalioni additamentum
nis, quoe e.xtra Chrislum est, verbi causa, in divi- sui sermonisinsereret, ne ab alio ficloipositis funda-
tiis, vel honoribus sseculi, vel sajiienlia nitindi, et' mentis ipse aeclificiumproprioe prseJIcationis impo'-
caUeris artibus, quae cxtra Christum sunt, supra jam1 neret, et alieni operis subripere gloriam viJeretur.
lalius disscruimus. Scientluin sanc est, quod hic: (Ambr.) Nou sine causa illic se praeJicare niti dicit,
Latini gloriam pro gloriafione poshcrunl. (Ambr.)) ubi non lioniiiiatus esl Christus; sciens enim pseudo-
Gloriam habere sc dicit apud Dcum jver Chrislumi apostolos aliter quam oportebat Chrislnm tradere :
Jcsum : credens cnim cl serviens Christo Jesu ini ad hoc enim circuibanl, ut sub nomine Christi aliis
conscienlia ptira, mcritum sibi fccil apiiclDetim Pa- dogmalibus jiopulum manciparcnt, quod poslea cor-
trem, in tanlum ul nihil decsse dicat, qnod non pcrr rigere maxiini erat laboris; idcirco pracvcnire vo-
illum operatus sil Chfislus ad exhortalioiiem gcn- luit, ut mundatoe pracdicationis verba tra.lerel au-
lium, dando protiigia et signa por maniis ejus, utt dicntibus, et integra linca superficies orJinala in-
prscdicalioncmejus virtus commcndarct. (Orig.) Qtisc c columis fundamenti robur haberct. El quia ma^stcr
TCOl ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. Vlfl. — IN EPIST. AD ROM 1602
datus est gentibus,'oportebat etim sollicite hoc cu- A dius si iret, non erat molcslum. (Orig.) Quod autem
rare, ut illic doccret, ubi Christus non fuerat niin- dixit, cum in Hispaniam proficiscar, spero prmtergre-
tiatus, ut et auctoritatem stiam ftrniaret, et labo- diens videam vos, non-ila accipiendum est, quasi tam
liim suorum plenum fructum habcret ex his quce parvo araoro Paulus erga Romanos teneretur, ut eos
planlavCrat. Hinc est unde omnia loca Ecclesioe in iransitu tanlummodo et acl alia rursum pergens
occnpavit. Hoereses enim postea' sublililate mali- judiearet videndos. Vicle enim in subsequenlibus
gnantes sub nomine Chrisli legis et fitlci sensum quid adjungit, Cum primo, inquit, cx parle fruilus
corrunipere nitebantur. Quod leslinionio legis mo- fuero vobis; in quo ulique in ipsorum videtur ponere
nuit dicens : Sed sicut scriptum : Quibus non est potestate, quaudo ab eis itcr propositum debeal re-
annunliatum de.eo, videbunl; et qui non audierunt, laxari, et per hoc quodanimodo amorem ipsorum
inlelligent. (Orig.) Observavit ergo tliligenter Apo- erga se invitat el nutrit, ut si ipsi insatiabililer erga
stoliis, ut secundum propheticum eloquitiiii illis affoctum teneantur Aposloli, sciant etiam ipsum id
nunliaret Christum, quibus a nullo fueral uuntiatus, habere propositi, non pritts ab eis discedere, neque
et ut illi de eo intelugerent, quod a nullo ante ad alios proflcisci, quam charilatis ipsorum gratia
didicissenl. Et isla, ut opinor, causa fuit qucc eum perfruatur; qttam tamen charitatem tantam prcc-
frequenter proponenlem Romam pergere prohibebat, R sentit futuram, cui non possit ex integra satisfieri,
sicut dicit : Propter quod etimpediebarplurimum ve- sed ex parte inqtiU. Prscmonet enim quod in omni-
nire ad vos; non, ut inaliis dicit, iinpcditus a Salana bus evangelizandi necessilas prceferenda sit. Bene_
(/ Thess. n), sed fundandi Ecclesias occupalione autem his quos nondum secundum carncro viderat,
detentus, et in his locis fundandi, ubi nullum fidei el ad quos riondum in corpore advenerat, proesen-
prsecesserat fundamentum.Exempluin autem de Isaia liani sui et remorationem moderatius pollicetur.
sumptum est, el iisdem ex integro verbis, quibus Desiderabilius enim suscipimus bona, quse cito me-
apud prophelam legitur, positum. Nunc vero ultcrius tuinius auferenda : securius vero negligirous, quse
iocum non habens in his regionibus , cupiditatem retenturos nos diutius credimus. In tantum autem
aulem habens veniendi ad vos ex mullis jam prcece- erga seRonianorum nutrit affectum,etremorationeni
dentibus annis, cum in Hispaniam proficisa cwpero, suam in ipsorum arbitrio collocat, ul dieat se ab
spero quod prmteriens videam vos, et a vobis deducar ipsis deducendum ad Hispauiam, et tunc deducen-
illuc, si vobis primum ex parle fruitus fuero. Videtuf dum, cum ipsis prius in amore satisfecerit, in quo
hoc in Achaia positus dicere apud Corinthum, sicut utique si propensiores exstiterint,deinorandi diutius
et in primis Epistolce partibus jam pro viribtts de- causas ipsi Apostolo tlabunt.
inonslravimus, quce utique Achaia vicina, el cohce- _ Nunc igitur proficiscar in Jerusalem minislrare
rens est Macedonice. In quibus locis degens cum * sanctis : probaverunl enim Mttcedoiia et Achaia col-
singula quoequeperagrasset Evangelium prsedicans lationem aliquam facere in pauperes sanctorum qui
iu his duntaxat finihus, in quibus Christus ante non sunt in Jerusalem: placuit enim eis, et debitores
ftierat praedicatus , et agnitione Dei replessel uni- eorum sunt. Nam si spiritalium eorum participes
versa, dicit ulterius se locum non habere in his facli sunt gentilcs, debenl et in carnalibus ministrare
rcgionibus, hoc est, locum nullurn sibi superesse eis. Possumtis hrec et de secunJa ad Corinlhios
Christi prsedkationis vacuum , teropus jam adesse Epistola plonius dicere, in qua hoc niotio scribit :
designat, quo desideriura suum videndi eos qui Notam autem facio vobis, fratres, graliam Dei, qum
Romce sunt, debeat adimplere: quod conceptum ex data est in Ecclesiis Mace&onia\ quia in multa pro-
multis annis gerebat, dilatum autem fuerat, et dis- batione tribulationis abundantia gaudii eorum, et
simulatum , donec omnem iocum , in quo Christus profunda paupertas eorum abundavit ad divitias
non 1'uerat praedicatus, agnitione Evangelii ejus re- simpiicitalis, quoniam secundum virluiem testimonium
pleret. (Ambr.) Quod in capite Epistolse meinorat, perhibeo illis, et supra virtulem sna sponte multis
dicens: Quia smpe, inquit, proposui venife ad vos, et precibus, obsecrantes nos graliam, et communioncm
prohibitus sum usque adhuc, nunc absolvit, ostendens ryqum fit in sanctos, et reliqua. (// Cor. vni.) Et
qua causa impeditus sit, ut volens venire aliud sicut in his testimonium reddit Macedonibus, ita
ageret, quod imminebat, ut excluderet pseudoapo- rursum cohortatur et Coiinthios dicens, Sicul in
stolorum prava commenta. Et deniquc postquam omnibus abundalis fide, et verbo, et scienlia, et cha-
omnibus in circuitu prsedicavit,jam vacare sibi dicit ritate veslra in nos, ita et in hac gratia abundetis,
venire Romam, quod olim optaverat. Romanos igitur, et reliqua; sed et in aliis collaudans Corinthios,
quia in legem inducti fuerant.inlerim per Epistolam quia erga communionein pauperum, quasiin Jeru-
corrigit : illos auteni qui non audicrunl atlhuc proe- saleni prompli fuerunt, dicit, et consilium in hoc
dicalionem, utilius esse praesenlia sui doceri, ut do, hoc enitn vobis expedit, qui non solum facere,
fundati recta lide difficile aliud aliqtiid reciperent. sed et veile cwpistis ab anno priore, nunc aulem et
Venturum tamen se promisit tcmpore quo ad Hi- fncio pcrficite , sed et in reliquis de hac eadem
spanias erat ilurus : quia illic Christus non crat sanctorum communione perseqtiitur, et post ali-
praedicalus, ut occuparel meiitcs illorum, et quia quanta addil, De minislcrio autem quod fil in san-
pseudoapostolis difficile fuit iicr ad illos, iJco tar- ctoSf superfiuum est vobis scribere. Scio enhn prom-
1C03 B. RABANI MAURI ARCMEP. MOGUNT.OPERUM PARS III. 1604
plam voluntalem veslram, pro qua gralulor de vubis A mitlit. Quo putas signaculo fructum sancti operis
Maccdotitbus,quia Achaia parala esl ab anno priore, consignat Apostolus ? Illo puto, quo imago Dei ex-
et vcslra mtnulaiio provocavii mitltos. Qtiod autem primilur, hoc cst, ut in coniplendo opere nulla sit
post hujusmodi Macedonioeet Aehaioc ministerium, alicncc convcrsationis adntistio, non laus ab homi-
quod fit in sanctos qui sunt Jerusalcm, proposuis- nibus quxratur, scd ul in simplicilaie cordis qui tri-
sct Apostolus cliam Roniam vidcre, indicalur in buit, tribuat, ct non cx tristilia (Rom. xu) : Ililarem
Actibus apostoloruin hoc modo : Cum auiem expleta enim datorem dititjit Deus (II Cor. ix). Et coclerahis
esscnt hwc, posttil Paultts in Spiritu sanclo, ut cum siinilia qui obscrvat in opcre Dei, opus sttuni signa-
pcratnbulasset Macedoidam et Achaiam , proftcisce- culo divincc iinaginis signat. Cum ergo, inouit, hoc
relur Hierosolymam, dicens, quiu poslquam fucro ibi, consummavero,luncper vos ad Hispaniam proficiscar.
ncccsse esl nte el Romam videre (Act. xix). Ex his Promittit sanc grande munus Roinanis, el dicit:
autem oninibus verbis colligitur, quia non solum Scio enim quoniam veniens ad vos, m abundanlia be-
prima ad Corinlhios , scd et sccunda ante soripta nediclionisChristi veniatn: quod non nisi por Spirilum
est, quam hccc ad Ronianos quam habemus in ma- sanctum el propheticegratiam pollicetur. Supra ho-
nibus : simulque illud advcrtitur quod quanlo poste- miiiem namque est hoc scire de futuris, quod non
rior Paulus in unaquaque invciiilur epislola, tanto B solum in benedictione Christc, verum et in abundan-
et pcifcctior, ut vcrcts sil ille sermo qucm dixif, tia benedictionis Chrisli venturus sit ad eos. In quo
quia Prwleriia obliviscens ad fuiura me extendo , et venicnlis gratia, et suscipientium pariter merila
ud perfectum sequens palmam supernm vocalionis designantur. (Ambr.) Certus eniin de disposilione et
(Pltil. m). Quod autem tlicil, Plticuit Maccdonimet gratia Dci, promisit se in abundanlia benodictionis
Achaitv collationem aliqutim facerc in paupcres san- venturuin cjus, quem praedicat Cbrisli. Benedictio
cloritm, sublililcr et vcrccunde dum Corinthios autem boccsignorum virtus est, per quam confirniali
Iaudat, bortatur Roinanos : facilius enim tlcvotce sunl. Obsecro igilur vos, fralres, pcr Dominumno-
menlcs ad benefaciendum excmplis , quam sermo- slrum Jesum Christum, el per chariltttem Spiritus san-
nibus invilanlur. Sed in co qtiod addit, Placuit, et cti, ul solliciludinemimperliamini milii in orulionibus
dcbilores sunt eorum, quid aliud scntire vult Ro- pro tnc ad Doininum, ul liberer ab infidelibtisqui stint
manos, nisi ul si Achaici el Macctlonesdebitores in Judwa, el obsequii mei oblalio accepta fiat in Hie-
stint pauperibus sanctorum quisunt in Hierusalem, rusalem sanctis. Vt veniam ad vos iiigaudio per vo-
eadein ratione eliara Romani , qui fidem Christi le- tttntatem Dci, el refrigere vobiscum. (Orig.) Licct iu
nent, adverlanl ct semelipsos his eisdcra factos esse superioribus dixerit: Scio enim quoniam veniensud
debitoros? Ncque eniin soli Maccdoncs cl Achaici C *- vos in abundanlia benediclionis Chrisli veniam, nihi-
in spirilalibus parlicipcs sutU facti sanctis qui sunt lominus lamen sciebat etiam in his quoe manifeste
in Hicrusalem, ut et in carnalibus cis dcbeanl mi- futura cognoverat, oralionem esse necessariam, quae
nistrarc, sed ct Romani, et idco pari conditione de- utiqtte, vcrbi causa, si uon fuissel adhibita, sequcre-
bitores sunt; sed de illis tanlum proniintiat, ul et isli tur sine dubio non impleri quod fuerat prophetalum.
sc noverint simili serilentioesubjacerc. (Atnbr.) Debi- (Ambr.) Denique orat ul adjuvetur in orationibus,
lores eiiim eos dicit Judoeorumcredonliuni, ulsicut ut cvaderet manus Judteorum infidelium : non quia
in spirilalibus participes coruni facli sunt, ita et hii ipsc roinus mercatur, scd ordinem sequilur, utab
comniunicent corporalibus necessitalibus illorum, Eoclesia fiat oratio pro rectore suo : multi enim mi-
ut gaudcntcs cx Judoeis crcdenles collaudcnt provi- nimi dum congregantur unariimes, fiunt magni, et
dcnliain Doi in salulc ipsoruin per minisieriumL niuliorum preccs intpossibilc esl ut non impclrenl.
coruni. Ili criiin tolos sc clivinisobsoquiis dcdentes,, Quis crgo cst, hoc lcgens quod Paulus deprecctur eos
iiibil muudanuiu curanlcs, excnipluin bonce conver- qui Roniccsunt orare fralres pro se, contcmhat vel
sationis prcebebant crcdcntibus, in tanlum denique: dcspioiat orationes Ecclesicepostulare, eliam si infe-
nos Uumanos ct miserieordes vult csse Apostolus , riorcs nieritis csse vidcantur hi a quibus oralio po-
ut cl debitores nos dicat circa clcemosynain largien- slulalur ? Ecco cnim Paulus aposlolicis prceditus
dain, ct bonis operibus cxcrcendam cum alacritate3 nieritis, non soluni Ronianos orare pro se, seJ cl
cortlis, quia qui misericordiam a Deo sperat, dcbett Corinlhios aJhortatur. (Orig.) Vidc atitem et quam
esse lnisericors , ul probct se recte hanc sperare : valiJis eos aslringit roligiosisque sacrainentis, Per
quia si hoino miscretur, quanlo magis Deus! Rctri- Domiiium,\n(\\\h,nostrumJesum Chrislum,el percha-
. buiio enim hoec est, vel merccs, ul qui accipiuntl ritalem Spirilus, dcprecor ut adjuvelis me in oralio-
misericordiam, misericordiam faciant. Unde Domi- nibns ad Deum. Quod nostri posuerunl atljuvetis me in
nus : Beali, inquit, misericordcs, ipsorum enim misc- >. orationibus, magnificentius legilur apud Groccoso-uv-
rcbitur Deus (Matth. v). «ywwo-ao-Sai,iu quo indicattir, ul adjuveltsme inagone
IIoc igilur cum consummavero,el assignavero cis \s orationis ad Deum, oslendens quod quasi agonem
frucluin hunc, proficiscar per vos in Hispatdam. Scio •o habcat ipse el ccrtamen orationis, adversanlibus
aiilem quoniam venicnsad vos, in abundanlia beticdi- i- sibi sine dubio illis, de qtiibus dicebat (Ephes. IV):
clionis Chrisli vcniam. (Orig.) ViJe cum quanla cau- i- Non enim nobis certamcn est adversus carnem ct
tola (•onsignaturum se fruclum offercnlium repro- )- sanguinetn, sed adversus principalus et potestates,
1005 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VIII.— IN EPIST. AD ROM. 1006
adversus mundi hujus reclores lenebrarum harum, ^j magna cum laudc el commcndalione prosequitur»
adversus spiritalia nequitim in cmlestibus: et cerlum enumcrans etiam gesta ipsius praeclara, et dicens,
est, quod isti omnes-sicut adversantur fidei, et resi- quia in lantum omnibus aslitit, hoc est, in necessita-
slunt pielati, sicut conlrarii sunt juslitice el veri- tibus prsestofuit, ul eiiam mihi ipsi in necessitatibus
'
tati, et omnibus bonis, isli sine dubio resistunt, et mcis apostolicisque laboribus lota devotione mentis
atlversantur orationi. Et ideo ostendit Paulus esse aslilerit. Simile autem opus cjusdixerimhospitalitati
non minimum etiam in oralione ccrtamen, siqui- Lot, qui dum semjier hospites suscepit, meruit ali-
deiu iu hoc certamine eliam auxilium eorum qui quando et angelos hospitio suscipere (Gen. xix). Si-
Romoe sunt crediderit implorandum. Obsistunt militer et Abraham, dum semper occurrit hospitihus,
enini dcemones et contrariae potestalcs in oralione, meruil ut et Doniinus cum angclis divcrteret ad ta-
primo per illud ne talis inveniatur is qui in orationis bernaculum ejus (Gen. xvm). Ita et hsec religiosa
agone desudet, ut levet puras manus sine ira. Quod Phcebe, dum astat omnibus et obsequitur, assistere
ct si hoc quis oblinere poluerit ut sine ira sit, vix et obseqtti ctiam Aposlolo mcruit. Et idco locus hic
est, ut efftigiat esse sine disceptatione, hoc est, sine dtio pariter doccl ct haberi, ul diximus, feminas
superfluis et vanis cogilalionibus : vix enim invenies, ministras in Ecclcsia, et talcs debcre sumi in mini-
ut oranti cuique non aliquid inanis ct alienae cogita- j slerium, quce astitcrint muliis, et pcr bona oflicia
tionis occurrat, ct intenlionem qua in Dcum mcns usque ad apostolicam lauclem meruerint pervenire.
dirigitur dcclinetac frangat,atquc eam per ea qcicerion Hortatur etiam illucl, ut hi qui bonis operibus in
compelit rapiat. Et ideo agon magnus est orationis, Ecclesiis dant operam, vicem rccipiant a fratribus
ut obsislentibus iniraicis, et orantis sensum in diet honorem, ut in qiiibuscunque nccessarium fuerit,
versa rapientibus, fixa semper ad Deum mens sta- sive spirilalibus, sive etiam carnalibus officiis, hono-
bili inlentione contendat, ut merilo possit eliam ipse rifice habeantur. (Ambr.) Ut aulcm sine inlerinis-
dicere : Bonum certamen certavi, cursum consummavi sione excipiendam illam et assistendum illi in neces-
(II Tim. IV).Nunc crgo orat Aposlolusadjuvari sc in sitate, si pervenisset, suaderet, etiam sibi illam af-
agone orationum, ut liberetur ab incredulis, qui fuisse testalur, ulquanto sublimior persona ejus cae-
sunt in Judoca, rie diulius obstaculis eorum reten- teris sit, tanto magis reddi huic debilum obsequium
tus, vcl minus gratum exhibeat sanctis ministerium, per charitatem ostenderet.
vel desiderium ejtts quod erga Romanos habet vi- Salutate Priscam et Aquilam, adjutores meosin Cliri-
sendos diulius differatur. Si enim, inquit, bcec ita sio Jesu, qui pro anima mea suas cenices supposue-
cesserinl, ut et ministerium raeum acceptum fiat runt, quibus non solum egogralias ago, scd et cunctw
sanctis in Hierosolyma, et libcralus ab incredulis r Ecclesiw genlium, el domeslicam eorum Ecclesiam.
qui sunt in Judoea, venire ad vos non impediar, pro (Orig.) Videntur mihi ipsi esse, de quibus in Actihus
bene geslis rebtis gaudens profeclo ad vos vcniaiu aposlolorum ita scriptum esl: Post hmc autem dis-
cum voluntate Dei, et requiescam vobiscum. Non cedens Paulus ab Athenis venit Corinthum, et in-
corporalem utique reqtiiem quaerit Paulus, sed illain, ventoibi quodamJudwo nomineAquila,Pontico genere,
quoeconsolationem babet ex Dco, sicut et ipse iu qui nuper venerat de llalia, el Priscilla uxorcejus,
primis hujus EpisloUc partibus dixit, Consolari in propter quod prmceperat Claudius discedereJudmos
vobis per eam quce invicem est fidem vestram atque omnes a Roma, accessitad eos, et quia erant consi-
meam. milis arlificii mansit apud eos, et operabanlur simul,
Deus autcm pacis sit cutn omnibus vobis. Amen. erant enim artifices tabernaculorum (Acl. XVIII),
Ingenti benediclione muneralur Romanos, ut Deus hoc est, sutores. [Ambr.] Qui credenles facti sunt
pacis sit cum eis, id cst, ut « pax Dei, qucesuperat socii laboris Apostoli, qui ita recte crediderant, ut
oinnem mentem, custodiat corda corum in Chrislo etiam ipsi exhortarentur caeteros ad fidem rectam.
Jesu, qui est pax nostra. > (Ambr.) Tales ergo istos Denique Apollo, quamvis fuerit exercitatus in Scri-
wtpit esse, ut sit cum illis DominusJesus Christus, pturis, ab his tamen viam Doroini diligenlius instru-
qui, ampulala onini discordiacrrorishumani, dcdil ac r. T ctus est, ideo socios laboris sui dicit eos, sed in Chri-
ostcndit quid sit vcrum, ut in ipsa veritale ma- sto Jesu : cooperarii enim ejus fuerunt in Evangelio
neani pacifici. Dei. Aquila vir Priscillae est, quos non otioseRomam
CAPUT XVI. vcnisse manifestum est, propensiores enim erant
Ponit eXempla quwdtim bononttn hominitm, el ad in Dei devotione : nam ad confirmationem Romano-
perseverandnminducit. rum hi omnes, quos salutat, ex his fuisse intelligun-
Commendo autem vobis Phmbensororcm noslram, tur. Unde dicit non solum se, sed et omnes gentium
quw est in minislerio Ecclesiw qum csl in Cencliris, ut Ecclesias gratias his referre, langens et Romanos
eatn suscipiatis inDomino clignesanclis, ct assistatis ei ut his obediant, quos ad profeclum gentium audiunt
in quocunque negolio vcstri indiguerit. Etenim ipsa laborare ad exhorlandam fidem in Christo. (Orig.)
quoque assistit multis et mihi ipsi. (Orig.) Hic loctis Nec mirum si Priscam Paulus in Epistola scribit quse
apostolica aucloritate docet eliam feminas in mini- , in Actibus apostolorum Priscilla scripta est cseteris
sterio Ecclesice constitui. In quo officio positam concordantibus. Potest autem fieri, ut qui illo tem-
Phceben apud Ecclesiam quccest Ccnchris, Patilus porc, ptilsis ex urbc Judceisob prccceptum[praecepto]
1607 B. RABANI MAURI ARCIIiEP. MOGUNT. OPERUMPARS III. 1608
Cecsaris, Corinlhum venerant, rursus edicti cessanle A A csse tcslalur ? nisi forle profundiore mysterio ad
scevitia, Roniam rcgressi salutcntur a Paulo ; quos illam respiciamus captivitatem, quam Christus venit
tamen apparet Judoeorum insidiis Paulo periclitanle absolvere, de qua scriptum esl (Isa. LXI),venire et
semelipsos objecisse, ut ille liber abscederet. Hoc dare cum captivis remissionem, csecis visum : in qua
aulem et Jason quidam fecisse in Aclibus aposlolo- captivilate videbantur una atque eadem ratione isti
rum refertur (Act. xvn), et hanc eorum latidem apo- esse, in qua et Paulus erat. Verbi enim gralia si di-
stolus non silet, sed oninibus eam Ecclesiis admi- camus: Cum captivus esset populus IsraelapudAssy-
randam tradit, et ideo dicit: Quibus non solus ego rios vel Babylonios, omnes quidem videbanlur esse
gratias ago, sed et universmEcclesim gentium. Unde captivi, scd alia ralio in cceteris caplivitatis, alia in
apparet eos ofliciosos et hospitales exstilissc crga Daniele et Anania atque Azaria vel Misael (Dan. iv):
omnes fratres fldeles, non solum qui ex Judoeis, sed illi enim caplivi eranlpro peccatis suis, isti vcropro
etiam qui ex gentibus credidissent: magna enini gra" consolalione caplivorum eranl etiam ipsi captivi; ct
tia in hospitalilalis officio, non solum apud Dccini, ideo si diceret Daniel dealiquo uno ex plebe, conca-
sedapudhomines invenitur. Qucetamen res quoniam ptivus meus, non ila convcnienler dici videbatur, ut
non solum in voluntate et proposilo dominorum, si diceret de Anania et Azaria et Mizael, concaplivi
sed et gralo et fidcli constitit ministerio famulorum, B mei: in islis enini una captivitatis est ratio, quce
idcirco onlnes qui minislcrium istud cum istis fide- longe a reliqui populi ratione diversa est. Ita ergo
liter adimplebant, domeslicam nominavit Ecclesiam. el Paulus tale aliquid de se, cl Andronico ac Junia,
Salutate Ephenelum dilectum mihi, qui est primili- seciindum occullioris sacramenti intuens ralionem,
vus Asimin Christo Jesu. Hic Ephenetus videtur mi- concaptivoseos sibi in hoc mundo nominai, et no-
hi omnium prius ex Asia crcdidissc. Unde et iiiitium bilesin aposlolis. Salutate Ampliatum, dilectissimum
cum Ecclesice appellavit, vel, ut in Grocco habe- mihi in Domino. (Ainbr.) Ilunc quasi amicum salu-
tur, primilias Asioe, nisi aliquid profundius scrmo tal, sed in Domino amicuin, non tamen qui inter-
iste significet, ul intclligamus angclos Dci, Ecclcsiis ftierit labori ejus aut captivilati. (Orig.) Cui quani-
qui praesunt, offerre singulos quosque primitias Deo vis nihil cgregium proe cccterfs in laudc videatur
ex his qui credunl; primiliae aulcin apud illos ju- ascriberc, tamcn hoc ipso quod dileetus csl Pau-
dicentur non in his qui tcmpore primi sunt, sed qui lo, laudabilis cl salutaiione dignus efficitur. Salu-
virtulibus et meritis prcccellunt; quorum scicns per late Vrbanum , adjutorem meum in Christo, et
Spiritum Paulus electionem erga Epbenetum, et quod Stachyn dileclum meum. El islos in salulatione
ipsum ex omni fidelium numeio qui erant in Asia conjungit, sed Urbanum in laudibus prcetulit :
electio invenerit angelorum, appellavit eum primitias G t illum enira adjutorem in Christo, Stachyn vero
Asim. Sed et in aliaEpislola dicit de quibusdara quia dilcctum tanlummodo sibi, sicut Ampliatum no-
sint primitim Achaim; eamdem sacramenti sine dubio minavil; adjutor autem Aposloli in Christo non aliud
raiionem eliam in illis aspiciens. Salutate Mariam, intelligitur quam apostolici operis particcps. Salu-
qum mullum laboravit in vobis. (Amb.) Commonet hos tale Apellem probum in Christo. Puto hunc Apellem
nomiiie Marice,quam inlclligimus ad exhortationem per multas tribulationes transisse patientcr, cl forli-
illorum impensius laborasse, ut gralias illi agant; ter sustinuisse, et ideo pronuntiatura ab Apostolo
(Orig.) cl docet debere eliam fcminas laborarepro probum, secundum ea quae ipse in aliis dixit (Rom.
Ecdesiis Dei. Nam et laborant, cum docent adole- v) : quia tribulalio palienliam operatur, palienlia vero
scentulas sobrias essc, diligere viros, (ilios enulrire, probationem, probatio vero spem. Videndum sane est,
jiudicas csse, castas, domum bene regentes, beni- ne forte ipse sit hic qui in Actibus apostolorum
gnas, subditas viris suis, hospilio recipere, sancto- Apollo nominatur, Alexandrinus, in Scripluris erudi-
rum pedes lavare, et caitera omnia quse de ofltciis'< tus. Salutate eosquisunt exAristobulidomo. Quoniam
mulierum scripta refcruntur, in oroni generc casti- nibil otiose in litteris Apostoli, vel addilur, vel mi-
tatis. Salutale Andronicumet Juniam cocjnalosel con- nuilur , islos qui sunt vel de domo, vel de familia
caplivos meos, qui sunt nobiles in aposlolis, qui el! Aristobuli, non frustra neque dilectos, neque probos,
ante fuerunt in Chrislo. (Ainbr.) Hos cognalos ctt neque adjutores in Chrislo nominat, sed forle quia
juxla carnem, et sccundum spirilum, quoniodo ctt nihil tale habebanl in meritis, idcirco eos solo ti-
angelus dixit ad Mariam : Et ecce Elisabeth cocjnata i lulo salulationis honoravit. (Ambr.) Aristobulus isle
tua, et caelcra, quos etiam aposlolis prioribus obsc- congregator fuisse intelligilur fratrum in Chrislo ,
cutos cum tcsliuionio sui dcclarat, cl secum capti- ctijus facttuu sic probat, ut eos quos congregabat,
vilatem passos fidei causa, ideoqtic istos plcnius ho- dignos salutationc sua dcsignet. Salutate Hcrodio-
norandos. (Orig.) Dc qtiibus possibile est, ct illud1 nem cognatum tneum. (Orig.) Et hic, simililer ut
intelligi, quod fortassis ex illis sepluaginta duobuss Androniciis et Junia,cogiialusJ?auli dicilur : sed ne-
qui et ipsi aj>oslo!i nominati sunt ftierint, et ideoa quc coucaplivus uti illi, ncque nohilis in ajioslolis,
nobiles eos in apostolis dicat, ct in his apostolis qttiii in his qui anle Paulum fuerunl in Chrislo, noroinalur.
ante eum fuerunl. Sed et illud mc movet quotl ail,, Unde intelligcndum cst eliam in his quos cognatos
concaptivosmcos : qtia: cnim crat Pauli caplivitas, inn suosPaultts appellat, essemultam diffcrentiam se-
qua sibi ctiam Androiiiciiiii ct Juniani concaplivos s cundum illam, ul cgo arbitror, ralioncm, quam su-
1609 ENARRATIONUMIN EPP. PAULI LIB. VIII. — 1N EPIST. AD ROM. 1610
rursum
perius aperire tentavimus. Salutate eos qui sunt ex A nitentiae, a quo lempore opportuno Christo
Narcissi domo qui sunt in Domino. (Ambr.) Narcis- deberet offerri. Intelligitiir autem quod simul habi-
sus hic illo lempore presbyter dicilur fuisse , sicut taverunt hi, quorum salulatio sociata est. Salutale
legitur in aliis codicibus, et quia prcesens non erat, PhilologumetJidiam, Nereumet sororem ejusel O.lym-
videtis qua causa eos in Domino salulel ut sanctos, Olympiaden, et omnes qui tum eis sunt sanctos.
qui ex ejus erant domo.Hicergo Narcissuspresbyter (Ambr.) Hi omnes unanimes intelliguntur fuisse,
peregrini officio fungebatur, exhorlationibus flr- quos hac causa simul salutat, quorum mefilum ex
tnans credentes, et quoniam non sciebat Apostolus his qui simul cum eis erant dignoscitur, sanctos
merita illorum qui cum illo fuerant, sic dixit: Sa- enira nuncupat eos, ut raerito illos salulare videatur.
lutate eos qui sunl ex Narcissi domo in Domiho , hoc (Orig.) Polest fieii ut Philologus et Julia conjuges
est, quos scitis esse dignos ex his salulatione mea, fuerint, cceteri domestici eorum, ad quos simplex
qui in Domino posuerunt spem suam, illos salutate salulatio dirigitur.
nomine meo. Salutate Tryphmnamet Tryphosam,qum Salutate invicemin osculo sancto. (Ambr.) Oinnes
laborant in Domino. (Orig.) Bonum de his dat testi- quibus scribit el quos nominat jttbet salutare se in-
wonium , quarum laborem non hujus mundi ne- vicem in osculo sancto, id est, in pace Christi, non
que coraraunis vitse, sed in Domino esse testalur; B in desiderio carnis, sedin Spiritu sancto, ut religiosa
nnslti enim laborant, sed non ornnium laborem sint oscula, non camalia. (Orig.) Ex hoc sernione et
constat esse in Domino. aliis nonnullig similibus mos Ecclesiis tradilus est, ut
Salutate Persidem charissimam, qum multum labo- post oraliones osculo se invicem suscipiant fra-
ravil in Domino. (Ambr.) Ista anleposita videtur su- tres. Hoc aulem osculum sanctum appellat Apostolus,
pra dictis, quia multum laboravit in Doniino : labor quo uomine illud dicit, primo, ut cssta sint oscula,
hie in exhortalione est, et in ministerio sanctarum, qua; in ecclesiis dantur: deinde, ul simulata non
«t LnjH-essuja, et in cgcsWlcpropler Chiistum, qtiia sinl, sicnt fuerunt Judcc , qui osculum dabat labiis,
doraus suas relincjiiebant fugaii, el opprobrio erant et proditionem corde tractahat. Osculum vero fidele,
infidis. Salutate Rufum eleclumin Domino, et matrem primo, ut diximus, castum sit, tum denique pacern
ejus et meam : ideo istum Rufum proposuit matri simplicilatemque habeat in charitate non flcta. Salu-
propter eleclionem adrainislrationis gralise Dei, in tant vos omnesEcclesiw Ckristi: nunquid non in una
quo mulier locum non habet, electus enim erat, id Ecclesia positus Paulus hoc scribit ? et quomodo ve-
est, promotus a Domino ad res ejus agendas. (Orig.) rum est, quod omnium simul ecclesiarum salutes
Matrem tamen tam sanctam habuit, ut Apostolas Romanse miltal Ecclesise ? sed pro eo inlelligere de-
siiam quoque matrem hanc vocaret. Non puto in istis bemus, vel quod unus spiritus erat in Paulo alque
salutaiionibus inaniter fieri per singulos quasque oranibus ecclesiis Christi,.vel salutare dicat per fidem
Jaudis et salutationis differentiam : qui enim scit quia et spiritum jungi. (Ambr.) Elper hoc intelligilur dici,
Christus Ioqnituf in Paulo, certus est qupd pro me- Ecclesia quae non sit Christi, unde et David conspi-
rito alius (juidem probus dicilur ab eo, alius charis- ralionem iniquorum ecclesiam malignantium vocat:
simus esse, alius laborans inDomino, alius multum oninium ergo locorum illorum ecclesias dicit eos saluta-
laborans in Domino, alius elcctus. Et hic Rufus, de re, ut crescant in fide. Hoc ergo ad superiorem sen-
quo nec nobis sermo est, eleclus in Domino salutalur, sura retulit, ut ostendat Christum esse inquo salus
credo, quod sciret Paulus esse eum de numero non est, et hunc esse cuj'us populus fidelis est, et cujus
multorum qui vocati sunt, sed paucorum qui electi nutu vivit cuncta creatura, auctor enim vitoe hic est.
sunt; cujus et malrem lanti merili hahuit, ut easa Rogo autem vos, fratres, ul observetis eos, qui dis
Paulus suam nominaverit matrem, cum quo etiam sensiones et offendicula prmter doctrinam, quam vos
ipse sicut Jesus cum Joanne unum patitur matris didicistis faciunt, et declinateab illis. Hujusmodi enim
affecttim. Salutale Asyncrelum [Asyncrituni], Phle- Chrisio Domino non serviunt,sed suo venlri,etper
gontam, Hermem, Patrobam, Hermam et qui cum eis dulces sermones et benedictionesseducunt cordainno-
sunt fralres. (Ambr.) Hos simul salutat, quia sciebat cenlium ? De his intelligilur dicere quibus et ad Ti-
eos esse concordes in Christo, hoc est, junctos in motheum scripsit dicens: Sicut rogavi te, ui susti-
amicitiam Chrislianam, salutat simul et fratres, qui neres Ephesi, cum irem in Macedoniam, ut denuntia-
erant cum eis, quorum nomiria prcetermisit. (Orig.) res quibusdam ne aliter docerent neque intenderent
Piita tamen quod Hermas iste sit scriptor libelli il- fabulis et geneatogiis interminatis qum quwstiones
lius qui Paslor appellatur, quaescriptura valde mihi prwstant magis quam mdificationemDei, qum est in
tililis videtur, et ut puto divinitns inspirata: quia fi.de.Et ad Titum: Suntenim multi non subditi, vani-
vero nihil ei laudis ascripsit, illa, opinor, est causa loqui, et mentis seductores, mqxime qui ex circumci-
domos
quia videtur, sicul scriplura illa declarat, post multa sione sunt, quos oportet refelli, qui universas
lucri
peccata ad pccnitentiam fuisse conversus, et ideo subvertunt, docenles, qum non oportet, lurpis
neque opprobrium ei aliquod seripsit; didicerat graiia: dixit quidam ex ipsis proprius eorum propheta,
enim ab Scriptura (Eccii. vni) non improperare ho- Cretensessemper mendaces,malm bestim,venlres pigri.
inini convertenti se a peccato; nequfe laudis ali- Ad hoc enim «efertur quod nic et ait: Hi enim
quid tribuit, quia adhuc posita erat sub angelo pce- ChristoDominononservinntySed suo venin, De quibus
PATROL. CXI. 51
1611 B. RABANl MAURIARCHIEP. MOGUNT. OPERUM PARS HI. 1612
auo loco dicitur : Quorum Deus venler est. (Ambr.) A i obedieutes, cerlus quod cum docuent eos non vulgari
De personis enim dicit pseudoapostolorum, quos in obedientia quam incaule omnibus prsebent uli de-
tola epistola monuit cavendos, sicul et minc, sed bere : sed illa sola oua obedire oportet Deo niagis
sine manifeslatione tradilionem eorum compressit: quam hominibus, relictis caeleris, ipsa sola utanlur.
hi enim cogebanl credentes judaizare, ut beneficium Nam et revera non est parvae discretionis, sed pro-
circa se Deiinanirent, sicut supra memoravi. Com- babilis et exercilalissimi judicii, scire cui verbo
posilis enim gcnealogiceverbis tractalus sibi coapta- cuive operi obedicndum sit, et cui renitendum. Deni-
bant ad commendalionem traditionis suae, per quos que ipse Dominus in Evangelio dicit: Altendite vobis
sknpliciuin corda deciperent. (Orig.) Haecet ad eos ab his, qui veniunt ad vos in vestimentisovium, intrin-
qui ecclesiis pracsunt, ct ad oiunes credentes per Spi- secus autem sunt lupi rapaces (Malth. vn); et ideo
iitum sanctum scribere credendus est Paulus, ut di- vigilans sensus, et inlenla mens requirilur, qusepro-
ligentius confidcrenl, cl perspiciant, qui siiit qui dis- hare novcrit, vcl ovis in propatulo simplicitatem, vel
sensiones et offendicula in ecclesiis generent,el alieni lupi laleiilem rapacitatem. Unde vide quia proximi
siut ab illa beatiludine, quam Deus promiseral. Bcati periculis fiant hi, qui exerceri in divinis litteris ne-
pacifici, quoniam ipsi filii Dei vocabunlur (Matth. v); gligunt, ex quibus solis hujusmodi examinalionis
hoc enim, inquit, ut pacifici sitis, a Doinino per Evan- B. agnoscenda discretio esl. Conlinuo ergo in brevi spe-
gelium didicistis ; dissensioncs vero conimovere vel ciem proposilse dislinctionis ostendit, et dicit, quo-
scandala, prceter doctrinam est, quam vos didicistis, niam quidein facilis et indiscrela est veslra obedien-
et icleoalienus vobis sit, nec oriinino rccipiatur iuter tia, accipite quod servare, quod cavere debeatis :
vos, qui cerlamina commovet, qui serit jurgia, qui volo, inquil, vos sapienles csse in bono, et simplices
lites excital, et sludia conlentionis exercel: qui enim in malo. Simile est illi diclo, quod ad Corinlhios scri-
lalos sunl Christo Doiuino noslro, qui est pax nostra, bit, dicens : Malilia parvuli eslole, ut sensibus per-
iion serviunt, scd suo vonlri. Sed et quid causoesit fecti sitis (I Cor. xiv). Sed et illud quod Dominus
qnia jurgia in Ecclesiis suscitanlur ct liles, divino ait, quia filii hujus smculi prudenliores sunt quam filii
spiritu instinctus aperit, venlris, inquit, gratia, hoc lucis in generatione sua (Luc. xvi). Huic convenit
cst, qucestus el cupiJitalis. Inde est unde iionnulli dicto, filii enim sccculihujus prudenliores sunt in
circurneunt domos loquenles ad gratiam, cum omni malilia, pro eo quod setnper aliquid profundius et
adulatione, et deceplione, non ut in verbo Dci cedifi- sublilius inveniunt iii ea, unde plus noceant, et ve-
ceut animas ad virtiitcin , scd ut adulatoriis dulci- liementius loedant: in bono aulem slulli sunt, vix
busque sermonibus pcrmanere, vel eliam proficere enim inveniunt unde proficiant in bono: e contrario
eas hortentur in viliis, laudantes et bona dicenles ea C vero Paulus vult nos sapientes esse in bono, hoc est,
quce correplione digna sunt, ponenles tucem tenebras, semper aliquid plus invenire, plus exquirere, et pro-
el tenebras lucem, dulce amarum, et amarum dulce fundius cogilare quid faciamus boni, ita ut etiamsi
(Isa. v), el in his seducunt corda innocenlium ; et impediaraur per alicujus malitiam ab opere bono,
ideo diligenter oporlet intendere, quo afleciu [pro- nos si sapienles simus, cogilemus quomoJo, si
spectu] doceat ille, quidocel, ulrum graliamel hono- opus bonum non possumus, vel sermonem bonutn
rem ab audiloribus qucerens, au mercedem a Domi- proferamus; quod si nec hoc licet, votura salleui
no pro instruclione et profectu discenlium sperans. bouum et auimum demonstremus. Sic ergo sapientes
Vestra enim obedienlia in omnem locum divulgaiai esse debemus in bono, simplices vero in malo: ut
est: gaudeo igitur in vobis , et volo vos sapientes esse• si pulsamur malitia, pulsamur injuria, non sinius
in bono et simplkes in malo. (Orig.) Subliliter sane; callidi, et per versutcc arlis argtimonta quserentes,
Paulus indiscrctani cl facilem Romanorum obedien- quibus reddere malum pro malo, el nequitiam pro
tiam nolat, eamqueasserit ubique non laudalam, seclI nequitia debcamus. Sed in tali loco meminisse debe-
pervulgatam : sed ne eos rursum, si pro hoc apertiusi mus illius senlentise quso dicil: Si quis vult sapiens
castigarel, inobcdicntes efficeret, addit, in vobis ergo' esse apud Deum, stullus fiat in hoc mundo (I Cor. m);
gaudeo; sed dicis, Quomodo vulgarem in eis notat. " simus ergo stulti accipienles injuriam et non red-
obedientiam, cum dicat, se gaudere in eis? primoi dentes, ut sapientes simus apud Deum, qui dixil:
quidein aliud esl notare vilium, aliud homines : po- Mihi vindictam, ego relribuam, dicit Dominus (Rom.
test enim fieri, ul gaudeat in his, in quibus multa aliai xu, Hebr. x, Deut. xxxn); nam de impiis el Jere-
bona deprehenderal; vitium autem quod ei displi- mias dicit: Sapienles sunl ad malefaciendum, bene
ctierat nolat, ne utetur ei etiam ipsum cum cceteris> autem facere nesciunt (Jer. iv). Ad hoc respicitet il-
placuisse. Potesl aulein et pro eo dixisse Apostoluss lud quod Dominus dicil, simplices debere nos esse
gaudere se in eis, quod qui inobediens est neque ad1 sicut columbas, et prudenles sicut serpenles (Mutilt.
laalum, neque ad bonum trahi polest: qui vero obe- x). Quod si aiiquis nobis ex inlidelibus argute oc-
dicns, si quidem ad inulilia trahatur, imperiiise culpai currat et dicat, Quomodopotest idcm ipse et sapiens
sit-; ignorat enini inulilia esse ea, quibus obedien- esse et stultus? dicemus ad eum, Respice ad artes
liam sui prccbet. Cmn vcro didicerit quae stint inu- istas, quoe in usu hominum habentur : gfammalicus
tilia,habensparaltimobedientioebonum,conlinuoitei' r in arte fabrili insipientissimus invenitur; vel rur-
per eara virtuiis ascendii. Gaudet crgo Paulus superr sum sapienlissimus gubernalor quomodo in arte me-
1615 ENARRATIONUM1N EPP. PAULI LIB. VIII. — IN EPIST. AD ROM, 1614
dicinceinvenitur insipiens; sic ergo possibile esl in A conleril: qui mansueludinem servat, iracundice Sa-
liis quae ad Deum perlinent esse sapienlem, el in his tanam patientiae vestigiis calcat. Hoc est nimirum
quse ad sceculumperlinent insipientem. quod Dominus in Evangelio dicit (Luc. x): Ecce,
Deus autem pacis conteret Sat-anam sub pedibus ve- dedi vobis potestatem calcandi super serpentes el scor-
gtris vetociter. (Ambr.) Id est, brevi: hoc de adventu piones, gt super omnem virtutem inimici.
suo dicit, quia adventus ej'us opprimet diabolum ob Gralia DomininostriJesuChrisli vobiscum.(Ambr.)
hoc quod isli spiritalem gratiara accepturi erant, cui Gratiam quam promisit illis in advenlu suo, jam oplat
rei invidet Satanas, quia vuk homines permanere in essecuni illis : sic enim merentur eam accipere; si
errore , ut disccepanlium sint unius professionis [?]. jam cum illis est in spe. (Orig., Sciendum sane est
(Orig.) Quseritur in hoc loco quem dixeril Salanam quod omne quod habent homines a Deo, gratia est,
sub pedibus eorum, quibus scribit, a Deo velociter nihil ex dehilo habenl: Quis enim prior dedit illi et
conlerendum: si enim ad unam personam referatur, relribuelur ei (Rom. xi) ? Gratia ergo est, quidquid
illain scilicet, de qua in Evangelio dicitur : Ecce vi- habel is, qui iionfuitetest,accipiensaI)eoqiiiseniper
deo Satanam sicut fulgur de ccelocadenlem (Luc. x) fuit, etest, et eril in cclernum. Salutat vos Timolhcus
quique Satanas humano generi indicatur adversus, adjutor meus et Lucius et Jason et Sosipater cognati
videbilur utique, si vere dicit Paulus quae dicit, quod B mei. Videtur mihi de istisquossequeslravilab omni
sub pedibus eorum quibus lune scribebat velociter catalogo salulantium plus aliqmd sensisse. Denique
eonleratur, ultra jam non esse Salanas, qui agones Timolheum adjulorem suum dicit, et omnes simul
et certamina et persecutiones credenlibus excitet, cognalos snos; et quidem de Timolheo plenissime
quod utique non admittit fides rerum. Sed videtur refertur in Aclibus apostolorum quod fuerit HebrtEiis
mihi in hoc loeo Salanam dixisse omneni spirilum, civis, filius mulieris Judceaefidelis, ex patre gentili:
qui credentibus adversalur: Satanas autem in noslra dequo et ipse PauUisdicit: quia proplerea rogaverit
Hngua adversarius inlerpretatur. Quidquid ergo ani- eum permanere Ephesi, ut denunliol quibusdam, ne
msetendenti ad Deum resistit, ct adversatur, et quid- aliter doceant, neque allendant falmliset genealogiis
quid paci contrarium est, hoc vere Satanas esse no- iiifinilis. Sed et Lucium quidam ipsum perhibent esse
minatur. Ideo denique prcemisit, dicens, Deus pacis, Lucam, qui Evangelium scripsit, pro eo quod soleant
hoc est Deus cui placct pax, conteret eum qui con- nomina inlerdum secundum patriam declinalionem,
trarius est paci et dissensiones operatur. Sic denique interdum etiam secundum Grcecam, Romanamque
et in Regnorum libris legimus (/// Reg. xi), quia proferri. Jason vero ille est, de quo etiam in Aclibus
suscitavit Deus Salomoni Satanam [adversarium] ad apostolorum scribitur (Act. xvn) quod apud Thessa-
deridendnm eum, hoc est Salomoni.qui erat pacificus ^ lonicam pro Paulo el Sila seditionern commoventibus
suscitavit Satanam, qui est conlrarius paci. Sed sicut turbis, semetipsum dederil, ut aposlolis discedendi
his, quos Apostolus docet, si satagant et tales se ex- facerel libertalem. Sosipaterquoque qui his jungilur,
hibeant quales ejus sermo descripsit pro emundalione suspicor, qtiod ipse sit qui iri Actibus apostolorum
vltse promitlil sub pedibus eorum a Deo pacis Sala- (Act. xx) describitur Sosipater, Pyrrhi Bceronensis
nam velociter conterendura: ita nihilominus Deus [Berceensis].(Amb.) Tiraotheus consors laborum ej'us
pacis ei qui pacem ejus non in corde puro, et con- est, quasi coepiscopus, et magna cum sollieitudine
scientia munda servaverit, suscitat Satanam, hoc Ecclesiara gubernabat positus in invidiam Jtitlceorum
csl, adversarium, ut qui bonum pacis neglexerit im- usque adeo, ut inter initia circumcideretur propler
pugnationum amaritudines perferat, et ila dcmum scandalum Judceorum,ut quia malre Judsea erat, do-
pacis, quam lemeravit, dulcedinem in oppugnatione cloresse non posset incircumcisus; illos verocogiia-
positus recordetur. Exutroque tedificemur Scripturse los dicitpartim generis, partim fidei causa.
divinseloco, quo vcl suscitare Deus Satanam dicitur Saluto vos ego Terlius,qui scripsiEpistolam inDo-
negligenlibus, conterereac subdcre studiosis,ut illos mino : Tertius nomine, uon numero, hic esl scriba
ad agones eoncitel, istis de prostralo adversario pal- jj Epistolae cui concessit suo nomine salutare plebein
mam victorise tribuat, el virtulis praemia largiatur. Romanam, ad quam scribit ut cceterossalutent quos
Possumus aulem et per singulos quosque agones, si nominat, adhuc enim reclores Ecclesiis paucis erant
legilime certemus, dicere, quod Deus conteret Sata- in locis. Salutat vos Gaius hospes meus el universw
nam sub pedibus nostris velociter : verbi causa, si Ecclesim. Hic Gaius, ut arbitror, ad quem scribit
quis agonem susceperit caslitatis, si usque ad finera Joannes Apostolus exsultans in charitate ejus quam
immaculala conscientia perduraverit, dici de eo po- exhibeat fraternitati, praebenssumptus illis necessa-
test, quia contrivit Salanam sub pedibus ejus: id est rios; ct cum superius dicat, salutant vos omnes Ec-
spirilum, qui erat contrarius castitati. Simililer et clesise Christi, nunc ilerat dicens, salulant vos uni-
qui agonem fidei suscipit, si stans ante reges et pra> versm Ecclesim, quod puto non oliose ileralum : ni-
sides, cum fiduciaconfileatur Dominum Jesum Chri- hil enim tantus vir et tam tractabilis superfluum
stum, et usque ad finem in confessione permaneat, ponebat: sed quia salutant vos, inquit, omnes Ec-
Deus contrivit Salanam sub pedibus ejus, cum infi- clcsiccChrisli, id est omnes sancfi, sicut alio loco
delitatis spiritum vicit. Sed et qui concordiam pcr- dicit, qui autem sunt Christi, carnem suam cruci-
teveranter colit, disserisionisdocmoncrasub pedibus fixerunt (Galat. v), nunc subjactt, etiamliossalulare^
j poribus smculorumin silentio habiti, non mihi videtur
qui seijuentes sunl, iil'benedictum populum sigriificet A
Ecclesise, quia in omni Ecclesia duo sunt populi. quod ad omnes pertincat isla utriusque generis con-
Potest et duarum pTOvinciarumnominasse Ecclesias, firmatio, sed ad omnes quidem pertinet credentes
ut primum unius, deinde alterius loci dixisset om- dunlaxat Evangclium Pauli, ct prsedicalio Christi.
nes Ecclesias, aut certe Judceorum aut gentiliura. Revelatio vero sacramcnti lemporihus saeculorumin
Salutat vos Erastus arcarius civitatis, et Quarlus silenlio habiti non ad plurcs, sed ad paucos, et ele-
[Marcus] frater, Arcarius, id est, dispensator, quasi ctos, qui capaces esse possint sapientiae el scientiae
curator, qui diclante justilia gubernabat civitalem, Dei, de quibus dicilur : Jl/«((i vocati, pauci attlem
inaxime in pretiis moderandis, hos omnes ideo no- electi (Matih. xx). Sedel de eo quod ait, sacramenli in
ininatim enumerat in salulatione Romanorum, ut silentio habiti, requirendum est utrum ita id dicat
scirent qualcs et quanli congaudent bono coepto in silenlio habitum, ut omnino nullus agnoverit, ne
illorum. (Orig.) Ipsum puto esse Erastum quem di- ipsi quidem, qui annuntiabant Prophetoe, an altior
cit, quia remansit Gorinthi, quique vidctur dispen- aliqna silentii intelUgenda est ratio : mihi quidem
sator civitatis ostendi. Scd non puto quod ex hoc valde absurdum videtur, ut dicamus Prophctas ita
officio magnopere Paulus mentioiiem ejus in epi- scripsisse de Sacramenlis divinis, ut non intellexc-
stola sua fecerit, nisi forte aliquid in eo amplius "1 rint ea ipsa quae dicebant, cum Scriptura dicat : Sa-
scnserit, etarcariumeum, id est, dispensalorem illius piens intelligit qum de ore ejus procedunt, et in labiis
civitatis dixerit, cujus arlifex et conditor Deus, et porlat intellectum (Eccli. xxi). Si ergo Prophetce non
ideo nec nomen posuerit cujus civitalis, sed tantum- intellexeruht quae de ore proprio proferebant, non
aiodo eum arcarium nominaverit. Ulrura ergo lali erant sapientes. Verum quia slullum est prophelas
modo aliquo, an vero simpliciter magis accipiendura cdnfiteri, et negare eos sapientes fuisse, restat ut
sit, nihil potius inPaulilitteris requirendum, lu con- sapientes fuerint, et inlellexerint quse ex ore proprio
siderato qui legis. profcrebant, et habuerint inlellectum in labiis suis.
Ei autem qui polens est vos confirmarejuxta Evan- Quoe ergo silenlii ratio? Videamus ne illa sit
gelium meum , et prmdicationcmJesu Christi, secun- qaam et ipse Paulus sibi traditam pro Sacramento-
dum revelationem myslerii lemporibus wlernis taciti, rum dispensatione perdocuit, ubi dicit, perabductum
quod nunc palefaclum csl per Scripturas prophelarum se esse in tertium ccelum et inde Paradisum, et au-
secundum prmceplummterni Dei, ad obeditionemfidei disse non edicenda verba, quoe nou licet homini lo-
in cunctis genlibuscogniti soli sapienli Deo per Jesum qui. ln quo utique ostendit, non cjuod ipse ignoret
Christum, cui honor el gtoria in smcula smculorum. quod audierit, sctl quod honiinibus pandere, quae sibi
Amen. (Ambr.) Deo Patri, cx quo sunt omnia, dat C ( sunt indicata non liceal. Ita ergo potest et in hoc
gloriam, a ut cceptum Roroanorum, quia jiotens est, loco diclum videri Sacraroenlum temporibus saecu-
dignetur imjilere confirmando in fide animos eorwa lorum in silentio habiliim, quod scierint quidem Pro-
ad profeclum Evangelii, et revelationem myslerii phetse (ex Scripturis enim Prophelicis manifestatur),
absconditi mysteriis, manifeslari aulem per Chri- sei hominibus, id est vulgo non manifestaverint nec
stum vel in Cbristo : sacramentum enim quod latuit patefecerint, sed silentio texcrinl secundum prae-
semper in Deo, temporibus Christi dcclaratun» est, ceptum seterni Dei, usqttequo tempus adesset, ul
quia non singularis cst Dcus qui cst apud illum ex Verbum caro fieret et hahitarct in nobis (Joan. i), et
seternis el sormo, et paraclitus, in qua verilate om- manifeslaretur omnibus gentibus ad obedienliarn
nem creaturam decrevit salvam fieri per agnilionem; fidei. Quod vero ait, soti sapienti Deo, sapientem
cujus quidem sacrainenti veritas per prophetas fue- Deum non ita accipias, quasi quem sapienlia fecerit
rat designata figuris quibusdam, soli Dco cogniti sapientem, ut inler hominef: habetur : sapiens eninv
sapienti, cujus sapientUe participes voluit et Gentcs iiiter homines dicitur unusquisque ex parlicipatione
quod latuit genus honiiniim. Solus ergo sapiens est, sapienliae; Deus vero, non quasi qui ex sapientia sa-
quia ab ipso est omnis sapicnlia, sicutdicitSalomon : _ piens factussit, sedquasiquiipse auctor sit et genitor
Omnis sapientia a Domino Deo est, et cum ipso fuit sajuentise, sapiens appellatttr; non enim, utdiximus,
semper (Eccl. i). Sapienlia ista Chrislus est, qtiia dc ex sapienlia sajiicns Deus, sed ex sapiente Deo sa-
ipsoest et cum illo crat semper, per queni ipsi glo- pientia procedit. Merito dicilur soli sapienti Deo,
ria in scecula sseculorum. Ideo nihil sine Chrislo solus est enim ita sapiens Deus, ut sapientiain ipse
plenum, quia per ipsum omnia, qui cuni agnoscitur magis genuerit, quam ex sapienlia sapiens faclussit,
dalur Deo Patri laus per ipsum, qui intelligilur pcr et recte ei claritas per Jesum Christum refertur, quia
Christum quasi per sapienliam suam, in qua salvos ila sapientem esse soluin Deum, ut ipse sapientiam
fccit credenlcs; gloria ergo Patri per Filium, hoc est, genuerit, Chrislus Jesus, qui est Dei virlus et
ambobus gloria in Spirilu quia uterqtte in una gloria Dei sapientia, declaravil; in smcula vero smculorum,
cst. (Orig.) Sed iteruin recurraraus et considercmus quod sit moris Scripturae divinse immensitatera per
quod dictum est, ei aulem qui polens esl vos confir- hsec lempora designare; Amen autem, quasi ad con-
mare secundum Evangelium meum el prmdicationem firmalionera omnium, quse superius scripla sunt in
Jesu Christi, secundum reveialianem sacramenli tetn- fine posuit, per quod vernaculo Hebrseorum sermouo
* Locus obscurior. vera et fidclia esse qucc sunt scripla signaret.
ORDO RERUB!
QU^ IN HOC TOMO CONTINENTUR.
'
B. RABANI MAURI CAP.II. — De minulisanimalibus. 226
CAP.III. — De serpenlibus. 228
OPERUMSECUND*PiRTIS CONTINUATIO. CAP.IV. —De vermibus. 253
DE UNIVERSO. CAP.V. — De piscibus. 237
_ CAP.VI. — De avibus. 240 .
Prsefatioad LuJovieumregem. 0 —
CAP.VII. De apibus. 233
Prsefatioaltera, ad Hemmonemepiscopum. II LIBER NONUS.
13 257
LIBER PRIMUS. Prologns.De mundoet qualuorplagisejus. 237
CAPDT —
PBHID.MDe Deo. 15 CAPUT —
PBIMDM.De aloniis. 262
CAP. I I. — DeFilioDei. 17 CAP.II. — De elemenlis. 262
CAP.III. — De Spiritu sanclo. 23 CAP.III. — Decoclo. 2*5
—
CAP.IV. De angelis. 28 CAP.IV. — De partibus coeli. 263
LIBER SECUNDUS. 51 —
CAP.V. De januiscojli. 2S5
CAPDT DNICDM. De hominibusqui quodamprassagiono- CAP.VI. — De cardinibus. . 2(55
niina receperunt. 31 CAP.VII. — De luce. 2aE>
—
l» De Adamet posterisej»s osque ad patriarchas.51 CAP.VIII.— De luminaribus. 267
2»— De patriarchisel coeteris ejusdem selalishomini- —
CAP.IX. De sole. 267
bus. 35 CAP. X. — De luna. 268
LIBER TERTIUS. 51 CAP.XI. — De siderihus. 271
CAPDT —
PBIMDM.De aliis quibusdamvirissive feminis, CAP.XII. — De Pleiadibus. 272
quorumnomina in Veteri Testamenloscriplaleguntur. 51 CAP.XIII. — I)e Arcturo. 272
—
CAP.II. De propbetis. 51 CAP.XIV.— De Orioneet Hyadibos. 273
CAP.XV.— De Lucifero. 274
LIBER QUARTUS. 71 CAP.XVI.— De vespere. 273
CAPDT —
PHIMDM.De his personisqute ad NovumTe- CAP.XVII.— De aere.
slamenlumperiinent. 71 275
— CAP.XVIII.— De nubibus. 276
CAP.II. De marlyriljus. 89 CAP.XIX.—De toniiruet fulgoreetcoruscationibus.277
CAP.III. — DeEcclesiaet Synagoga. 89 CAP.XX.— De arcu ccelesli. 277
CAI>. —
IV. De religioneel lide. 90 CAP.XXI—Deigne.
—
CAP.V. Declericis. 91 278
CAP.XXII.—De prunis. 279
CAP.VI. — De monachis. 93 —
CAP.XXIII. De carbonibus. 280
CAP.VII. — De caeterisfldelibus. 95 CAP.XXIV.— De cineribus. 280
CAP.VIII.— De haeresiet scliismale. 9i CAP.XXV.— De venlis. 281
—
CAP.IX. De bseresibusJudyjorum. 93 CAP.XXVI.— De aura et altano.
CAP.X. — Dedillinitiouibusrectse fideict ecclesiasti- 282
—
CAP.XXVII. De turbine. 283
corumdogmalum. 93 CAP.XXVIII.— De procella. 284
LIBER QUINTUS. 105 LIBER DECIMUS. 286
CAPDT — De sanctis Scripturis,hoc est Veteri
PBI.MUM.
et NovoTestamento. 103 CAPDT PRIMDM. — De temporibtis. 286
—
CAP.H. De auctorlbuseorumdemlibrorum. 106 CAP.II. — Demomentis. 286
CAP.III.—Brevisannotalio,quseindicatquid in sanclis CAP.III.— Debnris. 286
canonicislibrisconiineatur. 110 CAP.I V. — De diebus. 287
CAP.IV. — Debibliotheca. 121 CAP.V. — De partibusdiei. 289
—
CAP.V. De opusculorumdiversitate. 122 CAP.VI. — Denocte. 290
—
CAP.VI. De catfonibusEvangeliorum. 124 CAP.VII. — De septempartibusnoctis. 292
CAP.VII. — De canonibusconciliorum. I2i CAP.V III.—De
—
tenebris. 29i
CAP.VIII.— De cyclopaschali. 123 CAP.IX. De hebdomaditius. 296
CAP.IX.— De omciiscanonicis,et de his quaein ec- CAP.X. — De mensibus. 500
clesialegunturatque canuntur. 128 CAP.XI. — De vicissitudinibustemporumquatuor. 502
CAP.X. — De hostiis,holocaustisatque sacrificiis, et CAP.XII. ——De anno. 304
quodeorum speciessingulaesignificenl. 130 CAP.XIII. Desaeculo. ZOIi
CAP.XI. — De sacramcntisdivinis: ubi quid in his ho- CAP. XIV. — Desex selalibusssecul' SOii
minigerendumsit, demonsiratur. 133 CAP.XV.— De festhilalibus. 307
CAP.XII.— De exorcismo. 136 CAP.XVI.— De sabbato. 508
CAP.XIII.— Desymbolo. 136 —
CAP.XVII. De Dominicodie. 308
CAP.XIV.— De oralioneet jejunio 136 LD3ER UNDECIMUS. 309
CAP.XV.— De poeniteiuioe 'saiislactianeatque exomo- — De diversitate aquarum.
logesi. 137 CAPDT PBIMDM. 509
CAP.II.—Demari. 511
LIBER SEXTUS. 137 —
CAP.III. DeOceano. 312
CAPUT —
PBIMUM.De homineet partibusejus. 137 —
CAP.IV. De Mediterraneo. 512
CAP. —De silu et babilubumanicorporis.
I I. 178 CAP.V. — De Rubromari. 312
CAP.III. — (Juomodohumanamembraascribiuilurdia- CAP.VI. — De abysso. 314
bolo. 179 —
CAP.VII. Deaestibusvel fretis. 515
LIRER SEPTIMUS. 179 CAP.VIII. — De laciset stagnis. 516
CAPDT PBIMDM. — De aetalibushominis. 179 CAP.IX. — De fontibns. 317
CAP.II—De generalionisprosapia. —
CAP.X. De fluminibus. 518
185 CAP.XI. — De torrentibus.
CAP.III. — De ordinibusfiliorum. 187 522
CAP.IV. — De agnaliset cognalis. 189 CAP.XII. — De puteis. 324
CAP.V. —De conjugiis. 191 CAP.XIII. —Degurgilibus. 525
CAP.VI,—De morte. I9i CAP.XIV.—Depluviis. 325
CAP.VII.—De porlentis. CAP.X V. — De gutta. 326
193 CAP.XVI.— De nive.
CAP.Vlll. — De pecoribuset uimcnUs. 199 526
LIBER OCTAVUS. CAP.XVII.— —Deglacie, 527
217 CAP.XVIU. De pruina etgrandine. 328
CAPDT —
nu.MCM. De bestiis. 217 —
CAP.XIX. Pe rore. 328
1019 ORDO RERUM im
—
CAP.XX. De nehula. 329 CAP.VI. — De ebore.
CAP.X XI. — Dediluvio. 529 464
r?" V\\~ — De D« gemni'». 464
LIBER DUODECIMUS. 331 n' VJ"- — margantis. 472
CAPUT —
PBIMUM.De terra. 331 CAP. I X. De erysullis. 472
—
CAP.II. Deorhe. CAP. X . — De vitro. 474
332 CAP. X I —
CAP.I II.— De paradiso. 354 De melallis. 474
CAP.IV. — De regionibus. 333 CAPXI-Deauro. ~ 475
—
CAP.V. De insulis. 5">5 fc v!IV. De
r —De lere.argenW. 476
—
CAP.VI. De promontoriis. 538 CAP. x 476
CAP.XV.— De eleclro. 478
LIBER TERTIUS DECIMUS. 5o9 CAP.XVI,—Destanno. 478
CAPUT PBIMUM. — De morilibus. 339 CAP.XVII.— De plumbo. 479
CAP.II. — Decollibus. 363 CAP.XVIII.—Deferro. 479
CAP.III. — De vallibus. 365 LIBER OCTAVUS DECIMUS.
CAP.IV. — De eampis. 366 479
CAPUT PBIMDM. — De 479
CAP.V. — Desaltibus. 367 _
CAP.II. De mensoris. ponderibus.
CAP.VI. — De locis. 507 485
CAP. —
III. De numero. 489
CAP.VII. — De confragosislocis. 370 CAP. I V. — De musicaet parlibusejus.
CAP.VIII..— De loslris ferarum. 570 — 495
CAP.IX.—Delucis. 571 CAP. V . De medicina. 500
CAP.X.— Dedesertislocis. , 371 LIBER NONUS DECIMUS. 505
CAP.XI.—Dedeviis locis. 37L. CAPUT —
PHIUUM.De culturaagrorum, 503
—
CAP.XII. De imoenislocis. 371 —
CAP.IJ. De frumentis. 505
CAP. XIII. — De apricis locis. 372 CAP. I II. — De leguminibus. 806
CAP.XIV.— De lubricislocis. 372 CAP.IV. — De vitibus. 506
—
CAP.XV. De sestivisIocis. 372 —
CAP.V. De arboribus. 308
—
CAP.XVI. De navalibus. 572 CAP. —
VI. De propriisnominibusarborum. 5tl
CAP. XVI [. — De littore. 372 CAP. V II. — De aromaiicis arboribus. 523
CAP. XVIII. — De specu. 375 CAP. VIII. —De herbis aromalicissive communibus.
CAP.XIX.— Debialu. 373 527
—
CAP.XX. De profundo, 373 —
CAP.IX. De oleribus. 530
—
CAP.XXI. De baralhro. 371 LIBER VICESIMUS. 531
CAP.XXII.— DeErebo. 574
CAPUT PHIMIJM. — De liellis. 531
CAP.XXIII.— De loco Cocyti. 374 I I. — De
C,AP. — triumpbis. 534
LIBER QUARTUS DECIMUS. 375 CAP.III. De instrumeiilisbellicis. 535
CAPUT PBIMUM. — Deaediliciis poblicis. 375 —
CAP.IV. De bucciuiset tubis. 533'
CAP.II. — De portis. 383 CAP.V. — De armis. 536
CAP.1H.— De viis. 386 CAP.VI. — De gladiis. 536
CAP.IV.— Deplateis. 386 CAP.VII.—Debasiis. 539
—
CAP.V. De cloacis. 586 CAP.VIU.—Desagittis. 539
CAP. V I. — De foro. 586 CAP. I X. — De pbaretris. 540
—
CAP.VII. —Decuria. 387 —
CAP.X. De fundis. 5U
CAP.VIII. De praetorio. 587 CAP.XI. —De ariete. 512
—
(AP.IX, De gymnasio. 387 —
CAP.XII. Declypeis. 542
—
CAP.X. Decapitoho. 387 —
CAP.XIII. De loricis. 543
CAP. X I. — De arcibus. 387 CAP. X IV. — Degaleis. 544-
CAP.XII.—De ampliitbeatro. 387 CAP.XV.—Deloro. 5U
CAP.XIII— Depharo. 3S8 —
CAP.XVI. De spectaculis. 547
CAP.XIV.—'Dethermis. 588 —
CAP.XVII. De ludogymnico. 548.
—
CAP.XV. De balneis. 588 CAP.XVIII.— De generibusgymnicorum» 548
—
CAP.XVI. De apodyterio 388 -
CAP.XIX. De saltu. 548
—
CAP.XVII. De labemis. 388 —
CAP.XX. De cursu. 518,
CAP.XVIII.—Deniacello. 389 —
CAP.XXI. Dejaclu. 549
—
CAP.XIX. De carcere. 389 —
CAP.XXII. De virlute. 549
—
CAP.XX. De babilaculis. 389 —
CAP.XXIII. De luctalione. 549
—
CAP.XXI. De auhficiis. 391 —
CAP.XXIV. De palsestra. bt9
CAP.XXII.— Deaditibus. 398 —
C P. XXV. De agone. 549
—
CAP.XXIII. De parielibusaedillciorum. 400 —
CAP.XXVI. De generibos agonnm. 549
—
CAP.XXIV.— De reposilofiii. 405 —
CAP.XXVII. De ludiscircensibus. 530.
CAP.XXV. —De oflicinis. . 405 CAP.XXVIII. — De circis. 550
CAP.XXVI. De munilibnibus. 406 —
CAP.XXIX. Deaurigis. 550
CAP.XXVII.—Be leritoriis. 408 —
CAP.XXX. Decurru: 531
CAP.XXVIII. — De sepulcris. 408 —
CAP.XXXI. De equisquibuscurrilur. 551
CAP.XXIX.— De tediliciisruslicis. 409 CAP.XXXII.— De septem spatiis. 552
CAP.XXX.— Deagris. * 410 —
CAP.XXXIII. De equitibus. 552
—
CAP.XXXI. De mensnrisagrorum. 412 CAP.XXXIV.—De peditibus. 532
—
CAP.XXXII. De itineribus. 412 CAP.XXXV.—.Deeoloribusequorum. 5$2
418 —
CAP.XXXVI. De theatro. 553;
LIBER QUINTUS DECIMUS. CAP.XX-XVII. — De ferali cerlamioe. 853
CAPUT PBIMOM. — De pliUosuphis. 418 —
CAP.II.—De poetis. 419 CAP.XXXVIII. De horumexsecrationeladorum.553
120 CAP. XXXIX. — De navibos. 534
CAP.III.—Desibyllis. CAP.XL. — De parlibus naviumet armameDlis. 535
CAP.IV.— — Demagis. 422 536
CAP.V. De paganis. 423 CAP.XLI.-Develis.
CAP.VI. — De d.is genliuro. 42.6 CAP.XLII. — De funibus. 558
CAP.XLIII.— — De retibus. 556
LIBER SEXTUS DECIMUS. 455 CAP.XLIV. Defabrorumfornace. 558
CAPUT pniMDM.— Delinguis genliurn. 435 LIBER VICESIMUS PRIMUS. 559
CAPII. — De genlium vocabulis. 135
CAPDT PBIMCM. — De fabricisparietum 559
CAP. I II. — De regnis et militia:vocahubs. 445 — De disposilione. 539
I V. — De civibos. 451 CAP. I I.
CAP. CAPIII. — De constructione. S60
LIBER SEPTIMUS DECIMUS. 457 CAP.IV. — De.venostate. 563
— De pulvereet glebis tcrrae. 437 CAP.V. — De lauueariis. 363
CArcTPBIMDM. CAP.VI.—Decrusiis. 363
CAP.II. — De glebis et aqiii». 459
CAP.VII. — De lilhostrotis. 563
CAP.III. — De lapidibusvulgaribus. 462
P.AP. VIII.—Deplaslis. 365
CAP.IV. — De lapidibusinsignioribus. 163 —
CAP.IX. De pictura. 5S»S
CAP.V.— De marmoritous. 463
1621 QVJE IN HOC TOMOCONTINENTUR, 1622
CAP.X.— Decoloribus. 565 CAP.XXII. 751
—
CAP.XI. Deinstrumenlisxdificiorum. 864 CAP. X XIII. 751
CAPXII. —Delignariis. 565 CAP.XXIV. 757
CAP.VX1II.— Delauiticiiinvenlionc. 568 LIBER TERTIUS. 759
CAP.XIV.— De vesiibussacerdotum. 568 CAP. X XV. 759
CAP.XV.— De diversisnominibusvestimentorum. 570 CAP. X XVI. 763
CAP.XVI.— De proprio quarumdurn geutiuni habilu. CAP.XXVII. 767
573 CAP.XXVIII. 770
CAP.XVII.— Dr»palliisvirorum 873 CAP.XXIX. 771
CAP.XVIII.— De pslliisfemmarnm. 575 CAP. X XX. 775
CVP.XIX.—De siatu et reliquis vestibus quje in usu CAP.XXXI. 779
habentur. 576
CAP.XX.—De lanaet lino. 578 COMMENTARIA1NJEREMIAM.
V,kv.XXI.— De coloribusveslinm. 579 Prafatio ad Lotbariumitnperaiorem. 793
CAP.XXII.— De instrumentis esiium. 579
LIBER PRIMUS.
CAP.XXIII.— De ornamento. 580 797
CAP.XXIV.—Deannuis. 582 CAPUT PBIMUM.—De sanctificationeet missioneJeremise;
CAP.XXV.—De cingulis. 584 de virga vigilanleet olla succens». 797
CAPXXVI.—De calceamemis. 585 CAP.II.— Increpatpropter sacerdolesct pastores; de
fonte
5*7 lem silaquse vivaeet cisternaelurbida aqua : quod Jerusa-
LIBER VICESIMUSSECUNDUS. meretrix degenerausoblilaDei sui. 810
CAPUT.PBIMUM. — De mcnsisel escis. 587
CAP.H. — De potu. 594 LIBER SECUNDUS.
—
817
—
CAP.III. De vasisescariis. 897 CAP.III. Qoodcom mullis amatorilmsfomicala sit,
—
CAP.IV. De vasispolaloriis. 599 et de duabussororibus.Ubisequitur verbumDominicon-
CAP.V. — De vasisvinariissive aquariis. 600 tra Assyrios, —
etc. 823
CAP.A'I.— De vasisoleariis. 602 CAP.IV. Promitlitur veniasi se laverint; dolet pro-
CAP.VII. — De vasiscnquinariiset pisloriis. 602 pheta de interilu gentissute. 832
—
CAP.VIII. Devasisreposiloriis. 605 LIBER TERTIUS. 854
—
CAP.IX. De canistro. 604 CAP.V.—Dominusqnseritlidemin popnlo:prophelava-
CAP.X. — De vasisluminariorum. 603 dilad prxdicatvasiationempropterpeccaiaurin-
CAP.XI.—De lecliset sellis. 606 c pumobstinalos,
et sacerdotum,quorumcalalogusrecenselur. 840
CAP.XII. — De vehiculis. 608 CAP.VI. — Describimr advenlus Nabuchodonosorel
CAP.XIH.— De reliquisquaein tisu babeniur. 609 translalio populi propter sacerdotumavaritiam: et quia
CAP.XlV.— De instrumenlisrusticis. 610 populusnon auditvocemtubse. 847
CAP.XV.—De inslrumentisborlorum. 612
CAP.XVI.— De instrumeutisequoroin. 612 LIBER QUARTUS. 851
CAP. V II. — Non confidendum in templo, sed in bonis
B. RABANl MAURl nonorandum
operihus; pro populoillo : de reprohalione
OPERUM OMNIUM PARS TERTIA. sacriliciorum. 857
EXCERPTIODE ARTEGRAMMATICAPRISCIANI. viiate; VIII.— CAP. CQUiminatjo bis qoi residuierant de capli-
increpatio popuUimonpoenilentis:vox pceniten-
614 tium, advciUiis
De voce. 614 — hoslium,ukilaluscivitalis. 866
De syllaba. 617 suo CAP.IX. Planctuset lacrymaepropheta;pro populo
De priniissyllabis. : non gloriandomnisiin Domino: lamenlandum,quia
622 a pasloribus ad plebemdesertio,iniqoitasel viutlicla. 870
De me.iiissyllabis. 623
De nominativosingulari. 634 LIBER QUINTUS. 873
De obliquiscasibus. 642 —
CAP.X. Moneturpopulosne limeatcceliconstellalio-
De prunomine. 644 nem, increpatio idololalriaeet planctus Jerusalemsuper
De inomalis. 652 plagasua. — 877
De gerundiis. 654 CAP.XI. De malediciioneejus qui nonaudit verbum
De adverbiis. 657 Domini,de pamapeccatiinili; impiosuonsanctificaturin
De parlicipio. 661 sacrificiissuis. Deolivaet praedicliouecrucisCbristi. 880
De conjuuclione. 663 LIBER SEXTUS. 893
De praposiliouibus. 6t>5 —
CAP.XU. Dispntatnr cnmDominoconira murmora-
De vi ac variapoteslaternetrorum. 666 tores, colligaiiocaptivitatis Jerusaleni, reprobalioSyna-
De genere. 672 gogie, paslorumcoudemnatio : de conversisad Dominum.
De noniero. 672 897
De ligura. 673 CAP.XIII.—De lumbari et de ebrie-
De casibus. . 673 tate malorum, de montibus putrido lagoncula;
De veibis anomalis, lenebrosis, de translaiiony
675 Judsepropler iniquitatesel impcenilenliam.
De pedibos. 903
675
EXPOSITIO 1N PROVERBIA SALOMONIS. LIBER SEPTIMUS. 915
CAP.XIV.— De inopiapluviaevox poenilentium:obsii-
LIBER PRIMUS. 679 nalis non prosontjejunia et preces; luctuspropter conlri-
CAPUT pniMuu. 679 tiouempopuli, etc. 915
CAP.II. 687 —
CAP.XV. Nonaudit Domlnuspreces Moysiset Sa-
CAP.III. 692 rmielis,pr;t?dic«lur passio Dominiel ullioin Judaeos.de-
CAP.IV. 696 fertur voxad— praedicalorem. 922
CAP.V. 698 CAP.XVI. De fulura calamitaleJndseorom;de po-
CAP.VI. 702 puloChrislianoventuro ex gcnlibus. 936
CAP.VII.' 705 LIBER OCTAVUS. 937
CAP.VIII. 707 —
CAP.XVII. De obslinatbineJudaeorum: maledicilur
CAP.IX. 710 qui confiditin liomine;qui in Deo,benedicilur; de perdi-
LD3ERSECUNDUS.—MIUBOI..*SALOMONIS. 71.1 lione diabolica;de imprt-calioncJeremuc supcr populum
CAP.X. 711 peccatorem: de observalionesabbali. 944
CAP.XI. 715 —
CAP.XVIII. Vasa liguli proi>beia3oslcudoutor; de
CAP.XII. 7,9 passione Cbristiet oltioneJud.rorum. 955
CAP.XIII. CAP. XIX. — I'er conlritionem lagunculaesignilicatur
7-)3 contrilioJerusalem
CAP.XIV. 7*6 propler idololatriamEnnoo. 959
CAP.XV. 43Q CAP.XX.— Jeremias perrulilur el poniturin custo-
CAP.xvr. ^ diamqoi plangitsuper populosuo, et maledicildiei nati-
CAP.XVII 7,« vitatis. 963
CAPXVIII. fsjjj LIBER NONUS. 963
CAP.XIX. 739 —
CAP.XXI. De captioneScdtcliiaeet iucendioJeru-
CAP.XX. 742 salem. 978
CAP.XXI. 7j7 CAP.XXII.— Miltitur proplieta ad regcm praedisare
1623 ORDO RERUM QUA" IN IIOC TOMO CONTINENTUR. 1024
jostitiam: Joachfmrex Juda msepultus projicilur extra LIBER DECIMUS SEXTUS. 1137
Hierusalem.. ..> -971 —
CAP.L. Sermo Dominicontra Babylonem, prtedicit
CAP.XXIII,'—Comminalur Dominus paslorihus lace- redilum populoJuda et Jerusalem. 1137
ratnibus gregem:de nativitate et passione Chi-isii; de —
CAP.LI. De veuto peslilente et calice aureo: de
folsispropnelis. 979 collisioneBabyloiiis el rege ejus et Chaldaeis: in librum
LIBER DECIMUS. 989 scribit omniamalaventura Bauylonis. 1157
—
CAP.XXIV. De lignra ficuumduorumcalalhorum;de LIBER DECIMUS SEPTIMUS.' HS8
afflictioneSedechiae et populi. 989 —
CAP.LII. GapiturHierusalema Chaldaeis,exciecalur
CAP.XXV.—De captivitatesepluaginlaannnrumJudae, Sedechias,civitas incendiiur,lemplimnspnliatur,Joachim
de calicequo polionanturomnesgentes : vocantur pasto- rex educiture carcere, «Sionlinaiur ei cibus. 1175
ad
res et optimates planclum. 992
CAP.XXVI.— De regno Joachim,qualiter sacerdoles LIBER OCTAVUSDECIMUS.— THRENI. 1182
voluerunt occidereJeremiam, qui per principesliberatus CAPUT PBIMUM. 1185
est. 1002 CAP.II. 1199
>CAP. XXVII.— De catenis ligneis et vinculismittendis LIBER NONUS DECIMUS. 1218
quinque*regibus:et moneutursubjiciNabucliodonosor ne CAPIII. 1218
uioriarilur. 1003 LIBER YICESIMUS. 1247
LIBER UNDECIMUS 1011 CAP.IV. 1247
CAP.XXVIII.— Jeremias respondet Ananiae,qui ait CAP. V . — OralioJeremim. 1262-
rediturum populum et omuiavasa posl duos annosJerusa- ENARRATIONESIN EPIST. B. PAULI. 1273
lem : et punit DeusAnaniampropler mendacium. 1013 Praifalioad Samuelemepiseopum. 1275
CAP.XXIX.— Jeremias mittit librumad transmigralio- Praefatio altera ad Lupum monuciium ct diaconum. 1273
nem, quod anuossepluaginla visitabunlur, et monct ut Prologus. 1275
caveant pseudoprophetas. 1016
CAP.XXX.—Tristiliamde caplivitatepromittit,et gau- LIBER PRIMUS. — EXPOSITIO IN EPIST.ADROM.
diuuiet uUionemiu hosles. 102* 1278
—
CAP.XXXI. Post plenitudinemgentiumintrat Israelad Argumenlum. — 1278
lidem: de Christinaliviiateetsacramento corporiset san- CAPUT PBIMUM.OstenditAposioluscharitatemse ba-
guinisejus: quodonusquisqueuiorielui'in | ec.catosuo.lU50 bere ad Ilonianosel vitia eurum redarguii,' qui sequunlur
LIBER DUODECIMUS. 1054 desideria sua. 1279
I I. — Paulus d icenseos
CAP.XXXII.— Jernmias in carcere propbetat Sede- in CAP. Bedarguit vitia Judaeorum,
cbiam captivum ducendumin Bahylunemet emit agrum jores. culpa gentilibussimiles, quoadqmedam etiam pe-
et
1301
in Anathot; orat pro populd: sermo Domiuide incendio
Jerusalem el liberatiouecaptivoruin 1049 LIBER SECUNDUS. 1319
LIBER DECIMUS TERTIUS. 1001 Sequilur— CAP.II. 1319
CAP. I II. Oslendit in"quo Judaeierant gentilibusme-
CAP.XXXIII.— De conversationeJuJaeet Jeriisalem liores, probanslam gentilesquain Judaeosindigere gratia
et de grege transeunie ad manum numerantis:de Cliristi Cliristi. 1526
regno et sacerdotio perpetuo. 1061 CAP.IV.—Declarat Aposlolusper exemplum Abrahae
CAP.XXXIV.— Pceua eorum qui noa dimiituntservos fidem
el ancillasliberos,quod in lemplo cuni solemiiilatepro- cere. requiri ad salutem, et legem veteiein non sufli- 1518
miserunt. 1067
CAP.XXXV.— ExemploRechabitarumdocetur populus LIBER TERTIUS. 1303
obediemiamet proinittiturliliisSecliabbenedictio. 1069 Sequitur—CAP.IV. 1565
—
CAP.XXXVI. Bariieh ex carcere Jereuhae mitlitur CAP.V. Usleriditvirlulemfilei in credentium jusli*
cum.libro qucm Joacbim comburit, et alius contra eum licalione,quoniam regnavitmorsab Adamusque ad Chri-
scriDitur. 1071 stum. 1365
CAP.XXXVII.— Scdecias mandat orare Dominumpro —
CAP. VI. DeclaratApostolus in peccatis non esse
se el populo,Jeremias capilurelmillilur in carcerem, cui manendum,et quod sit virtuose operandum. 1390
torsa panisquotidiedalur. 1075 LIBER QUARTUS. 1598
CAP.XXXVIII.— QuaeriturJeremiasad mortem,mitlitur SequiturCAP. VI. 15D6
in lacumluti, ex quo ab Abdemelechexlrahitiir,et pradi- —
CAP.VII. Ponit cessalionemlegis veteris
cat regi ul prius. 1078 quaeest lex morlis, etApostolus
tractat de lege spiritus. 1407
CAP.XXXIX.— Fugil Sedeciascapta civitale, compre- CAP.VIII.—Ostendillegi Christiesse lirmiteradhaeren-
hensus excaecatur.Jeiemias Godolitecum civitale c.oni- dum,quoniam sua lex est lex vilae,el lex spiritus. 1455
millitur, Abdemelechliberatur. 1081 LIBER QUINTUS. 1454
LIBER DECIMUSQUARTUS. 1083 Sequitur— CAPVIII. 1434
CAP.XL. — Liberatur Jeremias, praedicitJoannanCo- CAP.IX. Dolet Apbstolusde Judseorumobslinatione,
doliaemorlemab Ismael, quaeei accidit. 1084 quos promissionenon esse frustratos ostendit, et anle
CAP.XLI. -^lsmael occiditGodoliamet octoginlaviros gentes vocaiosesse commemorat. 1479
eunles in Hierusalem, salvalis decem : fugit Joannan
cumoctoviris in Êgyplum. 1086 LIBER SEXTUS. 1503
• CAP.XLll et XLllI. — KogaturJeremias consulerepro —
CAP.X. Orat Aposloluspro JuJaeis, ostendens quod
reliquis Dominumet respondet: Nolite inirare in îgy- justilia faciens diguumvilaaiierna solumex lege et 1305 lide
pium. De verbisJeremisead populumquem Joannanda- Chrislisii. CAP.XI. — lleprimit Aposlolusinsullalionemgenlilium
cit in vEgyplura: Jeremias ab-conditlapides in Taplmis,
super quos ait— venlurumregem Babylouis. 1089 coutra Judaeo*,et ponit Judtsoruiu prasentem excaeca-
CAP.XLIV. Propheia iucrepat populum de inobe- lionem,concluditquecapituluinhoc prolunditassapienliae
dientia et idololatria: comminatureis gladiucm , moriem diviuas. 1519
el famem: non auuitur, iUeoDoniinuseos desiruit daio LIBER SEPTIMUS. 1541
signo. . 1092 —
CAP.XLV.—Increpalur Earucha Jererniade pusillani- adCAP. XII. lusiruit ApostolusHomanostaminhisquae
Deum, quani in iis qu.%> ad proximurnpertinent. 15U
Iliilale,tauiensalusei promillitur. 1097 —
CAP.XIII. DocelAposiolusminoresobedire superio-
CAP.XLVI.— SermoDoniiiiiconlra/Egypium et civi- rilius per subveiitioneroet dileclionem. loOO
tates ejus : promitliturIsraelimiseratio. 1097 —
CAP.XIV. Hortatur majnresue inferioresco:>temnant
LIBER QUINTUS DECIMUS. 1107 aut scandalizeni,sed pacilicaaedi;iteut. 1572
—
CAP.XLYII. Sermo DominicontraPalteslinos,et de LIBER OCTAVUS. 1590
destructione eorum. 1107 CAP.XV. — adhortarimajoresul infirmossusti-
CAP.XLVIII.— SermoDominiconlra Moabct civitaies neant, et eosinPergit lide.promoveant, excusalquese cur Ro-
ejus. 1I1L
CAP.XLIX.— Sermo Dominicontra Ammonet conira manos corporalitornonvisilaverit. 1590
CAP.XVI.—Ponit exempla quoedamboaorumhoini-
Idumaeam; conlra Cedar, Asoret Elam. 1126 num, el ad pcrseverandum indu.it. 1603
FIMSTOMICENTESlMI
UNDECIMI. .\

Migne. Patrologia Latina Tomus CXI.

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Migne. Patrologia Latina Tomus CXI.

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Raban Maur (0780-0856?). Soeculum IX. B. Rabani Mauri,...

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

©MNIUM SS. PATMM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

PATROLOGIABINA EDITIONETYPIS MANDATAEST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRJECO-LATINA.—

PATROLOGI^ TOMUS CXl.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTIM ARGHIEPISGOPI

JUXTA EDfTIONEMGEORGII COLVENERHANNO 1617 COLONI*i AGRIPP1N.EDATAM, MENDIS

VARIIS PRJETEREA MONUMENTIS

MABILLONII, MARTENII ET DACHERIICOLLECTIONES

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

OPERUM QUffi m HOC TOMO C» COflTINSNTUR.

De Universo libri viginti duo. Col. 9

Ex lypls MIONG,au Petit-Monlrouge.

FULDENSIS ARRATIS ET MOGUNTINIARCIIIEPISCOPI

LIBRI VIGINTI DUO ( SCRIPTI CIRCA ANNUM 8W).

Domino reverendissimo , et cum omni cliaritalis D commemoralionem in paucis breviler adnotatum

CAPUT PRIMUM. D perlicens ad Palrem, et Filium, et Spiritum san-

CAPUT UNICUM. Cain inlerpretatur possessto. Unde elyniologiani

CAPUT PRIMUM. A Filia Pharaunis, quoeexposrtum Moysenad fipam

CAPUTPRIMUM. rotae, de quibus idem propheta narrat, quod cssent

CAPUTPRIMUM. Deum esse dixerunl, a quo omnia creala sunt et

CAPUT PRIMUM. B demit. Qui bene catulo dormienti tribus diebus et

PROLOGUS. et velociores ingenio per allegoriam. Unde cum lo-

CAPUT PRIMUM. A nunc tempusacceplabile,eccenuncdiessalutis (II Cor.

CAPUT PRIMUM. vero in multis locis aquse manant perpetim, ferven-

CAPUT PRIMUM. A pitur, quia nulrit et conlinet populum. Sequitur :

LIBER TERTUIS DECIMUS.

CAPUT PRIMUM. significat autem idolorum culturam et superbix fa

LIBER QUARTUS DEGIMUS.

CAPUT PRIMUM tatem, qux hodie vocatur Nisibi, a Lucullo quodam

LIBER QUINTUS DEGIMUS.

CAPUT PRIMUM. nem veritatis inducit hominem. Justitia dilectio-

LIBER SEXTUS DECIMUS.

CAPUT PRIMUM. observatione Grxcx lingux ejusmodi *certa discri-

LIBER SEPTIMUS DECIMUS.

CAPUT PRIMLM. fide incarnationis ejus imbuit gcnus humnnum,

LIBER OCTAVUS DECIMUS.

CAPUT PRIMUM. est filuin medium, quo trutinx slatcra regilur-,

LIBER NONUS DECIMUS.

CAPUT PRIMUM. C hoc sereno ccelofaciendum est, non perimbres. Hinc

CAPUT PRIMUM. societalis foedus irrumpens, exercitus ducerc, aliena

LIBER VIGESIMUS PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. CAPUT III.

LIBER VIGESIMUS SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM. A dicit Apostolus : Habentes autem viclumet vestitum,

BEATI R&BANI MAUM

FULDENSIS ABBATIS ET MOGUNTINIARCHIEPISCOPI

OPERUM OMNIUM PARS TERTIA,

EMERPTIO DE ARTE GRAMMATICA PRISCIAM.

De voce. C tem, quantum adtotam comprehensionem vocis lit-

ABBATIS FULDENSIS ET MOGUNTINIARCHIEPISCOPI

EXPOSITIO IN PROVERBIA SALOMONIS.

CAPUT PRIMUM. A Justitiam et judicium et wquitatem. Juslilia est in

CAPUT X. D Non proderunt lltesauri impielatis, juslilia vero li-

CAPUT XXV. Gloria Domini celare verbum, et gloria regum in-

EXPOSMOIS SUPER JERIMIAM PROPHETAM

LIBER DECIMUS TERTIUS.

LIBEtt DECIMUS QUARTUS.

LICER QUINTUS DECIMUS.

LIBER DEGIMUS SEXTUS.