Vo}arstvo, 41, 159 (2007) 107–111 UDK: 634.1.22;631.543.

2
Journal of Pomology, 41, 159 (2007) 107–111 Originalan nau~ni rad
Original scientific paper

Rodnost sorti {ljive ^a~anska lepotica i Stanley u gustoj sadnji

Milan Raki}evi}, Miladin Blagojevi}, Milisav Mitrovi}, Rade Mileti}

Institut za vo}arstvo, ^a~ak, Srbija
E-mail: rakicevicm@tfc.kg.ac.yu

Primljeno 6. novembra, 2006; prihva}eno 16. februara, 2007.

Rezime: U zasadu {ljive u periodu od tre}e do osme godine starosti ispitivana je rodnost sorti ^a~anska lepoti-
ca i Stanley u uzgojnom obliku „vitko vreteno“ i „V sistem“. Vo}ke su kod uzgojnog oblika „vitko vreteno“ za-
sa|ene na rastojanju 4 x 1,0 m; 4 x 1,25 m i 4 x 1,5 m, a kod „V sistema“ 4 x 0,7 m; 4 x 0,85 i 4 x 1,0 m. U to-
ku {estogodi{njeg perioda prou~avanja (2000–2005. god.) ustanovljen je najve}i prinos cv ^a~anska lepotica kod
„V sistema“ na rastojanju 4 x 0,85 m (27,674 t/ha, odnosno 9,41 kg/stablu). Nasuprot tome, najmanji prinos do-
bijen je kod sistema „vitko vreteno“ na rastojanju 4 x 1 m (15,05 t/ha, odnosno 6,02 kg/stablu). Rodnost sorte
Stanley tako|e je bila najve}a kod „V sistema“ sa najmanjim rastojanjem 4 x 0,7 m (17,723 t/ha, odnosno 4,963
kg/stablu). Najmanji prinos kod ove sorte bio je kod sistema „vitko vreteno“ na rastojanju 4 x 1,5 m (13,739 t/ha,
odnosno 8,242 kg/stablu).

Klju~ne re~i: gusta sadnja, sorte, prinos, masa ploda, rastvorljive suve materije.

Uvod ma. U prilog ovoj problematici su rezultati koje navo-

Savremeno, intenzivno vo}arstvo sve vi{e ide na siste-
me guste sadnje. Tako je u Holandiji visoka gustina
sadnje vo}aka uobi~ajen sistem za jabuku i kru{ku vi-
{e od 20 godina. Ona je izvodljiva i za tre{nju okalem-
ljenu na podlozi Gisela 5. Bujnije podloge za {ljivu ni-
su omogu}avale gustu sadnju ove vo}ne vrste (Peppel-
man et al., 2004). Isti autori navode da se {ljiva gaji na
rastojanju 4 x 3 m (830 stab./ha), a na podlozi VVA-1
na rastojanju 3,6 x 2 m (1.389 stab./ha).
Me|utim, uzgojni oblik krune sa centralnom vo-
diljom, poznat pod nazivom „vretenasto stablo“ posta-
je sve masovniji kod intenzivnih zasada ko{ti~avih vo-
}aka u Ma|arskoj (Károly, 2004). U prilog tome su re-
zultati Dinkove i Honeyborne (1986) koji isti~u da si-
stemi uzgoja uti~u na prinose {ljive. U tom pogledu
uticaj gustine vo}aka u zasadu je imao ve}i efekat. To
isto pokazuju rezultati Melanda (2001), ali sa polukr-
`ljavom podlogom St. Julijen i na razli~itim rastojanji-
de ^melik et al. (2006) za sorte {ljive (Felsina, Top,
Elena) na podlozi Jaspi. Do sli~nih rezultata do{li su i
Raki}evi} et al. (2004 a) ispituju}i prinosie i kvalitet
plodova {ljive za va`nije sorte na podlozi d`anarike,
pri razli~itim gustinama sadnje i uzgojnim oblicima na
podru~ju ^a~ka.
Ovakvi sitemi gajenja pored brojnih povoljnosti,
obezbe|uju visoku i kvalitetnu produkciju plodova,
koji se visoko vrednuju na svetskom tr`i{tu (Mi}i} et
al., 1997). U tom cilju, polaze}i od pozitivnih rezulta-
ta i principa gajenja {ljive u sistemu guste sadnje (Mi-
}i} et al. 2006), u ovom radu je ispitivano pona{anje
sorte ^a~anska lepotica u varijantama guste sadnje u
pore|enju sa sortom Stanley.
Marijal i metode
U zasadu {ljive Instituta za vo}arstvo u ^a~ku u peri-
odu od tre}e do osme godine starosti ispitivana je rod-

107
nost sorti ^a~anska lepotica i Stanley u uzgojnom ob-
liku „vitko vreteno“ i „V“ sistem. Vo}ke su kod uzgoj-
nog oblika vitko vreteno zasa|ene na rastojanju 4 x 1,0
m, 4 x 1,25 m i 4 x 1,5 m, a kod „V sistema“ 4 x 0,7 m,
4 x 0,85 m i 4 x 1,0 m. Zasad je podignut u jesen 1997.
godine, a sadnice su okalemljene na podlozi d`anarika
(Prunus cersifera L.).
Zemlji{te na kome je podignut ogledni zasad {lji-
ve spada u te`a aluvijalna zemlji{ta u neposrednoj bli-
zini reke Zapadna Morava. Ono je srednje kisele reak-
cije (pH 5,9), obezbe|eno humusom (2,65%), sadr`i
0,13% ukupnog azota, srednje obezbe|eno sa K2O
(20,4 mg/100 g) i dobro je obezbe|eno sa P2O5 (15
mg/100 g). Pri formiranju uzgojnih oblika primenjene
su sve agrotehni~ke mere (|ubrenje, zrela i zelena re-
zidba, obrada me|urednog prostora i povr{ine u redu,
za{tita od bolesti i {teto~ina i td). Prilikom berbe, me-
ren je prinos po stablu, krupno}a plodova i refrakto-
metarski odre|ivan sadr`aj rastvorljivih suvih materi-
ja (RSM). U radu su prikazani rezultati prinosa za sva-
ku varijantu ogleda po godinama kao i prose~ne oso-
bine plodova za period ispitivanja.
Rezultati i diskusija
Po~etak rodnosti {ljive u navedenom zasadu je ve} u
drugoj godini, zahvaljuju}i prevremenim gran~icama
na kojima su formirani i cvetni pupoljci ve} u prvoj
godini. Ekonomski zna~ajni prinosi su ve} u tre}oj go-
dini po sadnji bili do 6,2 kg/stablu. Prinosi kod sorte
Stanley u istoj godini bili su ni`i i kretali su se od 1,70
do 4,27 kg/stablu (Tab. 1 i 2).
Najve}i prinos kod sorte ^a~anska lepotica za {e-
stogodi{nji period bio je u osmoj godini i iznosio je
prose~no 20,32 kg/stablu, a kod sorte Stanley u {estoj
godini (18,835 kg/stablu), posmatrano za oba sistema
uzgoja i sva rastojanja. Prose~ni godi{nji prinos po je-
dinici povr{ine kod sorte ^a~anska lepotica iznosio je
20,92 t, a kod cv Stanley 15,94 t. Upore|uju}i rasto-

Tab. 1. Rodnost sorte ^a~anska lepotica u gustoj sadnji (kg/stablo)

Yield of cv ^a~anska Lepotica in high density planting system (kg/tree)

Razmak sadnje
Mx Prinos
Planting Stabala/ha Godina/Year
Uzgojni oblik distance (kg/stablo) Yield
Planting form Trees/ha
(m) 3. 4. 5. 6. 7. 8. (kg/tree) (t/ha)
__________________________________________________________________________________________________________________
Vitko vreteno 4 x 1,00 2.500 4,9 1,18 10,15 10,70 7,16 2,04 6,03 15,07
Spindle 4 x 1,25 2.000 6,2 1,00 13,16 15,22 9,83 14,70 10,01 20,04
4 x 1,50 1.667 5,2 0,96 17,38 16,84 13,43 16,60 11,73 19,55
V sistem 4 x 0,70 3.571 3,3 0,64 5,53 9,23 3,83 19,49 7,00 25,00
V System 4 x 0,85 2.941 3,9 1,18 6,65 10,26 5,71 28,79 9,41 27,67
4 x 1,00 2.500 2,9 0,58 4,10 10,45 3,74 21,98 7,29 18,23
__________________________________________________________________________________________________________________
Prosek 2.529 4,4 0,923 9,50 12,12 7,280 20,32 8,576 20,923
Average
__________________________________________________________________________________________________________________

Tab. 2. Rodnost sorte Stanley u gustoj sadnji (kg/stablo)

Yield of cv Stanley in high density planting system (kg/tree)
__________________________________________________________________________________________________________________

Razmak sadnje
Planting Stabala/ha Mx Prinos
Uzgojni oblik Godina/Year (kg/stablo) Yield
distance Trees/ha
Planting form (m) 3. 4. 5. 6. 7. 8. (kg/tree) (t/ha)
__________________________________________________________________________________________________________________
Vitko vreteno 4 x 1,00 2.500 3,38 5,09 6,11 17,10 2,8 4,60 6,51 16,28
Spindle 4 x 1,25 2.000 4,04 5,06 7,59 21,16 3,0 6,08 7,82 15,64
V sistem 4 x 1,50 1.667 4,27 6,63 7,70 20,48 2,75 7,62 8,24 13,74
V System 4 x 0,70 3.571 1,70 1,87 4,65 16,60 1,80 3,15 4,96 17,72
__________________________________________________________________________________________________________________
Prosek 3,347 4,662 6,515 18,835 2,587 5,362 6,884 15,844
Average
__________________________________________________________________________________________________________________

108
janja mo`e se konstatovati da je najve}i godi{nji pri- Navedeni rezultati ukazuju na mogu}nost gajenja
nos po jedinici povr{ine kod sorte ^a~anska lepotica {ljive u sistemu guste sadnje. Povoljniji rezultati su
bio kod „V sistema“ na rastojanju 4 x 0,85 m (27,67 postignuti kada se za sadnju koriste kr`ljavije podloge.
t/ha), a kod sorte Stanley kod istog sistema, i na naj- Tako je u Norve{koj Meland (2001) prou~avao ~etiri
manjem rastojanju (4 x 0,7 m) i iznosio je 17,84 t/ha. sistema gajenja na polukr`ljavoj podlozi St. Julijen,
Upore|uju}i krupno}u plodova mo`e se konstato- pri raazmaku 0,5 x 1,0 m i 1,5 x 4 m. U toku prve ~e-
vati da je sorta ^a~anska lepotica u proseku za ceo is- tiri godine prinos je bio u pozitivnoj korelaciji sa gu-
pitivani period imala krupnije plodove (33,77 g) u od- stinom sadnje. Najve}i ukupni prinos je dobijen kod
nosu na plodove sorte Stanley (31,5 g) (Tab. 3 i 4). „Y sistema“ i sistema „`ivog zida“ (hede frees) sa naj-
ve}om gustinom (5.000 stabala/ha). U ~etvrtoj godini
Tab. 3. Masa ploda i sadr`aj RSM sorte ^a~anska lepotica „V sistemu“ dobijen je prinos od 15 t/ha.
Fruit mass and soluble dry matter contents of cv ^a~anska Lepotica Za intenzivne zasade {ljive Károly (2004) prepo-
______________________________________________________
ru~uje formiranje vitko-vretenastih stabala gustine
Uzgojni Razmak Masa RSM
oblik sadnje Stabala/ha ploda Soluble 1.400–2.500 stabala/ha. Tokom sedam rodnih godina
Planting Planting Tress/ha Fruit dray sorte Stanley i ^a~anska lepotica imale su prose~an
form distance mass matter prinos od 23–25 t/ha u uslovima navodnjavanja. Mika
(m) (g) (%) et al. (2001) su gajenjem {ljive na bujnim i polu kr`lja-
______________________________________________________
Vitko vreteno 4x1 2.500 32,42 14,45
vim podlogama na rastojanju 3 x 1,0; 1,5; 2,0 i 3,0 m
Spindle 4 x 1,25 2.000 32,25 14,25 u sistemu „{palira“ (`iva ograda) utvrdili prinos od
4 x 1,5 1.667 33,37 13,90 30–44 t/ha, a kod „vretenastog `buna“ 41–66 t/ha.
V Sistem 4 x 0,7 3.571 32,17 14,25 Najve}i prinosi su dobijeni na povr{inama gde su bila
V System 4 x 0,85 2.941 34,27 14,25 najmanja rastojanja. Pored toga, sistem uzgoja i gusti-
4 x 1,0 2.500 36,47 15,65
______________________________________________________ na biljaka imali su mali uticaj na kvalitet plodova. Ta-
Mx 33,77 14,46 ko su Raki}evi} et al. (2004 b) u uslovima primene
______________________________________________________
jednog navodnjavanja kod {ljive sorte Stanley u gustoj
Tab. 4. Masa ploda i sadr`aj RSM sorte Stanley „V sadnji“ (4 x 0,7 m) dobili najve}i prinos (67,04
Fruit mass and soluble dry matter contents of cv Stanley kg/ha), kada je primenjena najmanja doza NPK + Mg
______________________________________________________
|ubriva (400 kg/ha). Prednost ovog sistema bila je kod
Uzgojni Razmak Masa RSM
navodnjavanih i nenavodnjavanih stabala, a krupno}a
oblik sadnje Stablo/ha plodova Soluble
Planting Planting Tress/ha Fruit dray ploda je obrnuto proporcionalna gustini sadnje.
form distance mass matter Za ovakve sisteme uzgoja od va`nosti su i agroe-
(m) (g) (%)
______________________________________________________
kolo{ki uslovi i primenjena pomotehnika. Treba ista}i
da je u toku prou~avanog perioda do{lo do izmrza-
Vitko vreteno 4x1 2.500 27,9 16,9
vanja ispitivanih sorti u vreme cvetanja 2001. godine,
Spindle 4 x 1,25 2.000 32,6 14,2
4 x 1,5 1.667 34,5 15,0 kao i lo{ih uslova za oplodnju (dugotrajni ki{ni period)
V sistem 4 x 0,7 3.571 31,0 14,3 {to je uticalo na ostvarene prinose. Iz tih razloga rezul-
V System
______________________________________________________
tati dobijeni u ovom radu nisu u potpunosti u saglasno-
sti sa rezultatima navedenih autora.
Mx 31,5 15,1
______________________________________________________

Plodovi sa najve}om masom kod sorte ^a~anska

lepotica bili su kod V sistema na rastojanju 4 x 1 m
(36,47 g), a kod sorte Stanley kod „vitkog vretena“ na
rastojanju 4 x 1 m (34,5 g). Sadr`aj rastvorljivih suvih
materija bio je ne{to ve}i kod sorte Stanley (15,1%) u
odnosu na sortu ^a~anska lepotica (14,46%). Sli~no
krupno}i plodova, sadr`aj rastvorljivih suvih materija
kod sorte ^a~anska lepotica bio je najve}i na rastoja-
nju 4 x 1 m u „V sistemu“ (15,65%), a kod sorte Stan-
ley na istom rastojanju u sistemu „vitkog vretena“
(16,9%).
Zaklju~ak
Na osnovu {estogodi{njih prou~avanja (2000–2005.
god.) uticaja gustine sadnje i uzgojnog oblika na rod-
nost kod {ljive sorte ^a~anska lepotica i Stanley mo`e
se zaklju~iti:
– U toku eksperimentalnog perioda bilo je izmr-
zavanja prou~avanih sorti u vreme cvetanja (2001.
god.) kao i lo{ih uslova za oplodnju (dugotrajni ki{ni
period) {to je uticalo da nisu postignuti adekvatni pri-
nosi;

109
 – Prose~an prinos za svih {est godina prou~avan-
ja i oba uzgojna oblika bio je kod sorte ^a~anska lepo-
tica 20,92 t/ha, a kod sorte Stanley 15,84 t/ha;
– Najve}i prinos po hektaru kod sorte ^a~anska
lepotica dobijen je kod „V sistema“ na rastojanju 4 x
0,85 m (27,67 t/ha), a najmanji kod „vitkog vretena
„na rastojanju 4 x 1 m (15,05 t/ha);
– Najve}i prinos kod sorte Stanley bio je kod „V
sistema“ na rastojanju 4 x 0,7 m (17,72 t/ha), a naj-
manji kod „vitkog vretena“ na rastojanju 4 x 1,5 m
(13,74 t/ha).
– Prose~na masa ploda kod sorte ^a~anska lepo-
tica, kao i sadr`aj rastvorljivih suvih materija bili su
ve}i u odnosu na plodove sorte Stanley.
Literatura
Dinkova K.R., Honeyborne G.E. (1986): Vegetative and reproducti-
ve performance of plum cultivar Kustendinska Sinaya Sliva
trained by different sistems. Rastenievidnie nauki, 23 (12):
101–108.
Károly H. (2004): Development in intensive orchards systems of
stone fruits. Abstracts 12th Congress of Fruit Growers of Serbia
and Montenegro with Jinternational Participation, Zlatibor, 73.
Mika A., Buler Z., Chlebowska D. (2001): Effects of within row
spacing and training systems of plum trees grafted on vigoro-
110
us and semidwarf rootstocks. Acta Horticulturae, 557:
275–280.
Mi}i} N., Jankovi} R., Jovanovi} M., Kora} M., Veli~kovi} M.
(1997): Dostignu}a i savremene tendencije u agro i pomoteh-
nici vo}aka. Jugoslovensko vo}arstvo, 31, 117–118: 135–151.
Mi}i} N., \uri} G., Cvetkovi} M. (2006): Sistemi gajenja i rezidba
{ljive. Ministarstvo poljoprivrede, {umarstva i vodoprivrede
Republike Srbije, Beograd, pp. 1–60.
Meland M. (2001): Early performance of European plum high den-
sity system. Acta Horticulturae, 557: 265–274.
Peppelman G, Bolkhoven B., Kemp H., Groot N.J. (2004): Towards
high density plum growing. Agronomic and performance of
plum (Arunus domestical L.) on rooststocks. Abstracts of the
8th International Symposium on Plum and Prune, Lofthus,
Norvay, 53.
Raki}evi} M., Mitrovi} M., Blagojevi} M., Karaklaji}-Staji} @.
(2004 a): Uticaj raznih doza mineralnog |ubriva na prinos i
krupno}u ploda nekih sorti {ljiva u gustoj sadnji. Zbornik na-
u~nih radova XIX savetovanja o unapre|enju proizvodnje
vo}a i gro`|a, Grocka, 10, 34:47–52.
Raki}evi} M., Mitrovi} M., Blagojevi} M., Karaklaji}-Staji~ @.
(2004 b): Efficacy of irrigation and differing rates of complex
mineral fertilizers on Stanley plum cultivar, yield and fruit si-
ze under dense planting. Jurnal of Mountain Agriculture on
the Balkans, 7, 2: 201–209.
^melik Z., Dra`i} J., Duralija B., Dugali} K. (2006): Prirast i rod-
nost stabala {ljive Felsina, Top i Elena. Izvodi radova I simpo-
zijuma o {ljivi Srbije sa me|unarodnim u~e{}em, ^a~ak, 80.
CROPPING OF PLUM CVS ^A^ANSKA LEPOTICA AND STANLY GROWN UNDER THE DENSE
SYSTEM

Milan Raki}evi}, Miladin Blagojevi}, Milisav Mitrovi}, Rade Mileti}

Fruit Research Institute, ^a~ak, Serbia
E-mail: rakicevicm@tfc.kg.ac.yu

Abstract

The yielding potential was studied in the ^a~anska yield with this cultivar was also obtained with the
Lepotica and Stanley cultivars, in plum trees planted ‘Spindle’ planting form, at the distance of 4 x 1.0 m
in the ‘Spindle’ and ‘V’ form, from their third to the (6.49 kg per tree, 16,24 kg/ha), whereas the lowest
eighth year of growth. The distance among the fruit yield was with the same planting formation, at the dis-
trees that were planted in the ‘Spindle’ form was 4 x 1 tance of 4 x 1.5 m (7.62 kg per tree, 13,74 kg/ha).
m, 4 x 1.25 m and 4 x 1.5 m, while the distance for the
‘V’ system of planting was 4 x 0.7 m, 4 x 0.85 m and Key words: cultivars, dense system, yield, fruit
4 x 1.0 m. mass, soluble dray matter.
During the si years of research (2000–2005), the
highest yield in cv ^a~anska Lepotica was recorded
with the ‘Spindle’ form at the distance of 4 x 1.25 m Author’s address:
(7.81 kg per tree), which equals the yield of 15,63 dr Milan Raki}evi}
kg/ha. The lowest yield was recorded with the 'V' sys- Institut za vo}arstvo
tem of planting, at the distance of 4 x 1 m (3.99 kg per Kralja Petra I 9
tree, i.e. 9,99 kg/ha). 32000 ^a~ak
As for cv Stanley, the average yield was slightly Srbija
higher than with cv ^a~anska Lepotica. The highest

111