Chuong 1 Khai Niem Chung

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA Tp.
HCM
MÔN HỌC:
NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC KỸ THUẬT
CBGD: PHAN THÀNH NHÂN
1
Cán bộ giảng dạy: Ths. Phan Thành Nhân
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA Tp.HCM
NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC KỸ THUẬT
2
Sơ lược về môn học

• Tên môn học: Nhiệt động lực học kỹ thuật
• Mã môn học: 210014
• Số tiết:42 tiết
• Số tín chỉ: 2
• Hình thức đánh giá:
• Kiểm tra giữa kỳ: 20%
• Kiểm tra cuối kỳ: 80%
• Tài liệu tham khảo:
• Hoàng Đình Tín, Lê Chí Hiệp, Nhiệt động lực học kỹ thuật, NXB KHKT, 1997
• Hoàng Đình Tín, Nhiệt công nghiệp, NXB ĐHQG TpHCM, 2001
• Hoàng Đình Tín, Bùi Hải, Bài tập nhiệt động học kỹ thuật và truyền nhiệt, NXB ĐHQG
TpHCM, 2002
• Yunus A. Cengel, Micheal A. Boles, Thermodynamic: An engineering approach,
International edition, 1994
3
NỘI DUNG MÔN HỌC
• Chương 1: Các khái niệm cơ bản và PTTT KLT

• Chương 2: Định luật nhiệt động thứ nhất và các quá trình nhiệt động cơ bản của khí lý tưởng
• Chương 3: Định luật nhiệt động thứ hai
• Chương 4: Exergy (tham khảo)
• Chương 5: Chất thuần khiết
• Chương 6: Không khí ẩm
• Chương 7: Chu trình thiết bị động lực hơi nước
• Chương 8: Chu trình thiết bị lạnh
• Chương 9: Chu trình động cơ đốt trong
• Chương 10: Quá trình nén khí và hơi
• Chương 11: Quá trình lưu động và tiết lưu
• Chương 12: Chu trình turbine khí và động cơ phản lực
4
CHƯƠNG 1
CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN

PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI CỦA KHÍ LÝ TƯỞNG
1. Các vấn đề chung
2. Trạng thái và thông số trạng thái
3. Phương trình trạng thái của chất khí
5
1. Các vấn đề chung
Quy luật biến đổi năng lượng
Nhiệt động lực học? Nhiệt năng Cơ năng
Các biện pháp nâng cao hiệu quả của các biến đổi
Kiến thức nhiệt động lực học rất cần thiết cho các lĩnh vực:
9 ĐHKK, Cấp trữ đông, thông gió…

9 Thiết bị sử dụng hơi nước
9 Bơm, quạt, máy nén
9 Thiết bị sấy
9 Các loại động cơ: tuabin hơi, tuabin khí, động cơ đốt trong, động cơ phản lực…
9 Công nghệ tách khí, hóa lỏng
9 Năng lượng gió, mặt trời, địa nhiệt, thủy triều…
6
Hệ nhiệt động:
Khoảng không gian chứa một lượng nhất định chất môi giới đang khảo sát bằng
các biện pháp nhiệt động.
Beà maët ranh giôùi
q1
Chất môi giới?
q2
Heä nhieät ñoäng
(Chaát moâi giôùi) Mặt ranh giới?
Moâi tröôøng
xung quanh
Môi trường?
l
Chất môi giới?

Là chất trung gian thực hiện sự biến đổi và chuyển tải năng lượng
Hoặc có thể tích trữ năng lượng
VD: Trong động cơ nhiệt: không khí
Trong động cơ hơi nước: hơi nước
Trong động cơ đốt trong: hỗn hợp xăng + khí
Trong thiết bị lạnh: chất làm lạnh (freon hay NH3…)
7
Hệ kín:
9 Chỉ trao đổi về mặt năng lượng với môi trường
9 Lượng chất môi giới bên trong hệ thống được duy trì không đổi
Ví dụ:
Máy lạnh
Bơm nhiệt…
8
Hệ hở:
Hệ trao đổi với môi trường cả năng lượng và khối lượng
Chất môi giới có thể đi vào và đi ra khỏi hệ thống
Ví dụ:
Động cơ đốt trong
Động cơ phản lực
Turbin khí…
9
Hệ đoạn nhiệt:
Hệ không trao đổi nhiệt với môi trường xung quanh
Hệ cô lập:
Giữa chất môi giới và môi trường hoàn toàn không có bất kỳ sự trao đổi năng lượng nào
Hệ không có sự trao đổi nhiệt và công với môi trường
10
Nguồn nhiệt ?
Nguồn nóng + nguồn lạnh ?
Máy nhiệt ?
Động cơ nhiệt,
Bơm nhiệt và máy làm lạnh
9 Động cơ nhiệt:
- Máy nhiệt dùng để sinh công
- Chất môi giới vận chuyển nhiệt lượng từ
nguồn nóng đến nguồn lạnh
Ví dụ:
Động cơ đốt trong

Động cơ phản lực
Thiết bị động lực hơi nước
Các loại turbine…
11
- Q1: nhiệt lượng nhận từ nguồn nóng T1

- Q2: nhiệt lượng nhả cho nguồn lạnh T2
- W: công sinh ra
Q1 = Q 2 + W
Hiệu suất ĐCN
W Q1 − Q 2 Q2
η= = = 1−
Q1 Q1 Q1
Trên 1 đơn vị khối lượng q2

η = 1−
q1
12
9 Bơm nhiệt và máy làm lạnh
- Nhận công từ bên ngoài

- Vận chuyển nhiệt lượng theo chiều ngược
từ ngụồn lạnh đến nguồn nóng
- Q1: nhiệt lượng nhả ra nguồn nóng T1

- Q2: nhiệt lượng nhận vào từ nguồn lạnh T2
- W: công sinh nhận
Q 2 + W = Q1
13
- Bơm nhiệt
Hệ số làm nóng:
Q1 Q1
ϕ= =
W Q1 − Q 2
q1
ϕ=
q1 − q 2
14
- Máy làm lạnh
Hệ số làm lạnh:
Q2 Q2
ε= =
W Q1 − Q 2
q2
ε=
q1 − q 2
15
Chất môi giới

Là chất trung gian thực hiện sự biến đổi và chuyển tải năng lượng
Trạng thái: rắn, lỏng, khí, hơi.
Khí lý tưởng
Thể tích bản thân các phân tử bằng không

Lực tương tác giữa các phân tử bằng không
Có thể xem O2, N2, Ar, He, H2,… là khí lý tưởng
Pha và chất thuần khiết
Pha: thuật ngữ biểu diễn một khối chất môi giới có cùng cấu trúc vật lý và thành phần
hóa học.
Rắn, lỏng, hơi (hay khí)
Chất thuần khiết: là chất có tính đồng nhất và ổn định về thành phần hóa học.
Có thể tồn tại ở nhiều pha khác nhau.
16
2. Trạng thái và thông số trạng thái
9 Trạng thái
- Trạng thái là tổng hợp tất cả các đặc trưng vật lý của CMG tại một
thời điểm và ở một vị trí nào đó trong hệ thống nhiệt động
9 Trạng thái cân bằng
- Giá trị các thông số trạng thái là như nhau trong toàn bộ hệ
- Các giá trị này không đổi hoặc thay đổi vô cùng chậm theo thời gian
Chỉ khảo sát các biến đổi trạng thái của CMG từ trạng thái cân bằng này
đến trạng thái cân bằng khác
17
9 Quá trình
9 Quá trình thuận nghịch và không thuận nghịch
18
9 Thông số trạng thái?

- Các thông số dùng để xác định trạng thái của CMG
- Tại một điều kiện bất kỳ, trạng thái của CMG có thể xác định bằng 2 thông
số trạng thái độc lập
Thông số trạng thái cơ bản:
- Nhiệt độ: t (oC)
- Áp suất: p (N/m2)
- Thể tích riêng: v (m3/kg)
Æ Xác định trực tiếp bằng cách đo đạc
Một số thông số trạng thái khác:

- Nội năng: u (kJ/kg)
- Enthalpy: i (kJ/kg)
- Entropy: s (kJ/kg.K)
Æ Xác định thông qua thông số trạng thái cơ bản (Æ hàm trạng thái)
19
¾ Nhiệt độ là gì?
- Biểu thị mức độ nóng lạnh của một vật

- Là yếu tố quyết định hướng chuyển động của dòng nhiệt
Thuyết động học phân tử: Nhiệt độ là thước đo giá trị động năng trung bình của
vô số phân tử chuyển động tịnh tiến
3 1
k.T = Mω2
2 2
k = 1,3865.10-23 J/ñoäK, haèng soá Boltzmann,
T : nhieät ñoä tuyeät ñoái cuûa khoái chaát khí ñang khaûo saùt
M : khoái löôïng cuûa moät phaân töû
ω : caên baäc hai cuûa trung bình bình phöông toác ñoä cuûa caùc phaân töû
20
- Định luật nhiệt động thứ không:

Nếu 2 vật có nhiệt độ t1 và t2 cùng bằng nhiệt độ t3 của vật thứ 3 thì nhiệt độ
của 2 vật đó bằng nhau.
t1 = t3
t1 = t2
t2 = t3
- Các thang đo nhiệt độ:
Thang nhiệt độ bách phân _ Celcius t (oC) T(K ) = t °C + 273,15
Thang nhiệt độ tuyệt đối _ Kelvin T (K) t °F = T°R − 459,67

Thang nhiệt độ Fahrenheit _ oF
°F − 32
t °C =
Thang nhiệt độ tuyệt đối _ Rankine oR 1,8
T(°R ) = 1,8.T(K )
21
Mối quan hệ giữa các thang đo nhiệt độ
°K °C °R °F
671.67
373.15
100.0
212
Ñieåm soâi cuûa nöôùc
491.67 491.69
273.15 273.16
32.02
0.01
Nhieät ñoä ñieåm 3 theå
Ñieåm ñoùng baêng cuûa nöôùc
0.00
32.0
Fahrenheit
Rankine
Celcius
Kelvin
-273.15
-459.67
0.00
0.00
Möùc khoâng cuûa thang
nhieät ñoä tuyeät ñoái
22
¾ Áp suất là gì?
Lực tác động lên một đơn vị diện tích bề mặt ranh giới theo phương pháp tuyến với về mặt đó
δFn
P = lim
δA→δA ' δA
Đơn vị đo áp suất
1 Pa = 1 N/m2. (Kpa, Mpa)
1 bar = 105 N/m2.
1 at = 0,981.105 N/m2 = 1 kgf/cm2 = 10 mH2O = 735,5 mmHg.
1 mmH2O = 9,81N/m2.
1 mmHg = 133,32 N/m2.
1 psi = 6895 N/m2.
23
Các loại áp suất:

¾ Aùp suaát khí quyeån : aùp suaát cuûa coät khoâng khí ñeø treân maët ñaát. Ñöôïc ño
baèng Barometer
pkq = pkt = 1 bar
¾ Aùp suaát dö (pd) : khi aùp suaát cuûa moâi tröôøng khaûo saùt coù trò soá lôùn hôn
aùp suaát khí quyeån, ta goïi ñoä cheânh leäch giöõa aùp suaát cuûa moâi tröôøng ñoù vôùi aùp suaát
khí quyeån laø aùp suaát dö. Ño baèng Manometer
¾ Aùp suaát chaân khoâng (pck) : laø ñoä cheânh aùp suaát khi aùp suaát moâi tröôøng
khaûo saùt nhoû hôn aùp suaát khí quyeån. Ño baèng Vacummeter
¾ Aùp suaát tuyeät ñoái (p)
p = pkq + pd
p = pkq - pck
24
Mối quan hệ giữa các loại áp suất
AÙp suaát moâi tröôøng khaûo saùt

lôùn hôn aùp suaát khí quyeån
AÙp suaát dö
AÙp suaát khí quyeån
Ñoä chaân khoâng
AÙp suaát tuyeät ñoái

AÙp suaát moâi tröôøng khaûo saùt
nhoû hôn aùp suaát khí quyeån
AÙp suaát tuyeät ñoái
Chaân khoâng tuyeät ñoái
25
Thể tích riêng, khối lượng riêng?
V 3 1 G
v = (m / kg ) ρ = = ( kg / m 3 )
G v V
Thể tích riêng là thể tích của một đơn vị khối lượng vật chất
V: thế tích choán chỗ của khối chất môi giới (m3)
G: khối lượng khối chất môi giới đang khảo sát (kg)
v: thể tích riêng (m3/kg)
ρ: Khối lượng riêng của khối chất môi giới đang khảo sát (kg/m3)
26
Nội năng?
Năng lượng tổng của hệ thống E gồm các thành phần:
- Động năng Eđ: do sự chuyển động cuảa toàn bộ hệ thống
- Thế năng Et: do sự thay đổi vị trí của toàn bộ hệ thống
- Nội năng U: gồm tất cả các biến đổi năng lượng còn lại bên trong hệ thống
E 2 − E1 = (E đ 2 − E đ1 ) + (E t 2 − E t1 ) + (U 2 − U1 )
∆E = ∆E đ + ∆E t + ∆U
27
Lượng biến đổi nội năng thực chất là lượng biến đổi nội nhiệt năng:
- Động năng: do chuyển động tịnh tiến, chuyển động quay của các phân tử và do các dao
động trong nội bộ phân tử
- Thế năng: do lực tương tác giữa các phân tử
- Nội năng U: gồm tất cả các biến đổi năng lượng còn lại bên trong hệ thống
U = Uđ + U t
Xét trên 1kg chất môi giới
u = uđ + ut
uđ: chỉ phụ thuộc nhiệt độ

ut: phụ thuộc vào khoảng cách trung bình giữa các phân tử Æ phụ thuộc thể tích riêng
hay mật độ
28
Nội năng chỉ phụ thuộc nhiệt độ và thể tích riêng
U = f(T, v)
Đối với khí lý tưởng: lực tương tác giữa các phân tử được xem bằng không
Æ nội năng của khí lý tưởng chỉ phụ thuộc nhiệt độ.
Đơn vị:
Kj, kcal, kWh,
Btu (Bristish thermal unit),
Chu (Centigrade heat unit)
1 kcal = 4,18kJ = 4,18kW.s = 1/861,24 kWh

1Btu = 1,055kJ = 0,55555Chu
29
Entropy S?
δQ
ds =
T
- Là một hàm nhiệt động
- Là thông số trạng thái mà giá trị của nó được giữ không đổi khi chất môi giới
tiến hành quá trình đoạn nhiệt thuận nghịch
- Lượng biến đổi của nó trong một quá trình thuận nghịch nào đó có giá trị bằng
δQ/T
Đơn vị:
kJ/kg.K hay kcal/kg.K
30
Entanpi i?
Khi thực hiện các bài toán về nhiệt động ta thường gặp biểu thức u + pv
Æ Kamerlingh Onnes đặt tên là Entanpi
Với khối chất môi giới khảo sát là 1kg
i = u + pv
Với khối chất môi giới khảo sát là G kg
I = G.i = G.(u + pv)

Đối với khí lý tưởng, u và pv phụ thuộc nhiệt độ
Æ i cũng chỉ phụ thuộc t
Về ý nghĩa vật lý của entanpi, lượng biến đổi entanpi mang ý nghĩa năng lượng
Đơn vị: kcal, kJ

31
3. Phương trình trạng thái của khí

Khí lý tưởng?
9 Khí là tập hợp của vô số các phân tử. Ở các điều kiện thực tế, giữa các phân tử đều có một lực
tương tác nhất định nào đó và bản thân mỗi phân tử đều có một thể tích nào đó.
9 KLT là chất khí thỏa mãn 2 điều kiện sau :
- Thể tích bản thân các phân tử bằng 0 ( v = 0)
- Lực tương tác giữa các phân tử bằng 0 ( f = 0)
Ở điều kiện áp suất khá thấp và nhiệt độ khá cao thì khí thực có thể được xem là KLT.
Phương trình trạng thái của khí lý tưởng?
pV = GRT pv = RT
Trong đó :
p : áp suất tuyệt đối, N/m2.
V : thể tích khối khí, m3. Rµ
8314
G : khối lượng khối khí, kg. R= = (J / kg.K )
T : nhiệt độ tuyệt đối, K.
µ µ
R : hằng số chất khí, J/kgK.
32
9 Hỗn hợp khí lý tưởng
- Các thành phần được trộn lẫn lại theo kiểu cơ học,
- Không xảy ra phản ứng hóa học.
- Nếu mỗi thành phần trong hỗn hợp đều có thể được xem là khí lý tưởng thì hỗn hợp
được xem là hỗn hợp khí lý tưởng.
Æcó thể sử dụng PTTT của KLT cho trường hợp của hỗn hợp.
Ví dụ: không khí có thể được xem là hỗn hợp KLT bao gồm N2, O2, CO2, Ar, hơi
nước, …
Cần chú ý, mỗi thành phần trong hỗn hợp đều ở nhiệt độ của hỗn hợp và chiếm tòan bộ
thể tích của hỗn hợp.
33
9 Áp suất riêng phần:
- Khi một thành phần nào đó của hỗn hợp chóan toàn bộ thể tích của hỗn hợp và ở nhiệt độ
của hỗn hợp thì áp suất tương ứng của thành phần đó được gọi là áp suất riêng phần hay phân
áp suất của thành phần đó.
Định luật Gibbs-Dalton:
“Khi mỗi một thành phần chiếm toàn bộ thể tích của hỗn hợp và ở điều kiện nhiệt độ của
hỗn hợp thì áp suất của hỗn hợp bằng tổng các phân áp suất của các thành phần và nội
năng của hỗn hợp bằng tổng nội năng của các thành phần”
n
p = ∑ pi pi: áp suất riêng phần
p: áp suất hỗn hợp
i =1
n Ui: nội năng của các thành phần

U = ∑ Ui U: nội năng của hỗn hợp
i =1
34
9 Thể tích riêng phần (phân thể tích)
- Thể tích riêng phần (phân thể tích) là thể tích choán chỗ của thành phần thứ I khi thành
phần đó ở điều kiện áp suất và nhiệt độ của hỗn hợp
Định luật Amagat:

Thể tích của hỗn hợp bằng tổng các thể tích riêng phần của các thành phần
n
V = ∑ Vi
i =1
Vi: thể tích của từng thành phần có trong hỗn hợp
V: thể tích hỗn hợp
35
9 Cách biểu diễn thành phần của hỗn hợp
Thành phần khối lượng:

Gi
gi =
G n
⇒ ∑ gi = 1
n
G = ∑ Gi
i =1
i =1
Thành phần thể tích:
Vi
ri =
V n
⇒ ∑ ri = 1
n
V = ∑ Vi
i =1
i =1
Ngoài ra còn có thành phần mol, Vi n i

giá trị bằng với thành phần thể tích ri = =
V n
36
Mối quan hệ giữa thành phần khối lượng gi và thành phần thể tích ri
G i µ i .n i
gi = =
G µ.n
µi
⇒ gi = ri
µ
ni n
Ngoài ra: ri = = n i
n
∑ nii =1
g i µi
⇒ ri = n
∑g
i =1
i µi
37
9 Xác định một số đại lượng đạc trưng của hỗn hợp
Phân tử lượng tương đương của hỗn hợp
Có thể xác định theo thành phần thể tích hay theo thành phần khối lượng
Theo thành phần thể tích
n n
µi n
∑g i =1 ∑ ri = 1 µ = ∑ ri .µ i
i =1 i =1 µ i =1
Theo thành phần khối lượng
G G G 1 1
µ= = n
= n µ= µ=
M Gi n
Gi 1 n
gi
∑M i ∑
i =1 µ i
∑ . ∑
i =1 i =1 G µ i i =1 µ i
38
Hằng số chất khí R của hỗn hợp

Từ PTTT của chất khí thành phần trong hỗn hợp (có pi, Ti = T, Vi = V)
p iV
piV = GiRiT hay GiRi =
T
Có thể viết
n n
p i V pV
∑
i =1
GiR i = ∑
i =1 T
=
T
= GR
Suy ra
n n
GiR i
R=∑ = ∑ giR i
i =1 G i =1
Hằng số chất khí của hỗn hợp còn được tính theo công thức
8314
R=
µ
39
Thế tích riêng và khối lượng riêng của hỗn hợp

Thể tích riêng của hỗn hợp
n
V ∑V i
1 n G i 1 n giG
v = = i =1 = ∑ = ∑
G G G i =1 ρi G i =1 ρi
Suy ra
n
gi
v=∑
i =1 ρi
Khối lượng riêng của hỗn hợp
n
G ∑G i
1 n 1 n
ρ= = i =1
= ∑ Viρi = ∑ riρi V
V V V i =1 V i =1
Suy ra
n
ρ = ∑ ri ρi
i =1
40
Phân áp suất của các thành phần
Ta có piV = GiRiT và pV = GRT
pi V G i R iT GR
= ⇒ pi = p i i
pV GRT GR
Ri
p i = pg i
R
Ta đã biết Rµ = µ.R= µiRi = 8314 J/kmol.độ
Ri µ
⇒ =
R µi
µ
p i = pg i pi = ri.p
µi
41
Hết chương 1
42

Chuong 1 Khai Niem Chung

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Chuong 1 Khai Niem Chung

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA Tp.

NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC KỸ THUẬT

CBGD: PHAN THÀNH NHÂN

NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC KỸ THUẬT

Sơ lược về môn học

NỘI DUNG MÔN HỌC

• Chương 1: Các khái niệm cơ bản và PTTT KLT

CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN

1. Các vấn đề chung

2. Trạng thái và thông số trạng thái

3. Phương trình trạng thái của chất khí

1. Các vấn đề chung

Quy luật biến đổi năng lượng

Nhiệt động lực học? Nhiệt năng Cơ năng

9 ĐHKK, Cấp trữ đông, thông gió…

Beà maët ranh giôùi

Chất môi giới?

Động cơ đốt trong

- Q1: nhiệt lượng nhận từ nguồn nóng T1

Hiệu suất ĐCN

Trên 1 đơn vị khối lượng q2

9 Bơm nhiệt và máy làm lạnh

- Nhận công từ bên ngoài

- Q1: nhiệt lượng nhả ra nguồn nóng T1

- Máy làm lạnh

Chất môi giới

Thể tích bản thân các phân tử bằng không

Pha và chất thuần khiết

2. Trạng thái và thông số trạng thái

9 Trạng thái cân bằng

9 Quá trình thuận nghịch và không thuận nghịch

9 Thông số trạng thái?

- Thể tích riêng: v (m3/kg)

Æ Xác định trực tiếp bằng cách đo đạc

Một số thông số trạng thái khác:

- Biểu thị mức độ nóng lạnh của một vật

k = 1,3865.10-23 J/ñoäK, haèng soá Boltzmann,

M : khoái löôïng cuûa moät phaân töû

- Định luật nhiệt động thứ không:

- Các thang đo nhiệt độ:

Thang nhiệt độ bách phân _ Celcius t (oC) T(K ) = t °C + 273,15

Thang nhiệt độ tuyệt đối _ Kelvin T (K) t °F = T°R − 459,67

Mối quan hệ giữa các thang đo nhiệt độ

Ñieåm ñoùng baêng cuûa nöôùc

1 Pa = 1 N/m2. (Kpa, Mpa)

1 bar = 105 N/m2.

1 at = 0,981.105 N/m2 = 1 kgf/cm2 = 10 mH2O = 735,5 mmHg.

1 mmHg = 133,32 N/m2.

1 psi = 6895 N/m2.

Các loại áp suất:

pkq = pkt = 1 bar

¾ Aùp suaát tuyeät ñoái (p)

Mối quan hệ giữa các loại áp suất

AÙp suaát moâi tröôøng khaûo saùt

AÙp suaát khí quyeån

Ñoä chaân khoâng

AÙp suaát tuyeät ñoái

AÙp suaát tuyeät ñoái

Chaân khoâng tuyeät ñoái

Thể tích riêng, khối lượng riêng?

Năng lượng tổng của hệ thống E gồm các thành phần:

- Động năng Eđ: do sự chuyển động cuảa toàn bộ hệ thống

- Thế năng Et: do sự thay đổi vị trí của toàn bộ hệ thống