SAP2000 Ile Yapı Sistemlerinin Çözümü

İMO İSTANBUL ŞUBESİ EĞİTİM SEMİNERLERİ NOTLARI (Başlangiç Düzeyi) KASIM 2005
SAP2000
ile
YAPI SİSTEMLERİNİN ÇÖZÜMÜ
İMO İSTANBUL ŞUBESİ EĞİTİM SEMİNERLERİ NOTLARI

BETONARME
Dr. Kutlu Darılmaz 1

kdarilmaz@ins.itu.edu.tr
SAP2000 Grafik arayüzü

• Hesap modelinin hazırlandığı (preprocessor)
• Çözümün yapıldığı
• Sonuçların görüntülendiği (postprocessor)
ortamadır.
SAP2000 de kullanılan kavramlar:

Düğüm noktaları: Sistemin dış ortam ile birleştiği veya elemanların birbirleriyle birleştiği noktalardır.
SAP2000’de düğüm noktalarına JOINT adı verilmektedir.
SAP2000’de düğüm noktaları adları/numaraları ve koordinatları ile tanımlıdır.
1 X=0 Y=-2.5 Z=3
J10 X=-1.2 Y=-2.8 Z=7.2
Çubuk Eleman: Gerçek sistemde iki boyutu üçüncü boyutunun yanında küçük olan, elemanın ekseni
ve normal kesitiyle tanımlı olan elemana çubuk eleman adı verilir.
SAP2000’de bu tür elemanlar FRAME olarak adlandırılmaktadır.
SAP2000’de çubuk elemanlar adları/numaraları, başlangıç bitiş noktalarını gösteren düğüm noktaları ve
kesit özellikleriyle tanımlıdır.
24 J=4,9 SEC=D40x40
K104 J=14,33 SEC=KIRIS1
Bina türü sistemlerde kolon, kiriş, bazı durumlarda perde, dişli ve kaset döşemelerin dişleri, sürekli
temel, ızgara temel elemanları çubuk (FRAME) eleman kullanılarak modellenebilir.

Kabuk eleman: Yüzeysel taşıyıcı elemanları modellemek için kullanılan elemandır. SAP2000’de bu tür
elemanlar SHELL olarak adlandırılmaktadır. Özel durumları modellemek için PLATE ve MEMBRANE
adı altında iki farklı türü vardır.
SAP2000’de SHELL elemanlar adları/numaraları, düğüm noktaları ve kesit gibi özellikleriyle tanımlıdır.
24 J=4,9,3,7 SEC=PERDE
D3 J=14,33,15 SEC=DOSEME
gibi.
1 J=1,2,4,3 SEC=S1
2 J=5,3,2 SEC=S1
SHELL eleman dörtgen veya üçgen şeklinde olabilmektedir.
Shell: Genel durumda yüzeysel sistemleri modellemek için kullanılır (Kabuk, döşeme, radye temel vb.)
Plate:Yalnızca düzlemine dik yüklü yüzeysel taşıyıcıları modellemek için kullanılır.

• Döşemeler
• Radye temel
Membrane: Düzlemi içinde yüklü yüzeysel taşıyıcı elemanları modellemek için kullanılır.
EKSENLER
Genel Eksenler (GLOBAL COORDINATES): Tüm yapı sisteminin bulunduğu ortamı tanımlayan
eksenlerdir. (Kartezyen koordinatlar X,Y,Z)
Yerel Eksenler (LOCAL COORDINATES): Elemanın genel eksenlere göre yerleşimini belirleyen ve
elemana ait olan koordinatlardır. Adlandırması (1,2,3) şeklindedir.
Kırmızı: 1
Beyaz: 2
Mavi: 3
SAP2000'de Çubuk Eleman Yerel Eksenleri:
2 j
1
2 1
3
i
Z
Y 3
X
1 ekseni çubuğun eksenini tanımlar ve i ucundan j ucuna doğrudur.

Varsayılan (Default) olarak eleman düşey değilse (örneğin kirişler gibi yatay elemanlarda) 2 ekseni 1-Z
düzlemindedir.
Eleman düşeyse (örneğin kolonlar gibi düşey taşıyıcı elemanlarda) 2 ekseni pozitif X yönündedir.

2 1
α
Y X
Angle (α): 2 ekseninin 1 ekseni etrafında saatin tersi yönünde döndüğü açı (birimi derece).
Çubuk Elemanlarda İç Kuvvetlerin Pozitif Yönleri:

2
1 1
P i j
P V2 i j
V2
2 3
1 1
M33 M33 V3 i j
V3
i j
3 2
1 1
M22 M22 Ti j
T
i j
Shell Eleman İç Kuvvetleri:

Shell eleman kullanılarak bulunan çözümlerde elde edilen iç kuvvetler birim uzunluğa etkiyen iç
kuvvetlerdir. Momentler için pozitif yönler (kesitin altında çekme oluşturan) eleman yerel eksenlerine
göre aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.



SAP2000 de hem genel hem yerel eksen takımları sağ el
kuralına uymaktadır. İki eksenin yerleşimi bilindiğinde
diğer eksenin belirlenmesi bu kurala göre yapılmaktadır.
SAP2000 de hesap modeli oluşturulurken aşağıdaki adımlar izlenebilir

1. SAP2000 çalıştırılır.
2. Çalışılacak temel birimler seçilir.
3. New Model From Template seçeneği ile taslak geometri oluşturulur.
4. Kullanılacak malzeme türleri oluşturulur.
• Define→Materials
5. Kullanılacak kesit özellikleri tanımlanır.
• Define→Frame Sections
• Define→Area Sections
6. Hesap modelinde gerekli düzenlemeler yapılır.
7. Yüklemeler tanımlanır.
• Define→Load Cases
8. Çözümleme için kullanılcak yüklemeler tanımlanır
• Define→Analysis Cases
9. Elemanlara yükler atanır.
• Assign→Frame/Cable/Tendon Loads
• Assign→Area Loads
10. Yüklemeler kullanılarak yük birleşimleri tanımlanır.
• Define→Combinations
11. Çözümleme yapılır.
12. Boyutlandırma yapılır.

PERDELERİN MODELLENMESİ:
kiriş kiriş
rijit eleman
perde perde
EI,GJ büyük
perde kesiti
Hesap modeli oluşturulurken perde çubuk eleman ile modellenmekte, perdeye rijit (EI ve GJ değerleri
büyük olan) sanal rijit çubuklar eklenmektedir. Bu sanal elemanların rijitlikleri diğer elemanların
rijitliklerinin 10~100 katı seçilebilir. Bu oran çok büyük değerler alırsa denklem takımı kararlılığında
hatalar ortaya çıkabilmektedir.
Not: SAP2000 ile oluşturulan sistem modelinde bu tür sanal elemanlar kullanıldığında bu elemanların
kullanacağı malzemenin birim hacim ağırlığı ve birim hacim kütlesi değerleri “0” olarak tanımlanmalıdır.
Sonlu Eleman
Modeli
hkat
EI,GJ büyük
Çubuk eleman
z x Modeli
y

Sonlu Eleman
Modeli
h kat
Perdeler çubuk elemanlarla modellenebildikleri gibi sonlu elemanlarla da modellenebilmektedir. Bu

durumda bazı güçlüklerle karşılaşılır
• Sonlu elemanlar yönteminin yaklaşık sayısal bir yöntem olmasından dolayı perde, çözüm
açısından uygun sonuç üretebilecek sayıda parçaya bölünmelidir (sonlu eleman ağı).
Kullanıcı problem için uygun sonlu eleman ağını oluşturabilecek bilgiye sahip olmalıdır.
• Sonuçlar, sonlu elemanlara bölünmüş perde elemanın her bir parçası için elde
edileceğinden perde eleman için tek bir değer haline getirmek amacıyla ek işlemler
yapılmalıdır. (SAP2000’de group ve section cut özellikleri kullanılarak bu adım kolaylıkla
yapılabilmektedir)
Perdelerin sonlu elemanlar ile modellenmesi

Avantajları Dezavantajları
• Farklı geometrik şekillerdeki perdeler • Elde edilecek çözümün duyarlılığı sonlu eleman
modellenebilir (U,C vb.) ağına bağlıdır.
• Perde içinde boşluk olması gibi durumlar • İç kuvvetler doğrudan belirlenememektedir.
kolaylıkla hesaplarda gözönüne alınabilir
• Bilinmeyen sayısı oluşturulan sonlu eleman
ağının sıklığına göre hızlı bir biçimde artmakta
dolayısıyla çözüm süresi uzamaktadır.
Farklı parçaların birleştiği bölgede

oluşturulan sonlu eleman ağının sürekliliği
Düşeyde 6 parça
sağlaması gerekmektedir.
Düşeyde 4 parça
Birleşen elemanların düğüm noktalarının

ortak olması sağlanmalıdır.
SAP2000 v.8 ’de Assign-Area-Generate
Edge Constraint seçeneği kullanılarak
farklı sonlu eleman ağlarının birlikte
çalışması sağlanabilmektedir.
Not: SAP2000V.7.x’de böyle bir özellik
Uygun olmayan
bulunmamaktadır.
Sonlu Eleman
Modeli

RİJİT BÖLGELERİN TANIMLANMASI
L
L net
Açıklama: Kirişlerin, kolonların veya perdelerin içinde kalan bölümleri rijitliği yüksek bölgelerdir. Bu
bölgelerin rijit olmasının etkisi hesaplamalarda gözönüne alınmalıdır. Bu tür modelleme SAP2000’de
“end offset” seçeneği kullanılarak yapılabilmektedir.
SAP2000 v.7.x SAP2000 v.8.x

Assign-Frame-End Offsets… Assign-Frame/Cable-End (Length)
Offsets…

ELASTİK ZEMİNE OTURAN TEMEL SİSTEMLERİN MODELLENMESİ
Elastik Zemine oturan tekil temellerin modellenmesi (v7.x, v.8.x)
Ly Rθ
Rv
Lx
Çökmeye karşı elastik mesnet

Rv = Ko ⋅ A = Ko ⋅ Lx ⋅ Ly
Dönmeye karşı elastik mesnet

L y ⋅ L3x L x ⋅ L3y
R θy = K o ⋅ I TY = K o ⋅ R θx = K o ⋅ I TX = K o ⋅
12 12
Perdelerin altına yapılan temeller diğer temel sistemine bağlanmamışsa bu etki daha da belirgindir.
Sistemin modellenmesinde dönmeye karşı elastik mesnet tanımlanmalıdır.( Rθ ile hesap yapılmalıdır.)
Yüksek yapılarda bu etki daha fazla önem kazanmaktadır. (M/N oranı yapının kat adedi arttıkça daha
hızlı büyüyecektir.)
Elastik mesnet tanımlanacak yerde elastik mesnet doğrultusundaki yerdeğiştirme veya dönmeler
serbest bırakılmalıdır.
Elastik Zemine oturan sürekli temellerin modellenmesi (v7.x, v.8.x)

• Temel kirişi uygun sayıda parçaya bölünür (0.5m gibi aralıklarla)
• Her bir düğüm noktasına düşey doğrultuda yaylar yerleştirilir Assign → Joint → Springs... (V
6.x/7.x, V8.x)
• Yayların yük aldığı bölgeleri kullanarak yay katsayılarını belirlenir.
• Temel kirişi doğrultusundaki serbestliklerden bir tanesinin tutulması gerekmektedir.
SAP2000 v.8.x de line spring özelliği kullanılabilir.

Assign → Frame/Cable → Line Springs... (V 8.x)

k1
A1
k1
Açıklama:
Yatak katsayıları ile ilgili etki alanlarının çarpımı yay katsayılarını vermektedir.
k1=Ko.A1
Hesaplama işlemi tamamlandıktan sonra elde edilen çökmeler ile yatak katsayılarının çarpımı zeminde
oluşacak gerilmeleri vermektedir. En büyük çökme değeri ile yatak zemin katsayısı değeri çarpılarak
oluşabilecek en büyük gerilme değeri hesaplanabilir. Bu değerin zemin emniyet gerilmesinden küçük
olması gerekmektedir. Aynı zamanda zeminde çekme gerilmesinin ortaya çıkıp çıkmadığı da kontrol
edilmelidir.
σ=δ.Ko
Kontrol (İlgili Yüklemelerde: G+Q σz,em ile kontrol ve G+Q+E 1.50 σz,em ile kontrol)
• σmax=δmax.Ko ≤ σz,em
• σmin=δmin.Ko ≥ 0
Zemin Ko [kN/m3]
Dolgu, organik 5000-10000
Kum 15000-20000
Sert Kil 20000-50000
Kaya 200000-600000
Assign → Area → Area Springs... (V 8.x)
İlgili örnek: Örneklerle SAP2000 kitabı Örnek.12

ÇUBUK ELEMAN KESİTİ TANIMLAMA
• Hazır kesit özellikleri içeren dosyalardan aktarılabilir.

• Şablon kesitlerden uygun olan seçilip, özellikleri düzenlenebilir
• Genel kesit özelliği kullanılarak programdan bağımsız olarak hesaplanan kesit özellikleri programa
aktarılabilir.
Define → Frame Sections... (V 6.x/7.x)
Define → Frame/Cable Sections... (V 8.x)
Çubuk kesit tanımlamaları yerel eksenlere göre yapılmaktadır.

Öneri: Kesit tanımlamaları sırasında malzeme özelliği gerektiğinden malzeme tanımlamaları daha önce
yapılmalıdır.

Dikdötgen kesit (Add Rectangular)

Depth (t3): Yerel 3 eksenine dik doğrultudaki uzunluk
Width (t2): Yerel 2 eksenine dik doğrultudaki uzunluk
Tablalı kesit (Add Tee)

Outside stem (t3) : Yerel 3 eksenine dik doğrultudaki uzunluk, kesit yüksekliği
Outside flange (t2) : Yerel 2 eksenine dik doğrultudaki uzunluk, etkili tabla genişliği
Flange thickness (tf) : Tabla kalınlığı
Stem thickness (tw) : Gövde genişliği

DEĞİŞKEN KESİTLİ ÇUBUK TANIMLAMA
25
40
80
25
80 200 120
400 cm
Şekilde verilen değişken kesitli çubuğun kesitini tanımlamak için öncelikle 25x80 ve 25x40 kesitlerinin
tanımlanmış olması gerekmektedir.


Değişken kesitin gerçek uzunluklarla tanımlanması

Değişken kesitin oransal uzunluklarla tanımlanması
Değişken kesit tanımlamada çubuğu tanımlayan i ve j ucu düğüm noktalarının konumu önemlidir.
Length Type :
• Variable ise değişken parçaların uzunlukları çubuk toplam uzunluğuna oranlanarak
tanımlanır
• Absolute ise değişken parçaların uzunlukları gerçek uzunluklarıyla tanımlanır
Örneğin dikdörtgen bir kesit için
EI33 Variation : Cubic (bh3/12 ; h doğrusal değişirken atalet momenti 3. dereceden (kübik)
değişiyor.)
EI22 Variation : Lineer (bh3/12 ; b doğrusal değişirken atalet momenti doğrusal (lineer) değişiyor.)

ÇUBUK ÜZERİNE ETKİYEN YAYILI YÜKLERİN TANIMLANMASI
SAP2000’de çubuk üzerinde yayılı yükler düzgün yayılı yük veya trapez yayılı yüklerden oluşmaktadır.
Düzgün Yayılı Yük Tanımlanması

Assign → Frame Static Loads... → Point and Uniform (V 6.x/7.x)
Assign → Frame Loads... → Distributed (V 8.x)
bölümünde Uniform kutucuğuna yazılır
(V 6.x/7.x) Sürümünde veri giriş ileti kutusu
Trapez Yükler
Assign → Frame Static Loads... → Trapezoidal (V 6.x/7.x)

Assign → Frame Loads... → Distributed (V 8.x)

(V 6.x/7.x) Sürümünde veri giriş ileti kutusu ve oluşan yük
Gravity yönü –Z yönüdür. Direction bölümünde Gravity seçiliyken yük değerlerini pozitif değer olarak
yazmak ile Direction bölümünden Global Z seçip yük değerlerini negatif değer yazmak aynı işlem
anlamına gelir.
Yük değerlerinin değiştiği noktaların i ucuna (çubuğun başlangıç noktası) olan uzaklığı istenirse çubuk
boyuna oranlanarak (Relative Distance from End-I) tanımlanabilir ya da gerçek uzaklıkları (Absolute
Distance from End-I) yazılabilir.
Bu tür yükleme, çoğunlukla döşemelerden kirişlere yük aktarılırken ortaya çıkan yükleri tanımlamakta
kullanılmaktadır.

Üçgen Yük Tanımlaması
(V 6.x/7.x) Sürümünde veri giriş ileti kutusu ve oluşan yük
Global Z
Global Z Projection
Yük değeri sinθ ile çarpılarak çubuğa etkitilecektir.
Local 2
Gravity ve Gravity Projection, Global Z ve Global Z Projection ile tanımlanan yükün (–) işaretlisi, diğer
bir deyişle ters yönlüsüdür.

EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ
Yapıların depreme dayanıklı olarak boyutlandırılmasında kullanılacak olan ve gözönüne alınan

deprem doğrultusunda binanın tümüne etkiyen Toplam Eşdeğer Deprem Yükü Vt (yapının taban
kesme kuvveti) şu şekilde belirlenir:
Vt=W. A(T1) / Ra
Burada W toplam yapı ağırlığıdır ve Wi kat ağırlıklarının toplamı ile elde edilir.
N
W= ¦W
i=1
i
Kat ağırlıkları her kattaki sabit yüklere hareketli yüklerin yapı tipine göre değişen belirli bir katsayı
(n katsayısı) ile çarpılarak eklenmesi ile elde edilir. Hareketli yükün azaltılma nedeni deprem sırasında
bütün katlarda hareketli yüklerin tamamının bulunması olasılığının düşük olmasıdır.
Wi=Gi+n.Qi
A(T1):Birinci doğal titreşim periyodu T1’e karşı gelen spektral ivme katsayısıdır.
A(T1)=A0. I. S(T1)
A0:Etkin yer ivmesi katsayısı
Deprem Bölgesi A0
1 0.40
2 0.30
3 0.20
4 0.10
I:Bina önem katsayısı

Spektrum Katsayısı: S(T)
Yerel zemin koşullarına ve bina doğal periyodu T’ye (sn) bağlı olarak şu şekilde hesaplanır
S(T)=1+1.5. T/TA (0≤T≤TA)
S(T)=2.50 (TA ≤T≤TB)
. 0.8
S(T)=2.5 (TB/ T) (T>TB)

S(T)
2.5 0.8
2.5(TB /T)
1.0
T T
A B
Spektrum Karakteristik Periyotları (TA,TB)
Yerel Zemin Sınıfı TA (sn) TB (sn)

Z1 0.10 0.30
Z2 0.15 0.40
Z3 0.15 0.60
Z4 0.20 0.90
Ra:Deprem yükü azaltma katsayısı

Ratanımlanan Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R ve doğal titreşim periyodu T’ye bağlı olarak
şu şekilde belirlenir:
T
Ra= 1.5 + (R − 1.5) (0≤T≤TA)
TA
Ra =R (T>TA)
Toplam eşdeğer deprem yükü bina katlarına etkiyen ek tasarım deprem yüklerinin toplamı olarak şu
şekilde belirtilebilir:
N
Vt=∆FN+ ¦F
i =1
i
HN>25m için binanın N. katına (tepesine) etkiyen ek tasarım deprem yükü ∆FN
∆FN=0.005. HN3/4. Vt
Toplam eşdeğer deprem yükünün ∆FN dışında kalan kısmı N. kat dahil olmak üzere bina katlarına şu
şekilde dağıtılır:
Wi ⋅ Hi
Fi=(Vt-∆FN). N
¦W
j =1
j ⋅ Hj

SAP2000 programı kullanılarak Eşdeğer Deprem Yüklemesi Yöntemi ile Çözümde

İzlenebilecek adımlar:
1. Sistem modeli oluşturulması

2. Sistemde gerekli olan malzeme özellikleri tanımlanması
3. Sistemde gerekli olan kesit özelliklerinin tanımlanması
4. Deprem Yüklemesi dışındaki yüklemelerin tanımlanması
N
5. Yapı ve kat ağırlıklarının belirlenmesi W= ¦W
i=1
i
6. Davranışa uygun biçimde kütlelerin tanımlanması ve ilgili doğrultularda yapı periyotlarının

belirlenmesi
7. İlgili doğrultulardaki Vt=W. A(T1) / Ra eşdeğer deprem yüklerinin belirlenmesi
8. İlgili doğrultularda katlara etkiyen yüklerin belirlenmesi
9. Yükleme kombinasyonlarının tanımlanması
10. Çözümün yapılması
11. Kontroller (yerdeğiştirme koşulları, düzensizlikler vb...)
12. Boyutlandırma

MOD BİRLEŞTİRME YÖNTEMİ
Bu yöntemde maksimum iç kuvvetler ve yerdeğiştirmeler, binada yeterli sayıda doğal titreşim

modunun her biri için hesaplanan maksimum katkıların istatistiksel olarak birleştirilmesi ile elde edilir.
Bu yöntem ile bulunan maksimum yer değiştirme, iç kuvvet değerleri her bir mod etkileri dikkate
alınarak ve istatiksel yöntemlerle birleştirilerek bulunur.
İvme Spektrumu
Herhangi bir r’inci titreşim modunda gözönüne alınacak ivme spektrumu ordinatı
Spa(Tr) = A(Tr) g / Ra(Tr)

ile belirlenmektedir.
i nolu periyoda ilişkin A(Ti) Spektral İvme Katsayısı
A(Ti) = Ao I S(Ti)
şeklinde hesaplanmaktadır.
Bu durumda yukarıda verilen ivme spektrumu düzenlenirse i nolu periyoda ilişkin ivme spektrumu
ordinatı
Spa(Ti) = Ao I S(Ti) g / Ra(Ti)

olarak elde edilir.
I : Yapı önem katsayısı (Yapının depremden sonra kullanımına ne kadar gereksinim duyulduğu,
toplu olarak içinde insan bulunma olasılığı gibi değişkenleri içeren göreceli katsayı) Örneğin
Hastane 1.5, okul 1.4, konut 1.0 .
Ao : Etkin yer ivme katsayısı (Yapının bulunduğu/bulunacağı alanın kaçıncı derece deprem
bölgesinde bulunduğuna bağlı katsayı). Deprem bölgesi haritasından veya deprem
yönetmeliğindeki listeden belirlenir.
ETKİN YER İVMESI KATSAYISI (Ao)
Deprem Bölgesi Ao
1 0.40
2 0.30
3 0.20
4 0.10
S(T) : Spektrum Katsayısı (yerel zemin koşullarına ve bina doğal periyodu T’ye bağlı katsayı)
S(T) = 1 + 1.5 T / TA (0 ≤ T ≤ TA)
S(T) = 2.5 (TA < T ≤ TB)
S(T) = 2.5 (TB / T )0.8 (T > TB)
S(T)
2.5 0.8
2.5(TB /T)
1.0
T T
A B
Spektrum Katsayısı

Spektrum Karakteristik Periyotları, TA ve TB Yerel Zemin Sınıfları’na bağlı olarak aşağıdaki tabloda
verilmektedir.
SPEKTRUM KARAKTERİSTİK PERIYOTLARI ( TA , TB)
Yerel Zemin Sınıfı TA (s) TB (s)

Z1 0.10 0.30
Z2 0.15 0.40
Z3 0.15 0.60
Z4 0.20 0.90
Depremde taşıyıcı sistemin kendine özgü doğrusal elastik olmayan davranışını gözönüne almak üzere,
spektral ivme katsayısına göre bulunacak elastik deprem yükleri, Deprem Yükü Azaltma Katsayısı’na
bölünmektedir.
Deprem Yükü Azaltma Katsayısı, Ra(T), çeşitli taşıyıcı sistemler için Taşıyıcı Sistem Davranış
Katsayısı, R’ye ve doğal titreşim periyodu, T’ye bağlı olarak
Ra(T) = 1.5 + (R − 1.5) T / TA (0 ≤ T ≤ TA)

Ra(T) = R (T > TA)
şeklinde belirlenmektedir.
Hesaba Katılacak Yeterli Titreşim Modu Sayısı
Hesaba katılması gereken yeterli titreşim modu sayısı, gözönüne alınan birbirine dik x ve y yatay
deprem doğrultularının her birinde, her bir mod için hesaplanan etkin kütlelerin toplamının, hiçbir
zaman bina toplam kütlesinin %90’ından daha az olmaması kuralına göre belirlenmektedir. Ayrıca
gözönüne alınan deprem doğrultusunda etkin kütlesi, bina toplam kütlesinin %5’inden büyük olan
bütün titreşim modları gözönüne alınmalıdır.
Mod Katkılarının Birleştirilmesi
Binaya etkiyen toplam deprem yükü, kat kesme kuvveti, iç kuvvet bileşenleri, yerdeğiştirme ve göreli
kat ötelemesi gibi büyüklüklerin her biri için ayrı ayrı uygulanmak üzere, her titreşim modu için
hesaplanan ve eşzamanlı olmayan maksimum katkıların istatistiksel olarak birleştirilmesi için
uygulanacak kurallar:
Ts < Tr olmak üzere, gözönüne alınan herhangi iki titreşim moduna ait doğal periyotların daima Ts /
Tr < 0.80 koşulunu sağlaması durumunda, maksimum mod katkılarının birleştirilmesi için Karelerin
Toplamının Kare Kökü Kuralı (SRSS) uygulanabilir.
Yukarıda belirtilen koşulun sağlanamaması durumunda, maksimum mod katkılarının birleştirilmesi için
Tam Karesel Birleştirme (CQC) Kuralı uygulanacaktır. Bu kuralın uygulanmasında kullanılacak çapraz
korelasyon katsayıları’nın hesabında, modal sönüm oranları bütün titreşim modları için %5 olarak
alınmalıdır.
Hesaplanan Büyüklüklere İlişkin Altsınır Değerleri
Gözönüne alınan deprem doğrultusunda, modal katkıların birleştirilmesiyle elde edilen bina toplam
deprem yükü VtB’nin, Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemiyle hesaplanan bina toplam deprem yükü Vt’ye
oranının aşağıda tanımlanan β değerinden küçük olması durumunda (VtB < β Vt), Mod Birleştirme
Yöntemi’ne göre bulunan tüm iç kuvvet ve yerdeğiştirme büyüklükleri, BD değeriyle çarpılarak
büyütülmelidir.
BD = (β Vt / VtB ) BB

A1, B2 veya B3 türü düzensizliklerden en az birinin binada bulunması durumunda β=1.00, bu

düzensizliklerden hiçbirinin bulunmaması durumunda ise β=0.90 alınmalıdır.
BB :Mod Birleştirme Yönteminde mod katkılarının birleştirilmesi ile bulunan herhangi bir büyüklük
BD :BB büyüklüğüne ait büyütülmüş değer
VtB :Mod Birleştirme Yönteminde, gözönüne alınan deprem doğrultusunda modlara ait katkıların
birleştirilmesi ile bulunan bina toplam deprem yükü (taban kesme kuvveti).
DÜZENSİZLİKLER
A1 - Burulma Düzensizliği :
Birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi biri için, herhangi bir katta en büyük göreli kat
ötelemesinin o katta aynı doğrultudaki ortalama göreli ötelemeye oranını ifade eden Burulma
Düzensizliği Katsayısı ηbi ’nin 1.2’den büyük olması durumu.
ηbi = (∆i)max / (∆i)ort > 1.2]
[η
Göreli kat ötelemelerinin hesabı, ± %5 ek dışmerkezlik etkileri de gözönüne alınarak yapılmaktadır.
A1 türü düzensizliğin bulunması durumunda, 1.2 < ηbi ≤ 2.0 olmak koşulu ile bu kata
uygulanan ± %5 ek dışmerkezlik, her iki deprem doğrultusu için aşağıda verilen Di katsayısı ile
çarpılarak büyütülecektir.
Di = (ηbi / 1.2)2
A4 -Taşıyıcı Eleman Eksenlerinin Paralel Olmaması:
A4 türü düzensizliğin bulunduğu binalarda, elemanların asal eksen doğrultularındaki iç kuvvetler
Ba = ± Bax ± 0.30 Bay

Ba = ± 0.30 Bax ± Bay
şeklinde elde edilmektedir.
Yukarıdaki işlemler, a ekseni ve buna dik b ekseni için, x ve y deprem doğrultuları ve yönleri
gözönüne alınarak en elverişsiz sonucu verecek şekilde yapılmalıdır.
A1 - Burulma Düzensizliği :
Birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi biri için, herhangi bir katta en büyük göreli kat
ötelemesinin o katta aynı doğrultudaki ortalama göreli ötelemeye oranını ifade eden Burulma
Düzensizliği Katsayısı ηbi ’nin 1.2’den büyük olması durumu.
ηbi = (∆i)max / (∆i)ort > 1.2]
[η
Göreli kat ötelemelerinin hesabı, ± %5 ek dışmerkezlik etkileri de gözönüne alınarak yapılacaktır.

B2 – Komşu Katlar Arası Rijitlik Düzensizliği (Yumuşak Kat) :

Birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi biri için, herhangi bir i’inci kattaki ortalama göreli kat
ötelemesinin bir üst kattaki ortalama göreli kat ötelemesine oranı olarak tanımlanan Rijitlik
Düzensizliği Katsayısı ηki ’nin 1.5’tan fazla olması durumu
ηki = (∆i)ort / (∆i+1)ort > 1.5]
[η
Göreli kat ötelemelerinin hesabı, ± %5 ek dışmerkezlik etkileri de gözönüne alınarak yapılmalıdır.
B3 - Taşıyıcı Sistemin Düşey Elemanlarının Süreksizliği :

Taşıyıcı sistemin düşey elemanlarının (kolon veya perdelerin) bazı katlarda kaldırılarak kirişlerin veya
guseli kolonların üstüne veya ucuna oturtulması, ya da üst kattaki perdelerin altta kolonlara veya
kirişlere oturtulması durumu.
SAP2000 programı kullanılarak modların süperpozisyonu ile çözümde izlenecek adımlar:

1. Sistem modeli oluşturulur
2. Hesap modelinde, davranışa uygun biçimde kütleler tanımlanır.
3. Menüde Define →Response Spectrum Functions... Add New Function ile S(Ti) /
Ra(Ti) fonksiyonu yeter sayıda nokta gözönüne alınarak tanımlanır

4. Menüde Define →Response Spectrum Cases... mod birleştirmede kullanılacak

yüklemeler tanımlanır Yapı için Ao I g çarpanı hesaplanır (Örnek: 0.4x1.5x9.81=5.886).
Tam Karesel Birleştirme (CQC) seçeneği seçilir ve sönüm (Damping) değeri 0.05 olarak
tanımlanır.

5. Aynı işlem gerekli diğer doğrultular için tekrarlanır.

6. Hesapta gözönüne alınacak mod sayısı belirlenir. Bu işlem menüde Analyze Set
Options Set Dynamic Parameters seçeneği ile yapılmaktadır. Hesaba katılacak yeterli
titreşim modu sayısı, kat döşemelerinin rijit diyafram olarak çalıştığı binalar için (3xkat
adedi) olarak belirlenebilir.


Örnek:
5m 5m
3
S6
S7
3m
6m
3m
S4 S5 P1
2
2m
4m
6m
Y
S1 S2 S3 5m 5m
1
X
A B C
Şematik kat kalıp planı ve kesiti şekilde gösterilen 3 katlı betonarme yapının, düşey yükler ve
yatay deprem yükler etkisinde çözümlemesi yapılacak ve sonuçlar betonarme hesapta
kullanılacak biçimde birleştirilecektir.
Malzeme: BS25/BÇ III
Kolon boyutları:
KAT S1-S3-S4-S6-S7 S2-S5

3 0.25×0.40 0.30×0.40
1-2 0.25×0.50 0.30×0.50
Perde 25x200
Kiriş boyutları: 25/60
Döşeme kalınlığı: 14cm
gkaplama+sıva=1.2kN/m2
q = 3.5kN/m2 (1. ve 2. kat) , 2.0 kN/m2 (3.kat)
T (sn) S(T) Ra(T) S(T)/Ra(T)

0 1.00 1.5 0.67
0.1 1.75 4.75 0.37
0.2 2.50 8 0.31
0.9 2.50 8 0.31
1 2.30 8 0.29
1.1 2.13 8 0.27
1.2 1.99 8 0.25

S(T) R a (T)
2.5 R
1.0 1.5
TA TB T (s) TA T (s)
S(T)
R a (T)
0.67
TA TB T (s)

YARDIMCI BİLGİLER:
Kat ağırlıklarının hesaplanması

Wi=Gi+n.Qi
Kat kütle merkezlerinin belirlenmesi
• Bu merkeze göre Ixg ve Iyg atalet momentlerinin belirlenmesi
Kat kütlelerinin hesaplanması
mi=Wi/g
Kat dönme atalet momentlerinin belirlenmesi
Y
k.m. X
b
k.m.
Planda dikdörtgen kesite sahip katlarda
M:kat toplam kütlesi a,b:kat kenar uzunlukları
Dönme atalet kütlesi =

(
M a2 + b2 )
12
Genel durumda
M :kat toplam kütlesi

Ix,Iy : kat kütle merkezine göre eylemsizlik momentleri
A : kat alanı
M(Ix + I y )
Dönme atalet kütlesi =
A

Beton Sınıfı Ec [N/mm2] fck [N/mm2] fcd [N/mm2] fctk [N/mm2]

(28 Günlük) (γc=1.5 için)
BS14 (C14) 26000 14 9.3 1.3
BS16 (C16) 27000 16 10.7 1.4
BS18 (C18) 27500 18 12.0 1.5
BS20 (C20) 28000 20 13.3 1.6
BS25 (C25) 30000 25 16.7 1.8
BS30 (C30) 32000 30 20.0 1.9
BS35 (C35) 33000 35 23.3 2.1
BS40 (C40) 34000 40 26.7 2.2
BS45 (C45) 36000 45 30.0 2.3
BS50 (C50) 37000 50 33.3 2.5
fck: Karakteristik silindir basınç dayanımı

fcd: Beton tasarım basınç dayanımı (fck/γc)
fctk: Beton karakteristik eksenel çekme dayanımı
Ecj = 3250 fckj + 14000 (Birimler N/mm2)

fctk = 0.35 fck (Birimler N/mm2)
Donatı Çeliği Elastisite Modülü

Es=2x105 N/mm2
Isıl genleşme katsayıları
Beton α =1.0x10-5 1/oC

Çelik α =1.2x10-5 1/oC
Betonarme
Birim hacim ağırlığı :25 kN/m3
Birim hacim kütlesi :25/9.81=2.55 kN-s2/m4
Poisson oranı ν ≅ 1/6-1/5
Betonarme Yapılar
Sönüm oranı ≅ 0.05
Yerçekimi ivmesi g=9.81 m/s2
Birim Dönüşümleri
1 N/mm2 = 1 MPa
1000 kN/m2 = 1 N/mm2
1 kN ≅ 100 kg
1 kN ≅ 0.1 t


SAP2000 Ile Yapı Sistemlerinin Çözümü

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

SAP2000 Ile Yapı Sistemlerinin Çözümü

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

İMO İSTANBUL ŞUBESİ EĞİTİM SEMİNERLERİ NOTLARI (Başlangiç Düzeyi) KASIM 2005

İMO İSTANBUL ŞUBESİ EĞİTİM SEMİNERLERİ NOTLARI

Dr. Kutlu Darılmaz 1

SAP2000 Grafik arayüzü

SAP2000 de kullanılan kavramlar:

Dr. Kutlu Darılmaz 2

Plate:Yalnızca düzlemine dik yüklü yüzeysel taşıyıcıları modellemek için kullanılır.

SAP2000'de Çubuk Eleman Yerel Eksenleri:

1 ekseni çubuğun eksenini tanımlar ve i ucundan j ucuna doğrudur.

Dr. Kutlu Darılmaz 3

Çubuk Elemanlarda İç Kuvvetlerin Pozitif Yönleri:

Shell Eleman İç Kuvvetleri:

Dr. Kutlu Darılmaz 4

SAP2000 de hesap modeli oluşturulurken aşağıdaki adımlar izlenebilir

Dr. Kutlu Darılmaz 5

Dr. Kutlu Darılmaz 6

Perdeler çubuk elemanlarla modellenebildikleri gibi sonlu elemanlarla da modellenebilmektedir. Bu

Perdelerin sonlu elemanlar ile modellenmesi

Farklı parçaların birleştiği bölgede

Birleşen elemanların düğüm noktalarının

Dr. Kutlu Darılmaz 7

RİJİT BÖLGELERİN TANIMLANMASI

SAP2000 v.7.x SAP2000 v.8.x

Dr. Kutlu Darılmaz 8

ELASTİK ZEMİNE OTURAN TEMEL SİSTEMLERİN MODELLENMESİ

Elastik Zemine oturan tekil temellerin modellenmesi (v7.x, v.8.x)

Çökmeye karşı elastik mesnet

Dönmeye karşı elastik mesnet

Elastik Zemine oturan sürekli temellerin modellenmesi (v7.x, v.8.x)

SAP2000 v.8.x de line spring özelliği kullanılabilir.

Dr. Kutlu Darılmaz 9

Assign → Area → Area Springs... (V 8.x)

İlgili örnek: Örneklerle SAP2000 kitabı Örnek.12

Dr. Kutlu Darılmaz 10

ÇUBUK ELEMAN KESİTİ TANIMLAMA

• Hazır kesit özellikleri içeren dosyalardan aktarılabilir.

Çubuk kesit tanımlamaları yerel eksenlere göre yapılmaktadır.

Dr. Kutlu Darılmaz 11

Dikdötgen kesit (Add Rectangular)

Tablalı kesit (Add Tee)

Dr. Kutlu Darılmaz 12

DEĞİŞKEN KESİTLİ ÇUBUK TANIMLAMA

Dr. Kutlu Darılmaz 13

Dr. Kutlu Darılmaz 14

Değişken kesitin gerçek uzunluklarla tanımlanması

Dr. Kutlu Darılmaz 15

Değişken kesitin oransal uzunluklarla tanımlanması

Dr. Kutlu Darılmaz 16

ÇUBUK ÜZERİNE ETKİYEN YAYILI YÜKLERİN TANIMLANMASI

Düzgün Yayılı Yük Tanımlanması

(V 6.x/7.x) Sürümünde veri giriş ileti kutusu

Assign → Frame Static Loads... → Trapezoidal (V 6.x/7.x)

Dr. Kutlu Darılmaz 17

(V 6.x/7.x) Sürümünde veri giriş ileti kutusu ve oluşan yük

Dr. Kutlu Darılmaz 18

Üçgen Yük Tanımlaması

(V 6.x/7.x) Sürümünde veri giriş ileti kutusu ve oluşan yük

Yük değeri sinθ ile çarpılarak çubuğa etkitilecektir.

Dr. Kutlu Darılmaz 19

EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ

Yapıların depreme dayanıklı olarak boyutlandırılmasında kullanılacak olan ve gözönüne alınan

I:Bina önem katsayısı

Dr. Kutlu Darılmaz 20