4TH QUARTER

PROYEKTO
SA
ARALIN PANLIPUNAN IV
 Kabanata 1
Isang tingin sa buong ekonomiya
Aralin 1

Ang payak na paglalarawan sa

Ekonomiya
 Ang paikot na daloy ng halaga/kita ay payak na paglalarawan ng
ugnayan ng sambahayan, bahay kalakal, at pamahalaan sa isang
ekonomiya. Ipinapakita ang mahalagang gawain ng tatlong sektor sa ating
ekonomiya.

Yaring Produkto at
Serbisyo

Sambahaya Pamahalaa Bahay

n n kalakal

Pamumuhunan
Pag-iimpok

Salik ng Produksiyon
Ang ideya ng payak na paglalarawan ng
buong ekonomiya ay nakapaloob sa Tableau
Economique ni Francois Quesnay.
Ipinapalagay na ang makroekonomiya ay nasa
payak na kalagayan. Sa paikot na daloy ng
produkto at serbisyo ay ipinapakita ang
ugnayan ng sambahayan, bahay kalakal, at
pamahalaan sa tulong ng iba’t-ibang
pamilihan.
Ang sambahayan at bahay kalakal ay
nagkakaroon ng ugnayan sa pagganap sa
gawaing pamproduksiyon at distribusyon.
Ang sambahayan ay ang
pinanggagalingan ng mga salik sa
produksiyon at distribusyon.
Ang mga salik sa produksiyon ng
sambahayan naman ang gagamitin
ng bahay kalakal sa paglikha ng
mga yaring produkto na
ikokonsumo naman ng
sambahayan.
Ang sambahayan ay nakakatanggap ng
Php25 milyon bilang kabayaran ng
bahay kalakal sa salik sa produksiyon.
Ginagastos naman ng sambahayan ang
kanilang kinikita sa pagkonsumo at
pagbabayad sa mga yaring produkto sa
bahay kalakal.
Ang kabayaran sa pagkonsumo ng mga
yaring produkto ay tatanggapin ng
bahay kalakal bilang kita.
Magkakaroon ng balanse sa ekonomiya
kung ang kinita ng sambahayan na
Php25 milyon ay gagastusin lahat sa
pagkonsumo ng mga yaring produkto
na nagsisilbing kita ng bahay kalakal.
Ang pag-iimpok ay isa sa mahalagang
gawain ng sambahayan na kailangan
ng ekonomiya. Ito rin ang pagtatabi ng
ilang bahagi ng kita upang gamitin sa
hinaharap.
Ang pagkakaroon ng disekilibriyo ay
bunga ng pag-iimpok ng sambahayan.
Dahil sa pagkakaroon ng disekilibriyo,
kailangang may gawin ang bahay kalakal
upang madagdagan ang salaping
gagamitin sa produksiyon at magkaroon
muli ng ekilibriyo sa ekonomiya.
Ang pamumuhunan ay pagdaragdag ng
kapital sa para sa hinaharap upang
palawakin ang produksiyon.
Ang bahay kalakal na tumatanggap ng
Php20 milyon bilang kita at Php5 milyon
na pamumuhunan ay magkakaroon ng
Php25 milyon upang maisagawa ang
produksiyon.
Sa ganitong sitwasyon ay nagkakaroon ng
ekilibriyo sa ekonomiya.
Ang pamahalaan ay ikatlong sektor na
may tungkulin ginagampan sa ugnayan
ng sambahayan at bahay kalakal sa
ekonomiya.
Ang pump priming ng ekonomiya na
isinasagawa ng pamahalaan upang
pasiglahin at gawin aktibo ang mga
sektor ng ekonomiya.
Ang pamahalaan ay may tungkulin na
maningil ng buwis sa sambahayan at
bahay kalakal upang magkaroon ng
pondo sa pagbibigay serbisyong
Aralin 2

Ang pagkilala sa Gross

National Product
G Mamamayang
G
Lahat ng Pilipino at mga
N mamamayang dayuhan sa loob
D
Pilipino sa isang ng Pilipinas sa
P taon. isang taon. P
PRODUKSIYO
N

Presyo
Final
ng
Goods
Produkto

Ang mga economic indicators na mahalaga sa paglalarawan ng ekonomiya ng bansa.

Ang GNP ay kabuuang halaga ng mga
produkto at sebisyo na nagawa ng
isang bansa sa loob ng isang taon.
Ang market value ng isang produkto at
serbisyo ay ginagamit sa pagsukat ng
GNP.
Ang mga produktong handa ng ikonsumo
sa ang isinasama sa pagkuwenta ng
GNP.
Ito ang tinatawag na final goods, mga
produktong hindi na kailangang
iproseso.
Hindi naman isinasama ang intermediate
Iba’t- ibang uri ng
GNP
1.Potential at Actual GNP
Ang bilang ng mga manggagawa,oras ng
pagtratrabaho, teknolohiya, at
makinarya na ginagamit at ang mga
likas na yaman ang batayan sa
pagtantiya ng kabuuang produksiyon
ng isang ekonomiya. Ito ang tinutukoy
ng Potential GNP.
Ang Potential GNP ay kabuuang
produksiyon ng bansa na tinatantiya
ayon sa kakayahan at kapasidad ng
Pagkatapos ng isang taon ay sinusukat ang
kabuuang produksiyon na nagawa ng
bansa matapos gamitin ang iba’t- ibang
salik na tinatawag na Actual GNP.
Upang malaman kung episyente ang
paggamit ng salik ay ibinabawas ang
Actual GNP sa Potential GNP.
Ang resulta ay tinatawag na GNP Gap.
Positive Gap kapag mas malaki ang
Potential GNP kaysa Actual GNP, ibig
sabihin hindi masyadong napakinabangan
ang mga salik na magbibigay ng full
production sa bansa.
2. Nominal at Real GNP
Ang market value ng produkto at
serbisyo sa pamilihan ang batayan sa
pagkuwenta ng GNP. Sa ganitong
paraan ay ipinapakitaang kaibahan ng
Nominal at Real GNP.
Ang Real GNP na tinatawag din na GNP
at constant prices ay tumutukoy sa
halaga ng kabuuang produksiyon ng
bansa na ang batayan ay presyo ng
base year.
Ang Nominal GNP o kilala bilang GNP at
current prices ay ang kabuuang
produksiyon ng bansa sa
 Ang presyo ng base year ay itinatakda
ng National Economic Development
Authority (NEDA) ayon sa taon na
mainam ang takbo ng ekonomiya.
Ang GNP base year ay laging 100.
Sa pag-alam ng paglago ng Nominal at
Real GNP ay gagamitin ang
pormulang:
GNP ng kasulukuyang taon-GNP ng nakalipas na taon
Growth Rate * 10
GNP ng nakalipas na taon 0
Kung ang GNP ay kabuuang
produksiyon na nagawa ng mga
mamamayan sa loob ng isang taon,
ang GDP naman ay tumutukoy sa mga
produkto at serbisyo na ginawa sa loob
ng bansa sa loob ng isang taon.
Ang kaibahan ng GNP sa GDP ay ang
una ay gawa sa lahat ng mamamayang
Pilipino kahit saang dako silang daigdig
naroon, samantalang ang GDP ay
produksiyon lamang sa loob ng bansa,
kahit ang gumagawa ay dayuhan ito ay
isinasama sa pagkukuwenta ng GDP.
Aralin 3

Ang pagkwenta sa Gross

National Product
 FINAL EXPENDITURE
APPROACH

U SD Net Factor Income From

N Abroad
D E
E C G
R O
G
R
N N INDUSTRIAL ORIGIN
APPROACH
O
O
U
M
Y
P
N Gross Domestic
D Product

FACTOR INCOME
APPROACH
CCA National Income IBT

Ang pagkompyut ng GNP ay kinapalooban ng iba’t-ibang indicators na

kailangang alamin.
Iba’t- ibang Paraan ng
Pagkukuwenta ng Gross National
Product
A. Industrial Origin Approach o Value Added
Approach
Sa pagbuo at paggawa ng mga produkto at
serbisyo ay may inaambag na halaga ang
bawat sektor na pinagbabatayan ng
presyo ng produto.
Kapag pinagsama-sama ang lahat ng
presyo ng mga produkto at serbisyo na
nilikha sa loob ng bansa ay makukuha
ang GDP.
Inaalam muna ang GDP sa pagkuwenta ng
GNP sa bansa.
Matapos malaman ang GDP ay idadagdag
ang Net Factor Income from
B. Factor Income Approach
Ang pagsama-sama ng lahat ng kita
ng mga salik sa produksiyon ay
magbibigay daan sa pag-alam ng
Pambansang Kita o National
Income.
Ang Pambansang kita ay ang
kabuuang kita ng mga
manggagawa, empleyado,
entreprenyur, korporasyon, at
pamahalaan.
Ang pag-alam ng Kita ay kailangan upang
makuwenta ang GNP sa paraang
ito.Kailangang alamin ang sumusunod:
1.Kita ng Entreprenyur at Ari-arian (KEA)
Ito ang kita ng isang entreprenyur bilang
salik sa produksiyon, tulad ng tubo. Dito
rin nabibilang ang dibidendo na
tinatanggap ng mga tao na naglagay ng
puhunan sa pagnenegosyo
2.Kita ng Gobyerno (KG)
Ang mga ibinabayad na buwis, mga interes
sa pagpapautang, at mga kita ng stocks,
ng mga korporasyon at negosyo na pag-
aari ng gobyerno ay itinuturing ng kita ng
gobyerno.
3. Kita ng mga Empleyado at
Manggagawa (KEM)
Ang mga sahod at benepisyo na
tinatanggap ng mga ay kabilang sa kita
ng mga empleyado at manggagawa.
4. Kita ng Korporasyon o Kompanya
(KK)
Ito ang kita na tinanggap ng korporasyon
at kompanya mula sa nilikhang
produkto at serbisyo, pati ang kinita sa
pangangapital ng kompanya.
Kapag pinagsama-sama ang lahat ng
kita ng iba’t- ibang sektor ay makukuha
ang National Income (NI)
Sa pagkuha ng pambansang kita ay
gagamitin ang paraang ito.

NI=KEA + KG + KEM + KK
Upang makuha ang GNP, kailangang
isama ang ibang babayaran sa
paglikha ng produkto tulad ng:
 Capital Consumption Allowance (CCA)
Itinuturing itong pondo na inilaan para sa
depresasyon.
 Indirect Business Taxes (IBT)
Ito ay di-tuwirang buwis na ipinapataw sa
mga produkto at serbisyo na nilikha.
Kaya ang pagkompyut ng GNP ay

NI + CCA + IBT = GNP

C. Final Expenditure Approach
Ang lahat ng mga ginastos sa pagbili ng
pangangailangan ng mga sektor ay
kailangang malaman upang
makuwenta ang GNP. Hinahati ito
batay sa gumagastos.
1. Gastusin ng Personal na Sektor (GP)
-Ito ang mga gastusin ng mga
empleyado at manggagawa at
entreprenyur para sa kanilang mga
pangangailangan.
2. Gastusin ng Gobyerno (GG)
-Ang mga gastusin ng gobyerno sa
3. Gastusin ng Kompanya (GK)
-Ang mga gastusin ng kompanya na may
kinalaman sa pagbili ng mga fixed
capital at pagpapasahod at
pagbabayad ng mga gastusin.
4.Gastusin sa Panlabas na Sektor o Net
Export (X)
-Ito ang mga gastusin sa pagbabayad ng
pag-aangkat ng ng mga produkto sa
ibang bansa o Import (M) at pagluluwas
ng mga produkto o Export (X).
5.Net Factor Income From Abroad
(NFIA)
-Ito ang nagpapakita kung magkano ang
kinita ng mga Pilipino na
naghahanapbuhay sa ibang bansa at
mga dayuhan na nagtratrabaho sa loob
ng bansa.
6.Statistical Discrepancy (SD)
-Kapag di-maiwasan na magkaroon ng
labis o kulang sa pagkukuwenta ng
GNP at di-malaman o di-dapat isama,
ito ay itinuturing na Statistical
Kapag lahat ng gastusin ng bawat sektor
ay pinagsama-sama ay makukuha ang
GNP. Kaya sa paraang ito ay gagamitin
ang pormula na:
GNP=GP+GG+GK+(X–M)+NFIA + SD

Limitasyon sa Pagsukat ng GNP

Hindi sinasama sa pagsukat ng GNP
ang underground economy o mga
negosyo
o produktong nilikha na hindi naitala ng
pamahalaan.
Aralin 4

Ang pamamahagi ng
Pambansang Kita
 Pamamahagi ng Kita ng Bansa
Inuuri sa dalawa

Personal Income Personal Disposable Income

Maraming mamayan ang naghahati sa kakaunting yaman ng bansa,

samantalang ang malaking bahagi ng yaman ng bansa ay pinaghahatian ng
kakaunting tao.
Ang pambansang kita ay ang
kabuuang halaga ng mga
tinatanggap na kita ng mga sektor
ng ekonomiya.
Sa pambansang kita ibinabatay ang
Per Capita Income (PCI) ng mga
mamamayan.
Ang PCI ay ipinapalagay na kita ng
bawat mamamayan kung ang
kabuuang produksiyon o
pamabansang kita ay panatay-
Sa pagtatantiya ng PCI ay mayroong
pormula na ginagamit tulad ng:
GNP per capita = GNP
Populasyon
NI per capita = NI
Populasyon

Ang per capita income ay nagpapakita

kung magkano ang kita na dapat
mayroon ang bawat mamamayan.
Ang kita ay inuuri sa dalawa, ang
Personal Income (PI) at Personal
Disposable Income (PDI).
Ang PI ay total ng lahat ng kita na
tinanggap ng manggagawa at
benepisyo, samantalang ang PDI ay
kita na tinanggap ng manggagawa
matapos bawasin ang direktang buwis.
Ang distribusyon ng kita sa bansa ay
kailangang maipakita upang malaman
kung ilang porsiyento ng kita ang
tinanggap ng maraming bilang ng
populasyon sa isang bansa.
Ang income decile ay paghahati-hati
ng lahat ng kita ng pamilya mula
sa pinakamahirap hanggang sa
pinakamayaman.
Ang grapikong paglalarawan ng
pamamahagi ng kita sa bansa ay
makikita at maihahambing sa
pagbuo ng Lorenz Curve.
Ipinapakita ng kurba ang ugnayan
ng pangkat ng populasyon at
kanilang kitang tinanggap.
Ito ay binubuo ng dalawang aksis, ang
horizontal na kumakatawam sa
porsiyento ng populasyon at ang
vertical na kumakatawan sa porsiyento
ng kitang tinanggap.
Sa pagbuo ng kurba, kailangang kunin
ang kumulatibong porsiyento ng kita at
populasyon.
Mapapansin sa graph ang ang Perfect
Equality Line (PEL) na itinuturing na
pinakamainam na pamamahagi ng kita
sapagkat pantay ang pamamahagi ng
Kabanata 2
Ang Galaw ng Presyo
Aralin 5

Ang Pagbabago ng Presyo

 Ang pag-aalam sa GN
I W
pagbabago ng presyo P
M ay mahalaga upang H
P mailarawan ang takbo D
O R
ng ekonomiya E
L C L E
F
A P E T
L
S S A
I A
Y A I
T
L L
O O
May iba’t-ibang E
N panukat sa pagtaas R
ng presyo
Ang implasyon ay tumutukoy sa patuloy
na pagtaas ng pangkalahatang presyo
sa pamilihan. Ito rin ay isang economic
indicator upang maipakita ang
kalagayan ng ekonomiya.
Sa panahon na may implasyon sa isang
bansa ay kailangan ang pagtutulungan
at pagkakaisa ng pamahalaan, mga
prodyuser, at mga konsyumer.
Ang mga tao ay may malaking bahaging
ginagampanan upang mabawasan,
kundi man, masugpo ang implasyon.
Upang mapadaling suriin ang
pagtaas ng presyo, ang
pamahalaan ay nagtatalaga ng
mga piling produkto, food at
nonfood na palagiang
kinukonsumo ng mga tao na
napakaloob sa basket of goods
o tinatawag din na market
baskets upang mapag-aralan
at masuri ang pagbabago ng
Dito ibinabatay ang tinatawag na
Consumer Price Index. Mula sa
market basket, ang price index ay
nabubuo na kumakatawan sa
kabuuan at average na
pagbabago ng presyo ng lahat ng
bilihin.
Ang price index ay depende sa
dami at uri ng bilihin na gustong
suriin.
Mga Iba pang Uri ng Panukat ng
Pagtaas ng Presyo
1.Wholesale Price Index at Retail Price
Index
Sinusukat nito ang pagbabago ng presyo ng
mga intermediate goods, crude materials,
at yaring produkto sa bilihang wholesale
at retail
2.GNP Deflator o GNP Implicit Price Index
Ginagamit upang alamin ang halaga ng
GNP batay sa nakalipas na taon sa
paggamit ng pormulang:
GNP at constant price= GNP at Current Prices
GNP Deflator
Ang panukat na ito ay ginagamit upang maisama sa
pagkukuwenta ng GNP ang anumang pagbabago
ng presyo.
3. Consumer Price Index
Mas kilala na panukat ng average na pagbabago ng
presyo ng mga bilihin na pangkaraniwang
kinukonsumo ng mga konsyumer.
Ang inflation rate ay ibinabatay sa CPI. Ibig sabihin
para mapanatili niya ang kalidad ng buhay at
mabili ang dati niyang binibili, kailangan ng
dagdag na kita.
Paraan sa Pagsukat ng CPI
1.Pagkompyut ng Tinimbang na
Presyo (TP) (Weighted Price)
Ang pagkuha ng Tinimbang na
Presyo ay sa paraang Presyo x
Timbang.
2.Pag-alam sa Kabuuang
Tinimbang na Presyo (KTP/Total
Weighted Price)
Upang malaman ang KTP
3.Pagkompyut ng CPI
Ang total ng KTP ang gagamitin sa pagkuha
ng CPI sa pamamagitan ng pormulang:
CPI = KTP (kasalukuyang
taon)
KTP (basehang taon)
Ang CPI ay ginagamit na instrumento
upang mabatid ang cost of living sa
isang ekonomiya. Ang cost of living ay
tumutukoy sa halaga na kailangan ng
isang pamilya na may anim na miyembro
upang mabuhay at makakonsumo ng
mga pangunahing bilihin.
Sa pamamagitan ng CPI ay
nasusukat ang inflation at
deflation rate ng bansa. Ito rin ang
ginagamit na panukat sa
kakayahann ng piso na makabili ng
mga produkto at serbiyo o
tinatawag na Purchasing Power of
Peso (PPP).
Kapag ang CPI ay tumataas, ang
kakayahan ng piso na makabili ng
produkto at serbisyo ay
bumababa.
Aralin 6

Ang Pagkompyut ng Inflation

Rate
 Cost-Push
CPI

Inflation PPP

Demand
Structural Pull

Ang inflation ay isang kalagayang pang-ekonomiya ng bunga ng iba’t-

ibang galaw ng tao at sektor ng ekonomiya
Ang pagtaas ng presyo na tinatawag na
implasyon ay nararanasan ng lahat ng
tao sa lipunan, ngunit higit
nararamdaman ng mga mahihirap na
mamamayan.
Upang malaman ang antas ng implasyon
o deplasyon ginagamitan ng pormulang
ito: -1 x100

Inflation/Deflation Rate = CPI present year

CPI previous year
or
X 100

Inflation Rate= CPI present year-CPI previous year

Kung ang pagtaas ay positibo, ito ay
inflation, kapag negatibo, ito ay
deflation o deplasyon.
Ang deplasyon ay pagbaba ng presyo ng
mga bilihin sa pamilihan. Bihira itong
maganap sapagkat ang
pangkahalatang presyo ng mga bilihin
ay laging tumataas.
Ang Purchasing Power of Peso (PPP) ay
naapektuhan din ng pagtaas ng presyo
ng mga bilihin.Ang PPP ay tumutukoy
sa kakayahan ng piso na makabili ng
Ang PPP ay makukompyut sa
paggamit ng pormula 100X 100 o
1
CPI CPI
Mahalagang malaman ang
PPP upang maunawaan ng
mga mamamayan kung
magkano ang halaga ng
piso at kung gaano karami
pa ang kanyang bibilhin na
Mga Klasipikasyon ng
Implasyon
1.Cost-Push
Isa sa pinagbabatayan ng pagtatakda ng
presyo ng mga bilihin ay ang gastos
sa produksiyon. Ang pagtaas ng mga
gastusin ng produksiyon ang sanhi ng
pagtaas ng presyo ng mga bilihin.
Ang pagbabayad ng sahod sa
manggagawa, pagtaas ng presyo ng
mga hilaw na materyales at makinarya
ay ilang mga dahilan sa pagtaas ng
presyo.
2. Demand Pull
Ang demand pull inflation ay nagaganap
kung mas mataas ang demand ng mga
produkto at serbisyo kaysa sa supply na
nasa pamilihan.
Kapag pinagsama-sama ang lahat ng
demand ng mga sektor, mabubuo sa
aggregate demand sa ekonomiya.
Ang demand pull inflation ay nagpapakita
ng kalagayan na mas mataas ang
aggregate demand kaysa aggregate
supply, na tumutukoy sa kabuuang dami
ng produkto na handang i-supply ng mga
3. Structural Inflation
Ang ilang mga patakaran ng pamahalaan
sa pagsasaayos ng ekonomiya ay
nagdudulot ng implasyon.
Ang kawalan ng kakayahan ng ilang
sektor na maiayon ang anumang
pagbabago sa lebel at dami ng
kabuuang demand sa kabuuang supply,
ang tunggalian ng mga Filipino wage
earners at Filipino profit earners sa kita
ng bansa at kompetisyon sa pagitanng
pribado at publikong sektor ay nagiging
Aralin 7

Epekto at Solusyon sa
Implasyon
Ang patuloy na pagtaas ng presyo ay nararanasan ng lahat ng bansa at
nararamdaman ng lahat ng tao

I Pamahalaan Pagpapatupad
M ng polisya
P
L
Mamamayan/Konsyumer Pagtitipid at
A
pagtangkilik sa
S sariling
Y produkto
O Pataasin ang
N Negosyante/Prodyuser
produksiyon at
di-magtataas ng
presyo
 Mga sanhi ng Implasyon
Ang pagtaas ng presyo ay hindi lamang
kasalanan ng pamahalaan, bagkus
lahat tayo bilang mamamayan ay may
kasalanan sa patuloy na pagtaas ng
presyo .
 Mga Epekto ng Implasyon
Ang implasyon ay masasabi na may
kabutihan at di-kabutihang naidudulot
sa ekonomiya.
 Mabuting Epekto
Ang pagkakaroon ng mataas na presyo
ng mga produkto ay nakagaganyak sa
Kahit may implasyon, may mga tao na
nakikinabang sa sitwasyon tulad ng:
 Mga speculators
Bibilhin ng mga negosyante sa mababang
presyo ang produkto at ibebenta ng mas
mahal para tumubo.
 Mga mangungutang
Kapag ang interes ng inutang ay mas
mababa sa kaysa sa antas ng implasyon
sa loob ng isang takdang panahon, ang
mga mangungutang ay higit nakikinabang-
sapagkat nabili ang gustong produkto sa
mababang presyo at magbabayad ng
 Mga Taong Hindi Tiyak ang Kita
May pagkakataon na mas
mabilis magbago ang kanilang
kita tulad ng pagbabago ng
presyo .
Madalas, mas mabilis ang
paglaki ng kanilang kita sa
kaysa sa pagtaas ng antas ng
implasyon , kaya sila ay
nakikinabang sa panahon na
may pagtaas ng presyo ng mga
May mga tao rin nakakaranas ng mga di-
mabuting epekto ng implasyon tulad
ng:
 Mga Nagpapautang
Ang pagtatakda ng interes sa pautang na
mas mababa kaysa sa naging antas ng
implasyon ang dahilan ng pagkalugi ng
mga nagpapautang.
 Mga Nag-Iimpok
Sa panahon ng pagkakaroon ng mas
mataas na implasyon kaysa sa interes
ng salaping idineposito sa bangko ay
Mga Tao na may Tiyak na Kita
Ang pagkakaroon ng tiyak na kita ay di-
mainam sa panahon ng implasyon dahil
bumbaba ang purchasing power ng tao.
Ang mga tumatanggap ng tiyak na kita
buwan-buwan ay di-nagbabago tulad
ng pagbabago ng presyo.
Ang dami ng produkto at sebisyo na
kanilang kinukonsumo ay naapektuhan
sa bawat pagtaas ng presyo kada
buwan.
•Labis na salapi •Middlemen sa
DAHILAN pamilihan
Pagtaas ng
Demand Pagdaragdag ng
Pagpapatupad halaga ng
ng tight money produkto
policy Pagtatakda ng
BUNGA price control

•Monopoly/Kartel •Mataas na gastos

Kinokontrol ang sa produksiyon
AT
presyo Pagbaba ng
Sugpuin at supply
parusahan Pataasin ang
produksiyon
SOLUSYON
•Export SA
•Import
Orientation Dependent
Kakulungan ng IMPLASYON
Legend: Pagdagsa ng
suplay sa lokal imported products
na pamilihan •Dahilan
Bunga Pagpapatupad
Produksiyon sa ng
lokal na Solusyon
proteksiyonismo
pamilihan
Kabanata 3
Ang Patakarang Pisikal ng
Pamahalaan
Aralin 8

Ang mga Hakbangin ng

Pamahalaan
Ang pamahalaan ay gumaganap ng mahalagang papel upang masiguro
ang pag-unlad ng pamumuhay ng mga tao at ng bansa

Patakarang Katatagan ng Ekonomiya

Pisikal
Pampublikon
Pagkakaloob ng
g Pananalapi
Serbisyong
Panlipunan

Public Paggawa ng
Borrowing Publikong Produkto
Publikong Sektor
Ang publikong sektor ay binubuo ng mga
institusyon tulad ng mga ahensiya,
sangay at kagawaran na nagpapatupad
ng mga gawain ng pamahalaaan.
Ang mga ito ay aktibong nakikilahok sa
mga gawaing pang-ekonomiya upang
matupad ang mga layunin ng
pamahalaan, ang pagkakaloob ng
pampublikong produkto.
Kabilang sa mga pampublikong produkto
ay ang mga paaralan, ospital,
komunikasyon, transportasyon at
serbisyo ng mga pulis at militar at ang
tinatawag na public utilities, tulad ng
Patakarang Pisikal
Ang patakarang pisikal ay nauukol sa
mga hakbangin, pamamaraan,at
pagdedesisyon ng pamahalaan
upangmaisagawa at maipatupad anh
isang gawaing pang-ekonomiya.
Ang pampublikong pananalapi (public
finance) aymay kinalaman sa
pagdedesisyon ng pamahalaan ukol sa
mga gastusin at paglikom ng pondo at
pagpapalaki ng kita ng pamahalaan
upang maipatupad nito ang kanyang
Mga Tungkulin at Gawain ng Pamahalaan
 Katatagan ng Ekonomiya
Dapat sapat ang pondo at kita ng
pamahalaan upang maipagkaloob sa mga
mamamayan ang mga serbisyong
panlipunan na kanilang kailangan.
Kapag may budget deficit ang bansa,
obligado ang pamahalaan na ipagkaloob
ang serbisyo sa mamamayan kaya ito ay
humahantong sa public borrowing.
Ang pangungutang ay ginagawa ng
pamahalaan sa pananaw na magiging
matatag ang ekonomiya kung maayos na
gagastusin ang inutang na pera.
 Pagkakaloob ng mga Serbisyong
Panlipunan
Edukasyon

Kalusugan PAMAHALAAN Kapayapaan

Imprastruktura

Ayon sa Saligang-Batas,ang
pagkakaloob ng mga serbisyong
panlipunan ay isang mahalagang
 Paggawa ng mga Publikong
Produkto
Ang pamahalaan ay gumaganap
bilang konsyumer at
prodyuser,.
Ito ay lumilikha at bumibili ng ng
produkto at serbisyo para sa
kapakanan ng lahat ng
mamamayan, mahirap man o
mayaman.
Aralin 9

Ang Buwis at Budget ng

Pamahalaan
 Pagbebenta ng ari-arian

Kita Kita ng Negosyo

Buwis
ng
Pamahalaan
Pangungutang
 Budget ng Pamahalaan
Ang pag-alam sa kita ng pamahalaan ay
nagbibigay daan sa pagtukoy sa
budget ng pamahalaan.
Ito ay may kinalaman sa salapi na inilaan
para sa gastusin upang isakatuparan
ang mga tungkulin at gawain.
Sa pamamagitan nito malalaman kung
may budget deficit o surplus ang
pamahalaan.
May budget deficit kapag mas malaki
ang nagastos kaysa sa kinita.
Kapag mas malaki ang kinita kaysa sa
Pinanggagalingan ng Kita ng
Pamahalaan
Malaking porsiyento ng kita ng
pamahalaan ay nagmumula sa buwis.
Bukod sa buwis, may kita rin ang
nanggagaling sa kita ng mga negosyo
na pinangangasiwaan ng
pamahalaan,pagbebentang mga ari-
arian ng pamahalaan o Government
owned and Controlled Corporations
(GOCC) sa ilalim ng patakarang
privatization at pangungutang sa mga
institusyong pananalapi sa loob at
Ang Kahalagahan ng Buwis
Ang buwis ay tumutukoy sa kontribusyon
na sinisingil ng pamahalaan sa mga tao
na naghahanapbuhay at sa mga
kompanya.
Hinihikayat ng pamahalaan na
magbayad ng tamang buwis upang
makalikom ng sapat na pondo para
maipatupad ang mga proyektong
pambayan.
Ang pamahalaan ay patuloy na
nagsasagawa ng reporma sa
Aralin 10

Sistema ng Pagbubuwis
Ang mga uri ng buwis na pinanggagalingan ng pondo ng pamahalaan
ay ginagamit na batayan sa pagbubuwis at ginagabayan ng mga
teorya sa pagbubuwis.

P
Uri ng Buwis A
B G
A B
T U
+ = A
Y
N B
G U
Pondo ng Pamahalaan

A W
N I
Teorya ng Buwis S

Ang buwis ay mahalaga sa isang bansa sa pamamagitan ng

pagbabayad ng tamang buwisay nagkakaroon ng sapat na pondo
ang pamahalaan na ginagamit sa pagkakaloob ng mgasebisyong
panlipunan.
Ang buwis na sinisingil ng
pamahalaan ay may iba’t-
ibang uri ayon sa
pagbabayad,layunin, at
paraan.
Ang Bureau of Internal
Revenue (BIR) ang
nangangasiwa sa
 Mga Uri ng Buwis
 Community Tax
Ito ay kilala sa tawag na sedula.
Binabayaran ito ng mga
mamamayan may hanapbuhay
o wala na sa edad na 18
pataas.
 Buwis sa Hanapbuhay
(Professional Tax)
Ang lahat ng propesyonal na
may pinagkikitaan ay
nagbabayad ng buwis na ito.
 Buwis sa Ari-arian
Ang lahat na ari-arian na namana,
binili, at tinanggap bilang regalo o
donasyon ay pinapatawan ng
buwis.
 Excise Tax
Ipinapataw ang buwis na ito sa mga
piling produkto
a. Ad Valorem Tax
Ang buwis ay ibinabatay sa presyo
ng produkto.
b. Specific Tax
Ang buwis na ito ay inaayon sa volume ng
produktong ginagawa at ipinagbibili.
 Tariff o Import Duty
Ang buwis na ipinapataw sa mga binibiling
imported na produkto.
 Buwis sa Kita
Ito ay itinuturing na direktang buwis kung
saan ang pagbabayad ay tuwirang
ginagawa ng nagbabayad.
 Sales Tax
Pangkalahatang buwis na ipinapataw sa
biniling produkto at serbisyo tulad ng
Value Added Tax.
 Kuwenta ng Buwis sa Kita
BIR Form 1700
Tax Table
Not over Php 10000 5%
Over Php 10000but not over PhP70000 PhP500+10% of the excess over Php10000
Over Php30000but not over PhP140000 PhP2500+15% of the excess over Php30000
Over Php70000 but not over PhP140000 PhP8500+20% of the excess over
Php70,000
Over PhP140000 but not over PhP250000 PhP22500+25% of the excess over
Php140000
Over PhP500000 PhP50000+30% of the excess over Php
500000

Personal Exemptions
Single at May-asawa,Biyuda-P50000
Additional Exemption-P25000 ngunit
hindi hihigit sa apat ang anak na maya
edad na 21 taon pababa.
b. Specific Tax
Ang buwis na ito ay inaayon sa volume ng
produktong ginagawa at ipinagbibili.
 Tariff o Import Duty
Ang buwis na ipinapataw sa mga binibiling
imported na produkto.
 Buwis sa Kita
Ito ay itinuturing na direktang buwis kung
saan ang pagbabayad ay tuwirang
ginagawa ng nagbabayad.
 Sales Tax
Pangkalahatang buwis na ipinapataw sa
biniling produkto at serbisyo tulad ng
Value Added Tax.
Value Added Tax
Ito ang buwisnaipinapataw
sa halaga ng produkto
atserbisyo na
kinukonsumo ng mga tao.
PercentageTax
Ang buwisna ipinapataw sa
tao o negosyo na nagbibili
o bumibili ng produkto,
ari-arian, at serbisyo.
Mga Teorya sa Pagbubuwis
Ito ang mga prinsipyo na sinusunod sa
paniningil ng buwis.
 Benefit Theory
Ang teoryang ito ng pagbubuwis ay
naayon sa dalawang ideya.
Una, ang mga taong higit nakikinabang
sa mga serbisyo o proyekto na
ipinagkakaloob ng pamahalaan.
Pangalawa,ang mga taong hindi
nakikinabang sa mga proyekto at
serbisyo na ginawa ng pamahalaan.
 Equal Distribution Theory
Ang teoryang ito ay may kinalaman
sa pantay na pamamahagi sa
babayarang buwis ng mga tao.
 Ability to Pay Principle
Isinasaad na ang mga taoay dapat
buwisan na naayon sa kakayahan
nitong magbayad, kahit ano ang
nakukuhang pakinabang at
natatanggap nilang benepisyo.
 Batayan sa Pagbubuwis
Magbibigay ng sapat na kita

Dapat ay Batayan ng Madaling kolektahin

nakasulat ng Pagbubuwis
maliwanag

Dapat ay patas
Aralin 11

Mga Reporma sa Pagbubuwis

 RVAT

12%

EVAT
10%
VAT

Ang reporma sa pagbubuwis ay mahalaga sa bayan kung hindi

magpapahirap sa mamamayan
 Value Added Tax
Sa pamamagitan ng Executive Order (EO)
blg. 273 ni dating Pangulong Corazon
Aquino. Sinasabing ito ang buwis para sa
negosyo.
 Pagkompyut ng VAT
Ang VAT ay ipinapataw sa mga negosyo
na kumikita ng minimum na Php2000
araw-araw o Php500000 bawat taon.
Ikinikwenta sa pamamagitan ng pagbawas
ng 10% ng mga ginastos o Input VAT sa
10% ng kabuuang kita o Output VAT sa
loob ng isang taon.
VAT=Input Vat-Output Vat
 Expanded Value Added Tax
Sa pamamgitan ng Batas
Republika blg.7716 noong
panahonni dating Pangulong
Fidel V.Ramos ay ipinatupad
ang Expanded Value Added
Tax.Ito ang pagpapalawak ng
VAT.Maraming produkto at
serbisyo na hindi naisali noong
1988 ay masasakupan ng
 Reformed Value Added Tax(RVAT)
Ang RVAT ay ipinatupad noong
Nobyembre 2007 sa pamamagitan
ng Batas Republika 9337 sa ilalim
ng administrasyon ng Pangulong
Gloria Arroyo.
Ang lahat ng sakop ng VAT at EVAT
ay papatawan ng 12% na buwis
mula sa dating 10% kasama ang
elektrisidad at petrolyo.
Iba pang Pinagkukunan ng Pondo ng
Pamahalaan
 Mga Kaloob at tulong
Ito ay kita mula sa tulong at kaloob ng
mga dayuhan sa ating bansa at tulong
na ibinibigayng ilang ahensiya ng
pamahalaan.

Kita sa ibinentang Kapital ng

Pamahalaan
Ang privatization na programa ng
pamahalaanna ukol sa pagbebenta ng
mga korporasyon, ari-arian,at ilang
Di-Karaniwang Kita
Ito ay mulasa kinita na pautang ng
pamahalaan sa mga prodyuser.
Kita mula sa mga Korporasyong
Pag-aari at kontrolado ng
Pamhalaan (GOCCs)
Ito ay kita mula sa mga interes ng
mga naimpok, kita sa mga
treasury bills,kita sa mga upa,at
kita sa mga negosyo ng
pamahalaan.
 Kabanata 4
Mga Patakaran at Institusyon ng
Pananalapi
Aralin 12

Sektor ng Pananalapi
I P
N A Pandaigdigang
S N Bangko Bangko
T A
I N
T A
Espesyal
U L
S A
Y P
O I
N DI-
G BANGKO Lokal

Ang patakaran sa pananalapi ay mahalaga at kailangang ipatupad ng

pamahalaan upang umunlad ang ekonomiya sa tulong ng mga institusyon
ng pananalapi.
Ang sektor ng pananalapi ay may
kinalaman sa pagpapatupad ng
monetary policy at pagbibigay
suporta sa mga institusyong ng
pananalapi ng bansa.
Ang pagmamanipula at
pamamahalang supply ng salapi
sa ekonomiya ay tinatawag na
patakaran sa pananalapi o
monetary policy. Layunin nito na
kontrolin ang implasyon.
Ang mga institusyong pananalapi ang
inaasahanng pamahalaan na
namamahala sa paglikha,pag-supply, at
pagsasalin-salin ng salapi sa ating
ekonomiya.
Ito ay maaring bangko o di-bangko na
inuuri ayon sa tungkulin at layunin nito
Ang bangko ay isang institusyon na
tumatanggap at lumilikom ng mga
salapi na iniimpok ng mga tao at
negosyante. Ito ang nagsisilbing
tagapamagitan sa mga nag-iimpok at
namumuhunan at mga prodyuser.
Mga Uri ng Bangko
 Komersyal na Bangko (Commercial
Bank)
Ito ang pinakamalaki at pinakamalawak
na uri ng bangko sa bansa. Ito ang
bangko na nakikipag-ugnayan sa mga
nag-iimpok,nga prodyuser,at kapitalista.
 Rural na Bangko (Rural Bank)
Ito ang pinakamaliit na uri ng bangko.Ito
ay naglalayon na tulungan at
suportahan ang mga magsasaka at
mangingisda upang magkaroon ng
 Bangko ng Pagtitipid
(Savings/Thrift Bank)
Ang bangkong ito ang pinakamarami
sa mga uri ng bangko.Hinihikayat
ang mga tao na mag-impok at
magtipid ng ilang bahagi ng
kanilang kita.
 Trust Companies
Inaasikaso ng bangkong ito ang
mga pondo at ari-arian ng
simbahan at mga charitable
Espesyal na Bangko
 Development Bank of the Philippines
Ang pangunahing bangko na itinatag
upang makatulong sa pamahalaan sa
pagpapaunlad ng ekonomiya.
 Land Bank of the Philippines
Naglalayon na itaguyod ang reporma sa
lupa.Tinutulungan din nito ang mga
prodyuser at entreprenyur na
magkaroon ng sapat na puhunan sa
pamamagitan ng pagpapautang ng
mga deposito ng mga tao at kompanya.
Pandaigdigang Bangko
Itinatag upang matulungan sa pinansiyal
na pangangailangan ang mga
papaunlad na bansa.
 Asian Development Bank
Ang mga kasaping bansa nito ay mula sa
rehiyon ng Asia at Far East, kasama
ang South Pacific. Layunin na
tulungang magkaroon ng pang-
ekonomiko at panlipunan na pag-unlad
sa pamamagitan ng pagpapautang ng
pondo at tulong teknikal.
 International Monetary Fund (IMF)
Ang pangunahing layunin nito ay
magkaloob ng pautang sa mga
bansang kasapi nito,lalo na ang
mahihirap at umuunlad na bansa.
 World Bank (WB)
Ito ay naglalayon na tulungan na
makabangon muli ang bansang
napinsala ng WWII.Pinauutang ng WB
ang mga kasaping bansa na nagnanais
palawakin at palaguin ang
pamumuhunan sa bansa.
Institusyong Di-Bangko
Itinatag upang magkaloob ng serbisyo sa
kanyang mga kasapi
Government Service Insurance System
(GSIS)
Itinatag ito upang maasikaso ang
kapakanan ng mga empleyado ng
pamahalaan
Social Security System (SSS)
Layunin na tulungang maiangat ang
panlipunang kalagayan at
mapangalagaan ang kapakanan ng
 Pag-Ibig Fund
Itinatag upang matulungan ang mga
kasapi na magkaroon ng sariling
bahay.
 National Home Mortgage Finance
Corporation (NHMFC)
Naglalayon na linangin at
magkaloob ng tulong sa mga
pahulugang bahay at lupa para sa
mga nangangailangan at
nagnanais na magkaroon ng
 Bahay Sanglaan
Ito ang mga takbuhan ng mga tao
na nangangailangan ng cash na
salapi. Tumatanggap ng bagay na
maaring isangla o gawing kolateral
ng mga tao upang makautang.
 Insurance
Ito ay may kinalaman sa
pamamahala sa mga panganib sa
buhay ng tao,ari-arian at negosyo.
Aralin 13

Ang mga Gawain at Kahalagahan

ng Bangko Sentral ng Pilipinas
Naitatag ng
Batas
Republika
Blg.7653
May
kapital Pinamumunua Kumokontro
na n ng Monetary l sa Supply
Php50 Board ng Salapi
Bilyon

Bangko ng
mga Bangko

Nagpapautan
Safekeep
Chief Banker g sa mga
er
Bangko
Ang Batas Republika Blg.7653, na
kilala sa tawag na New Central
Bank Act ns pinagtibay ni dating
Pangulong Ramos noong Hunyo
14,1993 ang nagbigay daan sa
pagkakatatag ng Central Money
Authority na tinawag na Bangko
Sentral ng Pilipinas.
Ginagampanan ng BSP ang mga
layunin at gawain ng dating Central
Bank.
May pitong kasapi ang monetary
board ng BSP:
Gobernor ng Bangko Sentral ng
Pilipinas
I Miyembro ng Gabinete
5 Miyembro mula sa Pribadong
Sektor
Ang gobernor ang siyang chairman
ng monetary board.
Ang BSP ay may lubos na
kapangyarihan na maayos ang
Mga Paraan upang Kontrolin ang Supply
ng Salapi
 Open Market Operation
Ang BSP ay nagbibili ng mga bonds ng
pamahalaan upang kontrolin ang
salaping nasa sirkulasayon.
 Rediscount Rate
Ang BSP ay nagpapautang sa mga
bangko na may problemang pinansiyal.
 Moral Suassion
Ang pagkontrol ng dami ng salapi ay
ipinapatupad sa pamamagitan ng tight
money policy.
 Reserve Requirement
Ang mga bangko ay obligado na
magdeposito sa BSP ng ilang
porsiyento ng perang idinepositos
sa kanila.Ang pagtatakda ng
reserve requirement ay isang
paraan ng pagkontrol ng supply ng
salapi.
 Fiat Money Authority
Ito ang kapangyarihan ng Bangko
Sentral na mag-imprenta ng salapi
Mga Gawain ng BSP
 Pamamahala sa mga Bangko
Iniiwasan ng BSP na magkaroon ng bank
run,kaya ito ay nagpapautang sa mga
bangko.Ang bank run ay ang sabay-
sabay na pagbawi sa impok ng tao
dahil nawalan sila ng tiwala sa bangko.
Ang pagme-merger ng mga bangko ay
alam ng BSP. Ang merger ay ang
pagsama-sama ng mga kapital at ari-
arian ng dalawang bangko para sa
kanilang kabutihan.
 Chief Banker at Pinansiyal na
Tagapayo ng Pamahalaan
Ipinapaalam sa pamahalaan ang
kalagayan ng pananalapi sa loob at
labas ng bansa,mga utang ng bansa, at
nalilikom na dayuhang
salapi.Nagbibigay din ito ng payo kung
paano makalikom ng sapat na pondo
para sa mga gastusin.
 Nag-iisyu at Nag-iimprenta ng Salapi
Ang lahat ng salapi na ginagamit sa
ekonomiya ay iniimprenta at
ginagarantiyahan ng BSP.
 Tagapamahala sa Reserbang
Dayuhang Salapi;Ginto, at ang
Pagbabayad sa Utang Panlabas at
Panloob
Isinasaayos ng BSP ang paggastos at
paglabas ng dolyar.Itinatakda ng BSP
ang foreign exchange rate o halaga ng
palitan ng piso.
 Bangko ng mga Bangko
Ang BSP ay nakikipag-ugnayan lamang
sa mga bangko.Ang salaping iniimpok
ng mga tao ay hindi tinatanggap ng
Bangko Sentral.
Paggawa ng Salapi
Tanging ang BSP lamang ang
may pahintulot at
kapangyarihan na mag-
imprenta bg salaping gagamitin
sa bansa.
Ang BSP ang tanging sa
nagmomoneda ng salapi.Ito ay
para maiwasan ang
panggagaya at pamemeke ng
Aralin 14

Ang Bahaging Ginagampanan

ng Salapi sa Ekonomiya
•Kasaysayan
ng Salapi
•Iba’t-ibang
Salapi sa
Bansa
•Anyo ng
Salapi
•Pamantayan
ng Salapi •Katangian ng
Salapi
•Tungkulin ng
Salapi
EKONOMIYA

Ang salapi ay isang mahalagang bagay na kailangang kilalanin at

pahalagahan. Ang lahat ng transaksiyon sa ekonomiya ay
nangangailangan ng salapi. Ang salapi ay kailangan sa isang bansa.
Ang salapi o midyum ng
palitan na tinatanggap ng
tao.
Ang mga produkto at serbisyo
ay naiitakda ang presyo
gamit ang salapi. Ito ang
ginagamit ng tao upang
makabili ng produkto at
serbisyo na matutugon sa
Ang ating mga ninuno
ay gumagamit na ng
salapi sa anyo ng
produkto,metal at
alahas sa
pakikipagpalitan bago
pa dumating ang mga
mananakop.
Penniform Gold Barter Ring Spanish Barilla
•Unang Barya sa bansa •Unang Barya na ginawa sa bansa

Quasi Pesos Fuertes

Bimetallism •Unang salaping papel
Mexican Peso

Bagong Lipunan
•Ang nakasulat sa salapi
Mickey Mouse noon panahon ni
•Salapi na ginamit Pangulong Marcos
noong panahon ng Larawan ng mga Bayani
Hapon •Makikita sa ating mga
salapi
Ang Penniform Gold Barter
Ringay natuklasan ni Dr. Gilbert
Perez.Ang El Banco Espanol
Filipino de Isabella II ang
itinuturing na kauna-unahang
bangkong naitatag sa ating
bansa na nag-isyu ng Pesos
Fuertes.
Ang Philippine Coinage Act ang
nagpatupad ng gold exchange
Naranasan ng bansa ang
pinakamataas na implasyon
noong panahon ng Hapon kung
saan nagpalabas ng
napakaraming salapi sa
sirkulasyon,kaya nawalan ng
halaga ang salapi.
Itinuring itong laruang salapi na
tinawag na mickey mouse
money.
Pamantayan sa
Pagmomoneda ng
Salapi
Commodity Standard
Ito ang pamantayan
kung saan gagamitin
ang mga metal sa
Pamantayang Ginto (Gold
Standard)
Ang ating bansa ay nasa
pamantayang gold exchange
standard noong panahon ng
Amerikano kung saan ang
salapi ay katumbas ng ginto.
Ang dollar exchange standard ay
ipinagamit din kung saan ang
ating salapi ay may katumbas
Pamantayang Pilak (Silver
Standard)
Ang bansa ay sumusunod
sapamantayang ito ay
gumagamit ng pilak bilang
halaga ng salapi tulad sa silver
bullion standard.
Ayon kay Sir Thomas
Gresham,ang mabuting
salapiaynaalis sa sirkulasyon at
Noncommodity
Standard
Minsan nararanasan ng
pamahalaan ang
negative
seignorage.Ang
seignorage ay gastos
sa paggawa ng salapi.
Pamantayang Papel (Paper
Standard)
Ang paggamit ng
salaping papel sa
paglikha ng salapi ay
hindi na kailangang
tumbasan ng anumang
metal ang patakaran sa
Anyo ng Salapi
 Commodity Money
Inilalarawan ng mga
mahalagang metal at mais na
ginamit sa produkto.
 Fiat Money
Uri ng salapi na
ginagarantiyahan at pinag-
uutos ng pamahalaan na
tanggapin ng lahat ng
Credit Money
Ang mga instrumento ng
kredit na tinatanggap
bilang kabayaran sa mga
biniling produkto at
serbisyo,at pagbabayad
ng anumang utang ay
kabilang sa anyong ito ng
Tungkulin ng Salapi
 Pamantayan ng Halaga
Nagbibigay daan ang salapi
upang malaman ang tunay na
halaga ng isang presyo o
produkto na batayan sa
pagpapalitan
 Reserba ng Halaga
Maaring itago at ipunin ang
salapi ng mahabang panah.on
 Instrumento ng Palitan
Ito ang nagsisilbing instrumento
ng palitan
 Pamantayan ng Naantalang
Pagbabayad (Deferred
Payment)
Ang credit cards,purchasing
order,at post dated check ay
ilan sa mga ginagamit sa
pagbili ng produkto at serbisyo
 Mga Katangian ng Salapi

Matatag
Magkakapareho
Matibay

Tinatangg Salapi Mahahati

ap ng
lahat

Madaling Mababago ang

makilala Supply

Madaling
Dalhin
Mga tao sa likod nito
 CREDITS
Editor: Harold Anjoben C. Espinile
Encoders:
Amaryllis Caryl Tomol
Christian Men Love Lou Gonzales
Abegail Amor Elajas
Rose Ann Caturla
Special Acknowledgement:
Ms.Vanessa Resullar
Subject Teacher
*Pagtatapos*