EDİTÖR
D
Merhaba,
Evet, koskoca bir yılı daha geride bıraktık.
Günler ne kadar da çabuk geçiyor değil mi? Do-
muz gribi, aşılanma süreçleri, tam gün yasası,
aile hekimliği uygulamaları, kapalı yerlerde si-
gara yasağı ve daha nicelerini geçtiğimiz yıl
tüm ülke tartıştı, herkes bir yorum yaptı. İyisi
kötüsü, doğrusu yanlışı ile değişmeyen ve
maalesef kabul etmek zorunda olduğumuz tek
gerçek ise koca bir yılın daha avuçlarımızdan
akıp gittiği oldu. Dünyamız gibi bizler de bir
yıl daha yaşlandık. Peki bir yıl öncesine göre
neredeyiz, gerekenleri yaptık mı, yoksa yeri-
mizde mi saydık hatta bir adım daha geri mi
gittik? Herkese göre bu soruların cevabı farklı
olabilir ama bence ne olursa olsun sağlığımız
yerinde ise ve geçen yılda sağlığımızla ilgili
bir sorun yaşamadıysak sevinmeliyiz hem de
çok sevinmeliyiz. Arı kovanına bu kadar ço-
mak sokulmasına rağmen hala arılar sıhhatte
ise ve uçmaya, bal yapmaya devam ediyor-
larsa, 2011’e umutla girdik demektir. Hepinize
sağlığınızı düşünmeyi unutturmayacak bir yıl
diliyorum.
Bültenimizin bu sayısının konuk yazarı
benim Pediatrik Endokrinoloji eğitimimde çok
önemli rolü olan, çok sevgili hocam Sayın
Prof.Dr.Gönül Öçal. Ankara Üniversitesi Tıp
Fakültesi Çocuk Sağ.ve Hast.A.B.D, Pe-
diatrik Endokrinoloji Bilim Dalı başkanı olan
Dr.Öçal sizlerle Tip 1 Diyabet ve hipoglisemi
konusunu paylaşacak. İnsülin kullanan her
diyabetik hastanın neredeyse korkulu rüyası
olan hipogliseminin tanınması ve yapılması
gereken acil müdahaleler konusunda sizlerin
bilgilerini tazelemeyi ve unutulanları
hatırlatmayı amaçlayan bu derlemeyi
zevkle okuyacağınızdan eminim. Değerli
hocama katkılarından dolayı bir kez daha
teşekkür ediyor ve saygılarımı sunuyorum.
Gelecek sayımızda görüşmek üzere..
Hoşçakalın.
Doç. Dr. Ergun Çetinkaya
Özel Ankara Endomer Pediatrik Endokrinoloji Merkezi
4. Cadde No: 15/B Yıldız, Çankaya / ANKARA Tel: 0.312 441 66 00 • Fax: 0.312 441 65 00
iyabet tanısı alan her hasta daha hastalığın
şokunu üzerinden atamadan bir sürü
yeni bilgi bombardımanına maruz kalır ki
bu onu yeterince bunaltmak için yeterlidir. Eğer
komplikasyonsuz bir hayat yaşamak istiyorsa
en önemli hedefi kan şekerini normal sınırlar içinde
tutabilmeyi başarmak olmalıdır. Bunu çoğu
hasta bilir ama zor olan günlük yaşam diyabet
birlikteliğinin kan şekeri regülasyonunda getirdiği
zorluklardır. Bilimsel çalışmaların yoğunlaşması
ile yeni çıkan insülin tipleri kan şekeri kontrol-
unda çok faydalı olsalar da son yılların en önemli
yeniliği insülin pompasıdır. Pompa sayesinde
eskiden kullanılan insülinin etki tarzı, süresi ve
cinsine göre yaşamını ayarlamak zorunda kalan
diyabetliler artık normal yaşam tarzlarına göre in-
sülin yapar hale gelmişler ve bu da doğal olarak
yaşam şekillerinde çarpıcı düzelmeler getirmiştir.
İnsülin Pompası nasıl çalışır?
İnsülin pompaları cilt altına yerleştirilip 3 günde
bir değiştirilen bir katater ile 24 saat sürekli olarak
hızlı veya kısa etkili insülin salgısı yapan cihazlardır.
İnsülin pompası insülini vücuda 2 yolla vermekte-
dir: Vücuda devamlı olarak iletilen bir bazal doz ve
yemeklerden önce ya da yüksek kan şekerleri sevi-
yelerini düzenlemek için verilen bolus dozu.
Tek tip insülin kullanıldığı için, insülinin iletim pro-
filine bakılarak verilen dozun etkilerini tanımlamak
kolaylaşmaktadır. Ayrıca insülin pompası şırınga
ya da kalemle mümkün olmayan miktarlardaki in-
sülinin enjekte edilebilmesini de sağlamaktadır.
Düzeltme faktörü, insülin-karbonhidrat oranları ve
bazal dozlar bir endokrinoloji uzmanı tarafından
belirlenmektedir. Şu anda, kullanıcının kan şekerine
göre otomatik insülin iletimi sağlayabilen bir cihaz
mevcut değildir. Ancak, kapalı kanal sistemi içeriği
üzerinde çalışmalar devam etmektedir. İnsülin
pompası kullanımı, yoğun insülin tedavisi için, çok-
lu insülin tedavisi alanlara göre daha kolay ve etkili
olması nedeni ile artmaktadır. Sağlık sigortalarında
ve halkın ekonomik alım gücündeki değişiklikler
nedeni ile ülkeler arasında pompa kullanıcı sayıları
arasında farklılıklar görülmektedir.
Tüm hastalar insülin pompası için uygun adaylar
olmazken, bunun tanı koyacak uzman doktor ya
da sağlık sigortaları ile ilgili problemler yüzünden
sınırlandırılması da doğru değildir.
İnsülin Pompası Ne Yapar?
İnsülin pompaları, pompanın nasıl kullanılacağı
ile ilgili sorumluluk üstlenilmesi ve iğne tedavisine
göre çok daha sık kan şekeri ölçülmesinin taahhüt
edilmesi şartıyla, pediatrik kullanım için son derece
ideal bir yöntemdir. İnsülin pompası kullanan birey-
ler, pompayı kullanmayı bilen ve iğne tedavisine
göre diyabetli hasta bakımının gereklerini hastaya
aktarabilecek bir
hekimin kontrolü
altında olmalıdır.
Hastanın kendi hesap-
lamasının daha doğru olduğu konusunun
sağlık profesyonelleri arasında tartışılmasıyla
beraber, pek çok insülin pompası, yemek ya da
düzeltme bolusunu hesaplayabilmektedir. Ancak
pompa, bolus dozunu hesapladıktan sonra,
hastaya doz üzerinde değişiklik yapma fırsatını da
tanımaktadır.
Dünya genelinde yaklaşık 450.000 insan diyabeti
pompası kullanmaktadır. Pompa kullanıcıları kalem
ya da enjeksiyon tedavisi kullanıcılarına göre daha
iyi kontrol sağlayabilmekte ve HbA1c değerlerinde
gelişme görülmektedir. İnsülin pompası, yeme
alışkanlıkları, egzersiz, stres, hastalık durumlarına
göre insülin kontrolünde kolaylık sağladığı için,
kişilerin yaşam seçimlerinde esneklik ve özgürlük
tanımaktadır. Kalem tedavisinde insüline göre gıda
alınırken, pompa tedavisinde yenilene göre insülin
yapılmaktadır. Bir insülin pompası kullanma sadece
tıbbi açıdan değil psikolojik açıdan da son derece
faydalı olabilmektedir. Dikkatle ölçülmüş yemek
ve Karbonhidrat sayımı sonucu kan şekerlerinin
daha iyi olmasını sağlar. Pompa kullanıcısının
hayatının odağı, yapılan insülinden ziyade yemenin
üzerinde olmakta ve daha normal bir şekilde ak-
tivitelere katılıma olanak sağlamaktadır. Bazı
doktorlar küçük çocukların insülin pompası
kullanmasını uygun bulmazken pek çok araştırma
sonucuna göre bir kişi ne kadar küçükken in-
sülin pompası kullanmaya başlarsa psikolojik
ve tıbbi yararları o kadar büyük olmaktadır.
Bazıları tarafından bir takım risklerinin tartışılıyor
olmasına rağmen insülin pompasının tıbbi yararları
kanıtlanmıştır. Hasta pompa kullanımı için yeterli
bilgi ve beceri donanımına sahip olduğunda daha
iyi HbA1c düzeylerine ulaşmakta, daha az hipog-
lisemi episodları ile yüzleşmekte, hospitalizasyon
ve diyabet komplikasyonları ile karşılaşma oranları
düşmektedir.
www.ankaraendomer.com
 KONUK YAZAR
Tip 1 Diyabet ve Hipoglisemi
Hipoglisemi Tip1 ve Tip2 diyabette yoğun insülin tedavisini ve kan şekerinin normale yakın
tutulabilmesini engelleyen en önemli nedendir. Beynin sürekli fizyolojik dozlarda glukoza gerek-
sinimi vardır. Özellikle küçük yaşlarda yineleyen hipoglisemi atakları nörolojik gelişimi olumsuz et-
kileyebilmekte, giderek hipoglisemiyi fark edememe riskine yol açmaktadır. Bu nedenle diyabetli
olgularda kan şekeri düzeyi güvensiz sınır olan 70 mg/dl’nin altına inmemelidir, saptanırsa gerekli
önlemler alınmalıdır, 50 mg/dl’nin altına indiğinde klasik tanımla hipoglisemi düşünülmelidir. Diyabet
eğitiminde insülin uygulaması, diyetin düzenlenmesi ve karbonhidrat sayımı kadar hipogliseminin
denetlenmesi ve yönetilmesi de büyük önem göstermektedir.

Diyabetik Bir Hastada Hipoglisemi Nedenleri:

• Öğün atlanması, geçiktirilmesi ya da o öğünde alınması gereken karbonhidratın yetersiz

alınması,
• İnsülin dozunun fazla gelmesi (Bazal ya da Bolus dozlar), Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
• Aşırı aktivitenin insülin doz ayarı ve/ ya da ek karbonhidrat alımı ile dengelenmemesi, Pediatrik Endokrinoloji Bölüm Başkanı
• Kusma, ishal gibi nedenlerle yeterli beslenilememesine karşın insülin dozunun azaltılmaması. Prof. Dr. Gönül ÖÇAL
• İnsülin uygulanmasından hemen sonra sıcak banyo alınması

Egsersiz Hipoglisemi Nedeni Olabilir mi? Evet Erken Uyarıcı Bulgular

Özellikle egsersiz yoğun ve / ya da uzun süreli ise, egsersiz önc- Açlık hissi, ellerde ve tüm vücutta titreme, kendini kötü hissetme,
esinde, egsersiz sırasında ve egsersizden 2-3 saat sonra kan şekeri huzursuzluk, soğuk terleme, göz bebeklerinde büyüme, soluklaşma,
denetimi yapılmamışsa, ek karbonhidrat alımı ve insülin doz ayarı çarpıntı hissi
yapılmamışsa hipoglisemi riski vardır.
Ağır Hipoglisemik Bulgular
Önliyebilirmiyim? Evet Erken ve uyarıcı bulgular dikkate alınmaz ve gereken önlemler
Öncelikle egsersizlerde kan şekeri denetiminde tembellik göster- alınmazsa gelişen nörolojik bulgulardır. Bunlar; Baş ağrısı, ağız kenarı,
memek gerekir. Egsersiz öncesi kan şekerinizi denetleyin 100 mg/dL’ dil ya da parmak uçlarında uyuşma, dalgınlık, uyku hali, konuşmada bo-
nin altında ise ara öğün alın. Öğünden sonraki 2 saat içinde egsersiz zulma, kas güçsüzlüğü, bulanık görme, çift görme, şuur kaybı, istem dışı
yapıyorsanız bolus insülin dozunuzu azaltın. Egsersizden yaklaşık 2 saat hareketler, havale
sonra geç hipoglisemiyi denetlemek için yeniden kan şekerinizi ölçün
Gece hipoglisemi bulguları
Hipogliseminin Bulguları Nelerdir? Terleyerek uyanma, çarpıntı ile uyanma, baş ağrısı ile uyanma, bellek
Hipoglisemik bulgular adrenerjik ve nöroglikopenik olmak üzere ikiye kaybı ile uyanma, gece kabusları, korkulu
ayrılmakta ve adrenerjik bulgular sıklıkla nörolojik bulgulardan önce or- rüyalar, sabah kan şekerinin yüksek ölçülmesi
taya çıkmaktadır. Adrenerjik semptomlar taşikardi, terleme, anksiyete,
titreme, soluklaşma, acıkma hissi ve güçsüzlüktür. Nöroglukopenik bul-
gular ise davranış değişiklikleri, baş ağrısı, irritabilite, görme bozuklukları,
konvulsiyon ve komadır. Yineleyen hafif / orta şiddetteki hipoglisemik
ataklar absans nöbetlerine benzer bir tablo oluşturabilir. Absans ben-
zeri nöbetler çocuğun okul başarısını olumsuz etkileyebildiği gibi, çeşitli
kazalara da yol açabilir. Genellikle kan şekeri< 70mg/dl ise hafif hipo-
glisemidir ve adrenerjik erken bulgular görülebilir, kan şekeri< 50mg/
dl ise adrenerjik bulgular ve bilinçsel fonksiyonlarda azalma dikkati
çeker, kan şekeri< 30mg/dl ise ağır hipoglisemidir, derin hipogliseminin
nörolojik bulguları ortaya çıkar. Bununla beraber ortaya çıkan bulguların
şiddetinde hipoglisemi öncesi kan şekerinin değeri de önemlidir, çok
yüksek değerlerden kan şekerinde ani düşüşler olmuşsa kan şekeri >
70mg/ dl olsa bile bulgular ortaya çıkabilir.

Kan Şekerini Ölç Kan Şekeri< 70 mg/dl ise

                                                                            

   

                  
1 Bardak meyve suyu veya Çikolata ve Pasta kan şekerini
  3-5 kesme
  şeker
           al (15 gr KH) çabuk yükseltmez

    15 dakika
   
sonra     Kan Şekeri yine <70 mg/dl
tekrar kan şekerini ölç  
ise yeniden şeker al

Özel Ankara Endomer Pediatrik Endokrinoloji Merkezi

4. Cadde No: 15/B Yıldız, Çankaya / ANKARA Tel: 0.312 441 66 00 • Fax: 0.312 441 65 00 www.ankaraendomer.com 2
 Hipoglisemide 15’ler Kuralı
Hipoglisemi Bakımından Diyabetli Hastalara Başlıca Öneriler:
• Öğün atlamayın,
• İnsülin dozlarınıza dikkat edin, önerilenden fazlasını yapmayın,
• Kan şekerinizi denetlemeyi ihmal etmeyin, ertelemeyin,
• Hipogliseminin bulgularını iyi öğrenin,
• Bunları hissederseniz mutlaka kan şekerini ölçün,
• Kan şekerin < 70 mg/ dl ise “15’ler “ kuralını uygulayın,
• Egsersiz ve öğün atlamasına bağlı hipoglisemilerde basit karbonhid-
rat yeterli olmayabilir, kompleks karbonhidrat ve proteinden zengin bir
gıda da (peynir ekmek, süt vb) gerekir,
• Acil durumlar için daima GLUKAGON kitiniz hazır olsun,
• Hipoglisemiler sık tekrarlıyorsa diyabet ekibinizle görüşün,
• Günün belli saatlerinde ısrar eden hipoglisemilerde bazal ya da bolus
insülin dozlarının ayarlanması gerekebilir.
Prevenar A5 yatay ilan 1/12/11 11:54 AM Page 1
“Hipoglisemide 15’ ler Kuralı”
• Eğer kan şekeri < 70 mg/ dl ise 15-20 gr karbonhidrat = 3-5 sofra
şekeri ya da 1 bardak şekerli meyve suyu ya da 3 tatlı kaşığı bal verin.
Kan şekerini arttırmayı çikolata, pasta gibi yağlı ve proteinli kaynaklar-
dan sağlamaya çalışmayın. Kan şekeri bu uygulama ile 10-15 dakika
sonra yükselir,
• 15 dakika sonra yeniden kan şekerini ölçün, hala < 70 mg/ dl ise
birkez daha 3-5 sofra şekeri (15 gr karbonhidrat ) verin ya da madde
1’de adı geçen diğer önerileri uygulayın,
• Kan şekeri >70 mg/ dl ancak öğününe 1 saatten fazla süre varsa
ara öğün ( bisküvit, sandviç) verin. Hipoglisemiyi izleyen döneme denk
gelen bolus (çabuk etkili) insülin dozunu %10 azaltarak yapın.
Hipoglisemi hafif bulgularla seyrediyorsa, nörolojik bulgular yoksa
yukarıda sözü edilen önlemler yeterlidir. Nörolojik bulgular varsa, şuur
kapalı ise ağızdan glukoz verilemiyorsa çocuğu biran önce acil tedaviye
alınması gerekir. Bu durumda glukogon enjeksiyonu yapın, ağızdan
şeker vermeye çalışmayın. Glukagon birkaç dakika içinde kan şekerini
yaklaşık 30-100 mg/dl yükseltir. Acil glukogon kitleri1mg etkin madde ve
1ml sulandırıcı içermektedir. Glukogon dozu her 10kg için 0.1-0.2 ml’ dir.
Yaş grublarına göre pratik olarak < 6 yaş için 0.3 ml; 6-18 yaş için 0.5 ml;
> 18 yaş için 1ml kas içi uygulanır. Ancak glukogon glikojen depolarını
boşaltığı için rebound hipoglisemi oluşturabilr bilinç açılır açılmaz basit
şeker ağızdan verilmelidir.
Şuur kaybı ile birlikte olan ağır hipoglisemilerde tıbbi merkezde hastaya
%10-20’ lik glukoz solusyonundan (% 10 ‘luk sol. 5 cc /kg, % 20 ‘lik sol.
2.5 cc /kg) damardan verilirebilir.
Hipoglisemiyi fark etmemek;
Genellikle hipoglisemi yukarda sözü edilen bulgularla kendini gösterirse
de bazı olgularda bulgu olmada da yaşanabilir. Bu duruma hipoglisemiyi
fark edememe denilmektedir. Aşağıdaki faktörler etkin olmaktadır:
• Otonomik nöropatinin gelişmesi,
• Beynin
C M
hipoglisemiye
Y
duyarlılığının azalması,
CM MY CY CMY K
• Kan şekerinin uzun süreli normale yakın değerlerde izlenmesi.
 GÜNCEL
Metformin Hakkında...
Metformin, kandaki glukozu düşüren bir “biguanid’’dir.
İnsülin sekresyonunu uyarmadığı için hipoglisemiye neden olmaz.
Üç şekilde etki eder: 1-Glukoneogenezi ve glukojenolizi inhibe
ederek karaciğerin glukoz üretimini azaltır 2-Kasta insülin
duyarlılığını artırarak periferik glukoz alımını artırır 3-Barsakta glu-
koz emilimini yavaşlatır.
Bunların yanında lipid metabolizması üzerinde olumlu etki
yaparak total kolesterol, trıgliserid ve LDL düzeylerini azaltır.
Ayrıca lipoprotein ve fosfolipidleri değiştirerek VLDL’lerin HDL’lere
dönüşmesini hızlandırır ve lipoproteinlerdeki kollesterolün aterojen
özelliğini azaltır. Günde 2-3 kez yemek sırasında veya yemeğin
bitiminde alınır. Aç alındığında emilimi artmakta ise de gastroin-
testinal intoleransı nedeniyle hasta uyumu açısından yemekle
alımı önerilir. Böbreklerden atıldığından renal fonksiyonların takibi
gerekir. Tip 2 diyabet yanında, özellikle egzersiz ve diyetin, glisemik
dengeyi düzenlemeye tek başına yetmediği durumlarda aşırı kilolu
yetişkinlerde kullanılır. Bulantı, kusma ve diyare gibi gastrointestinal yan etkiler doza bağımlı olarak ve daha
çok tedavinin başlangıç evresinde görülebilir ve genellikle kendiliklerinden kaybolur. Vücutta metforminin
birikimine bağlı olarak gelişen en önemli etki, ‘’laktik asidoz’’dur. Bu durum özellikle böbrek yetersizliği olan
diyabetik kişilerde ortaya çıkmaktadır. Alkol, betablokerler ve MAO inhibitörleri metforminin etkisini potansi-
yelize ederler. Alkol ayrıca laktik asidoz riskini artırır. Kortikosteroidler, diazoksit, furosemid ve tiazid grubu
diğer diüretikler ile oral kontraseptifler antagonist etki gösterir. İyot içeren kontrast maddelerin damar içine
uygulanması böbrek yetmezliğini tetikleyeceği için bu tarz tetkiklerden önce metformin tedavisi kesilmelidir.
Ve girişimden en az 48 saat sonra başlanmalıdır. Aynı şekilde cerrahi işlemlerden 48 saat öncesinde de ilaç kesilmelidir. Gebelerde yada gebelik
planlayan kadınlarda metformin kullanılmaz. Emziren annelerde ilaç kullanımının önemi dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Ve alkolle alınımından
kaçınılmalıdır.

LİTERATÜRDEN SEÇMELER

Normal ST4 ve Baskılanmış TSH Düzeyleri olan,

Klinik Olarak Ötiroid Çocukların
Değerlendirilmesi ve Takibi
Vaidyanathan P., Kaplowitz PB.

Subnormal TSH düzeyleri olarak 0.1-0.4 mIU/L sıkça görülm-

esine ve benign olmasına rağmen,sT4 düzeyi normal iken TSH’ın
< 0.1 mIU/L olması seyrek görülür ve daha endişe vericidir.
Bu çalışmada pediatrik endokrinoloji kliniğine 2005-2007 yılları
arasında başvuran, TSH’ı <0.1 mIU/L, sT4=0.8-2 ng/dl arasında
olan 23 hasta incelendi. Vakalar 4 ayrı grupta değerlendirildi.
Grup 1: 14 vaka (%61) ortalama 3.7 ay içinde ötiroid hale geldi,
Grup 2: 4 vaka (%17) ortalama 2.8 ay sonra hipotiroid oldu,
Grup 3: 2 vakada (%9) aşikar hipertiroidism gelişti,
Grup 4: 3 vakada (%13) 8-14 aylık izlemde TSH baskılanması de-
vam etti, 1 vakada multinoduler guatr nedeniyle tiroidektomi yapıldı.
Vakaların %54.5 unda antiTPO düzeyleri yüksek bulundu.

Sonuç olarak; 23 vakanın 2’sinde aşikar hipertiroidi gelişti.
Vakaların çoğunda TSH supresyonu uzun sürmedi ve kendiliğinden
düzeldi. Özellikle Grup 2 ‘de oto-immün tiroid hastalığına ait markırlar
daha belirgindi. Bu tür vakaları belli bir süre izleyip, sT3,sT4 ve TSH
kontrolleri yapmak ve sadece semptomatik olanlar ile düzelmeyen-
leri tedavi etmek uygun olacaktır.

Özel Ankara Endomer Pediatrik Endokrinoloji Merkezi

4. Cadde No: 15/B Yıldız, Çankaya / ANKARA Tel: 0.312 441 66 00 • Fax: 0.312 441 65 00 www.ankaraendomer.com 4
 DİYETİSYEN GÖZÜYLE
Diyabet; medikal tedavi, tıbbi beslenme tedavisi
ve egzersiz programı gerektiren multidisipliner bir
hastalıktır. Son zamanlarda tıbbi beslenme teda-
visi içerisinde yer alan yöntemlerden birisi de kar-
bonhidrat sayımı yöntemidir. Karbonhidrat sayımı
hastalara öncelikle karbonhidratın ne olduğunu ve
yiyeceklerin içerisindeki karbonhidrat miktarlarını
öğreterek günlük beslenme planının yapılmasını
amaçlayan bir yöntemdir. Bu sayede diyabetik bi-
reylerde düzgün kan şekeri kontrolünün sağlanması
ile yaşam kalitelerinde artma sağlanmaktadır. Kar-
bonhidrat sayımının birçok avantajı bulunmaktadır.
Hastalara besin seçiminde esneklik sağlaması,
yüksek karbonhidrat içeren ve yasak grubu-
na giren besinlerin sınırlı olarak tüketilmesine
olanak sağlaması, öğün planlamasında esneklik
sağlayarak aynı saatte yemek yeme zorunluluğunu
ortadan kaldırması en önemli avantajlarındandır. yağ içeriği yüksek besinlerden olabildiğince uzak
Tüm bu avantajların sonucunda da daha iyi bir glise- durulmalıdır. İnsülin dozu ayarlanırken o öğünün
Beslenme ve Diyet Uzmanı mik kontrol sağlanmış olur. Karbonhidrat sayımının içerdiği karbonhidrat miktarı kadar öğünün kar-
Zeynep BUDAKOĞLU tüm bu olumlu yönlerine rağmen unutulmaması bonhidrat çeşidi, protein, yağ ve posa miktarı
gereken dezavantajları da vardır. Bunlar arasında da dikkate alınmalıdır. Yağ ve protein içeriği yük-
en önemlileri fazla miktarda ve kontrolsüz besin sek bir öğün tüketildiğinde bu besinlerin sindi-
Diyabet’te tüketimine bağlı gelişen kilo alımı ve yeterli, den-
geli beslenme alışkanlıklarından uzaklaşmadır. Bu
rimi geç olacağından kan şekerine etkisinin de
geç olacağı unutulmamalıdır. Günlük alınacak
Karbonhidrat yüzden karbonhidrat sayımı yapan çocuklara ve
yetişkinlere tüm bu avantaj ve dezavantajların dok-
karbonhidrat miktarı öğünlere dengeli bir şekilde
dağıtılmalıdır. Hazır gıdaların karbonhidrat
Sayımı tor veya diyetisyenler tarafından önemle anlatılması
gerekmektedir.
içeriklerini öğrenebilmek için besin etiketi
okuma alışkanlığı kazandırılmalıdır. Diyabette
Yöntemi
Tüm bunlara ilave olarak unutulmamalıdır ki;
karbonhidrat sayımı doğru uygulandığında
hastaların yaşam standartları yükselmekte ve
karbonhidrat sayımı yaparken mutlaka her gün üç diyabetle birlikte yaşamak kolaylaşmaktadır.
ana öğün tüketilmelidir. Basit şeker ve doymuş

SAĞLIK
İnsülin Pompası Tedavisinde Hemşirenin Sorumlulukları
İnsülin pompası doğru kullanıldığında, kan şekerlerinin normale yakın değerlerde tutulmasını sağlayarak,
komplikasyonların görülme sıklığında azalma, bireyin yaşam kalitesinde artış ve sağlıklı bir bireyinkine
yakın esneklikte bir yaşam sunmaktadır. Ancak insülin pompasının başarısı tamamen kullanıcının yeterli
bilgi ve beceriye sahip, sık kan şekeri ölçmeye razı ve iyi bir diyabetik kontrol sağlamaya istekli olmasına
bağlıdır. Sağlık personelinin, sık kan şekeri ölçümü ve iyi diyabetik kontrol sağlamaya istek oluşturmada
rolü olmasına karşın, asıl değişikliği, yeterli ve doğru bilgi ve beceriyi kazandırmada sağlamaktadır.
1. Basamak: Hastanın Eğitimi: Pompa kullanıcı adayının;Temel diya- hızlı etkili insülin kalemi, pil,
bet eğitiminin tam ve kişisel izlemi biliyor olması gerekmektedir. İnsülin glukagon gibi) ile gelmelidir.
Pompası eğitimine başlamadan önce hastanın bu konudaki bilgileri kon- Yatış yapılabilen ya da yapılması
trol edilmeli, herhangi bir eksik, yanlış ya da güncel olmayan bilgisi var- gereken hastalar için ise hasta,
sa, bunlar düzeltilmelidir. Sonraki aşamada karbonhidrat sayımı, pompa bir gün öncesinden hastaneye
kullanımı ve bolus dozu hesabı ve pompa özellikleri ile ilgili sistematik bir alınarak gece 12den itibaren
eğitime tabi tutulmalıdır. Eğitim verilecek hasta ya da grubun özelliklerine gerekli tedavi nöbetçi hemşire
göre eğitim programı, pompa kullanımı ile ilgili yeterli eğitime sahip dok- tarafından başlatılır. Tedaviye
tor, diyabet ve eğitim hemşireleri ve diyetisyenler tarafından oluşturulup başlamadan önce hastadan
uygulanmalıdır. Bu süreçte insülin pompası- diyabet hemşiresi, hastaya aldığı eğitimlere de değinen
ve ekibe uygun olacak programı düzenlemeli ve uygulanmasını takip et- aydınlatılmış onam alınmalıdır.
melidir.
4.Basamak:Uygulama
2.Basamak: Eğitimin Değerlendirilmesi: İnsülin Pompası teda- Sırasında Hemşirenin Rolü:
visinin başarılı olabilmesi için gerekli bilgi ve becerileri kazandırmak Uygulama esnasında; Bazal
amacıyla planlanan ve uygulanan İnsülin Pompası Eğitiminin etkinliğinin salınım, yemek ve düzeltme
değerlendirilmesi için, aday, sınava tabi tutulabilir ya da pilot pompa bolusları, kan şekerleri, hipo ve hiperglisemiler, yapılan müdahaleler,
kullanımı ( SF uygulaması) ile pratik yapılabilir. Pediatrik hasta grubu için hasta bilgileri, tarih ve saati de içeren hemşire gözlem formu üzerinde
bakımı üstlenen ebeveynler de eğitime ve değerlendirmeye tabi tutulmalı, hastanın izlemi ve gerekli müdahaleler yapılmalıdır. Hastanın insülin
yaş grubuna göre çocuk alabileceği sorumluluklar doğrultusunda birey- pompası ile evdeki yaşantısı hakkında bize fikir sağlayabilmesi açısından,
sel olarak ele alınarak eğitimi ve değerlendirmesi yapılmalıdır. tedaviye başlama süresince hastanın formu kullanmayı öğrenerek evde
de aynı forma kayıt tutması sağlanabilir.
3.Basamak: Uygulamanın Planlanması: Hastanenin koşulları,
hastanın sosyal yaşamı ve sorumlulukları da göz önüne alınarak 5. Basamak: Tedavi Süresince Hemşirenin Rolü: Hastanın rutin kon-
ortaklaşa karar verilen bir zamanda hastanın motive bir şekilde pompa trollere devamı, komplikasyon ve lab. sonuçlarının değerlendirilmesi,
için klinikte hazır bulunmasının sağlanması da, insülin pompası takılması evde tutulan kayıtları, eğitimin güncellenmesi ve eğitimi hemşirenin kon-
sürecinde, hemşirenin sorumlulukları arasındadır. Ayaktan hastalar için trol altında tutması gereken hususlardır. Bunun için çalışılan kliniğe uy-
hasta, tedavi sabahı, kliniğe, kahvaltısını atlamış, pompaya geçişte ter- gun bir sistem geliştirilebilir.
cih edilecek olan insülin geçiş yöntemine uygun olarak tedavisini almış,
pompa, aparatları eksiksiz olarak yanında, acil durumlarda kullanılması
gereken, malzemeler ve yedekleri (kesme şeker, yedek pompa aparatı,

Sonuç: Çoklu doz insülin enjeksiyonları ile karşılaştırıldığında, insülin pompası; günlük yaşamda ve ara-ana öğünlerin zamanlamasında esneklik
sağlaması, gece boyunca glisemik kontrolün optimal sınırlarda tutulabilmesi, hipoglisemi riskinin azalması ve yaşam kalitesinde artış nedeniyle
avantajlıdır. İnsülin pompa tedavisinin başlatılması ve sürdürülmesinde, eğitim, uygulamanın planlanması, uygulama ve hastanın takibi aşamalarında
ve pompa ile yaşamda karşılaşılan sorunlarla başetmede hemşire baş rolü oynamakta, ekip ve hasta arasındaki iletişimde rehberlik yapmaktadır.
İnsülin Pompa Tedavisi diyabet tedavisi gibi hayat boyu süren disiplinli bir eğitim süreciyle birlikte yürütülmelidir. Hastaya bakımında, primer görev
alacak bilinç ve bilgi düzeyini kazandırıken, olası sorunlara karşı kontrolü elden bırakmamalıdır.

Özel Ankara Endomer Pediatrik Endokrinoloji Merkezi

4. Cadde No: 15/B Yıldız, Çankaya / ANKARA Tel: 0.312 441 66 00 • Fax: 0.312 441 65 00 www.ankaraendomer.com 5
 DUYGU’LU ANLAR
Son yıllarda, yaşamımızda önemli yer tutan sağlığımız konusunda artık daha dikkatli olmaya
başladık. Şimdilerde bilinçli bir hasta olmak çok sıra dışı bir durum değil. Artık hastalar sağlık konusunda
çok daha bilinçli ve önceden bilgilenmiş olarak hekimlere başvuruyorlar.

Eğer sağlık yardımı alacak kişi çocuk yaş grubunda ise doktor-hasta ilişkisinin boyutu değişmiş
hatta daha karmaşık bir ilişki ortaya çıkmaya başlamıştır. Çocuk hastalarımıza daha fazla özen göstermeyi
unutmamalıyız.

Doğrusunu söylemek gerekirse çocuklara yönelik iyi bir hastane, tıp merkezi, klinik veya
muayenehane olmanın sırrında öncelik doktorundur fakat bununla birlikte alanında uzman hemşireye,
diyetisyene, psikoloğa, idari personele hatta hasta portföyüne uygun dekorasyona da ihtiyaç vardır.
Örneğin yapılan araştırmalar gereğinden
büyük ve yüksek tavanlı muayene odalarının
çocuklar için ürkütücü olduğunu göstermekte-
dir. Yeterli büyüklükte, mümkünse güneş ışığı
alan ya da iyi ışıklandırılmış, çok sıcak ya da
soğuk olmayan, renkli ve ilginç oyuncaklarla
bezenmiş bir odada çocuklar kendilerini çok
daha iyi hissederler. Muayeneye başlamadan
önce mutlaka çocuk ve ebeveynleri ile sohbet
edilmeli, onların orada bulunmalarının sebe-
bini sorgulamadan hal-hatır sorarak bir nebze
de olsa rahatlamalarını sağlamak gereklidir. Hasta çocuk bu sohbete katılmaz veya
katılamayacak kadar ufak da olsa ortamın rahatlığı ve pozitif bir elektrik yaymamız onda
da psikolojik olarak bir rahatlama sağlayacaktır. İyi bir öykü ve fizik muayenenin ardından
yapılması gerekli olan testler hakkında hasta ebeveynlerine detaylı bilgi vermek de çok
önemlidir. Kan tahlilinin nerede yapılacağı, saat kaçta örnek vereceği, aç ya da tok olup
olmamasının önemi mutlaka iyice anlatılmalı ve anlaşıldığından emin olunmalıdır. Kan
alma esnasında hemşirelerin, sürekli hareket halindeki çocuklara enjeksiyon yapmaları
ebeveynleri heyecanlı, sinirli, sabırsız kılmamalı ve hemşirelerin soğukkanlı ve açıklayıcı
olmaları gerekmektedir. Mümkünse işlem bittikten sonra hastaya zarar vermeyecek
türde kek, meyve suyu gibi ufak ödüllendirmeler hasta ve ebeveynlerin nezdinde bir
sonraki sefer için çok pozitif etki bırakacaktır.
GENOTROPIN ILAN A5 1/10/11 11:26 AM Page 1

Unutulmamalıdır ki, iyi bir hekim tıbbi olarak çok iyi olmak demek değildir. C MTıbbi
Y bilgilerimizin
CM MY CY CMY yanı
K sıra karşımızda bizden yardım bekleyen
insanları anlamak, empati kurabilmek ve psikolojik olarak onları anlayabilmek de başarının diğer temel unsurlarıdır.

Özel Ankara Endomer Pediatrik Endokrinoloji Merkezi

4. Cadde No: 15/B Yıldız, Çankaya / ANKARA Tel: 0.312 441 66 00 • Fax: 0.312 441 65 00 www.ankaraendomer.com 6
Composite
 ETKİNLİKLERİMİZ
Özel Ankara ENDOMER Pediatrik Endokrinoloji
Merkezi, 14 Kasım Dünya Diyabetliler Günü
kapsamında her yıl düzenledikleri etkinliklerini bu
yıl Paris’te gerçekleştirdiler. Yaşları 7-17 arasında
değişen 10 diyabetli çocuk ve aileleriyle birlikte
toplam 28 kişilik gezide sağlık ekibi olarak merkezin
sahibi Doç.Dr.Ergun ÇETİNKAYA ile Pediatrik
Endokrinoloji Uzm.Dr.Alev Oğuz KUTLU, diyabet
diyetisyeni Zeynep BUDAKOĞLU ve Hem.Nebahat
Bora GÜNEŞ hazır bulundu. Panoramik şehir turuyla
başlayan gezide ilk gün Eyfel Kulesine çıkıldı. Burada
Eyfel ve Paris hakkında birçok yeni bilgi öğrenen
diyabetliler şehrin tarihi ve mistik dokusuna hayran
kaldılar. Gezilerine Seine Nehri turu ile devam edip
ardından Louvre Müzesine giden diyabetliler ve
aileleri, Notre Dame Katedrali’nde de ayine katılma
fırsatı buldular. Bayramın ilk günü olan 16 Kasım’da
Paris sokaklarında birbirleri ile bayramlaşan grup,
Sacre Coeur Kilisesi’ni gezdikten sonra
Ressamlar tepesinde de oldukça hoş vakit geçirdiler.
13 Kasım’da başlayıp 17 Kasım’da sona eren gezide
bir günlerini de Disneyland’a ayıran diyabetli hastalar
ve aileleri moral depolayıp gönüllerince eğlendiler.
Diyabetin her geçen gün yaygınlaştığı dünyamızda
hastalığı tanımanın ve eğitimin çok önemli olduğunu
vurgulayan Dr.Çetinkaya, bu etkinlikle diyabetli aileleri
bir araya getirerek onların yalnız olmadıklarını
göstermeyi amaçladıklarını söyledi. Çetinkaya
ailelerin deneyimlerini paylaşmaları açısından son
derece yararlı bir gezi olduğunu ve böyle etkinliklerin
daha sık yapılması gerektiğini vurguladı.

BASINDA ENDOMER

Özel Ankara Endomer Pediatrik Endokrinoloji Merkezi

4. Cadde No: 15/B Yıldız, Çankaya / ANKARA Tel: 0.312 441 66 00 • Fax: 0.312 441 65 00 www.ankaraendomer.com 7