Вы находитесь на странице: 1из 6

Хичээл : Органик хими

Сэдэв: Нүүрстөрөгчийн атомын бүтэц семинар – 2

Нэгдлийí онцлог ялгаа Алкан /ýтан/ Алкен /этен/ Алкин /этèí/

Валентын төлөв I II III

Эрлийзжилт SP3 SP2 SP

Конфигураци тетраэдр тригональ дигональ

Өнцөг 109°28 120° 180°

С-С холбооны урт/нм/ 0.154 0.134 0.120

С-Н холбооны урт /нм/ 0.110 0.108 0.106

SP 3 - эрлийзжилт: Холбогдож байгаа атомын гадаад энергийн түвшний буюу валентийн


орбиталиуд тодорхой хэсгээрээ давхцаж ижил
хэлбэр болон энергийн
орбиталь үүсгэхийг
атомын орбиталийн
эрлийзжилт гэдэг.
Эрлийзжилòèéí дүнд
тодорхой геометр
байгуулалттай молекул
үүснэ. Молекул эсвэл жижиг хэсэг дýх холбогдоогүй
хос электроны 5а холбооны тоо 4 байх үед
холбооны электронууд ба холбогдоогүй хос
электронууд хамгийн бага таталцах бөгөөд энэ үед
атомын орбиталиуд sp3 эрлийзжилт
үүсгэнэ.

Үүнтэй холбогдож метаны 4ш С - Н


холбоо тетраэдр хэлбэрийн молекул
үүсгэх ба эрлийз орбиталиудын
хоорондын өнцөг 109.28° болсноор
нүүрстөрөгчийн атом sр 3 -
эрлийзжилтэд орно. Æèøýý íü: ìåòàíû ìîëåêóëûí õóâüä Орбиталиудын төвийг дайрсан шугамын
дагуу электрон үүлний давхцлаар үүссэн холбоог σ (сигма) холбоо гэнэ.

SP 2 эрлийзжилт: Холбогдож байгаа атомын гадаад энергийн түвшний буюу валентын


орбиталиуд тодорхой хэсгээрээ давхцаж ижил хэлбэр болон энергийн орбиталь үүсгэхийг
атомын орбиталийн эрлийзжилт гэдэг. Эрлийзжилжилтийн дүнд тодорхой геометр
байгуулалттай молекул үүснэ.Хэрэв холбоонд оролцож байгаа ба холбогдоогүй хос электроны
тоо гóрав байвал атом хавтгай гурван өнцөгт үүсгэхийг эрмэлзэх бөгеөд уг атомын
орбиталиуд sр 2 - эрлийзжилтэд орно.

Æèøýý íü: этений (этилений) молекулын õóâüä

Этений молекул дахь бүх атомууд нэг хавтгайд 120° өнцөг үүсгэн байрлах ба нүүрстөрөгч нь
sр2 - эрлийзжилтэнд оршино. Этений молекулын хавтгайд оршиж буй холбоог σ холбоо гэнэ.
Харин 2рz орбиталь эрлийзжээгүй бөгөөд молекулын хавтгайд перпендикуляр байрладаг
холбоог үүсгэдэг.

SP – эрлийзжилт: Холбогдож байгаа атомын гадаад энергийн түвшний буюу валентын


орбиталиуд тодорхой хэсгээрээ давхцаж ижил
хэлбэр болон энергийн орбиталь үүсгэхийг
атомын орбиталийн эрлийзжилт гэдэг.
Эрлийзжилтийн дүнд тодорхой геометр
байгуулалттай молекул үүснэ. Хэрэв молекул
болон жижиг хэсэг доторх атомын холбооны ба
холбогдоогүй хос электроны тоо хоёртой тэнцүү
байвал уг атом шугаман молекул үүсгэнэ. Ийм
тохиолдолд холбоо болон холбогдоогүй хос электроны түлхэлцэх хүч хамгийн бага утгатай болж
атомын орбиталиуд sp эрлийзжилт үүсгэнэ. Иймд этиний (ацетилены) молекул дахь бүх атомууд нэг
шулуун дээр байрлаж валентын өнцөг нь 180° болж нүүрстерөгчийн атом sр - эрлийзжилтэд оршино.

Æèøýý íü: ýòèíèé ìîëåêóëûí õóâüä

Үйлийн
баримжааг
эзэмшүүлэх үе шат:

Сурагчдын бие даан гүйцэтгэх даалгаврууд

1. Эрлийзжилт гэж юу вэ?


2. Ýðëèéçæèëòèéí õýäýí òºðºë áàéíà âý?
3. Äàðààõ íýãäë¿¿äèéí ýðëèéçæèëò áà ÿìàð õîëáîî áàéãààã òîäîðõîéëíî óó?
4. Дээрх бодисын бүтцийг çóðàã äèàãðàìì, ìîäåëýýð óãñðàõ ãýõ ìýò ãàðûí äîîðõ ìàòåðèàë
ашиглан õèéнэ үү?
5. ÊWL – àðãààð – ªíººäðèéí ìýäñýí ç¿éëýý íýãòãýí äîîðõ õ¿ñíýãòèéã áºãëºж бичнэ үү?

Ìýäñýí ç¿éë Ìýäýõèéã õ¿ññýí ç¿éë Ìýäýæ àìæààã¿é ç¿éë

¯éëèéí áàðèìæààã õºãæ¿¿ëýõ ¿å øàò: Ýíý øàòíû õèéõ äààëãàâðûí ãîë çîðèëãî íü äààëãàâàð òåñò õèéõ
ìàòåðèàë äýýð òóëãóóðëàí îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêò õýðýãëýæ ñóðàõàä ÷èãëýãäñýí ººðººð õýëáýë
á¿òýýë÷ýýð ìýäëýãýý áàòàòãàõ

1. Îðãàíèê íýãäýë äýõ í¿¿ðñòºðºã÷èéí âàëåíò ÷àíàð


a) I, IV b) IV c) II, III, IV d) II, III
2. Ñ5Í8-èéí áàéæ áîëîõ á¿õ èçîìåðèéã áè÷èæ
a) Îëîí óëñûí íýðøëýýð íýðëý.
b) Íýãäýë òóñ á¿ðèéí ýðëèéçæèëòèéã òîäîðõîéë.
c) Õýäýí ñèãìà áà ïè õîëáîî àãóóëñàíûã òàéëáàðëà.
3. Äàðààõ ìîäåëèéã òàéëáàðëàíà óó?
4. Äàðààõ óðâàëóóäûí á¿ä¿¿â÷èéã áè÷èæ, ýöñèéí áà çàâñðûí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã íýðëý.
a) 2 ìåòèë ïåíòàí + Cl2 ⃗

b) 2 ìåòèë, 4 ýòèë ãåêñåí-1 + KMnO4 + H2O

c) 2 ìåòèë áóòåí-2 + HOH ⃗+


H

CH 3 −CHJ −CH 3 + HJ → A ⃗Cl 2 B⃗


H 2 SO 4 C⃗
AgOH
⃗ +
D⃗
Br 2 E ⃗
KOH G HOH ( Hg ) I
5. 9.1% óñòºðºã÷, 36.4% õ¿÷èëòºðºã÷, 54.4% í¿¿ðñòºðºã÷ººñ òîãòñîí áîäèñûí óñòºðºã÷òýé
õàðüöóóëñàí íÿãò íü 44 áîë áîäèñûí ìîëåêóë òîìü¸îã áîäîæ îë.

Вам также может понравиться