Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ
1
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
ΦΥΣΙΚΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΗΣ Ε.Ε.Φ.
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ:
ΚΑΡΑΒΟΛΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ
ΜΕΛΗ:
ΒΑΒΑΣΗΣ ΜΑΚΗΣ
ΓΚΙΚΑΣ ΜΑΝΟΣ
ΚΟΚΚΩΝΑΚΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ
ΚΟΥΝΤΟΥΡΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ
ΠΑΥΛΙΚΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
ΤΣΕΦΑΛΑΣ ΚΩΣΤΑΣ
ΨΑΛΙΔΑΣ ΑΡΓΥΡΗΣ
2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Σελίδα
Α΄ Λυκείου
Αναλυτικό Πρόγραμμα Φυσικής Α΄ Λυκείου …………………………………………………………………… 11
Β΄ Λυκείου
Αναλυτικό Πρόγραμμα Φυσικής Β΄ Λυκείου ………………………………………………………………………. 37
3
Κεφάλαιο Πρώτο – Πεδία
4
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ
5
ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ
ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ
Εισαγωγή
Με τη σημερινή ανάπτυξη του πολιτισμού και της κοινωνίας της πληροφορίας ένα πολύ
σημαντικό προσόν ζωής για τους νέους αποτελεί η ικανότητα να αναλύουν δεδομένα και
στοιχεία που τους δίνονται είτε άμεσα είτε έμμεσα και να καταλήγουν σε συμπεράσματα,
να είναι σε θέση να δέχονται ή να απορρίπτουν υποθέσεις και ισχυρισμούς, καθώς και να
διακρίνουν την ορθότητα μιας τοποθέτησης και να λαμβάνουν τις σωστές αποφάσεις.
Η επιστήμη γενικά και η επιστήμη της φυσικής ειδικότερα, διαδραματίζει έναν ιδιαίτερο
ρόλο στη διαμόρφωση και στην ανάπτυξη τέτοιων ικανοτήτων από τους νέους. Η
συνεισφορά της πρέπει να ξεκινά στα μαθητικά χρόνια του γυμνασίου, να κορυφώνεται στο
λύκειο και να εξειδικεύεται στα φοιτητικά πανεπιστημιακά χρόνια. Στην προσπάθεια
επίτευξης του σκοπού αυτού κυρίαρχος είναι ο ρόλος του Αναλυτικού Προγράμματος
Διδασκαλίας της Φυσικής στα σχολεία που καθορίζεται από την πολιτική και εκπαιδευτική
κοινότητα.
Ένα από τα κυρίαρχα ερωτήματα που απασχολεί την εκπαιδευτική κοινότητα και αφορά το
Λύκειο είναι αν σήμερα προσφέρει πραγματική , αξιόπιστη και αξιόλογη γνώση . Μήπως
τελικά έχει γίνει ένας χώρος στον οποίο οι μαθητές απλά περιφέρονται περιμένοντας το
τελευταίο χτύπημα του κουδουνιού , για να ξοδέψουν άλλες τόσες ώρες στο φροντιστήριο
με την ελπίδα να κατανοήσουν, εκεί πλέον, όχι μόνο την ύλη που διδάχτηκαν , αλλά και το
λόγο για τον οποίο διδάχτηκαν την συγκεκριμένη ύλη… Η αντίληψη του σχολείου σαν τόπος
μόρφωσης έχει υποχωρήσει.
Θα πρέπει λοιπόν και μέσα από το μάθημα της Φυσικής να φροντίσουμε να αλλάξουμε την
εικόνα του Λυκείου κάνοντας το προσιτό, χρήσιμο αλλά και ενδιαφέρον στο μαθητή. Θα
πρέπει να ενσωματώσουμε στην ύλη της Φυσικής του Λυκείου τις απαραίτητες γνώσεις και
δεξιότητες που θα πρέπει να έχει ο πολίτης του 21ου αιώνα. Ταυτόχρονα θα πρέπει να
“σπάσουμε” όσο μπορούμε τη σύνδεση Α και Β Λυκείου με τις εισαγωγικές εξετάσεις στην
Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Θα πρέπει λοιπόν να δώσουμε τα κατάλληλα ερεθίσματα ώστε ο
μαθητής από μόνος του να « βιώσει » την σπουδαιότητα της επιστήμης της Φυσικής αλλά
και την χρησιμότητα της.
6
Σκοπός της Διδασκαλίας της Φυσικής στο Λύκειο
Η διδασκαλία της Φυσικής στο Ενιαίο Λύκειο έχει σκοπό να καταστήσει τους μαθητές
ικανούς να εκτιμούν το φυσικό κόσμο και να συμβάλλουν στη λήψη αποφάσεων σχετικών
με τις μεταβολές, που η ανθρώπινη δραστηριότητα επιφέρει σε αυτόν, χρησιμοποιώντας
την επιστημονική γνώση, αναγνωρίζοντας ερωτήματα και εξάγοντας συμπεράσματα, που
βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα.
Ο όρος φυσικός κόσμος είναι ένας γενικευμένος όρος, που περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία
του βιοτικού και αβιοτικού περιβάλλοντος, καθώς και τις σχέσεις που αναπτύσσονται
μεταξύ τους. Η ερμηνεία του φυσικού κόσμου αποτελεί αυτοτελή στόχο της διδασκαλίας
της Φυσικής στο Ενιαίο Λύκειο και ταυτόχρονα απαραίτητη προϋπόθεση για τη λήψη
αποφάσεων σε πρακτικά θέματα της καθημερινότητας με ατομικές, κοινωνικές, πολιτικές,
οικονομικές, ατομικές ή και παγκόσμιες διαστάσεις.
Αξίζει να τονισθεί ότι σοβαρή Φυσική δεν σημαίνει ακατανόητη Φυσική. Το αντικείμενο της
είναι η μελέτη όλων των φαινομένων από τα απλά καθημερινά, όπως ο ρόλος της τριβής
στο περπάτημα, μέχρι εξωτικά όπως η συμπεριφορά των μαύρων οπών. Υπάρχουν πολλοί
τρόποι να προσεγγισθεί το μάθημα της Φυσικής. Ο πιο απλός, πιο εύκολος και πιο
συνηθισμένος είναι να επικεντρωθούμε σε μια τυπολατρεία, σε μια άκρατη
μαθηματικοποίηση πνίγοντας κυριολεκτικά την ομορφιά του μαθήματος αλλά και το
ενδιαφέρον των μαθητών. Αυτή η αντιμετώπιση υποβαθμίζει τη Φυσική σε απλή εφαρμογή
των μαθηματικών και πρακτικά εξαφανίζει τη δυνατότητα απόκτησης από τους μαθητές
κριτικής σκέψης. Το πιο δύσκολο πράγμα είναι να κατανοήσει ο μαθητής και όχι να μάθει
κάποιες τεχνοτροπίες τις οποίες θα θυμάται για κάποιες βδομάδες μέχρι τις εξετάσεις
και μετά θα τις ξεχάσει.
Η επιστημονική γνώση δεν περιορίζεται στη γνώση δεδομένων και ορισμών, αλλά
εμπεριέχει την κατανόηση βασικών επιστημονικών εννοιών και επιστημονικών ερμηνειών,
καθώς επίσης και των ορίων της επιστημονικής γνώσης και της φύσης της επιστήμης ως
ανθρώπινης δραστηριότητας, ώστε οι μαθητές να προσεγγίζουν κριτικά και αναστοχαστικά
τα πορίσματά της, με σκοπό την αποτελεσματική αξιοποίησή τους.
Ειδικότερα θα πρέπει:
Να καλλιεργηθεί η περιέργεια για τα φυσικά φαινόμενα και η εμπιστοσύνη στις
πειραματικές μεθόδους που τα εξερευνούν.
Να αναπτυχθεί η ικανότητα, να διατυπώνονται ουσιαστικές ερωτήσεις, οι οποίες θα
7
διαχωρίζουν το κεντρικό από το τετριμμένο και ανούσιο κατά την παρατήρηση ή μελέτη
διαδικασιών και φαινομένων.
Να προετοιμαστεί η περαιτέρω μελέτη σε βάθος της επιστήμης γενικότερα και της
φυσικής ειδικότερα.
Να γίνουν ευδιάκριτα και να είναι ενήμεροι οι μαθητές για τα κοινά σημεία όλων των
επιστημών ως προς τη μεθοδολογία και τα αντικείμενα.
Να προωθηθεί η ιδέα στους μαθητές και αυριανούς πολίτες ότι για πολλά πολιτικά,
οικονομικά ή κοινωνικά φαινόμενα της ζωής μας μπορεί η φυσική αιτιολόγηση να
συνεισφέρει σημαντικά στην αντικειμενική αξιολόγησή τους.
Να δοθεί, προσοχή στην ιστορική εξέλιξη της φυσικής.
Να αναπτυχθεί η γλωσσική ικανότητα έκφρασης των μαθητών.
Να δοθεί στους μαθητές η ευκαιρία να γευτούν την πνευματική ικανοποίηση που
προέρχεται από την προσέγγιση της λεπτότητας, της δύναμης και της ομορφιάς της
επιστημονικής σύλληψης του κόσμου που μας περιβάλλει και του σύμπαντος
γενικότερα.
8
οικονομία, καθώς και επεξεργασίας των πειραματικών αποτελεσμάτων και μελέτης τους
χρησιμοποιώντας μαθηματικές τεχνικές. Ιδιαίτερη προσοχή να δίνεται στην χρήση
πινάκων και διαγραμμάτων. Να αναπτύξουν η μαθητές την ικανότητα να διερευνούν όλες
τις πιθανές σχέσεις που εμφανίζονται πίσω από τα παρατηρούμενα φαινόμενα και να
δίνουν επαρκείς εξηγήσεις για το τι παρατηρούν. Να εξασκηθούν στη διατύπωση και τον
έλεγχο των υποθέσεων.
3) Να μελετούν και να αξιολογούν τα δεδομένα που έχουν συλλέξει από την παρατήρηση
και την πειραματική διαδικασία, να διακρίνουν τους θεμελιώδεις νόμους που τα διέπουν
και να διατυπώνουν προβλέψεις για την εξέλιξη ή και τις πιθανές μεταβολές του
φαινομένου. Να εκτιμήσουν την έννοια του φυσικού μοντέλου, τα πλεονεκτήματα και τους
περιορισμούς του.
4) Χρησιμοποιούν την επιστημονική γνώση και μέθοδο, καθώς και τις έννοιες που
περιέχουν, ώστε να αποκτήσουν κριτική και συνδυαστική σκέψη. Οι μαθητές να μπορούν
να εφαρμόζουν την επιστημονική μέθοδο και γνώση σε προβλήματα- καταστάσεις που θα
κληθούν να αντιμετωπίσουν.
6) Διακρίνουν πως η γνώση αλλά και η επιστήμη είναι ενιαία και πως εμείς την
κατακερματίσαμε για την καλύτερη κατανόηση του κόσμου. Π.χ. Ο βασικός νόμος των
ρευστών έχει εφαρμογές σε: Ποτάμια αλλά και σε Αρτηρίες ή ο Νόμος Coulomb σε
Χημεία και Πυκνωτές. Η γεωργία και η κτηνοτροφία (Γεωπονία) μας εξασφαλίζει τροφή ,
η οποία με την σειρά της καίγεται στο στομάχι μας (Χημεία) , δίνοντας στον οργανισμό
ενέργεια ώστε να αθληθούμε (Φυσική) και διατηρεί το μυϊκό μας σύστημα και τα ζωτικά
μας όργανα σε καλή κατάσταση (Βιολογία).
7) Λάβουν αποφάσεις, που αφορούν το φυσικό τους περιβάλλον και τις μεταβολές που
συντελούνται σε αυτό μέσα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Αποφάσεις σημαντικές
που μπορούν να έχουν κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές διαστάσεις. Να κατανοούν
επιστημονικές πληροφορίες που τους παρέχονται (Μ.Μ.Ε. , βιβλία, Διαδίκτυο κ.λπ.) και να
κρίνουν τον βαθμό εγκυρότητας τους. Να αναγνωρίζουν την επιστημονική διάσταση ενός
9
θέματος, όταν καλούνται να λάβουν αποφάσεις (σε εθνικό και τοπικό επίπεδο) και να
διατυπώνουν απόψεις που είναι επιστημονικά και τεχνολογικά τεκμηριωμένες,
8) Διακρίνουν θέματα της σύγχρονης Φυσικής που έχουν συμβάλλει στην ανάπτυξη της
επιστημονικής γνώσης, η τεχνολογική εφαρμογή των οποίων αποτελεί καθημερινότητα
σήμερα, όπως τους ημιαγωγούς και τα τρανζίστορ που πάνω τους στηρίζονται τα κινητά
τηλέφωνα και οι υπολογιστές.
Για την καλύτερη επίτευξη των σκοπών και των στόχων του Αναλυτικού Προγράμματος
Διδασκαλίας της Φυσικής στο Λύκειο θα πρέπει τουλάχιστον η Α και Β Λυκείου να μη
συνδέονται με την αξιολόγηση και εισαγωγή των μαθητών στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Οι σκοποί και οι στόχοι του Αναλυτικού Προγράμματος Διδασκαλίας της Φυσικής στο
Λύκειο συνδέονται και αποτελούν συνέχεια αυτών που καθορίζει το νέο Αναλυτικό
Πρόγραμμα του Γυμνασίου. Για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του Αναλυτικού
Προγράμματος Διδασκαλίας της Φυσικής στο Λύκειο απαιτούνται:
1)Αξιοποίηση στο μέγιστο δυνατό βαθμό των εργαστηριακών υποδομών των Λυκείων.
2)Εισαγωγή νέων τεχνολογιών με την παραγωγή κατάλληλου εκπαιδευτικού
λογισμικού.
3)Σύγχρονα διδακτικά εγχειρίδια.
4)Επιμόρφωση και συνεχής υποστήριξη των εκπαιδευτικών σε παιδαγωγικές
μεθόδους, σε εργαστηριακές τεχνικές, στην αξιολόγηση των μαθητών και στις
σύγχρονες τεχνολογίες.
10
Α ΛΥΚΕΙΟΥ
ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ
Η αναγκαιότητα για την αναμόρφωση των Αναλυτικών Προγραμμάτων (Α.Π.) της Φυσικής
του Γενικού Λυκείου είναι πλέον αδιαμφισβήτητη. Η αναμόρφωση αυτή έρχεται να
ολοκληρώσει την αναμόρφωση των αντίστοιχων προγραμμάτων του Γυμνασίου, η οποία
«επιβλήθηκε» από πλήθος λόγων, μεταξύ των οποίων τα αποτελέσματα των δύο (2)
ερευνών (2000 και 20031) του προγράμματος P.I.S.A. (Program for International
Students’ Assessment) του Ο.Ο.Σ.Α. (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και
Ανάπτυξης).
1)Σήμερα, οι μαθητές του Γενικού Λυκείου ασκούνται εις βάθος σε πολύ περιορισμένο
σύνολο θεματικών περιοχών της Φυσικής. Τα μέλη της επιτροπής θεωρούν ότι είναι
προτιμότερη η γνωριμία των μαθητών με ένα ευρύτερο σύνολο περιοχών, εις βάρος
φυσικά του πλήθους των γνώσεων τις οποίες θα αποκτήσουν. Σημειώνουν την αξία της
Γενικής Παιδείας και θεωρούν αδιανόητο οι απόφοιτοι του Γενικού Λυκείου να μη
μπορούν να ερμηνεύσουν το άνοιγμα μιας πόρτας και να έχουν ασκηθεί στην εύρεση
σημείου μηδενικής έντασης, σε χώρο που συνυπάρχουν δύο ή περισσότερα σημειακά
ηλεκτρισμένα αντικείμενα, που συγκρατούνται ακίνητα. Οι απόφοιτοι του Γενικού Λυκείου
δεν έχουν διδαχθεί ποτέ στοιχεία:
υδροδυναμικής,
της θεωρίας της σχετικότητας (κλασσική, ειδική και γενική),
των ημιαγωγών και των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων,
καθώς και πληθώρας άλλων τομέων της Φυσικής, που έχουν άμεση σχέση με τη
σύγχρονη καθημερινή ζωή και βρίσκονται στο επίκεντρο της διεθνούς έρευνας.
1
Τα αποτελέσματα της έρευνας PISA 2006 δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμα.
11
λαμβάνονται υπόψη στις περισσότερες διδασκαλίες και δεν επιτρέπουν τη χρήση του
πολλαπλού βιβλίου μαθητή (προϋπόθεση της χρήσης πολλαπλού βιβλίου μαθητή είναι
η σαφήνεια των διδακτικών στόχων του Α.Π., ώστε η αξιολόγηση του μαθητή να
βασίζεται στον έλεγχο των διδακτικών στόχων του μαθήματος και όχι στο κείμενο και
στην προσέγγιση του βιβλίου). Ένας από τους στόχους του ισχύοντος Α.Π. της
Φυσικής Γενικής Παιδείας της Β’ τάξης του Γενικού Λυκείου (ενότητα 3.2
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ) είναι ο ακόλουθος: «Ο μαθητής να είναι ικανός: … -Να
σχεδιάζει τη καλωδίωση ενός τυπικού μαθητικού δωματίου και να γνωρίζει τον τρόπο
λειτουργίας της ηλεκτρικής ασφάλειας.». Πόσες άραγε διδασκαλίες σχεδιάστηκαν έτσι
ώστε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος και πόσοι απόφοιτοι της Β’ Λυκείου τον έχουν
κατακτήσει;
Σήμερα, τα Α.Π. είναι κείμενα άγνωστα στους συναδέλφους, που «κοσμούν» μόνο
τις βιβλιοθήκες των σχολείων και δεν αποτελούν πολύτιμο οδηγό – βοηθό τους.
3)Η γνώση που έχει κατακτηθεί από τους μαθητές στο πλαίσιο της υποχρεωτικής
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσής τους (Γυμνάσιο), δεν πρέπει να υποτιμάται, αλλά να
αποτελεί, μετά ίσως από μια σύντομη επανάληψη, εφαλτήριο για την κατάκτηση νέας
γνώσης. Η σπειροειδής διδασκαλία είναι απαραίτητη, αρκεί η βαθμίδα αύξησης της ακτίνας
της σπείρας να είναι αρκετή, ώστε αυτή να μην μετατρέπεται πρακτικά σε κύκλο. Πόσες
φορές θα διδάξουμε δηλαδή στους μαθητές μας τις περιβόητες ευθύγραμμη ομαλή και
ευθύγραμμη ομαλά μεταβαλλόμενη κίνηση;
Η αναμόρφωση του Α.Π. ξεκινά από την Α’ Λυκείου. Με το προτεινόμενο Α.Π., κατά τη
διάρκεια της Α’ Λυκείου, οι μαθητές θα γνωρίσουν τις κινήσεις ενός μηχανικού στερεού
(μεταφορική και στροφική) σε επίπεδο περιγραφής (κινηματική) και ερμηνείας (δυναμική),
ενώ θα τις προσεγγίσουν και ενεργειακά.
Μια σημαντική διαφοροποίηση που προτείνεται είναι η κατάργηση της έννοιας του «υλικού
σημείου» και η εισαγωγή, αντ’ αυτής, της έννοιας «κέντρο μάζας μηχανικού στερεού».
Έτσι, αντί για την μελέτη των κινήσεων ενός «υλικού σημείου», προτείνεται η μελέτη των
μεταφορικών κινήσεων ενός μηχανικού στερεού. Μέχρι σήμερα, στην Α’ Λυκείου,
αναφερόμαστε σε «υλικά σημεία». Βέβαια, στις ασκήσεις, επειδή συνειδητοποιούσαμε τη
χρησιμότητα σεναρίων δανεισμένων από την καθημερινή ζωή των μαθητών,
αναφερόμασταν σε αυτοκίνητα και άλλα σώματα ….
Η μελέτη της στροφικής κίνηση ενός μηχανικού στερεού μεταφέρεται στην ύλη της Α’
Λυκείου, από εκείνη της Γ’ Λυκείου (Θετική και Τεχνολογική Κατεύθυνση) που είναι
σήμερα, με τις ανάλογες φυσικά «εκπτώσεις» τόσο στο περιεχόμενο (δεν προσεγγίζονται
σύνθετες κινήσεις) όσο και στο πλήθος των γνώσεων που επιδιώκεται να κατακτηθούν. Η
διδακτική της προσέγγιση έχει κεντρικό άξονα την αντιστοίχησή της με την μεταφορική
κίνηση.
12
Η αρμονική ταλάντωση, ως μεταφορική κίνηση ενός μηχανικού στερεού, μεταφέρεται στην
ύλη της Α’ Λυκείου, από εκείνη της Β’ Λυκείου (Γενική Παιδεία) που είναι σήμερα.
Κινήσεις μηχανικού
στερεού
Μεταφορικές Στροφικές
Ομαλή Ομαλή
Ομαλά μεταβαλλόμενη
Αρμονική ταλάντωση
13
ΦΥΣΙΚΗ ΣΤΕΡΕΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
2.1. Κινηματική
14
διάνυσμα της ταχύτητας (velocity)
•Να υπολογίσουν την μέση αριθμητική ταχύτητα ενός κινητού.
•Να σχεδιάζουν και να κατανοούν απλά διαγράμματα ταχύτητας χρόνου
και διαστήματος χρόνου.
Περιοδικές κινήσεις
Τι σημαίνει ταλάντωση-α.α.τ
εξισώσεις, γραφικές παραστάσεις χ,u,a (Για τις γραφικές παραστάσεις των εξισώσεων
της α.α.τ. να γίνει απλή αναφορά ).
2.2. Δυναμική
2.2.1. Δύναμη
17
• Να εξηγούν γιατί η τριβή αντιστέκεται στην ταχύτητα.
•Να υπολογίζουν την τριβή και να λύνουν απλές ασκήσεις με την τριβή.
•Να υπολογίζουν τη συνισταμένη δύναμη στις μηχανικές ταλαντώσεις
3.1. Ενέργεια
3.1.1. Εισαγωγή
3.1.3. Έργο
19
3.3.1 Ορμή
20
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ – ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (18 ώρες)
Γωνιακή επιτάχυνση
Σχέσεις γωνιακής ταχύτητας και επιτάχυνσης με τις αντίστοιχες τιμές των επιτροχίων
μεγεθών.
Σχέσεις γωνιακής ταχύτητας , επιτάχυνσης με το χρόνο (‘Όχι γραφικές παραστάσεις)
Κύλιση (Πολύ απλά) - Ρόλος Τριβής
21
• Να εκτιμήσουν την έννοια της ροπής
• Να συνειδητοποιήσουν την αιτία εξ αιτίας της οποίας περιστρέφονται
τα σώματα
• Να εξηγούν ποιοτικά φαινόμενα της καθημερινής ζωής όπως γιατί τα
χερούλια βρίσκονται στην έξω άκρη της πόρτας.
• Να πραγματοποιούν απλούς υπολογισμούς ροπών
• Να διακρίνουν την έννοια της ροπής αδράνειας
• Να εξηγούν παραδείγματα της καθημερινής ζωής όπου η ροπή
αδράνειας παίζει σημαντικό ρόλο (π.χ. στην πλοήγηση πλοίων σε
φουρτούνα)
•Να πραγματοποιούν υπολογισμούς με βάση τη σχέση τ=Ι αγ
• Να συγκρίνουν τα μεγέθη της μεταφορικής κίνησης και της
περιστροφικής κίνησης.
4.2.4. Στροφορμή
Ορισμός
Διατήρηση στροφορμής
Θεμελιώδης νόμος περιστροφικής κίνησης
Απλές εφαρμογές
23
ΣΧΕΔΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
« ΟΡΜΗ-ΚΡΟΥΣΗ »
3.3.1. Ορμή
Συχνά έρχεται στο μυαλό η παιδική αλλά και μαγική λέξη « γιατί» ή «μα πως» καθώς
βιώνουμε και παρατηρούμε απλά καθημερινά φυσικά φαινόμενα. Γιατί αν ρίξουμε μια μικρή
πέτρα σε παράθυρο, το τζάμι του δεν σπάει, ενώ αν ρίξουμε μία μεγαλύτερη αυτό θα
σπάσει; Γιατί φωνάζει η μαμά να αφήνουμε απαλά το ποτήρι πάνω στο τζάμι του
συμμαθητή μας, αυτός μάλλον δεν θα το καταλάβει, ενώ εμείς…; Γιατί; Γιατί; Γιατί;
Υπάρχουν πολλά φυσικά φαινόμενα, που για τη σωστή παρατήρηση και μελέτη τους είναι
απαραίτητη η χρήση τόσο της μάζας, όσο και της ταχύτητας των σωμάτων που
συμμετέχουν σε αυτά. Το γεγονός αυτό κάνει απαραίτητη την ύπαρξη και τον ορισμό ενός
v
p =m
(2.1)
Διαστάσεις: [p] = [M] [L] [T]-1 και μονάδα μέτρησης 1 Kg m/s στο διεθνές σύστημα (S.I).
Όπως φαίνεται από τη σχέση (2.1) η ορμή είναι διανυσματικό μέγεθος, που έχει τη
διεύθυνση και τη φορά της ταχύτητας, ενώ το μέτρο της προκύπτει από το γινόμενο της
μάζας του σώματος επί την ταχύτητά του.
Με δεδομένο ότι στην κλασσική μηχανική η μάζα παραμένει σταθερή, γίνεται προφανές ότι
ενέργεια του σώματος, όσο και με τη δύναμη, που ασκείται στο σώμα. και προκαλεί τη
p2
Δηλαδή K= (2.2)
2m
Και = Δ
F
p
(2.3α)
Δt
Ή Δ Δt
p =F (2.3β)
Η σχέση (2.3α) είναι ο θεμελιώδης νόμος της δυναμικής, όπως τον περιέγραψε ο Newton,
τις διαστάσεις της ορμής). Από την τελευταία σχέση (2.3β) είναι κατανοητό ότι μία
δεδομένη μεταβολή της ορμής κάποιου σώματος εξαρτάται από τη δύναμη, που ασκείται
Γιατί λοιπόν όταν πέφτουμε σε μαλακά στρώματα δεν χτυπάμε; Γιατί οι αθλητές του
Διότι σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, και σε πολλές άλλες, επιδιώκεται ουσιαστικά να
είναι μεγάλος ο χρόνος μεταβολής της ορμής, ώστε να μειωθεί η δύναμη προκειμένου να
Ένα ηλεκτρόνιο, ένα άτομο, ένα μόριο, όλα τα μόρια ενός αερίου, η γη με τη σελήνη, ένα
αυτοκίνητο με το τροχόσπιτο, ένα άλογο με την άμαξα, ένα ζευγάρι που κάνει πατινάζ, η
σχολική μας αίθουσα, ένα μπαλόνι, ένα… ένα…, ένα….ένα ή περισσότερα σώματα είναι
το ή τα σώματα από τον υπόλοιπο υλικό κόσμο, που αποτελεί και το περιβάλλον του
συστήματος.
25
Προφανώς η ορμή του συστήματος ( pσ ) προκύπτει από το διανυσματικό άθροισμα των
ορμών των σωμάτων του συστήματος. Δηλαδή:
pσ =
p 1p
2.. . .. . .
Το άλογο τραβάει την άμαξα, δηλαδή της ασκεί δύναμη, αλλά και ταυτόχρονα και η άμαξα
ασκεί δύναμη στο άλογο (σας θυμίζει κάτι;). Οι δυνάμεις δηλαδή μεταξύ των σωμάτων του
συστήματος λέγονται εσωτερικές, ενώ αυτές που ασκούνται στα σώματα του συστήματος
(απο)μονωμένο.
Οι εσωτερικές δυνάμεις δεν μπορούν να μεταβάλουν την ορμή του συστήματος, αφού
εμφανίζονται κατά ζεύγη (δράση – αντίδραση) και προκαλούν αντίθετες (ίσου μέτρου)
Οι εσωτερικές δυνάμεις δεν μπορούν να μεταβάλουν την ολική ενέργεια του
Το βάρος σαν μοναδική εξωτερική δύναμη προκαλεί πολύ μικρές μεταβολές στη
Η ορμή παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην κλασσική μηχανική, όσο και στην κβαντική,
επειδή η τιμή της για ένα σύστημα μηχανικά (απο)μονωμένο, παραμένει σταθερή. Το
συμπέρασμα αυτό αποτελεί και την αρχή διατήρησης της ορμής. Είναι επομένως ένα
μέγεθος πολύ χρήσιμο στην περιγραφή των κρούσεων και των διασπάσεων.
Η σχέση (2.3α) εύκολα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όταν η συνολική δύναμη, που
ασκείται στο σώμα, είναι ίση με μηδέν, η ορμή του παραμένει σταθερή.
26
Δ
p =0 pα =
pτ
Δηλαδή όταν F =0 τότε ή (2.4)
Το ίδιο ισχύει και για ένα σύστημα σωμάτων με τη διαφορά ότι η συνολική δύναμη
Με βάση την αρχή διατήρησης της ορμής εξηγούνται οι κινήσεις πολλών σωμάτων.
Προσπαθήστε να εξηγήσετε την κίνηση ενός πλοίου, μιας βάρκας με κουπιά, ενός
2.2 Κρούση
Σίγουρα είναι απλό και κατανοητό όταν γίνεται λόγος για μία κρούση ή μία σύγκρουση,
όπως θα λέγαμε απλά στις καθημερινές δραστηριότητές μας. Στη φυσική με τον όρο
αναπτύσσονται ισχυρές δυνάμεις σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, η κινητική ενέργεια των
σωμάτων μεταβάλλεται απότομα και διατηρείται σταθερή η συνολική ορμή του συστήματος
των σωμάτων.
Όταν η συνολική κινητική ενέργεια του συστήματος παραμένει σταθερή πριν και μετά την
κρούση, αυτή λέγεται ελαστική, ενώ όταν μεταβάλλεται η κινητική ενέργεια η κρούση
λέγεται μη ελαστική (ή ανελαστική). Ειδικά στην περίπτωση κατά την οποία τα σώματα
μετά την κρούση συνιστούν ένα νέο ενιαίο σώμα (συσσωμάτωμα), η κρούση λέγεται
πλαστική.
Να σημειωθεί ότι στις μη ελαστικές κρούσεις (και στις πλαστικές) η κινητική ενέργεια του
συστήματος δεν διατηρείται και ένα μέρος της μετατρέπεται κατά την κρούση, σε
Παραδείγματα
27
pA = m 2u και pB = 2m u
2.Τα δύο σώματα συγκρούονται και στη συνέχεια κινούνται σαν ένα. Ποια η ταχύτητά
Ασκήσεις
1. Ποια από τα παρακάτω κινούνται με βάση την αρχή διατήρησης της ορμής;
2. Μία μπάλα με μάζα 1 Kg πέφτει στο έδαφος. Η ταχύτητά της πριν και μετά την
α. 1 Kg m/s
β. 2 Kg m/s
28
γ. 3 Kg m/s
δ. μηδέν
3. Στην περίπτωση έκρηξης ενός βλήματος στον αέρα ισχύει η αρχή διατήρησης της
ορμής;
Α: Ναι Β: Όχι
•Η μεταβολή της ορμής λόγω βαρύτητας είναι ίδια, λίγο πριν και λίγο μετά την έκρηξη.
κρούση
3 Έκρηξη γ μάζας
βλήματος
δ ταχύτητας
5. Ένας μαθητής κάθεται σε καρέκλα. Τα δύο αυτά σώματα θεωρούνται ένα σύστημα. Να
29
ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
« Ο ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ –
· Διδακτικοί στόχοι
συνισταμένη δυνάμεων καθώς και να γνωρίζουν το φαινόμενο της ελεύθερης πτώσης και
των μαθητών
α) Ίσως οι μαθητές να θεωρήσουν ότι το γινόμενο της μάζας ενός σώματος επί την
β) Πιθανόν κατά την εφαρμογή της εξίσωσης F = m α , ο μαθητής να επιλέξει μία από τις
δυνάμεις που ασκούνται στο σώμα και έχει την κατεύθυνση της κίνησης .
· Μέθοδος διδασκαλίας
χυθεί φως στα σκοτεινά σημεία του νόμου . Θα καταλήξουμε , προσφεύγοντας στο
30
· Διαδικασία
κενού :
« Ένα πολύ ελαφρύ αντικείμενο και ένα άλλο κατά 100 φορές βαρύτερο πέφτουν
ταυτόχρονα μέσα στον σωλήνα κενού . Πώς είναι εφικτό αυτό , αφού η Γη έλκει το
Αφήνουμε χρόνο στους μαθητές να προβληματιστούν και ακούμε τις απόψεις τους .
β) Εξηγούμε: «Αυτό που συμβαίνει στον σωλήνα κενού κατά την ελεύθερη πτώση είναι
γ) Απαντούμε : «Το ότι τα σώματα πέφτουν ταυτόχρονα , δεν αποκλείει το γεγονός ότι η
Γη έλκει το ένα αντικείμενο 100 φορές περισσότερο , αλλά το 100 φορές πιο βαρύ
αντικείμενο φαίνεται ότι αντιστέκεται (αντιδρά) στις μεταβολές της ταχύτητάς του κατά
δ) Μετάφραση :
8)ΦΟΡΕΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ
συνισταμένη δύναμη που ασκείται σ’ αυτό και από τη μάζα του . Η μαθηματική σχέση
που συνδέει την συνισταμένη δύναμη F η οποία ασκείται σε ένα σώμα με την
Με τον όρο δύναμη εννοείται η συνισταμένη των ασκούμενων στο σώμα
δυνάμεων .
31
Η τιμή της επιτάχυνσης καθορίζεται ΚΑΙ από την τιμή της συνισταμένης
δύναμης ΚΑΙ από την τιμή της μάζας . Συγκεκριμένα , η επιτάχυνση α είναι
η) Ορισμός της μονάδας μέτρησης της δύναμης (Newton) στο S.I. : « Το 1Ν ορίζεται ως
το μέτρο της δύναμης εκείνης η οποία , όταν ασκείται μόνη της σε σώμα μάζας 1kg , αυτό
ΙΙ) αν το σώμα αρχικά κινείται και η ΣF έχει την κατεύθυνση της ταχύτητας ,
32
5.Όταν η συνισταμένη δύναμη είναι μεταβαλλόμενη , τότε και η επιτάχυνση
θα είναι μεταβαλλόμενη , οπότε το σώμα θα κάνει απλά μεταβαλλόμενη
σπάγκος , τροχαλία , δύο σφικτήρες , ψαλίδι , σελοτέιπ , χάρακας , ζυγός , σταθμά , Η/Υ .
ζυγίζουν το αμαξίδιο και προσθέτουν σε αυτό σταθμά ώστε η μάζα του να φτάσει 1kg . Στη
μία άκρη του αμαξιδίου προσδένουν την άκρη της χαρτοταινίας του χρονομετρητή και στην
άλλη άκρη προσδένουν τον σπάγκο , ο οποίος στην συνέχεια , αφού περαστεί από την
τροχαλία , θα καταλήξει να έχει στο άλλο άκρο του έναν δακτύλιο βάρους 0,25Ν ( βλέπε
σχήμα που ακολουθεί ) . Αφού φροντίσουν ώστε το κομμάτι του σπάγκου πάνω στο
με βαρίδι διπλάσιου βάρους στην άλλη άκρη του σπάγκου , σε σχέση με το προηγούμενο .
Τέλος , σε ένα τρίτο πείραμα , φορτώνουν στο αμαξίδιο σταθμά ώστε να αυξηθεί η μάζα
του και υπολογίζουν την επιτάχυνσή του χρησιμοποιώντας τους δακτυλίους του πρώτου
συμπεράσματα τους , και τα συγκρίνουν με αυτά που θα έπρεπε να ισχύουν βάσει του
33
· Προτεινόμενα θέματα θεωρίας
34
προτάσεις:
Ι) Το μέγεθος που χρησιμοποιούμε για να συγκρίνουμε τις αδράνειες των σωμάτων είναι
…......……...............
· Προτεινόμενες ασκήσεις
2 Σε σώμα μάζας m = 3kg , το οποίο ηρεμεί αρχικά πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο ,
αρχίζουν να ενεργούν οι οριζόντιες και συγγραμμικές δυνάμεις F1 = 30N και F2 = 6N
όπως στο παρακάτω σχήμα . Να υπολογίσετε το μέτρο και την κατεύθυνση της
3 Σώμα μάζας m = 1kg ηρεμεί αρχικά πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο . Στην
οριζόντια διεύθυνση στο σώμα ασκούνται οι συγγραμμικές δυνάμεις F1 = 90N ,
α = 5 m/s2 .
35
4 ( Περισσότερο απαιτητικό θέμα ) Ένα σώμα μάζας m τοποθετείται πάνω σε
ένα λείο επίπεδο που σχηματίζει γωνία θ με το οριζόντιο επίπεδο , όπως
36
Β ΛΥΚΕΙΟΥ
Η αναγκαιότητα της αλλαγής του αναλυτικού προγράμματος της Φυσικής στο Λύκειο είναι
κάτι παραπάνω από επιτακτική. Η Ένωση Ελλήνων Φυσικών θεωρεί ότι βρισκόμαστε πια
σε κομβικό σημείο που χρειάζεται να επαναδιατυπώσουμε το περιεχόμενο και τη μορφή
της διδασκαλίας της Φυσικής στο Λύκειο. Η στροφή στην κατανόηση των Εννοιών και των
Νόμων της Φυσικής και η απόρριψη της άκρατης “ασκησειολογίας” χρειάζεται να γίνει
τώρα.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες του Ελληνικού Γενικού Λυκείου χρειάζεται να κάνουν κτήμα
τους τις σύγχρονες απόψεις της Φυσικής, να κατανοήσουντις εξελίξεις της Τεχνολογίας
καθώς και να είναι σε θέση να ερμηνεύουν βασικά φυσικά φαινόμενα που συναντούμε στην
καθημερινή ζωή.
Από τους μαθητές σήμερα του Ελληνικού Γενικού Λυκείου, λείπει η ουσιαστική γνώση και
περισσεύει η τεχνοτροπία του πώς να λύνουν ασκήσεις. Έτσι, αν δούμε την βαθμολογία
των μαθητών στις εξετάσεις της Γ΄ Λυκείου, αρκετοί, σε ποσοστό πάνω από 60%, δεν
απαντούν στο δεύτερο θέμα που απαιτεί κριτική γνώση και αιτιολόγηση, και οι ίδιοι οι
μαθητές να λύνουν την άσκηση του τρίτου θέματος και το πρόβλημα του τέταρτου
θέματος.
Το Αναλυτικό Πρόγραμμα που προτείνει η ειδική επιτροπή που συγκροτήθηκε στην Ε.Ε.Φ.
στηρίζεται στην άποψη των συναδέλφων να δίνεται στους μαθητές στις πρώτες δύο
τάξεις του Λυκείου με απλό τρόπο όλη η θεμελιώδης φυσική γνώση.
Μια δεύτερη σημαντική ενότητα με την οποία χρειάζεται να ασχοληθούν οι μαθητές είναι
του Ηλεκτρομαγνητισμού. Τι είναι το ηλεκτρικό ρεύμα, τι δημιουργεί, πώς δημιουργείται,
πώς αλλάζει η ζωή μας με αυτό και πώς θα ήταν χωρίς αυτό. Να γίνει αντιληπτό ότι όπου
περνάνε ηλεκτρικά φορτία δημιουργούνται γύρω τους μαγνητικά πεδία.
Σήμερα που η εφαρμογές των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων έχουν συνδεθεί άμεσα με τις
δραστηριότητες της καθημερινής μας ζωής χρειάζεται οι μαθητές και ο μαθήτριες να
διακρίνουν τί είναι, αυτό που λέμε, ηλεκτρονικό κύκλωμα, πώς λειτουργεί και τι
εφαρμογές έχει στις ηλεκτρονικές συσκευές που χρησιμοποιούμε καθημερινά.
Θεωρούμε σκόπιμο οι μαθητές και οι μαθήτριες στη Β΄Λυκείου να σχηματίσουν μια βασική
άποψη για το τι πιστεύουμε σήμερα για την δομή της ύλης, άρα και του Σύμπαντος, για την
ιστορική εξέλιξη των απόψεων γύρω από αυτά τα θέματα.
Σήμερα που η χρήση της Πυρηνικής Ενέργειας περνά όλο και περισσότερο στην
καθημερινή ζωή για ειρηνικούς και δυστυχώς μη ειρηνικούς σκοπούς, οι μαθητές είναι
χρήσιμο να γνωρίζουν πώς βγαίνει αυτή η ενέργεια από τον ενεργειακό γίγαντα που
λέγεται πυρήνας; Τι επιπτώσεις βιολογικές και άλλες προκαλεί η ενέργεια αυτή. Να
μάθουν σε γενικές γραμμές τι γίνεται στον Ήλιο και ότι όλοι “λουζόμαστε” καθημερινά από
ακτινοβολίες.
Όπως είναι αντιληπτό αρκετά πράγματα όπως η Πυρηνική Φυσική , τα Κύματα, η Θεωρία
της Σχετικότητας μεταφέρεται στην Β΄ Λυκείου από τη Γ΄ που μέχρι τώρα υπήρχαν.
Στην περίπτωση που και στη Β΄Λυκείου υπάρχουν κατευθύνσεις τότε το Αναλυτικό
Πρόγραμμα για τη Θετική και Τεχνολογική Κατεύθυνση, προτείνουμε να είναι το
παρακάτω:
38
Α. ΜΗΧΑΝΙΚΗ
1.Μηχανική Ρευστών
2. Ταλαντώσεις
Να αναγνωρίσουν οι μαθητές με τις μηχανικές και ηλεκτρομαγνητικές ταλαντώσεις, να
υποστηρίξουν τις εξισώσεις που υπολογίζουν τα μεγέθη που τις περιγράφουν.
3.Κύματα
Να μελετήσουν βασικά φαινόμενα των κυμάτων όπως της Συμβολής, της Περίθλασης, της
Πόλωσης και το φαινόμενο Doppler. Στο τμήμα αυτό βασικός μας στόχος θα είναι οι
μαθητές να συμπεραίνουν τη σημασία των φαινομένων στη καθημερινή ζωή και τις
εφαρμογές τους.
Β' ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ
39
ΦΥΣΙΚΗ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΧΩΡΙΣ
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ
ΦΥΣΙΚΗ ΠΕΔΙΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΥΣΙΚΗ
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΖΩΗΣ
ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΠΕΔΙΑ ΚΥΜΑΤΑ ΑΤΟΜΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΜΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ
ΝOΜOΣ Ohm
ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΟ ΗΛ.ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ
ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ
40
•Να διακρίνουν πως όλα τα σώματα έλκονται βαρυτικά μεταξύ τους.
•Να υπολογίζουν την βαρυτική έλξη δύο σωμάτων.
• Να αναγνωρίζουν την έννοια της έντασης και τη σχέση της με την
επιτάχυνση της βαρύτητας
• Να υπολογίζουν την ένταση του βαρυτικού πεδίου για διάφορα πεδία
• Να διακρίνουν τη σχέση υποθέματος-πηγής αλλά και την αμοιβαιότητα
τους
41
•Να διακρίνουν τη σχέση έντασης και δυναμικών γραμμών
•Να σχεδιάζουν την εικόνα απλών βαρυτικών πεδίων και ηλεκτρικών
πεδίων
1.5. Εφαρμογές
1.5.1. Δορυφόροι
42
1.5.2. Ομογενές ηλεκτρικό πεδίο – πυκνωτές
43
Αντίσταση - αντιστάτης
Τύπος νόμου για απλό και για κλειστό κύκλωμα
Γραφική παράσταση ( Χαρακτηριστική αγωγού- πηγής, πείραμα-θα δοθούν μετρήσεις
να γίνουν οι γραφικές παραστάσεις )
Τι περιλαμβάνει ένα απλό ηλεκτρικό κύκλωμα, ανοικτό-κλειστό κύκλωμα
Συνδεσμολογία αντιστάσεων (τι εξυπηρετεί, τύποι βασικών συνδεσμολογιών)
Α κανόνας Kirchoff
Όργανα μέτρησης έντασης- τάσης
Ηλεκτρική ενέργεια – ισχύς (Μεταφορά Εναλλασσόμενου)
Νόμος Joule – κανονική λειτουργία συσκευών (Αναγνώριση ενδείξεων συσκευών)
2.3. Μαγνητισμός
44
γήινου μαγνητικού πεδίου
2.4. Ηλεκτρομαγνητισμός
45
ΜΕΡΟΣ Β: ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
46
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ (ώρες 6)
Λυχνίες
Ημιαγωγοί
Τρανζίστορ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πεδίο είναι ο χώρος μέσα στον οποίο αν τοποθετήσουμε ένα κατάλληλο σώμα 1 αυτό θα
49
βαρυτική δύναμη ή αν τοποθετήσουμε μαγνήτη θα δεχθεί μαγνητική δύναμη.
Ουσιαστικά πεδίο είναι ένας χώρος με αλλαγμένες ιδιότητες σε σχέση με ένα άδειο
ιδιότητες και να αντιστοιχήσουμε σε κάθε σημείο του χώρου δύο μεγέθη (ένα
μας δίνουν την δύναμη που θα δέχεται ένα σώμα όταν τοποθετηθεί σε αυτό το
Δηλαδή κατασκευάζουμε ένα χάρτη του πεδίου παρόμοιο με τον υψομετρικό. Όπως σε
έναν υψομετρικό χάρτη ξέρουμε σε κάθε σημείο το ύψος από την επιφάνεια
κινδυνεύει από μια παλίρροια συγκεκριμένου ύψους, έτσι και στα πεδία
___________________________________________________
1
Το κατάλληλο αυτό σώμα λέγεται «υπόθεμα»
50
Την έννοια της βαρύτητας την έχουμε αντιληφθεί από την παιδική μας, κιόλας, ηλικία,
έχοντας την εμπειρία της πτώσης στις προσπάθειες των πρώτων μας βημάτων.
Αργότερα, παρατηρήσαμε την πτώση των φύλλων προς τα κάτω κατά την διάρκεια του
φθινοπώρου. Πόσες και πόσες, αλήθεια, γενιές ανθρώπων δεν αναρωτήθηκαν γιατί όλα
τα σώματα, αν τα αφήσουμε ελεύθερα πέφτουν στη Γη, ενώ οι πλανήτες (όπως η Σελήνη)
Τις ίδιες ανησυχίες είχε, τρεις περίπου αιώνες πριν, και ο 24χρονος τότε Άγγλος
φυσικός Isaak Newton, όταν, σύμφωνα με τον μύθο, έπεσε ξαφνικά ένα μήλο και τον
χτύπησε στο κεφάλι ένα μεσημέρι, καθώς αναπαυόταν κάτω από μια μηλιά. Αυτό στάθηκε
αφορμή να σκεφτεί, ότι όπως η Γη έλκει το μήλο, έτσι και τα άλλα ουράνια σώματα έλκουν
το ένα το άλλο. Δηλαδή, η ίδια δύναμη που αναγκάζει το μήλο να πέσει, εξαπλώνει την
δράση της και στο χώρο μακριά από την Γη, ακόμη και μέχρι τη Σελήνη.
Τα ερωτήματα βρήκαν τις τελικές τους απαντήσεις όταν, μετά από αστρονομικές
παρατηρήσεις που αφορούσαν την κίνηση της Σελήνης γύρω από τη Γη, ο Newton
δημοσιεύει στο περίφημο σύγγραμμά του «Μαθηματικές Αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας»,
το 1687, τον Νόμο της Παγκόσμιας βαρυτικής Έλξης και την μαθηματική του
διατύπωση :
«Η ελκτική δύναμη που ασκείται μεταξύ δύο οποιονδήποτε σωμάτων στο Σύμπαν, είναι
ανάλογη προς το γινόμενο των μαζών τους (m1 και m2) και αντιστρόφως ανάλογη προς το
m1⋅m2
F=G (1.1.1)
r2
51
Στην σχέση αυτή, το G είναι μια σταθερά, γνωστή ως σταθερά της παγκόσμιας έλξης ή
παγκόσμια βαρυτική σταθερά, διότι έχει την ίδια τιμή οπουδήποτε στο Σύμπαν. Η τιμή της
2
−11 N⋅m
G= 6,672⋅10 2
kg
και είναι η ίδια, ανεξάρτητα από τις μάζες των σωμάτων στα οποία αναφερόμαστε, από
τον τόπο που βρίσκονται και από το περιβάλλον μέσα στο οποίο υπάρχουν.
Οι ελκτικές δυνάμεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μαζών και υπολογίζονται από την
σχέση (1.1.1.) ονομάζονται βαρυτικές έλξεις ή, απλά, βαρυτικές δυνάμεις και είναι αυτές
που καθορίζουν την κίνηση των πλανητών και την πτώση των σωμάτων. Αξίζει να
μέγεθος των σωμάτων, την μεταξύ τους απόσταση ή το μέσο που παρεμβάλλεται ανάμεσα
τους.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι βαρυτικές δυνάμεις έχουν την ιδιότητα να δρουν από
απόσταση, δεν υπάρχει δηλαδή η ανάγκη τα σώματα να εφάπτονται. Μεταξύ δύο μαζών
κρίσιμο ερώτημα που τίθεται, λοιπόν, είναι : «Πώς μεταφέρονται οι δυνάμεις αυτές από
Απάντηση στο ερώτημα έδωσε ο Άγγλος φυσικός Michael Faraday, εισάγοντας στην
φυσική την έννοια του πεδίου δυνάμεων. Όπως έχετε ακούσει ξανά στο Γυμνάσιο, το
52
« Η ιδιότητα που έχει μια περιοχή του χώρου να ασκεί δυνάμεις, όταν μέσα σε αυτήν
Σύμφωνα με την θεωρία του πεδίου δυνάμεων, μία μάζα Μ δημιουργεί ένα πεδίο
δυνάμεων (βαρυτικό) στην περιοχή που την περιβάλλει. Το βαρυτικό αυτό πεδίο υπάρχει
ως δημιούργημα της μάζας Μ, γι’ αυτό και την ονομάζουμε πηγή του πεδίου. Ο χώρος,
τώρα, γύρω από την μάζα Μ έχει αποκτήσει την ιδιότητα να ασκεί βαρυτική δύναμη σε
κάθε άλλη μάζα m που θα βρεθεί στον χώρο αυτό. Την δοκιμαστική μάζα m, που μας
επιτρέπει να διαπιστώσουμε την ύπαρξη του πεδίου (αφού, ασφαλώς, τα πεδία είναι
Βέβαια, οι έννοιες πηγή του πεδίου και υπόθεμα έχουν δυσδιάκριτα όρια, αφού
μέσα στην περιοχή δράσης της πηγής Μ, το πεδίο θα του ασκήσει μία δύναμη F1 . Με τον
ίδιο, όμως, ακριβώς τρόπο, η μάζα m παράγει ένα άλλο πεδίο που ασκεί στην Μ δύναμη
F2 , αντίθετη της F1 . Δηλαδή δεν έχει νόημα να μιλάμε για επίδραση μίας μάζας πάνω σε
μια άλλη, αλλά μόνο για αλληλεπίδραση ανάμεσα τους. Αυτή η αλληλεπίδραση περιγράφεται
β) Το πεδίο αλληλεπιδρά με οποιαδήποτε άλλη μάζα για την παραγωγή μιας δύναμης
πάνω σε αυτήν.
Μετά την εισαγωγή της έννοιας του βαρυτικού πεδίου, ανακύπτει η εξής απορία: « Με
του τρόπου είναι ότι, χρησιμοποιώντας την σχέση (1.1.1.) και θέτοντας όπου m1 και m2 τις
μάζες Μ και m αντίστοιχα, παρατηρεί ότι η δύναμη εξαρτάται πάντοτε από την επιλογή
53
της μάζας-υποθέματος. Δηλαδή αν κάνουμε δύο διαφορετικές επιλογές μαζών-
υποθεμάτων σε δύο πειράματά μας, που αφορούν όμως το ίδιο πεδίο, θα εξάγουμε δύο
τρόπο περιγραφής ενός βαρυτικού πεδίου με ένα φυσικό μέγεθος ανεξάρτητο από την
φέρουμε διαδοχικά δοκιμαστικές μάζες m, 2m, 3m, …, τότε αυτές θα δεχτούν (με χρήση
της σχέσης 1.1.1.) αντίστοιχα βαρυτικές δυνάμεις F, 2F, 3F, …. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι
το πηλίκο « Δύναμη / Υπόθεμα » παραμένει σταθερό για κάθε σημείο του πεδίου. Με
βάση την παρατήρηση αυτή, εισάγουμε για την περιγραφή του πεδίου ένα νέο φυσικό
μέγεθος, που ονομάζεται ένταση g του βαρυτικού πεδίου στο θεωρούμενο σημείο και
ορίζεται ως εξής :
« Ένταση g
σε ένα σημείο ενός βαρυτικού πεδίου ονομάζεται το φυσικό μέγεθος
που εκφράζεται από το πηλίκο της βαρυτικής δύναμης F που ασκείται σε ένα
υπόθεμα m που θα βρεθεί στο σημείο αυτό του πεδίου, προς την μάζα m ».
F
g
= (1.1.2.)
m
Η ένταση του βαρυτικού πεδίου σε κάθε σημείο του είναι διανυσματικό μέγεθος, που
έχει την διεύθυνση και τη φορά της δύναμης F την οποία ασκεί το πεδίο στο υπόθεμα m.
N
Η μονάδα μέτρησης της έντασης g είναι το 1 .
kg
Αν ως πηγή του πεδίου θεωρήσουμε την μάζα της Γης, ο χώρος γύρω από αυτήν
ονομάζεται βαρυτικό πεδίο της Γης. Αυτός ο χώρος, αν θεωρήσουμε την πηγή-Γη σαν μια
τέλεια ομογενή σφαίρα και αγνοήσουμε την περιστροφή της, έχει την ιδιότητα να ασκεί
βαρυτική έλξη σε κάθε σώμα που βρίσκεται μέσα σε αυτόν: Από ένα αντικείμενο κοντά
54
στην επιφάνεια της Γης μέχρι και την Σελήνη ή κάποιο άλλο πλανήτη!! Η ελκτική, αυτή,
βαρυτική δύναμη, κατευθύνεται προς το κέντρο της Γης και είναι το γνωστό μας (από την
Ενδιαφέρον έχει να υπολογίσουμε την ένταση του βαρυτικού πεδίου της Γης. Για τον
M⋅m
G
F d2 M (1.1.3.)
g= = ⇒ g=G 2
m m d
όπου G είναι η σταθερά της παγκόσμιας έλξης, με Μ συμβολίζουμε την μάζα της Γης ( Μ
Γης.
Αν τώρα ένα σώμα βρίσκεται ακριβώς πάνω στην επιφάνεια της Γης και θεωρήσουμε τη
Γη σαν ομογενή σφαίρα, θα απέχει από το κέντρο της Γης απόσταση d=R , όπου R η
ακτίνα της Γης (R = 6.380 km). Στην περίπτωση αυτή, η σχέση (1.1.3.) μας δίνει για
M
g 0 =G (1.1.4.)
R2
όπου g0 η ένταση του βαρυτικού πεδίου στην επιφάνεια της Γης. Αν στην σχέση (1.1.4.)
αντικαταστήσουμε την σταθερά G, καθώς και την μάζα Μ και την ακτίνα R της Γης με τις
55
Τέλος, η εξίσωση (1.1.3.) δείχνει ότι η τιμή της έντασης του βαρυτικού πεδίου της Γης
ελαττώνεται καθώς απομακρυνόμαστε από την επιφάνεια της Γης, και μάλιστα
Παραδείγματα
β. μόνο ελκτικές.
γ. μόνο απωστικές.
α. Η σταθερά G της παγκόσμιας έλξης έχει την ίδια τιμή για όλα τα ζεύγη
μαζών.
γ–Σ
56
που
3)Να δώσετε μια χονδρική εκτίμηση της βαρυτικής έλξης (και όχι
−11 N⋅m2
και για G= 6,672⋅10 έχουμε :
kg 2
m1⋅m2 70⋅70
F=G 2
⇒F= 6,672⋅10−11 2
⇒ F= 13,077⋅10−7 N
r 0,5
σε ύψος h = R από την επιφάνεια της Γης , όπου R είναι η ακτίνα της
57
M M M M
g=G 2
⇒ g=G 2
⇒ g=G 2
⇒ g=G ⇒
d R+h R+R 2R 2
24
−115,98⋅10 N
⇒ g= 6,672⋅10 6 2
⇒ g= 2,45
2⋅6,38⋅10 kg
β. από τη μάζα της Γης και από τη μάζα-υπόθεμα που τοποθετείται στο
σημείο Α.
M
2) Με βάση τον τύπο g=G να αντιστοιχίσετε τα σύμβολα με το
d2
περιεχόμενό τους:
Σύμβολα Περιεχόμενο
g ….. απόσταση από την επιφάνεια της Γης
G ….. σταθερά
58
M ….. μάζα σώματος
d ….. μάζα Γης
….. απόσταση από το κέντρο της Γης
….. επιτάχυνση βαρύτητας
την……..……………........... του.
4) Αν μεταφέρουμε ένα σώμα από την επιφάνεια της Γης σε ύψος 500m τότε :
5) Δύο πλανήτες έχουν ίδια μάζα αλλά διαφορετική ακτίνα. Σε ποιου την
1)Να υπολογίσετε την ελκτική δύναμη μεταξύ της Γης και του Ήλιου, αν γνωρίζετε ότι
r = 1,5 · 1011 m.
−11 N⋅m2
Δίνεται : G= 6,67⋅10
kg2
ακτίνες τους είναι R για τον πρώτο και 2R για τον δεύτερο. Να υπολογίσετε τον λόγο
g1
, όπου g1 και g2 είναι οι εντάσεις των βαρυτικών πεδίων στις επιφάνειες του
g2
g1
[Απάντηση : = 1]
g2
60
1.2.1 Ηλεκτρισμός – Ηλέκτριση
Οι αρχαίοι Έλληνες παρατήρησαν ότι όταν έτριβαν μερικά υλικά μεταξύ τους, τα υλικά
αυτά αποκτούσαν την ικανότητα να έλκουν ελαφρά αντικείμενα, όπως π.χ. μικρά
Ο φιλόσοφος Θαλής, γύρω στα 600 π.Χ., διαπίστωσε ότι την παραπάνω ιδιότητα
αποκτά κυρίως το ήλεκτρο (κεχριμπάρι), που έδωσε και το όνομά του στον Ηλεκτρισμό.
Το φαινόμενο αυτό, όπου όταν δύο υλικά τρίβονται μεταξύ τους αποκτούν την παραπάνω
ιδιότητα, λέγεται ηλέκτριση (ή φόρτιση) με τριβή και τα υλικά μετά το χωρισμό τους, λέμε
Ηλεκτρικό φορτίο
δεχόμαστε ότι υπάρχει ένα φυσικό μέγεθος, που αγνοούμε τη φύση του κι το ονομάζουμε
Το ηλεκτρικό φορτίο είναι ένα φυσικό μέγεθος, από το οποίο εξαρτάται η ικανότητα
Υπάρχουν μόνο δύο «ηλεκτρικές καταστάσεις», μία ίδια με την κατάσταση μιας
ηλεκτρισμένης γυάλινης ράβδου και μία ίδια με την κατάσταση μιας ηλεκτρισμένης
πλαστικής ράβδου. Σύμφωνα με την παράδοση που ξεκινά από τον B. Franklin, λέμε ότι η
γυάλινη ράβδος και όλα τα αντικείμενα που συμπεριφέρονται όπως αυτή έχουν αποκτήσει
θετικό φορτίο (+q) και είναι θετικά ηλεκτρισμένα, ενώ η πλαστική ράβδος και όλα τα
Ένα σώμα ή ένα σύστημα σωμάτων θα λέμε ότι είναι ηλεκτρικά μονωμένο, όταν δεν
τρόπο δημιουργήσουμε π.χ. μια ποσότητα θετικού φορτίου, θα εμφανιστεί ταυτόχρονα και
μια ποσότητα αρνητικού φορτίου απόλυτα ίση με τη θετική. Έτσι, το συνολικό φορτίο των
Για να μελετήσουμε τις δυνάμεις που εξασκούνται μεταξύ των φορτίων, παραδεχόμαστε
την έννοια του σημειακού φορτίου. Έτσι, φορτία που βρίσκονται ή τοποθετούνται πάνω σε
σώματα με μικρές διαστάσεις, σε σχέση με τις μεταξύ τους αποστάσεις, λέγονται σημειακά.
Ο Charles Augustin de Coulomb είναι ο πρώτος που μέτρησε με ζυγό στρέψεως τις
«Το μέτρο της δύναμης που εξασκείται μεταξύ δύο σημειακών φορτίων, είναι
ανάλογο προς το γινόμενο των δύο φορτίων και αντίστροφα ανάλογο προς το
(1.2.1)
62
όπου F είναι το μέτρο της δύναμης (ελκτικής ή απωστικής), q1 και q2 τα φορτία
(απόλυτες τιμές) και r η απόστασή τους. Ο συντελεστής k εξαρτάται από το μέσο που
βρίσκονται τα ηλεκτρικά φορτία και από το σύστημα μονάδων που χρησιμοποιούμε και
k0
γράφεται σαν πηλίκο δύο σταθερών: k = . Η σταθερά k0 εξαρτάται από το σύστημα
ε
N m2
μονάδων. Στο S.I. είναι: k 0 = 9 ᅲ
109 . Η σταθερά ε εξαρτάται από τις ιδιότητες του
C2
μονωτικού μέσου, στο οποίο βρίσκονται τα ηλεκτρικά φορτία και ονομάζεται σχετική
διηλεκτρική σταθερά του μέσου. Η σχετική διηλεκτρική σταθερά του κενού, (κατά
Η δύναμη που ασκείται μεταξύ ων δύο φορτίων είναι ελκτική, αν τα φορτία είναι
Για να ισχύει ο νόμος του Coulomb πρέπει τα φορτία να είναι σημειακά και να
Ο νόμος του Coulomb δεν ισχύει για φορτισμένα σωματίδια που βρίσκονται στον πυρήνα
ενός στοιχείου.
Ηλεκτροστατικό πεδίο
Όταν σε ένα σημείο ενός ηλεκτρικού πεδίου φέρουμε ένα ηλεκτρικό φορτίο και η
δύναμη που θα του ασκηθεί είναι χρονικά σταθερή (σε μέτρο, διεύθυνση και φορά), τότε
ηλεκτροστατικό πεδίο που δημιουργείται από ακίνητα ηλεκτρικά φορτία, (πεδίο Coulomb).
63
Έστω ένα μικρό σώμα Σ, ακίνητο και φορτισμένο με φορτίο Q. Γύρω του δημιουργείται
ηλεκτροστατικό πεδίο. Σε ένα σημείο Α του πεδίου αυτού τοποθετείται ένα σημειακό
Ονομάζουμε ένταση ηλεκτρικού πεδίου σε ένα σημείο Α του πεδίου, το πηλίκο της
δύναμης που ασκείται σε θετικό φορτίο q που βρίσκεται στο σημείο Α, προς το φορτίο q.
Είναι δηλαδή:
= F
E (1.2.2)
+q
που ασκείται σε θετικό φορτίο q και είναι ομόρροπο με τη δύναμη όταν τα Q και q
F
Η ένταση σε ένα σημείο του ηλεκτρικού πεδίου είναι μέγεθος σταθερό και δεν εξαρτάται
από το είδος και την ποσότητα του σημειακού φορτίου q που δέχεται τη δύναμη από το
πεδίο.
N
Στο S.I. μονάδα είναι: 1 . Η μονάδα αυτή αντιστοιχεί στην ένταση που πρέπει να έχει
C
ένα σημείο ηλεκτρικού πεδίου, για να ασκεί δύναμη ίση με 1 Ν σε φορτίο ίσο με 1 C.
Σε ένα σημείο ενός ηλεκτροστατικού πεδίου φέρουμε ένα ηλεκτρικό εκκρεμές που το
το βάρος του B
, η τάση του
νήματος T
και η δύναμη
F 1
64
από το ηλεκτρικό πεδίο. Υπολογίζουμε την F . Αν διπλασιάσουμε το φορτίο του
1
σφαιριδίου (+2q), θα διαπιστώσουμε ότι το μέτρο της δύναμης που ασκεί το πεδίο
φορτίο που βρίσκεται σ’ ένα σημείο, είναι ανάλογο με το φορτίο που χρησιμοποιείται κάθε
φορά.
β) Η δύναμη του πεδίου πάνω στο φορτίο έχει πάντα την ίδια κατεύθυνση.
r
Το σταθερό πηλίκο F / q το ονομάζουμε ένταση του πεδίου σ’ ένα σημείο του.
Συγκεκριμένα:
Η ένταση του ηλεκτροστατικού πεδίου είναι διανυσματικό μέγεθος και έχει τα εξής
χαρακτηριστικά:
N
Μονάδα: Στο S.I.: 1 . (Η ένταση ενός ηλεκτροστατικού πεδίου σ’ ένα σημείο του έχει
C
μέτρο ίσο με 1 Ν/C όταν φέρουμε στο σημείο αυτό φορτίο ίσο με 1 C και το πεδίο του
Παρατηρήσεις:
δύναμη F
που θα ασκηθεί πάνω σ’ αυτό θα
65
έχει την ίδια φορά με την ένταση E
. Αν στο ίδιο σημείο φέρουμε αρνητικό φορτίο, τότε
η δύναμη F
που θα του ασκηθεί θα έχει αντίθετη φορά με την ένταση E
.
μέτρο, διεύθυνση και φορά και δεν εξαρτάται από την ποσότητα και το είδος του φορτίου
Πεδίο Coulomb
ηλεκτροστατικό πεδίο. Σε κάποιο σημείο Α Σημείο εφαρμογής της έντασης είναι το σημείο Α.
Φορέας της έντασης είναι η ευθεία που ορίζεται από τη
που απέχει από το Σ απόσταση r θέση του φορτίου Q και του σημείου Α. Η φορά της
έντασης ορίζεται από το Q προς το Α, όταν το Q είναι
τοποθετούμε ένα δοκιμαστικό φορτίο q2. θετικό και από το Α προς το Q, όταν το Q είναι
αρνητικό.
Το q, σύμφωνα με το νόμο του Coulomb,
Q q
δέχεται δύναμη μέτρου: F = k (1).
r2
F
υπολογίζεται από τη σχέση: E = (2).
q
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι το μέτρο της έντασης δίνεται και από τη
σχέση:
Q
E=k (3).
r2
2
Το φορτίο q είναι πολύ μικρό σε σχέση με το Q, ώστε να μην αλλοιώνεται το πεδίο.
66
Από τη σχέση (3) προκύπτει ότι η ένταση του πεδίου Coulomb σε κάποιο σημείο του Α,
Παρατηρήσεις:
Ανάμεσα στις σχέσεις (2) και (3) που δίνουν το μέτρο της έντασης του ηλεκτροστατικού
1)Το φορτίο q της σχέσης (2) είναι το «δοκιμαστικό» φορτίο που φέρνουμε
στο πεδίο, ενώ το φορτίο Q της σχέσης (3) είναι η πηγή δημιουργίας του
πεδίου.
2)Η ένταση του πεδίου σ’ ένα σημείο του είναι ανεξάρτητη του
«δοκιμαστικού» φορτίου q της σχέσης (2), ενώ είναι ανάλογη του φορτίου Q
Σύνθετο ηλεκτροστατικό πεδίο Coulomb λέγεται το πεδίο που οφείλεται σ’ ένα σύνολο από
Η ένταση σ’ ένα σημείο ενός τέτοιου πεδίου βρίσκεται με βάση την αρχή της
Έτσι, αν το ηλεκτροστατικό
67
διανυσματικό άθροισμα των εντάσεων που οφείλονται στο καθένα από τα φορτία αυτά.
=E
Δηλαδή είναι E E E
.
1 2 3
,E ,E
Q1
Τα μέτρα των E 1 2 3 βρίσκονται αντίστοιχα από τις σχέσεις: E1 = k ,
r12
Q2 Q
E2 = k 2 ,
E 3 = k 23 .
r2 r3
Η ανάγκη για σωστότερη μελέτη του πεδίου δυνάμεων οδήγησε, όπως αναφέρθηκε, στον
καθορισμό και στην χρήση των χαρακτηριστικών στοιχείων ενός πεδίου, που είναι η
Ένα «πρόβλημα» που προέκυψε, κατά την διάρκεια της μελέτης ενός πεδίου δυνάμεων,
οφείλεται στην ανικανότητα των αισθήσεών μας να αντιλαμβάνονται όλες τις αλλαγές,
που γίνονται στο χώρο του. Για να ξεπερασθεί το πρόβλημα αυτό σχεδιαζόταν, αρχικά, η
ένταση του πεδίου (διάνυσμα) σε κάθε σημείο του, ώστε να αποδοθεί μια εποπτική εικόνα
του πεδίου. Αυτός ο τρόπος, όμως απεικόνισης ήταν πρακτικά δύσκολος γιατί έπρεπε το
μήκος του διανύσματος να είναι ανάλογο με το μέτρο της έντασης σε κάθε σημείο του
πεδίου!
Η ανάγκη λοιπόν για μια περισσότερο πρακτική απεικόνιση του πεδίου οδήγησε τον M.
Οι δυναμικές γραμμές είναι οι γραμμές που σχεδιάζονται σε μία περιοχή του χώρου
έτσι ώστε σε κάθε σημείο, το διάνυσμα της έντασης E του πεδίου να εφάπτεται σε
68
Σχήμα 1. Η συνεχής καμπύλη είναι η δυναμική γραμμή και το άνυσμα Ε είναι η ένταση του
πεδίου στο σημείο Α. Η διακεκομμένη γραμμή είναι η εφαπτόμενη της δυναμικής γραμμής
στο σημείο Α.
μόνο την αισθητοποίηση του πεδίου. Με λίγα λόγια οι δυναμικές γραμμές είναι
Επειδή η εικόνα των δυναμικών γραμμών δίνει πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά των
•Έχουν αρχή και τέλος, δηλαδή είναι ανοιχτές γραμμές(Ισχύει για συντηρητικά πεδία).
•Από ένα σημείο του πεδίου περνάει μόνο μια δυναμική γραμμή, δηλαδή οι δυναμικές
•Σε περιοχές του πεδίου όπου η ένταση είναι μεγάλη (ισχυρό πεδίο) η πυκνότητα των
δυναμικών γραμμών είναι μεγάλη, δηλαδή η πυκνότητά τους είναι ανάλογη με το μέτρο
•Η φορά των δυναμικών γραμμών ταυτίζεται με τη φορά του διανύσματος της έντασης
του πεδίου.
Α) Βαρυτικό πεδίο
Η εικόνα του πεδίου φαίνεται με τη βοήθεια των δυναμικών γραμμών, που έχουν τη μορφή
ακτίνων με κέντρο, το κέντρο της γης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δυναμικές γραμμές
εισέρχονται στο εσωτερικό της μάζας (δεν συμβαίνει αυτό σε αντίστοιχο ηλεκτροστατικό
πεδίο, μπορείτε να σχεδιάσετε ένα τέτοιο;) και η φορά τους είναι από το άπειρο προς τη
70
Το πεδίο αυτό δημιουργείται ανάμεσα σε δύο αντίθετα φορτισμένους αγωγούς (συνήθως οι
απόσταση. Οι δυναμικές γραμμές είναι ευθείες, παράλληλες που ισαπέχουν και ξεκινούν
από τον θετικά φορτισμένο αγωγό και καταλήγουν σε αυτόν με το αρνητικό φορτίο.
Γ) Μη ομογενές ηλεκτροστατικό πεδίο που δημιουργούν ένα θετικό και ένα αρνητικό
ηλεκτρικό φορτίο.
Το πεδίο που φαίνεται στο σχήμα, δημιουργείται από ένα θετικό και ένα αρνητικό
71
Παραδείγματα ασκήσεων
1) Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνεται μια δυναμική γραμμή ενός ηλεκτρικού πεδίου. Αν
στο σημείο Α αυτής τοποθετήσουμε μικρό σωμάτιο με θετικό ηλεκτρικό φορτίο (+q) να
σχεδιάσετε την ένταση του ηλεκτρικού πεδίου στη θέση Α και τη δύναμη που δέχεται το
Σχήμα 2.
Απάντηση
Η φορά της δυναμικής γραμμής, όπως αναφέρθηκε ταυτίζεται με τη φορά της έντασης του
πεδίου (το διάνυσμα της έντασης εφάπτεται στη δυναμική γραμμή). Το φορτίο είναι θετικό
και επομένως η ένταση και η δύναμη στο σημείο Α έχουν την ίδια κατεύθυνση (Σχήμα 3.).
72
Σχήμα 3.
σημειώσετε τις σωστές (Σ) και τις λανθασμένες (Λ) προτάσεις δικαιολογώντας την άποψή
Σχήμα 4.
Απάντηση
Α) Λάθος, διότι οι δυναμικές γραμμές δεν είναι ευθείες, παράλληλες και ισαπέχουσες
(ομογενές πεδίο).
73
Β) Σωστή, διότι προς τα δεξιά οι γραμμές γίνονται πιο πυκνές.
Γ) Λάθος, διότι οι δυναμικές γραμμές σε ηλεκτρικό πεδίο, ξεκινούν από θετικά φορτία και
καταλήγουν σε αρνητικά.
Δ) Σωστή, διότι το δυναμικό του πεδίου μειώνεται κατά μήκος των δυναμικών γραμμών.
Ασκήσεις
1) Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνεται μια δυναμική γραμμή ενός ηλεκτρικού πεδίου.
Αν στο σημείο Α αυτής τοποθετήσουμε μικρό σωμάτιο με αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο (-q)
να σχεδιάσετε την ένταση του ηλεκτρικού πεδίου στη θέση Α και τη δύναμη που δέχεται
Σχήμα 5.
74
σημειώσετε τις σωστές (Σ) και τις λανθασμένες (Λ) προτάσεις δικαιολογώντας την άποψή
Σχήμα 6.
Γ) Το πεδίο δημιουργείται από αρνητικά ηλεκτρικά φορτία, που βρίσκονται αριστερά και
Στ) Αν στο σημείο Σ τοποθετηθεί ένα πρωτόνιο αυτό θα κινηθεί προς τα δεξιά.
1.4. ΔΥΝΑΜΙΚΟ
Όπως είδαμε και νωρίτερα σε κάθε σημείο ενός πεδίου ορίζεται ένα ανεξάρτητο από το
75
υπόθεμα μέγεθος από το οποίο μπορεί κάποιος εύκολα να υπολογίσει τη δύναμη που
δέχεται ένα τυχαίο υπόθεμα στο συγκεκριμένο σημείο από το πεδίο. Το μέγεθος αυτό το
ονομάσαμε Ένταση του Πεδίου. Εντελώς αντίστοιχα θα ορίσουμε και ένα ανεξάρτητο από
το υπόθεμα μέγεθος το οποίο θα χαρακτηρίζει κάθε σημείο του πεδίου και μέσα από αυτό
στο πεδίο.
Το μέγεθος αυτό ονομάζεται Δυναμικό του Πεδίου. Το δυναμικό του πεδίου σε ένα σημείο
W A ∞
V A=
m
από το σημείο Α μέχρι το άπειρο και m το υπόθεμα (που στην περίπτωση του πεδίου
βαρύτητας που εξετάζουμε είναι η μάζα, ενώ στην περίπτωση του ηλεκτροστατικού
πεδίου το φορτίο).
Το δυναμικό στο πεδίο βαρύτητας μετράται σε J/kg, ενώ στο ηλεκτροστατικό πεδίο σε
Volt (V=J/C).
Είναι προφανές ότι η δυναμική ενέργεια του απείρου είναι μηδέν καθώς δεν
καταναλώνεται ούτε παράγεται έργο κατά την μετακίνηση ενός υποθέματος ανάμεσα σε
δύο σημεία που απέχουν άπειρη απόσταση από την πηγή του πεδίου.
Από τον ορισμό της δυναμικής ενέργειας μπορούμε πολύ εύκολα να αναγνωρίσουμε το
76
πρόσημο της. Έστω πως έχουμε ένα ζευγάρι ετερώνυμα φορτία. Για να μελετήσουμε το
σύστημα θεωρούμε πως το ένα φορτίο είναι η πηγή του πεδίου και το άλλο το υπόθεμα.
υπόθεμα σε άπειρη απόσταση από την πηγή. Επειδή όμως τα φορτία αυτά έλκονται για να
προσφέροντας ενέργεια στο σύστημα. Συνεπώς το έργο που απαιτείται για να μεταφερθεί
το υπόθεμα στο άπειρο καταναλίσκεται στο σύστημα επομένως έχει αρνητικό πρόσημο.
αρνητική.
δυνάμεις θετική.
Σύμφωνα με τα προηγούμενα δυναμική ενέργεια ενός σώματος δεν έχει νόημα. Θα πρέπει
πάντα να αναφερόμαστε σε σύστημα δύο σωμάτων, δηλαδή της πηγής και του υποθέματος.
Στην περίπτωση όμως του πεδίου βαρύτητας της Γης συνήθως αναφερόμαστε μόνο στο
Η δυναμική ενέργεια ενός υποθέματος σε ένα βαρυτικό πεδίο που δημιουργείται από ένα
GMm
U=−
R
όπου M η μάζα της πηγής, m η μάζα του υποθέματος και R η απόσταση των κέντρων τους.
Για την ειδική περίπτωση σωμάτων κοντά στην επιφάνεια της Γης αυτή η σχέση
εκφυλίζεται στην
77
U=mgh
όπου g το μέτρο της επιτάχυνσης της βαρύτητας κοντά στην επιφάνεια της Γης και h η
κατακόρυφη απόσταση από ένα οριζόντιο επίπεδο που διαλέγουμε εμείς σαν επίπεδο
φορτίων θα είναι:
k C Qq
U=
R
όπου Q το φορτίο της πηγής, q το φορτίο του υποθέματος και R η απόσταση των κέντρων
Παρατηρήσεις
1)Με την εισαγωγή της έντασης και του δυναμικού καταφέραμε να συνδέσουμε κάθε
σημείο του πεδίου με δύο μεγέθη που εξαρτώνται από την πηγή του πεδίου και από τα
οποία μπορούμε πολύ απλά να υπολογίζουμε την δύναμη που δέχεται κάθε υπόθεμα
όταν βρίσκεται στο σημείο αυτό και τη δυναμική ενέργεια που θα έχει το σύστημα
πεδίου-υποθέματος όταν το υπόθεμα βρίσκεται στο σημείο αυτό. Με αυτό τον τρόπο
του υποθέματος.
2)Αντίθετα με την ένταση η οποία ορίζεται σε κάθε πεδίο, δυναμικό και δυναμική
ιδιότητα το έργο των δυνάμεων τους να είναι ανεξάρτητο της διαδρομής. Δυνάμεις
όπως η αντίσταση του αέρα ή η τριβή δεν έχουν αυτή την ιδιότητα και γι αυτό και δεν
78
ορίζουμε δυναμικό και δυναμική ενέργεια για τέτοιες δυνάμεις.
επιφάνειες.
ΛΥΣΗ
σημαίνει πως το γεωγραφικό μήκος ή το γεωγραφικό πλάτος δεν θα παίζουν κανένα ρόλο.
σημείου από το κέντρο της Γης. Τα σημεία που ισαπέχουν από το κέντρο της Γης είναι μια
U −GMΓ
V= =
m R
Από τη σχέση αυτή βλέπουμε ότι το δυναμικό εξαρτάται μόνο από την απόσταση του
Q q V U Χαρακτηρισμός Δύναμης
+ +
+ -
- +
79
- -
ΛΥΣΗ
k C Qq
U=
R
U kC Q
V= =
q R
Όταν το ζευγάρι έχει θετική δυναμική ενέργεια η δύναμη είναι απωστική ενώ όταν έχει
ως εξής:
Q q V U Χαρακτηρισμός Δύναμης
+ + + + Απωστική
+ - + - Ελκτική
- + - - Ελκτική
- - - + Απωστική
σύνθετο πεδίο βαρύτητας που δημιουργούν η Γη και ο Ήλιος; α) Στην έκλειψη Ηλίου που
η Σελήνη βρίσκεται στην ευθεία που ενώνει την Γη και τον Ήλιο και ανάμεσα τους ή β)
Στην έκλειψη Σελήνης που η Σελήνη βρίσκεται στην ευθεία που ενώνει τη Γη με τον Ήλιο
80
ΛΥΣΗ
Η δυναμική ενέργεια της Σελήνης ως προς τη Γη και τον Ήλιο θα δίνεται από τις σχέσεις:
α) Έκλειψη Ηλίου:
−GM Η Μ Σ GM Γ ΜΣ
V= −
RΓΗ −R ΓΣ R ΓΣ
β) Έκλειψη Σελήνης
−GM Η Μ Σ GM Γ ΜΣ
V= −
R ΓΗ +RΓΣ R ΓΣ
όπου RΓΗ η απόσταση Γης-Ήλιου και RΓΣ η απόσταση Γης-Σελήνης. Προφανώς ο δεύτερος
όρος είναι ο ίδιος. Συνεπώς επειδή το αρνητικό κλάσμα του πρώτου όρου στην έκλειψη
Παρατήρηση: Στο ίδιο αποτέλεσμα θα καταλήγαμε και με την πολύ απλή λογική. Στην
περίπτωση της έκλειψης Σελήνης η Σελήνη είναι πιο μακριά από τον Ήλιο και κατά
συνέπεια η αρνητική τιμή της δυναμικής ενέργειας του ζευγαριού είναι κοντύτερα στο
81
Ερωτήσεις:
1) Ποια από τις παρακάτω γραφικές παραστάσεις απεικονίζει τη δυναμική ενέργεια ενός
σώματος στο βαρυτικό πεδίο της Γης και εκτός αυτής σε σχέση με την απόσταση του από
το κέντρο της.
α β
γ δ
2) Ένας μαθητής διατυπώνει την εξής πρόταση: “Μια μπάλα ποδοσφαίρου μάζας m=0.5 kg
ανέβηκε σε ύψος h=10 m από την επιφάνεια της Γης και επομένως απόκτησε δυναμική
ενέργεια U=mgh= 50 J”. Είναι κατά τη γνώμη σας σωστή αυτή πρόταση;
3) Ένας μαθητής διατυπώνει την εξής πρόταση: “Εφ' όσον και στο ηλεκτρικό και στο
βαρυτικό πεδίο ορίζουμε δυναμικό θα πρέπει οι μονάδες τους να είναι οι ίδιες ”. Είναι
82
4) Ποιο σημείο κατά τη γνώμη σας έχει μεγαλύτερο βαρυτικό δυναμικό; Η κοιλάδα των
Ασκήσεις:
1)Να βρεθεί η δυναμική ενέργεια του συστήματος δύο σφαιρικών σύννεφων φορτίων
2)Ποιος ο λόγος του δυναμικού της Σελήνης ως προς το βαρυτικό πεδίο της Γης και
3)Το σημείο Lagrange είναι το σημείο όπου η ένταση του πεδίου βαρύτητας της Γης
είναι ίση με την ένταση του πεδίου βαρύτητας της Σελήνης. Δηλαδή αν τοποθετήσουμε
εκεί ένα σώμα θα ισορροπήσει. Πόσο είναι το δυναμικό του σημείου αυτού ως προς το
πεδίο βαρύτητας της Γης και ως προς αυτό της Σελήνης; Πόση η συνολική δυναμική
του ενέργεια ενός διαστημοπλοίου μάζας m=2000 kg και ως προς τα δύο πεδία
βαρύτητας;
83
Γ ΛΥΚΕΙΟΥ
Απλές συναρτήσεις: γραμμική, αχ2, α/χ, γραφικές παραστάσεις τους – κλίση καμπύλης-
παράγωγος.
Πρόσημο τριωνύμου.
Διανυσματικός λογισμός
Δύναμη Lorenz
Κίνηση φορτίου σε ομογενές ηλεκτρικό και μαγνητικό πεδίο
Φασματογράφος μάζας-εφαρμογές.
85
3.2 Θεμελιώδεις Νόμοι Ηλεκτρομαγνητισμού
Ροή Πεδίου
Νόμοι Faraday – Ampere-Maxwell-Gauss
Εφαρμογές Νόμων ( Μαγνητικό πεδίο ρευματοφόρων αγωγών – Νόμος Coulomb –
Ισοδυναμία Ηλεκτρικού και Μαγνητικού Πεδίου)
86
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ – ΚΥΜΑΤΑ (15 ώρες)
4.1 Συμβολή
4.2 Περίθλαση
4.3 Πόλωση
4.4 Σχισμές Young
4.5 Στάσιμα Κύματα
Εφαρμογές στους ηχητικούς σωλήνες και στις χορδές.
4.6 Παραγωγή HM κυμάτων
4.7 Doppler – μηχανικό – ηλεκτρομαγνητικό
88
• Να εκτελούν υπολογισμούς στους νόμους των αερίων και στην
αδιαβατική μεταβολή.
•Να εκτελούν απλούς υπολογισμούς (όπως αυτός της πίεσης με το
υψόμετρο) στις κατανομές Maxwell-Boltzmann.
• Να αναγνωρίζουν τον Πρώτο Θερμοδυναμικό Νόμο και τη
σπουδαιότητα του.
•Να αναγνωρίζουν τον Δεύτερο Θερμοδυναμικό Νόμο και τη
σπουδαιότητα του.
• Να εκτελούν υπολογισμούς στον Α Θερμοδυναμικό Νόμο.
• Να εκτιμούν την έννοια της εντροπίας.
•Να διακρίνουν την σπουδαιότητα της έννοιας της εντροπίας.
• Να υπολογίζουν μεταβολές εντροπίας σε διάφορες διεργασίες.
• Να εξηγούν την λειτουργία του κύκλου Carnot.
• Να συνειδητοποιήσουν ότι η απόδοση του κύκλου Carnot είναι η
μέγιστη δυνατή για τις συγκεκριμένες θερμοκρασίες.
• Να εκτελούν απλούς υπολογισμούς στον κύκλο Carnot.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Στατιστικά Στοιχεία
Το παρακάτω ερωτηματολόγιο μοιράστηκε σε συναδέλφους στο Συνέδριο της Κέρκυρας,
στις εκδηλώσεις της Ένωσης αλλά και από τα μέλη της επιτροπής στους χώρους δουλειάς
τους.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ
Σε ποια απο τις δύο επόμενες απόψεις πρέπει να στηριχθεί το αναλυτικό πρόγραμμα του Λυκείου;
α) Ο μαθητής της Α Λυκείου θεωρείται ότι δεν έχει καμία γνώση Φυσικής.
β) Ο μαθητής της Α Λυκείου συνεχίζει την εκπαίδευση του στη Φυσική που άρχισε στο Γυμνάσιο.
α 22.79% β 76.47%
Η δομή της ύλης στο αναλυτικό πρόγραμμα του Λυκείου σε ποια από τις παρακάτω απόψεις πρέπει να
στηριχθεί;
α) Η ύλη της Φυσικής πρέπει και στις 3 τάξεις να αποτελείται από λίγα επιλεγμένα
κεφάλαια που διδάσκονται σε μεγάλο βάθος.
89
β) Η ύλη της Φυσικής πρέπει και στις 3 τάξεις να απλώνεται επιφανειακά (μικρό βάθος και απλές
ασκήσεις) σε όλο το εύρος της κλασικής και σύγχρονης Φυσικής.
γ) Η ύλη της Φυσικής πρέπει να απλώνεται επιφανειακά σε (μικρό βάθος και απλές ασκήσεις) στις
2 πρώτες τάξεις του Λυκείου και να επικεντρώνεται σε επιλεγμένα κεφάλαια στην Γ Λυκείου τα
οποία θα μελετά σε μεγάλο βάθος.
δ) Άλλη πρόταση (την οποία παρακαλούμε να γράψετε στο πίσω μέρος της σελίδας).
Σε ποιο τομέα νομίζετε ότι υστερούν περισσότερο οι μαθητές του Λυκείου σήμερα;
α) Στη μαθηματική περιγραφή των φυσικών φαινομένων.
β) Στην κατανόηση και περιγραφή των φυσικών φαινομένων.
γ) Και στα δύο παραπάνω
δ) Άλλος τομέας (τον οποίο παρακαλούμε να γράψετε στο πίσω μέρος της σελίδας).
Σε ποια απο τις επόμενες απόψεις πρέπει να στηριχθεί η διδασκαλία της Φυσικής στο Λύκειο;
α) Σε μια έντονη μαθηματικοποίηση παρόμοια με τη σημερινή των ταλαντώσεων στη Γ Λυκείου.
β) Σε μια παρουσίαση των νόμων της Φυσικής και της φιλοσοφίας τους χωρίς σημαντικό μαθηματικό
υπόβαθρο.
γ) Σε μια παρουσίαση της Φυσικής όπου η μαθηματική περιγραφή με τα εργαλεία του Λυκείου
αποσκοπεί στην ανάδειξη του Φυσικού περιεχόμενου.
Οι συνάδελφοι που απάντησαν μέχρι στιγμής είναι 136. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι τα
μέλη της επιτροπής καθώς και τα μέλη του Δ.Σ. της ΕΕΦ επίτηδες δεν συμμετείχαν στη
συμπλήρωση του ερωτηματολογίου καθώς σκοπός μας ήταν να αφουγκραστούμε το
αίσθημα των συναδέλφων και όχι να το καθοδηγήσουμε.
Πρώτη Ερώτηση:
α) Το α) γιατί αυτή τη στιγμή το Γυμνάσιο έχει τα χάλια του και δεν μπορεί να στηριχθεί
κάποιος στη γνώση που δίνει.
Δεύτερη Ερώτηση:
α) Ισως μια ύλη 2 βαθμίδων σε κάθε τάξη με υποχρεωτικό το α και κατ' επιλογή το β.
β) Να εξετάζεται η Υλη και των 3 τάξεων στις εισαγωγικές και οι επιπλεον ώρες που θα περισσεύουν να
διατίθενται για εργαστηριακές ασκήσεις.
γ) Κάθε τάξη να εμβαθύνει ανάλογα με τις κατευθύνσεις στα βασικά αντικείμενα της Φυσικής (Μηχανική-
Ηλεκτρομαγνητισμό-Κυματική-Σύγχρονη)
δ) Στη Γενική Παιδεία επιφανειακή ύλη σε όλο το εύρος της κλασικής και σύγχρονης Φυσικής Στην
κατεύθυνση η ύλη να επικεντρώνεται σε επιλεγμένα κεφάλαια και σε βάθος το οποίο να αυξάνεται
προοδευτικά από τη Β Λυκείου στη Γ Λυκειου.
90
ε) Η ύλη γενικής θα πρέπει να περιλαμβάνει θέματα όπως α) Εντροπία β) Ατμοσφαιρικά φαινόμενα, γ)
τυχαιότητα και αιτιοκρατία και δ) χάος
στ) Σε συνέχεια από το Γυμνάσιο η “σοβαρότητα” των θεμάτων να είναι προοδευτική
ζ) Οι μαθητές να καταλάβουν τη συνέχεια της Φυσικής
η) Για Φυσική γενικής παιδείας Επιστήμη + Κοινωνία με ελάχιστες απλές ασκήσεις. Για Φυσική κατεύθυνσης
στις 2 τελευταίες τάξεις επιλεγμένα θέματα σε μεγάλο βάθος και πολύπλοκες ασκήσεις από πραγματικά
προβλήματα.
θ) Τις συνδιαστικές ασκησεις δεν τις θεωρώ δύσκολες.
ι) Σε όλες τις τάξεις να διδάσκεται Φυσική “απλωμένη”. Σε Κάποιες κατευθύνσεις διδάσκονται ειδικά
κεφάλαια σε μεγάλο βάθος που θα αποτελούν εξεταστέα ύλη.
ια) Σπειροειδείς επαναλήψεις και επανεξέταση όλων των εννοιών της Φυσικής σε όλο το βάθος
( Αφόρμηση, Πείραμα, Μαθηματικά, Δόμηση Θεωρίας, Εμπέδωση με αύξηση ωρών και εργαστηριακή άσκηση
με παράδοση εργασιών με μετρήσεις και αναγωγή δεδομένων)
ιβ) Πρέπει να αναβαθμισθεί το μαθηματικό υπόβαθρο της Φυσικής στη Γ Λυκείου χωρίς τη χρήση
πολύπλοκων μαθηματικών σχημάτων
ιγ) Ολη επιφανειακά με διαφορετικά βιβλία
ιδ) Στην Α Λυκείου όλες οι βασικές έννοιες σε έκταση και βάθος . Στην Β Λυκείου συνέχεια των βασικών
έννοιων σε έκταση και βάθος (Γ.Π). Στην κατεύθυνση αναδιαμόρφωση της ύλης. Στη Γ λυκείου η ΓΠ ως
έχει ενώ η κατεύθυνση αναδιαμόρφωση.
Τρίτη Ερώτηση:
α) Υστερούν σε Πρακτική Εφαρμογή των υπό μελέτη θεμάτων λόγω έλλειψης πειραμάτων
β) Υστερούν στην εφαρμογή νόμων
γ) Πρώτα διδάσκονται Φυσική και μετά μαθηματικά. Τα μαθηματικά είναι απλά εργαλείο.
δ) Στα κίνητρα και στην έλξη για διάβασμα.
ε) Οι μαθητές Λυκείου υστερούν στη μέθοδο με την οποία έχουν μάθει να μελετούν. Δίνουν βάση στην
απομνημόνευση και όχι στην κατανόηση. Η στείρα απομνημόνευση δημιουργεί με τον καιρό ελλείψεις σε όλα
τα μαθήματα και κυρίως στη γλώσσα στα μαθηματικά και στη Φυσική. Αλλα για να γίνει κατανοητή η Φυσική
(και μέσα από τα κείμενα των βιβλίων) χρειάζεται και η γνώση της γλώσσας και τα μαθηματικά και η φυσική
σκέψη.
στ) Σύνδεσης Φυσικής-Σχολείου με καθημερινότητα και με την πολιτικοοικονομική διάσταση της Φυσικής
ζ) Οι μαθητές (κατά μέσο όρο) αδυνατούν να κατανοήσουν ένα απλό κείμενο. Απομνημονεύουν τύπους και
μεθοδολογίες.
η) Και στις δύο, κυρίως όμως στην μαθηματική περιγραφή. Επίσης οι μαθητές της Β Λυκείου κατεύθυνσης
αδυνατούν να αντιληφθούν τι κοινό έχουν τα Διανύσματα των μαθηματικών με τα διανυσματικά μεγέθη της
Φυσικής
Τέταρτη Ερώτηση:
α) Παρουσίαση της Φυσικής χωρίς σημαντικό μαθηματικό υπόβαθρο για τις δυο πρώτες τάξεις του Λυκείου
και με σημαντικό μαθηματικό υπόβαθρο για τη Γ Λυκείου.
Γενικές Παρατηρήσεις:
91
δύσκολο θέμα που δεν απασχολεί μόνο τους εκπ/κούς στην Ελλάδα. Ιδίως με τη μορφή που
έχει το Σχολείο σήμερα και το πλήθος των γνώσεων που πρέπει να αφομοιώσουν οι
μαθητές!
92