YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ÇEVRE KİMYASI I LABORATUVARI

ASİDİTE TAYİNİ

1. DENEYİN AMACI
Deney numunesinde farklı asidik türlerinin tespiti amaçlanmaktadır.

2. DENEYİN ANLAM VE ÖNEMİ

Asidite, suyun bazı nötralize etme kapasitesinin bir ölçüsüdür. Doğal sular büyük ölçüde zayıf
asitler içerirler. Zayıf asitlerin en önemlisi karbonik asittir. Karbonik asitin titrasyon eğrisi
incelendiği zaman pH dönüm noktasına pH=8,2–8,3'den önce ulaşmadığı görülür. Buna göre
pH=8,2–8,3'den az olan tüm suların asidite içerdiği söylenebilir. pH'sı 4,5–8,3 arasında olan
suların asiditesine "Fenol Ftalein Asiditesi", pH'sı 4,5'dan küçük olan suların asiditesine ise
"Metil Oranj Asiditesi" denir. Metil oranj asiditesi mineral asitlerden ileri gelir.
Asidite parametresi en çok doğal sularla atıksuların korozif özelliklerinin belirlenmesinde
kullanılır.
Ölçüm Yöntemleri:
Numunede hidroliz sonucu oluşan hidrojen iyonları standart bir baz çözeltisi ile titre edilir.
Nötralizasyon reaksiyonu aşağıdaki gibi ifade edilebilir:
2NaOH + H2CO3 Æ Na2CO3 + 2H2O
NaOH + H+ Æ Na+ + H2O

3. DENEY DÜZENEĞİ
3.1. Kullanılan Araç ve Gereçler
• pH metre
• Genel laboratuar cam malzemeleri
3.2. Kullanılan Kimyasallar
• Karbondioksitsiz su ile tüm stok ve standart çözeltiler için distile su gereklidir. Suyun
pH ≥ 6,0 ve iletkenlik < 2 µmhos/cm olmalıdır.
• Standart NaOH (0,1 N): 4 gram NaOH, bir miktar suda çözülerek balon jojede litreye
tamamlanır.
• Potasyum Hidrojen Ftalat Çözeltisi (0,05 N): 10,0 ± 0,5 gr KHC8H4O4 (susuz) bir
miktar suda çözülerek balon jojede litreye tamamlanır.
• Metil Oranj İndikatör Çözeltisi: 50 mg metil oranj bir miktar suda çözülerek 100
ml’ye seyreltilir.
• NaOH çözeltisinin ayarlanması: KHC8H4O4 çözeltisine 3 damla fenol ftalein ilave
edilir ve NaOH çözeltisi (0,1 N) pembe renk elde edilene kadar titre edilir.

1
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI I LABORATUVARI
NaOH’in normalitesi
AB
N NaOH =
204,2 C

den hesaplanır. Burada;

A: gr KHC8H4O4 (1 L balon jojeye konmuş)
B: Titrasyon için alınan KHC8H4O4, ml
C: Kullanılan NaOH, ml

4. DENEYİN YAPILIŞI
Metil Oranj Asiditesi: 50 ml numuneyi bir erlene alın. Üzerine 2 damla metil oranj indikatörü
ilave edin. 0,02 N NaOH ile renk değişimi açık portakala dönünceye kadar titrasyona devam
edin. (pH = 4,5)
Fenol Ftalein Asiditesi: 50 ml numuneyi bir erlene alın. Üzerine 3–4 damla fenol ftalein
indikatörü ilave edin. Numuneyi ısıtarak sıcaklığını kaynama noktasına getirin. 2 dakika
bekletin. Daha sonra sıcak numunede pembe renk elde edinceye kadar 0,02 N standart NaOH
ile titrasyona devam edin.

5. HESAPLAMALAR
A N 50000
Asidite (mg CaCO3 / L) =
ml numune

Burada;
A: 0,02 N NaOH sarfiyatı, ml
N: NaOH’in normalitesi

6. DEĞERLENDİRME VE YORUM
Öğrenci yapmış olduğu deney ve sonuçlarını değerlendirip yorumlar.

2
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI I LABORATUVARI

ALKALİNİTE TAYİNİ

1. DENEYİN AMACI
pH dönüm noktalarını kavrayarak deney numunesinde alkalinite tayini yapmayı öğrenmek
amaçlanmaktadır.

2. DENEYİN ANLAM VE ÖNEMİ

Alkalinite, suyun asit nötralize etme kapasitesidir. Tabii sular ve atıksuların arıtılmasında ve
su kullanımında önemlidir. Alkalinite, öncelikle sudaki karbonat, bikarbonat ve hidroksil
muhtevasının bir fonksiyonudur. Ayrıca; borat, osfat, silikat ve diğer bazlar eğer suda mevcut
iseler, alkaliniteye katkıda bulunurlar. Alkalinite, toprak alkali metallerinin mevcudiyetinde
sulama sularının uygunluğunu tespitte önemlidir.
Ölçüm Prensibi
İndikatör veya elektrot yardımıyla standart bir asit solüsyonu ile belirlenen bir pH dönüşüm
noktasına veya noktalarına kadar titrasyon yapılmasıdır.
pH Dönüm Noktaları
Alkalinite ve diğer bazik iyonların (silikat, fosfat v.s.) muhtevalarına bağlı olarak; toplam
alkalinite belirleme dönüm noktası pH 4,3 ila 4,9 arasında ve fenol ftalein alkalinitesi pH 8,3
noktasında aranır.
Girişimler
Numunedeki sabunlar, yağlı maddeler, süspansiyon maddeler ve çökeltiler cam elektrodun
çalışmasını zorlaştırabilirler. Bu durumda cam elektrot dengeye gelene kadar beklenmelidir.

3. DENEY DÜZENEĞİ
3.1. Kullanılan Araç ve Gereçler
• pH metre
• Genel laboratuar cam malzemeleri
3.2. Kullanılan Kimyasallar
• Standart sülfürik asit çözeltisi, 0,1 N: 2,8 ml derişik asit litreye tamamlanır. Bu
çözeltinin her ml’si 5 mg eşdeğerdir.
• Standart sülfürik asit çözeltisi, 0.02 N: 200 ml 0,1 N H2SO4 çözeltisi litreye
tamamlanır. Bu çözeltinin her ml’si 1 mg CaCO3'a eşdeğerdir.
• Metil oranj indikatörü: 100 mg metil oranj tozu 200 ml distile suda çözülür.
• Fenol Ftalein indikatörü: 1 gr fenol ftalein disodyum tuzu önce 100 ml alkolde
çözülür ve 100 ml distile su ilave edilir.

3
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI I LABORATUVARI
4. DENEYİN YAPILIŞI
İndikatörle: Uygun miktarda numune alınır. 0,1 N H2SO4 standart çözeltisi ile önce fenol
ftalein indikatörü (5 damla) eşliğinde kırmızı renkten renksize dönünceye kadar titre edilir ve
sarfiyatı fenol ftalein alkalinitesi sarfiyatı olarak kaydedilir. Eğer fenol ftalein indikatörü ilave
edildiğinde renk dönüşümü olmuyorsa, numunede fenol ftalein alkalinitesi yoktur demektir.
Bu kez aynı karışım üzerine metil oranj indikatörü (5 damla) ilave ederek bürette kalan
yerden titrasyona devam edin. Portakal renginden kırmızıya dönülen noktadaki sarfiyat
toplam alkalinite sarfiyatıdır.
pH metre ile: 0,1 N H2SO4 standart çözeltisi ile önce indikatörle titrasyon yerine numune
içine pH metre elektrodu daldırılarak yukarıda ifade edilen dönüm noktalarına kadar
titrasyona devam edilir ve sonuç kaydedilir.
Düşük alkaliniteler için: 20 mg CaCO3/L den az alkaliniteye sahip numunelerde 0,02 N
H2SO4 standart çözeltisi ile titrasyon yapılır.

5. HESAPLAMALAR
S N 50000
Alkalinite (mg CaCO3 / L) =
ml numune

S: Standart titrasyon çözeltisi sarfiyatı, ml

N: Standart titrasyon çözeltisi normalitesi

6. DEĞERLENDİRME VE YORUM
Öğrenci yapmış olduğu deney ve sonucunu değerlendirip yorumlar.