BK1062

§å ¸n tèt nghiÖp ThiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt axetandehyt c«ng
suÊt 102.000 tÊn/n¨m

Më ®Çu
Axetandehyt hay còn gọi là Etanal có công thức phân tử là CH 3CHO,

axetandehyt được phát hiện bởi Sheele vào năm 1774, khi Ông thực hiện
phản ứng giữa mangan đioxit có màu đen (MnO2) và axit sunfuric với rượu.
Cấu tạo axetandehyt được Liebig giải thích vào năm 1835, Ông đã tạo ra
axetandehyt tinh khiết bằng việc oxi hóa rượu etylic với cromic và cũng đã
xác định rõ tên gọi của sản phẩm này là "andehyt".
Axetandehyt là một chất lỏng, cú nhiệt độ sụi thấp, nú là một chất lỏng
cú khả năng bắt lửa cao, cú mựi hơi cay. Do cú khả năng phản ứng húa học
cao, nờn axetandehyt là một sản phẩm húa học trung quan vụ cựng quan trọng
trong cụng nghệ hữu cơ, từ nú cú thể sản xuất ra cỏc hợp chất như axit axetic,
anhidric axetic, etyl acetat, axit peracetic, rượu butylic 2-ety- haxanol, penta-
etythritol, muối clorua axetandehyt , glyoxal, akyl amin piridin và nhiều chất
khỏc.
Axetandehyt được sử dụng trong thương mại đầu tiên là việc sản xuất ra
axetal thông qua axit axetic, giữa những năm 1914 đến năm 1918. Ở Đức và ở
Canada. axetandehyt là một chất trong quá trình trao đổi chất của thực vật và
động vật, trong đó axetandehyt có khả năng tách ra với số lượng nhỏ.
Số lượng lớn của axetandehyt có liên quan đến nhiều quá trình sinh học,
nó cũng là chất quan trọng nhiều quá trình lên men rượu, axetandehyt cùng có
mặt một lượng ít trong đồ uống như bia, rượu, các rượu mạnh, nó cũng được
tách ra từ nước ép trái cây, dầu ăn, cà phê khô, khói thuốc lá. Nhiều quá trình
sản xuất axetandehyt mang tính thương mại như dehydro hóa hoặc là oxi hóa
rượu etylic, quá trình hợp nước của axetylen oxi hóa từng phần của các
hidrocacbon và oxi hóa trực tiếp của etylen. Vào những năm 1970, công suất
của quá trình sản xuất theo phương pháp oxi hóa trực tiếp trên thế giới 2 x 106
tấn/năm. quá trình oxi hóa trực tiếp etylen bây giờ chỉ còn ở Mỹ và Nhật Bản.
Nó được sản xuất chủ yếu ở Celanese và hãng Eastman (USA), hãng Wacker
- Chemic và hãng Hoechst (Đức) và hãng Aldehyde Co., Kyo-Wa Yuka Co.,
Mitsubishi Chemical Industries, Chisso Corp., Sumitomo, Showa Denko,
Mitsui (Nhật Bản), Montedison (Italia), Lonza (Thuỵ Điển) hãng pemax
(Mexico). Năng suất của quá trình sản xuất axetandehyt bằng cách oxi hóa
Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i1 Líp Hãa DÇu - QN

-K45
trực tiếp từ etylen, tăng lên từ năm 1960, tuy nhiên axetandehyt được chấp
nhËn bëi mét sè nhµ m¸y kh¸c bëi v× axetandehyt ®îc xem
lµ chÊt trung gian cÇn thiÕt cho çc chÊt h÷u c¬ kh¸c, çc
chÊt h÷u c¬ nµy lµ sù chuyÓn m¹ch tõ qu¸ tr×nh oxi hãa trªn
hoÆc tõ çc dÉn xuÊt cña axetandehyt , hÇu hÕt lµ tõ than
®¸ vµ tõ c¬ së Hidrocacbon C1, mét xu híng lµ tiÕp tôc ph¸t
triÓn qu¸ tr×nh tõ C1. Sù tiªu thô axetandehyt nh÷ng n¨m
gÇn ®©y ®· gi¶m dÇn, do ngµy nay cã nhiÒu qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt ra dÉn xuÊt cña axetandehyt ®· ®îc ph¸t triÓn nh lµ qu¸
tr×nh cña Oxo cho ta rîu butylic cïng víi 2-ethyl hexanol, qu¸
tr×nh cña h·ng Mohsanto cho ta axit axetic. Tuy nhiªn
axetandehyt vÉn ®îc coi lµ chÊt trung gian kh¸ quan träng
trong tæng hîp h÷u c¬.
ë ViÖt Nam, ngµnh c«ng nghiÖp dÇu khÝ ®ang ngµy

cµng ph¸t triÓn t¹o ra mét nguån nguyªn nhiªn liÖu dåi dµo
cho çc nghµnh c«ng nghiÖp kh¸c, ®Æc biÖt lµ nghµnh tæng
hîp h÷u c¬, tõ ®ã tæng hîp ®îc v« sè çc hîp chÊt hãa häc
phôc vô cho ®êi sèng. Víi ®å ¸n nµy nhiÖm vô cña em lµ “
ThiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt acetaldehyd”. Víi nguyªn
liÖu lµ axetylen. Axetylen cã thÓ s¶n xuÊt ra tõ nhiÒu qu¸
tr×nh chÕ biÕn kh¸c nhau nh tõ than ®¸ hoÆc dÇu khÝ. Tõ
®ã ta cã thÓ tæng hîp ra axetandehyt ®Ó phôc vô cho ngµnh
kh¸c nh: dîc phÈm, thuèc nhuém, thuèc trõ s©u phôc vô cho
nÒn c«ng nghiÖp níc nhµ gãp phÇn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn
®¹i hãa ®Êt níc .

-K45
PHÇN 1
TæNG QUAN
CH¬NG 1: Nguyªn liÖu
1.TÝNH CHÊT NGUY£N LIÖU

1.1. AXETYLEN:
1.1.1.TÝnh chÊt cña axetylen:
1.1.1.1.TÝnh chÊt vËt lý: [1,89-101]; [2,50,55]
Hai nguyªn tö cacbon cña ph©n tö axetylen ë tr¹ng th¸i
lai hãa sp, chóng liªn kÕt víi nhau b»ng mét liªn kÕt xÝch ma
(σ ) vµ hai liªn kÕt π . Mçi nguyªn tö cacbon cßn mét liªn kÕt
xÝch ma (σ ) víi nguyªn tö H. §é dµi cña liªn kÕt nµy gi¶m dÇn
theo thø tù sau: etan, etylen, axetylen.
B¶ng1: §é dµi çc liªn kÕt

ChÊt
Etan Etylen Axetylen
Liªn kÕt
H-C 110,2 108,6 105,9
C-C 154,3 133,7 120,7
Tuy nhiªn, theo thø tù ®ã th× xu híng hót electron cña

nguyªn tö cacbon l¹i t¨ng (etan <etylen <axetylen). §iÒu nµy
gi¶i thÝch tÝnh axÝt cña nguyªn tö H trong ph©n tö axetylen,
mµ cã thÓ thay thÕ b»ng ion kim lo¹i (M+) ®Ó t¹o thµnh
axetilua kim lo¹i MHC2 hoÆc M2C2. TÝnh axÝt cña nguyªn tö H
(pKa = 25) cßn ®îc thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng ph¶n øng m¹nh víi
çc dung dÞch baz¬. §©y lµ ph¶n øng quan träng trong qu¸
tr×nh thu håi axetylen. ë ®iÒu kiÖn thêng axetylen lµ chÊt
khÝ kh«ng mµu, kh«ng ®éc nhng cã kh¶ n¨ng g©y mª.
Axetylen tinh khiÕt cã mïi h¬i ngät, mïi tái cña axetylen lµ do
axetylen ®îc s¶n xuÊt tõ cacbua canxi cã lÉn t¹p chÊt PH 3,
H2S, NH3, arsenic (AsH3) hoÆc silicon hidrit. Nh÷ng h»ng sè
vËt lý c¬ b¶n cña axetylen ®îc ®a ra trong b¶ng 2.

-K45
B¶ng 2: Nh÷ng h»ng sè vËt lý c¬ b¶n cña axetylen
Nh÷ng h»ng sè vËt lý c¬ b¶n cña axetylen
• Khèi lîng ph©n tö (M) 26,038 Kg/Kmol
• Gi¸ trÞ ®iÓm 3
T 192,6 K (-80,40C)
P 128,2 kPa
• NhiÖt nãng ch¶y 5,585kJ/mol
• NhiÖt bay h¬i 15,21kJ/mol
• Çc ®¹i lîng tíi h¹n
308,85K
Tr
6,345Mpa
Pr
ρr 0,231g/cm3
• §iÓm nãng ch¶y ë 101,3kPa

192,15K(-80,850C)
• §iÓm th¨ng hoa ë 101,3kPa
189,55K(-83,450C
ρ khÝ
1,729.10-3 g/cm3
ρ láng (181,1K) 0,729 g/cm3
• TÝnh chÊt ë 273,15K vµ
101,3 kPa: 1,729.10-3g/cm3
+ ρ khÝ 42,7J.mol-1.K-1
+ NhiÖt dung riªng (Cp ) 34,7J.mol-1.K-1
+ NhiÖt dung riªng (Cv ) 1,23
+ Cp / Cv 9,43 µ .Pa.S
+ §é nhít ®éng häc 0,0187 W/m.K
+ §é dÉn nhiÖt 341 m/s
+ Tèc ®é truyÒn ©m 0,9909
+ HÖ sè nÐn 8,32 kJ/mol
+ Entropy 197 J/mol.K
+ Entanpy
Qu¸ tr×nh t¹o thµnh axetylen cÇn cung cÊp mét lîng nhiÖt
lín:
2C + H2 C2H2 (1); ∆ Hf = +226,90 kJ/mol t¹i T=
298,15K.
ë nhiÖt ®é phßng vµ ¸p suÊt khÝ quyÓn axetylen kh«ng
ph©n hñy. Khi ¸p suÊt vît qu¸ ¸p suÊt khÝ quyÓn th× sù
-K45
ph©n hñy b¾t ®Çu x¶y ra. axetylen láng cã thÓ bÞ ph©n
hñy bëi nhiÖt, va ch¹m vµ xóc t¸c. V× vËy, kh«ng ®îc hãa
láng ®Ó vËn chuyÓn vµ tån chøa. axetylen r¾n Ýt bÞ ph©n
hñy h¬n nhng rÊt kh«ng æn ®Þnh vµ nguy hiÓm.
§é tan cña axetylen trong níc vµ çc dung m«i h÷u c¬ lµ rÊt
quan träng trong vËn chuyÓn ph©n t¸ch vµ tinh chÕ. Nh÷ng
gi¸ trÞ cô thÓ cho ë b¶ng 3.
B¶ng 3: HÖ sè tan cña axetylen trong mét sè dung m«i
(¸p suÊt riªng phÇn cña C2H2 ≈ 0,1 Mpa )
Dung m«i T0, HÖ sè tan, mol.kg-
1
C .bar-1
Metanol -76 19,20
0 1,07
25 0,62
Etanol 25 0,31
Axetandehyt -70 31,70
0 2,14
25 1,32
Metyl formate 25 0,89
Metyl acetat 25 0,91
Etylen glycol 25 0,13
Hexan 25 0,15
Cyclohexan 25 0,11
Benzen 25 0,25
Tetraclorua cacbon 25 0,07
Hexametylphotphoric 20 2,33
diamit 25 1,14
Tetrametylure 25 1,47
Dimetylsunfoxit 25 1,14
Dimetylaxetamit
B¶ng 4: §a ra nh÷ng gi¸ trÞ ®é hßa tan cña axetylen vµ
mét sè hidrocacbon C1÷ C3 trong O2 láng ë 90K.
Hîp chÊt §é hßatan, %

mol

-K45
CH4 98
C2H6 12,8
C2H4 2,0
C2H2 5,6.10-4
C3H8 0,98
C3H6 0,36
§é tan cña axetylen trong O2 láng vµ N2 láng thay ®æi

theo nhiÖt ®é ®îc m« t¶ theo ph¬ng tr×nh sau:
 Dung m«i N2 láng: log x = 0,051 .T −9,49
 Dung m«i O2 láng: log x = 0,039 .T −8,73
axetylen cã thÓ ®îc lµm giµu tõ hçn hîp hidrocacbon C2

b»ng chng nhiÖt ®é thÊp. §Ó tr¸nh ph©n hñy th× nång ®é
trong dßng h¬i cña axetylen kh«ng vît qu¸ 42% phÇn khèi l-
îng.
Díi ¸p suÊt (P > 0,5 Mpa, T = 00C) axetylen vµ níc (H2O)
t¹o thµnh tinh thÓ C2H2(H2O)5,8. NÕu cã mÆt axeton sÏ t¹o
thµnh tinh thÓ
[C2H2]2. [(CH3)2CO]. [H2O]17.
HÖ sè tù ph©n t¸n cña axetylen ë 250C vµ 0,1 Mpa lµ
0,133 cm2.s-1. HÖ sè ph©n t¸n t¬ng hç ë 00C vµ 0,1 MPa trong
hçn hîp víi He, Ar, O2 vµ kh«ng khÝ lÇn lît lµ 0,538 ; 0,141;
0,188 vµ 0,191 cm2.s-1.
axetylen hÊp phô trªn C* ho¹t tÝnh (than ho¹t tÝnh), SiO2
vµ Zeolite. axetylen còng hÊp phô trªn bÒ mÆt mét sè kim
lo¹i vµ thñy tinh.
Khi ch¸y axetylen táa ra mét lîng nhiÖt lín. Kh¶ n¨ng sinh
nhiÖt cña axetylen b»ng 13,387 Kcal/m3. Do ®ã ngêi ta thêng
dïng axetylen ®Ó c¾t hµn kim lo¹i. Khi ph©n hñy axetylen cã
thÓ x¶y ra ph¶n øng næ vµ nhiÖt ®é lªn ®Õn 2800 0C.
C2H2 → 2C + H2 ; ∆ H0298= -54,2 Kcal/mol
axetylen dÔ t¹o hçn hîp næ víi kh«ng khÝ trong mét giíi
h¹n rÊt réng (tõ 2,5 ÷ 81,5 % thÓ tÝch) vµ t¹o hçn hîp næ víi
oxi trong giíi h¹n (tõ 2,8 ÷ 78% thÓ tÝch). §é nguy hiÓm vÒ
kh¶ n¨ng ch¸y næ cña axetylen ngµy cµng gia t¨ng do sù
-K45
ph©n r· thµnh nh÷ng chÊt ®¬n gi¶n táa nhiÒu nhiÖt theo
ph¶n øng trªn.
Ngoµi ra axetylen dÔ dµng t¹o hçn hîp næ víi flo, clo nhÊt
lµ khi cã t¸c dông cña ¸nh s¸ng. Do vËy ®Ó gi¶m bít kh¶ n¨ng
ch¸y næ cña axetylen khi vËn chuyÓn ngêi ta thêng pha thªm
khÝ tr¬ vµo hçn hîp axetylen nh H2, NH3 ...v.v , ®Ó tr¸nh kh¶
n¨ng ch¸y næ x·y ra.
1.1.1.2.TÝnh chÊt hãa häc: [1,101-105]; [2,56-63];
[3,150-152]
1.1.1.2.a. §Æc ®iÓm cÊu t¹o cña ph©n tö axetylen.
* C«ng thøc cÊu t¹o cña axetylen
H - C≡ C - H
Liªn kÕt ba ( - C≡ C - ) ®îc t¹o nªn bëi 2 nguyªn tö cacbon
ë tr¹ng th¸i lai hãa sp, tøc lµ kiÓu lai t¹o ®êng th¼ng. Trong
liªn kÕt ba cã mét liªn kÕt σ do sù xen phñ trôc cña hai
electron lai t¹o, cßn hai liªn kÕt π do sù xen phñ bªn cña 2
cÆp electron p. Çc trôc cña çc electron p t¹o thµnh 2 mÆt
ph¼ng th¼ng gãc víi nhau, giao tuyÕn cña hai mÆt ph¼ng
®ã chÝnh lµ ®êng nèi t©m hai nguyªn tö cacbon.
Mét ®Æc ®iÓm kh¸ quan träng lµ çc nguyªn tö cacbon ë
tr¹ng th¸i lai hãa sp cã ®é ©m ®iÖn lín h¬n cña çc cacbon
lai hãa sp2, sp3
Csp > Csp2 > Csp3
KÕt qu¶ lµ trong liªn kÕt ≡ C-H cã sù ph©n cùc m¹nh: ≡ C
 H lµm t¨ng m«men lìng cùc cña liªn kÕt vµ lµm t¨ng kh¶
n¨ng cña hidro t¸ch ra díi d¹ng proton, do ®ã tÝnh axit cña
axetylen lµ lín h¬n c¶ so víi etylen vµ etan. Do tÝnh axit cña
axetylen lµm cho nã dÔ hßa tan trong dung dÞch baz¬, t¹o
liªn kÕt hidro víi chóng. V× thÕ, ¸p suÊt h¬i cña nh÷ng dung
dÞch nµy kh«ng tu©n theo ®Þnh luËt Raul.
Do ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña axetylen nh ®· tr×nh bµy ë
trªn mµ axetylen dÔ dµng tham gia çc ph¶n øng nh : ph¶n
øng thÕ, ph¶n øng céng hîp, thÕ nguyªn tö H, polime hãa vµ
ph¶n øng ®ãng vßng.

-K45
Sù ph¸t triÓn cña çc ph¶n øng axetylen cã mÆt ¸p suÊt
më ®Çu cho nghµnh c«ng nghiÖp hãa axetylen hiÖn ®¹i do
W.Reppe (1892-1969), BASF Ludwigshafen (Céng hßaliªn
bang §øc). Çc nhãm ph¶n øng quan träng ®ã lµ vinyl hãa,
etynyl hãa, cacbonyl hãa, polime hãa ®ãng vßng vµ polime hãa
th¼ng.
1.1.1.2.b. Çc ph¶n øng quan träng trong c«ng
nghiÖp.
* Çc ph¶n øng vinyl hãa vµ s¶n phÈm:
Vinyl hãa lµ ph¶n øng céng hîp vµo hîp chÊt axetylen
nh÷ng nguyªn tö H linh ®éng cña çc hîp chÊt nh níc (H2O),
ancol (ROH), thiol, çc axit h÷u c¬ vµ v« c¬ t¹o monome cho
ph¶n øng trïng hîp.
Çc s¶n phÈm vinyl hãa ®Çu tiªn trong c«ng nghiÖp lµ
axetan®ehyt, vinylclorua, vinyl acetat vµ çc s¶n phÈm kh¸c.
Díi ®©y lµ mét sè qu¸ tr×nh vinyl hãa trong c«ng nghiÖp:
• Axetandehyt (ph¶n øng céng níc H2O)
Ph¶n øng nµy ®îc Kuresop nghiªn cøu vµo n¨m 1881.
Ph¶n øng tiÕn hµnh b»ng çch cho C2H2 ®i vµo dung dÞch
axit sunfuric lo·ng (H2SO4) cã chøa thñy ng©n sunfat (HgSO4)
®ãng vai trß xóc t¸c. Ph¶n øng tr¶i qua giai ®o¹n trung gian
t¹o ancol vinylic kh«ng bÒn dÔ ph©n hñy t¹o thµnh
axetandehyt .
HC ≡ CH + HOH → [ CH2= CH- OH] → CH3- CH= O
Ph¶n øng tæng qu¸t:
HC ≡ CH + H2O → CH3CHO
Xóc t¸c: dung dÞch axÝt cña muèi thñy ng©n, nh HgSO4
trong H2SO4. Ph¶n øng trong pha láng ë 920C
• Vinyl clorua:
HC≡ CH + HCl → CH2= CHCl
Xóc t¸c: HgCl2/than (C). Ph¶n øng pha khÝ ë nhiÖt ®é 150
÷ 800C.
• Vinyl acetat:
HC≡ CH + CH3COOH → CH2= CHOOCCH3
-K45
Xóc t¸c: Cd, Zn, hoÆc muèi thñy ng©n (Hg+2)/than(C).
Ph¶m øng pha khÝ ë nhiÖt ®é T = 180÷ 2000C.
Vinyl ete: gåm çc bíc ph¶n øng sau
ROH + KOH  -HO→ ROK  +C H → RO-CH= CHK
2 2 2
RO-CH= CHK + ROH → RO-CH= CH2 + ROK

Trong ®ã R- lµ gèc ankyl. NhiÖt ®é ph¶n øng n»m trong
kho¶ng T=120 ÷ 1500C, ¸p suÊt ®ñ cao ®Ó tr¸nh lµm s«i rîu
sö dông trong ph¶n øng, vÝ dô ë ¸p suÊt 2 MPa. Metanol
(CH3OH) t¹o thµnh metyl vinyl ete (ph¶n øng cã ¸p suÊt cao).
CH3OH + KOH  −HO→ CH3OK  +C H → CH3-CH= CHK
2 2 2
CH3-CH= CHK + CH3OH → CH3O-CH= CH2 + CH3OK

• Vinyl phenyl ete:
Ph¶n øng vinyl hãa víi xóc t¸c lµ KOH
HC ≡ CH + OH O-CH=CH2
Xóc t¸c lµ KOH.

• Vinyl sunfit:
HC ≡ CH + RSH  Xt KO

H→ CH2= CH - S - R
• Vinyl este cña çc axit cacboxilic cao:
HC≡ CH + R-COOH → RCOO- CH=CH2
Xóc t¸c lµ muèi kÏm (Zn+2) hoÆc cadimi (Cd+2).
* Vinylamin sö dông muèi kÏm (Zn+2) hoÆc cadimi (Cd+2)
lµm xóc t¸c.
R1R2NH + HC≡ CH → R1R2N - CH=CH2
* N- vinyl cacbazol, lµ ph¶n øng vinyl hãa cña cacbazol
trong dung m«i (nh N-metylpyrolidon) ë 1800C.
• Ph¶n øng vinyl hãa cña amoniac, chÊt xóc t¸c lµ muèi
phøc Coban (Co) vµ Niken (Ni) ë nhiÖt ®é 950C:
4 HC ≡ CH + 4 NH3 → 4CH2=CH-NH2

-K45
• Ph¶n øng vinyl hãa cña axit amin: xóc t¸c lµ muèi kali
(K+) cña amit:
HC ≡ CH + RCO- NH2 → RCO-NH-CH=CH2
• N-vinyl-2-pyrolidon: vinyl hãa cïng víi 2-pyrolidon trªn
xóc t¸c lµ muèi kali (K+) cña pyrolidon.
• Acrylonitril: lµ s¶n phÈm cña ph¶n øng c-vinyl hãa cña
HCN trong HCl láng víi xóc t¸c CuCl vµ NH4Cl
HC ≡ CH + HCN → H2C=CH-CN
* Çc ph¶n øng Etinyl hãa vµ s¶n phÈm:
Etinyl hãa s¶n phÈm lµ ph¶n øng céng hîp vµo nhãm
cacbonyl cña axetylen mµ vÉn tån t¹i liªn kÕt 3. Reppe ®·
ph¸t hiÖn ra çc axetilua cña çc kim lo¹i nÆng, ®Æc biÖt lµ
®ång mét axetilua (Cu+1) cã thµnh phÇn
Cu2C2.2H2O.2C2H2, lµ xóc t¸c rÊt thÝch hîp cho ph¶n øng cña
andehyt víi axetylen. Çc chÊt xóc t¸c kiÒm cã hiÖu qu¶ tèt
h¬n ®ång axetilua ®èi víi ph¶n øng etinyl hãa cña xeton.
Ph¶n øng tæng qu¸t cña qu¸ tr×nh etinyl hãa lµ:
HC ≡ CH + RCOR1 → HC≡ C – C(OH)RR1
Trong ®ã: R, R1 lµ gèc ankyl hoÆc H.
Nh÷ng s¶n phÈm quan träng nhÊt tõ qu¸ tr×nh etinyl hãa
s¶n phÈm lµ rîu ®ã lµ propargyl (2-propyl-1 ol) vµ butynediol(
2 butyne-1,4-diol):
HC ≡ CH + HCHO XtCuC → HC≡ CCH2OH
.2H O.2C H
2 2 2 2 2
HC≡ CH + 2HCHO Xt

CuC → HOCH2C≡ CCH2OH
.2H O.2C H
2 2 2 2 2
Xóc t¸c: Cu2C2.2H2O.2C2H2

Mét sè ph¶n øng cña qu¸ tr×nh etinyl hãa s¶n phÈm cña
amoniankanol vµ amin bËc 2:
HC≡ CH + (CH3)2N - CH2OH → (CH3)2N - CH2 - C≡ CH + H2O
HC≡ CH + 2(CH3)2N - CH2OH → (CH3)2N-CH2-C≡ C-CH2- N(CH3)2
+ H2O
R1R2NH + C2H2 → R1R2N- C= CH2 + C2H2 → R1R2N-CH3CH-
C≡ CH

-K45
* Çc ph¶n øng cacbonyl hãa vµ s¶n phÈm:
Cacbonyl hãa lµ ph¶n øng cña axetylen vµ CO víi mét hîp
chÊt cã 1 nguyªn tö H linh ®éng, nh H2O, rîu (ROH), thiol
(RSH), hoÆc amin. Nh÷ng ph¶n øng nµy ®îc xóc t¸c bëi
cacbonyl kim lo¹i nh Ni(CO)4. Ngoµi cacbonyl kim lo¹i, çc
halogenua kim lo¹i cã thÓ t¹o thµnh cacbonyl còng cã thÓ ®îc
sö dông:
• Acrylic axit
HC ≡ CH + CO + H2O + Ni(CO)4 → CH2= CH – COOH
Ph¶n øng cña axetylen víi H2O hoÆc ROH vµ CO sö dông
xóc t¸c Ni(CO)4 ®· ®îc c«ng bè ®Çu tiªn bëi W.Reppe. NÕu
H2O ®îc thay thÕ b»ng çc thiol, amin, hoÆc axit cacboxilic ta
sÏ thu ®îc thioeste cña axit acrylic, acrylicamit, hoÆc anhidrit
cacboxilic axit.
• Etyl acrylat
4C2H2 + 4C2H5OH + Ni(CO)4 +
2HCl→4CH2=CHCOOC2H5
+H2 + NiCl2
C2H2 + C2H5OH + CO → CH2=CHCOOC2H5
Xóc t¸c: muèi niken (Ni), T = 30÷ 500C. qu¸ tr×nh b¾t
®Çu theo hÖ sè cña ph¶n øng ®Çu, sau ®ã hÇu hÕt acrylat
®îc t¹o thµnh theo ph¶n øng sau. Muèi NiCl2 ®îc t¹o thµnh
theo ph¶n øng ®Çu ®îc thu håi vµ t¸i sö dông ®Ó tæng hîp
cacbonyl.
• Hidroquinon ®îc t¹o thµnh trong dung m«i thÝch hîp, vÝ
dô dioxan, ë T = 1700C vµ P = 70Mpa, xóc t¸c lµ Fe(CO)5
2HC≡ CH + 3CO + H2O HO OH + CO2
Hidroquinon còng ®îc t¹o thµnh trong ®iÒu kiÖn T =
0÷ 1000C, P = 5÷ 35 Mpa vµ xóc t¸c lµ Ru(CO)5
2HC≡ CH + 2CO + H2 HO OH
• Bifuradion

-K45
Ph¶n øng cña axetylen vµ CO cã mÆt chÊt
octacarbonildicoban (CO)3Co-(CO)2-Co(CO)3, t¹o thµnh
hçn hîp cis-trans-Bifuradion. Ph¶n øng tiÕn hµnh ë ¸p suÊt P =
20100 Mpa, nhiÖt ®é T ≈ 1000C:
O O
O O
P = 20 ÷ 100 cis
2HC≡ CH + 4CO Mpa, T ≈
1000C, xóc t¸c O
O O
tra O
nss
* qu¸ tr×nh vßng hãa vµ polime hãa cña axetylen:
s
Víi xóc t¸c thÝch hîp axetylen cã thÓ ph¶n øng víi chÝnh
nã ®Ó t¹o thµnh vßng vµ polime th¼ng.
qu¸ tr×nh vßng hãa ®Çu tiªn ®îc Berthelot thùc hiÖn.
«ng ®· tæng hîp ra hîp chÊt th¬m vµ naphtalen tõ axetylen.
Vµo n¨m 1940, Reppe ®· tæng hîp ®îc 1,3,5,7-
xiclooctatraene víi hiÖu suÊt 70% ë ¸p suÊt thÊp.
4HC ≡ CH + çc s¶n phÈm phô
NhiÖt ®é cña ph¶n øng 65÷ 115 0C, ¸p suÊt 1,5÷ 2,5 Mpa,
xóc t¸c lµ Niken xianua (Ni(CN)2. )
Ph¶n øng ®îc tiÕn hµnh trong tetrahidrofuran khan. S¶n
phÈm phô chñ yÕu lµ benzen (kho¶ng 15%), çc chuçi
oligome cña axetylen cã c«ng thøc thùc nghiÖm C10H10 vµ
C12H12 vµ mét lîng nhá chÊt kh«ng tan mµu ®en niprene cã
liªn quan ®Õn xóc t¸c Ni.
NÕu dicacbonylbis(triphenilphosphine) niken-
Ni(CO)2[(C6H5)3P]2 ®îc sö dông lµm xóc t¸c th× s¶n phÈm cña
qu¸ tr×nh vßng hãa lµ benzen (hiÖu suÊt 88%) vµ styren
( hiÖu suÊt 12%). Ph¶n øng ®îc tiÕn hµnh trong benzen ë
nhiÖt ®é 65÷ 750C vµ ¸p suÊt 1,5 Mpa.

-K45
Qu¸ tr×nh polime hãa m¹ch th¼ng cña axetylen cã sù
tham gia cña xóc t¸c muèi ®ång (I) nh CuCl trong HCl. S¶n
phÈm ph¶n øng lµ vinylaxetylen , divinylaxetylen.
HC ≡ CH + HC ≡ CH → H2C = CH - C ≡ CH
Mét s¶n phÈm ®Æc biÖt cña qu¸ tr×nh polime hãa lµ
cupren t¹o thµnh khi axetylen ®îc gia nhiÖt 2250C tiÕp xóc víi
®ång d¹ng bät. Cupren lµ chÊt tr¬ hãa häc, cã mµu vµng
®Õn n©u tèi.
Poliaxetylen ®îc t¹o thµnh khi cã xóc t¸c Ziegler-Natta.
vÝ dô Trietylaluminum-AL(C2H5)3 vµ tetrabutoxide -Ti (n-
OC4H9)4, ë ¸p suÊt P = 10-2÷ 1 MPa.
H H H H
t >1000C
C C C C
~ C C C ~
H H H
n C2H2 Trans - polyaxetylen
H H H H
C C C C ~
t<-750C
~ C C C C
H H H H
Cis - polyaxetylen
Qu¸ tr×nh polime hãa cã thÓ tiÕn hµnh trong chÊt láng
tr¬, nh aliphtalic hoÆc ete dÇu má. Lo¹i monome nµy
(axetylen) còng cã thÓ ®ång trïng hîp trong pha khÝ.
Poliaxetylen lµ chÊt xèp nhÑ cã chøa nh÷ng sîi nhá cã ®-
êng kÝnh
d = 20÷ 50 nm. Tû lÖ s¶n phÈm cis-tran phô thuéc vµo nhiÖt
®é cña ph¶n øng.
Poliaxetylen ®îc thªm çc chÊt nhËn ®iÖn tö nh I2, AsF5; chÊt
cho ®iÖn tö (Na, K), hoÆc chÊt cho proton nh HClO4, H2SO4 cã
tÝnh dÉn ®iÖn cao vµ mang tÝnh chÊt nh mét kim lo¹i.
1.1.1.2.c. Çc ph¶n øng kh¸c.
Axetilua kim lo¹i: nguyªn tö H trong ph©n tö axetylen cã
thÓ ®îc thay thÕ b»ng nguyªn tö kim lo¹i (M) ®Ó t¹o thµnh

-K45
axetilua kim lo¹i. Axetilua cña kim lo¹i kiÒm vµ kiÒm thæ ®îc
t¹o ra khi cho axetylen t¸c dông víi amÝt cña kim lo¹i ®ã trong
amoniac láng khan.
C2H2 + NH3 láng khan

MC2H + NH3
MNH2
Ph¶n øng trùc tiÕp cña axetylen víi kim lo¹i nãng ch¶y,
nh Na, hoÆc víi ion kim lo¹i trong dung m«i tr¬, nh xilen,
tetrahidrofuran, hoÆc dioxan, ë nhiÖt ®é kho¶ng 400C.
2M + C2H2 M2C2 + H2
Axetilua cña ®ång cã tÝnh næ. VÝ dô: Cu2C2.H2O, cã thÓ

thu ®îc tõ ph¶n øng cña muèi ®ång (I) trong dung dÞch
amoniac láng hoÆc b»ng ph¶n øng cña muèi ®ång (II) víi
axetylen trong dung dÞch kiÒm cã mÆt chÊt phô trî nh
hidroxilamine. Çc axetilua ®ång cã thÓ t¹o thµnh tõ oxit
®ång vµ çc lo¹i muèi ®ång kh¸c. Do ®ã, kh«ng sö dông
nguyªn liÖu b»ng kim lo¹i ®ång trong hÖ thèng cã mÆt
axetylen.
Axetilua vµng, b¹c, thñy ng©n, cã thÓ ®iÒu chÕ theo
çch t¬ng tù vµ còng cã tÝnh næ.
Ngîc l¹i víi tÝnh dÔ næ cña Cu2C2.H2O, xóc t¸c cho ph¶n
øng tæng hîp butyldiol lµ Cu2C2.2H2O.2C2H2, kh«ng nh¹y víi va
®Ëp vµ tia löa ®iÖn.
• Halogen hãa:
qu¸ tr×nh céng hîp clo vµo axetylen víi sù cã mÆt cña
FeCl3 t¹o thµnh 1,1,2,2 tetracloetan:
Cl2 + CH≡ CH  FeC→l Cl2CH-CHCl2
3
Çc s¶n phÈm trung gian ®îc lµm dung m«i lµ 1,2-
dicloetylen; tricloetylen
Brom vµ iot còng cã thÓ céng hîp vµo axetylen. qu¸ tr×nh
céng hîp I2 vµo axetylen kÕt thóc khi t¹o thµnh 1,2-
diiotetylen.

-K45
• Hidro hãa:
Axetylen cã thÓ hidro hãa mét phÇn hoÆc hoµn toµn, víi
sù cã mÆt cña xóc t¸c Pt, Ni, Pd, cho etylen (C2H4) hoÆc etan
(C2H6).
• Hîp chÊt silicon h÷u c¬:
qu¸ tr×nh céng hîp silant, nh HSiCl3, cã thÓ tiÕn hµnh
trong pha láng sö dông Pt hoÆc hîp chÊt Pt lµm xóc t¸c.
HC≡ CH + HSiCl3 CH2=CH-SiCl3

• Qu¸ tr×nh oxi hãa:
ë nhiÖt ®é phßng axetylen kh«ng tham gia ph¶n øng víi
oxi; tuy nhiªn, nã t¹o thµnh hçn hîp næ víi kh«ng khÝ vµ oxi.
Víi t¸c nh©n oxi hãa nh ozon (O3), axit cr«mic (H2CrO4)
axetylen t¹o thµnh axit foocmic (HCOOH), CO2, vµ çc s¶n
phÈm bÞ oxi hãa kh¸c.
1.1.2. Ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt axetylen. [4,74-77]

Tõ n¨m 1940 trë vÒ tríc th× axetylen ®îc s¶n xuÊt tõ
cacbua canxi
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt axetylen tõ hidrocacbon b¾t ®Çu ®-
îc nghiªn cøu tõ sau ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø hai. qu¸ tr×nh
nµy ban ®Çu ®îc tiÕn hµnh trong phßng thÝ nghiÖm víi môc
®Ých lµ x¸c ®Þnh çc ®iÒu kiÖn biÕn ®æi hidrocacbon
parafin thµnh axetylen. Nhê tÝch luü ®îc çc kinh nghiÖm c¶
vÒ lý thuyÕt lÉn thùc tÕ cña c«ng nghiÖp nhiÖt ph©n ®· cho
phÐp ph¸t triÓn vµ thiÕt kÕ çc thiÕt bÞ ®Çu tiªn ®Ó s¶n
xuÊt axetylen b»ng çch nhiÖt ph©n hidrocacbon ë nhiÖt ®é
cao.
Qu¸ tr×nh nhiÖt ph©n trùc tiÕp hidrocacbon ®Ó s¶n
xuÊt axetylen lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p, míi xuÊt hiÖn trong
c«ng nghiÖp trong vßng n¨m mêi n¨m trë l¹i ®©y. Trong
c«ng nghÖ nµy hidrocacbon bÞ nhiÖt ph©n ë nhiÖt ®é cao
(1100 ÷ 1500 0C) trong ®iÒu kiÖn ®o¹n nhiÖt vµ thêi gian
ph¶n øng rÊt ng¾n (tõ 0,005 ÷ 0,02 gi©y). Sau ®ã s¶n phÈm

-K45
®îc nhanh chãng lµm l¹nh ®Ó h¹ nhiÖt ®é xuèng nh»m h¹n
chÕ çc ph¶n øng ph©n hñy axetylen.
NhiÖt ph©n hidrocacbon ®Ó nhËn axetylen lÇn ®Çu tiªn
®îc thùc hiÖn bëi h·ng Wulf - process (Mü) ®Ó c¾t m¹ch
propan. Sau ®ã lµ qu¸ tr×nh nhiÖt ph©n ®ång thÓ mµ chÊt
t¶i nhiÖt lµ khÝ ch¸y (khãi lß) cã nhiÖt ®é cao. Theo ph¬ng
ph¸p nµy ngêi ta ®· x©y dùng çc thiÕt bÞ ë Mü, Ph¸p, Italia.
Sau ®ã ngêi ta ®· ph¸t minh ®îc ph¬ng ph¸p cÊp nhiÖt míi
b»ng çch ®a oxi vµo vïng ph¶n øng ®Ó ®èt ch¸y mét phÇn
nguyªn liÖu cÊp nhiÖt cho lß vµ ngêi ta gäi ®ã lµ ph¬ng ph¸p
oxi hãa. Ngêi ta còng dïng n¨ng lîng ®iÖn ®Ó cracking
hidrocacbon víi môc ®Ých s¶n xuÊt axetylen.
Ngoµi ra ngêi ta cßn dïng çc ph¬ng ph¸p truyÒn nhiÖt
míi hiÖn ®¹i h¬n ®Ó s¶n xuÊt axetylen nh nhiÖt ph©n trong
dßng plasma nhiÖt ®é thÊp ...vv
Çc ph¬ng ph¸p míi ngµy cµng cho phÐp tæ chøc s¶n
xuÊt axetylen theo s¬ ®å c«ng nghÖ ®¬n gi¶n h¬n, lß ph¶n
øng nhá nhng n¨ng suÊt vÉn lín vèn ®Çu t kh«ng cao. KÕt hîp
víi viÖc sö dông hiÖu qu¶ (tËn dông hîp lý) çc s¶n phÈm thu
®îc trong qu¸ tr×nh nhiÖt ph©n cho phÐp h¹ gi¸ thµnh s¶n
phÈm axetylen.
Tuy qu¸ tr×nh ®i tõ nguyªn liÖu hidrocacbon cã n¨ng
suÊt lín, thÝch hîp trong c«ng nghiÖp nhng s¶n xuÊt axetylen
tõ canxi cacbua vÉn gi÷ vai trß nhÊt ®Þnh cña nã trong c«ng
nghiÖp ë nh÷ng Níc kh«ng cã tiÒm n¨ng vÒ khÝ tù nhiªn vµ
khÝ ®ång hµnh. Cßn axetylen dïng chñ yÕu trong viÖc hµn c¾t
kim lo¹i.
1.2. Etylen[ 3,210-214]
1.2.1 TÝnh chÊt cña etylen.
1.2.1.1. TÝnh chÊt vËt lý.
Etylen lµ mét chÊt khÝ, hãa láng ë - 1050C, kh«ng mµu,
kh«ng mïi, hÇu nh kh«ng hßa tan trong níc (ë O0C th× 100
thÓ tÝch níc hßa tan 0,25 thÓ tÝch etylen).

-K45
Trong kh«ng khÝ etylen ch¸y víi ngän löa s¸ng h¬n ngän
löa metan, t¹o thµnh CO2 vµ h¬i níc. Hçn hîp etylen vµ O2 lµ
hçn hîp næ m¹nh, do ph¶n øng ph©n hñy táa nhiÖt rÊt nhiÒu
nhiÖt. Trong c«ng nghiÖp nhiÒu khi ngêi ta dïng etylen vµ O2
®Ó c¾t kim lo¹i.
1.2.1.2.TÝnh chÊt hãa häc.
Etylen cã kh¶ n¨ng ph¶n øng hãa häc rÊt cao. Do trong
ph©n tö cã chøa liªn kÕt ®«i, liªn kÕt ®«i nµy lµm cho ph©n
tö etylen kÐm bÒn d½n ®Õn kh¶ n¨ng ph¶n øng hãa häc
cao. Etylen cã kh¶ n¨ng tham gia nhiÒu ph¶n øng hãa häc nh:
ph¶n øng céng, ph¶n øng oxi hãa, ph¶n øng trïng hîp.
Etylen cã kh¶ n¨ng tham gia ph¶n øng céng hi®ro,
halogen, axit sunfuric, níc...
- Ph¶n øng céng hi®ro:
C2H4 + H2 → C2H6
- Ph¶n øng céng víi nhãm halogen(Cl2, Br2,I2).
C2H4+ Br2 → Br - CH2- CH2- Br
- Ph¶n øng céng víi hi®ro halogen.
CH2= CH2+ HI → CH3- CH2I
- Ph¶n øng céng víi níc.
H2C= CH2+ HOH → CH3- CH2- OH
- Ph¶n øng céng axit.
C2H4+ H2SO4 → CH3- CH2- OSO3H
C2H4+ HCl → CH3-CH2Cl
- Ph¶n øng víi benzen.
CH2=CH2+C6H6 → C6H5-CH=CH2
- Ph¶n øng oxi hãa.
C2H4+1/2O2 → CH3CHO
- Ph¶n øng thÕ.
C2H4+Cl2 → H2C= CHCl

-K45
- Ph¶n øng trïng hîp vµ tautome hãa.
nCH2= CH2 → (- CH2- CH2-)n
1.2.2. Çc ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt etylen:
Ta biÕt ngµy nay etylen dÇn dÇn thay thÕ axetylen trong
nhiÒu qu¸ tr×nh tæng hîp h÷u c¬. Etylen víi nh÷ng øng dông
cña nã, mµ ngµy nay c«ng nghÖ tæng hîp ra etylen rÊt phong
phó.
Trong c«ng nghiÖp, etylen cã thÓ thu ®îc tõ khÝ than
cèc. Ngµy nay, ngêi ta chñ yÕu thu khÝ etylen tõ qu¸ tr×nh
chng cÊt dÇu má.Trªn 97% s¶n lîng etylen thu ®îc trªn thÕ
giíi ®îc s¶n xuÊt tõ qu¸ tr×nh cracking dÇu má. Nguån etylen
thu ®îc chñ yÕu lÊy tõ khÝ ®ång hµnh hoÆc tõ çc má khÝ tù
nhiªn. Qua çc qu¸ tr×nh chÕ biÕn nh qu¸ tr×nh hÊp thô, hÊp
phô, ngng tô, chng cÊt nhiÖt ®é thÊp ta thu ®îc etylen tinh
khiÕt dïng cho chÕ biÕn hãa häc.
1.3.Etanol:
1.3.1. TÝnh chÊt cña etanol.
1.3.1.1. TÝnh chÊt vËt lý.
Etanol cã c«ng thøc ph©n tö lµ C2H5OH, lµ mét chÊt láng
kh«ng mµu, s«i ë 78,30C, cã mïi ®Æc trng lµ mét chÊt dÔ
ch¸y. Etanol t¹o liªn kÕt víi níc khi hßa tan trong níc, do ®ã
etanol tan v« h¹n trong níc vµ tan trong hÇu hÕt çc dung m«i
hu c¬.
1.3.1.2. TÝnh chÊt hãa häc.
Etanol do cã nhãm chøc OH trong ph©n tö, nªn kh¶ n¨ng
ho¹t ®éng hãa häc cña nã kh¸ cao. Etanol cã kh¶ n¨ng tham
gia ph¶n øng nh: ph¶n øng este hãa, ph¶n øng oxi hãa, ph¶n
øng lo¹i níc vµ ngoµi ra cßn cã tÝnh axit yÕu.
- Ph¶n øng este hãa.
Khi cho etanol t¸c dông víi axit (H2SO4, HCl, CH3COOH...)
víi sù cã mÆt cña xóc t¸c ta thu ®îc este.
CH3- CH2- OH+H2SO4 → CH3- CH2-O-SO2OH+ H2O

-K45
CH3CH2OH + CH3COOH → CH3COOC2H5
- Ph¶n øng lo¹i níc .
Etanol khi t¸ch níc cho ta nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau dùa
trªn viÖc sö dông nhiÒu lo¹i xóc t¸c kh¸c nhau.
C2H5OH → H2C= CH2+H2O
- Ph¶n øng oxi hãa.
Etanol tham gia ph¶n øng oxi hãa cho ta s¶n phÈm lµ
axetandehyt nÕu oxi hãa s©u h¬n n÷a ta thu ®îc s¶n phÈm
lµ axit axetic.
CH3CH2O → CH3CHO → CH3COOH
1.3.2. Ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ metanol.
Etanol cã thÓ ®iÒu chÕ tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, còng
nh viÖc sö dông nhiÒu lo¹i c«ng nghÖ s¶n xuÊt kh¸c nhau.
Etanol cã thÓ tæng hîp tõ gç, hidro cacbon, andehyt, hoÆc
lªn men nhiÒu n«ng s¶n kh¸c
*Tæng hîp etanol tõ etylen
Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn ph¶n øng sau.
C2H4 + H2O → CH3CH2OH
*§iÒu chÕ etanol ®i tõ etylen thêng theo 2 ph¬ng ph¸p
sau:
- §iÒu chÕ etanol b»ng ph¬ng ph¸p hidrat hãa trùc tiÕp
etylen: §©y lµ ph¬ng ph¸p mµ etylen vµ níc cho vµo cïng tû l-
îng 1: 0,3 hoÆc1: 0,8.
qu¸ tr×nh x¶y ra ë nhiÖt ®é 250-3000C vµ ¸p suÊt 6-8Mpa,
xóc t¸c sö dông cho qu¸ tr×nh nµy lµ axit sunfuric. HiÖu suÊt
lín h¬n 90%.
- §iÒu chÕ etanol b»ng qu¸ tr×nh hydrat gi¸n tiÕp. qu¸
tr×nh diÔn ra nh sau:
C2H4 + H2SO4 → C2H5OSO3H
(1)

-K45
C2H5OSO3H + C2H4 → C2H5OSO2OC2H5
(2)
C2H5OSO2OC2H5 + H2O → C2H5OH + C2H5SO4H (3)
C2H5OSO3H + H2O → C2H5OH + H2SO4H
(4)
NhiÖt ®é trong qu¸ tr×nh nµy tõ 60 - 1000C. Thêng sö
dông c«ng nghÖ hidrat hãa etylen hai thiÕt bÞ.
* S¶n xuÊt etanol b»ng ph¬ng ph¸p lªn men.
§©y lµ ph¬ng ph¸p chñ yÕu dïng ®Ó s¶n xuÊt etanol cã
nång ®é thÊp dïng cho sinh ho¹t h»ng ngµy.
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng xÈy ra nh sau:
(C6H10O5)n + n H2O → n C12H22O11
C12H22O11 → 2C6H12O6
2C6H12O6 → 2C2H5OH + 2CO2
Tõ xenlulo vµ tinh bét ta cã thÓ thu ®îc etanol qua qu¸
tr×nh lªn men, qu¸ tr×nh phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè nh
nhiÖt ®é, ®iÒu kiÖn m«i trêng vµ c«ng nghÖ lªn men rîu.
1.4. Metanol.
1.4.1. TÝnh chÊt cña metanol.
1.4.1.1.TÝnh chÊt vËt lý.
Metanol tan rÊt Ýt trong chÊt bÐo vµ dÇu. Do cã ®é
ph©n cùc, cho nªn metanol cã kh¶ n¨ng hßa tan nhiÒu chÊt
v« c¬, ®Æc biÖt lµ muèi.
Metanol lµ rîu ®¬n gi¶n nhÊt trong çc lo¹i rîu, gièng nh
çc ®ång ®¼ng cña nã, tÝnh chÊt cña metanol chñ yÕu ph¶n
øng xÈy ra t¹i vÞ trÝ liªn kÕt O - H vµ liªn kÕt C - O vµ ph¶n
øng ®Æc trng cña lµ ph¶n øng thÕ nguyªn tö hidro hay lµ
nhãm O - H.
Çc ph¶n øng quan träng cña metanol trong c«ng nghiÖp
gåm cã çc ph¶n øng sau:
-K45
- Ph¶n øng dehidro hãa vµ ph¶n øng oxi hãa
- Ph¶n øng cacbonyl hãa.
- Ph¶n øng este hãa víi çc axit h÷u c¬ vµ v« c¬, cïng víi
nh÷ng dÉn suÊt cña axit kh¸c.
- Ph¶n øng este hãa.
- Ph¶n øng céng vµo liªn kÕt cha no.
- Ph¶n øng thÕ nhãm hidroxil.
1.4.2.Çc ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt metanol:[4,194-197]

Do nh÷ng øng dông réng r·i trong c«ng nghiÖp hãa häc.
Cho nªn trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu c«ng nghÖ dïng ®Ó s¶n
xuÊt metanol. Ph¬ng ph¸p cæ ®iÓn nhÊt lµ ph¬ng ph¸p
tæng hîp metanol tõ qu¸ tr×nh chng cÊt gç.
Ngµy nay ngêi ta tæng hîp metanol b»ng ph¬ng ph¸p hiÖn
®¹i h¬n nh lµ:
 Tæng hîp metanol tõ hidro çc cabon oxit. Ph¬ng tr×nh
ph¶n øng xÈy ra nh sau:
CO + 2H2 → CH3OH
Tû lÖ CO vµ H2 lµ 2 : 1 theo thÓ tÝch, xóc t¸c trong ph¬ng
ph¸p nµy lµ oxit ®ång, kÏm, crom. Ph¶n øng ®îc thùc hiÖn ë
nhiÖt ®é 3000C, hiÖu suÊt s¶n phÈm ®¹t trªn 90%, ®é tinh
khiÕt cña metanol lµ 90%. Ngoµi ra còng cã thÓ thay thÕ CO
b»ng CO2.
Trong ph¶n øng tæng hîp metanol.
CO2 + 3H2 → CH3OH + H2O
 Metanol còng cã thÓ ®îc ®iÒu chÕ b»ng çch oxi hãa trùc
tiÕp metan.
CH4 + 1/2O2 → CH3OH
Tû lÖ CH4/O2 = 9 : 1 theo thÓ tÝch, xóc t¸c sö dông trong
qu¸ tr×nh nµy lµ Cu, ¸p suÊt sö dông trong qu¸ tr×nh lµ
100atm, nhiÖt ®é ë 1000C. Çc ph¶n øng xÈy ra trong qu¸
tr×nh nµy lµ ®Òu táa nhiÖt. Do ®ã ta cÇn khèng chÕ ë nhiÖt

-K45
®é thÊp ®Ó tr¸nh ph©n hñy s¶n phÈm. Ngµy nay ph¬ng
ph¸p chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt metanol lµ ®i tõ khÝ tæng hîp.
1.5.KhÝ tæng hîp.[4,182-192]
KhÝ tæng hîp lµ khÝ mµ phÇn cña nã lµ CO vµ H 2. KhÝ
tæng hîp ®îc ®iÒu chÕ chñ yÕu tõ khÝ than ®¸ ( qu¸ tr×nh
khÝ hãa than ®¸) vµ tõ khÝ thiªn nhiªn hay lµ tõ khÝ ®ång
hµnh.
KhÝ tæng hîp ®îc sö dông kh¸ réng r·i trong qu¸ tr×nh
tæng hîp h÷u c¬. Tuú theo yªu cÇu s¶n phÈm, môc ®Ých sö
dông qu¸ tr×nh oxi hãa kh«ng hoµn toµn thµnh khÝ tæng hîp.
Çc qu¸ tr×nh c¬ b¶n tæng hîp metanol:
- Qu¸ tr×nh chuyÓn hãa b»ng h¬i níc:
§©y lµ mét qu¸ tr×nh tæng hîp c«ng nghÖ ®îc sö dông
rÊt phæ biÕn trong qu¸ tr×nh tæng hîp metanol vµ amoniac.
Tû lÖ H2O vµ CH4 lµ 1,5 : 3.
CH4 +1/2O2 → CO + 2H2 + 35,7 KJ/mol
S¶n phÈm ngoµi CO vµ H2 cßn cã CO2 vµ H2O. NhiÖt ®é
cña qu¸ tr×nh ph¶n øng 1000 - 11000C. qu¸ tr×nh nhiÒu khi
kh«ng cÇn sö dông ®Õn xóc t¸c.
- Qu¸ tr×nh chuyÓn hãa cã xóc t¸c:
Qu¸ tr×nh dùa trªn c¬ së ph¶n øng gi÷a khÝ thiªn nhiªn,
h¬i níc vµ oxi. qu¸ tr×nh nµy yªu cÇu ¸p suÊt cao h¬n qu¸
tr×nh chuyÓn hãa b»ng h¬i níc, tiªu tèn n¨ng lîng thÊp h¬n
cho qu¸ tr×nh nÐn vµ cã thÓ sö dông ngay cho tæng hîp
metanol.
1.6.oxi. [5,101-111].
1.6.1.TÝnh chÊt cña oxi.
1.6.1.1.TÝnh chÊt vËt lý.
Oxi lµ mét chÊt khÝ kh«ng mµu, kh«ng mïi, kh«ng vÞ, duy
tr× sù sèng vµ sù ch¸y, Ýt hßatan trong níc. Oxi tån t¹i díi hai
d¹ng thï h×nh O2 vµ O3 (O3 lµ chÊt khÝ cã mµu xanh nh¹t vµ
mïi tanh).
-K45
Oxi lµ phi kim cã tÝnh oxi hãa m¹nh:
- T¸c dông víi kim lo¹i
- T¸c dông víi phi kim
- T¸c dông víi çc hîp chÊt kh¸c.
1.6.2.Ph¬ng ph¸p tæng hîp oxi.
Trong phßng thÝ nghiÖm oxi ®îc tæng hîp dùa vµo qu¸
tr×nh nhiÖt ph©n çc chÊt giµu oxi (KMnO4). Trong c«ng
nghiÖp ®iÒu chÕ oxi dùa vµo qu¸ tr×nh chng ph©n ®o¹n
kh«ng khÝ láng, hay dïng ph¬ng ph¸p ®iÖn ph©n níc.
1.7.Axit sunfuric: [5,111-123]
1.7.1.TÝnh chÊt Axit sunfuric.
1.7.1.1. TÝnh chÊt vËt lý
H2SO4 lµ mét chÊt láng kh«ng mµu, nÆng h¬n níc (d=
1,827g. cm3), çc ph©n tö liªn hîp víi nhau b»ng liªn kÕt
hidro, ®«ng ®Æc ë 10,8270C vµ s«i kÌm theo hÖ ph©n hñy ë
kho¶ng 2800C. Hçn hîp ®ång s«i ë 1 atm chøa 98% H2SO4 s«i
ë 3380C. Axit sunfuric trén lÉn víi níc theo tû lÖ bÊt kú. Sù
hßatan nµy táa rÊt nhiÒu nhiÖt, nªn khÝ ra lo·ng cÇn ph¶i nhá
tõ tõ axit vµo níc vµ khuÊy ®Òu, kh«ng ®îc lµm ngîc l¹i.
H2SO4 cã nh÷ng tÝnh chÊt cña mét axit m¹nh, oxi hãa, sunfo
hãa, hidrat hãa.
Trong dung dÞch níc axit sunfuric lµ axit m¹nh ë nÊc ®iÖn
ly ®Çu tiªn, nÊc ®iÖn ly thø hai nã yÕu h¬n.
H2SO4 → H+ + HSO-4
HSO-4 ↔ H+ +SO42- ; K = 10-2
*Axit sunfuric ®Æc, nãng, oxi hãa ®îc c¶ nh÷ng kim lo¹i
kÐm ho¹t ®éng nh Cu, Ag, Hg.
2H2SO4 + Cu → CuSO4 + SO2 + 2H2O
*Víi kim lo¹i ho¹t ®éng, s¶n phÈm sù khö axit sunfuric
ngoµi SO2 cßn t¹o H2S , S.
Mg + 2H2SO4 → MgSO4 + SO2 + H2O
Hay 3Mg + 4 H2SO4 → 3MgSO4 + S + 4H2O

-K45
*Víi mét sè phi kim nh P, S, C bÞ H2SO4 ®Æc nãng oxit
hãa.
VÝ dô: 2H2SO4 + S → 3SO2 + 2H2O
*Sunfo hãa çc hîp chÊt h÷u c¬ vßng th¬m.
ArH + 2H2SO4 → Ar SO3H + H3O+ + HSO-4 ngoµi ra H2SO4
®Æc lµ t¸c nh©n hidrat hãa.
VÝ dô: (C6H10O5)n + H2SO4 → 6nC + H2SO4 . 5nH2O
*H2SO4 lo·ng t¸c dông ®îc víi kim lo¹i.
Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2↑
1.7.2.S¶n xuÊt H2SO4
Trong c«ng nghiÖp H2SO4 ®îc s¶n xuÊt b»ng ph¬ng ph¸p
tiÕp xóc.
+ O2kk
FeS2 SO2 + kh«ng khÝ ®· lo¹i níc
hoÆc S.
+ V2O5 + H2SO4 + H2O

SO2 SO3 Oleum dd
H2SO4
400 - 6000C
Ph¶n øng trung t©m lµ:
SO2(k) + 1/2 O2(k) ≈ SO3 (k); ∆ H = -98,9 kJ
Ngoµi ra trong s¶n xuÊt axetandehyt ®i tõ axetylen cßn
dïng HgO lµm xóc t¸c. Nã mµu vµng nhng khi nãng chuyÓn
sang biÕn thÕ mµu ®á, HgO bÞ nhiÖt ph©n hñy ë kho¶ng
4000C.
§îc ®iÒu chÕ Hg2+ + 2OH- → HgO ↓ + H2O

-K45
Ch¬ng 2
TÝnh chÊt s¶n phÈm
2. TÝnh chÊt cña Axetandehyt.

2.1. TÝnh chÊt vËt lý cña axetandehyt . [1,32]; [2,40]
Axetandehyt cã c«ng thøc ph©n tö: C2H4O hay CH3CHO,
viÕt t¾t lµ AcH hay MeCHO khèi lîng ph©n tö 44,054,
axetandehyt lµ chÊt láng kh«ng mµu, linh ®éng, cã mïi h¬i
cay, khi pha lo·ng mét lîng nhá th× cã mïi tr¸i c©y.
NhiÖt ®é s«i cña axetandehyt gÇn víi nhiÖt ®é phßng.
- T¹i 101,3kpa : Ts = 20,160C
- §iÓm nãng ch¶y ë 101,3Kpa lµ: -123,50C
- ¸p suÊt tíi h¹n : 6,44 Mpa
- NhiÖt ®é tíi h¹n : 181,50C hoÆc 187,80C
- Tû träng t¬ng ®èi : d4t = 0,8045 ÷ 0,001325 t
- ChØ sè khóc x¹ : nDt = 1,34240 ÷ 0,0005635t
- ThÓ tÝch ph©n tö trong pha khÝ:
+ ë 101,3 kpa vµ 20,160c lµ: 23,40l/mol
+ ë 101,3kpa vµ 2500C lµ : 23,84l/mol
- ThÓ tÝch riªng pha h¬i (m3/kg)
+ T¹i 20,160C th× v = 0,531m3/kg
+ T¹i 250C th× v = 0,541 m3/kg
- Tû träng pha h¬i so víi kh«ng khÝ lµ 1,52
- Søc c¨ng bÒ mÆt t¹i nhiÖt ®é vµ tû träng kh¸c nhau:
NhiÖt ®é, 0C d4t Søc c¨ng bÒ mÆt mN

cm-1
0,1 0,8090 23,9
20,0 0,7833 21,2
50,0 0,74099 17,0
- ¸p suÊt h¬i cña axetandehyt trong pha h¬i
NhiÖt ®é ¸p suÊt h¬i, ¸p suÊt h¬i,
0
NhiÖt ®é 0C
C mmHg atm
-97 3 20,8 1
-48 33 44,8 2

-K45
-23 103 58,3 3
0 337 68,0 4
10 503,4 75,7 5
27,55 1000
- ¸p suÊt h¬i cña dung dÞch axetandehyt
¸p suÊt ¸p suÊt tõng
NhiÖt ®é NhiÖt ®é
0
% mol riªng PhÇn, % mol phÇn,
C 0
C
mmHg mmHg
10 4,9 74,5 20 5,4 125,2
10 10,5 139,8 20 12,8 295,2
10 46,4 363,4 20 21,8 432,6
- §é nhít ë pha láng t¹i: + NhiÖt ®é 9,50C ®é nhít lµ:

0,253 mpa.s
+ NhiÖt ®é 200C ®é nhít lµ: 0,21
mpa.s
- §é nhít ë pha h¬i t¹i 250C lµ: 86 x 10-4 mpa.s
- Moment lìng cùc trong pha khÝ lµ: 2,69 ± 2% D.
- H»ng sè ®iÖn m«i: + Trong pha láng ë 100C lµ 21,8
+Trong pha láng h¬i ë 20,160C;101,3kpa
lµ: 1,0216
- NhiÖt dung pha láng Cp t¹i: + 00C th× Cp = 2,18 J .g-1 .K-
1
+ 200C th× Cp = 1,38J. g-.1K-1

- NhiÖt dung pha h¬i:
+ T¹i nhiÖt ®é 250C, ¸p suÊt 101,3 Kpa th× Cp = 1,24
Jg-1K-1
+ T¹i nhiÖt ®é 00C, ¸p suÊt 101,3 Kpa th× Cp = 1,17
Jg-1K-1
+ T¹i nhiÖt ®é 10000C, ¸p suÊt 101,3 Kpa th× Cp =
2,64 Jg-1K-1
- Tû sè Cp/Cv t¹i 300C, vµ 101,3kPa lµ: 1,145
- §é dÉn nhiÖt: + Pha láng t¹i 200C lµ: 0,174 Jm-1S-1K-1
+ Pha h¬i t¹i 250C lµ: 1,09x10-2 Jm-1S-1K-1

-K45
- HÖ sè gi¶n në thÓ tÝch K (0 ÷ 200C) lµ: 0,00169
- NhiÖt hßa tan lµ: 17906 J/mol
- H»ng sè nhiÖt ®èt ch¸y trong pha láng P=1168,79
kJ/mol
- Èn nhiÖt nãng ch¶y lµ: 3246,3 J/mol
- Èn nhiÖt hãa h¬i t¹i 20,20C lµ: 25,73 kJ/mol hoÆc
27,2kJ/mol; 30,41kJ/mol.
- NhiÖt sinh nguyªn tö cña pha khÝ t¹i 250C ∆ H = - 166,4
kJ/mol
- N¨ng lîng tù do Gibbs (∆ G) tõ çc nguyªn tè ë 250C cña
axetandehyt lµ: ∆ G = - 133,82 kJ/mol
- Entropy axetandehyt ë tr¹ng th¸i khÝ t¹i 250C lµ
∆ S=265,9 J/mol-1k-1
- Entropy axetandehyt ë tr¹ng th¸i láng t¹i 20,160C lµ
∆ S=91,57 J/mol-1k-1
- ThÕ ion hãa thø nhÊt lµ: 10,5 ev
- H»ng sè ph©n ly t¹i 00C lµ: 0,7 x 10-4 mol/l
CH 3 CHO ↔ CH 2−CHO + H + ; K = 0,7 ×10 −4 mol / l
HÇu hÕt axetandehyt cã thÓ trén lÉn víi níc vµ nh÷ng

dung m«i h÷u c¬ ®Ó t¹o hçn hîp ®ång s«i nh lµ t¹o víi axit
axetic, benzen, axeton, etanol, metanol, dung m«i naphta,
toluen, xilen, etyl ete, parandehyt.
2.2. TÝnh chÊt hãa häc. [3,110-113]; [1,33-34]; [2,41-
42]
Axetandehyt lµ hîp chÊt cã kh¶ n¨ng ph¶n øng hãa häc
kh¸ cao, nã lµ hîp chÊt ®iÓn h×nh cã chøa nhãm andehyt
(CHO) nh lµ hîp chÊt chøa nhãm ankyl. Trong ®ã nguyªn tö H
®îc kÝch ho¹t bëi nhãm cacbonyl (CO) ë vÞ trÝ α . Khi t¸c
dông ë nhiÖt ®é trªn 4200C th× axetandehyt ph©n hñy
thµnh metan vµ oxit cacbon.

-K45
0
CH3CHO 
420 C
→ CH4 + CO
2.2.1.Ph¶n øng céng.
2.2.1.1. Ph¶n øng céng H2O.
Axetandehyt t¹o víi níc hîp chÊt hidrat kh«ng bÒn, çc
hidrat vÉn chØ ®îc biÕt ®Õn nh lµ níc clo cña axetandehyt
bÒn CCl3CH(OH)2 .
2.2.1.2. Ph¶n øng céng víi ancol (rîu).
Axetandehyt ph¶n øng céng rîu cho ta hîp chÊt
\
hemiaxetal (lµ hîp chÊt cã chøa nhãm C(OH ) −(OR )
/
VÝ dô:
CH3  OH
CH3CHO + 2C2H5OH + H2O
→ CH (OC2H5
)2
Nhng axetandehyt céng víi dung dÞch etylenglicol cho ta axetal
ë d¹ng vßng
VÝ dô: 2 - metyl - 1,3 - ®ioxolan
O CH2
CH3 CH
O CH2

-K45
Ph¶n øng x¶y ra nh sau:
O Ch 2
Ch 2 Ch 2 + c h 3c h o Ch 3 - CH + h 2o
O Ch 2
MÆt kh¸c nh lµ 2 - metyl -1, 3 - dioxan ®i tõ axetandehyt vµ

1-3-
O Ch 2
c h 3c h o + Ch 2 Ch 2 Ch 2 Ch 3 - CH Ch 2
O Ch 2
oh oh
axetandehyt propandiol 1- 3 -
propandiol
Ngoµi ra ph¶n øng trong pha h¬i kh«ng cã xóc t¸c ë
0
350 C cña axetandehyt vµ ancol ®· t¹o axetal, hay etyancol
(etanol) víi axetandehyt t¹o ra butadien ph¶n øng nµy ë nhiÖt
®é > 3000C xóc t¸c Ti - Si
0
>300 C
CH3CHO + CH3 − CH2 − OH →
Ti −Si
CH2 = CH − CH = CH 2 + 2H 2O
Andol (CH3CH (OH) CH2CHO) vµ Critandehyt ®îc t¹o thµnh
do ph¶n øng cña axetandehyt vµ 1 - butanol trong sù cã mÆt
cña xóc t¸c ë t = 3000C
Cßn víi phenol ph¶n øng gi÷a 1mol phenol vµ 1 mol
axetandehyt víi sù cã mÆt cña 1 axit v« c¬ lµm xóc t¸c t¹o ra
1,1 - bisetan (p- hidroxyl phenyl) (CH3CH (C6H4OH)2) nÕu cã
xóc t¸c lµ axit th× axetandehyt ph¶n øng víi 3 mol phenol th×
t¹o thµnh nhùa.
2.2.1.3.Ph¶n øng céng víi hîp chÊt amin vµ amoniac.
Axetandehyt dÔ dµng tham gia ph¶n øng céng víi amoniac
trong pha h¬i hoÆc trong dung dÞch ®Ó t¹o d¹ng andehyt –
amoni hay CH3CH(OH) NH2.
CH3CHO + NH3 → CH3CH (OH) NH2

-K45
Ph¶n øng céng nµy ®Çu tiªn cã thÓ t¹o ta CH3CH(OH)NH2.
Nhng trong khi cho axetandehyt céng víi dung dÞch amoniac
hoÆc dung dÞch amoniac trong rîu etyl ancol (C2H5OH) ë
®iÒu kiÖn lµ trong nåi hÊp ë nhiÖt ®é kho¶ng 50 - 750C ¸p
suÊt ph¶n øng 12 atm, thêi gian ph¶n øng 2h, xóc t¸c: Ni-
H2.Sau ph¶n øng thu ®îc 50% dietyl amin (C2H5)2NH.
→ ( C2H5 ) 2 NH2
0
Ni − H2 ,50− 75
CH3CHO + NH2 
C2H5OH ,12atm
C¬ së ph¶n øng amin d¹ng Schiff baz¬ CH3CH: NR

Axetandehyt vµ anilin C6H5 - NH2 t¹o nªn CH3CH = NC6H5.
CH3CHO + C6H5  NH2 → CH3  CH=N  C6H5 + H2O
Hîp chÊt CH3CH = NC6H5 cã thÓ thùc hiÖn qu¸ tr×nh
polime hãa ®Ó t¹o cao su (tªn th¬ng m¹i K - I)
Víi hidroxilamin (NH2OH) th× axetandehyt còng ph¶n
øng céng víi NH2OH t¹o d¹ng andoxim (CH3OH = N - OH). Cßn
víi hidrazin hidrat céng víi axetandehyt th× t¹o axetalhidazon
(CH3CH = N - N = CHCH3), ngoµi ra axetandehyt cßn céng víi
phenylhidrazin (C6H5NHNH2) s¶n phÈm ngng tô ®Ó t¹o
axetandehyt phenylhidrazon (CH3CH = N - N = NHC6H5) hay
axetandehyt t¹o víi semicacbazit (NH2NHCONH2) t¹o s¶n phÈm
semicacbazon (CH3-CH: NH4CONH2).
CH3CHO + NH2OH → CH3CH = N - OH + H2O
2CH3CHO + NH2NH2.H2O → CH3CH = N - N = CHCH3 +
H2O
CH3CHO + C6H5NHNH2 → CH3CH = N - NH - C6H5 + H2O
CH3CHO + NH2NHCONH2 → CH3 - CH = N-NHCONH2
Nh÷ng hîp chÊt hidrazon vµ semicacbazon dïng ®Ó x¸c
®Þnh ®Æc ®iÓm cña andehyt.
Nh semicacbazon cã Ts= 162 - 1630C
P - Nitrophenyl - hidrazon Ts= 128,52
2,4 dinitrophenyl - hidrazon Ts = 1680C
Oxime cã Ts = 450C hay axetandazin Ts = 95 - 960C

-K45
NhiÒu andehyt vµ keton cã ®Æc ®iÓm gièng nhau nh
®Æc ®iÓm s«i ®iÒu nµy dïng ®Ó x¸c ®Þnh hîp chÊt
cacbonyl.
Sù tæng hîp piridin vµ dÉn xuÊt cña nã lµ kh¸ quan träng.
nh 5 - etyl - 2 - metyl piridin thu ®îc nhê ph¶n øng gi÷a dung
dÞch amoniac víi paraandehyt víi sù cã mÆt ion flo, nÕu
thªm formandehyt hoÆc acrolein vµo ph¶n øng trªn th× hæn
hîp piridin vµ ankyl piridin ë d¹ng dÉn xuÊt.
Ngoµi ra axetandehyt cßn ph¶n øng víi xianhidric (HCN)
t¹o thµnh lactonitrin (CH3CHOHCN).
CH3CHO + HCN → CH3CHOHCN
Hay víi anhidrit axetic ®· t¹o etili®en diacetat (CH3CH = )
lµ chÊt trung gian cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vinyl acetat.
2.2.1.4. Ph¶n øng céng víi hîp chÊt Natri bisunfit
Axetandehyt t¸c dông víi dung dÞch NaHSO3 t¹o d¹ng s¶n
phÈm trong suèt cña s¶n phÈm céng. Axetandehyt còng cã
thÓ t¸ch ra tõ tinh thÓ nµy.
CH3CHO + NaHSO3 → CH3 - C - SO3Na

|
OH
2.2.1.5. Ph¶n øng céng víi andehyt vµ xeton.
Hai ph©n tö axetandehyt kÕt hîp víi nhau trong sù cã
mÆt cña xóc t¸c baz¬ hoÆc axit lo·ng, t¹i nhiÖt ®é phßng
hay nhiÖt ®é võa ph¶i th× t¹o axetandol (CH3CH(OH)CH2CHO.
CH3CHO + CH3CHO → CH3CH(OH)CH2CHO (1)
Hay axetandehyt víi formandehyt
CH3CHO + 3HCHO → 2CH3OHCHCH2CHO (2)
Ph¶n øng(2) nµy ®îc nghiªn cøu bëi Canizaro s¶n phÈm
trung gian lµ penta - anythrose (HOCH2)3CCHO sau ®ã nã t¹o
tiÕp víi HCHO ®Ó t¹o pentacrithol (CH2OH)4C.

-K45
ë ph¶n øng (1) nÕu t¨ng nhiÖt ®é lªn cao th× níc sÏ t¸ch
ra dÔ dµng tõ axetandol lóc ®ã s¶n phÈm lµ crotonandehyt.
CH3CH(OH)CH2CHO 0
 Tcao→ C3H5CHO + H2O
C3H5CHO lµ s¶n phÈm trung gian s¶n xuÊt rîu vµ
quinaden. NÕu t¨ng nhiÖt ®é cao h¬n n÷a vµ trong ®iÒu
kiÖn chÆt chÏ th× axetandehyt sÏ ngng tô t¹o thµnh nhùa
andehyt (nhùa tæng hîp), hiÖn nay nhùa nµy Ýt quan träng
trong c«ng nghiÖp. ë ph¶n øng(2) xóc t¸c ®îc sö dông ë ®©y
lµ NaOH hoÆc Ca(OH)2 ®©y lµ ph¶n øng kh¸ quan träng
trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt pentacrythol.
Ph¶n øng pha h¬i cña axetandehyt vµ formandehyt ë
0
35 C trong sù cã mÆt cña xóc t¸c lµ NaOH trªn silicagen,
cho s¶n phÈm acrolein (CH2=CHCHO).
Qua nhiÒu nghiªn cøu cho thÊy r»ng chØ cã liªn kÕt hidro
gi÷a cacbon kÒ cËn vµ nhãm CHO tham gia vµo ph¶n øng ng-
ng tô vµ trao ®æi H. axetandehyt ngng tô t¹o ra çc andol víi
çc hçn hîp cacbon kh¸c chøa çc nguyªn tö H ho¹t ®éng. Rîu
hexylic (CH3(CH2)4CH2OH) vµ 2-etyl -1 butanol, ®îc s¶n xuÊt
víi quy m« c«ng nghiÖp b»ng sù ngng tô axetandehyt vµ
butyl andehyt trong dung dÞch kÏm lo·ng víi sù cã mÆt cña
xóc t¸c. Khi cho axetandehyt vµ xeton ®i qua líp xóc t¸c lµ
oxit nh«m hoÆc oxit s¾t ë 4000C t¹o thµnh mét chÊt chøa
metyl vµ etyl xeton, phenol, xylen vµ nhùa. Ngng tô
axetandehyt víi sù cã mÆt cña trimetylamin.
Ngoµi ra ure vµ axetandehyt cßn ngng tô víi nhau trong
sù cã mÆt cña H2SO4 t¹o thµnh 6-metyl - 4 ure dohexa
hidropyrimidin - 2 - on. Hîp chÊt nµy dïng trong c«ng nghiÖp
ph©n bãn.
2.2.1.6. Ph¶n øng céng víi halogen hîp chÊt halogen.
Çc halogen (Br2, I2, Cl2, F2) cã thÓ thay thÕ nguyªn tö H
cña nhãm metyl (CH2) vÝ dô: Br2 céng víi axetandehyt hoÆc
parandehyt t¹o bromo axetandehyt (BrCH2CHO) vµ cuèi cïng

-K45
t¹o bromal (CBr3CHO). Hay cloral CCl2CHO lµ s¶n phÈm gi÷a
clo vµ axetandehyt .
Cloral lµ hîp chÊt sö dông trong c«ng nghiÖp ®Ó ®iÒu
chÕ DDT, thuèc ngñ.
Phospho pentaclorua (PCl5) nguyªn tö oxi ®îc thay thÕ bëi
Cl2 t¹o
1,1 - diclo etan CH3CHCl2.
Hypoclorit ClO-3 víi axetandehyt t¹o clorofom (CHCl3) vµ
chÊt dïng s¶n xuÊt thuèc g©y mª. Cô thÓ ph¶n øng víi Cl2 ë
nhiÖt ®é phßng t¹o clo - axetandehyt (ClCH2CHO) t¨ng nhiÖt
®é phßng lªn 70-800C th× t¹o ra diclo - axetandehyt
(Cl2CHCHO) vµ ë 80 - 900C t¹o cloran (CCl3CHO).
ClCH2CHO (nhiÖt ®é
phßng)
CH3CHO +
Cl2CHCHO (t = 70 ÷ 800C)
Cl2
CCl3CHO (t = 80 ÷
900C)
2.2.2. Ph¶n øng oxi hãa.

Mét lîng lín axetandehyt s¶n xuÊt ra trong c«ng nghiÖp
®îc dïng s¶n xuÊt axit axetic b»ng ph¶n øng oxi hãa víi oxi
hoÆc kh«ng khÝ do ®ã axetandehyt lµ chÊt trung gian trong
oxi hãa oxi hãa

Acohol axetandeh axitaxetic
yt
chuçi ph¶n øng sau:
CH3CHO + 1/2 O2 → CH3COOH
Axetandehyt monopereacetat ®îc t¹o thµnh nh lµ s¶n
phÈm trung gian cña qu¸ tr×nh nµy, sau ®ã nã ph©n hñy
thµnh axit paracetic (CH3COOOH )vµ axetandehyt . N©ng
nhiÖt ®é lªn vµ sù cã mÆt cñ¨ xóc t¸c cña muèi Mn2+. Axit
axetic nhËn ®îc tõ axetandehyt monoperaxetal. Cã xóc t¸c
muèi Co2+ vµ Cu2+ th× anhidric axetic cã thÓ oxi hãa víi axit
nitric cho ta qlyoxal (CHO)2 hay axit qlyoxalic (CHOCOOH), sù

-K45
halogen hãa axetandehyt th× cho çc dÉn xuÊt halogen cña
axetandehyt .
(CH3CO)2O +
H2O
CO2+
O...H Cu2+
O
CH  CH3
CH3C
O O Mn2+
O2
2CH3COOH
2CH3CHO
O2 CH3CHO + CH3CO3H Mn2
+
Mono-, di- vµ tricloaxetandehyt vµ tribrom axetandehyt

lµ nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh ®iÒu chÕ thuéc trõ s©u nh
DDT, DDP, trong dîc phÈm vµ thuèc nhuém.
Qu¸ tr×nh hidrogen hãa axetandehyt víi xóc t¸c Ni t¹i
nhiÖt ®é 100-1500C t¹o etyl ancol (C2H5OH).
CH3CHO + 2H2 → C2H5OH
Axetandehyt t¹o ra ®îc chng cÊt vµ s½n sµng céng víi oxi
nguyªn tö (hay oxi kh«ng khÝ) ®Çu tiªn cho hîp chÊt peroxit,
ngoµi ra ta cã thÓ dïng ngän löa oxi hãa l¹nh. Trong giíi h¹n vµ
gi¸ trÞ kh¸c nhau, axetandehyt ®èt ch¸y trong kh«ng khÝ cho
®¸m khãi s¸ng. Axetandehyt ®îc oxi hãa bëi selenium dioxit
seo2, glyoxal (CHO-CHO) thu ®îc víi hiÖu suÊt cao.
2.2.3. Ph¶n øng khö.
Axetandehyt dÔ dµng hidro hãa ®Ó t¹o etanol theo ph¶n
øng sau:
CH3CHO + H2 → CH3CH2OH
Ph¶n øng nµy ®îc thùc hiÖn n¨m 1939 do Priro, tríc khi
ngµnh dÇu má ph¸t triÓn ë Ch©u ¢u vµ tríc khi ngêi ta s¶n
xuÊt ra ®îc etylen, th× ph¶n øng nµy dïng trong c«ng nghiÖp

-K45
s¶n xuÊt metanol tõ axetandehyt nhng tríc ®ã n÷a lµ tõ
axetylen. Tõ khi ngµnh dÇu khÝ ra ®êi th× etylen thay thÕ
dÇn axetylen.
Mono-, di- vµ trietylamin còng cã thÓ s¶n xuÊt tõ
axetandehyt b»ng çch cho axetandehyt t¸c dông víi amoniac
vµ H2 trong sù cã mÆt cña xóc t¸c. Xóc t¸c cña qu¸ tr×nh
hidrogen hãa, thêng lµ Ni ë nhiÖt ®é 80 ÷ 1800C, vµ ¸p suÊt 0,2
÷ 2Mpa hay hçn hîp sunfit niken - vonfram ë nhiÖt ®é 300 ÷
3200C, p = 20 Mpa.
C¬ chÕ ph¶n øng nµy lµ çc ph¶n øng nèi tiÕp, song kÕt
qu¶ lµ t¹o hîp chÊt amin bËc 1, bËc 2, bËc 3.
CH 3CHO +  →CH3CH 2NH 2 + H2O
NH ;+ H
3 2
+ CH 3CHO
CH 3CH 2NH 2 (CH 3CH 2 )2 NH + H2O
+ H2
+ H2
(CH3CH2 )2 NH + CH3CHO  → (CH3CH2 )3 N + H2O
Thµnh phÇn s¶n phÈm phô thuéc vµo tØ lÖ mol cña NH3
vµ axetandehyt 2.2.4. Ph¶n øng hçn hîp.
Ph¶n øng gi÷a çc ph©n tö (Tishchenko) cña
axetandehyt cho ta dung m«i quan träng lµ etyl acetat dïng
s¶n xuÊt axit axetic, çc ph¶n øng nµy dïng xóc t¸c vµ
alimium ancolat (Ro)3Al.
Axit xianhidric HCN vµ axetandehyt hoÆc natrixianua
(NaCN) víi hîp chÊt bisunfit cho ta s¶n phÈm céng.
CH3CHO + HCN → CH3CHOHCN
Cyanhyrin CH3CHOHCN cã thÓ thñy ph©n víi níc vµ axit
sunfuric t¹o axit lactic.
H2SO4
CH3CHOHCN + H2O CH3-CH-COOH
OH
Axetandehyt víi mét rîu vµ axit sunfuric t¹o este, t¬ng tù
hçn hîp mét muèi amoni vµ mét muèi cyanua cña kim lo¹i
kiÒm nh lµ NH4Cl vµ KCN ph¶n øng víi axetandehyt t¹o d¹ng
alamin CH3CH(NH2) - CO2H.
-K45
2.2.5. Ph¶n øng víi hîp chÊt c¬ Mg.
Axetandehyt dÔ dµng ph¶n øng céng víi hîp chÊt c¬ Mg.
VÝ dô: víi metyl - magiª iotdua CH3MgI
CH3CHO + CH3MgI → CH3 - CH - OMgI
|
CH3
Sau ®ã t¹o rîu:
CH3 - CH - OMgI + H2O → CH3 – CH – OH + Mg (OH)2
| |
CH3 CH3
2.2.6. Ph¶n øng polime hãa.
Dime t¹o thµnh tõ axetandehyt cã mïi nh axetandehyt ,
kh«ng tan trong níc vµ kiÒm, nhng tan trong rîu vµ benzen.
Khi cho mét axit v« c¬ nh: H2SO4, H3PO4, HCl hay SO3 vµo
dung dÞch axetandehyt t¹o thµnh mét dime paraxetandehyt .
Víi sù cã mÆt cña axit H2SO4 ®Ëm ®Æc d t¹o thµnh çc s¶n
phÈm nh h¾c Ýn. ë nhiÖt ®é thÊp h¬n víi sù hßatan cña
clorua khan hoÆc piridin hidrobromua kÕt tinh thµnh tetrime,
metaldehit.
Peroxit, H2O, çc chÊt ®ång xóc t¸c cña rîu lµ nh÷ng chÊt
kh¬i mµo cho ph¶n øng polime hãa. Ngµy nay, cïng víi sù
tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, ngêi ta ®· t¹o ra polime cã sù
®µn håi cao, kh«ng dÝnh, kh«ng mµu tõ axetandehyt , nhê
vµo viÖc sö dông nh«m lµm xóc t¸c ë nhiÖt ®é 700c vµ ¸p
suÊt 1000 atm.
Çc polyaxetandehyt kÕt tinh nhê çc chÊt xóc t¸c h÷u
c¬ kim lo¹i nh lµ kim lo¹i kiÒm.
2.2.7. Ph¶n øng víi hîp chÊt PCl5 t¹o hîp chÊt
gemdihalogen.
Ph¶n øng gi÷a axetandehyt vµ pentaclorua photpho x¶y ra
nh sau:
CH3CHO + PCl5 → CH3CHCl2 + POCl3

-K45
Tãm l¹i axetandehyt cã kh¶ n¨ng ph¶n øng hãa häc rÊt
cao.Do ®ã mµ nã cã rÊt nhiÒu øng dông trong c«ng nghiÖp
hãa häc.
2.3. øng dông cña Axetandehyt.
Axetandehyt cã rÊt nhiÒu øng dông trong c«ng nghiÖp
tæng hé höu c¬, kho¶ng 90% lîng axetandehyt s¶n xuÊt ra
trªn thÕ giíi ®îc sö dông trong çc nhµ m¸y nh hîp chÊt trung
gian ®Ó t¹o ra çc s¶n phÈm kh¸c cã nhiÒu øng dông trong
thùc tÕ. øng dông lín nhÊt cña axetandehyt lµ lµm nguyªn
liÖu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra axit axetic (CH3COOH). Tõ axit
axetic (CH3COOH) ta cã thÓ tæng hîp ®îc nhiÒu hîp chÊt ho¸
häc kh¸c nhau nh: vinyl axetat, monoclo axetic, axetal este vµ
anhydric axetic.
Vinyl axetat ®îc dïng trong nghµnh s¶n xuÊt nhñ t¬ng,
trong s¶n xuÊt s¬n, keo dÝnh , ¸o ma vµ dÖt may.
Anhydric axetic ®îc sö dông trong viÖc s¶n xuÊt chÊt v¶i
sîi xenlulo axetat, ®Çu läc trong viÖc s¶n xuÊt ra thuèc l¸ vµ
nhùa xenlulolic.
Çc s¶n phÈm nhËn ®îc tõ ph¶n øng ngng tô aldol ®· trë
thµnh mét øng dông hÕt søc quan träng cña axetandehyt. Hai
s¶n phÈm cã gi¸ trÞ tõ ph¶n øng ngng tô aldol lµ butanol-1 vµ
etylhexanol-2.
Qua axit axetic ta cã thÓ thu ®îc butyl axetat mét dung
m«i cho viÖc s¶n xuÊt ra S¬n nitro xenlulo. Butyl axetat lµ
mét dung m«i hÕt søc quan träng trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt
S¬n. Mét u ®iÓm nöa cña butyl axetat lµ cã nhiÖt ®é s«i vµo
lo¹i trung b×nh, kh¶ n¨ng hßatan cao. Do vËy nã cã gi¸ trÞ
h¬n so víi çc dung m«i kh¸c.
Pentacrythritol ®îc s¶n xuÊt b»ng çch ngng tô cña
axetandehyt víi formandehyt lµ mét trong nh÷ng s¶n phÈm
quan träng ®Ó ®iÒu chÕ ra nhiÒu lo¹i hîp chÊt quan träng
kh¸c.

-K45
Çc polyme cña axetandehyt nh para andehyt, meta
andehyt vµ poly axetandehyt cã rÊt nhiÒu øng dông trong
c«ng nghiÖp tæng hîp höu c¬.
Nh para andehyt nh»m s¶n xuÊt ra nhùa, pyridin vµ qu¸
tr×nh clo ho¸ cña clo. Tõ nh÷ng n¨m 1939÷ 1945 para
andehyt ®îc sö dông nh lµ nhiªn liÖu cho ®éng c¬.
Metyl andehyt ®îc sö dông nh lµ nhiªn liÖu trong qu¸
tr×nh nhuém v¶i, cßn poly axetandehyt lµ mét dung m«i rÊt
quan träng trong c«ng nghiÖp ho¸ häc.
Ngoµi nh÷ng øng dông trªn th× axetandehyt cßn ®îc sö
dông cho viÖc t¹o ra butadien (C4H8). §©y lµ hîp chÊt ®îc dïng
cho viÖc s¶n xuÊt ra nhùa, MTBE,…nhùa phenol andehyt.
Qua ®ã ta thÊy ®îc tÇm quan träng cña Axetandehyt
trong nghµnh c«ng nghiÖp h÷u c¬, ®Ó tõ ®ã cã thÓ s¶n
xuÊt ra nhiÒu hîp chÊt kh¸c nhau víi nh÷ng øng dông cô thÓ
kh¸c nhau. Gãp phÇn lµm phong phó cho cuéc sèng hiÖn t¹i
vµ t¬ng lai.

-K45
ch¬ng 3
çc ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt axetandehyt
[3,113-117]; [1,34-39]; [6,218-221]
Nguyªn liÖu ban ®Çu ®îc dïng cho viÖc s¶n xuÊt
axetandehyt lµ:
Tõ etanol nhê qu¸ tr×nh lªn men cña hidrat cacbon hoÆc
b»ng çch hidrat hãa etylen ®i tõ axetylen, ®i tõ hidrocacbon
m¹ch thÊp, ®i tõ khÝ tæng hîp CO + H2 , ®i tõ metanol.
ViÖc sö dông nguån nguyªn liÖu vµo lµ phô thuéc vµo
tÝnh hiÖu qu¶ cña tõng nguyªn liÖu, trong nh÷ng níc cã nÒn
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn th× gi¸ etanol thÊp nªn u tiªn ®i tõ
etanol, cßn nh÷ng níc cã nÒn c«ng nghiÖp dÇu khÝ ph¸t triÓn
th× etanol Ýt sö dông mµ sö dông nhiÒu lµ etylen hoÆc
axetylen.
Vµo nh÷ng n¨m tríc 1939 ë §øc vµ NhËt B¶n th× axetylen
®îc u tiªn sö dông lµm nguyªn liÖu ®Çu cho viÖc s¶n xuÊt
axetandehyt , sau ®ã vÉn cßn vËn hµnh ë mét sè níc §«ng ¢u
v× ë ®ã gi¸ axetylen kh¸ rÎ do c«ng nghiÖp dÇu khÝ ph¸t
triÓn, tõ c«ng nghiÖp dÇu khÝ còng s¶n xuÊt ®îc etanol. Tuy
nhiªn ë mét sè níc kh¸c etanol thu ®îc nhê qu¸ tr×nh lªn vµ
vÉn cßn sö dông ë vi m« c«ng nghiÖp nhá bÐ.
Sau ®ã vµo nh÷ng n¨m 1950 ë çc níc T©y ¢u vÒ NhËt
B¶n th× çc qu¸ tr×nh hÇu hÕt ®îc thay thÕ b»ng qu¸ tr×nh
oxi hãa trùc tiÕp etylen. qu¸ tr×nh nµy ®îc ph¸t triÓn bëi
h·ng Wacker - Chemie vµ Hoechst cña §øc cïng víi h·ng
Shawinigan Chemical cña Canada, ë ®©y etylen ®îc ®Æc
biÖt u tiªn v× gi¸ etylen thÊp h¬n axetylen.
Ngay c¶ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ 2 cÊp dïng etanol, còng ®i
tõ etylen lµm nguyªn liÖu ®Çu nhng con ®êng nµy kh«ng
hoµn toµn tèt bëi v× s¶n phÈm axetandehyt nh lµ mét s¶n
phÈm trung gian.

-K45
Nãi chung tÊt c¶ çc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trªn ®Òu dùa
trªn c¬ së lµ axetylen, etylen hoÆc etanol hay lµ qu¸ tr×nh
oxi hãa hidrocacbon no. Oxi hãa hidrocacbon no ngoµi viÖc
t¹o ®îc axetandehyt cßn cã nh÷ng s¶n phÈm phô kh¸c mµ
viÖc t¸ch s¶n phÈm phô rÊt tèn kÐm do ®ã chi phÝ cho qu¸
tr×nh cao. Do vËy qu¸ tr×nh ®i tõ hidrocacbon no chØ ¸p
dông víi quy m« c«ng nghiÖp nhá khi mµ tÊt c¶ s¶n phÈm
phô vµ s¶n phÈm chÝnh ®Òu ®îc sö dông hÕt.
Nh vËy viÖc chän c«ng nghÖ nµo lµ tuú thuéc vµo tõng n-
íc, tõng vïng l·nh thæ vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña c«ng nghÖ Êy
®em l¹i.
3.1.S¶n xuÊt axetandehyt tõ etanol:

Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt axetandehyt tõ etanol cã thÓ qua
mét trong hai ph¬ng ph¸p: Dehidro hãa hoÆc oxi hãa víi sù
cã mÆt cña oxi. Tõ n¨m 1918 ÷ 1939 qu¸ tr×nh dehidro hãa
chiÕm u thÕ h¬n qu¸ tr×nh oxi dehidro hãa lµ H2 ®îc sinh ra
cã nhu cÇu sö dông lín h¬n. Tuy nhiªn sau khi sö dông xóc t¸c
pha khÝ trong qu¸ tr×nh oxi hãa etanol. khi ®ã qu¸ tr×nh oxi
hãa trë thµnh chiÕm u thÕ v× thêi gian sèng xóc t¸c dµi vµ
kh¶ n¨ng t¸i sinh xóc t¸c rÊt lín.
Ngµy nay ngêi ta kÕt hîp c¶ hai qu¸ tr×nh dehidro hãa vµ
oxi hãa ®Ó s¶n xuÊt axetandehyt .
3.1.1. Dehidro hãa etanol.
Qu¸ tr×nh dehidro hãa etanol ®îc c«ng bè vµo n¨m 1886
trªn thÕ giíi. Etanol ®îc cho qua èng thñy tinh ë nhiÖt ®é
2600C. Ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.
CH3CH2OH → CH3CHO + H2 , ∆ H = +82,5 KJ/mol
N¨ng suÊt ®îc c¶i thiÖn lµ nhê sù cã mÆt cña xóc t¸c nh
Pt, Cu, ZnO3, Ni, Co. GÇn ®©y ngêi ta ph¸t triÓn thªm xóc t¸c
Zn vµ Cl2, ®Êt hiÕm, hçn hîp Cu vµ Cl2 còng lµm xóc t¸c cho
qu¸ tr×nh nµy. Dïng xóc t¸c ta thu ®îc Ýt s¶n phÈm ph©n
hñy nhng ®ßi hái xóc t¸c ph¶i ®îc t¸i sinh thêng xuyªn.

-K45
*M« t¶ qu¸ tr×nh.
H¬i etanol cho qua xóc t¸c bao gåm ®ång xèp hoÆc
®ång ®· ®îc ho¹t hãa bëi axit clo ®ùng trong thiÕt bÞ d¹ng
èng ë 2600C - 2900C ¸p suÊt khÝ quyÓn, sù chuyÓn etanol
thµnh axetandehyt cã thÓ ®iÒu khiÓn bëi tèc ®é ch¶y cña
xóc t¸c vµ duy tr× nhiÖt ®é trong èng xóc t¸c. §é chuyÓn hãa
kho¶ng 25 ÷ 50% trong ®ã 90% etanol dïng ®Ó chuyÓn hãa
thµnh axetandehyt vµ etanol ®îc t¸ch ra tõ khÝ th¶i nµy chñ
yÕu lµ H2. axetandehyt tinh khiÕt thu ®îc nhê qu¸ tr×nh chng
cÊt, etanol th× t¸ch ra tõ H2O vµ s¶n phÈm cã nhiÖt ®é s«i
cao h¬n cho quay trë l¹i thiÕt bÞ ph¶n øng, hµm lîng
axetandehyt thu ®îc cuèi cïng kho¶ng 90% vµ mét lîng nhá
s¶n phÈm phô gåm axit axetic, etyl acetat, butyl ancol, axit
butyric, crotonandehyt.
Hidro thu ®îc chøa mét lîng nhá metan vµ CO nhng nã
vÉn ®¸p øng tho¶ m·n lµ khÝ s¹ch ®Ó dïng cho çc qu¸ tr×nh
kh¸c.
3.1.2. S¶n xuÊt axetandehyt b»ng çch oxi hãa etanol.
§©y lµ ph¬ng ph¸p l©u ®êi nhÊt ®Ó s¶n xuÊt
axetandehyt vµ lµ ph¬ng ph¸p tèt nhÊt trong phßng thÝ
nghiÖm. Trong c«ng nghiÖp etanol ®îc oxi hãa víi xóc t¸c oxit
b»ng kh«ng khÝ trong pha h¬i.
CH3CH2OH + 1/2 O2 → CH3CHO + H2O, ∆ H = -242,0
KJ/mol
Thêng dïng xóc t¸c lµ Cu hoÆc Ag kim lo¹i hoÆc hîp chÊt cña
chóng (oxi hay hîp kim) ®Òu lµ nh÷ng xóc t¸c ®¸p øng tèt
cho qu¸ tr×nh nµy.
* S¬ ®å c«ng nghÖ trang 42

-K45
H×nh1: qu¸ tr×nh oxi hãa etanol thµnh axetandehyt cña
h·ng
Veba - Chemie.
3
5 8
Etano 2
l 4
6 7
Axetaldehy
t KhÝ th¶i
1
Kh«ng
khÝ
(1) - ThiÕt bÞ nÐn khÝ; (2) - HÖ thèng t¸i sinh nhiÖt; (3) - ThiÕt bÞ
ph¶n øng; (4)- ThiÕt bÞ lµm l¹nh; (5)-ThiÕt bÞ läc khÝ; (6)-ThiÕt bÞ
röa rîu vµ b¬m trë l¹i; (7) - ThiÕt bÞ lµm l¹nh; (8) - ThiÕt bÞ tinh cÊt
axetandehyt .
Etanol ®îc trén víi kh«ng khÝ vµ cho qua líp xóc t¸c b¹c ë
500 ÷ 6000C. NhiÖt ®é nµy phô thuéc vµo tû lÖ etanol trong
kh«ng khÝ vµ tèc ®é dßng khÝ ®i qua xóc t¸c. Etanol chuyÓn
hãa rÊt ®a d¹ng tõ 50 ÷ 70% vµ n¨ng suÊt qu¸ tr×nh ®¹t 97 ÷
99% tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn ph¶n øng. axetandehyt cïng víi
rîu cha ph¶n øng ®îc lÊy ra tõ thiÕt bÞ (5) vµ t¸ch b»ng çch
chng ph©n ®o¹n b»ng thiÕt bÞ (8). Sau khi c« ®Æc rîu cho
quay trë l¹i thiÕt bÞ ph¶n øng (3). NhiÖt h×nh thµnh trong
ph¶n øng ®îc sö dông cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt h¬i b»ng çch
sö dông hÖ thèng thu håi nhiÖt (2) ngay sau vïng ph¶n øng.
Hçn hîp khÝ bao gåm: N2, H2, CH4 Co, Co2 nã ®îc t¸ch ra tõ
®Ønh th¸p (5). §©y lµ nh÷ng khÝ gÇy vµ n¨ng suÊt táa nhiÖt
kÐm dïng trong lß h¬i (8). Ngoµi s¶n phÈm chÝnh lµ
axetandehyt ta cßn thu mét lîng nhá axit axetic.
3.2. S¶n xuÊt axetandehyt ®i tõ axetylen.

-K45
Qu¸ tr×nh hidrat hãa axetylen ®· trë thµnh qu¸ tr×nh
c«ng nghiÖp trong suèt thÕ chiÕn thø I. Ngµy nay do sù ph¸t
triÓn cña ngµnh dÇu khÝ nªn ph¬ng ph¸p nµy dÇn ®îc thay
thÕ b»ng ph¬ng ph¸p ®i tõ etylen do tõ etylen cã gi¸ thµnh rÎ
h¬n ®i tõ axetylen.
ChÊt xóc t¸c quan träng nhÊt cho qu¸ tr×nh hidrat hãa
(céng H2O) lµ hîp chÊt Hg.
2+
C2H2 +H2O 
Hg
→ CH3CHO(
H2SO4
∆ H=− 138,2kJ /mol)
§©y lµ ph¬ng ph¸p chØ thµnh c«ng trong c«ng nghiÖp

khi mµ çc qu¸ tr×nh polime hãa vµ qu¸ tr×nh ngng tô cña
axetandehyt thµnh c«ng, trong qu¸ tr×nh nµy axit cã nång
®é trung b×nh ®îc lo¹i trõ. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu nµy h·ng
Consortium Clelektrochemische Industrie n¨m 1912 ®· sö
dông mét lîng lín axetylen ë nhiÖt ®é cao vµ s¶n phÈm lÊy ra
ngay lËp tøc tõ pha láng ®ång thêi nhiÖt ph¶n øng còng ®îc
lÊy ra bëi qu¸ tr×nh chng cÊt mét lîng níc thÝch hîp. Nh÷ng
ph¶n øng thø cÊp nh lµ qu¸ tr×nh oxi hãa axetandehyt ®Ó
t¹o axit axetic vµ CO2 kÕt qu¶ lµ lµm gi¶m lîng Hg+2 hay kim
lo¹i Hg.
ë çc níc T©y ¢u viÖc s¶n xuÊt ra axetandehyt tõ
axetylen ngµy nay kh«ng cßn ®îc sö dông n÷a.
Ngµy nay viÖc s¶n xuÊt axetandehyt tõ axetylen cã thÓ
thùc hiÖn theo 2 çch sau ®©y:
- Hydrat hãa trù tiÕp axetylen dïng xóc t¸c thñy ng©n tiÕn
hµnh ë pha láng.
- Hydrat hãa axetylen tiÕn hµnh ë pha h¬i.
3.2.1. qu¸ tr×nh hidrat hãa trùc tiÕp axetylen trong pha
láng.
Sù céng níc víi axetylen theo ph¬ng ph¸p M.G.
Kutrerov.
CH ≡ CH + H2O → CH3CHO, ∆ H =-150,1 kJ/mol.
Mét thêi gian dµi ®©y lµ ph¬ng ph¸p duy nhÊt ®Ó s¶n
xuÊt axetandehyt trong c«ng nghiÖp, tuy nhiªn hiÖn nay ®·

-K45
cã ph¬ng ph¸p h÷u hiÖu h¬n vµ rÎ tiÒn h¬n lµ ®i tõ etylen,
do ®ã ph¬ng ph¸p Kutrerov trë nªn l¹c hËu, tuy vËy mét sè
d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn nay vÉn cßn ho¹t ®éng.
Céng níc víi xóc t¸c thñy ng©n theo ph¬ng ph¸p Kutrurov
®îc tiÕn hµnh trong pha láng b»ng çch cho axetylen léi qua
dung dÞch H2SO4 10÷ 20% vµ chøa 0,5 ÷ 0,6 % HgO (thùc ra
ë dung dÞch nµy thñy ng©n n»m díi d¹ng muèi HgSO4) ë
®iÒu kiÖn trªn, song song víi sù hîp níc cña axetandehyt sÏ
x¶y ra 2 qu¸ tr×nh phô lµ ngng tô axetandehyt t¹o thµnh
andehyt crotonic vµ nhùa c¬ chÕ nh sau:
Muèi HgSO4 kÕt hîp víi axetylen t¹o hîp chÊt trung gian.
CH = CH
C2H2 +HgSO4 → O
HgO – SO2
Sau ®ã:
OH
CH = CH CH = CH
O + H 2O → O
HgO – SO2 HgO – SO2
Hîp chÊt trung gian nµy tiÕp tôc thñy ph©n t¹o
axetandehyt .
OH
CH = CH
O HgSO 4 + CH3 CHO
HgO – SO2
Tuy nhiªn mét phÇn axetandehyt oxi hãa thµnh axit

axetic vµ khö HgSO4 thµnh Hg+ hay Hg theo ph¶n øng sau.
2CH3CHO → CH3-CH=CH-CHO + H2O → Nhùa
Vµ CH3CHO + Hg2+ + H2O → CH3-COOH + 2Hg+ + 2H+
Sù t¹o thµnh nhùa ®· lµm mÊt ho¹t tÝnh xóc t¸c cïng víi
sù khö muèi thñy ng©n t¹o Hg+ còng lµm mÊt ho¹t tÝnh xóc
t¸c. §Ó h¹n chÕ ®iÒu nµy cÇn ph¶i gi¶m nång ®é

-K45
axetandehyt trong hçn hîp ph¶n øng b»ng çch liªn tôc lÊy
axetandehyt míi sinh trong dßng khÝ axetylen. §Æc biÖt ®Ó
tr¸nh khái sù t¹o thµnh muèi thñy ng©n ngêi ta ®· thªm vµo
ph¶n øng mét lîng muèi s¾t III cã kh¶ n¨ng oxi hãa thñy
ng©n.
Fe3+ + Hg+ → Fe2+ + Hg2+ (1)
Lîng Fe3+ thêng dïng d so víi thñy ng©n (4%), do ®ã xóc
t¸c cã thÓ lµm viÖc trong thêi gian dµi. Tuy vËy sau mét thêi
gian th× lîng Fe2+ sÏ t¨ng lªn do ®ã cÇn ph¶i t¸i sinh xóc t¸c,
b»ng çch oxi hãa xóc t¸c b»ng HNO3 vËy hao hôt xóc t¸c thñy
ng©n do thñy ng©n bÞ l«i cuèn theo s¶n phÈm lµ ®iÒu
kh«ng tr¸nh khái (thêng hao hôt kho¶ng 1÷ 1,5 kg thñy
ng©n /1 tÊn axetandehyt)
Hg + Fe2(SO4)3 → Hg2SO4 + 2FeSO4
Ph¬ng tr×nh oxi hãa xóc t¸c b»ng axit nitric
6FeSO4 + 2HNO3 + 3H2SO4 → 3Fe2(SO4)3 + 4H2O
+2NO
ViÖc t¸i sinh xóc t¸c gåm çc giai ®o¹n sau:
1-Dïng h¬i nãng thæi hÕt axetandehyt cã trong dung
dÞch xóc t¸c ra
2-L¾ng ®Ó t¸ch cÆn b· h÷u c¬ cã trong xóc t¸c
3-B·o hßa dung dÞch b»ng axit sunfuric vµ sunfat
4-Dïng axit nitric ®Ó oxi hãa s¾t Fe2+ thµnh Fe3+, dïng
kh«ng khÝ thæi vµo dung dÞch ®Ó khuÊy trén vµ ®Èy oxit
nit¬ ra ngoµi
Xóc t¸c ®· ®îc t¸i sinh ®em chng kh« víi CaCO3 vµ ®em
dïng l¹i, xóc t¸c kü thuËt thêng thµnh phÇn nh sau:
200g H2SO4/1 lÝt dung dÞch xóc t¸c
4g Fe2+ / 1 lÝt dung dÞch xóc t¸c
0,4 ÷ 0,5g Hg /1lÝt dung dÞch xóc t¸c
36g Fe3+ / 1lÝt dung dÞch xóc t¸c

-K45
§Ó tr¸nh ngé ®éc cho xóc t¸c th× axetylen tríc khi ®a
vµo ph¶n øng ph¶i lµm s¹ch hÕt H3P, H2S, AsH3, NH3......
3.2.1.1. Qu¸ tr×nh oxi hãa ít (Hoechst)
Qu¸ tr×nh oxi hãa ít tr¸nh trùc tiÕp tiÕp xóc sù ®éc h¹i
cña hîp chÊt thñy ng©n. Qu¸ tr×nh ®îc vËn hµnh theo nhiÒu
kiÓu kh¸c nhau, thiÕt bÞ cña h·ng wacker- chemie ®· chuyÓn
hãa axetylen thµnh etylen. §©y lµ nguyªn liÖu ®Çu cho viÖc
s¶n xuÊt axetandehyt tõ n¨m 1962. Trong ph¬ng ph¸p nµy
s¾t sunfat Fe2(SO4)3 ®îc thªm vµo ®Ó oxi hãa thñy ng©n kim
lo¹i thµnh Hg2+. Theo çch nµy ®¶m b¶o ®ñ nång ®é xóc t¸c
®Ó ho¹t ®éng axetylen ph¶n øng víi dung dÞch xóc t¸c t¹i
nhiÖt ®é 90 ÷ 950C, dung dÞch xóc t¸c cã nång ®é kho¶ng
30 ÷ 50% ®îc phun vµo axetylen theo mét con ®êng nhÊt
®Þnh. khÝ tho¸t ra tõ thiÕt bÞ ph¶n øng ®îc lµm l¹nh, níc
chÝnh vµ çc vÖt xóc t¸c ®îc t¸ch ra vµ cho quay trë l¹i ph¶n
øng.
Axetandehyt vµ níc ®îc ngng tô trong thiÕt bÞ lµm l¹nh,
axetandehyt cuèi cïng ®îc röa b»ng níc tõ thiÕt bÞ håi lu khÝ,
khÝ ë thiÕt bÞ nµy ®· ®îc lµm l¹nh ®Õn nhiÖt ®é 25÷ 300C.
Kho¶ng 8÷ 10% dung dÞch axetandehyt nhËn ®îc, ngoµi ra
trong khÝ cã lÉn N2 vµ CO2 ®îc xem nh lµ s¶n phÈm phô
cñaqu¸tr×nh. §Ó tr¸nh sù d thõa tÝch tô khÝ ta röa b»ng h¬i n-
íc,cßn Fe2+ sunfat t¹o thµnh ®îc oxi hãa trong thiÕt bÞ t¸ch víi
30% HNO3 t¹i 950C. Dung dÞch axetandehyt thu ®îc b»ng çch
chng cÊt ph©n ®o¹n ë ¸p suÊt 200KPa.
3.2.1.2. Qu¸ tr×nh Chisso.

Qu¸ tr×nh Chisso còng sö dông H2SO4 vµ dung dÞch muèi
thñy ng©n sunfat lµm xóc t¸c cho qu¸ tr×nh.
Axetylen ph¶n øng hoµn toµn víi dung dÞch xóc t¸c t¹i 68-
780C vµ ¸p suÊt 140 MPa. Sù kÕt hîp gi÷a ¸p suÊt vµ ®é
ch©n kh«ng t¹i nhiÖt ®é thÊp qua tõng giai ®o¹n th× lîng
axetylen cÇn dïng lµ kh«ng lín. Axetandehyt tinh khiÕt thu ®-
îc nhê qu¸ tr×nh t¸ch vµ ®îc chng cÊt ë ngay t¹i nhiÖt ®é

-K45
ph¶n øng. Còng nh trong qu¸ tr×nh Hoechst, chÊt xóc t¸c cã
thÓ hoµn nguyªn khi dïng HNO3. qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
axetandehyt theo con ®êng nµy kh«ng cßn tiÕp tôc ë h·ng
Chisso Corp trong h¬n mét thËp kû nµy.
3.2.1.3. Nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh hidrat

hãa axetylen trong pha láng .
*Xóc t¸c:
Xóc t¸c ¶nh hëng quan träng ®Õnqu¸tr×nh, theo nguyªn
t¾c ®Ó chuÈn bÞ xóc t¸c ta cã thÓ dïng nhiÒu lo¹i axit kh¸c
nhau: H2SO4, H3PO4, HCl..... trong ®ã tèt nhÊt lµ H2SO4 v× nã
cho vËn tèc ph¶n øng lín nhÊt vµ hiÖu suÊt axetandehyt cao
nhÊt. Nång ®é H2SO4 dao ®éng trong kho¶ng 6÷ 35% (theo
träng lîng chÊt láng). Nång ®é axit cµng cao th× vËn tèc
ph¶n øng cµng lín vµ gi¶m ®îc lîng xóc t¸c cÇn thiÕt, nhng
nång ®é cña axit cµng lín th× sinh ra nhùa dÉn ®Õn hao hôt
xóc t¸c. Th«ng thêng ngêi ta dïng H2SO4 20%.
Nång ®é thñy ng©n oxit (HgO) trong xóc t¸c láng kh«ng
lín h¬n 1%, khi nång ®é HgO > 1% th× nã Ýt ¶nh hëng ®Õn
vËn tèc ph¶n øng vµ lµm hao tèn thñy ng©n khi t¸i sinh dung
dÞch xóc t¸c. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc xóc t¸c mÊt dÇn ho¹t
tÝnh kh¸ nhanh do Hg2+ bÞ khö thµnh Hg+ hay Hg.
*NhiÖt ®é
NhiÖt ®é t¨ng th× vËn tèc ph¶n øng hidrat hãa t¨ng,
hiÖu suÊt axetandehyt t¨ng nhng ®ång thêi còng t¨ng sù hãa
nhùa cña axetandehyt . NhiÖt ®é cña qu¸ tr×nh phô thuéc
nhiÒu vµo thµnh phÇn xóc t¸c vµ vËn tèc thÓ tÝch cña C2H2.
NhiÖt ®é thêng duy tr× ë 75-1000C
HiÖ
u
suÊ %
CH3CHO
t
80
60
40
Sinh viªn: NguyÔn Thµnh 47
20 Tho¹i Líp Hãa DÇu - QN
-K45
20 40 60 80 100 0C
HiÖu suÊt CH3CHO phô thuéc
*VËn tèc thÓ tÝch

Muèn ®¹t vËn tèc thÓ tÝch cao, axetandehyt t¹o thµnh
ph¶i ®Èy nhanh ra khái líp xóc t¸c, ®Ó tr¸nh sinh ra s¶n phÈm
phô vµ gi÷ cho líp xóc t¸c ®îc bÒn.
TiÕn hµnh hidrat hãa trong th¸p h×nh trô cao 10-12m, ®-
êng kÝnh gÇn 1m, ®¸y chãp cã phÇn ®Ønh lín h¬n phÇn
®¸y ®Ó chøa khÝ s¶n phÈm tríc khi dÉn ra khái th¸p, bªn
trong thiÕt bÞ lãt cao su hoÆc vËt liÖu chÞu axit. Thæi
axetylen tõ ®¸y th¸p lªn, qua dung dÞch ph¶n øng vµ tiÕn
hµnh hidrat hãa. GÇn 90% axetylen biÕn thµnh axetandehyt ,
cïng víi axetylen cha ph¶n øng liªn tôc cho h¬i níc vµo ®Ó bï
l¹i lîng níc tham gia ph¶n øng hidrat hãa vµ bÞ bèc h¬i. Ngoµi
ra th¸p hidrat hãa cßn l¾p mét èng th¼ng réng ®Ó

-K45
DAÂ
Y CHUY EÀ
N COÂ
NG NGHEÄSAÛ
N XUAÁ
T AXETANDEHY T TÖØAXETY LEN
Axetylen
Khí trô
§å ¸n tèt nghiÖp
4 6
14
Nöôù
c Nöôù
c 12 19
c laïnh
Nöôù
c laïnh
Nöôù
Hôi
5 20
13
15
Hoà
i löu
3
Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i49

17
Hg2+ 21
-K45
i sinh
Nöôù
c laïnh
7 10
Hôi
i sinh
16
c ñem ñi taù
Nöôù
c
c taù
c ñaõtaù
Hôi
c taù
Axetandehyt
22
Dung dòch xuù

11
Dung dòch xuù

Nöôù
c
Axetylen Nöôù
c thaû
i ra xöûlyùcoâ
ng ngieä
p
18
2
Hôi nöôù
c 8 23
1 9
* S¬ ®å c«ng nghÖ s¶n xuÊt axetandehyt ®i tõ axetylen :
ThiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt axetandehyt c«ng
Líp Hãa DÇu - QN

Aldehyt crotomic
M« t¶ d©y chuyÒn:
KhÝ axetylen míi vµ axetylen tuÇn hoµn cho vµo m¸y
thæi khÝ (1) ë ®¸y ¸p suÊt kh«ng cao h¬n 1,5 at. §îc thæi vµo
®¸y thiÕt bÞ hidrat hãa (3), hçn hîp h¬i tho¸t ra ë ®Ønh th¸p
hidrat hãa (3) liªn tôc cho vµo çc çc thiÕt bÞ lµm l¹nh (4),
(6). PhÇn ngng tô ë th¸p lµm l¹nh (4) (chñ yÕu lµ níc) cho
quay trë l¹i th¸p hidrat hãa (3). Dung dÞch níc axetandehyt
ngng tô ë thiÕt bÞ (6) cïng víi h¬i vµ kh«ng khÝ ngng tô cho
vµo thÊp hÊp thô ®Üa (7).
Dïng níc röa ®Ó t¸ch axetandehyt ra khái axetylen cha
ph¶n øng. Axetylen thu ®îc cho quay trë l¹i ph¶n øng, ®Ó
tr¸nh tÝch tô khÝ tr¬ (N2,O2,CO2....) trong thiÕt bÞ ph¶n øng
th× mét phÇn khÝ tuÇn hoµn ph¶i ®em t¸i sinh (dïng níc díi
¸p suÊt thÊp ®Ó röa axetylen) hoÆc dïng ®Ó s¶n xuÊt than
ho¹t tÝnh, tricloetylen vµ nhiÒu s¶n phÈm kh¸c.
Dung dÞch axetandehyt 8÷ 10% thu ®îc ë th¸p hÊp thô
(7) cho vµo th¸p tinh luyÖn lµm viÖc liªn tôc (10). Axetylen
tho¸t ra ë th¸p hÊp thô (7) sau ®ã cho quay trë l¹i th¸p hidrat
hãa (3). PhÇn chñ yÕu (nhÑ) gåm dung dÞch axetandehyt vµ
nh÷ng s¶n phÈm phô kh¸c nh andehyt crotonic cho vµo th¸p
tinh luyÖn (17). PhÇn ®Ønh th¸p tinh luyÖn ta thu ®îc
axetandehyt 99%, phÇn ®¸y lµ dung dÞch níc cã chøa 1 Ýt
axit axetic th¸o ra cèng.
S¶n xuÊt axetandehyt theo ph¬ng ph¸p nµy thu ®îc s¶n
phÈm cã nång ®é axetandehyt cao
Axetandehyt 99,4 ÷ 99,8%
Axit axetic 0,03%
Paraandehyt 0,03 ÷ 0,1%
Aldehyt crotonic 0,02 ÷ 0,03%
Níc 0,05%

-K45
Nhng ph¬ng ph¸p nµy hao tèn thñy ng©n, dÉn ®Õn gi¸
thµnh s¶n phÈm t¨ng. ChØ tiªu hao tèn nguyªn liÖu ®Ó s¶n
xuÊt 1 tÊn axetandehyt lµ:
C2H2 680 Kg
Hg 1,45 Kg
H¬i (3atm) 2,9 tÊn
H2SO4 , HNO3, NaOH, Fe
Do thñy ng©n cßn bèc h¬i rÊt ®éc ¶nh hëng ®Õn søc
khoÎ c«ng nh©n vµ g©y ra çc bÖnh nghÒ nghiÖp. ViÖc t¸i
sinh xóc t¸c t¬ng ®èi phøc t¹p, thiÕt bÞ lµm viÖc cÇn ph¶i
chèng ¨n mßn cña H2SO4. §ã lµ nh÷ng nhîc ®iÓm cña ph¬ng
ph¸p nµy nªn hiÖn nay trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu níc s¶n xuÊt
axetandehyt theo çc ph¬ng ph¸p kh¸c.
3.2.2. S¶n xuÊt axetandehyt b»ng çch hidrat hãa

axetylen tiÕn hµnh ë pha khÝ .
N¨m 1916 ngêi ta ®· nghiªn cøu ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ
axetandehyt b¾ng çch hidrat hãa axetylen dïng xóc t¸c r¾n,
nhng m·i ®Õn nh÷ng n¨m gÇn ®©y míi ¸p dông vµo c«ng
nghiÖp xóc t¸c tèt nhÊt lµ axit photphoric (H3PO4) vµ muèi
kÏm tÈm trªn than ho¹t tÝnh silicagen. dïng xóc t¸c nµy
axetandehyt ®¹t hiÖu suÊt 92 ÷ 96% so víi lý thuyÕt vµ
axetandehyt chuyÓn hãa ®îc 60% nh÷ng xóc t¸c nµy cã ho¹t
tÝnh kÐm h¬n thñy ng©n vµ chØ cã thÓ lµm viÖc ë nhiÖt ®é
cao, ®îc sö dông nh xóc t¸c dÞ thÓ, nhiÖt ®é cao th× ph¶n
øng tiÕn hµnh cµng nhanh nhng xóc t¸c còng mau mÊt ho¹t
tÝnh. Trong thùc tÕ ngêi ta sö dông hçn hîp CdHPO4.Ca3(PO4)2
võa cã tÝnh axit vµ võa chøa nguyªn tè cïng nhãm víi thñy
ng©n trong b¶ng hÖ thèng tuÇn hoµn. Hçn hîp nµy lµm viÖc
ë 350-4500c, hiÖu øng nhiÖt cña ph¶n øng hidrat hãa rÊt lín
nªn dÔ nung nãng xóc t¸c lµm cho qu¸ tr×nh t¹o s¶n phÈm
phô. §Ó kh¾c phôc ®iÒu nµy ngêi ta cho d h¬i níc. Víi tû sè
axtylen vµ h¬i níc thêng dïng lµ 1:10 ®Õn 1: 20 hoÆc cã thÓ
pha thªm khÝ tr¬ víi h¬i níc vµ cho qua líp xóc t¸c ë nhiÖt ®é
cao. Dïng vËn tèc C2H2 lín vµ gi¶m thêi gian tiÕp xóc gi÷a

-K45
C2H2 vµ líp xóc t¸c ®Õn 1/10 gi©y nh»m lµm gi¶m s¶n phÈm
phô.
Dïng ph¬ng ph¸p nµy ta cã thÓ sö dông C2H2 nång ®é
thÊp, cã thÓ dïng C2H2 khi nhiÖt ph©n C2H4 nh vËy gi¶m ®îc
giai ®o¹n lµm giµu C2H2. §é chuyÓn hãa cña C2H2 lµ 40 ÷ 50%
th× hiÖu suÊt t¹o thµnh axetandehyt lµ 89%, andehyt
crotonic 6 ÷ 7%, axit axetic 0,5 ÷ 1% vµ axeton lµ 0,3% . Do
nh÷ng u ®iÓm trªn mµ ph¬ng ph¸p nµy cã triÓn väng ph¸t
triÓn.

-K45
H×nh (2): S¬ ®å c«ng nghÖ s¶n xuÊt axetandehyt ®i
tõ axetylen ë pha khÝ
40 44
13
39 41
43
45 55
12 36 37 52
38
4 48 54
4 5 14
Nguyªn liÖu
56
3 6 15 23 31 51
61
1 2 SP
7 16 24 34
17
25
18
29
21
30
27
Chó thÝch: 5,6,7: m¸y phun ; 14: thiÕt bÞ nung nãng; 16, 24,
34: thiÕt bÞ ph¶n øng; 18,29,38,43: thiÕt bÞ t¸ch; 48,54:
thiÕt bÞ cÊt ph©n ®o¹n; 37, 41,51: thiÕt bÞ lµm l¹nh; 56:
thiÕt bÞ gia nhiÖt; 36,40,44: thiÕt bÞ khuÊy trén
qu¸ tr×nh ®îc tiÕn hµnh trong th¸p cã ®êng kÝnh 1-
1,5 m vµ cao 6 ÷ 10 m cã chøa dung dÞch xóc t¸c cïng víi níc
axit ®i tõ díi lªn ®Ó nh»m t¨ng dung lîng h¬i axetylen.
Dßng nguyªn liÖu axetylen ®Çu tiªn ®îc ®a vµo ®êng
(1) vµ sau dã chia lµm 3 phÇn t¬ng ®¬ng nhau lµ (2,3,4). Ba
nguån nguyªn liÖu nµy lÇn lît ®îc dÉn vµo lç tho¸t m¸y phun
(5,6,7). Dßng nguyªn liÖu (4) kÕt hîp víi dßng tuÇn hoµn (13)
®îc dÉn vµo ®êng (12). Hçn hîp axetylen vµ h¬i níc nµy ®îc
®a vµo thiÕt bÞ nung nãng (14) ®Ó t¨ng nhiÖt ®é lªn 3150C,
sau ®ã ®a vµo thiÕt bÞ (15). T¹i ®©y tiÕp xóc víi chÊt xóc
t¸c trong (16) .

-K45
ThiÕt bÞ ch¶y dßng chøa etylen ch¶y tõ thiÕt bÞ ph¶n
øng (2) cã chøa etylen vµ axetylen, s¶n phÈm axetandehyt víi
h¬i sÏ tho¸t ra ngoµi ë nhiÖt ®é 4250C ë ®êng (17), dßng
ch¶y nµy ®îc trén lÉn víi hçn hîp nguyªn liÖu vµ h¬i s¹ch tõ
m¸y phun (6) ë ®êng (18), níc ®Ó lµm l¹nh ë ®êng (19) ph¶i
®a vµo ®ñ ®Ó lµm gi¶m nhiÖt ®é cña hçn hîp ph¶n øng ë
trong èng (18) xuèng 3150C lµ nhiÖt ®é ph¶n øng ban ®Çu
mong muèn. Hçn hîp ë (18) ®îc ®a vµo thiÕt bÞ th¸o láng
h×nh trô (20) ®a qua èng vµo thiÕt bÞ ph¶n øng (23), ë trong
thiÕt bÞ nµy cã tiÕp xóc víi xóc t¸c cè ®Þnh (24) lµ canxi
orthophosphat ®· ®îc ho¹t hãa 0,3% ®ång orthophosphat.
Dßng ch¶y thø (2) ®îc th¸o ra tõ dßng ch¶y (23) qua èng
(25) ë nhiÖt ®é 4250C cã thµnh phÇn t¬ng tù nh dßng ch¶y
thiÕt bÞ (15). Nguyªn liÖu víi h¬i s¹ch ®îc th¸o ra tõ m¸y
phun 7 qua èng (26) ®îc trén víi níc l¹nh qua èng (19) vµ vµo
èng (27) ®îc trén víi hçn hîp ra khái thiÕt bÞ ph¶n øng (23)
®Ó gi¶m nhiÖt ®é, sau khi hçn hîp ®· gi¶m nhiÖt ®é ®îc
dÉn vµo thiÕt bÞ h×nh trô (29). ë ®©y cã èng (30) ®Ó tho¸t
chÊt láng ra khái thiÕt bÞ lîng níc lµm l¹nh trong èng (25)
xuèng 3150C lµ nhiÖt ®é tèi u ®Ó b¾t ®Çu ph¶n øng.
H¬i bay lªn tõ thiÕt bÞ th¸o khu«n h×nh (29) theo ®êng
(31) vµo thiÕt bÞ (32). ë thiÕt bÞ (32) nã tiÕp xóc víi líp xóc
t¸c cè ®Þnh lµ canxi orthor -phosphat. Lîng xóc t¸c ë mçi líp
thiÕt bÞ lµ nh nhau, mçi lo¹i chøa 48m3 chÊt xóc t¸c. ThiÕt bÞ
th¸o khu«n h×nh trô ®Ó b¶o vÖ kh«ng cho dung dÞch níc ®i
vµo thiÕt bÞ (23) vµ (32). Th«ng thêng trong qu¸ tr×nh vËn
hµnh thiÕt bÞ nµy lµ kh«ng cÇn thiÕt.
Dßng thø (2) th¸o ra ë thiÕt bÞ (32) ë nhiÖt ®é 4250C cã
thµnh phÇn cña dßng nh dßng th¸o ra ë thiÕt bÞ (15) vµ (24).
Dßng thø biÕn ¸p nµy qua èng (34) vµo thiÕt bÞ ®un nãng ë
thiÕt bÞ (14) b»ng çch trao ®æi nhiÖt gi¸n tiÕp víi h¬i,
trong èng (12). ë èng (14) dßng thø biÕn ¸p nµy ®îc lµm l¹nh
tíi nhiÖt ®é 2800C vµ dÉn vµo thiÕt bÞ lµm l¹nh kh«ng khÝ
(36) vµ ngng tô (37) ®îc ®îc vµo thiÕt bÞ t¸ch nhanh (38), ë

-K45
®ã khÝ láng ®îc t¸ch ra rÊt hiÖu qu¶. Qu¸ tr×nh nµy lµm
viÖc ë ¸p suÊt 15 psi.
Pha khÝ tõ thiÕt bÞ t¸ch (38) ®îc vµo èng (39) vµo thiÕt
bÞ nÐn cÊp (2), khÝ ®· ®îc nÐn ®a qua thiÕt bÞ lµm l¹nh
trung gian (41) vµ sau ®ã vµo thiÕt bÞ t¸ch nhanh (43) ®Ó
t¸ch láng khÝ. ThiÕt bÞ (43) ®îc vËn hµnh ë ¸p suÊt 50 psi.
ChÊt láng ®îc t¸ch ra tõ thiÕt bÞ (43) ®îc quay l¹i thiÕt bÞ
t¸ch nhanh (38). KhÝ bay ra khái thiÕt bÞ (43) vµo thiÕt bÞ
lµm l¹nh hai cÊp cao h¬n ë ®ã hçn hîp khÝ ®îc nÐn tíi ¸p suÊt
170 psi.
KhÝ ®· nÐn qua ®êng (46) vµo ph©n ®o¹n (47) cña thiÕt
bÞ ph©n ®o¹n (48). Mét phÇn cßn l¹i cña thiÕt bÞ cÊt ph©n
®o¹n ®îc n¹p víi vËt liÖu n¹p phï hîp nh yªu cÇu. Dung dÞch
láng tõ thiÕt bÞ t¸ch (38) ®îc ®Èy vµo ph©n cÊt ph©n ®o¹n.
ThiÕt bÞ cÊt ph©n ®o¹n lµm viÖc ë ¸p suÊt 150 psi vµ tíi
nhiÖt ®é ®Ønh lµ 450C vµ nhiÖt ®é ®¸y lµ 1800C.
H¬i ë trªn thiÕt bÞ (48) gåm etylen, axetylen cha ph¶n
øng vµ s¶n phÈm axetandehyt ®îc ®a qua èng (52) vµo
ph©n ®o¹n n¹p (53) cña thiÕt bÞ bÞ cÊt ph©n ®o¹n (54).
ThiÕt bÞ ®un s«i l¹i (55) vµ thiÕt bÞ ngng tô (56) ®Ó cung
cÊp nhiÖt cÇn thiÕt vµ lîng láng håi lu trong qu¸ tr×nh vËn
hµnh thiÕt bÞ cÊt ph©n ®o¹n (53). ThiÕt bÞ nµy lµm viÖc ë
¸p suÊt 135 psi. NhiÖt ®é ®Ønh lµ 250C vµ nhiÖt ®é ®¸y lµ
400C. ChÊt lµm l¹nh phï hîp nhÊt lµ propan vµ propylen ®îc ®-
a vµo thiÕt bÞ (55) ®Ó duy tr× nhiÖt ®é lµm viÖc cña thiÕt bÞ
(53).
Hçn hîp khÝ gåm etylen vµ axetylen cha ph¶n øng ®îc
th¸o ra th× thiÕt bÞ (53) qua ®êng (56) ra ngoµi. Dßng h¬i n-
íc ®îc lÊy ra tõ ®¸y thiÕt bÞ (48) qua èng (48) qua èng (60).
Mét phÇn nhá lîng h¬i níc nµy qua èng (61), (19), (27) ®Ó
gi¶m nhiÖt ®é cña dßng chÊt láng cña dßng thiÕt bÞ (15),
(23) ®i ra vµ cßn l¹i lµ níc ®a ra ngoµi èng (62).
3.3. S¶n xuÊt axetandehyt th«ng qua vinyl ete .

-K45
Reppe t¹i H·ng BASF ®· ph¸t triÓn qu¸ tr×nh nµy b»ng
çch sö dông vinyl ete. Qu¸ tr×nh ®îc vËn hµnh thö ë mét sè
nhµ m¸y tõ n¨m 1939 ÷ 1945. ë ®ã sö dông hîp chÊt thñy
ng©n (Hg) lµm xóc t¸c, ®ång thêi metanol ®îc thªm vµo
axetylen, nhiÖt ®é ph¶n øng t¹i 150 ÷ 1600C vµ ¸p suÊt P =
1600KPa víi sù cã mÆt cña KOH ®Ó t¹o metyl vinyl ete. Metyl
vinyl ete sau ®ã bÞ thñy ph©n víi axit lo·ng
C2H2 + CH3OH → CH3OCH=CH → CH3OH + CH3CHO
3.4. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt axetandehyt th«ng qua
etyliden diacetat.
Thªm axit axetic vµo axetylen víi sù cã mÆt cña muèi
2+
Hg t¹o thµnh CH3CH(OCOCH3), chÊt nµy ph©n hñy thµnh
axetandehyt vµ axetic andehyt ë nhiÖt ®é 130-1450C víi sù
cã mÆt cña xóc t¸c axit lewis (ZnCl2). §©y lµ qu¸ tr×nh ®îc
ph¸t triÓn bëi h·ng Societe Chemique Usirnes Du Rh«ne cña
Ph¸p. §îc sö dông vµo trong c«ng nghiÖp nh÷ng n¨m 1914 nh-
ng b©y giê th× Ýt sö dông.
3.5. S¶n xuÊt axetandehyt tõ etylen.
Ngµy nay etylen lµ nguyªn liÖu ®Çu rÊt quan träng cho
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt axetandehyt. HÇu hÕt axetandehyt s¶n
xuÊt tõ etylen b»ng çch oxi hãa trùc tiÕp etylen.
3.5.1.Oxi hãa trùc tiÕp etylen.

§©y lµ qu¸ tr×nh ®îc ph¸t triÓn vµo nh÷ng n¨m 1957 ÷
1959 bëi h·ng Hoechst vµ h·ng Wacker-Chemie. ChÊt xóc
t¸c cho qu¸ tr×nh nµy lµ dung dÞch PdCl2, CuCl2. Axetandehyt
hoµn toµn ®· ®îc quan s¸t trong ph¶n øng gi÷a etylen vµ
dung dÞch PdCl2
C2H4 + 1/2O2 → CH3CHO ; ∆ H = -244KJ/mol
§é chän läc cña qu¸ tr×nh oxi hãa C2H4 phô thuéc chñ yÕu
vµo xóc t¸c PdCl2 trong pha níc theo ph¶n øng
C2H4 + PdCl2 + H2O → CH3CHO + Pd + 2HCl

-K45
ë h·ng Wacker-Hoechst kim lo¹i Pd ®îc oxi hãa trë l¹i bëi
dung dÞch CuCl2, tiÕp ®ã nã t¸c dông l¹i víi oxi ®Ó t¹o l¹i
CuCl2
Pd + 2CuCl2 → PdCl2 + 2CuCl
2CuCl + 1/2O2 + 2HCl → 2CuCl2 + H2O
Bëi vËy chØ cÇn mét lîng nhá PdCl2 còng ®ñ yªu cÇu cho
sù chuyÓn hãa etylen. Ph¶n øng cña etylen víi PdCl2 víi mét tû
lÖ nhÊt ®Þnh. qu¸ tr×nh mét cÊp vµ hai cÊp b»ng h¬i níc lµ
m« t¶ ph¶n c«ng nghÖ nµy. ë qu¸ tr×nh 1 cÊp hçn hîp ph¶n
øng gåm etylen vµ oxi víi xóc t¸c dung dÞch trong suèt qu¸
tr×nh ph¶n øng tr¹ng th¸i hçn hîp ph¶n øng nµy kh«ng thay
®æi (trong qu¸ tr×nh t¹o axetandehyt). Qu¸ tr×nh oxi hãa
còng nh oxi hãa trë l¹i CuCl. Tr¹ng th¸i ®iÒu kiÖn thay ®æi
nh thÕ nµo ®îc x¸c ®Þnh bëi møc ®é oxi hãa, nã ®îc biÓu
diÔn qua tû sè:
eCu /( eCu + eCu
2+ 2+ + )
Trong qu¸ tr×nh 2 cÊp ph¶n øng gi÷a etylen vµ O2 trong
2 ph¶n øng t¸ch.Xóc t¸c lµ dung dÞch vµ xen kÎ 2 qu¸ tr×nh lµ
oxi hãa vµ khö, ®ång thêi møc oxi hãa cña xóc t¸c còng thay
®æi, dïng kh«ng khÝ thay v× dïng oxi tinh khiÕt
*C¬ chÕ ph¶n øng
Phøc Π (1) mÆc nhiªn nh lµ s¶n phÈm ph¶n øng gi÷a
ligan etylen vµ ion hidroxit, sau ®ã x¶y ra ph¶n øng néi ®Ó
ph©n tö t¹o d¹ng phøc δ (2), tiÕp tôc nã s¾p xÕp l¹i. Sù di
chuyÓn cña çc hidrua vµ thay ®æi vÞ trÝ ®Ó t¹o (3),
axetandehyt vµ kim lo¹i Pd .

-K45
−
 C l 
 | C H
 2 
C − Pl ← d | |  ↔ [H O2C 2 − CHP 2Hd]− ↔ C l
 | C H
 2

 O H 
(1)
 OH 
 | 
 
↔ H3C − C − PdCl2  → CH3CHO + Pd + H+ + 2Cl −
 | 
 H 
 
(2)
CPdCl .CC H
2−
− dCC H / dt = k. 4 2 4
2 4
CH .CCl
+
2
−
Tû lÖ ph¶n øng bÞ gi¶m bëi d¹ng axit PdCl2. Ta cã thÓ h¹n

chÕ sù gi¶m nµy b»ng chÊt ®Öm axit víi muèi ®ång (muèi
®ång nµy thu l¹i ®îc trong suèt qu¸ tr×nh oxi hãa).
*C¬ chÕ cña qu¸ tr×nh oxi hãa olefin víi xóc t¸c PdCl2
Ph¶n øng gi÷a olefin vµ dung dÞch PdCl2, trong ®ã
Paladi bÞ khö ®Õn kim lo¹i hãa trÞ 0 (Pd0) theo ph¶n øng sau:
C2H4 + PdCl2 + H2O → CH3CHO + Pd + 2HCl
Thµnh c«ng cña çc t¸c gi¶ ë qu¸ tr×nh nµy lµ hä ®· thiÕt
lËp ®îc hÖ oxi hãa - khö trong ®ã Paladi ®îc t¸i sinh trë l¹i vÒ
d¹ng ho¹t ®éng. Çc t¸c gi¶ nhËn thÊy nÕu ®a vµo hÖ ph¶n
øng mét lîng muèi ®ång II, ®ång I (Cu+) rÊt dÔ oxi hãa thµnh
®ång II (Cu2+). Nãi çch kh¸c muèi ®ång ®ãng vai trß lµ chÊt
mang oxi hãa cho Paladi
-K45
Pd + 2Cu2+ → Pd2+ + 2Cu+
2Cu+ + 0,5O2 + 2H+ → 2Cu2+ + H2O
C¶ hai ph¶n øng trªn x¶y ra t¬ng ®èi m¹nh trong m«i tr-
êng axit, trong ®ã clorua Paladi n»m ë d¹ng H2PdCl4
C¬ chÕ ph¶n øng bao gåm çc giai ®o¹n t¹o thµnh phøc
trung gian tõ clorua Paladi. Olefin vµ níc chuyÓn hãa néi
ph©n tö cña phøc nµy.
C¬ chÕ:
CH2 = C H2 + [ Pd Cl4 ]  −
2−
 → C H2 = C H2  +HO→ C H2 = C H2
−
Cl 2
↓ -Cl -
↓
[Cl3Pd
Cl2Pd...OH2
]-
 +HO→ C H2 = C H2  → C H2 . . .C. H2  −C l → C H2 − C H2  →

−
2
−H O
↓ ↓
3
↓ OH
-
[Cl2Pd-OH] [Cl3Pd]- ClPd
H
NO
H 2 C − CH → CH 3 − C+ HCl− → CH 3 − CH + H − Cl −
| | − Pd | ||
Cl...Pd OH OH O
Kh¶ n¨ng ph¶n øng cña olefin trong qu¸ tr×nh nµy ®Æc
trng cho tõng trêng hîp sö dông xóc t¸c víi phøc kim lo¹i
CH2 = CH2 > CH3 − CH = CH2 > CH3 − CH2 − CH = CH2
1,00 0,33 0,25
* C¬ chÕ qu¸ tr×nh oxi hãa Pd hãa trÞ 0 bëi CuCl2
qu¸ tr×nh oxi hãa kim lo¹i Pd b»ng ion Cu2+ tù do hoÆc
ion Cu bÞ hidrat trong dung dÞch níc lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn
®îc v×:
Pdmet  Pd++ + 2e- ; Eo = 0,987
2Cu2+ + 2e-  2Cu+ ; Eo = -0,153
2Cu2+ + Pdmet  2Cu+ + Pd2+ (1)

-K45
TÝnh to¸n h»ng sè c©n b»ng cho ph¶n øng (1) ta cã K =
-28,2
10 ®iÒu nµy cho thÊy r»ng c©n b»ng dÞch vÒ phÝa tr¸i.
Tuy nhiªn, trong sù cã mÆt cña ion Cl- th× kh¶ n¨ng oxi hãa
khö thay ®æi theo chiÒu híng Pd bÞ Cu oxi hãa. Do ®ã mµ
kh¶ n¨ng oxi hãa cña Pd trong b¸n ph¶n øng t¨ng lªn do sù
æn ®Þnh cña tr¹ng th¸i hãa trÞ 2 th«ng qua sù s¾p xÕp l¹i víi
ion Cl-. MÆt kh¸c trong trêng hîp cã sù oxi hãa cña ion CuCl th×
tr¹ng th¸i hãa trÞ thÊp cña Pd lµ bÒn.
Nh÷ng gi¸ trÞ cho kh¶ n¨ng oxi hãa ®îc chØ ra lµ hîp lý
vËy.
Pdmet + 4Cl-  PdCl42- + 2e- ; Eo = 0,987

2Cu2+ + 4Cl- + 2e-  2CuCl- ; Eo = -0,153
2Cu2+ + Pdmet + 4Cl  2Cu+ + Pd42-
C¬ chÕ: C¬ chÕ qu¸ tr×nh oxi hãa cña Pd kim lo¹i bëi
CuCl2 kh«ng cã nh÷ng nghiªn cøu vÒ ®éng häc ®· ®îc ®a ra
tríc ®ã vµ kh«ng cã mét c¬ chÕ chi tiÕt cã thÓ lµ bÒn. Tuy
nhiªn víi çc dÞch chuyÓn trong ph¶n øng oxi hãa Cl- ®ãng
vai trß nh lµ chÊt mang trung gian theo con ®êng t¹o ph¶n
lùc qu¸ tr×nh cã thÓ m« t¶ theo 2 bíc sau:
CuCl+ + Pd0 → [Cu ... Cl ... Pd]+ → Cu+ + PdCl
CuCl+ + PdCl → [Cu ... Cl ... Pd-Cl] → Cu+ + PdCl2
hoÆc theo Aguiclo'assumes th×:
CuCl+ + Pd0 → [Cu ... Cl ... Pd]+ → Cu + PdCl+
CuCl2 +Cu0 → 2CuCl
hay CuCl+ + Pd0 → [Cu ... Cl ... Pd]+ → Cu0 + Pd+
CuCl+ + Pd+ → [Cu...Cl...Pd]++ → CuCl + Pd++
3.5.2. C«ng nghÖ s¶n xuÊt axetylen tõ etylen.

a. Çc ph¬ng ph¸p cã thÓ sö dông ®Ó s¶n xuÊt
axetandehyt.
* ChÊt xóc t¸c cã nÒn.

-K45
Sù oxi hãa olefin sö dông PdCl2 ®îc thùc hiÖn lÇn ®Çu
tiªn b»ng çch thæi hçn hîp cña etylen, oxi h¬i níc qua muèi
cña kim lo¹i kiÒm vµ muèi Cu2+ hoÆc muèi s¾t mang trªn
mét chÊt mang, ph¶n øng cã thêi gian ng¾n vµ hiÖu qu¶ cao
ngay ë ¸p suÊt khÝ quyÓn. Axetandehyt h×nh thµnh ®îc röa
b»ng níc ®Ó t¸ch khÝ kh«ng ph¶n øng. Çc khÝ sau ®ã ®îc
tuÇn hoµn l¹i. Tuy nhiªn do sù trë ng¹i trong viÖc lÊy nhiÖt
cña ph¶n øng, ¨n mßn vµ sù kh«ng t¬ng thÝch cña xóc t¸c
nªn çc qu¸ tr×nh Ýt ®îc thùc hiÖn.
* Ph¶n øng bëi dung dÞch xóc t¸c dung m«i lµ níc.
Cã 3 ph¬ng ¸n s¶n xuÊt ®îc sö dông dïng xóc t¸c lµ dung
dÞch níc PdCl2
+ Trong mét giai ®o¹n : hçn hîp etylen vµ oxi ®îc ph¶n
øng víi dung dÞch xóc t¸c chøa CuCl2 vµ PdCl2. S¶n phÈm ®îc
t¸ch khái khÝ kh«ng ph¶n øng b»ng çch röa b»ng níc. Khi
kh«ng ph¶n øng tuÇn hoµn trë l¹i.
+ Trong hai giai ®o¹n cïng sö dông xóc t¸c chøa CuCl2 vµ
PdCl2 Etylen vµ kh«ng khÝ ®îc ph¶n øng trong hai thiÕt bÞ
riªng. S¶n phÈm ®îc t¸ch ra khái xóc t¸c b»ng çch chng cÊt.
+ Mét qu¸ tr×nh hai giai ®o¹n kh¸c dïng xóc t¸c lµ PdCl2,
Fe (sunfat) vµ H2So4. Fe3+ sunfat ®îc h×nh thµnh trong qu¸
+2
tr×nh oxi hßaetylen. ë giai ®o¹n ®Çu tiªn ®îc oxi hãa trÞ
b»ng oxi víi sù cã mÆt cña Nox vµ HNo3. ë giai ®o¹n 2 sau khi
t¸ch khái s¶n phÈm ph¶n øng.
+ Ph¬ng ¸n 3 cã lîi vÒ kinh tÕ h¬n so víi hai ph¬ng ¸n
®Çu tiªn. Vµ nã ®· øng dông trong c«ng nghiÖp. Tuy chóng
kh«ng kh¾c phôc hoµn toµn cña xóc t¸c dÞ thÓ nhng bï l¹i lµ
ph¶n øng ë ¸p suÊt thßng. C«ng nghÖ mét giai ®o¹n thùc
hiÖn do c«ng ty Farbwerke Hoechst.Trong khi c«ng nghÖ hai
giai ®o¹n ®îc thùc hiÖn do c«ng ty Conrtium Freclechtr
Chemislhe Dudustrie.

-K45
+ Ph¶n øng víi xóc t¸c lµ dung dÞch rîu. HiÖn nay qu¸ tr×nh
oxi etylen sö dông xóc t¸c PdCl2 trong dung m«i lµ rîu. Do ®ã
víi dung m«i ®îc chuÈn bÞ etylen glycol th× etylen t¹o thµnh
metyl®ioxan.
O - CH2
/
C2H4+ CuCl2 + HOCH2-CH2OH PdCl2 →CH3-CH  + 2CuCl +
HCl
\
O - CH2
¦u ®iÓm chÝnh cña qu¸ tr×nh lµ ®é tan cao cña muèi
trong glycol vµ tèc ®é ph¶n øng cao. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh
nµy vÉn Ýt ®îc sö dông.
b. C«ng nghÖ mét cÊp.
H×nh (3) : S¬ ®å c«ng nghÖ 1 cÊp

-K45
s¬ ®å c « ng nghÖ mé t c Êp
KhÝth¶i PhÇn cÊt nhÑ

1
H O
2
2
6
9 10
H O
2 12
3

7
-K45
8
2
o (99,5%) 4
11
5 S¶n phÈm ( Axetandehyt)

C2H4(99,8%) Axetandehyt th« (10%)
H¬i H¬i
1. ThiÕt bÞph¶n øng. 6. ThiÕt bÞlµm l¹nh. 10. ThiÕt bÞtinh luyÖn.
2. ThiÕt bÞph©
n ly. 7. ThiÕt bÞröa khÝ. 11. ThiÕt bÞlµm l¹nh.
3. ThiÕt bÞt¸i sinh. 8. Thï ng chøa Axetandehyt th« 12. ThiÕt bÞng ng tô.
4,5. M¸y nÐn khÝtuÇn hoµn. 9. ThiÕt bÞch ng cÊt.
Líp Hãa DÇu - QN

* Nguyªn t¾c ho¹t ®éng.

Etylen vµ oxi ®îc vËn chuyÓn b»ng b¬m vµo ®¸y thiÕt
bÞ ph¶n øng (1) xóc t¸c ®îc tuÇn hoµn b»ng thiÕt bÞ ph©n ly
(2) b»ng çch ®a xóc t¸ch lªn cao ®Ó trén lÇn triÖt ®Ó víi
kh«ng khÝ ®iÒu kiÖn ph¶n øng lµ nhiÖt ®é kho¶ng 1300C vµ
P = 400Kpa
Hçn hîp pha láng gi÷a axetaldehit víi H20 cïng víi khÝ
kh«ng ph¶n øng t¹o hçn hîp trong thiÕt bÞ ph©n ly (2)
Tõ hçn hîp nµy s¶n phÈn ®îc t¸ch ra b»ng thiÕt bÞ lµm
l¹nh (6) vµ sau ®ã ®îc röa b»ng níc trong thiÕt bÞ röa khÝ (7)
kh«ng khÝ ph¶n øng ®îc ®a trë l¹i thiÕt bÞ ph¶n øng (1), mét
lîng nhá ®îc th¸o ra tõ thiÕt bÞ tuÇn hoµn khÝ th¶i (5). §Ó h¹n
chÕ qu¸ tr×nh tÝch tô cña khÝ tr¬ trong thiÕt bÞ tuÇn hoµn
khÝ (5) khÝ tr¬ ë ®ã nh lµ çc chÊt g©y h¹i nh N2, C0, Hy®ro
cacbon tr¬, ngêi ta ph¶i th¸o khÝ. Tõng phÇn xóc t¸c ®îc
nung nãng b»ng h¬i níc ë 1600C ®Ó tr¸nh s¶n phÈn chÝnh
tÝch tô trong xóc t¸c g©y mÊt ho¹t tÝnh.
Axetandehyt th« (cßn lÉn t¹p chÊt) thu ®îc trong suèt qu¸
tr×nh chng cÊt giai ®o¹n ®Çu tiªn ®îc thùc hiÖn trong thiÕt
bÞ chng cÊt phÇn ngän (9) ë ®©y ®îc thùc hiÖn qu¸ tr×nh
chng trÝch ly víi níc trong ®ã nh÷ng cÊu tö cã ®iÓm sè thÊp
h¬n axetandehyt nh metan clorua, CO th× ®îc t¸ch ra ë th¸p
(9) trong khi ®ã níc vµ nh÷ng s¶n phÈm phô kh¸c nh lµ axit
axetic, crotonandehyt, hoÆc axedehyt clorit ®îc ®a xuèng
®¸y th¸p (10) cïng víi axetandehyt. Giai ®o¹n thø hai ®îc
thùc hiÖn ë cét tinh luyÖn (10) axetandehyt tinh khiÕt ®îc
t¸ch ra b»ng çch chng cÊt ph©n ®o¹n kÕt thóc giai ®o¹n mét
cÊp.
c. C«ng nghÖ hai cÊp.
H×nh(4): S¬ ®å c«ng nghÖ 2 cÊp

-K45
S¬ ®å c « ng nghÖ ha i c Êp
PhÇn cÊt ngän 22

KhÝth¶i KhÝth¶i Kh«ng khÝd
20
13
8 23
10
Axetandehyt th«
(60-90%)
15 S¶n PhÈm
2
4 14 16 18
C H
2 4
7
(95-100%)
PhÇn cÊt

9
1 3
-K45
11 21
H¬i
6
12
5 19 N í c th¶i
KhÝnãng
17
1. ThiÕt bÞnÐn khÝ. 7. ThiÕt bÞt¸i sinh. 15. Th¸p röa khÝ.
2. ThiÕt bÞph¶n øng. 8. Van. 16. ThiÕt bÞt¸i sinh.
3. ThiÕt bÞph©
n ly khÝ. 9. Th¸p ch ng nhanh. 18. Thï ng hót khÝth¶i.
4. ThiÕt bÞoxy hãa. 10. Cét ch ng cÊt kh«. 20. ThiÕt bÞng ng tô.
5,12,19. B¬m. 11. Thï ng chøa n í c c«ng nghiÖp. 22. Cét tinh luyÖn.
6,21. ThiÕt bÞgia nhiªt. 14. Thï ng chøa Axetandehyt th«. 13,15,23. ThiÕt bÞlµm l¹nh.
Líp Hãa DÇu - QN

* Nguyªn lý ho¹t ®éng:

èng ph¶n øng d¹ng rÎ (2) dïng ®Ó ph¶n cßn thiÕt bÞ oxi
hãa (4) ®Òu dïng ®Ó ph¶n øng vµ oxi hãa Cu+ thµnh Cu2+
b»ng kh«ng khÝ. KhÝ ph¶n øng hÇu nh cã mÆt hoµn toµn
trong xóc t¸c, nhiÖt ®é ph¶n øng (2) gi÷ ë 1050C ®Õn 1100C
vµ P = 900 - 1000Kpa. dung dÞch xóc t¸c chøa s¶n phÈm ®îc
gi·n nì ë ¸p suÊt thêng trong th¸p bèc ch¸y (9) dung dÞch láng
®îc b¬m (5) ®a vµo thiÕt bÞ oxi hãa (4). ë (4) kh«ng khÝ ®îc
n¹p vµo ®Ó oxi hãa Cu+ thµnh Cu2+ ë ¸p suÊt p = 1000 kpa.
Oxi chuyÓn hãa ®¹t 90%, khÝ th¶I chøa 1-2% ®îc tho¸t ra ë
thiÕt bÞ ph©n ly khÝ th¶i (3). Nãi chung kh«ng khÝ thay
thÕ O2. Oxi chuyÓn ®æi hÇu nh hoµn toµn khÝ th¶i tõ thiÕt
bÞ ph©n ly khÝ th¶i (3). KhÝ th¶i nµy ®îc dïng trë l¹i t¸c dông
víi etylen trong thiÕt bÞ (2).
Hçn hîp h¬i axetandehyt - H2O -Ni cho qua th¸p bèc ch¸y
(9), ®îc ngng tô ë cét chng cÊt th« (10) ®Õn 60÷ 90%. Qu¸
tr×nh th¸o níc t¹i ®¸y th¸p (10) vµ cho quay trë l¹i th¸p (9) ë
®ã xóc t¸c ®îc duy tr× æn ®Þnh.
Mét phÇn nhá níc dïng ®Ó röa khÝ th¶i (N2 tõ qu¸ tr×nh
oxi hãa).Trong th¸p níc khÝ th¶i (18) l¹i dïng trong th¸p röa
khÝ (15).
Trong thiÕt bÞ röa khÝ (15) axetandehyt tù do ®îc röa
b»ng níc ta thu ®îc axetandehyt th« ë cét (10). Trong c«ng
nghÖ 2 cÊp axetandehyt th« ®îc chng cÊt ë cÊp thø nhÊt thùc
hiÖn trong thiÕt bÞ chng cÊt phÇn ngän (20) nh÷ng chÊt cã
®iÓm s«i thÊp nh clometan, cloetan vµ CO ®îc t¸ch ra trong
cÊp thø hai thùc hiÖn trong thiÕt bÞ tinh luyÖn (22). Níc vµ
s¶n phÈm phô cã ®iÓm s«i cao nh lµ cloaxetandehyt vµ axit
axetic ®îc lÊy ra tõ ®¸y th¸p sau ®ã thu ®îc axetandehyt
trªn ®Ønh th¸p (22). Clo axetandehyt ®îc c« ®Æc phÝa trong
cét nhng chÊt cã ®iÓm s«i trung b×nh ®îc th¶i ra bªn c¹nh
th¸p (22) tõ hçn hîp c¹nh th¸p nµy ta cã thÓ thu ®îc mono
-K45
cloaxetandehyt . S¶n phÈm phô cã thÓ quay trë l¹i ®Ó oxi
hãa ph©n hñy xóc t¸c. Sù oxi hãa chÝnh lµ sù lµm s¹ch gióp
cho sù ®iÒu chØnh nhiÖt ®é mét çch tõng phÇn cña xóc t¸c
kho¶ng 160 ÷ 1650C.
Hçn hîp khÝ C2H4 thu ®îc trong qu¸ tr×nh cracking
naphta. Hçn hîp khÝ nµy dïng nh lµ nguyªn liÖu ®Çu. Sù
chuyÓn ®æi khÝ trong th¸p ®îc dïng thay cho qu¸ tr×nh ®èt
nãng trong èng. Nh vËy hçn hîp khÝ nµy chøa ®ùng 30- 40%
etylen trong ®ã bæ sung thªm hidrocacbon tr¬ vµ N2.
* So s¸nh hai c«ng nghÖ.
Trong c¶ hai c«ng nghÖ 1 cÊp vµ 2 cÊp axetandehyt thu
®îc kho¶ng 95%. Trong ®ã 1 ÷ 1,5% etylen kh«ng ph¶n øng,
s¶n phÈm phô chiÕm ~ 4%.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm cña hai c«ng nghÖ gÇn nh ngang
nhau. C¶ hai c«ng nghÖ ®Òu t¹o s¶n phÈm phô lµ etyclorua
(t¹o thµnh khi thªm HCl vµ C2H4) vµ clorua etanol vµ axit
axetic (t¹o thµnh do axetandehyt bÞ oxi hãa).
Nãi chung viÖc lùa chän ph¬ng ph¸p nµo lµ do yÕu tè
nguyªn liÖu vµ lîng oxi cã nhiÒu hay Ýt vµ gi¸ thµnh cã phï hîp
hay kh«ng.
Trong c«ng nghÖ mét cÊp ®ßi hái nguyªn liÖu cã ®é s¹ch
cao h¬n, cßn trong c«ng nghÖ 2 cÊp kh«ng khÝ ®îc thay thÕ
oxi cho nªn etylen kh«ng ®ßi hái ®é s¹ch cao.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hçn hîp khÝ thu ®îc trong
qu¸ tr×nh craking xóc t¸c th× naphta ®îc dïng lµm nguyªn
liÖu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt axetandehyt khi thiÕt bÞ d¹ng
èng ®îc thay thÕ b»ng th¸p ph¶n øng. qu¸ tr×nh nµy thu ®îc
®é chuyÓn hãa etylen thÊp (30 ÷ 40%), khi nguyªn liÖu
ngoµi cßn chøa H2.
* Chän vËt liÖu x©y dùng.

-K45
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, dung dÞch CuCl2 - PdCl2 ¨n mßn
rÊt m¹nh. Do ®ã trong c«ng nghÖ 2 cÊp thiÕt bÞ tiÕp xóc víi
dung dÞch xóc t¸c tuÇn hoµn trë l¹i ®îc lµm b»ngTi hoÆc hîp
kim cña Ti. Trong c«ng nghÖ 1 cÊp lµ gèm, xit tua bin ®îc
lµm b»ng titan.
* Níc Th¶i.
Ch¾c ch¾n mét ®iÒu khã kh¨n cña qu¸ tr×nh lµ lÊy s¶n
phÈm phô clorua, ®Æc biÖt lµ clorua axetandehyt . qu¸ tr×nh
th¶i níc ë ®ã gåm s¶n phÈm vµ hîp chÊt clorua. Hîp chÊt
clorua nµy nh nh÷ng hîp chÊt diÖt khuÈn cao vµ nh÷ng chÊt
k×m h·m çc qu¸ tr×nh sinh hãa kh¸c. Do ®ã níc ph¶i ®îc
nung nãng hoÆc xö lý b»ng kiÒm ®Ó ph©n gi¶i chÊt h÷u c¬
clorua, thñy ph©n ®Õn khi nã bÞ ph©n hñy bëi vi khuÈn
hoÆc vi sinh vËt.
ë Mü ngêi ta giíi thiÖu ph¬ng ph¸p lo¹i trõ chÊt th¶i b»ng
çch b¬m vµo líp ®Êt ®¸ díi lßng ®Êt thÊm níc ®îc gi÷ ë ®ã.
ChÊt th¶i cã thÓ thu håi ®îc mét phÇn b»ng qu¸ tr×nh chng
cÊt vµ chóng ®îc dïng cho môc ®Ých kh¸c.

-K45
C«ng suÊt s¶n xuÊt axetandehyt cña mét sè nhµ m¸y ë
mét sè nhµ m¸y
çc níc theo con ®êng oxi hãa trùc tiÕp etylen
Tªn Nhµ M¸y Quèc gia CÊp N¨m C«ng
SuÊt
Shawinigan Canada 1 1963 48000
Rhone – Ponlene Ph¸p 2 1962 24000
Farbwerk Hoechst §øc 1 1960 30000
Knapsack-Grisehein §øc 1 1960 24000
Waker- Chemie §øc 1 1965 60000
Daikyowa NhËt B¶n 1963 4500
Petrochemical
Kasei Mizushima NhËt B¶n 1964 60000
Tokuyama NhËt B¶n 1964 60000
Petrochemical
Shin Nippon Chisso NhËt B¶n 1964 30000
Hiryo
Mitsui PetroChemical NhËt B¶n 1962 24000
Sumitomo Chemical NhËt B¶n 1968 60000
Pemex Mexico 1968 48000
Industrias Quimicas T©y Ban 1966 24000
Nha
Lonza Thuþ §iÓn 1965 24000
Celanes Corp of Mü 2 1962 96000
Ameirca
Texas Eastman Mü 2 1966 9000
3.6. §ång ph©n hãa oxit Etylen (EO).
Qu¸ tr×nh ®ång ph©n hãa ®îc nghiªn cøu tríc qu¸ tr×nh
oxi hãa trùc tiÕp etylen. Xóc t¸c lµ Al2O3, SiO2 vµ muèi cña
axit v« c¬ nh muèi cña axit H2SO4, H3PO4 hoÆc axit molipdic
hiÖu suÊt cña qu¸ tr×nh lµ 90-95% nhng qu¸ tr×nh ®ång
ph©n hãa Ýt sö dông trong c«ng nghiÖp.
3.7. S¶n xuÊt axetandehyt ®i tõ nguån C1.
Vµo nh÷ng n¨m 1973, 1974 vµ 1977 khi mµ gi¸ dÇu má
t¨ng, nguån nguyªn liÖu C1 chiÕm u thÕ vµ lµ mét vËt liÖu
cho hãa häc h÷u c¬, nã cã thÓ thay thÕ dÇu má.Tuy nhiªn

-K45
dïng ®Ó s¶n xuÊt axetandehyt th× dêng nh nguyªn liÖu C1
cha quan träng l¾m bëi v× hÇu hÕt dÉn xuÊt cña
axetandehyt cã thÓ s¶n xuÊt tõ nguån C1
3.8. S¶n xuÊt axetandehyt ®i tõ hidrocacbon no.
Axetandehyt ®îc ®iÒu chÕ mét çch c«ng nghiÖp b»ng
çch oxi hãa pha h¬i çc hidrocacbon no nh butan, hîp chÊt
chøa butan víi kh«ng khÝ hoÆc oxi.
C4H10 + 3/2O2 → CH3CHO + CH2O +CH3OH
Qu¸ tr×nh oxi hãa butan hoÆc hçn hîp propan - butan
kh«ng c«ng suÊt mÆt xóc t¸c ë pha h¬i t¹o ra nhiÒu s¶n
phÈm CH3CHO, CH3OH, CH2O....
TØ lÖ Hidrocacbon / oxi = 5/1 - 20/1
NhiÖt ®é lµ 4000C, ¸p suÊt lµ 100 psia
Thêi gian ph¶n øng cña hçn hîp trong zon ph¶n øng lµ
0,25 - 2gi©y.
Thêi gian lu ng¾n ®Ó ng¨n c¶n sù ph©n hñy s¶n phÈm,
sau khi ra khái vïng ph¶n øng th× s¶n phÈm ph¶i ®îc lµm
l¹nh ®Ó gi¶m nhiÖt ®é.
C«ng nghÖ s¶n xuÊt axetandehyt cña h·ng Colanese Corp
kh«ng dïng xóc t¸c nh sau.
Trong sù biÕn ®æi, dßng hidrocacbon ®îc víi kh«ng khÝ
nÐn vµ khÝ tuÇn hoµn chøa hidrocacbon kh«ng ph¶n øng,
CO3 ,CO2, N2. Toµn bé khÝ ®îc ®un nãng tíi 3700C díi ¸p suÊt
70 bar vµ oxi hãa ë 4500C. Sù ph©n hñy çc peroxit. Çc khÝ
nãng ®îc ®i lµm l¹nh råi cho vµo bÓ chøa ®Ó t¸ch h¬i vµ
dung dÞch. PhÇn dung dÞch ë ®¸y lµ axit axetic vµ
formandehyt. Hçn hîp khÝ bay lªn vµo thiÕt bÞ hÊp thu b»ng
níc ®Ó thu håi çc hîp chÊt oxi hãa vµ çc hidrocacbon cha
ph¶n øng sÏ ®îc t¸i sö dông. S¶n phÈm oxi hãa vµo thiÕt bÞ
chng nhanh vµ ®îc lµm tinh khiÕt b»ng qu¸ tr×nh chng cÊt
®¼ng phÝ.
H¬i axetandehyt thu ®îc ë trªn ®Ønh thiÕt bÞ.sù oxi hãa
cña n-butan t¹o ra axetandehyt ,formandehyt, axeton, çc
dung dÞch hçn t¹p nh çc s¶n phÈm chÝnh. çc andehyt kh¸c,
-K45
ancol kh¸c, çc axeton kh¸c, çc glycol kh¸c, çc epoxit kh¸c
vµ axit h÷u c¬ ®îc t¹o thµnh víi nång ®é thÊp h¬n thµnh
ph©n cña hçn hîp s¶n phÈm phô thuéc vµo møc cña hidro ®a
vµo ®Çu nh nguyªn liÖu gèc. KÕt qu¶ thu ®îc axetandehyt
cao nhÊt lµ sù oxi hãa n - butan vµ sù oxi hãa víi oxi h¬n lµ
kh«ng khÝ.
3.9. §i tõ khi tæng hîp (CO + H2).
S¶n xuÊt axetandehyt trùc tiÕp tõ khÝ tæng hîp (CO + H2)

-K45
SÔ ÑOÀCOÂ
NG NGHEÄSAÛ
N XUAÁ
T AXETANDEHY T ÑI TÖØKHÍ TOÅ
NG HÔÏP
CO
H
2
1 Axit Axetic
3 4
7 8
5 6

-K45
Axit Axetic thoâ
Saû
n phaå
m phuï
1.Thieá
t bòphaûn öù
ng 5.Thieát bòthu hoài Axetandehyt
2. Maùy neù
n 6. Thieát bòthu hoài saû
n phaå
m nheï
3. Thaù
p röû
a khí 7. Thieát bòHydrat hoaù
4. Thaù
p haá
p thuï 8. Thieát bòtinh caát Axit Axetic
H×nh (5) s¬ ®å s¶n xuÊt axetandehyt tõ khÝ tæng hîp
Líp Hãa DÇu - QN

* Nguyªn lý ho¹t ®éng.

KhÝ tæng hîp (CO + H2) qua thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt råi
vµo thiÕt bÞ ph¶n øng lo¹i èng chïm (1). Hçn hîp s¶n phÈm
gåm axit axetic, etanol, hidrocacbon no chñ yÕu lµ C2H4, CO
vµ H2 d ®îc cho qua thiÕt bÞ lµm l¹nh råi cho vµ th¸p hÊp thô
(3). Dung dÞch láng tõ ®¸y thiÕt bÞ ®îc ®a ®i ngng tô, lµm
l¹nh mét phÇn ®îc da lªn ®Ønh th¸p hÊp thô ®Ó lµm chÊt
hÊp thô, mét phÇn ®îc ®a sang thiÕt bÞ chøa s¶n phÈm axit
axetic th«. H¬i bay lªn tõ ®Ønh th¸p hÊp thô cho sang th¸p
hÊp thô b»ng níc kh¸c (4). T¹i ®©y khÝ ®a ph¶n øng gåm
CO, H2 d ®îc quay l¹i thiÕt bÞ ph¶n øng, hçn hîp láng ë ®¸y
thiÕt bÞ hÊp thô thø 2 ®îc ®a vµo b×nh æn ®Þnh. Sau ®ã
dung dÞch ®îc b¬m vµo th¸p chng cÊt thu h¬i axetandehyt
th« (5).
Axit axetandehyt th« ®îc ®a ®i chng cÊt nhiÒu giai ®o¹n
®îc axit axetic tinh khiÕt. Trong qu¸ tr×nh nµy thu ®îc mét
phÇn nhá axetandehyt . HiÖu suÊt axetandehyt thu ®îc lµ
30%.
ChÊt xóc t¸c lµ hîp chÊt Co, Ru ®îc ho¹t hãa b»ng çc hîp
chÊt Iod hoÆc MgCl2 víi chÊt nÒn lµ silicat.
Tuú thuéc tõng ®iÒu kiÖn ph¶n øng mµ çc ph¶n phÈm
cã ®é läc vµ ho¹t tÝnh kh¸c nhau. Khi t¨ng ¸p suÊt riªng phÇn
cña CO vµ tØ lÖ CO/H2 th× ®é chän läc cña axetandehyt vµ
metan gi¶m, ®é chän läc cña axit axetic t¨ng bëi sù t¹o thµnh
axetandehyt vµ metan phô thuéc vµo ¸p suÊt riªng phÇn cña
H2 h¬n sù t¹o thµnh axit axetic. Khi gi¶m ¸p suÊ riªng phÇn
cña H2 sÏ lµm gi¶m ho¹t tÝnh cña axit axetic vµ ho¹t tÝnh
tæng céng gi¶m.
¶nh hëng cña tû lÖ CO/H2 trong ph¶n øng ë 3000C.
Tû lÖ CO/H2 7 9 12
CO (% thÓ tÝch) 84,5 87,8 90,4
H2 (% thÓ tÝch) 12,1 9,8 7,7
Ho¹t tÝnh

-K45
Tæng céng (CO- 17,7 12,7 8,8
mol/1H)
§é chän läc (CO-mol
%)
CH3COOH (g/1H) 24,5 229 170
CH3COOH 51/8 60,1 64
CH3CHO 25 22,3 17,4
CH4 6 4,5 5,1
Theo ph¬ng ph¸p nµy th× dé chän loc thÊp do ®ã kh«ng

cã øng dông trong c«ng nghiÖp. Ph¬ng ph¸p nµy chØ ®Ó s¶n
xuÊt ra axit axetic, cßn axetandehyt chØ lµ s¶n phÈm phô.
Khi n¨ng suÊt nhµ m¸y lµ 1 tÊn CH3COOH/ngµy (0,693
kmol/h) th× sè lîng s¶n phÈm sÏ nh sau:
Çc s¶n phÈm ë vÞ trÝ sè 1, 2, 3, .....8 ë trªn s¬ ®å lµ
nh÷ng chÊt cã sè lîng t¬ng øng nh sau:
Sè 1 2 3 4 5 6 7 8
Tªn chÊt N/liÖ KhÝ Sp KhÝ
u t.hoµn th¶i
CO 2,27 173,02 0,188
5 7
H2 2,42 20,541 0,022
5
CH4 17,612 0,076
KhÝ kh¸c 3,375 0,024
CH3CHO 0,02 0,01
2 7
LB 0,00 0,73 0,73 0,73 0,639
3 7 7 7
CH3COOH 0,73 0,01 0,00 0,00
7 6 8 8
HB 0,01 0,46 0,43 0,00 0,001
6 5 6 1
H2O 0,39
5
Trong ®ã:
§¬n vÞ mol/h

-K45
Çc khÝ kh¸c lµ: CO2,C2H4,C2H6,C3H6,C3H8,C4H10
LB lµ etylen glucol, propyl ancohol, buutyl ancohol,
propionandehyt, metyl acetat, etyl acetat.
HB lµ axit propionic.
Sau khi s¶n xuÊt thu ®îc CH3CHO 0,002 kmol/h hay 58
kh«ng gian/ngµy. Lîng CH3CHO thu ®îc lµqu¸nhá so víi
CH3COOH.Do vËy ph¬ng ph¸p nµy kh«ng ®îc øng dông.
3.10. S¶n xuÊt axetandehyt tõ metanol, metyl acetat
hoÆc anhidrit axetic.
Qu¸ tr×nh hidro formyl hãa cña metanol víi CO/H2 cïng
t¹o axetandehyt, ë ®ã gäi lµ qu¸ tr×nh tæng hîp oxo. ë qu¸
tr×nh nµy xóc t¸c ®îc sö dông lµ Co, Ni vµ muèi s¾t hoÆc
CoBr2, CoI2, kim lo¹i cacbonyl t¬ng øng. T¹i nhiÖt ®é cao 180
÷ 2000c vµ ¸p suÊt cao 30÷ 40 MPa. Do gi¸ cña s¶n phÈm dÇu
má t¨ng cao nªn nh÷ng n¨m gÇn ®©y nghiªn cøu cña qu¸
tr×nh nµy ®· øng dông vµo nhµ m¸y.
§é chän läc cña axetandehyt lµ 80% hoÆc khi dïng xóc
t¸c cacbonyl lµ Fe-Co hay Co-Ni cïng víi sù mÆt cña amin bËc
3, photphin (PH3) hoÆc Nitrin th× ®é chän läc cña
axetandehyt sÏ cao h¬n, t¬ng tù víi qu¸ tr×nh hidro cacbonyl
hãa cña metyl acetat víi xóc t¸c lµ Pd hoÆc Rh cïng víi sù cã
mÆt cña PH3 vµ hîp chÊt iot hoÆc xóc t¸c Co-Rh th× ®é chän
läc còng sÏ cao .
GÇn ®©y nh÷ng thµnh tùu miªu t¶ sù h×nh thµnh
axetandehyt bëi sù khö anhidrit axetic víi H2, Pd hoÆc Pt t¹i ¸p
suÊt thÊp vµ nhiÖt ®é võa ph¶i, nÕu axetandehyt quan träng
nh lµ mét hîp chÊt h÷u c¬ trung gian th× nh÷ng ph¬ng ph¸p
nµy cã thÓ a chuéng khi mµ s¶n xuÊt axetandehyt víi sè lîng Ýt.
3.11. So s¸nh çc ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt axetandehyt .

Ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt axetandehyt tõ etanol, axetylen xÐt
vÒ mÆt hiÖu qu¶ kinh tÕ th× kh«ng cao v× sö dông nguån
nguyªn liÖu ®¾t tiÒn. axetylen lµ mét chÊt rÊt ®¾t vµ khi sö
dông nã tèn kÐm nhiÒu kho¶n chi phÝ vèn ®Çu t lín. Ph¬ng
-K45
ph¸p s¶n xuÊt axetandehyt tõ etanol ®îc sö dông ®Çu tiªn
b»ng qu¸ tr×nh oxi hãa, sau ®ã lµ qu¸ tr×nh dehidro hãa.Tuy
nhiªn c¶ hai qu¸ tr×nh nµy ®Òu ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ
thÊp, hiÖu suÊt cña qu¸ tr×nh nµy kh«ng cao. Do sù tån t¹i
khuyÕt ®iÓm vÒ nhiÖt cña c¶ hai qu¸ tr×nh oxi hãa vµ
dehidro hãa. Víi qu¸ tr×nh nµy th× kh«ng cÇn cÊp nhiÖt cho
Ph¶n øng hoÆc lÊy nhiÖt thõa ®i trong qu¸ tr×nh oxi hãa. Ph-
¬ng ph¸p nµy do sö dông hai th¸p thÊp thô (mét th¸p sö dông
dung dÞch tuÇn hoµn cña mét th¸p sö dông níc) nªn sÏ hÊp
thô ®îc s¶n phÈm triÖt ®Ó. Tuy nhiªn víi gi¸ thµnh ®Çu t-
qu¸lín nªn ngµy nay còng Ýt sö dông. Ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt tõ
axetylen lµ ph¬ng ph¸p ®îc sö dông nhiÒu nhÊt, thu ®îc
hiÖu suÊt s¶n phÈm cao tuy nhiªn qu¸ tr×nh nµy cã thÓ ¶nh
hëng do xóc t¸c sö dông lµ thñy ng©n rÊt ®éc. §Ó h¹n chÕ sù
®éc h¹i cña thñy ng©n ngêi ta thay thÕ qu¸ tr×nh nµy b»ng
qu¸ tr×nh hidrat hãa trong pha h¬i. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh nµy
l¹i ph¶i sö dông nhiÒu thiÕt bÞ ph¶n øng, dÉn ®Õn vèn ®Çu
t cao. Do sö dông nguyªn liÖu lµ etanol hay axetylen ®¾t nªn
dÇn dÇn ®· ®îc thay thÕ b»ng nguån nguyªn liÖu lµ etylen
cã gi¸ thµnh thÊp h¬n rÊt nhiÒu. Etylen ®îc oxi hãa trùc tiÕp
b»ng oxi. Víi ph¬ng ph¸p nµy cã hai lo¹i c«ng nghÖ s¶n xuÊt
®ã lµ c«ng nghÖ mét cÊp vµ c«ng nghÖ hai cÊp. C¶ hai c«ng
nghÖ nµy ®Òu cho hiÖu suÊt axetandehyt cao ( kho¶ng
95%). §èi víi c«ng nghÖ mét cÊp ®ßi hái etylen cã ®é s¹ch
cao, cßn c«ng nghÖ hai cÊp th× l¹i kh«ng ®ßi hái. C«ng nghÖ
hai cÊp do dung dÞch CuCl2- PdCl2 ¨n mßn rÊt cao nªn ®ßi hái
thµnh thiÕt bÞ ph¶i sö dông titan hoÆc hîp kim titan, ®©y lµ
kim lo¹i ®¾t tiÒn, dÉn ®Õn vèn ®Çu t cao. MÆt kh¸c vÊn
®Ò cÇn chó ý lµ xö lý çc s¶n phÈm phô bÞ oxi hãa, ®Æc
biÖt axetandehyt bÞ clo hãa lµ mét chÊt ®éc, chóng cã tÝnh
s¸t trïng vµ ng¨n c¶n sù oxi hãa sinh häc. Hidrocacbon no lµ
nguån nguyªn liÖu rÎ tiÒn, tuy nhiªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
axetandehyt tõ nã vÉn cha ®îc ph¸t triÓn réng r·i bëi v× khi
kÕt thóc ph¶n øng çc s¶n phÈm oxi hãa kh¸c ®îc t¹o thµnh
cïng víi axetandehyt . qu¸ tr×nh nµy chØ ®îc sö dông víi quy

-K45
m« nhá, khi mµ c¶ s¶n phÈm chÝnh lÉn phô trong qu¸ tr×nh
®Òu ®îc sö dông hÕt.
Ph¬ng ph¸p tæng hîp tõ metanol vµ oxi cacbon hiÖn nay
®ang ®îc quan t©m ®Æc biÖt. qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
axetandehyt tõ khÝ tæng hîp cã ®é chän läc thÊp do ®ã Ýt
®îc øng dông trong c«ng nghiÖp. §i tõ khÝ tæng hîp th×
axetandehyt chØ lµ s¶n phÈm phô cñaqu¸tr×nh. Nhng dÉu
sao qu¸ tr×nh tæng hîp axetandehyt tõ hidrat hãa axetalen
vÉn b¶o toµn ®îc gi¸ trÞ cña m×nh.

-K45
ch¬ng4
VËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n
[1,39]
4.1. ChÊt Lîng.

Yªu cÇu axetandehyt thu ®îc ph¶i tinh khiÕt, díi ®©y lµ
mét lo¹i axetandehyt ®Æc trng:
 Mµu kh«ng mµu
 Axetandehyt > 99,5% khèi lîng
 Axit axetic < 0,1% khèi lîng
 Níc < 0,2% khèi lîng
 Clorua < 30 mg/kg
 PhÇn cÆn kh« < 10 mg/kg
Lîng axit ®îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp nhê sù chuÈn ®é, lîng
H2O th× dïng thuèc thö karfischer ®Ó x¸c ®Þnh hoÆc qua
ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm ®iÓm ®ôc cña hçn hîp cacbon
®isunfua - axetandehyt . Lîng clorua ®îc x¸c ®Þnh (qua hîp
chÊt h÷u c¬ clo) b»ng sù ®èt ch¸y b»ng khÝ H2 vµ x¸c ®Þnh
qua lîng HCl ngng tô.
4.2. VËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n

Tuú thuéc vµo tõng quèc gia mµ cã çch quy ®Þnh b¶o
qu¶n kh¸c nhau.
ë céng hßaliªn bang §øc quy ®Þnh: Axetandehyt vµ chÊt
láng dÔ ch¸y. Cßn ë Mü th× axetandehyt hiÖn t¹i ®îc b¶o
qu¶n bëi viÖn m«i trêng Mü (EPA).ë NhËt th× axetakdehyt ®-
îc quy ®Þnh vµo trong luËt ch¸y næ.
Axetandehyt ®îc chøa trong thïng kh«ng ®îc lµm b»ng
®ång, Mg b¹c, thñy ng©n hoÆc hîp kim cña chóng, thïng
chøa ph¶i trang thiÕt bÞ lµm l¹nh ®Ó gi÷ nhiÖt ®é kho¶ng
150C vµ hÖ thèng bÞt khãi kh«ng cho khÝ tr¬ tho¸t ra ngoµi.

-K45
PhÇn II
tÝnh c©n b»ng vËt chÊt vµ c©n b»ng nhiÖt lîng
Sè liÖu ban ®Çu:

 N¨ng suÊt 102.000 tÊn /n¨m
 Thµnh phÇn hçn hîp khÝ nguyªn liÖu vµo :
• C2H2 = 99%
• H2O = 0,03%
• O2 = 0,01%
• N2 = 0,96%
 Thµnh phÇn s¶n phÈm:
• CH3CHO : 97%
• CH3COOH: 3%
 Møc ®é chuyÓn hãa mçi lÇn ®a nguyªn liÖu vµo lµ 50 ÷
60%
 NhiÖt ®é ph¶n øng lµ: 97oC
 Tæn thÊt CH3CHO lµ: 4%
 Níc c«ng nghiÖp xem nh ®· lo¹i t¹p chÊt.

-K45
Ch¬ng 1: TÝnh c©n b»ng vËt chÊt
1.1. TÝnh c©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ chÝnh (th¸p
dehydrat ho¸).
1.1.1.TÝnh thêi gian lµm viÖc cña ph©n xëng.
D©y chuyÒn s¶n xuÊt lµm viÖc liªn tôc kh«ng nghØ ngµy
lÔ vµ chñ nhËt, chØ ngõng lµm viÖc khi cÇn thiÕt ph¶i söa
ch÷a hoÆc b¶o dìng.
Thêi gian lµm viÖc ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
Ttt = T - Tngh
Trong ®ã :
Ttt: Sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ cña thiÕt bÞ trong 1 n¨m.
T: Tæng sè ngµy trong mét n¨m 365 (ngµy).
Tngh: Thêi gian nghØ ®Ó söa ch÷a, duy tu, b¶o dìng thiÕt
bÞ trong mét n¨m.
ë ®©y ta chän sè ngµy nghØ cña thiÕt bÞ lµ 30 ngµy (gåm
çc ngµy nghØ ®Ó s÷a ch÷a, b¶o dìng).
VËy : Ttt = T - Tngh = 365 - 30 = 335 (ngµy)
ThiÕt bÞ lµm viÖc liªn tôc trong 335 ngµy nªn sè giê lµm viÖc
trong 1 n¨m sÏ lµ:
335 × 24 =8040 (giê/n¨m)
1.1.2. TÝnh tiªu hao nguyªn liÖu:
1.1.2.1. TÝnh lîng C2H2 cÇn dïng ®Ó s¶n xuÊt CH3CHO
N¨ng suÊt thiÕt bÞ s¶n xuÊt CH3CHO trong 1 giê tÝnh
b»ng Kg lµ:
102000×1000
N= = 12686,5671(Kg / h)
8040
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt do bÞ tæn thÊt mét lîng CH3CHO
lµ 4% cho nªn lîng CH3CHO tæn thÊt lµ:
N TT = 12686,5671× 0,04 = 507,4626(Kg / h)

-K45
VËy n¨ng suÊt thùc tÕ cña thiÕt bÞ lµ:
N thùc tÕ =12686,5671 + 507,4626 = 13194,0298 (kg/h)
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra nh sau:
C2H2 + H2O  H g → CH3CHO

H SO
(1)
2 4
2+
26 18 44
x y 13194,0298
Lîng C2H2 cÇn dïng cho qu¸ tr×nh t¹o thµnh 13194,0298
kg CH3CHO trong 1 giê lµ:
13194,0298
X= = 7796,4721(Kg )
44
Tuy nhiªn do møc ®é chuyÓn hãa cña C2H2 lµ 50-60% ®èi

víi mçi lÇn ®a nguyªn liÖu vµo, ë ®©y ta chän ®é chuyÓn
ho¸ lµ 50%. VËy lîng C2H2 cÇn dïng lµ:
7796,4721×100
GC2H2 (Cd) = = 15592,9443(Kg / h)
50
MÆt kh¸c theo ®Ò ra th× ®é chuyÓn hãa cña C2H2 thµnh

CH3CHO ®¹t 97% nªn lîng C2H2 kü thuËt cÇn dïng lµ:
15592,9443×100
GC2H2 (KT ) = 16075,2003(kg / h)
97
Lîng C2H2 d lµ:

GC2H2 (d) = 16075,2003 = 8278,7282(
- 7796,4721 Kg/h)
Mµ nång ®é cña C2H2 ®a vµo lµ 99% nªn lîng C2H2 thùc

tÕ ®a vµo thiÕt bÞ lµ:
15592,9443×100
G C2H2 (TT ) = = 15750,4487(kg / h)
99
Do trong phÇn khÝ C2H2 nguyªn liÖu ®a vµo cã chøa 0,03%

hµm lîng níc.
VËy lîng níc (H2O) chiÕm lµ:
15592,9443× 0,03
G H2O = = 4,6778(kg / h)
100
Trong phÇn khÝ C2H2 nguyªn liÖu ®a vµo cã lÉn mét lîng
khÝ Oxi (O2) lµ 0,01% do ®ã lîng khÝ O2 chiÕm lµ:

-K45
15592,9443× 0,01
GO2 = = 1,5592(kg/ h)
100
Lîng khÝ Nit¬ (N2 ) lÉn trong khÝ nguyªn liÖu chiÕm
0,96%.
VËy lîng khÝ N2 chiÕm lµ:
15592,9443× 0,96
G N2 = = 149,6922(kg / h)
100

-K45
1.1.2.2.TÝnh lîng níc cÇn dïng cho qu¸ tr×nh :
Níc c«ng nghiÖp xem nh ®· lo¹i t¹p chÊt. VËy lîng H2O cÇn
dïng tÝnh theo ph¶n øng (1) lµ:
13194 ,0298
y= = 5397 ,5577 (kg / h)
44
1.1.2.3.TÝnh tiªu hao nguyªn liÖu cho s¶n phÈm phô:

Trong ph¶n øng t¹o thµnh CH3CHO ngoµi s¶n chÝnh con
cã nh÷ng s¶n phô kh¸c nh lµ: axit axetic(CH3COOH), andehyt
crotonic(C3H5CHO).
CH3CHO + 1/2O2 → CH3COOH (2)
Theo ph¶n øng (2) ta thÊy cø 44 (kg) CH3CHO céng víi 16
kg O2 th× t¹o thµnh 60 kg CH3COOH
VËy cø 13194,0298 kg CH3CHO céng víi m (kg) O2 t¹o
thµnh n (kg) CH3COOH
CH3CHO + CH≡ CH → CH2=CH-CH2-CHO (3)
Trong ph¶n øng (3) ta thÊy cø 44 (kg) CH3CHO céng víi 26
(kg) C2H2 th× t¹o thµnh 70 (kg) C3H5CHO.
VËy cø 13194,0298 (kg) CH3CHO sÏ cÇn p (kg) C2H2 vµ t¹o
ra q(kg) C3H5CHO
Theo yªu cÇu tÝnh to¸n ta cã 3% lîng CH3CHO tham gia
ph¶n øng phô:
VËy lîng CH3CHO tham gia vµo çc ph¶n øng phô lµ:
13194,0298 × 0,03 = 395,8208 (kg/h)
Do ®ã thùc tÕ thu ®îc lîng CH3CHO cña qu¸ tr×nh lµ:
13194,0298 - 395,8208 = 12798,2090 (kg/h)
Lîng CH3CHO tham gia ph¶n øng phô (2) lµ:
1,5592 × 44
= 4,2878 (kg / h)
16
Tõ ph¶n øng (2) th× lîng CH3COOH t¹o thµnh sÏ lµ:

4,2878 × 60
n= = 5,8470 ( kg / h)
44
Lîng CH3CHO tham gia ph¶n øng (3) sÏ lµ:
-K45
395,8208 - 4,2878 =391,5330 (kg/h)
Vµ tõ ph¶n øng (3) th× lîng C3H5CHO t¹o thµnh sÏ lµ:
391 ,5330 × 70
q= = 622 ,8934 (kg / h)
44
Lîng C2H2 cÇn dïng cho ph¶n øng (3) sÏ lµ:
391 ,5330 × 26
p= = 231 ,3604 (kg / h)
44
Trong qu¸ tr×nh ph¶n øng th× Σ Gra = Σ Gvµo
B¶ng c©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ Hydrat ho¸
Çc cÊu tö kg/h S¶n phÈm kg/h
vµo ra
C2H2 kt 16075,200 CH3CHO 12798,2090
3
C2H2(p/ phô) 231,3604 CH3COOH 5,8470
O2 1,5592 C3H5CHO 622,8934
N2 149,6922 C2H2 (d) 8278,7282
H2O (p/) 5397,5577 N2 149,6922
H2O (lÉn) 4,6778 H2O (lÉn) 4,6778
Tæng vµo 21860,04 Tæng ra 21860,047
76 6
1.2. TÝnh c©n b»ng vËt chÊt cho th¸p hÊp thô.
S¶n phÈm sau khi ra khái th¸p hydrat hãa qua hÖ thèng
lµm l¹nh, phÇn ngng tô cña thiÕt bÞ lµm l¹nh chñ yÕu lµ níc
®îc cho quay trë l¹i th¸p hydrat hãa. Dung dÞch axetandehyt
cïng víi h¬i vµ kh«ng khÝ kh«ng ngng kh¸c ®îc ®a sang th¸p
hÊp thô. T¹i th¸p hÊp thô ta dïng níc (H2O) ®Ó hÊp thô
axetylen d. Nguyªn liÖu vµo th¸p hÊp thô gåm cã: CH3CHO,
CH3COOH, C3H5CHO, C2H2 (d), vµ N2.
S¬ ®å nh sau:
H2O
C2H2,
N2
CH3CHO,
CH3COOH
C3H5CHO, C2H2,
N2 CH CHO,
-K45
3
CH3COOH
C3H5CHO, C2H2,
Ph¬ng tr×nh c©n b»ng vËt chÊt cña qu¸ tr×nh .

G.(y® - yc ) = L(xc- x® )
Trong ®ã:
- L: lîng dung m«i ®i vµo thiÕt bÞ hÊp thô, kg/h.
- G: lîng khÝ tr¬ ®i vµo thiÕt bÞ hÊp thô, kg/h.
- y® , yc: nång ®é ®Çu vµ nång ®é cuèi cña cÊu tö
cÇn hÊp thô trong hæn hîp khÝ (kg/kg khÝ tr¬).
- xc, x®: nång ®é ®Çu vµ nång ®é cuèi cña cÊu tö
cÇn hÊp thô trong dung m«i (kg/kgdung m«i ).
Khèi lîng hæn hîp khÝ ®i vµo thiÕt bÞ hÊp thô lµ:
G V = G CH3CHO + G CH3COOH + G C3H 5CHO + G C 2H 2 + G N 2 =
G V = 12798, 2090 + 5,8470 + 622,8934 + 8278,7282 + 149,6922 =
G V = 21855,3698, (Kg/h)
Coi C2H2 bÞ hÊp thô lµ 90%. VËy lîng C2H2 bÞ hÊp thô lµ:
8278,7282 × 90
G C2H 2 (ht ) = = 7450,8553(kg / h)
100
Lîng C2H2 kh«ng bÞ hÊp thô lµ:
G C2H 2 (kht ) = 8278,7282 − 7450,8553 = 827,8729(kg / h)
MÆt kh¸c ta biÕt dung dÞch axetandehyt ®i ra khái th¸p
hÊp thô chøa 9%. VËy lîng dung ®i ra khái th¸o hÊp thô lµ:
12798,2090 × 100
G®¸y= = 142202,3222(Kg / h)
9
Hæn hîp ra khái ®¸y th¸p hÊp thô gåm cã: CH3CHO,
CH3COOH, C3H5CHO, C2H2( bÞ hÊp thô), H2O
-K45
G d = G CH3CHO + G CH 3COOH + G C3H 5CHO + G C 2H 2 + G H 2O =
G H2O = G d − (G CH 3CHO + G CH 3COOH + G C 3H 5CHO + G C 2H 2 ) =
G H2O = 142202,3222 − (12798,2090 + 5,8470 + 622,8934 + 827,8729 =
G H2O = 127947,5899(kg / h)
Theo ph¬ng tr×nh c©n b»ng vËt chÊt ∑ G R = ∑ GV
Theo tÝnh to¸n trªn ta cã b¶ng c©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt
bÞ hÊp thô:
B¶ng c©n b»ng vËt chÊt cho th¸p hÊp thô.

CÊu tö vµo Kg/h CÊu tö ra Kg/h
CH3CHO 12798,2090 CH3CHO 12798,209
0
CH3COOH 5,8470 CH3COOH 5,8470
C3H5CHO 622,8934 C3H5CHO 622,8934
C2H2 8278,7282 C2H2 ( bÞ hÊp thô) 7450,8553
N2 149,6922 C2H2( Kh«ng bÞ hÊp 827,8729
thô)
H2O 127947,589 N2 149,6922
9
H2O 127947,58
99
∑G V 149802,95 ∑G R 149802,9
97 597
1.3. TÝnh c©n b»ng vËt chÊt cho th¸p chng.

Sau khi ra khái th¸p hÊp thô hæn hîp ®îc ®a sang th¸p
C2H
bèc h¬i t¹i ®©y axetylen ra khái ®Ønh th¸p. Ta cã s¬ ®å nh
sau: 2
CH3CHO
CH3CHO, C3H5CHO
CH3COOH
C3H5CHO, C2H2,
H2O
H¬
Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i86 i Líp Hãa DÇu - QN
-K45
H2O,
CH3COOH
Hçn hîp vµo thiÕt bÞ ph¶n øng gåm cã: CH3CHO,

CH3COOH, C3H5CHO, C2H2(BÞ hÊp thô) vµ H2O
Do vËy lîng vµo thiÕt bÞ ph¶n øng lµ:
G V = G CH3CHO + G CH3COOH + G C3H 5CHO + G C 2H 2 + G H 2O =
G V = 12798, 2090 + 5,8470 + 622,8934 + 7450,8553 + 127947,5899 =
G V = 148825,3946K(Kg / h)
Ra khái ®Ønh th¸p cña thiÕt bÞ ph¶n øng bao gåm: dung
dÞch CH3CHO
C3H5CHO vµ khÝ C2H2 tho¸t ra ë ®Ønh.
• Lîng C2H2 ra khái ®Ønh th¸p chÝnh lµ lîng ®· vµo th¸p:
G C2H 2 = 7450,8552(kg / h)
• Lîng dung dÞch CH3CHO, C3H5CHO ra khái th¸p lµ:
G = 12798,2090 + 622,8934 = 13421,1024(kg / h)
§i ra ë ®¸y cña thiÕt bÞ ph¶n øng lµ CH3COOH vµ H2O
G®= G CH3COOH + G H 2O = 5,8470 + 127947,5899 = 127953,4369(kg / h)
Theo tÝnh to¸n trªn ta cã b¶ng c©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt
bÞ:
B¶ng c©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ ph¶n øng
CÊu tö vµo Kg/h CÊu tö ra Kg/h
CH3CHO 12798,2090 CH3CHO 12798,2090
CH3COOH 5,8470 C3H5CHO 622,8934
C3H5CHO 622,8934 Hæn hîp ra ë 127953,4369
®¸y
C2H2 7450,8553 C2H2 7450,8553
H2O 127947,5899
-K45
∑GV 148825,394 ∑G R 148825,394
6 6
1.4. TÝnh c©n b»ng vËt chÊt cho th¸p tinh luyÖn.
S¬ ®å nh sau:
CH3CHO
CH3CHO,C3H5CH
O
H¬i níc
C3H5CHO, H2O
Hæn hîp ®i vµo thiÕt bÞ ph¶n øng gåm cã:

CH3CHO,C3H5CHO. Lîng hæn hîp ®i vµo ®Ønh th¸p:
GVµo=
G CH3CHO + G CH3COOH = 12798,2090 + 622,8934 = 13421,1024(Kg / h)
Ra khái ®Ønh th¸p tinh luyÖn ta thu ®îc axetandehyt
99%. VËy lîng axetandehyt ra khái ®Ønh th¸p lµ:
G CH3CHO = 0.99 × 12798,2090 = 12670,2269(Kg / h)
Cßn 1% axetandehyt ®i ra cïng C3H5CHO . Do vËy lîng
hæn hîp ra khái ®¸y th¸p lµ;
G®¸y=622,8936+(0.01x12798,2090)=750,8754(kg/h)
Dung dÞch C3H5CHO ra khái ®¸y th¸p tinh luyÖn ®îc håi l-
u mét phÇn
( kho¶ng 5%). Do ®ã lîng dung dÞch C3H5CHO håi lu:
GC3H5CHO = 0,05× 750,8754= 37,5437(Kg / h)
VËy lîng hæn hîp thùc chÊt ®i ra khái ®¸y th¸p lµ:

-K45
G®¸y= 750,8754 - 37,5437 = 713,3317 (Kg/h)
Theo tÝnh to¸n trªn ta cã b¶ng c©n b»ng vËt chÊt cho th¸p
tinh luyÖn
B¶ng c©n b»ng vËt chÊt cho th¸p tinh luyÖn
Çc cÊu tö Kg/h Çc cÊu ra Kg/h
vµo
CH3CHO 12798,2090 CH3CHO 12670,2269
C3H5CHO 622,8934 Hæn hîp ra ë 750,8754
®¸y
∑GV 13421,1024 ∑G R 13421,1023

-K45
Ch¬ng 2: TÝnh c©n b»ng nhiÖt lîng
Ph¶n øng t¹o thµnh axetandehyt lµ mét ph¶n øng táa

nhiÖt. Do ®ã ®Ó duy tr× ph¶n øng liªn tôc ta cÇn ph¶i cung
cÊp cho qu¸ tr×nh mét lîng nhiÖt cÇn thiÕt.
ë ®©y ta chän:
• NhiÖt ®é nguyªn liÖu vµo lµ 25oC.
• NhiÖt ®é ®Çu ra cña s¶n phÈm lµ 97oC.
Theo c©n b»ng th× Σ nhiÖt vµo = Σ nhiÖt ra
Hay ∑QV + ∑Qp =∑QR + QTT
Trong ®ã:
∑QV: tæng nhiÖt lîng do çc chÊt mang vµo ph¶n øng,
Kcal/h
∑Qp: tæng nhiÖt lîng do çc ph¶n øng táa ra, Kcal/h
∑Qr : tæng nhiÖt lîng do çc chÊt mang ra, Kcal/h
QTT: NhiÖt lîng do mÊt m¸t ra m«i trêng xung quanh,
Kcal/h
2.1.TÝnh nhiÖt lîng do çc chÊt tham gia mang vµo:

Nguyªn liÖu ®Çu vµo gåm cã axetylen vµ níc. Lîng nhiÖt
do çc chÊt mang vµo ®îc tÝnh theo c«ng thøc: ∑Qv = Qaxerilen
+ Qníc
Trong ®ã:
Qaxerilen: lµ nhiÖt lîng do axetylen nguyªn liÖu mang vµo,
trong ®ã bao gåm c¶ H2O, N2, O2 , Kcal/h
Qníc: lµ nhiÖt lîng do níc mang vµo, Kcal/h
Mµ nhiÖt lîng cña mét cÊuc tö i mang vµo ®îc x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc [9,206]:
n
Qi = ∑ m i C i Ti (1)
i =1
Trong ®ã:
Qi: lµ nhiÖt lîng cña cÊu tö thø i, Kcal/h
Ti : lµ nhiÖt ®é cña cÊu tö thø i, 0C
mi: lµ khèi lîng cña cÊu tö thø i, kg/h
-K45
Ci: lµ nhiÖt dung riªng cña cÊu tö thø i ë nhiÖt ®éTi,
Kcal/kg.®é
Ta tra b¶ng 1.178,198: B¶ng nhiÖt dung riªng cña chÊt
khÝ phô thuéc vµo nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt, Ta néi suy th× ®îc
nhiÖt dung riªng cña çc cÊu tö N2 [9,202], O2 [9,203], C2H2
[9,195] vµ níc th× ra ë b¶ng 1.147 [9,165] ta cã b¶ng gi¸ trÞ
sau:
B¶ng nhiÖt dung riªng cña çc chÊt
CÊu tö C2H2 H2O O2 N2

C P, 0,3870 0,9988 0,2199 0,2489
Kcal/kg.®é
¸p dông c«ng thøc (1) ta tÝnh ®îc nhiÖt lîng tõng cÊu tö
vµo th¸p.
NhiÖt lîng do C2H2 nguyªn liÖu mang vµo lµ:
QC2 H 2 = 25 × 0,3870 ×16075 ,2003 = 155527 ,5629 ( Kcal / h)
Q N 2 = 25 × 0,2489 ×149 ,6922 = 931,4597 ( Kcal / h)
QO2 = 25 × 0,2199 ×1,5592 = 8,5717 ( Kcal / h)
Q1H 2 0 = 25 × 0,9988 × 4,6778 = 116 ,8046 ( Kcal / h)

Q2 H 2O = 25 × 0,9988 × 5397 ,5577 = 134777 ,0158 ( Kcal / h)
Nh vËy tæng nhiÖt l¬ng do çc chÊt mang vµo lµ:

∑Q V = QC H + QN + QO + Q1H O + Q2H O
2 2 2 2 2 2
∑QV = 15527,5629 + 931,4597 + 8,5717 + 116,8046 +

134777,0158
∑QV= 291361,4147(Kcal/h)
2.2. TÝnh nhiÖt lîng cÇn thiÕt ®Ó ®èt nãng nguyªn
liÖu ban ®Çu ®Õn nhiÖt ®é ph¶n øng:
NhiÖt lîng cÇn thiÕt ®Ó ®èt nãng nguyªn liÖu ®Õn nhiÖt
®é ph¶n øng ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
n n
∑Q dn = ∆ t × ∑ mi × Ci = (t2 − t1) × ∑ mi × Ci (Kcal/ h)

i =1 i =1
Trong ®ã:

-K45
• Ci: lµ nhiÖt dung riªng cña cÊu tö thø i trong nguyªn liÖu
t¹i nhiÖt ®é trung b×nh, Kcal/kg.®é.
t1= 250C lµ nhiÖt ®é ban ®Çu cña nguyªn liÖu.
t2 = 970C lµ nhiÖt ®é ph¶n øng cñaqu¸tr×nh.
t1 + t 2 25 + 97
t tb
=
2
=
2
= 610 C
• mi: lµ khèi lîng cña cÊu tö thø i, kg/h

• ∆ t = t2- t1 = 97- 25 = 720C
T¹i 610C ta tra b¶ng 1.177[9,199] vµ ta néi suy thu ®îc
nhiÖt dung riªng çc cÊu tö ë b¶ng sau:
B¶ng nhiÖt dung riªng cña çc chÊt
CÊu tö C2H2 H2O O2 N2
C P, 0,40087 1,00019 0,22134 0,24900
Kcal/kg.®é
NhiÖt lîng cÇn thiÕt ®Ó ®un nãng h¬i níc ®Õn nhiÖt ®é
ph¶n øng lµ:
Q H 2O = 72 ×1,00019 × 5397 ,5577 = 388697 ,9930 ( Kcal / h)
NhiÖt lîng cÇn thiÕt ®Ó ®un nãng C2H2 kü thuËt ®Õn

nhiÖt ®é ph¶n øng lµ:
QC2 H 2 = 72 × 0,40087 ×16075 ,2003 = 463972 ,7192 ( Kcal / h)
NhiÖt lîng cÇn thiÕt ®Ó ®un nãng níc lÉn, O2, N2, cã
trong khÝ nguyªn liÖu lµ:
Q H 2O l = 72 ×1,00019 × 4,6778 = 336 ,8656 ( Kcal / h)
QO2 = 72 × 0,22134 ×1,5592 = 24,8481( Kcal / h)
Q N 2 = 72 × 0,24900 ×149 ,6922 = 2683 ,6817 ( Kcal / h)
VËy nhiÖt lîng ®un nãng khÝ nguyªn liÖu vµ níc ®Õn
nhiÖt ®é ph¶n øng lµ:
∑ Qdn = QC H + QH 0 + QH Ol + QO + QN
2 2 2 2 2 2
∑Q dn = 463972 ,7192 + 388697 ,9930 + 336 ,8656 + 24 ,8481 + 2683 ,6817 = 855716 ,1076 ( Kcal / h)
∑Q dn = 855716 ,1076 ( Kcal / h)

-K45
2.3. TÝnh nhiÖt lîng do çc ph¶n øng táa ra
2.3.1. TÝnh nhiÖt lîng táa ra do ph¶n øng chÝnh t¹o
axetandehyt (Q1)
C2H2 + H2O 

H 2SO 4
→ CH3CHO; ∆ H1= -138,2Kj/mol
VËy nhiÖt t¹o thµnh axetandehyt lµ: Q1= |∆ H1| × n

Trong ®ã:
n: lµ sè mol CH3CHO ®îc t¹o thµnh trong 1 giê mol/h
m 12798 ,2090
n= = = 290 ,8683864 ( Kmol / h) = 290868 ,3864 (mol / h)
M 44
∆ H1: lµ hiÖu øng nhiÖt t¹o thµnh 1 mol s¶n phÈm

axetandehyt, Kj/mol
138 ,2
∆H 1 = −138 ,2 Kj / mol = − Kcal / mol = −33 ,0085 Kcal / mol
4,1868
VËy: Q1= 33,0085× 290868,3864 =

9601129,1320(Kcal/h)
2.3.2. TÝnh nhiÖt ph¶n øng phô t¹o axit axetic(Q2).
1
CH3CHO + 2
O2 → CH3COOH (2)
Ta tÝnh hiÖu øng nhiÖt cña ph¶n øng (2) theo nhiÖt ch¸y:
∆ H = ∆ Hc®- ∆ Hcc
Trong ®ã:
∆ Hcc: lµ nhiÖt ch¸y cuèi. Kj/mol
∆ Hc®: lµ nhiÖt ch¸y ®Çu. Kj/mol
Tra sæ tay [12,6-20 ] ta cã:
NhiÖt ch¸y cña CH3CHO, ∆ Hc= -1168,79 Kj/mol.
NhiÖt ch¸y cña CH3COOH, ∆ Hc= -874,80 Kj/mol
NhiÖt ch¸y cña O2, ∆ Hc= 0 Kj/mol
Nh vËy: ∆ H= -1168,79-(-847,80+0)=-293,99 Kj/mol

-K45
− 293 ,99
Hay ∆ H = 4,1868
= −70,2183 Kcal/mol
VËy nhiÖt táa ra ë ph¶n øng (2) khi t¹o thµnh 5,8470 Kg/h
axit axetic(CH3COOH) lµ:
Q2 =| ∆ H | × n’
m 5,8470
Trong ®ã: n, =
M
=
60
= 0,09745 ( Kmol / h) = 97 ,45 (mol / h)
∆ H = 70,2183 Kcal/mol
Q2 = 70,2183 × 97,45 = 6842,7733 (Kcal/h)
2.3.3. TÝnh nhiÖt lîng t¹o ra do ph¶n øng phô t¹o andehyt
crotonic:
CH3CHO + CH ≡ CH → CH3CH = CH − CHO (3)
Tra sæ tay [13,4-21] ta ®îc nhiÖt ch¸y cña çc chÊt nh
sau:
NhiÖt ch¸y cña CH3CHO ë 2980C, ∆ H298=
-39,76(Kcal/mol)
NhiÖt ch¸y cña CH≡ CH ë 2980C, ∆ H298=
54,19(Kcal/mol)
NhiÖt ch¸y cña CH3=CH=CHO, ∆ H298=
-65,13(Kcal/mol)
NhiÖt dung riªng cña CH3CHO,
CP(298)=15,0(Kcal/kg.®é)
NhiÖt dung riªng cña CH≡ CH, CP(298) =
10,5(Kcal/kg.®é)
NhiÖt dung riªng cña CH3=CH=CHO, CP(298) = 40,2
(Kcal/kg.®é)
VËy nhiÖt dung riªng ph¶n øng lµ:
40,2-(15,0 +10,5) = 14,7 Kcal/kg.®é =14,7× 10-3
Cal/kg.®é
NhiÖt ch¸y ph¶n øng (3) lµ:

-K45
∆ H298(p)=∆ H298(CH2=CH-CH2-CHO)-[∆ H298(CH3CH)
+∆ H298(CH≡ CH)]
∆ H298(p) = -65,13 -(-29,76 + 54,19) = -79,56(Kcal/mol)
Khi ®ã:
∆H 370 0 K ( pu ) = −79 ,56 + 14 ,7.10 −3 × ∫ 370
298 dt
∆H 370 0 K ( pu ) = −79,56 + 14,7 ×10 −3 × (370 − 298 ) = −78,5016 ( Kcal / mol )
622 ,8934 ×1000

Q3 = 78,5016 × = 698544 ,6933 ( Kcal / h)
70
∑QPø = Q1+Q2+Q3= 9601129,1320 + 6842,7733 +

698544,6933
= 10306516,5986 (Kcal/h)
∑QPø = 10306516,5986 (Kcal/h)
2.4. TÝnh nhiÖt lîng do çc chÊt mang ra.

NhiÖt dung riªng cña çc chÊt ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc 1.41[9,152]
MC = n1C1 + n2C2 + n3C3 + ...
Trong ®ã:
M- lµ khèi lîng mol cña hîp chÊt, Kmol/kg.
C- lµ nhiÖt dung riªng nguyªn tö cña hîp chÊt hãa häc,
j/kg.nguyªn tö.®é.
C1, C2 , C3 , …lµ nhiÖt dung nguyªn tö cña çc nguyªn tè t-
¬ng øng, j/kg.nguyªn tö.®é.
n1, n2, n3.... lµ sè nguyªn tö cña çc nguyªn tè trong çc
hîp chÊt. Tra b¶ng 1.141[9,152] nhiÖt dung cña çc nguyªn
tè ta cã:
CC = 11700 j/kg.nguyªn tö. ®é = 11,7 Kj/kg.nguyªn
tö. ®é CH = 18000j/kg.nguyªn tö. ®é = 18,0
Kj/kg.nguyªn tö. ®é

-K45
CO = 25100 j/kg.nguyªn tö. ®é = 25,1 Kj/kg.nguyªn
tö. ®é
Nh vËy:
Mc CH 3CHO = 2.C C + 4C H + C O = 2 ×11,7 + 4 ×18 + 25,1 = 120 ,5 Kj/kg.nguyªn tö.
®é
120 ,5
= = 28 ,7809 Kcal/kg.nguyªn tö. ®é
4,1868
28 ,7809
C CH 3CHO =
44
= 0,6541 ( Kcal/kg.®é)
McCH3CO¤H = 2.CC + 2.CO + 4.C H = 2 × 11,7 + 2 × 25,1 + 4 × 18
= 145,6 Kj/kg. nguyªn tö. ®é

145 ,6
= = 34 ,7759 Kcal/kg.nguyªn tö. ®é
4,1868
34 ,7759
CCH3COOH = 60
= 0,5795 Kcal/kg.®é
McCH3COOH = 4.CC + 6.C H + CO = 4 × 11,7 + 6 × 18 + 25,1
= 179,9 j/kg.nguyªn tö. ®é

179 ,9
= = 42 ,9683 Kcal/kg.nguyªn tö.®é
4,1868
42 ,9683
CC3H5CHO = 70
= 0,6138 Kcal/kg.®é
Çc cÊu tö C2H2(d), N2, H2O, O2 ta tra theo b¶ng 1.178

[9,198] b¶ng 1.147[9,165] ë 970C
CC2H2 = 0,41480 Kcal/kg.®é
CN2 = 0,24924 Kcal/kg.®é
CH2O = 1,00684 Kcal/kg.®é
Co2 = 0,2229Kcal/kg.®é
Ta cã b¶ng tæng hîp sau:
B¶ng nhiÖt dung riªng çc chÊt ra khái thiÕt bÞ
ë 970C
CÊu tö CH3CH CH3COO CH3CH=CH= C2H2 N2 H 2O O2
O H CHO
CP , 0,6541 0,5795 0,6138 0,414 0,249 1,006 0,222

-K45
Kcal/kg.®é 8 8 84 9
VËy tæng nhiÖt lîng do çc cÊu tö mang ra lµ:

ΣQ R = QCH 3CHO + QCH 3COOH + QC3 H 5CHO + QC H , + Q N 2 + Q H 2O + QO2
2 2 ( du )
¸p dông c«ng thøc (1) ta cã:

QCH 3CHO = 97 × 0,6541 ×12798 ,2090 = 812016 ,9252 ( Kcal / h)
QCH 3COOH = 97 × 0,5795 × 5,8470 = 328 ,6686 ( Kcal / h)
QC3 H 5CHO = 97 × 0,6138 × 622 ,8934 = 37086 ,2009 ( Kcal / h)
QC 2 H 2 ( du , ) = 97 × 0,4148 ×8278 ,7282 = 333099 ,5964 ( Kcal / h)
QH 2O = 97 ×1,00684 × 4,6778 = 456 ,8502 ( Kcal / h)

Q N 2 = 97 × 0,2492 ×149 ,6922 = 3618 ,4197 ( Kcal / h)
QO2 = 97 × 0,2229 ×1,5592 = 33,7119 ( Kcal / h)
Do vËy
Σ QR=812016,9252+328,6686+37086,2009+333099,5964+4
56,8502+
+3618,4197+33,7119=1186640,3729(Kcal/h)
Σ QR= 1186640,3729 (Kcal/h)
2.5. TÝnh nhiÖt lîng mÊt m¸t ra m«i trêng xung quanh.
NhiÖt lîng mÊt m¸t ra m«i trêng xung quanh ta lÊy b»ng
2% nhiÖt ®é vµo, nhiÖt ph¶n øng cïng víi nhiÖt ®un nãng:
Ta cã: QTT = 2%( Qpø + QV + Q®n)
QTT =
0,02× (10306516,5986+855716,1076+291361,4147)
= 229071,8824(Kcal/h)
QTT = 229071,8824 (Kcal/h)
2.6. TÝnh nhiÖt lîng do níc cña dung dÞch xóc t¸c mang ra:
Qníc xóc t¸c = ( QV + Q®n + Qpø ) - ( QR + QTT)
Qníc xóc t¸c =
(291361,4147+855716,1076+10306516,5986)-
- (1186640,3729 + 229071,8824)
Qníc xóc t¸c = 10037881,8658 (Kcal/h)
B¶ng c©n b»ng nhiÖt lîng:

-K45
NhiÖt lîng vµo NhiÖt lîng ra
Q Kcal/h Q Kcal/h
Qvµo 291316,4147 Qra 1186640,3729
Q®un nãng 855716,1076 Qníc xóc t¸c 10037881,8656
Qph¶n øng 10306516,5486 Qtæn thÊt 229071,8824
Qtæng Σ = Qtæng Σ =
11453594,1209 11453594,1209

-K45
PhÇn 3
TÝnh to¸n thiÕt bÞ chÝnh
3.1. TÝnh lîng xóc t¸c ®i qua thiÕt bÞ.

Ta chän qu¸ tr×nh lµm viÖc cña thiÕt bÞ ph¶n øng chÝnh
lµ ë 97oC vµ ¸p suÊt lµm viÖc 2 at.
PhÇn thÓ tÝch xóc t¸c ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc
[11,5-10]
Vxt = φ vtGτ
Trong ®ã:
- φ vt : Lu lîng hçn hîp khÝ qua thiÕt bÞ ph¶n øng,
3
m /s
- τ : Thêi gian tiÕp xóc cña hçn hîp khÝ víi xóc t¸c
trong thiÕt bÞ ph¶n øng. Trong thiÕt bÞ tÊng s«i nµy ta chän
thêi gian tiÕp xóc cña xóc t¸c vµ hçn hîp ph¶n øng lµ 0,5s,
thêi gian nµy ®ñ ®Ó ph¶n øng t¹o thµnh axetandehyt v×
®©y lµ lo¹i thiÕt bÞ ph¶n øng lµm viÖc liªn tôc, nguyªn liÖu
vµ s¶n phÈm cho vµo vµ lÊy ra liªn tôc. Sau mét kho¶ng thêi
gian më m¸y thiÕt bÞ lµm viÖc æn ®Þnh.
* TÝnh lu lîng thÓ tÝch hçn hîp khÝ ®i qua thiÕt bÞ.
Hçn hîp khÝ ®i vµo thiÕt bÞ gåm: C2H2 , N2 ,O2 , H2O
Lu lîng thÓ tÝch ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
G
φ= [ m 3 / h]
δ
Trong ®ã:
- G : Lîng hçn hîp khÝ ®i qua thiÕt bÞ ph¶n øng, kg/h
- δ : Khèi lîng riªng cña hçn hîp khÝ ë ¸p suÊt P(at) vµ
nhiÖt ®é T (oK) ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau[13,12-
20]
M × 273 × P
δ= [ Kg / m 3 ]
22 ,4 ×T × P0
Trong ®ã:
* M: Khèi lîng ph©n tö cña hæn hîp khÝ,
Kmol/Kg
* P: ¸p suÊt cña thiÕt bÞ, at

-K45
* P0: ¸p suÊt ë ®iÒu kiÖn chuÈn, at
* T: nhiÖt ®é tuyÖt ®èi, oK
Ta tÝnh hæn hîp khÝ gåm: C2H2 , O2 , N2 , H2O
Ghh = GC2 H 2 + GO2 + G N 2 + G H 2O
G hh = 16075 ,2003 +1,5592 +149 ,6922 + 4,6778 + 5397 ,5577 = 21628 ,6872 Kg / h
G hh = 21628 ,6872 Kg / h
VËy khèi lîng ph©n tö cña hæn hîp khÝ lµ:

M hh = M C2 H 2 + M O2 + M N 2 + M H 2O
M hh = 26 × 0,99 + 32 × 0,0001 + 28 × 0,0096 +18 × 0,0003 = 26 ,0174
M hh = 26 ,0174
Do ®ã khèi lîng riªng cña hæn hîp sÎ lµ:

M hh × 273 × P
δ hh = [ Kg / m 3 ]
22,4 × T × P0
M hh × 273 × P 26,0174 × 273 × 2
δ hh = = = 1,7139 [ Kg / m 3 ]
22,4 × T × P0 22,4 × (273 + 97 ) × 1
δ hh = 1,7139 [ Kg / m 3 ]
Nh vËy lu lîng cña hæn hîp khÝ ®i qua thiÕt bÞ sÎ lµ:
G 21628 ,6872 12619 ,3736
φv = = = 12619 ,3736 [ m 3 / h] = = 3,5054 [m 3 / s ]
δ 1,7139 3600
Hay φv = 3,5054 m 3 / s
Lîng hæn hîp khÝ ®i qua thiÕt bÞ ph¶n øng còng chÝnh lµ l-
îng khÝ ®i qua líp xóc t¸c. Do vËy lu lîng ®i qua thiÕt bÞ sÎ lµ:
φv = 3,5054 m 3 / s
Do ®ã thÓ tÝch xóc t¸c chiÕm trong thiÕt bÞ khi thêi gian
ph¶n øng 0,5s lµ:
V xt = φv ×τ = 3,5054 × 0,5 = 1,7527 m 3
V xt = 1,7527 m 3
3.2.TÝnh kÝch thít cña thiÕt bÞ ph¶n øng.
3.2.1.TÝnh ®êng kÝnh vµ chiÒu cao th©n thiÕt bÞ.
Gi¶ sö thêi gian lu trong thiÕt bÞ τ , ë ®©y chän τ = 8s .
VËy thÓ tÝch cña thiÕt bÞ lµ[12,5-12]
V = φv ×τ = 3,5054 × 8 = 28,0432 (m 3 )
BiÕt ®îc thÓ tÝch cña thiÕt bÞ ta cã thÓ tÝnh ®îc chiÒu
cao hay ®êng kÝnh cña thiÕt bÞ b»ng çch chän mét trong
100
Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i Líp Hãa DÇu - QN
-K45
çc ®¹i lîng ®ã råi tÝnh. Trong qu¸ tr×nh tÝnh nÕu ®¹i lîng
nµo thÝch hîp th× ta chän.
§êng kÝnh cña thiÕt bÞ ®îc tÝnh theo c«ng thøc[11,186]
4 ×V
D= ( m) (∗)
π ×H
víi: - V=28,0432(m3)
- Ta chän gi¸ trÞ cña H vµ thÕ vµo c«ng thøc (∗) ta
®îc gi¸ trÞ cña D. B»ng çch chän nhiÒu gi¸ trÞ cña
H ta cã b¶ng sè liÖu sau
B¶ng gi¸ trÞ biÓu diÔn quan hÖ gi÷a D vµ H

H(m) 8 9 10 11 12 13 14
2,112 1,991 1,889 1,801 1,724 1,657 1,596
D(m)
6 8 5 6 9 2 9
Dùa vµo b¶ng gi¸ trÞ trªn ta chän ®îc gi¸ trÞ cña ®êng
kÝnh D = 1,8 m , øng víi chiÒu cao H=11,0258 m
3.2.2 TÝnh ®êng kÝnh çc èng dÉn.
§êng kÝnh çc èng dÉn ®îc x¸c ®Þnh theo ph¬ng tr×nh lu l-
îng [11,74]
π × d2 × ω
VS =
4
4 × VS VS
Hay d2 = =
π × ω 0,785× ω
VS
⇒ d= (m)
0,785× ω
Trong ®ã:
- VS : lu lîng khÝ hoÆc dung dÞch ch¶y trong èng,
m3/s
- ω : tèc ®é thÝch hîp cña khÝ hay dung dÞch, ta
cã çc trêng hîp sau:
+ ChÊt láng Ýt nhít ω=1÷ 2 m/s
+ ChÊt láng nhít ω=0,5÷ 1 m/s
+ KhÝ ë ¸p suÊt thêng ω=10÷ 20 m/s
+ H¬i níc b·o hßa ω=20÷ 40 m/s
101
-K45
+ H¬i níc qu¸ nhiÖt ω=30÷ 50m/s
3.2.2.1.TÝnh ®êng kÝnh èng dÉn nguyªn liÖu vµo ( d1).
Nguyªn liÖu vµo gåm C2H2 , H2O, O2, N2. Lu lîng cña hæn
hîp khÝ ®îc x¸c ®Þnh φ V = VS = 3,5054m3 / s
Chän ω=30 m/s
3,5054
d1 = = 0,3858m
0,785×30
Quy chuÈn ta chän d1=0,4m = 400 mm

3.2.2.2 TÝnh ®êng kÝnh èng dÉn s¶n phÈm ra (d2).
S¶n phÈm ra gåm cã: CH3CHO, CH3COOH, C3H5CHO, C2H2(d-
0
), N2, H2O. NhiÖt ®é hæn hîp t¹i ®Çu ra lµ 97 C. Lu lîng cña
dßng s¶n phÈm ®îc x¸c dÞnh theo c«ng thøc[12,5-21]

G
φV = , m3 / h
δ
Trong ®ã:
+ G: Lîng khÝ C2H2 ®i ra khái thiÕt bÞ,
GC2H2 = 8278,7282(Kg/h)
+ δ: Khèi lîng riªng cña C2H2 ë 970C,
26× 273× 2
δC2H2 = = 1,7128Kg / m3
22,4× (273+ 97) ×1
G 8278,7282
VËy φC H 2 2
=
δ
=
1,7128
= 4833,4471m3 / h
* Lîng CH3COOH ra khái ®Ønh th¸p lµ, GCH COOH = 5,8470Kg / h 3
Khèi lîng riªng cña CH3COOH ë 970C lµ:

60× 273× 2
δCH 3COOH = = 3,9527kg / m3
22,4× (273+ 97) ×1
Lu lîng thÓ tÝch CH3COOH ra khái thiÕt bÞ:
G 5,8470
φC H 3COOH = = = 1,4792 m3 / h
δ 3,9527
* Lîng CH3CHO ra khái ®Ønh th¸p lµ, GCH CHO = 12798,2090Kg / h 3
Khèi lîng riªng cña CH3CHO ë 970C

44× 273× 2
δCH 3CHO = = 2,8986kg / m3
22,4× (273+ 97) ×1
Lu lîng thÓ tÝch CH3CHO ra khái thiÕt bÞ:
G 12798,2090
φC H3CHO = = = 4415,3070m3 / h
δ 2,8986
* Lîng C3H5CHO ra khái ®Ønh th¸p, GC H CHO = 622,8934Kg / h
3 5
102
-K45
Khèi lîng riªng cña C3H5CHO ë 970C
70× 273× 2
δC3H5CHO = = 4,6114kg / m3
22,4× (273+ 97) ×1
Lu lîng thÓ tÝch cña C3H5CHO ra khái thiÕt bÞ:
622,8934
φC3H5CHO = = 135,0768m3 / h
4,6114
* Lîng N2 ra ë ®Ønh th¸p, G N 2 = 149,6922kg / h
Khèi lîng riªng cña N2 ë 970C,
28× 273× 2
δN2 = = 1,8445kg / m3
22,4× (273+ 97) ×1
Lu lîng thÓ tÝch cña N2 ra khái thiÕt bÞ lµ:
149,6922
φN2 = = 81,1559m3 / h
1,8445
* Lîng H2O ra ë ®Ønh th¸p, G H O = 4,6778kg/ h
2
Khèi lîng riªng cña H2O ë 970C,

18× 273× 2
δH2O = = 1,1858kg / m3
22,4× (273+ 97) ×1
Lu lîng thÓ tÝch cña H2O ra khái thiÕt bÞ lµ:
4,6778
φH2O = = 3,9448m3 / h
1,1858
Ta ®îc:
∑φ = φC2H2 + φC H3COOH + φC H3CHO + φC3H5CHO + φN2 + φH2O =
∑φ = 4833,4471+ 1,4792+ 4415,3070+ 135,0768+ 81,1559+ 3,9448=
9470,4108
∑φ = 9470,4108m3 / h = = 2,6306m3 / s
3600
Chän vËn tèc h¬i cña s¶n phÈm ω = 30(m/ s)
VËy ®êng kÝnh èng dÉn s¶n phÈm ra ®îc x¸c ®Þnh:
2,6306
d2 = = 0.3342m = 334,2mm
0,785×30
Quy chuÈn ta chän ®êng kÝnh cña èng dÉn s¶n phÈm lµ
d2=400mm
3.2.2.3 TÝnh ®êng kÝnh èng dÉn h¬i níc vµo.
Lu lîng h¬i níc vµo ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
G 5397,5577 4551,8280
Vs = = = 4551,8280(m3 / h) = = 1,2643(m3 / s)
δ 1,1858 3600
VËy ®êng kÝnh èng dÉn h¬i níc dîc x¸c ®Þnh:
103
-K45
1,2643
d3 = = 0,2317m = 231,7mm
0,785×30
Quy chuÈn ta chän d3=300mm

3.2.3. TÝnh chiÒu dµy th©n thiÕt bÞ.
Th©n thiÕt bÞ h×nh trô lµm viÖc ë ¸p suÊt thêng( 2at),
®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau[11,360]
Dt × P
S= + C ( m) (1)
2 × [σ ] × ϕ − P
Trong ®ã: - Dt: ®êng kÝnh trong cña thiÕt bÞ, m.
- P: ¸p suÊt lµm viÖc, P= 2 at (Do thiÕt bÞ lµm
viÖc trong m«i trêng khÝ).
- ϕ: hÖ sè hµn bÒn cña thµnh h×nh trô theo ph-
¬ng däc. Do mèi hµn b»ng hå quang ®iÖn nªn ta tra
b¶ng[11,362]. Ta ®îc ϕ=0,95
- C: hÖ sè bæ sung h»ng n¨m, mm
C=C1+C2+C3 , mm
Trong ®ã:
• C1: lµ bæ sung do ¨n mßn, xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn ¨n
mßn vËt liÖu cña m«i trêng vµ thêi gian lµm viÖc cña thiÕt
bÞ. Víi thÐp lµm vËt liÖu lµ thÐp kh«ng gØ (X18H10T), nªn
®é ¨n mßn h»ng n¨m C1=1mm=0,001m. TÝnh cho thêi gian
lµm viÖc tõ 15 ÷ 20 n¨m.
• C2: lµ bæ sung do hao mßn. Do kh«ng cã h¹t r¾n
chuyÓn ®éng vµ líp xóc t¸c lµ líp xóc t¸c tÜnh nªn C2= 0 mm
=0 m
• C3: lµ ®¹i lîng bæ sung do dung sai cña chiÒu dµy, nã
phô thuéc vµo chiÒu dµy cña vËt liÖu, tra b¶ng XIII.9
[11,364].
Ta ®îc: C3=0,8mm=0,0008m
VËy C=C1+C2+C3=0,001+0+0,0008=0,0018 m
Tra b¶ng XIII.9 [11,356] ta cã øng suÊt cho phÐp cña thÐp
X18H10T lµ:
σ = 550 .10 6 N / m 2
øng suÊt giíi h¹n bÒn ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc [10,356]
104
-K45
σ
[σ K ] = K ×η , N/m2
nb
Víi: - η : HÖ sè ®iÒu chØnh, do thiÕt bÞ çch ly víi nguån
nong trùc tiÕp nªn thiÕt bÞ thuéc nhãm II[10,356], ta ®îc
η =1
- nb: HÖ sè an toµn theo giíi h¹n bÒn cña thÐp X18H10T
tra b¶ng XIII.3[11,356], ta ®îc nb=2,6
σK 550 .10 6
VËy [σ K ] = ×η = ×1 = 211,5384 ×10 6 N / m 2
nb 2,6
øng suÊt cho phÐp cña giíi h¹n ch¶y cña thÐp X18H10T ®îc
σ Ch
x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: [σ Ch ] = ×ηN / m 2
nCh
Trong ®ã:
• [ σCh ]: øng suÊt giíi h¹n bÒn ch¶y cña thÐp
X18H10T- tra b¶ng[11,356] ta cã [ σCh ]=220.106 N/m2.
• nCh : HÖ sè an toµn theo giíi h¹n ch¶y nCh=1,5.
σCh 220.106
VËy [σCh ] = ×η= × 1 = 146,6666.106 N / m 2
n Ch 1,5
§Ó ®¶m b¶o an toµn cho thiÕt bÞ ta chän øng suÊt nhá
h¬n ®Ó tÝnh tiÕp. So s¸nh ta thÊy [σCh ] < [σ K ] . Nªn ta chän
[σ Ch ] = 146 ,6666 ×10 6 N / m 2 .
[σ ] 146 ,6666 .10 6
MÆc kh¸c do ×ϕ = × 0,95 = 696 ,6663 >> 50 , nªn ta
P 0,2.10 6
cã thÓ bá qua gi¸ trÞ cña P ë mÈu cña c«ng thøc:
Dt × P
S= + C ( m)
2 × [σ ] × ϕ − P
VËy chiÒu dµy cña thiÕt bÞ ®îc x¸c ®Þnh:
Dt × P 1,8 × 0,2.10 6
S= +C = + 0,0018 = 3,0918 .10 −3 ( m)
2 × [σ ] × ϕ 2 ×146 ,6666 .10 6 × 0,95
Qui chuÈn ta chän chiÒu dµy cña thiÕt bÞ lµ: 3.10-3m hay
3mm.
KiÓm tra theo ¸p suÊt thö ®èi víi chiÒu dµy cña thiÕt bÞ
võa míi tÝnh ®îc. B»ng çch ®æ níc vµo ®Çy thiÕt bÞ vµ
kiÓm tra øng suÊt.
C«ng thøc kiÓm tra [11,356]
105
-K45
[ D + ( S − C )] σ
σ= t × P0 ≤ Ch , N / m (2)
2 × (S − C ) ×ϕ 1,2
Trong ®ã:
• Dt : lµ ®êng kÝnh trong cña thiÕt bÞ, m
• S : lµ chiÒu dµy cña thiÕt bÞ, m
• P0 : lµ ¸p suÊt thö khi ta cho níc vµo ®Çy thiÕt bÞ, N/m2
X¸c ®Þnh gi¸ trÞ P0
P0: ®îc x¸c ®Þmh theo c«ng thøc sau P0=Pth+P1
Trong ®ã:
• P1: ¸p suÊt thuû tÜnh cña níc
- P1 = g × ρ1 × H 1 , N / m 2
- g: gia tèc träng trêng, g=9,81 m/s2
- ρ1 : khèi lîng riªng cña níc, ρ1 =1000 Kg/m3.
- H1: ChiÒu cao cña thiÕt bÞ, H1=11 m
VËy P1 = 9,81 ×1000 ×11 = 0,1079 .10 6 N / m 2
• Pth: ¸p suÊt thñy lùc ®îc tra theo b¶ng XIII.5[11,358]
Pth=1,5 × P=1,5 × 0,2.106=0,3 × 106 N/m2.
VËy P0 = P1 + Pth = 0,3000 .10 6 + 0,1079 .10 6 = 0,4079 .10 6 N / m 2 .
ThÕ çc gi¸ trÞ vµo c«ng thøc (2) ta ®îc:
[ Dt + ( S − C )] [1,8 + (3 −1,8).10 −3 ]
σ= × P0 = × 0,4079 .10 6 = 322 ,2410 .10 6 N / m 2 .
2 × ( S − C ) ×ϕ 2 × (3 −1,8). 10 −3 × 0,95
2 2.10 06
σ = 3 2,22 4 .1 0 N / m 〉
6 2
= 1 8,33 3 .31 350N / m 2
1,2
Do vËy ta cÇn chän l¹i gi¸ trÞ cña chiÒu dµy cña thµnh thiÕt
bÞ ®Ó phï hîp víi c«ng thøc (2). B»ng çch ta t¨ng gi¸ trÞ cña
chiÒu dµy thiÕt bÞ vµ thÕ l¹i c«ng thøc (2). Ta cã b¶ng gi¸ trÞ
sau:
B¶ng gi¸ trÞ so s¸nh σ vµ σ ch/1,2
S.103 m 3 4 5 6 8 10
322,24 175,86 120,97 92,22 57,04 44,12
σ .10 −6 N / m 2
10 54 45 22 28 73
σ ch
.10 −6 N / m 2 183,3333
1,2
106
-K45
Dùa vµo b¶ng gi¸ trÞ trªn céng víi ®¶m b¶o yªu cÇu kü
thuËt ®Ó tr¸nh sù cè kü thuËt x·y ra khi thiÕt bÞ ho¹t ®éng
liªn tôc trong mét thêi gian dµi. Ta chän chiÒu dµy cña thµnh
thiÕt bÞ lµ: S=8.10-3m.
3.2.4. TÝnh chiÒu dµy ®¸y vµ n¾p thiÕt bÞ.
3.2.4.1 TÝnh chiÒu dµy ®¸y thiÕt bÞ.
§¸y còng nh n¾p thiÕt bÞ lµ nh÷ng bé phËn quan träng
nªn ®îc chÕ t¹o cïng vËt liÖu víi th©n thiÕt bÞ. §ã lµ thÐp
kh«ng gØ X18H10T.
§¸y vµ n¾p cã nhiÒu d¹ng: elip, b¸n cÇu, nãn, ph¼ng…. ë
®©y ta chän ®¸y vµ n¾p thiÕt bÞ d¹ng elip cã gê.
V× cã cïng vËt liÖu víi th©n thiÕt bÞ nªn còng cã çc
th«ng sè nh sau:
• HÖ sè bÒn: ϕ = 0,95
• øng suÊt: [σ ch ] = 146 ,6666 .10 6 N / m 2
• ¸p suÊt:
• P=0,2.106 N/m2.
• P0=0,4079.106 N/m2.
ChiÒu dµy cña ®¸y thiÕt bÞ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc[11,385]
Dt × P Dt
S= × + C, m (3)
3,8 × [σ ] × ϕh − P 2 × hb
Trong ®ã:
• Dt: ®êng kÝnh trong cña thiÕt bÞ, Dt=1,8 m.
• P: ¸p suÊt lµm viÖc cña thiÕt bÞ, P=0,2.106N/m2
• ϕh : hÖ sè bÒn cña mèi hµn híng t©m xem b¶ng
XIII.8[11,362]; ϕh =0,95.
• øng suÊt: [σ ] = [σch ] = 146,6666.10 , N / m
6 2
• hb: chiÒu dµi phÇn låi cña ®¸y. Tra b¶ng

XIII.10[11,382] ta cã hb=450mm=0,45m.
• K: hÖ sè kh«ng thø nguyªn ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc sau[11,385]
d
K =1 −
Dt
107
-K45
Trong ®ã:
- d: ®êng kÝnh lín nhÊt cña lç ë ®¸y
hoÆc n¾p, chän d=0,2m
- Dt: ®êng kÝnh cña thiÕt bÞ, Dt=1,8m
d 0,2
VËy K =1− =1− = 0,75
Dt 1,8
• C: ®¹i lîng bæ sung, ®èi víi ®¸y vµ n¾p ta thªm vµo

®¹i lîng C mét trong çc trêng hîp sau:
+ Thªm 2 mm khi S-C≤ 10 mm.
+ Thªm 1 mm khi 20mm> S-C > 10 mm.
+ Kh«ng cÇn thªm nÕu S-C >20 mm.
ThÕ çc gi¸ trÞ vµo c«ng thøc (3) ta cã:
Dt × P Dt 1,8 × 0,2.10 6 1.8
S= × +C = × + C, m
3,8 × [σ ] × ϕh − P 2 × hb (3,8 ×146 ,6666 .10 × 0,75 × 0,95 ) − 0,2.10
6 6
2 × 0,45
S =1,8140 .10 −3 + C , m
S =1,8410 .10 −3 +1,8.10 −3 = 3,6410 .10 −3 , m
Do S-C=1,8140<10mm nªn ta thªm vµo chiÒu dµy 2 mm

n÷a. VËy chiÒu dµy cña ®¸y lµ: S=3,6410.10-3 + 2.10-3
=5,6410.10-3m = 5,6410 mm.
Qui chuÈn chiÒu dµy cña ®¸y ta ®îc S=6mm. Ta cã thÓ
t¨ng chiÒu dµy cña ®¸y cïng víi chiÒu dµy cña th©n th¸p.
VËy chiÒu dµy cña ®¸y th¸p, S=8 mm.
* KiÓm tra øng suÊt cña ®¸y thiÕt bÞ ë ¸p suÊt thuû lùc
theo c«ng thøc[11,386]
Dt2 + 2 × hb × ( S − C ) σ
σ= × P0 ≤ c , N / m 2
7,6 × K × ϕ h × hb × ( S − C ) 1,2
ThÕ çc gi¸ trÞ vµo ta ®îc:
1,8 2 + 2 × 0,45 × (8 − 3,6410 ) ×10 −3
σ= −3
× 0,4079 .10 6 = 124 ,5737 .10 6 N / m 2
7,6 × 0,75 × 0,95 × 0,45 × (8 − 3,6410 ) ×10
σC 220.106
σ = 124,5737(N / m2 ) ≤ = = 183,3333.106 (N / m2 )
1,2 1,2
VËy ®¸y cã kÝch thíc lµ:
• ChiÒu dµy S=8 mm
• hB=450mm
• h=3,65mm
108
-K45
Do trong th¸p sñi bät thêng thiÕt kÕ phÇn trªn lín h¬n
phÇn díi nh»m lµm gi¶m vËn tèc cña bät khÝ khi ®i lªn trªn.
Th«ng thêng ta cã Dtrªn=1,2 × Ddíi
VËy Dtrªn=1,2 × 1,8=2,16 m
Qui chuÈn ta cã ®îc ®êng kÝnh cña th¸p ë phÇn trªn lµ 2,2
m = 2200 mm.
3.2.4.2. TÝnh chiÒu dµy cña n¾p thiÕt bÞ.
C«ng thøc tÝnh chiÒu dµy cña n¾p thiÕt bÞ còng t¬ng tù
nh c«ng thøc tÝnh chiÒu dµy cña ®¸y thiÕt bÞ [11,385]
D tr × P D tr
S= × + C, m (4)
3,8× [σ]× ϕh − P 2× hb
Trong ®ã:
• Dtr: ®êng kÝnh trong phÇn trªn cña thiÕt bÞ, Dtr=2,2
m.
• P: ¸p suÊt lµm viÖc cña thiÕt bÞ, P=0,2.106N/m2
• ϕh : hÖ sè bÒn cña mèi hµn híng t©m xem b¶ng
XIII.8[11,362]; ϕh =0,95.
• øng suÊt: [σ ] = [σ ch ] = 146 ,6666 .10 N / m
6 2
• hb: chiÒu dµi phÇn låi cña ®¸y. Tra b¶ng

XIII.10[11,382] ta cã hb=550mm=0,55m.
• K: hÖ sè kh«ng thø nguyªn ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc sau[11,385]
d
K = 1−
D tr
Trong ®ã:
- d: ®êng kÝnh lín nhÊt cña lç ë ®¸y
hoÆc n¾p, chän d=0,4m
- Dtr: ®êng kÝnh cña thiÕt bÞ, Dtr=2,2m
d 0,4
VËy K = 1− = 1− = 0,8181
D tr 2,2
• C: ®¹i lîng bæ sung, ®èi víi n¾p còng nh ®¸y ta thªm

vµo ®¹i lîng C mét trong çc trêng hîp sau:
+ Thªm 2 mm khi S-C≤ 10 mm.
+ Thªm 1 mm khi 20mm> S-C > 10 mm.
+ Kh«ng cÇn thªm nÕu S-C >20 mm.
109
-K45
ThÕ çc gi¸ trÞ vµo c«ng thøc (3) ta cã:
Dtr × P D
S= × tr + C
3,8× [σ] × K × ϕh − P 2 × hb
2,2× 0,2.106 2,2
= × +C,m
(3,8× 146,6666.10 × 0,8181 × 0,95) − 0,2.10 2× 0,55
6 6
S = 2,0325.10−3 + C, m
S = 2,0325.10−3 +1,8.10−3 = 3,8325.10−3, m
Do S-C= 2,0325<10mm nªn ta thªm vµo chiÒu dµy 2 mm
n÷a. VËy chiÒu dµy cña n¾p th¸p lµ: S=3,8325.10-3 + 2.10-3
=5,8325.10-3m = 5,8325 mm.
Qui chuÈn chiÒu dµy cña n¾p ta ®îc S=6mm. Ta cã thÓ
t¨ng chiÒu dµy cña n¾p cïng víi chiÒu dµy cña th©n vµ ®¸y
th¸p. VËy chiÒu dµy cña n¾p th¸p S=8 mm.
3.2.5. Chän bÝch ®Ó nèi th©n, ®¸y vµ n¾p thiÕt bÞ.
MÆt bÝch lµ bé phËn quan träng dïng ®Ó nèi çc phÇn
cña thiÕt bÞ còng nh nèi çc bé phËn kh¸c (n¾p, ®¸y, èng
dÉn…). C«ng nghÖ chÕ t¹o bÝch phô thuéc vµo vËt liÖu, ë
®©y ta chän thÐp lµm bÝch lµ thÐp kh«ng rØ ( CT3).
Tra b¶ng (11,423) ta cã b¶ng sè liÖu vÒ kÝch thít cña
bÝch nèi th©n, ®¸y vµ n¾p thiÕt bÞ nh sau:
B¶ng sè liÖu vÒ kÝch thíc cña bÝch
KiÓu
-6
Dt kÝch thít nèi
Py.10 bÝch
2
(m
(N/m ) D Db D1 D0 Bu l«ng 1
m) mm db z h
180
0,3 1950 1900 1860 1815 M24 48 35
0
220
0.3 2360 2300 2260 2215 M27 56 40
0
Chän bÝch b»ng thÐp CT3 ®Ó nèi çc èng dÉn. Ta cã ®êng
kÝnh çc èng dÉn nh sau:[11,409÷ 416]
- §êng kÝnh èng dÉn nguyªn liÖu vµo, d1=400mm
- §êng kÝnh èng dÉn s¶n phÈm ra, d2=400mm
- §êng kÝnh èng dÉn h¬i níc vµo, d3=300mm
110
-K45
- §êng kÝnh èng dÉn xóc t¸c ®a ®i t¸i sinh, chän
d4=200mm
- §êng kÝnh èng dÉn dung dÞch xóc t¸c tuÇn hoµn
ra, chän d5=150mm
- §êng kÝnh èng dÉn dung dÞch xóc t¸c tuÇn hoµn
vµo, chon d6=150mm
B¶ng sè liÖu kÝch thít bÝch nèi çc èng dÉn
Tª KiÓu
kÝch thít nèi
n bÝch
Dy
Py.10-6 èn Dn D Dδ D0 Bu l«ng 1
(m db z
(N/m2) g
m)
dÉ mm h
n
d1 400 426 535 495 465 M20 16 22
d2 400 426 535 495 465 M20 16 22
d3 300 325 435 395 365 M20 12 22
0,25
d4 200 219 290 255 232 M16 8 16
d5 150 159 260 225 202 M16 8 16
d6 150 159 260 225 202 M16 8 16
B¶ng kÝch thít chiÒu dµi ®o¹n èng nèi
Tªn èng D l (p≤ 2,5.10-6, N/m) mm
d1 400 150
d2 400 150
d3 300 140
d4 200 130
d5 150 120
d6 150 120
111
-K45
PhÇn 4: X©y dùng
4.1. Chän ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y.

ViÖc x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y, xÝ nghiÖp
c«ng nghiÖp lµ mét nhiÖm vô rÊt quan träng. Do ®Þa ®iÓm
x©y dùng sÏ ¶nh hëng tíi nhiÒu yÕu tè
nh: ¶nh hëng lín ®Õn x©y dùng, s¶n xuÊt vµ kinh doanh…
V× vËy yªu cÇu cña viÖc lùa chän ®Þa ®iÓm ph¶i phï hîp
víi d©y chuyÒn s¶n xuÊt, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña
nhµ m¸y trong hiÖn t¹i vµ t¬ng lai.
4.1.1. §Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y.
Nhµ m¸y s¶n xuÊt axetandehyt ®îc thiÕt kÕ vµ x©y dùng
t¹i khu c«ng nghiÖp Dung QuÊt - Qu¶ng Ng·i.
4.1.2. §Æc ®iÓm khu ®Êt x©y dùng nhµ m¸y.
Nhµ m¸y s¶n xuÊt axetandehyt lµ mét nhµ m¸y s¶n xuÊt
hãa chÊt, ngoµi s¶n phÈm chÝnh cßn cã nhiÒu s¶n phÈm phô,
v× vËy ®ia ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y ph¶i thuËn lîi cho viÖc
thiÕt kÕ thªm nhiÒu khu liªn hîp s¶n xuÊt ®Ó tËn dông tèi ®a
nguån s¶n phÈm phô.
GÇn n¬i cung cÊp n¨ng lîng nh ®iÖn, níc , h¬i .. . cung
cÊp nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt vµ gÇn n¬i tiªu thô s¶n phÈm.
GÇn ®êng giao th«ng chÝnh (bao gåm c¶ ®êng bé, s«ng,
biÓn…). Nh vËy sÏ h¹n chÕ tèi ®a çc chi phÝ cho vËn
chuyÓn, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t
triÓn cña nhµ m¸y.
Khi chän ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y th× ph¶i xÐt tíi
kh¶ n¨ng cung cÊp vËt liÖu x©y dùng, cung cÊp nh©n c«ng ë
®Þa ph¬ng vµ çc ®Þa ph¬ng l©n cËn.
Nhµ m¸y s¶n xuÊt axetandehyt víi xóc t¸c lµ HgSO4, cho
nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái ®éc h¹i, do ®ã ph¶i chó ý ®Õn mèi
quan hÖ gi÷a khu d©n c vµ khu c«ng nghiÖp tr¸nh g©y «
nhiÔm m«i trêng, tiÕng ån...
112
-K45
§Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y ph¶i tháa m·n yªu cÇu qui
ph¹m qui ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i trêng vÖ sinh c«ng nghiÖp.
Chó ý ®¶m b¶o kho¶ng çch b¶o vÖ vÖ sinh c«ng nghiÖp.
4.1.3. VÞ trÝ x©y dùng nhµ m¸y.
Nhµ m¸y s¶n xuÊt axetandehyt lµ nhµ m¸y ho¸ chÊt ngoµi
s¶n phÈm chÝnh cßn cã çc s¶n phÈm phô. Do vËy ph©n x-
ëng s¶n xuÊt axetandehyt thêng ®Æt ë cuèi híng giã chñ
®¹o, nguån níc th¶i cña nhµ m¸y ®· ®îc xö lý ph¶i ë h¹ lu vµ
çch bÕn dïng níc ë khu d©n c tèi thiÓu > 500 m.
Toµn bé khu s¶n xuÊt ph¶i ®îc x©y dùng ë n¬i cao r¸o
nh»m tr¸nh ngËp lôt trong mïa ma lò, mùc níc ngÇm thÊp t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tho¸t níc th¶i dÔ dµng. Khu ®Êt
ph¶i t¬ng ®èi b»ng ph¼ng vµ cã ®é dèc tù nhiªn lµ 0,5÷ 1%
(®Ó h¹n chÕ tèi ®a kinh phÝ san lÊp mÆt b»ng), kh«ng ®îc
n»m trªn çc vïng má kho¸ng s¶n vµ ®Þa chÊt kh«ng æn
®Þnh.
4.2. Gi¶i ph¸p thiÕt kÕ tæng mÆt b»ng.
Chän gi¶i ph¸p lµ nguyªn t¾c ph©n vïng:
Vïng tríc khu s¶n xuÊt :
Lµ n¬i bè trÝ çc nhµ hµnh chÝnh qu¶n lý, phôc vô sinh
häat, ga ra ®Ó xe, nhµ b¶o vÖ, trång c©y xanh. DiÖn tÝch
vïng nµy tïy thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt, quy m« cña nhµ
m¸y, thêng tõ 4-20% diÖn tÝch nhµ m¸y.
 Vïng s¶n xuÊt :
Lµ n¬i bè trÝ d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt còng nh
çc ph©n xëng phô, khu s¶n xuÊt phô trî. Tïy theo ®Æc
®iÓm s¶n xuÊt vµ quy m« nhµ m¸y mµ diÖn tÝch vïng nµy
chiÕm kho¶ng 22-52% diªn tÝch nhµ m¸y. §©y lµ vïng quan
träng nhÊt cña nhµ m¸y nªn khi bè trÝ ta cÇn chó ý mét sè
®Æc ®iÓm sau: + Khu ®Êt ®îc u tiªn vÒ ®Þa h×nh, ®Þa
chÊt còng nh vÒ híng.
+ Çc nhµ m¸y ph©n xëng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt g©y
ra tiÕng ån, bôi, nhiÖt hoÆc çc sù cè ch¸y næ, rß rØ hãa
113
-K45
chÊt. Cho nªn ®Æt khu nµy ë cuèi híng giã vµ tu©n thñ
nghiªm ngÆt vÒ vÖ sinh an toµn c«ng nghiÖp.
 Vïng c«ng tr×nh phô :
Lµ n¬i bè trÝ çc c«ng tr×nh cung cÊp n¨ng lîng, níc, xö lý
níc th¶i vµ c«ng tr×nh qu¶n lý kü thuËt kh¸c. Vïng nµy chiÕm
kho¶ng 14-28% diÖn tÝch nhµ m¸y.
 Vïng kho tµng vµ lu©n chuyÓn
Bè trÝ hÖ thèng kho tµng bÕn b·i ®Ó tËp kÕt, vËn chuyÓn
nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm. Tïy thuéc vµo quy m« nhµ m¸y mµ
vïng nµy thêng chiÕm kho¶ng 23 ÷ 37% diÖn tÝch nhµ m¸y.
Khi bè trÝ vïng nµy cÇn chó ý mét sè ®¹c ®iÓm sau:
+ Cho phÐp bè trÝ çc c«ng tr×nh trªn vïng ®Êt kh«ng
u tiªn vÒ híng nhng ph¶i phï hîp vãi n¬i tËp kÕt nguyªn liÖu
vµ s¶n phÈm cña nhµ m¸y ®Ó dÔ dµng cho viÖc vËn chuyÓn,
nhËp xuÊt hµng. . .
+ Cã thÓ bè trÝ hÖ thèng kho tµng g¾n trùc tiÕp víi bé
phËn s¶n xuÊt
114
-K45
4.4. Khu s¶n xuÊt chÝnh vµ khu kho.
4.4.1. Khu s¶n xuÊt chÝnh.
§©y lµ vïng chÝnh trong nhµ m¸y, ngoµi d©y chuyÒn s¶n
xuÊt axetandehyt ngoµi thiÕt bÞ chÝnh cßn cã nhiÒu thiÕt bÞ
phô cho nªn ta ph¶i bè trÝ phï hîp sao cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
liªn tôc.
 NhÞp nhµ : thiÕt bÞ bè trÝ theo chiÒu ngang nhµ, chän
®êng ®i trong nhµ m¸y lµ 3m, kho¶ng çnh an toµn tõ thiÕt
bÞ chÝnh lµ 2m. VËy ta chän nhÞp nhµ lµ 18m.
 ChiÒu cao nhµ : c¨n cø vµo chiÒu cao thiÕt bÞ kho¶ng
15m, ta chän nhµ kh«ng cã cÇu trôc víi chiÒu cao lµ 15 m.
 ChiÒu dµi nhµ : chän chiÒu dµi nhµ lµ 60 m
VËy tæng diÖn tÝch cña khu s¶n xuÊt lµ : 60 x 18 = 1080
m2
4.3.2. Khu kho.
Khu kho thêng bè trÝ gÇn bé phËn mµ nã phôc vô sao
cho viÖc vËn chuyÓn nguyªn liªu vµ s¶n phÈm thuËn lîi nhÊt.
Kho nguyªn liÖu thêng ®îc ®Æt ë ®Çu d©y chuyÒn s¶n
xuÊt, kho s¶n phÈm ®Æt ë cuèi d©y chuyÒn s¶n xu©t.
 Kho nguyªn liÖu : nguyªn liÖu chÝnh ®Ó s¶n xuÊt
axetandehyt lµ axetylen vµ níc, nguyªn liÖu thêng ®îc ®ãng
vµo b×nh 50kg , cø 1m2 xÕp 2 chång, mçi chång 10 b×nh.
VËy mçi m2 chøa ®îc 2 x 10 x 50 =1000 kg víi c«ng suÊt nhµ
m¸y 102.000 tÊn/n¨m.
VËy ta chän kho nguyªn liÖu cã chiÒu dµi 60 m, chiÒu
réng 48m, chiÒu cao 6m.
 DiÖn tÝch thùc tÕ cña kho nguyªn liÖu lµ : 60 x 48 =
2880 m2
 Kho chøa s¶n phÈm chÝnh : gi¶ sö lîng s¶n phÈm chØ
cã mÆt trong kho chøa trong mét ngµy.
VËy chän kho s¶n phÈm chÝnh cã chiÒu dµi lµ 48 m,
chiÒu réng 24m, chiÒu cao 6m.
Chän diÖn tÝch kho chøa s¶n phÈm phô lµ 360 m2
115
-K45
Çc h¹ng môc c«ng tr×nh cho theo b¶ng sè liÖu sau:
KÝch thíc
ChiÒu ChiÒu DiÖn Sè l-
STT Tªn c«ng tr×nh
dµi réng tÝch( îng
(m) (m) m2)
1 Phßng b¶o vÖ 4 4 16 4
2 Phßng thêng trùc 6 6 36 1
3 Gara «t« 36 18 648 1
4 Nhµ ®Ó xe m¸y, xe 18 9 162 1
®¹p
5 Nhµ hµnh chÝnh 36 15 540 1
6 Héi trêng, nhµ ¨n 48 15 720 1
7 Khu vùc s¶n xuÊt 60 24 1440 1
chÝnh
8 Khu s¶n xuÊt phô 18 9 162 1
9 Kho chøa nguyªn 60 48 2880 1
liÖu
10 Kho chøa s¶n phÈm 48 24 1152 1
chÝnh
11 Kho chøa s¶n phÈm 24 15 360 1
phô
12 Kho c«ng cô 36 18 648 1
13 Tram ®iÖn 12 9 108 1
14 Tr¹m b¬m 15 12 180 1
15 Khu vùc xö lý níc 36 15 540 1
th¶i
16 Khu vùc xö lý khÝ 36 15 540 1
th¶i
17 Khu ®Êt dù tr÷ 100 50 5000 1
18 Nhµ cøu ho¶ 18 12 216 1
19 Nhµ gi¶i trÝ thÓ 36 15 540 1
thao
20 Nhµ giíi thiÖu s¶n 24 15 360 1
phÈm
21 Nhµ t¾m, nhµ vÖ 24 9 162 1
sinh
116
-K45
Tæng diÖn tÝch 16.104
DiÖn tÝch x©y dùng : 16.104 m2

DiÖn tÝch toµn nhµ m¸y : 400 x150 = 60.000 m2
HÖ sè x©y dùng : Kxd = 16.104/60.000 = 26,84 =
26,84%
HÖ sè sö dông : Ksd = 73,16%
117
-K45
PhÇn 5: TÝnh to¸n kinh tÕ
5.1. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña tÝnh to¸n kinh tÕ :

TÝnh to¸n kinh tÕ lµ mét phÇn rÊt quan träng trong thiÕt
kÕ, cho ta biÕt dù ¸n cã kh¶ thi hay kh«ng. Mét ph¬ng ¸n
thiÕt kÕ tèt sÏ ®¶m b¶o vÒ tr×nh ®é kü thuËt còng nh s¶n
xuÊt vµ chÊt lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm ®ång thêi ®em l¹i
hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho nhµ s¶n xuÊt.
Trong phÇn nµy ta ®Ò cËp ®Õn ba nhiÖm vô chÝnh :
+ X¸c ®Þnh tæng chi phÝ cho ph¬ng ¸n ®îc ®Ò xuÊt.
+ X¸c ®Þnh kÕt qu¶ do ph¬ng ¸n ®Ò xuÊt mang l¹i
+ X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ph¬ng ¸n kü thuËt
®em l¹i.
5.2. TÝnh to¸n kinh tÕ.
Trong phÇn thiÕt kÕ c«ng nghÖ ®· tÝnh:
- Sè ngµy lµm viÖc cña ph©n xëng lµ 335 ngµy.
- N¨ng suÊt cña ph©n xëng lµ 102.000 tÊn/n¨m hay
12,6865 tÊn/h
Theo tÝnh to¸n c©n b»ng vËt chÊt vµ nhiÖt lîng th× ta cã
çc chÊt cÇn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gåm:
* Axtilen nguyªn liÖu: 16075,2003 kg/h hay 129244,6104
tÊn/n¨m.
* Lîng níc dïng cho ph¶n øng: 5397,5577 kgh hay
43396,3639 tÊn/n¨m.
* Lîng xóc t¸c 34,2780 kg/h hay 93,16 tÊn/n¨m.
* Lîng níc lµm l¹nh: 357,4986 m3/h hay 2874288,7440
tÊn/n¨m
Ta cã b¶ng tÝnh to¸n chi phÝ sau:
Chi phÝ nguyªn liÖu vµ xóc t¸c.
Lîng dïng c¶ §¬n gi¸. 106 Thµnh tiÒn .
Nguyªn liÖu
n¨m (VN§) 109 (VN§)
Axetylen 129244,6104 2 258,4892
Níc ph¶n øng 43396,3639 0,0015 0,0650
Xóc t¸c 275,5951 20 5,5119
Níc lµm l¹nh 2874288,744 0,0015 4,3114
118
-K45
Tæng céng 268,3775
Suy ra chi phÝ nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm
(®ång/tÊn):
268,3775.109
= 2,6311.106 (®ång/tÊn)
102.000
5.2.1. §iÖn tiªu thô.

Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cña ph½nëng ta dïng ®iÖn ®Ó
th¾p s¸ng, dïng cho b¬m nguyªn liÖu, ®un s«i níc (dïng cho
thiÕt bÞ ®un s«i ®¸y th¸p) vµ çc h×nh thøc ®iÖn sinh ho¹t
kh¸c.
§Þnh møc tiªu hao lµ : 10 kwh/tÊn s¶nphÈm
§¬n gi¸ : 1500®/kWh
Thµnh tiÒn cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm:
1500 x 10 = 0,015.106 (®ång/tÊn)
Thµnh tiÒn cho 102.000 tÊn s¶n phÈm lµ:
0,015 . 106 x 102.000 = 1,53.109 (®ång)
5.2.2. TÝnh chi phÝ tiÒn l¬ng :
Nhµ m¸y s¶n xuÊt axetandehyt gåm çc thµnh phÇn lao
®éng sau :
Qu¶n ®èc 1 ngêi
Phã qu¶n ®èc 1 ngêi
Kü s c«ng nghÖ 5 ngêi
Thî ®iÖn 3 ngêi
Thî c¬ khÝ 5 ngêi
C«ng nh©n 65 ngêi
Nh©n viªn b¶o vÖ 8 ngêi
Marketing 4 ngêi
Tæng sè lao ®éng 92 ngêi
Møc l¬ng trung b×nh : 2 triÖu ®ång /1ngêi/1th¸ng.

Tæng quü l¬ng trong n¨m :
92 x 12 x 2.106 = 2.2080.109 (®ång)
TrÝch l¬ng 20% chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ,
c«ng ®oµn.
119
-K45
Suy ra quü trÝch ra :
2,2080. 20% = 0,4416.109 (®ång)
Tæng quü trÝch ra :
2,2080. 109 + 0,4616.109 = 2,6496.109 (®ång)
TÝnh l¬ng cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm :
2,6496.109
= 25,9764.103 (®ång/tÊn)
102.000
5.2.3. Chi phÝ chung cho ph©n xëng:
TÝnh to¸n chi phÝ chung cho ph©n xëng gåm:
* Chi phÝ khÊu hao söa ch÷a (chiÕm 10% vèn cè ®Þnh).
* Chi phÝ khÊu hao söa ch÷a (chiÕm 5% vèn cè ®Þnh)
* Çc chi phÝ kh¸c lÊy 10% vèn cè ®Þnh.
Vèn cè ®Þnh cña ph©n xëng ®îc coi lµ vèn bá ra ®Ó
x©y dùng nhµ xëng vµ ®Çu t cho thiÕt bÞ m¸y mãc.
Trong ®ã:
§Çu t cho thiÕt bÞ m¸y mãc: 25.109 (®ång)
§Çu t cho nhµ xëng : 18.109 (®ång)
Vèn cè ®Þnh : 25.109 + 18.109 = 43.109 (®ång)
Suy ra :
* Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh : 43.109. 10% = 4,3 .
109 (®ång).
* Chi phÝ khÊu hao söa ch÷a: 43.109 . 5% = 2,15.109
(®ång)
* KhÊu hao c¬ b¶n trong n¨m lµ: 4,3 . 109 + 2,15 . 109 =
6,45 . 109(®ång).
6, 45.109
3
= 63,2352 . 103 (®ång/tÊn)
102.10
* Chi phÝ kh¸c lÊy 10% khÊu hao c¬ b¶n:
6.45 . 109 . 10% = 0,645 . 109 (®ång).
* Çc chi phÝ kh¸c tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm:
0,645.109
3
= 6,3235.103 (®ång/tÊn)
102.10
* Chi phÝ chung cho ph©n xëng:
6,45 . 109 + 0,645 . 109 = 7,095 . 109 (®ång)
120
-K45
* Chi phÝ chung cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm:
7095.106
= 6,9558.103 (®ång/tÊn).
102.000
5.2.4. TÝnh gi¸ thµnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.
Tõ kÕt qu¶ trªn ta cã b¶ng tæng chi phÝ cho mét ®¬n
vÞ s¶n phÈm.
B¶ng tÝnh tæng chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n
phÈm
Kho¶n môc Chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n
phÈm
Nguyªn liÖu 2,6311 . 106
§iÖn 0,015. 106
TiÒn l¬ng vµ trÝch l- 25,9764 . 103
¬ng
Chi phÝ chung 6,9558 . 103
Tæng 2,6790 . 106
Gi¸ thµnh cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ®îc tÝnh theo
c«ng thøc :
∑C − (aα + bβ
ZC = + cγ )
Trong ®ã : SC
ZC : Gi¸ thµnh cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm
(®ång/tÊn)
Σ C : Tæng chi phÝ tæ hîp (®ång/tÊn)
a,b,c : Sè lîng s¶n phÈm phô (tÊn)
α ,β ,γ : Gi¸ b¸n s¶n phÈm phô (®ång/tÊn)
SC : Sè lîng s¶n phÈm chÝnh (tÊn)
Σ C = 2,6790 . 106 (®ång)
V× ph©n xëng chØ s¶n xuÊt mét s¶n phÈm chÝnh lµ
axetandehyt nªn ngoµi Σ C ra kh«ng cßn çc thµnh phÇn nµo
kh¸c
Suy ra: ZC = Σ C = 2,6790.106 (®ång/tÊn)
VËy gi¸ thµnh cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm lµ:
ZC = 2,6790.106 (®ång/tÊn)
121
-K45
5.3. X¸c ®Þnh çc chØ tiªu c¬ b¶n
5.3.1. Doanh thu do ph¬ng ¸n mang l¹i.
DT = SP x G
Trong ®ã :
DT: doanh thu trong mét n¨m (®ång)
SP : Lîng s¶n phÈm thu ®îc trong mét n¨m (tÊn)
G : Gi¸ b¸n (®ång/tÊn)
G = ZC + TVAT + L§M
TVAT : ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, lÊy TVAT = 10% gi¸ b¸n
L§M : l·i ®Þnh møc, lÊy L§M = 5% gi¸ b¸n
G = 2,6790.106 + 0,1G + 0,05G
Suy ra: G = 3,1517.106 (®ång/tÊn)
TVAT = 3,1517 x 10% = 0,315.106 (®ång/tÊn)
L§M = 3,1517 x 5% = 0,1575.106 (®ång/tÊn)
Doanh thu trong mét n¨m lµ :
DT = 102000 x 3,1517.106 = 321,48.109 (®ång)
5.3.2. Lîi nhuËn cña ph©n xëng.
LN = DT – CP
Trong ®ã :
CP : tæng chi phÝ cña ph©n xëng trong mét
n¨m (®ång)
CP = SP x ZC + SP x TVAT
CP = SP (ZC + TVAT)
LN = DT - SP x (ZC + TVAT)
= 321,48.109 – 102000 x(2,6790.106 +
0,3151.106)
= 321,48 . 109 - 305,3982.109
= 16,0818.109 (®ång)
5.3.3. Thêi gian thu håi vèn: (Tth):
Vèn ®Çu t
Tth =
Lî i nhuËn +KhÊu hao
4,3.109
Tth = = 1,9084 (năm).
16,0818.109 + 6,45.109
Tth ≈ 2 (n¨m).
122
-K45
5.3.4. HÖ sè hiÖu qu¶ (E) .
Lî i nhuËn 16,0818.109
E= = = 0,3739.
Vèn ®Çu t 43.109
VËy víi hiÖu qu¶ kinh tÕ E =0,3739, thêi gian thu håi vèn lµ 2
n¨m nhµ m¸y s¶n xuÊt axetandehyt ®îc x©y dùng theo ph-
¬ng ¸n thiÕt kÕ nh trªn.
123
-K45
PhÇn 6
An toµn lao ®éng trong s¶n xuÊt
Trong c«ng nghÖ hãa häc nãi chung vµ trong viÖc s¶n
xuÊt axetandehyt nãi riªng lµ rÊt ®éc h¹i vµ dÔ g©y ra hËu
qu¶ xÊu. V× vËy, viÖc ®¶m b¶o an toµn cho ngêi lao ®éng,
nhµ m¸y vµ m«i truêng xung quanh lµ v« cïng quan träng vµ
cÇn thiÕt.
§Ó ®¶m b¶o vµ thùc hiÖn tèt quy tr×nh lao ®éngta cÇn
ph¶i ®a ra nguyªn t¾c vÒ an toµn lao ®éng trong s¶n xuÊt
axetandehyt .
6.1. C«ng t¸c b¶o ®¶m an toµn cho ngêi lao ®éng :
6.1.1. Gi¸o dôc ngêi lao ®éng vÒ an toµn lao ®éng:
C«ng t¸c b¶o hé lao ®éng trong ph©n xëng s¶n xuÊt
mang tÝnh quÇn chóng, v× vËy c«ng t¸c nµy do toµn thÓ çn
bé c«ng nh©n viªn nhµ m¸y tù gi¸c thùc hiÖn. Tuy nhiªn,
h»ng n¨m nhµ m¸y còng ph¶i tæ chøc ®µo t¹o cho toµn thÓ
çn bé c«ng nh©n viªn nhµ m¸y vÒ an toµn lao ®éng trong
s¶n xuÊt.
Tuyªn truyÒn , gi¸o dôc nh÷ng nhËn thøc vÒ quy tr×nh
quy ph¹m an toµn hãa chÊt cho mäi ®èi täng (nhêi lao ®éng,
ngêi sö dông lao ®éng) khi tiÕp xóc víi hãa chÊt
6.1.2. Trang bÞ b¶o hé lao ®éng:
Trong nhµ m¸y s¶n xuÊt axetandehyt , nhÊt lµ ®èi víi bé
phËn trùc tiÕp s¶n xuÊt cÇn trang bÞ ®Çy ®ñçc trang bÞ
b¶o hé lao ®éng nh quÇn ¸o , mò, g¨ng tay, giÇy. . . nh÷ng
dông cô nµy nh»m ng¨n ngõa tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ
nghiÖp.
6.1.3. Çc biÖn ph¸p kü thuËt vÒ an toµn lao ®éng:
- Thùc hiÖn nghiªm chØnh chÕ ®é b¶o dìng m¸y mãc
®Þnh kú.
- Trang bÞ ®Çy ®ñçc c«ng cô s¶n xuÊt theo ®óng
tiªu chuÈn kü thuËt.
- Khi thiÕt kÕ nhµ m¸y ph¶i ®Æt ph©n xëng cã tÝnh
®éc h¹i ë híng giã chñ ®¹o.
124
-K45
- Çc hÖ thèng chuyÓn ®éng ph¶i cã che ch¾n, kiÓm
tra nguyªnliÖu tríc khi ®a vµo s¶n xuÊt.
- Trang bÞ b¶o dìngthêng xuyªn çc hÖ thèng van, bé
phËn ®éng thêng xuyªn kiÓm tra.
6.1.4. C«ng t¸c vÖ sinh lao ®éng
CÇn lµm tèt c«ng t¸c vÖ sinh lao ®éng ®Ó tr¸nh
nh÷ng bÖnh nghÒ nghiÖp, trong ph©n xëng s¶n xuÊt cã hÖ
thèng th«ng giã vµ chiÕu s¸ng thÝch hîp.
a. HÖ thèng th«ng giã

Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khÝ
®éc, nhiÖt tho¸t ra tõ thiÕt bÞ s¶n xuÊt chÝnh. Cho nªn
cÇn cã hÖ thèng th«ng giã, hót bôi cho tõng bé phËn trong
ph©n xëng.
b. HÖ thèng chiÕu s¸ng:
CÇn ®¶m b¶o hÖ thèng chiÕu s¸ng tù nhiªn vµ nh©n t¹o
®Ó ®ñ chiÕu s¸ng cho c«ng nh©n lµm viÖc, tr¸nh çc bÖnh
nghÒ nghiÖp vÒ m¾t, ®ñ ¸nh s¸ng ®Ó lµ ca ®ªm.
c. HÖ thèng vÖ sinh ç nh©n.
Trong ph©n xëng s¶n xuÊt ph¶i cã hÖ thèng vÖ sinh ç
nh©n nh phßng thay ¸o quÇn, röa tay t¾m giÆt ®Ó ®¶m
b¶o søc kháe cho c«ng nh©n lµm viÖc.
Qua ®ã ta thÊy c«ng t¸c b¶o ®¶m an toµn trong nhµ
m¸y lµ c«ng viÖc kh«ng thÓ thiÕu. Nhµ m¸y nµo thùc hiÖn tèt
c«ng viÖc nµy th× hiÖu qu¶ c«ng viÖc ch¾c sÏ cao h¬n, h¬n
n÷a gióp c«ng nh©n yªn t©m s¶n xuÊt , gióp cho c«ng t¸c
b¶o vÖ søc kháe céng ®ång tèt h¬n.
125
-K45
KÕt luËn
Sau h¬n ba th¸ng lµm viÖc nghiªn cøu vµ tÝnh to¸n, ®îc
sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña ThÇy Hoµng Xu©n TiÕn vµ çc
ThÇy C« gi¸o trong bé m«n tæng hîp h÷u c¬ hãa dÇu cïng víi
sù ®ãng gãp ý kiÕn cña çc b¹n, em ®· hoµn thµnh ®å ¸n
nµy. Trong ®å ¸n nµy ®· gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò sau:
PhÇn 1: Lý thuyÕt tæng quan.
PhÇn 2: TÝnh c©n b»ng vËt chÊt vµ nhiÖt lîng.
PhÇn 3: TÝnh to¸n thiÕt bÞ chÝnh.
PhÇn 4: X©y dùng.
PhÇn 5 : TÝnh to¸n kinh tÕ.
PhÇn 6: An toµn lao ®éng.
Qua qu¸ tr×nh lµm ®å ¸n tèt nghiÖp gióp «n l¹i nh÷ng
kiÕn cña çc m«n häc nh: hãa häc h÷u c¬, qu¸ tr×nh thiÕt bÞ
trong hãa chÊt,.. biÕt ®îc çch tra tµi liÖu, biÕt çch tra cøu
çc ®¹i lîng hãa lý. Qua phÇn lý thuyÕt tæng quan gióp em
n¾m kü çch tr×nh bµy nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña mét d©y
chuyÒn c«ng nghÖ vµ so s¸nh u nhîc ®iÓm cña tõng c«ng
nghÖ ®Ó tõ ®ã biÕt ®îc c«ng nghÖ nµo lµ thÝch hîp nhÊt
cho ®iÒu kiÖn ë níc ta. BiÕt çch tÝnh to¸n c©n b»ng vËt
chÊt vµ c©n b»ng nhiÖt lîng cho mét sè thiÕt bÞ sau ®ã tù
thiÕt kÕ mét d©y chuyÒn s¶n xuÊt vµ gióp em lùa chän thiÕt
bÞ nµo cho phï hîp cho d©y chuyÒn s¶n xuÊt Êy, mÆt kh¸c
biÕt ®îc çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn tõng c«ng ®o¹n trong
d©y chuyÒn tõ ®ã ®a ra çch gi¶i quyÕt phï hîp. Qua çch
tÝnh to¸n kinh tÕ vµ x©y dùng còng gióp em lùa chän d©y
chuyÒn s¶n xuÊt sao cho thêi gian hoµn vèn lµ ng¾n nhÊt vµ
hiÖu qu¶ nhÊt vµ nhµ m¸y dùng lªn kh«ng ¶nh hëng ®Õn m«i
trêng ®« thÞ, khu d©n c còng nh çc di s¶n v¨n hãa cña ®Þa
ph¬ng. §iÒu em lu«n t©m ®¾c lµ qua ®å ¸n tèt nghiÖp nµy
gióp em çch lµm viÖc lu«n mong muèn häc hái t×m tßi ë
thÇy c« vµ b¹n bÌ ®iÒu nµy gióp em tù tin h¬n khi ra trêng vµ
cã thÓ lµm viÖc ®éc lËp.
126
-K45
Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh lµm ®å ¸n nµy kh«ng tr¸nh
khái nh÷ng sai sãt rÊt mong sù th«ng c¶m cña thÇy gi¸o TS.
Hoµng Xu©n TiÕn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Hµ Néi, th¸ng 05 n¨m 2005
Sinh viªn thùc hiÖn
NguyÔn Thµnh Tho¹i
127
-K45
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Ullman,s Encyclopeadia of Industrial chemitry, Vol A1,

n¨m 1995
2. Encyclopeadia of chemical Technology,Vol A1, 1996
3. NguyÔn Mai Liªn -Tæng hîp h÷u c¬ c¬ b¶n, trêng ®¹i
häc b¸ch khoa hµ néi, xuÊt b¶n n¨m 1964.
4. Phan Minh T©n, tæng hîp h÷u c¬ hãa dÇu, trêng ®¹i
häc b¸ch khoa thµnh phè Hå ChÝ Minh, tËp 1
5. Lª mËu QuyÒn, hãa v« c¬, nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü
thuËt Hµ Néi, 1999
6. Phan Minh T©n, tæng hîp h÷u c¬ hãa dÇu, trêng ®¹i
häc b¸ch khoa thµnh phè Hå ChÝ Minh, tËp 2.
7. NguyÔn ThÞ Minh HiÒn. C«ng nghÖ chÕ biÕn khÝ tù
nhiªn vµ khÝ ®ång hµnh, nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ kü
thuËt, 2000
n¨m 1995
1995
10. TrÇn Träng Khu«ng, TrÇn Xoa(chñ biªn), tËp thÓ
t¸c gi¶, sæ tay qu¸ tr×nh vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ hãa chÊt,
nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt, tËp 1, 1999
11. TrÇn Träng Khu«ng, TrÇn Xoa (chñ biªn), tËp thÓ
t¸c gi¶, sæ tay qu¸ tr×nh thiÕt bÞ c«ng nghÖ hãa chÊt,
nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt, tËp 2, 1999
12. TrÇn C«ng Khanh, thiÕt bÞ ph¶n øng trong s¶n
xuÊt çc hîp chÊt h÷u c¬, Trêng ®¹i häc b¸ch khoa Hµ
Néi, 1986
13. Bé m«n hãa lý(kh«ng cã chñ biªn), sæ tay hãa lý,
Trêng ®¹i häc b¸ch khoa thµnh phè Hå ChÝ Minh, 1983
14. §ç v¨n §µi, NguyÔn Bin, Ph¹m Xu©n Táan, §ç
Ngäc Cö, c¬ së qu¸ tr×nh vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ hãa
häc, nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt Hµ Néi, tËp 1, 1999
128
-K45
15. §ç v¨n §µi, NguyÔn Bin, Ph¹m Xu©n Táan, §ç
Ngäc Cö, c¬ së qu¸ tr×nh vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ hãa
häc, nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt Hµ Néi, tËp 2, 2000
16. Ng« B×nh, C¬ së x©y dùng nhµ c«ng nghiÖp,

Nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ kü thuËt, 1997
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o céng hßax· héi chñ nghÜa viÖt nam
Trêng §H B¸ch Khoa Hµ Néi §éc LËp – Tù Do – H¹nh Phóc
------
------ ----------------
nhiÖm vô thiÕt kÕ
Hä vµ tªn: NguyÔn thµnh tho¹i

Khãa häc: K 45
Ngµnh häc: Tæng Hîp H÷u C¬ Hãa DÇu
1. §Çu ®Ò thiÕt kÕ :
ThiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt Axetandehyt .
2. Çc sè liÖu ®Çu:
 N¨ng suÊt 102.000 tÊn/n¨m
 Thµnh phÇn hçn hîp khÝ nguyªn liÖu vµo :
C2H2 = 99% ; H2O = 0,03% ; O2 = 0,01% ; N2 =
0,96%
 Thµnh phÇn s¶n phÈm:
CH3CHO = 97%; CH3COOH = 3%
 Møc ®é chuyÓn hãa mçi lÇn ®a nguyªn liÖu vµo lµ 50 ÷
60%.
 Tæn thÊt CH3CHO lµ 4%.
 Níc c«ng nghiÖp xem nh ®· lo¹i t¹p chÊt.
3. Néi dung çc phÇn thuyÕt minh vµ tÝnh to¸n:
129
-K45
+ Tæng quan
+ TÝnh to¸n thiÕt kÕ c«ng nghÖ
+ TÝnh to¸n thiÕt kÕ thiÕt bÞ
+ X©y dùng c«ng nghiÖp
+ An toµn lao ®éng
4. Çc b¶n vÏ:
+ 01 b¶n vÏ d©y chuyÒn c«ng nghÖ (khæ A0)
+ 01 b¶n vÏ thiÕt bÞ chÝnh (khæ A1
+ 01 b¶n vÏ mÆt b»ng nhµ m¸y (khæ A0)
+ 01 b¶n vÏ mÆt c¾t ph©n xëng (khæ A0)
5. Çn bé híng dÉn:

PhÇn c«ng nghÖ: TS. Hoµng Xu©n TiÕn
6. Ngµy giao nhiÖm vô thiÕt kÕ: Ngµy 25 th¸ng 02

n¨m 2005
7. Ngµy hoµn thµnh: Ngµy th¸ng n¨m 2005
Ngµy….th¸ng….n¨m 2005
Chñ nhiÖm khoa çn bé híng dÉn
(Ký, ghi râ hä tªn) (Ký, ghi râ hä tªn)
TS. Hoµng Xu©n TiÕn

KÕt qu¶ ®iÓm §¸nh gi¸ Sinh viªn ®· hoµn thµnh
- qu¸ tr×nh thiÕt kÕ... ( Nép toµn bé b¶n thiÕt kÕ cho
Khoa )
- §iÓm:.........................
- B¶n vÏ thÕt kÕ :.........
130
-K45
Ngµy….th¸ng …. N¨m 2005 Ngµy….th¸ng….n¨m 2005
Chñ tÞch héi ®ång (Ký, ghi râ hä tªn)
(Ký, ghi râ hä tªn)
NguyÔn Thµnh Tho¹i
131
-K45

BK1062

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

BK1062

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

§å ¸n tèt nghiÖp ThiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt axetandehyt c«ng

suÊt 102.000 tÊn/n¨m

Axetandehyt hay còn gọi là Etanal có công thức phân tử là CH 3CHO,

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i1 Líp Hãa DÇu - QN

ë ViÖt Nam, ngµnh c«ng nghiÖp dÇu khÝ ®ang ngµy

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i2 Líp Hãa DÇu - QN

1.TÝNH CHÊT NGUY£N LIÖU

B¶ng1: §é dµi c¸c liªn kÕt

Tuy nhiªn, theo thø tù ®ã th× xu híng hót electron cña

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i3 Líp Hãa DÇu - QN

• §iÓm nãng ch¶y ë 101,3kPa

Hîp chÊt §é hßatan, %

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i5 Líp Hãa DÇu - QN

§é tan cña axetylen trong O2 láng vµ N2 láng thay ®æi

 Dung m«i O2 láng: log x = 0,039 .T −8,73

axetylen cã thÓ ®îc lµm giµu tõ hçn hîp hidrocacbon C2

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i7 Líp Hãa DÇu - QN

RO-CH= CHK + ROH → RO-CH= CH2 + ROK

CH3-CH= CHK + CH3OH → CH3O-CH= CH2 + CH3OK

Xóc t¸c lµ KOH.

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i9 Líp Hãa DÇu - QN

HC≡ CH + 2HCHO Xt

Xóc t¸c: Cu2C2.2H2O.2C2H2

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i10 Líp Hãa DÇu - QN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i11 Líp Hãa DÇu - QN

4HC ≡ CH + c¸c s¶n phÈm phô

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i12 Líp Hãa DÇu - QN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i13 Líp Hãa DÇu - QN

C2H2 + NH3 láng khan

Axetilua cña ®ång cã tÝnh næ. VÝ dô: Cu2C2.H2O, cã thÓ

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i14 Líp Hãa DÇu - QN

HC≡ CH + HSiCl3 CH2=CH-SiCl3

1.1.2. Ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt axetylen. [4,74-77]

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i15 Líp Hãa DÇu - QN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i16 Líp Hãa DÇu - QN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i17 Líp Hãa DÇu - QN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i18 Líp Hãa DÇu - QN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i19 Líp Hãa DÇu - QN

1.4.2.C¸c ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt metanol:[4,194-197]

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i21 Líp Hãa DÇu - QN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i23 Líp Hãa DÇu - QN

+ V2O5 + H2SO4 + H2O

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i24 Líp Hãa DÇu - QN

2. TÝnh chÊt cña Axetandehyt.

NhiÖt ®é, 0C d4t Søc c¨ng bÒ mÆt mN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i25 Líp Hãa DÇu - QN

- §é nhít ë pha láng t¹i: + NhiÖt ®é 9,50C ®é nhít lµ:

+ 200C th× Cp = 1,38J. g-.1K-1

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i26 Líp Hãa DÇu - QN

HÇu hÕt axetandehyt cã thÓ trén lÉn víi níc vµ nh÷ng

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i27 Líp Hãa DÇu - QN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i28 Líp Hãa DÇu - QN

MÆt kh¸c nh lµ 2 - metyl -1, 3 - dioxan ®i tõ axetandehyt vµ

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i29 Líp Hãa DÇu - QN

C¬ së ph¶n øng amin d¹ng Schiff baz¬ CH3CH: NR

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i30 Líp Hãa DÇu - QN

CH3CHO + NaHSO3 → CH3 - C - SO3Na

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i31 Líp Hãa DÇu - QN

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i32 Líp Hãa DÇu - QN

2.2.2. Ph¶n øng oxi hãa.

oxi hãa oxi hãa

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i33 Líp Hãa DÇu - QN

Mono-, di- vµ tricloaxetandehyt vµ tribrom axetandehyt

Sinh viªn: NguyÔn Thµnh Tho¹i34 Líp Hãa DÇu - QN