Scribd Logo
Загрузить

Добро пожаловать в Scribd!

  • Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 71.

    Загружено:

    Patrologia Latina, Graeca et Orientalis
    367 просмотров660 страниц
    Patrologiae cursus completus : Series latina (1800) Author: Migne, J.-P. (Jacques-Paul), 1800-1875 Volume: 71 Publisher: [S.l. : s.n.] Language: Latin Call number: ALV-0047 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Notes: no TOC.Text very close to binding.

    Оригинальное название

    Migne. Patrologiae cursus completus : Series latina. 1800. Volume 71.

    Авторское право

    © Attribution Non-Commercial (BY-NC)

    Доступные форматы

    PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd

    Этот документ был вам полезен?

    Это неприемлемый материал?

    Пожаловаться на этот документ
    Patrologiae cursus completus : Series latina (1800) Author: Migne, J.-P. (Jacques-Paul), 1800-1875 Volume: 71 Publisher: [S.l. : s.n.] Language: Latin Call number: ALV-0047 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Notes: no TOC.Text very close to binding.

    Авторское право:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Скачайте в формате PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd
    Отметить как неприемлемый контент
    367 просмотров660 страниц

    Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 71.

    Загружено:

    Patrologia Latina, Graeca et Orientalis
    Patrologiae cursus completus : Series latina (1800) Author: Migne, J.-P. (Jacques-Paul), 1800-1875 Volume: 71 Publisher: [S.l. : s.n.] Language: Latin Call number: ALV-0047 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Notes: no TOC.Text very close to binding.

    Авторское право:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Скачайте в формате PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd
    Отметить как неприемлемый контент
    из 660

    Digitized by the Internet Archive

    in 2011 with funding from


    University of Toronto

    http://www.archive.org/details/patrologiaecursu71mign
    1

    PATROLOGIiE CURSUS COMPLETUS


    SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

    OMNlll M. PATMI, DOCTORUM SCRIPTORHOIE ECCLESIASTICORDM,


    SIVE LATINORUM, SIVE GR.ECORUM,

    QUI AB sEVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTII III {ANNO 1216) PRO LATINIS
    ET CONCILIl FLORENTINI (ANN. 1439) PRO GR^ECIS FLORUERUNT :

    RECUSIO CHRONOLOGICA
    OMNIUM QTI^ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC^ TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
    ECCLESI/E SvECULA,
    OUXTA EDITIONES AGCURATI -iSIMAS INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM
    DILIGENTER CASTIGATA DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA
    ; ;

    OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU^l TRIBUS NOVISSIMIS S.ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
    DETECTIS, AUCTAJ INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS
    MOMENTI SCBSEQUENTIBUS, DONATA CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET
    ;

    TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATE-


    RIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO
    AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA J
    DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHRONOLOGICUS,
    STATISTICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE,
    LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE SED PRvE-
    J

    SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO,
    QUIQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM
    OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ALTERO SCRIPTUR^
    J

    SAGR^E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
    SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR^E VERSUS, A PRIMO
    GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.
    EDITIO ACCURATISSIMA, C.ETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS
    CHARTjE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM
    MJMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIvE DECURSU CONSTANTER
    SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR/ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOL OGICA,
    SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
    IN NOSTRA BIBLIOTHECA,EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES /ETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE
    PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

    SERIES LATINA,
    IN QUA PRODEUNT PATRES, D0^CTvORES SCRIPTORESQUE ECCLESI^ LATIN^
    A TERTULlFaNO AD INNOCENTIUM III :

    ACGURANTE J.-P. MIGNE,


    Bihliotliecie Cleri universse,
    SIVE CURSUUM GOMPLETOHUM IN SINGULOS SCIENTI^E ECCLESIASTICE RAMOS EDITORE.

    ~o-<s>

    PATROLOGIjE LATIN/E tomus lxxi.


    S. GREGORIUS TURONENSIS, FREDEGARIUS SCHOLASTICUS.

    PARISIIS
    APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P, MIGNE SUGGESSORES,
    1N VIA DICTA AVENUE-DU-MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE-DU-MAINE, 127.

    1879
    Cljciiv. — Ex tvpis Paijli Dupont, 12, via dicta Bac-d'Asnieres. — lfc>lJ.12.78

    L STU0IE8
    IHE WSTITUTE OF
    10 E
    TORONl o 6, * 3A,

    DEC - ;|
    TRADITIO CATHOLICA.
    SJECVLVM VI. ANNVS 893.

    S. GEORGII FLORENTINI

    GREGORII TURONENSIS EPISCOIM

    OPERA OMNIA NECNON

    FREDEGAMI SCnOLASTiCI
    EPITOME ET CHRONICUM
    CUM SUIS CONTINUATORIBUS ET ALIIS ANTIQUIS MONUMENTIS
    AD CODICES MANUSCRIPTOS ET VETERES EDITIONES COLLATA, EMENDATA ET AUCTA,
    ATQUE NOTIS ET ORSERVATIONIRUS ILLUSTRATA, OPERA ET
    STUDIO DOMNI THEODORICI RUINART PRESBYTERI ET MONACHl BENEDICTINI
    E CONGREGATIO>.E SANCTI MAURI.

    GUJUS EDITIONEM
    NOVISSIME RECENSENTES MELIORI ORDINK DIGESSIMUS : NOTIS FUSIORIBUS, QUJE, SUB ADDENDORUM
    ISOMINE, MULTAS PAGINAS, AD RUINARTIAN.E EDITIONIS CALCEM, QUASI LATENTER
    OCCUPABANT, INTER C.ETERAS DOCTISSIMI VIRI INOTAS 1TA REVOCATIS, UT
    SINGULAS SINGULIS, QUOS ILLUSTRANT, LOCIS SUBJACENTES
    CUIQUE LEGERE SIT OBVIUM.

    ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,


    BIIE?iJ»TIIEC.i: CLKRl l\!VEKfi.E
    SIVE
    CURSUUM CO.MPLETORUiM 1N SINGULOS SCIENTI.E ECCLESSIASTIC.E RAMOS EDITORE.

    TOMUS UNICUS

    PAIUSIIS
    APUD GARNIEH FRATRES, EDITORES ET MIGNE SUCCESSORES,
    J.-P,

    1N VIA DICTA: AVENUE-DU-MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE-DU-MAINE, 1-27.

    1879
    TKADITIO CATHOLICA.
    SMCVLUM 17. ANNUS 893.

    ELENCHUS OPEUUM
    OLI^K IN HOC TOMO LXXI GONTINENTUR

    Cot.
    Historiae Francorum libri decem 161.
    Hisloria Prancorum epitomata per Fredegarium 573.
    Chronicum Fredegarii cum suis continuatoribus 005.
    Fredegarii fragmenta de Historia Franeorum 097.
    Miraculorum libri duo 705.
    Liber de Gloria Confessorum 828.
    De miraculis S . Martini libri quatuor 913.
    VitaePatrum 1009.
    Fragmenta commentarii in Psalmos 1097.

    OPERA S. GREGORIO ATTRIBVTA.


    De miraculis S. Andreie 1099.
    Liber de Vita S. Juliani 1103.
    Historia septem Dormientium 1105.
    Vitae SS. Manilii et Albini (hic tantum memoratae) 1117.
    Antiphona de SS. Medardo et Gildardo IHd.
    VitaS. Aridii 1119.

    ~>--±~<>QC*-(-
    EPISTOLA NUNCUPATORIA.

    LUSTRISSIMO DOMINO D. ACHILLI DE HARLAY


    SUPREMO GALLIARUM SENATUS PRINCIPI.

    Si quis est superis rerum humannrum sensus, si qua cos prvpriorum operum cura iangit,

    nondubilo, illuslrissime senatus Princeps quin insignis beneficii loco habilurus sil Grego-
    t

    rius nosler, quod novam operum suorwn editionem spectatissimi nominis taiauspiciis in luccm
    prodire patiaris. Optavit ilie in primis, dum viveret, scripta ut sua integra et inviolata per-

    venirent nd posteros, obtesiatus sacerdoles Domini, qui post ipsum Turonicam recturi essent
    Ecclesiam, ut ne hos libros aboleri sinercnt, neu dimidiata, quibusdam pro suo arbitrio prcc*
    termissis, rescribi; sed iia, ut ab auctorc ipso rclicta essent, inlibata suisque numeris ac par-
    tibus absoluta exarari curarent. Quanlum igilur modo graliam habiturus ei sit, qui hanc ejas
    libris integritalcm asscrat, assertam auctorilale sua tueatur, aul denique ab iniquorum hoini-
    num censura vindicet? Prceclare itaque cum Gregorio agis, qui illustrissimum nomen tuum
    novce huic ejus operum recognitioni priefiginon graveris. Neque enim erit, ut pulo, quirquam
    tam audax aut temerarius, qui Gregorianis scriptis vel tanlillam inferre ausil injuriam, cum
    ea sapientissimi et ecquissimi arbilri judicio comprobata viderit.

    Tu rem tuo nomine (liceal tnihi hoc dicere) tuaque dignitale ac


    vero, vir prceslantissime,
    gravitate haud indignam facis, cum tuum Gregorio nostro prcesidium impertiris. Cum 'enirn
    refiijimem sincere ames, et gentis noslrce historiam, avitosque mores prm oculis scmper habeas ;
    non potes eum non probare auctorem, qucm Francica? historice parentem suspiciunt omnes .

    a quo religionis Christiancc in Gal iis exordia et progressum, adeoque primorum regum nos-
    trorum gesta accepimus. Neque vero si ille, jam supra mortalium sorlemposilus, scripla modo
    aua parum curat, nobis eorum, qua> is in usus noslros vivvns edidit, curam abjicere licet. /n-
    ferest quippe rei publkce Francicce ac Christiamr, ea non modo ab intcritu vindicare, verum

    Cliam eorwn auctorilatem sartam-tectam tueri adversus eos, qui vel nuctnris (iciem elevant, ob
    nimiam, ut ipsis quidem videtur, hominis simplicitatetn ac credulilutem; vel gcnuinis ejus
    operibus non minimam detrahunt partem,quasi ab interpolaloribus lemere assutam. Ego vero
    utrumque Gregorio prcestare sum conatus, cui qnidem facto si sententix tum gravitas accesse-
    rit, nce ego haud leve suscepto2 operai pretium relulisse mihi videbor, atque universis eum ap-

    probasse. Ea esl enim tua sagacitas, ea aquitas, ea denique auctoritas apud omnes, ut judi-
    cium luum inslar omnium sit, nec quisquam, qui abs te dissenseril, recte sapere censeatur.

    Felicem itaque dixerim Gregorium nostrum, qui lalem palronum ac vindicem sortitus sf ',
    tincerum, sapientem, incorruptum, regis maximi ac sapientissimi judicio dignum, qui, post-
    quam catholici reniarum causarum cognitorxs officio integerrime functas e.ssct, jam summus
    nrbiter de universis judicium fe r at ; virum, inquam, qui nihil ex foro in suam clomum derivet,
    j
    pauperum ipse parens et provisor ; qui juris ac legum cognilionem, non ostentationem scientics,
    sed legem vilo3 suwputet; qui cceteris judicibus non minus bene diccndi, quam vioendi formam
    exemplo suo commonsfret ; qui denique in seuno Harlceos, Brulartios, Thuaneos ac Bellevreos t
    uliosque sanguinis sui heroas referat, lolosque grandi et excelso animo compleclatur,
    Tali patrocinio munitus Gregorius, despiciet homines nonnullos fastidii adco delicati, ut
    3jus lectionem infra se ducant, eumque tanquam gustu suo indignum penitus respuant. Ui
    porro rectius sapere incipient, ubi te longe aliter, atque ipsi, de Gregorio noslro senlire vicle-
    rint, eum scilicet virum, cujus nativa el minime affectata cloquentia priscos illos Bomance fa-
    cundia? magistros assequatur. Memini virum quemdam illustrem, cui mnxime familiares sunt
    bona> littera?,cum ex aitla regia nuper rediret, ubi le in frequenti senalus oinniumque ordi-
    Patkol. LXXI. i

    10

    n s
    il EPISTOLA DEDICATOKIA. |2
    num comuaiu regi ob pacem Europa conceteam gratulantem audierat, dixisse, se non quem-
    damnostri temporis orutorcm, sed veluli auretu illius cnlatis togalumprincipcm audire sibi
    visutn fuisse. Cum vero prcccellens ista dicendi fucultas, non verborum inani sono, sed
    in
    maxime in rebus ipsis posita sil ; haud vereor, ne (ireyorii nostri, quantumvis impolita et in-
    calla, oratio le offendul. In hislorico quippr, si aflerat ei quentiam, non aspernaris quidcm,
    sed, si non habeat, non admodum flagitas : dummodo res scitu dignas refirat, quales certe
    Gregorius referl, cum vctcrum Francorum religioncm, mores ac prima gesla genuine ac sincere
    commemorat. Unde mihi non satis eruditi, ted planc hospi:es in patria nostra historia esse vi-

    tlentur, quibus Gregorii leclio iynola ett.


    Quodsi tempus illud, quo scripsit Gregorius, ob
    ocuhs poncrenl morosi ejusmodi censores, intclligerenl certe, aliter scribcre nec poluisse Gre-
    gorium, pereunte nimirum, ut ipsc ait, ab orbe Gullico cultura ac studio lilterarum: nec
    vero debuisse, cum philosophanti ni rhetorem pauci, loquenlem ruslicum plurimi tunc inlel-
    ligcrent

    Ccetcrum pcrsuusum habeo, vir illuslrissime, libi, cum ob prcemissas eausai, lum ob alius,
    omnino placitui um Gregorium, utpote velcris disciplince, quam tuntopere amus, scquestrum,
    sacerdotii et impcrii conciliatorem, cequi denique acjusti, cujus sludiosissimus es,propugna-
    torem ucerrimum : ut in Pro?tcxluti episcopi judicio patuit, in quo subornatos canones slre-
    nue rejecit, nullo meiu humancc potestatis, cui sese opponebat. Hic est ille Gregorius, cujus
    dissiputa opera, in unum redacta corpus, libi nuncupamus : vir certe natalium splendore, nec
    minus sanclilate, quam episcopali dignilale illuslris ; candidus, sincerus, ac minime fucatus
    auctor, anliquis denique prceditus moribus, quos amas el ttudiose sectaris. Nihil vero nobis
    oppoi lunius aut felicius contingere poterat, quam Gregorio
    publicum hoc dare ob- interprete
    scrvantioe in te noslrcc, simulque grati animi teslimonidin ob singularem istum amorem, quo
    lilteras, litteratosqae omnes prosequeris. l\os vero luniiila portio eorum, qui anliqws auclo-

    ribus lucem dare aut restiluerc studtnl, nos, inquam, plane fortunatos rrputabimus, si ea, qua
    soles, benignilatc hanc opellam accipias, nosque in posterum patrocinio tuo fovere ac tueri

    pergus. Quod ut nobis impertiri digneris, ego minimus corum, qui te, tuamquc diynitatem co-
    lunt, etiam atuue etiam rngo ct obtestor.

    Cclsiludinis ttisc

    AddictissimtJS necuon ohsequcnlissi nus Fr. Tueodekicus RuiNart. !\1. B.

    CODICLS MSS. ET EDITl AD QUOS RECKNSITA SUNT OPEKA SANCTI GKEGOKIl


    TURONENSIS, ET NOIVE QUIBUS DESIGNANTUR.
    Histobia adornanria usi fuiwtis Coriri. .lolianis riuobus, uno oliin Oorbeiensi (Corb ), alier S Pelri B« llmacensis
    I>- : <

    [Bell.) uno Kegia: Ribliollierae (Hea.); Colbertina? Bibliolhecae duobus, nno e monaslerio Meitensi (Colb. a), altcro S.
    ;

    Michaelis <Cotb. m): uno Be< censis uionasterii (Rec); uno Regiimoulis (Regm.); uno Vindorinensis abbatiaa (Fm '.)
    uno f.asinensis monaslorii (Casin.); duobus Vaticanis ( Val. Alex.); uno caniinalis Oltoboni (Oll); Palalino apud Fre-
    liprum (Pal); fiagmentise codd. Keg. Colbertinis, S. Ce m.mi a 1'raiis (Germ.), Collegii Clammoniani (Clar.), S. Vin-
    ceniii Cenomanensis (Vinr.) ; Majorismonaslerii (Majm.), etc. elitis Haiii (Batl), Morelii (Mor.) et variisejns
    ;

    leciionibus Mor.t.), Malliise Illyrici (Itlyr.), Histobi/b CBRiSTiAitfi vet. P»t. (Ilar.), Marq. Freheri (Freli.). Kiuliotii.
    I

    Pl\ llignii (Rig ), Coloniensis (CoL), Bochelli (lioch ).^ari:s ejus lectionibns (Bo h. $.), Clies'iii (Chesn ). Fredegarii —
    ntTOura recensuimos ad codd. Sirmondiaonm (Clar.) ei nnum illustr. Boherii (Boh.) ad ediios Freberi et < lnsnii.
    ;
    —
    Caaomcun vero, admss. eoslem, et Colbertinum unum Vaticanum e billioiheca 1'alalina (Vat.); ad editos ul supra ad
    Gregorii llistoriam, et ad duos codicos Canisianns. —
    Libros onto Hiraculobdu ad mss. Lauduncnsem unum (Land ), :

    liellovncens m iinum, Colbertinum unum (Colb u); Pithaei (1'ith.), Sanbovii [SB.J, RegiOS, Colberiiniim Tulela advec-
    tum (Colb. Tul. ), Colbcriinum alium (Colb. c), iiem alinm, Claromontanos d uos (Clar. a, Clur.b), Regin* Sueci;c,
    nunc card. Oitoboni (llom.), Viudocineusnm iinuin S. Martuii uronensis (Marl.), Majorism>nast<*iii duos (Majm. a,
    I

    M jm. b), S. Germani a Pratis qulnque, Gemelicenspnn unum (Gem.), S. Victoris Paris. (Vict.), Vati-anae biiiliothec-e
    1Val.), S. Comelii Coinpendiensis (Comp.), S. Vincenlii Cenom mensis, Fiortaeeosem, S. Cati.mi Turoa. (Gai), Bec-
    censem, et allos plores qoi suis >cis notantor. I"dilos \ero adinhuimus, pra-ter recensiios, Chliclovei (Clilict.), Materni
    I

    Cholinit (Cliot.), BMesdens (Ba'..), Rollanrii (Bol), Surii (Sur.), Gononi (Gm.), elc. HiStorum septem DOBuiENTinn
    n censuiiiuis a tnss. Victonnum nnum cl Claromontinum unum, cum edilis. Testimertom S. Aiiidii nnnc priuiuoida-
    I

    lur iolegrum ex dnohus exemplaiibus mss. S. Martini Turonensis et schedis D. Hosuerii. Pro appendice inter aims
    eodd. habiiinms unnm Corbeiensem Gregorii noslri a-vo conscrlpiiim. Vitam S. Grbgorii recensuinius ad codd. tres :
    S. Germani a Pratis unum, S. Pauli Cormaricensis unum. et S. Sergii Andecavensis unuin.
    X&tfrtl*

    In novam editlonem sancti Gregorii Episcopi


    Turonensis.

    i. Nemo nisi peregrinus in hlsloria nesci', quam A 5. Quod vero hecessarinm fueril ad codices mahu»
    semper apnd crudilos viros fuerit sanclus scriptos Gregorii opera edila recensere, non ineis sed
    eelebris
    Gregorius Turonemis episcopus, qui nobilitate genc- aliorum verbis probare in promptu est : cum passim
    ris, vitae sanctimonia, ac multiplicum scriplorum va-
    ronquesti fueiintviri erudiii, baec non salis accuraie

    rietate inter caeteros cevi sui anlistites plurimum emi- ob veteruni codictim defectum ad auctoris mentem

    cuit. Hic vero de ejus operibus potissimnm dicturo edita fuis^e. Agmen ducet vir hunquam satis laudan-
    exponendae ejus stirpis praeslantiae, pracclarisque ojus dus Ilieronymns Bignonius, qui in pr.efalione ad Mar-
    factis fusius enarrand s immorari animus non est\ culfi (orniulas plura asseverat in Cregorio Turonensi

    cum ea tuin ex ejus scriptis, lum elium ex Vita, quam occurrere, el infinita propemodum, quo3 ab iis qui edi-

    cum variis de eo virorum illustrium tesiimoniis in- derunt, immutatasunt.]dem ssepius observawllladria-
    ferius proferemus, satis superque innote^cant. Verum nus Valesius, Hisloriae Francoruni scriptor accura-

    circa novam ejus operum ediiionem qualuor mibi po- lissimus, qui cum saepius errores in ediiis Gregorii

    tissimum occurrunt, de quibtts rationem reddere ope- operibus advertisset, ad codices m.muscriplos recur-
    rae pretium puto. Primum est,quae fuerit hujus< e rere coactus fuii. Ei quoniam, inqdil in prafalione ad

    editionis vel necessitas vel utililas. Secundtim, que- secundum volumen , Gregorium prcetcr cwieros cor-
    nam sint Gregorii opera, quove lempore aut ordine u ruptissimum esse atiimadverteram , dedi operam , ul

    scripta fuerinl. Tertiuin, an ex ejus llistoriae libris scripta in membranis ejus vulumina nanclsceier. Tum
    complnra capita siut expungenda, ut CI. viro Carolo recensitis codicibus manuscriptis qui in ejus niaiius

    Coinlio visum est. Quartum deniqtie, quid in hac edi- pervenerant, profilelur se nniltum ex eorum codicum
    tione a me praestitum fuerit. His exposilis, qu;« Gre- accurata leclione , eorumdem diligenti cum editis
    ac
    gorium spectani, postea de Fredcgarii Epitome, Chro- iibris collatione cum in noiaiione anno-
    proferisse,

    nico et conlinualoribus, ac de Appendice nostra pau- rum, tum in propria hominum locorumque appella*
    cis agendum. lione, ac in relatione rerum gesiarum. Denique ex-
    I. — 2. Merito apud omnes temcrarius audirem, si ponit singillatim praecipuos locos, quos anlea corrup-

    absque virorum eruditorum testimono novam Gre- tos et viliatos codicum illorum ope restiiuit.

    g riioperumedilionem essenecessariam, postlotalias i. Haec scribebat Valesius etiam post exaciam


    et quidem variis temporibus a virisdoctrina el erudi- AndreseChesnii editionem, quam tamen iste cum plu-
    tione celeberrimis publicatas, asseverare ausus fuis- rimis codicibus manuscriptis collalam se adornasse

    sem. At cum meae asserlionis vades habeam viros lestaius est. Valesio conseniit R. P. Carolus Cointius,

    eruditos, quolquot hisce lemporibus hisLori.c gents Oratorii Gallicani presbyter, doctrina et pietale cele-

    nost-ae illusirandae operam suam collocaverunt, me fi


    bris, qni immenso opere, quod Annales eccle-
    in rllo

    apud viros cordatos excusatum iri non diflido :


    siaslicos Francorum inscripsit, passim de vitialis
    cum maxime id opus in me non susceperim absque Gregorii operibus conquestus est, sed potissimum ad
    muliorum amicoriim consilio, qui milii li.Tprenti et prae annunt 617 quo piimuiti de Gregorio agere incipit,
    laboris intiliitudine delerrito aniinum adjecere. Et ubi Valesii verba superius a me laudata adoptal

    quidem licet illis qui priores ediiiones curaveiunt ,


    qii3e causa eum impulit, ut praHer eos codices quibus

    nec doctiorem me, nec diligenliorem exislimem, quos Valesius usus erat, eliam alios perqulroret, quos in

    ul magistros ultro revereor et suspicio; me lamen eo laudandis Gregorii operibus, illus:r;indisqu ! historae
    feliciorem nemo inficiabitur, quod el plures codiccs noslroe locis difiicilioribus adhiberei. Scie!>ant nempe
    manuscriptos, qui in bibliolhecartim forulis tunc late- viri illi eruditi, quam necessarium sit editiones ve-
    batit, pra? manibus habnerim, quibus Gregorii opera lerum auclorum habere perquam ememlalas, quei6
    emendare licuit, et innumeras virorum eruditorum ad scribendam hisloriam rereutiores adjuvenlur.
    animadversiones de regum nostrorum rebus gestis, Hanc ob causam complura exempla prof. rt Valesius,
    de chronologia et geographia Gallicana , deque aliis quibus aul seipsnm, aut alios anlea errasse ostendit,
    rebus ad gentis nostrne historiam perlinenlibus, qui- quod in codices non saiis accurate aut descriptos,
    btis Gregorium variis nolis et observalionibus illu- aut edilos incurrissent. Verum etsi hoc maxime cu-
    strarc non adeo operosum fuit. raiidum est iis qui ex antiquis monumentis hhtorioe
    19 PRA FATIO. 1G
    iilustran.l.c epcram navant, ul ca pun ct sinccra A a Francis vidlat.iinullurus Rlicnotrausg essoio /V«?i-
    iiain isi anlur, id laincn pnlissiimun cst obscrvanduin eiam trajecissct, Rrucleros riiKK proxiuios, ct piguni
    rum desiinl alii ejosdem «vi auelores, qunrnni 0|ie qucm incnlcbanl Cliainavi, nullo sibi occursanle, dc-
    naevi et errorcs, qni fnrtc in eudiccs irrepscrtnt, pnpu'a:us esl, inquil ille auctor, nisi quod panci ex
    cmcndari facilc possint. Talis cst Orcgorius nostor, Ampsivariis el Chattis Marcomerc duce in ultcrinri-
    unious scii col SUClor, qui quidcni superMt, qqj data bus cnllium jugis apparuerc. Si enim, ul scitc obsor-
    opers piininriim ^cntis noslrsn rcgum, qnonini lcm- vat Valesius, his pupolis non prashisset Marroincrus,

    pnrc vivcbal, gesla lilleris maiulaverit. Unde merilo qucm supra idcni Sulpicius Francorum regidcm ap-
    Valesius ejni libros Sppeilst llisloriw nostrw futulum, pellavorat, nec priorcs duos populos delendcre dc-
    cx quo originum rernmque Francicarum prinia no- buisscl.ncc duos posleriores babere pnluissel mililcs.
    litis potissimura repetends sit, quem isnti faciebat Regcs an luiic liabncrinl Franci, an veio duces so-
    vir illc dpetissimofi ut hisloriae suse libros, qnos sum- lummndo , aut quovis alio nominc appellarenlur,
    mo labore cl diligentis n<>n vulgari adomavit, non- principes, subregulos, aut regales, inquiril Gregoriu-,

    nisi commentarios in Gregorium Turoncnsein ceu- remque in medio relinqucre videtur, cum apnd eofl

    sueril appcllandos. Nec minus Coinlio ustii fuit f.re- auclores ante Eugcnii lyranni tempus nemo c Fran-
    gorius in ccclcsi asticis Francoium annalibus dcscri- B cis rcgis titulo donatus occurral. Qua in re gnviler
    bendis,qnosex ejus libris ut plurimiim contexlosvi- culpatur a Valesio, qui rcges apud Francos semper
    demus. Quanli autcm feceril Gregorium nostrum Ilie- exstilisse conlcndil. Verum elsi de rcgis nouiine

    rnnymus Rignonius, cx eo conjiccre licel quod ejns disputaedi aiiinuis non sii, non tamcn evmci pnsse
    llisloriam , codicem legum antiqiiarum, et Mareuifi arbitror ex anliquo ullo monumento, Francos omnes
    lo; inulas emendaias el nolis exornatas, uno volumine tunc temporis unico regi paruisse. Quamvis ceitum
    compiehensas , lanquam unimi corpus prisci juris, vidcatur familiam aliquam inter eos fuisse primam ,

    eJere decrcvisscl, alque ob id jam codices aliquot ul lnquitur Grcgorius, el nobAiorem, ex qua pnpuli
    fuisset mutualus, ul testatur vir eiudilus, qui prajfa- reclores assumi consueverant, quos Romani scripio-
    tioncm poslhumai Marculli forniularum eJilioni pia> res, pro aliarum geiilmm more et suo loquendi modo,
    fisit, cujus bic vcrba descripsimu*. rcges aul regulos appellarnnt ;
    quo vero nomine apud
    5. F.a enira est Gregorii noslii fnrluna, ut qnan- ipsos Francos dicerenlur, quis divinare velii? Inier
    lumlibcl rustico ^ermone sciipseril, nemo de Francn- eos lamen reges aliquem fuisse caeieris prxstantio-
    rnni rcgni primoidiis absque cjus subsidio scribere rcm inficiari noiim, cum ejusmodi fuisse videatur cx
    v.ileat. In boc qnoque laude dignus, quod Francorum ipso Gregorio non solum Cblodio, sed el ipsemel
    migincin nu.lis labulis respersorit, sicuti fecere qui Chlodoveus, quem legimus complurcs e suis coiuan-
    poslea subsecuti sunl llisiurijc nostrae scriplorcs. M- guineis Francoruni rcges habuisse, qnos unum posl
    hil cnim hal.et de Trojanis profugis, quos illi Fran- altcrum monarcbioe desidcrio captus oppressit. V.i

    corum parcnlcs clfinxerunt ; nibil de aliis ejusmodi quidera cum post ejus mortcm filii ipsius regnum in-

    iiseniisaut fabulis, quibus llistoiia nosira postmodum, tcr se diviserint, hunc antiquum fuisse gentis inorein

    Btanle adliuc |>rinia rcgum nostn rum stirpe , infarta vix quisquam negare pntest.

    cst, ui patct ex Frcde^wii Chronico, ac ejusdem 7. Francorum itaque in ulteriori Rlieni ripa sedcs
    Fiagsnenlis, quae p .sl ipsius coiilinuatores edidimus. erat : sed gcns bellicosa et quietis impaliens Rbeno
    At Gregoiius iie ongine Francorum diclurus, primum S33pe transmisso Romanorum provinciasdepopulaba-
    auclorcs ipso -upciiurcs consuluit, quomm cum les- tur, unde nala^ passim occasiones mulla praelia con-
    imionia retulis-el, panca de iisque vulgo ea de re serendi, in qnibus Franci modo repressi ac victi,

    tircumfcrebanlur subjunxii. Ties in banc rem auc- modo eliam victorcs fuerunt. Turbalis interea Impe-
    torcs profcrl, Sulpicium Alexandrum, Renatum Pro- rii rebus ob exortos tyrannos, utraque pars cns ad
    luluriim Frigeridum , el Orosium hialoriogiaphum. sibi auxiliandum advocavit. Nec diu intcr Romanos
    1'osircmuni ncmo non novil ; dno alii nonnisi ex Cre- luerunt, quin ex iis mulii sua virtule, el 2nimi mag-
    gorio no.-lro uoli sunl : qua*. vero ab iis de Rornanis D nitudine primos miliii.e honoiis gradus, immo et ipsa

    nairantur, ita caeteris historiae Romanaj monumentis civilia officia meruerint. Et quidem jam lon^c antca
    Mint consona, ut eos uuoque de Francis vera scrip- fcedera inieranl Rornnii cum Francis ,
    quae nonnisi

    sisse vix quisquam inficiari possil, raaxime cuiu vi- renovalafuisse Eugenii lemporibusexSulpiciiAlexan-
    deantur circa illa tempora floruissc. dn verbis testatur Gregorius. Nec immerito, si ve-
    6. l.x illorum vcro auctoruin lestimoniis paiei rum quod Constanliniis Porphyrogenitns impera-
    sil

    Francos diu in ea repione steiisse ,


    quae ullra itlieui tor ad Romaniim fdium suum scribit, scilicet Con-
    ripamposila esl, quam idco in Pcutingeriinis laliuli-, stantini Magni dccreto 6ancituin fuisse, ne Romani,

    sliisque \e:eris Germanix descriptionibus Francinm excepiis solis Francis, cum barbaiii unquam natjo-

    appellari uon dubitn. Hane ccrie co iiomiue diserte nibus foedus inirent. Haac quippe sola erat vi:;cendi
    iiiincupavit Sulpicius Alexandcr a Grcgorio laudatus : Francos ralio, si foederibus inilis, aut alio quovis
    cx quo eliam colligiinus Ampsivaios, Chattns, Brnc- niodo a soliti- praed-.tionibus abslinere cogerentjur.

    teros ctGhamavos Francia: gonlis surculos fuisse. Unde Lil>anius Ul Panegyrico C^nstantio et Constanli

    Quippc cum Arbogastes Romaui imperii majesialeui iruperaLoribus diclo, l>is principibus gratalatur ob ju-
    PlWEFATiO. 18
    17
    grave Francorum cervicibus impositum, quod A Wisigotiliis qui Seplimaniam vicinasquc provincias
    gum
    non fuisse subjungit, nisi quod regtbant, lotam ferme Galiiam suo iniperio adjecil,
    quidem jugum aliud
    Calhrdraque regni Parisiis consliluta, florenlissimuin
    islorum principum virtute Fraaci intra lines suos re-
    quod hactenus, Deo Ma\. prae-
    pressi, deinceps Romanorum provincias aggressi non
    illud regnuin, Opl..

    fuissenl, ruin idem oninino censeri debeat vel Fran- stante, perseverat, ad summum fastigium extulit, cu-
    jus praece sores tanniiu fundamenlis imponcndis in-
    cos coucitatos vincere, vel efficere ut non conciten-
    tnr. Franci igitur, inquit, lam grave jugum
    subierunt. sudaveranl.

    Eienim hxc illis servilus est nullos habere quos depr<e- 9.Quaenam vero antc illud tempus regiminis forma
    tiaitnr. apud Francos valuisset, quae essent eoruin lcges aut
    consuetudines, quove ordine reges aut pairibus suc-
    8. Cum vero inclinaia omnino iroperii Romani ma-
    jam Francorum armis resistere po- ccdeient, aul ex regia lamilia eligereiilur, quam dc-
    jcstate, nullus
    nique reges baberent in subditos aiictoritaiem, diffi-
    lensesset, non moJo provincias depraedaturi, sed se-
    Rhenum quod cillimum esl expoiiere. Eorurn religionein uno verbo
    dem sibi certam acquisituri iransicrunt,
    tenlassent, sensim indical Gregorius, cuni eos fanaiicorum, id est paga-
    cuni primo variis irruplionibus
    inodo una modo altera norum, errorilms fuissedeienlosait, priusquam Cblo-
    landem variis progressibus ,

    oblinuerunt. Pri- B doveus Chrisiianam religioncm amplexus fuisset


    urbe aul provu.cia sibi acquisilis,
    nonnullos tamen ex iis Arianos fuisse colligimus ex
    inuin, qui in Galliis regni fundamenta jecit, Pliara-

    iniinduir. vulgaii auctores appellant : at dc eo lam eodem auctore.qiii Lantechildem Clilodovei sororem
    Arianam fuisse commemorat. Hujus quippc s.ciai
    apud Gregorium, quam el apud Fredegaiium, ejus
    cpiioinaiorciii el conlimialorem anliquissiinum,allum
    crrores a Gallis seu Romanis illa non imbibcrat, qui
    ubique silentiuiu. Is honor si Gregorio credauius, ab iis piane cranl immunes, sed aut a conlribulihus
    ,

    poiius Chlodioni , seu , ut eum appellat, Cblogioni, suis, aut cerle ab aliis barbaris, quos fere omnes hoc

    doberi videlur, qui apud Dispargum caslruni iu ler-


    veneno infectos luisse nemo nescit. Tantus vero erat

    scribunt, Tungro- in Francis ad pugnas ardor, tanla ad bellum propen-


    inino Thoringorum , seu, ul alii

    rum, inhabilans, iuissis piimum Camaracuin expio- sio, ut, tesle Libanio, felicitatis apex apud eosessent

    raloribus, hanc postea urbem totamque regionem ad


    belli tempora, et mulilali uno membro, parte reliqua
    Soiuoi.am iluvium occupavit. Haec solummodo de eo integra pr.eliarentur. Singulis aulem annis sallem
    luemoral Gregorius. De Meroveo vero rege id unum semel in unum conveniebant de rebus majoris mo-
    dietl, quod e Chlogionis slirpe procreatus asseralur. menti toliociituti, id est de bello in hosles promo
    Iliijus lilius Childericus fuit : cujus variam forlunam, vendo, aut certe de aliqua irruplione facienda in vi

    id cst c regno expulsionem, et posl aliquol annos, C cinos populos; capta pracda, singuli sorle aul alio

    «jiiibusEgidiusRoinanic iuililiae magister Francis prae- quovis modo parlem suam oblinehant. Quod ila re-

    fuisse dicilur, resiiiutionem, solus narrat Gregorius :


    ligiose servalum fuisse colligimus ex ipso Gregorio,
    al cerliora sunt qu:e de cjusdem regis in Gallias cx- ul ne quidem rex aliud percipere solcret, quam quod
    pcdiiiombus habel, iu quibus Auielianum et Andega- ei < oiuniuni sorlis lege obtigisset.

    vos urbes clarissimas obtinuisse meinoralur. Obnt 10. Illi porro convenlus Caropus-Martius, vel a

    Childericus m Belgiea secunda, ubi prope Turnacuui Marte bellorum deo, aul a Mailio mensc, quo fieri

    lumulus ejus nosira ;eiaie deleclus esl : cujus si quis solebant, nuncupabaniur. Ninc cum postea in Maium
    cupit accuralam habere desci iplionem, icgat libruni niciisem a Pipp noUanslaii fuisseni, passim
    ;
    Campus-
    ca de re a Chifflelio edilum anno M>55 : prctiosa \ero Maii, scu Madii ap; ellali fuerunt. Campi-Manii con-
    ciuiclia quae in eo iuventa sunt, in Bibliolheca rcgia vocatronem a commemorai Grego-
    Clilodoveo faclam
    Parisiis lialicmur. Au vero illi reges in Galiiis sedes rius tlistoris qucm omnes cinii
    lib. n, cap. 27, ad
    iixas habiieiini, nusquani diserle c.xprimil GiCgorius; armorum apparaiu convenire mandavit, eorum nito-
    ci>s lamen regnum suum in Belgicue secuud.c fines reni oslensuros. Nec dubium est quin eviam, si inter

    protendissc, uude in alias Galliarum provincias cx- aliquos Francos lites aiitjurgia forleoboria fuisscni,
    curreb.inl, vix quisquam dubiiare potesl. Eamque H iu ejusmodi convenlihus finirentur. II ac primuni fa-

    Gregorii fuisse menlem colligo ex subsiiiulione de ciliaerant; scd dilalalo ooslca pcr complures pro-
    Egidio in Childerici locum facla. Egulius enim in Bel- viucias regno, piceur illum convcnlum generaleni,
    gica secunda niorabalur, cujus regni seJein Auguaani alii cum reruni necessitas exigebal a regc convoca-
    Suessionum adliuc lenebal iilius ejus Syagrius, cuni b.intur : qui iicel quandoqueCampi-Mailii aut Cainpi-

    cum exmde pulsum ac deviclum Chlidoveus landeui Madii uuncupati fucrinl, ul pluriinum tamen Placito-
    occidi curavit. Sed et ipse Chlodoveus, rcgiii paterni rum noinineapud veleres aiielores solenl designari.
    factus baeres, nihil nou movit, ulelrcgioncsGallisscu Sid el cum prai negoiiorum nnillitudine, aul itinc-
    Boiiiiinis adhuc subjectas invadcret, et vicina quoque rum ioiiginqiiilaie diflicillimum fuisselomnia negoiia
    rcgna suo imperio subjugaret; quue ei luit occasio in uno loco, aul inlra paucorum dierum inlervalluni
    miiltos e suis consanguineis uiorte alficiendi. Occisis teruiinare, in majoribus civitalibus inslttula sunt pla-
    iiaque qui e gente Fraacorum eranl, aliis regibus, cita stalis temporibus, quae a comitibus aliisve ofii-

    intereioplo Syagrio Romanre miliiise praefecio, supe- cianis hahebantur, immo eliam ei a!> cpiscopis el ab-
    ralis uon sttinel Burijundiunibus. ac deuiqsie deviclis balibus, quoruni juuVcio res, qiuc lanli iioh eraut mo»
    ,

    19 nt.F.FVTIO. 20

    mentl ut ad rogium palaiium deferri dobcrcnt, linic- A biom quarumdam civihus soa privilegin scrvaia fuissc
    b.mtur. Poslea cl in vicis et oppldis ininora eti.itn rolligimus, quod a rege, cum earuin possessioneui
    placita inslilula fucrtint, qulbos pnccrant ofliciales a iniliat, sacramcnlum cxigerent, ut sua ipsarum pri-
    eomite detignali, qui ideo vicc-comiics, aut vicarii vilcgia inlegra scrvarenlur.
    appellaii leguntur. 13. Ilaud minus ignotae sunt legos, qncis Franco-

    11. Indc porro nati sunt varii oriioialium ct iligni-


    nini gcns ante stabilitam eorum inGallis sedem ulc-
    taium gradus inicr Francos, qjuoruin nomina et ofii-
    rentnr. Memoral Libanius in pauegyrico jam supra

    cia ut plurimum a Romanis muiuaia fuerunt. Qui ex -a me laudato leges.quibus erat sam itum apud Frau
    nobilissimis f.miiliis cxorli, nullo pcculi.iris dignitilis cos, ul qui apud eos majora auderent, majoribus
    etiam honoribus potirenlur. Celebris semper fuil
    tilulo designabanlur, ii viri fortes, scniores, majo-
    res-natu, primores, priores, primules, eptimales, macj- apud majores noslros lex Salica, de cujus origine et

    >iaiejappellabaulur, qiiorumconsiliis rcx in placitisuti rariis additamenlis viri erudili passim scripsere. At

    solebat. Alii vcro aulicas dignilates consccuti, cr.uit


    cum cerlum sit eam ad posleros, qualis priiuilus

    rcfercnd.irii, domestici, cubicularii, ca-


    fuit a Francis adbuc ctbnicis inslituia et dictaia
    cancellarii,
    inerarii, comiles-stabuli praecipui erantpalatii prin-
    t.on fuissc transmissam ; vetcrnm Francorum mores
    ;

    cipes wimajores, clc.Nec omillendi regis nutriiores,


    B cximJe ™axime >
    in his quae ad religionem pcrlinent,

    bajuli vulgo dicli, maximae apud principes auctorita-


    exploralos babere non possumus. Modum quo legni
    Chlodovci nomine Chloiildem de-ponsarunl, exhibet
    tis. Al illi quibus civitatum cura commissa erat, co-
    Frcdegarius in Epilome, capile 18. 0/[erenles t inquil,
    mites dicli suut, qui et suos quoque in civiiaiibus
    solidum et denarium, ul moi, eral Francorum, eam
    olficiarios babebani, qui passim in formulis recen-
    partibvs Chlodovei desponsant. Quod in vcteribus for-
    s-enlur. Duces vero supra multoscomitalus constiluti,
    iiiulis apiul nignonium, num. 5,secundum legem Sa-
    polissimum cxcrcitibus praeficiebaniur : quanquam
    licam fieri dicitur. At nihil de iis babel noster Grc-
    el suus eliam militcs baliebant comites, quibuscum
    gorius ; sed lib. ix Hislorie, captc 20, exemplar re-
    ad bellunijCum urgebal necessilas, progredicbantur.
    lerl pactionis, in qua de doie et morganegiba, id cst
    Qui vero in Burgundia aul in provincia Patricii dice-
    dono quod marilus uxori primo die nupliarum mane
    bantur, nomine lcnus sub Francorum regimine a du-
    olTerebat, agilur. Veleres Francorum bges a paga-
    cibus distincti erant. Tribunuin alicubi memoratGre-
    iHsnio primus expurgavit Tlieodoricus, perfecere.
    gorius, qui et alio in loco de tribunilia poicstate lo-
    Childeberlus et Cblotariiis ejus fialrcs, quas ilem
    quilur. Comites autem qui tribula aliosque fisci re-
    auclas el emendaias publicavil anno 050 Dagober-
    ditus in provinciis debitos ad principcm deferri cu-
    C tus, ut ex pra'fatiuncula ad ejusdem regis capitula-
    rabant, eliam el comilatus suos quandoque aut pre-
    ria patet, quam in appendice dabimus. Lfgis autein
    lio emebant, aut, ul in iis continuarcnlur, prxmis
    Saliese aul alterius cujuslibet, ne nomen quidem,
    el peiunia obtinebant. Qu?e causa fuil ut viri ignobi-
    pra>ler ccclesiasticos Canones et legem Romanam,
    les nonnulli ad cjusmodi dignitatcs evecti fuerint.
    iisquam exprimit Grog»rius : at ex iis qu* narrat,
    Fisc;iles lamenpracier eos otliciarii fuemnt, sic dicli,
    facile colligimus Salicae legis scita quac ad regimen
    qu d villarum regiarum curani babcrent; i|ui et ipsi
    pertinenl, a Francis semper constaniissime fuisse
    sub se fiscales variorum graduum ofliciarios cl ser-
    observata. Tale est illud ex capite 62, num. G, quo
    vos habcbanl, qui passiin laudanlur apud Grego-
    cavetur, ne ulla Salicae lerr;« portio ad mulicrein
    riura.
    veniai, sed tola ad virilem sexum devolvatur. Quod
    12. Locus liic esset inquirendi, qu;enani fuerit accurale in regni successionibus observatum fuisse
    ;ipud velcrcs Francos intcr familias differentia, ex Gregorii Hisloria discimus. Nusquam enim apud
    utriimve medius quidam intcr nobilcs et servos lue- eum legimus in regni divisiombus feminas in par-
    ril boininum status. At iste uodus absque aliquo ino- tem venisse. Immo, si quis rex absque maribus fato
    numento solvi non polesl, cujusinodi de Fr.mcis an- funclus fuit, non ipsius liliae, sed aul fratres aut ne-
    tcqu^m in Galliis siabiliti fuissent, nusquam reperi. potesad regni successionem accesserunl. H;ec prinia
    Iloc unum constans invcnio, Franci noinine bominem fuit inter quatuor Cblodovei Magni filios regni divi-
    liberum el a qualibel serviiule iminunem designari. dundi ratio ;
    eademquepostCblolarii monarchaemor-
    Cum vero Franci siinul cum veleribus Gallis seu, ut tem inler ipsius lilios servaia : el Chariberto aut
    lunc loqucbantur, Homanis, in unum popiilum coa- Cbildeberto regibus, absquc virilis sexus liberis de-
    Itieruut, homines alios ex nobilissimis et senaloriis, funclis, non eorum liliae, sed fratres successeruut.
    iil habel Giegorius, familiis exortos invenio, alios \k. Kttamen ea erat e regiis liberisliliarum digni-
    servituti mancipalos, alios ingenuos natos.alios vero tas, ul in probis aucloribus nusquam invenias uilam
    scrvilulis jogo, dominorum snoruinjbeneficio, omnino aliis qinm regibus in mairimouio locatam. Quin
    \el cx parle absolulos. Qui cx veleribus Gallis aul eliam iuni cum in palerna doino conjugii expertes
    opibus prx'Slab;inl,aut eranl cx antiquis familiis orti, manebant, Heginoe nuncupabantur; forte ut nie-

    dignilales, etiam prar.cipnae, sicul et veteres Fianci, ininissenl solis se regibus lore desponsandas, nec
    oblinuerunt, factiquc sunt comites el duces ;
    quos aliis copulandas viris, ne tain illustre nomen delur-

    ideo passim apud GrcgoriuinlegiiiKis bis vucibus do- parent. Sic et reguui lilii regcs pas^im appellaios
    iignalos, Francus aul llomanus (jcncrc. Quin «l ur- ln\:bO logimo», quod patemo icgno substilucndt lo-
    .->, PR^FATIO. 22

    rent. Mos enim lunc cratintcr Francos rcceptus, nt A usurpasse, quasi aliquando Francos vicisset; exer-
    citum movil ut Constantirropolis urbis cxpugna-
    rege mortiio, pro filiorom numero regnum
    dividere- ,

    a caetcris fra- tioue, subjugato imperio, tanta irnperatoris vanilas


    tur; ei ita in suo quisque regno eral
    fralerni regni quidem non minorem se agnoverat
    diluerelur. Et
    tribus absoluius,utnullusesset qui in
    Chlodoveum Anastasius imperalor, cui, testaute Gre-
    refjimine quidquam potestalis haberet. Id ex eo pa-
    gorio, codicillos de consulalu transmisil in honoris
    tct quod Guntramno .accidit. Nam cum Glios non
    baberel, etsi nepotum suorum, ut loquimur, id est
    et amicitice lesseram. Non enim aliquam abimpera-
    fiiiorum fratrurn suorum, paler vulgo nuneuparelur
    lore potestalem ex hoc accepisse censendus est

    cum tamen episcopos in Clilolbarii parvuli regnum Chlodoveus, qui jam tunc temp.)ris imperaloreui

    misissei, qui cum ejus regni primoribus de Praelex- ipsum potenlia superabat. Exinde tamen Clilodoveus
    laii caede in loco sanclo facta inquirerent; Cblotarii more imperatorum diademaie rcdiuiitus in publicuiu

    primales id se non permissuros esse coniestati sunt, procesMi, et blaltca, id est purpurea vesle, usus,

    cum ad ipsos, regis sui lutores, allinerel auctoriias Augusii oomine donalus fuil.

    regali sanciione male acta comprimendi. Et re ipsa 15. Ilanc aulem summam, qua pollebanl reges
    nunquam impedire poluit, quin Melanlius, in Piae- noslri aucioritateiu, non supcrcilio in populos, ve-
    textali sedeni ipsa agenle Fredegunde intrusus, Ro- B '« li orientales reges qui a popularibus suis adorari

    ibomagensi Ecclcsia potiretur. Reges vero aetate mi- consueverunt, non eiiam auri et diviliarum ampliiu-

    nores qui regno administrando nondum habiles et dine sibi concilianmt, sed amore in populos, et mu-
    idonei erant, manebant sub lulela el mairis, si su luo popularium in regem amore, qui in Francoruiu
    peresset, el regni ipsius oplimatum, ul dc Childe- cordihus a nalura insilus videtur. Hinc faclum cst

    berto Sigiberli, d Chlolario Chilperici lihis ex Gre- ut caeterue nationes, quae inclinato imperio variis in

    gorio liquet.Childebertus idem annos vitae qualuor- provinciis sedes acceperant, baud diu eas servare
    decim egressus, a pairuo suo Guniramno rex, id est potuerint, quod sua polesiate abulerentur. At Franci
    populis per se ipsum regendis potens, seu, ut loqui- quas provincias virlule sua acquisierunt, non soluin
    mur, major declaratus esl lil». vir Historiae, capile33; servavere incolumes, sed etvicinasautsibisubjecere,
    cx quo etiam capile insliluendi regis modum disci- aut suis contenli finibus effecere tribtilarias. Quis
    nius. Nam ibi Guntramniis daia in Childeberti manu nesciat Wandalos, Alanis exsiinetis, Africamvix uno
    lia&ia, dixit: Hoc csl iuduium, quod libi omne regnum sneculo-obtinuisse, ac paulo post Suevos in Gallaecia
    meum tradidi. Certe ex veleribus numinis discimus, jugum Wisigotthorum subire fuisse coaclos? Haud
    hastamapud Francos reghe potistatis insigne fuisse. diulius subslilere Burgnndiones in Gallia, Ostrogot-

    ChlodoveuS tamen post Sigiheni Coloniensis regis el C thi in Italia, Wisigollbi iir Septimania. At Franci
    ejns filii necem in clypeo evectus, rex eorum loco hodieque in Galliis perscverant, qui in ipsis stabiliti

    constitutus fuit. Sigibertus autem a Neustrasiis in regni primordiis, Alamannos, Bajoarios, Thuringos,
    regem aceeptus super clypeo impositus est. Nec aliler Saxones, Winidos, Sclavos, aliasque naliones, aut
    Gundobaduin-Uallomerem a suis in regem evectum subjeclas sibi, aul tributarias fecere. Wisigottbos

    fuisse leginrus. Supreinum auiem reguin noslrorum cxpulerunt ex Seplimania, Burgundionum regnum
    dominium soli Deo sulijectuni memorat passim Gre- plane exstinxerunt, Ostrogolthos iir Ilalia terruerunt,
    gorius, cum eos, nisi jusiitiam exercuerint, judicium Langobardis, qui Gotthis in ltalia sm cesserant, tri-
    Pei sibi imminere admonet cujus rei egregium ha-
    ; buta imposuerunt : iique ita erani ipsis addicii, ut

    bemus exemplum iu libro v Historiae, capile 19, ubi neiiue regem sibi conslituere auderent absque Fran-
    Gregorius Chilpericum alloquens, regi quidem epi- corum venia. Uno verbo nihil non Francis parebai
    scopos omnes esse subjectos lestaliu ; regenr vero quorum amicitiam et ipsiimperalores tantifaciebant,
    ipsum nonnisi Deo, qui criminum quorumcunque ut eain crebris legationibus, largilionibus pecuuia-
    hominum ullor esl. Si quis, inquit, ex nobis aberra- rum, el provinciarum cessionibus captarent; parum-
    verit, a te polest emendtiri ; si vero lu excesseris, quis que abfuit quin tributa ipsis penderent, id sinedubio
    le corripiet? Loquimur libi, sed si volueris, audis; si D facturi, ni pudor ohslitisset. Cum enim ea ab impe-
    vero nolueris, quis te condcmnabit, nisi qui se justi- ratore Theoderiei reg s legaii exigerc voluissent,
    tiam esse pronunlii.verit ? Nullum eliam supra se ho- imperator, inquil Theophylaclus Simocalta libro vr

    minem aguoscebal ChlolariusChilperici ipsius pater, llistoriarum, legatos buinaniter muneratus, Francos"
    qni post fralruin suorum eorumque liliorum funera adhortalus esi, ut citra pretium societatem inirent,
    monarcha factus, cum proximus esset morti, ac vi cum ferre non posset barbaros a Romanis tribuluiii

    febrismagnopere vexaretur Uva, inquiebat, qualis : exigere.


    e.lillerex coelestis qui tam magnos rcges inlerficitl 16. Tanla quippejam tunc eral Francorum fama,
    llinc nunquam tulerc Francorum rege-, ul ne mi- lanlaque sub illis principibus populorum felieilas, ul
    nima quidem subjeelionis umbra eorum imperium el vicinae gentes, qnx ex Romani imperii reliquiis a
    ohscuraretur. Memorabile esl hanc in rem Tlreode- barbaris fueraiU subjugat;«, tesle Gregorio , Francos
    beili Austrasioriim reyis facinus, qui relVrcnle Aga- bahere reges desiderarenl, snb quibus, el religio ca-

    thia auciore Groeco, cuin audiisset Jusliiiiaiiinn im- tholica, qtiam nuper amplexi fuerant , ftoreret,et
    pctatoretn iuter alios titulos, Francici eliam noiiieii liberlate sua populis uti iiceret. Id autem contisit post.
    23 Plt/EFATtO. J4
    Gbisdovti conversinicm, cum non solum Reinigium, A ditas, aul alia quacvis ratio principibus conlrarimn
    sui et loliiis gentis apostolum, se<l alios quoque stiasissct , episcoporum monitionibus et intcrcessio-
    episcopos, ei quibus iniilii in Galliis tuuc eranl san- nilms cedebant. Rem paulo plusquam caeteri promo-
    ctitate celcbres consiliarios adbibuit. Exstal ea de
    , \ rr.it Cblotarius liujus nominis primus, qui , ut om-
    re beali Rcu.igii cpislola, quae principis offi. ia pautis nes Ecclesiae rcdiiuum suorum partem lisco persol-
    \crbis, scd cfficacissimis complectilur. Ca'terinn vcrent, decreto sanciverat. Al connivenlibus regis
    lanta ex tunc ccepit e^se episcoporum nuctoriias, ul voluniali , melu aut adulatione , ca-tcris episcopis ,

    niliil fere eorum consilio (ieret. Tesiis est


    ;ibsque Injuriosus, Turonum antistes,rem adeo insolilam
    Gregorius complnrc* eorum legalionibus functos non ferens, insalHtalo rege abscessit :quo facto com-
    fuisse ad exteros principes. Si vero inter fratres post motus rex, ductusque pcenitentia, ut episcopus redi-
    rcgni divisionem aliqua exorirenlur dissidia, com- ret rogavit; eumqu>% fracto propriis manibus edicto,
    ptinebanlur pcr cpiscopos : ciira quorum interven- laudatum muneribus honoravit, quod ei lam salubre
    tum vix qiiisquam, qui a rcgisgralia cxcidissel, eani consilium inspirasset. Quam vero in his servamlis re-
    iccuperabat. Harum simUiumve rerum exempla cori- ligiosi fuer nt reges uostri, scribitGregorius libro ix v
    geicre iioii videlur operae prelimn cum passim le- capile30; sed memoria aeterna dignum est Cbari-
    ,

    cloiibus in Gregorii Hisloria occurrant. Certe cum g berli regis factum qui cum ab Eufronio episcopo ,

    in cxpcdilione Ilispanica Gunlrainiiiexcrcitus rapinis monitus fuissel tribula a suis ministris apud Turones
    inhians rem male gessissel, convocalis rex quaiuor fuisse exacta, ingemuit, tum libris censuum incendio
    cpiscopis cuin aliis e regni primatibus, exercitus ciu- traditis, aureos quoque jam receplos Turonos remi-
    cmm causam excutere coepit, referentc Gregorio lib. sit : veritus , ne quod ofliciales suo nomine etiani
    "Vin Historiae, capite 30. Sic el post Practexlati mor- ipso inscio exegerant, in suum caput Dei et sancli
    tcm, idcm princcps tres episcopos ad Chloiarii regni Marlini indignationem concitaret.
    oplimates dclegavit, qui ea de re inquirercnt. Deni- i8. Quantum vero calholicae religionis professio-
    qiie ciuii iilcm Guntramniis de legitimis Cblotarii , ni addicti semper fucrint reges nostri, ex eo maxime
    Cliilpcrici ex Fredegunde filii , natalibus dubitare patet, quod uxores lueresi infectas ducere nuuquatn
    videretur, regiua accersitis inprimis regni prioribus, voluerint. Brunichildein Sigibertus uxorem habuit,
    id est episcopis, etc, iilii sui naiivitalem fuisse legi- Galesvinlbam Cbilpericus ejus frater, ambas Athana*
    liiuam sacramenlo approbavit. Minime itaque mirum gildi Wisigotlhorum regis filias, et Ariana haeresi
    ctiiqnam videri debet, si episcopi suis in urbibus pri- coutaminatas : at neutra in thorum regis admissa
    vatorum causas cum adjunclis comiiibus aliisque est, quin prius haeresim suam ejurasset. E contrario
    officiariis jndicarent, ut ex antiquis formulis aliis- r nostrorum regum filiae exteris regibus a calholica
    que ve:eribus passiin monu:i entis . immo et ex Gre- fide alienis in matrimonio collocatae, suam religio-

    gorio noslro certum est, cum ipsi de majoribus rcgni nem inviolatam intemeratamque servaverunt : atque
    causis senleiiliaiu fcrrcnt. hoc primum praecipuumque matrimonialium pacto-
    17. Neminem enim in suis regnis majorem episco- rum fuit, ut suae rcligionis liberum exercitium regi-
    pis agnoscebant reges noslri, q'.ios Chrisli ucarios, et nae illae baberenl: quod quidem paclum cum Amala-
    wysterioruu Dei dispensatores esse scicbani. Hinc ricus, qui Chlolildem Cblodovei magui filiam duxerat
    primi in placitis adsidebant, eorumque nomina ante uxorem, violare lenlasset, morte, quam ei Cblotildis

    quosiibet alios recensebantur. Filios rcgum ipsi e sa- fralres intulcrunt, perlidiam suam eluit: illa vero in
    cro fonte suscipiebant: ad mensam regiam non raro fide calholica consiantissime perseveravit. Iisdern

    etiain invilabanlur, eorumque bencdictionibus mu- coodilionibus Chlotsinda , Chlotarii I fllia , Alboino
    niri reges ipsi flagiiabant. Unde aliquando Chilperi- Langobardorum regi , Ingundis llermenigildo regi
    ciis rex, ut olim Jacob ad angelum, se non dimissu- Wisigoltiiorum in Hispania, et Bertha Cantiorum in
    nim Gregorium nostrum asseruil, nisi prius ab eo Anglia regi nupserunl; quae quidem regiuae omnes,
    bcnediciionem reccpisset. Quac rcgiim noslrorum re- non solum catholicam lidem perseverantercoluerunt,
    ligio ac pielas eos movit, ut nnn solum priscas cleri- ]) sed cam quoque viris stiis inspirarunt, adeoque gen
    (orum Ecclesiaiiuiique immunitatcs, quae ab impe- tibus inter quas ipsae versabanlur. Horlalur ea de
    'Hioiibtis conci ssae fuerant, conlirmarent , sed et ul reNicetius, Trevirorum sanctissimus antistes, Cblo-
    novas eliam veienbus adjicerent. Rcinensis Ecclesia tsmdam in epislola, in appendice hic relata, ut scili-

    in qua fuerant in Clnisto generati , simul et beati eel non soltim religionis suae integrilatem virltitibus

    «leinigii eorunulem aposloli basilica, omni immuni- et vilae sanclimonia conservaret , verum etiam ut et

    tate gaudebani , leste Frodoardo. Narrat Gregorius verilaiem ejus viro suo, Alboino regi, el omnibiis
    libro ni Uistorix , capite 25, ea oninia quae ab Ar- Langnbariiis ipsi suhjectis persuadere conaretur. Et
    veraorum Fcclesiis lisco rcddi consueverant, ipsis a (|uiilem licet infrucluosi fuerint Alboino Clilolsindie
    Thsodeberlo rege indulta quod Childebcr- fuisse ;
    cor.aius, quae lamen ipsa lunc seminaverai ,
    posiea

    tus II, lib. x capile 7, confirmassc mcinnraiur. At


    , ut iiiiidem existimare licel, piillulaverunt, cum alte-

    Turonenses non modo clerici, sed et cives oinnes , a rius reginae ex gentc Francorum, testante nosiro
    quovis iribulo e r »nHil)cri ob rcverentiam sancli Mar- Gregorio, oriund;e, Thcodelindae scilicet, suasu Agi-
    ti;:i. Si auiem alir"ando iccaJion ministrorum cupi- lullos cum geute sibi subdita fidci coiliolicae confes*
    cc PR/EFATIO. 26

    sionem amplexus est. Idem contigit apud YVUigot- A sed unica auctoritate regum fuissc institutos innuera

    ll.os seminavil Chlolildis quoe cliam sanguinis sui videtur. Verum si Gregorii verba, resque ab eo nar-
    ; ,

    cffusionelideicatholicasveritatemAmalaricoregnante ratas paulo accuralius perpendamus, eomm tempo-

    asseruit. Irrigavit Ingundis, cum Hermenegildus ejus rum disciplinam talem fuisse animadvertemus, qu*
    ad fidem catholicam iia regum auctoritati providerit, ut canonum eccle-
    conjtix, Ariana haeresi ejurata ,

    accessit at messis inlegra congregata fuit, cum


    :
    Rec- siasticorum vigorem non convellerel. El quidem cum
    Ec- tanta lunc esset, uti ex Gregorio observavimus, epi-
    carcdo re»e lota Wisigotlhorum geus catholicai
    fuere Ber- scoporum in regno auclorilas el dignitas, nihil nou
    clesiae nomen dedii. INec minus feliciores
    conatus, quae virum suum primum magis rationi et aequitati consenlaneum fuil, quam ut
    thae in Anglia ,

    nemo sine regis consensu et auctoritate hunc gradum


    quidem morum suavitale lenitum, ac posiea sancti
    monachorum a Gregorio Ma- adipisceretur ; sicut et ex altera parte , si quidein
    Augustini aliorumque
    gno ex missoruin praedicationibus Chri>tianum
    Italia
    juxta eorum temporum disciplinam Ecclesiae viduatsc

    faetum viderc meruit. Atque ita, juxla Apostoli sen- eleciionis libertate gauderent, sequum eliam eral ut

    lenliam, viri infideles a mulieribus fidelibus sanctifi- illae suis legitimis juribus fruereut>ir. Sic aulem res
    cati,Ecclesiam catholicam per toiam fere Europam agcbatur. Defuncto episcopo, electio successoris sla-

    amplificarunt. Jam quippe antea Burgundiones fidem


    B lim in ea fiebat civitate, quae erat pastore viduala

    calholicam amplexi fuerant, ct id Francorum exem- ium ille, in quem suffragia convenerant, aul aliquis

    plo, ac Remigii corum aposloli miruculorum lama in ejus nomine, sive alii ab ipsa Ecclesia delecli defere-
    ducli, quod ipse Avitus in collalione contra Ariai:os banl ad regem electionis instrumenta, quae si legiiima

    l>rae>ente Gundobaldo rege facta attestatur. Ut nulla judicaret, niliilque in electione viliosum adverteret,

    superesset in toto Occidente provincia, qtiae Francis admillebal electionem ; aut eam irritam reddebat, si

    salutem suam non deberet, unde non immerito Gre- forte civcs in personam sibi aut regno suspeclam

    gorius, re multo magis quam nomine Magnus, lib. v, consensissent. Rex, admissa eleclione, scribebat ad
    Francorum regibus melropolilanum epistolam, qua ei ejusque compro-
    epistola 6, praeclaruiu hoc de
    protdit effatum. Quanto cwleros homines regia digni- vincialibus episcopis novum episcopum ordinandi po-

    tas antecedit , lanto cwterarum yenlium regna regni teslalem faciebal. Ha;c onmia anno 549 pnucis verbis

    Francorum culmen excellit. expressere Patres Concilii v Aurelianensis canone 10.

    W. Tanta autem erat et regum et regni Ro-


    in Cum volunlate regis, juxta electionem cleri ac plebis,

    inanum pontificem reverenlia , ut licet ,


    pro more sicut in anliquis canonibus tenetur scriptum, a melropo-

    tunc lemporis recepto, episcopi omncs apostolici viri, lilano, vel quem cum compro-
    in vice sua prcemiserit,

    sut papw nuncuparentur ; nemo lamcn ex eis pracler C vincialibus pontifex consecretur : quam regulam exse-

    Romanum ponlificem, papa, id est omnium pater, cutioui mandatam fuisseinfinita propemodum Gregorii
    absolute diceretur. Item sedis apostolicse nomine de- loca probant, in quibus instrumentum a civibus pro
    signabatur per excellentiam Romana Ecclesia, ut tum eleclione factum appellat consensum civium; regiutn

    ex nostro Gregorio, tum ex variis conciliis illorum vero diploma, praceptum, aut prwceplionem, sive in-

    temporum conslat. Aique inde, el quod plerique bar' diculum. Hanc vero pmceplionis vocem sic non inlel-

    bari h.ereseos tabe infecli essent, Romanorutn nomine ligendam esse, ut eleclionem excludat, ex Gregorio
    catliolici, eliaui ab ipsis ha^relicis, iudicabantur. noslro paiet, qui post delatum ad regem consensum

    20. Is itaquo erat, referente Greg. rio nostro, Ga'- civium, suam prwceplionem eum dedisse passim com-
    liarum slalus sub Chlodoveo Magno ejusque (iliis ac memorat. Quin etiam licel in regiis litteris seu prce-
    nepotibus. Sed jam ex hoc ipso auctore inquirendum ceptione, nulla fieret electionis aut consensus prxce-

    est, quaenam lunc lemporis vigeret apud Francos Ec- denlis mentio, ut ex formulis Marculli colligimus,
    clesiae disciplina. Et priino quidem episcoporum ele- illum tamen civium consensum re ipsa pra:cessisse
    cliones liberas ct absolutas nemo est qui non dixerit, non solum ex Grcgorio, sed etiam ex sancti Desiderii
    si vel leviler ejus acvi conciliorum canones percurrere Caiurcensis vita discimus, in qua quidem Vila regi.e
    volel, quos eliam canones, ne dsbila eis deesse pu- D iittera referuntur ad episcopos, elc, datae simul cum
    tetur auctoritas, a regibus comprobatos et firmatos indiculo ad Sulpicium metropolitanum : sed in indi-
    passim legimus. Si lamen Gregorii Histoiiain aliaque culo rex ne verbum quidem habel de cleri vel plebis

    ejus opera evolvamus, conlrariam omnino his cano- eleclione aut consensu, tametsi in suis lilieris mox
    nibus consuetudinem lunc temporis viguisse nonnul- laudatis, hanc promolionem cum abbatum totiusque
    lis videbilur, cum ibi legamus passim episcoporum cleri consensione factam fuisse testalur.
    successiones praecipienle regc lunc temporis factas 2!. Haud lamen difiitear electiones a clero et po-
    fuisse. Hic, inquit, provceptione regis in episcopi de- pulo factas nonntinquam a regibus abrogalas fuisse,
    fmcli locum esi subslilulus : aut, llle, defuncto epi- vel quod divisis inter se electorum suffragiis, u»a*
    scopo a rege pr&ceplionem obiinens ; aut alius, quod (jii.cque pars cum suo eleciionis instrumento ad re^em
    jam antea a rege mandalum obtinuisset, caBteris accessisset, vel quod electi persona regi displicerei.
    postliabilis, vidualae urbis episcopalum adeptus esl. Nec eliam inficiari velim noiiniillos quandoque, etiatn
    (Juibus, aut sane sitnilibus verbis cum utiiur Grego- non exspectala cleri aul populi electione, e palatio iu

    rius, i piscopos non libera ctviuiu aui cleii eleciioue, locuui defunciorum episcoporum a rege fuisse sub-
    27 1'R/EFATIO. 23
    slimtos : quos metropolilnui , de eoruin doctruia et A runi ordinatus esl , Avciitiniis apud Castrndunum ,

    probis moribiis a rcgc ipso lacti cerliores, consecra- Auslr.ipins iu Sellensi caslro, elc. Coadjntorein la-
    bant; seJ cixiuin am clcri ronsensus, riiin illi priinum nicn renuil ordinare Gregorius nosler Ciirguiidio-
    in tirhcm suam adveniebant, rogabalur. Il;»*c tamen nein , Feli< is Namnetensis episcopi nepotein , liiin

    coiiMieludo eleclioninn liberlaleui iniiltnin hibefada- qu il neopliytus esset, iiim quod sacri canones vela-*

    vil; qiiam ronc.liis ignnlam, el sensini sine sensu rent, ue qtiis episcopus alleri adbuc viventi subsli-
    iiitrudurlam OilotarhlS II in edictnm conflrmat onis luereiiir, ut ipse narral libro vi, capile 5 . Unde in-
    syoodi v Pari-idisis priinns inseri cnravii, anno 4io, solens oinnino videri debel quod idein Cregorius
    nt deinceps pro lege h.iberelur. Episcopo, in qnil, de- rcferl dc Tlieodoro et Proculn episcopts e Burgundia
    cedente, in locn ipshuqvi a melropoliiano ordinari de- ptilsis , qui Ecilesiam Turonicam simiil rexisse di-
    bel, cum provindatibui a clero et populo eligatur ; el si ciinitir, posl Licinii aul Lconis obitum : quare eos
    persona condigna fuerit, per orduationein principis or- potius admi lislr.ilores quam episcopos Turonicos
    dinetur. Ilicc priina ordiiialionum regula, ut vidimus appcllandos esse exisiimem. Nonmmqiiaui tamen
    excwiciliov Aurelianensi, novamaddit : velcerteside episcopi, eiiam sanclissimi, aliquem e suo clero sibi

    pnlatio eligitur, per merilum personw el doctrince ordi- successorein designarunl , quem sciebaul ad id mi-
    nelur. At liaec nova consuetudo multorinn in Ecclcsia R nisieriuin prae cneleris idoneum esse. lla Sacerdos,
    nialorumoccasio fuit,favendoambiliosorumconaiibus, Lugduneusis anlisies, morti prox mus , Childeber-
    maxime oflicialiuui regiorum, qui postea pinguiorcs lutn regem conlestaius sede est, ul Nicetium sibi in

    episcnpains am upati suiil : ct siatim ex laicis episcnpi Lugdniiensi substitni curaret. Maurilio Calurcensis
    lacti. Ecclesiae Gallicanae sanclitalem non mediocriter episcopus podagra affliclus, praevidens fuluras gra-

    immiiiueriint. Alii vero pecunia el muneribus, alii ves circa suum successorem conteniiones , ul sibi
    adulationibus, aut minislrorum reginrum quos cor- eliam vivenli Ursicinus siibsiiluereiur, exoravil.
    rtiperant officis, prwcepln regnm adepti, Smonincam, Idem fecerat, ut mox dicebamus , Felix episcopus
    ul vocabant, ba resiin introduxere; indeque tnl ca- Namnetensis, conlecio ea de re instrumento, quod
    nones adversus neopbylos et Simoniacos illis tempo- comprovincialium episcoporum subscriptionibus m-
    ribus in Gallicanis conciliis coodilos legimus, qui ta- borari curaverat. Chorepi-copum, ne unum quidem,
    incn minquam, sicut nec Romanorum ponlificum, memorat Gregorius, nisi illi eo nominc donentur,
    el pntissimnm Gregorii Magni, epislolae, lam nefariae qui, ut mox dicebamus, in castris ordinali fuerant.
    pesii eradicmd;e pares fuere. Omitto singularia quae- Nam Mundericu-, quemincastroTornodoiensisedisse
    dam exeni|.la, qitre cnni regulis contraria fuerinl, in diximus, ea specie, inquii Gregorius,ordin aluscst, ut
    legem transire non debenl. Sic in longinquis quiluis- C duoi sancius Tetricus, qui tunc Lingonum episcopus
    dam provinciis epi-copi a iqnot; dissimulant" rege, e rat, viveret, bic Tornodorense caslrum, ul arclii-

    aut prae m nori aelaie aul regni lurbis non altendente, presbyter regerei , atque in eo commoraretnr.
    absque ejus venia consecrati fuerunt. Major luit pon- 23. Ordinaliones ad meiropolitanos pertinebani,
    tificuui Aquilanijc II ausus, qui Eumerium, Sanlo- <n propria cujusqne provincia. Unde Gregorius libro
    mnsem episcoptini, e solio delurbarunt, quod absque IV Historiae, capite 35, quod in edilis praecedemihus
    melropolitani consi io fuisset, prrecipiente re?e, conse- desiderabatur, narrans Aviti Arvemensis episcopi
    cratus : atcum id rescivisselCharibertus, Eiimerium ordinalionem, jussu Sigiberti regis Metlis faclam ,

    in sedem reslitui imperavil, mulctalis, ul refert Gre- observal hac in re canonicum rigorem non fuisse ser-
    eorius, episcopis, qui t.ile facinus aggressi fuerant. valum. Ipse lamen Gregorius Rhemis con=ecratus fuit

    llaud lamen ad'0 exarsit Cbariberlus in episcopos, a b Mi'id\o ejus urbis metropolitann, ut canit Fortu-
    quod Eumerii ordinatinnem examinare voluissent, id natus, nec allerutri uni|uam hoc factum viiio vertit.

    euimeis per canones licitum erat, sedquod illum jam At cum idem jfcgidius non soluni ordinare epi9co-
    diu cum auctoriiatc regis epi-copalu pollentem, abs- pos verum etiam et episcopatum inslilnere in Castro-
    que cjus judicio e sede dejecissent. Dunensi, quod in Carnolena dioecesi situiu esl, len-

    22. Translationes episcoporum ex una in altcrat'- D lasset, graviter ab episcopis concilii iv Parisiensis
    sedcm iiusqnam in Gregorii libris reperire licet, nisi reprehensus fuit ,
    quod rem adeo insolitam extra
    corum, qui ex propriis urbibus haerelicorum princi- suaecivitalis el provinciae terminos fuisset aggressus.
    cum ne quidem ex aposto -
    pum jilssu expulsi , in Francorum regnum acccden- Et merilo, id ipsi liceret

    les. vidualis Ecclesiis 'praefecti fuere , auod sempcr lic.p sedis vicariatu sedi suac beali Kemigiitemporibiis

    approbavit Ecclesia. Coadjutores viventibus subsli- concesso; si quidem ejusmodi privilegia nonnisi in-

    luli nonnulli occurrunt , qui vel regum favore, vel tegris ac salvis metropolitanorum juribus concede-
    alia quavis ex causa, cum spe ad aliquam Ecclesiam banlur. Unde brevi cecidit illa Dunensis episcopatus
    succedendi, ordinati fuerunt ; at non vano, ut hod e erectio ,
    quae contra canonum scita temerario ausu
    lit, lilulo, nepie in ea ipsa Ecclesia, quam aliquando facia fuerat ; sletit vero, hodieque perdural Laudu-
    cssent adepluri ordinabantur, sed quasi novi episco- neusis Kcelesia a sancto Remigioinstituta, quod ipse

    pa.us creciinne , in aliquo fuliirae su.r diceceseos ca- in siuediceceseos castroconslituens, nemini irrogasset

    stro sed> bant, cuni assignata sibi in vicinos aliquol injuriam. Novum iteir epi copalum in castro Mclo-
    duncnsi conslilucrc tenlavcrat rex Cliildebertus pri-
    vicoa jurisdiciione. Sic Mundcricus a;>ud Tvfmsdo-
    PRJEFATIO. 30

    mus; at reclamante Leone Senonun» epmcopo, ad A ex universis Galliarum provinciis congregandatn esse

    dioecesim locus ille pertinebai, res infeeta fuit. dixisset , reposuit Gregorius ,
    qui tunc CbLldeberti
    rujiis

    Sic et periit Arisitensis episeopatus ,


    quem Golthi, regis legatus erat, inutilem videri lantae synodi ce-

    detractis aliquot e dioecesi Rulhenensi, qui ipsis pa-


    lebrationem , cum nulla tunc esset exorla nova hae-
    resis , nullumque immineret in fide periculum : sed
    rebanl, vicis, instituerant.
    stalu ad sacerdotium promoveri, ni,i sufficere, ut unusquisque metropolilanus juxta con-
    2i. E !aic:ili

    post emensos varios gradus, nunquam per canones suetudinem canonumcum sibi subjectis conveniret.
    licuit. Quam regulam, etsi frequenter violatam.se- Mapiniustamen Rhemorum antistesad conciliumTul-
    tamen semper episcopi religiosiores. Hujus lense a Theodebaldo rege convocatum ire renuit
    cuti sunt

    rei exemplum iilustre de se ipso narrat Greforius, quod rex evocalionis causam ei non indicasset; unde

    loco jam a nobissuperius laudalo ex libro v Hislo-


    conjicimus episcopos, saliem pracipuarum sedium

    riae, capite 15; cum enim Burgundio Felicis episcopi


    de negoliis quse in talibus conciliis tractanda eranl,

    nepos ad eum accessisset , avunculi sui caeterorum- fieri debuisse certiores. Et quidem Mapinius ea oc-

    que comprovincialium episcoporum consensu muni- Trevirensem reprehendit , quod casione Nicetium
    respondit Cie- potius ad Fegem quam ad ipsum reprimendae quo-
    tus, ut in episcopum conseeraretur ; ,

    gorius Habemus scriptum in canonibus , non posse


    :
    B rumdam inalorinn hominum proiervise causa recur-

    quemquum ad episcopatum accedere, nisi prius eccle- rissel. Ejus epislolam dabimus in appendice cinn

    siuslicos gradus regulariler sortiatur. Tum eum do- Sigiberti regis alia epislola, qua Desiderio Catur-

    diil quid ei faciendum esset, ut sese dignum exhi- ceusi mandat , ul ne accedat ad synodum, quae
    Leret episcopali honore. Quibusnam vero gradibus scipso inconsulto fuerat indicta.

    ad tantam dignitalem canonice assequendam ascen- 20. Cateium ex bis quae Guntramnus ad Gregorii
    dendumforet, ab eodem Gregorio discimus ex li- verba superius laudata respondit, patel episcoporuin
    bro iv, capiie 6, ubi Calo presbyter se clericatus gra- causas ex iis fuisse, ob quas potissimum concilia to-
    duscanonicainstitutionesonilum fuisseliis verbisexpo- tius nationis episcoporum congrcganda essent. Illa,
    nit : Leclor decem annis fui, in subdiaconatus officio iiquit, Dei causa exsiat omnibus major, ut inquirere

    quinque annis minislravi ; diacomlui vero quindecim debeutis, cur Prcelexlatus episcopus qladio in ecclesia

    annis mancipatus fui ,


    pretbylerii honore jam viginli fueiil interemptus, tum de dissidiis episcoporum , et

    annis potior. Et quidem Niceiius, Lugdunensis postea var.is ciiminibus, quibus eorum nonnulli uccusantur.
    cpiscopus, nonnisi wlule tricenaria presbyter ordina- liumo et reges ipsi causas episcoporum quos ,
    sibi haud
    tus fuit. Verum id regulaj exigebant : at conlraria fideles kiissc exislimabant, ad concilia referebant : ul

    plurimum fuit praxis el consueiudo, quam variae G de eodem Prastextato patet.quemChilpericus rex, ve-

    causoe introcluxerant. Ex his legitimae fuerunt, Ec- luti reum majeslatis, in concilio Parisiensi accusavii.

    clesiae necessitas , insignisve aliquot virorum sancli- Et ipsemel riosler Gregorius accusalusa Leudasie co-
    tas, quam illustria facta vel etiam miracula proba- mite, quod adversus reginam Fredegundem malos ru-

    banl. Improbata vero quorumdam episcoporurn faci- mores sparsissel , seipsum in concilio Brcnnacensi sa-
    liias, ut exeniploBurgundionisnonsemelallalopaiei, cramento purgavit. Necpraetermiilere licet egregium
    cnjus adhuc laici promotioni episcopi provinci;e Childeberti II facinus, qui cum Jigiiliuin Rhemorum
    Lugdunensis III consenserant , sed quam Gregorius anlislilein, multorum quidem criminum reum , sed
    noster, caiionum accrrimus vinde-x , sua auclorilate necdum in ulla synodo audilum , Mcltas adduci jus-
    inipedivit. Improbaia quoqne noiiniillorum ambitio, sisset , ab aliis episcopi>> increpitus , eum urbi suac

    qui regum auctorilale episcopatum conseculi, caeteris rcsiitui incolumem praecepit. Sed ille postea in epi-
    imperare conabanlur, piiusquam, ut.ail Gregorius scoporum synodo apud Mettas majestatis laesae reus
    Magnus, obedire didicissenl. Ejusmodi lamen ali- invenlus, et episcopali sede privatus, a rege Argen-
    quantis diebnsin clericatu probalosfuissecrediderim, loralum exsul miilitur. Jam vero adversus cpiscopos
    prinsquam consecrarentur, ut de Badegesilo obser- non quilibel viri admitlebantur in teslimonium; qmtre
    vat Gtegorius nosler, qui lonsuratus, gradus quoscle- D cum inferioris ordinis nonnulli tesles adversus Gre-
    rici sorliuntur ascenden^, post quadiaginla dies Dom- gorium in synodo Brennacensi auditi fuissent, ea de
    noli episcopi Cenomanensis defuiiclisuccessorevasil. re conquesti sunl epi^copi. Ille vero cum testium re-
    25. Ad concilia quod atlinel, alia craul provincia- laiione convmci non potuisset ullius criminis, resque
    lia , unius scilicet provinciae episcoporum ; alia lo- manere viderelur in ambiguo , dictis missis in tribus

    tius nationis seu regni. Priora metropolitani quique altaribus , sese ipse saeramento purgavit ;
    quod ta-
    slatis lemporibus juxta canonum prescripta congre- men non sine injuria se fecisse professus est, cum
    gahanl : aliorum veio indiclio ad legem perlinebat , id canonibus esset contrarium. Caeterum latae in istis
    qiiorum episcopi etiaiiisi forle diversoriun regnorum conciliis senleniiae si iiollent damnati acquiescere,
    erant, cx mutuo lamen regum omnium consensu fa- illis supererat ad aposUilicam sedem confugium. Unde
    cile cogebanlur. In h s de fidei rebus ac majoribus cum Sagitlarius et Salonius episcopi sese injuria in
    negotiis, aut certe de paee inier reges componenda concilioLugdunensiexaiictoralos fuisse conquesti es-
    agebatur : qu;e ex Gregorio discimus libro ix Ilisto- scnt, Ucentia prius a rege Guntramno oblenta cum ,

    rise, capile 20, ubi cuui Guniramnus rcx syuodum [Utcris ejus comiiiC^daiitiis Bomaui petierunt, ubi a
    ,

    z\ M/EFATH). 32

    Joanne ponlihce auditi, ejusdem jussu BCdibus suis A dinniioni commendavil , invaderet, si corum nollet
    iciiinii snni, ui narrai Gregotiui Libro v UislorUe, lacrymn enecari, cuin iili de ftuclibus isiis ali de-
    rapiie 21. lierent. HIujus rci causa erani in ecclesiis caialogi
    *_7. Coliigiinui autem cx ejusdcro Grcgmii et diciis inalrictilas appellabant , in quibus insci ipti paupercs
    el laciis, quanla Uinc essel in sacros CalHWvS Ecclc- ecclecira bonis ac fidelium oblationibus alcbantur.
    Biae Gallicanae revcrenlia. iligidius Bheiuensis episco- Aliis opiscopi nonniinquaiii liitcras maim sua sub-
    I
    us . noimisi leclis Cnnvnum sunctionibus, e solio suo BCriptus dabant, quibus incilali (idclcs elecmosyuain

    delurbalus est, poslquam reus conjuraiionis in rc- pcleulibus facilius largirenlur. Dcnique lanta erat
    gem iuventus fuissct. Quanla vero animi magniludnie omniiim in episcopos, quos Spiritus sanctus posuil
    el eonstantia eorum auctoritalem adveisus regem ip- rcgcro Ecclesiam Dei , reverentia , ut apud omnes
    suin, et reginam ejus conjugem, tuitus fueril Grc- reeeptum fucrit illud eHalum, quianec istud sine hw-
    goiius in causa Prauexlali , neino est qui uescial, a resi, inquit Grcgorius Mi. n, cap. 2.">, potest accipi,
    quorum observatione nec minis, ncc blandiliis nec , «' W ecclcsia non obaudiatur sacerdoli ,
    quo noiuine
    auro aut argento unquam dimoveri potuit. Unde si hic el passim eiiiscopum desiguat.
    aliqua emergeret in rebus agendis difficullas, pro- 30. Ad arcliidiacouos autem spectabal rerum Ec-
    litis eanonurii verbis eam clcvandam esse censebal. B clesiac distribuiio, eorumque curaj non soluin pau-
    Fl quidem Bertcgundis, qu;o reliclo suo viro in mo- perum suslentatio commissa erat, sed eiiam clerieo-
    nasierium Turonense conlugerat ,
    pervicaciam refu- rum, qui, in plcr sque saltem ecclesiis, communcm
    luvit , canonem Nicaenum rclegendo. Sic et Bnrgiiu- agebanl vitam. lloc est, ni fallor, quod mensam ca-
    dniiis postulationi respondii, qui Felici episcopo nonicorum appellal Gregorius, quam libro uliimo
    adbuc viventi in sedem Namnetensem subrogari el- Historia; capile 50, n. 16, a Baudino apud Turonos
    flagitahat. Codicem autem ranonum quo tmic Gal- ,
    iiislitulam fuisse scribit, idque ex capite 9 Vitac pa-
    licana utcbaiur Ecclesia, alium a Dioiiy.-di Exigui Irum intelligilur, ubi cuin 1'alroclus, qui tum Bitu-
    coileciione luisse colligimus, lum ex canone Nieae- rigibus residebat,ad couvivium mensce canonicce cuin

    n> ,
    qoi , ui a Gre»orio laudatur, apud Dionysinfn reliquis clericis accedere negligerel , malcns, dum
    lion babetur, tum ex novo qualernione codici a Cbil- caeleri corpus rclicerent, ipse orationi ac sacrae lec-
    perico rege assuto contra rraUexlatum. In eo eniin tioni operam claie , ab arcliid acono graviter repre-
    qualeruione cun.nes quasi npo»iolicos, qni odiee in bensus esl, admonilusque, ul aul cum reliquis fralri-

    Dionysii locnm babcnt, evsiilisse memorat Grego- bus cibum sumeret, aut certe discederel a loco; non

    rius ,
    qui proinde nou babebanlur in sinceio codicc enim rectum ille existimabat, ut unus cum his habere

    canoiium Gailieanoriim. q viilum dissimularel cum quibus


    , ecclesiastkum puta-

    28. Dicecesim suam aceurate vMtabanf tunc tem- relur implere offuium. Ex eodem libro patet archi-

    poris episeopi , vicos et oppida su:e (iitioni snbjecta diacono commissam fuisse instituendorum clei icorum
    cir< umeundo, uli ex compluribus Grci/orii locis ccr- curam, eumquc scholae prxfectum fuisse ; quod pas-
    tum est. IMerique soiebanl stalis tem;).onbus iu uio- sim iuiiuil Gregorius. Clericum lamcn, quem .Elbe-
    nasieria, seu iu solitaria loca seredere, ul ibi ora- rius Lcxoviensi scholae prxfecerat, diaconuin fuisse

    tiouc ac spiritualibus exercitiis recreali, indc ad cu- nusquam legimus. Verum archidiaconi, eisi scholis

    ram animarum sibi cnmmissarum veg6'iorcS facti praifecti , quia rauliis curis distracti erant, juniorcs

    rc\erterentur quod solemni ponipi in ali |uibus h>- clericos per alios erudiri curabant.
    ;

    cis die dominicx coenaj facere solebanl. ILicet vero 51. Qui ecclesiis ruralibus, quas hodic parochias

    omiii teropore sancli illi episcopi Ecclesiis sibi com- seu ruras appellamus, praeficicbanlur, ii dicebantur

    missis prxsemes adesse studerent, id tamcn sum- |iie-l>\ leri ,


    quos noununquam archipresbyleros a

    mopere curahant , si aliqua calamitaic plebes sibi Gregorio dictos legimus, sive quod presbyteris vici-

    commissaeainigerentur. Hinc cum Albigam civilatem nis, ii t hodie (it, praessent, sive quod in sua Eccle-

    lues inguinaria dcvastaret, Salvius ejus Eeclesiac sia plures sub sua disciplina clericos haberent. Erant
    lunc sanctissimus antistes, tanquam bonus pastor, D tamen et abi minores clerici nonnullis Ectdesiis

    inqnii Gregorius, ab ea urbe inni piam rccedere vo- pnrpositi, cujusmodi luit Cauiinus, poslea Arverno-

    luit. Tbeodorus vcro Massilieufi.im episcopus cum ruin episcopus, qui in libio de Gloria confesso-
    pesteiu gravissiinam Ln tua ur'oe sa-vire accepisset rum, capite 50,dicitur«'n suo diaconatu Iciodorensein
    absens, stalim revcrsus ad sau';ti Vicloris scpulcrum, Ecelesiam rexisse. Erbanus vero diaconus sancti

    orationibus ac vigiliis vacaos, Dei miseiicordiain Jnliani Brivatensis marlyrarius factus est. Immo
    flcciere conatus est. libro i de Gloi ia M.iriyrum, capile 66, mcmoral Grc-

    29. Jam vero epi>coporum oidinutioni ac potestati gnrius parvulum oratorium , sancto Patroclo apud

    polissimum commeiiiialae eraot Ecclesiae faculiales Trecas consecralum,cui unus tanluin clericus, quem
    ,

    eorum nulu el ancloritate debebaul dislribui


    i|in: paulo posl appellal lcctorem , serviebat. Occuri unl
    ,

    unde et pauperum ac viduaruin nulritores diceban- etiam apud eumdem auctorem ,


    qui aut soli , aul

    lnr quare cum Gotllnis quidam Ecclesiae Agathtn-


    :
    ccrle pauci omnino in locis sacris degebant, de qui-

    sis I" na rapuisscl, monuitcum i'.eo episcopus , ut biis fusius agere non vacat.

    ne ies oauperum quas, inquiehar, Deu s nos'rcc <sr- 52. Clerici aulcro, saliem minores, non crant ne-
    ,
    33 mMivnt*. ji

    cessario a propriis episcopis huic officio destinandi. A Chananne, sunm uxnrem rccepissct, a cwteru cpiscn-
    Nonnulli enini pro lemporum aut locorum opportu- pisexcommunica tis est. Memorat passim Grcgoiius
    nitale, a qnovis episcopo aut abbale ,
    juxta suum episcopos, qui ante suam ordinationem uxorali fne-
    aul parentum votum, ad clericatum admiltebantur : rant : at statim subjungit , eos ab invicem juxla ca-
    qiio paclo Gregoiius, ut ipsemet narrat, Winnocum nonum prcescripta fuisse scque^tratos : quod ordinem
    ivccns e llrilannia in siiam dioecesim advet tum,|.res- instilulionis caiholicce appellat in libro de Gloria con-
    byierum ordinavit , ut illum apud se retineret. Qui fcssoruni, capite 78, ul hunc morem non in una
    enim semel in quavis Ecclesia oidinati erant, :><) solum aut in altera regione, sed ubique in tota Ec-
    aliam tran>ire non poterant , immo nec aliquamo cleia catlnlica unilormiler servalum fuisse osten-

    diutius in aliena dicecsi immorari , absque venia deret. Unde maxinnnn apud populos scand lum
    cpiscopi, qui ipsos ordinaverat uude ctim The< dul- : oriebatur, si episcopus etiam cum uxore prupria
    fus, qui Parisiis diaconus ordinalus fiwrat Andcga- , co i mcrcium aliquod habuisse puiaretur. Rabebat
    vum transmigrasset, a Ragnemodo Parisienst episco- iEthcrins epi>copus Lexoviensis eirca leclum suum
    po , ut narrat Gregorius libro x Ilislori», capite multos lectulos clericorum , ut dubio procul essent
    M, scrpius excommunicatus est, quod ad Ecclesiam in ejus conlim nti;e testes. El quidem episcopi decom-
    qua diaconus ordinatus fuerat redire differret. Abb;i- g bcbant in domibus, quas Gregorius vulgo domos Ec-
    les eliam in suis monaslcriis ciercos histituebanl, clesim aut ecclesiasticas vocat ,
    quae juxta ecclesiain
    uti Givgorius passim ,
    poiissinium in iniracub rum silae erant, ut facilior esset episcopis et clcricis ad

    libiis attestatur. Inde consueuido prjfluxeral ,


    ut ccclesiam adilus. Rarius vero mulicribus ad hujis-
    monathi ac clerici nomen promiscue monnchis iribue- modi domos permiilebalur accessus , et quidcni in

    retur : quod fuse probat vir eruditus Luuovicus Tiio- Ecclesia Lugduncnsi consuetudo fuerat jam a longo
    massinus. Et quidem ordinandi , eiiam ad sacerdo- lempore observata, ut mulicr ccclesice domum non in-

    tium , in monasleriis erudiebanlur, ul exeniplo grederelur ; quod interdictum cum v.olassct Prisci

    M :rovei Chilperici regis filii constat, qui in Aninsu- episcopi uxor, divinitus puniia est, ul discimus ex
    lensi monasteiio positus est sacerdotali regula ei u- libro iv Gregorii Nistoihe, capite 50, quod in pr;e-
    dicndus. cedentibus editionbus de;ideratum ex codice Casi-
    33. Clericatus fuit saepius opportiinum advcrsus nensi supplevimus
    imminenlem necem asylum , inaxime principibus
    54. Casterum non minus vestibus ac externa cor-
    viris, quos, ne lurbas commoverent , suspectos reges
    pors specic, quam moribus clerici a sapcularibus vi-
    haliebant. Certe Charai icus rex , cum filio suo a
    ris tunc temporis dislinguebantur. Meroveus qui|»pe
    Cldodoveo captus, non aliter mortis periculum eva- Q a palre Cbilperico aliquandiu sub custodia detenius,
    sit ; quare eam subire ambo postea coacti fuerunl,
    posimodum tonsuratus, mutataque veste qua clericis
    cnm cloricatu contempto ad ssecularem statum volue-
    uti mos est, inqu l Gregorius noster lib. v, cap. i, I

    runt reverti. Hinc est quod Chlodoaldum Chlodome-


    presbyter est ordinatus : unde poslea cum clericatu
    ris filiism ultra ad necem ipsius patrui non quaesiere,
    abjecto aufugissel, sce ulari veste indutus fuisse dici-
    cum sibi ipsi capillis incisis, presbyter fuissel ordi-
    tur. Alio in loco sanctus Martinus nigra vesle indutus
    natus. Nec aliud certe iidem illijeges a Chloiilde
    cuidam apparuisse dici'ur. Clericos vero, sicut et
    excgerant ,
    quam ut ncpotes suos clericos fieri pate-
    monachos, tunc temporis tonsos fui-se nemo esl qui
    relur, si eos inorii ereptos cuperei. Nemo vero exi-
    inficiari velit; al corona; quam illi deferebant, pri-
    stimet , hujusmodi hmnines invilos ac reclamantcs
    nam notionem Grcgorio nostro debcri censet Ludo-
    ab episcopis ordinalos fuisse : id quippe nunquam
    vicus Thomassinus, qui clericos antea quidem tonsos
    admisit Ecclesia : immo, ut scite observavit Tho-
    fuisse fatettir, non vero capillorum corona insignitos.
    massinus , volentes et vehementissime volenles or-
    Locus Gregorii habetur iu Viiis Palrum, canite !7,
    dinabantur , certi quod nulla sibi superesset alia
    nbi narrat Nicetinm, postei Trevirensem episcopum,
    propriue viue in lulo pouendoe via. Et quidem nou-
    ex matris alvo processisse cum pilis ita in capite ejus
    nulii passim occurrunt sic ordinali ,
    qui reliquo viirc d
    ordinalis, ut pniares ab eisdem coronam clerici fuisse
    suae teinpore ila piis exercitiis operam dedcrunt, ut
    siynalam.
    landein in sanclorum uiimerum merucrint referri
    licet et alios fuisse faleamur, qui uosimodum liber 53. Monaslicus ordo jam lempore Gregorii ila erat

    latem pristinam adepli, proposbo abjcclo, ad noptias clericatni conjuuctns, ut idem fnerit monachum esse

    eonvolarunt , aut certe ad proprias uxores reversi ac clericum, quod ftise, et pro suo more erndile,

    sunt : quippe qui per vim ordinali nuilis continenliui probal LudovicusThomassinus ; cl qtiidem, ut pass m
    legibus se obnoxios esse causabanlur. At id nun- suis locis observainus, qios Grcgorius appellat clcri-

    quam impune tulit Ecclei-ia quse variis can«nihus C05 initio capilis, eosdem poslea monaclios nunctipat,
    ,

    ejusmodi temeritaiem pro^cripsit. Hoc crimen apo- Nccmirum, cum temporibus. el jam mullo antea,
    illis

    stasiam appcllat noster Gregorius libro tv Histornr, monachi dericalibus omnibusolficiis perfungerentur,
    capite 4, ubi Maclhvi Brittonum comilis faciuus praicipuamque divinorum ofllciorum celebrationi
    enariat, qui cum in extremis angustiis posilus ordi- operam inipenderent; immo et abbates, ut modo di-

    rtaius fuisset episcopus Venetensis, el postca mor;uo cebamu', clcricos ordinabant, et cum aliquid solcm-
    35 PR^EFATIO. r«

    mpiler in Ecclosia ngcndum occurrebai, siati :i epi- A lucrint, non usqiicquaquc liquet. Certe narrans Gre-
    scopi, ul passiin niemural Grcgurius, suae dioecesis Korius \iros a Chrodielde ejmquo sequacibus in mo-
    ahbates et presbvtcros convocabant. Tanti vero fa- nasterium sancte Crucis immi sos, qui abbatissam
    ciebant munaclios sanclissimi qnique illurum lempo- per vim e loco sacro rapercnt, ail in Jnslinam
    rum episcopi, ul vix eoruin quisquani occurrat, qiii praepositam ineurrisse, quam a capite solutam corsarie
    monaslerium aliquod non inslitucrit. Gregorius in a sicariis illis nptam fuisse aflirmat. Al is ctiain illo-

    ilinere consliluliis ail monaslcria solebat diverterc, i m iii tcmpornm monumentis confirmari possct virgi-
    ut monacborum ibi vivcntiuiu sancla conversalione nes sacras lunc capillos servassc; at non dcsunt
    fruerelur, el praecedeniium egiegias acliones edisce- etiam qnae conlrariam senlenliain suadenl. Qua de
    rel ; indcque bausit tol illuslria sanctoruni virorum re conMili polest llugo Menardus in obsorvationibus
    praeclara facta, quae lum in libris de Gloria confesso- ad sacramentarium Grcgorianum, aut cer e Mahillo-
    rum, tum in Palrum Vilii postea publicavil ; nec nius in notis ad Vi :uu sanctac Gerlrudis Nivialensis
    Ilisioria genlis nostrae indignum pulavit sanctoruni abbatissae, quac babelar in sa>culo xi Penedictino,
    monacborum obilus el miracula inscrerc, queis le- uhi agiiur qmqne de sacrarum virginum mitrellis,
    ciorum animi el bac rerum gestarum varietalc re- quibus successisse vidcnlur ea linteamina, quae Gre-
    creareniur, et liujusmodi narr;ilinnibus incitarentur 1> gorius Jusiinam in capite babuisse commemorat.
    ad imilanda corum virtutum exempla. Caelcrum Papula virgo, in librode Gloriacnnfessorum,
    50. Nec minor erat monacliorum adversus episro- capite 16, srculo valedicens comam sibi totondii,
    pos reverentia et obedicntia, quod vel ex uno Ulfi- sed ut virum simularct. Monaclms quippe cnmnm
    laici monachi exemplo confirmari potesl, qui, uli n >n nutrivissc certum est, inter quos sub virili ba-
    narral Gregorius libro viii Historiae, capile 15, epi- bitu Papula reliquum stiae vitae tempus exegit. San-
    scopis jubentibusula columna, cui Stylitarum exe.n- climoniales a laicis distinctas fuisse, ve! ex uno Gre-
    plo insideba', descenderet, siatim obedivit, quia, in- gnrii loco intelligimus, nbi Radegundis se a laicalious

    quiebat, sacerdotes non obaudire crimen esl; et maluit vinculis absolutam profilelur ad religionis normnm
    vilam communem cum cx-teris monacbis ducere, transiisse. Cbi eliam patcl religionis vucabulo mona-
    quam ad perfeclionem tenderc conirarius existens sticum ordinem jam tunc designalum fuisse; quod
    jussionibus sacerdotum. An vero quaedam monasleria niultis aliis Iocis probari facile possei. ilinc religiost

    tunc essent ab episcoporum regimine immunia, nus- et reKgiosa: nomina profluxcrunt. Sanetimoniales
    quam explicat Gregorius. Ex eo tamon disrimus, in quoque frequenler appellat Gregorius sacras virgines
    iis monaslcriis quae snb rcgis tuilione erani, cpisco- (
    |
    U3e in monasieriis conversabantur. Quemadmodam
    pos nibil polestaiis babuisse, absque spec ali princi- C ver0 j n sanciimonialium coenobia ingressus viris in-

    pis mandato. Etenim cum Maroveus Piclonum cpi- lcrdictus erat, sic et a virorum monasteriis arceban-

    scopus cur?m monaslerii sanctae Radegundis , in sua tur mulieres, quibusne quidcm in ecilesiam paiebat
    ipsius urbe construcli, suscipere renuisset, nec vo- adilus in pletisque monasleriis quod de Cnndatescen-
    ;

    luisset sanctae Crucis tianslationem faceie, quod ab si e« vita sancti Romani, id est capilc i de Vilis Pa-
    eo enixis prccibus efflagitabatur, Radcgundis adiil truvn, man fesium est. At licct monachis, qui reclusi
    regem Sigiberlum, qui banc curam Eufronio Turo- non crant, extra jnonasleiia liceret exire, id adeo
    nensi episcopo demandavit. Cumque monasterium disiricie moni;>libiis sanciae Crucis Pictavensis ex
    sub regis tuitione fuissct posilum, nonnisi obtenla pracscripto Regul;»! sancii Caesarii erat veiitum, ul ne
    jpeciali a Childeberlo prwceptione, illud, sicut cselera quideni ad scpelieudum be>lx Radegundis corpus
    suoc dioeceseos monasteria, cpiscopo Pictavensi regu- coemeteriuin adire eis licitum fueril. Id ex Gregorio
    Inriter gubernare licuit, ut habet Gregorius lib. ix discimus in lihro de Glnria Confessorum, capitell)6,
    flisloriae, capite 40. Et quidem defuncta Radegunde, ubi exsequias heatae Reginac describens, clericos re-
    cum ab urbe Maroveus cpiscopus abessel, Gregorius, praesenlat funus ps;illendo deducemes, quod moniales
    qui praesens aderal, vix adduci poiuit, ut exsequias c fencstris ct muri propuguaculis , lamentando et

    (jus curaret, quod monasierii (Oemeterium nondum D flendo, nonnisi oculis el fletihus, prosequebantur.
    sacerdciali benedklione sacralum fuisset, vixque elfla- Plures vero in monasieriis virorum Regulas simul
    gitantibus omnibus qui aderani, prasumpsil ex cari- viguisse ex capite 29 libri x cnlligiinus, ubi in coe-

    lale fratris sni altaris consecrationem ila lamen ut , nobio Atanensi non modo Cassiani , sed et liasilii et

    corpus in coemeterio bumo non lexerit, id episcopo rcliquorum abbatum, qui monasterialem vitam insti-
    loci reservaus. tuerunl, regulas invaluisse scrihit Gregorius.
    57. Ahbates el abbalissae communibus monncborum 58. Porro licelnemo non fateatur pr&cipuam sem-
    sive mouialium votis eligcbaniur, sed ab episcopis per clericoruin et mouachoium occupalionem fuisse,

    b 'nedictioiicm dehebant accipere. Vestcs autem san- orationis ac sacrarum Scripturarum studium, non
    ciimonialium alias asaccularium vesiimcntis fuisse vel defuere tamen qui consueludinem hanc slatis boris
    cx eo convincimur, quod Gregorius passim, earuin, officium, ut vocanl, divinum publice aut privatini

    sicut et inoiiacborum , conversionem memorando, recitandi, non adeo autiquam fuisse credideFint. Ve-
    utrosque veste mutata ad monasleria convolasse scri- rum cjus originem ad ipsa Ecclesiae Gallicanae pri-
    bai. An vero virgincs ouincs sacrac tonsac omnino mordia rcvocat nostcr Grogorius libro i Historise,
    r.7
    MfcEFATIO 58

    capite29, ubi de sanelo quodam viro, qui Bituri- A scriptum fuit, iti dubiuni Pctrus Piiliosu- revocavil :

    guio Lcclcsiam iusliluisse paulo posl Decii teinpora omnino aulem negal Mabillonius nuster in Traclaiu
    dicitur, ail ab eo ordinali riium psallendi sus-
    : Cleiici de cursu Gallicaiio, ob iri potissimuin, quod ipse

    cipiunt, el qualiler ecclesiam construant, vel omnipo- Grogorius aliam versionem co stinler laudaveiit et

    tenti Deo solemnia celebrare debeunt imbuunlur. Data qii.dem in tlistoiiae libris, quos ullimos conscripsit,
    Ecclesia; pace Ollicia divina publice iu ecclesiis cele- et ubi passim complures psalmorum locos adduxil,
    brata fuissc quis iiificieiur? Idein facluin cst in mo- qui in officio ecclesiastico legebanlur. idipsiim con-

    nastcriis, non solum majoiibus, seJ et in illis quo- lirmat ejnsdem Gregorii praefatio in psahnos, ctijus

    •|iie, in quibus pauci nuincro moiiacbi conversaban- fragincnluin buic edilioni acccssil, in qua liluli psal-

    uir, ul ex variis Gregorii locis cerliim csl, ubi quoli- inorum, quos cxponendos suscipil Gregonus, onints
    dianum islud pcnsuiu psaltenlium, aliquando vcio sunt juxta Sopluaginla Inlerprelum edilionem. C;ele-

    officium dominicum appellai. Vigilias noclurnas, luin iuiii officium divinum tunc vcrnscula lingua celelTa-

    a se, tum abaliis cclcbraias froquenter coinmemorat, tum non fuisse ex Vilis Pairum, capite 12, colligi-

    a quibus eliain Malutinum scu Laudes, tit jam loqui- mus, ubi de Brachione, qui sese ad conversionem
    niur, alii|uo tempuns iniei vallo dislinctas fuisse, vel ^Einiliano subjecerat, dicitur nesciisse quod caneret,

    cx uno libri t de Miraculis s.mcti Martini, capite 53, B Itlia tillcras ignorabal, id esi lingiiain Latinam.

    loco intclligimus. Ibi enim posl vigilias in ccclesia i0. Qiiaiitum vero sollicili essent ad haec officia

    transactas, signo ad matutinas commulo se rccessisse Stalis hori» eliam piivatim pcrsolveuda, quando cuul
    prolilctur. Ibidemnialutinorumoflicium mane, cl boc cyeteris adessc non iicebal, ceclcMasiici oniniiim or-
    loco et capile n libri seeundi, cclebrari soliiuin fuisse dinum viri, ex variisGregorii locis etexemplisoslcn-
    iusinual, id est albcsceute ccelo, ul luquitur in Vila dcuuis. Ipse euiin Gregorius l*ar;siis agens, proue
    sancii Galli inler Vitas Patrum, capile 0, cx qua sancli Juliani ecclcsiam morabatifr, quain nocte nie-

    itein Vila diseiinus, cosdem fcrme psalmos, quos dia Irequentabat, ul suum expleret cursum. Sic ef
    hodie ad Laudes caniiiius, jam tunc tctnporis eadem Gregorius Lingonensitim antisies Divionc domum
    liora dictos fuisse. Cum enim vir saiictus moxli pro- babcbal baptislcrio adb.ereiiteni, in quo inultoi imi

    xiinus quid in ecclcsia canerclur inlcrrogassct, re- babcuanlur sanclortini reliquic, qticm locuin sacruni
    sponsuin cst ei, clenco-. bencdictwncs psallcre ; tuni singulis noclibus adibal, indeque implelo cursu ad
    illc, psalmo quinquage&imfl, et bcnedictione decaniata, lectum revertebalur. Mcmoria prorsus et laude digna
    el alleluialico cum capiletlo exptcto, consummavit ma- est bealissimi Germani Parisiorum antislitis in cjus-

    tuthios. Cxtcrum vigilias noclurnas qiiaudoque a modi olliciis persolvendis solliciludo, qui in ipsis

    Gregorio ctiam malutinas appellatas fuisse inficiari G itineribus equilans, si alilcr non possct, cursum
    nolim. Nam capitc 23 libri ui de Miraculis sancti muio capite, ut habel Fortunalus in ejus Vita, rcci-

    Marlini, signum horis matulinis motiim, et vigilias a tabal etiamsi nix aut imber urgeret. Gallus vero Ar-
    populo cclebralas fuisse perbibet. Terliam ct Sextum vernorum episcopus morli proximus intcrrogans, ut
    in ecclcsia Turonensi ab lnjurioso episcopo inslitu- niox dicebamus, quodnam officium in ecclesia cane-
    las fuisse dicit libro x, capite ullinio Ilistoriae ; cur- retur, cuni responsum essel benedictiones a clerieis
    sum horat Terlice appellat, capitc 96 libri de Gloria absolvi, idcm ipsc recilavil oflicium; et consum-
    ConfessoruiTi. Vesperarum vero, quas nonnulli ejus mato matuliuali cursu defunctus esl. Non e< im exi-
    a:\i auctores Lucemarium nuueupabant, meminit in slimabanl sancli illi viri licitam eis esse diviui olli-
    libro de Miraculis sancli Juliani, cap. 20, ubi liislo- cii omissionem. Certe cum Poniauus, cujus Vitain
    riam commemorat furis cujusdam, qtti posl graliam babel Gregorius inter Vitas 1'atrum, capiie ab
    5,
    vespertinam discedenlc populo in basilica reniansit, oplimale quodam in aula Tbeoderici regis urgeretur,
    ul lalilarcl. Nox adveniens jain mundum operiebal ul pauxillum vini dcgiistaret. id reniiil sanclissiinus
    tenebris, cum clerici sancti Detri Burdigalae acecsse- abbas, eo poiissimum, quod necdum Oomino debilam
    runt iu ecclcsiam, alque dictis psalmorum capilutis psalmorum decantationem exsolvisset. Alias vero lau-
    recesserunt. De aliis boris nulla peculiaris apud D dalur presbyier quidam, qmjuxta sacerdotum morem
    bunc auctorem occurril inenlio, sed omnes passim nocte a suo siratu consurgens orationem fatieb.it.
    generali cursus divini noniine comprebendil. Allernis Deuique, rion eniin omnia in hanc rem Gregorii loca
    autem cbors in ecclesia fuisse persolutas perbibel
    pr^lerre vacat, Salonius et Sagittarius episcopi. ob
    in libro de Gloria Conlessorum, capile 47. sua scelera famosi, graviter a Gregorio reprelienduu*
    39. Plenam, uti conjicere licet, et integram liabe- tur lib o v, capite 2i, quod nulla prorsus apud eos
    remus cursiis Ecclesiae Gallicanse notiliam, si ad no> de Deo mentio esset, nul usque omnino cursus me-
    usque pervenisset tractalus, quem de eo argumenio moria: haberenir. [\xc de clericorum obligalionibu>.
    scripserat noster Gregorius. Auclor esl Walafridus Al laici,quamvis ejusmodi onere exempti essent.
    Strabo, de Uebus ecclesiaslicis, capite 25, psalmos ofliciis tamen divinis, et potissimum nocturnis vigi-
    secundum emendalionem, quam tiieronijmus paler de liis adcrant, diebus saltem dominicis et festivis.
    LXX edilione composuil, a Gregorio Turenensi epi- Cnde in libro de sancli Juliani virtutibus Fedauiia
    scopo e partibus Romanis mutuatam, in Vulliarum Ec- objurgaltir, quod caeleris excubias nocturnas celebran-
    cle$iai invcctos fuisse. At quod ab unico Strabone tibus, ipsa sola somno ded :
    ta lecto decumberct. lu
    1 —

    39 PR,EFATIO. 40
    ejiiMiiodi aulcm solenmiis ronvivh pnr.ihantur cle- A ciiones, in nrtlal itiis autem Rauctorum dti.x* solum-
    ricis, el pauperibus in malricula seu catalogo de- inodo referuntur, quod scilicei, ul quidem conjici-
    scriplis, imino el aliquando viris illusirilius, poii^si- mus, loco primx lectionis ejusmodi sanctorum vitae

    mum in niajoribus Kcclesiis, in quilius eelebrabal ex alio eodice legerenlnr. Idem innuit ipse Grego-
    episcopiis, qu* convivia <n domo eeclesiuc facta fuis^e rius in capite 8<> libri de Gloria Marlyrum, ubi ha-
    iion seinel Grcgnrius lestalur. bel : Lecla passione, sancti Polycarpi, cujus feslum
    41. llaud ininus uiilis e-l Gre;iorius noster in de- celebrabalur, cum reliquis lectionibus, quas canon sa-
    I
    . r r h ndcndo liturgine Gallicamc ritu, quam in expo- crrdolalis invexit, tempus ad sacrificium offerendum
    nendiscursiis divini partibus. DepcrJilum quidem advenit. Ejusmodi sanclorum Acta a lectore recilata

    non possumus non dolere librum illum de Missis a fu sse teslalur Gregorius libro u de Miraculis sancli
    sancto Apollinari Sidonio composiiis, cui pra>faiio- Martini cap. 4!>, quo uoniine ciericum ad id specia-
    nom adjunxerat noster Gregorius, ul ipse attcslaitir liter ordinalum inlelligeiulum essc inficiari nolim,
    libio u llisioriic, capileii, cuin exindc totam litur- qumquiin et ab aliis clericis majorihus legi potuis-
    giae nostraj seriem didicissemus. K\ boc autem Gre- sent. Meminil idein Grcgorius libro vtti, cap. 3,
    eorum senlentia, qui Gallicanam
    gorii loco refutalur psalmi-responsorii, qui a diacono in Missa coram
    ltlurgiam ex Mozarabum ritu multiatam fuisse scri- K rege cantatus fuerai. Quod inler duas lecliones fa-

    pserunt, quoJ paiet ex aliis passim Gregorii lesti- cttiui fuisse non dubitamus, eo temp re quo liod.ie

    tnoniis, quibus certum est multo ante sanctum lsi- graduale concini solet. His peraelis, diaconus lectu-
    dorum Hispalenscm episcopum, quem ferunt Moza- rus Evangelium solemniter procedeb3t, uti refer.ur
    rabici ritus auclorem, Gallicanam lilurgiam ordiua- lihro viti , capitc 4, atque ei Evangeiii ledii ncra .ui-
    lam fuisse. Sulficiat bic unum promere, ex libro ninitianti, plebs omnis gloriam Deo relereus respon-
    scilicet dc Vitis Pairum, capite 17, ubi Gregorius, debat, iisdem fortasse vcrbis, quibus hoJiequc uli-

    loquens de lectionibus qtue inler Missarum solcmiia, mur. Nam Giintramnus apud Gregoi nim loco laud.ilo
    praesente Theodel>erto rege, recitaiae fueraul, sic narrat, eamdem fuisse populi responsioncm diacouo
    babet : Leciis leclionibus, quas canon sanxit antiquus. evangelicam lectionera pronunliauti, ac bomiui qui
    Antiquus itaque jam lunc erat ille ritus Missas iu Ec- Sigibtrto regi natum ei fuisse filium nunliaverat.
    zlcsia Gallkana celebrandi, anlequam Isidoius 1 i Unde factum est, inquil, ut omnis populus in utraque
    spalensem tbronum subiret. Et haecfuit conslans pa- annunliatione proclamaret pariter : Gloria Deo omni-
    trum iioslrorum tradilio, quara saeculo nono confir- potenti.

    iiKiv.t llilduinus, abbas Sancti Dionysii, ad Ludovi- 43. Absolulis lcctionihus, diaconus populo silen-
    cum Pium scribens, qui peculiarem Misso? ordmem C lium indicebat, ul Missce auscu larenlur, ex Gregorii
    more (Jalitco ab initio rccepla f.dei in bis Galliarum librovn, capite 8, tumqiie celebrans de praesenli
    pambus adhibilum fuisse usserit. Qualis vero luer.i solemmtate aslautes hrevi erudiebat, alque hac mo-
    ille ordo, inu-lligere licel ex antiquis lilurgiis a VV. nitione facla suhjungcbat oralionem seu tollectam,
    Cl. Josepho Thoiuaso presbylero regulari, et noslro quae vulgo ilissa in veteri sacramenlario Bobicnsi
    M.ibi.lonio ediiis, quas ex plurimis Gregorii no»iri appellatur. Ilujus porro oecasioue stlentii accepla,
    testimoniis, aliisque velcribus iiionumenlis, et iuvi- ui ib dem Gregorius narrat, Gun ramnus rex astautes
    etis arguuieniis, vere Gallicau.is fuisse deprebende- aiiquando coutestaius est, ne a quoquam, ut lYatriliiiS

    runt. Ou i-naui auiem fueriut liturgia; | artes, aut suis contigeral, inteificeretur ; ei sialim omnis po-
    eam celebrandi
    quis rilus, ex Grcgorii scriplis ex- I
    ulus pro rcgis incoluuiiiale ad Dominum orotionem
    pendcndum esl. judit.
    42. Tres lectiones ex variis sacrue Scripluru li- 4i. Posl lecliones cum sacrificii offerendi, inquit
    bris inilio Missue lectas fuissc disciunis potissimum (ircgorius libro i de Gloria Mailyrum, capite 80,
    ex libro iv Hislori.c, capite 10, quarum prior ex tempus advenisset, diaconus turrim in qua curpotis
    Propbetis. altera ex canonicis Episiolis, ac demum dominici mysterium continebatur, attultt, ex sacrario,
    lertia ex Evangclio peti solebant. Piopheliam i,.sc- D mi mihi videlur. Ublatio pants et vini liebat a po-
    inel Palladius episcopus celehrans legehat, cuui a
    pulo munera vero po t oblaiionem super allare dc-
    ;

    4Juntr;unno rcge, qui pr.esens aderal, vetilus esl


    posila, palla seu pallio tegtbantur, quod ila amplum
    llissam ullerius prosequi. Marlyrum passiones et aiarium simul el oblationes conle-
    esse dehcbat, ut
    Confessorum vitas quandoque inter Missarura solem-
    gere posset. Pallium sericum appellat Gregorius li-

    nia lccl:is fuisse non semel innuil Grcgorius, at


    bro vii, capite 22; coopeitoiiuin vero Sarmaiicum
    fiusquam satis discrle exprimil quo lempore ista le- Nnelii Lugdunensis ad oblatum
    in Vita sancti id
    r.iio fleret. Hanc lamcn prijn.c lectioius loco faclam
    luisse dicilur : scd illud recipi vetuil sanclus anti-
    fui-se coiligiuius ex leciionario Gallicano Luxoviensi,
    stes, quod nou essel suffuiens ad cooperiendum al-
    (juod a Mahillonio editum esl, ubi in feslo sanctorum et ita rarum, ut
    tare simui cutii inuneribus sacris ;

    Pelri el Pauli , omissa propbelia , apostolorum pas- eo non salis tegeretur corporis et sanguinis dommici
    sio legcndaproponilur. Idaperle palct exsacrameula- pallium erat, qno
    mysterium. Diversum auiem ab liis

    rio Bohiensi, ab eodem Mabillonio, tomo I Musei extra Missaruni so!emr:ia allare croperlum fuisse
    llalici edito, ubi in Miisis de tempore trcs ubique k- disciuius ex libio x, capile 15, ubi Juslina palla al-
    41 PRiEFATIO. 42

    taris operta memoratur, eo tempore quo hominesAmeminit in Vitis Patrum, capite 16, ubi etiam refert
    furibundi, Pictavense ingressi monasterium, abbatis- sanctum munus signo crucis superposito benedictum
    sam rapere conabantur. Porro Gregorii locum, quem fuisse, idque juxta morem catholicum. Quibus extre-
    mox laudavimus, paulo aliter exhibent editi, ubi pro mis verbis innuit Ecclesiam catholicam pertotum or-
    mysterium vox ministerium habelur, quasi in ea bem terrarum diffusam, hanc signo crucis edito be-
    turre quae a diacono afferri solebat, nihil aliud fuis- nedictionem in Eucharistiae consecratione adhibuisse.
    set, quam vasa et alia ad celebrandam Missam ne- Unde licet in aliis ritibus Ecclesiae peculiares a se in-
    cessaria. Sed nostram lectionem alteri praeferendam vicem nonnunquam discreparent, in ipsa tamen ac-
    esse suadet, praeter argumentaquae in notis ad bunc tione consecrationis, sicut in verbis Christi Domini
    locum protulimus, omnium omnino manuscriptorum recitandis, sic et in benedictionis modo erat ubique
    codicum auctoritas. Et quidem aptissima est ad il- uniformitas. Verba sacra laudat in libro i de Gloria
    luslrandum concilii primi Arausicani canonem 22, Martyrum, capite 87, ibique meminit confracti corpo-
    qui adeo virorum eruditorum ingenia torsit. Gum ris Dominici ante communionem
    Dominicam oratio- ;

    enim ibi praecipitur, cum capsa et calicem esse offe- nem ad Missas decantatam fuisse habemus in Vitis
    rendum, et admixtione Eucharistix consecrandum, ni- Patrum, capite 16, quam ab omnibus, etiam mulieri-
    ll aliud voluere Patres, quam ut post oblatam Deo-^bus, itidem decantatam fuisse babemus in Vitis et
    capsam, in qua panis, et calicem in quo vinum con- Miraculissancti Martini, cap. 30 qua in re Gallicana;

    tinebatur, in calicem immiltalur particula Euchari- Ecclesia, ut observavit Mabiilonius,cum Graecacon-


    stiaeex sacrario in turri allatae, ut exponit noster veniens, a Romano ritu discrepabat. Etenim, uti
    Mabillonius in Commentario ad Ordinem romanum, discimus ex epistoia 67 Gregorii Magni, libro vn
    parag. 20. Indict. 11, quae est ad Joannem episcopum Syracusa-
    45. Facta itaque paniset vini oblatione, qui erant num, Dominica oratio apud Graecos ab omni populo
    ab Ecclesiae communione segregati egredi cogeban- in Ecclesia vero Romana a solo sacerdote dicebatur.
    tur. Cum nempe Theodebertus rex apud Treviros in 47. Confracto autem Dominici corporis sacra-
    ecclesiam accessisset, in Vitis Patrum, capite 17, mento, ut loquitur Gregorius noster libro l de Gloria
    Nicetius, urbis illius episcopus, qui sacra faciebat, Martyrum, capite 87, sacerdos ipse Eucharistiam su-
    post lectas sacras lectiones, oblataque munera su- mebat, et aliis disliibuebat ad edendum. Quo in loco
    per regem interpellavit, professus se
    altare Dei, innuere videretur, et sacerdotem ipsum et omnes
    Missarum solemnia non consummaturum, nisi ex- astantes ex eadem hostia communicasse, nisi certum
    communicati, quos in suo comitatu babebat, prius ab esset singulos tideles, aut certe quamplurimos, obla-
    erclesia recederent. Cautinus tamen episcopus Ar-Ctionem suam ad altare deferre fuisse solitos, ex qua
    vernorum iibro x Historiae, cap. 8, Eulalio excom- postea communicabant. Censebantur solemnia Missa-
    municato permisit cum cseteris spectare Missarum so- rum consummata, priusquam communio saltem lai-
    lemnia. At quos Nicetius expelli volebat, in suis
    illi, cis distribueretur, ut ex nonnullis Gregorii locis
    criminibus contumaces erant Eulaliusvero pedibus
    ; facile colligitur. Certe Guntramnus rex, libro ix His-
    episcopi obvolutus protestabalur se inauditum el im- toriae, capite 3, peractis solemnibus,
    ad altarium
    meritum a communione suspensum fuisse : unde et communicandi gratia accessil. Et ne quis vocem so-
    postea communionem recepit, reservala Dei judicio lemnium ad alium sensum detorquere velit, loca alia
    criminis occulti punitione, si vere, ut rumor erat, quae omni ambiguitate carent proferimus. Unum est
    ipsum admisisset. Narrat Gregorius libro n de Mira- ex libro n de Miraculis sancti Martini, capite 47, ubi
    culis sancii Martini, populum omnem, viso miraculo legitur : Cumque expletis Missis populus ccepisset sa-
    quod a sancto antistite patratum fuerat, erupisse in crosanctum corpus Redemptoris accipere, etc. Ad haec,
    voces, eecinisseque hymnum Gloria in excehis Deo, mulier vidua, capite 65 de Gloria confessorum,
    libri
    sed cum jam tunc munera sacra super altare deposita expletis celebratisque Missis, accessit ad poculum sa-
    essent, nihil inde fortasse colligi potest, nisi bunc lutare. Accedebant autem omnes ad altare ad sacram
    hymnum, ob insolitum hunc favorem, a populo extraDcommunionem recipiendam. Quin et ex unico calice
    morem consuetum tunc cantatum fuisse. Nam simili omnes Christi sanguine potabantur, quae erat catho-
    gaudio perfusus Eberegisilus Coloniensis pontifex, licos inter et arianos differentia, ut ipse Gregorius
    invento sancti Mallosi corpore, emittens vocem ma- observat libro III Historice, capite 31. Etenim apud
    gnam, Gloria in excelsis Deo secum omnem clemm pa- ariauos consuetudo fuit, w£ ad altarium venientes de alio
    riter psallere fecit ; ut ipse Gregorius scribit libro I calice reges communicent, et de alio populus minor.
    dc Gloria Martyrum, capite 63. Ex quo communionem sub utraque
    eliam loco patet,
    46. Conteslationem memorat Gregorius libro n de specie communiter omnibus fuisse porrectam, quam-
    Miraculis sancti Martini, capite 14, in qua beaticon- vis nonnulli unieaeontenti essent.Nam cum Cautinus
    fessoris virtutum enarratio continebatur, respondet- episcopus, lihro x, capite 8, Euialio dixisset : Sume
    que hodiernae nostrae praefationi. Hinc eam a se, epi- tibiEucharistix particulam, atque impone ori tuo, ille
    scopo scilicet celebrante, cantatam fuisse testatur, accepta Eucharistia communicans abscessit. Ubi Eu-
    quo expedito omnis populus sanctus in laudem Domini charistise nomineunica species aperte designatur, quae
    proclamamt, uti hodieque fieri solet. Ejusdem hymni in plures particulas aut oblatasdivisa communicandis
    Patrol. LXXI. 2
    43 PR/EFATIO. 44
    porrigcbatur, non quidem in orc, uli hodle lit, BeAM^amm. Ministerium vero quoUdianum appellat ea so-
    slnguli, etiam laici, cain manu propria Bumptam si- lummodo vasa qua3 Missaj celebraodae oecessaria
    ,

    blmel ipaia ori imponebant.MuliereBtamen oon ouda absolute erant, id est, patenulam parvam cum calice,
    manu, uti ei aliis monumentis discimus, accipiebant quaa Maximus presbyter in itinere constitulus cum
    Eucharistiam, Bed ex ea in velo, quod vulgoorarium codice Evangeliorum in roilo suspensa deferebat. Nam
    appellabant, a sacerdotibus recepta, postea commu- aliascalix in Missis
    Bolemnibus amplissimus eral
    nicabant. Si qni vero cx astanlibus essent, non ex- Sicut ct patena, cum cx unico calicc, ut mox diccba-
    communicati quidcin, scd qui lamen, ut loquilur mus, oinnescommunicareiil ct patena ea esse debe- ;

    Hincmarus, communicare non fuissent parati, illis rct quffl astantium oblationes omncs possetcontinere;

    eulogioe distribuebantur, id cst aliquid de panibus scd patenulam istam cum calice secum deferebat
    oblatis, qui consccrati non fuerant, ut idem auctor Maximus, ut scilicet quotidie posset sacra peragere.
    proscquitur in Capitnlis anni 852", et id in cormnunio- Singulis enim diebus Missa poterat celebrari. Kt qui-
    nis tesseram. Unde cum Meroveus Chilpcrici filius, dem mulier viduapcraunum integrum quotidie Mis-
    monasterio sancti Carilefi fugiens, ad basilicam san- sarum solcmnia celebrasse dicitur, capite 05 libri de
    cti Martini accessisset, ubi tunc Gregorius sacra Gloria Confessorum, ob id scilicet solum, quod ne-
    fa-
    ciebat, post Missas, petiit eulogias sibi a GregorioB cessar ia ad offerendum sacrificium minislraret et ,

    dari. Quod cum ille facere renuisset, Meroveus se etiam ipsi interesset, ut ex capitis contextu facile
    lmmentum communione suspensum conquestus,
    a colligitur. Binas vero Missas singulis Dominicis cele-

    multa minatus est in urbem Turonensem mala se brabat Severus presbyter, ex capite 50 ejusdem libri,
    facturum, nisi episcopi communioncm mereretur. Istis in duabus scilicet villis, quae a se invicem viginti mil-
    porro eulogiis successit panis, ut vocant, benedicti Jium spatio dissitae erant. Dcnique ad Missam so-
    distributio, quae hodieque, potissimum in ccclesiis leinnem hora tertia, quam hodie nonam dicimus, po-
    parocbialibus, Douinicis diebus Atquehcec lieri solct. pulum convenisse narraturin Vitis Patrum, capite 8.
    sunt quae de Missarum celebralione ex variis Grego- 49. Ministros altaris, cum sacra lierent, albis in-
    rii locis colligere licuit, ex quibus Mabillonius, ad- dutos fuisse discimus ex canone 12 concilii Narbo-
    junctis ex aliorum auctorum compluribus testimo- nensis, quod anno 589 habitum est. Idem innuit Gre-
    niis, Gallicanam liturgiam plurimum illustravit. Nos gorius in libro de Gloria Confessorum, capite 20, ubi
    vero, ut facilius cuique pateat quisnam fuerittunc il- laudat sacerdotum ac levitarum in albis vestibus non
    lius ritus, specimen Missae, quantum fas erit, inte- minimum chorum, qui oratorii sui dedicationi inler-

    grae ex liturgiis et ab eodem


    aliis monumentis fuit.
    aliis editis est 38, In capite 44 Historiae, quod in
    Mabillonio editis proferemus in appendice hujus q archidiaconus indutus alba episcopum, ut mos est, ad
    voluminis. aliare invitasse memoratur, ut natalis Dominici so-
    48. Quanta autem cum reverentia ad divina myste- lemnitatem celebraret. Albentium quoque diaconorum
    ria aut celebranda, aut recipienda accederent, multis turba aderat beali Nicetii Lugdunensis episcopi exse-
    in locis prodit Gregorius. Narrat in libro de Gloria quiis, ex libro de Gloria Confessorum, capite 61.
    Martyrum, capite 87, Epachium presbyterum di- Sacerdotales vestes aliis in locis commemorat. Habe-
    vinitus fuisse punitum quod temere quse erat indignus mus vero in libro de Vitis Patrum, capite 8, candida,
    agcre prxsumpsisset. Eumdem arguit, quod etsi post vestes scilicel amplas, uti ibi describuntur, quas
    galli cantum bibisset, sacra lamen mysteria ausus festis paschalibus sacerdotuin humeris imponi mos
    fuisset celebrare Quod, inquit, jejunus quisque non
    : erat. Idipsum est vestimentum, ni fallor, quod san-
    sine metu potest terrente conscientia explicare, et capite ctus Remigius amphibalum album paschalem appellal
    prEecedenti, deflenda esse et plangenda scelera monet, in suo testamento, quem episcopo sibi successuro
    cum ad altare accedendum est, ne corpus et sangui- Vestimenta autem ad sacra facienda in sacra-
    reliquit.
    ncm Bomini actu polluti potius ad judicium sumamus, rio assumebantur, ubi pcractis solemniis deponi so-
    quam ut veniam conscquamur Nequidein videri fas erat
    . lebant. Etenim cum ajgre ferret Guntramnus, quod
    sacra muneraallari iuiposita, quare Nicetius Lugdu D Palladius Santonum episcopus, qui Gundovaldo ad-
    nensis antistes in visu cuidam presbytero apparuisse iwcserat, coram eo sacra faceret, llle qui jam Jectio-
    Patrum, capite 8, ut prohiberet, ne
    dicitur in Vitis nes incoeperat, in sacrarium recessit.

    coopertorium, quod rarum esset, nec eo plane tege- 50. Muncra iideles offerebant, ut pro eis Missaj

    rentur sacra mysteria, supcr allare ponerelur. Vasa celebrarentur quod innuit Grcgorius in libro i de
    ;

    ipsa quse ad sacrum miuisterium adbibebantur, sa- Gloria Martyrum, capite 75, ubi fiigoritki sanitalem
    crata passim nuncupat Gregorius, quorum varia ge- recuperasse memorantur, qui Missas in honorc san-
    nera pro data occasione coinmemorat, caliccs, pate- ctiSigismundi celebrare, et oblationem pro ejus re-
    nas, turres, cruces, etc. Ea vero ad humanos usus quic Deo offerre curavcr nt. Rem clarius exprimit

    aptare piaculum grandecomputabat, prajvaricatorum libro de Miraculis sancti Martini, capite 12, ubi Ul-
    i

    temeritatem a Deo punitam fuisse variis miraculis trogottha regina ad saucti Martini ecciesiam advenisse
    comprobans. Illa autern omnia vasa non solum Gre- dicitur , et multis muneribus oblatis expetiisse, ut

    gorius, sed et cieteri ejus aavi auctores unico voca- Missa in sancti confessoris honore revocaretur. Vi-

    bulo ministerium appellabant, quandoque ministerium num offerebat quotidie ad sacrificium peragendum
    45 PRiEFATIO. 46

    pro viro suo defuncto mulier vidua in libro de Gloria Aconcavo, aut in ampulla sive capsula conclusae, in
    Confessorum, capite 65, licet ipsa ad commimican- ipsa altaris structura deponebantur, quales se inve-
    dum rarius accederet. Sed et diversas rerum species nisse testatur Gregorius in fine libri decimi. Loculum
    a fidelibus oblatas ecclesiis fuisse ex capite 2 ejus- appellat libro i de Gloria Martyrum, capite 3i, par-

    dem libri certum quidem super


    est, et quod altare, tem illam allaris, in qua inclusae ejusmodi reliquiae.
    patet ex pluribus aliis locis. Ob decimarum vero so- Nos hodie Sepulcrum nuncupamus, quod repnesenlare
    lutiones a populis neglectas regionis exscidium mina- videatur sanctorum sepulcra, super quae antiquitus
    tus est beatus Hospicius, in libro vi Historia3, capite6. altaria erigi solebant. Nec enim olim licebat nisi su-

    Memorabilis autem esl Lemovicum devotio, qui non per sanctorum martyrum reliquias altaria erigere.
    solum semel aut iterum, aut quando liberet, munera Unde in majoribus ecclesiis altare majus ut plurimum
    ecclesiae sancti Juniani offerre consueverant, verum in loco edito structum erat, sub se habens cryptam
    etiam ejus veluti tributarii facti,adir»'6wtosingulisan- sanctorum reliquiis instructam quse et suum altare:

    nisstatis diebuseipersolvendasese ipsosobligaverant. habebat. Cryptae vero illse quae supra sanctorum tu-
    51. Ecclesiarum seu basilicarum formam et magni- mulos constructae erant, nonnullis in locis confessio-
    ficentiam non in uno loco describit Gregorius. Unde nes nuncupatae fuerunt, Romanae Ecclesiae exemplo.
    intelligere Iicet quanta fuerit patrum nostrorum pie- R Etenim confessio sancti Petri Romae jam dicebatur ea
    tas, qui nec sumptibus pepercerunt nec laboribus, Vaticani pars, in qua beatOrum Apostolorum corpora
    cum de condendis et adornandis domibus Deo sacra- requiescunt. Sic et limina sancti Martini, aut sancti
    tis actum est. Legis libri n Historiae capita 14 et Hilarii appellabantur eorumdem sanctorum basilicae,

    16, in quorum priori Turonensis sancti Martini basi- quod eas, uti et limina Apostolorum Romae exsisten-
    lica, in altero senior ecclesia Arvernensis describitur. tia peregrini invisere solerent. Legimus etiam apud
    Marmora, picturas, aurea, argenteaque ornamenta, Gregorium sanctorum reliquias in baptisteriis asser-

    vela, pallioia, tecta ipsa ex eere confecta, ad ornan- vatas fuisse : at illa baptisteria diversa ab oratoriis
    das ecclesias adhibita fuisse passim commemorat. censeri non debent, quod ibi non solum administra-
    Duas ecclesiae praecipuas partes fuisse ex eodem di- retur baptismi sacramentum, sed et sacra quoque

    scimus, capsum navim interpretamur ) et presbyte- mysteria, et cursus divini celebrarentur. Reliquias
    (

    rium, sic dictum, quod ibi presbyteri stare consue- sancti Sergii martyris in sublimi parietis contra alta-
    verint. Nuncupatum est eliam non semel altarium, rium in capsula reconditas servabat Eufronius quidam
    quod ibi altare majus exsisteret. Analogium in ec- Syrus in domo sua, quam apud Burdigalam in eccle-
    clesia sancti Venerandi apud Arvernos exstitisse testa- siam convertisse memoratur apud Gregorium libro vii
    tur in libro de Gloria Confessorum, capite 37, quod pHistoriae, capite 31. Sed et in aliis passim locis oc-
    tribunalis nominealiasdesignare videtur. Ibi episco- currunt sanctorum tumuli in ecclesiarum parietibus
    pus concionabatur, quo etiam in loco Epistolae et inclusi, seu potius in arcubus, qui intra ipsos parie-
    Evangelii Jegebanturinconventibuspublicis fidelium. tes conslructi erant. Nunquam vero sanctorum reli-
    Analogii veteris accuratam descriptionem ex sancti quias superaltare, nisi fortasse brevissimo intervallo,
    Clementis ecclesia Romae habes apud Mabillonium in deponere fas fuit, quod nonnisi in earum translationi-
    Commentariopraevio ad ordinem Romanum, ubietiam bus, aut supplicationibus publicis, vix permittebatur.
    ejus iconographiam repraesentat. Erant praeterea ec- 53. Sanctorum tumuii palliis operiri consueverant,
    clesiarum porticus, cryptae, ac nonnunquam oratoria et cancellis includi,si magnus esset ad illos populorum
    ipsis adjuncta, quae et sua habebant altaria. Quin et concursus ; ciboria etiam super ipsos exstruebantur
    plura in unica basilica oratoria nonnunquam fuisse et fredae, id estumbracula, quibus in pyramidis mo-
    ex multis Gregorii locis facile probaretur lege Hi- : dum desinentibus nonnunquam crux in fastigio im-
    storiam libro v, capite 50,etc. Ecclesiasverocomplures, posita erat, ut de tumulo sancti Juliani martyris ob-
    oratoria et altaria a se consecrata fuisse scribit servat Gregorius, capite 20 ejus Miraculorum. Crucis
    libri x capite ultimo, sed dedicationis ecclesiae caere- loco nonnullis inerat columba, qualis exstitisse dici-
    monias singulatim exponit in libro de Gloria Confes-D tur supra beati Dionysii sepulcrum in libro I
    sorum, capite 20, ubi oratorii sui dedicationem de- de Gloria marlyrum, capite 72. Coronam autem se-
    scribit. Altaria autem consecrare absque sanctorum pulcri beati Martini, quae ejus meritum declarabat,
    reliquiis nefas erat. Unde Palladius Santonensis epi- a Chuno quodam raptam fuisse memorat libro i de
    scopus a sancto Gregorio papa ejusmodi reliquias Miraculis ejusdem sancti, capite 2. Haec porro videlur
    poposcit, quas in-altaribus a se exstructis reponeret. fuisse sanctitatis nota, si cui tumulo pallium impo-
    sanctorum appellat Gregorius, velum
    52. Reliquias neretur. Hinc Gregorius observat,honorem debitum
    sepulcri alicujus sancti, aut pallium ejusdem tumulo sancto cuidam presbytero impensum non fuisse,
    impositum, ceram, aut oleum ex lampadibus et cereis quod tumulus ejus alteri juuctus nec ornari pallio,
    qui ibi ardere solebant; item pulverem exinde colle- nec cereis illustrari propter loci angustiam potuisset.
    ctum, herbulas aut flores ibi appositos, aliaque ejus- Atque hic tunc erat solemnis canonizandi, ut hodie
    modi. Sanctorum tameualiquot,maximeorientalium, loquimur, alicujus sancti ritus, si ejus corpus e terra
    ossa habebanlur, quae etiam Reliquiarum nomine ab Episcopo levaretur, altari supponendum. CatenaB
    idem auctor designat. Ejusmodi reliquiae in lapide autem, compedes, aliaque ejusmodi anathemata san-
    PR.KKATH). 48

    ctorum sepulcris ii appendehunt, qui eorum inter-Anonnunquuinornatas, lainpades 111 ecclesiis appensas,
    isioiiibus Be liberatos ac incolumes evasisse arbi- candelabra, vexilla seu Bigna, qua* in supplicationi-
    trabantur, ex Vitis Patrum,cap. 8. Hucetiam Bolebant bus seu proceB8iooibus deferri Bolebant, aut certe
    convenire illi.qui gravibua de causisaccusati juramen- iiim clerua el populus regi aut episcppie in urbem
    to se ipsoBpurgare tenebantur. QuaBquidem Bacramen- advenientibus obvii procederent. Haac voro omnia
    ta quaodoque in ecclesiarum portidbus, Qonnunquam Bancta el Deo dicata reputabat pia fidelium religio,
    in ipso Bacrario, auldenique tacto ipso tumulo, aut ut absque sacrilegio ad profanos usus adhiberi non
    altari, data fuisse legimus, At insdlitum omnino fuit posse censerent, quoruin saBpius vel solo tactu mcde-
    illud juramentum, quod u uostro Gregorio exegit lam sibi afferri posse existimabant. Immo inter haec
    Ghilpericus, ul scilicet dictis Missis ad ultaria tria computabant vel signorum seu campanarum funes.aut
    suum ionocentiam sacramento approburet. Illud tu- claves queis ecclesiae ostiu reserabantur, ut omittam
    men praestitit sanctus antistes, licet fuerit canombus claves illas Roma allatas, quas alicubi commemorat
    contrarium, ue apud regem laesffi majestatis reus ba- Gregorius. Cluves vero basilicarum quandoque ani-
    beretur. malibus imprimebant, ut eos aut a lue quam inour-
    54. Jus asyli ccclesiis et locis sacris concessum rerunt liberaront, aut certe imminentom uverterent.
    exempliset scriplis usseruit Gregorius. Itu voro ipsisB 5b - Sed quusque Gallicanae Kcclesiae
    et vetere s
    eliam regibus inviolabilia videbatur illa ecclesiurum consuetudines quivis ex Grogorii noslri lectione fa-
    immunitas, ut oequidem Isesae majestatis reos u locis cile deprehendet. Tules sunt sunctorum etium Con-

    sacris oxtractos nocari posse ccnserent. Doprebensus fessorum festivitates, quae tunc tcmporis in Gallia
    fuerat in ecclesia saiicli Marcelli prope Cabillonem celebrabantur Uominicu3 diei observatio ita accu-
    ;

    sicarius quidum, qui Gunlrumnum regem in ipsu cc- rate servatu, ut a primis vesperis, id est u sabbato
    clesiu occidere erut paratus, ut nurrutur libro IX Histo- praecedenti post mcridiem, inchoarelur. Quam cum
    ria?, cupite 3. Inde tamen eductum jussit rex vivum violassent nonnulli, divinitus puniti fuerunt. Quadra-
    dimitti, quia ncfas putavit, si is qui ab ecclesia eductus gesimam sanctam non semellaudut idem uuctor. Sed
    fuerat, truncaretur ; simili indulgentia Childebertus memorubiliu sunt illius verbu in Vitis Putrum, ca-
    Austrusiorum rex nonnullis, qui conjuruiionis in seip- pile 15, ubi Quadraginta dies commemorut, quos ante
    sum initae accusati fuerant, se parciturum esse, paschalia festa in summa duci abstinentia Patrum san-
    etiam reis, pollicitus esl, quod ad ecclesiam confu- xit auctoritas. Describit Rogulionum seu Lilaniarum
    gissont. Promissionoin, inquit piissimus rex apud rilus ,
    quarum nonnullae stalis diebus fieri so-
    Gregorium libro ix, capite 38, habete de vita, etiamsi lebant; aliae vero cum aliqua ingrueret publica cala-
    culpabiles inveniamini. Christiani enim sumus ; nefas n milas. Quibus etiam temporibus preces publicae, vi-
    est enim vel criminosos ab ecclesia eductos punire. giliae solemnes ac jojunia indiccbantur. Certe pallam
    Exinde celebria fuore ud sunctorum basilicas confu- e sancti Remigii tumulo sumplam per universa re-
    gia, quu immunituto non modo ipsae busilicae gaude- gionis suae locudelulerunt Rhomenses, nec incussum.
    bant, sed multa insuper aedificia et loca illis adjunclu, Num ne unus quidcm inlru eorum fines, peste, quae
    in quihus tuto reis vivere concessum oral. Ejusmo- caeteras regiones devastubut, impctitus fuit. Suppli-
    di celebriores fuere ecclesiae sancti Hilarii Piclavien- cationes etiam seu"processiones ex una in aliam ec-
    sis, sancti Marliniapud Turonos, sancti Germani clesiam in solemnibus sanctorum festivitatibus factas
    Antissiodori, sancti Remigii Rhemis, et aliie complu- fuisse ex eodem auctore discimus. Exponit non
    res, quae passim apud Gregorium data occasione me- semel in Historiae libris solemnes episcoporum aut
    morantur. regum receptiones, quae praecedentibufl crucihus, ve-
    55. Ecclesiarum ornumonta non in uno loco re- xillis, ac cereis, ab urbium clero et populo fieri

    censot Gregorius, velu scilicet purietibus et ostiis solebant, memorat et puhlicas iis occasionihus popu-
    appensa, aut qu;e saorarium ab lorum acclumutiones, quois fuustu, variis eliam lin-
    aliis ecclesiae lo-
    sejungerent ;
    picturas qu;c non minus
    mujorem solemnitutem advenientibus uppre-
    fideles, po- guis, ad
    tissimum idiotas, erudirent, quam ornarent templa ;Dcabantur. Alias commemorat funebres defunctorum
    cameras sou laquearia auro argentoque linita, et tectu exsequias, in iisque vostium mutationes, lugubria
    ox aare aut Btanno fusa pallia etiam ditissima, quibus
    ; induinenta, et ulia bujusmodi. Comprovinciules epi-
    altaiia, el sanctorum tumuli tegi et ornari consueve- scopos ad e|iiscopi defuncti exsequias celebrandas
    rant. Ornamenta autem in praecfpuis festivitatibus occurrere consuevisse discimus ex capite 6 inter
    ditiora qootidianis et splendidiora erant. Describit Vitas Patrum, ubi describit Grogorius sancti Galli
    Gregorius in Miraculis sancti Juliani, capite 20, ejus- pompam funebrem. Capite sequenti idem hahot de
    doin saocti Martyris basilicam in ipsius festivitate Grcgorio Lragonensi, legendum quoque ea de re
    ornamentis immensis effidgentem. Omitto vasa sacra, cuput 106 libii de Gloriu Confessoruin, ubi de beutae
    calicos, patenas, Evangeliorum libros, aliaque sucrae Radegundis sepulturae caercmoniis plura habot. Ex
    Scripturae exemplaria, Sacramentoram, uti aiebaot, quo item cupite discimus, caemeteriu ud sopeliendos
    codices, id est libros Missales, Rituales, Pocnitentia- lidoles destinata, jam tunc sacerdotali, id est ponti-
    les, et alios, qui in usu quotidiano necessarii erant ficali benedictione sacranda fuisse, in quibus altare
    ad liar cruces gemmis eliam ct lapidibus pretiosis erigi solehat ad ofierendas pro mortuorum requie
    49 PR/__FATIO. 50

    piaculares hostias, ut factum A quenter retulit. Ghrismatis benedictionem ab epis


    aliis locis saepius
    fuisse docet idem Gregorius. Gorpora vero defuncto- copis factam non semel laudat, sicut et chrisma-

    rum ablata primum, tum induta sepeliebantur, et tionem, quae ad recipiendos in Ecclesiam redeuntes

    quidem haud raro in ecclcsiis quod etiam aliis haereticos


    :
    adhibebatur. Laudat etiam illos, qui crucis
    praeter episcopos et principes his temporibus in Gal- vexillo consignati lidem suam operibus approbabant;
    liis permiltebatur. Excommunicatorum vero et infi-
    et Chlodoveum regem a Remigio Francorumapostolo

    delium cadavera non solum ab ecclesiis, sed etiam non baptizatum modo, sed et sacro chrismate cum
    a communibus fldelium caemeteriis arcebantur : signaculo crucis Christi fuisse delibutum attestatur.

    quin et Palladius comes, qui se ipse interemerat, Inter episcopalia munia quae Promoto Dunensi male
    juxta Christianorum cadavera positus non fuit. Aquse ordinato episcopo interdicunt Patres Goncilii iv Pa-
    benedictx usum ad morbos abigendos, miraculis et risiensis, recensetur infantium confirmatio. Idem Gre-
    sanctorum virorum exemplis legitimum fuissenon in gorius Exorcismorum in dsemones vim non semel
    uno loco probat Gregorius, qui et passim de aliis re- exponit Tonsuratos, lectores, ostiarios, ceroferarios,
    .

    bus sacerdotali benedictione munitis Ioquitur. De subdiaconos aliosque superiores clericorum gradus,
    benedicto pane seu eulogiis, quae sub finem Missae cum sese offert occasio, commemorat : interstitia

    distribuebantur, jam diximus. Eulogias quoque seugautem, quae ad eos rite suscipiendos servari debe-
    benedictiones nuncupat Gregorius, quaelibet munus- rent, supra ex Gatonis presbyteri verbis exposuimus.
    cula a sacerdotibus in amicitiae signum data vel ac- Episcoporum vero ordinationes Dominicis diebus
    cepta, quod essent tessera quaedam communionis, et fuisse celebratas non semel innuit. -Egrotorum un-

    ab ipsis solerent benedici. Nefas autem erat praesente ctiones passim laudat. Certe lib. I capite 41 Artemius ,

    sacerdote quidquam cibi aut potus sumere, nisi legatus Arvernos transiens, cum in febrim incidisset,
    prius ab ipso benedictum fuissel, quem ritum Deus a Nepotiano episcopo visitatus, et oleo sancto perun-
    saepius miraculis comprobari voluit, ut ex Gregorio ctus sanitatem recepit. Matrimonia vero cum bene-
    nostro, aliisque antiquis auctoribus discimus. De dictione sacerdotali contracta fuisse patet ex Ghil-
    crucis signi efficacia et virtutibus tot sunt testimo- perici regisadversus Praetextatum episcopumquerela,
    nia quot fere paginae. libro v Historiae, capite 19, ubi rex illi exprobrat
    57. Multa item habet Gregorius de Sacramentorum manifestam canonum violationem, quod Meroveum
    administralione. Quo ritu Eucharistire sacramentum cum patrui illius relicta matrimonio conjunxisset.
    distribueretur jam supra diximus. Ipsum vero in Caeterum Gregorius aliis in locis non semel nuptias
    turri tunc temporis asservatum fuisse in sacrario, incestuosas, mulieresque superinductas, etiam in vi-
    unde ad altare afferri consueverat jam superius ob-Q ris principibus episcopali libertate damnat
    _* _ * O /* 1 J _ _ *.T".. -,.---...
    1 - Uv .".---/111-1-1 v»»i /"_ni*-r.-i^_«- 1111 «-V-
    58. Censurarum ecclesiasticarum exempla
    /""i _•_-_ w *-. /-* 17- /".

    non
    servavimus ex capite 86 libri de Gloria Martyrum
    ._. -. --. I .. . ... I r-v-i , . . .

    nostree editionis. Huic rei, praeter Fortunati locum desunt in Gregorii libris. Aliquod irregularitatis ob
    de turri a Felice episcopo fabricata, suffragatur be- lenitatis defectum incurrendae vestigium invenit
    nedictio turris, quam in appendice hujus voluminis Thomassinus in Gregoni facto, Historiae libro vi,

    habes ex veteri Sacramentario descriptam. Chlotarii capite 10, relato, ubi ille scripsisse se memorat in
    regis, cum ad sancti Martini sepulcrum accessit, gratiam furum, qui sancti Martini basilicam infrege-
    poenitentiam describit Gregoriusin Historiae libris. commonens eos fures a clericis, ad quos
    rant, regera
    Quidam vero in vita sancti Nicetii Lugdunensis, cum causa haec pertinebat, non fuisse accusatos. Quod
    morti Csset proximus, poenitentiam a presbytero se fecisse ait pius antistes veritum, ne homines il-

    fusis lacrymis efflagitasse dicitur. homi- Et alibi lius causa morepentuT, qui vivens in corpore pro
    nem memorat Gregorius, qui morte puniendus poe- perditorum viti faepius deprecatus fuerat. Opprobrio
    nitentiam a sacerdote petiit, clam quidem, quod forte magno se fore obnoxium existimavit presbyter qui-
    jam tunc temporis reos extremo supplicio afficiendos dam in capite 73 libri i de Gloria Martyrum memo-
    a poenitenlia leges civiles arcerent. Nec desunt apud ratus, si per suam accusationem fur morti fuerit
    nostrum auctorem indulgentiarum exempla. Namjjaddictus. Hunc enim rapti equi accusaverat ille sa-
    Victor episcopus, qui acommunione fuerat suspensus cerdos unde nullum lapidem non movit, ut reum a
    :

    ob reos temere reconciliatos, ante praestitutum tem- morte eriperet. Quod cum judex facere renuisset,
    pus, regis intercessione communioni restitutus est. condemnati salutem beati Quintini meritis a Deo im-
    Sic et iu Synodo Metensi, Basina et Chrodieldis, petravit. In libro vi Historiae, capite 8, Ursicinus
    ob scelera excommunicatae, rogante Childeberto a Caturcensis episcopus ab ordine suscepto suspensus
    Concilii patribus, absolutae fuerunt. Baptismo confe- est, quod Gundovaldo Ballomeri publice adhaesisset.

    rendo tempora designata indicat Gregorius, comme- Prohibitum quippe ei fuit, ne toto trienno missas
    morans Guntramni querelas adversus eos qui Chlo- celebrare, clericos ordinare, ecclesiasque et chrisma
    tarii II baptismum iterum atque iterum distulerant. benedicere, etc, auderet. Ecclesiastica sepullura
    Ejus vero, et quidem in sanctissimae Trinitatis nomi- privatus fuit Palladius, qui sibi ipsi violentas manus
    ne unitatem saepius propugnavit. Per immersionem, jam observavimus. Interdictum vero in
    attulerat, ut
    saltem in Hispaniis tunc datum fuisse ex eodem Pictonum urbem sese inflicturum minitatus est
    colligimus, qui et nomina in baptismo imposita 1're- Meroveus ejusdem urbis autistes, nisi Chrodieldi^ a
    51 PR.EFATIO. 52
    nequitia sua rcsipiscens abbatisaam Sanctffl CrucisAcoactus fuerit. Hesurrectionem corporum futuram
    monasterio, a quo fuerat rapta, restitueret. Et qui- prolatis opposile sacrae Scriplurae testimoniis contra
    dem cuni Sancti Dyoniaii ecclesia prope Parisios ob Saducaeum quemdam presbyterum ita asseruit, ut
    csBdem in ea patratam violata fuisset, officium perdi- iile omnioo coovictus ,
    sc nunquam eam impugnatu-
    dit, Dec Lbi Bacra celebrata fuerunt, donec fuissel ab rum pollicitus sit. Ibidem quoque de extremi
    judicii
    episcopo recoDciliata. Episcoporum ob admissa cri- veritate erudite djsserit, et suppliciorum aBternitatem
    niiiin dejediones, excommuoicatiooesin iDcestuosos, damnatis luendam probat. Deiisdem pcenis, tum de
    aliorumque crimiaum reoa preetermitto, quod baec temporariis quae animaa defuactorum perpetiuntur,
    DOtiora sint, quam ut iodigeaat fusius tractari. agit in capite ultimo libri de Gloria Martyruin. i

    59. Ex
    autem omnibus patet, utilissima esse Peccati origiaalis adversus Pelagiaoos veritatem in
    his
    Gregorii opera ad indagandam (jallicanaa Ecclesiee sua fidei confessione agnovit, cum hominem perditum
    disriplinam pauca jam Bubjungenda suot, ex quii)us
    : liberatum a Ubristo fuissc prolitetur. Ibi et perpe-
    intelligatur, ea non minus esse idonea ad confirman- tuam Mariae virginitatem laudat et ahis in locis; ,

    dam lidem nostram. Ilanc enim eam ipsam esse ex divini vero auxilii ad recle ageadum neccssilatem
    eodem auclore discimus, quam patres nostri ab non verbis solum, sed et exemplis passim compro-
    Aposlolorum discipulis acceperant. Et quidem nun-gbat. Hinc recte facta non viribus propriis sed Dei ,

    quam alias tam accurate locutus est Gregorius no- virtuti tribuenda esse docet in capite laudato libri
    ster, quam cum de fidei rebus tractavit, nec quidquam de Gloria Martyrum ; capite autem 41 lidem rcctam,
    aliud toto vitue suae tempore adeo diligenter inquisi- quae bonis animetur operibus, ad salutem necessa-
    vit, ac ea quae ad iidei iotegritatem et sinceritatem riam esse censet. Veram et realem in Eucharistia
    pertinebant. Id ipsum disertis verbis tcstatur initio corporis et sanguinis Domini pruesentiam, cum in
    libri I Historia3, ubi postquam
    grammaticae regulisse narrandis historiis occasio sese obtulit, ita apertc
    non plene eruditum fassus fuissel, suhjungit se ta- declaravit, ac si data opera catholicum illud dogma
    men studuisse semper, ut de rebus fidei puram et post exorlam Berengarianorum haeresim exprimere
    sinceram habeiet notionem. Illud, inquit, tantum voluisset. Audenter, inquit, in libro de Gloria Marty-
    studens, id quod in Ecclesia crcdi praedicatur, sine rum, capite 86, sanctum Domini corpus ct sanguincm
    aliquo fuco aut cordis haesitatione retineam, etc. Sub- cum simus actu polluti, ad judicium sumimus,
    jungit lidei suae professionem. quam Symholo Nicamo quam, etc; et capite 10 ejusdem libri narrat histo-
    aut Conslantinopolitano prolixiorem edidit, ut ab riam infantis Judaei, qui cum catholicis ad participa-
    ha?resibus quae postea pullulaverant, alienum se esse tionem gloriosi corporis et sanguinis Dominici accesse-
    proliteretur. Praeclaras fidei regulas proponit libro x rat. Expletis Missis, ex libro n de Miraculis sancli
    G
    Historiae, capite 13, sacrarum nempe litterarum et Martini , capite 47 ,
    populus sacrosanctum corpus
    traditionis apostolicae auctoritatcm, queis utitur ad Redemptoris accepit, etc. Missarum ceiebrationes,

    confutandam haerelici cujusdam pervicaciam, qui oblationem passim commemorat. Missas ad


    sacrificii

    futuram resurrectionem in dubium revocare ausus requiem defunctis procurandam celebratas habes in
    fuerat. Alio m loco sanctorum Patrum auctoritatem, libro de Gloria Confessorum , capite G5 , et Palladius

    quos post apostolos Deus Ecclesiae reliquit, laudat, sui ipsius intercmptor, missarum solemnia non me-
    nempe libro v, capite 45. Denique tanti fecerunt ma- ruit. Alibi praesente corpore in delunctorum exse-
    jores nostri disputationes, quas Gregorius noster quiis Missse celebratae dicuntur ; item et psallentium
    adversus haereticos a se habitas scriptis commenda- chori circa defuncti corpus ante sepulluram, et alia
    verat, ut eis inter fidei regulas locum darent in co- ejusmodi, quae legentibus passim occurrunt. Sacra-
    dicibus, qui ad sacerdotum eruditionem postea con- rum vero reliquiarum veneralionem, invocalionem
    diti Ejusmodi collectionem habemus ex sanctorum, sacras eorumimagines.aliaqueejusmodi,
    fuerunt.
    codice Fossatensi tempore Caroli Magni concinna- quae recentiores haeretici, plus forte vulgi abusibus
    tam, in qua conciliorum canonibus praemittuntur quam Ecclesiae dogmatibusattendentes, tantopereim-
    symbolum Athanasii, Augustini aliorumque fideiDP u S narunt tot prohant argumenta, quod ferehaben- '

    confessiones, tum altercationes contra hsereticos ex tur in libris Miraculorum aginae. Imagines Christi j

    Gregorii Historia excerptae. Nec immerito. Ita enim apud fideles asservandi morem ex amore in prototy-
    fidei nostrae studiosus fuit Gregorius, ut nullam ejus pum processisse ait, capite 22 libri I de Gloria Mar-
    propugnandae occasionem praetermiserit. Sanctissimae tyrum, ut nempe ejus, cujus legem in labulis cordis

    Trinitatis mysterium, personarumque in una natura retinent, etiam imaginem ad commemorationem vir-

    et diviuitate aoqualiter subsistentium veritatem saepe tutis in tabuiis visibilibuspictam per ecclesias acdo-

    saepius, allatis sacrae Scripturae lestimoniis, demons- mos aflixam praesentemhabeant. Et quidem, ut eadem
    travit, confirmavitque variis miraculis, quae in occasione loquitur Rufioua libro vn Historise, ca-
    hanc rem facta, aut ipse viderat, aut didicerat ab pite li, insignia veterum reservari adposterorum memo-
    aliis. Chilpericum regem qui Sabellii errores reno- riam: illorum honoris, horum vero amoris indicium est.

    vare volebat, lta confutavit, exposito quodnam esset 00. Caeterum ctsi operum
    praecipua Gregorii nostri

    de personarum distinctione et oaturse unitate catho- utilitas colloeanda sit in addiscenda Francorum re-

    licum dogma, ut rex, licet iu euin frendens, silere gui tam ecclesiastica quam profana historia, haud ta-
    53 PILEFATIO. 54

    men spernenda habet de aliarum nationum rebusArius, ut episcopos in Gallia his septem antiquiores
    gestis, quse exinde etiam illarum gentium propriae nullos fuisse existimaret quod quidem ex ipsis ejus :

    historiae scriptores mutuati sunt. Ipse nobis, ut rem verbis certum est. In Galliis, inquit, libro i, capite
    exemplis probemus, Burgundionum et Thuringorum 26, ubi de Antonini persecutione, multi pro Christi
    fortunam descripsit; Wisigothorum in Septimania nomine sunt per martyrium coronati, cum capite 28
    et in Hispania regum seriem ab eo accepimus. Non sub Decio.... Hujus tempore septem viri episcopi ordi-
    pauca etiam de Ostrogothorum et Langobardorum nati ad prxdicandum in Gallias missi sunt, etc. Non
    rebus gestis narrat, occasione expeditionum, quas itaque dicit, primum tunc,ut antea Severus £ ulpicius

    reges nostri in Italiam adversus eos suscepere. Unde scripserat, visa fuisse in Galliis martyria; non ex-
    etiam occasionem accepit de imperatoribus Graecis cludit alios verbi divini praecones, qui ante septem
    disserendi, qui titubantem in Italia suam potestatem illos episcopos Evangelium in Galliis disseminave-
    confirmareac reparare Francorum auxilio saepius co- rint;nec proinde sibi ipsi contradixit, cum Eutro-
    nati sunt. Hinc variaelegaliones e Graeeia in Gallias, pium a sanclo Clemente missum fuisse in libro de
    et exGalliis in Graeciam, quasGregorius passim com- Gloria Martyrum, capite 56, scripsit. Immo et sibi
    memorat. Ea quae de Chunis, Saxonibus, Bajoariis, ipsi constat de illis septem episcopis in libro de Glo-
    aliisque Germaniae populis habet, non vacat recen-jg ria Confessorum scribens, ubi, capite 4, de sancto Ga
    sere. Adde etiam quae de extremorum temporum Ro tiano ait, quem a Romanis episcopis transmissum, etc,
    mani in Occidente imperii aut tyrannis aut imperato- cognovimus capite 27, Martialis a Romanis missus ;

    ribus, vel certe de eorumdem ex


    militiae praefectis, episcopis ; Stremonius, et ipse a Roma-
    et capite 30,
    Orosio aliisque auctoribus retulit, quibus etnonnulla nis episcopis cum Gatiano et reliquis, quos memoravi-
    intermiscuit, quae aut ex traditione acceperat, aut ex mus, est directus. Nec opponere juvat Saturninum,
    auctoribus modo ignotis. Idem fecit in narratione capite 48 libri i de Gloria Martyrum, dictum fuisse
    quam ex Eusebii sive Hieronymi Chronico et Orosii ab Apostolorum discipulis ordinatum cum Apostolo- :

    hisloria potissimum concinnavit de iis rebus, quae a rum discipulos potuerit appellare eos, qui Romae fl-
    mundi condilione ad seeculum quinlum contigerunt. dem ab Apostolis disseminatam profitebantur. Sic et
    Variorum opiniones de maris Rubri transitu recen- de Ursino Biturigum apostolo loquitur capite 80 de
    set in libro i Historiae , capite 10 , ubi et peregrinos Gloria Confessorum, quem tamen septem episcopo-
    laudat, qui monasteria ^Egypli perlustraverant. Tum rum discipulum fuisse innuit libro I Hisloriae, capite
    loquitur de priscis nationibus : Ne videamur , inquit 29, quanquam nonnulli censeant hic alium ab Ur-
    capite 16, unins tantum Hebrseae gentis habere no- sino designari, Senicianum scilicet, qui secundus in
    Enumerat antiquarum gen-
    titiam, reliqua regna, etc. Biturigensium episcoporum catalogo recensetur. Et
    tium reges, qui ante Christi adventum imperarunt. quidem Gregorius loco laudato ait post Ursini mor-
    Paulo fusius exponit ea quae post Christum natum tem christianam fidem apud Bituriges defecisse :

    contigerunt : persecutiones adversus Ecclesiam re- quod post septem episcoporum discipuli mortem fieri
    censet, nonnullaque de Galliarum stalu habet, unde vix potuit, desinente tertio seeculo. Si quidem ipse
    discimus quae fuerint Ecclesiaein his partibus primor- Gregorius testis est, tunc temporis Ecclesiam miro
    dia, aut saltein quae tunc invaluerit, cum Gregorius opere compositam a fidelibus ea in urbe aedificatam
    viveret, ea de re opinio. Caeterum Gregorius de aliorum quoque san-
    fuisse.
    61. Nonnulli ex ejus scriptis inferri posse putant ctorum miraculis passim scripsit, ut de Timotheo et
    duplicem tunc in Galliis fuisse traditionem deprimis Apollinari Rhe l.ensibus, Memmio Cataiaunensi, Va-
    Ecclesias Gallicanae apostolis, quorum alii missionem lerio Conseranncnsi, alisque nonnullis : at tacuit
    ad ipsorum Aposlolorum aetatem revocare conaren- eorum missiones, quod nihil de illis, ut conjicere est,
    tur alii vero ad Decii, aut certe Marci Aurelii tem-
    ; compertum habcret.
    pora. Quin et Gregorium quod non satis ea iu re 62. Porro etsi ea quae retulimus, satis superque
    sibi constiterit accusant, quippe qui priorem senten- sufficiant ad comprobandam Gregorii operum utili-
    tiam in Miraculorum libris, posteriorem in Hisloria q tatem, cum tamcn quidam, etiam eruditi viri, non-
    amplexus sit. Verum licet has quaestiones, quae tam nulla in his reprehendere soleant ; ea paucis discu-
    acriter nostris temporibus agitatae fuerunt de san- tere visum est, ut pateat illa non esse tanti momenti,
    ctorum missionibus, retractare animus non sit, ut- quae tam eximii viri auctoritatem elevare valeant, aut
    pote quas extra nostrum institutum esse censemus ; pios ac eruditos lectores ab ejus operum lectione
    id tamen affirmare ausim, nusquam cum sese de istis avocare. Haec sunt quae Gregorio exprobrant. Illum
    missionibus scribendi obtulitoccasio, Gregorium sibi aiunt stylo ita rustico scripsisse, ut absque fastidio
    contrarium exstitisse; fallique eos qui illum existi- vix legi possit apocrypha veterum scripta ab ipso
    ;

    mant ita de Martyribus Lugdunensibus, aut de sep- nonnunquam fuisselaudata;immo nonsolum incerta
    tem episcopis, quos sub Dccio adventasse scripsit, pro certis, sed et falsa ab eo data interdum fuisse pro
    locutum fuisse , ut ante illos aut martyres, aut alios veris, eumque in aliquot errores impegisse ; deni-
    verbi divini praecones, in Gallias advenisse negave- que tantae fuisse simplicitatis et credulitatis, ut quae-
    rit. Non enim, ut scite observavit summae eruditio- vis promiscua facta pro miraculis haberet. At styli
    nis vir Jacobus Sirmondus, in hac haeresi fuit Grego- rusticitas non Gregorii, sed ejus aetatis vitium fuit.
    55 PR.fiFATH). 56

    Eo onim tempore, post qnns sub re-Apisset, quao a viris piis referri solcbant Mallem,
    varias clades, :

    petitis toties barbarorum incursionibus Galliaa per- mquit, fateri res illas esse altiores, quam ut a me
    pessse fuorant, adeo incultae jacebant litteraB, ut ne- possent attingi, quam temere definire illa esse falsa
    mo inveniretur, qui res gesl is litteria commendare miracula, aut ab homine nimis crcdulo efflcta. Mira-
    yaleret, ut ipse Gregorius testatur in prolQgo Ilisto- culorum enim operatio verae EccleeiaB tessera est, qua
    riae : aut corto, si quis eas politiori Btylo describere illam ab baBreticorum seclis distinctam semper fuisse
    conatufl fuisset, inutilis fuisset ejus scriptio, uipote Patres et EcclesiaB Doctores omnium tomporum as-
    quam plerique non intellcxissont, ut idem Gregorius seruorunt. Ex quo oniin Dominus noster in Evange-
    non somol QuaB otiam causa fuit ut lc-
    profitetur. lio pollicitus ost, oos qui in ipsum credituri essent,
    et ipsa regum nostrornm diplomata eodom prorsus majora et plura, quam quae ipse fecisset, edituros;
    stylo rustico conderontur. Undo ut genio sui tompo- in Ecclesia non defuero, quoties illa vel ad inlide-
    ris obsequeretur Gregorius, non raro accusandi casus lium conversionem, vol ad lidelium in recla fide con-
    pro ablativis absolulis sciens prudensquo adliibuit. lirmationem necessaria fuerunl. Pctrus in Actis Apo-
    Non fuit itaque Grcgorio peculiaris ista locutionis stolorum se hanc potestatem habuisse professus ost,
    barbaries, quam in aliis quoque ejus aevi sinceris mo- cum petenti paralylico eleemosynam rospondit, se
    numentis deprohendere quivis facile poterit. Caete-Bquidcm argentum non habere, sed quod habeo, in-
    rum etsi Gregorius, ut erat vir summae modestiae et quit, hoc tibi do ; in nomine Christi surge et ambula.
    humilitatis, passim sese linguae latinoe imporitum et Et quidem vcl sola ejus corporis uinbra morbos cu-
    hominem rudem profitoatur;non tamcn adooignarus rabat. Pauli miracula taceo; sed eo teste, haec gra-
    fuisse censondus est, utnulla litterarum scientia fuc- tia ab Apostolis ad fidoles transiit, quorum aliis ge-
    rit cum e contrario illum in veterum au-
    instructus : nera linguarum, graiiam curationum, aliis alia
    aliis

    ctorum leclione maxime versatum fuisse colligi possit charismatum dona concessa fuisse scribit. Ignatius
    ex variis eorum locis, quos interdum narrationi suae Apostolorum discipulus, cum martyrio proximus es-
    intermiscuit. Vocum eliam Graecorum se notitiam set, verebatur ne ipsi, sicut aliis sanctis contigerat,
    aliquamhabuisse innuit, dum Latinorumvocesex ety- bcstiae miraculo mansuefactae parcerent. Justinus
    mologiis exponit. Testis quoque Fortunatus, cui sane ethnicis exprobrat magorum et incantatorum impo-
    probe notus erat, hanc in rcm adduci potest, qui tehtiam, cum econtrario Christiani sola Josu Ghristi
    ejus eloquentiam et eruditionem passim laudat. Et nominis invocatione nihil non possent efficere. Prae-
    eane quantumlibet simplici sermone scripserit Gre- clara omnino ea de re habel Irenaeus, qui saeculo so-
    gorius, res tamen gestas, nescio qua ingenuitate et cundo Horuit, et initiotertii passus est. Hic in libro II
    nativa eloquentia describit, ut nec injucunda sit ejusp. Adversus haereses, capite 57, non unum aut alte-
    narratio, nec fastidiosa. rum, aut certe plura a Christianis facta miracula re-
    63. Falsum tamon aliquando fuisse Gregorium in- censet sed hanc ipsam Ecclesiae catholicae esse prae-
    :

    ficiari nolim. Haec enim est sacrorum codicum sin- rogativam probat, ut cum haeroticorum sectae suis
    gularis praerogaliva, ut soli errati immunes sint. praestigiis nihil possont, nisi forte incautis damna
    Apocrypha secutus est nonnunquamGrogorius, falsis inferre, iideles miraculis, et cerlissimis, et frcquen-
    usus est monumentis, fateor. Computationes tempo- tissimis, fidem suam approbarent; ita ut saepissime
    rum non satis constantes adhibuit. Scd haec omnia apud eos claudi gressum, caeci visum, surdi auditum,
    ejus operum utilitati vix quidquam detrahunt cum : immo et mortui vitam fidelium precibus fuerinl con-
    pertineant potissimum ad veteres Historias, quas ex seculi. Quos quidem homines a morte excitatos, diu
    alii- aucloribus deprompsit, proindeque facile ex postea inter caeteros mortales vixisse observat capite
    aliis monumentis emendari Uude nostrae
    possint. sequenti , ne forte tanta miracula praestigiis ho-
    gentis Historiae, quae potissima est ejus operum uti-
    mines atlribuere audcrent. Ejusdem rei testis est
    litas, sive ecclesiaslicae, sivecivili, maxime quae pro-
    saeculo tertio omni excepiione major Cyprianus Car-
    pius ad Grogorii aetatem perlinet, ejusmodi orrata tliaginiensium antisteset Christi martyr, qui hocar-
    non officiunt. Visa enim a se, ut plurimum, vel au-Dgumontum non semel, sed potissiinum in libris de
    dita scripsit, quibus in refcrendiseum mala unquam Idolorum vanitate et ad Dometrianum pertractavit.
    fide usum fuisse nemo dixerit. Omitto Eusebium, Lactantium et alios, qui sub sae-
    64. At, inquies, itacredulus eratGregorius ac sim- culi tortii finom, et quarti initium vixerunt. Eadem
    plox, ut quidvis absque delectu suis scriptis videa- virlus posl datam Ecclesiae pacem perseveravit, ut
    tur inseruisse, et omnia fere evcnta miraculis ascri- testes sunt Hieronymus, Rufinus, Sulpicius Severus,
    psisse. Verum etsi nolim inficiari, Gregorium forte et alii, qui patrum et aliorum sanctorum vitasdescri-
    in credendis miraculis aliquando fuisse faciliorem, pserunt. Idem testantur Paulinus, Tlieodoritus inter
    rum tamen certum sit ex aliis ejus aevi auctoribus Graecos patres vix ulli eruditione secuudus, qui li-

    tunc temporis multa miracula contigisse, non ob id brum oa do rc singularem sub religiosae Historiae
    solummodo quod miracula sunt, ea esse rejicienda titulo edidit. Plurima miracula suo tempore facta
    censuerim, nisi aliquaratio gravis id suadeat. Hac in narrat Augustinus, potissimum in libris de Civitate
    re sequenda vidotur sancti Augustini regula, qui Dci. Sanctorum Gorvasii et Protasii ab Ambrosio
    cum multa circumferri miracula apud vulgus acce- inventorum lot fuerunt miraculorum praecones, quot
    57 PR.EFATIO. 58

    eorum temporum scriptores, Ambrosius Pauli-Afrequentia tunc contigisse miracula. De miraculis


    ipse,

    nus, Augu-tinus, Gaudentius, etc. Haud minus ce- sanctorum Italiae libros quatuor dialogorum edidit
    lebria fuere sancti Stepliani recens inventi miracula, Gregorius Magnus. Idem praestitit Victor Vitensis
    de quibus libri duo inter Augustini opera liabentur. episcopus in libris de persecutione Wandalica, ubi
    Victor Vitensis paulo post miracula d-scripsit, quae narrat ea quae Deus in Africa ostendit, in fidei ca-
    furente Wandalorum in Africa persecutione a catho- tliolicae confirmationem. In Galliis, preeter sancto-
    Jicis eiiita fuerunt. Basilius Seleuciae episcopus circa rum Vitas, quae ab auctoribus gravibus et aequalibus

    idem tempus libros duos de miraculis sanctae The- scriptae sunt, testes habemus queis nemo unquam
    clae composuit. flaec de saeculis quae Gregorium no- absque lemeritatis nota audeat refragari. In primis
    strum praecesserunt. Non minusautem saeculosexto, complures episcopos sanctitate et eruditione cele-
    quo vixit Gregorius, frequenlia fuisse infra proba- berrimos, inter quos eminebant Avitus Viennensis,
    bimua. Nam de sequentibus' lemporibus agere ad Stephanus Lugdunensis, et ^Eonius Arelatensis me-
    nostrum non spectat institutum et qui ea de re plura
    ;
    cum Arianos in collalione coram Bur-
    tropolitani, qui

    cupiunt, habentMiraculorumlibros integros, quos in gundionum rege habita, rationibus ac Scripturae tes-

    Vitarum sanctorum collectionibus consulant. suam miraculis


    timoniis pervicissent, fidem quoque
    a
    65. At ex his quae protulimus jam perspicuum est, B PP robare polliciti sunt, si Ariani eis assentire vel-
    nemini auctori ecclesiastico verli posse vitio, quod lent Si rationes nostrae, inquit Avitus omnium no-
    :

    miracula passim suis operibus inseruerit, aut certe mine ad regem Gundobaldum, quicollationipraesens
    de Miraculis sanctorum ediderit libros singulares. intererat, non possunt illos convincere, non dubito

    Proindeque Gregorium eo ipso haudquaquam asper- quin Deus fidem nostram miraculo confirmet. Jubeat
    nandum esse, quod roiracula passim in suis libris sublimitas vestra, ut tam illi quam nos eamus ad se-
    enarraverit. Nec dicat aliquis miracula a Deo Opt. pulcrum hominis Dei justi, et interrogemus illum de
    Max. fuisse edita, cum necessaria ad fidem gentibus nostra fide similiter et Bonifacius de sua et Dominus
    ; :

    approbandam fuerunt, id vero Gregorii temporibus pronuntiabit per os servi sui in quibus complaceat. Sic
    applicari non posse. Nunquam enim miracula magis illi viri saucti adeo in Deum fidentes erant, quod se

    necessaria videntur fuisse sive ad infidelium conver- eam fidem habere scirent, quae etiam montes trans-
    sionem procurandam, sive ad fideles in vera fide ferre posset, cum id Dei causa exigeret. Sed et iidem
    confirmandos, quam saeculo quinto labente, ac loto antistites se hanc collationem suscepisse innuunt
    saeculo sexto, quo Gregorius noster scripsit. Tunc exemplo beatissimi Bemigii Francorum apostoii, qui
    enim barbarae nationes ita Europam infecerant, ut fidem catholicam tunc temporis apud eam gentem
    nulla ferme regio esset, in qua illi non dominaren- ninfinitis propemodum prodigiis confirmabat. Provi
    tur. Hi autem erant aut ethnici, aut certe ita ariana dente, inquiunt, Domino Ecclesiss suse, et inspirante

    haeresi infecti, ut nomine tenus Christiani, plerasque pro salute totius gentis cor domni Remigii, qui ubique
    paganorum superstiiiones simul cum falsis dogma- altaria destruebat idolorum, et veram fidem potenter
    tibus retinerent omnes vero ita feri ac barbari, ut cum multitudine signorum amplificabat, etc. Ejusdem
    :

    frustra quisquam eis veram religionem rationibus sancti Bemigii et sancti Medardi miracula ob oculos
    ac sacrae Scripturae auctoritale persuadere conatus Chlotsindae ponit sanctus Nicetius Trevirorum antis-
    fuisset. Opus ilaque miraculis erat, utpote quod haec tes, illam adhortans, ut ea Alboino Langobardorum

    sola esset eos convincendi ratio. Certe quandiu Chlo- regi viro suo narret, quibus Chlodovei exemplo, ad

    doveus, primus gentis nostrae regum christianus, fidem suscipiendam moveri possit. Quid de domno
    rebus usus est prosperis, de religione mutanda ne Remigio et domno Medardo episcopis, quos tu, credo,

    quidem cogitare voluit. At constitutus in extremo vidisti ? non possumus tanta exponere, quanta mirabi-
    praelii discrimine, cum non sine miraculo e tantis lia per illos Deum videmus facere. De miraculis ad

    periculis ereptus fuisset, fidein ultro suscepit. Sic sanctorum sepulcra tunc temporis frequentibus pro-
    movit Totilam Gothorum in Italia regem sancti pa- sequitur sanctus antistes his verbis : Ubi tanta hodie,
    tris miraculum coram eo editum, quemDi n q uit
    Benedicti »
    mirabilia apparent,
    dicere verbis quantum nec
    antea nec sacerdotum auctorilas, nec miserorum in- valeo. Statimque subjungit, similia in haereticoruin
    fortunia ad commiserationem flectere unquam po- Ecclesiis non fieri, quod aiiam ab illis sanctis qui
    tuerant. Non minus indigebant miraculis fideles idio miracula edebant, fidem profiterentur. Quanta vero
    tae, qui ab haereticis variis extorsionibus oppressi, securitate de tot tantorumque miraculorum veritate
    immo et aliquando suppliciis torti, aut illecebris al- el certitudme Jocutus fuerit Nicetius, ex eo patet,
    lecti, ad rehgionem mutandam incitabantur. Suberat quod regem ipsum Alboinumprovocandumesse scri-
    et alia saeculo sexto edendorum miraculorum pecu- bat, ut aliquot e suis fidos homines ad Beati Martini
    liaris causa, nempe quorumdam error negantium sepulcrum transmiltat, rei veritatem per sese ex-
    resurrectionem mortuorum : polissimum
    cui errori ploraturos. Mittat, inquit, ad domnum Martinum pcr
    refellendo Gregorius Magnus libros dialogorum de festivitatem suam... ubi csecos hodie illuminari...
    Virtutibus et Miraculis Italiae sanctorum composuit. conspicimus, ubi surdos auditum et mutos sanitatem
    66. Sed et habemus viros eorum temporum illu- recipere. Nam quid dicam de leprosis aut de aliis quam
    stres et omni exceptione majores, qui tefctali sunt plurimis ? qui quacumque debilitate percussi sint, ibi-
    59 PILEFATIO. 60

    dem pcr singulos alii et alii sanantur. Misit ad Aaoquo credulus fuit, in iis scilicet crcdendis, quae ab
    hanc festiviiatem Thebdemirue rex arianus, quem antiquis scripta invenicbat, aut certe acceperat ex
    Bregorius Gbararicam appellat, el tantia miraculis vciustis traditionibus. Sed ista nec ejus bonae lidei

    permotus fldem suBcepil cam tota Suevorum gente, officiunt, oec adversus ca quae a se visa aul audila
    cui tum in Gallaacia imperabat. His adde alioa testes refert, allum prsejudicium f,r enerare valent cumecou-
    eruditione et sanctitate illustres, Fortunatum, qui trario animi ejus caudorein et ingenuitatem niaxime
    muftas Banctorum Vitas scripsit; Gyprianum Tolo- probent.
    nensem episcopum in Vita sancti Caesarii, Hilarium 68. At quot et quanta, inquis, minuliora facta mi-
    Arelatensem, Eucherium, Dynamium patricium, vi- raculis deputat Gregorius, qusB naturalem causarum
    rum natalibus, dignitate et Gregorii magnii testimo- eflBcientiam nequaquam superant. Verum ea est vi-
    nio illustrem, beatum Audoenum in Vita sancti Eli- rornin pietate praestantium indoles ac religio, ut pre-
    gii, Jonam monachum ct alios, qui tunc temporis cationum coelesti eflicaciae, sanctorumque interces-
    ediderunt sanctorum Vitas, quas ex miraculorum sioni tribuant ca, quae alioqui naturae virtulem baud
    narraiionibus fere intcgras contexuerunt. exccdunt. Ita comparatus fuit Gyprianus, ita Au-
    67. Nemo itaque inficiari potest, Gregorii nostri alii magni viri quos
    gustinus, ita Tbeodoritus, et

    temporibus miracula frequenter ad sanctorum sepul-j} superius commemoravimus. Simplex itaque fuerit
    cra contigisse, idque non vulgi solum opinione, aut Gregorius, sed eo sensu, quod sine fuco et semper
    muliercularum relalu creditum, sed et virorum eru- aperta mente et corde sincero veritatem oratione
    ditorum, ac sanctorum episcoporum auctorilate re- simplici deprompserit. Atque ea Gregorii laus est,
    ceptum fuisse, qui ejusmodi miraculorum certitudine non contumelia, inquit Sirmondus Hilduinum rcpre-
    fidem nostram approbari et baereticorum errores ar- hendens, qui Gregorium mirx simplicitatis virum ap-
    gui posse censebant. Certum est <>tiam ea miracula pellavit, cum Ililduinus ipse, si bacc vox malam in

    adco certa et evidentia fuisse, ut ne quidem haeretici partem vertatur, multum Gregorio simplicior fuerit
    illa in dubium revocare ausi fuerint, aut ulliscavil- 69. Haud enim putandum est miracula omnia,
    lationibus potuerint ea unquam obscurare. Quo fa- quae vulgo circumferebantur a Gregorio statim abs-
    ctumest, ut plerique ejurata haeresi fidem catholicam que deleclu aut examine admissa fuisse, cum ipse
    susceperint, ct quidem non vulgares honiines, non Deum passim invocet veritatis eorum, quae in libris
    unus vel pauci viri obscuri aut nullius nominis, sed suis enarrat, tcslem. Quin et res ab aliis relatas dif-

    ipsi reges, et integrae naliones : quales fuere Franci, ficile credebat, ut ipse testatur libro i Miraculorum,
    Burgundiones, Suevi, Wisigothi, Angli, Langobar- capite 5. Audierat quippe saepius oleum ante crucem
    di, etc. Unde nemini mirum videri debet, si Greso- in monasterio Pictavensi ita excrescere solitum
    G
    rius, qui promovendae orthodoxae fidei desiderio fer- fuisse, ut licet vasa exinde plena efferreutur, nun-
    vebat, ardebatque summa erga sanctos Dei amicos quam tamen decresceret. Sed ad id credendum nun-
    devotione, colligendis miraculis plurimum tribuerit, quam adduci potuit, quin prius rei ventatem suis
    quae tunc temporis esse videbat efficacia ad fidem oculis unius horae spatio exploravisset. Pallam qua
    haereticisinsinuandam, et ad emendandos fidelium venerabilis crux Jerosolymis involuta diufuerat, sese
    sed ci non credidit
    mores utilissima. Ea vero quae a Gregorio narrantur accepisse jactitabat quidam :

    miracula, ne quidem ob suam multitudinem in du- Gregorius, priusquam rem miraculis certis compro-
    bium revocari possunt. De plerisque enim sanctis batam fuisse advertisset. Gum vero res gestas ab
    unicum solummodo aut alterum miraculum narrat aliis acceperat, homines illos nominat,
    qui talia re-

    qua in re parcior fuit illis, qui ejusmodi sanctorum tulerant, ne inccrta pro certis ingcrere videretur.

    Vitas descripserunt, quas ut plurimum, ut mox di- Quin et aliquando sacramento ejusmodi miracula
    cebara, ex solis miraculis contexucre. Plura quidem confirmari volebat, aut multos adhibebat, rei enar-
    de sancto Martino habel, aut de sancto Juliano. At ratae lesles, ne forte llludere piae simplicium cre-
    modo sancti Nicetii locum laudavimus, satis attestan dulitati anonnullis credcretur, ut ipse habel libro II
    lis, multo plura miracula ad sancti Martini sepul-D de Miraculis sanctiMarlini, capite 52, et passim aliis
    crum contigisse, quam quae a nostro Gregorio refe- in locis insinuat.

    runtur. Ea vero quae apprime noverat, vel


    scripsit, Erunt fortasse nonnulli, qui Gregorii nimiae,
    70.

    quod sibi ipsi contigissent, vel quod ea ab aliis ac- ut aiunt, simplicitati tribuant, quod passim pulve-
    cepisset. Miracula quae in seipso facta fatetur, quis rem sanctorum tumulis collectum, pannos eis ali-
    falsa fuisse dixerit ? Non enim ita fallax ac perditae quandiu impositos, flores aut berbulas ibidem a
    fidelibus sparsas,aut parietibus affixas, oleum ex
    lam-
    mentis fuisse dici potest Gregorius, ut falsa pro ve-
    risobtrudere ex industria voluerit aut ita bardus, ;
    padibusibidem ardentibus detraclum,aquas ex vicinis
    ut aegrum se reputaverit sanus, aut ad sanctorum fontibus aut puteis haustas, aut alia ejusmodi inter
    cineres coelitus sanatum non eeger. Idem dicendum Sanctorum reliquias computaverit. Verum ista ab-

    de plerisque aliis aegrotis, praesertim viris gravibus jectio evanescet, cum cordatus lector similia m pa-

    et probe notis, qui sese sanctorum meritis sanatos trum auclorumque gravissimorum openbus exempla
    aut palam coram omnibus, aut certe ipsimet Gre- passim occurrere animadvertet. Hujus enim consue-
    tudinis testes sunt Hierooymus, Augustinus,
    Pauh-
    gorio confessi sunt. Unum est, fateor, in quo plus
    61 PILEFATIO. 62

    nus, Leo et Gregorius, uterque Magnus ac pontifexAaliquot solummodo fragmenta supersunt. Huncporro
    Romanus, Beda et alii passim, quorum loca in notis commentarium Romae asservari aliquandiu persua-
    ad Gregorii textum nou semel laudavimus. Sed et sum habuimus, acceptis exinde litteris in Vaticana
    qui plura ea de re cupit, adeat Ferrandi, Societatis bibliotheca haberi manuscriptum codicem ex mona-
    Jesu presbyteri, librumsingularem de Sanctorum re- sterio Fontis Avellani, qui Florentii Georgii et Gre-
    liquiis, Lud. Ant. Muratorii
    aut certe legat V. cl. gorii commentarius in psalmos inscriberetur. Sed re
    disquisitionem de boc argumento tomo n Anecdoto- a nostro Stephanotio, Congregationis nostrae in curia
    rum, ubi etiam oleorum, quae Gregorius Magnus ad Romana procuratore generali, accuratius inquisita,
    Theodelindam per Johannem transmisit, indicem hic deprehendit, et titulum hunc manu recenti fuisse
    profert, ipsa Gregorii aetate scriptum in papyro codici ascriplum, et in ipso Commentario passim
    Egyptiaco, ut Mabillonius noster testatur Itineris auctores laudari, qui nostro Gregorio aetate postc-
    Italici pag. 14. riores fuerunt, quales sunt Aymo et Remigius. De-
    71. Unum
    denique circa Gregorii libros de Mira- nique vulgata psalmorum versione utitur hujus com-
    culis sanctorumobservari velim, quod sciliceteasoluin mentarii auctor, quam Gregorius in laudandis passim
    sanctorum miracula rctulerit, quae ab aliis auctoribus psalmis adhibere non solet. Immo in Gregoriani
    scnpla non erant. Unde mirum non est, si quando- jj Commentarii, quem modo laudabamus, praefatione
    que omissis celebrioribus sanctorum gestis, obscura psalmorum referuntur omnes juxta LXX inter-
    tituli
    quaedam commemorat. Hinc etiam patet, quam
    facta pretum versionem. Fucum fecit ei qui Gregorii no-
    I incaute fecerint nonnulli, qui res aliquot sanctorum men codici illi praefixit, praefationis Gregorianae in
    gestas indubium revocarunt ob id solum, quod a psalmorum
    fragmentum, quod commentarii titulos
    Gregorio non memorentur cum, ut ipse testatur,: Patrum praefationibus operi
    auctor simul cum aliis
    extra ejus institutum fuisset de ejusmodi rebus dis- suo prsemisit. Quod quidem fragmentum a pio et
    serere. Quod vero tale fuerit ejus consilium, ipso erudito viro Thomasio ex ipsocodice descriptum post
    monente discimus ex procemio ejus generali ad istos libros de sanctorum Miraculis proferemus, cum duobus
    libros Aliqua, inquit, de sanctorum miraculis, qux commentarii fragmentisa Mabillonio editis.
    :

    hactenus latuerunt, pandere desiderans, etc. Sed magis 73. Laudat praelerea Gregorius libro n Historiae,
    diserte in libro de Gloria Confessorum, quem om- capite 22, Apollinaris Sidonii librum de Missis, cui
    nium ultimum recognovit, capite 45 licet jam dixe- ipse praefationem se adjunxisse ait sed illud opus
    : ;

    rimus in prologo libri hujus ut ea tantum scriberemus, solo nomine tenus nobis notum est. Tanti non est
    quse Deus post obitum.... opcrari dignatus est : tamen momenti Passio sanctorum septem Dormientium
    non puto absurdum duci, si de illorum vita memoremus p fratrum Ephesi quiescentium, quam se in latinum
    aliqua, de quibus nulla cognovimusesse conscripta. Non transtulisse Syri cujusdam interpretis ope fatetur in
    itaque scripsit de sanctorum gestis, qua3 aliunde capite 95 libri de Gloria Confessorum, ubi ejus epito-
    nota erant, aut quorum Vitae habebantur. Sed jam men refert. An vero usquam exstet haec ipsa versio
    tandem ad secundam praefationis nostrae partem a Gregorio adornata, incertum est. Hanc enim quam
    transeundum. Surius habet, Gregorianam non esse vel ex eo solo
    II. — 72. Nulla ferme est in contexendo Gregorii conjicimus, quod ibi Dormientium nomina pleraque
    operum catalogo difficultas, cum ea non solum pas- ab iis, quae ipse Gregorius in libro de Gloria
    alia sint
    sim in suislibris recensuerit, sed et singillatim enu- Confessorum recenset. Eadem vero ipsa nomina re-
    meraverit in fine libri decimi Historiae Francicae :
    praesentat eorumdem Dormientium historia, quam
    Decem, inquit, libros Historiarum, septem Miracu- in nonnullis codicibus manuscriptis invenimus ; sed
    lorum, unum
    de Vitis Patrum scripsi. In Psalterii tra- cum multa dubiae fidei contineat, nec constet an ip-
    itatum librum unum commentatus sum ; de cursibus sius Gregorii fetus dici possit, non visum est ei inter
    dtiam Ecclesiasticis unum librum condidi. Quid vero illius opera locum dare. De aliorum septem Dor-
    librorum septem miraculorum nomine intelligat, ip- mientium historia dicemus inferius. Occurrerunt
    :emet in prologo libri de Gloria Confessorum expo- rjetiam nobis codices manuscriptos perscrutantibus
    nit : ln primo libello inseruimus aliqua de miraculis varia opusculasub Gregorii nomine, quae sermo, vita,
    Domini ac sanctorum apostolorum, reliquorumque transitus, aut miracula inscribuntur, de nonnullis sci-
    nartyrum, quse hactenus latuerunt, etc. In secundo licet sanctis, qui apud Gregorium laudantur : sed
    oosuimus de virtutibus sancti Juliani martyris. Quatuor cum ea nihil aliud sint quam ipsissima Gregorii ca-
    iero libellos de virtutibus sancti
    Martini, septimum pita, inquibus de ejusmodi sanctis agit, ex ipsius
    ie quorumdam ut plerique manu-
    B.eligiosorum, seu, operibus excerpta, de iis fusius inquirere super-
    scripti codices
    habent, Feliciosorum vita ; octavum fluum fuisset.
    \unc scribimus de Miraculis Confessorum. De
    his Jibris 74. Caeterum praeter libros a nobis snpra recensi-
    mlla difficultas. Quem enim secundo loco vitam Re- tos, plcrique complures libellos singulares de viia
    iQiosorum seu Feliciosorum appellat, is aliquot sanctorum inter Gregorii opera enumerant,
    est qui in
    listoriae fine diciiur liberde VitisPatrum. Hi omnes quos in variis Historiae Francicae aut Miraculorum
    ixstant praeter librum de cursibus ecclesiasticis, qui libris ipse Gregorius laudat. Tales sunt liber de sancti
    )mnino interiit ; et commentarium in psalmos, cujus Illidii vita, quem laudat libro i Historiae, capite 40 ;
    i.

    PR/EFATIO. 64
    63

    liber de vita sancti Quintiam, lib. n, capite 36. AliisAstet, frustra de ejus auctore
    inquiritur, quod nemo
    in locis memorat a se conscriptos libros, de Vita veterum laudavit , ncc ullus recentiorum vidit

    sanctsB Monegundis, de Vita sancti Nicetii, sancti unquam. De Antipbona vero in honorem sancti Me-
    Friardi; sancli Caluppae, sancti Senoch, sancti Pa- dardi, quam sub Gregorii nostri nomine edidit Su-

    trocli, quos Vossius et alii singlllatim in catalogo rius, vix quidquam certi dici potest, cum nihil ha-

    Gregorii operum recensent, quamvis certum sit alios beat, unde ejus auctor valeat dignosci. Kihil autem

    non esse ab illis Ubri Vita; Patrum capitibus, quae dissonum complectitur, si id quod de sancto-
    veritati

    sub istorum sanctorum vitm titulis edita sunt. Et de rum Medardi et Gildardi obitu refert, eadem die,
    his nulla, quod quidem sciam, exstat inter viros non vero eodem anno dicatur contigisse. Eam suo
    eruditos controversia. Utrum vero libelli isti reipsa loco proferemus.

    a Vitis Patrum secernendi sint, ut Margarinus Bi- 76. Inter alia innumera Patrum, aliorumque ve-
    gnius, Colonienses Doctores et aliiin suis cditionibus terum scriptorum opuscula, quae in catalogo codi-
    fecere, parum interest. Sane, ut quidem sentio, Gre- cum manuscriptorum Angliae laudantur, occurrit, ut
    gorius primum aliquot sanctorum saeculiseu Patrum monet Freherus, Libellus de passione Domini, Gre-
    vitas in unum librum videtur collegisse quem gorio Turonensi tributus. Sed hunc librum a vulgatis
    ,

    inscripsit de Vita quorumdam Feliciosorum aut Reli- -^Gcstis Pilati distinguendum non esse censet idem

    giosorum postea vero cum et aliorum quoque san


    ;
    Freherus, et alii viri eruditi. Quibus facile subscri-
    ctorum gesta comperisset, de iis libellos seorsim edi bimus, dum aliquis vel ex ipso codice Anglicano vel
    dit, quos postea vel ipse, vel alii caeteris adjunxere ex aliquo alio simili nos aliquid certius edoceat. Et
    sub unico Vitae Patrum titulo. Certe in codicibus quidem ansam illi scriptori, quisquis fuerit, hunc
    scriptis quos vidcre licuit, omnes omnino illa3 Vitae, librum Gregorio tribuendi praebere potuerunt illa li-
    id est viginli capita, simul sub uno et eodem Vitae bri i Historiae Francorum, capitis 23, verba Pilatus :

    ei tam de
    Patnim titulo habentur; quem titulum certum cst autem Gesta ad Tiberium Csesarem mittit, et
    suo libro, Vitx appellato, prae-
    alias Feliciosorum virtutibus Christi, quam de passione vel resurrectione

    fixisse. Major esset circa sancti Nicolai Vitam, quam ejus insinuat. Quse gesta apud nos hodie retinentur
    Sammarthani in Gallia Christiana laudant, difficultas, scripta. Sed gesta illa apud se quidem haberi fatetur
    nisi esset librarioram manifestus error, aut certe au- Gregorius, non autem a se ipso scripta dicit. Unde
    ctorum ipsorum memoriae lapsus, qui Nicolai pro nondum inter illius opera locum habuere, nec vero
    Nicetiinomen invexerunt. Etenim Sammarthani, qui habere debent.
    soli inter Gregorii opera sancti Nicolai vitam recen 77. Librum de Miraculis sancti Andreac sub Gre-

    sent, Vossii locum ex libro de Historicis latinis ex- gorii Turonensis nomine invenimus in codice biblio
    p
    „.,....-._...-... -,f
    scripserunt. At a> \T*«*,i
    Vossius „iHm sancli
    na vitam onHi Nicolai nnn ha
    Mifniai non hn- thecee nostrae sancti Germani a Pratis, ab annis circi-
    tb(>r,T> circi

    bet, sed Nicetii quam Sammarthani omittunt. ter sexcentis scripto qui liber in aliis quoque codi-
    :

    cibus habetur, sed absque Gregorii praefatione. Hanc


    75. Librum etiam de Mirabilibus sancti Medardi
    operis epilogum,
    inscriptum inter Gregorii nostri opera recensuere autem praefationem, sicut et brevem
    Barrius auctor Historiae Christianse veterum Patrum, Gregorii fetumessestyli et scribendi ratio vixdubitare

    Bignius, Colonienses et alii, quos secutus est Ge- sinunt etsi hujus libri nullam in operum suorum ca-
    :

    talogo fecerit mentionem. Neque id mirum videri de-


    rardus Joannes Vossius libro n de Historicis latinis,
    et alii nonnulli, ob hunc, uti Cointio videtur, Gregorii bet, si quidem nec librum ibi recensuit Missarum Apol-
    locum ex libro de Gloria Confessorum, capite 95, linaris Sidonii, cui alias se preefationem adjunxisse

    ubi de sancto Medardo ait Post scriptum de Mirabi-


    :
    memorat; nec passionem septem Dormientium Ephe-
    libus ejus librum mulier quxdam, etc. ;
    quem li- sinorum, quam e Graeco in Latinum a se translatam
    brum ob id praecipue Gregorio tribuerunt, quod fuisse ipsemet alibi teslatur. Porropraefationem illaJ

    alius fuerit ab ejusdem sancti Vita, quam Forlunatus et epilogum in Miracula sancti Andreae dabimus curr
    aliquot capitibus quae edita nor
    scripsit.Haec enim Vita nonnisi post Gregorii obi- capitulorum indice et
    qui alius non est aj
    tum edila est. Ibi quippe lectores Fortunatus invitat, d sunt, non autem librum ipsum,
    ut pro Theodeberti, inquit, regis nostri, incolumitate apocrypha hujus sancti Vita, quae vulgo Abdiae Baby
    preces effundant qui Theodebertus, non nisi Gre- lonico tribui solet.
    ;

    78. plura dicam de passione sancti Julianj


    Haud
    gorio jam defuncto, patri suo Childeberto II succes-
    sit. Verum etsi librum de sancto Medardoa Gregorio
    quam in nonnullis codicibus scriptis invenimus librc
    nostro Gregori
    laudatum Fortunati fetum non esse fateremur, haud qui de ejusdem sancti Miraculis a
    scriptusest, insertam, ab ipso Gregorio,
    an ab ali
    tamen inde concludendum esset eum a Gregorio edi-
    qui ipsaml
    tum fuisse. Non enim id probant Gregorii verba su- quovis, divinare nonlicet. Erunt fortasse,
    met Passionem Gregorii fetum esse putent. At nemj
    UCIIUO IClMiu,
    perius relatu, CUU.J ibi librum quidem
    cum 1U1I11JIUUJ 1UUUH, c-v.
    UUIUCUI laudet, sed a
    _. . -•
    .
    r. „--.-.-,.-. o^r.i
    sibi ladle persuasent hanc pnmum
    a GregonoscJ
    sTscriptum non dicat quod tamen passim
    :
    facere
    ptam, et ab illo ipso miraculorum narrahoni pj
    solet, cum opuscula sua commemorat. Hunc librum

    ab ipsa muliere compositum fuisse, qua, ibi sana.a


    missam, a postens vero detractam f^j™
    eooi

    trario multo vensimihus sit eam


    Mnaculo lum b
    dicitur a Gregorio Cointius contendit. At cum illud
    sancli Mat
    a Fortunati libro distinguatur, nusquam ex- adjunctam fuisse, ut simul utrumque in
    opus, si
    65 PRJIFATIO. 66
    tyris feslivitate legi posset. Si quis tamen id ab ipsoAgatae sunt, eas a Gregorio non censemus scriptas
    Gregorio factum fuisse dicat, non multum refragra- fuisse, sed fortasse recognitas solummodo et
    emen-
    bor. Praefatiuncula quippe ipsi praefixa Gregorii sty- datas. Id diserlc habet epistoia sub Gregorii
    nomine
    lum sapit ;
    quare libruni absque ilia passione suo loco Vitae sancti Maurilii praefixa, quam ad calcem hujus
    exhibere visum est, uti in plerisque scriptis et in voluminis dabimus : ubi Gregorius,
    tamen certum si
    omnibus editishabetur ;
    passionem autem ipsam cum sitipsum hujus epistolse fuisse auctorem, testatur se
    ejusdem libri initio, prout alii codices scripti habent, beatorum Aibini et Maurilii Vitas a Fortunalo scri-
    post caetera Gregorii opera proferemus. ptas emendasse, quae scriptorum erroribus
    visitatae
    79. Historiam septem Dormientium in Majori mo- fuerant. Quod si Gregonum hujus epistoiae
    auctorem
    nasterio quiescentium, praeter editos tribuuut Gre- fuisseadmittamus, necessarium videturutFortunatum
    gorio nonnuili codices scripti quos vidimus. Certe harumauctoremvitarumdistinguamusaVenantioFor-
    hunc librum inter sincera Gregorii opera admisit tunato poeta celebri. Nam iste sancti Germani Pari-
    Albericus monachus Trium Fontium in Campania, siensis episcopi, cui epistoia nuncupata esl, et Gregorii
    qui in Chronico ad annum 319 scribil, sancti Martini nostri temporibus flnruit, ac utrique
    supervixit. Qui
    genealogiam a Gregorio Turonensi creditur comprehen- enim fieri potest, ut Fortunato
    -w. superstite,
    a. r '-t -«____«.*,_, ww|..ui ohil, ^L
    et 41 CU UC IX-
    frequen-
    sflmAusse.atquesubjuiigitipsissimaverba^quaeinlibrOBterParisiisacTuronisagente, sanctus Germanus Pari-
    de sepiem Dormientibus ea de re habentur, eosque siorum episcopus Gregorium Turonensem invilaverit
    septem germanos iaudat, ac nomina eorum recenset. ad expurgandas a scriptorum vitiissanctorum
    Vitas
    Idem opus laudat, ac pro sincero Gregorio fetu habet quas ipse Fortunatus illarum auctor, qui coram
    ad-
    monachus Sansulpicianus in patriarchio Bituricensi, erat et utriusque antistitis amicus et discipulus
    cen
    capite 27. Illud tamen Gregorio abjudicat Cointius sebatur, facilius emendasset.Fortunatum vero alium
    ad annum 595, num. 51, quod in epilogo Historiae a Venantio poeta exstitisse non levia
    probant argu-
    Gregorianaeinterillius operanon recenseatur, quam- menta, quae hic persequi nostri non est
    instituti.
    vis rem sub dubio proposuisset ad annum 591, num. Caeterum etsi constaret beati Maurilii Vitam
    a Gre-
    2, ubi ex epistola huic libello prsefixa beati Sulpicii, gorio Turonensi aliquando emendalam fuisse,
    hanc
    cui nuncupata est, sanctitatem maxime commendari tamen non ipsam esse contendimus, qua. vulgo cir-
    agnovit. Archiepiscopi titulus, qui in ista epistola cumfertur in Iibris editis et
    nonnullis manuscriptis,
    Sulpicio tribuitur, et in ipsa Historia Briccio epi- hcet prsemissa legatur Gregorii epistola. Etenim
    ei
    scopo Turonensi, negotium facessit, cuminficiari non hujus epistolae auctor Vitam illam ob id se potissi-
    possimus, metropolitanos in his partibus ante saecu- mum emendandamsuscepissedicit, utcompluraquaa
    lum nonum, aut nunquam, aut rarissime archiepi- incredibilia multis viderentur, ex ea resecaret.
    G Ex
    scopos dictos fuisse. Canone tamen vi Concilii Ma- quibus profecto Renati a septennio defuncti resusci-
    tisconensisi decretum legimus, ut archiepiscopus tatio censeri debuerat. Et tamen in ipsa Vita, mira-
    absque pallio missas dicere non prxsumat. Nou etiam culum istud a Fortunato, ut ibi dicitur, omissum,
    dissimulare velim, hanc Historiamin codice Collegii cseteris adjunclum legitur. Idem evincimus ex duobus
    Societatis Jesu Parisiis haberi, et quidem edita multo codicibus manuscriptis, uno scilicet Vindocinensis
    fusiorem, sed absque auctoris nomine, immo absque monasterii ab annis circiter 600 exarato, et allero
    epistola Gregorii Sulpicio
    nuncupatoria. Briccius nostrae sancti Germani a Pratis bibliotheca., anno-
    vero lbinon archiepiscopus, sedprsesul appellatur quae : rum 500, ubi post praemissam Gregorii epistolam, et
    omnia in notis suo loco observamus. Suntetalia quaa descriptum Vitae ipsius capitulorum indicem, hanc
    forte inutramque partem circa hanc controversiam jussu Rainonis, qui in catalogo episcoporum Ande-
    possent adduci, sed quae fusius persequi non vacat. gavensium lempore Eusebii episcopi scripto xxxv
    illud solummodo observari velim, quod etsi epistola recensetur, scriptam fuisse legimus, his verbis :

    operi praefixa Gregorio tribuatur, non inde tamen in- Raino quondam sancti Martini quotidianus discipulus,
    fcrendum Historiam ipsam ab illo eodemauctore con et semper canonicus, ac post modicum sanctse
    Andega-
    scnptam fuisse cum econtrario
    : epistolae scriptor T)vensisEcclesi3eexinitioChristianitatisxxxm(ix\.xxx.\)
    nTOnnflP TrnwKi ii.-_.-i.-i_-__-_.i_- .._-._ _
    •
    1 •> • .
    disertis verbis asserat, se
    _

    hanc narrationem apud


    _ -i _ _

    humilis episcopus, ob honorem omnipotentis Dei nec non


    Majus monasterium invenisse, eamque transcriptam et ejusdem sancti Maurilii, atque remissionem peccami-
    Sulpicio, uti petieral, destinasse. num animae sux, anno incarnationis Dominicx adhuc
    80. Habetur in codice monasterii Patriciacensis ab in 905 et ordinationis episcopatus sui in 25, hanc Vi-
    mnis 800 scripto Vita sancti Albini Andogavorum tam beati Maurilii, scribere ac requirere jussit. Archanal-
    ipiscopi cum hac
    clausula in fine, Explicit Vita beati dus sancti Martini discipulus et diaconus jussu prwfati
    ilbini composita a beato Gregorio Turonicx urbis
    epi- domni Rainonis scripsit et requisivit. Quae vero fuerit
    <copo. Li codicibus vero quamplurimis, scilicet Rhe- illa vita, indicat doninus Hadmerus in libro Vitae ipsi
    nensis Ecclesiae, sancti Germani a Pratis, Vindoci- subjuncto de miraculis, quae modemis, inquit. tempo-
    lensi, regia. Bibliothecae, et aliis nonnullis, occurrit ribus contigerant, in translatione scilicet sub Ni-
    Jjha sancti Maunlii, item Andegavensis episcopi, fingo episcopo facla, ubi Vitam banc, quam sub libri
    jregorio nostro pariter attributa sed cum ViUe
    : ha. primi nomine dederat, faceta satis urbanitate a
    suc-
    flkfoe non sunt ab iis,quae sub Fortunati nomiue vul- cessoribus sancti Maurilii expolitam fuisse diserte pro-
    67 PR/EFATIO. 68

    fitetur. Adde non pauca in hac Vita occurrere, qme Aseopus aliquisiti Brivatensi vico sedisset; alio in loco
    Gregorii aut Fortunati mtati el genio, ut fuse probat de episcopo Turonensi, qui tunc Gregorius erat, eo
    Launoius, competere non possuut. Al> utraque Ltem modo BCribit, quo non scripsisset ipse Gregorius.
    distioguendam esse ejusdem Bancti Maurihi Vitum a Denique bsc vita, uti ex ejus prologo patet, scripta
    Magnobodo episcopo Andegavensi scriptain c\ eodem esl, ul in festo saiicti Aredii anniversario legeretur
    Hadmeri libro discimus. Kt quidem h;ec diversa om- in conventu fidelium.Qua3omnia, etaliaqufiB Legeu-
    nino exstat a duobus prioribus in codice Vindoci- tibusoccurrunt, innuunt alium a Gregorio fuisse hu-
    nensi jain laudato, ubi et ista sub boc litulo babe- jus vitue auctorem. Hunc tamen paulo post Aredii
    lur Christi nomine ego Magnobodus cpiscopus, ac
    : //; exitum scripsisse, tum ex rebus narratis colligimus,
    sipeccator, Ecclesise Andeyavx, sccundum titulos Justi tum ex capite ultimo, ubi testatur ea quao a se scripta
    presbyteri Yitam sancti Maurilionis episcopi et confes- sunt inird paucum tempus contigisse. TJnde concludit
    soris, ut rusticitas mea fuit, simpliciter planeque, ut multo numerosiora fore quae in poslerum scribentur
    potui, cxplicavi, in anno 10 ordinationis mex, et in per prolixa spatia tcmporum, quae subsequentur, cum
    anno 36 principis nostri domni Chlotarii frequentia ad sancti tumbam tierent miracula.
    regis, filii Ex liis
    Chilperici regis. Id est anno autem omnibus colligere licet, sancti Benedicti Re-
    eerai chrisliana3 61 CJ, paulo
    post Gregorii nostri obitum. Haec autem paulo fusiusg gulam jam tuuc, id est saxulo sexto labente, aut ini-
    tractare visum est, quod epislola sub Gregorii nomine tio sequentis, inmonasterioAtanensi receptam fuisse,
    vulgata passim praemissa occurrat Vita3 sancti Mau- quam adeo familiarem babuit ille auctor.
    rilii, qua) multas res a veritate alienas complectitur, 82. Unum superest inquirendum, an scilicet Gre-
    et celebris facta estob controversiam de sancti Re- gorius noster Glironicum aliquod conscripserit ab
    nati resurrectione his temporibus natam. Quod mi- Ilistoria, quain ex eo habemus, diversum, ut lestari
    raculum nonnulli Gregorii aucloritate comprobare videntur uonnulli mediaj a3tatis auctores, qui post
    conati fuerunt, licet a Fortunato emissum fuerit, ut Sigiberlum Gemblacensem monachum aiunt Grepo-
    modo dicebamus, et non referatur a Magnobodo. Iste rium parvo libello primum historiam breviasse, quain
    tamen narrat mulierem quamdam sterilem beati postmodum diflusius uovem libris digesserit, verum
    Maurilionis, sic enim semper eum appellat, inler- etiam scripsisse chronicum, etc. Sed illi auctores,
    ventu obtinuissea Deo filium, qui postquam Eccle- ut observat Valesius, libro xv rerum Francicarura,
    siae Galonnensi, ubi Maurilius degebat, diu presbyterunum et idem opus ob tituli varietatem in variis co-
    serviisset,tandem ipsi in episcopatu successerit. dicibus, duoesse diversa incaute censuerunt. Eadem
    81. Vitam sancti Aredii abbalis Atanensis Gregorio enim est Ilistoria Gregorii, qua3 in veteribusaliquot
    Turonensi tributam, aliam ab ea qua3 sajculo I Aclo- p membranis sub ejus nomine Historia ecclesiastica, in
    rum sanctorum Ordinis Benedictini edita est, eruit aliisvero Chronicum nuncupatur. Gerte solebant illius
    noster domnus Johannes Mabillouius e vetusto codice aevi auctores Chronica aut Chronicas appellare Histo-
    sancti Galli in Helvetia, qua3 quidem Gregorio haud rias, etiam fusiores, qua3 juxta annorum seriem de-
    indigna videtur, nec multum ab ejus genio aliena scriptas erant quod sexcentis exemplis facileprobari
    : :

    nisi quod aliqua3 phrases in ea passim occurrant cx posset. Breviarium vero, seu Historiam Francorura
    Gregorio Magno, immo et ex beati Benedicti Regula, abbreviatam, quod a Gregorio editum nonnulli scri-
    contra Gregorii morem, mutuata). Deinde Gregorius bunt, aliud non est ab Epitorae Fredegarii, quod
    Aredii miracula et res gestas passim celebrat, nus- mirum non est Gregorio fuisse tributum, cura ex ejus
    quam tamen illius Vita3 a se scripta^, quod alias so- verbis omuino constet, ejusque nomen, et eamdem
    Jet, ipse memiuit. Quamvis momentis istis reponi ac ipsa Historia prrefationem, et quidem sub ejus-
    possic, Gregorium hanc Vitam post suum ex iiinere dem Gregorii nomine, prajferat. Eadem fere fortuna
    Romano reditum scripsisse; proindeque nihilessemi- fuit libri, qui Gesta Francorum inscribitur, ab ano-
    rum, si in aliis operibus qua3 antea exaraverat, nul- nymo auclore exarali. Hic quippe iu omnibus ferme
    lam Vitae sancti Aredii fecerit mentionem, loquendi- codicibus Gregorii nomen prasfert, quod ex ipsissimis
    que modos Gregorii magni non adhibuerit quiRomaD e J us verbis ut pluriinum contextus sil. Ejus tamen
    :

    reversus, ubi, sicut de illo rerum ccclesiasticarum auclorem ad Theoderici Calensis principatum perti-
    curiosissimo indagatore conjicere licet, Gregoni li- gisseomnino certum est ex rerum serie quas narrat.
    bros viderat, sicut et beati Benedicli Regulam, qua3 Imrao et incodicesancti Remhzii Rhemensis, Anony-
    jam tunc eorum loquendi morera imi-
    erat celebris, mi Dionysiani liber de Gestis Dagoberti Gregorii
    tari potuisset. Sunt tamen alia indicia qua3 suadeant operibus accenseri videtur. Ibi quippe Gesta Fran-
    hanc vitam Gregorio tribuendain non esse, sed mo- corum, Gregorii liber primus Anonymus vero Dio-
    ;

    nacho potius alicui Atanensi, qui eam potissiraum ex nysianus simpliciter liber secundus appellatur quo. :

    Gregorii operibus collegerit quod ansam pramuerit


    : forte nomine Ecchardus comes, qui Patriciacense
    posleris eam Gregorio ascribendi. Ipse enim Grego- monasterium condidit, Chronica quam Gregorius Tu-\
    rius Aredium passim laudat, ejusque vitaibreviarium ronensis fecit libros duos iu testamenlo suo comme-j
    descripsit sub fiuem iibri x Historiae. Et quidem mi- morat.
    racula qua3 viue saucti Aredii subjunguntur, stylum 83. Non adeo facile est assignare tempus, quo
    Gregorii non sapiunt. Ita loquitur auctor ac si epi- Gregorius singulos lihros a se editos conscripserit,
    69 PILEFATIO.
    70
    aut certe exponere qui priores aut posteriores ab eoAan
    Gregorii Historia postremus
    fnennt Et quidem,
    edili fuerint rmiflpm nt-
    ut rmirm,. .^n ,,n,, m post
    nn „t censen
    „™„„..: -i^l^. ^ •* ejus
    Jua i" h eun ieius
    ingenii fetus
    opinor, non unum debeat. Qui eam ante
    .

    alterum librum absolutum describere curabat, sed saltem Miraculorum libros


    recognitos, scriptam fuisse volunt,
    quandoque iuterrupta unius opusculi scriptione, al- runt huc profe-
    ipsum Historiae textum, qui nonnisi
    terum aut inchoabat, aut jam inchoatum continua- deberli ad 16 Chil-
    Junioris, id est Christi 591 annum
    bat; immo et absolutum, uti censeri poterat, data perduci-
    tur cum econtrario nonnulla in aliis scriptionibus
    :

    opportunitate, novis augebat addilamentis. Certe


    narrentur, quas triennio post,
    id est 19 ejusdem
    cum suorum librorum plerosque juxta ciasses non Unldeberti
    regis anno, immo et post
    temporum, sed materiarum distribui voluerit, cum pri- obitum, Guntramni
    contigere. Verum etsi Gregorii
    mum aliquid aut in veleri quopiam insirumento re-
    anno Childeberti 16 desinat, haud
    Historia in
    periebat, aut ab aliis relatum accipiebat, aut tamen inde evin-
    certe citur eam hoc ipso anno exaratam
    ipsemet suis perspiciebat oculis, illud stalim suo fuisse cum lieri :

    loco potuent, ut huic operi anno vitae


    non omittebat describere in libris, quos de simili sua3 ultimo insu-
    dans, supremum diem obierit,
    argumento, aut jam scripserat, aut scribere priusquam annum
    parabat. currentem attigisset. Certe in Historise
    Haec polissimum de epilogo quem

    Tbmm r=7"uTS 7X*"Z^Z S


    Miraculorum certa esse
    libris forte morbo coarctatus scripsit, ca3tera omnia opera
    mD ™
    innciari po.es,, «.uantpaana
    « .H q „em B sua
    mter ipsos ordinem servari posse s ° pera a se edlta
    nnn diffitemui.
    Dosse non Hiffirpmnr «n„ t ,•.„„,•
    enumerans, Historiam , ,
    non laudat. Quin et Miracu-
    Colligimus quippe duos priores de sancti
    Martini rai- lorum libros ac Vitas sanctorum a
    racuhs libros, anie se editas passim
    caeteros a Gregorio conscriptos in Histona laudat at nusquam
    fuisse, quod in : Historias in casteris
    Miraculorum libri non lau-
    ipsis alii
    iibris meminisse legitur.
    dentur. Liber de Vita Patrum postea ab Quod sane argumentum est
    eo conscri- uti mihi videtur, validissimum,
    ptus, seu potius inchoatus fuisse cffiteros libros ante
    videtur, sub titulo Histonam a Gregorio exaratos fuisse.
    de quorumdam Feliciosorum, seu, ut alii Nec juvat op-
    codices ha- ponere caput 30 libri de Gloria
    bent, Religiosorum Vita. Primo enim Confessorum ubi
    paucioribus Gregonus Stremonium laudans, eum
    constabat capitibus, sed tandem usque ail a Romanis
    ad viginti ca- episcopis cum Gatiano et reliquis
    pita seu Vitas accrevit, quas quos memoravimus
    hodieque complectitur. m Gallias directum fuisse. Etenim paulo superius'
    Cum librum de Gloria Martyrum aggressus est,
    cui scilicet capite 27 de Martiale episcopo
    librum de Virtutibus sancti Juliani, quem Lemovicum
    nonnulli egit, quem a Romanis
    secundum de GloriaMartyrum nuncupant, subjunxit, missum memorat. Diouysium
    vero Parisiensem el Salurninum jam laudaverat in
    uti ex ejus prologo discimus, in
    quo librum prace hbro i de Gloria Martyrum.
    entem laudat. Ibi quoque memoratur liber
    dus e sancti Martini virtutibus. Quo terapore
    secun-.me e
    C
    hbrum
    X^rSSS^^Z^^
    SSSS T
    Porro Historiam non se-

    ^„
    '
    existimantes P
    pnraura b
    de Tcr os "uTss
    deGlonaConfessorum
    Gloria Confessorum inchoaverit,
    inchoavent. divinn»,
    cet: atannosallem 588, ad caputusque
    divinare non li scilicet ad m
    ortem usque SlJS^If.SS
    95 protractum postmodum alios quatuor addiderit, plures editurus,
    fuisse colligimus ex eo quod ibi
    Charimerem, qui si diuturnioraHeo concessa fuisset. Id sane
    ei vita
    nunc, inquit, Childeberti habeturreferendarius,
    laudet. lpsemet Gregorius insinuare videtur
    Anno etenim Childeberti 13, id est, Christi 588* in hbri septimi
    prologo, ubi innuit animum sibi
    Charimeres Agirico Virdunensi episcopo, esse Historiam con-
    ipso Gre- tinuandi, quam in prioribus libris
    gono attestante lib. ix Historiae, capite25,
    a se editis ad
    successil. Chilperici interitum perducfam,
    Eodem fortasse tempore scribebat librum
    reliquisse videbatur
    tertium de lmperfectam. Etquidem Fredegarius
    Z™
    nonpluresquam
    sancti Martiui Miraculis, i„ cujus
    capi.e 24 Aredius se '] „ ^0* Z^ZfZ?"™
    6 U " klel,crtl "*?• est »"10
    Z° "» Christi 591, perici morte incboavit. Necplures babuit

    T ^™
    Anonvmu
    H|

    um .e c sZ"L
    muuiueejusaem «f Miracuhs
    sancti M,:acu,i
    art

    ante ,1
    annum 594
    ** ^" ** '~' ™Em%£
    narrationem ad
    F
    Theoderici Calensis nriWinni™

    IIT/IIT™^
    Childeberti 19 regis
    qu0d
    contigit.
    l
    l
    oc
    ^
    a ™°< nempe
    Post hos autem omnes
    tus Gregorii liber finitur,
    quatuor Gregorianae Historiae sequentibus
    omissis caaterls quaTin
    hbros recognovit librum de Gloria Coufessorum, libris le-
    in guntur, bellum inter Childebertum et
    cujus prologo casleros de miraculis Chlotariura,
    inscriptos lau- utruraquesui nominissecunduin, describil, quod
    dat. Vitas vero aliquot post
    sauctorum quas seorsim scri- Guntramni regis mortera, finitaraque Gregorii
    pserat I10 u
    nisi extremis vitse suaj annis
    inte-
    libro de gram Historiara gestum esse constat. Hinc in
    Vitis lehciosoruin adjunxissc colligimus, non-
    quod istas nullis codicibus scriplis, etiam
    fiassim sub libellorum specialium vetustioribus, sex
    titulis laudare so- solummodo habentur Gregorianae
    leat.bed taudem omnes sub unico Historire libri.
    Vitx Patrum tilulo Quanquam Corbeiensis et Bellovacensis, qui non
    comprehendit, addito prologo,
    qui hodieque huic li- multo post Gregorii obitum scripti videntur,
    bro praefixus legitur, in libri
    quo liber de Gloria Confes- septiuii fragraentum exhibeaiit.
    sorum memoratur.
    85. Pauca occurrunt de Gregorii librorum titulis
    84. Lis fuit inter auctores
    nonnullos hujus sreculi observanda. Historiarum libri in vetustissimo mona-
    71 PB KKATKi. 72
    Bterii Corbiensis codice HUtoria Bcclesitutica /V<wo-Adum est investigandis Gregorii noslri nomiuibus,

    rum inscribuntur, Quem titulum, utpole germanum, i|uciii a patre Florentium, ab avo Georgium cogno-
    et rebus in illis contentis apprime convenientem, ininatuin 1'uisse constat. Quanquam ex amanuensium
    viri eruditi caeteria praeferendum censueruut : vitio aonnunquam paulfi aliter h;ec nomina in codici-
    quem ideo in bac nostra editione adhibuimus. Ple- bus Bcripta itfveniuntur.
    rique iilii codices Bcripti cum editis simpliciter ///- III. — 86. Garolus Cointius congregationis Oratorii
    storiam Francorum appellant ; nonnulli item Bcripti Gallicani presbvter, vir pietate et eruditione celebris,
    Qesta Francorum. Frequentiua vero apud sequioris Annales Ecclesiasticas Francorum jam ab aliquot an-
    BBlatis auctores sub Clironica' aut Chronici nominc nia evulgavit, io quorum primo et altero volumine
    laudantur, ut jam a nobis observatum est. Sequentes ita Gregorii nostri libris usus est, ut non solum
    Beptem libros communi vocabulo libros septem Mira- loca aliquol ad illustrandam gentis nostrae histo-
    culorum appellat Gregorius ipse in fine Historiae, riam, aut c-onciliandain rebus a se narratis auctori-
    quibuset nonnulli VitasPalrumadjunguntsuboctavi tatem adduxerit, verum etiam integra ipsa capita
    Miraculorumlibrinomine.Athuncsubspeciali.7ite passim descripserit. At cum io nonnullos codices
    Patrum titulo a caeteris distinguit Gregorius loco scriptos, et quidem antiquissimos, iu quibus aliquot
    laudato, ubi et in Psalterii tractatum Iibrum unum, etg vulgatarum editionum capila desiderantur, incidisset,
    alterum de cursibus ecclesiasticis a se editos com- in animuin induxit ea ipsa ab aliquo interpolatore
    memorat. Caeterum idem Gregorius singulis Miracu- Gregorianac Ilistoriae addita fuisse ; ideoque quoties
    lorum libris suum quemque titulum peculiarem at- aliqua recurrit occasio, ea rejecit veluti spuria, aut
    tribuit in prologo linri de Gloria Confessorum, ubi certe, si ex illis nonnullu ad rem suam faciant, ea
    primus de miracuiis Domini ac sanctorum Apostolo- sub interpolatoris nomine profert, cujus auctonta-
    rum ac reliquorum Martyrum. quae hactenus latue- tem multo Gregoriana minorem esse debere conten-
    rant, dicitur secundus de virtutibus sancti Juliani
    ; dit. Cum vero non unum solummodo aut allerum
    Martyris, quem sanctum specialem suum patronum caput, sed complura passim per totam Gregorii Hi-
    nonnunquam appellat, quod in ejus basilica Briva- storiara dispersa eo modo interpolala fuisse censue-
    tensi enutritus aliquandiu quatuor sequen-
    fuisset; rit et scripserit vir erudilus; non levis moraenti esse
    tes de virtutibus sancti Martini appellantur;septimus visum est ea de re fusius et accuratius inquirere, ne
    de quorumdam Feliciosorum seu, ut babent nonnulli aut falsa pro sinceris Grcgorii operibus obtrudantur,
    cadices, Religiosorum Vita; ultimus denique de mi- aut certe vera et genuina debitara perdant auctorita-
    raculis Conressorum. Paulo aliler alii eosdem libros tcm. Ut vero in cxpendendis ea de re argumentis
    in variis codicibus inscribunt. Priorem enim non- nulla suboriatur confusio, rationes quas ille in suae
    ui —
    nunquam librum ™ ,•„ ~; .•„ „«., ,J„ „; „•„ inr * ™ „„
    in gloria seu de gloria Martyrum ap-
    — ^ • • •

    opinionis patrocinium
    .. _ . . . • .

    adducit,
    . •

    singillatim
    ,. .•
    expen-
    pellant, quem eliain aliqui primum librum, et sc- dendae sunt. Eae sunt omnino tres : priinara ex co-
    quentem de S. Juliano, librum secundum in gloria dicum manuscriptorura auctoritaterepeiit; secundam
    Martyrum nuncupare solent. Sic etiam liber in gloria ex Fredegario Gregorii saeculo septinio epitomatore;
    Confessorum dictus occurrit, qui in Chronico sancti tertiam denique ex styli diversilate, ac variis eventi-
    Benigni laudatur sub titulo libri de viris illustribus. bus, qui in ejusmodi capitibus referuntur, quos et a
    Nonnulli autem postbabitaGregorii librorura, licet ab veritate historica alienos, et plane sinceris Gregorii
    eo ipso facta, divisione, aliam invexerunt cum novis fetibus oppositos censet : quae quidera arguraenta si

    titulis. Id in codice Floriacensi ab annis circiter 600 nulla esse demonstraveriraus, corruet viri ermliti
    exarato observavimus, in quo primum exhibelur li- sententia, stabitque incoucussa Gregorii operum in-
    ber de Gloria Martyrura sub suo titulo, tum YiUc tegritas.

    Patrum sub titulo libri secundi post hunc habetur


    : 87. Codices Gregorianae Historiae manuscriptos
    liber de Gloria Confessorum, qui ibi dicitur Grego- omnino quinque sibi visos fuisse ait Coinlius, ex
    rii Turonensis liber tertius. An plures exstiterint, quibus nullus est, qui integram Hisloriam, qualis in
    observare non licuit, foliis sequcn-D vulgatis exstat, repraesentet. Quod manifestum ipsi
    avulsis a codice
    tibus. Ita in codice monasterii Audoeni apud videtur interpolationis iudicium : cum mullo proba-
    sancti
    Botbomagum ejusdcm aetatis, exstat liber unicus ex bilius existimet quaedam fuisse ab exscriptoribus
    capitulisaliquol librorumdeGloriaMarlyrum et Con- addita, quam integro et germano operi dctracta. Ve-
    fessorum, aliquotque Vitis Pafrum consarcinatus, rum licet hoc argumentura haud immerilo validissi-
    sub hoc titulo, Georgii Florentii Gregorii Turonis raum Coinlio visum sit, auippe qui nullum alium
    episcopi de Miraculis sanctorum liber. Simili fere codicem novisset integram, ut in cditis habetur, Gre-
    modopennixii sunt in codice Collegii Parisiensis Soc. gorii Historiam continentem, illud tamcn nullius
    Jesu libri seu potius aliquot capitula librorum de momenti viris eruditis, ut spero, vidcbitur, cum non
    Gloria Martyrum Confessorum, sub bac unica in-
    et solum codices codicibus opjiosuerimus, verum etiam
    scriptione : liber Miraculum Georgii
    Incipit Flo- demonstraverimus codices eos, qui Historiam inte-
    rentii Gregorii episcopi in gloria plurimorum marty- gram continent, multo majoris esse auctoritalis aliis
    rum seu confessorum. Sed haec minoris sunt inomenti quos ex ipso etiara Cointio mutilos et imperfectos
    quam ut fusius pertractentur. Nec diutius immoran- esse probabimus, utpote qui genuinam Gregorii Hi-
    73 PRjE KATIO /

    stoiiam, ipso < tiam JV.leatc, inlcgram non e>hibcai:t. A videtur Cointius; sed certum est, eiiamsi fueriniin-
    Aii rem ilaque veniamus. terpolationes, in codic bus multo vetuslioribus ha-
    88. Et primum quidem habemus prae manibtis co- b ri. Post hunc Malhias lilyricus, Marquardus Kre-
    dcem optinuu nolae ex biblioitieca monasterii Cec- herus, aliique viri docti eamdem lli-toriani integram
    censis in Normannia, ab annis circiler seplingenlis edidere, ct quidem ad codices manuscriptos enien-
    eleganter et accurate descriptum, in quo ne unicuin dalam et illuslratam, ul ipsimet affirmani nec lamcn :

    quidem caput vulgatae Gregorii Ilistoriae desidera- usquam monuerunt multa in suis codicibus desi-
    tur. Habuimus et alium ex monasterio Rfgiimmitis derari, quae Gregorio assuta censerent. Idem dicen-
    Ordinis Cisierciensis in dioecesi Bellovacensi baud clum de Andreae Chcsnii editione, quam se ad quin-
    minus iutcgrum, excepto uno aut altero libri ultimi que codices manuscriplos dili P enter emendasse pro-
    capile, qnae ob delracta cedici aliquol folia desunt. fitelnr. Praeler islos codices in quibus iiistorh
    Tertium proferimus ex sacri monasterii iCasinensis Gregorii iutegra descrip'a esi , habeinus et alios
    iii llalia percelebri bibliotheca, liueris Langobardi- coinplures, ct quidem veiuslissirnos, qui non ininus
    cis ab aiin s circiter septingenlis aut ainplius e\ara- causae noslrae palrocinantur, ciun in iilis occurrant
    tuin, tesie Mabillonio nostro, cujus non soium va- ea capita sub Gregorii Tnonensis nonVne, quj; a
    rias lecnones accepimus, sed et singillalim omnimu B Coimio interpolaln appellanlur. Talis esi vila sancti

    capitum serieni, a viro ptO pariter et.crudilo dmimo Briecii in autiquissiinis Ie< lionari s Gregorio Turo-
    Eraswo a Gaeta liujus loci sacri bibliotbecario et vi- Meusi attribula, sancti SaUii Albigeusis epi^copi

    cario grnerali ad nos liansinissain : ex qua quidem gesia in codiee Majoris Monasteni, et alia passim,
    serie, et variis lectionibus depreliendimus, quod jam quae singillatiui recensere non vacat. At omiilere
    mibi (esiatum fuerat, ne unicu n quidem cap t illo non licet veterem canonum professionuinquc lidei

    in codice desiderari. Duos item codices ex llomanis collectionem ex codice Kossalensi, nunc Colbertino
    bibliotbecis ejusdem rei vades habemus, ex Galliis dcsciiptam, in qtia Gregorii nostri aliq iot fragmenla
    Romam delatos a Chrislina Sueciaa rcgina, quorum ita laudantur, ul ex integra ejus, qualem eam esse
    alter in Vaiicana bibliolheca, alier vero in bibiio- propugnamus, H storia ca dcsumpta fuisse netare
    theca eminentissimi cardinalis Ottobnni asservatur. non liceat. Ibi enim Gn gorii <lis epiatio de fide ca-
    ilos auiem diligeutcr inspexit el examinavit domnus tholica cum Agilane, Leuvigildi r.'gis legato, laida-
    Claudius Stephanoitus noslrae Congregationis \n cu- tur sub titulo Allercalionis <te fi e Trinilalis, quod fe-
    ria Romana procuralor geueralis, aique oninino in- cit Gregorius Toroncnsis episcopus, quod esl in lib o v,,

    tegros esse observavit, excepto uitimo capile libri capile 43, et paulo posl allera quain cuni Opilane,

    dec mi, quod in Ottoboniano codice non habeli.r. G itidem Leuvigildi legito, habuil excerpia dieilur cx
    Sexluni codicem nol/is suppeditat pater Modeslus a l\b>o vi, capite 40, quoe quidein vera esse non pos-
    sanclo Amabili ex Ordine Carmelitarum excalceato- sunt, si ea capita ex Gregorii libris deitrmlur, qu-e
    rum, qui in Monarchia sancia codicem Claromonta- Gointius vult esse interpolita. Nam prima hacc dis-
    num laudal, in quo Gregoriana Hisloria ne uno putalio juxta Goinlii calculum in codice Corbeien-i,
    quidem capite editis brevior esl. Eumdem, aut cei te capul 51 libri v, allera vero caput 26 libri sequenlis,
    siuiilem codieem, qui hodieque apud Cannelilas ex- consliluil.
    caleealos Claromonti servalur, inspexil ac d ligenler 89. Codicibus ilaque Cointianis codices opjmni-
    conttilit nosler Petrus Lanrentius monacliii- Iilidia- raus, el quidem mulilis et impcrfectis iiilegros et ini-
    nus, alque eum omnino inlegrum esse deprtihendlt. nime vitialos. Codices enim a Cointio laudati vel e »

    Seplimi, et quidem velusti, codicis noliiiain Guillel- nomine hac in parte nostris auctorilale inferiores
    nio Morelio debemus, quem ex bibliotlieca sancli censeri debent, qti^d in illis omnibus mulia <le i.lc-

    Martini Turonensis se accepisse fatelur, in quo om- rentur, quae vel ipso fatente Coinlio, ad Gregoiii Hi-
    nia omnino capita controversa ex-litisse (H.scimus, stoiiam pertinenl. Codex quippe Bellovacensis Ili-

    non solum ex textus emendalione, sed et ex v.iriis sloriie Gregorianaj fragmentum potius dici debct,
    lectionibus ab isto codire desumptis, quas in sua?. D quaui ipsa Gregorii Hisloria, ul poie qui capite 3 li-

    edilionis appendice ipse Morelius relulit, ex quibus bii ii incipit, el tlesinil capiie 25 libri v. Corbeien-is
    passim nonnulix occurrunl ad capiia, qu:c Coinlius vero niuliliis quideui non est, at non niai sex lilrios

    resecanda censei, perlinentes. Octauim vidi in bi- priores exliibei, cieieris oniissis, praf:ter lil>ri vn
    hliotheca monasieifi sanciae Trinitalis Yindoeincn- liaginentuni, quod, sicut et in codi 'e Celiovacensi,
    sis, qui quidem non plures quain qismque priores Stib linein libri iv habelur. Codex Colbcriinus, queni
    llisloii.e lihros compleclilur cum libri se\li liiulo, Thuaneuin V;ilesius, sancli MichaelU Cointius appel-
    sed oinnia oninino lioruni libroriun capita, quod lal, lolus nosler cst, si aliquani lidein merealur.
    potissiuunn esl conroversiae ca^nit , r. praesenlat. Avulsis nempe ab eo compluribus qualernionibus, a
    ilis adde editioncs Gregorii vulgaias, qu >s saue a I capitc 17 libri sexti initium sumit, nec deinde ulluui
    codices inlegros fuisse accuratas nemo inficiari oinniuo omittit capitulum. ihuaneus seu Colberliinis
    poiesr. Cerle qtii primus Gregorii llistoriam evulga- a icr, qui a Cointio sancli Arnulli, seu Metlensis di-
    vit Giiifelnius Parvus, has, uli vocal Coinlius, inler- cilur, iniii i ex codicis viiio iinpei fectus , mulia
    polationes de suo non addidil : quod lamen innueic deinde oinittil : <piod sponle :acium esl, iinmo ei ita

    Patrol. LXXI. 3
    Tg PBAFATIO. 76

    encaule, ul iioiuim Dl decimum llisloriac Gregorianae A tis llislori.e amatorcs, maxime in provinciia ab Ar-
    libros confuderit, ul Cbronico Fredcgarii inier Gre- vcrnis aut Turonibtis longedissiiiscoiiimoiantes liaud

    gorii opera locum darct sul> libri x Hislorinc Grego- mtilium cur:ib:uil. Cerle id ipsum fecit Fredegaiiii-,

    rianae lilulo. Quintus denique Coinlianus codex c re- qui llistorie Francortun epilomen ex Gregorii scri-

    gia hibliolheca vix quaiuor hbros compleclittir, tain |)lis concinnans pleraque cjusmodi omisit, quod ad
    ncgligenler desrriptos, ul inter capila quae in indice res Fraucicas non perlinerent. Idem fccerunt Anony-
    memoraiilur, el ipsa capitula in libro descripla, nulla mtis qui sub Tlieodcrico rege seripsit, Aiinoiuus, el

    sit convenicntia. iinmo liber quarlus desinit in rapile alii qui secuti sunt Francortun llistoriae senplorcs.

    17, el tamen hujus omnialibri capitula in indiculo Ali.im itein nonnulla omitteudi capitula ralionem h i«

    ipsi prx-fixo memorantur. Non lamen mulilus esl co- bere potuerunt codicum istorum scriptores : quod
    dex : sed posl bos Historiac libros in eo sequitur nempe res in illis locis narratae in Miraculorum libris

    Adonis Cbronicon eadt-m omnino manu descriplum. a Gre^orio edilis repeterentur. Idem in v.iriis Mira-

    90. Alio item argumento probatur magnam non culoriim cxemplaribus faclum dcprehendi. Cum euiin

    csse Coiniianorum codicum aucloritatein ad resecamla isli codices sancti Marliui, aul sandae Kadeguudis

    ex Gregorio complura Historiae loca, quod nempe traosiluui, aul alias ejusmodi bislonas seorsim snb
    non eadem in omnibus i>lis codicibus, sed varia in B ^rmonis Gregorii, aulquovis alio, lilulo exliibuissent,

    variis capituta desidcrenltir. F.xslant quippe nonnulla hasc ipsa capitula suis locis omissa sunl in l.bris Mi-

    in Corbeiensi aul in Bellovacensi, quae in Mellensi, raculorum, qux tamen ex illis excerpla non fu ssa

    Micbaelioo aul Kegio non occurrunt; et vice versa, nemo dixerit. Quin et Miraculorum libros a Grcgorio
    alia sunt in islis aut in alterutro, qtt;e non liabeat editos, eamdem ac ejus Historiam sonem babuisse

    Kellovacensis codex anl Coibeiensis ; ita ut nulla ex inlra videbimus, siquidem nonnulli occurrunl codices
    istis codicibus certa possil baberiregu!a. Si enim co- mss. in quibus, oinissis passim mullis capitulis, rx-
    Jex Corbeiensis caelerispraeferalur, ut pote illis mullo lera repracsentanlur, eo modo ac si de laclo illi libri

    aniinuior et integrior, jam vacillabit cacleiorum au- plura non complec;erentur.


    ctoritas ; nempe qui variis erunt interpolationibtis 91. Has porro ressingulares, etseries episcopormn,

    a.imixli. idque dicendtim eril de Corbeiensi ipso aut aut celebrium virorum exitus, quai omnia inlerpola * 1

    Bellovacensi, si Regii aut certc Mettensis auclorilas ceusel Coinlius, el epitomalores omiserunt, uierito
    c;t teris anteponenda censeattir. Immo velil nolit vir lainen in suam llisloriain admiseral Gregorius, qui,
    etuditus, nec Corbeiensis, nec Kegius, aut alius qui- uli in prologo monet, non solum reguui aut pnnci-

    vis ex Cointianis codicibu* a cen ura poteril esse im- pum gesla describere iuslituerat, verum eliam enar-
    munis, ut pote qui universi non satis accurate sin- Q rare lidelibus, qua ratione defensala? fuissent Eccle-
    cera Gregorii opera repra-senlaruut , aut inlerpo- si*; quantum Cbristi fides in nonnullis languida, in

    lata admitlendo, aul sincera rejiciemlo. Ipse enim plurimis ferverel ;


    qu&ve fuerinl cei lamina iligitio-

    codex Corbciensis sex solummodo Gregorii iibros sorum, aul recte v.veuiinin vila, ct alia ejusinodi,

    exbibet, quamvis plures fuisse nec ipse Comlius iiifl- (|ujc in Gregorii Hislona diflicile invenientur, rese-
    ciatur, qui quidem libri jam co lempore quo codex catis iis c >p lulis quaa Coiulius esse rejicienda contin-
    ille scriplus est noti erant; ipse enim, sicul et Bello- dit. Deinde, uti eliam pracfert codex Corbeiensis,
    vacensis, babet libri vn fragmentum. DeindeBellova- lli^ioriain ecclesiasticam scripsit Gregorius ,
    qu»3
    censis in libro u transil a capite 19 ad capul 52, nee proinde exigebat et episcoi orum series, et magnoruin
    lamen omnia iutermedia, vel ipso falente Cointi i, el virorum inleritus, eoruinque praeclare gesloruin nar-
    quidcm relr.igatelu:' codex Corbtiensis, dici possunt ralionem. Id feceranl Historiae ccclesiastica? scriplo-
    interpolata. Nounulla ilaque sponte el data opera ex res Gregorio anliquiores, quos ipse sibi imilaudog
    Greg rii opeiibus in istis codicibus resecala sunt, proposuerat, et potissimum Eusebius Cacsariensis,
    ct quidem libri iulegri. Quidni cl aliquol eapilula, qui praster virorum celebrium gesla, caialogos eiiam
    iquae ad rem siiam facere non existimabant illorum ep scoporum Hisloriae suae inlerseruil non solum se-
    scriptores, aul cerle epilomatores. Quaceuim potuil |x dium palriarcbalium, sed et Cacsaricnsis Ecclesiie cui
    esse ralio scriploribus illis libios posleriores e Grc- pra-erat, et Jerosolymiianae, qua: tunc suae metropoli
    goriana Historia non describeudi eadem luil omil- , c>at subjecta.
    tendi e prioribus omplura capitula. Quod si mea non
    c 92. Sed et palmari, ut mibi videlur, argumenlo
    me fallil conjectura, scriptorcs illi ilistoriam rcgum evinci potest , Historiam Gregorii in codicibus Coin-
    Francorum babere volebant , a peregrinis narratio- liauis abbreviatam fuisse, atque ex ampliori, uti in

    nibus pecoliaribusque factis segregatam, uude ea quae aliis cod.cibus babetur, decurlalam, si demonstrelur
    de illo argumenio Gregorius 6cripserat, exarari cura- complura capila passim in Cointii exemplaribus ba-
    ruut, oinissis aliis rebus, quae ad suum institutum beri, quae necessariam habenl cum illis ipsis quae in

    non spectabanl. Etenim capila iila quae codices a eis desiderantur, connevioneui ; inuno et quandoque
    Coiiino laudati non babent, ea sunl quae singulares ea diserle laudari quae inlcrpolata vocal Cointius, in
    aliquot pcrsnnas atlingunt, quaeve cpiscoporum, po- codicibus Corbeiensi, elc, in quibus etiam sensus
    liisimum Claromontensium el Turoncnsium seriem csl nonnutiquam mancus ct impcifectus, nis< rx aliis
    reprjcscntant, aul alia ejtismodi ,
    qtinc Francicx geu- codicibus suppleatur. Abqtiot liujus rei evcmplapro-
    77 PR/EFaTW 18
    leienda sunl. In eodiic Coibeiensi, (|hI Soltis ciun A 9o. Captil 21 quo varia Sagitlarii et Sa-
    libri v, in

    It6giu Iibriiin priiiiuni exhiiei, desunl rapiia vigcsi- lonii episcoporum ll.giiia Gngorius descripsit, de »;t

    muin scxtuni et rigeMOMini septinium : quo pario incodicibus Corbeiensi, Belovacensi et Colhcriirio
    Gregorii narratio de imperaloribus Roinauis, qni seu sanctl Arniilli : et tamen iidem codices babent
    Chrislianos priinisEcclesia; sirculis pe< scciiti fnei unt, ciput 28 ejusdem libri quod nianifeste vigesimum
    inlerrumpiliir. Transjt quippe a Trajani pcrseculione primurn supponit. Sic enim habet Gregorius liauc
    ad Decianain , omissis Adriani, Anto ini el S<vcri causam retractans : Conlra Satjil arium et Salonium
    persccutionibus ,
    quas tamen Gregorius, Eosebii ,
    episcopos iteralur illa antiqua cltlamita*. Cbjicinntur

    Orosii cl Soveri chroniea sciiii se professus, omisissp. eis crimina, etc. Capile autem iiltimo ejusdem I hri,

    dici non potest. Complutes etiarn imperatores iu eo- quod nullus codex non habe hac verba leguntur :
    ,

    ruiii serie exhibenda praelermisissel ,


    quam iiibilomi- Igilur cum vale po$' synodum memoralarn jam dictd,
    nus a Julio Cxsarc ad stabililnm iu Galliis Francorum elr., quae de synodo Brennaccnsi dicta sunl, cujus
    rej?iium perducere inlegram consutuerat. In eodem acta et occasionem i.arravit Gregorius in cap te 48 et

    codice Corbeiensi capul trigesiinum primum deest seqiientibiis editoiutn et iioslrorum manuscriplnrum :

    ciiiii qualnor sequeniibus. Iu eo sed ba:C eapita onitiiho non habent Cointiani codices.
    laineti caput trigcsi-
    niiiin scxtum, quod trigesimum nuncupal, ila , sicut B Quin el hxc ipsi capiia hic omissa Ittanifeste prii-
    iii caetei is, incipit, Tunc jam et lumen noslrum exori- supponit capul 32 libri seqitenlls, qii.nl in omnibds
    lur... Martinus : mendosissimc. Nam eo pacto Marlii.i qjioque habetiir editis et scriplis, etiam Coinlianis.
    riativiias Valeriani et Gallieui temporibns consigiu- 9b*. Jam ver >, siquidem librudl si-xtum alliginios,
    relur, ni.->i ex aliis codicibus suppleaniur quinque proferenda sunl etiam e\ eo aliquol exempla, qu;e
    capita, qtiibus Gregorius impeiatorum seriem a Gal- nullum re inquctit Cointianis faulorhiis ve! lcvUsi-
    lieno ad Constantium de iucit, quo reipsa Coustaniio mum subierfu^ium, si codicum ejus aurtoriiati stail-

    Imperanle Maitinum natum fuissc narial, idque veri- dum contendant, ad discernenla sincera ab iuierp>-
    lati niniiiuo consentanciim est. . lalis Gregoriati* Ilistoriae capita. Gregorins ncmpe
    93. Gregorius libro n, capi e 3, desCiibii persecu- caput 12 ab bis verbis incipil : Igitiir Chilpericusrex
    lionem a Wandalis in Africa cxciialam, alque ea oc- crrnens has discordias inter fratrem el nepotem , quaj
    casione epistolam Etigenii Cailhagineii>is episcopi scilicet disrordiaB aliae non sunt ab illis quas Gregii
    iutcgram exbibet, ut habelur in editis el in nosiris rius pr&cedemi capile nirraverat, ipso fatente Coili-

    codicibus. At Coibeiensis, relata persecutionis bisto- tio : qtiod lainen capul II omiitunl codices dnii Co ti-

    ria, epislolam omitlil, ita tamen ut evidenler apparcat tiani, Corbeicnsis scilicet et Ui llensis, licel habeaut
    eam de industria praetcrmissam fuisse, sic enim ha- C duodecimum. Immo et iidem ipsi dilo codices b;ibcnt
    bet ul eaet ri codires : E' genius vero cum te videret caput 24 ejnsdem libri, quod sic incipit : A'«m ite-

    abduci, epiilolam civibus . . . hoc modo trutismisil ; et ipsa rtlm contra Theodorum be la consurgunt, elc. ; qu*
    cpisiola praetermissa Ilisloriam prosequitur. Paulo verba raan fesle et necessai io, uti ipse Coinlius faleri

    infcrius codex Bellovaeensis duodccim omiitit versus, cogitur, lolum capul undecinium, quod ab ejus codi-
    quisensuiiiomninoabiuiiipuiil, ut videreestsuo loco. cibns abesse jam ob ervavimus, prxsupponunl. Nobis
    Sic et codex Regius qninlum et sexlnm capila ejus- eliam favet Fredegarius, qui utrumque caput, undd*
    dem iibri praetermittit, in quibus irruptio Altilac in cimiiin scilicel et duodeciraum, in sui cpilome atii-
    Gall as narratiir ; licct habe.it septimum, quod est gil. Quare baec duo loca tantas in angustias cOiijccerti

    ejusdem irruptionis conlinnata narratio. Coiutium ad annuin 581, nnmero 9, ut ox Una parte
    94. Liber tertius idem esl omnino in oinnibus codici- iindecimiim capul, quod a suis codicibus abesstt, a.l-

    bus; proindeque non et ulla de eo controversia. Ai miltere relugiens, exaltera vero propier tam arctnn,
    libro quarlo, capile 15, in co.lice Coibeiensi, sicnlel immo et necessariam, ul ipse fatelur, illius Ciun ca-
    in nostris cl in edilis, Gregorius loquens dc litania pitibus diiodccimo et vigesirno quarto connexionem,
    scu supplicalionc ad sancium Julianum Brivatensem ipsum plaue respuere imn ausus, rem in meJio relin-
    per Gailiim episcopum inslilula, ait : Juxla institutio- D ,j„ e re maluii, salis esse raius d cere* capul hoc un-
    nem sancli Calli, sicul supra scripsimus. Locus auleni dccimum majorem, quam cciera qu;e in Corheiensi
    illc quem laiidat. habetur supra capitc qttinto, qtiod ile<nnt, fldem promereri, cum desinl, inquit, argu-
    lamcn caput iu ipso codice Corbeiensi, sicnl el in menla quihus probelur, aut xmprubilur. Al si haec viri
    aliis Coiutiaiiis desideiaiur. Capile 14 ejusdem libri, eruditi verba admitlaniiir, corruere necesse esl i!la,

    quod onines scripti habcul, Saxones iterata insnnia, iju.e alias censuit validissima argumenta ad proban-
    adversus Chloiarium regem rebellasse dicunlur : dam mullorum capilum in Gregorii Hisioria interpo-
    prinia lamen eorum rebellio descripta habelur capite lationem, codicum scilicet manuscripiorum fldem. Si
    iO, quod codices Reglus et sancti Arnuifi omisertml. quidem allata licel Corbeiensis el alterius codicis,
    Sic et iidem ambo coilices, ut c:eleri omues, babeut immo et ipsius Fredegarii auctorilate, deesse aruu-
    de Cbramno, capite 10, diversa ut diximus extrcebal menta respondct, qtiibus aut probetur aut iiiiprobc-
    mula. Dixeral aulem Cregorius fusius de his malis tur illius loci auctoritas. Haud miniis sibi iuviceui
    capiie 13 ejusdem libri tv, quod in istis codicibus noii coharent capita irigesimurn quartum et lrige>iiuuir»
    iiivenitur. i|iiiu.(im cjiisdeni libri, iu qirorum prinfi uiors uu.us
    70 PRiCFATJO. 80
    Chilpei jci regu filii deicribitur quoJ est alierius tuu- A Michaelis, mullo anUquiorem et mcliorit not.it, iu
    daineninm, ut pote sie ineJpieas ; Uum aulem hac quo omnin omiiioo capiia, nt uabent ediii, centinen-
    agermiur, uumiatur reainm puerum qui rnoriuu» f«e- mr. Ai liic, inquil Ceinlius, eodex, de Hieuaeliuo l<>-

    rat, eic. It inm n priroum, a Coiniinnis codicibiis quens, easilem prorsus res narrat ac odili, proinde-
    abest, qui habenl alterum. Majores adlmc ia aagus- ifue noa comlucere potestad inierpolaUeim detegen-
    liasCointium rc<legil capul 16 cjusdein libii sexli, das, Sed supponil liis v.rbis eit eru.l.tus quod ei pro-
    (|iiod cum capite sci|iienli ila conjuncluin esseaii, ut bandiim incmnbebat. Iia enim lo(|iiitnr quasi cerluin
    ea vinculo indissoiubiti esse conuexa fateatur ; ct la- fuisset mul!a csse in ullimi-. Grrgorii libris inlerpo-
    rocn priori omisso allerum liabent Cointiani codiccs. lala : ei boc ipeum est de qno inquirimus, el ipsc
    Quare ille audacior adversus codices suos factus ad v.debai inquirere. Jam vere si quis scire cupit quas-
    annum 582, numero 4, corum aiuloiitateni ad reji- nam censeri ilcbcal uiriusque codicis auclorilas, vcl
    cienda aliquoi cipilula maximam csse admillit, ad quis e duobu> sii alicii praeferendus, id cx ips >rum-
    relinenda vero non esse lanti ponderis. Mterumcaput, m el cadicum ceaditione jud:candum est. Codcx Me -

    inquii, scilicet i'5, quamvis in codicibus Corbeieusi et tensis, ut ;yin ebserfavsanus, ex scriptoris incuiia
    Mellensi liabeatur, vdetur esse insitilium, qnia cuvisn- mancns et ireperfecios, dcem libros complecltur,
    periore, qupd admiltinon potest,arclissime conjnnqitur. B quos firegorio atlribuit : sed aliquol sinceii Gregorii
    Quare antem superius admitli non possit, uno verbo capita e\ libris n mo et decimo in ununi consaicmat
    exponit, quod nempe Felicem episc pum, lalso, uli Iibniiii, queui iMintini appcliat, utCbronico Fredegar-
    conjiccre est, vilupereU Quibus verbis omnem suis del locum inler Gtegnrji opera, quod sub decimi li-

    codicibus aoctoritatem .'idimit, etiam Corbeiensi, qui bri tilulo posuil. Librorum iniliis in eoJem codice
    sicul et ca?leri, ipso af(irniantc Coinlio, fabulas ad- nonnunquam capitulorum iudiccs prxmitluulur, scd
    misil, ei calumnias adversus cpiscopum, qu;o sola ei ita viiiosi, ul cnpiiibus ipsis in libro descripiis nl

    supcrfuit detegetuLe interpolalionis occasio. LUdc pluriiuuin non congruanl ; ex liis nounull i omillunl r,

    mirum non esl si idem Cointius a!io in ocodeclno- aliain plura dividualur, uoununqtiam denique contra*
    uologicis compulalionibus, quae in (ine libii quarti buntur duo in uuum. Idem codex habt l capul sepli-
    Gregorianoe lliloriac liabenlur, agens, e is plane re- uiimii l.bri x, quod ut in editis sic ineboal : ln supra
    ji< iat, veluli Grcgorio immc: ilo ascriptas, licet in dicta civilzle, scilicet Arverna, <le qua lamen uibe
    omnibus omnino codici'»us, cuni cdilis tum scripvi», n bil babet, omissis capitibus duobus praeccdenlibus,

    etiaiu Corbeiensi et Uellovacensi, qui paulo post Cre- qu.i; proinde e\ aliis exemplaribus supplcnda snnt.
    porii noslri setaicm exaraii sui.i, liabcauiiir. Frustta Codex auiem sancti Mieli. elis inilio qui.lem carei,

    ilaqne conlendit Coinlius codiccs illossibi patiocinari, C se.l temporuin injur.a. Fx Irteiis quijipe numeralibus
    quos in sua seulenlia iuterpolatos essc, el inccrla in inieriori codieis ora apposiiis deprebeaditur, cx

    obtrudrre pr . certis ipsc falei i cogitur. Fos ipsos 20 quaicruimiibus decem desiderari in eo codice, qui
    iconliario nostrcc scnieniia» mullo favorabiliores e»sc priorem llistoria; parlem, id est quinque libros, c«m-
    ncaio non videi : siquidem admisso scmcl (ul quidein linebant. Initium ucmpe ducil a capite 7 liini vi, nec
    loca a nobis budata lactuiu fui.vse invicle probant) deinceps in illo codice quidqnam decsl. Seriplus est

    quod ex integra llisloria desciipli fuerint ab aliquo plano el sequali tbaractere, qui anr.os ac! niinus scp-

    qui solummodo gesta pruecipua colligere voluisscl ; lingentos pracferre vitleiur, eo exaraus slylo, q i

    Cregorianx llistoria iniegritali quam propugu.unus, omnino aiiliquitaiem sapit, qualem in Gregorio desi-
    non ob>unt, el omnem suam auctoritatem sarlam derare se scribil passiai Cuiniius ; id est iu eo ca-
    tectam liabebunt quam sai.e eis conciliare delent,
    : suum miilalionis frequenter oceurrunl, lillerae alia)

    el confounitas cum c.vteris, ct anliqnitas. Quostlam pr<> aliis adbibiix, nomina virorum propria barbare

    enim ex iis, quales suni Bellovacensis etCorbeiensi-!, cfformaia, et ctelera omnia deprelienduiiiur, qux iu

    non muiio post Cregorii a-tateui sciiplos fuisse, iicmo prioribus Gregoriana; Hisloriu; libris ex codice Cor-

    qui eos ins, exeril infieiaii potesl be cnsi Cointius laudare solet. Cscterum bi duo ddi-
    97. Huc tisque derscx prioribu-. Crcgoriana» Ilis- D ces in biblioibeca Colbertina bodieque asscrvanlur,
    tonaj libi is egimus ; de sequenlibus vero pauciora oc- quos ibi unieuique consulere facile erit. At si tanla

    currunt dicenla cx n.anuscrip:is coJicibus , cum sit codicis sancti Micbaelis pr* Meliensi auelorilas,

    deinceps nullum babueril Coiutius salis auibeniicuin, nemo npn videi immeiilo a Cointio capita illa inter-

    quo poluerit in^crpolaliones, ul ipsc loquilur, a ger- polala censeri, aul certe revocari interdubii eo ipso

    mano Giegorii lextu discernere. Tana tam. n cjus stilum, quod in codice Meitensi omissa sinl, ei iu

    fuit in reecandisGre^orianae Ilistosiae libris propen- codice sancli Michaelis babeaulur. Sed ba?c sulliciaiit

    sio, ul cum sese occasio aliqua obtulit ex ea laudan li de. codicibus manusciiplis; jam ad argumeulum e\
    capita qux in codice Meltensi desidetantur, ipsa sta- Fredcgario petilum veiiieuduin est.

    tim ob boc solum qimd in eo codice desinl, aul in- 1)8. Frcdegarii aucloritatem lantam bac in contro-

    lerpolata e se , aut saltem dubia pronuntiaveril : la- versia esse pa>sim proclamat Co.ulius, til litcm lotam

    mctsi codcem bunc ct imperfecion csse el \itiosum ea sola dirimi posse nonnunquam asseveravert, ut

    i )«e r.gnovetil, el alium, ut n bil de ci teris dic.mi, pole qu.p argumenta ad confutandam, ut ip-e loquitur,

    pr:r mauibus iiabuerit, cx monas^erio scilicel sancti inieipolatoris audadam validissima subminis rei. Vc-
    81 PIU FATIO. «1

    nimFre.legarii anclonlatem nobis mullo ihagis qti:nu A I.orico :is, Adhemari, almrumqiie quampliirimorum
    (",. i lio favere vel ex hoc solo probamus, quod ipso anctoruniopcra vcl chronica revolveii l. Necmiuorem
    faleiite Coiniio mulla ex illis capitibus admiserii Fre- fuissein discefpendis RirtcuUirnili lil» is liccntiam pro-

    degarius, quse in codicibus Re^io el Menensi, immo banipassimcodices manuscripti, qiiorumaiiMiniimaiit

    eliam ei in Bcllovacensi desiderantur ; plura vero allerum, alii plnresGregorii librns exhil>ent ; nnnnnUi

    (.mittil ex sinccris Gregorii operibus, quae enmes vero so'aeorumfraginenia,cumadjiindis,ui scripinri-

    omnino, etiam Coinliani codices habent. Elenim pri- [>us pl.icnit, litulis. Oe quibiis omnilms fn-ius disserere

    nniin et quatuor iillimos Grogorianne Ilistorise libros non vacal, ne jauidicta incssnin repelerc vidcamur.
    inlegros, exceptis duobus aul trilms libii septhni ca- K Vernm, expensis illis aruumeulis, qure adver-
    0.

    p tnlis, omnino pnetermisit ; ex ca'leris teilium cl sus complura Gregmi ;ii;c ili-toriae capita Coinlius ex

    quarlum libri secundi capila non aftigii ;


    piiira cx lcr- mss. ftlhfMOt codicum auctoritate, aiat ex F.edegarii

    lio i bio, qui inleger nh'que haleinr, omisit; sicut el sil.'iitio dedux t, examin mda supersunt nommlla, qnas
    ex quarto libro capiia 4, 12, 31, 54 et il n n hahet; vel ex slylo, vel ex rebus in illis capitibus contentis

    cx Idiro quinto cpiia II, 1 '>, 21, 22, 30, 32; ex sexto objicil, tai)|iiam a Gregor i modt scrihendi alicna,

    capiia 5, 17, 28, 29, 50, 32, 33, qurc lamen omnia aut cerle quoc aliis ipsius cjusdem operibns, aut c:c-

    capita in Corheiensi c xlce haheniur, et tanquani veri B loi is Gregoriaoi rrvi prohatis auctoribus contraria vi-

    et sinreri Gregorii felus a Coinlio admiilumur. Uoile dentur : qu;e licet suis in locis, quantum ferre potuit

    paiel non admodum uiilem esse viro erudito Ffede- nolarum hrevitas, exposiierimus, hic lamcn paulo

    g rii au lorilalem ad prohanduin ex ejus silentio fusius d scutiend i sunt. Et primum qiiidem, quod ad

    iiiuila Gr< gorii Ilistoria; fuisse superaddila : cum slyii diiritiem perlinel aul sermonis rusticitatem, quas

    conste:. ab eo audore mulla ex sincero Gregorii io snis operibus inveoiri faietur pnSsim Gregorius,

    lexlu spoute el ex induslria omissa fuissc. testes appello quoiquot Gregoni opera lcgerint, atque
    99. At, inquies, Fredegaiius Francrcae Ilislonse capiia, qnre Cointius intcrpolaia appellat, simul cuni

    cpHomeii concinnalurus a proposito sno aiiemim este a'iis bohferre voluerint, an ovmn ovo simili;;s videri

    ceiisnit res exiraneas etsi reipsa a Gre-orio relatas, »»ossii. Hahentnr quippe in illis, sicnl et in istis, ca-

    opcri suo in<=erere ; ita ut nemioi mirum videri debeat, Suum mnia iones, id est accus uidi casus, ul gramnia-

    si noiinnra etiam ex since>is Grcgoriame ffitforta i'd vocanl, pro ahlativis; habentiir et feminina no-

    capilihus omiserit. Ai nulla r.rorsns lamlavit ex iis i"ii' :i pio masculinis, et masculina n «mina cnm atl-

    qna: in co iiee Corheiensi desiderantur; proin leque jectivis in feminiiio genere coojunda. Occurrunt et

    probabile est, ca lunc tcmiioris non exstitisse, scd voces exolicse, loquendique modi plme b.rbari, de

    p..slmodum Grcgorii operihus a!> aliquo fuisse inter- ^ quilms rebus exempla in medium proferre noii sioit

    Atcoirud lotnm illud Coinlii argu-


    polalore assuta. ipsa rei cvidenlia. Faleor equiderii in codicibus Cor-
    mcniuin, immo nobis omnino f ..vc.hii, si venun sii heiensi ac i.ellovacensi, quos in Gregorii textu descri-

    Fiedegarium eamdem habuisse ralionem ea oniiitendi bendo Coiniius merilo imitari gaudel, aliqnot nomina
    qna: iu Corhciensi codice non habentur, ac illa quae magis, ut iia dicam, harhare Scribi, quam in cxteris
    ex sincera Gregorii llivloria non relulit. Eamdem codicibus minus aniiquis, f/eqiientiorcsqiie in illis in-

    vcro fuisse jam sii| ra ohservavimus, cl ilerum oslen- veniri casuum, lillerarum aut generum miitatiimes.
    dimus. Elenim pr;cte;misil Fredegarius Gregorianae Sed boc ex diverso divcrsorum lcmporutn ac nolario-
    llisioriae capita, etiam sincera, qu;e ad generalem rum gcnio et arbitrio accidit : qu.e diversiias codicum
    Francorum genlis llisioram minime attinebanl. Idem antiquilatem probare quidem potest, non vero operum
    quoquelecilCorbeiensis codicis scriptor; idcm fecere varieialem. lidem enim s.int qui in swculi scxti aut
    el <]ni alios codices a Coiutio laudatos exararunl. Et septimi codice scrihuntur Chlotovechus, Chlothacha-
    qiiidem eodein acFredegarins cousilio. Illi enim,sicut ''" s , Chrochtichildis, ac qui i.i posterioris aevi scri-
    ei Fredegarius ,
    geneialem solumniodo Francorum ptis dicuntur Illodoveus, lllolarius, aut llietildis; seu
    llistoriam hahere cupienies, singnlnrcs bominum Chlodovens, Chlotarius, Chloiildis, clc. Ideni conlij-it

    privalorum, aul locorum historias preteruiisere, tan- m ;\\U]» t aliis vocibus, quas amanuenses pro» libilu
    quam sibi inuties. Id ipsnm innuii in variis codicihns mulaveriml, nt cum equiles, quam vocem veteres ad
    oinissioiium varielas. Ea enim fuil, nt j am non se- eqiiiim designandum iisiirpahant, in equos iraostulere,

    mcl observavimus, Gregor.i noslri foriuna, ut quii iiilentionern in tontenllonem ; qui el ubi inilignate aut

    primus et unicus vetcrum rernm gentis nOstrae pra-- crse<7?/cri?scriptiim invenernnt, reposuere i/it/ir/naHitm',
    clare gestarmn scriptor exsiiiil, ex ejus operibusqui ct exsequi; el sic a ia innumcra, quae inuliis variis

    postca scculi sunt scriplores, pro suo libitu qu;« sihi lectionibus originem quidem dederunt, at iiiinqiam

    visa siiul, alii pl ira, alii pauciora descfipserint. Hinc apud virns eruditos in duhiiim revocare fecerunt ve-
    noniitilfi codices qttalnor Hisloriae libros exhibenl, l ra monumenta, qnorum ne unicuin forlasse ad nos
    alii quinque. alii s. x, alii vero novein aut dtcein. Quin inteineraluni pervenisse aliis dicendum essel. Unde
    el ex illis lihris a ii plura ani paticiora pro suo libiiu non minus indiihilata Gregorii opera, quam ea, qu«
    capila cxscripscrc ; nonmil i auleni haec in eprtomen inierpolata a Coinlio dicmiiur, ejnsmodi mufaliones
    icduxere. Oua; oinnia quivis norunl in gentis nostrse ab amanuensibus pertulere. Sed si veieres illas voc s
    Ilibtoria vel lautillum veisiti, qui Frcd-gaiii, Aimoini, ac loculioncs bjtbjrasj aul casuum mu-'al:oues ui>
    H3 r i". r. at:o. g;
    ec$3anas omnino esse quis conlciid.it id oui; ili.m lam A Mi' W monu nonta non sempcr sibi constant : ct unuiii
    tapinhus illis, qunc inlerpolata censel CoIilUus, aucto- iilemque factmn a diversis aucloribus etiam peritis,
    t itaiem.ac ad rcslii uendatn Gregorii operihus naiivaui qut rei gtttie inlerfuerinl, varie enarrari quotuliana
    finiiiain, ii"n desunt codicei antiqui qui illas omnino experieniia constat. Jam ad singulares Coiuiii difli-

    exl ibenl, proul eas reipsa passm in noslra editione rultaies euucleandas acccdamus.
    rcsiituimus, aut observaviiiius in notis, cuui ejusmodi il)2. Nihil omnino in toto primo llistoriee libro re-
    {usnltae exprimendi formul.c nimium facesserenl le- preltcndit Coinlius, quem, cum res in eo ntrraUG ad
    geniibns negoiium. Occurrunt ct in iisdem capilibus ipsius n<m spccteui insiitiilum, examiuare non cura-
    voce* quxdam linguhres, quaj Cregorii stylum el vit. Nihil ctiam habel de illis omnibus capilulis, iu

    gcniuin sapiunt, cujusmodi fere sunt iutaitio ad con- quibiis ca repeuinlur, qu;e Gregorins in aliis lihr s

    l< nlionem exprimend >m, equiles pro cquis, spccies traciaverai. Pleraque etiam alia capilula admitiit

    I
    ro mercimoniis aui rebus venalib is, consensus prn quidem, ul pote quae vera et cer:a narrant, sed ea
    iiislrnmeiito clcclionis, cicindclus pro candela attt inlerpolata ob id solnm ccnset, quod in aliquot scri-

    cereo, salcllilcs pro sociis, nwnicis apprekensus, Dar- plis codicibus desint. Sed de bis modo actuin csl, et
    barus, pro Fraucus, el alia cjusmodi bene mnlta, qti.e plura dicere inulile foret. Cxlera aulem capita, quye
    iiulliis non obscrvare poiest, qualia in onomastico ™ oh peculiarem aliquam ralionem rcj cit,
    ;
    hic nobis
    iudice ad calcem hujus voluminis co'Iegimus. exaininanda resiant. Libri n capul 56 ab interpola-
    101 . Non majoris esi mnmenli Cointii argumentnm, loreadditum es-c puial vir erudilus, qu<>d rcs eo loci

    quo inulla in capil hus inlerpolatis passim habcri de saucto Quintiano memoratx pr posiero ordiue •

    cont>ndil, sinreri- Gregorii operihus non bcne co- referanlur; ibi quippe sancti viri e sede expulsio a
    hxrenlia. immo el ipsis contraria. Deinde pnfeil Gotthis facta narratur, qux multo anie coniigerat.
    aliijuot loca, in quibus ille auclor, scu, ut ail, inicr- Atque id quidem baud diffilear; sed uihil inde con-
    piilator, non satis aliquot sancioruiu viroriiin famjc licilur. Non enim hic Gregorius referl Quinlianum co
    cmisuluisse videtur ; nounullaqnc alia aticlorum ipso anno pulsuin fuisse, quod sane falsum fussei,
    coxqualium tesiimoniis opposila relnlisse, iia ut, si scd loqnens de maxima Galloruin er_-a Fiancos pro-
    Mtnittantur, au' ipsos, aut cerie Gregoriunt a vero pensione, ex ea c n itaiam ail Goiih irum invid am,
    nberrasse falendum sit : qux proinde omnia pro qui idcirco complures episcopos e scde sua dejece-
    veris Gregorii fetibns haberi non dehenl. His qtiippe rant : qua occasione Gregorius illustre proferl sanclj
    omnibus uno verbo reponi pos-et, qnod cisi nonnulla Quintiani exemplum : tamelsi mullo ante id tempus,
    cjusmodi in capitibns comroversis liabereiitur, non telicia scde, ex urbe excesserat.
    sl.i, in eorum convelleretur aticioiilas, siquidem et C 103.I11 lenio l.bro nulla est controversix ma'eria,
    iniilta in sinccris Grcgorii capil bus habcntur, qmn cuin bunc Iihrum omnes omnino codices. ediii pariter
    rum ip-o Gregorio ani aliis monumenlis tiou conve- etscripli, integrum reiirxscntent. Libri quarti capila
    niunt. Hoc ipsum Coiniius uon semel fateri cog tur 5, 6, 7, li et 12, in quibu-dam codicibus desideran-
    in Annalibus; idque mullis exemplis dcmonslravil lur, quod, ut nobis pcrsuasum est, niliil ad Utstoriam
    V.ilosius in prxlatione ad lomum IIHerum Francxa- Francorum generalem pertinercnl. At suhnruala
    riim. Sic libro u, rapite uliimo, Chlodoveum regein esse, nullami|ue mereri (idem conicndii Coinlius,
    anno 11 Licinii episoopi Turonensis falo funclum quod iis admissis Aquilanix primx pontifices, inlcr
    luisse scribit : ct tamen cerium estLeonem Licinii qttos nnnnulli hodieque sancti lilulo decoranlur,
    riecessorem quinquepnio ante Chlodovei mor cm quales fuere Probianus Biiurigum et Dalmaiius Itu-
    pcr missum siiuni concilio Agathensi intei fuisse. tlienorum e iscopi, maximi criminis rei dicemli fo-
    Gnniromiium inler et Sigibcrluin belluin exaisisse rertt, qui episcopum inconsulto rege ordinare delibe-
    uii libro tv, eapile 42, quod, ipso assercnle Coinlio, raverant, el quidem tali dignilate pror>us indignum,
    verum non est. Chilpericus Suessione exslilis e di- Calonem scilicet, qni superbia adeo tumidus erat, ut
    ciiur libro v, capitibus 2 et 5, et lamen inde abfuisse neminem se digniorem episcopaiu arbitr.iretur. Can-
    bis ip^is locis piscsupponiliir. Alia miito exempla, D linus etiam, qui ad episcopaium promotus est, bis ;
    1

    qu;e ve! ex ipsis Coinlii operibiis lacie suppediia- coloribus in isiis capilibus depingiiur, ut exiremo
    hunlur, cujusmodi niilla in capiiibus, qii;c interpolaia supplicio potfus puniendus fuissel, quam episco; ali

    censel Coinlius, inveniii possunt. Loca auiem singu- sede donandus. I1;ec Cointius : sed qu;c factorum in
    laria quaj rem objicit vir eruditus,
    banc in suis locis bis capilibus rel.itorum auctoril.ilem minime co^vel-
    examinabimus. Qnod si fainae sancioruin virorcin lunt. Improbanda quippe esl ponlificum Aquilani;e
    qtiandoque minus considuisse vid lur Gregorius, id aud.icia, qoi rege inconsulio episcopum, quamvis a
    cjus candori ac sincero anitno iribuendum, qui facta clero ei populo elecium, ordinare dispusuerani. Sed
    hnniinum, piout ea noveral, genuine ex(ionebat, rei insolenlia f.tcli verilatem non elevat, qn.-e etiaiu

    nullo respectu fersnnarum. Neque vero quisquam aliis exeinpbs confirmari posset. Cerle mullo anda-
    credal, laudabilia fuisse virorum eliam sancliornm cior fuil al er'n;s Aquitanije, id esl Burdig lon-is
    omnia opera. El quidein ab anliquis aique eiiam ah provincae, episcoporum conalus ,
    qui Eumcrium
    aliis sui xvi auctoribus nonnunquam dissintit Grc- Sanioneiiseni episcopuin e sede deiurliaverant, He-
    «oiius ; quod tniriun iton csl, si luide.u ct ipsa vet'i- ta.clio jam in eju: locuai bubstiluto, quod prxcipicule
    $5 PK.EFATIO. 86

    rege alisqtte mefropolrani prxsen i.i fuisscl onli- A Grcgorii Lingoncnsis, Nicelii Logduncnsis cl Galli
    naius. Res lamenliabuisscl eff •cium, nisi obstilissent Arvernensis vilas, bossanctos viros cognatione con-
    Chari' erli regis minac qui ob patris sui reverentiain junclos fuisse facile depreliendet, quamvis id aperte
    irritos rcddidit cpiscnporum conatus. EtGato <|iiidem non scripsenl Gregorias. Quod Felicis Namnelensis
    supcrbia tumidus erat : sed ob alias dotes, poiissi- sanclitaiem spectat , idqtie est allerum objectionis
    mum ob misericordiam in pauperes ila plebi accep- Coimianae caput . ei quidem detraliere animus uoii

    ptus, ul nulliis non eum liabere vellet epi«coptiiii. est. Sed sanclos viros na*vos suos babuisse difliteri

    Utriimque ex ipso Gregorio cerlum esi, ex capiie iioii possumus, (juos forte majores quain nipsa in

    scilicet3l, quod indubilatutn, eliam Cointio, babelur Felicc essent , arbitratiis est bona ffide Gie^iorius :

    ubi de ejusdem Caionis morte, quam in sollicitandis sed hoc human;c imbe' illiiaii condonandiim. Certe,
    p:»uperibusiempore pesiis incurrit, agens, ait: Multce ip-o falente Cointio ad annum 582, num. 4, Grego-
    humanitatis fuit et salis pauperum dilector ; el credohcec rius libro vi, capite 16, eumdem Felicem iracundiai
    causa ei si quid superbice habuit, medicamentum fuit. ac doli palam insimulat, et tainen hoc caput in om-
    Caiiiiiuurt vero sacvissimtim, ac episcopali gradtt nibus scripiis , eti.im Corbeieusi habetur ;
    quin et

    p':ine iiidignum in islis capi ibus exhiberi uliro laie- cum superiori capite conjungitur, quod Felici non
    miir eum lalem non fuisse probet Cointius '""It fjvor.ibilius est.
    : sed nisi B
    ex probis auctoribus, nibil omnino ndversits hujus 105. Firi!is est adversus caput 9 libii qninti ob-

    Historix veritatem evincct. Ncc illud jnval quod jec:io, Caluppnm nempe boc in loco appellari, quem
    Caulinus e sede sua nunquam cxiurbatns fueiit, < um Caluppanem sincerus Gregorius in Vitis Patrum
    nemo nesciat Gregorii a>la e p'ures episcopos, variis dixerit. Quis enim ncsciat ejusmodi nomina non so-
    iirelilos criminibiis, ad mortem usque in suis scdibus 1 ii iii in variis cod cibus, sed el in uuo eodemque
    pcrseverasse, quod ulinam tot exemplis probari non exemplari sicpius varie descripia invcniri? titijusrci

    posset. SufficialMclantii in Praiexiati Rothomagensis excmpla proferre prorsus oliosum fueril. Immo nulla
    lociun intrusi cxempluni proferro. Ejusdcm libri est in hoc n>miite apud Gregorium varieias : qui
    quarti caput 19 rejicit quod in cod cibus duobus de- cnim Caluppa in reclo casu dicitur in llistoria , is

    sideretur, nec salis accurate saucti Medardi obitus ipse est qui in casti sexto Calnppane scriplus oceur-
    aiiniim ass gnel.
    ;
    Yeriim cum ibi Gregorius nnl mii ril in Yitis Palrum, capile H , cum nemo nesciai
    certuni annum bcati Medardi morlis designare volue- ejusmodi nomii a lioc modo desinenlia sic varie cfV
    rit, nibil ad elevandam hiijus capilis auctorilatem ferri, ut passim ex Allila Attitanem, et ex Agila Agi-
    proib st isla objeclio. Quod enim aii Gregorius tem- lanem efformata nomina legimus.
    pore Cllwtarii sanclum Medardum obiisse, nemo re- £ I0o\ Validiora, ut putat vir erudilus, sunt argu-
    vocat in dubium. me.iita qtue profcrt adversus c;>pul 21 ejtisdem libri

    lOi. In libro v capul qirntmn c<>nve'li'ie nitiiur <|itinli. Et quid m ea magni s nt pon leris necesse
    vir erudilus, quod etsi res veras ul pluriiniiui tefe- esf, ut poie qua3 omnium mantiscriptotum codicum,
    rat, habeat lanien nonnulla , qu;e repreliensinni vi- etiam Corbeiensis, qui non mulio post Gregorii jela-
    denlur obnoxia.Primum quod mulia m eocontinean- tem scriptus creditur, auclorilatem clevare <le-

    tur conlra Felicem Naiunetensein episcopum ,


    queni beant. IIoc quippe caput 21 manifeste, ut ipse fatc-
    Ecclesia uli sancltim virum celehrat. Dcinde quod mr Coinlius, in capile 28 cjusdcm libri iaudatur,
    ibideni Gregorius vulgaliis, seu, ui Coinlius ait, in- qnod caput 28 omnes codices, el quidem inlegrum
    terpolalor sub illius nomine, Gregorium Lin^onen- babent. Inierpolaium lamen arbitratur Coinlius, id-
    6em episcopum proavum sinini appellei , el Nicetium que multa, ut ipse existimat, arguunl. Primo quod
    Lugdtinensem malris suae avunculum , contra sinceri ilii Niceiio Lugdunensium episcopo Patriarchce lilti-

    Gregorii morem ,
    qui alias de iisdem sanctis viris Ius donclur contra illorum lcmporiim el Gregorii
    agens , nusquam mcminit talis cognalionis, quam ipsius nvrem. Deinde quod concilii Lugdnnensis
    eiiam silucre clerici Turonenses in ipsitis Gtegorii palresSagillarium et Saloniumepiscopos ob cedes et
    Turonensis Vita. Verum ex bis duabus objeclionis jj atlulleria sedibus suis pellendos ceosuisse ibidcm
    illius parlibus unam solvit ipse Coiinitis. Cognatio- ilicaniiir, ciim tamen episcopi apud Cabillonum, u'
    nem quippe illam inler Gregorium nostrum et sanctos ip emet infra , capite 28 babet Grcgoritis, congre-.
    illos viios admittil et propugnat. Immo exemplo gati, illos cpiscopos ob ipsas casdem omnino causas
    confirmal argumentu n i>tud abnulivum, alias forle nonnisi poenilenlia purgandos decreverint. Terlio ob-
    validissiuinm , in hac lanien parle prorsus njicien- jic t concilii Lugdunensis hac de re silenlium, si-
    dum esse.Nam, inquil, Gallus Arvernorum episcopus quidem nusquam in islius synodi canonibus qui su-
    cerlo certius palruus luit nostri Gregorii , ut ipse- pers nt,legaiur S<gil(arii et Saloniicausam ilii fuisse

    met lcstaiur in libro de Vtftutibus sancli Juliani, ca- agttatam. Deuique a verisimilitudine multiim abesse
    pite 23, el tamen Gregoritis i eque in ipsius GaHi pulal, quod ille interpolalor de Sagillario refert ,

    vita, tiec usquara alias, qiianquam saepi^sime Galli el cuin nempe aliqtiando dixisse, Gunlramni filios quos
    ejus parcnttim meminerit, sanclum Gallum patruum ex Auslrigilde susccperat , ob islius nalaium hiimi-
    sumn appcllavit. Addit idem Cointius, quod si quis litalem Riimiuain pairi in regno successores lore..

    acvur?.!)' inicr sese eqmpararc voluerit , sanctorum Ilaec Ule : quibus siogillatim facicndtim csl salis. Li
    PKXFAT!;). *8
    p7
    primiim qunulum n.l j
    atri.trrli^ nomcn, quo in buc A vero objicit Coinliua confra ejusdcm ca,»itis 2! sin-

    rapilo drooialur Niceiius, uibi' el innim ,


    qnando- ccrilalem Lng.linensis ooncil.i silenlium de CMM
    quidem eumdem lionoris liluluiu Pri-cus Nicctii snc- s igiuarii el Kalonii, quai nempe iiicanoiiibusejii-.leni

    eessor babuit in coucilio n M .iiisoonensi anu« ,'>8.>. ciui.ilii (|iii stipeisunl, ineinorali non habca'iir;

    D.itnr ei Chelidonio Vesnniiononsium epis.-opo in niliil oninino cvincit, nisi prohel vir eiudilus omnes

    Vita san-ii Rnmani abhatis Jurcnsis ,


    (|u:hii s. ripiit omnino causas ,
    qu;e in conciliis agitat;v linrunt

    aijclor Gregorio noRlro aequalis, ubi UiUruuu An-ln- in corum canonibus expressas fuisse : quod sane

    lciis. in cpiseopum aignil qnod Celedonium Veson- ,


    iicino dixorit. NVo i;l in pnosenti causa ncccssarinni

    tionentia meiropolis patriarchnm e solio dcjcccrit. fuit, .'iii t ui i'e posieris fuissct. Novi qnippc canoncs

    falriarcham npi eltnvit Sulpicium Biluriconsom src- isionim cpiscoporum exauoloratinnis occasione con-

    mlo sequenli sanclux De&iderius Caturcoruiu aniisies dcndi non fucrant, cum id passim babcrenl velcrcs ;

    in epislola ad cum (iirc. la. Quse excmpla etsi in sin- ncc dccbai faclum singulare canonibus inserere,

    jtilis islis ancloiibus siiil singularia , a su*picionc quoil nilili pn.fnisscl. Si autcm exempla quis velit

    Samen f.lsi aut dubii imintmia siint ouinino. proin- ejusoiodi rerum, qux licet in synodis agitatx fue-

    •l.-que ei Gr<g<>rii tex us. rini, lamen in earum aclis aut canonibus memnralne
    107. Ad liac arguil Cointius ,
    quod est nltcrum B non occurrunl, e pluribus unuin aut alterum ex ipgo
    cjus obj^clionis capnl, Grcgorii, ut vocat, inlerpola- Gregnrio pro'eram. Narrat ip-e Gregorius qucmdam
    imcm, quod senienlia n dcp >silionis in Sagiilaiiiun episcopum iia simpliccm fuissc , ut in Matisconensi
    ct Saloninm cpiscopos, homiridii el aihilicrii peog, concilio a scverare cum non pudueril , sub homini»
    lalam fuhse scripseril. IIoc enim, inqtiit Cointius, voce in Sct ipluris saeris muliores non compreliendi.
    lieri nnn potnil, coui cx Grcgoiio sinoro, caphe Nulliim lamcn exstal ea de re in synodi Maiisconen-
    scilicci 23 cjnsdcin libri, iidem (
    p seopi o!> eadem sis aclis ve! leve vcstigium. Meminit idem auctor in
    cmninn scclera iierom in jus vocali, iu cnucilio Ca- Vitis Palrnm , capile « , Maci ciijusdam episcopi o
    biilcnci si poeniieuti e solunimod >i snbjccli fuerinl, sua sede iniqne exlrnsi, eujtis causa in eettciHfi v

    scd iion exauclorati. Veiuin ullro faicor Patres Ca- Aurelianensi , ipso fateule Goinlio, dhcossa , scdi
    billonensos cadcm soerilaie usos non fuisse, qiiaui su.e rcsiilulus e<i. Nibil t:; me i dc bis babenl Aure-
    I.ugdunensos. Sed contendo Ltigdunenses juxia ca- liancusis v concilii acta ; licct (>b banc poiissimum
    noiiiim scila tulisse scntentiam ; Cabillonenses vero, enusam a Cbildeberlo coacuin fuisse islud cdncitiuin

    ob jnstas quidem ul existimare par e>t rationes,


    , , ipsciml scribat Grcgorius,
    ab cxsequendis tamcn cnnonibus abslinnisse. Nemo .103. Ultimum denique objeciionis caput o*t, quod
    cnim, vel levi canonum cognilion*. imbutus nescit, (] verisimile non sil, Sagitlarium Ausliigil.li nalalium
    rjusmodi ciimiiuim re»s una sententa el una voce bumilitatem exprobrasse, nut dixisse ejus filios ad
    npud Grxcos ei Latlnos sede episcopali iudignos fuccessionein admiilcndos non essc. Sed uibifo
    proclamari. Si itaque ob rcs in islis rapiiil)tis2l cl p!us efficil nisi probol Coiutins aut Aiisirigildctn

    ^8 contentas altcrtifrum caput reiiciendum foret , reip>a ex bumili loco non prodii-se : quod fieri ne-
    rejici jure debcrct opnt 28, ut poie diseiplinx ec- qnii, fuerat enim Mcrc.irudis ancilla, les e ipso Fre-
    i lciiasticc opposilum, ii'>n vero caniit t\, quod sa- (icgario ; ant cerle Sag liarium botniiicm fuisse pru-
    tris canonibusel Ecclesiue rcgulis ouinino consoinun denlissiiuum, ac iia dscrcium, nt nuii.Tiiam vcrbo
    cst. Vadcm omncs nb snmmam eru*
    bnjns rci apud exccssisse dici possil : quod an verum sil, vel ipsum
    oilionem ct sincerum animi candorem m.iximi Coiniium jndicem appello. Quis enim nescial euui
    ponderis, profero Liidovicuni Tbomassinum, cjusdcm bomincm, ut caetera ejus flagiii.i taceam fuisse le- ,

    :>e ipsc Coinlius Oralorii Gallicani presbylertim ,


    qui vissimitm ac superbissinnm, qui tamiem post varias
    ca de rc dissercns, ncutrum Gregorii cnput rcji- fortunas Guniraniniim ejusque filios non verbis so-
    cicndo, sic loquilur Discipliiuv ccclesiasticse parle n, lum, sed el armis laccssivil, Gund.ival.li Ballomctis
    libro i, cap. cmS, n. 11 : Canonicis decretis consentie- partes secuius apud Convcnas, ubi misere periii?
    bai Lvgdunensis concilii judicium, qnibus irrevocabi- D \00. Nonnulla alfert vir erudilus ad conv.lleihlam
    liter dejicitintnr ejus aeneris facinorosi ;
    judicium vero ejusdem libri quinli capiiis i8 anclori lalem , quod
    Cabillonensis concilii, quod indulgentia' mngis slude- nempe caput eisi nonnulla vera conlineal, in al:is

    lat, non tam judicium fuit quam cunatus quidam, ul lamen rcbus non admiltendtnn videuur, quae scili-

    a pontifice ct rege iniretur gratia, qui erant ad Lniia cel non salis cum siuceris Gregorii capilibus cob;c-
    •vm magis inclinnti. liac per pcenitenliam purgari cen- leni. Klcnim Leudaslem ibi depingil Giegorius lan-
    tenies cpiscopi, quibus verbis non definitiva insinuaiur quain bominem bumili bco natum, qui ex infimis

    tenlenha, sed episcoporum opinatio mollior demissior- gradibus a I imincnsiim tand.in di r'iiilatis et polcB"
    qne, ctc. Haec ille, qui niimcro sequenii Cabillonensis li* fasligium pcrveneril ; et tamen lalia nunquam
    concilii indulgentiam inter dispc.nsatwnes raras con- ipsi alias expnbravil Gregorius , licct de ejus vitiis

    iu hoc
    nuinerat, qux' nunquam /;ic>m canonum splendidissi- et pravis moribus non gemel egeiit. Ocindc
    mam quam seculi f.ieiant Lugdunenses Palrcs, ob- peccavil, ulail Cointitis, interpolaior, (juod Turoni-
    scurare poluerunl; proind.que nec Grcgorii eam cam urbem exstiiisse dixcrit bienni» sub Sigiberti

    Uistoriam referenlis auclotitalcm convcllcrc Qii'd p.,tcsDlc, postquam c Cbilpciiti manibus luerst
    80 PRATATIO. 90'

    erepla : qiwui falsum censet Cointius , citm Sigiber- A pnm aitinet , Rictttfutn nuidem exceper.it apud se, at

    Uis eam urbem aunum 574 non recuperaverit,


    antc neris adversus regem ejusquefilios conccpt&Miecreus,

    f.niiserii vero simul rum vita anni sequentis initio. nec consilii parliceps unquam fuit. Immo, ut in noiis

    Veium nd haec momcnta facilis est omnino respou- ad hunc locum obscrvavimus, haec in regem et filios

    siii. Ram Gregorius aliis quidem in locis non seniel ejns coiijiiralio, quae in < ditis ex voculae imniulaiiune
    de Leudastis vitiis e^it, ai solummodo aliorum ejns irrepM i;i lexliim, nulla unquam fu^t. Textus aulem
    factorura occa>ione : unde mirum non est si de ejus na- sic se hnbet in edilis : Dicebat ob hoc reginw mmen
    talihusacforluna' iui iisnihil ihidixerit. Hicverodala objectum , ut ej cla de regno , interfectis (ratribus ac

    opera dc ejns origiue ac patria singillalim disserere patre, Chlodovecus regnum acciperet : qua; verba ne-

    instituil, proiiideqie dehuil pauloacciiratiiis parentes fuudam conjuiali.-nem repracsentan!. Scd si lcgatur,

    ejus ac pritnoruro gesioruin circumstanliasexplicare, in erfectis (rutribus , a patre Cliiodoveus , etc, ut ex


    ac ea quae alias praeteriniscrai , aut Ie\iler tanium codice Regioinontensi restituimus, Jrtrti habetur gcr-
    attigerat, paulo fusius enarrare. Sigiberlus vero an- inanus hujiis loci sensus ,
    quod scilicet regina adul-

    nis duohus Turonos oblinuisse dici potuit, neulro terii accusala fuerit agenle Chlodoveo, ut ea ob isiud
    licet inlegro. Extremam enim unius anni partem, eriinen nempe
    pulsa, ipse, interfectis fratribus, quos
    ac iiiitium sequenlis apud vulgatos anctores simpli- B ipse Chilpericus insiigante cadem Fredegunde jam
    ciler annos duns passim dici quis iuliciabiiitr ? Et occiditrat, solus supersfes regnum a paire ohtineret.
    quideui Gregorius non h c ait duobus annis solidis 111. Adversus caput 8 libri vi objicit Coiutius chrc-
    Turonos in Sigiberii poteslate remansisse. nolog ctim errorem ,
    qtiem sufficientein existimat ad
    110. Capnt 4'J libri quinli, quod nobis est 50, eo elevandain hujus capitis authentiam. Ibi enim G e-
    noinine rcjiciendiim esse censet Cointius, quod ibi gdiius,seu, oi ipse vtill, ejus int< rpolator, Epar-
    in sna innocenlia propngnanda imprudens descriha- chiuni anno ejus reclusionis 44 obiis<e dicit : quod
    tur Gregorius , ea scilhet regi inteirnganti respon- falsum ess; prohat vir erudiius e> Vifa ejusdem
    riendo, qnx* dehehat dissimulare. Deinde qnod ibi- saiuti ab auclore aequali scripta, ubi Eparcbius tri-

    deni Chilpericus et Frcdegu .dis niulln quam sol.ti g#ma soluinmodo et novem annis reclusus vixisse di-
    eranl miiiores repr.Teseulcniur. Quod denique inter- serlis verbis dicilur. Deinde Aptonius, qno sedente
    polator imligna habeai de Felice Namnctensi epi- Eparchius recludi coe;>il, non suscepit Ecolismens s

    scopo, quem coiijmat onis in regcm pariicipem fa- Ecclesiae rcgimen anle antium 541. At Eparchius
    cere non verelur. Ad primum, Gie^orius se malos de nemine contr.idicenle obiil anno ejusdem steculi 81,

    regina rumores a idivisse lat lur, se autcm illos ex- prninrie ]ue supra annos quadraginta in cella reclusus
    cogitasse pernegat : quae quidem res: onsio impru- C degere non poluit. At cum Cointio fateniur, Epar-
    riens fortasse fuii , si i am non exegeKi interrogatio. chuiin anno extremae su;e reclusionis trigesimo nouo
    Fieri enim poluil ut inlerrogaretur Gregorius de ru- ohiisse, tit in eius Vita legitur. Sed si reclusionis
    inore illo qui vulgo ruvumferebatur : cui ille respon- nou.ine lotum illud lempus inielligaiur, quo Epar-
    dit modo sinceriiati, quae in caeteris ejus operibus cliius rehclo saecu'o in monaslerio vixii, aut in loco
    elucet , maxitne congruo. Srio responsionem hatic de-erio, quo majoris soliludinis desiderio secesse-
    Vaiesio imprudentem visam fuisse : sed nec ipsam rat, jam nulla supererit dillicultas. Cerlum quippcex
    lamen ob id Gregor o ahjudicat, nec casteri viri eru- cjus Vita est, illum in Sedeeiano nionastcrio primuin

    diti, qui Gregorittm huniani errati oinnino experlem \esiem nionasiicam induisse, lum in Ioco solitario a
    fuisse nunqiiam sunt arbitrati. INon majoris est mo- cajlcris separ.ilum aiiquandiu degisse ,
    priusquam
    luenti quod ail vireruditus, Chilperici et Fredegun- episeoporum aucloritate recludereltir. Qu:e omnia
    dis innaiam saeviliam in hoc loco non inveniri. Non Grcgorius simul conjungens, Eparchium, illaesa his-
    cniin adeo crudeles sempcr ct ubique illi fuernnt, ut toriac veritate, dicere potuit, annos 44 reclusuni
    omni occasione per fas et nefas homines irucidari exegisse.
    jusscriiit, qui in eorum incurrissent offensam. Certe 112. Ea vero quae habel adversuscaput 9 ejusdem
    negolium islud magni erat momenii : in publica sy- libri, ubide sancto Domnolo Cenomanensi episcopo
    norio agebalur. Qmestio aulem ipsa delicata erat, expendimus in nolis ad illum locum, quae ite-
    agilur,
    nec furle Fredegundi gratum eral , ut tam accurate ium repetere supervacaneum foret. Ad caput 15
    >le ejus vita ei moribus inquirereiur. Scieh.U Grego- ir.inseundun) esl, a Cointio ob id rejcctum, quod
    rium hominem san' lissimum, fjui nec niinis nec blan- inuli.i habeat conlra Felicis Namnetensis famam
    il liis a reciounquim poluisset deterreri.
    tramite qtiin et cum illud sequenti capiti ila annexum sit

    Unde linirc regis animum magis expediebat, quam ul allerum sine alleio non possit admiui. Et istud
    ipsiim inaccnsaios exasperare. Al vero, cum purgalo qiioque respuit vir erudilus, licel in omnibus omnino
    per 'acramentum Giegorio, Leudastes ac RicuUus ctKlicibus baheatur, etiam in Corbeiensi, i|iiem non
    cnlnmniae rei prouttntiati fuissent , in eos saevitum inlicialur paulo post Gregorii noslri aetaiem scriptnm

    Cfl, et l.eud ste fuga elapso aller jussus est inler- fu sse;
    ;
    proindeque adinillal necessc est, exsiitisse
    f.ci : qui licel Gregorio intercedenie viiam oblinue- auciorem aliquem Gregorio aut ;cqualeiu anl subpa-
    lit, intolerabilibus tanten lormentis altritus esl, quae rem, ex quo interpolalor, qtii et ipse his lempori-
    Gregorius narral- Deniquc quot 1
    ad Feliccm cpisco- hus vixerit , isla aique aiia muita qusc refen hau-
    ,

    0! ph.efato. 92
    «erii. At rum liifl ntictor nciuiui unquam noltM fne- A periciverodc Hasina loco Rilhguntis Gol|ho umrcg s r

    rit , salius no' is vidclur ingcnuc fateri in Fclu e fllio subsliliicnd i consiliiun , q iod refcrt Gie^orius,
    nxvosi|iiidem fui-se,sod (|iios aul peonitenlia diluerit, lio-iiinis nnimiim imlical lergiversanlis , <|tii liliam

    nut ccrtc qui Iflnli non fiierinl.ul < harilaieni Chrisli sunm luiii vellet , iiim uollet Ke< carcdo niiplui tra-
    qux uiulii uilincm npeiil pecenlnruin, olTiiscavcriul. dcrc. Idcm prnhanl vaiix harutn iuipiiaruni dilaiio-
    115, Capul 22 rcjir.icnilum csse ccnset vir em- ncs, n Gregnrib ip«o memoraix, aux taiuletn en p>o-

    dilus, ipioil Clnlp ricuin re;'ein alium, id esl lenio- ccsserc, ut illa taepiuf licel prmnissa, immo el ad id
    rem qiiam reicsa fuerii, reprasentct. Chilpcricus pmfeola , nunqiiam Keccaredo nupscr.l. Chilpeiicus
    enim ut Con io vidclur, Charlerium
    , qili advcrsus itaque Cottboruiii peiiti<>nem plan> respucre non
    eum litlir.is injuiiosas scr psissc accusahaliir, staiim au lcbat , iinmo nec volcbai : sed gravc tamen eral
    oppressissct, aut cerie ejus acousat' rem diaconuin, ei a filia sua separari, quam ex Fredegunde susce-
    qui eas cpiscopo suo suppo-uisse dicebalur. Veruui perat, ct dilL-ebal pra; cxt> ris; verilus inaxitne, ne,
    non iia sxvus eral Chilpericus, aul sui impolens, ut Hi Cnlotildi et Ittgundi contigerai, ipsa a Gotthis
    non nisi ab impostore dici potui-set, eum aliqtia oc- malc h ihcrctur. Kasinam vero oh id forie Kithgtinli

    casione a sxvicndo abslinuisse. Ccrtc, ul a viris eru siihstiiueiidam non ali» animn uroponebal, quam ul
    dilis jam non scmel obscrvatum est, Chilpcricus ma- ™ Ri hgunlis discessum differrel.
    gis uxorus, quam sxvus fuit, atque p!us uxori sux 115. Capul ejusdein libri xxxvi insitiliis adjungit
    pareudo qux eum ad neces hnminuin sihi ipsi suspee- Coiutius, quod in co Gregnrius dc ^therio episcopi)
    tnriiiii inciiabai, quam innala crudelilale peccavii. Lexoviensi agens dical, cttjits supra meminimus, ta
    Andiendus ea de re V. C. iladrianus Valesius libro xi inclsi nulla cjus meutio ab ipso facta sil. Deimle
    Reruin Francicarum, ubi postqiiainCliilpericum repre- quod idcm /Ellieiius non saiis prudcns hoc in ca-
    heudissct quod furenli uxori niinimu indulserit, suh- piic reprxscnletur, quippe qui puerorum urbis sux
    jungit : Planesi quando ub ea non insiigabatttr, Chilpe- cilucalionein viro ncquissimo permiserit. Ex priiua
    ricum mucalum et sui dissimHem faclum crederes : adeo ohjcclionis UUJHfl parle colligi qnidcm potesl, aut
    commitnis, adilu facilis, lenis quoqw et injuritv palims. Gregorium meinoria lapstim cs-c; aut aliquid dc
    Lenilalem ejus pluribus laudavit Portunatus : uec la- /Eihcrio in Gregoiii scriplis cxstilisse, quod modo
    men luijus aucioriscarmina ob id ullus dixerit e-sc. ah mni habctur; aul cerle ha-c verba ab amanuensihus
    impostore cxcogitata. Elquidem licet poctarum morc supcraddiia fuisse. ilinc lamen non conliciet :r , lo-
    in laudando Clii'perico excessissc nonnuTis forl.isse luni lioe capul fuisse interpolatuin : uli similia verha,
    videalur Forlunaius , nemn tamen diierit cum in qux dc Telrico Lingnnensi cpiscopo habcntur li-

    houiine sxvissimo leni aiem polissimum prxdica«se. ! ^ hro iv, capite IG, nec Coiniio, nec aliis persuase-
    Deniquc Cointius ipse alias Grcgorinm nostrum rc- runt, caput isunl ah iniei pol.unre fuisse iutrusum.
    prehcndil, quod in fine lihri vi llistorix in Chilpcri- Eiat, inquil Gregorius, ibi tttnc sanclus Telricut eot-
    ctim plus xquo liieril inveclns, quasi nulla prorsus scopus, cujus in superwii libello mcmoriam fecimus,
    laude dignus luerit, quem lamen prxtlara faciuora dc quo tainen nullum in stipcriorihus vesligium su-
    edidisse neminem inficiari posse coulendit. pcrest. /Etherii voro inilulgeniia erga hominem pra-
    Ili. Capul 54 ejusdem lilni vi, licet iu capite sc-
    vuin, arguit quidem /Etheiiuni plus xquo facilem,
    qucnti, quod omnes oinnino habcni, et iucaute miscricordem , sed non probal rei gesix
    scripii cl edili

    laudctur, mullaqtie compleclalur vera, interpolatuiii uarrationem esse aul falsam , aut Gregoiiano textui

    tamen censel lemere asstit im.


    vir sa-pe laudatus, quod nouuulla, in-
    quit, contiueal a verisimili aliena. Primiim esl quod 110. Non major est rejiciendi capitis sequentis

    hujus capilis iuilio memoretur llispanorum legatin ratio , licet in eo Lupenlii ahbalis ca-des Iniioceinio

    qux si admillalur, (crtia crit qtiam hoc auuo llispani Gabaliiano comili tribualiir, <pii poslea capiie 53
    dicilur Tlieodosio Rulheiiormu episcopo defuncto
    nii>erinl in Gallias. Sccnndnm initio capilis teariti ap-
    successisse. Non euim faci e arceri potuit ab cpisco-
    !

    pellantur *, quod indicat plures ea occasione missos


    fuisse; el lamcn ... orationis prngressu non uisi
    D P a,u Innoceiuitis, cujus magna apud reginan. gralifl

    erat, nisi boc crimen puhlice noiuin fuissel. Al nus-


    unius lcgati mcutio occurrit. Dcnique Cl.ilpericus
    uxorem Hec- quam legimus Innoccnliutn lanli criminis retim de-
    ibidem cogitasse dicitur dc Hasiua in

    qux slupraia fue- c'aralum fuisse, inuno nec publice accusattini, quan-
    caredo Gotlhorum regi iradenda,
    qnam forte id rumor ei Iribuerel. Sed non eral lcgi-
    ral, el in monasterinm reirusa. Ad priinum el se-
    tima attt certe sulliciens illis lemporibus, impe-
    ctindum ohjei tionis caput facillima esl responsio. ,

    diendx ordmationis causa, qux alias juxta canouum


    Non enim impnssihile est lernas eo anno legationcs
    prxscrip a, cleri et populi votis, aut cetlo ex legum
    ex llispauiis in Gallias advcnlasse, ctim agerelur <!e
    volimlate, ficri petehatur. Nec desunl excmpla ne-
    nuptiis intcr Leuvigildi filium el Chilperici iiliam

    maximcGot Quod qiiinrum homintim, qui per ea ietnpora sedes epi-


    coulrahendis, quod hi peroptabant.
    scopales sceleribus parlas diu obtinuore : vel unus
    vero legatum aut legalos una aut altera vice scn-
    Melanlins in Prxlexlati Hothomagensis locum iu-
    pseril Gregnrius, res esl ad asserendtun aul abjndi-
    trusus h jus rei excmpJuin suppeditare potcst, ul
    candum Grcgorio caput istnd plane indifferens. Cbil-

    Secuhdum r hni\v cayUh Ic^atj ai^clleniur,


    '
    Fortc legeudum :
    qtiifd
    , ,, ,

    »3 Pn.EFATIO. 9i
    fain otaervavimus. Plura alia adjicere liaud esset dif- A vium anno 584, ei quidem mense Septcmbri exces-
    ficile, si res exigcrct. sisse e vivis, successoremque sequenti anno, id esi

    117. Haec sunt praecipua Cointii argumenta, queis post aliquot menses , liabuisse Desideratum : qu;e
    ustis est ad elcvandam ex sex prioribus libris Gre- au secuni pugnent, sequis lecioribus jiidlcandum per-
    gorianae llisloriae inulloriiin capilum ,
    quse in qui- mitio. Cerle elsi paulo amplius fuisset inler utrum-

    busdam codicibus mss. desideraiilur , auctorilaiem. que temporis intervailtim, non tamen improbamla fo-

    De sequentibus vero libris pauca habet, ob defectum, rct Gregorii narralio, cum verisiinile sil post Salv i

    ini|uil, codiciim. Quanquam neglecto coilice sancli obitum aliquas lurbas de substiluendo illi snccessore
    Michaelis opiimse nulse, passini niulta Giegorio ab- exorias fuisse : qtia occasione nonnulli sedem Albi-
    judicei, ob id solum, ut jain diximtis, quod in co- gensem a Theotfrido nescio quo occupalam fuisse

    dice Metlensi desiderenliir , aut certe desint apud scnbunt. Nulla itaque est apud Gregorum , eliaiu

    Aiinoinum. Cerlum esl lamen, ut supra demonstra- admisso inter ejus opera sinccra capile 1 libri vn
    iiiin est , et ipscmet Cointius inficiari non au iet contradictio. At , inquit vir doctus , imerpolator ,

    iimlia in eo codice ex iuduslria omissa fuisse. Ai- quisquis ille ftieril, multa ex geslis sancli Salvii Am-
    iuoini vero auctoritalem bac in re nullitis es>e pon- bianensis cpiscopi , Gregorio quidcm mullo poste-
    deris, vel ex hoc unico argtimento ev nci polest , B rioris, in ejus llistorise textum inlrusit. Verum tola

    quod ipso attestante Cointio, et iuterpolata admiserit ruet Mla Cointii objeclio , si Salvii Ambianensis

    et omiserit sincera. Sed el ipseinel Aimoinus , ca- gesta ex Gregorii texlu ut plurimum consarcinata
    pile 18 libri primi, faletur se in codicem incurrisse es-.e , non vero ex islis geslis Gregorio aliqtiid su-
    scriptonim vitio omniiio depravalmn. Verum hac perailditum fuisse demonslremus : qtiod certe haud
    opinione imbutiis Coiulius, qu<d multa in Gregorii operosum fuerit , facta inter uirumque coinpara-
    lihris ab inte polatore essenl superaddila, eos ipsos tione. Gregorii nar alio uullam prorsus in se invol-
    auctores aut codces, quos ob ouiissa aliquot capilula vil coiitradiclionein, nibil habet quod a teste oculato
    iiiaxiiue laudal, eosdem rejicil, si forte noniiii la ab el scripiore aequali dici non poiuerit. Mnlta econ-
    aliis prselcrmissa exliibeanl. De. inss. codicibtis su- trario complectilur ,
    quae, ipso fatente Coinlio, iia

    p> rms satis d cttiin : iiiinc paucis agendiim de uno Salvio Albigensi propria sunl ul alleri Salvio, absque
    aut allero Greyorii loco, quos Goiuttiis in Iibrs p - errore triluii non possint. Auclor illc Deum testeai

    sterioribus ex ipsis rcbus quae narrantur, inierp •- invocat, se vera scribere, quse nempe a se visa fue-

    latos esse coni.ndit. rant, aul ab ipso Salvio accepta , proindeque perju-
    118. Piimus, et quidem ceb bris salls, locus est rus et gravissimi criininis reus censeri debet, si faKt
    de sancto Salvio Albigensium episcopo, cujus vita? C dixerP, quod sane absque maxima et evidenli catisa

    cunpendium, admirabilem visionem et obitum de- de quoquam nequidem cogilare licet. Iniino nsec
    scribit noster Gregorius iniiio libri septinr. Sed omnia narralionem aiguuul veram el sinceram. Adde
    liunc locum ab inlerp lalore addiium censet Coin- quod ibi Gregorii genius el stvlus, ejusque loquendi
    tius, non solum quod in codice Metlensi desiderotur, modi genuini occurrant. Econtrario vero Gesia qu:K
    verum eliam quod eo admisso, conlrarius sibi ipsi Salvii Ambianensis nomen prsefirunt, ab auctore
    dicendus essel Gregorius, quippe qui Sdvii moit m consarcinaia sunt rerum ignaro ,
    qui episcoporma
    anno 58-i liic consignarit, quam libro viii, capilc *1±, Ambianensium seriem ignoravil, lempora pertnrba-
    anno sequenii contigisse scripsisset. Idem auclor ad vit, falsa reiulit , resque a noslro Salvio Albigensi
    anniim 08o, ubi de Salvio Aiiibianensi episcopo agit, cerlissime gesias, ipso indicante Cointio, suo Salvio
    lmpudenliam inlerpolalori, uli vocat, Gregoriano al- temere adscripsii. Ipseeuim Salvium llonorato suc-
    fingiTe non vetetur. eum asserens mcndacem et per- cessisse scripsil : inter ulrumque tamen ipse Coin-
    jurum, qui interposilo sacranienlo juraveril, ea quae tius quaiuor episcopos intercessisse fatetur. Ilono-
    snb Gregorii nomine inirudere audel, ab ipso Salvio raium Theodorico mon «rch.e synchronum facit
    Alliigensi se didicisse, quamvis haec ipsa ex geslis contra Cointii ipsius calctilum , qui annnm 580 llo-
    alteriusSalvii excerpserit, qui Ambianensium antistes D norati extremuin fuisse contendit, el Theodoricim»
    luii sacculo sequenli. llasc ille : sed haec argumenti non nisi post annos cenlum iiionarcliiaiii Francorum
    nulliiis esse roboris absque negoiio deuionslrati po- obiinuisse scribit, cujus decimo tertio regni anno
    lest. Nam primo codicuin auctorilas nobis oiniiino Salvius in thronum Ambianensiiim conscendil.
    favel, ol jam ssepe d<ximus, cum miilios inlegros, Deinde idem auclor narral Mummolum Palriciutii
    opiimse noise, el majoris anliipiiialis, unico Coinliano cap.a civitale el dirulis muris , multos caplivos in
    iniiiilato, scriptoris incuria viiiato , el sequioris aevi, llispaniam iransmisisse, qui Salvio jubente rege,
    ,

    opponamus. Deinde nulla esi apud Gregorium inter redditi iuerunt. At ha:c ul de Ambianorum civitale,
    ca[iut 1 libri vn el caput 22 libri sequenlis opposi- aut de Salvio ejus episcopo dici possint, velanl tem-
    lio. Licel enim primo loco dixerit Salvium hoc anno, porum, personarum et locorum circumstanli.e. Oji;e
    id est 58i, obiisse, et altero post obilum Salvii Iwc oinnia opliine congruunt si de civitate Albigensi
    anno, id esl £85, Desd ralnm Albigensibus episco- inielligaiilur , quam certum est, sanclo Salvio vi-
    pum fuisse datuni, nihil sane aliud ex istis duobus venle a Miimmolo occupalam ftiisse, ul post Giego-
    capiiibus inicr se collatis colligi potest, quain S.il- rium nosirtim scripbil ipse Coiniius. Unde faicri eo
    or. pi ;.i:f AliO. 1)5

    cinir, suuiii illuin MCtorem n.mnulla cx gestis Salvii A Ims ,


    qttos lame:i ob id nee falsos nec inletpolatos
    All.igensis in Anibiaitcnsis acla Itanstulissc. Si ila- ulliis baclenus babuit : quod sexcentis exeinplis a
    que Salvii Ambianen-N Yiia- s< riplor , faienle Coin- Coinlio ips'» allaiis facile essct demonstrare.
    lio, iionniilla ex gcstis Salvii Alhigensis suo Salvio '.'20. Jam lcinpus est ul fincm imponamus buic
    l.ihuis-e convinciltir, aul hmUe lidei rctts, anl ccrte, di-cussioni ,
    quam nonnulli foilassc prolixiorem nso
    qnod luheulius crcdideriin, honto ginrus fnerit ne- coiiqucreniur. Al necessariuin fnil banc paulo accu-
    c.sse csi ulqnl rcgum epittopornnniae sciics ac
    ; raiius proscqui, in qna agcblur de rejicieuda aul
    tetnpora pcrlorbavor I , civil.ilcs cx ima in aUcr.mi recipiciida unicae iiet.tr» gcnli«. llisl ih> non con-
    proviuciam irai.slnleiil , denique cimnia susdeque tciiincnda parle, quam Greguriu ahjudican.lam vir
    virlcrit, iii viliin sii Salvii /ahrioarel. Jam tcsles inler erudilos clanssimus ccnscbal, nos vcro since-
    appc lo r|ii>l<];;<>t l.unc loo.um legerint, an lalis au- rum ips:us esse fctum propugnamus : quod a me non
    lor pncferri dcbe.il soriplori ca; vn Gte- disccptandi aiiimosiisceptuui csse omnibus
    < ii s I lil ri pcrmasum
    goriamc llisiorue, qni Salv>i Alhigertsis res geslas esse velim, non quod mibi aliquid snpcrbe nrrogem,
    nii do irrcptchensibili, serval;s liislona: legibus,
    c<ui- qui cum laulo viro dispularc volneritn , scd id fac-
    Mr;|>sii. I)e visioneSalvio osten-a, qu.x foriasse imn- lum solins verilalis sludio ct amore, ad asseren am
    nullis displ cebil, nihil diximus, qiled eam revera B etpro|)ugnandam ejus aucioris operum inlegriialem,
    coniig sse, Sa'vio Ambianonsi au Albigensi, paruin
    :

    quem icsliiuendum et illiisiranduin susccj etam. Qua:


    relcii, Coinlius admiserit. Tales aulem quas bo- ics eliam ipsi Cointio, cujus incnionain impense ve-
    ,

    inims sancti sive inlra corpus, sive exira corpus neror, ut poie suieero verilaiis amatoii, baud in-
    coiisiiluii, de se Aposlous, babucrunt,
    loijiiilur
    ii t
    grata lui-scl cum in isiam opinionem ob codicum
    passim suis lcmporibus conligisse mcmorant testes niainisci iplorum, quos nontiisi inancos et itnperleclos
    oinni exceplione majores A"gustinns babuii auctorilaiem abieril, facile contrariain
    : in libro de , in
    Cuia pro morlii s, G.egortus Magnus, Scriplor pas- concessurus senlenliain , si aliotum codicum, ei nu-
    (•ionis SS. 1'erpctuac et Felicitalis ineio, el inlegrilale, ct aucloritaie magis pianstantium
    , ct alii passim
    rnagni noniiuis anctores. in rec gnoscc.nda Gregcriana hisloria adjutus fuissct.
    IW. Superesl ut aliquid de Gregorianrc Ilistorias IV. — 121. ,iam ilaqtie prasiatiosb nosttx' tcrliani
    epilogo dicamus, quem partim rej cil Coimius, par- par cm alligimus, in qua ralio rcddcoda est ccium,
    Jini pro bbito admiltit. Illum nempe tres in partcs qiM3 in bac nova Giegorianoruin opcrum cdiiioue a
    secat :primam bis vcrbis inlibata permanentH couolti- nobis prxstita suni. Cregorii opera per pat tcs dis-
    clit, quam (juoiI in codice sancli lMicbnelis babealur,
    , cissa , el cum variis variorum aucti.rum operibus
    f.diuitiil, sicut et socundam, licet in Micbaeliuo co- C perniisla iu nnuin voluuien collegimus. Ea vero cx
    dice desiderelur, quod, iixpiit Gregor us in Hislo- iulinilis propemodum mendis, quae vel ex codicum
    ,

    riae prologo opera sua vcrsu dcscribi permiserit, ni- aut ediiionum \itio, vel ex qualibet alia causa |>;.s-

    bilqtte alicd babeatur in ista epilng parte, quam qiue sim in lexlum irrepseranl, expurgare codicum ma-
    cx prol.go lieri poiuerunt. Al teitiam partem ubi nuscriploiuin ope conati suiuus, et rcip-a, uii lc-
    variae babcntur computationes ,
    plane respuil ,
    quod geir.ibus paiebil ,
    plnrimum expurgaviinus. Deinde
    n>n saiis, m i!li videmr, computo Grcgoriano con- iionnulla de novo audnlimus, et aliquol capitula qu;c

    cordel. Qua iu re ncc codicum mss. aucloritaieni cu- in prioribus ediiis indicabanlur quidem,scd laincn
    rai ,
    io qiiilms euodcm ipsi-e computaliones babentur invcniri nondtun poiuerant , ex fide quorumdam

    ad calccm libri iv, eliatn in codice Corbeiensi : ncc excmplaritim supple\imus. Ad bx'c Giegoriamc Ilis-

    aii.licndos esse censel cos ,


    qui nosiri Gregorii vitam toria: inlegriiatem ,
    qua pene ob aliquol codicum
    tt ejus scriptis collcgcrunl ,
    quibus, falente Coitnio, def.-clus apud nonnullos eruditos viios eNcideral,
    eiiam b;cc lerlia cpilogi pa;s nola luii. N.-mpe ul codicum inciioris notae , el miuiine Buapectmrnin
    bac omnia refcllal, iinicuin ei suflicit arguinen- auclorilalc, aliisqne argunientis asseruimus. Praj-
    liim, coinpiiialionuin ncinpe islanmi disconlia; quod lcrea notas ntarginales addidimus, quoe vaiias lcc-
    **
    ianien soluui sufliciens esse nemo dixerit ad elevan- tiones inanuscriplorutn codicom, aul vcleuitu et
    daui alicujus operis auclorilatem, mullis aliunde et novarum cdilionum exliibenl, tcmpora reriim ges-
    ptnpemodum ceriis ralionibus siifTiilli. Quis cnim tarum indicanl , res ipsas illuslrant, locorum sitna
    nesciat in ejusmodi compulalionibus non solum ple- describunl ,
    |.ersonarumqne notili.m supj;cditant ,

    rosque medii a-vi anctores a vero aberrasse, scd laudatis ctiam ,


    aui adductis , cuin opus esl, aliorum
    eiiam ilhrum crroribus alios errores ab amaniiensi- auclorum locis. Quin ct ne noiarum ejusmoili pro-
    bus fuisse ut plurimiitn superaddilos , vel propria lixitalc aul inullinidine quaudoq<ic obrulus, ut ila
    conim incuria vcl qood niinium sibi ipsis fidenies
    . loqu r, tcxtus videaiur, noias aliijuot fnsiores ad
    veierum cninputa emendare voluerinl ? Ilinc in cx- ca^cin vi.luminis * addidimus, ad quas ea qu;e fu-
    liibendis ejusmodi numcris tol sunt fere lcctiones siorcm exigebant animadversionetn remisimus : in
    variae, quot siiul codiees, idque non in Greg. rii so- qu.bus cliam noiis inseruimus nonniilla antiquitalis
    lum operibus, sed el in aliis opliinac noue auciori- inonumenta , aliaque rclulimus qmc nobis excide-

    * Nos fu.-ioici clian: nolas tcxtui subjiccrc malulmus. Eurr.


    ,

    'j7 rruFArio.
    rani, aui qu.se jam inccopla hac editionc -.iccepiiiius, A lionuni capti 2~> rcspondet. Alier cndex qui , nt tes-

    ad illuslrauduin Gregoriuin idonea. Prauler hanc lalur ejus inscripUo, celebiis monastcrii Corbciensis

    noslram praefalionem quam Gregmii operibns pr.c- in rgro Ambanensi olim fnit, selaic posierior cen-
    mittimus, Vitam ex ejus scriplis collectam ab Odone Sfii non debei. Exceplis litulis et aliquot libroruni
    abbaie, ad multos codices collalam proferemus, cni iniliis , qu:e majusculis el Homanis characierihus
    siihjungemus virorum illusir.ium de noslro Gregoro de cripla sunt , liiteris, ut loquitur Valesius, plane
    lcsiinioiiia. Post h;ec siibseqiieiilur Annales Francici barbaris m:diocr'sque magnitudinis scriptus esl , ila

    seu veternm omnium aiictorum, qui Gregorium |>ra> inler se connejis, el per qua-dam notarum compend.a
    cesscrunl l"ca, el alia antiqua monumeiiia i;i quibtis pluribus cjpresbis , ul fere leclori sit divinaudum.
    Francios aut Francorum menlio occurril , sccnnduin Qnae, uli conjicio, legendi (iiflicultas Andream Ches-
    ordinem chronologicum disposila, qmc quidem V. niuin ita dclerruil, ut codicem liunc a se visum les-
    Cl. Carolus Uutellus, Ilistorise Francicae studiosis- leliir, sed collalum non dicat. El quidem pauca qu;e
    simus, diligenter collcgit, ac milii liberaliter com- de eo habet, a codice ita aliena sunt, ul nec illmn
    rnuiiicavii ad Gregorii nuslri historiam illuslrandam. ah eo visum fuisse facile diceres. Codex tamen iu-
    iiis subjungimus indicem chronologicum coium teger esl , illibataque perse\er.ivit scripiura, cujus

    qu;e in Gregorii aut Fredegarii operibus polisMinun» B legendi difficulias ine a labore ila non deterruit, ut
    ad Historiam Francicam pertinent. Non eniin solam ne de verbo ad verbun» ipsum cum editis inlegruni

    Fredegarii Epilomen ,
    qme esl Historiae Gregorian:e conferrcm. Scriptns est lilteris quas \u!g<> Mero-
    breviarium, edidimns; sed et ipsum ejus Cbronicum \ingicas seu Franeogallicas appellamus , cujus si

    ac illius continuatores usqiio ad Pippini rcgis ob tmii char3cteres , nt reipsa exarati sunt ,
    quis videre vo-

    ct ejus filioruin Carloinanni et Caroli inauguralio- lueril, adeat librum de Ke dinlmiaiica a nostro
    ncm, subjiingere visum est, de quibus infenus spe- Mahillonio editum , ibique libro tv, pag. 349, eoriun
    ciatim dicenius. Appendiecm quoquc addidimus, qu;e specimeu cx ipso codice xr\ inrisiiin videre poter t.

    velusia quaedam gent.s nostne, tam ecclesiaslicae ,


    Iiuos alios codices habuimus e Colberlina biblio-

    quam civilis historiae moniimcnla cnmple< liiur, ea theca, quos, quia oliin ad cl. Tliuainini pertinuere

    scilicct qii:c Gregorius noster laudat, aul qux' con- i buaneus Chesnius et Valesius appellare solenl.
    ferunt omnino ad illusiranda cjus aut Frcdegarii Maluil Cointiiis unum ex liis sandi Michaelis co-
    scripta. Indices varios omillo : quae omnia cum uni- dicem dicere, quod , ui indieal inscriptii, in aliquo

    cuiqne legenii obvia sint, fusius explicare non vi- hnjus nominis m oasterio seriptus fuerit ; et alteium
    detur esse opeiae prelium. At cmn ad asserendam sancti Aruulfl, seu Meitenscni ex pereelebri inonas-

    velerum monuiiientorum auctoritatem , emendan- C lcrio, ad quod olim pertinuit. Prior ab aunis circi-
    dosque eorum errores, piiiiimum confeial qnalilas tcr 700 scriplus videtur, velcri cbaraclere ac sine
    cndicum, ex quibus vel eruta sunt, vel emendaia ,
    ulla capitum distinctione quanquam eorum indieu- ,

    cxponere juvat sjngillalim numcruin ac condiiionem lus siugulis praemiiialur libris ; at delractis ex ipso
    eoiiim ,
    quibus in adornanda hac Gregorii editione codicc decem prioribus quaternionibus , non niii a
    usi luimus. media capiiis 17 parle libri ^cxti initium ducit. Aler
    annis circiter cenluin poslerior, initio quoque caret
    122. Et primo quidem Ilisloria-: libros conlulimus
    ex vitio codicis, qui impeifectus est quippe *\a{
    ad codices duos vcncrandae antiquilaiis, quos nempe ;

    capile 7 libri u incipil. At plura scriptoris sive in-


    baud mullo posl Gregorii nostri aelatem exaratos
    fuissc cousenliunl v ri qiiolquol eos inspcxerunt, curia, sive consilio ,
    passim desunt capita ; nonnulla
    ,

    crudili. Perlinueruui oliin ad Anlonium Oyselium vero hihenliir allcra manu addiia , immo et passim

    Bellovacum viruin de re Iilleraria bencmcriiiim, cx inleriineares lectioncs vari;e ociuirunl, seu etitn
    ,

    quo ad V. Cl. Claudium Jolium cantorem ct canoni- vocum exposition"S quae aut ex al o codice , aut

    ciun Ecclesiaj Par siensis , ejus ex fllia nepotem certe ab ipso exscriptore superaddilse fnerunt. De-
    ,

    perveneriinl, cujus venerabilis et sapientissimi senis. nique librurn nonum el decimum , sen poiius urius-

    bcnelicio, illos velusii simos codices conmiode el D ( l'«e :diipiot capitula , in uimni librum consarcinal

    cum otio inspicicndi ae revolvendi, adeoque doinum s,,1) noni llDr ' li,u!<> .
    el Fndegarii Chronicum Gre-
    aspoitandi, quandiii libuit , factillaiem bahiiimus. gorii lihrum.decimum niincupat, ut jam supra a no-

    Prior eorum qui , ut acccpimus, el indicat non se- ' )IS observatum est.
    mel ad oraui lihri apposila h;ec inscriplio, Ealesix E Regja hiiilinilieca uuicum Grcgoiianoe ilisloriao

    sancti Petri Bellovacensis, ohm in majoris Uellovaco- codicem habuimus, ah annis ciiciler 500 scriptum ,

    rr.m ccclesia- bibbotlieca asservabaiur, in mcmhra- qui olim, uli insci ib=lur, fui sanctm Marimin Utleni'
    nis elegaiiiissiine scriplus est lilteris grandibus |{o- burg dicrcesis Matjuntina;. Nnsqiiam Gregorii noaicn
    manis, quas vulgo unciales sive majusculas appel- cxhibct : habel lamen cjns pra Calioiiem , sed mn!u
    lant ; at ita imbie, silu aut mucore corruptus, aul passiin omiltit capiia: quod data opra laclnm fmsse
    vetusiate exesus esl, ut multis in locis imperfeclus prohanl indices lihris singul s pucflxi. index ncmpe
    sit. Initio ct fine carel ob avnlsa c codice aliquol priini libri viginli solummodo et se\ capila exbihei:
    folia. Incipit a media parle capiiis 2 libii u, desi- el lamen mullo plura in ipso liLro habentiir ; uUi-
    nilaue in Ibri v caniie 15, quod vulgatarum edi- mum ncmpe csl qttadiage imum quod edilorum
    ,
    lii-
    ,

    *o PIIAFAIIO. MO
    gesinm ociavn rcspomlci. Index libii n reccnsci ca- a qui emincntissimi rardiualls in rem litierariam un
    pila 52 : in lihro vcro inso niiineranlur 5G , prater dio 11 1 1 id obseciindans, nullam occasiouc n praiter»
    llia qiiibus nuHus pncSgitor litnlns. Index liliri iv uiiliit noslris, noslrorumi|ue sludiis suppelias alle-

    li;ib''l capila 55, cnni coriini siinnnariis, et l.men icihli. Ultimum dcnique cx bihlioibcca Vaticana
    ipM liher desinil in media paric capilis II , edito- Palalina c mmodavit illuslrissiinus l). Laurenlius de
    imii 16. Ncc codox esl miililiis ant imperfectus, sed Zaccagnis primiis Valicanae bibliolhecx prasfeclus ,

    I
    rnxiine post Gregoriuni sequilur Clironicum llcgi- ob edita opcra viris omnibus lilleratis nolus, ncbis
    nonis eadcm manu exaraluui. Ili aulem sunl quin- vero prauerea ob liberalem in stmlia nostra auiinum
    i|iie codiies quos cousuluil Coiniius unde inerilo
    : plurimum commcndaiidiis. In hoc aulein codice ,

    ronqueritur vir ciudiuis , nnn msi codices imper- olim monaslcrii sancti Nazani Laiiieshamcnsis, qtii

    lecios Gregorianae Histortfl! a se visos fuisse. ab annis circiter 800 scriptus vidctur, inulia desuiit
    \17>. Sexlus iiaque codex ad quem Gregorii opera p ssim capilula, id est ea omnino eadem, qua; snpra
    ci.n n iinus , esl inonasierii Becccnsis in Normannia, in Tbuanco seu Colbeitino desiderari obsci vavimus.
    :ib aimis fere 700 exarattis. Nihil in co penilus de- lbi el liber nonus cum decimo coufundilur, el Fre-
    sidi ralur pneter prunam Gregorii pra-fationem ;
    degwii Cbronicum sub titulo libri decimi llistoria
    scriplura plana cst el a-qualis atque 0| liinac unls. B Cregorianae repraeseuialur. Nihil vero ea cle re in
    Septimum habtiimus ex rnonaslerio Hcgii montis in priorum librorum nolis marginalibus ad Gregorii
    dicecesi itellovacensi Ordinis Cisterciensis, qui om- lexluin observavimus, quod bujus codicis nolitiaiii

    nes omnino Gregorii Ilistorix bbros compleclilur, notidiim (uiic Roma acceperamus. Similis huic esse
    praler aliquol ulliini libri exirema capila ,
    qux* vidctur codex monasterii sancli Trudonis in Hasha
    avulsis ali<|Uol e codice foliis, desunt. Vidimus nia, in quo^uli obscrval Godefridus llensclieuius in

    octavnm codicem in bibiiotbcca Vindocinensi cbar- pra-missis ad Vilam sancli Sigiberli, multa capitula
    iaceiim,et ca'teris recentioiein, ut pote qui annos desunl. Ca •tcriim plures alios codices vidimus , el

    200 superare non videtur : conlinel solummodo quidem aiiliquissimos, qui noniiulla Cregorii llisto-

    quinque priores libros, sed oniniuo inlegros, ex- ria? fragmenia sub variis lilulis compleclunlur : sed
    cepla Gregorii prima prxfalione. Libro v subjun- eos suo loco, si forle aliijuid obsei vatione digntnn iu

    guntur capitua libri vi. At librum ipsum se babere eis occurrerii, aut in indice mss. codicum inferius
    iioii potuisse c< uqueritur scriptor, teslaturque opus laudare snfflciat.

    esse dignistimum ,
    pro scribentit timul et mattriaj di- 125. Ea porro fi-agmenta esse coniemnenda
    gnilale. ncmo dixerit, cuin econirario muliuin valeaut ad
    124. Nec salis fuit C conflrmandum gennaiiuin Gregorii textuin. Cum
    Oallicanos codices evolvere;
    visum est liam consulere llalicos. Qua in re suppe-
    < enim excerpta sint ut in uffieiis publicis legereniur,
    tias nobis atiulit II. I'. D. Claudius Steplianotius lol sunt rerum verilatis quae iu eis narrautur lestes, ,

    Congregationis noslra; in curia lloninna procurator quol fuerunt Ecclesia; qine ea iu leclionibus oflicii

    generalis, qui varias lccliones, aliaque ad rem no- diviui adoplarunt. Ilinc cum in plerisque ejusmodi
    6tr.Mii conduceutia, pro suo more iiberaliter ex urbe fragmentis Sermo de transitu sancti Marlini iiivenialur
    Iloma liaiiMiiisil. Primus ex codieibus Italicis, ciijns inscriptus, in iisque omnibus sanctus anlisles, At-
    noliiiam el lectiones varias accepiinus , is ipse est lico et Caaario consulibus , ad superos abiisse con-
    Casiuensis, qncm iu Sacro Moute a se cl suo so< io sinnter dicatur, sicut habent oinnes oiniiino tua
    Mithacle gern ano visuiu laudat noster Mabillonius editi ,
    quam scripti codices llistorae Grcgoriaua' ,

    Itineris llaici pag. 125 , Gregorii 'furonensis Ilisto- quis inficiabitur hanc esse veram el siiceram Gre-

    riam, quce in nontiullis ab cdilis differt. Ilas differen- gorii leclionem ,


    quam ab anuis pltisi|uam 90J vai i;e

    tias ciiin qualiior capilibus , qiiae antea solo tiiulo Ecclesiae adliibtierunl ? Codices enim prajier culeros
    nota erant, suis locis dainus. iiuic adilendi duo co vidimus duos ejtis antiquilatis, u uin scilicel ex Cor-
    dices ex Gallia in llaliam aCinisiina Sueciae regina lieiensibibliotheca,a,leruin iu archivisecc e-ia; catbe-

    trai.sporiali , quorum nosier Stephanotius copiam D (,ralis Andegavensis, characlerihiis fere Merovingicu?

    liahuit. Prior qui sa-culo decimo scriplus fuil el


    saculo octavoiabeule exaralos. Uude licel in uotisad
    , ,

    quideni, uli vidctur, iu monaslerio sancli Launoinari islum Gregorii locum saiis nobis visum fueril texlum

    IMesens s, hodie servatur in Valicana bibliotlieca auclor taie uiss. ouiuium confirmare, remque de c*-
    ,

    tero circa exlicinuiii sancii Martini aniiuui queui


    ex dono Alexnndii VIII, tolamque llisloiiam com- ,

    plclitur, etceptis praefatione alii abis annis assignant, in medio rel nqu re ; ex-
    ct ullimo libri x capi-
    ie. DeMnt eli.un quaulam iu quarto libro, ex ama- pensis larhen postea diligentiiis Gregorii locis, hoc
    iiii<-iisis osciiantia qui aliquot paginas vacuas reli- cerlum esse exisliinavimus, Martinum juxta Grcgo-
    ,

    quil ; et alia pattca, qtiae avulso uno aut allero folio rii mentem, Attico et Cwsuno consulibus, excessisse

    dcsideraniur. Alter codex,qui olim ad monasteritim c vila, proindeqtie anno vulgaris serae 397, quo con-
    Floriaccnse pcilinuil, hahclur in hibliolheca eini- slat AtliciimetCxsarium consulcs fuisse. Id quippe
    ncnlissiini cardinalis Oltoboni ; ctijus benelicio hunc repctit Gregorius in libro de Miraculis sancti Mar-
    cotkcem et alia, quaecunque nobis neccssaria fue- lini, bancque epocham aliis characlcribus chrono-

    runl, suppcililavil V. Cl. Francisius Dlanebinus, logicis conlirmat, cum sanclum Mailinum obiisse
    ,

    iOt Pll/EFATIO. 102

    tcribil secunde Ilonorii impeiato>is anno ,


    qui eliam A petua? mclcdict onis anathemate aamnafut existat. Vo-
    anno 307 respondel ; el cum Pcrpeluuiii sexagesimo ces qu;e detiiiac sunl liemen>cni designabanl , uti

    quarto post Marlini ohitum anno in thronum Turo- snspicor, ecciesiam, cui innllos alins codices Od.ii-

    nensem subi.sse commemoral quod : sane verum ricus rontulit, ut ex similibus COdicum inscriptioni-

    non ess--t , si ullra annum pra-dielum Marlini bus patet, qui eiiam nuiic in biblioilteca mciropoli-

    exitus differretnr , siquidem Perpetuus anno 401 tan;e Kemorum ecclesi;e asservanlur : sed et eccle-
    Turonensi concilio pra-fuil. Cactcra argunienla prae- sia sancli Mk-baelis ibi eiiam niine in canonicorum
    termitlo, qine apud auctores vulgalos habenlur. At, clauslro siiCsisiil.

    inquies, Grcgorius in Mir.-culoruni libris annos ab 127. Praaier Colbcrinum codieem .••upra memo-
    eiitu sancii Martini ad suiun usque tempus, id est ratum, tres alios ex eadem b b'iot >cca baljuimus,

    ad annum Cbiideberti regis currenlem, quo scribe- qni aliquol Miraculoriim libros a Gngoiio noslro
    bat semel et ilertim computans , maniresle indicat editos coinplecuiniur ; ex qnibus uiius e Tutelensi
    Marlinum anno 400 ad coelos convolasse. Faleor ecclesia a.lvectusomnes haliei praeier Vnas Patium.
    banc fuisse Gregorii meniem si buic ejus coniputo Tolidem, uno de Coiifessonbns exeepto, l.bros con.
    stemus, quod seculi sunt non pauci seqiiiorinn ac tinet veluslus codex saneli Maiiini apud Tdronos,

    recentiorum temporum Ex bis Albericus


    auctores. f$ cujusel alieiius, e catliedialis sancli Gatiani eccle-
    Trium Fontium in Campania monacbus quovis siae bibliotheca, varias lectiones a noslro Edmundo
    periculo id se probaiurum recipil, adhibetque inter Martenne accepiinus. Duos e Claroinoiucnsis collegii
    alia duo il'a Gregorii argumenta , tum ab Atlici Parisieii5is Ludovici Magni bibliotheci nobiscum so-

    et Caesarii consulalii, tiini a secundo anno Honorii Ita sua hunianiiate coiiiiiinnicavil lt. P. Joannes
    imperaioris, quod ulrumque ad annum 400 aerse llarduinus. Lnicuin e celebri sancti Viclois Pari-
    Cbrisiiaii;c revocai. At cerlum est utrumqtic anno siensis bibliolheca, nohis suppediiavit V. Cl. Hero-

    307 convenire, standumque (oiius notae cbronolo- vallius ejusdem loci canonicus regularis, non minui
    gicae a pra-dicto consulntu et secundo Honorii anuo palerni in litleras amoris quani nominis haeres. Uui-
    pelilse, quam alteri a Gregorio prolatx ab annis re- cum ilem acceidmus ex bibliolheca Geinmeticensi
    gni Childcberii. Longe enim cerlior et exploiaiior alienini ex Floriacensi, teitiuinex Becceusi, quarluiu

    est prior illa compiitandi ratio a consulatu, quam a ex sancto Vincenlio Cenomanensi
    ,
    quatuor vero ex
    Gregorio adinveiilain esse nequaquam verisiinile esl, no»tra sancti Germani hibliolheca habuimus. Nullum
    sed potius ex antiquis Ecclesiae suae aliisve publicis iniogruin e Regia bibliolheca vidimus, sed multa
    monumenlis ab eo de>umplam. Ilanc vero consula- Tariorum librorum fragmenla , cnm uno exemplari
    lus nolam ubi cum annis regum voluil comparare , C •«inium 1 brorum de Miraculis, ediio quidem, sed in
    facile errare potuit in illa temporum obscurilale : cujus margine variaa lectiones manu V. Cl.
    Pclri
    cum bodie quoque in hac erudilorum luce b;ec con- Pithoei descriplae passim occurrum. Pra3lerea varias
    cordia non sine negoiio iniri possit. Cum iiaque in leciiones habiiiuius , quas e duobus codicibus inss.
    alterutro aberraverit Gregorius , haudquaquam in collegit vir illustiis memoriac Jacobus Sanbovius ,

    assignando consulalu aberrasse censenilus esl : adeo- presbyter et doctor Sorbonicus , vel jmo n< mine ce-
    que credere non dubilem, sancli Marlini obitum sia- kbris. Alias lecliones ex codice Romano Christinai
    ttiendum csse anno 597, cui consulatum Altici el reginae Sueciae debemus Slepbanolio noslro , qui
    Ca-sarii convenire recepla sentenlia esl inter erudi- codex omnes fcrme Miraculoruin libros coiii|.relicn-
    tos. Sed jam pragfationem prosequamur. dit. Huic jungendus codex Vaticanus e Palatina bi-
    12G. Haud minori codicum numero usi fuimiis in blioiheca aiinonmi 8C0 , qui olim fuit mona terii
    adomandis Gregorii Iibris de Miraculis saucloium, Weinganensis in Su :via , in quo habetiir liber d«
    ex quibus quidem ab annis circiier 800 scri-
    tres, el Gloria confessorum. Caeieros pro opporlun laie suis
    pli , omnes omnino libros habenl oplima manu exi locis laudabimus, sicul et eos. oui vel vilas aiiquol

    ratos. Frimum, cum aliis supra et infra memoratis singulares solummodo conlinent, aut cerle ouaetiam
    e bibliolheca Colbertma, nobis communicavii V. C. D singtilaria capila. Ad quos vero codices singuli libri
    Stephflnus Baluzius ; secundum ex bibliotheca ma- collati lucrint, inferius in Indice pariiculari dicemus
    joris ecclesiae Bellovacensis, asseul enle venerahi.i 128. Nec minori cura varia^ Gregorii operum edi-
    Capitulo, nobis suppeditavit 0. de Neuilly ejusdem tiones inquisivimus el evolvimus, ciim certiiin sil ex

    ecclesiae canonicus. Teriium denique ex Lauduuensi ejusmodi bbris inler se collalis nonnunquam niulia
    ecclesia, agente sapientissimo viro D. Leleu, con- haberi posse ad illustranda veterum opera. Oiniiiuiu
    senlieniibusque caeleris venerabilibus canonicis mii- ainein prior Gregoriiedilio, quam iuidem noverimus,
    tuo accepimus, ad cujus calcem haec liabentur Ex- :
    Paiisiisin lucem prodiitanno 1511 ex JoannisPaivi
    plieit liber octavus feliciter. Adalardus subdiaconus oflicina, curis Hieronymi Clicblovei Neoportuensis,
    scripsit istum codicem in honore beatissimi Michaelit qui illani Guillelmo Parvo nuncupavit. Complectitur
    Hrchangcli. In altero autem folio legiiur haecepigra- auteni , praemissa Gregorii nostri Vila , libros
    phe : Hunc indignus levita librum Odalricus obtulil duos de Gloria Marlyrum et quatnor de Virtulibus
    ftto et sanctce Maria; quem si quis quolibet inge- sancti Marliniciim epistola de septeni Dormientibns,
    nio abstulerit, iram Dei omnipotentis ineurrat, elper- q«se epistola in aliis ctiani edilis Grcgoiio nostio
    10? pr.;;i :
    ATiO. ,
    -

    tiilmiliir. Anno sequculi reliqua cjnsdeiu auctoris A rntera divcrsorum auctorum opera llistnrij; Greffo-

    *MTO, ipso curanlc Cu.llclmo Parvo, qui lniic a con- rii ad quinqtie codices mss. etactae pflndpem lo< urn
    rssionibus Ludovici XII re.is eral , edita suul lyp.s concessii : qua; edilic caeteris videtnr esse accuralior

    J< doci Badii. et emendaiior. Quadriennio postea , anno sciirct


    429. Annn 1561 Ciiilleliniis Morclius re^is lypo- IGIO, Joannes Balesdens in senaiu 1'arisiensi ad-
    graphus novam Giegoni cdiiionem aggressus esl vocalus, ocio Miraciilorum libros cum historia se-
    ciijus curis llislona Giegorii lucein aspexii, ad codi- ptein Dorinienlium edidit Parisiis, quos
    libns a se
    cein ms. bibliolliecae sancii M irlini Tnronensis , ut ad codices mss» expurgaios el emendatos ftiisSe in
    ipse teslatur ,
    emcndala ; additis eiiain ad calcem pr.efatione lcstatur. iis denique omnibus ediiionibus
    nonnullis variis lcclionibus. Idem poslea Morelins adjicienda est Gallicana, omniu u omnino Greeorli
    aimo 1503 alio volumiue libros duos dc Gloria Mar- o|ierum lingua nosira donatorum, et n< tis illnstra-
    tyruui, cl liliruui de Gloria Confessoruin puhlici ju- lorum, quaj in lucem prodiil curis Michaelis Mar.d-
    ris lecil ex vetu.-lis, uti ail, el mss. codicibus. lii abbatis Villalupensis
    , Paris.is ex Fredeiici Leo-
    150. liaud mulio post, Grcgorii cdiiio in Germa- nardi oflicina, anno I6(>8, duobus voluminibus.

    iiia primuin visa esi, quam Matiiias Flaccus lllyri- 133. IIa> sunl Gregorii Tnronensis operuin variac
    tus, ad velcrem codicem sancli N.zarii in Loriscliem |) cditiones, tum Lalimc lum Gallicae, quas videre li-

    se adornasse tcstalur. Prodiit B.isileae apud Petrum cuit, i.uibiisvecum inss. codicibus collatis ad bane
    Pernam, m n anno 1558 , ut mcndose prima pagiua i.o>lram adornandam usi fnimus. Prael r Ii.tc coji-

    liabel, sed anno 1568, ut e.v cpistola nuncupaimia suluiinus etiam virorum illustrium opera, qui aul
    colligilur : et quidem lypographus in fine libri More- occasione data, aut ex profesio Gngorii noslri li-

    iii editionem laudal, quic anno 15G1 in lucem pro- bros, hoc polissimum saeculo, illustrarunl. Cebhiis

    diil. Eodem sajculo seplem, id esl omnes , exceptis esl inler alios Hadrianus Valesius, qui vitam -cam
    Vitis Patrum, Miraculorum libri Coloiiiaj edili sunt pene lolam in genlis nosirao Ilisioria illus randa
    RBBO 1583, lypis Maierni Cholinii. transegit : cujus lomi tres, quos rerum Francii a-
    131. Eodem anno 1583, R. Laurentius de fa Ba*rc rum Historiam nun. npavil, in lucem prodierunt.
    collectioneui veterun auctorum sub titulo Historiae Hand minus est utilis ejis Nolilia Galliarum, a..:i-
    Christianae velerum Patrum edidit Parisiis apud Mi- quorum auclorum monumenlis et testimoniis re-
    cbaelem Sonuium, in qua inler ali i opuscula Gre- ferta. Res Francorum ,
    polissimum ecclesiaslicas,
    gorii noslri Kisleriam inseruil, cum tribus Miraculo- illuslrandas suscepil Carolus Cointius Oratorii Gal-
    i ntn libris, id esi duos de Gloria Marlyrum, et libi uni licani presbyter, quas seplem tomis comprehendit
    de Gloria Conlessorum. Al sexennio postea, il e^t C sub Annalium Fiancoriim litulo : octavum ex ejus
    anno 1581), Margarinus de la Bigne, doctor Pari- schedisedidil V. Cl. Gerardns du Bois, plures, si

    siensis e socielaie Sorbonica, Bibliolbecam saucto- per viiam licuissel , uti sperabamus, dati.rus. Voces
    rum Palrum priore quam anle aliquot annos cuia- abstrnsas et alia ejnsmodi exposuit vir clar.r memo-
    vcral multo ampliorem edidit, in qua inseruil omuia riacCarolus Fresnius Cangius in lauda issimo GIos-
    Gregorii noslri opira, qtia; exinde in sequentibns sario. Complura explanavit illust. vir Hieronymus
    Riuliolhecae Palrum ediiionibus, dociorum scilicct Bignonius in nolis ad Marculfi monachi founulas.
    Coluiiiensium anno 1G18, el Lugduiiensi auno I67T, Multa item illnstravit el emcndavit V. Cl. Stcphanus
    locum babuerunl. Balu/ius tuni in capitulanbus regiim , tum in aliis

    152. Decimo currentis biijus decinii scplinii s • culi operilius, quae sumuiaiu ejus crudilioncm leslanlur.
    anno duce ileriim Giegoriauae llisloriac ediiiones pro- Quae veio ad ecclesia-ticam discipllnam perlinejit
    dierunl Parisiis : unaLatine ex Laurentii Bochel ibi- sub prima regum nostioium stnpe, ex Grcgorii po-
    bliotheca, cum variis leclionibus ex ms. Oiseliano et lissimum operibus elucidavit Ludovicus Tliomassi-
    al isejusdem Bochclli membranis, ad libri calcem ad- nus. Multa ilem debemus Joanni Savaroni Claro-
    junctis ; aliera vero Gallice, ex versione Claudii B i- montano, iu patria subsidiorum curia praesidi, qui

    neli Delphinatis, quam edilionem curavitV.Cl. d'IIe- " passim in notis ad ApoWnarem Sidonium et in Ori-
    iiiery d'Amboise libellorum supplicum magisler, praj- ginibus Claromor.lanis Gregorii nostri 0| era laudat
    misso Grcgorii llistoriae prolixo procemio , in quo et illuslrat. Keque oiniuendus Antonuisest V. Cl.

    poiissimum ejus aucloris ad con'ulando.s novoruiu Dadinns Alleserra in Tolnsana academia anteressor
    licrelicorum crrores uiililaiem dcmonstrat. Ilas celeberiimus, qui notas el observaiiones in Gregorii
    anno 1GI5 sccula esl Marqnardi Freheri edilio, ad Turonensis Histori.nn el Fredegarii Chronicuiu in
    codiccm Palalinae biblioihecae adornaia, in Hisioii- singulaii opere edidit Toiosae anno 1679. Quanluni
    coium Franciae colleclioue ,
    qnam flanovi.c lypis autem prodesse possit in Gregorio illusirando D.
    Wechelianis ficri curavil. Denique Andreas Duches- Joannis Mabillonii insignis liber de Re diplomatica,
    ne, vir cruditioiie celebris ct de gentis noslrae lli- ncmo cst qui nesciat, si vel semel egregium illud

    storia bene ineritus. noslro sacculo incunte colle- opus evolverit. Sed plura velal dicereoptimi magis-
    ctionem amplissimam omnium auclorum, qui de Iri niei modestia, qui et in lilurgia Gallicana, aliis-
    Francorum jjente aliquid scripserunt, aggressus, que in suis eliKubralionibus gentis noslraehistoriam
    piimum ejus tomum anno 1G36 cdidil, in quo inlcr ct ontiquos morcscx Grcgoiii verbis plurimum com-
    m VliMvMlO. 105

    mendavil. Ei , si quid in hac cdiiione, r.ut iu aliis A argumenta ad id cvineendum Milficicntia, nosque ei

    opellis nieis, ntilc occurral rei liiie ariae, totum me ultro subseribemus. Intt-rim virorum eruditoruin

    debere prolileor. Cieteros vero auctores singillat ni vestigiis adhaerentes, collectorem nostrum Fredega-
    non recensebo : laudantur enim quique suis locis. rium schola^licum appellare pcigcnius, maxime cum
    Nunc de Fredegario paucis dicendum. absque aliqua gravi ratione pulniduin non sit bocei
    V. —
    De Fredeyario el ejus operibus. — 134. Quis nomen temere tributum fuissc a viris eruditis, juos

    Fredegnrius fuerit difucile est dicere, cum ne quidem Josephus Scaligcr innominalos laudal. Ipse enim
    ejus nomen certum habeatur. Fredegarius lamen Scaligeret Marquardus Freherus primi sic eumap-
    vulgodicitur, el sub eo nomine laudatur passim : pellasse inveniuntur.

    sed unde, viri erudili hoc sibi incompertiim esse fa- 135. Fredegarium Burgundionem fuisse Valesius

    tentur. lloc quippe nomen ne unicus quidem codex, et Cointius censent : quibus facile subscribimus, et
    qui sciiicel nolus sit, prsefert. Immo laudat lladria- quidem id ex ejus scriptis suaderi potest. In priori-

    nus Valesius codicem unum ,


    qni Fredegarii vulgali bus quippe suse collectimis parlibus Burgundionuin
    opera alleri, nempe Idalio cuidam, tribuit. Sed is in Gallias advcntum narifit, iionnullaque liaud cou-

    codex alius non esl a Sirmondiano, in quo Adaiii qui- lemnenda el singtilaria de hac geute liabel, qua: nec
    dem nomen occurril, sed ducentiscirciler annis exa- B "pml Gregorium, nec npud alios auctores occurrunt.
    ratum post codicem scriptum, id est saeculo circiter In Cbronico aulem.qui proprius illiusesl feius, niulio

    nono, ut ex characteris forma aestimare licel. Titulus accuratius et fusius quam csetera prosequitur ea quai

    autem ille a nescio quo codici additus, sic habcl, ad Burgundi;e regnum speciaul, et librum suum a

    Dreviarium scarpsum exChronica Eusebii, Hieronynu, Gumramiii ilurgundix regis laudibus iiicho.it, multa
    aliorumque auctoruma quodam Adado. Cui scriptori, ijiie de ejus virlulibus subjungit, atque anuorum se-
    quisquis ille fuerit, fucum fecit, ut ipse quoque Va- riem deducit ex Burgundiae regibus. Primo quippe
    lesius observat , Idalii Chronicum, quod Freilegarii res gesias per Gunlramni annos desigm.t ; necChil
    collcctionis partein conslituit, cum epistola ipsi j»rae- deberti annos recenset, priusquam Gunlramno de-
    missa sub Vdacii seu Idacii uomine, in qua ille sc luncto suceesjysset in Burgundiae regnum ; indeque
    superius scripta ex Eusebio et Hieronymo collegisse omissis annis, quibus idem Chihlehertus regnavcrat
    prohtetur ; sequenlia vero a se exposiia fuisse. At in Austrasia, annos ejus ab inilo Burguiidix regno
    hucc dicia eranl ab Idalio de suo Chnnico, quod in c mputnt. Sic post Childeberti morteln, posthabUo
    Fredegarii collectione locum hahet : qua? tamen pos- Thcodeberlo Auslrasiorum rege, licct nalu majori,
    lcrus scriptor ad totam collectionem exieudit. Nec annos Tl.eouerici, cui ob igerat liurgundia, denotat:
    aliud ex Bigordo deduci polest, qui in Philippi Au- C t"*c Cnloiarii annos expressii priusquam exslinctis
    gusli Yila generationes regum se comprobasse scri- Childeberli liliis Burgundiam acccpisset. Eumdem
    bitsecundum Ckronicas Jdaciiel Greaorii Turonensis: patriam Ayeuiicum liabul.^se snspicaiur Valesius, oh
    idqucex ipsius Bigordi sCriplis facile comprobatur. singularia quadam hujiis urbis, qu;e ille fusius nar-
    Ipseenim paulo superius de Francorum origine irac- rat. Haec enim urbs lunc ex Bu gundia censcbaiur,
    tans, aitse ea de re sollicite inquisivs^e ex Hisloria quippe qua: priniuin llelvetioruin caput luerat, ul es
    Gregorii Turonensis, el ex Chronicis Eusebii, et ix veluslisNoiiiiis paiel, ile.n i ransjiiren-ibus allribuia,
    Chronicis Idatii, etex aliorum multorum scriptis. Tum landeni Burgundiae regno acccsserat. Transjur nses
    ca refert quao de Francorum ex Trojanis origine, el* autemducesmemorat passim Fredcgarius, eorumqiie
    alia quae in Frcdegarii collectione parlim sub Eusrbii gosta nonnunquaiii describit. Deinde Aventicae urbis
    seu Hieronyminomine, parlim sub aliis litulishahen- laudes fuse prosequilur ,
    quam post rejTessam Ger-
    tur. Atldalium a Frcdegario, seu ab auclore collec- manorum rebel;i<>nem, ut i| se scribit, Fiavius Ves-

    lionis quse sub Fr.degarii nomiue habctur, alium pasianus exaedilican, seu poiius reslurari jussil, ef

    esse unico boc argumento evinci poiest. Qui in sua inclioaiam Titolilio suo perricicndamcoiumisii, qnod
    prsefatione seldatium scqui profitelur, ejusque opera cutn ille fuissel exseculus gloriose, omata et nobilis-

    non semel laudat, immo et Chronici ipsiusepitomen D shnain Gullia facta est. Fjus den que cladem, qnai
    lacif; quique Gregorium et I^idorum auctores Idalio Gallieni lemporibiis a Germauis est perpessa, unicus
    posteriores in epitomen redactos su • collecti >ni in- aueior enarrat.
    seruit, hic procul dubio ab Idalio distinguendus est. io6. Huju- auct' ris aeias ex ipsius scriptis de.Lu-
    Ilaec autem oinnia praesial coileciior.is auclor, ul ceuda e-t : scd prius scripta illms sincera ab adsci-
    ejus scripla testan.ur, et ipse iu pracfatioue Clironici titiis, et (|uidcni codicum manuscrip.lorum auctori-
    declarat. Itaque, inquit, beali Hieronymi, Idatii el tale, secei ueud.i sunl : quarc qine in singulis codici-
    cujusdam sapientis seu el Isidori, immoque el Gregoni hus babeanlur examinare juval. Ex codicihus niaiiu-
    Chronicas a niundi origine diligentissinie percurrens, scripiis et editis iiquet, Fredegarium, seu quenilibet
    usqus decedenteregno Gunlchramni, hisquinque Chro- alium, quisub lioc nomine hodie notusesi, aucloiem,
    ti.icis hujus ibdli... inserui. Si quis vero Idai ium seu ex variis aniiquoruin excerptis colleciionem histoi ia-
    Adacium aliquem inlroducere volueril hujus collec- rum iecisse, cui rerum tempore suo gestarum narra-
    fcionisaiictorem, alium ab Idatio Chronici scriplore, tionem adjunxit. Al cum varia in variis codicibus
    qui Gregnrio nostro aetate posterior fuerit, proferat
    i opusrula h;cc collectio compJeclatur nnn adeofaci!?
    PiTRO!.. LXXI. i
    107 iMIjEKATIO, 10»

    «•.•>! ea, qux a primo auctorc collccta snnl, ccrlo dc- A nuensis cssc vidclur quod liic libri quarli, \oco terlii

    tinirc. (Ju hujii.iiii illnd oinii no cxtra dubium csse scrip cril, ut ex praccdcnli ct suhsequcnli lihro pers-

    vidciur, Gregorii epilomen ct Cbronlcum ei suhjunc- picuuin lil; uisi hic error cx cjusdem scripioris o««
    tum sinccros cssc bujui auctoiis felus ; cum ha-c Citanlia proccsserii, qui incaute, nec satis atlemlcus

    opOMub, ctsi Cliionicuni inaliisi odicibus prolixius, ad divisioncm quam auctor in priorilms lihris insti-

    iu noiimillis vero hrcvius cxstet, in omnihus omuino tucrat, lihros sequentes modo sccumlum leriium,

    exemptaribus liabeantur. De aliis hujus collectionis inodo icrliiim quaiium appellaveril. Kt quidein juxia

    parlihus dicciidum. Cauisiani mniuiscalculum reipsa liher iste estquar-


    lus, cui consi-nlil c"d x Amhrosianus apud Lamhi;-
    157. Codex V. Cl. Jacohi Sirmondi, qucm ntndo
    cinin lomo II Bihliolhcca: Viudohoiiriisis laudaliis,
    Claromontamim api ellanl, qtnxl in Parisicnsi Ludo-
    qui sic hahct : lncipil prafalio Grceca Libri quarli.
    vici Magni collegio Claroniontnno asservclur, sacuto
    Al codcx Bolierianus ,
    qui ad calcem pra»cedenlis li-
    siplimo scriptus, «1 csl vivcnle collecliouis auciote,
    hri hahel : Explicit liber primus, isli quoque snh-
    priino chronologicuin opus exhihet suh lilulo libri
    juiixil : Explicil liber secundus. Inilio atitem pralixe-
    gneralionum, a mundi crealione ad regnuin Assyrio-
    nempc Ro-
    ral : Incipil prwfatio grmca. Tnm : Lapilul <
    Ib i,quod
    rum. Tum Bubjuagunlur varii caialogi,
    1} est excarpsum de Chronicis Crccc. episc. Thoronacis.
    manorum imperalorum ah Augusto ad Alexandrum,
    Incipil liber. Cumque Vandali , elc. Siniilem lilulum
    cognomento Sevcrum.regum Hebraeornm, elc. suh- ;

    exsiitisse in minori Canisiano ex eo colligimus, quod


    scqnuniur annorum suppiilaiioiies ah Adamo ad
    iilc pro siio iii oi c omisso capilulorum imlice titulmn
    Cbrisium natum. Tum caialogus Romanorum ponii-
    lihro pia;lixeril : Incipil prwfatio libri quarti, excerp-
    licum a sanctoPetro ad Theodorum, qui manu paulo
    tum dcChrcnica Grwca Thoromachi cpiscopi, exisli-
    rccenliori exindc coulinualur ad lladrianum I. Deni-
    mans hiinchhruinexcerplum fuisse etLatinitatcdona-
    quc hreve chronicum snhjicitur a mundi cxordio ad
    lum ab auctorc sxculi noni ex Chrouico Tlioiomai i
    annum 51 Heraclii imperatoris, atque hi calalo}:i et
    cujusdam episcopi Graeci, quod falsum esse jam ncmo
    suppNtationes rccenseutur in indice, qui initio lihri
    nescii.
    irafigitur. Hunc eumdem librum habct codex unus
    140. Posl Gregorianac llistoria? epiiomen codex
    Canisii, minor ah eodiclus, et siceum deinceps ap-
    Canisianus minor babel Juliaui Hilarionis lihruiu,
    pellabimus, cxceplis calalogis aliisque computis,
    qucin nonnulli codices , ut supra ohscrvavimus,
    qiiiB lamen omnia amanucnsis vitio in illo codice
    primolocoexhihcnt. In Boherianoverocodice proxima
    omissa fuisse patet cx prrcfa ione, in qua, sicutel in
    postepitomensequiliir Chronicum sub titulo libri III
    codice Sirmondi, auctorsc inler mulla dicturumpol-
    C Chronecce. At codexSirmondi bahet : Incipit prvlogus
    liceturdc cjusmodi rebus. Porro hic liberahest om-
    cujusdam sapicnlis, quanquam nec ipse prologus, nec
    uino a codicibusCanisiano majore et Bohcriano, cu-
    aliud quidi|uam ejus lnco ibidcm exstat , sed nullo
    jus loco hi exhibcnt libellum Quinti Julii Hilarionis,
    spatio reliclo exhibeuir Fredegarii Chronicum prr-
    qui in Bihliotheca Patrum eilitus est.
    misso hoc titulo : Incipit capilularis Cronecce libri

    1 58. Liber s< cundus Fredegai ianae collectionis sic quarti in Christi nomine. Al post capilum indicem et

    ahsolute in codice Sirmondi haheiur, absque titulo prologum habcl : ln nomine D. N. J. XI. incipit

    alio : Incipil capitolare Chronece Gironimi scarpsum. Chronica sexta. Guntramnus, etc.,ul inedilis ad mor-
    Conlinctcapila 02 a Nini rcgno usque ad Belisarii tem Flacoati relalam cnpite 90; quod caput Frcde-
    niortem. Hic idem omnino liber hahetur in co 'ice gariani Chronici ultimum csse infra demonstrabimus,
    minore Canisiano sub hoc tilulo Incipiunt capitula : q.ianquam nonnulli alii codices plura haltent. Miiul
    Chronicce Jheronymi excartum, et in Boheriano, ubi vero post illud Cbronicum et ejus continuatores ha-
    Incipiunl Chronecoe Hieromjmi. Sed in uiroque codice hcnl alii codices, al Sirmondianus lihrum sequentcm
    interserilur llittoria Daretis Frigii de origine Fran- cxhibet sic inscriptum : 7» nomine Sancia; Trinitntis
    corum, omnino lahulosa, alia tamen ahea quam suh inciph liber I i /. RPQNHRaPQM sci. Esedori Epi. Pri-

    hujus auctoris nomine in codire ms. sancli Alhini j) mus ex Hsis Julius Ajricanus sub imp. Marco Aurilio
    Andegavensis iniper vidimus. Porro librum hunc co- Antonio, eic. In line aulem : Explicil liber breviarium

    dex minnr Canisianus in duos partilur. Primum ap- temporum a sancto Hesidoro colleclum juxta Hislorice

    pellat librum n generationum, qnem epislola Idatii (idem ab inilio mundi usque qua!ragensemo anno
    conclndil ; allerum vero librum Clironiccc tertium. Lhlotacharii regis. Et sic codex desinii.

    159. Liber tcrlius tilulo caret in omnihns omnino 441. Haec porro fusius pers^qui visum est, ul sin-
    »

    manuscriplis; sicahsolute incipitincodice Sirmondi: cera Fredegarii opcra perspecta haheanlur. Inde enim

    Incipil pratfatio Gregorii. Deceaenle, elc. ; ttim, Inci- colligimus, eum historicamcollectionem ah ipso inun-

    pit capelclares libriqnarti, quod esl scarpsum de Chro- di exordio ad Guntramni aetatem ex variis auctoruin
    nica Gregorii Episcopi Toronaci, in Christi nomine fiat Chronicis adornasse , cui postea sui (emporis bislo-

    Deinde Capul 1 de Chunis, etc. Is libcr est llistoria riam adjuuxil. Id ipsum prolilelur in praelat.oneChro-

    Gregorii epitomaia, qtt;e edila cst. Error aulem ama- nico prx-Iixa, quam col. 586 ¥ edidimus. Ilaqne,\tu\\m,

    * Hic et in r ra, quotics aheiit parcnlhesis, revocuur lcctor ad numcros inter tcxtum crassiori cbaraclero
    expresscs. Kbit.
    109 PKvEFATIO. 5(0

    beali Hieronymi, Yducii cujusdam Sapicntis seu el


    et \ Piionymo It ibucndi *
    qui sub Garoto Magno vixerit;

    Isidori, immoque et Cregorii Chronicas a mundi ori- aique eam sub lioc titulo reipsa vulgavil; quem se-

    gine percurrens usque decedente regno Cuntchramni, CUlus Marquardus Frelierus, Chronicum sub unico

    his quinquc Chronicis liujus libclli inserui. Trans- Fredegarii nomine ad idem lempus conlinuatum edi-

    aclo namque Gregorii tolumine temporum gesta.... dit. Verum aliam iniit viam Andreas Chesnius, qui

    quce posteti mihi fuerunl cognita... igcnde simul et aH- tomo I Historiae Francic:e scriplorum idem Clironi-
    diendo, eliam videndo cuncla quce certijicalus cognovi, cum inseruit sub Fredegarii nomine, quod jubente
    in hujus libelti volumine scribere non silui. Hnjus vero Childebrando Pippini patruo scriptum fuit, et curante
    collectionis inlegrne unum et eumdcm esse aurlorem, Nibelungo ejusdem Chiidebrandi lilioad Pippini mor-
    praeter prxfationcm et codices velustos, probat ubi- tem continuatum, quasi primarius scriptor Fredega-
    que slyli uniformilas, idem epitomaloris genius, ser- rins Chronicum illud inicgrum Childebrandi jussu
    mo ubique sequalis el sibi similis, id est incultus plane scripserit usque ad Pippini inauguratioiiein , ipsum-
    ac barbarus, quoties aucior suo ore loquitur, nec ver- que postea aut idem Fredegarius, aul alius quivis ad
    bis uiitur alienis. Vaiietales vero illae, quas in assi- ejusilein regis obiium Nibelungo juben'e prolraxerit.
    gnandis singulis liliris codices etiam velustissimi ba- At falsus est vir erudilus, deceptus inscriplione to-
    bent, cx amanuensium incuria, ut jam diximus, vi- B dicis Pclaviani, qoam dedimus columna C85, ex qua
    dentur processisse. Caelerum etsi nullum scriplorein quidcm Fredegarii Clironicum Childebrandi curis
    llieronymo vetustiorem latilei ille auclor, ex quo c ntinualum, aut ccrle conlinuaiores in unum cor-
    suam collectionem consarcinavei il, antiquiores lamen pus redactos fuisse inferri poteral, ron vero lunc
    excerpsisse res ab eo narralse probant, cum Julium primilus conseriplum. Fredegarium enim, vel quis-
    Africanum, ex quo niulla excerpsit Eusebius, IJiero- quis est alius Chronici hujus auelor, Ch ldehr ndo .

    nymi, aut Eusebii quem Hieronymus conlinua\it, anliquiorem fuisse, et Chronicum suum anno 041
    nomine comprehend sse extra dubium esse videatur. conclusisse jam prob<nml viri eruditi validissimis
    Quare antiquum aliquem aucorem alium ab Africa- raiiouibus, q as nos hic breviler perstringemus, ad-
    no, qui lempore Alexandri Severi vixerit, ut visum dilis aliquot argumentis, quae rem, ut quidcm mibi
    est viris ali-.juol erudilis posl Henricum Canisium ct videtur, conflcient.
    Marcum Welserum, adimltere non videlur necessa- 143. Fredegarii Chronicum ullra annum Chlodo-
    rium quanquam pra_'ter Julium Africanum, alios
    ;
    \ei junioris 4, id est vulgaris uerae 641 non perligisse,
    quoque auctores Gra>cos recenliores ab eo auclore alque adeo in capite 1)0 desiisse evincitur ex c<>dice
    collectos fuissecxislimat Hadr.anus Yalesius. Id unuia Sirmondi seu Claromontano, qui circa istud tempus
    certi hac in re slatui pote^t, bunc auctorem colb c- C exaraltis est. Idqtie probatur non l.nilum ex chaiac-
    tionem suam ex Hieionyini Chronico aliisque aucto- lcris quadrali forma el iiiaju culis litteris, quibus
    rihus, quos ex ejus prajfalone laudavinius, polissi- scriplus est, verum etiam ex illis rebus qu;c in ipso
    mum adornasse, admixtis lamen passim ex aliisauc- coniinenlur. Nam catalogus pontiucuin Romanorum,
    toribus qui in ejus manus veuerant, narralionibus. qui, ut supra dicebamus, in primo colleclionis libro

    142. Major essel, et quidem majoris momenti circa insertus est, desinit in Theodoro, qui Homansc Eccle-
    collectoris aetatem difflcultas, nisi jam a Valesio ,
    siae ab anno 042 ad 6i9 prseluil. Sequcntes auteiii

    Cointio, el aliis vir s eruditis illustrata fuissct. Etenim pontifices^ad Hadrianum 1 reeensentur, sed alia, ct

    cum Fredegarii Chronicum in variis codicibus ad va- (jiiidem paulo recenliori manu. Consentit imperato-
    ria tempora protendatur, niirum non est si non ea- rum Romanorum series, quae ad trigesimum piimuin

    dem omnium fuit de ejus aucloris x>tate senlenlia. In Heraclii impeiii anuum, id est ad vulgaris aerae 641
    plerisque edilis , ubi sub libri xi Histoiia? Franco deducilur, ac proiode ad ipsuin Chlodovei junioris

    rum, aui ccrie Appendicis ad Gregorii Hisloriam ti- anuuni quariutn, quo Chronicum lerminari conten-
    tulis eisl.it, usque ad Caroli Martclii morlem pertin- dimus. Ad idem fermc tempus res Hispanicae descri-

    gil. Consentiunl codices tres scripli ,


    qui illud , ut bunlur ex Isidori Chronico : cujus clausiila , quam
    s;«pe diximus, sub libri decimi Hislorise Gregorii Tu- D supra ex eodem codice retiilinius. annUm 40 Chlola-

    ronensis nomine repraesenlant. li sunl codex Colher- rii regis indicat, id esl Cliristi 625. E:imdcm codicis

    linus , qui sub Thuanei nomine celebris est apud auliquitatem demonstrat veius inscriplio, quae in ul-

    Coinlium; aller ex Vaticana bibliotheca ; et lertius, lima pagina characteribus Mcrovingicis apposita est,

    si laraen a Vaticano distinguendus sil, Nazaiianus ex sed fugientibus litleris ob vetuslalem pene delrila
    cujus reliquias hic describere visum est. Invenit Ln-
    bibliolheca Archipalalina, quo se usum fuisse lesta-
    cerios presbeter monacos dom.... luma.... per islacro-
    tur Marquardus Freherus : quibus unus, nisi fallor,
    neca, ct per alia croneca quod septaogenta anni
    addendus est ex Canisianis. At cum ipse Canisius in
    sunt sus quod scxtus miliarios d esse
    aliero e suis codicibus Chronicum istud ad Pippini
    exptitos conpotavit ipsos annos in upen in indic-
    norlctn usque porrectum invenissct, non solum ad- d
    tione exsiente lertia o tjuarlo Dagoberlo reg-
    diiionem istam tomo 11 leclionis cntiquae inseruit, scd nunte. Ex quibus fragmeniis colliginius, Lucerium
    etiam inde sumpsit occasionem totum hoc Chroni- il um monachum annorum summain computassc cv.no
    cum. iinmo et toiam Frct!eg:irii collectioueni auctoii quarlo Dagoberli, indictione xni : quod de DagobertMf.-
    1 1 PRiC FATIO. , !9

    non piimo, sed lcriio, quem alii scruiulinn diennt, A detura consarcinatorc, ut biatum, qui inior Fiede-
    liaud dubic inlelligendum est, cujus annus quartus garii Cbroiiioum et secnndne partis ain toreni inlorja-
    Cuii' anno Chrisii 715 coinciilil. Proindeque lioc ipso cebat, supplercl. Ad id usus est ille auctoribus auti-
    anno j.un s< riptus crat codei Claromontanus, iil cst quis quidom, Sed fabulosis : unde rcs plurimum ab
    priusquam Fredegaril Clironicum conlinuaretur. Cao- anno 642 ad 68), quos oompleciiiur, eonfuse refe-
    lerum eamdem insci iptionem in codiee Claromontono, runtur. Secunda parsqux incipit capiie !»7 desinit in
    aut cerlc in allcro simili vidcrat Philippus Labbeus, media |
    arle capitis 109, bis verbis Regnum Franco-
    qui inepilome chronologica ad annum 715, se vidisse rum; cujus aurtor ros polissimum in Austrasia gestas
    teslatur anliquum eodicem ms. in quo indictio xm ab anno C80 ad 7"6 narrai, el quidem saiis accurale.
    inense Augusto cum anno quarto Dagoberli rcgis .Eia'em suam prodit capitc 109, ubi
    /
    a luorum curri-
    eomposi a orat. rula replicans , se kalendis ipsis Januarii anni 735
    144. Alia sunt inguper indicia non pauca, quac sin- srribere indicai, qui annus juxta nostrum computandi
    reruni Frcdegarii Chronicum in capiie 00 dcs nere moJum a Januario incipiens 756 censcri debet. Pars
    li-.ii I obs ure insinuant. Nam ct alii codiccs qui to- tcitia a capiie 109 ad 118 coiilinuatur, id cst ab co
    tam Frcdegarii collectioium conlinent, elsi coutinua- lempore quo prior desiit, ad Pippini regis inaugura-
    tores Clirouico subinm tos exhib"ant, quasdam (amen B lionem, qusc anno 752 Hanc jussu Childo-
    facta csl.
    praelerunt noias, quae d ver>a esse opera innuunt. In brandi cjusdem regis patrui scriplam ftiis-e jam mo-
    liis Boherianus codex spalium aliquod inler caputOO nuimus, ex veferi inscripiioue, uude etiam abau. t<ue
    et continualores rcliquit. Quin et in capitum indire a-quali eam fuisse exaraiam colligimus. Bcliqua vero
    non plura quam f-0 indicantur. Eadem habet Frede- quae soquuntur ad Pippini obilum, quo lola collcctio

    garii editio a MarquarJo Freliero adornata. Aimoinus absolvitur, jussu Nibelungi Childebrandi filii con-
    plura non viderat, ut observat Hcnsclicnius in Viiam scripla fuisse indicalcadein iiisciiptio. An vero id. m
    saneti Sigibeni tomo I Februarii , ubi et laudal co- ipse sit auctor, qui lum Childebrandi, tum Nibelungi
    dicem Melcbioris Golda li ab anuis circiter 600 con- jussu scripseril, ex ioscriptione di\inare non licei ,

    scriplum, tn quo Chronicum Fredcgarii capitibns ncc rescire mulium inlerest. Is esl lorsiian ipse, qui

    omnino 90 concludilur, appusita ctiam vulgari clau- bas omncs coniinuationes unum corpus rcdegii,
    in

    su!a explicit, quae opus perfectum indicat. Alia: ilem adjuucta ex Geslis Francorum et Anonymo Diony-
    sunt conliiiuatorum a primo Chronici scriplore diflo- siano prima parle , ne inler Fredegaiium el secun-

    reniiae. Fredegarius res geslas per annos regum Bur- dum conlinuatorem h'alus esset annorum triginla et

    gundioe digesseral, unamquamque suo loco et suo novcm. Certe id innuere \idclur soepe laudata in-
    lompore referens. Ast qui primus post caput 90 con- C scriplio. El quidem omnes has chroniconmi paites
    tiniiMvit, compluribus omissis, poslhabita annorum unum bistoriae corpus jam sarculo nono confecisse
    el regum serie, mulla in unum congerii. Sigibeni p.atet ex codiie Jurensi, a Mannone ejus loci pracp -

    gesta quae Fredegarius inchoarat. peuitus omiltil, et sito >ub cxitum sacculi noni ad sancii Eugcndi sepul-
    ne unum quidem verbum de ejus obitu babet, aut de crum oblato, quo in codice bi omnes continuaiori-s
    lilii ejus Dagoberii fortuna, qui GrimoalJi faclione simul juncti cxbibentur. Sic eliam ros exhiheni duo a'7i

    in Scotiam transporlaliis, el postea a regni proce- codices, Boherianus scilicet oplimae noiae ab annis6l'0

    ribus revocalus, regnum paiernum aliquandin obti- eorum, ex qnibus Canisius editionexu
    scriplus, et aller

    nuit. Ad hse.c annorum fere cenium res gestas magni suam adornavil. Chrintcum lamen Frcdegarii seor-
    momenli quatuor aut quinque pagellis conclusit. Qui sim a suis conlinuatoribus, immo et singulas conti-

    vero eum seculi sunt alii coniinualores, qui suo quis- nualioiiis parles sul» suis quasque tiiulis cdidiniu^
    que modo res i(csias enarraverunl. Hornm aliquos ex ne tot auclorum confusi»> lecioribus negotium aliquod
    Austrasia fuisse probat maxima in Austrasiorum facesseret. Cltimam vero partem, qu;e nulla hacie-

    reges et priucipes propensio. Deni |ue nihil de Lm- iins capitum divisione distincta fuil, in varia capitula

    gobardorum el Gottborum regibu^, aliisque vicina- ob legenlium commodum partiri visum est.

    rum genlium princTpihus babent, quorum tamen se- D \i r». Ex his autem omnibus qnae diximus, Frede-
    riem el insignioia facta refeire solebal Fredegarius. garii aetatem colligrre non admodum difficile crit.

    145. Cum itaque consiare debeat, sincerum Fre- Cum enim Cbronicum ejus a mo u'4l concluJatur,
    degarii Chronicum ultra capita 90 protendi non posse, passitique, el polissimum in i ra>latione, asseveret ea

    visum est ipsum bac iri nostra edilione a suis couii- quae audieial ip-e et viderat, aul ccrte legerat , vel

    nuatoribns, immo et ipsos continuatores diversos, aliunde ccriificalus cognoverat se esse scripturum,
    qui antea in unum ronfundebantur, ab invicem se- nemo csl qui inficiari possit euiu saeeulo sep uno la-

    ccrnere. Qtiatuor in pnrles Chronici Fredegarii con- beme flnruKse. Viiam quippe ad annum sallera C 5ii :

    linuaiioinm divide.ndam esse censemus, quod paiet protraxisse Colligimus ex capite 48 , ubi Samoneni
    luui ex styli diver-ilate, lum ex alio et al;o res ges- quomdam negotiatorem Francum in Sclaviam abiisse.

    tas enarrandi modo, immo et ex scriplnrum aetate, memorat anno Cblolarii 40, iJ est aeraj \ulgaris 623,

    quae nounnnquam indicatur. Pars prior caput 91 et ibique eloctum in regom anno^ 33 imperasse. Ex bi$

    quinque sequenlia eompleclilur, minimac omnium etiain qoae diximns de Fredegario, colltg' debet, hunc
    suctoriiaiis ul pole qtue p sl alias panes addita vi- aiiclorem magnoin prelio apud viros erudilos babeu-
    Uo Pil/EFATIO. IU
    ilnm.utpole vetustissimum, oculaturael unicum, defl- A coram vidrre ac evolvere licuil, bcneflcio Cl. viri I).

    cientc Gregoiio, geniis noslraj li.storx scriplorem. Bohcrii de Saviniaco, qui palris el avi in litteras

    Umle si qui auctores forte oceurrant, qui eum a gre amoi is non minus qmun caelerarum dolum succes^or,
    laudfttum volnere, vel de ejus collecuonis | rioribus eum Parisios atlulil, noliis'|iie ulcndum coinmodavit.
    libris intelligendi sunt, aut ccrle styli baibariem, Tertium, qui in bibiiotheca Colbertina asservalur,

    modumque res enarrandi plane impolitum altende- V. Cl. Slephano Baluzio bumanissime concedentc
    runt, vel denique Cl.ronicmn ejus ad Pippini reoilem accepimus. Qnarlum dcnique e Lauresliamensi sancti
    usque |ierugis~e existiinaveruni. Elenim si de sin- Nazarii monasterio in Valicanam bibiiolliecam dela-

    cero cjus Chronico agaiur, quod, ut probavimus, ul- tum, cum editis conlulit noster domnus Claudius Sle-
    tra Flaocati mortem capiia 80 relatam non proien- plianotins, indelessus siudiorum nostrorum adjutor.

    diiiir, nemo esi qni ipsum probare non dcbe.it. Ila llis codicibus addendi duo ex quibus Canisius suam
    sentit Hadrianus Valesius, qui cum prinium Clironlci Thoromachi, ut vocat, collectionem hisloricam chro-
    conlinuatores a Fredegario non dislinxisset, styli nographicam cdidii, et leriius e Palatina bibliolheca

    eius barbarie offensus, rerumque scripiarum brevi- a Frelioro collatus : quos omnes, ac editiones va-
    iate,eum non modo indocluin pronuiitiavii, k ed el am, riasquas consuluimus, infra in peculiari indice todi-

    ul poie linguce Latinw grammalicuqae ignarum ac II cum rccensehimus.


    plane barbarum usque ad fastidium el horrorem legen- !48. Pauca supersunt qnoe de monumentis in Ap-
    tium, exosum babuit. At poslmoduin re allenlius in- pcndice ad hujus voluninis calcem snpeiaddiia dica-
    specta, cum codicisS rmondiani ope Chronicum Fre- mus, cum eorum omnium indcx suo loco prbferaiur.
    degarii sincerum a cacieiis secrevisset, in laudes sla- Ea vero sclegimus ex vctustis auctoribus el variis

    tim Ficdegarii erupit, rejecta in leniporis vilium Hisloriarum collectionibus, qure aut a Gregoiio no-
    auctoris iu dicendo et narraudo brevilaie : Fredega- stro laudanlur, ant multum prosunt ad opera cjus
    rius, inquit, ita esl Hislorm noslne necessarius, ul si illustranda, e quibus pauciora quideme mss.de novo
    lempofa Chloiarii minoiis, Dagobcrti ac Chlodovd II cruta sunt, sed pleraque ad vetusios codices collala,
    nota habtre volumus, prorsus eo carere non possimus. et passim cmendaia : ex quibus mss. unus csl Cor-
    Faielur alibi nullum fuisse genlis nostroc hislo: ienm, bcierisis, sctale Gregorii exaralus. Denique subjunxi-
    qui ejus verba suos in comimnlaiios non relulerii. nius brevem condiiionisnonasterii no^lri sanou Gcr-
    Donique cum ad anuuni Gil iu llistoria reruin Fran- uiani a Pralis liistoriam, quod illtul sit Childcberli
    cicarum pervcnisscl. Fredegario sibi deficiente sic regis illustrissimum pietatis ac munificenliae monu-
    conqueriiur : Fredegarius scholasticus nos in eo anno menlum, in cujus basilica ipse cum nonnullis aliis

    desliluit, hisloricus pro captu illorum temporum dili- C regibus scpulturam habet. /Eri etiam incidi curavi-
    gens, ut aitate, sic auclorilale Gregorio proximus , et mus iconem lumuli Fredegundis regina?, atque alias
    in magna bonorum auctorum inopia utilis ac necessa- istius a3vi reliquias, quac multum conferunt ad illu-

    rius, nec usquequaque contemnendus, cujus brevilas el strandam eorum lemporum hisloriam.
    cwtera omnia vitia tempjribus imputari debent. Haec 149. Jam tandem finis imponendus est Praefalioni
    ille, cui lacile subscnbcnl quivis veterum reruin noslnc, fortasse prolixiori ; alque exhibenda Viia
    Francicarum siuceri amalores. sancli Gregorii episcopi Turonensis, absque auctoris
    \il. I(i emend.iiido autein Fredegario, codicihus nomine jam edita, qu;e in nonnullis anliquis codici-
    manuscriptis poiissimum qualuor usi fuimus. Primus hus Odoni abhali tribuilur. Sic enim in codicc sancli
    ex illis, codex Jacobi Sirmondi vulgo appellalus, ho- Scrgii Andecavensis inscribitur, Prologus donmi Odo-
    die in bibliolheca Collegii Pariaiensis Soc. Jesu Lu- nis abbatis. Omnium, etc. Incipit vila edila ub Odone
    dovici Magni asservatnr, quo nobis pro sua humani- abbale. ldem in fine repelilur. Ilunc vero Odonein
    late, quantuin libuit, utenduin permisit R. P. Joan- non alium esse putamus a sancto Odone Cluniacensi
    nes Harduintis, eumque ut pole aucioris sctate, ut abbate, qui apud Caesarodunum Turonum educatus
    S'ipra diximus, scriplum diligenlissime de verbo ad ac diu conversalus, faciie adduci poluit ad scriben-
    verbum coniulimus. Secundum hubuimus ex biblio- D dam yitam sancli anlislitis, jam tunc ad pedes sancli
    llicca illustrissimi viri Boherii in Divionensi senaiu Maitini in ejus quam ex ejusdein
    basilica sepulli,
    pr;esidis infulali. Ilunc codicem cum editis primum Gregorii scriptis forle collegit priusquam fieret mo-
    conlulit noster donmus Odo Clergerius Divione apud naclius, cum adhuc esset basilicae Martinianai prae-
    s;uictum Benignum; sed poslea ipsummet codicem ccnlor et scholarum Magistcr.
    eaef

    VITA SANCTI GREGORII


    EPISCOPI TilOfflSIS

    PER ODONEM ABBATEM.

    ^Jrologug.
    Oinnium quidem sanctorum jure memoria veneralur, sed eos priuium fideles honorificant, qui vel doclrinn,
    vel c^emplo cuteris clarius effulscre. Porro unum ex liis bealum Gregorium Turonicae sedis archiepiscopum
    fuisse, eumque hac gemina dote resplenduisse non parva documenla produnt. Cujus nimirum gesla vel par-

    tim necessario describunlur, ne fama tanti viri quandoque dubietatis nebula fuscarelur. Et quidem satis esl ad
    ejus gloriam quod Christum, Cui placere qua-sivit, conscium habet in excelso, sed tamen et hic nefas est
    illius laudes tacere, qui lol sanciorum sttiduil laudcs propalare. Qoae scilicel relalio quanlula eril, nec ejns
    insignia ui sunt proferei, quoniam plurimis quac opinione feruntur omissis, pauca quaedam quae ex libris
    ejus approbanlur altingimus. Quod si quis Judaico more signa requirens sanclum quemlibet signorum quan-
    litate nieiiiur, quid de beata Dei Geniirice, vel de prav.ursore Joanne censebit a ? Sanius itaque discernat

    qnod iu tremendo die multis qui signa fecerunl reprobatis, hi qui opera justitioe sectali sunt ad deueram
    sjperni Judicis soli colligentur. Non igitur praesulcm noslrum a geslu miraculortim commendamus, quamvis
    et illa non omnimodis deerunt.sed quod mitis et humilis corde Chrisium imitatus fuerit demonstrare aggre-
    diamur b .

    I. Gregorius Celtico Galliarum tractu fuit exortus, A rii parentela profluxerat, hacc senatores, haec judices
    Arvernicae regionis indigena, patre Florentio, matre et quidquid de ordine primariorum dixerim profere-
    Arm-ntaria procreatus. Et si quid divinae generosi- bat. Id sane de parentibus dictum sit, ut quia Domi-
    :aii terrena conducil nohflitas, parentes ejus cum nusin generatione justa est, ad laudem Gr»'gorii pro-
    rcbus lncu|f'eii.'S, lum quique nal dibus fulserunt il- licial, quod ei sua progenies litulo sanclitatis co-
    luslres. Se I quod pluris est, muniis divinae servitu- lumna videatur d . Hnjus genus et palriam Forlunatus
    t s quadam peculiari dcvotione ita videbar.tur annexi, commemoratis (lib. vm, car. 17),

    ut quisquis ex liis irruligiosus existeretjure degener Forte (inquit) decusgeneris,Turonicensis apex


    noiarelur, ad quod aslruendum quiddam de propin- Al ibus Arvernis veniens rnons allior ipsis.

    quioribus inscramus. Itaque Georgius c quondam se- Ad matrem quoque cjus (lib. x, rarm. 21),
    nalor Leocadiam duxit uxorem ;haec de stirpe Veclii
    Felix bis meriussibi Macchal.aea vel orbi,
    Epagaii descenderat.quem Euscbius in quinlo Hislo- Ouae septem palinas ccelotrnnsmis t ab alvo : ;

    I quo.jue prole potens recte Armentaria felix.


    ii

    riarum libro Lugduni passum, ac inter reliquos timc Fetu clara tuoginiii circumdala fructu,
    tcinporis narral gloriosius agoniz.tlum. Quae Leoca- Est t:bi Gregorius palma corona novus.

    dia peperit sanclum Gallum Arvernicac sedisepisco- Iia nobili stirpe nobilissima prol s emergens, ut

    pum alqueFlorentiuuibujns pueri gcnitorem.De boc rosa quaedam suo stipite gratior, decus generositatis
    fi

    auiem Florentio, sed el tle Armenlaria matre, de Petro auctum in parenies refudit. Et quamvisjam mysterii

    i|uoqne fratre ejus.nec non elde uxore Justinisorore majestas in nominibus non quaeratur , tamen hic, ut

    ejus,ac duabus neptibusHeustena videlicet.etJustina rebus asserlum est, Gregorius competenti praesagio
    bealae Hadegundis discipula, libri miraculorum talia nominatur. Sic e.nim Graecus vigilantem appellat, bic
    referunl,per quae fides illorumet mcrita non exigui denique non solum tertiam vigiliim, sed quod majus
    inoinenii fuisse dignoscantur. Haec autem Arvernis esl seoundam, quodque rarissime videas, observavit
    [Ed. Arvernia], quse puero genialisliumus fuit, vehe- cl primam et quia jugum Domini a!> adolescenlia
    :

    inenter olim c- pnt extulerat, ita ut senatoribus v lnt portavit, sedebal [Al. sedebit] solus, ul ait Hiere-

    urbs Tarpeia [Ii. Uoina] praepollercl : ab bis Grego- mias, vel certe prope Marlinum. Ul autem aetalulaa

    •Germ., centenl. Serg., censebitur. Sanut. e Sic recte Serg. ; ita enim dicebatnr Gregorfi
    bEd.etCor., tlemonsirumus. (jerm., denionstra- avus, e> est Gregnrii lectio. F.diti, Cregorius.
    d Gcrm., quod sua... eo collumina a videtur.
    remus.
    1,7 SVNCTI GREGORII EPISCGPI TURONEXSIS VTTA. MS
    robnr admisit, litlcrarum sludiis m mcipalur, iu qut- A pnmo fumtis oib.ris [Germ. odor fumij in naribus

    bns e iiiidein siudiis priuiilus sub Gallo episcopo, suo palris rellavil, proliuus oinnis ille tumor dolorquo
    videlicet palruo, sensus illius leneritudo coaluit. discessil. Si inagiium esl os Zachariae Joannis me-
    II. Cum
    ergo jam in discendis nolarum charactc- rito luisse reseralum, nec modiciim ulique esi Flo-

    ribus agerelur, hunc divina disposilio virtutmn au- rentium non seniel, sed bis per filium esse curatum.

    spiciis iniliavit.sanctamque ejus infanliam signorum Senseranl ex hoc iidein parentes quod dexlro pedi

    ostcnsione nobililavit. Nam paier ejus nimia valetu- polissime forei tnuixurus; nec ignorare poierant quin

    dine comprehensus lectulo decubabat, inlimis ossi- illum divina disposilio dexterioribus officiis aplavis-

    bus ardor furere, podagricus bumor foris inlume- set. Quem lamen non continuo toionderunt, ipsius,

    sccre, vapor aridus ora perurgere ccepil , cum qui- ul reor, assensum in suscipiendo clericalu praeslo-

    dam puero vir per visioncm apparens diceret : Lc- lantes, littcrarum lamen studiis instantius appllca-

    gi-li,.aii, libium Jesu Nave? cui Ule: Nihil, inquit, baltir.

    aliud litierarum pra^ler nolas altendo, qnarum nnnc Adhuc itaque laicus, tam sensu quatn corpore
    V.

    exercitio constriclus aflligor. Nam hic liber si sit pe r adoleverat, cum subito vi nimia febrium ac slomachi

    nilus ignoro. Ei ille : Vade, inquil, fac hastulam ex piiuila comprehensus, ccepit graviter aegrolare, lan-

    ligno quse possit hoc recipere nomen, sciiptumque B g» »" per dies ingraveseere, medieinalis industria

    ex alramento sub palerni capitis lubro collocabis :


    nihil proficere. Queni patruus Gallus Irequenler visi-

    qund si feceris, erit ei praesidium. Mane facto, matri tabat, genitrix vero ul mater eum lamenlis assidoa-
    qnod viderat indicavil: senseral nimirum sancti puer bat. Sed cum jam de humano auxilio desperaretur,
    ingenii non suo, sed matris judicio, rem esse geren- ccelilus adolescenli suggeslum est quod se ad divi-

    dam. Tunc illa jubet visionem implere. Factum est, num conferret. Rogat igitur ul ad sepilcrum S. Illi-

    el pater de momcnto convaluit. Quid sane rationabi- dii, erat enim juxla, portari deberel. Sed ei parum
    iius qtiam nomen Jesu vel lignum ad reparandam profuit, quia causa dillerebalur qu;e per illud incom-

    sospiiatem congruerel? modum quaerebaiur. Domi reportatus ita coepit post

    III. Parentes ejus, ut revera nobiles crant, et in paululum tormentari, ut pmarclur ad exitum urgeri.
    Borgtindia diflusi latifundii possessorcs.Sanclus vero Vexalio tandem fecit causam intelligi, consolalur eos

    Nicetius, vir tolius religionis, qui Lngdunensi prae- qui Ad scpulcrum beati Illidii
    se flebant, dicens :

    erat civitati, cum praedicli parenles eum vicinarent*, me semel adhuc deferte; lides mea est, quod et mihi
    puerum Gregorium sibi jubet acciri. Quem sanctug sospilatem et vobis mox praeslabil keiitiani. Tune
    vir coram positum aliquantisper contemplalus, et vero illic deportatus, voce qua poterat orationem
    nescioquid divinum in eo commentatus, jussit hunc C fudii, spondens quia si ab hoc conlagio liberaretur,
    ad se, jacebat enim in Icctulo, levari : ac velui b pa- clericatus habilum suscipere nec prorsus moraretur.
    radisi colonus concivem sibi fulurum piaesagiens, Dixerat, et scnsit protinus discedere febrem, et a

    ulnis astriclum cccpit confovere, cuni quidcm, quod naribus ejus copia sanguinis delluenle, sic omnis illa

    reticendum non est, iia collobiose totum coniexil, valetudo disparuit, ac si legatus quidam re pro qu.i

    ut nec summis digitis puerum in nudo contingeret. venerat obtenla, discedere festinaret : ila comam
    iloc sane castitatis exemplum isdem puer adulms deposuit, et se divinis obsequiis ex loto manci-
    amlitoribus suis frequenter ingerebat,ex hac perfecti pavit.

    liominis cautela suadens eos colligere, quantum fra- VI. Cum vero sanclus Gallus ad emeritam bealas
    giles quique debeanl leporis attaclus vitare e . Bene- viue coronam vocaretur, vir Domini Avitus adole-
    dixit ergo puerum, el imprecalus illi prospera suis scenlem suscepit, qui cum ejus ingenium morumque
    remisit eum. babitudinem explora\isset, magistrorum uiligeutiaiu
    IV. Bbnnio vero post miracttlum quod diximus adhibuit, et quanta vel ipsius industria, vel eorum
    leiine exacto, jam memoratus Florentius recidivo sedulitas velocitale poter..t, ad arcem sapientiac pro-
    languore d caplalur : accendilur febris, iniumescunt vexit. Haec in Yita pracfali Illidii reperies. Porro au-
    pedes, dolor pessimus pedes iniorquet; pcrendinata D tem in discendis litterarum sludiis ea se discretione

    pestis hoinineui contriverat, jam peue conclavalus exercuit, ut ulraque nimietate careret : nec poeia-
    jacebat. Inler^a puer vidil iierum in somno perso- rum naenias ex toto honerei, nec tamen, ul plerisque
    nam sese utrumne librum Tobiae cognilum Iiaberet mos est, iis indecentius haerens, earum lenocinia
    interrogantem. Uespondit : Nequaquam. Qui ail : menle ancillaretur. Fecit enim qnod sulTecit, aciem
    Novcris hunc fuisse caccum, atque per lilium ex je- cordis velutiad quamdam coiem exacuit.et ila quas
    core piscis angelo comitante curaluni : lu igilur fac ab iEgypliis vasa aurea promutuans, et ad eremum
    sniililer, el salvabilur genilor tuus. Ilaee ille malri qua [mss. quo] manna comederet demigrans, in per-
    relulil : quae confcstim pueros ad amnem direxil : scrutandis divinarum Scriplurarum polcnlatibus in-
    piscis capitur, <jii:e ile ejus extis jussa fueiant prunis travit. Quod ipse de se loquens ostendit dicens : Non
    imponuntur. Non fefellil virtutis eventus, ul enim cgo Salurni fugam, mm Junonis iram, non Jovis stu-

    » Genn., ejus. Serg., ei vicinarentur. c Ed., debeant tactus vitare.


    bSerg., ad se nccedere jacebut enim in lcc!ulo t ve- d Alii mss., redniio. &l. t redivivo dolore coptatuA.
    lui... prasagans.
    fl'f swvn rrecokh k PISCOPI TUUONENSIS \U
    pra c< inmc.noro, elcrlir.i inuislri, qu.e ill c s •cu- A ili.lcm laifgonr iinuluii. Sed ncc tuuc omnino cogi
    iiis adneciit usque dum dicercl: Haec omiiia lanquam poluit qnin :ul propnsilam Martiui fi.luciam fcsiina-
    oiio ni lura despieiens, ad divina potius ei evange- rci, nomiue divinae majestalis dehoriatnrcs obiestaus,
    lica revertar; non cnini vel vinciri cnpio nieis retibus iil vel vivuin,vel ceite [At. forle] defunctuni se ante
    vel involvi. In quo se oslendii Iijcc scisse quidem, ejus sepnlcruin evponerenl. Quid plura? pervenil ut-

    sed sauiori judicio respuisse. cumquc,probaia fides speralae salutis compos elfccia

    VII. Tempore prnesliluto diaconus onlinatus est. esi. Et non solum ille, sed et Armeniarius quidam
    Ea (empesialeeralquidam vir Arvernicus.qui lignum ex cjns clerici*, qui sensu pcnilus carueral, merito
    de sacrosancio be ili Mai tini sepulcro deiulcrai, sed ptsedictae fidei sanatus esi. Agens itaque tam pro se
    etitn I i<4 i
    i reverenliam incauius negligercl, oinnis quain pro il'o gralias, amore Marlini exsaliatus, vel
    cjiis familia graviier oegrolare coepit. Cum subinde potiusmagis succensus, a I palriain rediit.

    Unguor ingrarescerei, et ille causam percussionis IX. Aliquando vero cum iler de Burgundia ad Ar-
    ignorans minus se emendaret, vidit in somnio per- vcinem faceret, magna contra se lempestas exoriiur,
    sonam teri ibilem.cur secum ila agerctur perctincian- deosus aer in nubibus cogiiur, nehris ignibus coe-
    tem. Qni cum se nescire diceret : Lignum, inquit, luin micare, validisque lonitruorum coepit fragoribus
    quod de lectnlo domni Mariini tulisli, negligenier B resonarc, omnes pallescere, iinminensqiie periculmn
    bic relines, et ideo haec incurrisli ; s;d vade nunc, pavitarc. Sed Gregorius aniinrjequior, sanciorum re-

    defer illml Gregorio diacono. Dignus jim, ut rcor, liquias (has enim indesinenlcr collo fercbal) de sinii
    idcm Levita figurabatur, cui domnus isie Marlinus proirahit, et niiiiacil us coiislanler nubibus opponit
    preliosa qnaeque sui gregis esset comrjnendahirus. qurjc proiiuus divisae, dextra Ixvaque prcetereuntes,
    Tunc temporis ajuid Arvernum plerqite in bahitu illaesum iicr gr.ndienlibiis prebuerunt. At superbia,
    icligionis viri fulgebanl, quos idem juvenisnunc cum quae plerumque virluiibus nuiriiur, juvenili animo
    beato Avito, nunc semotiin invisebat, quaieniis ab • protinus irrepsit; privatim gaudet , suisque meriiis
    eis vel exempla pietatis assumerei, vel ipsis quod praesliium atrogat. Sed quid tam vicinum stipcrbi.i!

    forte deerat mulua cliariiate prceslaret. Nimirum in quam cstaM : nam equus cui insederat illico lapsus,
    iis Chiislum colebal, et veluli solis jubar in vertice hunc ad lerram graviter elhit, ila ut omni corporo
    loonlium refulgentem [Ed. refulgens], in iis inlcrim contustis [Germ. concussus] vix assurgere posset
    dum in seipso videri ritfti poiest, Cbrisium rcspi- causamque rtiinac intelligens, satis deinceps cavit, uo
    ciebat. Ad hoc animum intendens, ve! ad laudem se van:e gloriae slimulis qualibct sub occasione deji-
    Chrisli proferret quiclquid per eos, vel etiam per iHls cerel : sed quotiens per eum aliquid divina virltis

    qoi jam ca:lo pracesserant, operari dignabatur. C egisset , non suis merilis ascriberet, sed virtuli re-
    VIII. Sane inler caeleros in quibus, ut diximus, liquiarum ,
    quas, ut diximus, perinde ferebat. Quod
    Christus velut in monlibus resplendebat, domnutn et factum si decreveris, mirabilius est superbiam cor-
    gloriosum Maninum dcprebenderat, qui reliquos ve- rexisse quam ntibem divisisse.

    lut quidam Olympus excedii, et luculenlius ut pote X. Erat autem in oralionibus assuelus, pracsertim
    atlieri vicinior fulgoribus ipsa aslra reverberat, in quietis horis. Solemnitas bealae Mariaa Virginis a I-

    cujus ulique vencralione loius orbis mcrilo jam olim venerat, siquidem apud Arvernem in villa Marcia-
    conjurat,inhujus desiderio Gregoriusexardens infer- censi ejus reliquix continenlur. Tunc forte Gregorius

    buit «. Ilunc semper in corde, hunc in ore gcrens, intererat, qui caeteris allo sopore depressis, ad sc-

    laudem ejus ubiquespargebat. Duin vero mentis (Sic) cretam orationem suo more processil , conspicatus-
    ad nimium in exercitio virtutum defigeret, caro ejus a que eminus videt oratorium ingenti claritate fulgere.
    iropriis viribus lacessebat, ita quippe mos est. Hmc Credit igitur aliquos devotorum jam se ad celebran-
    csi quod Daniel postquam angelicae visionis conlens- das vigilias praecessisse, visione tamen luminis atlo-
    platione levatus est, a carnis virtute delicicns per nitus illo pertendit , cuncta silenlio daia deprebendit.
    mulios dies aegrotavit. Jlic itaque virtiitibus proli- Ad aedilunm trans-misil, sed inierim oslium sponle
    ciens, sed viribus corporis iniabescens, aliquando reseralur ; ille a«l angelicas excubias reverenter in-
    valctudinem cum febre et pustulis incuirerat : qua gressus divinam visitalionem illico aguovil : elaritas,

    tandem ita confeclus est, ut usu cibi potusque ne- quam a foris mirabatur, protinus discesMt , nihilque
    b pnluit.
    gaio,omnem vilae hujus spem amiserit. Unum lamen praeter virtutem glonosae Virginis videre

    supereratquod ejus fiducia Marlino innixa nullatenus XI. Anno cenlcsimo septuageMino secundo post
    vaciliabat. Quinimmo fervcntius flagrans, lanloejus- transitum domni Martini, Sigiberto rege anno du<>-
    dcni Martini desiderio succensus est, ut cum mors pene decimo regnanlc, be.ilns Eufronius, qui inter virtules

    eaput illi emerseril, ad visei.dum tamen ejus septil- conscnescens lanta graiia donatus cst, ut ci pro-
    crum iter arripere non dubi averii, nec cum sui de- plieiiae spirilus inesse visus sil, appositus cst ad pa-
    bortari pos?cm, ciim olmixe reslitcrit, qnia corpoiis ires suos, lempiisque advencrat, ut Gregoritis amore
    illa fehris feb. e vincebatur amoris. El quidem nctis beaii Martini dudmn flagrans, et ad pasloralis officii
    «luabus vel tribus mansionibus, itineris occasione minislerium idoneus exiatens, cathedram ejus vice

    * desiuit Viia in codice b Scrg., NihUquc amplius vidcre. A.I., pcr virlutcm.
    Ilic Cormancensi.
    : ,

    n\ .
    VITA. 422

    su.i regcndam suscipere debuissct. Cum igiiur bea- a Fundamen'a igrt.nr reparans liaee prisca sacerdos
    Extulilegregius qaam nitucre prius.
    tus Eufronius obiisset, Turonici de ejus successore
    discrimine suasum Sed plures alias, ut diximus, sicut in ipsius cbro-
    tractaturi couveniunt , sed facili

    est cunctis Gregorium iu electione praeferendtim. Per-


    nicis reperitur, ut est ecclesia sanctaj Cmcis vel Mar-
    liensi c villa.
    sonam liuic loco a frequentissimam jam olim scie-
    bant, pJuraque ejus gesta viro «ligna cognoverani. XIII. In conslruendis vero spiritalibus templis,
    Tunc vero, cunclis in consona voce coeunlibus, cer- videlicet in cnstodia gregis, quam certatim sese im-
    neres Deo [Al. Domino] favente causam prosperari. penderit, vel ex lioc animadvertitur, quod nec nb
    Nam clericorum turraa [Ed. turba] nobilibus viris ipsis quidem sanclis viris siudium suae praedicationis
    conserta, plebsque rustica simul et urbana, pari sen- continuit. Nam ul de iis taceaiur, quorum , ut ait
    tentia clamanl Gregorium decernendum , eum claris Apostolus, peccata manifesta sunt, de quibus super-
    meritis, tum quoque nobililaie pollentem, sapientia fluo quidquid diceremus esset, ad oslendendum quan-
    prsecipuum, generositate primum, principibus no- topcre circa perlectiores sollicilus exsliterit , duo
    tum, ac pro sua probitate reverendum , omnibusque saltem eorum, quos ob sanctitalis insignia vix praeler
    olliciis babilem. Legatio ad regem dirigitur, cum qui- Gregorium aliquis arguere praesumerel , ad. medium
    deniDomino dispensante Gregorius coram reperilur. B deducantur. Haud longe enim postejus oidiiiaiioneni
    De hac igitur causa conventus, quanla bumilitate se sanctus. Senoch abbas de cella sua egressus, ad eum
    excusare tentavit ,
    quibus modis se subducere nisus salutandum profectus est. Quem sanctus vir magna
    esl? Scd qua velle Domini b est, liuc caetera flectun- reverentia susceplum , mutuoque colloquio sensiiu

    lur. Hunc rex auctoritate cogit, bunc Brunkhildis exploratum ,


    peste [Ed. restu] superbiae mox persen-
    regina perurget. Sed quoniam discreta humilitas sit infeclum. Sed gratia, qua?. in discernendis spiri-
    obedientam non recusat, tandem aliquando assensus tibus huic suppediiabat, illum ab eadem superbia
    est. Quem, ut credo, ne qualibet occasione dilatus penilus expurgavit. Nec di-simili virtute circa bealum
    profugeret, statim Egid us Remensis archiepiscopus
    :
    quoque Leobanliim exslitit sollicitus, quem nequam
    ordinavit, ul Fortunalus poela scribens, ait (tib. v, spirilus ita sinistris cogilationibus ag.tabat, ut pro
    carm. 2) pter quamdam verborum contumeliam de cella qua
    Martino proprium mittit Julianus alumnum, se dudum recluserat migrare decrevisset. Sed nec
    Et tratri praebet quod sibi dulce fuit. iste poiuit incurrere casum, qui Gregorium mernit
    Quem patris Egidii Domino manusalmasacravit,
    Ltpopulum regeret [Al. recreet], quem Radogundis habere sublevantem. Nam cum solito ad Majus Mo-
    [amet. nasieriiim quasi sacra Marlini vesiig a deosculatunis
    Huic Sigiberlus ovansfavet, et Brunichildis honorat.
    ^ adiret, sollicitus pastor qualiter ovis amore Chrisli
    Sedes ilaque Turonica octavo decimo die postquam
    vinculala se gereret ad ejus lugurium diverlit. Cui
    Eufroniuin amiscrat , Gregoriu n suscepit. Turonen-
    mox ille secreta cordis qua?. diabolus quasi raliona-
    sibus vero novo paslori triumphanter exsilientibus
    bilia confinxcrat eidem reseravit : qui protinus, sa-
    boc praedictus poeta panegyricum carmen procudii
    gacissimo ut erat ingenio, diaboli commenla de-
    (Ibid.): .

    prehendit, et non minimo dolore suspirans, incre-


    Tlaudite felices populi, nova vola tenentes, pare hominem coepit , ac diabolicam calliditaiem
    Praesulis adventu spes gregis ecce venii.
    Uoc puer exertus celebret, lioc curva senectus, verbis competenlibus denudavit ; domique reversus,
    Hoc commiiue bouum praedicet oumis homo. lwbros ad propositum monachorum congruos ei pia

    El caelera quibus hunc a Turonensibus celebraium, sollicitudine transmisit. Quibus releclis. non solum
    et ad cathedrani legaliter ingre-;sum ostendil. ab ilia quam paliebatur incursione curatus est, sed
    XM. Indeptusergo praesulatum ,
    qualis vel quanlus eliam in sensus acumine mullum provectus. Nihil
    fuerit, ut compendiose dicatur, et plures eeclesiac ergo nunc magnificenlius quaeras, nihil in laude Gre-
    quas noviter conslruxit, vel quarum sartalecta res- goriana praestanlius exspecles. Si auima corpore
    lauravil, insinuanl, et libri in laudem sanctoruni vel melior est , salius esse qnemqnam in ea suscilari
    in expositione sanclarum Scriplurarum
    quam- edili nec mendax negare potesi. Vox aulem ejus quam
    primum demonsiranl. Matrem namque ecclesiam imperiosa fuerit, vel ea qr.ae dicebat, quam auclo-
    quam domnus Martinus conslruxeral, hic nimia ve- riosa vita subditis inculcaverit, diligens leclor in ip-
    lustate confectam arcuato schemate rcparavii, atque sius libris explorabit.
    histriatis parietibus per ejusdem Martini gesta deco- XIV. Verum, ut supra retulimus, incommodo
    ravit. Quod metricanorus nostcr non tacuil , dicens corporis frequenter ob incuriam caruis fatigabalur,
    inler caelera (lib. x, carm. 2) :
    sed eum quoliens corpusculum nimio virtutum cxer-
    Martini auxiliis operando Gregorins sedem, ciiio fatigatum languor inclementius pulsavissel, il!e
    Reddidii Ute novus quod fuit ille velus.
    ad Manmum si;um recurrens, coucilo sanabatur.
    Et itcm (Ibid.) :
    Hoc saepeiiumero iiebal. Quando autem ct qualiler,

    • Ed., in loco. Serg., prwferendum quippe quem c Serg., Martensi. Ed., in Arten.-ii. An Arloneusis
    timlo munere dignum jam pridem coynoveranl. Tum villa, seu domus Marciac.nsis? Ecclesiam S. Cnicis
    vero, etc. a Gregorioconditamlaudat Eoitiinalus lih. n,caiin.5,
    '°
    Gcrm., Scd quia vellc Dd Imc. Ed., Iiinc. qutfi bodieque subsistit titulo parochiali iusignis.
    ,
    ,,
    ,

    1« SANCTI CRECORIl EPISCOPI TURO.NENSIS i*i

    in descrlptione mirarulorum ila dirigiiur ", ut merito A puit, " l ncr ca I" *
    1
    Pm apprehenderal ultra nec arl

    lectorem deleclel : si quidem ut diseretus el hninilis modicnm ustu'are posset.


    corporea inedicimcma sibi adhibchal primiiiis, sed XVII. Causa fuerat qtta Remense oppidum adire
    qiianlo illa humilius cxpelebat, iiidigniiin sc judkans dciuerit, cumque ab Egidio pontifice hunianiius
    otii medela per niiraculum dari dcbuisset, tanto di- fui*set cxceptus, ibidem noclu quicvit,in crastniiim
    vina largilas bimc ad solani suae potentix medicinam vtro illucescente Dominira ad ecclesinm epi-copo
    reservabal. Contigit aliquandn ut solila beati Martini collocuiuriis venit. Cum ejus adveiituin in secretario
    virlute ab ttnius temporis dolorc sanarctur, cui post praestolaretur, nolebat eiiiin in ecclesia loqui , Sygo
    paululum cogitatio prr insiiliatorem subiit injecta referendarius quondam Sigiberti regis ad euin ac-
    quod pulsus ille venarum sangiiinis possct minuiinne cessil , quem il e osculalum sedere juxla se lecit.
    sedari. Dum id apud se volveret, amborum letnpo- Dum aliquaulisper secum sermocinareniur, et ille de
    rum venae prosiliunt, renovitus dolor ardentius ir- ore Gregorii penderet, subilo auris ejus, quae piidcm
    rumpit, sed ille concilus ad basilicam properat obstirduerat, cum quodam erepilu [Germ. strepitu]
    veniam pritts pro cogiiatione prccalur, drhinc palla reserata est. Ille gralias coepit a^ere, ct quid ei per
    «ancti septilcri capul atligit, et illico sanus abscessit. Grcgorium pracsiiium sit manifestare. Sed vir Do-
    XV. Multa, faleor, in laudibus diversorum jam d«- B mim , consuel.e non immemor humililatis, hominera
    gesscrat, sed quamvis amore Martini veheuientius ab hac aestimaiiotie snbducere nilens : Noli, ait, dul
    inferveret, ad ea lamcti quae de ejus miraculis scri- cissime lili , milii aliquid gratiae referre, sed heato

    brnd.i erant , sc nnllatenus dignum judicabat, donec Martino per cujus reliquias, licet indignus, quas de-
    bis et ter pcr soporem admonitus, si tncerel mmen fero, tibi audilus esl rcddiius ct surditas depulsa.

    fncurrere minaretur. Denique oratorltim saucti Sie- XVIII. Virtus namque charitatis in illo pracemine-
    phani quod in suburbio esl jusserat prolongari , et bat adeo ut ipsis inimicis affeclum dilectiouis impen-
    Bltare ut erat inlegrum in antea promoveri, sed qnia derel, ul sequenti palebil exemplo. Quodam enim
    nihil de pignoribus ibidem reperit, unum ex abbati- tempore factum est, utad venerabiiem matrem suam
    bus, ul ejusdem martyris reliquias exhiberct, ad in Burgundiam properaret. In sylvis vero abiegnis,
    episcopium, clavem tamen oblilus direxit, qui cap- quie tr.ins Verberuit li
    fluvium sitae sunt, latrones
    sam obseralam reperiens quid faceret dubitahat : si inciirril, qui tanlo impetu super comitatum ejus ir-
    ad episcopum pro clave rediret, morosum eral; si ruere nisi sunl, ul non modo eos exspoliare, sed et
    capsam exhibuis^ei, ob multnrum pignora sanclorum occidcre velle pularenlur. Qunrum assultu Gregorius
    qu.e ibi conlinebantiir, molestum ei esse sc cb.it. terreri uon potuit, qui praesidio Marliui circumsep-
    Cum igilur apud se haesisset, ut divina golia coo- C tus inccdcbat; cujus mox auxilium flagitans ita sibi

    pcralricein se Gregorio testarelur, capsam exsi- adesse expertus est, ul latrones velocius quam emer-
    {icnlibus rcpagulis aspicil reseralam. Tunc gralias seranl fugam inirent. At Gregorius usus cnnsuela
    agcus, reliquias uon sine admiratione ;nuliorum Gre- pietale c
    , nec iu periurbatione turbalas, fugientes
    gorio delulii, qui revcrsus capsam ul reliquerat ob- revocal, ad cibum et potum inimiros iuvilat. Sed
    seralam invenil. crederes eos fuslibus agi , et invilos equos contra
    XVI. Mulla quidrm Grcgorius, quae insequi lon- possibilitatem calcaribus urgeri , ut nec revocantem
    gum esset, in salule languenlium operabatur, quae audire possent. lla Gregorius superuis auribus os-
    tamen sub obteutu sanclortim , quorum reliquias per- tcnsus csl vicinus, et operibns cbaritatis inlcntus.
    inde ferebat, a suis meriiis excludere niteb.Hur. XIX. Fides et devolio populi valde per Gregorium
    Cutn qtiidcni baec tanto verius per ipsum fiebanl, succrescebat; at malignus hosiis non modico dolore
    qnanio ipse liumilius aliis Iribuebat , ut est illud. torquebatur : unde factum esl , ut vim suac maligui-
    Cum aliqua do per viam graderetur et < rucem au- taiis ferrc non suslinens, vel pastoris, vcl gregis li-

    ream cum rcliquiis bcatae Mariae semper virginis, vel duciam apertis voclbus demeninre conarelur. Ip>a
    beati Martini collo gestaret , haud procul a via cti- ntmque Nalalis Domiui die cnm Gregorius pnntili-

    incendio conspicil con-


    D mos
    jiisdam patiprr s hospilinliim calc d lesium in principali basilica, sicut est,

    cremari. Eral autem, ui est in usibus pauperum solemniier celebrare procederet, quidam e\ energu-
    foliis alque surculorum cremiis, ignium videlicet fo- menis atrocior caeteris coepit niinium dcbaccliari, et
    iiicniis, coniecluin. Hac illacque miscr cum uxore et sequentihus vel obvianlibus turbis, quae Gregorium
    lilieris cursitare et strepere, aquam advehcre, sed sepserant, se obvium ingerens : Frustra, inquil, Mar-

    nequicquam. Jam flammx praevaluerant , nec pole- lini limina pelilis, incassum ejtis aedem aditis, quia

    rant mitigari. Tunc vero Gregorius accurril, et con- vos proDter multa crimina dereliquil : e.ce vos ab-
    tra flammaium gl ibos crucem elevavit, moxque in horrens Roma2 BirabHta facit. Ilacc el alia plura

    aspcclu sauctarum reliquiarum ita totus ignis obslu- cunclis, ut erant constipati ,
    populis verba diaholua

    c
    Serg., II oc scepe ficbal quando aut w /ualitcr in
    " c Ms-. 2, uju consuetK pietatis.
    diiaeiione miraculorum ita digrritur, ut , elf. d St-rg., principalem festum.... solemnizare proce-
    h Papyrius Masso legil Arariut; sed noslra lectio dcret. Germ., Gregorius in principali basiiica, sicui
    ntelior ex ipso Gregorio, qui huuc fluviuui B^rbenm moris ibl solcmnizure proccderet.
    aupellal.
    ,

    VI TA i*G
    125
    iusibilabat , ad quam vocem non solum rustkorum A vel propnae salutis causa longius procedebat. Ali-
    quando sepulcrum beati Hilarii supplicaturus
    conla extnrbanlur, sed et clerus, quin et ipse Gre- igilur

    gorius pavore concuiilur. lngredientes autem cmn cum ad visendam quoque sanctam Radegun-
    adivit,

    fletu mogno basilicam , omnes pavimento proster- dem reginam diverlil. Factum est aulem cum hi duo,
    nunlur, orantes ul sancli viri praesentiam mereten- tanqnam incolae paradisi , socum de coelestibus con-

    tur. Quidam vero, cui anie tres annos ambae manus fabulirentiir, oleum quod ante pignora sanctae crucis
    cum uno pede contraxerant ante sanctum allare , guttatim illic defluere solebat, sic in adventu ponti-

    cum reliquis prostralus beati Martini auxilium pre- ficis auclum est, ut infra unius horae spatium ullra

    cabalur, qui subilo nimia febre circumdatus lanquam unum sexlarium exundaret. Porro cum haec beala

    in equuleo torquebalur exlensus. Inter haec sancta regina ad Regem esset accersenda coelorum, vir Do-

    solemnia gerebanlur, cumque sanclus poniilex fle- mini Gregorius de ejus transilu nuntium accepil :

    tibus insistens beali Martini praestolarelur adventum, cumque illa jam eo accurrenle migrasset, sancta ejus
    divino mysterio palla jam ex more cooperto, langui- niembra sepullurse locavit. Quo quidem tempore al-

    dus ad plenum restituilur sanitati. Quare Gregorius tare solemniter benedixit, operculum lamen episcopo,
    adniodum gavisus omnipotenti Deo graiias agii qui tunc forte doerat, reservavit.

    oculisque lacrymarum imbre suffusis, in hac ad po- B XXIII. Causa fuerat qua Garumnam fiuvium juxta

    pulum voce prorupii : Tinior a cordibus vesiris, fra- Illaviense castrum transmeare debuerit, sed idem
    tres, abscedat, quia nobiscum beatus confessor in- Ilnvius ita tunc iniiimuerat, ul inluenlibus non par-

    habitat, nec omnino credite diabolo, qui ab initio vum horrorem incuteret. Non longe aulum sauclus
    niendax est et in veritate non steiil. Cum haec et alia Romanus presbyter reqniescil, quem noster, ul vita
    verba consolatoria astantibus inferretomnium lu- , ejns perhibet, Martinus lumulavit. Cum igiiur liinc

    ctus laxantur in gaudium multoque alacriores quam , procella ventorum, illinc montes undarum, ingens
    venerani ad sua ier Maninum atque Gregorium re- periculum navigaturo minarentur, oculos ad coelum
    dicrunl. erigens, et ad ecclesiam praedicti Roinani subinde
    XX. Quia vero Natalis Domini meniionem fecimus, respiciens, adeo omne pclagus mox complanavit, ut
    quid aliquando in bac die ponlilici noslro contigerit compressis fragoribus, ripae alleri sine periculo ve-

    memoremus. Nam in sacrosancta hujus solemnitatis herelur.


    [Al. natalis] nocte pridianis vigiTis fatigalus, cum XXIV. Sexdeciin annos hic in episcopatu exege-

    paululum se cubito collocaret , vir quidam ad eum rat , cum aequivocus ejus ille magnus Gregorius in

    concitus venii, dicens : Surge, reverlere ad ecclesiam. sede apostolica suhrogaiur. Siquidem opinata res esl
    llle expergefaclus, signum crucis sibimel imponens, C quod dudum alier alteri peculiari sit amicitia devin-

    ilerum obdormivil. Nec deslilit vir ille, quin homi- ctus. Nec immerito , cum hunc Fortunalus Grcgorio
    nem secundo moneret : sed cum exdtus gravem se comparel Nazianzeno, tanquam ille datus sit Orienti,

    adhuc sentiret, rursus obdormivit. Tum vero ille vir Romensis autem Meridiei , ast bic noster Occidenti.

    leilio veniens, maxillae ejus alapam impressit, di- Cum igitur iste sacra Apostolorum limina evpetis-

    cens : KSn lu reliquos ad vigilias admonere debes, et set a , magna cum reverentia sanctus eum papa exce-
    tandiu sopore deprimeris? Qua Gregorius voce per- pit, quem ad beati Petri Confessionem inlroducens,
    culsus pemici velocitale ad ecclesiam est regressus. e latere [Ed. ad altare] conslitit, praestolans quoad
    Adeo supernis oculis gratus exsiilit, ut nec huma- surgerel. Interim auiem, ut erat iugenio profundis-
    niiate cogenle negligentiam paii permissus sit suae simus, secretam Dei dispensationem admirans, con-
    salutis. siderabat in hujusmodi iiomiiiem, erat enim statura
    XXI. Visum est hor. inserere lectioni qualiier eum hrevis, tantam gritiam crelitus profluxisse. Quod ille

    Deus arguere voluerit, ne vel alioruui leviiate pec- mov divinilus persemiens , et ab oratione surgens,
    caret. Nam cum liunc a desperato languore bealus placidoque ul eral vultu ad papam respiciens. Domi-
    Martinus ita sanaret, ut ad ecclesiam in craslino nus, inquit, fecil nos, et non ipsi nos ; idem in parvis

    proper&ret, ne se in solemniis missarum fa igaret, D ( |iii et in magnis. Cumque id suae cogitalioni sanclus
    uni presbyteroi um baec celebrare praecepil. Sed cum papa rosponderi cognosceret, ipsa sua deprehensione
    presbyter nescio quid rtislice festiva [Al. festina] gavisus, g aiiam quam haclenus in Gregorio miraba-
    verba dcpromeret, nonnulli de circuinstantibus eum tnr, in magna veneratione deinceps habere ccepit,

    irridere coeperunt , dicentes nielius fuisse lacere, sedemque Turonicam ita nobililavit ut auream ei ca •
    qnain sic inculle loi|ui. Nocte autem insecula vidit thednm donaret, quac apud praefatam sedem [Ed.
    virum dicentem sibi , de mysteriis Dei nequa.|iiam urbem] in poslerum servaretur.
    di^pulandum. Satis deliinc apud euin conslilit ue XXV. Jam vero beatus Martinus hunc alumnum
    .«tultos ei faciles ante se permiueret de beaiis so- siium usquequaijue magnificans, ei se prnpilmm mul-
    lemniis obtrectare. lis modis demon^-lraverat, sed ut operibus ejus se
    XXII. S;epius antem vir Domini, sicut verus el quoque cooperatorem ostenderet, aliquando praesen-
    grcgis el suimet consullor, vel subdilorum utilitatc, tiam suam , licet invisibilem, suo qu<> videri solet

    a lloc iter anno 59i a Gregorio susceptuin fuisse gorius Magnus jam erat pontifex, in Galliis exegii ex
    videlur. Nam atinos tres iraccedentcs, quibus Gre- Vttis Pat., etc.
    , ;

    W CUECOMI EPISCOPI TUHONENSIS VITA.


    affectu dUigunt, ui etiaiu in
    12*

    BoKn.lore, manifestarc dignatus esi. Nam oratorium A qua. illum ita privato
    _.__ n l, nH !i nA niMinm jam «In.
    apud Turoncm
    _l

    noslro lcmpore, quar.do cbariias


    <_.__._J___
    nimium >-..,. relri-
    cx proinptuario pr;i.dccessoris sui
    lam gente quain lingui ignoios ad ejits
    gescil, inulios
    lonsecraturus, reliquias sancti Saturnini marlyris ac
    a basilica susceptas cum ingenti ve- sanclissimum tumulum confluere videamus, ut me-
    dmnni Marlinl
    rito de eodcm Manino dicatur Cujiis vulium desi-
    neratiPne deferebal. Erat enim sacer.iotum et levita-
    :

    dcrat universa lerra. Quprum Ulique siuJia noslram,


    rum in albis vcsiihus non minimns chorus, et ci.ium
    sed et populi secundi qui vicini sumus, inertiaiu jure veliemeuler redar-
    honoratorum ordo pra.clarus ,

    gtiunl non tainen sine divino modetamine constat,


    [Germ. saecularis] ordinis magnns conventus, radi-ni-
    :

    quod ejus amor oinnium corda peuetravil, ut ejus


    ita
    lilius soleinniter cereis, crucibus in altum sublaiis.

    venirelur ad ostiuni, tcrribilis fulgor cellu- inemoria velul allerius Josiie lam tlulcis sil omni-
    Cum ila

    perfundens omniiim oculos nknio splen- bus; et quod per omnes fines terr_e iia spaiiavit, ut
    l.im subito
    ,lorcpersliinxi.,quidiuliusdura..shacillacqucsicut ubi Cbristus babet nomen, Marlinus bonorem ha-

    omnes ni.nio pavore perculsi solo bcal. D.tus est eis el Crcgorius vir non solum sancti-
    fulgur discurrebat,
    Al Gregorius, ul tant_e virlulis conscius tate, sed et doclrina clarus, ne nrbs Turonica obscu-
    jaoeliatii. ,

    conslanler eos exhorians : Nolilc, inquil, timere rior videretur si sciiptorum officip caruisset; quin-

    rcmemorau.ini qu diier globus ignis de capite beati B etiam sicul[Ed. potius]urb. Romulea posl aposloios
    illusiralur in altero Gregorio, ita el Turontca post
    Martini egresstis, coelutn visus est conscen.lisse, et
    ob id nos cuui bis sanclis reliquiis ipsuin credile Martinum decoretur in isto. Quem videlicet nos vel

    visitasse. Tui.c univtrsi magnificavciuut Deum , et ap»"" D,> ""'» vel a P ud b,>at,,in Martiuum advocatum

    senior cum clericis dicebat : Benedictus qui venit iu quemdam aique sequeslrem habere cmlidamus, ei-
    nomine Domini, Deus Dominus el illuxit nobis. q»e nostras necessitates ad expediendu.n committa-
    nms. Vcrum ille non erit imn.emor vel su_e, vel
    XXVI. 1'auca lt:cc de nostro pr;rsule dicta sint : Martini niisericordiae ,
    quam nobis lanlppere insi-

    noii enim eum n.iraculorum, qti* eliam reprobis dari nuarc curavit; quippe qui ad lianc iusiuuandam ejus
    solent, copia commendauius, sed nec lianc quidctn miracula digessit, ut quique fuiuri atidiemes quanla
    gratiam illi defuisse demonsireini.s. Csetertim ad ejus et qualia visibiliier opcretur, qtiam d speiatos lan-
    gloriam co.nmendandam illud nobis sufliciat, quod guorcs sanet, de pottilia ejus nullalenus dubitcnt
    buinili corde Christum seculus esl, et quod non spe- et si pro dispcnsatione lemporuin contigerit corporea
    pecunie ihesatuis. Hoc a
    ravii iu ulique est mirabi- miracula cessare, semper tatnen credamus illutn in

    lia leeisse : quod ut partim supcrius monslratur, a noslris animabus su_c virtutis mediciuam operari.
    peccatoruin est laqueo cusloditus. Super oinne.n Q Gregorius igilur Martini miserico.di_e conscius, sem-
    quippe gloriam esi a pcccatis protectio. Vigesimo el per illi de grege suo suggerat b , seinpcr illum pro
    primo igilur episropatus sui anno, tanquam seple- slatu sancti loci sui ac pro totius rcgni salute inler-
    nario annorum numcro tcr in li<le sanctre Trinitatis pellel. Nec pr_etereundum quomodo consuetam sibi

    complelo, apposiiusest ad paires suos, non tamdie- humililaiem eiiam in ipsa sepultura sua servaverit.
    rum, quia ferme tricennalis ordinatus est, quam per- Nam in lali loco se sepeliri fecii,ubi sempcromnium
    feclione plcnus. Qui lamen non usquequaquc videlur pedibus concutcarelur ; et ipsa loci neccssitas coge«
    clausus in Utmulo, cui restat ut vel lingua vivat in ret, ne uuquam in aliqua reyereutia baberi posset,
    inundo. (_t quia, sicut credimus, bealo Martino in sed grex beali Marlini talia non ferens, amictim Do-
    cuelo esl sociatus, sancto eliam corpore est illi in se- mini sui de loco levavit, el ediio pulcliro mausoleo ad
    pulcro viciuus. Porro Turonicenses, ne divinis mu- l_evam sancli sepulcri digna reverenlia collocavil r
    .

    neribus videanlur ingrali , semper necesse est , ul Obiit atilom decimoquinto kalendas Deceinb.is, videli-
    relractenl quantopere sint a Deo suffulti. Dalus nam- cet infra Mariinianam bebdomadam, ut solemnitateiii
    que esl eis paTonus non qualiscumque, sed Martinus, quam hic jam a_grotans cclebrare coeperal,
    Martini,
    de cnjus laude quid primum vel speciale dicatur, Ma tino junctus in coelo consummaret pr_cstanle ,

    cum, ul scriplum est, ejus minima aliorum maximis p Domino Jcsu Chr.sto qui cum Palre et Spirilu san- ,

    majora esse manifesiura sit, lamen quanli habendtis cio vivit et regnat Deus, per oumia scecula saecu-
    tii lesiantur uuivers_c, ut ila dicam, mundi nationes, loru.n. Amen.

    Explicit vita sancii Gregorii archiepiscopi Turouensis.

    • Qua. scquiintur nsqtie ad finem paucis verbis in noiis fusioribus col. 1301. Festum ejus in veta-
    ,

    coniracia suiit in codice Cerm. slio.ibus Kalendariis et Martyrologiis lioc ip^o dic
    b Ed., semper
    ille de greie tuo succrescat. mcmoralur. Obiit anno 595.
    « De sepulcro cl reliquiis beaii Grcgorii diximus
    130 DE S. GREGORIO EPISCOPu TURONENSl TESTiMONIA. 130

    STEMMA GENTiLlTIUM S. GUEGOItll TURONENSIS.

    S. Grogorius | Armeiit. ria. Florentinus | Artemia.


    ep. Lingoiieiisis. |
    senalor.
    Georgitis | Leocadia ex
    scnalor. | slirpe V.Epa- Filitis legi- j
    Filia. | S. Niceiius
    I
    ga"''- liuuis. | ep. Lugd.

    S. Gallus Florentius
    cp. Arvern. | Senaior. Arnienlaria.

    Gregoiins episc. Tur.


    Petrus Diaconus.
    Uxor Juslini.

    TESTIMONIA VIRORUM ILLUSTRIUM


    DE SANCTO GREGORIO EPISCOPO TURONENSI
    Venanlius Fortunatus in epislola opnribus suis prwfixa, A Pautus Warnrfridi libro 111 de Geslis Langobardorum ,
    tjuos S. Gregorio Turonensi episcopo nuncupnvit, capite 1 , ubi de saticlo Hospitio recluso Nemau-
    sensi.
    Domno sancto et dote meritorum sacris altarihus
    Per Iiuhc Doniiniis m.ignas virtutes operari digna-
    adscito pariter el educlo, Gregorio papae, Forliinatus.
    tus e>t quae scriptae habenttir in libris venerabilis
    Actiiiiininn suorum luculenta, elc... Unde, vir apo- ,

    viri Gregorii Turonensis ei iscopi.


    stolice prsedicande papa Gregori, quia viritim flagitas
    ul quaedam ex opusculis im, eiitiae meae tibi iraiisfe- Atjobardtts arcliiepiseopus Lugdunensis in libro de
    rentla proferrem,nugarum mearum admiror le amore Judaicis supersliliontbus, cap. i.
    seduci, eic... Sed quoniam etc. Eum passim luudat
    , Sanclus Gregorius Lingonicae Ecclesiae episcopns
    \n carminibus ; aliquot seligere su/Jiciat qnantaesanctitatis et verid.lis Itierit, Vita ejus scripla
    Ex libro v, carm. 7. (inlcr Vilas Patrum Gregorii Turonensis, capile 7) et
    linis vitas, atque honor ei ab Ecclesia delatus usque
    Culmen honoratum, decus almum, lunen opimum
    Pa*tor apostolicae sedis amore placens. Iiodie lestes sunt.
    Ampledende rhihi seinper sac< r arce Gregori, etc. Florus Lugdunensis in Martyrologio, die 4 Novembris.
    Jbid., carm. 15. iiNonas. Biluricas depositio smcti Lusoris pueri,
    Florens in siudiis, el sacra in b>ge fidelis, qui lilius cujusdain senatoris, etc, scripltim in libn»
    Semper agens aniniae dona fulura luae. Miraculorum Gregorii Turonensis episcopi. Ado et
    cwteri etiam Marlyrologiurutn sc iptores ejusdem Gre-
    Lib. vui, carm. 16.
    B gorii verba adhibucrunl.
    Alme, heate paler, lumen generalc C.regori,
    Ex kalendario Sacramentarii S. Galiani catludralis
    Jtire sacerdotum culminis arce caput, elc.
    Turonensis annorum 800, et altero Majoris
    ecclesiai
    Jbid. carm. 17. Monasterii ab amiis circ. IJ00 scripto.
    Lumcn ab Arvernis veniens felieiler arvis, xv Kal. Decembris sancli Gregorii Turonensis. Eo-
    Qui iuluslrans populos spargeris ore pharus. dem die laudalur in variis Murlyrologiis antiquis, po-
    Alpibus ex illis properans mens aliior ipsis. tissimum Turonensium Ecclesiarum sicut el in Rotna- ,

    Ibid., excarm. 23. no, in Gallicano, elc.

    DulciSjChare, decens, facunde, benigne Gregori, Ex veteri Legendario Ecclesim Cabillonensis, de sanctis

    Atqne pater palriae, hinc sacer, inde chare. Silvestro et Agricola episcopis ac Desiderato presly-
    Muneribus, merilis, animis et moribus aequis, tero, apud Perardum el Bolland., 17 Mart.
    Omnibus olficiis unde colaris habeus. De quibus compendiose,
    licet splendide lamen
    Ex libro ix, carm. 1. niagnificus vir Gregorius Turonensis episcopus in li-
    bris Miraculorum ila scribit : Beatissimus vero Sil-
    f.orde jocundo, calamo venuslo
    Litteias mittis, cupiente volo, vester, elc, ex libro de Gloria Confess., capp. 85, 86.
    Blauda cpnscribehs seriae salutis llericus monachus libro i De Mircculis sancli Germani
    Chare Gregori. Antissiodorensis episcopi, cap. 29.
    Baudonivia sanclimonialis in Vita sanclce Iladcgundis Gregoiius Turonorum antistes, niiraculorum cu-
    regtnw num. 27. , C nosns indagitor ac studiosissimus editor, nonnulla
    ab hiijus et per hujus beatissimi Palris niemoriar.i
    Ambulavit nuntius ad virum apostolicum domnum
    patrata commemorat, quae suis quara noslris verbs
    Gregorium Turonicae civitalis episeopum, et advenit.
    intimanda maluimus, ne rei absque pretio operae per-
    ^cd quanlum prapsens vidit oculis, antequam eam se-
    niulatae quiddani (idei detr :i!tamus.Gerinanus,eic., ut
    pelirel.de ejus virtutibus, in Lbro Miraculorum qucm
    Label Gregorius in libro de Gloria Confess., cap. ii.
    composuit, inseruii. Gum autem venil ad locum ubi
    sanclum corpus jacebat, quod ipse postea cumsacra- Ex vita secundit sancti Malardi stvculo ix scripta
    meuto lacrymans dicebat , quod in specie hominis Spicilcgii tomo vni.
    angelicum vultum viderat iacies illius velul ro>a et
    ; Per idem tempus inter Gallicanos praesu!es Grcg»
    lilium fulgebal, ila tremefaclus est ac metu concus- rius bisloricussermone et aclu Turonis hal>el>aii'.r
    sus, laoquam si ante priesenliam beatae Gcniincis insignis, clc... Hic noslra iniermiiienles, auid Gre>
    Domiiii astaret devotus vir Deo plenus. gorius hisloricus de -hujus sanctissimi poniilicis vii-
    151 DE S GREGORIO EPISCOPO TURONENSl r,a
    tulc r< fcrat luiic opuseulo inneciVncliim r:ilinn dtixi- Idem in libello de virtutibus S. Enarchii abbaits En-
    iinis : Mcdardus , inquicns, gloriosus confessor, eic. yolismensis, ex ms. cod. S. Cypriani Piciav. et
    De Gloria Conf., ca\>. 95. Labbeo.
    Gregorius Turonicre civitiiis episcopus, dum de-
    Ex Testamento Ecchardi comiiz fnndatorin m»n<itterii
    seribendis sanciorum virluiibus ab aliis praelerini-sis
    Patriciacensis (Perttj) taiculo ix, apud Perardum
    siriploribus operam dal inter caiteros et liujui pa-
    ,
    llist. Burgund., p. "2(i.
    Ironi noslri ineuiinit dicens Obiil Kparchius Engo- :

    Donate Enscliise archiepiscopo lapcte uno ntelio- li>meosis reclusus, etc, ex Gregorii Hisloria, lib. vi,
    re, Gesta Langob.iidortim liliro uno et Chioiiica , cap. 8.
    quiin Gregorius Tuionensis facit libro duo. (Sic.) Ex Vita Caroli Magni. Chesn., tomo II, pag. 68.
    Ex sancto Odone in sermone quod beatus Marlinus p ir Quo lempore (ChiMeherli) clanieruiil s.inciusCn
    dicilur aposlolis. gornis papa primus, el Gregorius episcopus Tu
    neosis, etc
    Nondissimililer Gregorio Tnronensi ejus (sancii
    Martini) reliquias in novain basilicam inferenti app:i- Ex Vila metrica S. Melanii episcopi Redoncnsis,
    ruit, etc, quat ex capp. iO, 59 et 104 libri de Gloria ex cod. tns.

    Confessorum accepit. Ejus verba ilem passim laudat. Nempc Redoncusis Melanius, ul Tumneusiv
    Ure^oiius s"nbil, i|ui lalia plurima scribii,
    Lctaldus monacbus in prologo in Vitaiu S. Juliani Innuiueris sieuis perfecto pr.tsule digui*.
    ep scopi Ceuomanens s. Euituit iiiuiiJo, eic.
    B
    De temporequo magnus ille floruerit ex libro Gre- Laudat cap. b§ de Gloria conf.
    gorii per conjecliiram sumpsi, qui in
    Turonensis Glaber Rodulfus in Vita sancii Guillelmi abbaii»
    lli-toriaruin suarum libro i, sub Decio et Graio con- Divionensis.
    snlibus a Xisto, elc..., cum beatus Dionysiusa sancio
    Erat e im, ut healus muliorum sanciorum descri-
    Gregorio ex eorum numero fuisse dicatur, etc.
    ptor niiraculoruni Gregorius Turoiinruni pontifex
    Frodoardus lib. u Hittorioi Rememis, capite 2. refert, praegrainlis arca,elc, ex cap. 51 de Glona
    Gregorius in Ilistoria genlis Francoruui de lioc Mart., pro cujus iiicredulttale narrat idem sauctus
    praesule (yEgidio) narral, etc. alleniin sancii nominis Gregorium Lingoniensetn epi»
    scopum , acrius quoudam fuisse increpalum.
    Lib. iv ejusdem Hisloriw, cap. 59.
    Anonymus auctor, qui tceculo xi Acta Rolhomagen-
    eliam nonnullis beati Patris hiijis (S. Mar-
    Aliis
    tium archiepiscoporum tcripsit , tomo II Anulect.
    tini) urbs nostra ferlur insignila miracul.s ex quibus ;
    Mabitlon.
    e:i quae sanclus Gregorius Turonensis in suis Mira-
    ciilorum lihris enarrat hic indere placuit, eic. ldem Kex concilium episcopos suos convorare ccepil, cui

    auctor passim laudat eadem et alia Gregorii opera. vir magnie aucioritatis el probiiatis Gregoriusarchie-
    piscopus Turnnensis interfuit. Ilic vcro nec callidjD
    Aimoinut lib. m Hitlorice Francorum, cap.A\.
    macliinatioui, qua episcopus (Pra:lexialus) d.ceptus
    Quod cum Gregorio Turonensi qui tunc c;i>leros , est, nec injiisie destituiioni assensum pramuit... Iia
    episcopos sanctitate praeibat, eic. Ibidem , cap. 6' ul sicut beatus Gregorius Turonen>is iu scriptis suis
    Pro his itaque causis calumnias sanclo aniistiii infe- ^ uairat , nocte sancta Pasch*, in loco pontilicali uhi
    rehai Gregorio. EumJem passim beatum Gregorium siare cousueverai gladiiseum percutereiil, et ila iu-
    appellal. lciTicerenl.
    II ugo archidiaconus Turomnsis in Dialogo ad Ful- Ex Vtta melrica S Cassiani episc. Eduensts, ex cod.
    berlum, Ex tomo I Analect. Mabillon. ii, s.S. Germani a Pratis.
    Martinus hahet virtutum suarum egregios inter- hiola cassavit, po u um baptismaie sanxit,
    (

    prcies... Ilabet Gregorium Turonensein episcopum, Hdec quoque Gie^onus Turouoruiii dux luculenlus.
    (|iii iinra de Mariino posl obilum narrat miracula. Ex Chronico S. Benigni Divionensis. Spicilegii tomo I.

    Fulbertus episcopus Carnolensis epistcla 97, qux etl Invenlum estaKjiic iranslattim corpus almilici mar-
    ad Roberlum Francorum regem. lyris Benigni a beato Gregoiio Lingonice urbis epi-
    scopo, divina revelante providemia, ut refert Grego-
    Sacra veslra monitus sum inquirere feslinautcr et rius iu libro Miraculorum qui fuil antistcs Turono-
    ,

    srribere vobis, si qua hisioria sanguinem pluisse re- rum... 1'raifatus Gregorius Turonorum in libro de
    ferat, et si faciuiu fuit quid factum porlenderit. Li- illustribus vitis hujus lldarii qms el ijualiler fuerit,
    vinm , Valerium , Orosium el plures alios liojus rei ineiniuit, eic... Successil Tranquillus, qui quantae
    relatores fnveni , de quibus ad prresens solum Gre- sanctilatis fuerit , crebr.e sanitates inlirmis ex ejus
    gorium Turonensem episcoptim kutem es>e produ- iuniiilo prsestilx testanlur, ut refert GregoriusTuro-
    clura sufficial, propter auctoriiatem religionis su.e. nensis in se ipso
    "
    experlus.
    "
    Ait ergo Gregorius idem in sexlo libro Historiarum, n _
    >. 14. Anno sexlo, elc
    cap.
    u , . . .

    Baldertcus eptscopus ISovt omensis et Tornacensit in


    Chronico Cameracensi et Allrebatensi, lib. i, cap. 8.
    Adhemarus in Chronico parte i, cap. 30.
    In ea namque. urbe (Vienna), ut beatus Gregorius
    Eo lempore sancins Gregorius arcbiepiscopus Tu- Turonensis urb.s episcopus scribit in geslis Fr.mco-
    ronensis magnis virliiiibus fulgebat. Per idem tempus runi, lunc leinporis in:iudita cives protltgi.1 lerme
    sanctus Germanus Parisiorum episcoptis missus a rant , etc, plura laudal, cap. 3 ei seq<\. sub tilulo
    rege Chariberlo Egolismam consecravit hasilicam llisloriae Francoruiii.
    sancli Eparchii , ubi ipse nuper sepullus fuerat : ad- Auctor Vit<T et Miraculorum sancti Solinnis episcopi
    fuit cum eo venerabilis Gregorius episcopus Turo- Carno ensis , ex ms. cod. Regio.
    neosis, el in ipsa basiliea mulia pignora reliquiaruin
    ttealus Gresorius ttinc temporis Turonoruui epi-
    beaii Mariini episeopi collocantes dedicaveruui eam
    sr opus de eao Solemni pontilice Carnotensi locuius
    I

    iii ejusdem beati Martini auclnre. Denique in altare e-t ita Licei de Turonica
    : m be, elc II :» c saocius de
    ipsius ab eodem sancloGermano atque Gregorio con-
    sancto in lestitooniuin;
    tcpala, sanclae crucis haclenus apiiarent impressa
    signacula. Item in bonore sancti Petri conseera- £r VitaS. Maximi Cainonensis confessoris, ex cod.
    veruul fcrlesiam sedis episcopalis quam Cblodo- ms. Mujoris Monasterii.
    vcos, tic IJt autero ad beati Gregorii aures, qui tunc Tnro-
    135 YIROr.UM ILLUSTKIUM TESTIMONIA. T4
    liiram regebat Ecrlesiam, liortim miraciiloiiiui notiiia A Bigordus in Vita Philippi Augusliad an. 1184
    perlata est, piierum lonsoraluin, ele., narral miracula
    Sollieitus prout potuiinus colligere ex Hisioria
    ex capite 22 libri de Gloria Confessorum.
    Gresjorii Turonensis, etc, in hac nostra Historia sa-
    Sigibertus Gemblacensis in Clironico. lis lnciiie determinaviinus. Et ad an. 1185: Probantes

    An. 7 Juslini Junioris, 3") Chlotarii , Gregorius hoc per Chronicas Ydalii ct Gregorii Turonensis id ,

    Tiiroiiensiiiin ordinatus episcopus clarus habeliir in esl Fredegarii.


    omiiibus. Atbericus monachus Trium Fontium in Chromco.
    ldem in libro de Scriptorilms ecctesiasticis, cap. 49.
    Natus est Martinus in Pannonia cujus genealogiam
    Gregorius Turoneusis episcopus, vir magme nobi- Gresjorius Turonensis episcopos hreviter ita com-
    mulia simplici sernio-
    lilatis et simplicitaiis, scripsit prchendil Quidam rex, etc, ex tibro de septent Dor-
    :

    ne. Scripsil duos libros de vita vel memoria quorum- mi^ntibus. Anno 595. Iluc usque Gregorius Turo-
    dam Coufessorum, sciipsit librum de Miraculis san- nensis.
    ciorum , de miraculis Juliani martyris Brivalen-is Vincentius Bellovacensis in Speculo hisloriali, l.bro xxi,
    librum unum de Miraculis s.mcii Martini suo tem-
    ,
    cap. 124.
    pore oslensis libros quatuor. liisionam Framorum
    parvo hbello breviavit, eamque postmod;un diffusius
    De sancto Gre<jorio Turonensi archiepiseopo...
    Clarus habetur in omnibus. Hic Alvernicse regioms
    novem libris digessit. Scripsil et Clironicain eccle-
    indigena, elc. ldem habel sanctus Antoninus, etc
    •iasticae bistoriie.

    B Matlhaus Weslmonasteriensis in
    Floribus historiarum.
    Honorius Auguslodunensis de Scriptoribus ecclesiaslicis,
    cap. 53. Anno gr»:iae 572 GregoriusTuronensis episcopus
    ordinalus sanclitale refulsit insignis.
    Gregorius episcopus Turonensis scripsil librum
    llisloriai.
    Anno gnliae 5J8 floruit in Galliis Gregorius Turo-
    nicae civiialis episcopus, qui ex Arvernico lerritorio
    Chronieon Leodiense scriptum anno 1132. Lab.. t. I
    aitulil, etc.
    Bib., p. 335.
    Bernardus Guido episc. Lodovensis de sanctis Lemo-
    Anno 572 Eufronius Turonensis episcopus,
    obiit
    vicibus. Labb., t. I, p. 629.
    succedil Gregorius hisloriographus.
    S. Pelagia... quani sanctus Gregoiius Turonensis
    Ghronographns Saxo a V 67. G. G. Leibnizio editus.
    .

    in libro s io de Miraculis sanclorum collocal iuier


    An. 572 Gregoritis Turonensis episcopus in Gallia
    sanctos, etc Eumdem passim laudat , sicut et Petrus
    claret. Idem habent alii passim chronogruphi , quos
    Equilinus de Natalibus, et alii qui Vitas Sunctorum
    tingillatim recensere superfluum esset.
    collegerunt.
    Uugo, seu Anongmus S. Mariani Anlissiodoremis.
    Bobertus Guaginus libro n Historiw Francicce.
    Anno Justini 7 Gregorius Turonensium ordinaliir
    Gregorius homo in primissanctitalespectaius, etc.
    episcopus, vir clarus in omnibus, a quo, inter calera
    Ejus opera pas im laudat.
    quae scrpsil , sancti Marlini virtutes et miiacula
    inulia descripta sunt, quae iu diebus ipsius abundau- Ex Trithemio libro de Scriptoribus ecclesiaslicis.
    tissime provenerunl.
    n Gregorius episcopus Turooensisex monacho disci-
    Gesta pontiftcum et comilum Encolismensium , auctore
    pulus quondam sancti Aviti pr*>ulis Arvernorum ,
    canonko Encotismensi, circa annum 115J, cap. i. vir doctus et nohilis, milis quoque et humilis. Tantue
    sanctilatis et puritalis exstitit, ut eliain in vita raira-
    Gregorius archiepiscopus Turonensis el Germa- culis coruscaverit, etc.
    nus... «omecraverunt calhedralem ecclesiam , eic, Idemlibro in de viris iluatribus Ordinis S. Bene-
    consecraverunlque assensu regis episcopum Mere- dicli cap. 51. Gregorius... cujus paler Florentius
    ,
    rium, qui capellanus ipsius regis eral, ete. Georgii senatoris filius, vir et ip 5 e laudabilis et sancta;
    Petrus Venerabilis abbas Ctuniacensis adversus convrrsationis effulsit. Unde bonus paier filium s<iimt
    calumniatores. Cregorium in timore Domini instruens , sanctorum
    illi ge-la ad memoriam commendavit, quibus semper
    Gregoriucn laudas Arvcrno geimiue clarum,
    Cui dal Martini celsa calbedra locum. :id meliora eniluit... Fuil autem homo charitaie et
    bumilitate maximus, ita ul suo tempore in lerris si-
    Petrus Pictaviensis monachus in Panegyrico Petri inileiii in vita el post mor-
    vix habuerit... inuliis et
    Venerabitis abbatis Cluniacensts. tem miraculis, cujus festum colitur xv ki-
    claruit
    Proliit hinc eiiam Juliani dulcis alumnus, lendas Decembris. Ejus Vita conscripta habelur.
    Qai beue Turonicae prsefuit E< clesiae. ldem librow, cap. 10. Gregoiius... vir sanclus
    Deo et hominibus dleclus, in sacrisScnptuns optime
    De Arvemis loquitur. Item in epistola ad Calum- peritus ; in perscrutandis gestis sanctorum studio-
    niatorem.
    sissimus fuit... qui cum esset vir doctus et eruditus
    Forlunatus etiam Gregoriuin Turonicum pluiimos- D scripsil aperto sermone plura opuscula, etc Cutalo-

    que aiios cpiscoporum, elc, quam plausibili panegy gum contcxuil Gregorii operum quod et fecere subse-
    rico extulerit non ignoramus. quentes auclores , Possevinus , Bellarminus , Vossiu»,
    Breviarii ejus ViUe auctor,Labbeus , Cavius, etc.
    Ex Anonymo qui Gesta episcoporum Turonensium et
    abbalim Majoris Monasierii scripsit apud Bochel. Hieromjmus Chlicloveus Neoportuensis in edilionem
    variorum opusculorum.
    Eustochius hic fuit tempore beati Gregorii Turo-
    nensis. Passim complura descripsii ex ipso Gregorio. Ilumana? eloquenlia:, etc, locum novissimum tan-
    quam cxleris emineniioreiii Gregoiio Tuioiiensi re-
    Ex Vila domni Garnerii prcepodti S. Slephani Divio- servavimus, nihil lne .iianles illi pr;e CXleris paiinain
    nensis apud Perard. et Fiotum in Historia ejusdem csse concedendam, nec liui prseripiemlam.
    loci.
    Prafatio editionis Jodici Badii.
    De hac yidelicet Ecclesia
    in Vita sancti Gregorii Cum
    beati Gregorii Turonensiset Adonis Viennen-
    Lingonensis episcopi legitur, quod geslalores corpo- sis episcoporum commenlarios, cc, auctorilale va-
    ris eijus a Lingonis eum defeientes, elc, De Vi:is lent maxima suut eienim sanclitate vilic conspicui,
    :

    Pairum, cap. 7. Et infra, Esi alia basilica, de qua in et episcopa.i Ciinslia.ix* pietatis apice praelulgidi, cl

    praedicta Gregorii Vila scriptum est, quod domus res plurimas a se vUas et compirlas, non exquisi a
    ejus baptisierio adhaerebat, etc. ijuidem e!egantia, sed sinecra veriiaie tradunl, qua-
    i: DE S. OUECOUiO ITISCOPO TCUONENSI TESTIMONIA. !Sfi

    rum pietato, pr:»*< i |>m> Ttironcusis, vcl soh lecloieni A Joiinncs liona S. R. E. cardi.iutis in Nvlitut
    tlemcrefi posBeut. uuctoritut.

    Mathiat Flaccus Illijricus iu epislulu pramissu ad Gregorins Turonensis, f'nle!i> hisloricus , scd sin,-
    suum ediliunem. plicioris cloquu.

    Dignus cst Tiiroiiensis (|ui lcgatur... iuillus ve- Curolus Coimius Aitnnliiim Ecclcsiaslic. Francoritm
    lustus hisioricus cxstat, qui illorum leiiipoiuin iu - (td an. 54 i.

    golia lamcerlo pernoveril, aui ciiaiu plene toinpiexus Oinillcrc non dcliuiiuiis orluni illustris viri qucm ,

    hit. Eum pussim laudat in Centttriis Mmjdeb. Ili^.on.c Francic:c paicmein merilo liuncupavoiis.
    Ex Pulriarchio Biluricensi, cap. 27, tom. II Bibliolh. Idcm passim habel.
    Nova: Lubb.. p. 52. Antonius Dadimts Attcssera J.U. professor el decanui
    Quo.l ex scripiis divi Gregorii Turonensis, viri 11 niversilalis I olosunw tn epittula ad nolas, elc, i/i

    rene in reruni gestarnm cognilione erudilissiiui, Gregorii libros.


    |>erspicuuui lict. Laudalur passnn in eodem libro. Opeiam dedi ut consulerelur memoriac maximi an-
    Prcefatio in Vitas Sanctorum ex Aloisii Lipomuni tistuis, ut explodeielur error el calomma maliguo-
    voluminibus cxiractas. ruin, i|uibus perilissiinus rcrum iioslrarum scnptor,
    el ex parte testis babetur pro ineplo labellarum et
    ,
    Gregorius coguoinenlo FlorcnLinus, vir scieulia et
    somniorum auctoie. Non inauis erit opera si a me
    nohililaie clarus, Turonensein Ecclesiain sanclUsime ,

    vindicetur lama episcopi catuedra.- et meriioruin divi


    rcxil ; cujiis scriplis ca adhibeiur (ides, qu»; el viro
    sanclissimo ct de Christiana iide oplimc inerilo ad- B Mai tini succeasons.
    l.iberi solet, eic. Bollandiani ad diem 17 Martii et passin:.

    Joannes Mariana, libro v Rerum Hispan., cap 10. Sanctus Gregorius Turoiiensi*, cui uni lantum dc-
    Majus aigumeiituin acccdit, Gregorii Turoi ensis
    bot Historia Fiancica, t|uamum aliis scriploribus aule
    ipsum simul oiniiibus.
    silcniium. An id gralis daliim pu.aliis a Galhco
    scriplore magnxque aucloritatis viro. Joannes Balesdens in suam ediiionem.
    Papirius Masso in Notilia Callir. Non iiuineniodixenm, cliamsi in Gregorii sciiplis
    Condito autem regno (Erancorum) qu.inia nnitatio columbaj sunpliciLas videalur, serpcniis taincn piu-
    acciderit, malo ex libris Gregorii Turonensis inlci- deiitiam non deesse, cum iu ii> icbiis eligciidis di-
    ligi, (|uam ex oralione mea. spi. icndis(|iie ni.ixiine cl u;iliiate conducereni cl lidu
    valcrcnt. Nec tlubitein as.-cvcrarc posiei ioribus scii-
    Jotephus Scalig.r, tib. vi de Emendatioite temporum.
    ptoribus bac in re palinain pncnpui-se, etc.
    Magna Gregorio gratia, qui in tanto uegleclu IH-
    storiaj animuui ad b;cc scribenda appulit, quare abs-
    i| ii.- co ioret metueuduin ne fabulusus tlunniljaldus
    DE FREDEGAUIO.
    pcdem in posscssioiieni us llisloriai ponerel, ctc.
    ill
    Ex VitaS. Pippini mnjoris-domus Attslriw Chesnii
    Nos neque meliorem m que vetustiorcm in Hisioiia
    lomo l Jlitt. Frunc.
    Fiancoruni lialienins.

    ^» Scd ne videar de Vita beatissirni Ducis novum at-


    Nicolaus Fabcr Ludovici XIII Francoram regis
    lulisse ligmeuiuin, uon abs re eni si in lcsiimoniiuii
    prwieplor in Schediasmale, etc.
    san. lilatis ejus ead.in vciba qua3 in Gcsns Franco-
    Gregorius Turoncnsis episcopus diligcnlissimus rum divcrsis in locis lnscrta sunthL in uuuni coi-
    ,

    Historiaj noslra: scriploret auiii|iiissiiiuis. lceta sub ocuiisjpo.ucro. Sunl ergo in bunc inoduiu
    sese li.ibenlia Dst|uc ;.d id tempus ab imlio quo
    Hicromjmus Bignonius in Prajfatione ad Marcutfi :

    regnare co2|iil Dagobertus consilio beatissimi Ai-


    formutas.
    iiulli, etc, profert excerpta ex Fredeguno a cap. 5<1
    Ipse ctiam Gregorius Turonensis, quo digniorem Clironici a.i caput 80.
    hisloticum i.oii habcmus multis locis a Marcullo ,

    lucein accipil et oiimiiio illustralur. Rigordus supra laudalus in Vita Philippi Augusli.
    Josephus Scatujer in libro \ide Emendutione temporum.
    Jacobus Joannes Chijflelius in Disquisitione, elc.

    Sanctus Grcgorius antiquissimus el lidclissimus Aiue annos auteni aliquol prodiil Appeudix aa
    Francorum liisloricus. G e^otiuiu, cujus quidam auutoiein oicuni Frcdegi-

    Santmarlhani in Gallia Chrisliana. rimn. in ea Api endiee multa praiclara sunt, quae non
    lemere alibi icpenas.
    S. Gregorius Er.clesiaj G:illicanaj iunicii, virtulis,
    Valesius in Defensionis succ parte posteriori, cap. 8.
    sapientiaj, c\i:iuj'quc sanciilaiis gloria illustris , de
    hisloria eccicsiaslica rebusque Francicis bene mc- Mibi crede, quod luto el cilra erroris periculuru
    lilus. Cacere potes, Ues geslas ainborum Chiideberli iniiio-
    Joannes Launoius doclor Parisiensis in
    D ris (ilioium, Chloihani junioris , Dagoberii alque

    Discusswne etc. Chlodovei poslenoris usque ;id quarluui regni ejns


    ,
    aununi ignorareinus , si ab Fiedcgano scripi* non
    Gregorius Turonensis Christianaj apud Gallo re- luissenl, aulsi Frcdegarii jaciurani leCiSScmus quas :

    ;ioms cxordia restpie memoratu diguas summo


    ,
    ilic pro c<ptu teiiipoium siiortun diiigciilissime ac-
    stud.o proiecutus esl. Eum cjusque opera pa*sim curalissimeque maiidavil l.tt ris... .N c i|uemquaiu
    laudu:
    e nosliis bistoricis veteribiis rcpciias, qui uon Fre-
    Iladrianus Valesius in Prwfalione ad lomum li dcgarii Clironici iibrum v lcre ad veibum iranscii-
    lierttm Francicarum. pscril.

    Oregoiium, quem v.rum pium el sapientem ac ,


    Carolus Cointius ad annum oiSi, n. 21.
    liisloiicoruin no>iroruin principein agnosco, cl lau.ie Auclrcst inniuin, qui posl Gre^oriuui rcsFian-
    (

    digtiiasiinum judico. cicas scripserunl, anliquissimua.


    AB ANNO CCLV AD CAROLUM MAGNUM.
    EX ANTIQUIS SCRIPTORIBUS, S. GREGORIO TURONENSI, FRF.DEGARIO, etc.

    Prcemitluntur qucedatn de Francia et Francorum populis.

    Francorum regio dicitur Francia, sita in Germania A 255. Aurelianus Francosirruentes inGalliam ccedit.
    inlerSaxones et Alemannos. Idem (Aurelianus) apud Migunliacum tribunus
    Ouid loquar rusus inlinias Franci/E nationes. Eu- legionis sexlae Gallicame Francos irruentes, cmn
    ,

    menius in Panegyrico Coustanlini Magni, cap. 6. vagarenturper totamGalliam, sic afflixit, ut irecenlos
    Affecisti poena lemerilatis reges ipsos Franci.e. ex his captos, septingentis interempiis, sub corona
    Idem, cap. 10. vendiderit. Unde ilerum de eo lacla est caniilena :

    Francia Gaudiuv Romanorum. Numisma Consian- Mille Francos. mile Sarmalas semel occidimus. Vo-
    lini M. apud Spanhemium de prcestanlia uumism. piscus in Aureliano, p. 211.
    FllANClA ET Al.EMANNIA GAUlilUM ROMANORUM. Nlt- 15).Gallienus in Gallia betlum cum Francis gerit.
    misma ejusdem apud Morel. in spectmme rei, num. Gallienus videns Germanicas genles caeleris infe-
    edit. stiores esse,quae accolas Rheni Celiicas natione^
    acrius vexarent, hanc partem sibi propugnandam ab
    Accedant vires quas Francia, quasqne Chamaves hoslibus sumil; aliis, qui per lialiam (llyncum, ,
    Germanique Uvmant.
    Grscciamque praedis agendis intenii essent duces ,
    Ausonius in Mosetla.
    .... Q ua Fbakcia nuisla Suevis cum eoriun locorum exercililms, bellum facere jus-
    Certat ad obsequium. sii. Ac quidem ipse Rbeni transjectus custodiens,
    Idem in Consulatu. quantum praestare polerat, interdum transitii hostes
    arcet, inlerdum transeuntibus suos insti uctos objicit.
    Francia «d dexteram liheni ripam intabuta Peut.n-
    Sed quod ingenli cum mullitndine , perexignas ipso
    qcriana.
    copias babens, bellum gereret, in angusluin jam
    .... Provincia missos B coaclse res ipsius erant cum injip fcedere cum quo-
    :

    Expellel citius lasces, quam Fbakcia reges,


    QiiOS dederis.
    dam de gentis Germ micie principibus ex aliqua. ,

    parte periculum miiiuisse visus liiil. Nam caeleros


    Claudian. lib. i. delaud. Slilicon.
    ille barbaros arcebat, quo minus conlinenter Rhe-
    Inter Saxones el Alemannos gens no.i lam laia iiiiiii iransirenl et irruenlibus obstabal. Zozitnus
    nuam valida, olim Germania nunc Francia vocatur. llistor. lib. I. Qucd idem bellum Zonaras describens
    S. Hieronymus iu Vila S. Hilarionis. libro xn Annalium cum Francis gestum rouime-
    Cumque cousultaretur de successu, an in Franciam morat.
    transire deberent. Sulpicius Alexander lib. Hislor. m 260. Vuleriano a Persis caplo Gallienus solus im-
    apud Greg. Turon. I. n Hisi., cap. 8. peral.
    Ralus luto omnes Franci^e recessus penetrandos. 262. GaHienus in Gallias transit contra Poslliumum.
    Idem, lib. iv Histor. lbid. Posihumus juvatur auxilio Francurum.
    Conlra Poslhumiuin igitur Gallienus cum Aureolo
    FRANCORUM POPULI. et Clodio duce, qui poslea iinpeiiuin oblinuil, prin-
    cipe generis Constantini Coesaris noslri , bellum in-
    Salii, Atluarii, Bricteri seu Biucteriaut Burcturi,
    coepil et cum multis auxiliis Postliuiniiis juvaretur
    :
    Chamavi, Ampsivarii, Challi, Chauci, Cherusci, Ten-
    Cellicis ac Francicis, in bellum cum Vicloiino pro-
    cteri, Usipeles, Sicambri.
    cessil , cum quo iinper um participaverai. Victrix
    Quibus paralis, petit primos omnium Francos, eos
    Gallieni pars fuil. Trebetlius Pollio in Galtienis
    videlicet quos consiietudo Salios appellavit. Ammia-
    178
    nus Marcellinus libro xvu Rerum gestarum. G P- -

    Julianus, etc... regionem snbilo pervasil Franco- 26i. Gatlienus inimicum Romce triumphum egit,ubi
    inter captivos Frunci simulati.
    rum, quos Attuarios vocnnt. Idem, lib. xx.
    Ibanl praeterea gentes simulatae , ut Golthi, Sar-
    Ratus lulo omnes Francle recessus penetran-
    dos, etc. Collecto ergo exercitu transgressus Rlie- malae, Franci, Pers* : ita ut non niinus quam du-
    ,

    num Hricteros ripae proximos, pagum eliam quem cenli singnlis giobis diicereiilur. Ibidem, p. 179.

    Chamavi incolunt depopulalus esl, nullo usquani oc- 265. Piraiicce excursiones Fraucorum. Tarracona a
    ciirsante nisi quod pauci ex Ampsivariis el Chattis
    Francis diripitur.
    Marcomere duce in ulierioribus collium jugis appa- FitANci prselrr caeieros truces, quorum vis
    ipsi

    ruere. Sulpcius Alexand. lib. iv Hislor. apud Gregur. cum ad efftrve>ceret


    bella ullra ipsum Oceanum
    ,

    Tur. lib. ii, cap. 8. *siu luroris evecta, Hispaniarum eliain oras armis
    Chauci, Cherusci, Chamavi, qui et Franci, FRAN- infestas habebal. Nuxarius in Paneggrico Conslanlini
    CIA, Rructeki. Tabula itineraria Peutingerorum. Magni, n.M
    Franci dicii sunl SiCiJUBRI* quod velcrum Sicambro- llis prospere ac supra vota c< denlibus, more homi-
    rum agrum possederunt, qui ab eis Francice nomen nnm, secuudis solutior, rein Roinanam qua-i naulra-
    habuit. Namteste Tacito, lib.xn Annatium, Sugambri gio dedit , cuni Salonino fiiio cui lionorcm C.esaris
    excisi et in Gallias trajecli, et Cluverius libro in Ger- contulerat, adeo uli... Aleniannorum Julhungi Ita-
    manice anliquce, capp. 11, iOel 20, sic habet : Tencteri liam, Francorum genles, direpta Callia, llispaniam
    et Usipetf.s in agros Sicambrorum successerunt , et possiderent, vastaio ac pene direpto Tarraconensium
    naiiones illae cum Ampsivariis, Atluariis, Rructeris, t»
    oppido. Aureius Viclor in Gallieno.
    Chaniavis, Cbattis, Chaucis el Saliis... in uniim post- 268. Gallienus occisus Claudius A.,

    niodo coierunt corpus, novumque sibi conslilueruiit 70. Clandii murs. Aurelianus A.
    nomen Francorum. 275. AureLanus in Gultiis vincit Tetricum. Trium-
    phat liomw. Inter caplivos Franci.
    Anno 253. Vatcrianus et Gnllienus cjus filius AA. Gotihi, Alani, Roxolani, Sarmaias, FRANCi.Suevi,
    Patrol. LXXI. 5
    ,
    , ,

    \?J ANNALLS FRANCICI. 110


    Vamlali, Germani, rclig:iiis manihus Ctntivi prxces- A Bilgicae ot Armonce pacnndum marc accepisset,
    scrunl. Fl. Vopiscus in Aursliano, p. 220. quod Kii\nci et Saxones infcslalianl, niultis barbaiig
    271. Probus in Gallia Francos cadit. samecaplis, nec praeda inlegra aul provincialibus
    ,

    Testes Franci inviis strati paludibus, tesles Gcr- reddiia, aut impciatoribns mis^a, cmn suspicio cssc
    mani etAlcmanni longea Bheni submnli littnrilius... ccepissel consnllo ab eo admitti harharos, ut trans-
    Tu Francicis, Gutihicus, lu Sarmaiicus, lu Par-
    iii euntes cum |>ra'da exciperei, atque hac se occasione
    tliicus, tu omnia, el prius fuisli semper dignus lui- dilarct, a Maximiann jussus occidi, purpuram sum-
    perio, dignus triumpliis. Flav. Vopiscus in 1'robo psii, et Briiamiias occupavit. Eulropius lib. ix.
    irnp., p. 27)1. Franci llulaviam invadunt.
    27"). Auretinnus occisus, Tacitus A. Mulla ille FiuNcmu n uiillia qui Bataviam alias'iue
    27(>. ilors Tacili, Florianus A. post CO dies occisus. cis Pilieiuim terras invaseranl interlecit etc. In-
    ,

    Ob staluas TacitiFloriani fulmine dejectas rcspon-


    el ceitus in Paneq. Mnxim. et Conatant.no M.,c. 4, de
    suvi aruxpcum de Francis. vicloria Consiantii patris Const. M.
    Intetaninae (Taeiti et Kloriani) staluae rueruiil de- Terram Balaviain, sub ipso quondam :>lumno (Ca-
    jectse fulmine, quo tempore responsum esl ab aru- rausio suo a diversis Franc<hum gentibus occupalam
    i

    spicibus, quando(|ue ex eorum familia imperalorem omni hosti' purgavit. Eumenius in Pa>ieg. Constan-
    Kom mum
    futuruin, seu per feminam, seu per\irum, lino M ., c. ."•, ie vicloria ejus pulris Constantii.

    qui det judices Parlliis ac Persis qui Fra.ncos et : 288. Maxhiianus ultra llhenum Germanos debetlat,
    Alemannos sub Romanis legibus babcal. Fl. Vopi- staliva liabet in Francia. Atlnth el Genobaudes Fran-
    scusin Ftoriano, p. 251 j> rjorum reges. Alhech pucem nb eo impetrat, el Geno-
    Probvs A. baudes reijnum recipit. Franci cessanl a belto piratico.
    277. Probus per duces suos in GalliaFrancos strenue Cum pcr le regnum receperil Genobaudes Alech :

    vincit. vero muniis acceperit. Qnid enim ille aliud cxpetivit


    Allemm eontra Fiuncos praelium pugnavit qui- : ad conspecium cmn oinni sua genle veniendo, nisi
    bus opcra ducuin sirenue viclis, ipse cum Burgnndo- ut tunc demum integra auctoritate regnarci, cum le,
    rum ,
    Vandilorumque copiis diinicivit. Zosimus Maxiiuiane, placassel ? Ostendil ille te idenlidem, ut
    liist. I. l, p. 6G4. amlio popularibus suis el inlueri diu jussit, el ob-
    ,

    280. Excursio piratica Francorum a Ponto , ubi sequia discere, cum libi ipse serviret.C/. Mamerlinus
    tedes dao? eis eranl ,
    per mare Medverraneum ; Grtc- in Paneg. Maxin<iano, A.
    cia et poputalw Syracusw caplcc , reditusque
    Asia , Praeiereo Francos ad peiendam pacem cum rcge
    eorum in Franciam. venientes. Claud. Mamerlinut in Geuelhliaco Maxi-
    Recursabat quippe in animos illa sub divo Probo miani el Diocleliani, c. 5.
    ct paucorum ex Francis captivorum incredibilis au- Tr.msrhenana vicloria, et domilis oppressa Fran-
    dacia, et indigna felicitas qui a Ponto usque cor- ,
    cis bella piratica. Idem, c. 7.
    reptis navibus Graeciam , Asiamque populati nec , 289. Muximianus cum Carausio bellum infcliciter
    impune.plerisque Libyae liltoribus appulsi, ipsas po- girit.

    slremo navalibusquondam vicloriis nobiles ceperant Cnm Carausio tamen, cum bella frustra tentala
    Syracusas, et immenso itinere pervecti Oceanum , essent conlra virum rei miliiaris perilissimum , ad
    qua lerras iiiupil, intraverant alque ila evenlu le- : postremum pax convenit. Eutropius, tiist. lib. ix.
    nit riialis osteDderant , nibil e^se clausum piratici C 2lll. Maximianus Francos in Gatliam transfert.

    desperationi, quo navigiis pateret accessus. Eumenius Itaque siculi pridem luo, Diocleliane Augusle ,
    in Paneg. Constanlio Cwsuri, cap. 18. jussu supplevit deserta Thraciae translatis incolis
    llitiem cum Fhanci ad imperatorein accessissent, Asia , sicut poslea tuo , Maximiane Augusle , nulu
    et ab eo sedes obtinuissent, pars eornm quaedam de- Nerviorum et Treverorum arva jacenlia laetus postli-
    feclionem molita, magnamque navium copiam nacta, minio restitutus, et receptus in leges Francus exco-
    lotam Graeciam conturbavit. In Siciliam quoque de- Juit. Eumenii Paneg. Const. Cwsari, c. 21.

    lata, el urbem Syracusanam adorla magnam in ea , 292. Conslanlius et Galerins Cwsares. Conslantio
    caedem edidit. Tandem cnm el in Alricam appulisset, Gallia commissa. Bonouia ab eo capta.
    ac rejecta fuisset, adductis Carthagine copiis, nihilo- 21)3. Constanlius Bataviam a Francis occuputam

    minus domum redire, nullum passa detrimenium recuperat, eosque in Galliam abducit.
    potuit. Zisimus, llist. I. i. Multa ille Francoiilm millia, quiBataviam aliasque
    Proculum in Gaiiia rebeltuntem prodilumque a Fran- cis Bhenum lerras invaserani . inlerfecil , depulil
    cis Probus vincit el inlerimit. cepit, aliduxit. Inccrti Paneg. Maximiano et Conslun-
    Hunc lamen Probus fugatum usque ad ullimas ter- tino, c. 4.
    ras, etcu|iicn(em in Krancorum auxilium venire, a Qui eodem exercilu virlute caplo, clementia con-
    quibtis originem se traliere ipse dicebal , ipsis pro- servalo, diim aedificandis classibus Biiianniae recu-
    denlibus Francis, quibus familiare est ridendo fidcm peralio compaiatur, lerram Bataviam, sub ipso quon-
    frangf-re, vicit et inieremil. Ft. Vopiscus in Procuto, dam alumno suo a diversis Francorcm geniibus oc-
    rv rupaiam.omni hoste purgavit, nec contentus vicisse,
    282. Probus occisus. Carus A., Carmus et I\ume- ipsas in Romanas transtulil naliones, ut non soliim
    rianus ejus filii Ccesares. arma sed etiain feritatem ponere cogerentur. Eu-
    ,

    283. CVirus fulmine ictus inleriit. Carinus et Au»ie- menii Pancg. Constantino A.,c. 5.
    rianut AA.
    Diocletianus A. Maxt- Aut haec ipsa (Balavia) quae modo desinit esse
    284. Rumerianus occisas.
    Barbaria non magis feritate Fha.ncoiicm velut liausta
    mianus tieiculius Cwiar. desiderai, quam si eam circumfusa flumina et niare
    28o. Curinus occisus. alluens operuissel. Idem in Urat. pro restaurandis
    286. Maxim.ticrcutius A. transilin Gallias,rusticos schotis, c. 18.
    tumulluantet, qui se Bacaudas nominabani, compesat
    (l ovprimit. Iiaque siculi pridem luo, Diocletiane A.,jus«u
    287. Maximianut Burgundioncs, Atamannos, Clia- supplevil dcserla Thraciae translalis incolis Asia, si-
    biones, el Erulos effusos in G'a//ia* profligal. cul poslea luo, Maximiane A., nutu Nerviorum et
    Francis et Saxonibus Carausium opponil. Eumdem Treverorum arva jacenlia lctus posiliminio restilu-
    occidi jubet quod ille comperiens Biitunniam occu- tus et receplus in leges Francus excoluit, ita nunc
    ,
    per victorias tuas, Conslanii Caesar invicte , quid-
    V ul - ... .
    quid infreqtiens Ambiano, et Bellovaco et Tricassino
    .

    Post haec lempora etiam Carausms, qiu vibssime


    naius in strenuo mililiae ordinc famam egregiant solo, Lingonicoque reslabat barbaro cullore reviro-
    ,

    scil. Eumemi Paueq. Constunlio Cwsuri c. 21.


    lueial conseculus, cum apud Bononiam per tractum
    14« ANNALES FRANCICI. li2

    AHectus socivs Carcusii eum occidil el post eum A 307. Muxtmianus Coiistuntinum ex Caxare Augu-
    BrUannias triennio lenuit. stnm fecit , et ei Fauslam (iliam in matrimonium dc-
    296. Con tantius bellum infert Brilannice; Allecttts, dit.

    viclus cl occisus ab Asclepiodoto pratfeclo pra-torii. 308. Franci Gallias lurbant. Constanlinus cum pau-
    Franci in exercilu AUeC.i partim occisi, parltm capti. cis in eos pro [iciscitur suadente Herculio, qui tnlerea
    ,

    Enim vero, Caesar invicie, tanto deorum immor- purpuram resnntit el exercitum ad defeclionem solli-
    ,

    falium lil)i esl addicta con^ensu vicloria omiiiinn citol. Constantinus admirabiii celeritate redit, eutnque

    quidem quos adortus fucris hosiium sed, prsccipue opprimtt.


    inlernecio Francorum, ut illi quoque miliies veslri , Francorum gens in armis eral.(Herculius) persua-
    qui per enorem nebulosi, ut |>aulo anle dixi , maris det nitiil suspicanti ne omnem secum exercitum du-
    abjunoti , ad oppidum Londinense pervenerant ceret, paticis miliiibtts posse Barbaros debellari, ut
    ,

    ruulquid ex mercenari;» illa mulliiudine Barbarorum et ipse haberel exercitum quem occuparet, et ille
    prseiio superfuerat , cum direpla civilale fugam ca- opprinii possel ob niililum pam itatein. Credit adfl-
    pessere cogilareui, passiin tota urbe confecerinl ; et lcsiens ul perUo ac seni, paret ul soeero, proficis-
    nun solum provincialibus vejlris in caule hostuim ciiur relicta miliium parte majore. ille paucis diebus
    dederint salutem , sed etiam in spectaeulo volupta- exspectaiis, cunt jam Coustanlinum aesliniarei inlrasse
    tem. U victoria mullijiiga el iiinumeiabilium Iriuin- lines Barharorum, repenle purpuram snmil, thesauros
    phorum, qua Britanuise restitutne, qua vires Franco- invadit, donal ut solcl large, fingit de Conslantino
    rum penitus exei>ae. Eumenii Paneg. Constantio Cce- ejtia; in ipsum crolinus reciderunt. Imperatori propere

    sari, c. 17. n quae gesta sunt nuntiantur. Admiraluli celerilate cuni


    50o. Divclelianus el Maximianus purpuram depo- e.xercitu revolat opprimilur homo ex improviso
    ;

    nunl, et Constantium Caleriumgue Augustos nuncu- nondum satis instructus mililes ad linperaioreni
    :

    patit. suum redeunt. Lactanlius de Morlibus perseculorum,


    Constanlius Galliam ,Hispaniam el Brilanniam cap. 2ih
    oblinuit. 510. Conslantinns Francos , A'amannos aitosqua
    Comtanlinus Galerio repeiiius a patre profichcitur Germanice populos vincit.
    \n Gallias, et ad eum accesiil eo tempore quo in Bri- Quid meniorem Brlcteros? quid Ciiamavos? quid
    \anniam transfretabut. Ciieruscos, Vangionas, Aiamannos Tubantes, Bel- ,

    506. ConstuMius morilur Eboraci. licum sliepunl nomiiia, immanilas Harbirhe in ip-is
    Conslantinus a Galerio Ccesar nuncupalus in Gal- vocabulis adhibet horroreni. Ili oinnes sigillaiiin ,
    (tam transil, Francorunnjue irruptionem repnmit, re- deinde pariter armaii, con^piralione foederataj socie-
    gesque ipsos capiivos feciu liheno trajeclo Franciam talis exarserant. Tu tamen imperator, cum taniam
    ,

    iugressus Bructeros populalur, pontem Colonia Agrip- beili inolein viijeres, nihil magis timuisli tiuam ne Lime-

    pince construil. reris. Adis Barbaros, ei dissiiniilato principis habnu,


    Affecisli poena temeriialis reges i;>sos FuancMi, quam proxime poteras cum duobus acceds... Innu-
    qui per absentiam pairis lui acem violaverant : non
    |
    merse simul gentes ad belluin coactaa, s d uno im-
    dubilasii ullimis punire crucialibus niliil verilus
    : peiu luo fusae, dum collaliv nn vim comparanl, com-
    geulis illius odia perpetua et inexpiabiles iras. Eu~ pendiosam victoriain praesliterunt. Nazarii Paneg.
    menii Puneg. Const. M., c. 10. Consl. Macjno, c. 18.
    Ilaec estiua, Constauline, de Ascarici Regaisique C 513. Conslantinus victo Maxentio redux in jallias
    Biipplicio quoiidiaua alque ailerua victoria. Ibid., Fruncos proftigat.
    c. 11. Non eniin fessus piaeliis , et explelus victoriis, ut
    lamen omuibus modis Barbarorum immanitas
    «Jt naiura fert, otio te el quieti dedisli , sed eodem im-
    Irangereliir, nec sola hosles regum suorum supplicia petu , quo redieras in Gallias tuas, perrexisii ad in-
    iuoererent eliam immissa Brccteris va-iatione fe-
    , feriorein Getniani.e liniitem : inagna scilicel interca-
    cisli imperator invicte in quo prima consilii lui
    ,
    , pediue lempors , ac brevi locorum distanlia post
    fuit ratio, quod exercitu repenle trajecto inopinanies annuam expediiionem siaiim bello ausnicalus a Ti-
    adorlus es, non quo aperlo marle diliideres, ui qui beri ad Rlienum. Incerli Pancg. Const. Mag., cap.tK.
    palam congredi malui»ses, sed ul illa natio perfugiis Ruperat fidem geos levis et lubrica Barbarorum,
    silvarum et paludium bellum soliia frustrari fugse et robore aique audacia leclis ernplionis auctoiibns,
    tempus amilierei. Caesi igitur innumerabiles, capti inslilisse Rheno numiabanlur. lllii o obvius adluisti,
    plurimi; quidquid luit pecoris captum, aut irucida- el.praesentia lua ne auderenl Iransitum lerruisli.
    iiiin csi; vici omnes igne consiimpti puberesqui iu
    ;
    Fliain videbaris rem volis tuis fecisse contrariain ,
    manus venerunl, quorum nec perlidia erat apla nii- quod inhabita erupiione non forel mateiia vicloruv,
    lilia*, nec ferocia servituli, ad pcenas speetaculo dali sed inopinalo consilio usus, abeundo enun, simulato
    sxvientes beslias multitudine sua fatigaruul. lbid., nuntio majoris in snperiore liinite luuiulius, occasio-
    cap. 12. nein slolidis ac feriuis menlibus obtulisli in noslra
    Insuper eiiam Agrippinensi ponte faciundo reli- \eniendi, relictis in occulto ducibus qui securos ado-
    , ne
    quiis alflicUe gentis insiiltas unquam melus po- rirenlur : quo cutn venissenl, consilium tuum sc-
    nat,semper horreal,sempersupplices manus teiidu>;
    D quilur fortuna. Toto Rheni alveo oppleto navibus
    cum lameu boc lu magis ad glonam iniperii tui, el devtctus terraseortini ac domos tncesLis lngentesipiu
    «irnaium limiiis lacias , quam ad facullateui quoiies popuialus es, lanlaniqiie cladem vasliiatemnue per-
    velis in hoslicuiiitrauseundi ; quippe cum lolus ar- jiirae ^enli intulisii, ul vix poslillud noiinn habilura

    inatis uavilius Blienus instiucius sil, el ripis oinni- sit. Ibid. c. 22.
    bus usque ad Uceauiim disposiius miles iuuiiineal. Facile esl vincere timidos et imbelles, qualesamoena
    Ibid., c. 15. Grajcia el delici.e Urientis educunt, vix leve paliium,
    Constantinus ob illam victoriam ludos Frawicos et Sencos sinus viiando sole loleranles, et si quandn
    instituit, et quotannis per vi dies cum muxime circen- in periculum venerinl, libertalis iinmemores, ut ser-
    sium misibus 2i eam celebravil. vire liceal ranies. Boinanum vero miliiem , qiicm
    <

    Jiilius. Idibus ludi Fkancici. qualeuiqiie ordtnal disciplina , aut irucem Francum
    XVII Kaleud. Aug. icrina sola carne pro vicius
    dislenltim, qni \itiin
    XVI sui vililaie coiiiemnatqoantae molis sit superare,
    ,

    XV vel capere? quod tu, imperalor, el nuper in llalia


    XIV el in ipso conspeciu Barbarue paulo aule fecisli.
    XIII Francici cm xxiiii. Ident, c. 24.
    Kalendarium Bomauum vnius apud Buchenum IV.P. C.ESAR. 0. CdNSTANT. FlLICS. Fl. CON>TANT.
    Qamn. in Vtclonum Aqu.taiiuiu, Max. mctor. ac trwuphatob Pns. Fllix. Invictus
    ANNALES FltANCICl. «14

    Ar<;. r.KiiMvNir.rs Saruaticos. Fraxcicus. Gotiiiccs. A scriuit fiisms guw adversus Silvr.num macltinata fuc^
    VaNDALII US. E.r (hlltfrio. runt, t iii proseguitiir Ammianus.
    32(1. C.lirispns Ca^ur ill Gulliis FrailCOt rincit. Iniquilate rei poi citus Malai ichns gentilium recior,
    Fraxci ipsi, praeiei* oacieros truces.eic, Biibarmhj collegis adhibilis slrepebat iiiimauiler, circuniveuiri
    iuis ita conciderunt, ui deleri Fundittis possent, nisi liomines dlCBtnl Imperio pcr facliones el dolos mi-
    divino instinclii, quo reuis ouniia, i|Una ipse alllixeras nime deherc proclamans petebalque nt ipse relictis
    :

    eonflciendos Hlios reservasM*.». cum memoria ae- obsidiim l>co necessiludinibus su:s, Mallobaude ar-
    ceptae clidis noninfracta, sed asperata pugnaret. maturarum tribuno spondente quod remeabit, velo-
    Kazarii Paneg. (ousl. M. cap. 17. cius jiibeie.itir ire duclurus Silvaiiuin, aggredi nilnl
    Quae tuum,Cnnslantine maxime, mite pectus innn- tale conaium, quale insidialores acerrimi concba-
    davit gralulatio , cui lanio intervallo videre fllium ruin :vei contra se paria promittente, Mallobaudem
    licmi, ei videre vicioriam, narravit utique exbausta orabai properare permitli, haec qme ipse polliclius
    bella , el lioc ad suani graliam, non ad sui ostenta- esl impletiiniin. Teslabatur eniui id se procul dubio
    lionem : qualis excipiendo hoste quam resisienti
    ,
    scire, oiiod si quis miliereiur exlernus, suopie in-
    veliemens, quam facilis supplicanti. Idem, cap. 37. genio Silvanus, etiam nulla re perlerreiile timidior,
    composita forle lurhahil et quanqiiam ulilia iuone-
    ;

    .... Major
    tua gloria terris
    retet necessaria, venlis lamen loquebatur incassum.
    Eo, Aupmste, tnis pra?sens, et lanlus uhiquc
    Imperiis, fcecunde paras nuneomine Chrispi,
    Namque Arbelione, etc.
    Oeeani iulaclas oras, quibus eruia Fhanci Hac Malarichus subilo nactus, eliam tunc squa-
    Dat ret;io procul ecce dium, cui devia latis lens el nicestus, suamque el popularis Silvani vicem
    fi gr.iviler ingemiscens, adlnbitis Fraxcis, (|uorum ca
    Xola patenl, campi sub caeso limiie victor.
    P. OpUuiani Porpltyrii Paneg. tempe>tate in palalio niuliiiiido floreliat, erectius
    jaiiiloqiiebalur:lumulluaba(urque, palefactis insidiis,
    325. Chrispns Casar Francis bellum inferre para- retectaque jam fallacia, per quam ex confesso salus
    rat. eorum appctebatur, elc. Agens inter ha-c apud Agrip-
    Olia Csesaribus pacis dedit, aurea ssccla pinam Silvanus, assidnisque stiorum comperlis nun-
    lndulgens nalis palriae piolatis honore, tiis, quae Apodemius in labem tuarum agerel fortu-

    Hil>8 jnre Deus. Scd Clirispi in lortia vires narttin, et scicns animtim lencrum versabilis princi-
    Non rfubis ripa Khenum Rhodanumque tueri pis, timcns ne abscns el mdemnalus peragerelur
    Llteriore parant, et Francis trislia jura. reus, in diflicultate posiius maxima , Barbancae se
    P. Oplaliani Porphurii Paneg. lidei committere cogitabat. Sed Laniogaiso vetante,

    357. Constantinus M. 22 MaH moritur. Tres ejns tunc iribuno... docenieque FRANcos.unde oriebatur,
    filii Ccesares , Constanlinus , Comtanlius et Conslans inlcrfecturos eum, aul accepto pryemio prodilutos,
    AAA. nibil luliim ex prxsentibus ratus, in consilia cogeba-
    Conslantinns Callias obtinet. lur extrema : et sensim cum principiorutn verticibus
    3i0. Cohilnnlino occiso, Comtans in Gallia imperat. secreliuscollocutiis.iisden.qiiemagiiitudiiie promissie
    5H. Cohslnns cum Francis pugnat in Calliis. mercedis accensis, ctiltu purpureo a draconuin et
    Vario eventu adversum Francos a Constante pu- vexillorum insignibus adtempus abslraclo, ad cuhnen
    gnalur. S. Hieronytnus in Chronico. imperiale surrexil, elc.
    Endem vero tcmpore coniigit ut respnblica etiam Firmato iiaque negotio jcr sequestres quosdani
    C gregaiios, ob>cuiitate ipsa ad id patrandum idoneos,
    Uirbarelur. Nam Fr.vxcorum gens in Gallias irru-
    ptionefacia, liomauoium agros vaslavit. Socrates, praemiorutn expeciatione accensos, solis orlu jain ru-
    llisl. I. c. 10. lilo, subiliis armalorum globus erupit : alque, ut so-
    i,

    541. Marcellino et Probino. Ilis Conss. pugna let iu dubiis rebus audciitior, caesis cuslodibus regia

    facia esl cum gente Francorim a Constanle A. in penetrata, Silvanum cxtraclum aidicula, quo exani-
    Galliis. Idatius. matus confugerat, ad conveniiculum ritus Chrisii ini
    542. Franci a Conslante v.ncunlur el pacantur. Ifiidenlein, densis gladiorum ictibus trucidaiuut.
    Franci a Conslanle perdumiti el pax cum eis facta. lta dux baud exsiliuiii merilorum hoc genere oppc-
    S. Ilieronymus in Chronico. lit nionis, melu calumiiiarum, quibus faclione ini-
    Consiantio scilicel lertium et Constante itertim :
    qiiorum irrelitus est absens, ul tueri possii saluiem,
    quo quidem tempore Gonsians Francos bello supe- ad praisidia progre>sus extrema. Licet enim ob lem-
    ratos, socios ac fcederatos populi Komani elfecit. So- pestivam itlamcum armaturis proditionem anteMur-
    cralcs, lib. l , c. 15. sense praeiiam, ohligaium graiia relincrei Constau-
    Conslantio III el Consiante II. His Conss. victi lium; ut dubium lamen, el muiabileiti verebatur, li-
    Fraxu a Constante A. seu pacati. Idatius. cet pairis quo(|iie Boniti prxlenderet forlia facla,
    550. Magnenlius nalione Francus imperium arripil, Fraxci quidem, scd pro Coustantiui pariibus inbelio
    el Constantem A. per Caisonem Francum prope. Pyre- civili acriier coiilra Liciuianos sacpe vcrsati. Am-
    nwos m caslro Elena interftcii. ntiun.Marceiim., l.b. xv.
    351. Magnentius apud Mursiam acie vincilur a Con- 3a5. Franci Coloniam Agrippinam diripiunt. Julia-
    slanlio A. Franci ct Snxones in exercitu Magneutii. D nus a Constanlio A. Cwsar creulus in Callium miiti-
    Aderaul una el aflinilatis nomine promptissiini lur.
    sociorum Franu, el baxones, qui uliia lUieimin -il- (Julianus) itineribus rectis Taurinos pervenii ubi :

    que Occidemis inare lialiiiaul iiationes oinninm hel- nuntio... ludicabil autem Coloniain Agrippinam ,
    lico-issimaj. Juliunusin oralione pnma. In Constanlii ampli nomiuis urbem in secunda Gennania, pertinacj
    imp. laudem. Uaibarorum obsidione reseraiam magms viriuus et
    553. Mugnemius Lugduni se inlerftcit, Decentius delelam. Amm., Ilist. lib. xv.
    cjus frater Ccear apud Saxones lagueo se suspendit. 35ti. Julianus Coloniam Agr. a Francis captam re-

    355. Silvanus maiiis.er peditum, apud Coloniam cipil et pacem cum eorum regibus facit.
    Agrippinam impertum mvadit, el posl 28 dies occisus. Nullo ilaque repngnaiiie, ad rccuperandam ire
    Multiiudo Fruncorum in anla Comlantii Augusli. plicuil Agrippinam, aule Cacsaris in Gallias adven-
    Cum cliiiiumt iucuria Galliae casdes acerbas, rapi- tuin excisam, etc... Igitur Agiippinni ingressus,
    nasque et inccndia, Barbaris licet grassaniibus, nullo non ante moiuse-l exinde quam Fr.vxcorijm regibus
    jiivanle perferreul, Silvantis pedotns iniliii;e rector, furore inilesceule petteniiis, pacein lirmarei r^ipu-
    nl eflicax ad haic corrigenda , principis jussu per- blicai interiin prof ituram, et urbem ret-iperel uiuiii-
    rexil, Aibeiione id malurari mndis quilius poteral lissim iin. Ammirtn., Uisl. tib. \\i.
    adigenle, ul abscnli ainvi lo, queai sup.resse adbue ergo calainiiatibiis vexatatn, et afHiciain naclus
    llis

    gravabatur, periculosaj molis ouus iuipingeret. Ue- Galliaui, primum Agtippinam recuperavi, urbem ad
    143 ANNALES FRANCICI. 1 ifi

    Rhenom siiam, quae anle menses circiter decem in A ler Saxoues quippe ei Alemamios gens ejus non tam
    polestilem boslium venerat. Julian. cpist. adS. P.Q lala quiim valida, apud historicos Germani.t, mmc
    Atheniensem. vero Francia vocatur), ab antiquo, hoc est ab infan-
    557. DC. Franci in caslello Menapiorum a Juliano lia possessus a daemone, (jui noctibus eum ululare,

    obsessi et ad dediiionem compulsi sunt. ingeniiscere, fremere dentibtis compellebat, secrelo


    Rliemos Severus magister equitum per Agrippi- vero ab imperatore eveclionem peiiit, caussam ei
    nam petens et Juliacum, Francorum validissimos cu- siinpliciter imlicaus; et acceptis ad consularem quo-
    neos in sexcentis velilibus, ul poslea claruil, vacua que Palaestinum litteris, cum ingenti lionore et comi-
    praesidiis loca vaslantes offendit ,: bac opportunilate talu G.izam dediiclus est, elc. Deambulabat tuncse-
    in scelus audaciam erigenle, quod Caesare Alamanno- nev in arenis mollibus, et secum de psalinis nescio
    rum secissibus occupato, nulloque velanle expleri
    ,
    quid submurmurabat vidensque tanlam turbam ve-
    :

    se posse praedarum opimitate sunl arbilrali. Sed nieniem, substiiit; et resalulaiis omnibus, manuque
    nielu jam reversi exercitus, munimenlis duobus, quoe eis benedicens, posl hor.mi caeleros abire pra?cepit,
    olim exinaniia sunt, occupalis, se quoad fieri poterat illum vero cum servis suis el appariloribus rrma-
    luebanlur. Hac Julianus rei novitale perculsus, et neie. Ex oculis enim ejus, el vultu, cur venisset
    conjiciens quorsum erumperel, si iisdem iransissel agnovit. Statim ergo ad interrogalioiiem suspcnsiis
    intactis, relento milite circumvallare disposuit, elc... bomo, vix lerram pedibus laugens, el imniane ru-
    inedia, et vigiliis, et desperaiioue postrema lassati, giens, Syro, quo inteirogatus fuerat, sermone res-
    sponte se propria dederunt : statimqne ad comita- pondit. \ideres de ore barbaro, et qui Francam lan-
    tnni Augusti suntmi»si. Ad quos eximendos periculo > lum et Latinam linguam noveral, Syra ad punun
    multiiudo Francorum egressa, cum captos comperis- yerba resonare; ut non slridor, non aspiralio, iimi
    Bet, ct asportalos, niliil amplius ausa, repedavil ad idioma aliquod Palaeslini deesset eloquii. Confessus
    sua. Hisque perfectis aclurus hiemem reverlit Pari- est iiaque, quo in eum intrasset ordine. Et, ut in-
    sios Coesar. Ammian., Hist. lib. xvn. lerpretes ejus inleIlig<rent,quiGraecam tantumelLa-
    558. Juliaiius Saliis el Chamavis bellum infert, et tinam linguam noveranl, Grsece quoque eum inler-
    partem Saliorum qnce in Galtiam irruperal in deditio- rogavit. (juosimiliieret in verba eadem respondenle,
    uem accepit. mullasque incanlationum occasiones, et necessiiates
    Qiibus (subsidiis) paratis, pelit primos omnium magicarum artium obtendente : Non curo, ait, quo-
    Franos, eos videlicet quos consuetudo Salios ap- modo intraveris, sed ul exeas, in nomine Donnni
    pellavit, "ausos olim in Romano solo apud Toxian- Jesu Christi impero. Cumque curatus esset, simpli-
    driam locum habitacula sibi (igcre pr^licnter. Cui cilaie ruslicadecem auri libras olferens, liordeaceum
    cum Tungros venissel, occurril legalio praediclo- ab eo panem accepit, audiens quod qui tali cibo ale-
    )-11111, etc. Subilo cunctos aggressus, lanquan fulminis rentur aurum pro luto ducerent. S. Hieronymus m
    lurbo perculsit jamque precanles potiusquam resi-
    :
    Vita S. Hilarionis.
    stentes in opporlunam clementiae partem effcctu vi- 565. Julianus iMeriit. Jovianus A.
    ctoriae flexo, dedenles se cum opibus liberisque sus- 561. Malaricus Francus magisterium armorum per
    cepit. Ammian., Hist. lib. xvn. Vallias suscipere recusat. Ex Atnmian., llisl. lib. xxv.
    Quin adversus eos barbaros, id est Francos, Sa- Jovianus A. morilur. Valenlinianus fd A. post ali-
    lios el Chamavos exercitum movens, aspirantibus quot dies Valentem fratrem A. creat ; tique Orienlu
    diis, Saliorum parlem excepi : Cbamavos expuli, elc. C imperium permitlit.
    Julian. epist. ud S. P. Q. Atheniensem. 366. Charietto Francus per uiramque Germaniam co-
    Julianus Chamavos partim cmdit, el partim vivos mes conlra Alamannos pugnans occiditur. Ex Am-
    caplosinvincula compegit cum illorum rege Nebiogaste, iniano, Hist. lib. xvu.
    reddito ei filio captivo, et accepta sola ejus malre ob- 367. Gratinnus A.
    side, pacem fecit. 368. Franci el Saxones vastant Gallias.
    Chamavos itidem ausos similia adorlus, eadem ce- Gallicanos traclus Franci et Saxones lisdem con-
    leritate parlim cecidil, partim acriler repugnantes fines, quo quisque erumpere potuit terra vel mari,
    vivosque captos compegit in vincula, eic, quoium praedis acerbis incendiisque, et captivorum funeribus
    legatis huuii prostratis sub obtuiious ejus, paceiu boc liominum violabanl. Amm., Hist. I. xxvu.
    ti ibuit pacto, ul ad sua redirent incolumes. Ammian., Imperalor Caesar. Fl. Valenlinianus....Germanic.is
    Hist. lib. xvn. Maximus, Alamannicus Maximus, Francus Maximus,
    Cum Julianus in terram hoslilem irrupisset, et Gotliicus Maximus, tribuniliae potestatis VII, impera-
    CiiAMAvisupplicarent ul genti lanquamquaesua esset, tor VI, Consui. II. Unufr.
    parceret, assensus est, et eorum regem ad se venire 369. Pax inter Romanos et Francos.
    jussit. Cl venit, elc, esse existimantes. Pacem igilur 370. Saxones vicli a Homanis in fniibus Franco-
    fecit; et solam Nebogasli matrem peiiit, quam har- rum ; a quibus nullum auxitium preeslilum esl ob pacem
    bari ftedus approbanles slalim dederunt cutn ejusdem cum liomanis.
    regis litio, qui in praiio caplus fuerat. Ilis confectis, Saxones caesi ad Usonem, in regione Francormn.
    aiiiuuino ad fiuem vergenle el nieme ineunle ( jam S. Hieronymus in Chronico, 5/7.
    enim irigebat), profectus esl. Ex Eunapii Sardiani D Valentinianus Saxones, etc. In ipsis Francoruu
    Excerptis de tegationibus. finibus oppressil. (Jrosius, l. vn, c. 52.
    5U0. Juiianus Ceesar Parisns Augustus appellutur. 574. Macrianus occisus a rege Francorum.
    Qui Iransgresso liheno regionem Francorum Altuurio- Maerianus rex Aiamauuorum periit iu Francia :
    rum pervadil, cos profligat el orantibus pacem ex arbi- quani dum internecive vastaudo peirumpil avidius,
    trio dedil. oppetiil Mellobaudis beibcosi regis insidiis circuin-
    Julianus... elc,in limilem Germaniae secundae est ventus. Ammian., Hisl. I. 50.
    egressus...IUienoexiiidetransmisso, regionemsubito 575. Valentinianus A. obiit. Valentinianus Junior
    pervasit Francorum, quos Attuarios vocaut, inquie- A.,cui llaliamel Africam Gratianus A. dedit, Galliit.
    torum bominum, licentius etiam tum percuraamium sibi relenlis.
    evliuia Galliarum, quos adorlus subiio nibil meluon- 577. Gratianus A. Meraubaudes Francus coss. Ri-
    tes boslile... superavit negotio levi : captisque pluri- chomeres comes domeslicoruin a Graliano mittitur in
    mis et occisis, oranlibus aliis qui superluere, pacem Thraciam contra Gotlhos.
    ex arbitrio dedit. Ammian., tlist. lib. xx. Ricbomeres Francus comes domesticorum... Pro-
    Francus ex aula Constantii A. a doemone per S. Ili- futuro sociatur, etc, pertiuaci concertalione nonduai
    larionem esi liberutus. lassaiae, a;quo Marle partes semet altrinsecus allli-
    Candidaius (quidam) Conslanlii imperaloris, ruti- ctabant : nec de rigore genuino quisquam remille*
    lui coma, camlore corporis indicans provincam (iiK bat, dum vircs animorum alacrilas excilaret, dire
    U7 ANNALES FRANCICI. 1*8

    mil tameii inlcrnceiva ccrlamina rcdcns vesp.^ro A lurbalis ergo ordinibtis cxsne legiones, lleraclio Jo-
    ilies, elc posl qu;»' rcpenvil Gallias Hichmnercs, vinianorum tribuno, ac peue niniiiluis qui militibus
    ttb maioreiu |ira'liornin frciuiluiii qni exspeciahaiur, pra-erant, exslinctis, paucis effURiuill tnlum uox et
    indt* a Imimcula perduclurus. Amiuian., llisi. I. xxxi, jal.hula silvai imii pKCstitere. Suiviiius Alexunder
    enp. 7 et <S. tib. lit llislor. Leqe loeum inteqrum apud Gregorium
    T>7S. Graiianus per Mellnbaudem regem Francorum Turon. tib. iii llist.; cap. 8, col. 57.
    domeslicorum anniiem Lenlienses vincil. 58 I. Franci Gallias irifeslant. Arbogastes Romanos
    Lenliensis Alainannicus [inpulus... pagnrum om- in eos exiital. Vulenlinianus pax cum illis init.
    niuni populis io iinuui colle<lis, cum qtiadraginta ar- Eo lempore Charietlo et Syrus in lociim Nanneui
    nialoruin iiiillilius vcl septnaginla, utquilain laudcs subrogati in Germania ciim exercilu opposilo Francis
    exiollcmlo principis jactitaiunl, sublali in superhiam diversaliantur, etc. SulpUius Alexander l. iv Hist.
    r
    nostra ci nliilciiuiis irruperunl ;qiiibusGraliamis,etc. upud Greqorinm Turon. tib. n, coi. j9. .

    Nannieno negniimii iledil vinuiis sobriae duci cii|iie : 3'J2. V aienlinianus A. Viennw occisus. Arbogasles
    M.illohaudem junxii pari potestate collegam dnincsii- Euqenium ad imperium evehit.
    coruin comiiem regemque Francorum, virum bclli- Utim diversa in Oi ienle per Tbracas gerunlur, in
    oosum el loriem. Nannicno igitur peiisante forluna- Gallia status publicus perlurbattir, <H clauso apud
    rum versabiles casus, idoque cunctanduro esse Vieiinam palatii a-dibus principe Valentiniano, elc.
    rensenlc; Mallobamlcs alla pugnandi cnpiditatc rap- Sulpiiius Alexander apnd Gregor. t. u Hist., col. b\).
    lalus, ul< onsueveraf, ire in hosiem dillVrciidi impa- Arbogastes oriuudu» e genie Fkan..orum, queni se-
    ticns angebilur. Proinde horritico adver.sum iragore cundum a Haudone duce locum Graiianus imperator
    lcireiuc, primum apud Argei.tariam signo per cor- ™ oblineie jusscrai, illo rebtis biimanis exeui|ilo, fie-
    nicines iI.iIm concuni est cceptum... non plusquam lus indusiria stia, citra principis aucioritalein ma-
    quin(|ue millia ut KStiinabatur evaserunl, elc. ; iuter gislerium milituin in se iransiulerat, etc. Tandein
    coni) lures alios audaces el forles rege quoque l*ria- Valetitiiiiaiius... libellum porrigii, quo ei magistra-
    rio imerfecio, exitialium concilore pugnarum, etc. i in abrogabat. Iloc ille perlcclo Nec potesiatem
    :

    Cnnversus illuc cum exercilu Cratiauus eadem qua nnlii dedisti, ait, nec eiipere poleris. Qtiibtis prola-
    anlea foitiludine semitas ducenies ad ardua quserila- lis, discerploque libello, et in teiram ahj.<>cto disce-
    bai : quem Lenlicnses intenlum jugulis suis oinni dit, etc. Qua.propier (Arbogastcs) imperatorein, qui
    persevcrandi stodio conlemplantes, posl dedilioncm, apud oppidum (Jallia: Viennaiu coimnorabaiur...
    quam impelravere supplici prece, oblala (ul praece- adorlus lelhaliler vulnerat el inlerficit. Cum omnes
    ptum est) juvenlnte vaiida nosiris trociniis permis- laciti lacinus admissum ferrent, ob viri digniiaicm,
    cend.i, ad genitales lerras innoxii ire permissi sunt. et forliliidinem bcllicam, ac prxierea, qiiid bomi-
    Ammian., Hist. I. xxxi, c. 10. nem uiagna benevoleniia milites prosequereniur, quj
    Valens A. In puyna cum Gottliis vivus a barbaiis pecuniam Cdtiicmnerei : Eugeniuiiv iniperatoreui de-
    est exustus. clarat, ete. Zosimus l. iv Ilistor.
    37H. Bauto et Arbogastes Franei missi a GratianoA. Arbogasles bellum inferl Franc.s el postea cum eit
    cum copiisad Tlieodosmm in Macedoniam elThessaliam pacem jacit.
    contra barbaros. Eodem anno Arbogasles Sunnonem et Marcome-
    Al Gr.itianus, harum rerum nunlio non parum reni subregulos Fkancorum geulililms odiis inse-
    periurbatus, saiis magnas copias ablegat, Baudoni G cians etc. Sulpitius Alexander apud Gregor. /. n
    ,

    iluci traditas cuin quo el Arbogastem misit. Erant


    : Ilist., col. 60.
    autem ambo natione Franci, amicissimis in Homa- Per idem lempus Arbcgasies comes adversus gcn-
    nos animis, ab avariiia lonisque caplandis prorsus tem suain, buce i Francorum, bellum paravit, atque
    immunes, in bellcis rebus prudentia pariter ac ro- pugnando non parvam mulliludiiiem manu fudil;
    bore praestanies. Poslquam bi cum exercilu in Ma- cuin rcsiduis vero pacem lirmavil. Sed cum in con-
    cedoniam Tbessaliamque pervenissent, qui res istic vivio a regibus geulissux interrogarelur, ulium sci-
    agebanl Scythae, elc, ad iinperalorem Tlieodosium ret Ambrosium, et respondisstt nosse se virum, et
    iniiluiil, qui et oenevolentiam et societatem, ei fa- ddigi ab eo, aique fiequenier cum illo convivari so-
    cturos se quidquid imperasset, pollicerentur. Zosi- lilurn, audivit Ideo vincis omties, quia ab illo viro
    :

    tnus, Hist. lib. iv. Pautinus in Vita


    diligeris, qui dicil soli, sta et slat.
    Theodosius a Gratiano A. ftt Augustus. S. Ambrosii.
    582. Priamus regnat in Francia. Prosperi Chroni- 393. Franci in exercitu Eugenii.
    cum Pilhwanum. Dehinc Fugenius tyrannus, susceplo expedilionali
    3S3. Merobaudes II. Salurninus coss. Maximus procmclu, Hheni iiinilem pelit, ul cum Alamanno-
    imperium invadit. Graiianum Lugduni dolo inter- i um el Francorumregib.s vetustisfosderibus ex more
    ceptum per Andragnthium ducem occidit. inilis, immensiim ea lempesiate exerciium geulibus
    384. liichomeres Francus Clearchus coss. feiis ostentarel. Sulpilius Atexander apud Greg. Tu-
    585. Arcadius A. liauto Francus coss. ron. I. II Hisl., col. 00.
    Cum ego Mediolanum anle Hauionem cnnsulem r\ 394. Theodosius A. Eugenium vincit et occidit. Ar-
    venerim, eique consuli kalendis Januariis laudem iu boqattes seipsum inierficil.
    tanto conventu conspecluque bominiiin, pro mea Potentia Dei, non liducia hominis, viclorem sem-
    tunc rbetorica professione recilaverim. S. Augustin. per extitisse Theodosium, Arbogastes isle praecipuum
    contra litteras Priscitliani, lib. m, cap. 30. in ulroque documenium cst: qui... collectis Galloium
    588. Maximo apud Aquiteiam victo el occiso, Franci Francorumque viribus exundavit, nixus etiam prac-
    et Saxones qui navali mililice Maximi merebant viclori- cipuo cullu idolorum, magna lainen lacilitate sticcu-
    bus se sociarunl. buit. Luge.nius alque Arbogastes instruclas acics
    Ille (Maximus) igiiur statim aFRANCisel a Saxonnm cimpis exiiedierant, etc. At vero Theodosius in sum-
    pente, in Sicilia, Siscia^, Petavione, tibique lerrarum mis Alpibus constiluius, expers cibi ac somni....
    vicnis esl. S. Ambrosius, Epist. 40 ad Tlieodos. corpore humi fusus, mente cu:lo lixus, orabat. De-
    Viclor fitius Maximi Cwsar ab Arbogaste imperio de- hinc posiquain iiisoinnein no. icin preciim conlinua-
    jectus et occisus. lione tiansegit, etc, arma corripuit solus sciens se :

    Genobcildus,Marcomercs, el Sunno irrumpunt in csse non soluin signo crucis tuendum, sed et v.cto-
    Gallias. Nannius et Quindnus magistri militum contra riam adeplurum, signo crucis se muniens, signuin
    e<-.s exercitum ducunt. Quinlinus Franciam inijrcssus victoriae dedil (ac signo crucis signum pra^lio dedil),
    magnam cladem accipit. ac se in bellum, enamsi nemo sequerelur, victor
    Eo teinporc Genobaldo, Marcomere, et Sunnone ftilurus immisit, etc. Eugenius captus atque tnlcrfec-
    ducibus, Frani in Gcriuaniam prorupcrc, etc. pcr-
    i tus esl. AibogasUs sua sc inanu pcrculil. Ita el luc
    ;
    r.o
    149
    ANNALES FIUNCICl
    de Providenlh, cap. 14, et libro vn
    diiorum sangume bellum civilc reslinctuin est. Oro- A Satoianus lib. iv.
    cap. 15.
    tius, Hislor. /. vu.
    407. In Brilannia Constanlinus imperator acclama-
    .... Cauto nec profuit hosti lur, transil in Gallias , Juslinianum et Nevigaslem
    Munitis haesisse locis. Spes irrita valli Francum Cellicis exercitibus prwficil.
    revulsis, elc.
    Coucidit, el scopulis paluerunt clausira Acre pralium inter Constanlinum el barbnros Gallias
    ferus inventor sceleruin trajeceral altum
    Al vas'antes, vicloriam obtinenl Romani. Zozimus, Hist.
    Son uno mucrone iatus, duplexque tepebal
    1. VI.
    Ensis, et ullrices in se converterat iras
    Tandem manus.
    justa 408. Franci Vandalos vincunt.
    !,„„„„
    Faneg.
    Claudianus de terlio consulatu Honoru A. Interea Respendial rex Alainannorum, etc. Frige-
    Arcadius ridus lib. n, c. 9. apud Gregnr. Turon., col. 61.
    595. Theodosius A. Mediotani moriiur. Arcadius moritur anno wtaiis 51. Theodosius ejus /»-
    Oceidenlem Honorius, qui per Stdi-
    Orientem obiinet,
    lius A. Sarus contra Constanlinum mitlilur aStilicone f
    conem pacem facit cum Francis. qui Justinianum vincil et occidit, etNevigastein violuto
    juramenlo Edobinchus Francus et Gerontius
    Hunc tamen imprimis populos lenire feroces, inlerficit.
    Et Rhenum paeare jubes. Volat ille citatis iis a Constanlino suffecli : qui Sarum in Iialium (ugere
    Vectus equis ... compellunl. Eodein tempore Sarum Slilico, etc. Zo-
    Attoniios regeshumili cerviee videres. ziin. lib. vi Hist.
    Ante ductm nostruin flavam sparsere Sicambn 4l)i>. Honorius Conslaminum in societatem imperii
    Ca?s;iriem, pavidoque orantns murmure Franci
    r.dmitlt. Vundati, Alani, Suavi Hispanam occupant.
    Procubuere solo juraiur Honorms absens,
    :
    g
    Imploratque tuumsupplex Alemannia nomen. Trevirorum civitas direpta a Francis.
    Basternte venere truces, venil accola sylvae Trevirorum civitas a Fuancis direpta incensaqtie
    Uructerus Hercyniie, lansque paludibus exit secumla irruptione. Frigeridus, l. n, c 9 Greg. Tu-
    Cimbrus, et ingentes Albim liquere Cherusci. ron., col. 62.
    Accipit ille preces varias; tardeque rogaius
    Annuil; et magno pacem pro munere douat, etc. 410. Roma ab Atarico capta.
    Hoc libidal Siilicouis iter. Franci in exercilu Constanlis Constantini fdit.
    Claudianus in quarto consulatu Honorii A. Paneg. Edobecco ad Germanas gentes pr;emisso, C«n-
    Miramur rapidis hustem succumbere bellis, stans et prsfectus jam Decimitis Kusticus ex offi-
    Ciun solo teirore ruaut. Non classica Francis ciorum magistro petunl Gallias cum Francis et Ala-
    Intulimus, jacnere tamen, eie.
    inannis omnique militum manu, ad Consiantinim
    Idem lib: i de laudibus Stilicvnis.
    j injamque redituri. Frigeridus, l. n, c. 9. Gregor.

    Arcadius Bautonis seu Baudonis Franci filiam Eu- Turon.,col. 62.


    (ioxiam uxorem dnxil. Gaiso Fruncus comes sacrarum largilionum Hono-
    rii A., deinde magister ojficiorun ei poslea mayisler
    (Eudoxia) erat eximia pulchritudine spectabilis el
    mitilum. Lib. vn el ix codicis TlieodoMani.
    apud fitium Promoti educabatur. Zozimus , lib. v.
    411. Constaniius comes contra Constaniinum mtssus
    Hislor.
    (Eudoxia) vero non ad spuriam marili naturam Arelatem obsidel.
    Edobicus Francus magisler militum Constantini, in
    t» ta erat, veruin inerat ipsi liaud parum barbaricae
    ejus auxilium cum inyentibus copiis adventans, a Con-
    naiura:. Philoslorgius lib. n Hist. Eccles., c. 6. p stanlio vincilur, et ab Edicio amico perfido occiditur.
    Sonno reges Francorum pacem
    u
    397. Marcomirus et t

    Inlerini circumsidente Arelalum Uonoriiexercilu,eic.


    peiosi puniunlur.
    Sozomenus, tibro ix, cap. 14.
    .... Provincia missos Jovinus Romanw mititio3 magister in Gallia purpu-
    ExpelU t citius fasces, quam Francia reges ram sumit. Frunci in ejus exercitu.
    Quos dederis, acie nec jam pulsare rebelles,
    Sed vinclis punire licel, sub judice nostro Vixdum quartus obsidionis Conslanlini mensis
    Regia Romanus disquirit crimina carcer. a^ebatur, cum repente ex ulteriori Gallia. nunlii ve-
    Marcomexes, Souooque docenU quorum alter Elru- niunl Jovinum assumpsisse ornatus regios, et ctim
    [scum IWirgundionibus, Alamannis, Francis, Alanis, omni-
    Pertulit exsilium : cum se promitleret alter (|ue exercitu imminere obsidentibus, ila acceleralis
    Exsulis ultorem, jacuit mucrone suorum. moris, reserata urbe Constantinus dedilur. Friyeri-
    Res avidi coucire uovas, odioque turentes dus,apud Greg. Turon. lib. n, cap. 9, col. 61.
    Pacis et iugenio scelerumque cupidine Iratres.
    Ctuudianun de laudibus Slihconis lib. t, Constantinus ab Arelatensibus Conslanlio vivus tra-
    ditusjussu Honorii A. occisus.
    599. Romanum lmperium Barbaris (ormidolosum 412. Jvtinus el Sebastiunus fratres in Gallias tyran-
    erat.
    ui occisi.
    .... Tum forle decorus Apollinaris avus Sidonii Apollinaris prmfectus prce-
    Cum Stilicone gener pacem imploranlibus ultro torio G'a//tarum.Sidon. Apollinar.Ep.lib. iii, episl. 12.
    Germanis respousa dabat, legisque Caucis, etc.
    Ante pedes liumili Franco, trisuque Suevo 415. Treviris a Francis direpla.
    j)
    Perfruor, et uoslrum video, Germanice, Rhenuni. Excisa ter continuatis eversionibus summa urbe
    Claudianus in Eulropium 1. 1, v. 377. Gallorum. Salvianus lib. vi, c. 15.
    414. Eodem tempore Caslinus domesticortim co-
    Idem lib. n de Laudibus Stiticonis Galliam inducil
    mes, expeditione in Francos suscepla, ad Gallias
    conquerentem de Slilicone Francorum viclore consu-
    miilitur. Frigeridus apudGreg. Turon. lib. u, cap.9,
    luiuin faslidiente.
    col. 62.
    Qui mihi Germanos so'us, Francosque subegit, 415. Nam Consuliribus legimus Tbeodome-
    et in
    Cur nondum legilur faslis?
    rem regem Francorum, filium Richimeris qiiondam,
    Claudian. de Laudibus Sliliconis l. ».
    et Ascilam niatiem ejus, gladio inlerlectos. Frigeri'
    400. Fl. Slilico, Aurelianus coss. dus ibid. apud Greg. 1 mron.
    406. Ullimo die Decembris Vandali, Francis pro- Treveris a Francis eversa.
    siralis, Rhenum transeunt, Gatliasque invadunl. Non agilur in Treverorum urbe excellentissima ,
    Anle biennium (triennium) Hom.ina; irruplionis, sed quia qtiadruplici est eversione prostrala. Sal-
    exciialae per Stiliconeni gentes Alaiioruiii, ut dixi, vian. lib. vi, cap. 8.
    Suevorum, Vandalorum, iutiltaeque ciun his aliue ,
    Denique expugnata est quater urbs Gallorum opu-
    Fkancos proleriint, Rhei.uni transetint, Gallias inva- lenlissima. lbid. cap. 15.
    dunt. Orosius l. \i\, cap. 40. Nain quia te tria excidia non correxerant, quarto
    Francorttm. etc. aenlium viliu et morcs describit lu perire meruisti. lbid. cav. lj.
    15i ANNALES FRANCICI. 159.

    416. Frnnci partem Galiarum propinqnam Rheno A His ( Romanis ) cnim adfuere auxiliares Fra.nci.
    occupnnt. Yidc infra ad iiniiiiiii 428. Jornandes de rebus Gciicis, cap. 36.
    4 V20. Ci nslanlius ab Ihmorio \. creatur A. In lioe eiiiio famo-iss mo bcllo... Fiiancis pro Ro-
    Piiapami ndus regnut in Fhvncia. Prosperi Cluoni- in.iiuiiiiiii, Gepidis pio Hunnorum parle pugnaiitibus.

    citm Pitkteamum. Idem, cap. 41.


    421. Constanlius A. imperii mense 7 obit. 454. Aetius a Valentiniano A. occisus.
    423. Joannes imperium Occid. occupai. 455. Valenlin anus A. occiditur auctore Mnximo,
    42 i. VulculiniiiuusC.onslanlii A. filinsab llonorioA. qni imperium invttdit. Franci Gtillitis, clc, dcpopulan-
    Ca'snr creaitts et missus in Occidentem contra Joannetn tur. Maximns Aviium magittrutn mUilUB Galliarum [a-
    Itjranntim. cil, Uurbari Itujns melu aufuqtunt.

    425. J nnnncs tyrannus captns et occisus. Valenti-


    Fhanccs Germanum primum Itelgamque secundum
    ntanus a Ttieodo&io A. appeltatur.
    Blernebal, etc.
    42N. Chlodjo rcx Francor- m.
    L't priiiiiuu ingesU pondus suscepit honoris,
    Feliceei Tauro. Pars Galliarum propinqua Rheno, Legas qui vcniam poscant Alamanne lurori--, etc.
    quam Fiunci possidendam occupaverant, Aeiii comi- Sidonii Paneqijr. Avilo Aug.
    lis armis recepla. Prosperi Chronicon Ilierontjmi
    Cltronico adjunctum.
    Maximus a snis lanialus et in Tiberim projectus 77
    tmpeiii die. liomo a Genserico cnpilur. Avilus A.
    451. 8. Theodosii A. Arcadii A. filii. Superaiis
    per Aeliuni incertaniine Fuancis et in pacesusceptis.
    Jdalii Chroniium.
    EX S. GREGORIO TURONliNSI.
    R
    457. Chlodio Fr.mcorttm rex prcemissis ad Camara- A.nno 458. Cnii.oErucus Francorum rex Meioveo
    cum ezptoratoribvs lihentm traisil, liomanos profli- patri suo succedit, col. 65.Aegidius fit magisier nii-
    gut, Ccimaracum capit et omnia loca usque ad Sutni- litix Romanne pulso a Franeis Cbilde-
    in Galiiis, qui
    ham (luvium occupat. Gregor. Turon. lib. II, cap. 9, rico ob luxuriam, iu ejus locum subsliiuiiiir, 66.
    eol. 63. 464. Frauci revocalo Childerico Aegidium pcl-
    4 15. Puqna inler Chlodionein regem Francorum el lunt, 66.
    Aetium et M
    ajorianum duces liomanorum. 477 ad 481. Childericus Aureliini pu»nat, Adoua-
    crius Andecavuiii veuil, 70. Paiilus militiae Romannn
    .... Post tempnre parvo
    Pujjnastis p^riter, Ihanc; s qui Cloio palenles inagislcr in r.olthus pugoai, Cbildertcus interempto
    Airebalum lerras |.ervaserat, eic. Paulo Andccavum obiinel, 70. IiisuIur Saxouuiii a
    Sidonius in Paneg. Majortam A. Francis caplae, 71. Childericus Adouacrio juuclus
    Francorum descriptio cx Sidonio ibid. Alaiii.uinos subjugit, 71.
    481. Chlodoveus Childcrico patri suo mortuo suc-
    Hic.quoque monsira ilomat,rutili quibusarce cerebri
    cedit.
    Ad fiontem coma tracla jacet, nudataque cervix
    Set.Tum per damna niiet, luin Inmi ,e glauco 486. Cblodoveus in S agrium
    /Egidii (ilium movet,
    ;

    Albel aquosa acies, ac vultibus undique rasis, eutnque ab Alarico repelilum inlerlicit, 78.
    fuj^at, et
    Pro barba tenues peraranlur pectiuecisic 487. Cblodoveus in campo Marlio Francuin occi-
    Striciins assulae vcstes procera cocrcent dii, qui aimo pr.i-cedenti vas Rhemensis ecclesiae
    Mimbra virum, patet h.s akalo tegmine poples, ipsi deuegaverat, 79, 556.
    Latus el angu->tam suspendil balleus alvum.
    C 491. Chlodovei expeditio in Thoiingos, quos im-
    Excussisse citas vasturn per iuaue bipem.es,
    perio suo BubjicU, 79.
    "
    Et plagoe prsescisse locuni, clypeosque rotare
    Ludus, et inlortas pnecedere sallibus hastas, 493. Chlodoveus Chlolildem uxorem accipit, 80.
    Inque hosiem veni-.se prius. Puerilibus aunis 496. Chlodoveos invocalo Chnsii nomiiie Alaman-
    Esi belli malurus amor. Si furte premanlur nos vincit,eorum rege inierempto, 82. KeinLius
    Seu numero, seu sorte loci, mors obruil illos criidilun) in fide Chlodoveum baplizat, effiisis balsa-
    Non limor, invicti prrsiant, auimoque supersunt niis, eic, lcmplum divino respeigitur ab odore, ta-
    •l.i.n prope post animam.
    li pie aslanies donanlur gratia, ul aeslimarenl se pa-
    448. Chlodionis mors, dissensio inter ejus liberosde radisi odoribus locaii, 83. Francorum supra iria
    r gno. An Meroveus ejus successur fitius ipsius fuertt, millia el Chb>dovei soror baplizanlur, 84.
    incertnm. 497. Albofledis Chlodovei soror obil. Ea i!e re S.
    At (Auil.c) Francos bello lacessendi occa9ionem ei Remigius Chlodoveum lilteris sotatnr, 84, 1326.
    Mibniini-lrabal regis illorum obitus, etde regno inter 498-499. Godegiselus Burgundionum rcx in Iralrem
    I berns ejus orla dissensio. Quiruin major natu Alti- suum Gundobadum, alierum ejusdem gentis re«eni,
    lam, ininor Aetiuin m auxPium vocare slatueral. conjurai, et Chlodoveo sibi junclo, 85, euni lugat,
    Ilunc nos Romae leguioncin obeuniem vidimus, adhuc 86 el seq.
    iinberbem flava coma, adeoque promissa, ut super
    :
    500.GundobaldusoccisoGodegiselo et pulsisVienna
    liumeros circumfusa esset. Eum Aetius liliiun a se Francis, Burgundise monarchiam sibi asserit, 88, le-
    adoptatum, muilisque cum ab ipso, tum ab impera- ges condit, ibid.
    lore ornatum muneribus, el ainicum ac socium po- r
    .02. Chlodoveus civilales Brilannia? Arc forice
    puli Romani appellalum dimisit. Ex historia Prisci
    D .

    subjugai, \ 14.
    rhetoris el soplhslce. 505. Colloquium Clilodoveum inter el Aiaricum
    449. Apollinaiis pater Sidonii prafeclus prcetorio "Wisigolihorum regem prope Ainbciacum, 90, 91.
    Calliarum. 507. Chlodoveiis vicio in acie prope Pictavum , et
    451. Attila Ilunnorum rex Callias invadil ; Franci occiso Alarico Wisegolthoruin rege Francoriiin int-
    in ejus erTcitu. Vincilur ab Actio; Meroteus Fran- perium ad Pyrenaeos monles usque dilalat, 92 ad!)5.
    corum rex pro llomanis slciit. Giegor. Turon. Hist. 508. Clilodoveus transacta apud Burdegalani hye-
    I. u, c. 7, col. 55.
    me, Ecolismun et Tolosam sibi suhjicii. Accepiis
    .... Subito cum rupta tumullu consulatus codicillis apud Tunuios in basilica S. Mar-
    Parliaries totasin le iransfuder.it >rcl«s tini Augusius appellatur, lum Parisiis regni sedem
    Ga.lia. fugnacem Ruguui comitante Gelono instiluit, 95.
    Gepida trux sequitur, Scyrum Burgundio engil; 509. Sigibertus Francorum Colonise rex a (ilio suo
    i lnjiius, Uellonotus, Neurus, BaSlerna, Toringus,
    Chlodeiico occiditur, ip-o quoque Chloderico in-
    II lerus, ulvnsa queoi vel Nicer abluii uuda,
    terempio, Chlodoveus Coloniain et vicinas regiones
    i

    Prorumpii Ihancus; cecidit cito secta bipeooi


    Herciuia in tinlres, el Rbennm lexuit alno.
    imperio adjicit, 96, 97.
    Et JHB ternlicis dilfudurat Atlila lurniis Cliaratico Francorum rcgulo, ejusque filio occisis
    lu cunpos se Belga tuos. eoruin regno Chlodovens potitur, 97.
    Sidomi Pnneqyricus AvUo Auqusto. 510. Raguachaiiui Francoruin a^iud Camaracum
    m annai.es francici. 154

    rex cum suo fratre Richario a Chlodoveo occidilur, A coFiim in Italia ducc occiso, deletnque ejus exercitu,
    qmeorum regnum occupat, 98, 99. Rignomeris apud Narsele Franci ex llalia pelluntur, 567.
    a
    Cenoniannum a Chlodoveo occidi jiibetur, 99. Nam- 556. Chlotarius a suis coactus in Saxones pugnat
    netes a Chillone Chlodovei exercitus duce obsessi infeliciier, 154. Chramnus idversus pairem rebellai,
    Hiinculo libeianiur, 791. Childeberio jungiiur, etc, 155 et seq.
    511. Chlotloveus devictis vicinis regibus, occisis- 557. Saxones in Franciam erimipiint , Chlotarii
    que propinquis suis, Francorum monnrcha obit Pa- tertia in eos expeditio. Cbildeberlus Rhemenseiu
    risiis v Kal. Decembris, sepelitur in basilica Aposio- Campaniain devaslat, 158.
    lorum, 100. Franeorum regno in Tetrarchiam diviso 558. Chiideberius obii, et sepelilurin basilica Vin-
    intcr quaiuor Chlodovei filios Theodericus Rhemis ,
    centiana , ab eo exslructa , Culotarius monarchiam
    Chlodomi ris Aureliani.CHiLOEBERTUs Parisiis, Ciilo- obtinel, 160.
    tarius Suessionibus sedem regni habent,' 105. 559. Chramnus patri repraesentalus, evadit, et fu-
    516. Chochilaicus Danorum rex in Gallias ingres- git in Britanniam, 160.
    sns, boc scelus sua uiorle, ac suorum excidio, qui in 5'JO. Chlotatii in Chramniim et Brillones expedi-
    pralio navali superali sunt, luit, 106. Hermenefridus tio ; quem cum uxore el liliis inlerimi jubet, 161 ,
    occisis frairibus solus in Thoringia regnal, illuso 162. VisiiatS. Martini tumulum, 285. Ejus basilicani
    Theodorico, quem appellaral in auxilium, 106, 107. a Wilichario incensam restaurari imperat, 160.
    Sigismundus Gundobado patre mortuo Burgundiaj 561. Chlotarius obit, sepeliiur in basilica S. Me-
    regnum obtinet, 107. dardi, 162. Reguum inler quatuor ChloUrii lilioa di-
    i22. Theodericus Sigismundi filhm in uxorem ac- g visum, Charibertus Parisios sedem habet, Guntram-
    cipit,108. nus Aurelianum, Chilpericus Suessionas ac Sigi-
    525. Instigante Chlotilde Franci in Burgundiones bertus Rhemos, 162, 165.
    arnia movenl, 108. Godomaro f g.ito Irater ejus Si- 562. Charibi rlus Gundovaldum, qui se Chloiarii
    gismundus cum uxore el filiis a Chlodomere capti- filiuni dicebat, excipit; Sigibertus lonsum cogit ex-

    vus abducitur, 109. snlare : qui confugii ad Narselem in Italiam , acce-


    524. Godomarus resumptis virihus Burgundionum piaque conjuge abil Consianiinopolim , 163. Chari-
    regnum recuperal, Chlodomeris adversus eum iiurus bertus viiiis deditus, 1026. Sigibertus llunnos in
    Sigismundum cum ejus uxore etliliis jnierlicit, 109. GaIIiaserumpentesprofligat,quibuscum posiea fcedus
    Chlodomeris iu praelio occidilur, Burgundioiium re- imt, 103.
    gnum deletur a Fraucis. Godomarus iterum regnum 5C4. Sigiberto adversus Ilunnos occupato, Chil-
    recuperat, 110. pericus Rhemos et alias civitates invadit. Ilinc natum
    525. Chlolarii el Childebeni in Burgundiam expe- civile bellum. Chilpericus fugatur, Sigibertus amis-
    diiio, ad quam ire renuens Theodericus Arvernos sa recuperat, etc, 163.
    diripil, 114, 1161, 1166. 564. Santonensis Synodus, 16j.
    526. Childebertus el Chlolarius suos ex fratre 565. Sigibertum inter et Chilpericum pax redin<
    Chlodomere nepoles Theodebaldtim et Chloiarium tegrala, 103. Guniramnus Auslrigildem ducil uxo-
    inierliciunt, Chlodoaldoper virosforiesliberalo, 123. rem, 164.
    528. Theodoricus expeditionem adversus Herme- 566. S giberlus Briinicbildem uxorem ducil, 168.
    nefridum Thoringorum regeni parat, 110. Allera Sigibcrti in Hunnos expeditio, 169. Bello in-
    529. Thoringi a Francis devicti. Chlotarius inde ler Sigibertum et Gumramnum exorto , Arelas a
    Radcgundem captivam adduxil, 112. Sigiberto obsidetur, 169 el seqq.
    530. Childeberlus, fraler in Thoringia occupalo , 567. Jusiino Justiniani successori Sigibertus lega-
    Arvemos occupare fi ustra conaiur, 113. Theodoricus tionem mittit, 180. Conciliuin Lugdunense , in quo
    dolo Hermenefriduui occidii, el Thoiingorum regnum deposili Salonius.el Sagitiarins, 252. Chilpericus
    occupat , 112. Mundeiicus adversus Theodoricum Galsuinlham ducit uxoiem, quam postea necat, 168.
    rebellis opprimitur, 117. Obit Charibertus, 167, 908. Hinc bellum civile el
    531. Cliildebertus sororis sua3 Chlotildis injurias nova Franciae regni divisio, 187, 574.
    ullurus Wisigoltlios aggredilur, occiso Amalarico , 569. Alboinus cum Langobardis in Italiam lrans<
    spoliis onusius cum sorore in Franciam redil, 114. migrat, 182.
    533. Francorum in Wisigotlhos expedilio, 127. 571. Prodigia et lues maxima, 172. Langobardi in
    554.. Theodeblrtus Theodorico palri suo mortuo Gallias irrumpunt, fugalo occisoque Amalo patricio,
    succedit, 128. postmodum a Muminolo penitus delentur, 183.
    537. Childeberli et Theodeberti in Chlotarium ex- 572. Saxones ex llalia in Gallias erumpenles a
    pedtlio, sed civilis illa discordia Chlotildisad sepul- Mummolo prolliganlur, 183, 575.
    trum S. Marlini precibus miraculorepressa fuit, 129. 573. Saxones in patriam redcunt annuente Sigi-
    5^9. Theodeberti in lialiam expedilio, Buccelli- berlo, 184. Gregorius Rhemis ab Egidio con^ecratur,
    num ibi exerciius ducem relinquit, qui viclo Beli- seger sanalur S. Martini nieritis, 1058. Synodus iv
    sario, tuin Narsete, magnain Ilaliae parlem occupavit, Parisiensis ad Guntramni, seu Ghilperici, discidium
    133, I3i. cum SigibeNo sedandum, 190. Synodi pairibus libel-
    54-2. Childeberti et Chlotarii in Hispaniam conlra D luin oblulit Pappolus episcopus Carnot. contra M%i-
    Wisigotthos expeditio. Cajsaraugusta ab iis obsessa dium Rhemensem, qui Duni eoiscopum ordinaveral,
    S. Vinceniii precibus solvilnr, 130, 131. 543.
    514. Naseitur Gregorius Turon. die festo S. An« 574. Langobardi Clepo mortuo iterum in Gallias
    dteae, 1264, c. 545. Chlolildis regina abit ad supe- irriimpentes, ad internecioneui caesi, *186, 574. Ci-
    ros, sepelitur a fi;iis in basilica Apostolorum, 141. vile bellum inter Chilpericum et Sigiberlum elTer-
    5^6. Lues inguiuaria, qu;c vaiiis in locis sancto- 1 J0 et seqq., 802. Pax utcumque facta, 1043.
    (
    vescil,
    rum intercessione sedatur, 144, 959, 1174, eic. 575. Sis>iberius pulso fere e regno fratre suo Chil-
    548. Theodeballus Theodeberio p<Uri suo succe- perico, conciliatoque sibi Giiulramno, occidilur, 195.
    dii, 158. Childebertus 11 e Ch Iperici manu ereplus patri
    553. Occiso Theia defecit Golihotum regnum in succedit, 201. Turones a Ruccoleno Cenoinannoruin
    llalia. Circa id lempus Clianao comes Brilannorum comiie vexaniur, 1056.
    fraires suos interlicit, 145. t)76. Brunichildis Sigiberli relicta Meroveo Chilpe-
    555. Clilotarius Theodebaldi defuncti regnum oc- rici (ilio nubit, 201. Hinc gravia diseidia inter pa-
    cupat, 148. Chramnus a Chlolario patre in Arver- tiem et filium, 215 et seqq. S. Germauus Pansiorun»
    inam missus, ubi pessime ai,it, 151, 797. Chlota- cpiscopus evolal ad cceos, 211.
    rius Saxones rebelles leprimil, Thoringiam ob ipsis 577. Guntrainnusfiliis orbatus, Childeberlum ado-
    praestiluin auxilium devaslat , 1 58. Bucccllino Fran- plul,221. Synodus Parisiensis adversubPrastextaiiun.
    II ANNALF.S FRANCICL 15«
    Riscdium inlor Rritannix eomiles, 220.
    '212 et teqq. A dos, 485. Mauricius ob inicrfcctiim anno pr.vcedctili
    Dubietas Pasehn, 221. Meroveus necatnr, 219. in Afnca lcgaium
    Francis saiisfacit, 483 et seqq.
    578. Chilpericus Piciavum pervadit,235. Adversus 488. Coiicilium in causa Teiradiue, 41)0. Rrilanniciuii
    Biitlones niiliil, 257. belhun,495, 000. Gregorius presbvlenim Saddiicamsn
    57!). Synodus Cabillonensis in rausa Sagiltarii e*t convincit , 497. Piciaviensiiim monialium tnrbae au-
    Batonfl, 238. Brittonnrn irruptiones, 249. gescunt, 502. Dubielas Paschae , 516. Concilinm
    580. Chilp< ricus labitur in Sabellii haeresim. A Mcllciise, in quo /Egidius Rhemensis deponilur, 5H
    Crogorio tiim a Sahio reprehensns resipiscl, 258.
    , et seqq. ; ibi et moniiiles Pictavienscsabsolulae, 514.
    Synoilus Rrenn.icen-is, in qua Gregorms purgalus 5'Jl. Cblotarius II baplizilur, 522.
    Mt, 204. I.ucs gravis in Gallia , 243. Chilpericus
    rgrotat; bortante Fredegimde piis nperibus insistii, EX FREDEGARII CIIRONICO, etc
    248,244. Chloilovemu li' iniii oecidil, 249. Lpuvigildus
    rex persecuiionem movel in llispania, 247.Gregorii Anno 5!)3. Guntramnus morilur , cujus regnuni
    cum Agilane Ariano dissertalio de lide, 255. Childebertus obtinet.OOl. Aurelianiiin accedit, 1135.
    58 . Cliildclierius ciim Chilperico inil fcedus relicto
    1 Chloiarius Quiiitrionein Campaniae ducem fugat
    Ciiutramno, 271. Gregorius Chilpericum adit Novi- 601.
    gcnium, iild Chilpericus inunera ab imperatore sus- 594. Rriiannicum bellum, 601. Gregorius Romam
    cipit , J72. ./Egidius Rhemorum episcopus legatus pclii. Ujus Vila, n. 24.
    Clrldeborii ad Cbitpericnm,273.Gregorii cum Prisco 595.Childeberlus Warnos profligat,601. Gregorius
    Jmheo coram rege concertatio de lide, 274. Chilpe- „ Ttironum aniistcs pie obil xv halcnd. Decembris.
    ricus Parisios ingredilur, 277. Postridie paralylie.us
    B Vitoe, n.26.
    ad S. Germani sepulcrum curalur , !)72. Guntramno Cnildebertusllobit, filii ejus succedunt Tiieo-
    5!)6.
    ct Childeherlo dissidenlibus Chilpericus Guniramni debeiitus II in Auslrasia, Theoooricus II in Biirgun-
    uihes invadit, 289. dia , 601. Utriujque exercilum Chlotarius fugai
    b
    585. jEgidms Rhemor. opiscopus iterum legatus 602.
    Childcberti ad Chilpericum. Rcllum civile, 304. Fredegundis regina moritur, 6(12.
    5!)7.
    584. Gregorius cuin Oppilai:e Ariano de fide dis- £98. Winlrio Campaniae dux Brunichildis opera
    putal, 315. Childeberlus pace cum Guniramno facia occiditnr, 602.
    Jlalicam expedilionem su>cipil contra Langobardos , 599. Brunicbildis lurpiter ex Austrasia pellitur ,
    elc, 518, 319. Rigiuiiis in llispaniaui Reccaredo 602.
    ilcspnnsata mittitur, 521. Patre necato res infecta 600. Chlolarius a Theodeberto et Theodorico vi.
    inansit, 357. Chilpericus Calae occidilur, 524. Sepe- clus, pacem iniquis conditionibus accepiat, 603.
    lilur Parisiis in basilica Vincenliana, 326. Gunlram- 602. Wasconesab iisdem regibus subjugati ducem
    nus a Fredegunde invitata Parisios venit. Fratris er- accipiunt, 604.
    rata emendat. Chlotarius 11 pairis successor dicitur, 603. Desiderius Viennac episc in conventu Cabil
    325, 326. 597. Gundovaldus Rallomerrex Rrivae sa- Icne exauctoratus, 605.
    lntatur, 338. Legationes varioe Childeberti ad Gun- 604-. Chlotarius a Theoderico fugatus, foedus init
    tramnum, et lumullus civiles, 335, 539, 340. cum Theodeberlo, 60tf.
    585. Bellum civile, 349. Guniramniis exercitum 605. Theodericus instigante Brunichilde in Theo-
    adversus Gundovaldum movei, 3">0, 840. Legationem C deberlum movet, 607. P.iccm ineiml, 6! 8.
    ab eo suscipit , 557. Gundovaldus apud Convenas 607. Brunichildis in S. Aredium, etc.saevit, 008.
    'hsessus, 3!>1, occiditur, 565, 597. Fames invalescit Conjuratio quatuor regum in Theodericum evanescit,
    in Galliis, 569. Guntramnus Aureliani suscipitur , 509.
    375, ubi (iregorium invisil, 576, et excipit convivio, 608. Placitum inter Theodebertum etTheodoricum
    377. Parisiis nepotum corpora in basilicain Vincen- pro pace, 611.
    lianam transferri cural, 581 el seqq. Monasterium S. 610. Placitum apud Saloissam inter eosdem, 617.
    Marcelli Cabillone condit, 595. Gregorius ad Chil- 611. Theodericus fcedere cum Chlotario iniio in
    debertum legatus, 585 el seqq. Childeberli in llaliaiu fralrem Theodebertum parai expedilionem, 018.
    conira Langobardos, excitante imperatore expedi- ,
    612. Theodericus, bis victo ac caplo Theodeberto,
    tio, 390. Synndus Maliscone celebratur , 592. Placi- epsque Glio occiso, Auslrasiam invadil, 61 et teqq. -i

    lum Childeberti apud Relsonancum, 592. In Lhlotariuni movei, 619.


    586. Ilermenegildo a patre occiso, lngundis fugiens 615. Theodericus in Chlotarium parans morilur ,

    in Africa moritur. Guntramnus neptem ulturus mo- Ruccedit Sigibertus II quem Chloiarius victum ei
    vet in Scptimaniam, 397, 399, 597. Pra:textatus captum cum frairibus occidi imperal, tum Brunichil-
    < pisc. Roihomagensis Fiedegundis opera occidilur , dem ; et sic obtinel monarcliiam, 02d et seqq., 1351.
    4l)2. Gotlhi pacem peiunt Reccaredus semel et ile-
    ,
    61 C. Conveutusapud Bonogiluin, 024.
    lum in irrumpil, 402, 408, 409.
    Gallias 017. Chlotarius tributis, quae Langobardi solvc-
    587. Reccaredus p:itri Leuvigildo succedil, 416 , bant, dimissis, paceni cum illis inil, 626.
    598. Pacem a Francis pelit, 41:1. Obit S. Radeguu- q 018. Bertrudis regina moritur, 626.
    dis, 420. Ejus exsequias curat Gregorius, 985. W'a- 622. Dagobertus a palre Austrasiorum rex insti-
    sconum irruptiones repre.ssne, 425. R.nichingus re- tuitur, 626.
    bcllat, 420. Occidilur, 427. Colloquium el pax inier 623. Samo negociator Francus fit rex Sclavorum-
    Gunlramnum ct Childehcrtum apud Andelaum, 429, Winidorum, 626.
    <i~>0, 459, expediiio in rcbelles ,
    598. Chihlebcili 025. Dagobertus apud Clippiacum Gomairudcm
    451. Recoaredus cum Golllioruni gcnle fit caiholicus, uxorem ducit, 030.
    455. Pacm a Fraccis petit, 435, 445. Britannoruiu 628. Chlotarius obit, et sepelitur in ba-ilica Vin-
    moiiis sedanlur, 456. ccniiana Parisiis, Dagobcrtus regnum integrum ex*
    588. Gregorius leuatus ad Childebcrlum , 439. cluso 1'raire oblinet, 655. Dagnhertus Chariberto
    Franci a Laugobardis profligali, 450. fralri Aijuitaniai parlem dimiltii ,
    qui ibi resrnat
    589. Langobardi a Childeberlo pacem pelunt , 654.
    852. Gontramni in Sepiimaoiam expeditio, 454 in- ,
    029. Pax inler Francos et Heraclium imper.noreiu
    f:nisla, 455, 60!). 'f heodeherlus Chddeberli filius inita, 657.Charibertus superalis Wasconibus rcgnuni
    Suessionensibus, eic, conceditur, 460. Scandalum suum augct, 654.
    Rnode in inonastcrio S. Crucis Pictaviensis incipit, 650. Chariberlus U moritur, lum Chilpericus ejus
    &J5 tl teqq. filius inde Dagobertus solus in Francia imperai ,
    :

    5:)i». Lues magoa Roma?. S. Grcgorius in pipam 641. Franci a Sclavis el Winidis profligantnr 041 ,
    assumpliis ,
    4"9. Cbildebcrti cxpedilio iu Langobar- 042. Dagoberlus ecclcsiam S. DionysiipropeParisio-
    ,

    157 ANNALES FRANCICI. L;8


    exstrutt, etc, (51. Bulgari a Bajoariis jubente Da-
    „., y ,<,,.,c j«..,v...^ ~.. A 717. Pugna Vinciacensis, in qua Chilpericus a Ca-
    goberlo una nocle occiduntur, 645. Dagoberius Si- rolo viclus liiit, 675.

    scnando Hispauirc regi auxiliatur, 646. 718. Chlotauius IV (Theoderici III filius) a Carolo
    631. Wmidi Thoringiam devastanl, 646. Saxoni- rex institiiiiur, Chilperico opponendus, 673.
    bus ul illos reprimereni, tribula a Dagoberto remit- 719. Chilpericus , cum advocato ad sui auxilium
    luntur, 047. Eudone Aquitanornm dnce, a Carolo superatur, 675.
    632. Winidi Francorum ditiones vexare pergunt , Chlotarius rex obil, ibid.
    647. Sigibkhtus III a patre suo Dagoberlo Au.strasioe 720. Carolus foedere cum Eudone duce inito, ab
    rax instiiuitur, 647. eo Chilpericniii regem recipii, 674.
    633. Dagobertus, nato sibi altero filio Chlodoveo, 721. Theodericus IV Dagoberti III filius , Chilpe-
    regni sui divisionem inler eos lacieudam designat, rico mortuo fit rex, 674.
    648. Kadulfus dux Thnringirs ob vicioriam in Wini- 724. Carolus Andeyavos devastat , tum Saxonum
    dos rel iiam mediialur rebellionem , 648. rebeilionem comprimit, 674.
    635. Wascones rebelles oppressi, 648. Jttdicael rex 725. Bajoarii a Carolo subacti, 674.
    Brilannias ad Dagobertum veuil, eique subjeciionem 751. Eudo dux T inito cum Sarracenis foedere , a
    spondet, 650. Carolo vincilur, 674.
    656. Wascones Dagoberto obedientiam juranl , 752. Sarraceni ab Eudone evocati Franciam de-
    650. vastant, a Carolo cui sese Eudo adjnnxit , profligan-
    638. Dagobertus inoritur, sepelittir in basilica lur, 675. Exinde clictns est Marlellus.
    Dionysiana, 651. Chlodoveus II ejns filius Burgundirc 753. Carolus Burgundiae tuilioni adversus Sarra-
    21 Neuslrasiae regnum oblinet, 651. B cenos providel, 675, 677. Frisios prosiernil, 676.
    64 I. Sigiberttim inler et Chlodoveum patris the- 734. Expediiio Caroli in Saxones, 677.
    sauri dividuntur , 655. Expeditio Sigiberti in Radul- 735. Eudone mortuo Carolus Aqtiiianiam occupat,
    fum rebellem, 656, infausla, 657. Contigit anno 8 675.
    Sigiberli, qui si incoepit anno 632 , hic eril au. 63!). 736. Sarraceni fraude Mauronti ducis Avenionem
    641. Motus civiles in Burgundia, 658 et seqq. Nan- capiunt, 678.
    ihildis regina obit, 659. 757. Carolus deviclis Sarracenis Septimaniam ,
    654. Sigibertus rex obit, Grimoaldus majordomus, elc, occupal, 678 et seqq. (iheodericus IV rex obil.
    amandato in Scotiam Dagoberto Sigiberti lilio, Chil- Interregnum.)
    d. berttun lilium suum in regem snblimat. Utroque 738. Caroli expeditio in Saxonos, 677.
    exauctonto , Chlodoveus iiionarchiain oblinet 759. Sarraceni iierum a Carolo fugantur, 680.
    657, ii. 741. Carolus a Gregorio III claves S. Pelri recipit,
    656. Chlodoveus II obit, 663. 680. Diviso iuter filios principalu, 681, obit, 682.
    656. Chlotarius III solus e suis fralribus patri 742. Carlomannus el PirpiNus principes Wascone;
    6uccedit, sttb Balthildis mairis tutela, 663. et Aqtiilanos debellant, 682. Tum
    Alamannos pro-
    660. Childericus II Austrasise rex instituilur , 683.
    leriini.
    664. 745. Expeditio in Odilonem Bojoariae duoem, 683
    669. Chlotarius III morilur, in cujus locum sncce- (Childericus III Theodoiici IV, ul putant, filius re>
    dil ejus frater Theodekicus 111 qui paulo post, Ebroi- insliliiitur.)
    no in Luxoviense monasierium relegato, e solio 744. Carlomannus Snxones superat, 683. Pippinus
    dejicitur, el Childericus lit monarcha, 664, 665. Theudebaldum duccm, 684.
    673. Childerico 11 cum uxore praegnante interfecto, 745. VVascoiiiun reoellio a Pippino repressa, 684.
    665. Theodericus III opera Ebroini reslituiiur , et 746. Alamannorum rebellionem reprimit Carlo-
    nionarchiam obiiuet, 606. Moius civiles, ibid. mannus, 684.
    074. Chlodoveum Ebroiuus in solium Auslrasise 747. Carlomannusdimisso principalu fit monachus.
    elev.il, quemChlolarii 111 filium esse menlieliatur , 68' Pippinus Saxones vincit , ac tributarios efficil
    665, n. Eo pulso Dagobertus II Sigibeni III filius e 684
    Scotia redux Austrasiani regni purteni obtinel 749. Pippini in Bajoarios victoria, 685, 636.
    ,
    065, ii. 750. Hoc anno el sequenti pax in Francia, 686.
    678. S. Leodegarius ab Ebroino occiditur , 666. 752. Pippinus exatictorato Cbilderico rex instilui-
    Moius civiles, 667. lur, 686, el ungilur, 99 1, n.
    080. Dagoberto II et ejus filio Sigiberto defunctis, 755. Pippinus Saxonum rebellionem punit , 6?7.
    Theodericus rursus monarchiam obliuet, 667. Grifo ejus frater occiditur, 688. Stephano papaj Ca-
    681. Ebroinus occidilur, 668. rolum lilitim iniitit obviam, 688.
    687. Pippinus Herislalius major domus Austrasiae 754. Stephanus papa a Pippino rege honorificen-
    TheoiJencum regem cum Bertario majore doinus lissime suscipitur, 6*8. Pippini llalica^expedilio con-
    profligal, 670. Inde palatii principatum tra Langobardos, 689.
    obliniiit.
    6 j0. Chlodoveus 111 patri suo Theoderico
    1
    755. Langobardi effracta fide Romam vexantes
    111 de-
    functo succedit in nionaicliiam, 670. lterum a Pippino victi Francorum tribuiarii elli-
    694. Childebertus 111 fralri suoChlodoveo absque
    v ciuntur, 691.
    ,

    liberis defunclo in
    monarchiam succedit, 670. 756. Desiderins Langobardorum rex annuente Pin-
    pino constiluittir, et consecratur, 692.
    C. 697. Pippini victoria in Fiisios Doreslaiae,
    671. 757. Fuedus inler Pippinum et imperatorem Orien«
    710 seu 711. Dagodertus 111 patri suo Childeberto lis, 693.
    defuncto succedit monarcha, 671. 758. Iloc et seqtienti anno pax in Francia, 693.
    714. Pippinus paulo posl Griinoaldi 76U. Bellum adversus Waifarimn Aqiiiianoruin
    filii sui necem ducem rnovel Pipj.inus, quod ad annum 768 comi-
    defungilur, 672. Bella civilia, ibid.
    niiaiiim est, quo, inlerieclo WaiCrio,
    7l5sew716. Dagobertus reliclo
    Aquilania
    parvulo Theode- Pippino penilus subjecia luii 6D5 el seqq.
    rico, obil. Franci Damelem ,
    (Childerici II lilium) re- 768. Pippious, diviso inier Carolum el Carloman-
    gem mstituunt, sub Cuilperici noiuine, 672. Ca-
    rolus a Frisiis fugaiur, 672.
    III num hl.os regno, morilur, 703. Carolus et Caulu-
    mannus rcges inauguiantur, 704,
    |)t\x£.ttio.
    12 Decedenie, atq'ie » imino polius pereunie ab urbibus Gallicanis liheralium mliura liiie-aruui , cnin
    nonnullx' res gerereniar vel recte, vel improlie, ac feritas gentium desaevirel, regttflfl furor acuerelur, Eccle-
    si;e iinpiignarcntur ab haerelicis, a calbolicis legerenlur, ferveret Christi fides in plurimis, refrigescerel b in

    nonnullis, ipsre quoque ecclesiae vcl dilarciitur a devolis, vel nndarentur a perfidis: ncc roperiri possct quis-
    quam periius in arie dialectica grammalicus ,
    qui hnec aut siylo prosaico, aut metrico depingerel versu. In-
    c dicentes Vae diebus nostris, quia periit studium liller?rum a nobis, nec re-
    genihcehaui saepius plerique , :

    periiur iu populis, qui gesla prcesenlia proinulgare possit in paginis. Isla etenim atque bis s milia
    ;
    jugiler
    inluensdici d ,
    pro cominemoralione praeleriiorum , ut noiiliam ailingerent venientium, elsi inculto affatu,
    nequivi tamen oblegere vel eertamina flagiliosorum, vel vilam recte vivenlium. Et praesertim his illicilus

    stimulis, i|und a nostris fari plerumque miratus sum, quia pliilosopbautem rbetorem inlelligunt psuci, lo-

    queulem ruslicum mulii; libuil eiiam animo, ut pro supputatione annorum ab ipso mundi principio libri

    priini ponerelur iniiium : cujus capiiula deorsum subjeci.

    IIXCIPIUNT CAPITULA LIBIU PRIMI.


    /. De creaiione Ada el Evcv, et de Adce typo.
    II. Vl Caiu occidil Abel frutrem situm.
    III. Knoch jusius, guomodo a Deo translattt» est.
    1 V. De dduvio, de Noe, de arca, de iia Dei et supputatione generalwnum.
    V. De generaiione Noe el filiorum ejus, proccipue de Clius filio Cham magice et idololatrics in.cejilore et inventore
    Staliculi.
    VI De lurre Dabylonica et linguarum confusione.
    .

    VII. De orlu, naiivitate et interpretatione Abruhoc, de Nino.


    VIII. De Isaac, Esau <l filiis ejns, el Job.
    IX. De Jacob ei filiis ejus, et Josepli in /Egypto.
    X. De Nili nalura, el maris liubri transiiu.
    XI. De filiis Israel in eremo, el de ingressu eorum in tcrram promissionis, et Jusue.
    XII. Deregibus Judccorum.
    XIII De Sulomone et templi ocdificatione.
    .

    XIV. Quomodo regnum Israel sil diiisum propter duritiam Boboce, et de captivitale Btbylonica, el de prophe-
    tis illius temporis.
    XV . De redilu Judaiorum e Babylone ttsque ad Christi nativilatenu
    XVI. De religuurum genliiim regibus el regnis.
    XVII. De imperatoribus Bomanis. Quo lempore Lugdunus sit condila.
    XVIII. De nativitate Satvatoris uostri. De mwieribus macjorum el nece infantum.
    XIX. De Christi prccdicatione, miraculis el passione.
    XX. De Joscph ab Arimaihia, qui eum sepelivil.
    XXI. DeJacobi aposloti voto.
    XXII. De die resurreclionis Dominiccc.
    XXIII. De ascensione Domini, et de interilu Pilati et Herodis.
    XXIV. De Petro qui Bomam venit, et marlyrum Chrislo perhibmt, el de Nerone; de Jacobo, Marco, et Jo
    hanne evangelista.
    XX V. De perseculione sub Trajano principe.
    XX VI. De hceresum et schismatum ortu.
    XXVII. De Potftino Irenoeo marlyribus.
    °.l

    XX VIII. De persecutwne sub Decio, i'e seplem viris in Gallias ad pradicandum missis.
    XXIX. De Bituricensium convcrsione.
    XXX. De persecutione sub Valeriano el Gallieno. De Chroco et de delubro Arverno.
    XXXI. De atiis marlyribus.
    XXXII. De privalo murlyre el Chroco lyranno.
    XXXIII. De persecwione sub Diocleliano.
    XXXIV. De Constantino Magno, bealo ilarlino, et Crucis Dominiccs inventione.
    XXXV. De Consttintis impero.
    XXXVI. Deadventu sancti Marlini. De Melania matrona.
    XXXVII. De interitu Vateuiis imperatoris.
    XXXVIII. De Theodosio et ejus imperio. De inleritu 31 aximi ttjranni.
    XXXIX. De Lrbico episcopo Arverno.
    X L. De sancto Ilillidio, el ejns in episcopatu succcssore.
    XLI. De sancto ISepotiano eliam Anernorum episcopo.
    XLII. De Duorum Amanlium caslitale el seputlura.
    XLIII. De beali Marlini transitu.
    Becedente; cod. Casin., Decedente ilaque. Caalerum licec praefalio deesl in plerisque edilis
    • Aliqui, el
    niss. Eam tamen
    Fredegaiius inlegraui relulil.
    b Aliicum Fredeg., tepesceret.
    « Fredeg. edil., clerici; in ms. lamen babebalur cierique ; sed anliqua manu einendalum est , clcrici.

    *Cod. Casin.. du.ri- et infia pro illicitus, babcl iltectus.


    S, GEORGD FLO
    EPISCOPl TURONENSIS
    HISTORLE ECCLESIASTICyE FRANCORUM
    LIBRI DECEEI.

    LIBER PRIMITS.

    froleps.

    5 Scripturus bella regum cum geniibus adversis, A dus redemptus est; et liumanil.ilem, non deitatem

    iuartyrum cuin paganis, Ecclesiarum cum hscrelicis, subjacuisse passioni crcdo. Credo eum die lertia re-

    prius fidem meain prolerre cupio, ul qui legerit, iue surrexisse, hominem perdiium liberasse, ascendissa
    non dubitet esse calholicum. Illud eliam placuit pro- iu ccelos, sedere ad dexleram Pairis, venturum ac
    pter eos ,
    qui appropinquante mundi fine desperant, jitdicaturum vivos et moriuos. Credo sanclum Spi-
    ul collecla per chronicas
    ft
    vel per historias anterio- riliiin a Pjtre el Filio f
    processisse, non 7 niino-

    rum annonnn b summa , explanetur aperle quot ab rem, et qnasi anie non esset, sed acqualem, et s?m-
    exordio mundi sintanni. Sed prius veniam a legenti- per cum Palre et Filio coaeternuin Deum, consub-
    bus precor, si aut in litteris, aul in syllabis grainma- siaiilialeni natura, aiqualem nmnipolenlia , consein-
    ticam arlein excessero, de qua adplene c non sum piternum esseini», ut nunquam sine Palre fuisse vel
    iuibutus. Illud lantuin studens, ut quod in Ecclesia Filio, neque niinorem Palre vel Filio. Credu hanc
    credi praedicatur, sine aliquo fuco aut cordis haesi- Trinilalem sanctam in di-linciione subsisiere perso-
    laiione retineam : quia scio peccatis obnoxium, per narum; et aliam quidem personam Patris, aliam Fi-

    credulitalem puram oUinere posse veniam apud lii, aliam Spuiius sancli. In qna Trinitate unam dei-

    nosirum pium Dominum d. t:item, unam potentiam, unam essentiam esse con-
    gCiedo ergo in Deum Patrem omnipotentem. B fileor. Credo 8 bealam Mariam, ul virgnem ante
    Credo in Jesum Christum filium ejus unicum, Domi- pailum, ila virgineruet posl partum. Credo animam
    num Deum nostrum, natum a Palre, non facium; iinmortalem, nec tamen pariem habere deilalis. Et
    non post lempora sed ante cunctum lempus, sem-
    , omnia quae a trecemis decem el oclo episcopis Nicaeae

    per fuisse cum Patre. Nec enim Pater dici potuerat, constitula sunt, credo fideliier. De (ine vero mundi
    nisi haherel Filium; neque Filius esset, si Patrem ea senlio qu;e a prioribus didici. Anlichristus h vero
    utique non haberei. Illos vero qui dicunl, e Erat primum circumcisionem inducel, «e asserens Chri-
    quando non erat, exsecrabiliter renuo, el ab Eccle- stum : deinde in lemplo Hierosolymis sta:uam snam
    '

    sia segregari conlestor. Credo Chiisium hunc Ver- collocabit adorandam, sicut l
    Dominum dixisse legi-
    buoi esse Palris, per quem
    Hunc facta sunt omnia. mus : Videbil s abominationem desolationis stantem in
    Verbum camem faclum credo, cujus passione mun- loco sancto (Matth. xxiv, 15). Sed diem illam omni-

    " Sic Bec. et Reg.; alii, clironica. Certe infra om- C runt, cum primum symbolo Constantinopoliiano,
    nes habent, clironicce Eusebii. quod inler Missarum solemnia c.nUabatur, addita
    Iu cod. Corb. deesi annorum.
    51 fuit.
    c Cod. Reg., de qua plene. Casin., adprime nonsum faec nsque ad cap. 1 desunt in cod. Ilegio.
    6
    inslructus. b
    Cod. Casin., didici anlichristum prius esse ventu-
    d Mss. et aliquot edili, apud Deum. rum, qui se asserens, e'c. Iu Corb. posl venturum se-
    eHoc adversus Arianos syuibolo suo addiderunt niiline.i detrita esi, poslquam sedpnmum circumcisio-
    Patres Nica?iii : unde, ni fallor, post haec verba, Erat netn.
    quando non eml, addenduin esl, etc. 1
    Hunc locuin de antichristo inter alios intellexe-
    1 Hanc parliciilani Filioque habent omnes ediii et runt dno C.allicanae EcclesiaB illuslrissimi palres,
    niss. cuin codice Corbeiensi. Et quidemjam asaectr- Ireuaeus sub fipem libri v, et Hilarius iu Commenta* .

    lo v el vi, in fidci professionibus legiiur in llispaniac riis in Mailli. cop. 25,


    synodi». Quanqnam sacculo ix lurbac excilntst fue
    :

    m s. checohii f.piscopi turonensis m


    bus hominibus ignorari, ipse Dumiiitis manifeslat A ab Bugelica sede , mundi laboiibus ocpiilanliir.
    d
    dicens : De die auiem illa el hora nenio scit, neque an- II. Cogniia autem a sateliiie mulicr concepit,
    geli ca-lorum, neque Filitu, nisi Paier totus (Muic. xiii, peperilque duos filios, Sed dum [)cus unius sacrili-

    32). Scd cl hic rcspoinlebnnus Inretieis, qui nos ciiiin dignautcr suscipit, aller invidia iiill..iniiiaiiie

    impugnant, asscrentcs minorem esse Fiiium Patre, lumescit, el in fratcrni sanguinis effusioneui novus
    i|in hanc dicm ignoret. Cognoseant ergo liuuc Filium parricida 9 consurge s e
    , Iralreni opprimit, vinct,
    Ci risliantim populum nun< upatum, de quo a Deo iulcriinil.

    prjedicitur : Ego ero iltis in patrem, el ipsi erunl mihi III. El cxhinc ciinctum genus iu facinus exsecra-

    in /iltos (II Cor. vi, I8j. Si enim hxc de unigenito bile ruil, prxter Enoch jusiuni, qui ambulans in viis

    Filio prxdixissel, nuinqiiam ei angelos praeposui.«set. Dei, ab ipso Domino propicr jusliliam assumptus de

    Sic enim ail : Neque angeti cwlorum neque Filiu»; medio peccanlis populi liberaiur. S.c eniin legimus
    ,

    ostcndens nou de Liiigciiito, sed de adiptivo populo Ambulavil Enoch cum Deo , et non compuruil ,
    quia

    haec dixi?se a . Noster vero finis, ipse Christus esi,. Deus tulil eum (lien. v, 2-i).

    qui nol is vitun xternam, si ad eum cenversi fueri- IV. Doniinus ergo coinmotus conlra iniquitales po-

    mus, larga benignilate prxslabit. pnli non in suis semilis gradienlis , dduviuin immi-
    Desuppulalione vcro hujusmundievidcnterChro- Iis'1» cunctamque animam viveulem de superlicie

    nicae Eusebii Caesariensis g episcopi ac Hieronynii terrae diluvio inundante delevit ; taniumque Noe fi-

    preshyteri proloquuntur, et ralionem de omuiuin delissimum ac peculiarem -ibi, suique lypi speciem

    annorum serie pamlunt. Nam el Orosius diligenlis- prx-ferentem, cuui sua el Irium natorum conjugibus,

    Bime hxc inquirens, omnem numerum annorum ab posleritalis reparandx gralia, in arca reservavii. In-

    initio mundi usque ad suum tempus in unum colle- crepanl nos hic hxrelici, cur Scriptnra sacra Doini-
    git. Hoc eliam et Yictorius, cum ordinem Paschalis num dixisset iralum. Cognoscant ergo, quia Domi-
    solcmnitatis inquirerel, fecit. Ergo et nos scripto- nus nosier, non ut houio iiascuur : commovetur
    rum supra memoralorum exemplaria sequenies, cu- enim, ut tcrieal; peilil, ul revocet ; irascilur, ut

    pimus a primi hominis conditione, si Dominus di- emendel. Sed nec hoc ambigo ,
    quod s, ccics illa

    gnabilur suum
    commodare anxilium, usque ad arcae typum matris gcsseril Ecclcsi;e : ipsa eniui in-

    DObtrnm lempus cunctam anuorum congeriem com- ler fluclus el scopulos hujus sxculi trausiens , nos

    pularc. Quod facilius adim) lebimus, si ab ipso Adam ab immiiientibus malis maierno gestainine fovens,
    sumamus exnrdium. pio amplexu ac proteclione defend.l.
    I. In principio Dominus coelum terram ue , in Ab Adam ergo usque ad Noe sunl generationes de-

    Christo suo, qui est oii.nium principium, id est in C cem : id esl Adam, Selh, Enos, Cainan, Malaleel,

    Fdio suo formavit, qui post creaia mundi clemenla, Jarcd, Enoch, Matusalam, Lamech, Noe. In his ergo

    glcbam assumens fragilis limi b , hominem ad suam decem generationibus, inveniuulur auni mille du-

    imaginem similitudincmque plasmavit, el insufflavit cenli quadiaginta duo. Adam vero in terra Enachim

    in facicm ejus spiraculum \itae, ct factus esl in ani- sepullum ,


    quae prius Ebron vocabalur, liber Jesu

    mam vivenlem : cui dormienli ablala cosla, mulier Nave evidenlcr expia iat (Jos. xiv, 15).
    Eva cre.ita est. Nec duhium enim csl, quod hic pri- V. Habebai ergo Noe posl diluvium tres filios Sem,
    iinis homo Adam, anlequam peccarel, typum Do- Cham, el Jifelh. De Jafelh egrcssa; suni genles, si-

    iniui noslri Hedemploris praeiulisset. Ipse euim in mililer et de Cbam, el de Sem. El, sicut ait vetus

    sopore passionis obdoriniens, de latrre suo dum histon.i , ab his disseininalum est genus humanum
    aquam cruoremque pro;luxit, virginem immacuT sub universo coelo. Prinngenilus vero Cham, Chus.
    lalamque Ecclesiam sibi redemptam san-
    exhihuil, Hic luit lolius ariis magice, imbueule diaholo , et

    guine, lalice emundaiam, non habemem maculam primus idololalriae adinvenlor. IIic primus statuun-
    autrugam; id cst lymphis ablulam proplermaculain, culam f adorandam diaboli inst galione coustiluit :

    iu cruce exlensam proplcr rugam. Ili ergo primi ho- qui elstellas, el ignem 10 de coe ' cadere, falsa

    mines inlcr amiena parailisi c lieale vivenles, anguis D virtute, hominibus ostendcbal. Hicad Persas iransiit.

    aslu illccli, divina prxcepla liansiliunl. Ejectique Hunc Persx vocitavere Zoroaslrcm « , id est viven-

    " Diversns alias hnjus mci interpretationes affe- sxpe accusandi casu utens pro sexlo, cognilum... sa,
    ruul sancii Patres, interquasea csl commuuior, quod leltilem.
    illum quidem diem ex natura humaiiitatis Filius e Edili , in fratrem sanguinis fratricida cotisur
    hominis nescierit, quem lamen probe Deus homo gens.
    noverai. sub ralione qna legalus eral
    Yel nesciebat f Alii, slraiunculam. Mss. Bec, Reg. et R»gm.,
    ad homines. Non enim erat ex illis vcritatibus quas slatunculum adorandum. Corh., siaiicolam. Moiel.ui
    inn hoininibiis erat communicaiurus, el dc quibus
    ( quoque, ex emlein ms. S. Martmi Turonen-is, le^it
    alias dixit : Omni i nola fe. i vohis quae audivi a Palre sluiuncuuni, quam vocem sic neulro genere in frag-
    mco, id est omnia qux ex ejus |>arte vobis habeuain mcnlo Peiromi nuper edito usurpalaui fuisse ob er-
    noiificamla. Hxc Augiisiinus el Ctegorius M. vavit Allcserra , qui ejus verba refert : Ita ex ha(
    b Sic cod. Casn., al i, fraqillimam. mnssa fabri suslulerunt, el (ecerunt caiiita el paropsi-
    * Editi , in amann paradiso. dtS,STATUNCILA, elC
    d Sic inss. sicut et iulra non seincl. Editi tamen p De Zoroaslre, iiiiem primum Ractrianoruin re-
    lalici.l, cognita aulein a consorie. Corb. sicul cl alias gcm fuisse voluul, plura hubcl IMinius.
    '65 IilSTORIA FRANCORUM. LIBER PRIMUS. 1G6
    lem stellam. Ab hoc etiara ignem adorare consueli, A que Hierosolymorum urbe celebre ferlur. In
    in ipsa

    ipsuni divinilus igne consumptum ul deutn colunt. hoc monte crux sancia, in qua Redcmptor
    affixus
    VI. Cumque multiplicati homines dispergerentur est, stetit, de qua et bealus ille cruor
    effluxii. Hic
    per univerbas terras, egressi abOriente, Sennaar ergo Abraham accepit signum ciicumcisionis,
    osteu-
    gramineum reperiunt campum. In quo aedificantes dens ut quodille gessit in corpore, nos
    poriemus in
    civitaiem lurrem quae coelos atlingeret , nituntur corde, dicenle Propl.ela Circumcidile vos Dco
    , :
    ves~
    6lruere. Quorum vanam cogitationem simul et lin- tro, et circumcidite prwputium cordis veslri (Deut. x,

    guam, ipsosque confutans Deus, per niundum laie 16), et nolitesequi deos alienos (Jerem. xxxv, 15). Ej
    patentem in universa terra dispersil : vocalumque iterum Omnis incircumcisus corde non intret in sancta
    :

    est nomen civitatis, Babel, boc est, Confusio, eo mea (Ezech. xliv, 9). Hunc Abraham Deus, posladjec-
    quod ibi conludisset Deus linguas eorum. Haec est tam nomini syllabam \ patrem mullarum gentium
    a
    Bubyhmia a Nembrolh gigante asdificala filio Clius. nuncupavit,
    Et, sicul Orosii narrat hisloria, mira campi plan l;e VIII. Is cum cenlum
    annorum, genuit Isaac esset
    in quadrum disposiia esi : murus ejus ex coclili la- Porro lsaac sexagesimo anno nati sunt filii setatis

    lere iniuso bitumine, in laium habet cubitos quin- gemini de Rebecca. Primus Esnu, qui et Edom, id
    quaginla, altltudinis cubilos ducenlos, in circuilu » est terrenus : qui propler gulam vendidit primoge-
    stadia quadringenla septuaginla. Unum stadium b nita sua. Ipse esl paler Mumarorum, de cuju, ge-
    habet aripennes quinque. Vicenae quinae portaj per neralione quarta naius est Jobab : hoc est, Esau ,

    unumquodque lalus sit* sunt, quae faciunt cenlum. Raguel, Zara, Jobab, qui et Job. Is vixit annos du-
    Harum porlarum ostia mirae magnitudinis, ex aere cenlos qnadraginia novem : ociogesrno » anno :.b
    fusili sunl formala. Multa et alia de hac civitate idem infirmitale liberalus est; post infirmitatem aulcm
    ,
    hisloriographus narrat G
    , addens : Et cum tanla centum sepluaginta » am.is, reslituta in dupluni
    fuisset honeslas aediucii, attamen victa atque sub- omni facullate, cum tot quot perdiderat filiis jocun-
    versa est. datus est.
    VII. Lrimus autem filius Noe, Sem, de quo gene* IX. Secundus autem filius Isaac, Jacob, dilectus
    ratione decima, natus est Abraham : id est, Noc, Dei, sicut ait per Prophetam : Jacob diiexi , Esau
    d
    Sein, Arphaxad, Sale, Heber, Phalech, Reu , Sa- autem odio liabui (Mulacli. i 2,3). Hic post angelicam
    ruch, Thare, qui genuil Abraham. In his decem ge- luctani vocatus est Israel, a qno Israeliuie. Hic genuit
    nerationibus, hoc esl a Noe usque ad Abraham, in- duodecim patriarchas, quoruin ha>c sunt no.nina :
    veniunlur anni 942 «.Eo tempore regnabai Ninus, Ruberi, Simeon, Levi, Judas, Issa har, Zabulon,
    qui aediheavit civitatem, quam Ninivem vocavit cu- C : Dan Nepht.lim, Gad et Aser. Post hos geuuit Jo-
    , ,

    jus in (ribus mansionibus spalium amplitudiuis Jo- seph de Rachel, nonagesimo secundo selatis su.tj

    nas propheta determmat. Hujus quadragesimo lertio anno. Hunc ca^teris filiis
    J_2 P' us dilexit. Habuit ex
    regni anno natus est Abraham. Hic est Abraham ea et Benjamin ultimum omnium. Joseph aulem,
    inilium fidei nostrae : hic accepit repromissiones decimum sexlum a>tatis annum habens, lypuin pr*
    huic se Christus Dominus noster nasciturum, ac pro ferens Redemptoris , vidit somnia quae fratribus i e-
    nobis passurum in viclimae commutalione monstra- lulit Quasi manipulos legens k quos suorum
    :
    , fra-

    vit, ipso in Evangeliis sic dicenle :


    \\ Abraham trum manipuli adorarent. Et iterum Quasi sol et :

    exsultavit ut videret diem meum : et vidit , el gavisus luna cum undecim slellis prociderent ante eum. Qu,e
    est (loan. vm, Hoc vero holocaustum in mome
    56). res magnum ei cum fratribus odium generavit. Unde
    Calv.iriae f
    , quo Dominus crucifixus est, oblalum et inflanimati invidia, viginti l
    eum argerueis Isinae-
    fuisse Severus narrat in Chronica e ; sicut el hodie- litis in ^Egyplum transeunlibus vendiderunt. linmi-

    « Cod. Corb. habet ab Hebron. gusiini , aniea 71 de tempore, qui et laudal Hiero-
    Editio Badii habet
    t> Vnum sladium habel passus
    : nymiim. Sed id reperilur in c.p. 15 commentariormn
    centum viginli quinque. Sic el Plinius, lib. i, cap. 23 iu Marcum, S. Hieronymo perperam altiibutoruni.
    Stadium, mquit, centum viginti quinque noslros af/icil D 8 Gennadms in Calalogo virorum ilhistrium inier
    passus , hoc est , pedes sexcenlos viginli quinque. De Severi Sulpicii opera recenset Chronicam , quo no-
    Babyloniae vero amplitudine plura habent passim mine Historiam sacram ab eoedilani puto desiguari.
    vetusli auctores , qui eam provinciae potius quam In ea tamen Isaac su;>ra Calvarix moiilem immolau-
    urbis nomine donandam scripserunt. In describendo dum a patre ductum fuisse non lego.
    h Genes. cap. 17 ex Abram appellatur Abraham. -
    ipsius ambilu vari* sunt Orosii ediliones , lib. n,
    : qucedam enim
    cap. 6, aliis 7 habentstadia cccclxxx, 1
    Sic cod. Reg. alii addm.t nono at 8'J siinul
    ; :

    alia;vero cccclxx, quam posleriorem leclionem al- cum 170 efficereni 2.'>9. Bec, vixit an. 248.
    teri prasferendam esse Gregoni noslri auctoritas j Et tamen lib. Job, cap. ei vers. ult., Job diciiur
    pcrsuadet. Habyloniae ambituin ccclviii sladiis con- vixisse posthaec 140 annis. Versio Syruca el Ara-
    cludil Quintus Curlius lib. v, num. 1, ubi p'ura de bica 140 sic el versio Gr;eca, qua: eliaiu hahel 10-
    ;

    hac urbe scilu digna habet. tam Joh vitam fuisse annorum 240 quod no.i habent :

    c llacc omnia O.osius describit lih. u , Ilistor., ali;e versiones.


    k
    Cod. Regm., leqens suumque manipulum fra-
    cap. 7. ,

    d Sic Mss. Bec, Reg. et Regm. ; alii habent Fa- trum elc. cod. Reg. habel ligans suumque , etc ,
    , ;

    lec, Ragau. q.iod ost lexlui Geneseos conlormius.


    * Cod. Corb. habet 900; Bec, 945. 1
    Sic Regm., sicul el in Genesi. ; alii halrcnl/r/-
    1
    Idem dicit auctor scrmonis 6 Appendicis S. Au- ginta.
    ir,7 S. C.RECORII EPISCOPI TUKOXENSIS 1(!8

    nente autem fame, cum desrendis^enl hi in /Epyp- A quo transilii mulia, m dili, narrantur : seil nos quod
    luin, cogniti sonl a Joscpli, nec lamen ipsi Joseph a sapienlibtis, ct ccrle illis honiinibus, qui iu eodcin
    eoguovcrunt. Ipse lanit-n se his post inulias coriun loco accesscranl verum cognoviuius , ea inserere ,

    laligaiiones, et adduelo Heiijamin, dcclaravit : de stiiduimus paginx. Aiunt enim sulcos, quos r>l«

    Hachel enim DMtre sna natus ct liic fucral. Post lltPC cuiriiuni receranl, usque hodie permanere, et quan-

    Jcscendunt cuncti Israeliiae in ASgyptum, ei pcr Jo- tum acics oculoriim videre potest, in pro!undo cemi.
    Beph Ph:irions graiia utuntur, Jieob aulera post Quos si modicum commotio maris obtcxcrit, illo

    benediclos (ilios suos in .-Egypto moritur, et in se- (|iiicsccnle, rursiim divinilus rcnovanlur ut fueranl.
    pulcro a patris sui Isaac, scpclilur in lerra Chanaan. Dicunt alii, quod ad ipsam ripam, faclo moilico per
    Morluo autcin Joscph atque Pharaone b , subjicilur marc circuitu unde ingres-i fuerant , sinl revcrsi.
    ,

    cuncta generatio scrvituii, qua: per Moysen post de- Alii vcro asserunl , iinuiii cunclis ingressum : non-
    cem plagas ^Egypii liberalur, dcmerso Pharaone in nulli, iinicuique tribui suaui paluisse viain, illud le-

    maii Rubro. slimonium Psallcrii adducenles e


    : Qui divisil mare Ru-
    X. Et quoniam de hoc maris transilu plures mulia brum in divisiones (Psal. cxxxv, 13), 14°." :,S ,10S

    dixerunt, visum est, ut de situ loci illitis, vel ipsius divisiones spit iialiter, et non secunduin litieram in-
    Iransilu, aliqua huic inscram lectioni. Nilus per B lelligere oporlet. Simt enim et in hoc saeculo, qudd
    JSgypluua» sicut oplime nosiis, decurrii, et ipse eam (iguraliter mare dicilur, multae divisiones : non enim
    impetu suo irr gal : nnde et Agyptii Nilicohe appel- aeqnaliter possunl, aut per unam viam ad vi:am
    laulur. Cujus niinc littora multi locornm perlustra- cuncti transire. Alii autem transeunl in horani pri-

    tores, referta sacris monasleriis dicunl esse. Super iiiam : id e«l qui renali per bapiismum, inimaculati
    ripam vcro ejus non Babylonia, de qua supra nia- ab omni inquinamcnlo carnis perdurare usquc ad
    c collocatur,
    minimus, sed Ha! ylonia alicra civitas vitae praesentis e\ilum possunt. Alii ad horam ter-

    in qua Juscph horrca miro opere de lapidibus qua- tiam, videlicet qui majori a lale converiuniur. Alii

    dris ei cacmcnto aedificavil : ita ut ad fundum capa- ad scxlam, qui luxuri.e fervorem coercent : et pcr
    ciora , ad summuin vero conslricta 13 sinl', ut per has quasque horas , sicul Evangelisla (Matth. xx)
    parvuluiii foramen ibidem triticum jaccrelur ,
    qu:e commemorat, ad operam dominicae vincae secunduin
    horrea usque hodie ccrnunliir. De hac civitate rex fldem propriam coiiducuntiir. Il:e sunt divisione*
    ad perscquciidum llebracos , cum cxercilibus cur- quibus per hoc mare transilur. Illud vero quod ad
    ruum, ac multa pcdestri manu direclus est. Anle di- mare usque venientes , littus stagni tenentes rever-
    ctus vero fluvius ab Oricnte veniens, ad occidenla- tunlur, illud est quod Dominus ad Moysen dixit

    lcm plagam versns Rubrum mare vailii : ab Occidente C Reversi castra metenlur e regione Pliiah rolh, quoc est
    vero siagnum sive brachium de mari Rubro progre- inter Magdalum el mare conlra Beelsejihon (Exod. xiv,
    dilur , et vadil conlra Orientem , habens in longo 2). Nec enim dubium esi, quod transitus ille niaris,
    millia circiter quinquaginta ; in lato autem, decem et vel columna nubis lypum gesserint noslri baptis-
    oc.lo. In hujtis slagni capile Clysma civilas d aedifi- matis, dicenle bealo Paulo apololo : Nolo vos igno-
    cala est, non proplcr ferlilitatem loci, cum nihil sit rare, fratres, quia patres noslri omnes sub nube fue-
    plus sterile, sed propler portum : quia naves ab In- runt, el omnes in Moysen baptizati sunl in nube et in

    diis venienles, ibidem ob portus opporltiniialem quie- mari (1 Cor. x, 1, 2). Columna vero ignis typum
    scuut ; ibi comparalae merces pcr totam ^Egyplum sandi Spirilus pra ttilil.

    deporiantiir. Ad hoc siagnum per deserlum HcDraei A nativiiate crgo Abrahae usquc ad egressum filio-

    lendenies, usque ad ipsuin mare venerunl, inven- rum lsrael ex /Egyplo, vel transiltim inaris Rubri

    li-que dtibibus aquis castra metaii sunl. Iu hoc ergo qui luit Moysi octogesimus annus, supputanlur anni
    arclo loco , lain ab eieino quam ab ipso maii, con- nuinero 4G2.
    sederiinl, sicul scriptum est : Audiens Pharao, quod XI. Exinde per quadraginla annos Israelilae ercmo
    conclusissel eos mare alque deserlum, nec esset eis via ulunlur, imbuuiiliir legibus ;
    probanlur, viclibusque
    qna potsnt pergere , ad persequendum eos direxil D pascunlur angelicis. Deinceps enim post acceplam
    (Exod. xiv, 3). Cumque iinniiiienlibus his Moysi po- Legem, iransgressoque cum Jesu Nave Jordane, ter-

    pulus acclamasset, secuudum jussum Divinilatis pro- ram repiomissionis accipiunt.


    jecta virga super mare, divisum esl ; illisque pcr XII. Post cnjus transitum, dum praeccpla diviita
    sicca gradienlibus, ei, ul Scriptura ail : Muro aqua- posiponunt, sa-pe in alienigenarum servitio sunju-
    rum undique vallati (Exod. xiv, 22) , iu lillus illud, gantur. Sed cum conversi ingeiniscunl , iribueule
    quod est contra moniem Syna , illaesi prorsus, de- Domino, per \irorum fortium brachium liberantur.
    incrsis ^Egyptiis, Moyse duce transgrcdiunlur. De Postluec per Samuelem, regem,sicul reliquae genles

    • Co.I. Regm., in sepulcro suo a Joseph. Ulraque d Apud Plob maeum praesidium est in sinu Ara-
    leclio veia ex Cenesi. bico Mium. Lisinum esse Antonini pulal Simlcius
    b Cod. Regin., a Phuraone subjicilur, quae eliam apud Oitelium.
    lcctio vera esl. e Codex Turon. apud Morelium habet lestimuniam
    e Haec hndie Cairum qiiartum forlasse casum pro sexlo
    appollalur, urbs ^Egypti pne- psalterii abutenlcs,
    cipua ad Nilum lliiviiiin olim sulianoruin iEgypti , adbibens. Videlur quippe Gregorins eorum senlen-
    sedes, hodicTuicis subdita. tiam de qua hic loquilur, uon approbarc.
    ;

    169 IIISTORIA FRANCORUM. LIBER PRIMUS. 170

    habent, a Domino postulantes, accipiunt prinium Arobabel, id est Christus, liberaverit, horribiliter cx-

    Saul, deinde David. sulabit. Ipse cnim Dominus in Evangelio dicit : Si


    Ab Abraham ergo usque ad David generationes vos Filius liberaverit, vere liberi eritis (Joan. VIII, 36).

    quatuordecim, id est, Abraham, lsaac, Jacob, Judas, Ipse oro sibi in nobis templum, in quo dignetur ha-
    Phares, 15 Esrom, Aram, Aminadab, Naason, Sal- bitare, constituat; in quo fides, ut aurum Ihceat; in

    mon, Booz, Obeth, Jesse, David. Davidautemgenuit quo eloquium praedicalionis, ut argentum splcndeat
    Salomonem de Betsabee. Is per Natham prophetam in quo omnia visibilis templi illius ornamentain no-
    fratrem suum, et matrem in regno evectus est. strorum sensuum honestale clarescant. Bonae etiam
    voluntati nostrae ipse salubrem effectum indulgeat.
    XIII. Defuncto autem David, cum regnare coepis-
    Quia nisi ipse xdificaverit domum, in vanum laborant
    set Salomon, apparuit ei Dominus, et quod peteret,
    qui sedifcant eam (Psal. cxxvi, 1). Haee vero capti-
    ut induigeat pollicetur. At ille terrenas divitias post-
    vitas annis 76 d fuisse dicitur.
    ponens, sapientiam magis expetiit. Quod ratum Do- a

    mino fuit, ita ut ab eodem audiret Quia non qux- :


    XV. Reversi autem per Zorobabel, sicut diximus,
    sisti regna mundi, nec divitias ejus, sed postulasti nunc contra Deum murmurantes, nunc post idola
    sapientiam, ideo accipies eam. Ante te non fuit tam corruentes, vel abominationes facientes, et quae gen-

    sapiens, sic et post te non erit [Reg. m, 12). Quod Btes exercent imitantes, dum Dei prophetas contem-
    postea judicium illud, quod inter duas mulieres de nunt, gentibus traduntur, subjugantur, intercidunt :

    uno infante litigantes intulit, comprobavit (Ibid. 16 donec ipse Dominus, patriarcharum prophetarumque
    et seq.). Hic Salomon sedificavit templum nominiDo- vocibus repromissus, VirginisMariaeutero per Spiri-
    mini miro opere, multum ibi auri argentique, aeris tum sanctum illapsus ad redemptionem nasci, tam
    ac ferri ingerens, ita ut diceretur a quibusdam, nun- illius gentis, quam omnium gentium dignaretur,
    quam simile in mundo fuisse aedificium fabricatum. A transmigratione ergo usque ad nativitatem Chri-
    Ab egressu ergo filiorum Israel ex iEgypto usque sti generationes quatuordecim id est, Jechonias, :

    ad aedificationem templi, qui annus septimus fuit Salathiel, Zorobabel, Abiud, Eliachim, Azor, Sadoc,
    b
    regni Salomonis, inveniuntur anni 480 sicut Re- ,
    Achinr, Eliud, Eleazar, Mathan, Jacob, Joseph vir
    gum testatur historia. Mariae, de qua Dominus noster Jesus Christus nasci-
    tur qui Joseph, quartus decimus computatur f
    : .
    XIV. Post mortem autem Salomonis, divisum est
    per duritiam Roboae regnum in duas partes. Restite XVI.Ergo nevideamur unius tantum Hebraeaegeii'
    •

    tis habere notitiam, reliqua regna, quae, vel quali


    runt dua3 tribus ad Roboam, quod Juda appellatur :

    Israelitarum fuerint tempore, memoramus. 17 Tern-


    ad Jeroboam autem decem tribus, quod Israel voca-
    batur. Posthcec igitur ad idololalriam declinantcs,
    G P ore AbrahaeNinusregnabatsuper Assyrios;Sicyoniis,
    nec prophetarum vaticinia, nec eorum interitus, nec
    Europs apud iEgyptios autem sexta decima erat ;

    clades patriae, nec ipsorum etiam regum eos excidia


    potestas, quam sua lingua dynastian vocabant. Tem-
    domuerunt; donec iratus contra eos Dominus excita- pore Moysi, apud Argivos regnabat septimus Tropas ^:
    vit Nabuchodonosor, qui eos in Babyloniam cum
    in Attica Cecrops primus; apud ^Egyptios, Cenchris

    omnibus templi ornamentis captivos abduxit in qua duodecimus, qui et in mari obrutus est Rubro; apud
    :

    captivitate et Daniel propheta eximius inter esurien- Assyrios, sextus decimus Agatadis; apud Sicyonios

    les leones illsesus, et tres pueri in medio ignium ro- Maratis. Tempore vcro Salomonis, quando regnabat
    rulenti, abiere captivi. In hac captivitate et Ezechiel super Israel, apud Latinos quintus regnabat Silvius;
    h
    prophetavit, et Esdras propheta natus est. Lacedaemoniis, Festus Corinthiis, secundus Oxion;
    ;

    A David autem usque ad desolationem templi, et ^Egyptiorum, Thephei'. Gentesimo vicesimo sexlo
    transmigrationem in Babyioniam generationes qua- anno super Assyrios, Eutropes Alheniensibus, se-
    j
    ;

    tuordecim: 16 id est, David, Salomon, Roboam, cundus Agasastus. Tempore quo Amon regnabat su-
    Abia, Asa, Josaphat, Joram, Ozias, Joatham, Achaz, per Judaeam, quando captivitas in Babyloniam abiil,
    Macedoniis praeerat Argeus;Lydorum, GygcsjaEgy-
    Ezechias, Manasses, Amon, Josias. In his ergo qua-
    ptiorum, Vafrcs; apud Babyloniam, Nabuchodono-
    tuordecim generationibus, anni inveniuntur numero D
    361 °. De hac vero captivitate per Zorobabel liberan-
    sor * ;
    m
    cos ca tlvos abduxit; Romanorum, sextus
    kervius Pullus |;
    tur : qui poslea et templum et civitatem restituit. Sed .

    haec captivitas typum illius captivitatis, ut puto, ge- XVII. Post hos, imperatores: primus, Julius Cae-
    rit, in qua anima peccatrix abducitur, quam nisi Zo- sar fuit, qui totius imperii obtinuit monarchiam; se-

    a Latinius mavult legere gratum. sius, Augustinus, Hieronymus et alii patres.


    b Cod. Corb., 280, sed mendose, ut patet ex Re- g Cod. Corb., Trophas.
    gum libro m, cap. 6. Cod. Regm., Sislus; alii cum
    '•
    edit., Fistus. Corb.
    c Sic todd. mss. cum edit. Badiana ; aliae cum lectionem cieteris prrctulimus.
    Bec. habent 340. Cod. Corb., 390. » Sic idem cod. Corb. ; at alii, Thebei.
    Sic cod. Corb., alii 70.
    «i
    j Corb. habet,
    cenlesimo vigesimo anno. Ed. Bad.,
    e Idem habet, Joachim. sepluagesimo sexto anno.
    f Hic solummodo decimus tertius recensetur, nisi k Codd. mss., Corb., Reg., Bec. et Regm. omit-
    duplex Jecbonias admittatur, pater scilicet et filius, tunt hauc vocem Tullus.
    qui etiam Joacbim dicti sunt, ut observant Ambro-
    PATROL. LXXI.
    171 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 172
    cundus, Ootavianus.JuliiCa^aris aepos, qucm Augu-Amilltibus, liic ab ipsis saccrdotibus eustodiretur. Sed
    stum vocant, a quo ct me&ais Augustua eet vocitatus, resurgente Domino, cuslodibus visione aogelica ter-
    Gujus nouo decimo imperii aano, Lugduuuai (iallia- riiis, cum non inveniretur in tumulo, nocte barietes
    rumurbem coaditam manifestissime reperimus*: decellula, in qua Joseph tenebatur, Buspendantur
    quse postca illustrata martyrumsanguine^NobUiBsima in sublimi j Ipse vero de custodia, absolvcnte an-
    nuncupatur. gelo, hberatur, parietibus reslitutis in locum suum.
    XVIII. Anno quadragosimo tortio
    h
    iinpcrii Au- Cumque ponlifices custodibus cxprobrarent, et san-

    gusti, Dominus nosterJesua Ghristus, utdiximus,« \ ctum corpus ab eisdem inslanter rcquirercnt, dicunt
    virgine Maria in Belhleem David oppido, secumlum eis milites: Reddite 19 vos Josepb, et nos reddi-
    carnem natus cst : cujus immensum sidus magi ah mus Cbristum : sed ul verum agnoscimus, neque vos
    Oriente cernentes, cum muncribus veniunt, et pue- bcnefactorcm Dei, neque nos Filium Dei rcddere
    rum supplices oblatis donis adorant. Herodes vcro nunc valemus. Tunc illis confusis, milites sub hac
    ob zcluin regni sui, dum Deum Cbristum persequi cxcusatione liberantur.
    nitilur, parvulos inlantes interimit.Ipsequoqucposl- XXI» Fertur Jacobus apostolus, cum Dominum
    modum 18 judicio divino percussus est. jam mortuum vidissct in cruce, detestasse • atque
    Jurasse ' nuQCI uam se
    pco- B Domii-
    XIX. Domino autcm Deo nostro Jesu Christo comeslurum panem, nisi

    baptismi gratiam tribuente,


    num cernerel resurgentem. Tertia demum die re-
    nitentiam pracdicante,
    diens Dominus, spoliato tartaro cum triumpbo, Ja-
    vel coeleste regnum cunctis gentibus promittente,
    cobo se ostendens, Surge Jacobe, comede, quia
    ait
    atque prodigia et signa per populos operante ; boc :

    jam a morluis resurrexi. Hic est Jacobus Juslus


    est, dum de aquis vina profert, dum febres cxstin-
    quem fratrem Domini nuncupant f pro eo quod Jo-
    guit, dum ctecis lumen tribuit, dum sepultis vilam ,

    seph fuerit filius ex alia uxore progenitus.


    restituit, dum obsessos ab immundis spiritibus libe-
    XXII. Dominicam vero resurrectionem, dic pri-
    rat, dum leprosos miserabili turpentes cutereformat:
    dumct alia signa multa faciens, manifestissime
    ma non septima sicut multi pu-
    factara credimus,
    haec
    tant. Hic Domini nostri Jesu
    est dies resurrectionis
    se Deum populis esse declarat.In Judasis irasuccen-
    Cbristi, quem nos proprie Dominicam, pro sancta
    ditur, invidia exagitatur, ac mens de sanguine pro-
    ejus resurrectione vocamus. Ilic primus luccm vidit
    pbetarum pasta, ut Justum iuterimat injuste moli-
    in principio, et bic primus Dominum resurgentem
    tur. Ergo ut veterum vatum complerenlur oracula, a
    contemplari meruit de sepulcro.
    discipulo traditur, a pontificibus inique condemna-
    a Judaeis illuditur, cum iniquis erucifigitur, a
    A captivitate vero Hierosolvmso et desolatione
    tur,
    militibus emisso spiritu custoditur. His igitur actis,C
    usque ad P assionem Domini nostri Jesu
    tcmpli '

    Christi, id est usque ad Tibcrii septimum decimum


    tenebrac super universum mundum facta? sunt, et
    annum, suppulantur anni 668 «.
    multi conversi ingemiscentes, Jesum Filium Dei
    XXIII. Resurgens autem Dominus, per quadra-
    confessi suut.
    ginta dics cum discipulis de rcguo Dei disputans, vi-
    XX. Apprebensus autem et Joseph, qui eum aro- dentibus nube susceptus, evectusque in cce-
    illis in
    matibus conditum in suo monumento recondidit, in los, ad Patris dexteram residet gloriosus. Pilatus
    c
    cellulam recluditur sacerdotum princi-
    , ct ab ipsis autem Gesta ad Tiberium Cassarem mittit, et ei tam
    pibus custoditur, majorcm in cum habentes saevi- de virtutibus Christi, quam de passione vel resurre-
    tiam, ut Gesta Pilati ad Tiherium imperatorem inissa clione ejus insinuat. Quae Gesta h
    apud nos hodic re-
    referunt d quam in ipsum Dominum, ut cum ille a
    , tinentur scripta. Tiberius autem lioc ad senatum ]

    a Utrumque quoi hic a Gregorio dicitur falsum Christi, de ejus. virtutibus et iis quse per ipsius dis-
    esse putat Valesius in Notitia Galliarum. Nam, teste cipulos in ejus nomine fiebant, etc.
    Dione, ut hic auctor observat, Lugdunum a Lucio e Editi habent deleslatum esse. Hanc autem histo-
    Planco conditum est jussu senatus, meiuentis ne Plan- riam ex Hebrseorum Evangelio laudat Hieronymus
    cus armatus Antonio hosti reipublicae declarato sese-p. in Catalogo virorum illustrium. De ea et vulgatus
    conjungeret. Secundo, Lugdunum nobilissimum di- Abdias libro vi.
    ctum non est a martyrum multitudine, sed ob splen- f
    Quse sequuntur ad caput 22 desunt in cod. Re-
    dorem et potentiam coloniae, quae eliam senatore.s gio. Jacobum Josephi ex alia uxore filium fuisse di-
    curiae conferebat. In eadem urbe natus est Claudius cunt plerique patres Grseci et Latini, quos impugnat
    Augustus. Hieronymus. Et quidem Jacobi mater quae laudatur
    b Cod. anno quadragesimo quarto impe-
    Corb., in Evangelio, tempore passionis Christi nondum
    rii, etc. Caeteri scripti habent quadragesimo ierlio, obicrat; sicque Joseph aut eam repudiasse dicendus
    ut editi. est, ut Mariam duceret, aut duas uxores simui ha-
    c Hoc
    er apocrypho Nicodemi Evangelio, aut ex buisse. Quod utrumque falsissimum esse nemo non
    aliquo ejusdem farinse auctore descripsit Gregorius, videt.
    nec majorem lidem merentur Gesta Pilati, quee inter e Haec annorum enumeratio in cod. Corb: non ha-
    apocryplia deputavit Gelasius Papa in Catalogo libro- betur.
    rum apocryphorum. i'
    Gesta Pilati laudat Justinus martyr, ApoJog. 2,
    u Tertullianus in
    Apologetico idem testatur, et ex quae suo tempore in omnium manibus habebantur
    eo Euseb. lib. n Historiae, cap. 2. Plura habet Oro- quae vero ad nos pervenere, vulgoque nunc circum-
    sius libro vn, cap. 2, ubi ait Pilatum retulisse ad feruntur, inter spuria monumenta reputari debeut.
    Tiberium et senatum de passione et resurrectione * Cod. Corb., senalores.
    173 HISTORIA FRANCORUM. LIBER PRIMUS. 174

    recensuit : quocl senatus cum ira respuit, 20 pro eoAsulam Pathmos relegat in exsilium, et diversas cru-
    quod non ad eum primitus advenisset. Hinc elenim delitates in populos agitat. Post cujus mortem, bea-
    contra Chrislianos prima odiorum germina puliula- tus Joannes apostolus et evangelista de exsilio re-
    runt. Pilatus autem non permanens impunitus, pro diit : qui senex
    plenus dierum, perfectaequc in
    et

    suae malitiae scelere, hoc est pro nece quam in Do- Deum vitae, vivens se deposuit in sepulcro. Hic fer-
    e
    minum nostrum Jesum Christum exercuit, propriis tur non gustare mortem, donec iterato Dominus
    se manibus interfecit a
    ;
    quem Manichaeum fuisse judicaturus adveniat, ipso in Evangeliis ita dicente :

    multi putant, secundum illud quod in Evangelio le- Sic eum volo manere donec veniam f
    (Joan. XXI, 21).

    gitur : Venerunt quidam de Galilseis , nuntiantcs ei, XXV. Neronem, persecutionem in


    Tertius post
    quorum sanguinem miscuit Pilatus cum sacriftciis eo- Christianos Trajanus movet sub quo beatus Cle- :

    rum (Luc. XIII, 1). mens, tcrtius Romanae Ecclesiae episcopus &, passus
    Sic et Herodes rex, dum in apostolos Domini sae- est; et sanctus Simeon Plierosolymitanus episcopus,
    vit, percussus divinitus ob tanta scelera, intumescens Cleophae filius, pro Christi nomine crucifixus asseri-
    ac scatens vermibus, accepto cullro ut malum pur- tur; et Ignatius Antiochensis episcopus, Romam

    garet, proprise in se manus ictum libravit\ ductus bestiis deputatur. Haec sub Trajani tempori-
    XXIV. Beatus Petrus apostolus sub imperatoregbus acta sunt.
    h
    Claudio, quarto ab Augusto, Romam aggreditur, XXVI. Post hunc yElius Adrianus imperator
    ibique praedicans, multis virtutibus manifcslissime creatus Unde et Hierosolyma Mlia ab yElio
    est.

    Christum esse Dei Filium comprobavit. Ab illis enim Adriano vocatur, successore Domitiani, eo quod eam
    diebus Christiani apud civitatem Romanam esse cce- reparaverit. Post has vero passiones sanctorum, non
    perunt. Cum autem nomen Christi per populos ma- fuit satis parti adversae gentes incredulas contra Chri-
    gis ac magis dilataretur, oritur contra haec anliqui sticolas excilasse, nisi commoveret et in ipsis Christia-
    serpentis invidia, et totis se imperatoris praecordiis nis schismata. Concrtat haereses, et divisa fides ca-
    immittit saeva malignitas. Nam
    Nero ille luxuriosus, tholica aliter aliterque disseritur. Nam sub Antonini
    vanus atque superbus, virorum succuba, et rursus 22 imperio Marcionitana et Valentiniana haeresis
    virorum appetitor, matris, sororum ac proximarum insana surrexit * : et Juslinus Philosophus, posl
    quarumque mulierum spurcissimus violator, ad com- scriptos catholicae Ecclesiae
    martyrio prc libros,
    plendam malitiae suse molem, primus contra Christi Christi nomine coronatur. In Asia autem, orta perse
    cultum persecutionem excilat in credenles. Habebat cutione, beatissimus Polycarpus, Joannis apostoli el
    enim secum Simonem Magum, virum totius malitiae, evangelistae discipulus, octogesimo aetatis suae anno
    et omnis magicae artis magistrum. Hoc eliso per^ velut holocaustum purissimum, per ignem Dominc
    apostolos Domini Petrum atque Paulum, commotus consecratur. SedetinGalliismulti proChristi nomim
    contra eos, quod Christum Filium praedicarent c et ,
    sunl per martyrium gemmis ccelestibus coronati
    idola adorare contemnerent, Petrum cruce, Paulum quorum passionum historiae apud nos fideliter usqui
    gladio jubet interfici. Ipse quoque 21 excitatam su- hodie retinentur'.
    per se seditionem fugere tentans, quarto ab urbe XXVII. Ex quibus primus Lugdunensis Ec^
    ct ille
    lapide propria se manu interfecit. clesiae Photinus episcopus
    fuit, qui plenus dierum

    Tunc et Jacobus frater Domini, et Marcus evange- diversis affectus suppliciis, pro Christi nomine pas
    lista, pro Christi nomine glorioso martyrio coronati sus est. Beatissimus vero Irenaeus hujus successo
    sunt. Primus tamen omnium hanc viam levita Ste- martyris, qui a beato Polycarpo ad hanc urbem di^
    phanus et martyr inlravit. Magna post Jacobi apo- rectus est, admirabili virtute enituit : qui in modic
    stoli necem Judaeos calamitas assecuta est. Nam ad- temporis spatio, praedicatione suamaximein integn
    veniente Vespasiano, et templum incensum est, et civitatem reddidit Christianam'. Sed veniente perse
    sexcenta millia Judaeorum eo bello, gladio d et fame cutione, talia ibidem diabolus bella per tyrannun
    affecta sunl. Domitianus autem secundus post Nero- exercuit, et tanta ibi multitudo Christianorum ol

    nem in Christianos saevit; Joannem apostolum in in-D confessionem Dominici nominis est jugulata, ut pe

    aApud Viennam Galliae urbem relegatus, ut scri- Ephesiorum episcopus, qui Joannis discipulos vide
    bit Ado Viennensis in Chronico. rat, eum
    Ephesi sepultum, ibique extremam resurre
    b Sic cod. Regm. ; alii vero, proprix manus
    se ictu ctionem exspectantem jacere aflirmat in epistola
    liberavit. Corb., iclibus. De Herodis Agrippae interitu, quam Eusebius refert lib. v, cap. 24.
    praeler Acta Apostolorum, cap. 12, legendus Joseph f Sic habent Bec, Reg. et Regm. cum editis Bad
    in Antiquit. Judaicis, cap. 7. Gregorius tamen hic As- et III., quam lect'onem vulgata nostra etiam nim
    calonitam cum Agrippaconfundit.,Quae enim hic nar- relinet. Alii, si eum volo, etc, ut Graeci legunt, et ii
    rat Ascalonitae contigerunt, ut refert Joseph lib. n, de aliquot mss. Latinis habetur.
    bello Judaico, et ex eo Eusebius et Rutinus lib. i eCorb., Ecclesix fuil episcopus. Passus, etc.
    Historiae, cap. 8. h lllud caput cum seq. d est in coi. Gorb.
    c hahent omnes editi. Legendum tamen, Chris-
    Sic Cod. Regm., hxreses insanx surrexerunt.
    '

    tum Filium Dei prxdicarent, quae lectio est codicis In


    j epistola scilicet Lugilunensium martyrui
    Beccensis. quam Eusebius iu Historia ecclesiastica refert. Ean
    d Cod. Corb., et bello et gladio. et supra laudatorum martyrum passiones, dedimu
    e Haec fuit aliquot veterum opinio, quam Tertul- inter Acta martyrum sincera.
    lianus et alii plerique patres refutarunt. Polycrates
    175 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 176

    platoas Qumina currerent de sanguine Christiano :Aorasse fertur Domine Jesu Chrisle, exaudi rae de :

    quorum oec Dumerum, nec aomina colligere poiui- ea>lo saneto tuo, ut nunquam liaec Ecclesia de his
    iiius. Dominus enim eos io libro rit» conacripsit. civilms mereatur habere pontificem in sempiternum.

    Beatum Imuinim divorsis in sua eaniilcx pra-srntia Quod usque nunc in ipsa civitaleita evenisse cogno-
    viiniis. Ilic vero tauri lurcntis vestigiis alligatus, ac
    prenis affectum, ChriBlo Domino per marlyrium dedi-
    b
    cavit hunc et quadragiDta octo
    a
    . Post martyres de Capitoliq prsBcipitatus, vitam finivit. Gatianus
    passisunt,cxquibus priinum fuisse Legimus Vettium vero, Trophimus, Stremoniusque, ct Paulus, atque
    h
    Epagatum. Martialis, in summa sanctitate vivcntes, post ac-

    XXVIII. Suh Decio vero imperatore multa hella quisitos 24 Ecclesiie |)opulos, ac lideni Cliristi per
    adversum nomen Chri.-tianum cxoriuntur, et tania omnia dilatatam, felici confessione migrarunt. Et sic
    slrages de credentihus fuil, ut nec numerari queant. tam isti per martyrium, quam hi pcr confessionem,
    Bahyllas episcopus Antiochenus, cum trihus
    c
    par- relinquentes terras, in coclestihus pariter sunt con-
    vulis, idest, Urhano, Prilidano et Epolono; et Six- juncti.

    tus Roraanse Ecclesiao episcopus, et 23 Laurentius quidam Bituri-XXIX. •


    De horum vero discipulis
    archidiaconus et Hippolytus, ob Dorainici norainis
    , gas civitatem aggressus, Salutare omnium, Christum
    confessionem per martyrium consummati sunt. Va-jj Doniinum populis nuntiavit. Ex his ergo pauci ad-
    lentinianus et Novatianus maximi tunc haeretico- modum crcdentes, clerici ordinati, ritum psallendi

    rum d principes, contra lidem nostram inimico im- suscipiunt : et qualiter ecclesiam construant, vel

    pelleute grassantur. IIujus tempore septem viri epi- omnipotenti Deo solemnia celebrare debeant, im-
    scopi ordinati ad preedicandum in Gallias missi sunt, buuntur. Sedillisparvam adliuc unlificandi facultatem
    sicut historia passionis saucti martyris Saturnini de- hahentibus, civis cujusdam domum, dequa ecclesiam
    narrat '. Ait enim Sub Decio et Grato consulibus,
    : faciant, expelunt. Senatores vero, vel reliqui melio-

    sicut iideli recordatione retinetur, primum ac sum- res loci, fanaticis eranl tunc cultibus obligati ;
    qui
    mum Tolosana civitas sancium Saturninum habere vero crediderant, ex pauperibus erant, juxta illud

    coeperat sacerdolem. Hi ergo missi sunt Turonicis, : Domini, quod Judaeis exprobrat, dicens Quia mere- :

    Gatianus f episcopus; Arelatensibus Troptiimus , trices et publicani prsecedent vos inregno Dei (Matth.
    episcopus; Narboum, Paulus episcopus; Tolosae, Sa- xxi, 31). Hi vero non obtenta a quo petierant domo,
    turninus episcopus Parisiacis, Dionysius episcopus
    ; Leocadium quemdam primum Galliarum senatorem,
    Arvcrnis, Stremonius episcopus ; Lemovicinis, Mar-
    qui de stirpe Vettii Epagati fuit, quem Lugduno pas-
    tialis est destiuatus episcopus. .De his
    vero, beatus sum pro Christi nomine superius memoravimus '

    Dionysius Parisiorum episcopus, diversis proChristi„ repererunt. Cui cum petitionem suam, etfidem pari-
    noinine affectus pcenis, praesentem vitam gladio im- ter inlimassent, ille respondit Si domus mea, quam :

    minente iinivit; Saturninus vero, jam securus de apud Bituricam urbem habeo, huic operi digna es-
    martyno, dicit duobus presbyteris suis Ecce cgo : set, praestare non abnegarem. Uli autem audientes,
    jam "immolor, et tempus meac resolutionis instat. pedibus ejus prostrati, oblatis trecentis aureis cum
    Rogo, ut usquedum dehitum linem impleam, a vo- disco argenteo, dicunt eam huic ministerio esse con-

    bis°penitus non relinquar. Cumque comprehensus dignam k. Tunc ille acceptis de his tribus aureis pro

    ad Capitolium duceretur, relictus ab his solus attra- bencdictione, clementer indulgens reliqua, cum ad-
    hitur. Igitur e cum se ab illis cerneret derelictum, huc esset in errore idololatriae implicitus, Christia-

    * Conqueritur S. Gregorius 11. lib. ix, ep. 50, tur, quse videtis inter Acta martyru n sincera, pag.
    scripta simul et gesta S. lremei a se nou potuisse 109, quae nimis incaute ad annuca 245 retuli, quo
    reperiri. Scripta, ut plurimum, habemus, sed gesta circiter Saturninus in Gallias advenerat, cum
    anno
    authentica nemo hactenus protulit. Irenaeo martyris non nisi Decio et Grato consulibus, id est auno 251,
    titulum tribuit Hieronymus. Toiosae institutus sit episcopus.
    h God. Regm., in summa religione.
    b Illi non post lrenaeum, sei ante ipsum simul
    cum Pothino episcopo passi sunt, quorum nomina ' Hoc caput deest in cod. Gorb. Porro hunc Ursi-
    ipse Gregorius refert lib. i de Gloria Matyrum, rj num appellat Gregorius lib. de Gloria Goniess., cap
    cap 49. 80, eumque ibi a discipulis apostolorum ordinatum,
    <-•
    mss. omnes cum edit. Bad.; alia; cum Bec,
    Sic et iu Gallias destiuatum fuisse dicit quo eodem ;

    fralribus. Tres pueros cum Babila interfectos memo- modo loquitur de ipso Saturnino in lib. de Gloria
    rant Chrysostomus et alii. Mart., cap. 48 Porro Biluri;,as ipsiusmet urbis no-
    Corb.,
    <• maxime tunc hxrelici, quorum princi- men fuisse, Bituriges vt-ro incolas, seu cives illius
    pe$, etc. dictos, patet ex Apollinaris Sidonii concioue pro
    e Acta S. Saturnini ejus in Gallias missionis tempus electione Bituricensis episcopi habita, libro vn, epist.
    exhibent: sed nihil habent de caeteris hic recensitis, 9, ubi ait prius Biluriges noveram, quam Bilurigas ;

    quorum in Gallias adventum alii aliis temporibus quod scilicet Simplicium civem, pro quo perorabat,
    assignant. Gregorius tamen qui eos putavit simul nosset, antequam Biturigas unquam accessisset.
    in Gallias accessisse, ex certa epocha quae in actis i Supra cap. 27.
    Saturnini habetur, caeterorum etiam tempora k Sic codd. Bec, Beg. et Regm. cseteri, esse con-
    sancti ;

    deduxit. gruam. Qui aceeptis. Codex Turonensis apud More-


    f Cod. Regm., Gazianus; et sic inferius. Editi lium sic habet Si enim domus mea
    : prxstare non
    cum cod. Reg., Gralianus. abnuerem huic myslerio esse congruam. Et ob-
    t Quae sequuntur ex vulgi traditione retulit Grego- serva, hoc caput, quod deest in cod. Corbeiensi, in
    rius. Kam haec in Actis saucti Saturaini non haben- ms. Turonensi haberi.
    178
    177 HISTORIA FRANCORUM. LIBER PRIMUS.
    nus factus, domum suam Haec estA motus, credit Christo, relictisque fanaticis sordibus
    fecit ecclesiam.
    ope-
    nunc ecclesia apud Biturigas urbcm priraa, miro ac baptismo consecratus, magnus in virtutum
    ratione enituit. Nec multo post per martyrium, ut
    opere composila, et primi martyris Stephani reli-
    a diximus, in terris sociati, ad coelestia pariter regna
    quiis illustrata .

    25 XXX. Vigesimo septimo loco, Valerianus et migraverunt &.

    XXXII. Irruentibus autem Alamannis in Gallias,


    Gallienus Romanum imperium sunt adepti, qui gra-
    vem contra Christianos persecutionem suo tempore sanctus Privatus Gabalilanas urbis episcopus ', m
    commoverunt. Tunc Romam Cornelius
    b
    Cyprianus ,
    crypta Memmatensis montis, ubi jejuniis oratiombus-
    Carlhaginemfelicisanguineillustrarunl.Horumtem- que vacabat, reperitur, populo Gredonensis castri
    pore et Chrocus ille Alamaunorum rex, commoto in munitione concluso \ Sed dum oves suas bonus
    exercitu, Gallias Hic autem Chrocus
    pervagavit. non consentit, daemoniis immo-
    pastor lupis tradere
    multa? arrogantia3 fertur fuisse qui cum nonnulla : lare compellitur. Quod spurcum ille tam exsecrans
    inique gessisset, per consilium, ut aiunt, matris ini- quam refutans, tandiu fustibus casditur, quoadusque
    quas, colleclam, ut diximus, Alamannorum gentem Sed ex ipsa quassatione, m-
    c
    ,
    putaretur exanimis.
    universas Gallias pervagatur, cunctasque aades, quse terpositis paucis diebus, spiritum exhalavit. Chrocus

    antiquitus fabricatas fuerant, a fundamentis subver-g vero apud Arelatensem Gatliarum urbem compre-
    tit. Veniens vero Arvernos, delubrum illud, quod hensus, diversis affectus suppliciis, gladio verbe-
    Gallica lingua Vasso d Galataa vocant, incendit, di- ratus interiit, non immerito pcenas quas sanctis Dei
    ruit, atque subvertit. Miro enim opere factum fuit intulerat, luens.

    atque firmatum, cujus paries duplex erat. Ab intus XXXIII. Sub Diocletiano, qui tricesimo tertio loco
    eriifli de minuto lapide a foris vero quadris scalptis
    ;
    Romanum rexit imperium, gravis contra Christianos
    fabricatum fuit. Habuit enim paries ille crassitudi- per annos quatuor persecutio exagitata est ita ut
    j
    :

    nem pedes triginta. Intrinsecus vero marmore ac quadam vice in ipso sacratissimo die Paschae, magni
    musivo variatum erat Pavimentum quoque sedis
    °. Christianorum populi ob veri Dei cultum interficc-

    marmore stratum, desuper vero plumbo tectum. rentur. Eo tempore, Quirinus Sisciensis k Ecclesia3
    XXXI. .Tuxta f hanc urbem Liminius, Antolianus- sacerdos gloriosum pro Christi nomine martyrium
    que martyres requiescunt. Ibi Cassus ac Victorinus tulit; quem Jigato ad collummolari saxo, in fluminis

    in dilectione Christi fraterno affectu sociati, per ef- gurgitem sffivitia impulit paganorum. Igitur cum
    fusionem cruorisproprii, coelorum regnapariter sunt cecidisset in 27 gurgitem, diu super aquas divina
    adepti. Nam refert antiquitas, Victorinum servum virtute ferebatur; nec sorbebant aquee, quempondus
    fuisse ante dicti templi sacerdotis. Qui dum plerum- criminis non premebat. Quod factum admirans mul-
    que vicum, quem Christianorum vocant, ad perse- titudo populi circumstantis, despecto furore genti-
    quendos Christianos adit, Cassium reperit 26 Chri- lium, ad liberandum properant sacerdotem. Hrec
    stianum cujus praadicationibus atque miraculis
    : ille cernens, non passus est se a martyrio subtrahi,

    a
    Hodieque major ecclesia Biturigum fancto liani ac Astrebundii, aliorumque sanctajrum, qui in
    Stephano sacra, paucis in Gallia sacris aedificiis ce- ea urbe coronati fuerunt, passiones a" Heato Praejecto
    dit. descriptas fuisse narrat secundus ejusdem Praejecti
    ''
    Cornelius tamen obiit anno 252, sub Decii prin- "Vitse auctor in Saeculo n Benedictino. De his item
    cipalu, et quidem, ut verisimilius est, apud Centum- Gregorius aliis in locis scribit. Sancti Cassius et
    cellas, ubi cum gloria dormitionem accepit, ut legitur Victorinus quiescebant in ecclesia sancti Cassii, quae
    in vetustissimo pontiGcali Bucheriano. Non desunt lrodie parochialis est Antolianus vero in ecclesia
    ;

    tamen qui eum Romee passum asseverent sed nulla : sancti Galli, ex libro i de Claromoiitensibus ecclesiis
    est circa martyrii tempus opinionum diversitas. Cy- a Savarone vulgato cap. 9 et 8. Liminius autem ex
    prianus vero anno 258 prope Carthaginem capite Gregorio ipso lib. de Gloria Confess., cap. 36, ser-
    plexus est, Vateriano et Gallieno imperatoribus. vabatur in ecclesia sancti Veneratidi.
    c
    Bec. et Regm., collecta.... gente; quse lectio etsi h
    Ejus festum die 21 Augusti recolitur. Sedes
    melior, non tamen sincerior. Gregorius quippe, ut pj episcopi Gabalitani, qnse olim apud Auder.tum erat,
    ipse fatetur, saepius accusandi casumpro ablativo posuit. Mimatum transla a circa ssecolum decimum, ibi etiam
    Quod semel monuisse sufficiat. Chroci irruptionem nunc perseverat.
    alii saeculi quiuti initio consignant. alii cum editis, populi Gredo-
    1
    Sic. cod. Regm. ;

    d
    Cod. Regm., Vasa. Hoc nomine Martem deum nensis casiri munilione conclusus. Gredo autem puta-
    ab antiquis Gallis designatum fuisse volunt. tur esse vicus ad radices monti^ situs, vulgo dicius
    e Quse sequuntur ad num. seq. desunt in cod. Greze. Est tamen in Gabalis vicecomitatus Credo-
    Regm. Hoc ipsum templum Mercurio consecratum nensis, et cod. Regm. cum edit. Badiana habet Cre-
    fuisse conjieit Alteserra, quod Pliuius lib. jii, cap. 7 donensis.
    scnbat, sua setate apud Arvernos factum fuisse a i Nullo paclo Diocleti mi persecutio ad annos
    Zenodoro ingens Mercurii simulacrum. Hsec sunt quatuor revocari potest. De hac re vide prsefalioneru
    verba Plinii : Verum omnem ampliludinem staluarum nostram in Atta maityrum sincera.
    ejus generis vicit, sstale nostra, Zenodorus, Mercurio k
    Sic recte coij. Rec, Reg. et Regm. Editi men-
    facto, in civitale Gallise Arvernis, per annos decem HS dose, Sistiensis. Siscia quippe urbs erat episcopalis
    cccc manu prelio. in Pannonia superiori, ubi passus est Quirinus, de
    f Hoc caput cum quatuor sequentibus deest in quo Prudentius hymno 7, de Coronis. Ejus Acta
    Corb. codice. vide inter sincera martyrum, pag. 552, ad annum
    e Horum martyrum festa antiqua martyrologia 309.
    commemorant. Sanctorum Cassii, Victorini, Anto-
    179 5. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 180

    Bed orcctis ad ccelum oculis, ail : Jesu Domine, quiA novisque lampadum radiis Gallia perlustratur : hoc
    gloriosus resides ad dexteram Patris, oe patiaris me . eo tempore beatissimus Marlinus in Galliis prae-
    al>hoc Btadio removeri ; Bed suscipiens animam dicare exorsus est, qui Ghristum Dei Filium per
    meam, conjunpviv me tuis martynbus in nquic multa miracula verum Ueum in populis declarans,
    Bempiterna dignare. ffia dictts, reddidit spiritum. iilium incredulitatem avertit. liic cnim fana de-
    Cujus COrpus ;i Cliristianis BUBCeptum vcnerabililer struxit, haivsiin oppressit, ecclesias aodiiicavit, et
    sepultura 1
    niaiidalmn est. cum aliis multis virtutibus rcfulgeret, ad consum-
    KXXIV. Romanorum tricesimus quarlus imperium niainluin laudis suae titulum, tres morluos vitae re-
    oblinuit Coustanlinus, annis trigiota regnans feli- slituit. Quarto Valentiniani ct Valentis anno, sanctus
    citer. JIujus imperii anno undecimo, cum post cx- Hilarins apud Pictavos, plenus sanclitale et lide,
    cessum Diocletiani pax reddita fuisset Ecclesiis, multis undiquc virtutibus edilis, migravit ad ccelos f
    .

    beatissimus pra>sul Martinus apud Sabariam a Pan- mortuos suscitassc. Nam et ipse lcgitur
    nonise civitatem nasritur, parentLbUB gentilibus, non Melania vcro matrona nobilis, et incola urbis
    tamen iniimis. Ilic Constantinus anno vicesimo im- Romanse, Ilierosolyma ob devotionem abiit, Urbano
    perii sui,Crispum iilium veneno, Faustam conjugem lilio Romae rclicto. Quae ita se in cuncta bonitate ac
    calente balnco intcrfecit, scilicet quod proditoresB sanctitate omnibus praebuit, ut Thecla vocarctur ab
    rcgni ejus esse voluissent. Hujus tcmpore venera- incolis.
    bile crucis Dominirre lignum per studium Helens XXXVII. Post morlem autem Valentiniani, Valens
    matris ejus rcperlum est, prodcnte Juda Ilebraeo, integri successor impcrii, monachos ad militiam
    qui post baptismum Quiriacus cst vocitatus. Usque cogi jubet, nolenles fustibus praecipit verberari.
    hoc tempus historiographus in Chronicis scribit Eu- Posthaec, bcllum saevissimum in Thracia RorfT&ni
    sebius. A viccsimo primo cnim cjus imperii anno, gcssere b : quo tanta strages fuit, ut Roma-
    29 in
    Hieronymus presbyter addidit, indicans Juvencum ni, amisso equorum praesidio, pedibus fugerent.
    presbyterum Evangelia versibus conscripsisse, ro- Cumque a Gottbis internccionc maxima caederentur,
    gante supradicto imperatore. etValens fugeret sagitta sauciatus, parvum tugurium
    XXXV. Sub Constantis autem imperio, Jacobus ingressus, imminentibus hostibus, super se incensa
    b
    Nisibenus fuit, ad 28 cujus preces inclinatae aures casula, optata caruit sepultura. Sicque ullio divina
    divinae clementiae, multa pericula a civitate ejus re- *ob sanctorum effusum sanguinem, tandem cmissa
    pulerunt. Sed et Maximinus Trcverorum episcopus processit. Huc usque Hieronymus ab hoc vero :

    potens in omni sanctitate reperitur. tempore, Orosius presbyter plus scripsit.

    Nono decimo Constantii c junioris anno, AntoniusG XXXVIII. Igitur cum Gratianus imperator destitu-
    monachus transiit, centesimo quinto d
    aetatis suee tam h cerneret esse rempublicam, Theodosium col-
    anno. Bcatissimus Hilarius Pictaviensis episcopus, legam imperii facit. Hic Thcodosius omncm spem
    suasu haereticorum exsilio deputatur ibique libros : suam atque iiduciam in Dei misericcrdiam ponit.
    pro fide catbolica scribens, Constantio misit, qui Qui multas gentes non tam gladio, quam vigiliis et
    quarto exsilii anno eum absolvi jubens, ad propria operatione compescuit, rempublicam coniirmavit ',

    redire permisit. Constantinopolim urbem victor ingressus est.

    XXXVI. Tunc e
    jam et lumen nostrum exoritur, Maximus vero cum per tyrannidem oppressis Bri-

    Hodie, ut putant, oppidum est Hungariae, Szom


    *
    obiisse verisimilius est. Mortuum infantem ab eo
    batel dictum, alias Stain am Angern, in comitatu Ca- suscitatum Fortunatus in ejus Vitae libro i, refert
    striferrensi. Cluverius tamen existimat Sabariam num. n. De hoc sancto Gregorius item agit in lib,
    antiquam olim exstitisse, ubi hodie est castrum Sar- de Gloria Confess., cap. 2. Melaniaa laudes prajter
    war, quod Germani Rothenturn appcllant, tribus leu- Hieronymum fuse prosequuntur alii sancti Patres.
    cis infra praedictum oppidum, ad confluentes Sabariae Valentis ttmpore maxime enituit in fovendis et ab-
    fluvii in Arrabonem. dendis confessoribus, quos ille persequebatur. Quin-
    b
    mendose, Niebenus. Hic quippe triduum tyranni
    Aliquot editi
    n que monacborum millia semel perPaulini epistolam
    est celebris Jacobus episcopus, qui Nisibam Meso-^ insidias fugientium pavit. Vide S.
    potamiae urbem a Saporis Persarum regis obsidione Aionet Ros-
    ad Severum, olim 10, in nova edit. 10.
    anno 350. Caeterum Gregorius peregrinationem Ruflni
    liberavit, nisi ipse weydus, in notationibus ad
    erraverit, legendum est Conslanlii, pro Conslantis. qui Melaniai
    et Melaniae, Gregorium hic lapsum esse,
    c
    Sic cod. Regm. Alii, Constanlini. Sed mendose filium appellavit Urbanum, ex loco Chronici Hiero-
    nam quarto sui imperii anno occisus est Gonstanti- nymi male intellecto, ubi Hieronymus parvulum Me-
    nus junior. Constantium hic juniorem appellat Gre- laniae filium pr«etorem ijrbanum, id est
    Romanae ur-
    rrorius, forte ut ipsum a Constautio Cliloro distinfruat. bis, memorat, quod sic interpretatus est
    exstitisse
    d
    Editi cum cod. Itegio, anno cenlesimo, sed men- Gregorius quasi uubanus nomen parvuli fuerit.
    dose. g Aliquot codd., Thracias. Nonnulli cum editis
    « Heec usque ad Melania vero, desunt in codice Tliracas. Valentis persecutionem ac orthodoxorum
    regio. pracclaras confessiones fuse describunt Gregorius
    anno, quibus Theodoritus et alii passim.
    1
    Lis est inter auctores de die et Nysseuus, Sozomenus,
    monachos habelur, 26, c. de Decurio-
    S. Hilarius excessit e vita. De bac re fusius disseritur Lex contra /.

    nibus. Obiit die 9 Augusti anno 378, cum paulo


    am-
    in ipsius Vita, quae ejus operibus recens a nostris
    tditis pnemittitur, num. 113 et seq. Ejus festivitas plius quam annos 15 regnasset.
    Idibus Januarii in antiquis et recentibus martyrolo-
    h
    Cod. Regm., destructam.

    giis celebratur, qua die et quidem anno 368 eum


    1
    Cod. Regm., remque publicam confimans.
    181 HISTORIA FRANCORUM. LIBER PRIMUS. 182
    a militibus imperator A mitu ac lacrymis quae commiserat diluens, ad urbem
    tannis sumpsisset victoriam,
    creatus est.
    In urbe Treverica sedem iastituens a propriam est reversus qui impleto vitae cursu mi- ;
    ,

    Gratianum imperatorem circumventum dolis ioter- gravit a saoculo. Nata est enim ab hoc concubitu e fi-
    Ad liunc Maximum beatus Martinus jam epi-
    fecit. lia, quae in religionepermansit. Ipse quoque sacerdos
    scopus venit. In loco ergo Gratiani, Tbeodosius ille cum conjuge et filia in crypta Cantobennensi r
    ,
    juxta
    qui totam spem in Deum posuerat, totum suscipit aggerem publicum s est sepultus. In cujus loco Le-
    imperium. Qui deinceps divinis affatibus fretus, Maxi- gonus h episcopus subrogatur.
    mum spoliatum imperio interfecit\ XL. Quo defuncto, sanctus Hillidius successit, vir
    XXXIX. Apud Arvernos vero post Stremonium eximiae sanctitatis ac praeclarse virtulis, qui in tanta
    episcopum praedicatoremque, primus episcopus Ur- sanctitate emicuit, ut fama ejus etiam extraneos31
    bicus fuit, ex senatoribus conversus, uxorem habens, fines adiret : unde factum est, ut > imperatoris Tre-
    quaejuxta consuetudinem ecclesiasticam, remota a verici filiam expetitus a spiritu immundo curaret,
    consortio sacerdotis 30 Vacabant quod in libro illo, quem de ejus Vita conscripsimus,
    religiose vivebat.
    enim ambo orationi, eleemosynis, atque operibus memoravimus. Fuit aulem, ut fama refert, valde se-
    bonis. Cumque haec agerent, livor inimici, qui sem- nex et plenus dierum, plenusque bonis operibus, qui
    per est semulus sanctitati, commovetur in feminam :B folici consummatione, vitaehujus perfunctus tramite,
    quam m concupiscentiam viri succendens, novam migravit ad Christum, sepultusque in crypta, sub-
    Evam efficit.Nam succensa mulier a libidine, operta urbano civitatis illius. Habuit autem et archidiaco-
    '

    peccati tenebris, pergit ad domum ecclesiae per tene- num, nomine et merito Justum k qui et cursum vitae ,

    bras noctis. Cumque obserata omnia reperisset, pul- bonis consummans operibus, magistri tumulo socia-
    sare fores ecclesiae domus
    coepit, ac voces hujusmodi tur. Jam vero post transitum beati Hilhdii confes-
    dare.- Quousque sacerdos dormis? quousque ostia soris, ad gloriosum ejus sepulcrum tantse virtutes
    clausa non reseras? cur conjugem c spernis ? apparent, ut nec scribi integre queant, nec memoria
    cur ob-
    duratis auribus Pauli pracepta non audis ? Scripsit retineri.Huic sanctus Nepotianus successit.
    eoim: Revertiwini ad alteratrum, ne tentet vos Sata- XLI. Igitur apud Arvernos sanctus Nepotianus
    nas. Ecce ego ad te revertor, nec ad
    extraoeum, sed quartus habebatur episcopus. A Treverisvero legati
    '

    ad proprium vas recurro, Haec et his similia diu inHispaniam mittebantur: ex quibus Artemius qui-
    de-
    clamanti d , tandem sacerdotis tepescit religio. Jubct dam, admirabilis sapientiae atque pulchritudinis, et
    eam cubiculo intromitti, ususque concubitu ejus dis- prima aatate florens, vi febrium est correptus. Prae-
    cedere jubet. Dehinc tardius ad se reversus, cedentibus vero aliis, hic apud Arvernos fegrotus re-
    et de
    pcrpetrato scelere condolens, acturus poenitentiam,c linquitur. ^ am eo tempore apud Treveros sponsali
    dicecesis suae monasterium expetit ibique cum ge- erat vinculo nexus. A sancto autem Nepotiano visi-
    :

    • Idem cod., sedem sibi constituens. Claromontensi saeculari toga donato regulam ejurare
    b
    Hic desinit liber i in cod. Regio. noluerunt. In eodem tamen libello, cap. 8, sanctus
    Csetera usque
    ad librum ii desunt, praeter clausutam; Urbicus sepultus dicitur in ecclesia sancti Galli, sed
    Explicit
    liber i a prmcipio mundi usque ad jam forte loco motus fuerat. Et quidem postea ite-
    transilum sancli Mar-
    Um, compulantur anni 5546. In cod. vero Corb. omit- rum translatus est in ecclesiam sancti Illidii. De Can-
    tuntur quatuor sequentia capitula, sed tobennensi monasterio agitur infra lib. n, cap. 21.
    habetur ul-
    tunum. In Vaticano codice eadem quatuor Robertus abbas Gantinobensis memoratur in appen-
    capita, quaj
    non habet codex Corbeiensis, desiderantur. Hic dice ad Historiam translationis S. Austremonii apud
    porro
    adnotare liceat quaedam alia capita quaa in
    eodem Labb. tom. II Biblioth. novte, pag. 506.
    codice Vaticano desunt in prioribus Gregorii g Editi duo habent, Publianum. Aggeris publici
    Iibris,
    quod, catalogo eorum nondum recepto, ea nomine designantur vire publicse seu militares.
    suis locis
    assignare fas non fuerit. ltaque prater h
    An sanctus Linguinus, qui in ecclesia sancti Ve-
    quatuor ca-
    pita memorata quce in libro primo
    hon habentur de- nerandi sepultus dicitur cap. 10 libri i de ecclesiis
    sunt in libro n capita 14, 15, 16, 17, Claromontens. Hunc potius esse Liminium marty-
    21, 22, 23 26
    et 39; capita vero 1 et 4 non quidem
    exstant suo rem putat Savaro, et quidem lib. n, cap. 18, memo-
    loco, sed in fine libri habentur. In libro ratur ecclesia sancti Leogontii, ubi idem sanctus,
    iv desunt ca-
    pita quatuor, scilicet 5, 6, 7, 12. In quinto
    desnntD1 uern Gregorii Legonum esse putat Savaro, dicilur
    tredecim, nempe 5, 7, 9, 10, 12, 33, 37, 38, quiescere.
    41, 43,
    46, 47, 49. Caetera suis locis annotantur. Sic cod. Regm. et edit. Bad.; caeteri, ut ab im-
    c
    Bec. et Regm., eur satellitem spernis... cur oblura- peratoris Treverici filia expetilus, ut spirilu, etc
    tis, etc; supra cap. 2, vir satelles appellatur. Codex j Ed. Bad. habet suburbio; cod. Regm., suburbana.
    Turon. habtt etiam cur satellilem, elc. k
    Memoratur inter sanctos qui in ecclesia S. llli-
    "'
    Cod. Reg., declamante, tandem sacerdos tepescit dii quiescebant, lib. i de eccles. Claromont., cap. u,
    religiosus; jubelque eam cubiculum introire, posl con- quanquam episcopus mendose in inscriptione dici-
    cubitum vero discedere. tur. Nisi forte duo sint Justi, unus archidiaconus,
    et alter episcopus. Nam et in eodem libro, cap. 14,
    e Ed.
    et Bec, conceptu. Observandum hic reli-
    gionis vocem ad exprimendum vitse sanctioris slatum Justus in ecclesia S. Cyrici quiescere dicitur. V. Sir-
    adhibitam. Quod et ssepius Gregorius facit passim. mond. in ep. n, lib. iv. Sidonii Justi festum in Illi-
    f Cod.
    Reg., Calabennensi ; Bad., Cantobonensi, dianis tabulis die 12 Kal. Novembris memoratur. De
    vulgo Chantoin, ubi exstitit postea monasterium puel- S. Illidio plura dicemus ad ejus Vitam, quae est inter
    larum, cujus ecclesia dicata fuit sancto Petro, ut ha- Vilas Patrum, cap. 2.
    betur m
    catalogo ecclesiarum Clarouiontensium a Etiam juxta Gregorii calculum Nepotianus quin-
    1

    Savarone edito, lib. i, cap. 26. Huc secesserunt tus est Arvernorum episcopus. De ejus sepulcro vide
    canonici regulares ecclesias cathedralis, qui capitulo lib. de Gloria Cenfess., cap. 37.
    :

    183 S. GREC.ORIT EPISCOPI TURONENSIS 184

    tatus, atquc olco sancto perunclus, tribuente Domino A buere parentcs, et ad propagandam gcnerationcm 33
    redditur sanilali. Qui cuin ab codem sanclo verbum conjungere volucrunt, ne recedenlibus eis de mundo
    prffidicationis accepisset, oblitus tam sponsam terre- succederet hacres extraneus. Gui illa : Nibil cst mun-
    nam, quam facultates proprias, sanctae copulatur dus, uihil sunt divitiffi, nibilcst pompa saeculi bujus,
    Ecelesiffi, fectusque clericus in tanta praelatus cst Qib.il est vila ipsa qua fruimur: sed illamagis vita
    sanclitate, Nepotiano successor existeret
    ut beato quffirenda est, quffi morte terminante non clauditur,
    ad regendas gregis Dominici caulas*. qmc labe ulla non solvitur, nec aliquo occasu finitur,
    XLII. Per idem tempus lnjuriosus quidam dc se- ubi bomo in bcatitudine aulerna permanens, luce
    natoribus Arvernis, cum magnis opibus similem sibi non occidente vivit. Et, quod majus cst bis omnibus,
    in conjugio puellam ex] datoque arrabone, diem
    etiit, ipsius Domini praesentia, jugi pcrfruens contem-
    constituit nuptiarum. Erat autem uterque unicus pa- platione, in angelico translatus statu, indissolu-
    tri. Advenientc vero dic, celcbrata nuptiarum solem- bili laelitia gaudet. Ad hffic ille : Dulcissimis, inquit,
    nitate, in uno strato cx more locantur. 32 Sed eloquiis tuis aeterna mibi vita lanquam magnum ju-
    puella graviter contristata, aversa ad parietem, ama- bar illuxit, et ideo si vis a carnali abstinere concu-
    rissimc flebat. Cui ille : Quid, inquit, turbaris ? In- Ziscentia, parliceps tugc mentis efficiar. Illa respon-
    dica, quffiso, mihi. Ulaque silente, adjccit vir: Ob-g dit : Difficile estsexum virilem mulicribus ista pra3-
    secro te per Jcsum Christuiu Filium Dei, ut mihi stare. Tamen si fecerls, ut immaculati permaneamus
    quid dolcas sapienter exponas. Tunc illa conversa in sa;culo, ego tibi partem tribuam dotis, quam pro-
    ad eum, ait Si omnibus diebus vitse meaeplangam,
    : missam habeo a sponso Domino meo Jesu Christo,
    nunquid tantae erunt lacrymae, ut queant abluere tam cui me et famulam devovi esse et sponsam. Tunc
    immensum pectoris mei dolorem ? Statueram enim, ille armatus crucis vexillo, ait Faciam quae horta- :

    ut corpusculum meum immaculatum Christo a virili ris. Et datis inter se dextris, quieverunt. Multos
    tactu servarem sed vee mihi, quse taliter ab eo re-
    : postea in uno strato recumbentes annos, vixerunt
    licta sum, ut quod optabam periicere non valcrem, cumcastitatc laudabili. Quod postea eorum trans- m
    et quod ab initio aotalis meae servavi, in hac novissima itu declaratum est. Nam cum implcto certamine,
    die, quam videre non debueram, perdidi. Ecce enim puella migraret ad Christum, peracto vir funcris
    relicta ab immortali Christo, qui mihi dotem pro- officio, cum puellam in sepulcrum deponeret, ait

    mittebat paradisum, mortalis hominis sum sortita Gratias tibi ago, aeterne Domine Deus noster, quia
    consortium, et pro rosis immarcescibilibus, arentium hunc thesaurum sicut a te commendatum accepi, ita
    me rosarum non ornat, sed deformat spolium\ Et immaculatum pietati luae restituo. Ad haec illa subri-
    cum debui super quadrifluo Agni flumine puritatisCdens Quid, inquit, loqueris quod non interrogaris ? :

    slolam inducre, baec mihi vestis onus exhibuit, non Illamque sepultam ipse non post multum insequitur.
    honorem. Sed quid amplius verba protrahimus? In- 34 Porro cum utriusque sepulcrum e diversis parie-
    felix ego, quae debui sorte mereri polos, hodie de- tibus collocalum fuisset, miraculi novitasquao eorum
    mergpr in abyssos. si mihi haec futura erant,quare castitatem manifestaret, apparuit. Nam facto mane
    non dies vitae meae ipse fuit linis, qui fuit initium ! cum ad locum populi accederent, invenerunt sepul-
    siante inlroissemmortis januam, quamlactis acci- cra pariter, quae longe inter se distantia reliquerant,
    perem alimenta! Osi mihi dulcium nutricum oscula, quos tenet socios coclum, sepultorum hic
    scilicet ut
    in funere fuissent expensa Horrent enim mihi ter-
    !
    corporum non separet monumentum. Hos usque ho-
    renae species, quia pro mundi vita transfixas manus die, Duos Amantes vocitare loci incolae voluerunt.
    suspicio Redcmptoris. Nec cerno diademata gemmis Meminimusque de libroMiracuIorum d
    his in .

    iiisignibuscoruscantia,cumillamspineammirormente XLIII. Arcadii vero et Honorii secundo imperii


    coronam. Respuo longe lateque diffusa spalia terrae anno e sanctus Martinus
    , Turonorum episcopus,
    tuae, quia amcenilatem concupisco paradisi. Horrent plenus virtutibus et sanctilate, praebens inlirmis
    lua solaria c , cum Dominum rcsidentemsuspiciosuper
    multa benelicia, octogesimo suae et primo actatis

    astra.Taliacum magnofletu jaclanticommotuspietateTj anno, episcopatus autem vigesimo sexto apud Con-
    juvenis ait: Unicos nos nobilissimi Arvernorum ha- datensem dicecesis suae vicum f excedens u. saeculo

    * Ecclesia Artemii
    sancti mcmoratur in libello de cap. 11, in ecclesiaInjurioMS et Scho-
    lllidiana S.
    ecclesiis C!aromont., cap. 29, quam destructam et laslica in corpore quiescere Quippe cum dicuntur.
    violatam, et arcam lapideam quse olim beati viri ossa Gregorius Injuriosum alterum e duobus hic appel-
    cominebut, pnetereuntium pedibus conculcatam lu- let, dubium non est quin Scholastica fuerit, quee ei
    get Savaro in notis ad hunc librum. Ejus festum co- nuptui tradita fuerat.
    iitur die 24 Januarii. e Clarom. in quo, ut et in aliis plurimis codi-
    cibus hoc caput legitur sub sermonis Gregorii Turon.
    b
    Regm., non ornant, sed deformant sponsalia...
    iuper quadrifluo amnis margine. titulo, habet, Arcadio ei Honorio imperantibus san-
    ' Bign., etc, solalia-, rectius, solaria, id est su- ctw, etc. Sic et cod. Corb. annorum 900, ubi habetur
    periorcs icdium parles. sub titulo Epislolx de transitu S. Martini.
    1
    ln libro de
    Conf>ss. cap. 32. Porro hi
    Gloria f Candes
    Vulgo dicitur situs est in confinio Tu-
    :

    Duo Amantes in ecclesia sancti lllidii sepulti fue- ronum et Andegavorum ad Vigennee et Ligeris cou-
    runt, et puellee nomen, qcod hic non exprimitur, fluentes, uude nomen traxit. Veteres enim Galli
    colligimus ex lib. i de ecclesiis Claromont., ubi Coudatum appellabant duorum fluminum confluxum.
    15 HISTORIA FRANCORUM. LIRER PRIMUS. 186

    ilicitermigravit ad Christum.Transiitautem mediaA in medio positum, iirmatis serra ostiis, ab utroque


    octe, qure Dominica habebatur, Attico Csesarioque
    3 populo custoditur, futurum ut mane facto a Pictavis
    b
    msulibus. Multi enim in ejus transitu psallentium per violentiam auferretur sed Deus omnipotens :

    udierunt in ccelo, quod in libro virtutum cjus pri- noluit urbem Turonicam a proprio frustrare patro-

    10 (Cap. 4 et 5) plenius exposuimus. Nam cum pri- no. Denique nocte media omnis Pictava somno
    litus sanctus Dei apud Condatensem, ut diximus, phalanga comprimitur, nec ullus superfuit qui ex
    icum aegrotare ccepisset, Pictavi populi ad cjus hac multitudine vigilaret.
    ansitum sicut Turonici convenerunt. Quo migran- Igitur ubi Turonici eos conspiciunt obdormisse,

    ;, grandis altercatio in utrumquesurrexit populum.


    apprehensam sanctissimi 36 corporis glebam, alii
    licebant enim Pictavi Noster est monachus c :
    ;
    per fenestram ejiciunt, alii a foris suscipiunt, posi-
    obis abba exstitit; nos requirimus commendatum. tumque in navi cum omni populo per Vingennam f

    ufficiat vobis, quod dum esset in mundo episco- fluvium descendunt. Ingressique Ligeris alveum, ad
    us, usi estis ejus colloquio, participastis convivio, urbem Turonicamcum magnis laudibus psallentioque
    rmati fuistis bencdictionibus, insuper et virtutibus dirigunt copioso. Dequorum vocibus Pictaviexperge-
    icundati. Sufficiant ergo vobis ista omnia nobis facti, nihil de thesauro quem custodiebant habentes,
    :

    ceat auferre vel cadaver 35 exanimum. Ad haecB cum magna confusione ad propria sunt reversi. Quod
    'uronicirespondebant : Si virtutum nobis facta suf- si quis requiret, cur post transitum Gatiani episcopi,
    cere dicitis, scitote quia vobiscum positus, amplius unus tantum, id est Litorius s, usque ad sanctum
    st quam hic operatus. Nam, ut praetermittamus Martinum fuisset episcopus, noverit quia obsisten-
    lurima, vobis suscitavit duos mortuos, nobis tibus paganis, diu civitas Turonica sine benedictione
    num ; et, ut ipse sa^pe dicebat d
    , major ei virtus sacerdotali fuit. Nam qui Christiani eo tempore vi-
    ote episcopatum fuit, quam post episcopatum. Ergo debantur, occulte et per latebras divinum officium
    ecesse est, utquodnobiscum non impleVit vivens, celebrabant. Nam si qui a paganis reperti fuissent
    xpleat vel defunctus. Vobis est enim ablatus, no- Christiani, aut afficiebantur verberibus, aut gladio
    isa Deo donatus. Verum si mos antiquitus insti- truncabantur.
    ltus servatur, in urbe qua ordinatus est, habebit A Domini, usque transitum sancti
    Passione ergo
    h
    •eo jubente sepulcrum. Certe si pro monasterii pri- Martini, anni 412 computantur.
    ilegio e
    cupitis vindicare, scitote quia primum ei Explicitus est liber primus, continens annos 5546,
    lonasterium cum Mediolanensibus fuit. His ergo qui computantur a principio mundi usque ad transi-
    r
    tigantibus, sole ruente nox clauditur, corpusque tum sancti Martini episcopi.

    * Sic
    cod. Gorb. et Germ.; alii, Cassarico non- ;
    gimine ; sed postea locus in prioratum redaclus,
    ulli,Cxsareo. Quibus coasulibus vulgaris serae an- tandem patiibus Societatis Jesu cessit.
    d
    us 397 designatur, quem Martino extremum fuisse Id ipsum testatur Severus Sulpicius in dialogo 2
    utat et probat Cointius tomo I Annal. eccles. Franc.D de ejusdem sancti virtutibus.
    d annum 498. Scaliger lib. vi de Emendatione tem- e Sic Glarom., Corb. duo, Germ. et Vinc. Alii
    orum contendit eum anno 395 obiisse. Alii alium vero, monasterio privilegium.
    anum assignant, ut videre est apud V. 01. Jos. f Alias Vigenna; nonnulli,
    , Vincenna la Viane ,

    ntelmium in singulari de hac re dissertatione. Et vel Vignanne, vulgo la Vienne dicitur. Oritur in
    la
    uidem cum nec Severus
    Sutpicius, nec Gregorius Lemovicibus, quorum, sicut et Pictonum, aliqnot
    se, designandis characteribus chronologicis sibi
    in oppida alluit; denique prope ipsum Gondatum in
    bnstent, suum quisque calculum prseferentes, in Ligerim devolvitur.
    jiversas opintones abiere. Nobis satis sit Gregorii s Aliquot mss. et editi, Lidorius. Plures Gatia-
    j-xtum, ut in mss. et editis habetur, reprsesentare, num inter ac Martinum admittendos esse episcopos
    jberam eligendi unicuique relinquendo facultatem. innuit Sulpicius Severus in libro de Vita S. Marlini,
    b
    Sic Gorb.; alii addunt voces. At Gregorius et alii cap. 8, ubi agens de altari cujusdam pseudomar-
    jus revi auctores psallentium substantive usurpant. tyris, quod Martinus evertit, illud a superioribus
    r
    Martinum in monasterio prope Pictavos vitam episcopis cohslilutum fuisse dicit. Qjod cum sancto
    ion,iChi dnxibse refert Severus Sulpicius in ipsius Gatiano primo episcopo imputare nefas sit, alii pree-
    ita. Hunc locum Locociacum dictum, vulgo Ligu- ter S. Lilorium intermedii videntur admittendi.
    \i miraculis celebrem invisit Gregorius, ut ipse h
    Scaliger lib. vi de emend. temporum hic et in
    afert lib. iv de Mirac. S. Mart., cap. 30; ibique fine lib, iv et vi, legendum esse censet 362; quo nu-
    mc vigebat adhuc monasticus ordo sub abbatis re- mero additi auni 33 Ghristi vitte, eflicitur annus 395.

    37-38 INCIPIUNT CAPITULA LIBRI SECUNDI.


    , Dc episcopatu Briccii. X. Quid de simulacris gentium prophetse Domini
    f. De Vandalis et persecutione Christianorum sub scribant.
    ipsis.
    XI. De Avito imperalore.
    (I. De Cyrola hserelicorum episcopo, et de sanctis XII. De Childerico rege et Mgidio.
    Martyribus.
    XIII. De episcopalu Venerandi ac Rustici Arvernis.
    V. De persecutione sub Athanarico agitata.
    '.
    Ue Aravatio episcopo et Chunis. XIV. De episcopalu Euslochii Turonici atque Perpe
    De basilica sancti Stephani apud Metlensem urbem.
    I.
    tui; et de basilica sancti Martini.

    U. De uxore Aetii. De Atlila. XV. De basilica sancti Symphoriani.


    IIJ. Quid de Aetio historiographi scripserunt. XVI. De Namatio episcopo, et ecclesia Arverna.
    X. Quid de Francis iidem dicant. XVII. De conjvge ejus, et basilica sancli Stephani.
    187 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 188
    XVI II. Qund Clrildericus Aurclianis, el Andegavis funclo.
    Adcuacrius.
    venit XXX. Bellum contra Alamannos.
    XIX. Ueltum inter Saxones ac Homanos. \ \ l/uplismo Chlodovechi.
    \ I. Ih'
    I l)e Yictorio duce.
    1
    \ liellum co/ilia Gundebadum.
    \ \ II.
    XXI. L)e Eparchw episcopo. \ lll De interitu Godegiseli.
    \ \

    XXII. l)e Sidonio episcopo XXXIV. Quoit Gundebadus converlivoluerit.


    XXIII. Ue sanctital» Sidonii cpiscopi, et de injuriis fXXl Quod Chlodovechus el Alaricus se viderunl.
    ullione divina moderalis. XXXVI De Quintiano episcopo.
    XXIV. l)e finne Burgundis, et Ecditio. IXXVII. li.llinn conlra Alaricum.
    XXV. De Buvarege persecutore. IXXVULDe Pali icialu Cldodovechi regis.
    XXV I. l)e. obilu sancli Perpetui, et episcopalu Volu- \ IXIX. De Licinio episcopo.
    siani ac Veri. \ I De interitu Sigibei ti senioris el fdii ejus.
    .

    XXVII. Quod Chlodovechus regnum accepit. XLI. De interitu Chararici et filii ejus.
    XXVIII. Quod Chlodovechus Chrolhechildem accepil. \ l lf. De inlerilu Ragnacharii et fratrum ejus.
    XXIX. De primo eurum filio baplizato et in albis de- M.lll. De obitu Cldodovechi.

    LIBER SECUNDUS.
    llroltJflus.
    39
    Prosequentes ordinem temporum, miste con-A sub Ezechiao tempore, cui Deus ad vitam quindccim
    fuseque tam virtutes sanctorum, quam strages gen- annos auxit, Hierosolyma mala pertulerit. Sed et sub
    tium memoramus. Non enim irrationabiliter accipi Elisajo propheta, qui mortuos vitue restiluit, et alia
    puto, si felicem beatorum vitam inter miserorum in populis miracula multa fecit, quantoo internecio-
    memoremus excidia, cum id non facilitas scriptoris, nes, quao miseriao ipsum Israeliticum populum op-
    sed temporum series praestet. Nam sollicitus Jector, presserunt. Sic et Eusebius, Severus, Ilierony-
    si inquirat strenue, inveniet inter ilias regum Israe- musque in Chronicis, atque Orosius, et bella regum,
    Jiticorum hislorias, sub Samuel justo Phineem in- et virtutes martyrum pariter texuerunt. Ita et nos
    terisse sacrilegum ; ac sub David, quem Fortem ma- idcirco sic scripsimus,quo facilius saeculorum ordo,
    num a
    dicunt,Goliara aliophylumcorruissc. Meminerit vel annorum ratio usque ad nostra tempora tota re-
    etiam sub Heliae eximii vatis tempore, qui pluvias periatur. Venientes ergoper ante dictorum auctorum
    cum voluit abstulit, et cum libuit arentibus terris Historias, ea quas in posterum acta sunt, Domino
    infudit; qui viduae paupertatemoratione locupletavit; adjuvanle ''
    disseremus.
    quanta3 populorum strages 40 fuerc, quantse fames, I. Igitur c
    post excessum beati 41 Martini Tu-
    vel quae siccitas miseram oppresserit humum. Quoe ronicne civilatis- episcopi, summi et incomparabilis

    • Sic Corb.; alii, Foriem manu. B nerata et etiam nunc cultu publico colit. Quae
    esf,
    1
    Sic cod. Casin.; &l\\,jubente. autem objiciuntur adversus ha"nc traditionem, non
    c
    Deest hoc caput in Corb. et Reg. Porro nonnulli fortasse tanti videbuntur, qu;e hanc omnino possint
    hujus temporis eruditi viri, quibus non placet baec elevare. Quid enim mirum si Briccius, vir alias do-
    Gregorii narratio, eum in hoc falsum fuisse putant, tibus bonis non plane destitutus, cujus crimina oc-
    quod Brictionem, de quo Sulpicius in flne Dialog. 3 cultaverat sanctus Martinus, quem et ipse a teneris
    cum Briccio sancti Martini confuderit, quos
    scripsit, in monasterio suo educatum, presbyterum creaverat,
    tamen diversos omnino fuisse volunt primo, quod :
    ipsi in successorem suffectus fuerit? Sulpicius vero
    neque Sulpicius neque Fortunatus, qui Brictionis
    ,
    ejus in sanctum virum convicia retulit, sed eo ipso
    eliam meminit, eum Martino successisse dixerint; tempore, quo ea Briccius a suis vexatus palam confl-
    2° quod verisimile non sit hominem adeo facinoro- tebatur, juste, ut refert ipse Gregorins, sibi calami-
    sum, qualis ab illis auctoribus describitur,
    Brictio tates contigisse dicens, quod ipse saepius sanctum vi-
    tanto viro in episcopatu successisse 3° quod, si Bri- ;
    rum calumniis impetiisset. Nihil porro obest levis illa
    ctio Martino successisset, Sulpicius qui eo Turonis nomiuum diversitas, cum martyrologia, etiam ve-
    sedente Dialogos scripsit, tanta ejus facinora, aut tustissima, plerisque observavimus, aliquando
    ut in
    saltem nomen reticuisset. Denique quod Sulpicius et Briccium, aliquando Briccionem, hunc beatum virum
    Fortunatus Brictionem nominaverint Martini vero ,
    appellent. Quae autem de Fortunato dicuntur, nihil
    successor Briccius etiam ab ipso Gregorio appellatus cbjectiouem roborant, cum certum sit ea solummodo
    fuerit. Quin et alii volunt totum hoc caput Gregorii ab eo versibus expressa fuisse, quae Sulpicius soluta
    Ilistoriae ab aliquo interpolatore fuisse adjectum :
    oratione dixerat. Quae vero ad historiam hanc Gre-
    cum ia codd. vetustissimis, Corbeiensi scilicet et Bel-C gorio abjudicandam proferuntur, multo minoris sunt
    lovacensi, non habeatur, et in eo proferantur multa, momenti. Nam abest quidem a codice Corbeiensi, sed
    quae non satis sibi constant, ut a Gregorio scripta in isto codice multa alia desiderantur, quae tamen a
    dici possint, videlicet hominem vanum Martino suc- Gregorio scripta fuisse aliunde certum est, ut suo
    cessisse, eumque annos sattem septuaginta natum loco probamus. Ex codice autem tiellovacensi nihil
    adulterii crimine impetitum; Romae, ut suam causam erui potest, cum avulsis ab eo aliquot foliis, a capitis
    tueretur, annos septem commoratum. His addunt tertii flne folium primum quod superest incipiat. Cae-
    pontiflcis Romani, qui tamen Gregorio probe notus terum haec historia in aliis, etiam vetustis et bonae
    erat, nomen suppressum; nullam denique horum notae, codicibus habetur, tam in ipsa Historia Gre-
    factorum alias memoriam haberi, aliaque id genus, gorii, quam in aliis codd. sub titulo Vitae sancti Bric-
    quae a Cl. V. Josepho Antelmio in epistola ad R. P. cii, et quidem sub ipsius Gregorii nomine. Quod vero
    Ant. Pagium anno 1693 proferuntur.
    Parisiis edita homo vanus in episcopatum evectus, vel septuagena-
    Verum his omnibus opponi potest antiqua et con- rius adulterii crimine impetitus fuerit, aut Bomae
    stans Ecclesiae Turonensis traditio, quae Briccium pro causa tuenda, seu pro quavis alia ratione toto
    suum, qualis a Gregorio repraesentafur, semper ve- septennio fuerit moratus; denique quod pontificis
    :

    HISTORIA FRANCORUM. LIRER SECUNDUS. 190

    de cujus virtutibus, magna apud nos voluminaA volentes eum unanimiter lapidare. Dicebant enim :

    •ntur, Briccius ad cpiscopatum succedit. At Diu pietas sancti tuam celavit luxuriam nec f Deus :

    Sriccius iste, cum esset prinnevoe aetatis juvenis, nos diutius sinit manus tuas indignas osculando pol-
    ) adhuc Martino viventi in corpore multas ten- lui. Illo quoque econtrario viriliter hsec negante :

    insidias, pro eo quod ab eodem plerumque, cur Afferte, inquit, infantem ad me. Cumque oblatus
    5
    a res sequeretur, arguebatur. Quadam autem fuisset infans, ab ortu habens, aitad
    triginla dies
    lum quidam infirmus medicinam a beato Mar- 43 eum Briccius episcopus Adjuro te per Jesum :

    ;xpeteret, Briccium adhuc diaconum in platea Christum Filium Dei omnipotentis, ut si ego te ge-
    »nit; cui simpliciter ait : Ecce ego praestolor neravi, coram cunctis edicas. Et ille Non es, in- :

    m virum, et nescio ubi sit, vel quid operis quit, tu pater meus. Populis autem rogantibus, ut
    Cui Briccius : Si, inquit, delirum illum quae- quis esset pater interrogaret, ait sacerdos : Non est
    rospice eminus : amens
    ecce ccelum solito
    h
    sicut hoc meum. Quod/ad me pertinuit, sollicitus fui
    it. Cumque pauper ille, occursu c reddito, quod vobis si aliquid suppetit, per vos quserite. Turic illi

    'at impetrasset, Briccium diaconum vir beatus magicis hoec artibus facta asseverantes, insurgunt
    uitur : En ego, Bricci, delirus tibi videor ? eum in una conspiratione. Et trahentes eum
    contra
    me ilie confusus ha3c audiens, dixisse se de-g dicebant Non diutius nobis falso pastoris nomine
    :

    *et, ait vir sanctus : Nonne aures meoe ad os dominaberis. Iile auffim ad satisfaciendum adhuc
    erant, cum haec eminus loquebaris? Amcn dico populo, prunas ardentes in byrrum? suum posuit : et
    quia obtinui apud Deum, ut post meum trans- ad se stringens, usque ad sepulcrum beati Martini
    ad pontificatus 42 honorem accedas sed no- : una cum populorum turbis accedit: projectisque ante
    te in episcopatu multa adversa passurum. Bric- sepulcrumprunis,vestimentumejusinustumapparuit.
    haec audicns irridebat, dicens : Nonne verum II lo quoque sic prosequente Sicut istud vestimen- :

    istum delira verba proferre? Sed et presbyterii tum ab his ignibus videtis illaesum, ita et corpus
    re praeditus, saspius beatum virum conviciis meum a tactu mulierisque coitu est impollutum. Illis
    sivit. Adeptus ergo, consentientibus civibus, vero non credentibus, sed coutradicentibus, trahitur,
    ficatus officium, orationi vacabat. Quia quan- calumniatur, ejicitur
    h
    ut sermo sancti adimpleretur:
    ,

    i esset superbus et vanus, castus tamen habe- Noveris te multa adversa passurum.
    in episcopatu
    ? corpore. Tricesimo tertio d
    vero ordinationis Hoc enim ejecto, Justinianum in episcopatu consti-
    anno, oritur contra eum lamentabilis causa pro tuunt. DeniqueBriccius Romanse urbis papam expe-
    Nam
    '

    ine. mulier, ad quam cubicularii ejus ves- tiit, flens et ejulans, atque dicens : Merito hasc pa-
    ata deferre solebant ad
    abluendum, quaa sub G tior, quia peccavi in sanctum Dei, et eum delirum
    e religionis erat veste mulata e concepit
    et pe- , et amentem ssepe vocavi cujus videns virtutes, non ;

    •Qua de re surrexit omnis populus Turonorum credidi. Post cujus abscessum, aiunt Turonici sacer-
    am, et totum crimen super episcopum referunt, doti suo : Vade post eum \ et exerce negotium
    sn a Gregorio suppressum fuerit, aliaque gum colla et principvm submitli genibus sacerdotum,
    ejus-
    argumenta, non adeo sunt valida, ut traditio- el exosculata eorum dextera orationibus eorum se cre-
    hactenus inconcussam evellere possint; cum dant communiri, etc.
    de&int, etiam istis temporibus, exempla, s Byrri nomine vestis designatur in Actis S. Cy-
    queis
    orii narratio approbari possit. Et quidem Zozi- priani, ad quse plura observavimus in Actis marty-
    papa epist. 4 Aurelio, etc, Afris episcopis, rum sinceris, p. 218. His adde locum ex lib. n Vitae
    tur Briccium Turonicas civilalis
    episcopum falso S. Odonis Saec. v Bened., ubi num. 5 dicitur ille
    satum fuisse a Lazaro. Qui Lazarus, uti idem sancfus per birri, quo more cappee tegebatur, fim-
    refert epist. 6, damnatus fuit in conc. Tauri- briam apprehensus.
    b
    i, quod Briccii innocenlis Germ., calumniatus ejicitur.
    episcopi vitam falsis
    tionibus appelisset. Cod.
    '
    Turonensis apud Morelium habet , Vade
    post eum, et exere negotium tuum; quia $i eum perse-
    «atinius legendum pulat futiles. Regm., Germ. et
    ,
    cor facile. Sed retinenda prima lectio. Eodem cutus non fueris, a nostro omnium contemplu humilia-
    pe sensu lianc vocem faciles usurpat Gregorius beris. Hinc porro colligere licet hoc de S. Briccio
    i Mirac. S. Martini, cap. i, et alibi passim.
    pj caput in ms. Turonensi exstitisse. Si vero ejus His-
    >|c Regm. cum editis 2; alii, solite, unde Latinius toria exemplis approbari sit necesse, quod suo loco
    ite reponendum conjicit. facere non licuit, quippe cum jam notas nimium ex-
    legra., cursu. crevissent, proferimus primo Victoris II pont. Ro-
    !tar.,Germ. et Regm., Tricesimo vero. mani exemplum, ex Papirii Massoni libro iv de
    lota vestium muiationem ab iis qui religiosam Vitis pontificum, ubi narrat Victorem, qui Leoni IX
    l agebjnt, quod et frequenter apud Gregor. oc- suo decessori molestias intulerat, solitum fuisse cum
    Jt; sed semel annotasse sufficiat. Yide Conc. ei aliquid adversi contingeret dicere, quod fecit Sau-
    it.U, can. 25. lus hoc patilur Paulus. lnfantuli vero, qui ad calum-
    legm., Non Deus sinal nos manus luas indignas nias ab innocentibus avertendas divino nutu locuti
    ando pollui diulius. Vetus est et plane laude di- sunt, passim occurrunt in Historia ecclesiastica, ex
    consueludo manus Episcoporum osculandi, quod quorum numero unum aut alterum exemplum pro-
    earum impositionem tradatur Spiritus sanctus. ferre sufficiat. S. Broon episcopus, beati Patricii dis-
    i
    videre est in Vita S. Ambrosii per Paulinum, in cipulus, a simili calumnia vindicatus est, jubente
    S. per Ferrandum, etc. Id etiam reges
    Fulgentii Brigida infantula patrem suum declararet, in Vita-
    ut
    ri ducebant, ut testatur Gerbertus, seu quivis S. Brigidae apud Surium et Boilandum, die 1 Fe-
    antiquus auctor sub sancti Ambrosii nomine, in bruarii. S. Sergius papa Romanus simili miraculo
    de Dignitate sacerdotum, cap. 2. Cum videas re-
    innocens declaratus iuit, agente sancto Adueielmo.
    191 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS
    tuum,quia si eum prosecutus non fueris,ad nostrumAspopondit, ut scilicet, praeparatis itineris nccess;
    omnium ooutemptum bumiliaberis. JuBtinianua ?ero linibus Ilispaniae i

    removcret.
    egressua a Turonis, Vercellafl ItaliaB civitatem ag* Per idem vero tempus persecutionem in Cliri
    grressus, judicio Dei percussus, obiil peregrinus. Tu- Trasamundus cxcrcuit, ac totam Hispaniai
    ronici ejus obitum audienles et in Bua malitia per- ad perfidiam 45 Ariansc secteconsentirct, torm
    durantes, Armentimn in cjus loco constituunt. At ac diversis mortibus impellebat Unde faclum cs
    Briccius cpiscopus Romam veniens, cuncta (|u;c per- puella quaedam religiosa, praedives opibus, ac se
    tulerat papae refert. Qui ad sedem apostolicam resi- dum saeculi dignitatem nobilitate senatoria floi

    dens, plerumque Missarum sOlemnia celebrans, inibi et, quod bis omnibus est nobilius, fide cath
    quidquid in sanctum Dei deliquerat, 44 deflendo pollcns, Deoque omnipotenti irreprehensibilita
    diluit.Septimo igitur regressus anno a Roma, cum vicns, ad banc quaestionem adducerelur. Cun
    auctoritate papae illius, Turonos redire disponit : et regis fuisset oblata conspectibus, coopit cain prir
    vcniens ad vicum cujus nomen est Laudiacum r, ad rebaptizandum blandis scrmonibus illicere.
    sexto ab urbe milliario, mansioncm accepit. Armen- cum venenosumejus jaculum lidei parma propell
    tius vero febre corripitur,media nocte spiritum et praBcepit rex facultatcs cjus auferri, quae jam rr
    exbalavit. Quod protinus Rriccio episcopo per visum B possidebat regna paradisi ; deinde suppliciis apr
    revelatum est, qui ait suis Surgite velocius, ut ad :
    tam, sine spc praesentisvitae torqueri. Quid plura|
    tumulandum fratrem nostrum Turonicum pontiiicem multas quajstiones, postablatos terrenarum divitia
    occurramus. Cumque iili venientes portam civitatis tbesauros, cum ad hoc frangi non posset, ut bei
    ingrederentur, ecce istuin per aliam
    portam mor- scinderet Trinitatem, ad rebaptizandum invita (

    tuum Quo sepulto, Rriccius in cathedram


    efferebant. cilur. Cumque
    ccenosum lavacrum vi
    in illud i

    suam regressus est, septcm postea feliciter vivens retur immergi, ac prociamaret Patrem cum I :

    annos. Cui post quadragesimum septimum episco-


    ac Spiritum sanctum unius credo esse substa
    patus annum
    defuncto sanctus Eustochius successit, essentiaeque; digno aquas unguine cunctas infec
    magnificae sanctitatis vir b . est fluxu ventris aspergit. Exbinc ad legitimao
    c
    II. PosthaecVandali a loco suo digressi, cum ducta quaestionem, post equuleos, post flammi
    Gunderico rege in Gallias ruunt. Quibus valde vasta- ungulas, Christo Domiuo capitis decisione dicat
    tis, Hispanias appetunt. Hos secuti Suevi, id est, Posthaec prosequentibus Alamannis usque ad Ti
    Alamanni, Galhciam apprehendunt. Nec multo post ctam f
    transito mari Vandali per totam Africa
    ,

    scaudalum inter utrumque oritur populum, quoniam


    propinqui c Mauritaniam sunt dispersi.
    sibi erant. Cumque ad bellum armati pro- III. Sed quoniam eorum tempore persecut
    cederent, ac jamjamque in conflictu parati essent,
    Chrislianos invaluit, sicut superius mentio facta
    aitAlamannorum rex Quousque bellum super cun-
    :
    videlur et aliqua ex his quae circa Dei ecclesia
    ctum populum commovetur? Ne pereant, quaeso., po- tulerunt, vel quemadmodum de regno expulsi
    puh utnusque phalangae sed procedant duo de no-
    :
    memorare. Defuncto igitur Trasamundo, post sci
    stris in campum cum armis bellicis, et ipsi inter se quae in sanctis Dei exercuit, Ilunericus e mente
    confliganl. Tunc ille, cujus puer vicerit, regionem delior Africanumoccupat regnum, atque ex elecl
    sine Ad haec cunctus consensit
    cerlamine obtinebit. Vandalorum ipsis praeponilur. Cujus sub tem
    populus,- ne universa multitudo in ore gladii rueret. quanti Christianorum populi pro ipso Christi s;
    Hisenim diebus Gundericus rex obierat,in cujus loco tissimo nomine caesi sint, ab hominibus non p
    Trasamundus d obtinuerat regnum. Confligentibus comprchendi. Testis esl tamen Africa quac misi
    vero pueris, pars Vandalorum victa succubuit; inter- Christi dextera, quae gemmis immarcescibil
    fectoque puero, placitum egrediendi Trasamundus 46 coronavit. Legimus tamen quorumdam ipso

    postea Schireburnensi episcopo, ut in ejus Vita nar- e


    Hanc Hispani appellant Vincenliam, quam
    ratur, apud eosdem auctores die 25 Maii, et inter riaB in Lusitania passam volunt de hac egimus : i

    Acta SS. Ord. Benedictini Ssec. m. Demque DanielD bro landato de persecutione Vandalica, cap. 2.
    senex monachus publica infantis 25 dierum declara- f
    Tlinius libro v Histori;c naturalis, cap. 1, I

    tione, a suspicione adulterii liberatus est, in alia nomina, quse olim Tmgitanae, etiam nunc
    Prato i

    Spirituali, cap. 114. Eorum vero qui ignem ad


    suam bri Africae urbi, vulgo Tanger, data fui-se con
    castitatem approbandum illsesi contrectaverunt, fre- morat, ait eam a Claudio Cxsare, cum coloniam fac
    quentiora sunt apud auctores exempla, quam ut hic appellatam fuisse Juliam Traductam. Juliam
    adduci debeant in testimonium. ductam in altera ripa, id est in Hispanico n
    * ls ipse locus infra lib. x, cap. 31, appellatur bttore, sitam fuisse alii contendunt, et auctorum t
    Monslaudiacus, vulgo dicitur Monl-loys. Regm. ha- moniis probant et quidem Gregorius noster :

    bet Claudiacum. ductam in Hispania videtur locare. Traductant


    h
    De utroque iferum lib. x, cap. 31. utraque ripa unam exs'itisse censet Harduinus :

    " Reg. incipit absolute, Vandali. pacto haec auctorum contrarietas facile concili
    " Sic semper Gorb. Reg. vero, Bec. et Regm., cum Vide quae de bac re ipse dixit in notis et emer
    aliquot editis, Transimundus ; alii, Trasimundus. ad hunc Plinii locum.
    Porro haec non sub Trasamundo, sed sub Genserico « Editi, Honoricus. Is Genserico patri suo
    contigerunt, uti diximus in Historia persecutionis cessit huic Guntabundus et Guntabundo Tr
    : ,

    Yandalica;, ubi gentis hujus in Gallias primum, tum mundus.


    in Hispanias et Africam irruptiones descripsimus.
    HISTORIA FRANCORUM. LIBER SECUNDUS. 194

    rum quaedam replicandaAnon reversus fuero, videbo vos in futura. Dico tamen
    passiones, ex quibus
    ut ad ea quae spopondimus veniamus. Igitur vobis Valete, orate pro nobis, etjejunate quia jeju- : :

    falso vocatus episcopus, haereticorum tunc nium et eleemosyna semper Dominum ad misericor-
    ius habebatur assertor. Cumque ad perscqucn- diam deilexerunt. Mementote esse scriptum in Evan-
    ^hristianos rex per diversa transmitteret, san- gelio : Nolite timcre eos qui occidunt corpus, animam
    Bugenium episcopum, virum inenarrabili san- autem non possunt occidere : timete autem eum, qui

    ,
    qui tunc ferebatur magnae prudentiae esse, in postquam occiderit corpus, habet potestatem et animam
    jano civitatis suae reperit persecutor quem lta : et corpus perdere et mittere in gehennam (Matth.
    ter rapuit, utnec ad hortandum gregem Chris- x, 2). »

    q • abire permitteret. Ille vero cum se videret Ductusitaque sanctusEugeniusad regem, cum illo

    , epistolam civibus pro custodienda fide ca- Arianorum episcopo pro fide catholica decertavit.
    b
    hoc modo transmisit : Cumque eum de sanctee Trinitatis mysterio poten-
    'lectissimis et in Christiamore dulcissimis filiis tissime devicisset, et insuper multas per eum virtutes
    ibus Ecclesise mihi a Deo commissx c Eugenius , Christus ostenderet, in majorem insaniam idem epi-
    ws. scopus,invidia inilammante, succenditur. Erant enim
    emanavit auctoritas, et pro exercendag tunc temporis cum sancto Eugenio viri prudentissimi
    jgalis
    nos a Carthagine d venire pra> atque sanctissimi, Vindemiaiis et Longinus episcopi,
    h
    ilholica, edicto
    Et ideo ne abiens a vobis Ecclesiam Dei in pares gradu, et virtute non impares: Nam sanctus
    uo, hoc est in suspenso, dimilterem, aut oves Vindemialis eo tempore ferebatur mortuum susci-
    . non verus pastor siientio relinquerem, ne- tasse; Longinus autem multis iniirmis salutem tri-
    um
    duxi has pro me vicarias vestrae dirigere buit. Eugenius quoque non solum visibilium oculo-
    ati in quibus non sine lacrymis peto, hortor,
    : rum caecitatem, sed etiam mentium depeilebat. Quod
    et satis abundeque obtestor per Dei maje- cernens ille nequam Arianorum episcopus, vocatum
    et per tremendum judicii diem, atque ad- ad se quemdam hominem, quo ipse vivebat
    ab illo

    Christi lerribilem claritatem,utfixius teneatis errore 48 deceptum, ait Non patior, quod hi epi-
    :

    icam fidem, asserentes Filium Patn esse aequa- scopi multa in populo signa depromunt, illosque cuncti
    Spiritum sanctum eamdem habere cum Patre me neglecto Acquiesce nunc his quae
    sequuntur.
    e
    o deitatem . Servate itaque unici baptismatis praecipio, et acceptis quinquaginta aureis, sede in
    n, custodientes chrismatis unctionem f
    . Nemo platea, perquam nobis est transitus, et manum super
    uam revertatur ad aquam, renatus ex aqua. clausos oculos ponens, me praetereunte cum reiiquis,
    nim Deisalexaqua conficitur; sed si in aquam ~ exelama in magna virtute, dicens Te, beatissime :

    im fuerit, omnis species ejus confestim eva- Cyrola, nostrae religionis antisles, deprecor, ut re-
    Unde non immerito Dominus in Evangclio spiciens manifestes gloriam ac virtutem tuarn, ut
    sal infatuatum fuerit, in quo salietur (Matth. oculos meos aperiens merear lucem videre quam
    ? Et utique hoc est infatuari, velle secundo perdidi.Qui jussa complens, residensque in platea,
    , cum semel factum sufficiat. Non audistis transeunte haeretico cum sanctis Dei, iste qui Deum
    mi dicentem : Qui semel lotus est, non habet irridere cogitabat, exclamat in magna virtute, di-
    tatem 47 iterum lavandi [Joan. XIII, 10)? cens : Audi me, beatissime Cyrola ; audi me, sancte
    ie, fratres, et filii, filiaeque meae in Domino, sacerdos Dei : respice caecitatem meam. Experiar
    )s contristet absentia niea, quia si catholicae ego medicamenta quae saepe caeci reliqui a te me-
    inoe ego vos nec longinquitate
    adhaereatis, ruerunt, quae leprosi experti sunt, quae ipsi etiam
    obliviscar, nec morte a vobis divellar e. Scitote mortui praesenserunt. Adjuro te per ipsam virtutem
    uocumque me fecerint dividi agones, mecum quam habes, ut mihi desideratam restituas lucem,
    lma ad exsilium abiero, beati Joannis
    : si quia gravi sum caecitate percussus. Veritatem enim
    ilislae exemplum habeo ; si ad mortis exitium, nesciens, verum dicebat quia caecaverat eum cupi- :

    mihi Christus est, et mori lucrum (Philipp. I, j) ditas, et virtutem Dei omnipotentis irridere per pe-
    i rediero, fratres, implebit Deus desiderium cuniam aestimabat. Tunc haereticorum episcopus
    m. Attamen sufficit modo, quod vobis non ta- paululum sedivertit, quasi in virtute triumphaturus,
    onui, instruxi, quomodo potui; ideoque immu- elatus vanitate atque superbia, posuit manum suam
    m a sanguine omnium pereuntium; et scio quia super oculos ejus, dicens : Secundum fidem nostram,
    us eos legenturlitterae istae ante tribunal Christi, qua recte Deum credimus, aperiantur oculi tui. Et
    enerit reddere unicuique secundum opera sua. mox ut hoc nefas erupit, risus mutatur in planctum,
    irsus fuero, fratres, videbo vos in hac vita : si et dolus episcopi est patefactus in publico : nam
    mss., at eJiti cum Bec. habent Christi ullum. ctum eamdem habere cum Filio deitalem.
    est epistola integra in Corb., sed quse tamen Baptismi
    f gratiam, chrismatis unctionem inter
    omissa fuit, cum habeat, epistolam.... hoc bona Ghnstianis a Deo colla'a recenset Salvianus,
    transmisit. ejusdem sevi auctor, lib. in de Gubernatione Dei.
    1, commissis. e Sic mss. 2; alii, quin si catholicx disciplins adh&-
    gm., Carthaginem, et infra, post vicarias, ad- realis, ego... obliviscor... divellor.
    h
    ieras. Corb., habet ubique Vindimialis.
    •m et Bec, asserenles Patrem et Spirilum san-
    195 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS
    « taitlll dolor oculos miseri illius invasit, ut eos di-Apontificis sui in hoc scelorc fuisse detectam, sai
    b
    gitis vix comprimeret, ae creparent Denique cia- Dei post multa tormcnla, post cquulcos, post i
    mare ompit niiser, ac dicere : Vffl milii miscro, quia mas, post ungulas, jussit intcrfici. Bcatum \cro
    seductus sum ah inimico legifl divinaB, Vaa milii, quia ^ciiium decollari jussit, suh ea spccie, ut fli.i
    Deum per pccuniam irridere volui, et quinquaginla hora qua ensis super cervicem ejus incumbehat
    aurcos accepi, uthoc facinus perpetrarem. A<l episco- reverteretur ad haercticorum sectam, non octjk
    pum aulem aichat Ecce aurum tuum, redde lumen
    : tur, nc cum
    pro martyre excolerent Chrisiiani
    incum, quod dolo tuo perdidi. Vosque rogo, glorio- cxsiliodamnaretur quod ita factum essemauife
    :

    sissimi Christiani, ne despiciatis miscrum, scd velo- est. Nam cum imminenti morle, interrogatus fui
    citer BUCCUrrite pereunti. Verc cnim cognovi, quia si mori pro fide catholica destinaret, rcsponditlji
    Deas 49 non irridctur (Gal. vi, 7). Tunc sancti Dei enim est sempiterna vila, pro justitia niori. 1

    misericordia moti : Si, inquiunt, credis, ornnia possi- suspenso gladio, apud Alhigensem Galliarum ui
    bilia sunt credenti [Marc. IX, 22). At illc clamahat exsilio deputatus est : ubi et fincm vita3 pi;cs
    vocemagna Qui non crediderit Chrislum FiliumDci
    :
    fecit d . Ad cujus nunc sepulcrum multae virlutes
    et sanctum acqualem Jiahere substantiam
    Spirilum berrime ostenduntur. Sanctum vero Vindemi
    atque deitatem cum Deo Patre, hodie quae ego per- B gladio-percuti praecepil. Quod ita impletum est ir
    fero patiatur. Et adjecit Credo Deum Patrem omni-
    :
    certamine. Octavianus vero archidiaconus, et n
    potentcm, credo Filium Dei Christum Jesum aequalem milliavirorumac mulierum hanc fidem asscrent
    Patri, credo Spiritum sanctum Palri et Filio consub- intcrempta atque dcbilitata sunt. Sed pro amore
    stantialem atque coaeternum. Haec illi audientes, et riac, nihil erant haec supplicia confessoribus sail
    se invicem honore mutuo praevenientes, oritur intcr qui in paucis vexati, inmultisbene se noverani
    eos sancta contentio, quis oculis ejussignum beatao ponendos [Sap. in, 5), juxta illud Apostoli : i

    crucis imponeret. Vindemialis vero ac Longinus Eu- non sunt condignx passiones hujus temporis ad
    genium, ille autem econtra eos exorat ut manus im- ram gloriam, qux revelatur in ^anctis (Rom. VIII
    ponerent caeco. Quod cum fecissent, et manus suas Multi tunc errantes a fide, accipienles divilias
    super caput ejus tenerent, sanclus Eugenius crucem seruerunt sedoloribus multis sicut infelix ille :

    super oculos ceeci faciens, ait In nomine Patris et : scopus, nomine Revocatus, eo tempore est rcvo
    Filii et Spiritus sancti veri Dei, quem trinum in una a fide catholica. Tunc *
    et sol teter apparuit, ii

    aequalitate atque omnipotentia confitemur, aperiantur vix ab eo pars vel tertia eluceret : credo, pro t

    oculi tui. Et statim ablato dolore, ad pristinam rediit sccleribuset effusione sanguinis innocentis. Ho
    sanitatem.Manifestissimeautem patuit perhujus cae-Ccus vero post tantum facinus, arreptus a daen
    citatem, qualiter haereticorum episcopus oculos cor- qui diu de sanctorum sanguine pastus 1'uerat,
    dium misero assertionis sua? velabat amictu, ne ve- priis se morsibus laniabat in quo etiam cru :

    ram lucem ulli liceret fidei oculis contemplari. mi- vitam indignam justa morte finivit. Huic Cliilde
    serum, qui non ingressus per januam, id est per r successit, quo defunclo, Gelesimiris regnum
    Chrislum, quiesljanuavera, lupus magis gregiquam cipit. Ipse quoque a
    republica g superatus, a
    custos effectus est; et pacem c
    fidci quam in creden- principatumque finivit : et sic regnum decidit
    tium cordibus debuerat accendere, pravitate cordis dalorum.
    sui conabatur exstinguere. Sancti vero Dei alia signa
    51 enim haereses eo tempore De
    IV. Multae
    in populis multa fecerunt, et erat vox una populi clesiasimpugnabant, de quibus plerumque ulti
    dicentis Verus Deus Pater, verus Deus Filius, verus
    :
    vina data cst. Nam et Athanaricus GotthoruD
    Deus Spiritus sanctus, una fide colendus, uno timore magnam excilavit perseculionem qui multos :

    metuendus, eodemque honore venerandus. Nam quae stianorum, diversis poonis afiectos, gladio dctn
    Cyrola asserit, falsa esse cunctis est manifestum. bat; sed
    h
    ct nonnullos exsilio datos, fame vari
    cruciatibus enecabat. Unde factum est, ut immi.l
    Videns autem Honoricus rex, assertiones suas per judicio Dei, pro effusione sanguinis justi a
    D )|
    sanctorum fidem gloriosam taliter denudari, nec erigi expelleretur, et esset exsul a patria, qui Dei II
    6ectam erroris, sed polius destrui, fraudemque 50 sias impugnabat. Nunc vero ad superiora redeal!

    • Cod. Bellov. caeteris avulsis incipit ab his verbis, irruptionem contigisse probat Scaliger lib. \
    patefactus in publico. Tum quae sequuntur usque ad Emend. temp.
    haec verba, Tunc sancti Dei, desunt in eodera cod. f
    Reg., Hildericus, quod idem est ; nam istis
    Porro similis huic Historia Leovigildi temporibus in poribus littera II perinde sonabat ac nostris Ch
    Hispania contigit, quam narrat ipse Gregorius lib. de terum non nisi Guntabundo et Trasamundo int
    Gloria Conf., cap. 13. diis Hunerico patri suo successit Hildericus; t
    b
    Regm., vi comprimerel. Casin , digitis suis com- defuncto, sed pulso, Gelisimer
    occu regnum
    primeret. Eorum fortunam Procopius describunt. et alii
    '•

    Bell.,
    faciem, pro facem, nisi fallor. Hist. persecut. Vandalicae a nobis editam, cap. 12.
    d
    De Eugenio,
    caeterisque hic a Gregorio laudatis, e Id est a Belisario famoso duce Justiniani
    consule Historiam persecutionis Vandalicas a nobis ratoris.
    editam, cap. 8, ubi fuse de his egimus, et de ejus h
    Haec usque ad unde desunt in mss. 2. Porro
    sepulcro prope Albigensium urbem. narici persecutionem descriptam habes in Actis
    « Anno 450; sequenti vero Hunnorum in Gallras tyrum sinceris, pag. 670, ubi dc S. Saba ad ann. 3:
    197 HISTORIA FRANCORUM. LIBER SEGUNDUS. 198

    V. I°itur rumor erat Chunos in Gallias velle pro-A accedens, modica pulsatus febre recessit a corpore
    a

    rumpere. Erat autem tunc temporis apud Tungros ablutusque a fidelibus, juxta ipsum aggerem publi-
    oppidum Aravatius
    b
    eximiae sanctitatis episcopus, cum est sepultus. Gujus beatum corpus qualiter post
    qui vigiliis uc jejuniis vacans crebro lacrymarum mullorum temporum spatia sit translatum, in libro f

    imbre perfusus, Domini misericordiam precabatur, Miraculorum scripsimus.


    ne unquam gentem hanc incredulam, scque semper VI. Igitur Glmni a Pannoniis egressi, ut quidam
    indignam, in Gallias venire permitteret. Sed sentiens ferunt, in ipsa sancti Paschae vigilia, ad Mettensem
    per spiritum, pro delictis populi, sibi hoc non fuisse urbem, reliqua depopulando, perveniunt, tradentes
    concessum, consilium habuit expetendi
    c
    urbem Ro- urbem populum in ore gladii trucidan-
    incendio, et
    manam; scilicet, ut adjunctis sibi apostolicae virtutis tes, ipsosque sacerdoles Domini ante sacrosancta
    patrociniis, quae humiliter ad Dominum flagitabat, 53 altaria Nec remansit in ea locus
    perimentes.
    mereretur facilius obtinere. Accedens ergo ad beati inustus, praeter oratorium bcati Stephani primi mar-
    apostoli tumulum, deprccabatur auxilium bonitatis tyris ac levitae. De quo oratorio, quae a quibusdam

    ejus, in multa abstinentia, maxima inedia se consu- audivi, narrare non distuli. Aiunt enim, priusquam
    mens ; ita ut biduo triduoque sine ullo cibo potuque hi hostes venirent, vidisse se virum lidelem in visu,
    maneret, nec esset intervallum aliquod, in quo abg quasi conferentem cum sanctis apostolis Petro ac
    oratione cessaret. Gumque ibi per multorum dierum Paulo, beatum levitam Stephanum de hoc excidio,
    spatia in tali afflictione moraretur, fertur hoc a beato ac dicentem Oro, domini mei, ut non permittatis :

    apostolo accepisse responsum Quid me, vir sanctis-


    :
    obtentu vestro Mettensem urbem ab inimicis exuri,
    sime, 52 inquietas ? Ecce enim apud Domini deli- quia locus in ea est in quo parvitatis meae pignora e

    berationem prorsus sancitum est Chunos in Gallias continentur : sed potius sentiant se populi aliquid
    advenire, easque maxima lempestate debere depo- me posse cum Domino. Quod tantum facinus po-si

    pulari. Non igitur sume consilium, accelera veloci- puli supercrevit, ut aliud fieri non possit, nisi civi-
    ter, ordina domum
    tuam, sepulturam compone re- i tas tradatur incendio saltem vel hoc oratorium non
    ;

    quire linteamina munda. Ecce enim migrabis a cor- cremetur. Gui illi aiunt Vade in pace, dilectissime
    :

    pore, nec videbunt oculi tui mala quse facturi sunt frater, oratorium tantum tuum carebit incendio. Pro

    Chuni in Galliis, sicut Jocutus est Dominus Deus no- urbe vero non obtinebimus, quia Dominicse sanclio-
    ster. Hoc a sancto aposlolo pontitex rcsponso sus- nis super eam sententia jam processit. Invaluit enim
    cepto, itcr accelerat, Galliasque peccatum populi, et clamor malitise eorum ascendit
    velociter repetit :

    veniensque ad urbem Tungrorum, quae erant neces- coram Deo ideo civitas haec cremabitur incendio. :

    saria sepulturse secum citius levat valedicensque_ Unde procul dubio est, quod horum obtentu urbe
    :

    clericis, ac reliquis civibus urbis, denuntiat cum vastata, oratorium permansit illaesum.
    fletu et lamentatione, quia non visuri essent ultra VII. Attila vero Ghunorum rex, a Mettensi urbe
    faciem illius. At illi cum ululatu d
    magno et lacrymis egrediens, cum multas Galliarum civitates opprime-
    eum prosequentes, supplicabant humili prece, di- ret, Aurelianis aggreditur, eamque maximo arietum
    centes : Ne derelinquas nos, pater sancte ; ne obli- impulsu nititur expugnare. Erat autem eo tempore
    viscaris nostri, pastor bone. Sed cum eum flelibus bealissimus Anianus, in supradicta urbe episcopus,
    revocare non possent, accepta benedictione cum os- vir eximice prudentiae, ac laudabilis sanctitatis, cu-
    culis redierunt. Hic vero ad Trajectensem e
    urbem jus virlutum gesta nobiscum lideliter retinentur \
    * Aliquot mss. et editi, Hunos, seu Hunnos, quod qui in nostram sancti Germaui bibliothecam advecti
    perinde est. In Regio autem hoc caput cum sequenti sunt, unus Merovingico charactere partim, et partim
    deest. Romano ab annis saltem 900 conscriptus, in quo tota
    b
    Editi fere omnes cum cod. Bec, Servalius. Corb., hsec Gregorii narratio, et quidem paulo prolixior,
    Asavatius. Quem cum vulgati auctores eum putarent continetur sub sancti Servalii vitse tilulo. In quo co-
    esse Servatium Tungrorum antistitem, ab Athana- dice nunquam aliter, sive in Vita ipsa, sive in Hymno
    sio, Severo Sulpicio, aliisque auctoribus laudatum, antiquo, qui ei subjungitur, hic sanctus vir appellatur,
    qui Synodis Sardicensi, Ariminensi, immo et Agrip- quam Servalius. Unde inferendum est, vel ipsum bi-
    pinensi, si sincera sunt hujus concilii acta, inter D nominem fuisse, aut certe jam tunc temporis Aravatii
    fuit; cladem Galliarum, quam hic Gregorius Hunnis nomen in Servatium fuisse translatum. In Vaticano
    tribuit, ad Vandalorum incursiones referre conati et Vindocinensi codd. mss. idem Aravatius appelfa-
    sunt; sed cum ex omnibus mss. quos videre licuit, tur.
    unicus Beccensis hic, et unicus cod. Clarom. in lib. c
    Aliquot codd., cepit ut expeteret.
    de Glor. Conf., cap. 72, Servatius habeant; facile d
    Sic Corb. et Bell. ; at caeteri cum editis, ejulatu.
    eorum sententiae subscribo, qui illos a sese invicem
    distinguendos esse censent, quorum prior Servatius Trajectum scilicet ad Mosam, inferius diclum,
    e

    sseculo quarto vixerit ; posterior vero, de quo hic vulgo Mastricht, quo paulo post eversa per Attilam
    noster Gregorius, Aravalius, seu Asavatius, ut babet Aduaca, Tungrorum episcopalis sedes translata est,
    Corb., seu Arvalius, ut in libro de Gloria Confesso- quse tandem Leodium migravit.
    rum, cap. 72, sicut et apud Fredegarium etiam in f
    Scilicet in libro de Gloria Confess., cap. 72.
    velustis mss. legitur, appellatus, sacculo sequenti. De
    hac re Valesius fuse agit in Prsef. tomi 11 Histor. Fran-
    s Etiam nunc in majori urbis Mettensis ecclesia
    sancto Stepbano dicata servantur aliquot reliquise
    corum, ubi duos admittit. Unicum vero fuisse plu-
    sancti Protomartyris.
    ribus probare conatur Henschenius ad dieni 13 Maii
    Bolland. Cum huic difficultati illustrandae essem oc- h
    Ejus festum colitur die 17 Noverabris. De hac
    cupatus, occurrit mihi inter alios codices Corbeienses obsidione Yide Apollinaris Sidonii epist. 15 libri vm,
    199 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 200
    Cumque inclusi populi suo poniifici quid agcrentAgute basilice beati Petri apostoli ohdormivit. Clausia
    i

    acclamarent, illc lisus in 54 Deo, monct omnes in autem cx morc ostiis, a custodihus non est ejectus
    orationem prosterni, et cum lacrymis pra-si sns Bem-
    per iu aecessitatibua Domini auxilium implorare. inscriptionem secare in duas partes videtur, mar-
    Denique lus ut preeceperal deprecantibus, ail Bacer- moris fractiouem exh.bet, quae mauu fere lineam ex-
    hau.sit.
    dos : Aspicite de muro civilatis, si Uei miseratio jam
    succurrat. Suspicahatur eoim per Oomiui misericor-
    diam Aetium advcnirc, ad quem ct Arclatcni abicrat
    prius, suspectus futuri. Aspicientes autem de muro,
    HIOKEQVIES CIT
    nemincm vidcrunt. Et ille : Orate, inquit, iidcliter,
    Dominus cnim liberabit vos
    illis ait : Aspicite iterum. Et
    hodie. Orantihus
    cum
    autem
    aspexissent, ne-
    IN- PACE- BoJNE'JvE
    mincm viderunt qui ferret auxilium. Ait eis tertio

    Si fideliter petitis, Dominus velociter adest. At a illi


    :

    M-°RiE-EALEN°PE
    cum (letu et ejulatu magno Domini misericordiam
    implorabant.
    senis
    Exacta quoque oralione, tertiojuxtaB
    imperium aspicientes de muro, viderunt a longe
    oyi' vdot. pl ys
    quasi nehulam de terra consurgere. Quod rcnun-
    tiantes, ait sacerdos Domini auxilium cst. Interea
    :

    jam trementihus ah impetu arictum muris, jamque


    MENVS.ANNYS
    h
    ruituris, ecce Aetius venit, et Theodorus Gottho-
    rum rex, ac Thorismodus filius ejus cum exercitibus
    suis ad civitatem accurrunt, adversumque hostem
    oBIIT .
    ejiciunt, repelluntque. Itaque liherata ohlentu beati
    antistitis civitate,
    campum
    Attilanem fugant, qui Mauriacum c
    adiens, se praecingit ad bellum. Quod hi
    X-KAL-^liATlAS
    audientes, se contra eum viriliter praeparant.
    His diebus Romam sonus adiit, Aetium in maximo
    discrimine inter phalangas hostium lahorare. Quo
    INDTC- QyAKTA
    audito uxor ejus, anxia atque mcesta, assidue basili-
    cam sanctorum Apostolorum adibat, atque ut virum
    ANN-X-RE£)NDo
    suum de hac via reciperet d 55 sospitem precaba-
    tur. Quae cum die noctuque haec ageret, quadam
    nocte homo pauperculus, crapulatus a vino, in an-
    ti°S- TEVDEKE J
    Ejusdem oratorii antiquitas ex alio quoque mo-
    numento colligi potest. In antiqua quippe lapidei
    qme est ad Prosperum Aniani successorem. Aniani parle visitur
    inscriptio Rustici, faeculo quinto
    altaris
    acta a Sausseio ex variis auctoribus consarcinata Su- Narbonensis, fiieles epiSLopi
    exorantis, ut apud
    rius retulit tomo II ; at ea prout a veteri auctore con- Deum pro se ipso intercedant, quod fortasse hoc
    dita sunt in codd. mss. invenimus, ubi ejus iter altare consecrasset. Sic autem se habet litteris Ro-
    Arelatense ac virtutes in eo pa'ratae fusius narrantur. manis exarata :

    Vide Chesnium tomo I, pag. 521. De eadem re le- ORATE PRO ME RUSTICO VESTRO.
    gendum carmen 7 Apollinaris Sidonii. Has inscriptiones cum tertia, Leovig IJi tempore
    scripta, quae infra habetur, ad me transmisit V. Cl.
    * Hic incipit cod. Colbertinus, quem ut ab alio
    D. Peche, majoris ecclesise Narbonensis canonicus.
    distinguamus, appellabimus primum, et sic, Colb. a. c
    Non una est auctorum de hac re sententia- Blon-
    designabimus.
    dellns putat Mauriacum esse vicum, lleiz le Mauru
    b
    Sic mss. et plerique editi pro Theofloris, ut a dictum, in Cdlalauuensi dicecesi. Et qnidem Joriiau-
    Sidonio appellatur, aut Theodoricus ald Theudo. des Mauriacos campos a Catalaunicis non distingu t.
    ;

    Thorismodus vero, in Corb. appellatur Thurremodus,^ Ii rus vero in camnis Caialaunicis conflictum fuisse
    in Bell. Thursimodus, in Regm. Thurnmundus Bec., scribit ad aeram 152. Sic et Idatius, qui eos haud
    ;

    Thorismondus. li sunt Theuderedus seu Theodorieus, longe a Mettensi urbe dissitos dicit. Savaio iu notis
    rex Wisigottborum, qui ab anno 419 ad 452 regnavit, ad carmen 7 Sidonii aliquos e suis laudat qui cam-
    et fllius ejus Thurismundus, qui uno anno post pa- pos istos a Mauriaco Arvernise oppido sic dictos vo-
    tris obitum idem regnum obiinuit, anno 453 a suis lebaut. At Valesius qui Mauriacos campos, post Fre-
    fratribus iuteremptus, ut dicetur infra. degarium, in Tricassibus locat, eos sic pulat dictos
    Hujus regis siucerum nomen discimus ex antiqua in- fuisse a Mauriaco, vulgo Mery, quod oppidum est ad
    scriptione, quae in conventuin Minimorum Narbonen- Sequanam positum inter Trecas et Duodecim Pontes,
    sium nuper translata est ex veteri oratorio sancti Lupi, ubi pnmum leviter adversus Attilam pugnatum fuisse
    haud procul ab ipsa urbe dissito, olim sub titulo sancti contendit, ac paulo post in Gatalaunicis campis in-
    Vincentii Aginnensis, scilicet in istis partibus cele- gens prtelium fuisse commissum. Mittimus alios non-
    bris, sacrato. Inscriptio autem epitaphium est cujus- nullos, qui pro Catalaunicis Secalaunicos campos,
    dam Palenopes, marmori albo insculptum, quod hic la Sologne, prope Aurelianum, aut Catallanos, apud
    repriesentare visum est integrum, quod non modo Tectosages, intrudunt, cum eorum sententiae jam
    verum Gotthi regis nomen exhibeat, sed et ejus im- ab omuibus explodantur.
    perii tempus certo indicet, decimum regni illius J
    Sic Corb., Bec. Colb. a. et Regm.; alii vero, de
    annum cum Indictione iv componens. Linea vero quse hac exspectalione susciperet.
    m IHSTOUIA FRANCOULM. LIBEU SECUMDU8. 2)2

    de nocte vero consurgens, reiuccniibus per lota aulis A oxcessmn, Valentinianum puerulum, uno tantum iu-

    stro peracto, a cmisobrino Theodos o imperalorem


    spalia lychnis, pavore penerritus, quaeril adilum
    fo-

    ris ut evaderel a . Verura ubi primi atque allerius os- fuisse creatum, et apud urbcm Romam tyrannum
    tii claustra pulsat, ei obierata cuncta cognoscit, solo
    Joannem in imperium snrrexisse, legatosque ejus a

    decubuit, irepidus praestolans locum, ut convenien- Cacsare dicai fuisse despectos, adjecit : « Dum haec

    tibus ad matulinos bymnos populis, bic Kber absce-


    ita gerercntur, legati ad tyranimm reversi sunt, man-
    deret. lnterea vidit duas personas se inviceni vene- dala atrociora portantes f
    : quibus pcrmotus Joan-

    rabiliter salutantes, sollicitosque de suisesseprospe- nes, Aetium id temporis curam palatii gerenteiii,
    ritatibus. Tuncqui erat senior, itaexorsus est: Uxo- cum ingenli auri poudere ad Clmnos Iransnrillit, no-

    ris Aetii lacrymas diulius sustinere non patior. Pe- tos sibi obsidiattis sui tempore, ct lamiiari amicitia

    litenim assidue, ut virum suum de Galliis reducam devinclos, cum mandalis liujusmodi : Cum primum
    incolumem, cum aliud exinde fuisset apud divinum parles adversae Ilaliam ingressae forent, ipsi a tergn

    judicium prsefiniium sed tamen obtinui immensam


    : adorirentiir , se a froute venturum. Et quia de hoc
    pietalem pro viia illius. El ecce nunc illuc propero viro consequenter plura memoianda sunt, ejus genus

    viventem eum exinde reducturus. Veruuitamen ob- moresque ordiri placet. Gaudenlius pater, Scythi» 8

    tes'or, ul qui haec audierit sileat, arcanumque Dei B provinciae primoris loci , a domesticatu exorsus nii-

    vulgare non audeat, ne pereat velociler a terra. Ille litiam, usque ad magistcrii equiluin culmen provec-
    autem baec audiens, silere non potuit : sed mox illu- lus est. Mater Itala, nobilis ac locuples femina. Ae-
    cescente coelo , omnia quce audierat matrifamiliae lius filius, a puero praetorianus, tribus annis Alarici
    pandit: explelisque sermonibus lumine caruit ocu- obses, debinc Cliuiiorum; post haec Carpilionisge-
    lorum. ner, ex comite domesiicorum , et Joannis curam pa-
    Igitur Aetius cum Gotlbis Francisque conjunctus ,
    lalii
    57 gerere coepit. Medii corporis, virilis liabi-

    adversus Attilanem confligit. Al ille ad inlemecio- ludinis decenler fonnaius, quo neque infirmiiudini
    nem vastari suum cernensexercitum, fuga dilabilur. esset neque oneri, animo alacer, membris vegetus ,

    Thcodorus vero Gollborum rex huic certamini suc- eques promptissimus , sagltarum jaclu peritus
    cubuit. Nam nullus ambigat Cliunorum exercilum conto impiger, bellis aptissimus, pacis arlibus cele-
    obtenlu memorali aiilislilisfuisse lugatum. Verum- bris; nullius avaritia», minimae cupiditatis , bonis
    tanien Aeiius patricius cuin Thorismodo victoriam auimi praeditus, nec impulsoribus quidcm pravis ab
    oblinuit, hostesque delevit. Exple oque bello , ait instilulo suodevians, injuriarum patientissimus , la-

    Aetius Tborismodo: Feslina velociter redire in pa- borisappetens, impavidus periculorum , famis silis-

    triam, ne iosistente germano, patris regno priveris. Q que alque vigiliarum toleraniissimus. Cui ab ineunte
    lliec iile audiens, cum velociiate discessit, quasi 53 aetate praedicium liquet, quantae potenliie falis desti-

    ;iiiticipaluriis fratrem, el prior patris catbedram ade- naretur, lemporibus suis locisque celebrandus. »

    plurus. Simili et Fiancorum regem b dolo fugavit. lhcc supradictus bistoriogr.iphus de Aetio narral.
    lllisautem recedentibus, Aetius spoliato campo, vic- Adullus autem Valentinianus imperator. metuens ne
    lcr in patriam cum grandi est revcrsus spolio. Auila se per lyrnnnidem Aetius opprimeret, eum niillis

    vero cum paucis reversus esl, ncc multo posl Aqui- causis exstanlibus interemit. Ipse postmodum Au-
    leia a Cliuois capla, incensa alque diruta, Ilalia per- gustus, dum in Campo Mailio pro tribmrili residens,
    vagala atque subversa est. Thorismodus , de quo su- concionaretur ad populum, Orcylla buccelarius Aetii
    c
    pra meminimus, Alanos bello edomuit: ipse dein- ex adverso veniens, eum gladio perfodil. Talis utris-
    ceps, post niultas lites et bella, a fratribusoppressus que exsiilit (iuis b .
    d. De Friincorum vero regibus, quis
    ac iugulatus interiil IX. fuerit pri-
    ViiL Igitur bis ita digeslis-ac per ordinem exple- mus a multis ignoratur. Nam cum nuilla de eis Sul-
    lis, quid de Aelio supra inemoraio Renali Frigeridi e picii Alexandri » narret llistoria , non tamen regem
    narrai Historia lacere nefas putavi. Nam cum in duo- primum eorum ullatenus nominat, sed duces eos
    decimo Ilisloriarum libro referat, posl divi Ilonorii rj habuissediiit : quae tamen de eisdem referat, meino-

    a Sic codd. vetusliores, alii , aditum per quem rcgnum occupavii ex Idatio, elc.
    e Hic aucior ex solo Gregorio nobis est nolus»
    fotis evaderel ,
    qiueril.
    b An Meroveum regem? quem post Aelii mortem * Sic mss. plerique; alli, alrociareportantes.
    Geinianiae primae ac Belgicae secundae bellum intu- * Bell., Scicia; ; I5ec, Scycia.
    lisse ul regni fines promoveret, tesiis est Sidonius in h De Aetii et Valentiniani cacde, aliisque labenlis
    Panegyrico, quem socero suo dixit. Prosper Mero- imperii rebus, qnu* bic et in se |uentibus referuniur,
    vesim in Francia anno447 regnasse scribil. De causa videndi Orosius lib. vn Procopius lib. i Hist. Van-
    ,

    belli per Altilam illati videsis Prisci rhetoris llislo- dalic, Marcellinus coun-s, Prosper , elc , de quibus
    nain, et Joniandeni de Reb. Geticis, cap. 55 et seqq. fusius iu notis agere superfluum videlur. H ec tamcn
    c Sic mss. Corh.
    , Bell. , Colb. Rpgm. , Reg. et , iu Indicecbronologico, qiiem Gregorii operibus pra>-
    Palalinus, cum editis Bad., etc. Alamannos vero ha- inisimus, suis locis posuimus, ut Francicariini re-
    bent pleiique editi cum Bec. Certe ALuii lunc lem- rum, quibuscum permista suut series notior habe ,

    poris lians Ligerim sedein habebant. De bis consuie reiur.


    Valesium lib. iv Berum Francicaium.
    d
    * Nec aliunde quam ex Gregorio btinc auctorcm»
    Occlsus csl amio 453, ut idem Valesius probat,
    aul ejus Historiam novimus.
    z Thcodorico et Fiiderico fralribus quoruni prior ,

    Patbol» LXXI»
    *M S. GREGORII EPISCOPI TUKONENSIS 2u4
    rare videlur. Nam cinn dicit Maxinium inira Aqui- A corporibus, ruina inviccm suorum oppressi suni.
    leiaw, amissa omni spe imperii ,
    quasi anienlein re- Pedilcs etiam quos nulla oncra equoruni calcave-
    ,

    sidcre, adjungit: » Eo tempore Genoliaude • Mar- rant, impliiati limo, aegre explicanles gressum,
    ,
    rur-
    comere, el Sunnoiie ducibus, Kranci in Germaniain sus s-e, quipaulo ante vix emcrserant, silvis irepidan-
    prorupere, ac pluribus inorlalium limilc irrtipto les occulebant. reiliirbalis ergo ordinibus, caesas le-
    raesis, fertiles niaxime pagos depopulali , Agrippi- gioncs, Heraclio Jovinimioruin f
    59 tribuno, ac
    nensi eliam Coloniac metum incu-sere. Quod ubi pcne omnibus qui miliiibus pra;erant, exslinctis
    ,

    Trcveris perlalum cst, Nanneinis b el Quintuius paucis effiigium lutum nox et latibula silvarum prie-
    iniliiiac magislri ,
    quibus infaniiarn fllii et di fensio- slilere. > llaec in lcrlio llistoriae libro narravit.
    i:em Galliarum Maxiuius commiseral, colleclo cxer- Inquarto vero libro, cum ile interfectionc Vicioris
    cilu apud Agrippinam convenere. Sed onusti pra'da filii Maximi lyranni < Eo tempoic Ca-
    narraret, ail:
    liostes, provinciarum opima depopulali, Klienum rieilo et Syrus in locum Nanneni subrogaii, in Ger-
    iransiere, pluribus snorum in 5g Komano relittis inania cura cxercitu opposilo Francis diversaban-
    solo , ad repetendam depopulaiionein paraiis, cum lur. 1 El post pauca, cum Franci de Germania pr.e-
    quibus congressus Komanis accommodus fuil mul- , das tulissent, adjecit: < Niliil Arbogastcs differre
    lisFrancoium apud Carbonariam f ferro peremptis. B volens, commonet Caesarem poenas debitas a Franci3
    Cinnque consuliareiur desuccessu, an in Franciam exigendas, nisi universa quae superiori anno caesis
    iransire deberent, Nannenus abnuit, quia non im- Iegionibus diripueranl, confestim resliluercnt, auc-
    paralos el in Iocis suis indubie fortiores lutnros scie- lortsque belli traderent, in quos violatae pacis perli-
    liat. Quod cum Quintino et rcliquis viris militaribus dia puniietur. > llaicacta, cum duces esscnt, relulit,
    displicuissct, Nanneno Mogonliacum reverso, Quin- et deincepsail: Post dies paucnlos, Marcomere et «

    tinuscuin exerciiu circa Nivisium d castcllum Khe- Siinnone Fraiicormn regalibus , transaclo cursim
    num iransgressus , sccundis a fluvio castris , casas colloquio , impetiatisque s ex more obsidibus, ad
    Iiabitatoribus vacuasatque ingenles vicos destitulos liieinaiidum Treveris concessit. > Cuin autem eos
    offendit. Franci enim simulato metu, se in remolio-
    ,
    regale> vocet, nescimus ulruin rcges fuerint, an vi-
    ressallus receperant, concidibus per exlrema silva- ces lenuerinl regum. ldem tamen scriptor, cum
    rum procuratis. Itaque universis domibus exuslis ,
    necessilates Valentiniani Augusli commemoral, liac
    in quas saevire sloliditas ignava victoriae consumma- adjungil: < Dum diversa in Oiienle per Tbracias *
    tionem reponebat, noctem sollicitam railites sub gerunlur , in Gallia status publicus perturbalur.
    armorum onere duxerant. Ac primo dilucnlo, Quin- Clauso apnd Viennain palalii aedibus principe Va-
    lino pralii duce ingressi saltus, in medium fercdiem
    C leminiano, et pene infra privati modum redaclo ,
    implicantes se erroribus viarum , lolo pervagaii militarisrei cura Francis satellitibus tradita, civilia
    '

    sunl: laudcm cum ingenlibus seplis oinnia a solido 60 quoque officia l


    iransgressa in conjurationem
    clausa offeiidisscnt, in paluslres cainpos, qui silvis Arhogaslis: nullusque ex omnibtis sacramenlis ini-

    jungebantur, prorupere: molientibus e hoslium rari lilia» obstriclis reperiebalur qui familiari principis
    , ,

    apparuere: qui conjunclis arborum truncis, vcl con- scrmoni aul jussis obsequi audcrcl. Deliinc refert
    cidibus superstantes, velut e fastigiis turrium , sa- quod eodem anno Arbogastes Sunnonein ct Marco-
    gittas tormentorum rilu cffudere illilas herbarum merem subregulos Francorum genlilibus odiis J

    venenis, ut summae culi , neque lelhalibus inflicta insecians , Agrippinam rigenle maxime bieme pe-
    locis vulnera, haud dubiae morles sequerentui . D.> tiit: ralus tulo omnes Franciae recessus penetrandos
    binc majori mulliludine hostium circiimfusus exer- urendosque, cum decussis foliis innhc atque arentes
    citus, in aperta campornm, qua^ libera Franci reli- silvae insidianies occulere non possent. Collecioergo
    transgressusKhenum k Bricteros ripae pro-
    querant, avide effusus est : ac primi equiles voragi- exercitu, ,

    niiius immcrsi ,
    permixiis hominum jumcniorumque ximos ,
    pagum l
    eliaui quem Chamani incolunl, de-

    • Plerique cdit. Genobaldo ; Bec, Gcnebavdo ;


    , Codd. mss., Bellovac, Bercensis et Turon. hriienf.
    Bad. pro Sunnone habet Santone; Kegm., Sum- D imperatorhque ex more obsidibus quod sie Morolius ,

    ione. rcslilueudum suspicatur, imperatisque ex more obsi-


    1 Sic Al Colb. et Keg.
    appellant veteres mss. dibus.
    Ramninus. Plerique Nannius. edili, h Sic Bec ; alii Thracas.
    e Carbonarii silva inler Khenum et Scaldim sita, ,
    '
    Id est publici ininislri, qui praesidibns provin-
    quaj pars erat Arduennae. ciarum aut magislralibus inserviebant in pulilicis
    d Alii habent JSovesium. Quas leclionis varielas muniis. Hinc Ofliciales dicti sunt. Vide Baron. in
    eliam apud alios auciores occurril, vulgo tlicitur Notis ad Mariyrol. Rom.dic 27 Maii.
    yuiz, oppidum haud procul a Colonia Agrippina. Ipse enim Arbogastes genere erat Francus , uli
    j

    e Mss.
    2, prorumpere molieniibus. scribit Paulinus in Vita sancii Ambrosii, et alii quo-
    f
    Valesius legit Joviunorum. Et quidpm celebres que ejns aevi scriplorcs innuunt.
    cranl Joviani miliies, de quibus Toinardus in noiis k llic in cod. Bellov. delractis duobus foliis, qux ,

    ad Laclanliuin. Vide ei Nolas in Acta marlyrum , pag. seuuuntur ad cap. 12 desunt.


    C(J4. Alii forle hic memoranlur, sic dicti a Joviuo ,
    1 Corb., Drictoris ripm proximum pagum. Ii sunt,
    dc quo infra. ni fallor, Brucleri , de quibus Paterculus, Tacilus et
    « Kegm. , imperator ab eis acceptis obsidibut ex alii quos Toiingis , Francis eic , jungil Sidonius
    , ,

    more ad hiemandum Treverit concetsil ; et pro fl« t'i- carm. 7. Habitabanl, ut pulat II. Junius, in bodierua
    cet, elc, idem cod. an per vicet tenuerint regnum. Wesiphalia. Editi duo pro etiam habent AHtiam,
    205 W8TOBIA FRANCORIM. LIBER SIXUNDIS.
    populatus cst, nullo unquam occurs: nle, nisi quod A suis, imperio pncdimm, atque in se comilatu gen-
    pauci ex Ampsuariis el Chaltis Marcomere duce in lium barbararum accinctum parari. Quo exterrili

    ulterioribus RoIIiura jugis apparuere. » Itcrum liic Edobecco c ad Gernianas gcnles pramiisso, Consians,
    aperte Francos ct prafeclus jam Decimtis d Rusiicus cx officiorum
    rcliciis lam ducibtts quam regalihus ,

    regem a habere designat, hujtisque nomen praeier- magistro petunt Gallias cum Francis et Aiamaunis ,

    oiiitens, ait: c Deliinc Eugenius tyrannns suscepto omuiqiie inililiim niauu, ad Conslanl num janijauique
    expediiiofiuli procinctu, Blieni limilem pelil, ut cum redituri. Itcin cuin Constanliriinn obsidcri srribil,

    Alamannoruna et Francorum regibus, vetuslis foe- ila diril dum quartus obsidionis Constant ni
    : Vix
    deribus ex more initis , immensum ea lempeslate mensis agcbatur, cum repenie ex ulteriori Gallia

    exercilum gentibus IVris oslenlaret. » Hacc supra- nuntii veuiunt, Jovintun assumpsisse ornalus regios,

    scriptus hisioriographus de Francis disseruit. et cum Burgundioiiibus , 62 Alamannis, Francis ,

    Benaius Profuturus Frigeridus, cujus jam supra Alanis, omnique e\ercilu immiucie ohsideutii us.

    meniinimus, cum Romam referl a Golthis caplain Ita atceleralis moris, resorala urbe Constauiinus de-

    afque subversam, ©J. ait : « Interea Respendial rex diiur. Cojifeslimque ad ltiliam direttus, missis a

    Alainannorum b
    , Goare ad Romanos transgresso, de principe obviam percussoribus, supra Min itim flu-

    Rheno agmen stiorum conveitit, Vandalis Franto- B nien capiie truncatus est.Et post pauca idem n>

    rum bello laboranlibus ,


    Godegisilo rege absumpto ,
    fert : Hisdcm diebus praifectus tyrannorum Decimus
    acie viginli fermc millibus ferro peremptis, cunclis Ruslicus , Agroelius ex primicerio noiariorum Jo-

    Vandalorum ad iniernecionem delendis, ni Alanorum vini e , muliique ncbilcs apud Arvcrnos capti a du*

    vis in lempore subvenisset. > Movet nos haecausa,


    cibus llonorianis, et crudeliter interempti suiit*

    quod cum aliarum gentium reges nominat, cur non Treverorum civilas a Francis dircpta , iiicensaqus

    itoniinet el Francorum. Tamen cum ait, qutd Con- est secunda irruptione. » Cum auteni Asterius co-

    staniinus, assumpta tyrannide, Constanlitim filium dicillis imperialibtss patriciatum soi litus fuisset, baec

    ad se de llispaniis venirc jussisset, ila disseruil : adjnngil : c Eodeni tcmpore Caslinus doniesticorum
    « Accito Consl.ntinus lyrannus dc Ilispaniis Con- coiiips, cxpediiione in Fr«iicos suscepta, ad Gallias
    sianle filio, itemqiie lyraimo, quo de summa rerutu niittilur. » H:rc lii de Francis dixere. Orosius atitein

    consultarent prsesentes, factum est ut Conslans, in- el ipse hisioriograpiius in seplimo operis sui libro f
    ,

    sliumento aulae ct conjnge sua Caisar-augusl* di- ila commemorat: < Siilico congrtgaiis geolibus

    niissis ,
    Gerontio intra Hispanias omi.ibus credilis ,
    Francos proterit, Rhenum transii, Gallias penaga-
    ad patrem coniinualo itinerc decurrerel. Qui ubi in tur.etad Pjrena^os usque pcrlabitur. > Ilanc nobis

    i venere, iuterjectis diebus plurimis, nullo ex C notiliam de Francis memorati bislorici reliquere ,

    lialia inetu, Constantinus gulae et veniri deditus, re- regibus non nominatis. Tradunt enim multi cosdeui

    dire ad Hispanias filitim monet. Qui prsemissis agmi- de Pannonia fuisse digressos. Et primuni quideni
    nibus, dtim cuin palre residerel, ab Hispania nuntii littora Rheni amnis incoluisse 8 : debinc transacto
    Rheno, Thoringiam h
    commeant, a Gerontio Maximuni, unum e clientibus transmeasse: ibique juxia pa-

    quo nomme Ortelius putavit designari paguin, qiiem si.lurn regales , sed et subregulos appcll.it ,
    qtio no-
    Chamani , siva Chamavi ut alii codices habent, in- , niine ab eo auclore reges fuisse designatos coniendi!.
    colebaut. InlVa pro Ampsuariis, Chesnius, elc, ha- Idem Valesius in atldendis ad toniuin observat Al- I

    b^nl Ampsivariis; sic nro Chaltis Corb. habet Chulis. tiiam et Bledam, lliinnoium rcges, a Prisco iionnuu-
    lisunl C«£i/»celcbres Germaniae populi. quam regales appellari.
    * An is queni nostratis liistoi i;c scriplores Phara- b
    Valesius el(>i>inlius legunl Alanorum.
    mnnduin seu Farauniiniiini appellant, qtiem Clilo- c Bec. , Udobecco.

    dionis patrem , ct Franeicae monarchiie pafentein d Sic Corb., Bad., elc. , sicut et infra; alii, Deci.
    esse voiuni? Chlodionem Faraniundi filium appellat inius. Isesl Busiicus, ui observat Sirinondus , quem
    aticior, qui Gesta Francnrum scripsil sub Thcode- Apollinaris Sidon. laudal lib. v, episl. 9.
    rico !! rege, qtiein sccui.i sunt Rorico, etc. ln Pro- e Reg., Jovinus, mulliijue , etc. Corb.,ex ;:ri»wi<i*

    speri CHronico ad anuum 2G Honorii, id est Christi vorum notariorum Jovini, etc.
    420 , Farainundus regnasse dicilur in Francia el ; ^.
    f Scilicelcap. 28, scu lotius operis pcnuhimo»
    supcrius ad annum 4 Theodosii , id e^t Christi 382, 6 Colb. , etc, incubuisse.

    legilur , Priarnus rcgnat in Francia. Al Eugenius , de h Sic habent oinnes niss. quos licuil videre , et
    i|Uo bic Gregorius, occisus est anno 594. Mirum an- infra, Tliorvigorum, praeier Regm. qtn hac secumla
    lein esl nihil de Faramiimio apud Gregoriuni cl Fre- viie habel Tungorum, et Bad., Tongrorum, Undccuiu
    (Itgaiiiiin haberi. Catennn Valesins lib. u Rcruni Timringia iraus Biienum GaUiaruin respectu siia sil,
    Francic. , pag. 87, inscilise Gregorinin arguit quod ValesiUs legeudum pulat transacto Moeno, qui lluvius
    ea verba Sulpicii Alexandri, Genobaude, etc. duci- , e Pannonia in Thurirtgiam properantibus transinean-
    bus ci Mareomere duce, inlerpretattis sk de ducis di- dus est. Aliaui viam iniit R. P. Daniel Soc Jesu in
    guiiale, quasi tunc temporis Franci duccs solum- llistoria Franciic a se Gallice edita, ubi ait lilieno vo-
    modo haijuerint, non reges, qnoJ , inquil, postea cetn esse reiinend.nn eo quod hic Gregorii locus de
    veteres ac receutiores plerique incaule sertiii Grego- iT.uicis intelligend :s sit, qui posl accei>las a Probo
    riuiti, pariler scripserunt. Liim lamen cerlum s t
    , nnperalore circa Puiiieni Euxiuum sedes , per \a-
    iil ille existimat, ducis noui ne eo loco nilul al.ud rias provincias divagali, landem in patriam siiam
    Sulplcium volui sc, quani iis aucloribus seu dticto- per Gallias repedarint, quo paclo Rliemim transieie,
    ribtts, belia, quae hic inenioraniur, a Francis luisse qiiem revera obviuni habere dibtiisseot. Sedhaec ei-
    conlecta, aliunueque istos principes vere Francorum positio vcrbis Gregorii conir.nia videinr. Giiillciinus
    reges fuisse constet ex Claudiano , Paulino iu Vita Morelius sevidisse ait veierem codcem, in quu ea»
    sancti Ambrosii, ct ip;omet Sulpicio, qui eos non deni maiiu scriplum crat. Tkorin. aium \pl 'liwyro-'
    Hfl S. GRECORII EPISCOPI TUKONENSIS 208

    gos vel civitalcs, reges crinitos super se creavisse , A at(l" e salialiones, cum oro immundo proferrenl de

    dc prima, ct ut ita dicam, nobiliori suorum familia. eodcm sculplili : II i


    fi& sunt dii tui, lsrael, qui le

    postea prolialum Chlodoveehi n


    vicioriaB tra- eduxerunt de terra /Egypti (Exod.wxn, 4) eecidero
    Qaed :

    didere, idquc in scqucnti digerimus. Nam ei in con- cx eis viginli qualuor millia bominum. Quid dc his

    Milaribus leginma Tlicodoincrem regcm Francorum, qui initiati Beelphegor cum Moabilidibus scortis com-

    liliiun Uirlumeris quondam b , ct Ascbilam inalrem mixli, a prosimis cacsi ,


    proslrali sunl 7 In qua

    ejus, gladto inierfeclos. Fcrunt cliain tunc Chlogio- plaga Phinces sacerdos, inieremplis adulieris, st.la-

    nem uiile.m ac nobilissimum in gcnle sua, rcgem 63 vil furorcm Dei (Num. xxv, 1-11 ) , cl repututum eal

    Francorum fuisse, qui apud Dis[iargum c caslrum illi ad justiliam (Pbal. cv, 51). QuiJ si et illa eormn
    habilabal, c,uod cst in icrniin» Tlioringorum. In liis auribus illaia fuisseul, quaa Doininui pcr D.ivi.l inlo-

    r.iilem parlibus, id est ad meridionalem plagam, ba- nat, diccns : Quia omucs dii gentium dwnionia, Doml-
    bilabanl Romani usque Ligerim fluviuin. Ullra Li- nus aulem cwtus fecil (Psal. xcv, 5). Et, Simulacra

    gerim vero Gotthi dominabanuir. Burgundiones quo- genlium argentum el aurum, opem manuum hominum :

    que Arianorutn scciam scquenles, habitabaut trans similes illis fianl gui faciunl ea, et omnes qui confidunl
    Rhodanum, qui adjacet civiiati Lugduncnsi. Chlogio 18). Vel in eis (Psal. cxm, 4, 8, et Psal. cxxxiv, 15,

    autem missis exploraloribus ad urbem Camaracum B illud Confundaniur omnes qui adorant tculplile, et , :

    perluslrala onmia ipse secuius Romanos proterit qui fjloriantnr in simulacris suis (Psul.xcw, 7). El ile-
    ,

    civitatem apprebendit in qua paucum tcmpus resi-


    :
    rum quod Habacuc propheta lestatur, dicens Quid :

    tlens, us(|uc Suminam fluviuni occupavit


    d De hujus prodest scutptile quod sculpserunl? Itlud finxerunt; il-
    .

    slirpe qnidam Merovcchum regein fuisse asserunt lud conftalile fanlasma ' mentium esi. IIoc aulem pro-

    Childericus. duclio auri, et argenti, elomnis spiritus non est in eis :


    cujus luil filius

    X. Sed hnfc generalio fanaticis semper cullibus Dominus aulem in templo sancto suo : sileal a 8 facic

    visa esl obsequium praebuisse, nec prorsus agnovere ejus universa lerra (Ilabac. n , 18-20). Scd el alius

    Deiim : sibique silvarum atque aquarum, avium, bc- propheta dicit : Dii qui ccelum et lerram non [ecere,

    stiarumquc, et aliorum quoque clementorum finxere pereant a lerra et de his quw sub ccelis sunt h (Jerem. x.

    formas, ipsasque ul Deum colere, eisque sacrifich 11). Item illic : II wc dicit Dominus, cre.uns cwlot ,

    delibare consueti. si eorum fibras cordium vox illa ipse Deus formans terram, et quw in ea snnl : ipse p!a~

    terribilis attigissel, quae Moysem populo locuta


    per stes ejus non in vanum fundavil eam, u! Iiabitarelur ,

    est, dicens Non sint tibi dii alii prceter me. Non fa-
    :
    creavit eam (Isai. xlv, 18). Ego Dominus hoc mihi ,

    cies tibi sculplile, neque adorabis omnem similitudinem nomen est, gloriam meam alteri non dabo, ncque virtu-

    quw in cwlo esl, el quw in terra, et quce versanlur in C temmeam sculplitibus, quw ab niitio transiere (Isai.
    ttrjuis : non facics ea, el non coles ea e (Exod. xx, 5-5). xlii, 8). Et alibi : Nunquid l sunt in sculplilibus gen-

    El illud : Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli lium qui pluanl (Jerem. xiv , 22)? Et per Isaiam ite-

    servies, ae per nomen ejus jurabis (Deut. vi, 13). Quid rurn dicit : Ego primus el novisiimus i, et absque me
    si inielligere potuissent quae pro viluli conflatilis ve- non esl Deus, el formator, quemega non noverim. Pla~
    neratione Israeliticum populum ultio subsecuta com- stw idoli omncs niliil sunt, el amuniissima eorum non
    prcsserit, cum post epulum et canlica, post luxurias proderunt eis. Ipsi sunl testes eorum, quia g5 non l'*~

    rum. Unde aliqui recentiores Francos lunc transmisso esse Duyaburg ad Rhenum in ducatu Monlensi; alii
    Rheno Tungrorum regionem inhabitasse putant. Sed cum Ortelio Asciburgium, vulgo Asbourg, in comilalu
    huic lectiom nou soluni editi ct mss. codices, sed el Moersensi alii quibus accedit Cointius, Duijsborch,
    ;

    Fredegarius, auctor Geslorum Franc. etc, rcfra- , quod etiam nunc oppidum csl inler Ilruxellas ei Lo-
    gantur. vanium. Wenilelinus et caelcri, volunlesse Diestam.
    • Rrg. , Hludouviclii. Hic innuit Gregorins Chlo- d Discimus ex Apollinari Sidonio in Panegyrico
    dovei victoriae datum fuisse , ut ipse rex esset , ac Majoriani, Chlodionem, qui Alrebafes pervaserat , a
    penes ipsius posleros regia dignitas semper remane- Majoriauo lugatum fuisse.
    ret. Porro ex Claudiano et Eumenio probat Valesius .... Post tempore parvo
    longe ante Chlodionem Francoiuui reges comaios Pugnatis paritcr Francis, qua Cloio patentes
    fuisse.
    D Atrebatum lerras pervaseral, etc.
    b Valesius proquondam putal csse lcgenduna cons., Sirmondus legit Fraucus qua etc. Prosper in
    , ,

    id est ; quam vocem non


    consulis habel cod. Rcg., Chronico ad an. 5 posl llonorii mortem , id est an.
    et ipse Valesius euindem locum laudaus in addendis 427, Clodius regnat in Francia. El anno poslhaec vi-
    ad tom. 1 ilist. hanc ipsam vocem omittii. Aschilam gesimo, seu 447, Merovcus regnal in Fiancia.
    hic memoratam putarunl esse Anihemii imp.
    aliqui e Coll)., non facias ea, non colas ea.

    liliam , quod Ricimer ejusdem Anlbeinii gener fuerit. f


    Bec. et Co b., cum M»r. s., Cliesn. et Freh.,
    Sed illi Dicimeres duos lempore et palri diversos, i Fanlasma, mendacium esl. Hwc auicm, elc. Al alii
    m inoiiel Sirmondus in nolis ad Eunod. in Vii. 15. edili oiiiniuo aliler hunc texlnm referunl. Quid pro-
    Ep phanii, in unum conflarunl. Porro, ut obseivat desl scutplile his, qua scutpsit itlud ficlor suus : confla-
    Scaiiger lib.vi de Emend. tcmp., cbronica apud an- tite el imagiiiem fulsuin, etc. Ecce iste coopertus esi
    tiquos diiobus modis conscripla eranl: alia per con- auro el argento, el omnis elc; quae leclio magis esl ,

    suliini seriem, quse Consularia appellabantur, qualia conformis nostrse versioni. Altera vero videtur po
    hic laudal Gregorius; alia vero in quibu-. uon erant lius senstim rcferre quam sacri codicis verba.
    digesti consules, dicebaniur Chronica. b Corb., Bec, Mor. s. et Regm., timeat a facie.
    c Cum de rhiiringi;p, 1 lidein, sub c<elo sunt.
    qnaui laudal Gregorius, situ
    non eadem sil scnlcntia, varie eliam varii senliunl 1
    Bec, Nunguid Deus... qui pluat.
    de Dispargo casiro hic mcinor^to, quoJ alii putaal i Regm., el ego novissimus.
    £09 IIISTORIA FRANCORUM. LIRER SECUNDLS. 210

    dent neque intettigunt, et confundantur « in eis : ecce A possil, dans etiam signum quantlo redirc possit in

    omnes participct ejus confundentur ; fabri entrn sunt ex palriam : id est, diviserunt simid unum aureuin, et

    hominibus. b Qnis formavit deum, et sculptite conflavit unam quidem partem secum detulitChildoricus, aliam

    ad nihil ulile? in prunis el malleis formavit illud, et vero amicus ejus retinuit, dicens : Quandoquidcm
    opera'us esl in brachio forlitudinis sutv. Similiter et hanc pai lem tibi misero, partesque conjunclce unum
    arlifex Hgnarius in circino tornavit illud, el fecit ima- effecerint solidum, tunc tu securo animo in patriam

    yinem vri, quasi speciosi hominis habitanlis in domo. rcpedabis. Abiens ergo in Thoringiam, apud regem

    Succidit lignum, operatus est, fecil sculplile, ct adora- Bisinumi uxoremque ejus Rasinam laluit : denique

    vit ut deum : clavis et n.alieis compaginavit, ut non Franci, hoc ejecto, yEgidiiim >ibi, quem superins raa

    dissolvatur. Vorlata tolluntur «, quia incedere non va- gislrum militum a republica missum diximus, unani-
    lent : reliquum vero ligni, factum esl hominibus in fo- miter regem asciscunl. Qui cum octavo anno super
    cum, el calefacti sunt. Ex alio vero deum fecit, el scul- eos regnaret, amicusille fidelis, pac.atis occulle Fran-
    ptile sibi : curvatur anle illud, et adoravit illud d , et ci«, nuniios ad Cliildericum , cum parte illa divisi

    obsecral dicens : Libera me, quia deus meuses lu. Me- solidi quam retinuerat, miltit. Ille vero cerla cogno-
    dieti.tem ejus igni combussi , et coxi super carbones scens inJicia, quod a Francis desideraieiur, ipns
    ejus vanes; coxi cames, ct eomedi, el de reliquo ejus B eiiam rogantibus, a Thoringia regressus, iu regno
    idolum faciam. Ante truvcum ligui procidam e
    ; pars suo est resliiutus. Ilis ergo regnantibussimul, Pasina
    ejus cinis est. Cor insipiens adoravil illud, el non libe- illn,quam supra memoravimus, relieto viro suo, ad
    ravit animam suam f
    : ncque dicit, forte mendacium est Childericum venit. Qui cum sollicite interrogaret, qua
    in dexlra mea (Isai. xliv, 6-20). Ilecc aulem Franco- de causa ad cum de lanta regione venisset, respon-
    rum generalio non iniellexit primum, intellexerunt dlsse fertur : Novi, inquit, ulililatem tuam, quod si3

    autcm postea.sicut sequens historia narrat. valde strenuus : ideoque veni ut habitem lecum;
    XI. Avilus enim unus ex senatoribus, et, ut valde nam noveris, si in transmarinis parlibus aliquem co-
    manifestum est, civis Arvernus, cum Romanum am- gnovissem utiliorem te, expelissem ulique cohabita-
    bi.iset imperium, luxuriose agere volens, a senatori- lionem cjus. At ille gaudens , eam sibi in conjugio
    bus projectuss, apud Placentiam urbem episcopus copulavit : qnae concipiens peperit filium, vocavitquo
    ordinatur. Comperto autem, quod adhuc indignans nomen ejus Chlodovechum. Ilic fuit magnus, et pu-
    senatus viia eum privare vellet, basilicam sancti Ju- gnator egregius.
    li.ini Arverni marlyris cum mullis muneribus expeli- XIII. Apud Arvernum vero post transilum sancii
    vit:sed impletoin itinere vilaecursu.obiit, delatusque Artemii, Vencrandus e senaloribus episcopus ordina*.
    ad Rrivatenscm vicum, ad pedes antedicli mariyris cst C tur. Qualis aulem fueril hic ponlifex, testaiur Pauli-

    sepultus : cui Martianus [Forte Majorianusj successit. nus k dicens : « Si enim hos videas dignos Domino
    In Galliis autem ^Fgidius ex Romanis magister mili- sacerdolcs, vel Exsuperium '
    ©7 Tolosae, vel Sini-
    lum datus h est. plicium Yienn.T, vel Amandum Burdegalae, vel Dioge-
    XII. Childericus vero cum essel nimia in luxuria nianum Albigse, vel Dynamium Ecolismce, vel Vene-
    dissolutus, et regnaret supcr Francorum gentem ,
    randum Arvernis , vel Alilhium Cadurcis , vel nunc
    ccDpil filias eorum sluprose delrahere. QQ llli quoque Pegasium Pelrocorii*, utcumque sc habent sseculi

    ob hoc indignanles, dere^noeum ejiciunt. Cnmperto mala, videbis profecto dignissimos totius sanctitatis
    autem quod cum eliam inlerficere vellent, Thorin- ac fidei, reli^ionisquc cuslodes. > Ilic in ipsa donii-
    giam peliil, relinquens ibi hominem sibi carum », niri Natalis vigilia transisse refertur 111
    . Mane autem
    qui virorum furenlium animos verbis lenibus molliie faclo, processio solemnilatis funeris ejus obsequium

    Idem
    et Bec., confundentur. Rem in mcdio relinquit Rosweydus. Certe etsi a Gre-
    b Quis formavil, etc, usque ad in prunis, destint gorio Paulinus hie presbyler appellalus fuerit, ut ha-
    in Curb., Regm. et Bec bent aiiquot eodiees, nil indeconfici potest, cum haeo
    c Regm- et Rec, tollentur. epistola a Paulino tunc presbylero scribi potuisset ;
    ' Ri'gm., ei adoral et obsecrat. atque ita eius littilum legisset Gregorius, utipsi liinc
    e Corb., Rec
    Regm., el et Mor. s., adorabo. D erat pnefixus. Sed cujuscunque Paulioi fuerit, nilnl
    1 Regm., liberavil eum. de ea exslat praeter verba quye hic a Gregorio lau-
    Sie Corb. et Colb.; at alii, ejectus. Placenlia nrbs
    e daniur.
    esl llaliic notissima.De S. Juliano, qui apud Rriva- 1
    Exsuperius a S. Ilieronymo laudatur in epist. ad
    tcm, Brioude, in Arvernia quiescil , tolus cst liber Rusticuin monachum, etaliis in locis. Eidem scrip-it
    secuiidiis Gregorii de Gloria Martyrum. luiiocenlius 1 pipa. Ejus festum recolitur die 28 se-
    L Aliquot niss. cl ed., dictus est. Hanc dignilalem pleinbris. De Simplicio Zozimus papa episi. 7. In
    abAviio habuerat. Comes utriusqire militi;e ab Idatio Colb. et Rad. dicilur Supplicius. De Amando vide
    appellatur. lib. de GI. Conf. , cap. 45. Dynamius in Corb., Regm.
    1
    In Coib. addita snnt fequali fere manu luec duo et Rad. scribitur Damianus. Rec, Dinamium Engo-
    verba, nomine Viomadum. Sic il'e ab Aiinoino appel- lesitiK.
    latur lib. ii, cap. 7. De S. Vencrandi ecclesia agit Grpgorius lib. de
    Reg. et Rad.
    i , Basinum. Regm. et Rcc , Bis- Gloria Conf., cap. 35, et seqq.; meinor.itur in libello
    sinum. de sanctis Claromont., cap. 10, ubi complura sancto-
    * Editi cuin aliquot mss. habont
    presbgler Pauli- ruui inarlyrum corpo.a in ea sepulta faisse dicuntur.
    nus. Hunc celebrem Paulinum Nolae episcopum csse llodie exsiat iu bortis monasterii Illidiani. Vide Sa-
    contendil novaj ipsius operum editionis auctor, ejus varouis notas. S. Vencrandi fesium coliiur die 18 Ja-
    Viute cap. 49, contra Chilfletiutu qui id inliciaiur. nuarii.
    9M S. GTIEGOMI EPISCOW TURONENSW 2:5

    fnit ! pnst cnjus obiiitm fce.la apad cives pio cpisco- A calus. Quo viso ait : Fn ipsum quem elegit Doininus;

    paiu intentio • rertebalur. Catnque ptiiee inter se ccce qu:»lcin volcs liomimis poniiliccin desiinavit

    divisae, alinm aliuniquc erigore vellcnl, inagna colli- hic ordinetur episeopue. Ilaec ea loqueoie, nninfi po-

    kio eral populis. Kcsideiuibus lanien apiseopi" die pulus ciincta inlentione pnsiposita, clamavit dignum

    doniinica, niulier i|u:cilam vclal i atque devola Dco ,


    ac justuin csse. Qui in cailicdra posims, septimus in

    audenter ad eos ingrediiur, qua; ail : Audile ine, sa- codem loco pnnlilicalus (jg tionorem, populo gau-
    quod nnn b
    cerdoles Domini. Scilote enim ,
    esl in his denle, susccpn .

    heneplacilum Deo, quos lii ad sacerdolium elcgere. XIV. Apud" uihcm vcro Turonicam, defuneloEn-

    Bcee enim Donainus bodie ipsc sibi providebit anii- stoclio episcopn, scptimo decimoneerdoiH sui snno,
    d
    slitem. lliique nolile conturhare nequc colhdere po- quiutus post bealiiui Martinum Perpetuus ordina-
    piibun, sed palicnlesestole parumper: Dominus euini tur. Qui ciim virlutcs assiduas ad scpulcrum ejus
    luiiic dirigil, qui regat Fcclcsiam lianc. Ilis ilaque iieri ccrnerct, cellnlam qii:e supcr euin fibricala fuc-
    jnirantibus haec verba , subilo Kiislieus nomine ,
    qui rat, videns parvulam, indignam talibus miracnlis
    eral ex ipsa urbis Arvernis dioecesi presbyler, adve- judicavii. Qua submota, magnam ibi basilicam, qu;e

    nil : i|>sc enim jam mulieri per visionem fucral indi- u 3 que bodie permanct, fabricavit e : quac liabetur a

    B
    * Sic mss. omnes, at cdiii liabent bic ct infra con- ncis tabulis erat operium. Fjti-dem sancii viri sepul-
    tentio. Cerium Greaoriu aliisuueejiistiiodi
    est laincn a crum auro argeotoque ac gemmis preliosis a gancto
    au< toribus Tocemtnfenfto pro exprimenda coutenlione, Lbgio fabricaluin el adornatom fuisse nairal sanctus
    ul plurimum adhiberi. Au loenus. Absidam vero, qtialis a healo Perpcluo
    b strucia fiicral, descnbit Herberuus, qui ex abbate
    Ejus feslom colilttr die 24 seplemb.; vulgo dici-
    Majoris Mouaslerii facius est arcbiepiscopus 'I uro-
    tur Saint Hotiri.
    ncnsis ssecnlo nooo labenle, post rclalioncm sacri
    « lloccapul et tres seqq., id esl, U, 15, 16 et 17,
    coiporis ex Burgnndia. Ejus auiem verba, qujp Ano-
    desunt in Dcll. et Gorb. In Colb. a. islud el sequetts iiyinus iu Gcslis comi:uui Andegavensium adoptavit,
    alia manu, sed anliqua addita sunt. ex "2 mss. codicibus buc proferiu>us. « Absida siijui-
    d Infra lib. x, cap. 31, dicitur scxlns epis<\ Tu- dem ubi (oipus heati Harlini conlinebatur, quam
    etiam delnlerant ah /Vntissindnro, fusilis cr>t ex auro
    ron., quod intereos Jiistinianum el Armeniium Bric-
    et argeoto, quod diciiur clectrum, spissitudine doo-
    cio suffectos ihi non recenseat. Apollinaris vero Si-
    r ii ni digitorum aiicloremquc o;eris bcattnn Pcrpe-
    donius lib. iv, epist. 18, eiimdem sextum a I?. Mar- ,

    tuiiin insculptor designarat snffragio liilerarum ct


    tino numeral, duns prjediclos admiitendo, quo sensti
    veisuum : ncc eral rima, foramen, feneMra, vcl
    hic quintus dici potcst post S. Marlinum, ita ut Dric-
    osliiim in ea. Ilauc autem fecerat he;ilus Perpeiuus
    cius primus sit, tuin Jiislinianus, Arrnenlius, et
    qmindo elevavii corpus ejus a lerra involuium piius
    quartus Eustochius, cui Perpauus succcssit.
    iu purpura rubea ei dlligenter consuinm , sicquc in
    Defuncio apud CQiidatum beaio antisiile Turo-
    c C banc ahsidam posiiit. Fecit etiam all;ire quadraliim
    nenses, reclamantihus licet Pictavis, sacrum cjus etconcavum cx lapidibus tahulatis qu.c m»gtia (atuila
    eorpus Ligeri impositom in urbcm suam renlerc. cooperuii, et cum abis caeinentavit. Fecit et intus
    Deposilum est primo jnxla liltus in loco qui cxinde aliam sbsidam ex auricalco, cuprn etstanuo fusilem,
    Stntio corporis bcati Maiiini diclus fuit, ubi liodieque habens palmum in spissiludme cuin ostio fusili, qoo>l
    visitiiroraioriiiin illius nomini sacruin. Indealioirans- giimphiis ci virlevellis cl qnatuor clavibiis iinnaha-
    latom fuit, el crebrescentibus ad cjus sepnlcrnm mi- lur, ubi et hanc absidam eleclrinam posuii. Fecil de-
    racnlis, Brictius ejus successor annopost illius Iracs- niqtie frcdain des iper auro nptimu et lapidibns pre-
    itum undecimo ecclesi im , ut babet Gregouns, supra liosis ornalain, laiit'» sacerdote condignani. »
    ipsum sanctum corpus exsiruxit, quam poslea
    Soecnli undeciini iniiioecclcsiasancli Martini, qu ini
    evertit Perpcluus, ut magnilieentiorem exaedilica- Noriinaiini comhiisserani, non restanraia ii!>>d>>, scl
    ret. ln hanc basilieam sacri corporis uanslatio- nova pcnitus a linidanienlis aedilicata fuit ah tlervet)
    pcm describit Gregorius libro de Miraculis saneti i
    thesaurario, eo lere modo, quo hodie visimr. Ilujus
    Marlini, cap. 6. De eadcm basilica agil Apollina- hasil c;e dedicalionem solemnitcr facum liiisse scn-
    ris Sidonius, tunc temporis Arvernorum anlistes, bit Glabcr Kodqlplius. Tin>c suo loco resiiiuiinn est
    quam invitantc Perpeluo versibtis exornavit. ijtii beali ai.ti-tiiis corpus, qnod ibi, i:t saeculo seqneoii
    in ejus epislola 18, libro iv, ad Luconlium hahen- Scribil Sigibertus Gemblaceustis, sub ciburio auro, ar-
    iur. Alios versus a Marlino GaHicicnsium sive
    uenlo gemmisque veslito decenter lollocatum, miracul s
    Suevorum apostolo cditos laudat nosler Grcgo- coru.-cabal. Cibonuin illud a Calviniaius s:iculo su-
    rius libro v Misiorix, cap. 78 alios item, a Paulino;

    [) periori desliuclum at pie dilap daium fuil sed qua :

    Peirocordiensi compo.siios, qui in varis basilicae lo-


    lonna olim exsliierit, videre licct ex viuo sacelli cn-
    cis descripti eranl, cdidil V. Cl. Jacobus Sirmondu*.
    jiisd.uii in ala sepleiiiriona i majoris basilic;e siti.uhi
    Quam veio exinde Cflebris foerit sancii Martini tu- Lu -lovicus XI rrancoruin rex coram sancli Martini
    mulus, ex variis passim Gregorii locis patet, quc.s
    sepu cro suhciborio existenle, genullexus orans, duo-
    singill.itim rcferre non vacat. Certe regesnoslri Mar-
    hus iii locis depicms est, \isuniurei ibi ali;e sancto-
    tinum ut specialem regni spi patrouum sempcr vene-
    r:in c.ips;c, quac anle il!am c^adem circa beaj anii-
    rati sunt, cjusquc basilicam variis donariis et iiiinni-
    stns tiiiniibiin asservabantur. C.cleruin ctsi beati viri
    niiaiibus cunnilaruiii. Eam a Wllicbario incensain
    sepiicruin lot vicibus luis-el e loco suo mo u n ,

    Cl.lolai ius resiiiui et sianno cooperin curavit. N a-


    I
    noiidum taii.en post -primam a bealo 1'erpeiiio f.ctam
    ria ejus oruamenta paucis de-
    qiiibus oliin niteb;it
    IransUtionem apertum fuerat. Id paiet cx veteri in-»
    scribii saoclus Odo iu comlnisiione
    sermone ile »ij s :

    Birnineutn, qnod ex ms. coiicc saocti Marlmi a uob>s


    Crustulis marmoreit inlus vbdurta erat. Nam inlcrdnm
    descriptinn fuic pro-erre visum cst.
    Prolmvisu mnmore ]>arles rubicnndus, nunc Patia
    i Praesenle Carolu Pnlchro cum uxore sua mnbis-
    candidns, nune auoque 1'rasino viridis, variiwi ,t s< t:s
    pulchrum scliema prceferebal ; el furis aureolis sappln- que cpiscopis ei principihus, peruiissu Joannis XXII,
    rinisalque musicis fulgebal lapillis, sed et tectum stan- amio 1325, die 1 Decemhns, tran-lalum e>t capul
    ,,

    2)3 IIISTORIA FRANCORUM. LIBER SECUNDUS. 2U


    civitate passus quingentos quinquaginta. Habet in A XV. Eo lempore ct basilica bcati Syinpborianj
    ioiiguin pedes centum sexaginta", in latum sexa- Aiigustorlunensis martyris ab Eufionio presbylero
    ghita : babet in altum usque ad cameram pedes qua- oedificata est. Et ipse Eufronius, Imjus dcinccps urbis

    draginla quinqtie; fenestras in aliario b triginta duas, episcopalum sorlitus est c . Hic enim marmor quod
    in capso viginli, colnmnasquadraginta unam. In toto super sanclum sepulcrum beati Martini habetur, cum

    sedificio fenestras quinquaginta duas, columnas cen- graiuii devotione transinisit.

    XVI. Sanclus d vero Namatius, post obitiim Ruslici


    tum viginli; oslia octo, tria in allario, quinque in

    capso. Soleinnilas enim ipsius basilica? triplici virtute episcopi, apud Arveinos in diebus illis octavus erat
    pollet : id est dedicatione templi, translatione corpo- episco|)us. Hic ecclesiam quae nunc constat e
    , et se-

    iis sancti , vel ordinaiione ejus episcopatus. Ilanc nior infra muros civitalis habciur, suo studio fabri-
    eiiim quarto nonas Julias observabis : depositiontm ~cavit, babentem in longuna pedes centuiu quinqua-
    vero ejus tertio idusNovcmbris esse cogmscas. Quod gir.ta, in lalum pedcs sexaginta , in altiuu iufra ca-

    si lideliler relebraveris, el in pra>enli sapcnlo, et in psum usque cameram, pedes quinquagiula : in ante
    futuro, patrocinia beati antislitis promereheris. El absidem rotundam habens, ab utroqne laiere aseel-

    (iuoniam camera cellulre illius prioiis eleganli opere las eleganti conslruclas opere, totumque aedificiuin

    fuerat fabricata , indignum duxit sacerdos, ul opera H in modum crucis babeiur expositum. Ilabet fene^tras

    ojns drperirent : sed in bonore beatorum aposlolo- quadraginla duas, columnas sepluagima, ostia octo.
    rum Petriet Pauli aliam construxit basilicam, in qna Terror namque ibidem Dei, et claritas magna coji-

    cameram illam aflixit. Mullas et alias basilicas aedili- spicitur ; et vere plerumque inibi odor quasi aroma-
    cavit, quse usquegQhodieinChristinommeconstant. tum su ivissimus advenire a religiosis sentitur. Pa-

    S. Martini a Roberto episcopo Carnolensi, aperlo san- quenti facla fuisse indicai idem regislriun. Anno au-
    cliMarlini sepulcro. tem 1564, die 5 Julii, eredem reliquia: in capsu posltcs
    « In quo quidem sepulcro invenerunl capsam unnm repositw sunt supcr altare existens retro majus altare ,
    argenleam, el in eadem cistellam salliceam mirahili- ubi solebal esse cipsa sancti Marlini. Quae anno lb56,
    ter albam et recenlem, in qua corpus ejusdem bea- die undecima Septembris solemniter sunt visitatae a
    tissimi confessoris honorifice reposuerat beatus Per- tolo capilulo. Visitur hodieque istud altare mullis
    petuiis, qui anno sexagesimo quarlo post transitnm gradibus elevatum, sub quo positus e-t lapis sepulcri
    gloriosNsimi Martini i-edis Turonicse calliedralem sor- beali Martini, ubi in majoribtis festivitatibns sacer-
    iMus fuerat dignilalem. Aperiens autem cum devo- dos celebrans missam inchoat, atque ad iila verha
    lione el iremore ille venerabilis episcopus Carno- post confessionem , Oramus te, Domine , per merilz
    irnsis cistellam in qua corpus beatissiinum lalitahat, sanclorum luorum, quorum hic rcliquiai habenlur, il-
    caput cum reliquo corpore ad instar infjnluli involu- £ lum lapidem osculaiur, lum ad allare majus accedit,
    tnm et ligatum, cedulam alligatam invenit, in qua Missam solito more celebralurus. Columme sepulrro
    scriplum erat hic est corpds beati Martim epi-
    : vicinac ex mandato capituli aflixa est tihella cuin hac
    scopi Turonensis. Quo viso, congaudentes in Doiuino epigraphe Nomina corporum sanclorum luijus eccle-
    :

    de tani pretioso tbesauro hic reperto, idem episcopus sirc, : S. Martinus, S. Briccius,
    quas hic sepulta erant
    Carnoiensis inccepil solvere sanctnm corpus, quod ex S. Spanns, S. Perpetuus, S. Gregorius Turmensh,
    quadam zona eandidaa bealo Perpetuo tempore Iraus- S. Euslockius, S. Eufronius. Hic in tnedio illorum
    lalionis ejusdem corporis fuerat sie ligatum, ejus- erat corpus et sepulcrum beatissimi Mariini, quorum
    que proprio sigillo sigillatum. Quod cum solutum venerabiles reliquia in capsis existebant. Atque hic e-^t
    fuisset et deleclum, idem episcopus insinuavit regi bodiernus ecclcsiie sancli Mariini status. De ejus vero
    quodcaput beatissimi confessoris acciperet, el iu vase praerogativis ac jurisdictione quam in alias complu-
    aureo deponeret, quod eral illico prneparalum. Sed res ecclesias etiam nunc habet, disserere niei non est
    rex nolens nec pnesumens capul sanctissiinum at- Quae vero hic protulimus, ut plurimuin de-
    insliiuti.
    liogere, dixit episeopo quod ipsemel iilud acciperet bemus V. Cl. G.itiano Galiczonio, doclori Sorbonico,
    el transferret. » ejusdem ecclesiae canonico et canlori, qui cuni apud
    Martinianae status usque ad on-
    Ilic fuit ecclesi.ie Turones essemus omnia minutatim nohis ostendit.
    ,

    iuim I5G2, quo Calviniani hneretici Turonum urhe


    Reg., Colb. et Chesn. habent, longum pedes cen-
    a
    politi, onines urbis ae provinciae erclesias penilus
    tum quinquaginta quinque.
    spoliaverunl, comhiislis immani sacrilegio sanclormn
    b llic altarii iiomiiie presbylerium per capsura
    leliquiis. Visitur hodieque locus ad auslralein eccle- ,

    siae janoam, in quo sancti Martini corpus creniaioin D


    vero nnvein inlelligi verisimile est. Consule Litur-
    est. Anno sequenti, turhis utciinqiie sedatis, paucula giam Gallicanam nostri Mabillonii lib. i cap. 8, num. ,

    quae haereiicoruni furori subducla fueranl, ordinante 1 el seqq. De hac ecdesia iterum agit Gregorius lih.

    venerabili capilulo, recognila, iu theca recondita i de Mirac. S. Martini, eic. Vide ei epistolam 18, lih.
    sunt. Capituli ea de re decretum ex ejus registris de- IV, Apollinaris Sidonii cui inierseruntur versus,
    ;

    scripsimus, qnod sic hahet : quos eidem ei clesias adomandai ipse composuit.
    « Anno 1503, die 1 Juiii, domini mei ordinarunl yEduensi Ecclesiae prsefuit labente saeculo v. In-
    c

    qnod unum ex magnis ossibus brachii beiUssiou terfuit ordinationi Joannis Cabillonensis episcopi uli ,

    Mariini, et aliud ex capite ejusdem, nec non pamnis teslattir Apollinaris Siuonius lib. iv, epist. 25, et ad
    sericeus, in quo corpus ejusdem bealissimi Marlini eiuu scripsit idem aucior epist. 8 libri vn, et 2 libri
    reuositum fueral, et alia reliquiaria ex apitibus bea- ( ix. Exstat ejus et Lupi Trieassini episcopi egregia
    torum Uriccii etGregorii, quae reinanserunt, et com- epistola de disciplina ecclesiasiica, apud Sirmoiui.
    busta non fuerunt per luereticos anuo novissimo, toni. I Concil. alieram ejusdem ad Agrippinum co-
    ;

    reponantur in parva capsa liguea propterea facta, mitcm lamlat hluiiis in Chromco,
    quai cooperielur ex aliquo pulchro panno sericeo; et d lloc capul et sequens desuni in codd. Hegio ct
    super quolibet reliquiano hujusmodi ponatur inscri- Colb.
    piio ciijusnam sit, et signetur per me nolarium ad e
    ihec esl ecclesia cathedralis, de qua Savaro miilla
    pcrpeluam rci menioric.m. i Quac omnia die 3 Julii se- obseivat in notis ad cap. i libri de ccclesiis Clarc-
    str> s. r.KEi;onii episcopi turonensis «16
    rietes ad altai ium, opcre sarsurio *, ex inullo rnar- A Adouacrio Andegavis, Cbililcricus rex scqucnti dic
    inoriim gcn rc exornalos habet. E\acto crgo in dno- advenil, rntereinploqno Paulo coinilc, civiialcm ob-
    decimo amio bcalus pontifex :cdilicio, Dononiam tinuil. Magno ea die incendio domus ccclcsiae concre-

    civilaicin lialiie saceidotes dirigit, ui ei reliqnias inata est>.

    sanctorum Viialis et Agricolae exliibcanl, quni pro XIX. llis Maquc geslis , inler Saxones aique Ro-
    noinine Christi Dci nostri, nianilesiissime crucilixos manos bclluin gestuin 71 OSl : sed Saxones tcrga
    esse cognoviimis h. verlentes, mullos dc suis, Komanis insequeiitibus,
    gladio reliqiierunl; iusukc eoriun cum mullo populo
    70 XVII. Cujus conJtlS basilicam sancli Slepliani c
    interemplo, a Fraucis caplx alque subveisae sunti.
    suburbano nuirorum xdiuYavil. Qnam cum fucis co-
    Eo anno mensc nono terra tremuit. Adouacrius cuin
    lorum adornarc velle», tenebat librmn in sinu suo
    Childcrico fcedus iniit, Alamannosque, qui parlcni
    legcns hisiorias aclionum amiquotum *, pictoribus
    Italiae pervascrant, subjugarunt.
    indicans qua: in parietibus fingcre deberent. Factum
    XX. Eorichus k aulem Gotthorum rex, Victorium
    cst auicm quadam die, ul sedente illa in basilica, ac
    duccm superseptcm civitates praposuit, anno quarlo
    legente, advenirct quidam panper ad orationcm et
    decimo regni sui. Qui prot nus Arvernis adveniens,
    aspiciens eam in vesie nigra, senio jam provcciam,
    g civitaiem addere voluit: unde et crypine l
    illae usque
    putavit esse unam de cgentibus, protulilque quadram
    bodie perstant ad basilicam sancti Juliani, cl co-
    panis, et posuil in sinu ejus, et absccssit. llla vcro
    lumnas, quae sunt in 33de positae, exbiberi jussit.
    non dedignans lnunus pauperis, qui personam ejus
    Kasilicani sancli Laurentii et sancli m Gennani Lica-
    non intellexil, accepit et gralias egil, rcposuitque
    niacensis vici jussit aedilicari. Fuit auleni Arvemis
    lianc suis e;>nlis anteponens, et benedictionem ex ea
    annis novem. Super Encberium n vcro senatorem
    singulis diebus sumens, donec expcnsa est.
    calumnias devolvit : quem in carcere positum nocle
    XVIII. Igitur Childericus Aurclian-s pugnasegit; exlrabi jussit, ligatumque juxla parietem antiquuin,

    Adouacrius « vero cum Saxonibus Andegavos venit. ipsum parieiem super eum elidi jussit. Ipse vero dum
    Magna luiic lues populum devauavit. Moriuus est au- nimium amore mulierum luxuriosns, el ab
    esset in
    lem jEgidius ei reliquit lilium, Syagrium nomine.
    , Arvernis vereremr interfici, Romain aufugit: ibique
    Quo defunclo, Adouacrins de Audegavo et aliis lucis similem lentans exorcere luxuriam , lapidibus est
    obsidcs accepit. Dritanni dc Biturica f
    a Golihis ex- obrutus. Posi cujus excessum regnavit Eorichus an-
    pnlsi sunt, mullis apud Dolensem vicume percinp is: nos quatuor : obiit autem anno vigesimo septimo re»
    Paulus vcro comcs cum Romanis h ac Franci-, Gol- gni sui. Fuit etiam et tunc lerrsernolus magnus.
    ibis bella inlulit el praedas egil. Venienle vero G XXI. Defuncto autem apud Arvernos Namatic

    moniensibus. Unde seniorin Mor. s. et Regm.dicimr, nis paruissent, lcgibusque ul plurimum , etiam exle-
    pro qua voce edili babenl veterrima. Vide Liturgiam ris principibus subdiii, Romanis utcrenlur, qtmdquc
    Gallicanam Mabillonii lih. i, cap. 8. calholicam fidem colerent; alii vero dicebantur flflr-
    d Opus sarswium idem esse obscrval Allaserra ac bari, quod. vocabulum bonorificiim esse ducclnnt.
    opus leclorium, quod varium cst et niulliplcx, sic Videsis plura de bac re apud Valesium lib. vi rcrum
    dictum a vcrbo saicire. Parieles autem lemplorum Francic, pag. 289.
    et publicorum acdificiorum marinore legebantur seu 1
    ilic iu cod. Itell., delritis aliquot lineis, qtiae sub
    incrustabantur, qualiter bic describitur tcmplum a pagina: finem habebanlur, sequeus pagina ejusdem
    S. Namalio constructum. folii incipil ab bis verbis, reqiinem. Tanlum ut quod
    bEt quidem n-l.quias horum marlyrum obtinuit. tibi , etc, qu;« suul de cap. 32.

    ul nanat i;>se Grcgor. Ub. de Glori Marl., cap. 44.


    i i i Insulae istae ad Ligerim posilx erant, ul censct
    Eorumdem marlyruin passione m describii S. Am- Coinlius, quas arcibus munieianl Saxones, ui si rcs
    brosius in lib. de Exlioitationc virgiuil., cap. 1 cl2. ipsis minus felicitcr conlingcrcnt, libcram haberent
    c liodie ecclesia esl parocliialis, tuutat u nomineab per Oceanum alieundi facultatem. Idem Cniiilius le-
    nnnis circiter 200, Sencti Eutropii Suburbicarii dicia. gendum censel Alanos, pro Alamannos, qui iioii Iia-
    In ea sepulttis fuit sanclus Namalius cum aliis liae, sed Galliaa partem invaserant. Cm conjectttrs

    sanctis, ut iudicat iibellus dc sanctis Claromout., favent quacobservavimiis supra adcaput 7 bujus libri.
    k ».~
    Regm. -1 Corb.
    ~, infra , Teddrirus,
    \" 13
    cap. "V. 1-. D .... ,, Theodericus,
    - .w~ ....... , et ' — , "

    4 Sic Regtn. Edili vero, liistorias aclinnis antiquas; v et Bcc., Eoricus, scu Euricus. Inlra cap. 25 appclla-
    Mor. s., aniiqnw. 1'icluras in eccl.siis mcmorat pas- lur Evurix. Viclorii moiiem referl Gregorius lit>. i de
    siiu Grcgorius, ul lib. vn , cap. 56, lib. x, cap. Glona Mart., cap. 15, el in Vita S. Abraliac. De eo-
    ult., etc dem Apollinaris Sidonius lib. vn, epist. 17. Deest
    • Sic Dell., Corb., Reg. et Regm., cum altquot hoc caput iu Bell.
    editis. Alii, Odouacrius , et Colb., Odoacrius. Bec, 1
    Ires inss., scripta:. Porro m>n bic designatur
    Adouacius. basilica Brivatcnsis. ul Frcdegarius cxisliniavit, sed
    f Corb.
    et Bec, Bilurigas. qilSB in bonoiem 8. Ju!i;uii in ipsa Arveriiorum urlie
    * Ltiain nunc exstat monasterio Ordinis nos!ri in- sila esl, ut ob-cvat Savaro in noiis ad cap. 5>, lili.
    fei^niliis, ijuoil sjccularibiis canonicis hnjus sacculi l de ecclcs. Claromont. Adi Cointimn ad annum 5i>4,
    initio ccssil. Vu'go dicilur Bourg de Dcols, a Cislrj- nmn. 4.
    Ridnlpbi Andria lluvio iiitc jicenle divisus. "»C<'d. Casin., Sancti Martini Lecaniacensis. Regm.,
    h Hoimmos bic appellat Gallos illos, qui nondum .S. Gennani Lic niaccnsi vico. Olis rvat Marollius liunc
    extens rcg.bus subjecti eraut. El quiilem non snlmii locuui h idie vul^o appellan, Saint-Germain de Lanu
    in Gailia, scd et i.i Italia, llispania, Alrica, etc., bron
    eiiam post subactas otnniiui a baibaris tias provincias, " Is cssc pul.r.iir ad qucm Sidonius scribil iib. m,
    impiili in duas vcluli paries dividcbantur alii dice- : epist. 8.
    huiiur llomani vctere» scilicet incolu;, quod Roma-
    , lloc caput dccsi iu Corb., Bcll., Rcg. ct Colb.
    217 IIISTORJA FRANCORUM. LIBER SECUNDUS. 218

    episcopo, Eparchius successit, vir sanciissimus atque A nasterii, cujus supra meminimus, invilatusaccederet;
    religiosus. Et quia eo tempore ecclesia parvam infra ablaioque sibi nequiier libello, per quem sacrosancla
    nuiros urhis possessionem habebat, ipsi sacerdoii in soleinuia agere consueverat , ita paratus a tempore
    modo Salulatorium a dicitur, cunctum
    ipso, 72 <l
    ll0( ' mansio festivitatis opus explicuit, ut ab omnibus
    erat, atque ad graliasDeo tempore noclurno redden- miraretur, nec putaretur ab astantibus ibidem ho-
    das ad aliarium ecclesiae consurgebat. Factum est minem loculum fuisse, sed angelum. Quod in praefa-

    antiMii, ul nocie quadam ingrediens, plenam eccle- tione libri quem de , Missis ab eo compositis con-
    siam (hiinonibiis reperiret ipsumque principem in , junximus ,
    plenius declaravimus. Cum autem esset
    niodum oraatae mulieris, in throni iliius caihedram magnilice sanctitalis, atque, ut diximus, ex senato-
    residenlem. Cui ait ponlifex : meretrix exsecranda, ribus primis, plerumque, nescienle conjuge, vasa
    non sufficit tibi loca cuncla variis pollutionibus infi- argenlea auferebat a domo , et pauperibus erogabat.
    cere, adhuc et cathedram a Domino consecratam foe- Quod illa cum cognoscerel, scandalizabatur in eum :

    tida sessionis tuae accessione coinquinas? Abscede a sed tamen dato egenis pretio, species domui resti-
    domo Dei, ne a te amplius polluatur. Cui ait : Et tuebai.
    quia mihi meretricis nomen imponis, mullas libi pa- XXIII. Cumque f ad officiura dominicum fuisset
    raboinsidias ob desideria mulierum. Et haec dicens, B mancipaius, et sanctam agereLin saeculo viiam, sur-
    sicut fumus evanuit. Verumtamen sacerdos tenlatus rexere contra eum duo presbyteri, el ablata ei omni
    est per conimolionem corporis ad concupiscentiam b : polestate a rebus Ecclesiae, arclum ei viclum et
    sed signo crucis sanclae munilus, niliil ei inimicus tenuem relinquentes , ad summam eum contuine-
    nocere poluii. Ferunt etiam ipsumin arce Canloben- Iiam redegere. Sed non longi temporis spatio inul-
    nici monlis monasterium « collocasse, ubi nunc ora- tam ejus injuriam divina voluil sustinere clemenlia.
    loiiuiii est, et ibi se diebus Quadragesimae sanctae Nam unus ex his neqiiissiuiis et indignis dici prcs-
    recludebat : die autem Ccenx* dominicoe, cum uiagno byleris, cum ante noclem minatus fuisset eum de
    psallenlio, comitanlibus clericis civibusque, ad eccle- ecclesia velle ex traiiere b, signum ad matulinas audiens
    siam suam reveriebatur. Quo migranle, Sidonius ex fuisse commotum, fervens felle contra sanctum Dei,
    pra'fectosubstituitur, vir secmidum saeculi dignilatem surrexii, hoc iniquo conle explere cogiians, quod die
    nobilissimus, et de piimis Galliarum senaloribus : praecedenie tractaveral. Ingressus autem in seces-
    ita ut filiam sibi Aviii imperaloi is in malrimonio so- sum suum, dum ventrem purgare niiitur , spirituiu
    ciaret. Hujus tempore, cum adbuc apud urbem Ar- exhalavit. Exspeclabat enim puer aforis cum cereo
    vernam Victorius, cujus supra memininius, morare- dominum egressurum. 74 Jamque advenerat lux,
    tur, fuii in monasterio beati Cyrici d urbis ipsius ab- C e satellesejus, id esl alius presbyter,
    t liiillit nuniium,
    bas, Abraham nomine : qui fide 73 ;U, l"e operibus dicens : Veni, ne tardaveris, ut quae nobis die hester-
    Abrah;e illius prioris refulgebat , sicut in libro Vilae na convenerant, pariler expleamus. Sed cum res-
    ejus scripsimus. ponsa dare differret exanimis , elevato puar velo
    XXII. Sanclus 6 vero Sidonius tant;efacundiyeerat, ostii, rcperit dominum super sellulam secessus de-
    ut plerumque ex improviso luciilenlissime qu;e vo- funclum. Unde indubilatum est non minoris ciiminia
    luisset, nulla obsislente mora componeret. Contigit hunc reum esse, quam Arium illum, cui siiniliter in
    autem quadam die, ut ad festiviiatem basilicae mo- secessu fuere interna deposita per partes inferiorcs

    a
    Salutalorium, quod alias srcretarium hodie ta- , melitis excalcealis nostro xvo donatus est. Vide no-
    crislia appellalur, uti patet ev Gregorii M. epist. 54 tas in caput 39 libri i.

    libri iv ad Marinianum episc. Ravennat., et ex con- d Sic Regm. cum Bad. ; caeteri ed. et Bec, Cyriaci.
    cilio Matisc i, can. 2, sic liicium est, quod ibi epi-
    At nostra lectio sincera est. Hic est enim Cyricus
    scopi ante Missarum celebralionem sedere solerent puer, qui cum Julilla matre marlyr occubuit. Vide
    ad excipiendas fidelium salutationes, qui eorum ora- Savaronem in noiis ad libellum ile ecclesiis Caro-
    tionibus se, vel aliqua negoiia commend.ne volebanl. mont. num. 14, qui est de ecclesia sancii Cyrici. Da
    Id presbyteris reliquisse videtur sancius Mariinus qua et Gregorius agit in Viia S. Abrahae, lib. de Vitis
    apud Sever. Sulpic, dial. 2, ubi ipse dicilur orationi j) Patrmn" cap. 5.
    incubuisse, eo lempore quo presbyieri in alio secre-
    Deest hoc caput in Corb., Bell., Colb. et Regio.
    e
    tario sedcmes ejus permissu salutationibus, aut au-
    Porro Sidonius ilie illustrior est, quam ut bic de eo
    diendis negoliis occupabantur.
    b Mnr. s., a coHcupiscentia. plura observemus. Exstanl ejus opera a Savarone.
    c Dc boc iiionaslerio vide supra lib. i, cap. 39.
    primum, luni a J. Sirmondo edita. Caius Sollius
    Apollinaris Sidonins appjllabalur, ujus vilamcolle- <

    Canlobennense monasleriuin illud ipsuin e^se censet


    gil Savaro, eamqiie ipsius operibus piMlixil. Pa-
    Savaro, quod non procul ab urbe sanclimonialibiis imp., epistolaio 16
    liiauillse uxori sue filiir. Aviii ,

    paravisse diciinr sanclus Genesins Arvernensis epi-


    libri v scripsil ipse Sidimius, quam posl suscepiinn
    scopus in ipsius Vita. Alii ab eo eliam non distin-
    sacerdoliiim uti sororem babuil, ul probat Siriixnidus
    gnunt Candidinense nioiiaslcrium, quoil Felix ejus-
    in notis ad eanidem episl. ubi et plura bahel de ni.i- ,

    dem urbis amistes, Praejecto t;inc abhati poslea ip-


    joriim clericornm c*libaiu. V. supra lib. i, cap. 59,
    ,

    snis successori ei m»rtyri, gubernaiuluii) tradidit, ut


    et Hieronymi epist. ad Pammachium.
    fn secumla ipsius Pra'jecli Vita legitur. Hunc locuin
    postea deslniiium reparavit srocnlo mutecimo qui- f
    Hoc caput deest in Corb., Bcll. , Colb. et Re-.

    dam Aldefredus, quem Robertus de Alvemia cpisco- gio.

    I
    us ullinio sequentis saculi anno Piperacensi ccc- s Regm., velle extralii, Chesn. ct Freh., mesWH
    nohio subjecil sed landem posl varias forluuas Cai-
    : licre.
    2)0 S. GRECORII EPISCOPI TURONI.NSIS MQ
    egesla * : quia ncc islud sinc ha-rcsi polesl accipi , A prior damnalus fueral , luisse parlicipem. Veriim

    m in Ecclesia non obediatur saccrdoti Dei, cui ad ubi jndcx, quein ad le transmitieret, sollicile coepit

    pasrendum oves commissac suni, ei ille se ingeral iuquircrc, ego me inier reliquos occulere coepi , et a

    poleilaii, cui neque a Deo, neque ab hominibus ali- lergo sleti , iraetans apiul ineinetipsuni, ne forie

    quid est eommissum. Rehinc heaius sarerdos, uno cgo, qui notus snm liomini, millar. Duni ha:c me-

    adliuc manente niliilominus inimico, suac rcstiluilnr cuin lacilus volverem, amoiis omnibus remansi solili

    potestati. Faetum esl auiem posthaec, ut acccdente in publieo : vocatusque a judice, propius accedo. Cu-

    febre aegrolare ccepisscl : qui rogat suos, ut cum in jus virtulem alque splendorein conluens, coepi bc-
    ecclcsiam ferrent. Cuinquc llluc illalus fuisset, con- bes ellectus tilubare prne metu. Etillc : Ne limcas,
    veniebdt ad eum multiiudo virorum ac mulicrum, pner, impiit : scd vadc, dic presbylero illi : Veni ad
    siinulque etiam et infaiilium plangentiiim aiqne di- rcspondendain causam, quia Sidonius le acccrsiri de-
    ccnlium : Cur nos deseris, pastor bone, vel cui nos precatus esl. Tu vcro ne morain faoias ad eiindnm,

    quasi orpbanos derelinquis? Nunquid eril nobis post quia sub grandi leslilicatione milii praeccpil rcx ille

    transitum tuum vit.i? nnnquid erit poslmodum qui i.os libi h:ec loqui, dicens : Si lacueris, morte pessiina
    Bapienlix sale Sic COndiatf aul ad dominici nominia morieris. Ilaec eo loquente , exterrilus presbyter,
    tiinorem talis prudenti;e ralione rcdarguat ? flocc ci B elapsode nianu calice, reddidit spirilum : ac dc re-
    his similia populis rum magno fletu dicenlibus, tan- cubiiu ablalus moriuus scpulturx' mandalus est, pos-
    dem sacerdos, Spirilu in se sancto influente, respon- sessurus infernum 76 c,im salellite suo. Talc judi-
    dit : Noliie timere , o populi, ccce frater meus cium super conlumaces clericos Dominus in bunc
    Aprunculus vivit, et ipse eril sacerdos vester. Qui praetulit inundum, ut tinus Arii sorlirelur mortem
    non inielligentes, putabant eum loqui aliquid in alius, tanquam Simon Magus , apo«toli sancti ora-
    exsl:tsi. tione ab excclsa arce superbiae pracceps alliderelur.
    Ouo migrante b presbyter neqtiam Qui non ambiguntur pariter possidere lartartnn, qui
    , ille , aller ex
    duobus qui remanseral, proiinus omnem facullatem simtil egerunt nequiter conira sanclum cpiscopum
    Ecclesiae ,
    tanquam si jam episcopus esset , iuhians sunm. Inlerea cum Francorum resonaret
    jani lcrror
    cupiditaie, pracoceiipat , dicens : Tandem respexil in his partibus, el omnes eos amore desiderabili
    in me Deus, cognosccns me jtisliorem esse Sidonio, cuperent regnare, santtus Aprunculus, Lingonicae
    largitusque 75 est min i ' ,ar, c polestatem. Cumque civilatis episcopus *, apud Burgundiones coepil ha-
    per loiam urbem supcrbus feri clur , advenienle die beri suspectus. Cumque odium dc die in diem cres-
    clomir.ico, qui immincbat post transitum sancli viri, ceret, jussum est ut clam gladio ferirelnr. Quo ad
    praeparalo epulo, jussit cunctos cives in domo eccle- C euin perlalo nuntio, nocle a castro Divionensi per
    si;e € inviiari : despectisque scnioiibus, primus re- murum demissus, Arvernis advenit, ibique juxta vcr-
    cumbit in toro. Cui oblato pincerna poculo, ait buin Domini, quod posuil in ore sancli Sidonii, un-
    Doniinc nii, vidi somnium, quod si permiitis edicam : decimus datus est episcopus.
    Vidcham bac nocte doiuinica, et ecce cral domus XXIV. Sed f lempore Sidonii episcopi magna
    magna, el in domo erat thronus posilus, iu quo quasi Burgundiam fames oppressit. Cumque populi pcr
    judex residebat , cunctis polestale pr;cslantior : cui diversas regiones dispergcrenlur, nec esset ullus qui
    assislcbant mulli sacerdolum in albis veslibus, sed pauperibus alimoniam largirelur, Ecdicius quidani
    ct promiscuae popnlorum lurbac valde innumerabiles. ex senaloribus, bujus propinquus e, magnam tunc
    Veruin cum h:ec trejiidus contemplarcr, conspicio rem in Dco conlisus fccisse perbibelur. Nam inva-
    cininus inlcr eos beatum asiare Sidonium, el cum lcscente famc, misil pueros suos cum equis et plau-
    presbytero illo libi carissimo, qui anle bos paucos slris per vicinas sibi civilates , ut cos qni bac inopia
    annos de boc mundo migravit, allenle litigantem. vexabantur sibi adducerent. At illi euntes, cuncios
    Quo deviclo, jubel rex ul in imis carceris angustiis pauperes quoiquot invenire potuemnt, adduxere ad
    relrudaiur; ablaloque isto, conira tc ileruin insur- domuin ,J
    ejus. Ibique eos pcr omne tempus sierili-

    gcre J dicens te in eo
    , scelere, |
    ropier quod ille D t:iiis pascens, ab interitu famis exemit. Fuereque,

    Regm. , inferioris eqeslus , cl infia ubaudiatur sa- e infra cap. 36 , et lib. iii , cap. 2 , ad
    De eodcm
    c rtloti. Dec. ,
    partis inferioru eijrslum... obaudialur quem exsiant aliquot Ruricii Lemovicensis episc.
    saeerdos. epistol;e. Eidem , adliuc Lingonom episcopo, scripsil
    b Obiit anno ;
    »8i, ut scribit Savaro, et qtndem Sidonius epislolam 10 libri ix. Sepuilus est in e.ccle-
    die 12 kal. Septembris , ejus tamen festum 10 kal. siaS. Stepbaniexlib.i. Ecclesiar. Claromont., cap. 15,
    ojusdem mensis Marlyrologio Romano recolilur.
    in ubi sanctus dbiiur. Celebralur in Marlyrol. Gallic.
    Scptillus est Salurnini, ul dicilur
    in ecclesia sanrli Saussaii die 14 Maii.
    in lib. de ccclcs. Ciaromont. , rap. ±"1. Haceccle-
    i
    Hoc raput deest in Rell. In tribus vcro
    ' aliis ab-
    si:i mulato nomine sancii Amandini dicia rst. Posl- solulcincipil, Tempore Sidonii, etc.
    inodum translalum est B.Sidonii corpus in ecclesiam
    s.ip.cli G<'iiesii. Ecdicius, seu, ut alii scribunl , llecdicius, filius
    «

    c Domuin erclesix passim memorat Gregorius, fnil Aviti imperatoris . et fraier Papianillae uxoris
    quo iiomiii " sciles episcopales, majori ecclesi;e urbis Sidonii, adquem exslanl ejusdem Sidonii carmen 20,
    scu catbedraH adbacrcntcs episiola 1 lih. n , et 3 libri m. Facius est Palricius
    dcsignari vidctur esse ,

    txtr:' dnbium. a Julio Ne|ioie Augnsio ex episl. 16 lil». v.


    J h Edili plcrique cum Bec, ad domos.
    Kdiii babcnt, suggerit.
    ?*1 IllSTORlA FRANCORUM. LIBER SECCNDCS. 222

    ul uuilti aiunt. amplius quain quatuor millia pro- A «n»s ex senatoribus , subrogalus est. Sed a Goitbis

    miscui sexus. Adveniente autem ubertale, ordinata suspectus babitus, episeopatus sui anno septimo in

    iterum evectione, unumquemque in locum smim Ilispanias est quasi captivus abductus; sed protinus

    restiiuil. Posl quorum discessum , vox ad cuin e co> vilam finivit. In cujus loco Verus f
    succedens, sep-

    lis lapsa pervenit, dicens : Ecdici, Ecdici, quia fe- limus posi, beaium Marlinum 78 ordinatur episcopus.
    cisti rem hanc, libi et semini tuo panis non deerit XXVII. His 6 ita geslis , mortuo Cbilde-ico, re-

    in sempiternum : eo quod obedieris verbis meis et gnavit Chlodovechus , (ilius ejua , Anno
    pro eo.
    famem meam refectione pauperum satiaveris. Quem aulem qtiinto regni ejns , Syagrius Romanorum
    Ecdicium mirae velocitatis fnisse 77 mulli com- rex , iEgidii filius , ad civitatem Suessionas h
    ,

    memoranl : nam quadam vice mullitudinem Gottlio- quam quondam supra memoratus JEgidius tenuerat,
    a.
    rum cum decem viris fugasse perscribitur Sed et sedem habebat. Super quem Chlodovechus eiim Ra-
    sanctus Patiens Lugdunensis episcopus simile liuic gnachario parente suo, quia et ipse reguum tenebat,
    '

    iu ipsa fame populis praestilisse perbibelur benefi- veniens, campum pugnae pneparari deposcil. Sed nee
    cium. Exstat exinde bodie apud nos beati Sidonii isle dislulit, ac resislere metuit. Itaque inter se
    epistola b , in qua eum declamatorie collaudavit. utrisque pugnaiitibiis, Syagrius elisum cerncns exer-
    XXV. Hujiis tempore et Evarix « rex Gotthorum , p citum, lerga vertit, el ad Alaricum regem, Tolosam
    excedens Hispanum limitem ,
    graveni in Galliis su- cursu veloci perlabilur. Chlodovechus vero ad Alari-
    per Chrislianos inlulit perseculioiieui. Truncabat ctim mitlit, ul eum redderet : alioquin noverit sibi
    passim perversilati su* non consentientes , clericos belluin ob ejus retentiouem inferri. At ille meltiens,
    carceribus subigebat : sacerdotes vero, alios dahal ne propier eum iram Francorum incurrcret, ul Got-
    exsilio, alios gladio trucidabat. Nam etipsos sacro- thoruin pavere mos est vinclum lag^tis tradidit.
    J ,

    ruin lcmplorum aditus spinis jusserat obserari, scili- Q iem Cblodoveclms receptum custodiae manciparl
    cet ut rarilas ingrediendi oblivionem faceret fidei. prrecepil : regnoque ejus acceplo, eurn gladio c!am
    Maxime tunc Novempopulanse ,
    gemmseque Germa- fcriri mandavit. Eo tempore multae ecclesia? a Chlo-
    niae d urbes, ab hac lempestate depopulatae sunt. dovechi exercilu deprsedaiaj sunl, quia erat ille

    Exstalhodieque et pro haccansaad Basilium episeo- adliuc fanaticis erroribus involuiiis. Igitnr de quadam
    pum nobilis Sidonii ipsius epislola ,
    quaj hsec ita lo- ecclesia urceum miroe magniiudinis ac pulcbrilndi-
    quiiur. Sed persecutor non posl mulium tempus, ns hostes abstulerant, cum reliqnis ecclesi3Stici

    ultioue divina percussus inleriit. ministerii orn.unentis. Episcopus k auiem ecclesiut


    e beatus Perpeluus Turonice ci-
    XXVI. Post hoec illius misso* ad regem dirigit, poscens ut si aliud do
    vitaiis episcopus , implelis triginla iti episcopatu C sacris vasis recipere non mereretur, saltem vel ur
    annis, in pace quievit : in cujus loco Volusianus, ceum ecclesia sua reciperet. Ilaec audiens rex, 79
    Id narrat Sidonius epist. 5 libri m, obi vix dwo-
    a
    lianum in libro de Pallio TJtica colonia Romanorum
    deviginli equiies cum Ecdicio fuisse dicuniur. dicitur soror Carthaginis. Hsec ille, cujus sententia
    b duodecima libri vi. Eiundeui laudat ob
    Ea est ex Testamento S. Remigii aliisque antit|iiis monu-
    ecclesian Lugduni constructam lib. rt, epist. 10. menlis conflrmari polest iti quihus Ecclesiie Rhe ,

    Ipsius vero memoria in fastis ecclesiasticis recolitur mensis ac Trevirensis sorores appellanlur eo quod ,

    tertio idusSeptembris. utraqne in Belgica melropolis esset et suae provincise


    c Is ipse supra cap. 20 appellatur Eorichus, seu caput. Favet etiam codex ms. Regii-monlis, in quo
    Eurickus. In capiluni iudicibus eliam velustioruin , legilur, geminceque germanw.
    codicum legilnr de Euva rege. Coelerum hoc caput * Iloccapul deest in codd.Corb. et BeMov. lnColb.

    deest in Bellov. aulem alia manu liccl antiqua, addiluni est. Du


    ,

    d Legendum Itaud dubie Aquitaniw. Non enim Perpeluo Volusiano et Yero vide infra lib. i .
    ,

    Evariclius persecutiouein in Germania movit, cum c. 51.


    ccontr.irio, maxime
    elTerhqerit in Novempopulauu*, 1 Sic Colb. et Reg. cum aliquot edilis; alii cum
    ac in ulraque Aquitania, ut patel ex ipsa Sidonii epi- Bec, et Regm., Viius.
    slola ad Basilium episcopum, quam itnra Cregorius s llor caput deesl in cod. Rellovac.
    laudal eslque o" libri vn. ibi enim recensiriliir ur-
    ;
    h Corb., Saxonas; scriplum est tauien alia manu
    bi-s ex his tribus provinciis, in quibus persecutio sa:- fete a:quali, sicnl el infra , Suesstonas. Rec, Suessio-
    viit scilicet Elusa, Auscium, Vasae el Cunveiuc in
    : D IIC s, el iufra Sessionas. Qtue lecliones variae passiiu
    Noveropopulania Kqtbeni, Lemovice et Gabali in
    ; in mss. occurrunt
    Aquiiania prima; Burdcgala ei Pelrocoiii in secunda lilem cod., Ragnario parente suo, qui el ipse lene-
    1

    Aqtiiiania. Non lamen texluin Gregorii mutare liruii tat, veniens campum ut pugnarel : Regm., Racana-
    absque alicujus codicts aucioritale. El quidem Vale- rio... tenuerat, elc. Colb. Raghenario etc. Idem et , ,

    sius Gerraania? nomen a Gregorio datum luis e Aqui- Pal. pro Clodovechus babent semper llludonvichus,
    tauiue puiat, quod ibi regtiarei Emicus, quem luc a et alia inanu Hegtn. Clodoveus : quod semei et ile<
    ,

    tjiermania orinndum exisliinabat. Qno pacio el Lug- rum monuisse salis sit.
    diineiisis Gennania diciiur a Sidonio lib. v, ppist. 7. j Vide Salvianiim lib. vu, deGubernatione Dei.

    Jantis a Costa in lib. n Decretalium Gregorii IX tit. i, ~ Hic luit bealus Remigius Rbemorum anlisles,
    bic legendum esse censet, geminceque germanve. Ge~ ut Fiedegarius ca|>. 1G, liincmarus , Frodoardus,
    uiinam enim, uti proseqqitur, et Duplicem Ai,uiianiam, aliiqiie auctores tesianlur. Pono minislerii ecclesia-
    priinam et secundam , eteganler vocat germanam et so- stici nomine sacram ecclesiie suppelleciilem inlelli-
    rorem N ovempopulaniee , id est Aquitaniee lerlicc, quasi gebant, ut ex compluribus Gregorii ipsiuS, aliorum-
    proinciw divisw induas, tres vel plures sint sibi in- quc aurloruiii locis constat, quos videsis libro Li- t

    vicem sorores ex hac divisione ; habeantque communem cap.7. Legenduin


    lurgire Gallicanre Mabillonii nostri,
    malreiti urbem Romam, imperii caput,' a qua scilicet ea de re beati Aredii Tesiamenlutn, quod in Appetj-
    pro-vinciaj institutw ct veluti partce. Sic apud Terlul- d.cc 'iitegruin proferemus.
    223 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 221
    ail nunlio : Scquere nos usquc Suessionas, quia ibi A cjus. Qui cuni e.im vidisscnt clegantem atque sapien-
    cuncta quae acquisita sunt , dividenda eruni. Cumque leiu, el cognovissenl quod de ngio esset gencrc,
    inilii vas illud sors dodcrit, qu;e papa poscit, adim- nuiiiiaverunt haec Chloiloveclio regi. Nec inoratns
    pleam. Deliinc adveniens Suessionas, cuncto onerc ille, ad Giindobadiim legalionem dirigit, eam silii in
    pr;t dae in mediuin posilo , ail rc\ : Rogo vos, o for- inalriinonio | eiens : quod ille recusare meluens ,

    tissimi pralhlores, ul sallem mihi vas islud (boc tradidit e.nn viris; illique accipienles pueliain , rcgi
    enim de urceo supra meinorato dicehai) exlra par- velocius repraesenlant. Qua visa, rex valde gavisua,
    lem eoncedere non abnnalis. Ilacc regc dicenle, illi suo eam conjugio sociavil, habens jam de coucubina
    quiruin erat inens sanior, aiunl : Omnia, glnriose liliuui, nouiine Tlieodoiicum.
    rex, quai ccriiimus tua sunt : sed cl nos ipsi luo su-

    mus domiuio subjugati. Nunc quod tibi bcneplaci- XXIX. Igitur L rex cx Cbrotecbilde regina ba-
    tumvidclur, facito : nullus euiiB polestati luae re- buit filium primogeuitum : quem cum mulier bap-
    sistere valel. Cum illi haec ila dixisscnt , uuus lismo consecrare vellet , prxdicabat assidue viro,
    levis, invidus ac facilis a
    , cum voce magna, e!e- dicens : Nihil sunl dii quos colitis, qui neque sibi
    vatam bipennem urceo impulit , dicens : Nibil liinc neque aliis poterunt subvenire : sunt enim aut ex
    '
    '

    accipies, nisi quae libi sors vera largilur. Ad hacc B a l , lu c f aut ex ligno, aut ex melallo ali<|UO sculpti.
    obslupefaclis omnibus, rex injuriam suam patienliae Nomina vero quae eis indidistis , boiiiinum fuere,
    lenitale coercuit, accepiumque urceum nuntio ec- non deorum >, ut Saturnus , qui filio, ne a regno
    clesiaslico reddidit , servans ahdiium sub pectore depelleretur, per fngam clapsus asserilur; ul ipse
    vulnus. Transaclo vero anno, jussit omnem cum Jupiter oinnium siuprurum spuicissimus perpelra-
    armorum apparalu advenire phaiaugam, oslensuram lor, incesialor viroruni, propinquarum derisor, qui
    in Campo Martio b suorum armorum niiorem. Yerum nec ab ipsius sororis proprise poluit abslinerc con-
    ubi cunctos circuire deliherat, venit ad urcei pcr- cubitu, ul ipsa ait Jovisque et soror et coujux(Virg.
    :

    Ciissorcm , cui ait : Nullus tam incutta , ut "tu, detu- JEneid. lib. i ). Quid Mars Mercuriusque 81 po-
    lil arma : nam neque libi basta, neque gladius, n<> luere? Qui potius sunt magicis artilius praditi ,

    que securis c est utilis; et apprehensam securim ejus quam divini numinis potentiam habuere. Sed ille

    in terram dejecit. Al ille cum paululum inclinatus magis coli dcbet, qui ccelum ct lerram, mare el om-
    f.iisset ad colligenduin eam, rex elevatis ir.anibus, nia qua? in eis sunl , verbo ex non exsianiibus pro-
    securim suam capiti ejus delixit. Sic, inquit, tu apud creavit ;
    qui solem lucere fecit, et ccelum stellis

    Suessionas in urceo illo fecisti. Quo mortuo, reli- ornavit; qui aquas repliiibus, terras auiinantibus ,

    quos abscedere jnbel, magnum sibi per lianc cau- q aera trolytilibus adimplevit ; cujus nulu lerrae fru-
    Mnlta d bell.i, gibus, pomis arbores, uvis vineaa
    sam liir.nrem slaluens. victoriasque decoranlur ; cujus
    fecii. Nam decimo regni sui anno, Thoringis bellum manu gcnus humanum creatum esi; cujns largitione
    intulil , eosdemque suis dilionibus subjugavit. ipsa illa crealora omnis homini suo, quem creavit,
    80 XXVIII. Fuit autem el Gundeuclius c
    rex et obsequio el beneficio famulatur. Sed cnm hxo
    Rurgundionum , ex geneie Alhanarici regis persecu- regina diceret, nullalenus ad credendum regis ani-
    l >ris, de quo supra meminimus. Ilmc fucrunl qua- mus movebalur, sed dicebat : Deorum nostrorum
    tuor filii, Gundobadus , Godegiselus, Chilpericus jussione cuncta crcanlur ac prodeunt ; Deus vero
    et Godomarus. Igitur Gundob^.dus Cbilpericum fra- ves'cr niliil posse manifcstatur, el quod magis est,
    trem suum interfecit glad!o , uxoremque ejus, ligato nec de deorum genere esse probatur. Inlerea regina
    ad collum lapide, aquis immersil. Hujtis duas filias fidelis lilium ad baptismum exhibet : adoin.iri ec-

    exsilie condemnavit : quarum senior, mulata vesle clesiam velis praeclpit atque cortinis, quo facilius

    Chrona ' , junior Chrotecbildis £ vocabalur. Porro vel hoc mysterio J provocaretur ad credendum qui
    ,

    Chlodovechus, dum legationcm in Riirgundiam s.x- flecti prsedicatione non poterat. Raptizatus auiem
    pius millit, Chrolechildis puella reperitur a legatis puer, quem Ingomerem k vociiaverunl, in ipsis,

    D
    Ch^sn. cum Colb. , umts Francus levis. Alii edili, Cundobaudus. De Alhanarici persecutione supra c. i.
    1
    Sic appellaiur in Corb., Palat. et Colb., quibus
    cerebroaus.
    h Convcntus Francorum sic dicebalur ,
    quod sin- concordal Vita sanct;U Chlotildis, ubi num. 2 legilur
    pulis annis kal. Manii lieii soleret in campo , quo Chrona, Saec. l Acl. SS. Ord. Renedictini. Rec. ta-
    omnr-s arniis insirucii nccedere dehehant. Postea men el Regm. ctim plcrisque ediiis habent, Mucu
    Campiu Maius dictus est , ex qno a Pippino in kal. runa ; alii, Corona. Dicilur in Fredegarii Epilome ,
    Maii Iranslatus est. cap. i7 Sedeleuba. De qua agitur in Chronici c.ip. 22.
    c Ediii pleri jiie, bipennis, el sic infra ubi occunit Clilolildifi et Chronaj matrein Agrippioam appellataui
    ^jx securis. fttisse, de qu.i Sidonius lib. v epi«.l. 7 , observat ,

    d Sic
    Corb., ai alii, Multa tleinde bella, elc. Chlo- Savaro.
    d iveus Thuriiif:osdevic!os Iribut.irios fecit, aucior m b Alias Chrotcliildis , Chroligeldis , Rodieidis , seu
    Gesiorum Francorum refert : naui et posiuiodum, Chrodieldis , Chrolildis. llodie vulgo scribilur Clo-
    eii.un lesianle Gregorio, Thurtngi suos regeshahuere. Iddis.
    e h
    D. est boeeaput in Ittilov. Vundeuclius scribilur Deest boc caput in cod. Rell.
    in Coib. ct al is. Noiiiiulli liabenl Gundiv cus. Ejns- » Sic edit. Rad., al caeieri, homines [uere, non dii.
    dem filii in alitmoi codd. appellaiilur Cundobaldus, J Cod. Regm. minisierio.
    Golhesilus scu Godeijisilus, Ililpcricus , *lc. Rec,
    ,
    K Cassin. cum aliquot edil., Iynomcicm.
    HISTORIA FRaNCORUM. LIBER SECUNDUS. oyg
    22*i

    sicut regeneratus luerat , albis a


    obiit. Qua de causa A enim deos meos, sed,ut,experior, elongati sunt ab
    commotus felle rex non segniter increpabat regi-
    ,
    auxilio meo unde credo eos nullius esse potestatis
    :

    praeditos, qui sibi obedientibus non occurrunt d Te


    Si in nomine deorum meorum puer
    .
    nam, dicens :

    nunc autem quia in nunc invoco , et libi credere desidero ; tantum ut


    fuissetdicatus, vixisset utique :
    ,

    omnimonon eruar ab adversariis meis. Cumque haec diceret


    nomine Dei vestri bapiizaius est, vivere
    Deo inquit omnipotenli, Alamanni terga vertenles, in fugam labi coeperunt.
    poluit. Ad haec regina : , ,

    me non usque- Cumque regem suum cernerent interemptum, Chlo-


    creatori omnium ,
    gratias ago, qui
    utde utero meo genilum dovechi se ditionibus subdunt, dicentes Ne amplius, :

    quaque judicavit indignam,


    quassumus, pereat populus jam tui sumus. At ille, :

    regno suo dignaretur ascire. Mihi autem dolore hu-


    prohibilo bello, coarctaloque populo, cum pace re-
    jus causae animus non atlingitur, quia scio in albis
    b.
    gressus, narravit regince, qualiler per invocationem
    ab hoc mundo vocatos, Dei obtutibus nutriendos
    nominis Chrisli victoriam meruit obtinere e .

    Post hunc vero genuil alium frlium, quesn baptiza-


    XXXI, Tunc f regina accersiri clam sanctum Re-
    tum Chlodomerem vocavit; et hie cum aegrotare
    niigium Rhemensis urbis episcopum jubet,depre-
    ccepisset, dicebat rex : Non potest aliud fieri, nisi el
    cans ut regi verbum salutis insinuaret. Quem sacer-
    dc hoc, sicut et de fralre ejus, contingat, ulbapti- dos accersitum, secretius ccepit ©3 e > insinuare s,
    zatus in nomine Clnisti vestri, protinus moria-
    82 B llt De im ve rum
    , , factorem cceli et terrae creJeret ,

    lur. Sed omite matre, Domino jubente convaluit. idola negligeret, quae neque sibi, neque aliis pro-
    XXX. Regina e vero non cessabat praedicare regi, desse possunl. At ille ait : Libenter te, sanetissime
    ut Deum verum cognosceret, et idola negiigeiet; pater, audiam, sed reslat unum ,
    quod populus qui
    sed nullo modo ad hacc credenda poleral commo- me sequitur, non patitur relinquere deos suos : sed
    veri donec landem aliquando bellum contra Ala-
    , vado et loquar eis juxta verbum tuum. Conveniens
    inannos commoveretur : in quo compulsus est con- autem cum suis, priusquam ille Ioqueretur, praecur-
    (iteri necessitate, quod prius voluntate negaverat. rente polenlia Dei , omnis populus pariter acclama-
    Factum est autem, ut confligente utroque exercitu, vil : Mortales deos abjicimus, pie rex, el Deum quem
    vehementer caederentur, alque exercitus Chlodove- Remigius praedical immortalem sequi parali sumus.
    chi valde ad internecionem ruere ccepit. Quod ille Nuntiantur haecanlisliti, qui gaudio magno repletus,
    videns, elevatis ad ccelum oculis, compunclus corde, jussit lavacrum praeparari. Yelis depiclis adumbran-
    commotus in lacrymis, ail : Jesu Christe ,
    quem tur plateae ecclesiae, corlinis albentibus adornantur,
    Chrotechildis praedicat esse filium Dei vivi , qui dare bapiisterium componitur, balsama diffunduntur, mi-
    auxilium laborantibus, victoriamque in le speranli- cant flagrantes odore cerei , lolumque lemplum ba-
    diceris, tuae opis gloriam devolus effla- h talemque
    bus tribuere (] piisterii divino respergitur ab odore ; ibi

    gilo : ut si uiihi vicloriam super hos hostes indulse- graiiam astantibus Deus tribuit, ut aBStimarent se
    ris, et experlus fuero illam virlulem ,
    quam de le paradisi odoribus collocari. Rex ergo prior poposcit

    populus tuo nomini dicatus probasse se praedical se a ponlifice baptizari. Procedit novu^ Conslanlinus

    credam tibi , el in nomine tuo baptizer. Invocavi ad lavacrum , deleturus leprae l


    veteris morbum ,

    " In albis, id est intra hebdomadam in qua recens Chlotildis ,


    videtur ante Hiucmarum scr pta
    quae
    bapiizaii albis indiili prodibant. fuisse. Quod vero
    aiunl a centuriatoribus igdebur- M
    b Aiii , vocatum, Dei obtulibus tmlriendum. gensibns visum ftiisse codicem Gregorii in (|uo am< ,

    c Et hoc capul deesl in cod. Bellovac. pulla illa nicinorareiur, quem heteroiloxi postca dis
    d Sic mss. 4; alii cum edilis, succurrunt. cisserunt, verUimilenon videtur. Al fortc illi habuen»
    e
    Bee., Mor. s. alia manu, et alius codex ab Ilen- piae manibus librum de Gestis Francorum a Cbesnio
    schenio laudalus cuin Cliesn. hie hahent, Aclum anno lomo I editum, qui in nonnuilis codicibus mss. Gre<
    15 regni sui , id est anno 496 qtia; verba desumpta : gorio nosiro tribu.tur, in quo Ikcc hisloria descripta
    fuisse videnliir ex libro de Geslis Francorum. ln cae- fuerit. Ejusmudi habetur uuuin exemplar in biblio-
    teris enim scriplis et edilis, quos videre licuit non , tbeca Arcliimonasterii Remigiani apud Rhemos, ab
    habeniur. Corb. lamen et Bcll. in medio cap. 37, ut annis circiler 500 exaraium. Cajlertim ampiilla illa
    infra noiabiiur, habcnt, anno 15 Chlodoveclii. Porro eliaui nunc Rhemis asservalur studiosissime in archi-
    pugna quue hic metnorattir, data creditur apud
    ,
    monasterio Remigiano, ad regiun nosiiorum conse-
    Tolbiacmn oppidum, uli ex eodem cap. 57 tolligitur. D cralioncm ¥ Cblodoveum aulem a sancto Remigic
    .

    1
    lloc caput non exslat in cod. Rell. baplizatum, septiformi jzratia Spiiilus sancti illustra-
    « Sic mss.; edni vero, ccepit instigare. tum, et ad regiam potestalem perunctuui fuisse in
    h llincmarus et qui po*t eum seculi sunt scriptores ecclesia beal.e Mariie Rbemensis agnovit Luiovicu»
    asserunt, chrisina Iimc ipsa occasione in :ini)»ulla e Pius apud Frodoardum lib.n Histor. Uhemensis, cap«
    ccelo allaium fuisse a cluniba quod elsi diserte imn : lt). Ad hanc \ero baplismi sui soleiiiintalem, Clilo-

    dieat Giegorius, innuit lanien aiiquid ins ililuiii tunc doveuin, non soluui sui regni, sed et ceteros episco--
    conti-,isse, cum ail divino odore locum fuisse resper- pos catholicos invitasse colligilur ex epislola santli
    sum, ila ut omnes gralia Dei id tribuenle see in Aviti ad ipsum Chlodoveuiii, quam in Appendiceacl
    Paradiso localos cxistiiiiarein. Cerle Hincmarus nii- hunc lomum reperies.
    raculum istud non soluni in Vila S. Remigii descri- 1
    Colb. ad marginem haec babet, ah annis circ.
    psit, sed el in frequenli praelaiorum, principuin, po- 400 addita Ecce tste historiograplius concordai cum
    :

    pulorumque conventu palam de illo, titi puliliee noto, Ilisloria sancti Silvestri de lepra Constanlini mundala
    locutus esl apud Mellas, cum scilicel Carolum Cal- in fonte baptismi. Etquidem certum videtur ex hec
    vum ibi in majori ecclesia regem inaugiirarel. Quin loco, ubi eliam Chlodoveus Constantino et sanctu»
    et ejus rei vestigiuni aliquod inspicitur iu Vita sanctae Remigiusbealo Silveslro comparantur, tunciempoiis
    *
    Non nisi in peregrinus ncscit, sacram anipullama Conventionis satellitibus efifracla n periisse ;
    nostrate liislo ia
    chrisniatis auteiu particulam aviroquociam liouorab.li religiose collfctaindeinqueeelalam, laudem, redivivo Clodovaei
    throno, DOV33 fuisse credilam aoipuUse qua Carolo X iu regeui consecranJo inserviil. Emr.
    227 S. CttECOttll ElMSCOPl TUttONENSlS 228

    sordeniesquc maculas g4»tslas auiiquilus • reccnti A meum prxbueris solaiium ', ut cum bello inlerfice-

    lalice delelurus. Cui ingrOSSQ ad baplisniuin sanclus rc, aul dc rcgno ejiccre possim, tributum libi, quale

    Dei sic iufil ore facuudo : Milis depone colla, Sicam- lu ipse velis injungerc ,
    annis singulis dissolvam.

    ber*:»dera quod ineendisii , incende qaod ado- Quod ille libcmer accipiens, auxilium ei ubicwique

    raatl. Erai enim sancius ttcmigius episcopus egregije nccessilas posccrel, repromisit. Et sialulo icmpore

    scienlix', el rheloricis adpiime imbulus sludiis c


    : conlra Cundobadum cxcrcitum commovii. Quo audiio

    Bed et sanciiiale iia prselatUS, ut sancii Sylveslri Cundobadus, ignorans dolum frairis, misil ad eiiin,

    virtutibus a>quareiur. Eslenim nunc liber Yilac e.us, diccns : Veni iu adjutorium ineiiin , quia Iranci se

    i;ni 011111 narral mortuum snscitasse. Igitur rcx om- coininoveni conlra nos, el rcgionem noslrain adeunt

    nipotentem Deuni in Trinitite confessus, bapti/.atus ul eam capianl : ideoquc simus unanimes adveisus

    esl in noinine 1'alris, ei Filii ,


    et Spirilus sancii ,
    gcnlem iniinicam nobis , ne scparali ab iuvicein,

    deKbutusque sacro cbrisinate cufll signaculo cmcis quod aliae genlcs passae sunt perb ranius. Ai ille :

    ( luisii. De cx< rcitu vero ejus baptizaij suut aiiipliua Vadain, inquil, cum exercilu meo, ct libi auxiliuin

    tria millia. Baplizala esi ei soror cjus Aibofledis d


    ;
    praebebo. Moveulesque simul lii tres exerciium , id

    quxnonposi muttum lempua migravit ad Dominum: est Chlodovechus conira Guudobarium, ei Codegise-
    pro qua cuin rex contrisiaretar, sanclus Kemigius B um' g Cl,m 0,m " inslrunieiilo belli , ad caslrum, cui

    consolatoriain misil ci epistolam, quae boc modo Divione noinen est, pervenerunt. Confligeiiies |ue

    super Oscaram h lluvium, Codegiselus Cblodoveclio


    suinpsit exordiwn : < Angil me et saiis me angit

    \esiran causa irislilia?, quod bonae memorix' germana conjungilur, ac ulerque exercilus Gundobadi popu-

    veslra transiit Albofledis. Sed de liac re consolari lum alleril. At ille dolum fratris, quem non suspi-

    possumus, quia lalis de hoc mundo migravit, ut cabalur , advertens ,


    lerga dedit , fugamque iniit,

    &uspiei magis debeai quam $5 lugeri.» Conversa est Khodanilidesque ripas gQ paludesque pcrcuriens ,

    euiin et alia soror ejus, Lanlbecbildis


    e nomine, quce Avenionem iirbem ingredilur. Godegiselus vcro ob-

    in baeresim Arianoruin dilapsa fucrat, quae confessa teuta vicloria , promissa Cbiodovecbo aliqua parlo

    :cqualem Filiuui Palri el Spirilum sanctum , cbri- regni sui, cum pace discessit , Viennamquc triiim-

    sioaia esi. pbaus, lanquam si jam (oium poss deret regnum,


    XXXII. Tunc Gundobadus el Godegisclus fraties ingreditur. Auclis adbuc Cblodovecbus rex viribus,

    legnuin circa Khodanum aut Ararim CUlil Massi- posl Gundubadum abiit, ut eum de civilale exlra-

    liensi provincia relinebant. Eraut autcm lani illi


    cium intcrimerel. Quod ille audiens, pavore perter-

    quam populi eorum, Arianae sectae subjecti. Cumque riius, metuebal ne ei inors repenlina succederel.

    se iiniceiii impugnarent, audiens Godcgiselus Chlo- C Habebat tamen secum virum illustrem Arid.um »,

    doveebi regis viclorias, misit ad eum legationem strenuum atque sapientem, ad quein ad se accersi-
    occulte, dicens : Si mibi ad persequendum fralrem tum ait : Vallanlme undiqueangusliae.et quid faciam

    jum invaluisse opinionem de baptizaio ttomae Con- d Cnlb., el infra Albfledit. Epistolam bic lauda-
    stanlino pcr beatum Silveslrum, lepraque ejus inun-
    lam, ex qua paiet Albofled-m virginitatem suam Deo
    Decreto Gelasi irecen-
    ilala. Se«l ei S. Silveslri acla iu
    consecrasse, iti Appendi<e referemus iniegram.
    sentur. Porro in ccdice Reg., posl baec vcrba aponli- e Sic C"rb. alii Lantildis. Solius cbrismationis in
    ;

    fice baptizari, una fere pagina vaeua relinquilur luni :


    Arianoriim leconrilialionc meminit pissim Grego.
    sequens incipil, quasi lexium conlinualiira perverba rius, sieut nec bodie in conferendo confirinalinnis
    scquenlia, Procedil hic novus Constanlinus , que cum sacrauienu), vix ali itia lii meniio iiup isitionis ma-
    mediocapilis sequentis conjuiiguntui sicprosequendo, nuum, ijii.e lamen oinnino necessaria cst ; sic et lunc
    inquit cutn exercilu meo libi auxilium, elc.
    hnpositiouem manmnu pra?ter chrismationem adbi-
    a Sic Corb. et tteg. alii, geslorum antiquorum.
    ;
    biiam fuisse extra dubium videlur, nc si aliquis abs-
    b
    De Sicambroruin genle fusitts agit Bruwerus in que ea ab liaeresi veuiens reci|>erelur, iunquam exlrn
    nulis ad carmcn 4 libri vi Fortunali.
    omnem culpam, uli loquilur Auguslin. lib. v de i'a-
    Yide Apolbnaris Sidond epistolam 7 libri ix, ad
    c
    p ismo conlra Donalistas. cap. 25, esse judicaretUT.
    ipsuin Keinigiuin directam. De eodem Avitus in Col- Vide Moriuum de Posnitenlia bb. ix, cap. 11), ei
    latione episcoporum coram rege Gundobado Drovi- Cointium loin. I Annal. eccles. Frane.
    denle Domino ttcclcsice succ, ei inspirante pro salute
    :
    D f Sic Corb. et Uec. cactt ri, auvilium. Fl quidem
    ;

    tolius gentis cor domni liemicjii qui ubique allaria de- ,


    fere semper pio auxilio in vetuslioribus inss. sola-
    slrueb.U idolorum, elreram fidem polenler cum mulilu-
    tium babe iii .

    dine signorum amplijicabal, factum est ul cpiscopi, eic. e Sic. Corb., Bee. et Keg., melius quam caleri
    Sic ciiam exteris ttemigii aposiolatus ui lis eral.
    qui habcnt Godegiselns. Tunc enim duo fralres con-
    Nihil porro superesl ex ejus scriptis, praeter aliquot
    juncli siinul advernus Cblodoveum videbaniur, non-
    epi«lolas; nam Coinmenlarii in sacrani Scripturam,
    dum delecia Godegisili prodilione.
    qui vulgo ipsi tribuuntur, sunt ipsius aetate motlu
    h Edit. Bad. mcnduse lsaram. Oscara nempe flu-
    recentiores. Vita atnem ejus, a Gregorio bic laudata,
    quae a Furtunato deocripta creditur, etiam nune ex- vius est Burguudia?, vulgo Ousche , qui Divioueui
    aliaque lnca praeterlapsuB, ad S. Joanuem de Latona
    sl;it,sed brevior esl quam ut eximii \iri , regum Um in Aiarim defluit. Il;ec aulem , Patncio el llypaiio
    ei genlis noslrae apostoli , gestis describendis par sil,
    in qua ne unum qnideni verbuni de Francoruin con- coss., id est anno 500, coniigisse scribil Marius iu
    versione, aut Cblodovei baplismo. Hinc miruin nou Ciironico.
    esl, si Gregorms plura de bis rebus non dixeril. IVo- ' Sic fere oinnes mss. ; editi vero plerique cuin
    lixiorein srripsit ilincmarus, nullusque lerme auctor Bec, Aredivm. nieiuoialur iu
    is esl, ni fallor, qui
    exslitit, qui bunc sanciissiuuun virum laudibus iion coliaiioue e.piscoporuin corain rege Cundobailo„de
    fucrit prusccutus. qua inlra ad cap. oi. Vid. Frcdeg. Epilom. cap. lb.
    £VJ) HISTORIA FRANCORUM. LIBEB SECUNDUS. 250

    ignoro, quia vcnerunl hi Barbari super nos, tit nobis A urbe ,


    cui de aquaeductu cura manebat. ille vero
    interemplis regionem tolam evertant. Ad bnec Ari- indignans, quod fuerit ejectus ab urbe cum c.Ttens,
    dius ait Oportet (e lenire feritalem hominis hujus
    : ,
    ad Gundobadum furibundus vadit, indicans qualiter
    ne pereas. Nunc ergo si placel in oculis tuis, ego a civitaiem irrumpens, ullionem exerceret in fratrem.

    le fugere, et ad eum transire consimulo ;


    cumque ad Illo quoque duce, exercitu per aquaeducium directo,
    cum accessero, ego faciam ut neque te, neque hanc multis cum ferreis vectibus praecedentibus, erat au-

    evertat a regionem. Tanium, ut quod libi per meum tem spiraculum illius lapide magno conclusum, quo
    consilium demandaverit implere studeas, donec cau- cum vectibus illis per magislerium artificis repulso,
    sam tuain Dnminus prosperam facere sua piciate di- civitatem introeunl: Qg illisquc de muro sagiltaiili-

    gnetur. Et ille i-aciam. inquil, quaecunque manda-


    : bus, lii lerga praeveniunl f
    . Dato autem de medioei-
    veris. Ila:c eo dicente, valedicens Aritlius discessit vilatis sono buccinae , obsidentes portaa capiunt ,

    ei ad Cblodovechum regem abiens, ait : Ecce ego apenisi]iie pariler ingrediuntur. Cumque inter duas

    humilis servus b tuus, piissime rex, ad tuam poten- has acies populns urbis ab ulroque exercitu csedere-

    tiam venio, relinquens illum miseriimum Gundoba- tur, God< giselus ad ecclesiam haerelicorum confugit,
    dum. Quod me si pietas tua respicere ° dignatur, ibique cuii: episcopo Ariano inlerfectus esl. Dfnique

    inlegrum in me famulum atque fidelem, el tu , et B Franci , qui apud Godegiselum erant , in unam se
    posteri tui habebitis. Quem ille promplissime colli- turrim eongreganl. Gundobadus autem jussit, ne uni

    gens, secum relinuit : erat enim jocundus in fabulis, quidem ex ipsis aliquid nocerelur: sed appreiiensos
    blrenuus in consiliis, juslus in judiciis, et in com- eos Tolosae in exsilium ad Aiaricum regeni iransmi-
    misso fidelis. Denique Chlodovecho cum omni exer- sit, interlectis senatoribus, Biirgundionibusque qui
    cilu circa muros urbis residente, 87 a'1 Aridius : Si Go legiselo consenserant. Ipse vero regionem om-
    iiignanler, o rex, gloria celsitudinis luae paucos hu- nem, quae nunc Burgundia dicitur, in suo dominio
    militatis me;« >ermones velit accipere, consilio licet restauravit. Burgundionibus Iegcs t' miliores insli-
    non egeatis, tamen lide integra ministrabo; idemque tuil, ne Bomanos opprimerent.
    vel libi congruum , vel civilatibus eril , per quas
    transire deliberas. Cur, inquit , retines exercitum, XXXIV. Cum autem cognovissel assertiones hae-
    cum loco firmissimo tuus resideat inimicus? Depo- reticorum nibil esse.a sancto Avilo episcopo Vien-

    pularis agros, prata depascis, vineas dissecas d , oli- nensi h , Ghristum Filium Dei et Spirilum sanctum

    veta succidis , omnesque regionis fructus everlis :


    aequalem Patri confessus, clam ut chrismarelur ex-
    interim et nocere non praevales. Mitle potius le- petiit. Cui ait sacerdos : Si vere credis, quod
    illi nos ipse
    gationem, et tributum , quod tibi annis singulis dis- C Dominus edocuit debes exsequere '. Ait auiem , Si
    solvat , impone ; ut et regio salva sii, et lu tributa quis we confessus fuerit coram fiominibus, confucbor
    dissolvenli pcrpetuo domineris quod et ego eum coram Palre meo, qui est in coelis.
    : si noluerit Qui j

    lunc quod libuerit facies. Quo consilio rex accepto, autem neguverit me coram hominibus negabo et ego ,

    bostem e redire jubet ad propria. Tunc missa Jega- eum coram Patre meoqui est in ccelis (Mallh. x, 52 et
    tione ad Gundobadum, ut ei per singulos annos tri- 55). Sic et ipsis sanclis ac dilettis suis beatis apo-

    bita imposila reddere debeat, jubet. At stolis k , cum de iuturae persecuiionis tenlaiioriibus
    ille et de
    praesenli solvit, et deinceps soluturum esse se pro- doceret, insinuavit, dicens : Attendite vobis ab homi-
    lniltit. nibus. Tradenl enim vos in conciliis, el in syna*
    XXXIII. Posthaac resumptis viribus, jam despi- gogis suis flaqellabunt vos, et ante reges et vrwsidet
    cicns regi Chlodovecho tribuia promissa dissolvere,
    stnbitispropter mein teslimonium illis, el omnibus J
    gen-
    conlra Godegiselum fratrem suum exercitum com- tibus (Matth. x, 17). Tu vero cum sisrex, et a uuilo
    movil, eumque apud Viennam civilatem inclusum apprehendi formides, seditionem pavescis populi
    ,

    obsedil. Venmi ubi minori populo alimenta delicere ne Crealorem omnium in publico falearis. Reiiuque
    hanc stultiiiam, et quod conle
    eoeperunt, timens Godegiselus, ne ad se usque lames te dicis g@ credere,
    extenderetiir, jussit expelli minores populi ab urbe. D °|
    e profer in plebe -
    Sic ele " im et «eatus Aposiolus

    ^uo facto expulsus est inter ca^teros ariifex


    ait : Corde creditur ad Justitiam ore autem confcssio
    ille ab ,

    a Hicomissis aliquot capitibus, nonnullis eliam de- juris fecit Frideiicus Lindenbrogius.
    trilis, cod. Bellov. texlum resumit. h ln
    Collaiione scilicet puiiiica inler catholicos
    b In Bell. et
    Bec. deest servus. episcopos et Arianos, prasenie rege el regni
    c
    Aliquot scripti et ed., recipere. proce-
    nbus, Lugduni habita, (|uam infra in Appendice
    d Sic re-
    mss. omnes praeter Colb. qui habet dcsecas. ferem-is. Vide et eju^dem S. Aviii episiolam
    Pterique editi cum Bec, dissipas. 2 apud
    Sirniondum.
    • Sic mss. Bell. et Corb. ; at alii
    habent liostem > Sc Corb., Bell., Cas. et Bec. ; at Begm. habet
    patrke redire, elc. Sed hic hostis noinine exercilus
    debes cxsequi. Ceteri omitiuni vocem dehes.
    S'gnalur, quem noslrates superioribussxculis
    vema- i H;cc usque ad sic et ipsos non habentur
    cule IViost appellare consueverant. , in
    f
    Regm. et Bec, m quibtis, cum frequeniia sunl ejus-
    Aliquot mss. el ed., premunt. modi Scnpturae loca, ut plurimuni omiltuntur
    6 Leges i *- etiam nunc ab institutore nomen ha- k
    Colb. cum plerisque ediiis, Sie el ipsos
    1 -
    1

    bent, vulgo les Gombettes. Lex Gundebada in 'sanctot


    Caroli ac dtleclos suos beatos aposlolos.
    Magni Capuulanhus, el apud Agobardum laudatur. ' Vox omnibus deest in plerisquc mss.
    Habenlur in codice legum antiquarum, quem publici et edit.,
    sed habelur m
    vctusiioiibus.
    27.1 S. GREGORll episcopi TUROSESSI& 2S3

    fit ad salutem • (llom. x, 1<). Sic el Propheta ait : A rum feritas porlas ingr«?ssa , per totam, ut scripsil

    Confiiebor libi, Dvmine, in Eecktia magna, in populo nrbem nihil mettiens oberrabat, Cumque ha;c per

    iliavi laudabo te (Psalm. \\\\\, 18). El iletuin : aiiui ciiculiim gererentur, advenienliui/s Pascbalis
    Co:;[iltbor tibi in />• pulis, Domine, psalmum dicam no- solemnilatis diebns, exspeciabat misciicordiam Dei

    mmi luo inter ijcntes (Dsalm. lvi, 10). Metuens enim plebs lota devole, ul vel hic magnae solemnilatis dies

    popuuin, o rex, ignoras quia salius csl, ul populus buic terrori terminum daet. Sed in ipsa gloriosae

    sequnuir lidem luaui, quam tu inlirmitali laveas po- noelis vigilia, dum Missarum celebrarenlur soleinnia,

    pul.ui I Tu enim es capul populi, non populus caput subilo palatiuin reg.ilc iniraruuraucmu divino igne
    tuum. Si enim ad bellum pro(i< iscaris, lu pr.ecedis succenditiir, pavore omnibtis perterrilis, et eccie-

    caiervas lioslium, et illa; quo abieiis subsequunlur. siam egressis, credentibus ne aui boc incendio urbs
    I ndc melius est, ul te praecedente coguoscanl veri- tota consumerelur, aul cerie disrupta lellure deliisce-

    lalem, quani le pereunle permaneaul in errore. Sam rel, sanctus sacerdos prosiratus antc allare, cum
    Deus non irridetur (Qal. VI, 7) : nec enim diligit gemitu et lacryinis Domini misericordiani impreca-
    illum, qui propter lerrenum regnum cum non confi- lur. Quid plura? penetravit excelsa poli oratio pon-
    lelur in sa;culo. Ista ille ralione confusus, usque ad tilicis inclyii , restinxilque domus incendium fluineu
    exiltnn vitae suae iu hac insania perdnrjvit , nec pu- B prolluenliuin lacrymarum. Cumqtie hacc agerentnr,
    bliee aequalitatem Trinilatis voluit confiieri. Magoac appropinquante Asuensione, ut jam dtximus, maje-
    enim facumliae erat tunc temporis beatus Avilus siatis dominicae, intlixit populis jejuiiium , insliluit

    namque insnigente bxresi apud urbem ConstanliiiO- orandi modnm, edendi seriem e
    ,erogandi bilarem
    politanam, tam illa qiiam Eutycbes b
    ,
    quam illa quam dispensationem. Cessantibus quoque exinde terrori-
    Sabeliius docuit , id esl nihil divinitatis habuisse bus, per cunctas provincias dispersa facli fama, cun-
    Oomiuum noslrum Jesum Christum, rogante Gundo- clos sacerdotes imitari commonuit, quod sacerdos
    bado rege, ipse conlra eas sciipsit. Exstanl exinde fecit ex fide : quae usque nunc in Chrisli nomine pcr

    nuuc apud nos epUtolae admirabiles ,


    qna? sicut tunc omnes Ecclesias in compunclione cordis et contri-

    haeresim oppresserunt, ita nunc Ecclesiam Dci aedi- lione spirilus celebratur.

    (icanl c . Scripsit enim Homiliarum librum nnum de XXXV. Igilur Alaricus rex Goltbornm , cum vi-
    mumli principio, el de diversis aliis condilionibus deret Chlodovechum regemgentes assidue debellare,

    libros sex, versu compaginatos ; Epistolarum libros legatos ad eum diiigit, dicens : Si frater f
    meus ve-
    novem, inter quas supradicia; coutinentur epistolae. lit, insederat animo ut nos Deo propitio parilervi-

    Referl enim in quadam homilia, quam de Rogatio- deremus. 91 Quod Chlodovechus non respuens , ad
    nibus scripsii, has ipsas Rogationes, quasante Ascen- C eum venit. Conjunclique in insula Ligeris ,
    quac erat

    sionis doniinice trinmphum celebramus, a Mamerlo juxta vicum Ambaciensem * territorii urbis Turoni-

    ipsins Vicnuensis 90 urbis episcopo d , cui et bic eo cx, simul loculi, comedentes pariter ac bibentes,
    tempore praeeral, iusiiluLas ftiisse, dum urbs illa promissa sibi amicitia pacifici discesserunt.

    iniiliis terreretur prodigiis. Nam lerra; molu fre- XXXVI. Mulli jam tunc ex Galliis habere l< tancos
    qiienier quatieba'ur : sed et cei vorum atque Jupo- dominos summo desiderio cupiebanl. Unde b
    faclum
    a
    Bellov.. in salutem. Freherus legendum pulat legendi seriem. Hic
    e
    b
    Sonnulli, Eutices, aul Eutiois ; plerique Eulhi- Gregorius notai tres teligiosi jejunii condiliones,
    cus. Bell. et Bec, tam illam, qnam Euliclies quam- qnibus (ial ulile. Hogationes appellal ipse Aviius
    que Sabellms. Legendutn forte Kestorius pro Sabel* ,
    jesliiitatem operosissimam.
    lins. Sulla lamen in epistola 2 ad Gumlebadum, quae f Velus est, sacris Scripluris, el velu>tis au< to-

    lota esl de bac re Sesiorii fit menlio, licel ibi ejus


    . ribus approbata, qua; etiam nunc perseveral , c n-
    errores, qu>s etiain quandoque Eutycueli iribuit, suetudo, ut reges sese mutuo fraires dicant quod :

    fnse refellai vide et epist. 3 et 28. Cerle persevera-


    ; jam viri eruditi non semel observaruni. Cujtis rei
    vit in Gallicanae Eccle>iae Pairibus illud fidei ortbo- exempla proferunt viri clariss. Stephanus Baluzius,
    doxse studinin , qui in concilio Aurelianensi v, anno et Gisb. Cuperus in notis ad cap. 8 Lactantii de Mor-
    549, canone 1, Eulydietis ei Seslorii prava dogmata tibus persec, et Mabillouius lib. n de Re diidomat.,
    ciiiii exsecratioitibus danmaruDl et anatbemaiizave-
    j) cap. 2, num. 15. Ego vero, ut de nostra solummodo
    runt. gente lotjuar, laudabo ex lib. Marculfi formulam i

    Praeter cpi-Kdas 88
    c aliquot S. Avili opuscula , nonam, quae esl lndiculu* ad alium regem cum lega*
    ftlidii V. Cl. Jac. Sirinondus, et inter illa homiliam lio dirigilur ; sic auiem insciibilur Domino glorioso^ :

    <le Hogatioiiitms bie laudaiam, qiiam eliani in vet. atque pracellentissimo fratri, ilii regi, in Dei nomi-
    ins. repeiimus. Ejusdeiu vila b.ibelur toin. I Bibliot. ne'ille rex.
    nova' Labbei. tlltus vero festum celebratur die 5 Fe- 6 Chesn., Ambaciacensem. Oppidiim istud etiam
    brnarii, ad quem diem plura de eo habent Bollan- nunc celebrc est, vulgo Amboise, dictum ad con- ,

    diani. fluenies Ligeris et Amalissa;, VAmasse, situm. De


    d
    blem
    tesiatur Sidonius lib. v. epist. 14, el lib. hoc oppido sic loquitur Severus Sulpic dial. 3 : In
    vil, episl.1; Caisarius Arelat., hoinilia 53, et alii vico Ambatiensi , id esl caslello illo veteri, quod nunc
    passim auclores, qui subset uli sunt. Vide et concil. frcquens Itabilalur a fratribus , elc lla?c ipsa crediluf
    Anrclian. can. w27, elc Quolies autem el quo rilu
    i, essc insula, qua-. hodieque prope Ambiciam visitur
    lierent, vel quid bisdiebus m ecclesia legeretur, ex- arboribus consita, vulgo iusula Saiicli Joannis di< ta.
    p 'iiit Mabillonius noster libro n de Liturgia Gallica- 11
    Untie el qua; se<|iiuntur ad cwpul sequens desuut
    na, pag. 152, in notis ad num. 55 et seqq. duos in Corb. el Uell. Quiulianum nou msi post Chlodovei
    Lectionarii Gallicani, qui toti sunt de Hogaltonibus. oliitum e sua scde pulsum fuisse conlen<lii Valesiua
    Mamerii fcsl in colitur die 11 Maii. Vidc infia lib. lib. vi rerum Francic, quem, si luuet, tonsule.
    dc Mirac. saucli Juliaui , cap. 2.
    , ,

    2S5 HlSTORiA FRANCORUM. LIBER SECUNDU3 231

    esl, ut Quintianus Ruthenorum episcopus per lioc Atibi, meis manibus iradere decrcvisti, in ingressn

    odium ab urbe depelleretur. Dicebant enim ei : Quia basilicae sancti Marlini dignare propitius revelare,

    desiderinin luum est , ul Fiancorum dominalio pos- ul cognoscam, quia propilius dignaberis csse famulo
    sideat terram liauc. Post dies aulem paucos, orto luo. Maluranlibus aulem pueris, et ad locum acce-

    inler eum et cives scandalo, Gottbos qui in bac urbc dcnlibus juxta imperium regis, dum sanclam ingro-

    morabantur, suspicio aliigil, exprobranlibus civibu-, dcrenlur basilicam , lianc antiphonam ex mproviso
    quod velitse Francorum diiionibus subjugare; con- primiceiius (|ui eiat, imposuit ° : Pratcinxisti mc,
    silioque accepio , cogitaverunt eiim perfodere gladio. 93 Domine, virtule ad bcilum : supplantusli insur-

    (Juod cum viro Dei nuntiatum fuissel, de nocte con- (jentes in me subius me, et inimicorum meorum dedisti
    surgens cum fidelissimis minislris suis ab urbe Bn- ,
    milii dorsum , et odientes me dhperdidisti ( Psal. xvu,

    thena egrediens , Arvernos advenit. Ibique a sanclo 40, 41). Quod psalienlium '
    audicules, el Domino
    Eufrasio episcopo ,
    qui quondam Aprunculo Dnio- gratias agentes , el vota beato cimfessori pmmiiieii-
    nensi snccesserat , benigne susceptus esi , lar^itis- les , laeti nuntiaverunt rcg>. Porro ille cum ad tlu-
    que ei lam domibus quam agris clvineis, secum vium Vmgennam 8 cum exercitu advenisset , in quo
    retinuit, dicens : Sufficit hujus facultas Ecclesie ut loco eum transire dcbcret pcnilus ignorabal intu- :

    ulruinque sustiiieat : lantnm rharitas quam beatus R mmrat enim ab inundaiione pluviarum. Cumque illa
    Aposiolus pr.idicat, pennaneat inter saeerdoles Dei. nocte Dominum deprecatus fuisset, ul ei vadum quo
    Sed et Lugdunensis episropus largitus est ei alii|ua transire possit dignarelur osiendere, mane iaclo

    pos:-essionis ecclesiac suae, quam in Arverno habe- cerva mitac inagi.itudinis anle eos nutu Dei llunicu
    bat. Heliqua vero de sanclo Quintiano, tam insidiae ingiedilur, illaque vadante, populus quo iransira
    quas pertulil, quam illa qnaa per eum Dominus ope- possit, agnovit. Venieule aulcm rege apml Pieiavis.
    rari dignanis esl, scripta sunl in libro Vitae ejus a. dum eminus in tenloriis commor;irelur, piiarusignca
    XXXVII. Igitur Chlodovcclnis @2 rex ait suis : de basilica saucli Hilarii egrcssa , visa est ei tan-
    ^alde moleste fero, quod hi Ariani parter.i leneant qusm super se advenire, scilicetut lumine beati con-
    Galliarum. Eamus l cum Dei adjutorio, et superalis fessoris adjuliis Hilarii, libertus haerelicas acies,
    redigamus terram in ditionem nostram. Cumquepla- conlra quas sacpe idem sacerdos pro fide conflixeral,

    cuisset omiiibus hic sermo, commolo exercilu Picla- debellarel u . Contestatus est auiem omni exercitui,
    vis dirigit : ibi enim tunc Alaricus coinmorabatur. ul ncc ibi quidem aul in via aliquem ' exspoliarent

    Sed quoniam pars hostuim per lerrilorium Turoni- aut res cujusquam diriperenl.

    cum transibat, pro revereniia beati Martini dedil Eralautem iu his diebus vir l.iulahilis sanctitati*

    cdiclum, ut nullus de rogione illa aliud quam. her- Q Maxcnlius abbas, reclausus in monasterio suo ot
    barum alimenta aquamquc praesumcret. Quidam au- Dei limorem infra tcrminum Pictavensem. Cujus
    tem de exercilu, invento cujusdim paupcris fcno, monaslerii nomen leclioni non iudidimus, qu a locns
    aii Nonne rex herbam lantum praesumi mandavit
    :
    ille usque hodie 1'ellula sancti M txentii vocilur. Cu-
    et nihil aliud? Et hoc, inquit, herba e-t. Non cnim jus monachi cum hostiiim cuneum unum ad monastc
    erimus Iransgressores piaecepli ejus, si eam pracsu- rium cerncrent propinquare, abbaiem exorani, ul de
    mimus. Cumque vim faciens pauperi, fenum virtule cellula sua egrederelur ad exorandum eos i. Illoquo

    tulisset c
    , faclum pervenit ad regem. Quo dicto ci- demorante, hi limore perculsi, eum aperlo ostio pro-
    tius g'adio pereiiiplo, ait : Et ubi eril spes victorice ducunl de cellula 94 SUI - At ille in occursum hos-
    si beatus Marlinus offeudilur d ? Salisque fuil exer- lium.quasi pacem rogatirus, pergit inirepidus. Unus
    citui iiihii ulterius ab hac regione praeMimere. Ipsc autem ex his evaginato gladio, ul caput ejus libraret,

    vero rex uirexit nuntios ad beaii basilicam, dicer.s ;


    manus ad aurem erecia diriguit g!adiusque retror- ,

    lle, ct forsiian aliquod victoriae anspuiuni ab acde sum ruit. Al ipse ad pedes beati viri veniam depo-
    sancta susci/ieiis. Tunc dalis munenbus, qu.r: h.co scens sternitur. Quod videnles reliqui, cum timore
    sancto exhibcreut, aii : Si tu, Dominc, adjutor niihi maximo ad exercitum r dierunt, limentes ne el ipsi
    es, ct genlem hanc incredulam, semperquc aeinulam j)
    pariter inlerireut. Hujus vero brachium beatus con-
    * caput 4 de Vi:is Patruni.
    Is est archidiaconos, Primicerium scholcc clarissimoe mili-
    b isttid levilms de causis exortum testatur
    Bellum twque lectorum. Vide Glossarimn Cangii, et Tho-
    Tlieodoricus Gstrogotthonjin rcx qui nulliim non ,
    massinuui lib. n, parlis 1 Discipliuae eccles. Laline
    movit lapidem nl ipsum dalis ad Chlodoveuin
    , , edita^, pa,'. 103. Caeterum nios ille per Scripiura) sa-
    aliosque reges liilnis, inisMsque iegationibiis, Im- cr;e ieciiones res fuiuras explorandi, soleinn s eni
    pediret. Vide apud Cassiodur. lib. iii, epi-i. 2, 5 el 4. illis tili ex aliis Gregorii lotis compluri-
    temporibos ,

    * Sic mss. vetnstiores; alii cum cdais, vi abslu- lius palel.Sic eliain acnim lu<rai in electionc sancti
    lissei. Marlmi apud Siverum Sulpicium, ii; ejus Viia cap.
    d
    Corb bento Martino offendimus, 7. Vide et vitam S. Consorliaj, nian. y Sjkc.
    si , familiari Rj- i

    apud Gregorium casuiun miitatione. ucd. ad ann. 578.


    e Sic vetustiures mss. cajieri inceepit. Porro in ;
    f
    Hegm., voces psallentium. Ed., snleUiles audien-
    Ecclesia Romana primicerius ftaput erat inferioris tes.
    cliori , quod el iu Ecclesia Gdlicana fuissc iu nsu 8 De hoc ad cap. 43 libri r.
    tempore Ghlodovei potest ex epistola suicli colligi b Vide Foriunai. lib. u Vitae S. Hilarii, num. 7
    Remigii ad Falconrin Tan.^rensem episcopum, ubi 1
    Ed. aliquot et Bec, aliquid spoliarent.
    cunqueritur vir sanetissimus a F.dcone instilutos i Sic Bec; caeteri inss. el aliquot ed., ad couso-
    fuisse in Mosoinagensi EccJesia levitas, presbyicros, latuium cos ; cael. ed. consutendum eis.
    Patrol. LXXI. 8
    *&J s. cregqrii f.piscopi tijrone.\sis »6
    femor cum o'eo bcncJicto couircciaus, hnposilo si- A clnis 95 "cro Bliuui suuin Theudericum h pcr Aliii

    giio crucis rcslituit sanuni : ejusquc olilcnlii inon.is- gensem ac Rutbenam civilalem ad Arvernis dirigit.
    leriuin pennans.i ilkcsum. Mu'tasque et alias viitutcs Qui abiens urhcs illas, a iinibus Goithoriiin usque.

    opcraius csi, quas u quia diligenler inquiret, librum RurgunJionum leniiinum, patris sui ditionihus ^uh-
    cuncla reperiet b. Inlcrea Chlo- jogavii. Regnavil aolem Alaricns duos nnnos.
    Vila; " illius lcgens, viginti

    dovechus rci Clim Alarico rcgeCoilhoium in caiupo Chlodovechus vcro apud Buidegahnsem urhem hyo-
    Vogladensc c dccimo all urhe Piclava milliario con-
    , inem agens, cunclos lhes:iures Alatici a TobiSa an-
    vcnil : ei coulligenlihus his cininus, resislunt d co- fcrens, Ecolismam ' venil. Cui Dominus lanlani

    minus illi. Cumque secundum consucludinem Cotihi gratiam irihuil , ul in ejus contemplaiione muri
    terga voi liss-ni, ipse rex Chlodnveclius vicloriam, sponlc corruerenl. Tnnc exclusis Collhis iirbem sno
    Oomiuo ailjuvmitc, ehtiituit. Ilahchat aulcm in ail- doniiuio suhjugavit. Palrala posthxc vicloria, Turo-

    tutorium siium lilium Sigiberli Ckmdi, nomtne Chlo- nis regrcssus est i, multa sancue basilicae beali Mac-
    ilerieum. II c S giberius c pngnans contra Alain.in- tiui muncra olferens.
    uos apiul Tulbiaccnsc oppidum pcrcussus in geniculo
    XXXVIII. Igitnr Chlodovcchos ah Anastasio ito-
    clauJicabat. Porro rcx, cum fugatis Gotlbis Alari-
    pcratore codicillos de consulaiu accepil, et in basi Lca
    cum rcgeni inteiTecissct, duo cx adverso subilo ad- jj
    hcali Martini lunica hlaiea k induttsest clchlamyde,
    vcnientes, cum conlis utraque ci lalcra fcriunt. Sed
    imponens vertici diadema. Tunc asccnso equile '

    acxilio lam loricae, qiiam velocis equi, ne perirel


    auruin argenlumque in iiinere illo, quoJ inler por-
    exemptus est. Maximus ihi tunc Arvcrnorum popu-
    tam atrii basiljcx heati Martini eleccle-iam civitalis
    !us, qui cuni Apollinare f
    vencrat, ct primi [Forte
    est, pracsenlihus populis inanu propria spargens, vq-
    plurimi] qui cranl ex scnaioribus corruerunt. Oe hac
    iuniaie benignissuna crogavit, et ah ea die tanqinm
    pugna Amalaricus filius Alarici in llispaniam fugit,
    consul aut m Augusius est vocilatus. Fgrcssus autem
    rcgnumquc patris sagaciter occiipavil e. Cblodove-

    a Viiam sancti Maxenlii e 2 codd. mss. edilam cip. .'8, el IIis'oria Miscella : Antequam de Audefloda
    bahcs loin. 1 Actcr. SS. Ordinis HeneJielini, p:tg. (Lodon Francorum o'em habcret, nitu-
    regis fil a) so

    578, quam consule. Exslal ctiam nunc mona>tt-rium rales ex concubina, quas genuisset artliuc in M<esa,
    islud cum oppido cognnmini. Ordini noslro suh nos- (ilias habuil, unam nomine Theudicodo, et aliam <)s-

    tra S. Mauri Congregatione subjcclum, a Calvinimis trogotho, quas mox ul in I aliam venit, regibus viciuis
    diriilum ,
    restauraliimqtie paucis • b hinc annis : uhi in conjugio copulavit, id esi unam Alarico Vesegolka-
    ahhas S. Leodcgarius mariyr et
    fuit episcopus rum, et aliam Sgismundo Burgundianum. Ft Procn-
    ^Eduensis, qui et ibi post inortem diu jacuit. pius, lihro Helli Golhici, TbcoJot ieus Alarco filiam
    i

    b llic iu Corb. cl Rellov. interst runltir liA'C verha, /-» suam virginem despondil Theudichusam. Ano .ynius
    Anno quinto decimo Clilodovfclii, et quidem prima paulo posi locum laudalum Amalabergam llermene-
    inanu coiislare lamen \ide ur pugnam hai.c anno
    ;
    IVidi Thoringorum regis uxoretn, ejusilem Tlieodorici

    20 ChloJovei, id est vul^aiis ajroi 5 »7, commissain germanam appellat lamen ex Procopio, llisl.ria
    :

    luisse. Vidc supra notas aJ cap. 50. Miscella, iuimo cl ip>-o C ssiodoro, lib. iv, epist. I,
    c Aliquot mss. et cJiti Vocladense. Vulgo dic.tur,
    Amalahcrga fuit ThcoJorici cx Auialafrida soroie
    Youitle, (piod uppidoni csl ad Cle iiium fluvium, tri- ncptis.
    hus lcucis ah u.Le Pictavieiisi diasiluin. Colb. habct » Sic scribilur in vclusti<iribu6 codJ ; alli I ahent
    Dubiitcense. Tlieodertcus, scu Tltcodoricits.
    A Alii n.ss., consistuni. Regin., Iiii eminus. 1
    Alii scrihunl Eucolismam, Ecolisinam, seu Engo-
    * Sigibertus Coionix Agrippinx sedcni hahchat, a lismam. IJrbs esl episcopalis, vulgo An.jouleme, s;ttis
    qna Tolbiacum, hodie Zultich, scu Zulg, qnatuorc.r- nola.
    cner lcucis distat, ubi cckbre pralium inter Ala- J Regm., est ingrcssits. C.Tlernm Chlodovcus cuni
    inaniios ct Cblodoveum, quod Francoinm conver- bclloiu islud pararei, a sancto Heinigio adiiioiiitua, a
    sioni occasionem praebuil, conniiissum est. Existunat rehus sacris inviolabililcr ahslinendum oiunibus m.ni-
    taineri llenscbeiiius bclluin istud prope Argeniora- davil, qua; rcs ei conciliavit a Deo adversus hosics
    luin conlecium fuisse, quodcx nde Chlodovcus Hbe- xictoriam. S. Remigii epislola, et ca quam peracio
    iii. s acccdens, Tullo transierit. Sed (jlilodovcus de- bello ipseChlodovtus adcpiscopos de luc re sciipsit,
    \iclis Alaiuannis eos esl proscuius, ila ul jam Hhe- etiam nunc supersunt, quas iu Appendice rerercmiis,
    nios properanli Tullo trausire deLuciit. V. Vales. siniul cum cbarta de conditioue monasterii Micia*
    Hcr. Fianc.
    Iih. vi D censis, quam idem rex in noniino sanctw wqualis el
    1
    Hic eial sancli Apollinaris Sitlonii filius, anle consubstantialis Tiiuitalis se concessisse t'Slalur.
    k Rec. el Mor. s., lunica, ballheo. Relinenda nostis
    cpiscopalum cx matriiuoirto legilimo procrcatus, de
    quo GiCgorius in libro ni. cap. et hb. i dc Glona % leciio. Tuoicae enim hl ilea2 nomine veslis purpurea
    Mait., cap. 45, etc. iudicaiur, qu;c iiKixime consulem el Augustum dece-
    e Occiso Alarico Gczalicus ejus (ilius regni palerni hat. filata seu blaila purpuram siguilicari patet ex

    partem occupavit, TbeoJoricus veioM. 0>trogoltho- velustisglossariis antiquisque auclorihus,quos vide-


    ruin rcx alieram rexil, post cujus mortem Amalari- sis apud Savaronem in notis ad lih. ix, epist. 13, Si-

    cus, aliis Amalricus, seu Almaricus, ex TheuJichusa, don i, ct alihi passim, Hrouverum in Fortunati iih. li,

    seu Tbeodogoliha eju>dem Theodoiici lilia, Alarici carm. llugonem McuarJum in sacranieulariuui S.
    5,
    lilius regnare coe, it. Auclor Anonymus Ibsloi iae Ca3- Gregorii, etc. Hinc senalus blallifer dicilur Sidonio.
    tareae a ConsUuitio bloro aJ TheoJoricum liali*
    «
    1
    SicCorh., Bell. et alii siripti velustiorcs, qui hic

    regern, ba-c habel de ettdein Theodorico Posleaac- :


    ct alias lere ^cmper
    etpios honiinibus 1'erenJis desii-
    cepii nxorem de Erancis, nomine Augoftadam. Nam nalos equites appel'ant. FJili ei alitpiot scnpii, equo.
    vxorem hnbuit anie regiium, de qua susceperai filiat : m FJili , cmisul et Augustus. ConlenJil Cointius aJ
    unam dedit, nomiiteAreviigui, Alarico r,g<. \\ isigolha- anniiin noii Gregorium bis vcrhis voluissc Clilodo-
    riLtn iit (jallia, el alium filiam suam Theodegolham Si- veum in consortium impcr.itoria? dignitatis ab Ana-
    ijismnndo litio Gundebadi regis. Econtra Jo/nandcs, stasio liiisse admissum, cum a Jusfiniaui t- iPpoie
    237 IIISTOIUA FRANCORUM. UBER SECUNMJS. 233

    a Turonis Parisios venit : ibiquc cathedram rcgni A mei. palrem suum insequebatur, verbo fereus, quod
    consliiuit. Ibi ct Theudericus ad eum vcnit. ego cum intcrficere velim. Ciimqne ille pcr nuconiam

    XXXIX. Denique a migranle Lustochio Turonorum silvam lugeret, immissis super eum latiunculis, morti
    episcofjo, oclavus post sancium Marlinum Lirinius tradidit el orcidi'. Ipse quoque dum thesauros cjus
    Turonicis ephcopus ordinatur. IIujus lemporc bel- ap^rit, a nescio quo pccussus inlcriil. Sed in his ego

    lum superius 93 scriptum gestnm est. Ei hnjus tem- nequaijuam conseius sum. Nec cnim possnm sangui-
    pore Chlodovechus rex Turonis venil. Hic ferlur in neui parentum meorum elfundere quod fieri neas :

    Oriente fuisse, ac loca visitasse sanctorum, ipsam- cst. Scd quia haec cvcnerunt, cnnsilium vi bis pr.xl c >,

    que adiisse Hierosolymam, el loca passionis ac re- si videtur acceptum, cnivenim ni ad me, uisuhmca

    surreclionis dominicac quse in Evangeliis legiinus, siiis defensione. Al illi ista audicntes, plaudentcs
    ,

    same vidbsc. lam parmis c quam vocibus, cum clypeo cvcctum


    XL. Cum aulem Chlodovechus rex apud Paiisins super se rcgem consiitmmt. Regnumque Sigiberti
    moraretur, misit clatn ad filium Sigibeni, dicens : accepnim cum thesauris , ipsos quoque snsc ditioni

    Ecte paier luus senuit, et pede debili claudicat. Si asoivit. Prosiernehat enim qnoiidie Deus hosies ejus
    i'le, rnquit, morerelur, recte tibi cum amicitia nosira sub nianu ipsius, et augebit regnum ejus, eo quod
    regnum illius redderetur. Qua ille cupiditate seduc- u ambulatet rcclo corde coram co, ct faceretquae pla-
    lus, patrem molitur occidere. Cumque ille egressus cita eraut in oculis ejns.

    Poslhac ad Ci araricum rcgem d


    dc Colouia civitale, transaclo Rheno, |
    er nuconiaiu b XLI. dirigil.

    silvam anib lare disponeret, meridie in tentorio »uo Qnando autem c im Siagtio pngnavit, hic Cliaraiietts
    obdormiens, immUsis super eum filius [ercussoribus, evocatus ad solaiium [M. auxilium] Chlodovcclii emi-
    eum ibidem interfccit, tanquam regniim illius pos- nus sictii, neutram adjuvaos pariem , sed cventum
    sessurus. Sed jutlicio Dei in fovcam, nuam patri hos- rei exspectans, ut cui evenirel victoria, cirni illo ct

    t.liier fodit, imidil. Misit igitur nunlios ad Chlodo- hic amicitiamcolligaret. Ob hanc causam conira eiim
    ve> hum regcm, de patiis obitu nunlianies, atque ind guaus Chlotlovcchns abiit, quem circumvcntum
    diccnles : Paier meus morluus est, ei ego ibcsauros dolis cep:t cum (ilio, vinctosque tolondit, et Cbara-
    cuni rcgno ejus penes me hahco. Dirigc luos ad mc, ricmn quidem preshytcrum, lilium vcio ejus diaco-
    cl ea quac tibi de thesaiiris illius pl.iceiit, bona vo- ncm oidinari johet. Cumque 98 Chararicus de hu-
    luutale transmiliam. Et ille : Graiias, inquil, (uae m-ililalc sua conquereretur et fleret, filius ejus dixisse

    voluntati ago, et ro cr o ut venientibus nostris patefa- ferlur : In viridi, inquit, ligno hae frondes succis;e

    cias, cuncta ipse deinceps possessurus. Quibus ve- sunt , nec omnino arescunt, sed velociier emergent
    nienlibus iste patris thesauros pandit. Qui dum di- ^-t ut crcscere queant : tilinam lam vclociter qui haee
    versa respicereni, ait : ln hir.c arcellu'am solitus fecii, inlereat. Quod vcrbum sonuit in aurcs Ch'o-
    era' paier meus numismata auri congerere. Immillc, dovechi, quod sti icet minarentur sibi caesariem ad
    inquiuiit illi, manum luam usque ad fundum, ut creicendum laxare, ipsumque inlerficere. Al illc jus-

    cuncla rcperias. 97 Quod cum fecisset, etessel valde sil eos pariter capite plecti. Quibus mortuis, regnum
    declinus, unus elevata manu bipennem cerebro ejus eorum cum thesauris et populo acquisivit.
    illisii : et sic qua? in pairem eg' ral iiidignus incurrit. XLll. Eral aulem tinc Ragnachaiius c rex apud
    Quod audiens Chlodovechus, quod scilcet interfectiis Camar.cum, lam eflienis in luxnria, ut vix vtl pro-
    esset S giberiiis et filius ejus, in eumdem locum ad- pinqnis quidem parcniibus indulgerel. Is habebat
    veniens, convocat omnem populiim illum, diceus : Farronem f consiliarium, simili spurcilia lutulenlum :

    Audiie qmd contigcril. Dum ego, inquit, per Scal- de quo fertur, cum aliquid aul cibi, aut muneri^,
    dcm lluvium navig rem, CUIudcricus, fi.ius parcniis vel cnju-libet rei rcgi allalum fuisset, dicere solilum :

    idcm consulem ac impcratorcm, et, les-


    luerit esse b Alii Burconiam. Buconia silva celebris
    et infra,
    Theophane in historia Miscell:», cap. 15, Zatus
    tante poslinodum ob monaster.um Ftddense, quod ibi
    fuii
    Lazormn rex, imperalorii nominis consorlio a Justino ad Fuldam anviem comlidil S. Bonifacius Germam.c
    imperatore obtenlo, coruiam poslea ei chlamydem D aposlolus, archiepiscopus Mogunlinus et marlyr s:«-
    imper.iloriam ge^taveril. Valesius autem librovi Re- culo octavo. Er.it etiam Buronia silva haud procul a
    rnm Franc, consulis nomine hic imelligi putat pniri- Colonia Agrippina, quae propior Scaldi fluvio erat
    ciatus dignilatem, qnse postia atl Carolum Magnuni quam Bucouia.
    delala fuit. Favet liuic senienliae liiuliis capits in in- c Edili plerique cum Bec, palmis, Gallos armis
    tliceetiam veiuvissimorum codicum, qni sic hahet, concrepareconsiievisseciimducissui oratiouem apprn-
    Deptilriciatu Oi'odovei. Porro ad noslrae sancti Ger- bar »t, ubservat Vale>ius ex lib vn Comment. Julii
    mani a Praiis ba-ilicne januam majorem supcrsiint Cesaris tle bello Gallico. Idem habet Tacims de Ger-
    eliam nunc veteres
    regtnn priinsc stirpis
    aliquoi inanis, et Ammianus Manellinus de R miauis.
    statuae, quae sub Chlodovei nepolibus sculptac fueiunt, d In onmibus lerme mss. deesl h.i-c vox,
    retfm.
    inter quas cxstat una Chodoveum repnesenlaus ves- Ili tamen iu ra regnum hnbiiisse di itur. Malbrni-
    •

    timonlis consul.iribus redimilum, cum baculo hypa- cus lib. 11, cap. 58, Cuaraiicum Morinorum regcm
    lico, qnem mami gestai. laudat.
    ,l
    Hoc capul deest iu Bellov. el Coi b. ln Co b. an- ! • Bel!., Ragnarius. Begm., Rinacliarius. Colb.,
    teia habetur ah? manu. quamvis anliqua, in margiuc Raqenharins. Keg., Rcanacharius.
    (lescriplum. Itegm. sic hiibel, Demque... octavo post f
    Alii cum C'irb., Faronem; nonnulli, Pharronem.
    S. Martinum loco Tlieodoru$, elc. Hic lamcn aliis in De Faronibus vide infra notas in dp. il Chrouiti
    locis dicilur, ul in c.eicris cudd. L cinius. Fredegaiii.
    .

    2.V) s. grf.gorii nncoii tcironensis 210

    M.,c si!)i suo.pic Farroni rafftotm Praqm re Franei A nmt autem snpratlicti rcges, propmqvi liujus :
    quo-

    niux itiia indignalione tuniehant. Unde lacluin csl, ul iiiiii fraicr, llignoineris ' nomine, apntl Ci UOBMWRU
    daiis aurcis .-ilii
    H armillis, vcl ballheis, Chlodove- civilalem, ex jtissu Clilodovechi interlcclus est. Qui-

    thus, sctl lo uin assimilaium anro (eral cniin areum bus mortuis, omne regnWR eortim et tbesauros Cblo-

    dl auiaitr.n snli ilulo laciiim), h:wc dedit lendibus b duvicbiis aceepii. Interfeciisque el aliis inuliis regi-

    cjus, ul sttiiei cuin inviiaieiur c . Porro cum excrci- bus, vcl parcnlibus suis prin is, do quibus zehiin

    liim conlra eum coininovisscl, ct ille S| eculatores habehal, ncei regnum aufcrrent, regntim sutim per

    plerumque atl eognoseemluni iransmilliTel, ivversis lolas Gallias dilatavil. T;micn congregatis suis qtia-

    nnniiis intcrrogat, (|iiam \alida liicc manus forel. Qui dam vice f
    dixisse ferlur de parentibus, \GQ (
    l" (>s

    respoiidernni : Tibi uioquc Farroni inaximiim esl ipse perdnlcral : Vac mihi ,
    qui lanquani peregrinns
    supplcmcnium. Veniens auicm Clilodovechus, bcllum inter exlraneosrcmansi, et non habcode parentibus,
    conira ciini iusliuit. Al ille dcvicium cernoiis cxer- qui mihi, si veneril adversitas, possil aliquid adju-
    < iium suum, fuga labi parat : sed ab exercilu com- vare. Sed hoc non de morto lioruin cnndolens, sed
    post tcrgum manibus, in con- aliquem rep •
    prebensus, ac ligatis dolo diccbat, si forte poluisset adliuc
    spetlu Cliloiloverbi una cum Richario d fralre suo rire, ut interficeret.

    pciducittir. Cui ille : Ctir, inquil, buiniliasti gonus B XLIII. Ilis ila iransaclis, apud Pari ios obiil; se-

    nosiriim , ut le vimiri penuillercs? Mclius enim tibi pultusque in basilica sanctorum Apostolorum H quain
    luerai mori. El clcvaiam sccurim capili ejus dciixit. eum Chrotechilde regina ipse construxerat. Migrav t

    Convorsusi|ue ad 93 liairem ojus, ait : Si tu sola- aulcm posl Vocladense bellum anno quinlo. Fuerunl-
    liuin \AI. auxilium] Iralii tribuisses, alligatus ulii|ue que oinnes dies regni ejus, triginta anni. /Ltas h tota,

    non fuissel. Similiter el bunc securi percussum in- qnadraginta quinque anni. A iransitu crgo sanci
    leifocit. Posl qiiorum moilcm, cognoscunt prodilo- Martini, usque ad transitum Chlodovecbi regis, qui
    res corum, aurum quoil a rege acccperaul csse adul- fuit undecimns annus episcopatus Licinii Turouici
    lerum. Quod cum regi dixisseni, ille rospondisse fer- saoerdolis.suppuiantur anni ccntumduodecim.Chro
    tOf : Merilo, iuquit, luleaurum accipit, qui dominum tecbildis aulcm regina, post mortem viri sui Turonis
    suum ad moriem propria voluniaie deducit. Hoe illis ve.iil : ibique ad basilicam sancti Marlini desorvien%
    quod viverent debere sufficcre, ne male prodilioncm cum summa ptidicilia atque benignitate in hoc loco
    dominorum siiorum luiluri iuler tormenta deficercnt. commorata est omnibus diebus vila; sw£, raro Pari-
    Quod illi audientes, optabanl gra'.iam adipisci illud : sios visilans.
    sibi asseremes sufficere si vivere mercreniur. Fue- C Esplicil tibcr secundus.

    INGIPIUINT CAPITULA LIBPJ TERTIL


    I. De filiis Chlodovecln.
    II. De episcopilu Dinifii, Apotlinaris, atque Quintiani.
    III. Quod Dani Gallius appelierunt.
    I V. De Thoringorum regibus.
    V. Quod Sigimundus filium suum inLremil.
    VI. De inle itu Chlodomrit.
    VII. De bello conlra Thoringos, et eorum strage.
    VIII. De inleriiu Hcrmenejndi.
    IX. Quod Childebertus Arvemis abiil.
    X De
    . inlerilu Amalrici.
    XI. Quod Childeberlus el Chlolhucharius in Tiurgundias, Theuderkus Arvemis ubiil
    XII. De excidio regionis Aivernce.
    XIII. De Lovolautro el Meroliacensi castro.
    XIV. De interitu Munderici.
    XV. De captivitale Atlali.
    X VI. De Sigivaldo.
    XVII. De cpiscnpis Turonicis.
    XVIII. De intcrilu fitiorum Chlodomeris.
    a Sic Colb. ct
    Cbesn.; alii ed. el mss., sive armillis. T) 1
    Regm. addit fidelibus suis.
    Sic Cbcsn. el mss. omnrs, prrcter Kegm. qui ba-
    *>
    6 H;i'c modo sanclx Genovefa2 appellatur, quod ibi
    bet legntis. Edili plerique, proditoribus. Reiinenda vox seinilla virgo sacratissima nuiliis miracuiis claruerii :

    Leudibus. Leudos seti fideles suos aiqiellabanl roges cslque abbalia celcbris cauonicortim Kegulariuin
    nosiri vassallos stios , mavime noliilioros, q«i nulli ordmis S. Augustiui, quos ex Victorina abbalia de
    pra:lerquam principi obnoxii erant; pnsiea barones duclo» ibi locavit Sngerius abbas S. Dionysii.
    apjel ali fiieiunt. \iile Bigauninm in lormulas Mar- h llaec verba, wlas tota 4S anni desunl in codd. ,
    • culli cap. 40, qui jam anloa, C*p. 18, cosdem
    lili. i,
    Corb. el Itegm. Ob.il Cbloloveiis strx vulgaris anni
    Anilrusiioiies i|tioquelu.sS':ui>minaios bservarat. l>e- •

    mnin Vussiaul
    5M, qoi nec anniis iti post obiium sancli Maniui
    Vussulli dicti fueroul. Vide Clossanuui
    fuil, si voruin sil liunc anno 597 ad superos alni>se;
    Caogii.
    luc Liciuii episc ipi 1 1, cum Leo diaconus noiniiifl
    « Ed. omnes, inimicarentur
    d Coil. Veri e, iscojii. qui Licinii dccessor fuii, concilio Aga-
    Regm., Ilachnnario.
    IIiliisi anno 500 subscripseril.
    « Alii cuiii Ikll , llcgnomeris , et pamo infra C0-
    dices aliquol, Cinomannis. Ldili i. Cenomannium.
    241 IIISTORIA ER\NCO!lUM. UBER TERTIUS.
    XIX. De sanclo Gregorio Lingonensi, ct situ Divioncnsis castri.
    XX Qucd Tlteudebertus Wisiqardem desponsavit.
    .

    XXI. Quod Theudebertus in Provinciam abiit.


    XXII. Quod postca Deotheriam accepit.
    XXIII. De interilu Sigvaldi, ct fuga Givalui.
    XXIV. Quod Cliilde'.h'rtitsTlieitdeberlum muneravit.
    XXV. De bonitate Tlteudcberti.
    XX VI. I)e interilu filitv Deolltcrio?.
    XXVII. Quod Thvuiebertus Wisigardem acccpit.
    XX VIII. Quod Cliildeberlus tum Tlteudeberto contra Clilotliachttiiiim abiit.
    XXIX. Quod CliHdebcrlus el Chlolhacharius in llispanias ubierunt.
    XXX. De regibns Ili^panornm.
    XXXI. De fiia ThcoJorici rcgis Italici.
    XXXII. Quod Theudebertus in liutiam abiit.
    XXXIII. De Asteiiolo el Secndinn.
    XXXIV. De mntieti Theudeberli circa Viridunenscs cives.
    XXXV. De interitu Sirivaldi.
    XXXVI. De obitu Tlicud<berli t
    el aeinleritu Pi.rtlteuii.
    XXXVII. De Injcme gravi.

    LIBER TERTIlfS.
    prMgtt*.
    103 Velim, si placet, parumpcr conferre ,
    qu.ne A stituit : hacrelici vero , nec acqiiTiinl *
    , sed quod
    Clirslianis benlam confilen'ibus Trinitatem prospera videnlur habere, auferiur ab eis. Probavit hoe Co-
    Micresserini, et quae haereticis eamdemscindeniibiis degiseli, Gundobadi, atque Godomari inleritus , qui
    fuerint in rtiinam. Omiitamus auiem qualiter illam et patriam simul et animas perdiderunt b. Nos vcro
    Abraham veneraiur ad ilicem, Jacob proedicat in be- unum alqtie invisibilem, immcnsum, incomprehensi-
    nediciione , Moyses cognoscil in senle, populus se- bilem, inclylum, pereaneui alque perpeiuum Dotni-
    .
    quilur in nube, eamdcinijue pavescit in mon'.c ; vel num confileinnr, iiiium in Trinitate propier persona-
    i,ualiter eam Aaron poital in logio, aui David vali- rum numerum, id est Patris et Fiii el Spirilnssancli
    eiualur in psalmo, orans innovari se per Spiriium conQtcmiir el trinum in unitate, propter ncqiialiialem

    iccium, ncc sibi auferri Spiritum sanctnm, atque se substantise, deiiatis, ommpoientise, v 1 virluiis : qni
    conlirni.il i per Spirilum principalein (Psalm. i, 12- est unus summus al |iie omnipotens Deus in senpi-
    14). Magnum el ego hic cerno mys erium, quod lcrna saccula regnans.
    sclicet (jiiem haeretici minorem asserunl , principa- 105 '• Dcfuncto igitur Clodovecho rcge, qualuoi
    lem vox prnphelica nimliavii. Sed his, u( diximus ,
    filii ejus , id est Theudericus, Chlodomeris , Chilile-
    c
    omissis, nd nostra tempora revertamur. Ari'is enim, bertus, atque Chlothacharius rcgniiin cjns acci-

    qui hujus iniquae sectaa primus iniquusque invcntor B piunt, et inter se aequa lance dividunt. Ilabebal jam
    fuii, interioribus iu secessum deposilis, infernalibus tunc Theuderieus filium , nomine Theudebi rtum,
    ignibus subditur : Il.larius vero bealus individuae eleganlem atque utilem. Ciimque magna virtulepol-
    Trinitaiis defensor, propier 104 ' ,anc '" exsilium lerent , el eis de exercilu robur copio^um inesset,
    Hanc Chlo-
    dedilus, et palriae paradiso re.stauralur. Amalaricus filius Alarici, rex Hispani;e, sororem co-
    dovechus rex confi-ssus, ipsos ha?reticos adjutorio rum in matrimonium posiulai : qund illi clemente»
    cjus oppressit, regnumque siitim per totas Gallias indulgent , et cam ipsi in regionem Hispaniae cum
    dilalavit : Alaricus hanc dcnegans , a regno et po- maguorum ornanientorurn inolc transinitiuni d .
    pulo, atque ab ipsa, quod majus est, viia mulctalur Licinio e aulem urbis Turonicae defuiuto epi-
    II.

    aUerna. Dominus aulem se vere credenlibu3, elsi in- scnpo, Dinifiuscalhedram pontificalemascendit. Apud
    f
    sidiante inimico aliqua perdant, hic centuplicala re- Arvernis vcro post obiium beali Aprunculi , sanctus

    • Corb. Del., et Casin. habent, nec acquirunt De hac vide inferiiis cap. 10.
    <t

    nielius. eDeest hoc caput in Regio. Porro ipsc Grego-


    b Gundobadus, ut observal Valesius, diu floren 7 rius lib. x, c. 31, i"ter Licinium et Diuifiiim locat
    tissimum regniim oblinuit, ipsumque, moi le nalura- Thcodorum ei Procnlum episeopos e IJurgutidia qui ,

    li exeedens, filio suo S'gismundo reliquit.


    £ e sede S'ta ejecli, jubente Clilolilde regina, Licinio
    c Sic
    veieres mss., quamvis aliquando varient defiincto subrngati fueruut.
    seu Chlotarius, quod iilein cst. Cac-
    alii, Illolliaritts, f Corb., Abroncoli. ftell. , Abrunculi. Co!b., />a-
    lcrum lilii Chlodovei non aequales habuere regni pa- trunculi. I)e Uoc libro n , cap. 23 el 56. Euliasins
    terni pnrtes. Nam Thcodorici porlio longe major aiilem subscripsii concilio i Aureliin ; ac ipsitts no-
    eaHeris fuii. ^Equa lameu diei potuil, quod cum in mine concilio Agaibensi interliiil Paulinis presby-
    dilatandis regni paterui limilibus oatris expediiioniiin ter. Colilur die 14 Januani. De sancto Quinliaiio
    fuisset comes, jam sibi aliquid acquisivisse censeri sajpius agii Gsegorius. Vide Vitas Pairum, cap. i.
    potcrat.
    SA3 S. CRECORll EHSCOPI TIRONENSIS m
    Kufrasius duodecimus episcopus habebalur. Ilic A P r;i;li<> supcratos opprimil, omnemque rapinain ler-
    quatuor annos posl Chlodovcchi obilum vixit , vice-
    siino quiuto episcopatus sui anno iransicns. Cmn- IV. Porro lunc apud Thoringos, Ires fralres reg-

    que populus sanciiim Qiiiniiinum inim gcntis illius reliiiebanl iJ est Uadericus Iler-
    , qui de Rutlicno :
    ,

    inenclridus d
    ejecius fuerat, elegissel , Achiina et Placidina ", ,
    alque Bei tliarius. D, niqiie llcnnene-
    uxor sororque Apollinaris fridua Berluarium suum vi opprimeas,
    iratrem
    , ad sanclum Qiiiniianum
    irenientes , dietini Sufliciat, doininc sancle, scne- inicrfecii. Is moriens Radegundem fiiiam orphanani
    :

    < inti lux quod es cpiscopus ordinatus. Permiitat, dercliquil : reliquit auiem el alios filios, de quibus in
    ,

    inqtiiunt, pietas lua scrvo tuo Apollinari locum Imjus sequcniibus scribcmus. 107 llermenefridi vero
    bonoris adipisci. Il!e vero cum ad liunc apicem uxor iniqua alque crudelis , Amalaberga e
    noiniiie,
    '" lcr n °s fratres belluiu civile disscininat.
    ascendcrit , sicut tibi placitum fuerit, obsequetur Nam ve-
    tu iiuoque impeiabis , et ille tuae parebil in omnibus nteiis quadam die ad couvivium vir ejus, iiiciisam
    jussioni : tantum ul bumili suggeslioni nostrae au- niediam opertam reperii. Cim que uxoicm quid sibi
    leni tuae bcnigniialis accommodcs. Quibus ille
    - 10C ve ' il inicrrogarct, respondit : Qui, inquit, a me-
    :

    Quid cgo, inquit, praesiabo, cujus polcsia nihil est dio regno spoliatur, dccel eum mensac medium
    i ba-
    stibdiluni? Sufficit enim ut orationi vacans quotidia- B bcrc nudatum. Talibus et bis siinilibus illc peimolus,
    nuin mibi vicluni procslel Ecclcsia. lllx auiem hxc conlra fralrcm insurgii, ac per occulios nuntios
    TlieiiJciicum regem ad eum
    •mdienies , Apollinarem \QQ ad regcm dirigmit. persequeiidiim inviiat,
    Qui abiens , oblatis muliis muuerihus, in episcopatu dicens : Si bunc inierficis, regioncni banc pari sorte
    successil : quo qualuor abuiens nicnsibus, mi^rav it a dividcmus. Ille autem gavisus , bccc andiens . cum
    sa'culo. Cum autcm boec Tlieudcricoiiuntiata fuissent, exercitu ad cum dirigil. Conjuntiique simul fidem
    jussil inibi sanclum Quintianum eonsiiiui , el om- sibi invicem dantes, egressi sunl ad bellum. Confli-
    ncm ei poieslatem iradi Ecclesiae , diccns : Ilic ob gcnlesque cuin Badcrico, exercilum ejus aiterunt,
    nosiri amoris zelum ab urbe sua ejeclus est. El sta- ipsumque obtruncant gladio : et obienta vicioria,
    tim directi nuntii, convocalis pontificibus et populo, Tbeudeiicus ad propria est rcvcrsus. Protiuus ller-
    eum in eathedram Arvcrnx Ecclesix* locaverunl, qui mcnefridus oblitus fidei sux quod regi Tbeuderico ,

    quailus decimus illi Ecclcsix prsepositus est. Reli- indulgeie pollicitus est , implere despexit , orlaquc
    qua vero quje gcssil , lam vi tutes quam lempus est inler cosgrandis inimiciiia.
    inigraiiouis ejus , scripla sunt in libro qucm de ejus V. I^itur morluo Gundobado f
    , regnum ejus Si-
    \ita b composuimus. gimundus filius ejus oblinuii, inonastcriumque Agau-
    III. Ilis ila geslis , Dani cum rcge suo, nominc C nense solerli cura cum domibus basilicisque aedifi-
    Cbli cliilaicbo c evectu navali per mare Callias ap- eavil 8 qui pcrdita priori conjuge u
    ,
    :
    , filia Tbeodorici
    pctunt. Egressique ad terras, pagum unum de regno rcgis Ilalici, de qua filium babebat noniine Sigii icum,

    Tbeudeiici devastaut atque caplivant, oneratisque aliam duxit uxorem ;


    quae valide contra filium ejus,
    navibus tam de captivis quam de rcliquis spoliis, sicut novercarum mos est, mallgnari ac scandalizare

    reverii ad patriam cupiunt. Sed rex eorum iu lillus coepit. Unde faclum est , ut uua solcmnitatum die,
    rcsidcbat, donec navcs altum mare comprebcndc- cum puer supcr eam veslimenia malris agnoscerei,
    rent, ipse deinceps scculurus. Qiiod cuin Tbeuderico commolus felle dicerel ad eam : Non enim cras di

    nunlialum fuisset ,
    quod scilicet rcgio cjus fueiit ab gna, ut baec indumenta tua terga conlingerent ',

    exiraneis devaslaia , Tbeudeberlum filium suum in 108 Q UI dominan tuae


    - , id est matris mex- , fuisse
    illas | artcs cnm valido exerciiu ac magno armorum noscunlur. Al illa furore succen^a , instigat verbis

    apparalu direxil. Qui intcrfecto rcge, hosles navali dolosis virum suum , diccns : Hic iniquus regnum

    " Begm.
    , Alihima. Corb. el BeU. Placidana. De , «|uam paulo inferius Theudaii regis sororem appellaf.
    his cap. 12. Corb., Apoltonaris. II c sancii
    inlra f Petro consule, id esl anno M6., ex Mario Aven-
    ApoHinaris Sidonii filius fuit, qui Arvernorum dtix D ticen-i.
    itierat in praelio Vogladensi, paler Arcjiadii , de quo Agaunense monasterium Florenlio el Anthemio
    k
    infra cap. 12, etc. Etenim S. Apolliuaris Sidonius consulibus, id estanno 51-5, a Sigismundo consiruc-
    ex Papiauilla Avili imp. filia genuil Alcimam et tnm fuisse referl Marius Avenlicensis, quod de ejus
    Apollinarein bic ex Placidina Arcadium, Arcadius
    ; reparalione inielligendum e^se suadet Avili bomilia,
    vero altcram Placidinam , quae Leontio juniori, pi- qua3 dicta fuit iu innovatione monaslerii ipsius. Silum
    sica episcopo BurdigaUe, nupsit. De qua Fortunalns est in dieecesi Sedunensi ad radices monijs S. Ber-
    lib. i, carin. 14. Vide Valcs. lib. vu Reruin Franc., nardi ; primum sub regula privao, ium sub IJene-
    pag. 324 , et Sirnioudi noias in Sidonii cpist. 13, dictina diu floruit , demum ad canonicos Regulore?
    lib. iii. devolutum esl. Iie lioc diximus in Admoniiimie ad
    i>
    Cap. 4 de Vilis Palrum. passionem SS. Manricii etSociorum, in Aciis innr-
    c
    Colb., Ilrodoloico. Uec. cum. ed. , Chocliilaico. lyriim, f»ag. 288. II vnlgo martyrcs Aguunenses ap-
    i

    a
    Sic Corb. et Bellov. alii paulo aliter llermme- pellantiir; dequibus Gregorius lib.
    ; de Gloria Marl., i

    (wdns. Colb. Lrmenfredus. El Berlharius seinel in cap. 75 el 70.


    eod. Corb. ilicilur Bcrteearius. h Noinine Ostroaotha. TituHis homilix 8 S. Aviti
    e
    Sic veiusliores codd. alii Amalberga aut Al- ; , cx conversione domini Sigisrici, poslri-
    |ierdilis cst in
    maberya. Ea erat Amalafridae sororis Theodorici dic ifvuim suror ipsius cx Ariana harcsi est receplu.
    Italiae tegis filia, ex Procopio Ub. t UUtor. Coitliicae, 1
    Bocbel., conlegcrcnt.
    i-J IIISTORIA FKANCOKUM. LIBER TERTR!S. 24u
    iiium possiderc de.sidcral, leque inlerfecto, id usquc A vicloque cxeicitu eorum , Godomarus lcrga vcrtii
    Ilaliam dilatare disponlt , scilicet ut regnun» quod Sigimundus vero dum ad sancios Agaunos f
    hVero
    avus-ejus Theodoricus Italiaj lenuil , et iste possi- nililur, a Chlodomere caplus cum uxore et liliis

    deat. Scit eniiii quod te vivente haec non potesl captivns abdiicilur, at pie infra lenninum Aurelia-
    adimplere; et nisi iu cadas, ille non surget. Uis el nensis urbis in custodia posilus, deUnelur. Discc-
    liujiiscemodi ille incitatus verbis, uxoris iniquaj con- deniibusque his regibus, Godomarus resumplis v;ri-
    silio ntens, ini,|uus exsliiit parricida. Nain sopilum bus, Burgundionescolligil, regnumquerecipil. Conlra
    vino dormire post meridiem filiuin jubet : cui dor- quem Chlodomeris ilerum ire d:sponens, Sigimnn-
    inienli, orariuui a sub collo positum, ac sub mento duni inlei iicere desiinavit : cui a beato Avtto abbate
    ligatum , irahentibus ad se invicem duobus pueiis, MiciacenseS, niagno tunc lemporis «acerdote, dietum
    suggillatus esl b . Quo facio pater sero jam pcenilens, est : Si, inquil , respicions Deum , emendaveris con-
    super cadaver exanime ruens , flere coepit amarissi- silium tuum , ul hos liomines inleifici noti paliaris,
    ine. Ad quem senex quidam sic dixisse 1'ertur :.To, eril Deus teciun , et abiens vicloriam obtinebis ; si
    inquil plange amodo
    , qui per consilium neqiiam, vero eos occideris , lu ipse in inanus iniinicorum
    facius es narricida Sttvissimus ; nain hunc qui inno- tradilus, tiinili sone peiibis : (ietque libi uxorique
    ccns jugulatus est , necessariuin non est plangi. Ni- B et (ihis luis , quod leieris Sigimuudo el conjugi ac
    hiloininus ille ad sanclos Agaunenses abiens ,
    per liberis ejus. Scd ille auscullare despiciens consilium
    innllos dies in flelu et jejuniis durans, veniam prc- ijus, ail : Slulium enim consiliuin esse pu(o, ul ini-

    cab.itur. Psallcnlium c ibi assiduum insiitucns, Lug- micis domi relictis , conlia rciiquos eam ; eisque a
    d.mo regressus est , uilione divina de vesiigio icrgo, hoc a fronte surgenle, inier duos hostium cu-
    enm prosequente. Hujus fdiam d rex Theudericus ncos ruam. Saiinsenim ct facilius vicloria paliabi-
    accepit. tur, si unus ab alio separetor : quo imeifecio, facile

    VI. Clirotechildis vero regina Chlodomerem, vel e morli polerit destinari. Slatiinque
    el alius in erfectu

    reliquos (ilios suos alloquitur, dicens : Non me pce- Siginiundo cum uxore et liliis, apud Coliiinnam !l

    niieat, charissimi , vos dulciter enulrisse : indigna- Auivlianensis uibis vicum , in puieuin jaclari pr;e-
    inini, quaeso, injuriam ineam , et paliis malrisque cipiens.Burgundias peiiii, vocans in solatiuin '
    Theu-
    niese morlem sagaci studio vindicate. H;ec illi au- dcricuin 110 regtin. Ille aulein injuriam soceri sui
    dienles , Burgundias petunt , et conira 109 Sigi- vindicare nolens i , ire proniisil. Cuinque pariler
    inuuduai et IVatrem ejus Godomarum dirigunl : de- apud Vironliam k locuin urbis Viennensis conjuiicti

    Editi, lorum,sed rctinenda vox orarium, qunc C scilicct Aviii.sancloMaximino, dicitur Saiit-Mesmin,
    licet varias snriiaiur signiiicationes ,
    proprie tamen duabtis bucis :ib Aurelianensi urbe dissiia,
    ciiciter
    pro linteo quodam oblongo, m fascia: mnduiii effor- quamhodieFulieiisesoccupanl.S.Aviti lestunicelelira-
    nialo, eliain siiinitur. Vide Ci.ngii Giossarium, aut lur die 17 Junij, quo ejus Vila apud Sinitim liabeliu.
    eard. Bona de rebus Liturg. lib. 1, cap. 24. h Cas. el Brgm. cum Bad., Colonia. Hic Columcl-
    b Lt hic editi , suffocatus est quod vocabulum, latn, vulgo Coloumelie , aul certe viciim ei vicinuiu v
    ;

    etsi foile magis aplunuei significandju, rarius tanien vulgo Coulmiers dictuin , desigoari pu anl. Uliiquo
    occunit in sequioiis aevi aut toribus. Occisos e?t ex vico, uli observat Valesius iu Notiiia, viciniis esl lo-
    Marii Ghronico, Simmacho cl Boetio cuss.. id e->l an- ctis iu veteiibus chanis diclus Puleus sancli Sigis-
    no 5 U2 V2. mundi , vernaculo idioinale Sutnl-Sigismond , aiit ,

    c Rrg. cl Re^m., Psallentium ibi cliorum assiduum, conlrahendo Saint-Simond. Sigisniundus nemiie nou
    (piod etiain in Colb. s< cunda uiaiiu addiium leg lur. solum inltT confess res colitur , sed etiam inler
    Melior tamen est aliorum niss.; et edii. leciio. tloc inarlyres locum obtinuil, pro illorum teiiipornm mo-
    aiiiein loi o jugem diu nociuque psalmodiain inAgau- re, quibus inuocui, quacumque de causa interfecti,
    neiisi Ecclesia inslitiitam designari pluribus adver.-us martyres appellabanlur. Diem cjus festiini etiam ve-
    Coiiiliiim probal noster Mabillonius in prudal. se- lusliora Marljrologia kalendis Maii cele.branl ail ;

    cunda ad Sac lv Benedb liinim. qoam oiein ejtis Vita a Bol andianis edila est. lo ea
    d Ha.-c fuil Suavcgotta , de qua Frodoardus lib. u (iiii ipsius siiniil cum illo interfccli apud UeUa,
    ,

    Il.sior. Khemensis. Vide infra noias ad caput -6 Gisclailus el Gundebiudtis appelian ur ; quoruincor-
    lib. iv. •pv pora tiiennio pust eorum necem Vencrandus Agauni
    e Sic Corb. et Bel.; alii ei, quod perinde est. abb.is, iumiiente iiieotltberio rege, levali ad mona-
    lidem codd. habenl, indignute pro iud gnamini. sterium suum iranlerri curavii. Vide hb. i de Gloria-
    1
    Sic onines inss.; Chesn., sanctos Aynunenses; ca> Marl., cap. 75. Sigismundi necein , Maximo consule,
    tcri ed., snltus Agannos. Belert Marius, Maximocon- id estanno 523, conligisse sciiuii Marius in Chro-
    sule, id esl anno 5i5, Sigismundum per Burgundio- nico.
    n*-s Francis tradilum fuisse,ac in h.ibilu monachali » Edili, suppetias, et sic passim.
    iu Franciam perduclum; aiino au em seqoenti G<<- i SicBel.; caeteri volcns, sed mendose. Nam-,

    iliiinarum frairem ipsi successisse, ac Chlodonierein Theodoricus Ch odoiueri suppelias pollite.is, nolebat
    luisse iiileifictum. l-onler v.taiu S. Sigisniuudi to- vimiicare soceri sui morlem. big smundi quippe fi-
    nio 1 M..ii Bollandiaui. liatn duxerai uxorein. Fredcganus. tan.eu cpitom.
    u Ed. mtudose,- Nutiacense ; mss. locum non ex- ca,.. 50 legisse videlnr volens, cum aii Clilodoinerem
    priniunl, sed babenl, Avito, aliquoi, Adjuto, abbule a Tlieodenco (Viisse decep'um, quasi ille o.pias qui-
    mutjno. Anony nitts qui gesia regiini Franc. scripsit sub deui miseril, sed quae inter prailianduin sese Burguu-
    Theoderico haic halitt, eap. 20: tieatusauiem Avilus, dionibus arjiinxeriiit.
    quierat tunc vir sauclus, abbas m Aurelianensi iivilaie, k Sic Corb. et Bell., quem locum Labbeus Voiro»

    iicprecnbatur Qilodomirum, ul non occide.rct eos elc. , in De:(inaltv iulorpreatur. Bec., Yisoroniiom; c;e.-
    E>i iiulem M.ciacum abbalia celebns ordinis nosln, leri auleiniiiss.el edil" habenl Yisoroniiam, quein Vai
    vuljjo Mici, qux eliain a suo eonditore, dcccbs;>re Icsius iu Notilia eL Co.ntius putant esse Yeieroiicc*
    24T S. CKFCOKU FJMSCOPI TIRONENSIS 218
    fuissent, cum Godomaro confligunt. CuiiH|ue Godo- A num fr.itrem suum , el Tlicidcberluin filiuin m
    inarus cum cxercitu terga vcrtisset , et Clilodomeiis solaiium assumens cum
    excrcitu abiit. Tboringi
    ,

    iiiscqucreltir, ac de suis uon modico spatio clonga- vero vcnieiiiibus Francis dolos prxqiaranl. In campo

    tus cssel, asMinilanies illi signum cjus, dant ad eum cnim, in quo ceilainen agi debebal, fnssas cfTodiuut

    voces, dieeiiles : lluc liue converlerc, lui enim su- quariim ora, operia tlenso ccspile, planuin assiniu-
    iuiis. Al ille credens , abiil , irniitijne in mediiiin lani cainpum. lu bas ergo foveas cmn pugnare coe-

    inimicomm suoruni, cujus ampululum capnt, el con- pisseni, inulii Fia.Koruin eqtiiles cnrruertint, ei fuit

    id dt-fixum, elevantin sublime; qttod Franci cernen- cis valde impedimenlum : sed post cognituin bunc

    les, aique cognosccnles Cblodoniercm intcrfcctiim, tlo'uin obscrvare ccrpcruut. Dcniijue ciimseTbo-
    Godomarum fugant Burgundioncs ringi eaedi vcbcincnlcr vidcrent lugulo f
    llcrmcne-
    rcparalis viiibus , ,

    nppiimunl, pairiamque suam redigunt polesta- in frido rcge ipsorum , tcrga vciltinl , el ad Onestru-
    tem. Noc mora Cbloibacbarius uxorcm germani sui, dcm s fluvitim u>que perveniiinl. Ibique lanla cx-dcs
    Cunlbeucam nomine, sibi in malrimonium sociavil cx Tboringis facla esl, ul ahcus lliimiiiis cadaverum
    filios quoque ejus Chrotech ldis regina , exactis die- congeric replerctur, ei Franci, lanqtiam pcr pontem

    scctim recepil ac lenuit qtiorum unus aliipicm, super eos in lillus tillerius Iransiretit.
    bns lnctus, : l'.i-

    Tbeodoualdus», allcr Gnnlbarius, tertius Chlodoual- B faiacrgo vicioria regionem illam capessunl,
    suam redigunt
    H2 in

    dus vocabatur. Godomartis ilertim regnum rccepit. polcstateni. Cblotliacharius vero


    VII. Posl Tbeudericus non immemor perjurii rediens , Kadegundem (iliam Bertharii regis u sccuni

    llcrmencfridi regis Tboringorum , Cblolbacliaritim caplivam abduxit, sil>i,|uc eam in inaiiiinonium so-

    fralrem suum in solalium sutim evocal, ct adversum ciavit. Cujus fratrem poslea injusle per homines

    cum irc disponit ,


    promiilens regi Cblotbacbario iniquos cccidit. quoque ad Deum conversa, n.u-
    Illa
    r
    partem prxdx» , si cis munns viclorix divinilus laia vesle monasterium sibi in ra Pictavensem nr-

    conferretur. Convocatis igitur Francis, dicil ad cos : bem consiruxit, qnae orationihus, j-juuiis, vigiliis

    Indignamini ,
    qtucso , tam \\\ mcain injuriam, alqtic eleemosynis prxdita in lantum cmicuit, ul ma-
    quam inleritiim parcntum vesltoruin b , ac rccolilc gna in populis inberclur. Cnm autcin adhuc supra-

    Thoringos quondam super parenies noslros violcn- dicli rcges in Thoringia esscni, Tbetidericus Clotba-

    ter advenisse, ac multa illis intulisse mala, qui datis charitim fralrem sutiin occidere voluit. El pr.cparalis
    c
    obsidibus, pacem cum bis inire voluerunt : setl occulle ctun arinis viris, eum ad se vocat,quasi
    illi obsides ipsos diversis morlibus iiercmerunl , et sccrelius cuin eo aliquid tracialurus , expan>oque in

    irruentes supcr parcnles nostros, omnem subslan- pailedomus illius lentorio, de uno parieic in alle-

    liam abslulerunt ,
    pueros per nervum fcmoris ad C rum, armaios posl cum slare jubel. Cumque tento-
    arbores appendentes, puellas amplius ducenlas ciu- rium illud esset brevius, pedcs armatorum appa*
    deli nece inteifeccrunl : ila ut ligalis bracbiis BUper rucre dclccii. Quod cognosccns Chlo:hacharius,cum
    cquoriim cervicibus , ipsique accrrimo moli slimu'o suis annalus ingressus e-t domum. Thetidericus vcro
    per divcrsa petentes , diversas in parles leminas inlclligens liunc bacc cognovissc , fabulam fingit, cl

    diviserunl. Aliis vero supcr orbitas (1


    viarum cxten- alia ex aliis loquilur. Denique ncsciens qnaliter do-
    sis, sudibusqnc in lerram confixis, plausira destiper lum suum dcliniret, discum ei magnum argenlenii
    oneraia transire fecerunt, confraclisqtie ossibus, ca- pro gralia dedit. Cloibacbarius vero valcdicens, ct

    uibtis avibusque cas in cibaria dcderunt. Nunc au- pro inunere gralias agens , ad mclattim regressus
    tcm llermenefridus quod milii pollicitus est fefcllit, est. Tbeudericus vero queriiur ad suos, nulla ev-
    ei omnino ha-c adimplcre dissimulat. Ecce verbum stanli causa sutim perdidisse caliuum : et ad filium
    directum habemus': eamus cum Dei adjutorio conira suuni Tiieudeberlum ail : Vade ad palruum ' tuum,
    eos. Quod illi audicnles, cl de lanlo scelere indi- el roga ut muiius quod ci dedi, libi sua volunlale
    guantes , uno animo eademque senlenlia, Thorin- concedat. Qui abiens, quod pctiit impetravit. lu la-
    giam petiverunt. Tbcudericus auiem Cblothacha- libus enim doiis Tbcudericus multum call.dus crat.

    Qui locus ad Rliodanum silus est inler Viennam ct D Wentreprendre une chose. Vide lib. iv, cap. 14.

    Kelicain urbes. Addtinl ediii, prw ti.nore.


    f

    • Alii Tlieotbaldu*. Fallitnr ilaquc Agaibias qui e Cod. Colb. , Unstrondem. Fluvius est Eicbsfel-
    ,

    lib. Cblodoiuerem absque liberis periisse, et Fran-


    i dix , vulgo ab incolis Vnstrudl dictus , ul observat
    ros ipso occiso animo ahjecto a Burgundionibiis
    , Browcrus in notis ad Forlunatiiin.
    lcgeni accepisse scribit. Obiit Clilodomeris Juetino u Is erat Iraler 11« rinenfrcdi. Vide supra cap. 4.

    ii cl Opilione coss., id esl an. 524 , cx Marii Chio- Excidium vito Thuringiae describil , ct Kadegundis
    nico. nominc deplorat Foilunaliis in Supplemeuli carm.
    b
    Cod. Kegm., meorum. Vide supra cap. 4. ubt etiatn de eju;dcm frairc iiijuste occiso. Idem
    i,

    Idem cnd. Kegtn., noluerunl. Forttiiiatus libruin primum viiae S. Badegundis, ai-
    d Orbilas
    velera jilossaria ipsasmel vias publicis teniin vero Kamlonivia monialis scripsere, qui ba
    apnellant. Orbit.i quippe c*l sulcus quem ctirruum benliir in Aclis Ss. Ord. S. Bcnedicii Sa:c. i, pag.
    rolx* seu orbes in viis efformant. Callice dicimus "l!!. Mor.aslerium vero ab ipsa condiium eliam nunc
    de$ orniere*. sub S. Crucis litulo illuslre perseverat, Ordini Be-
    • llic loquendi modtis passim apud Gre-Orititn oc- nedictino a Idictum. De lus infia non scincl, polissi-
    curril ad expiimcndiim aliquid jnre ei cum raUoue miim lib. ix.
    suscipi po.se. llydieque Gallice dicinms, avoir droit ' Editi, palrein.
    24!> IIISTORIA FRANCORUM. LIBER TERTIUS. 2j0
    Jdem vero rcgressus ad propria, Hermenc- A thc-auris sororem assumplam sectim adducere cu-
    VIII.

    fridnm ad se data fide securum venire pracepil, piebal qtiye nescio quo casu iu via morlua est, ei :

    quem el honorificis ditavil muneribus. Factum est l>ostea Parisios allata, juxta palrem suum Cblodove-

    autem dum quadam die per murum civilalis Tulbia- cbum sepulia est. Cbildebertus vero inter reliquos
    censis coiifabtihrentnr, a nescio quo impulsus de ibesauros minisleria ecclesiarum preliosissima deiu-
    alliltidine rnuri ad terram corruit , ibiquc S|iiriniin lil. Nam sexaginta calices , quindccim paienas, vi-
    exhalavit. Sed quis ciini exinde dojocerit, ignora- ginli Evangeliorum capsas detulil , omnia ex auro
    mus : mulli lamcn asscrunl H3 Theuderici in lioc puro, ac genunis pretiosis ornata : sed non est passus
    dolum manifeslissiine paluisse u
    . ca confringi. Cuncla enim ccclesiis et basilicis sin-
    IX. Cum autem adhuc Tiicudericus in Tlioringia ctorum dispensavit, ac tradidil in mini4erium h
    .

    essel, Arvcrnis sonuil eiim inlerfecluin fuisse. Ar- XI. PosiIkcc Cbloibacbarius el Cbildeberlus But-
    cadius quo(|iic, unus cx senatoribus Arvernis, Chil- gundias pelere destinanl. Convocatusque TbeuiJeri-
    (lcberliim invital, ul regionem illam deberet acci- cus , in solatio » eoruin ire noluit. Franci vero qui
    pere. Ille quo(|ue nec moratus Arvernis vadil. Tan- ad cum aspiciebaul, dixerunl : Si cuin fralr.bus luis
    ta(|iie in illa die condensa fuit nebula, ut nihil super in Burgundiam ire dexpexeris, te relinqtiiinus, ct
    duabns jugeri pariibus discerni posset. Dicere enim jj
    illos satius sequi praeopiamue. At ille infideles sihi
    erat solilus rex : Velim, inquil, Arvernani b Lema- existimans : Ad Arvernos, ail, me sequimini, et ego
    ncm, quaj laniaj jocundilalis gralia refulgere dicitur, vos inducam in pairiam, ubi aurum el argenlum ae-
    oculis ceinere. Sed non ei a Deo concessum est. cipiatis, qiiaiiliiin veslra polesl desiderare cupidilas,
    Cumiiie poriaj civilatis obseralae es.ent, et unde in- dc qua pecora, de qua mai.cipia, de qua vesliinenia
    grederelur perviuui patulum non baberot, incisa Ar- in abiindamiain assumaiis ; tanlum lios ne sequa-
    caditis sera unius portac, eum civilali inlroinisii. niini. Ilis pioinissionibis bi illecli, suam voluntateiii
    Dinn h.nec agerenlur, nuntialur Theudericuui vivum facere promiliunt. I!le vero illuc Iransire di-ponii,
    de Tlioringia fuisse regres^um. prouiiltens ite uui atque ilerum exercitui cunciam
    X. Quod certissime Cuildeberlus cognoscens , ab region s pr.cdam cirn iiominibiis in suas regionet
    Arvcrnis rediit , in Ilispaniam c vero propier soro- tr.inslerri permiilere. Chlnthacharius vero et Cbil-
    rcm siiani Chroleehildeni d dirigil. Iloec vero niulias Augustodunumqiie
    deberliis iu BiiriMinliani dirignnt,
    iusid as ab Amalurico viro suo propier fidem caiho- obsidentes, cnnctam fugaio Godoinaro Burgundiam
    licam paliebalur. Nam plerumque procdenlc ilU ad occupaveruiit i

    sanciam ecelesiam, stercora et diversos femres su- XII. Tbeudericus vero cum H.5 exercilu Arvcr-
    pcream prnjici imperabat. Ad exlrenium autcin tanla (j nis veniens, totam regionem devaslat ac proterit. U>
    eani crudclila:e dicitur cxcidisse , ul infeuum de terea Arcadius sceleris illius auclor, cujus ignavia
    proprio sangiiine sudarium fralri Iraiismilterel : unde regio devastata esl, Bituricas urbem pet it. Erat au-
    il e maxime commolus , llispanias appeliit. Amala- tem tunc lemporis urbs illa in regno Childeberti re-
    gis. Placidina vero maler ejus, et Alchima k soror
    ricus vero baec audiens, naves ad lugiendum parat.
    Poiro imininenle Cbildeberto, cum Amalaricus e na- palris ejus, comprehensie, apud Cadurcum urbeiu
    vem dcbcret ascendere, ei in nicnlem venit multi- rebus ablalis exsilio condemnatie sunt. Bex igilur
    ludinem se preliosorum lapiduni in suo ihcsaiwo Tbcudericus ad urbem Arvernam usque accedens,
    reliquisse. Cumque ad eosdem petendos in civitatcm in vici illius suburbano '

    caslra fixil. Beatus vero


    regredereliir, ab exercitu a p< rlu f
    exclusiis est. Vi- Qiiintianus his diebus erat episcopiis. Intcrea excr-
    dcns autem se non posse evadere , ad ecclesiam cilus cunctam circumil miscr.un regionem illam ,

    Cbrist anorum b
    \ \fo confugere ccepit. Sed prius- cuncla delet , universa debella!. De qnibus nonnulli
    quam Iimina sancta conlingeret , unus emissa manu ad basilicam sancli Juiiani perveniunt, confringunt
    lancea eum morlali ictu sauciavil, ibique decedens Ostia , seras removenl , resque pauperum ,
    quae ibi-
    reddidit spiritum. Tunc Childeberlus ciim inagnis dem fuerant a^grcgaiic, diripiunt, et mulla in lioc

    • Rcfert Procopius lib. i Hist. Gotlbicae Francos D • Corb. et Bellov., Alaricus, et in capilulorun; ia-
    occiso Hormenefiido Tbuiingiam sibi subjeci>se. dice ,
    quamvis alias seniper eum Amalaricum ap-
    b Sic Bec. Bell. vero et Bad., unicam; caHeri pellent.
    unquam. Loquimr Gregorius de ea Arveriiiae parie f
    Colb. cum omuibiis fere editis a porta.
    quas cliam nunc vocatur la Limagne d^Auvergne, ubi 8 Nola calliolicos appellari Chrislianos ad Aria-
    Clariismons, provincia? caput. Dj Arvernia; uber- norum discrimen.
    lale ct jiicundilale inulia collcgit ex variis auclnri- h Sic Casiu.
    ; alii non habeut in minislerium, sic-

    bus Savaro in nolis ad epislolam 1\ lib. iv Sidonii : ul nec editi.


    quem si hihc.l onsule. Begni., sotalium. Editi, auxilium.
    '

    c
    HiSpanise noniine bic Seplimaniam intelligi vo- i Jusliniano iv ei Vaulino coss., si Mario credi-
    hint, Anialaricuinqiie non Barcinonaj, aulToleti, mus, id e^t anno ooi.
    ul aliquiluis pbeel, scd Narbone fnisse p( cisum. Qmc «'
    Jam dc his cap. 2 hujus libri. Hic in Beg. pro
    enim Wisigouhis parebaui, elinn inira vcteres Gal- Arckima, lcgilur Archidima, Caeterum non vidcntur
    liarum lines, luiic lemporis HispanLu nomine fre- apmi CaduiCiim comprebens;e, ut inmiuui ediii :
    queuler designahantur ut sexcentis exemplis pro- , sed in Ai vernis compveliens.-e Cadurcum in exsilium
    bari posset. Lege Valesinm lib. vu Ueruin Franc. missae fuerunl. Arcadius erat saucti Sidon:i nepoS
    d Alii Chrolildcm aut Crotigeldcm. Bec. cl Kegm., ejus scilicel filii Apollinaris filius. Vidc supracap. J.
    Chloccliilctcni. V. not. in cap. 23 lib. u. 1
    .Mss. aliquot, suburbana.
    :

    Q-_C>
    :'M S. CULGOIUI LPISCOPi TURONENS1S
    luco perpelranl mala. Veiuinl.imeri an, tores sr.ele- A prosternerel, nunquam ul sc ei subderct movebaiur,
    rtnn a spirilu iminiinilo eorrapli , inlestis dcntibus ita ut cl quadam vice uxori qux sanclus fecerat, pro

    propriis se niorsilius lacerant, clamantes atque di- ridictilo indicaret. Qux melioris intelligenlix modo

    centes : Cur nos, mityr sam ie , sic crucias? sicul commota, ait : Si ila es liodie pessuindatus, nun-
    in libro Viiiulum cjus coiiscripsimus •'. quani crigeris. Die aulem terlia advenientes iiuutii

    XIII. Lovolaulrum h aiilein caslrum hostes expu- de prxscntia regis, vincium cum uxore ac libcris

    gnant , Proculumque prosliylernm , qui quondam pariler ab-luxerunl. Qui abiens nunqiiam Arveins
    nticto Quinliano injuriain iniuler.it, ail altarium ec- regrcssus est.
    clesix miserahiliter inlerficiniit. Et creilo ob illns 117 XIV, Mundericus igitur, qui se parenlem
    k
    < ausain, quod fueril ipsum castrum in manibna ira- regium asserebat, clalus supcrbia, ait : Quid mihi
    dituin iniipiorum : i]uod usipje in illa die defensaiinn et Theuderico regi? Sic euim mihi sulium regni dc-
    cst. Nam ciiiii illud liosles cxpngnare non pi-cseut, bettir, ul illi. Lgrediar, el collgam populum mciim
    el ad propria jam ledire disponeren', audienies hxc atque exigam sacramenlum ab eis, ul sciat Theude-
    obsessi, j im Ixli alqoe sccuri decipiunlur , sicut ait ricus quia rex sum ego, sicul el ille. Rl egrcssus cce
    Apostolus : Cum ilixcrinl pax el sccuiitas, tunc repen- pii seducere populum, diccns : Princeps ego sum
    tinus superveniet inteiitus (/ Tliess. i, 5, 3). Denique B sequiniini ine, et cril vobis bene. Sequebalur auietn
    per ipsius Prnculi presby.eri servuin c
    , jam sccuri euin ruslica mulikudo, ut plerumqtic fragil lali hii*

    I-
    |'ni traduntur in manus bostiiim. Cumque 116 manx coiivenil, dantes saciamentum lidelilatis, ct

    vastato castello duceienlur captivi , immanis pluvia bonoranles eum ui regem. Quod cum Tbeudericus
    qurc per trigima dies fueral abnegata , descendit. compcrisset, mendatum mitlil ad eum, dicens Ac- :

    Tunc obsessi Mi roli icensis J castri, ne captivi abdu- ccde ad me, et si libi aliqna de dominalione rcgni
    cerenlur , redcmp ione dala libe anlur : sed hacc noslri porlio debetur, accipe. Dolosc cnim hxc Tlicu-
    ignavia eortun eflecit, castrutn enim propria nalura dericus dicebat, scilicd ut cum ad eum venisset, in-
    munilum erat. Nam centeuorum aul eo aui|)lius pe- lei licerelur. llle veio noluit, dicens : lle, reuuntiale
    diim ab exciso vallalur lapide, non murorum e stru- regi vestro, quiarex stim sicut et ille. Tunc rex
    cliime ; in medio autem ingens staguum aqnx , Ii- commoveri jussit exercitum, quooppre-sus vi puni-
    quore gratissiinuin ; ab alia vero partQ. fontes uber- retur. Quod ille cognoscens, et se non prxvalens

    rimi , ita nl per portam f


    rivus difOuat aqux vivx. defensare, Vicloriaci castri l
    muros expetcns, cuui
    Scd in lam grandi spatio munitio isla distenditiir, ut rebus omnibus in eo se sluduit commuiiire, his se-
    liiani-ntes infra murorum ^epla lerrain excolanl, fru- cum quos seduxerat aggregalK Igitur commoto
    gesque in abundinia colligant. Hujus munitionis tu- G exercitu castrum vallat, ac per seplnn d es obsedit.
    lainiue elati, qui obsessi eranl, egressi foras ul ar- Mundericus aulem repugnabat cum suis, dicens :

    repla aliqua prxda , iterum se infra castelli septa S emus fories, et usq ie ad morlem pariter dimicc-
    reconderent , ab hostibus compreliensi sunt. Lrant inus, el non subdamnr inimieis. Cunique exercilus a
    aulein quinquaginla s viri. Tunc anle ora parenlum, circuiiu in conlra jacula transmilterei, nec aliquid
    vinclis posl tergum manibus oblaii, imminente jain prxvaleret, nunliaverunt bxc regi. Al ille misit
    gladio, acquieverunt obsessi, ne intcrficerentur, sin- quemdam de suis, Aregisiluni m nomine, dixilque ei
    gulos triantes h dare in redempiionem suam. Tbeu- Yides, inquil, quod prxvaleal bic pcrfidus in contu-
    dericus autem ab Arverno discedens, Sigivaldum ma< ia sua. Vadc, et redde ei sarratnenlum, ut secu-
    pareulem suum, in ea quasi pro cuslodia dereliquil '. rus egrcdialur. Cum autem egressus fuerit, inierfice

    Erat autem ibi lunc lemporis quidam Litigius ex mo- cum, el dele niemoiiam e,us a regno nostro. Qui
    nilonbus j, qui niagnas sanclo Quinliano parabat in- abiens, feiiljuxta quod ci prxceptum fueral. Dede-
    sidias; et cum se sanctus episcopus pcdibus cjus rat latneii prius s ;
    gnum populo , dicens : Cum ego

    " Cap. scilicet 13, lib. n , de Mirac, qui esl de b Edit. 2, quingenli; omnes tamen mss. babent
    sancto Juliano, de ctijus basiLca apud Urivatem ur- quinqvaginta, prxier Corb. qui liabet. ifUinquaginti,
    bem loquitur bic Gregorius. d
    11
    Eiliti bie et passini inferius trientes seinper scri-
    b Cnd. Reg.,
    Novolaulrum, cujus situs incerlqs bunl.UnileapudGiCioriiiinine/i^mseiiiperliaberi ob-
    cst. Yalesius in Noiitia putal esse locum dicluin Vo- servavit Francisi us PilliaMisintil.xxxvii legisSaliea?.
    torre, prope Tigeruum Thiern, nppidum apud Ar- ,
    1
    Conler cum cap. i de llirac. S. Julr.nii. I

    vernos. Confer cuin boc capiie vilam S. Quinliaiii in S c l.orb. el Uellov. alii minoribus. Krant autem
    J ;

    libro de Viiis Pairum, cap. A. moinlor s, ut observat Vabsms Prxfalionc ad m


    £ lom. II Itcrum Francic. qni regis notnine Francis
    Cnd. Corl»., stuprum; Uell. mendose, struum. ,

    d expeditionein deinniliabaMi eo-que ad b.dluin com- ,

    llunc l.cuiii idi Valesius pulal esse Otiergue, m pellebani. Dicunliir in legibus Wisigolthorum com-
    caslruin baud procul a Tigerno.
    pulsures; quoroin officiuiH nosirates voce Germanica
    Aliis tamen probabilius vjdeiur bic designari lo- expres-enmi quando(|iie, in hosiem bannire
    ciun tliaslei Merliuc dicium, qui duobus circiter k Sicins-.; al edili liabent reauin.
    inilliaiiis a Mauriaco oppido, ob abbatiam ordinis 1 Ilunc locuin de Victoriaco apiid Arvernos intel-
    Heiiedicliiii ceiebrem, dissitus est. Exstat in collis edi- n; al licet verum -it in ea re-
    lexit Ainnjiiius in lib.
    tissimi declivi, unde descensus esl per prata in pro- gione baud procul a Drivale Yictoriacuin casiruui
    luinl iin vallem.
    exstitisse, Grognrium lainen de Vicloriaco in Cam-
    «Sicinss. vetusii ires; alii ( um edit., sine murorum. pania, vulgo \iiri, in dioecesi Calalauncnsi , bic lo
    'Corb., per muniiionem tolam rivus; at vocabulum qui cum V.desio existimamus.
    niutiitwnem alia mvm, scd auUquissima, scriptutn esi. m Colb., Archiiilum, ct sicscmpcr.
    :

    253 IIISTORIA FKANCORUM. LIBER TERTICS. CfKl

    hxc et liaec loculus fuero, stalim irrueutes interlicitc A luitquepuerum clam abstrahere, sed non potuil
    eum. Ingressus auiem Aregisilus ait Munderico Tunc locans secum bominem queuidain, ait Veni •

    Quousque hic resides tanquam unus ex insipientibus? mecum, et venumda me in domo barbari illius, sit-

    Nunquid poteris llgdiu regi resisiere? Ecceablato que libi lucrum prelium nieiim : lautum liberiorein
    tibicibo, cum te fames oppresserit, ullro egredieris, aditum habeam faciendi id quod deerevi. Accepto

    ct traderis in manus inimicorum, ct morieris quasi vero sacraroento, Iiomo ille abiil, et vendito e<»

    unusex canibus. Audi polius consilium meum,et duodecim aureis discessit. Sciscilatus autem emptoi
    sulde le regi, ul vivere po.ssis, tu el fiiii lui. Tunc a rudi famulo quid operis sciret, respondit : lu

    ille his mollitus sermonibus, ait : Si egred or ,


    com- omnibus quse manducati debent f
    in mensis douii-
    prelicnsus a rege inierficior el ego, et filii mei, et norum , valde scitus sum operari : nec metuo quod

    omnes amici qui mecum sunt coiigregati. Cui Aregi- reperiri possitsimilis mei in hac scientia. Yerum eniui

    silus ait : Noli timere, sed si vis egredi, accipe sa- dicotibi, quia eliam si regi epulum cupias pramata-
    cramenium de liacculpa, et sta securus coram rege. componere possum, nec quisqtram
    re, feren!.i regafia

    Ne limeas, sed eris cum eo, sicut prius Msti. 4d me melius. Ei ille Ecce enim dies solis adest, sie :

    haec Mundericus respondit : Utinam securus sim enim barbaries vocitare diein dominicum consuelu
    quod noii interficiar. Tunc Aregisius posilis super B est, in hac die vicini atque parentes mei invitabun-
    aliarium sanctum » manibus, juravit ei ut securus tur in domo mea. Rogo ut facias mihi prandium quod
    egiederelur. Dato igitur sacramenlo, egrediebatur admirenlur, et dicant ,
    quia in domo regis melius

    Mundericus de porta caslelli, lenens manum Aregi- non aspeximus. Et ille : Jubeat , inquit , dominus
    Populus autem speclabal b a longe aspiciens meus congregari pullorum gallinaceoruin multiludi-
    sili.

    eum. Tunc pro signo ait Aregisilus : Quid aspicilis nem, et faciam quae praaeipis. Praepara:is ergo qme
    Nunquid non vidislis prius c
    tani inlente, o populi? dixeral puer, illuxit dominica dies, fecilque epulum
    Mundericuni? El sialim irruit populus in eum. Alille magnum,deliciisquerefeituin. Epulantibusautemom-
    inlelligens, ait : Evidenlisslme cognosco, quod fece- nibus, ellaudanlibus prandium, parenles illius disces-

    ris per hoc verbum signum populis ad me interficien- serunl. Dominus enini dedit graliam puero huic, et

    dum. Verumtamcn dico libi, quia perjuriis me de- accepil potestaleiii super omnia quoe habebat domi-
    cepisli, le vivuin ullra nullus aspiciei, et emis:-a nus suus in promptu. Diligebat<jue eum valde , el

    lancea iu scapulas ejus, perfodit eum, ceciditque et oninibus 120 (


    I
    U' cum eo erani ipse dispensabat
    mortuus est. Evaginaloque deinceps Mundericus cibaria et pulmenla. Post anni vero curriculum, cum
    gladio eum suis, magnain stragem de populo illo fe- jnn securus essel doininus illius de eo, abiit iu pra-
    cii, el usquequo spiriium exbalavit, inierficere ipiein- ^ tum, quod eral domui proximum, cum Altalo puero
    cunque assequi potuisset, non dcsti.il. Quo inier- custode equorum : et decubans in lerra cum eo a
    feeio, res cjus fisco collala) sunt. longe, aversis doisis, ut non cognosceretur quod lo-
    XV. Theudericus vero et Childeberius foedus querenliir simul , dicil puero : Tempus est enim , ut

    inierunl, el dato sibi sacrameuto, ul neuter conira jam cogilare depalria debeamus. Ideoque moneo te,

    allcrum moverelur, obsides ab inviceni accepcrunt, ut bac nociecum equos ad claudenduin adduxeris,
    quo facilius finnarentur qu;o fuerant dicta. Mul i sopore non depriinaris sed cum primuai le vocita- ,

    lunc lilii seiiatorum in hac obsidione d dali sunt : vero ad.-is, et ambulemus. Vocaverat enim Barbarus
    sed orlo iterum inter reges scandalo, ad servitiuni ille multos parentum suorum ad epulum, interquos
    publicum sunt addicti. El quicunime eos ad cuslo- erat et gener ejus, qui acceperat filiam illius. Media
    diendum accepil, servos sibi ex his fecit. Multi la- aulem nocte a convivio surgenlibus, et quicii datis,
    inen ex eis per lugam elapsi, in patriam 119 re- prosecutus est Leo generum domini sui cumpolu,
    diernnt, iionnulli in servrio sunt relenii : inler quos porrigensque ei biberc , in metJtum ejus. Ait ilaquo
    Allalus nepos beali Gregorii Lingonici episcopi, ad ad eum homo : Dic lu, o creditor soceri mei, si va-
    publicum servilium mancipatus est, custosque equo- leas, quando voluutalem adbibebis, ut assumptisequi-
    ruin desiinalus. Erat enim infra Treverici lennini '' libus A/. equis] ejus eas in patriam tuatn? IIoc quasi
    |

    terrilotiuin cuidam barbaro fl


    serviens. Denique bea- joco delecians dixil. Simililer et ille joculariler ve-
    tus Gregoiiusad iuquirendumeum misit pueros. Quo ritalem respondens , ait :Hac nocle delibero, si Dei
    invenlo, obiulerunl homini munera, sed respuil ea, volunlas fuerit. El ille : Uiinam inquit, custodiant
    ,

    dicens : Uic de lali generatione decem auri libris re- me famuli nici , ne aliquid de rebus meis assumas.
    dimi debet. Quibus redeunlibus, Leo quidam de co- El ridentes diseesserunt. Dormieniibus auiem cun-
    quina domini sui, ait : UtinaiD uie permitteres, et clis , vocavil Leo Altalum : stratisque equilibus in-
    lorsilan ego poteram eum reducere ex capli vitate. terrogat 8 si haberet gladiuin. Bespondit : Non est
    Gaviso autem domino, direclus venil ad locum : vo- mibi. nisi lanlum lancea parvula. At ille ingressus

    • Aliquotmss. et editi, altare sanctum. colae dicebanlur Romani, ita ca^leri, ul jam observa-
    cum Bec, exspectabat.
    1 Cliesn. viuius, Barbari dicebantur : quod passini apud Grc-
    c I»eg., An
    nunqvid non vidistis antea. Ed.aliquol gorium occurrit
    cum Bec, An nunquiu vidislis prius. t Editi cum Bec, mandt debent.
    d ld cst, obsides daii suiil.
    e ld est Franco. Queuiadmodum enim veleres in- e Ldit., Altaitun cx straiu suo. Inteirotjat, etC.
    SU5 S. GREGORII RITSGOPI TURONENSIS 2Sfi

    mansioncm ilomini sui apprclicndil scutinn ejus ac A Malutiins nintum csl, cral enim dics dominica, pul
    fraineam. Quo iiilcrrngantc quis csscl, aut quid sibi siinicsque januam presbylcri, ingressi Biuit. Expo-

    vdit, respondit Ego sum L€'o scrvus tuus et su-


    :
    Buiique puer de d uiiino suo. Cui aii presbyier: Vera ,

    soilo Atlalum u t surgat velocius et deducat equos cst enim visio mca nam vidcbam duis in liac nocte
    , :

    ad pasium : deliueiiir cnim soporc quasi ebrius. Qui coluinbas advidarc, et consedere in manu mea , cx
    ail : Fac ut libel. Et bse dicens obdormivil. Ille quibus 1^2 una alba, alia autem nigra eral. Dixc-

    vcro cgrcssus foras, muiiivil puerum armis. invcnil- runtque pueji presbytero : Indulgcat Dominus pro
    quc januas alrii diviuitus rcseralas, quas in inilio dic sua saucta c . N.uii uos rogamus, ut aliquid viclus
    nociis cuni cuneis malleo pcrcussis obseraverat pro pracbeas : quarta enim illucescil dies, quod nibil pa-
    cusiodia caballorum. Kl grilias agens Domino, sum- nis pulmentique gustavimus. Occultalis aulem pueris,
    plis reliquis equiiibus [equis] secum , discesserunt, prabuit eis infusum ciim vinopancm, et abiit ad
    uiiuui ctiam volucriim a cum vestimcniis lollentes. Matutinas.Scculusqiie est et barbarus, iierum inqui-
    b
    Vcnienies aiilem ad Mosellam lluvium , 121 c»ro rens pueros : sed illusus a prcsbylero regrcssus est.
    iransireni illum , ei delincrentur a quibusdam, rcli- Presbyicr cnim amiciliam cum bealo Gregorio auti-
    ctis cqiiiiibus [e.piis] et veslimenlis, enalantes super quam babebat. Tunc resumptis pueri epulo viribus ,

    parma posiii ainneni , in iilleriorem egressi sunt ri- ** per duos dics in domo presbyteri comniorantcs.abs-
    naiii. Et inler obscura noctis ingrcs-i siivam, latue- cesserunt; el s c !
    usque ad sanelum Gregorium per-
    runl. Terlia enim nox adveneral, quod nullum cibum lati sunt. Gavisus autem ponlifex visis pueris , flevii

    gustantes itcrlcrelianl. Tunc nutu Dci reperta arbore super collum Atlali f
    nepotis sui. Lenncin autein a
    plena pomis ,
    quam vulgo prunum c vocanl , come- j"g° serviiulis absolveus cum omni gener.itione sua,
    «I u ii i ; el parumper sustentali ingrcssi sunl iierCam- tledit ci icrram propriam, in qua cum uxore ac libe-

    paniae : quibus pergeniibus, audiunt pedibulum ris liber vixit omnibus diebus viLe suae.

    Cjiiiium curienlium, dixerunlque : Proslernamur XVI. Sigivnlduss autem ciim in Arvcrno liabila-

    lerr;c, ne apparcamus bominibus venieniibus. Et ret, mulia mala in ea faciebat. Nam el rc$ diversorum
    etce ex improviso stirps rubi magnns adfuit , post perviidebat, ct servi cjus non dcsistebint a furiis,
    bomicidiis, ac supcrveiitis b
    queiii transcunies, projeccrunl se terra; cum gladiis diversisque sceleribus:
    evaginalis, scilicet ul si adverterenlur, confesiim se nec ulliis muiire ausus erat coram e s. Unde factum
    quasi ab improbis framea d defensarent : verumla- est, ul ipse villam Bulgiatesisem, quain quoiidain be-
    inen cum veuissent in locum illum coram slirpe spi- ncdiclus Telradius episcopus ' basilicac sancti Juliani

    neo rcslilerunt; dixitque unus, dum equi uriiiam reliquerat, lemcrario ausu pervaderel. Sed cuui in-

    projicereut : V* mihi ,
    quia fugiunt bi detesiabiles, ^ gressus in domum illam fuisset, sLaiim amens cff clus
    ncc rcpcriri possunl: verum dico persalutem meam, lccto deculiuit. Tnnc mulier admoniia persacerdotem,
    quia si invenireiitiir, iiutim patibulo condemiiiiii, ct elevalum in basternam, ul in aliam vi'lam transtulit,
    alium gladiorum iciibus in frusta discerpi jubcrem. sanuin recepit. Et accedens, exposmt ei omnia qjai
    Erat cnim barbarus ille qui li;cc aicbai , dominus icrtiileral. Quod illeaudiens, vota bealo Mariy i vo-
    e irum, de lihemensi urbe veniens, et lios inquirens : vens, ea qtiae simplum absiuleral )
    , duplicala resiituit.
    el reperissel utiijue iu via, si nox obsiaculum non Meminimus el bujus virlulis in libro Muaculoruiii
    prabuisset. Tunc moiis equilibus [equis] discesserunt. sancti Juliani (cap. I i).

    Ili aulem nocle ipsa altigerunl ad urbcm , ingressi- 123 XVII. Igitur DinifiD k cpiscopo apud Turo-
    que invcnerunl boiuiiiem, queni sciscilali sunt ubi- nos decedenie, Ommatius tribus annis praefuit. Ilic

    niiiii esset domus Paulelli presbyleri. Indicavitque enim ex jussu Cbl.idomeris re^is, cujus supra inemi-
    cis. Qui dum per plaienm pnierirent , signum ad niiiiii-, ordiuatus est. Illo quoquc inigranlc, Leo se-

    a Cod. Bellov., voluclum. Corb. vero, voluclum ve- (


    Is, ut viddur, postoa fuit comes ./Eduensis, cui
    stimcnli tollenlcs. Sidonius scripsil epistolaih 18, lib. v.
    b Mosam legendum esse vix dubilari potest,ut f Qui supra cap. 15 a Tbeodorico rege pro urbis
    monel Valesiiis in Noliiia Galliarum. iNun Rliemoruui
    D custndia rclicius fuer.it.
    etTrevirorum urbesMosa b Edili, snper nuiKeriim,
    iii'cr inlerfl lil, qiiae iilram-
    que dioecesim disierminat, el transmis^a Mosa statim » Ilic liiit episcopus Biluriccn is ut ex Grogorio ,

    Campauia occurrit qu:e oinnia Moselhc aptari nou


    : ipsn disciinus lib. n Mirac, cap. J i. Dici ur vero a
    possuHl. Immo qiiociimque loco Mnsellam illi trans- Gregorio benediclus : qua voce non cognomen, sed
    inisissent, vix cis pos-ibi'e fuisset bac ipsa die Rlie- epilbetum bonoris c.uisa ipsi ihium inlelligi debet.
    mos advcnire. Cum tamen mss. omnes ei editi ba- Sic in lib. de Gl>r. Gonl'., c;ip., 86 benediclus. Agri- ,

    beant Misellam, Gregorii lexlum imi>iuiare non cninis ;apud Tertu|:ian. lib. de Pr;escripl., bemdi-
    licu l, niaxime cum certum videilur illos viaui rectaui cttts lileutlierus. I^lura exempla si cupis , adi Sirinon-
    secutos noii fuisse. Non enim Ires eranl itineris dies dmii incpisi. U lib. Apollimir. Sidouii.
    a Treviris ad Mosim, cum bic lluvitH non magis ah i Ivl. ciiin Bec, qiite vi abstu'erat.
    iii be Trevirensi
    quain a Rlieinensi distcl, sciliccl de- kAliquol eili, Dionijjo. (]a-lerum boccapite cum
    cem ct oclo circitcr lcucis. cap. ultimo libri u el (ine libri x, ubi episcopos Tu-
    Beli. et alii, pruna. ronenses Gregorius enumerat, collato , palel quain
    'Corb. cl Bell. noii liabem, framea. parum silii ipsi consiei, iiiui in assignando poulili-
    • Quia scilicet illis lemporibus non licebat dicbus cil cpiscoporuu) TiirouensMim tcmpore, lum
    'S iu
    dominicis anlc Missam quidijiiam cibi aul potus su- ordine quo sedem banc obtimiei unt. Iloc lamcn ca-
    inere. l'Ut li.ibijtur i:. o.iinibus U«s.
    »

    S57 MSTORIA FRANCORUM. LIBF.R TERTIUS. 258


    ptem mensibus ministravit. Hic fuit vir strenmis at- A regina, domini noslri expetunt, qnid de pue-
    fiiii tui

    que ulilis in fabrica operis lignarii. Qno defuncio, ris ngenduin censeas, utrum incisis crinibus eos vi-
    Theodorus et Pioculus episcopi, qui de partibus verejubeas, an uirnmque jugulari. At il!a exlerrita
    Burgundiie adveneranl, ordinanle Chrotechilde re- nuntio, et niuiium felle commola, prnet ipne curn ght-

    c'ina, iiibus annis Turonicam rexerunt Ecclesiam. dium cerneret evagiualum ac f.rcipein, amariiu-
    Quibus de'unctis, Francilio ex senatoribus substilui- dine prcevenla, ignorans in ipso dolore quid diceret,
    tur. An.no igitur leriio episcopalus sui, cum dominici ait simpliciler : Salius enim niihi est, si ad regnuni
    Nntaiis nox alma populis cflulsisset, idem poulifex non erigunlur, mortuos eos v dere quam lonsos. At
    priusquain ad viglias descenderet, jussil sibi pocu- ille parum admirans dolorem ejus, nec scrutans quid

    lum iniiiistrari. Adveniens autem puer, sine mora deinceps pleniusperlractaret, venit eeleiiter nuntians
    porrexii. Quo hauslo,mox spirilum fudil : unde in- ac dicens : Favente regina opus coeptum perficite :

    diibitnlum esl vencno eum fuisse necalum. Quo de- ips.i eniin vult expleri consilinm veslrmn. Nec mora
    Cedente, Injuiiosus unus e civibus, quinlus decimus apprelii'nsnin Chloibacharius puerum seniorem bra-
    posl beaium M.irlinum, catliedram pontilicalem sor- cbioelisil in terram, dcfigcn«que cullrum c in axillam
    litus est. crudeliter interfecit. Quo vociferame, frater cjus ail

    XVIII. Dum autem Chrolechildis regina Parisios B pedcs Childeberli prosernilur, apprehensisque ejus
    inorarctur, videns Childeberlus, quod mater sua li- genibus, aiebat cuni Iacrymis : Succurre, piissime
    lios Chloilomcris, quos supra memoravimiis, unico pnter, ne el cgo peream sicut fialer nicus. TnncChil-
    alieclu diligcret, invidia ductus, ac nietuens ne fa- debertus lacrymis respersa facie, a l :
    1gj5 R°g°
    vente regina admiferenlur in regnurn, misit clam dulcissime fratcr, ul ejus n ihi vitam lua lnrgiato
    ad fralrem suum Chlotliaciiarimn regem , dicens : cnncedas : e.l quae jusseris pro ejus anima conferam,
    Moler nostra fiiios fratris nostri secum retinet, et vult tnntum ne inlerficialur. Al ille conviciis aclum d ait:
    ,

    cis regnum dare *. Debes velociler adesse Parkios, Aut ejice cum a te, aul certe pro eo morierid. Tu, in-
    ct hahito commuiii consilio perlraclare oporlet, quid quit, es incestalor e hiijus causse et tam v> locitei»»de

    de I:is fieri debeat utrum incisa csesarie ut reliqua


    : fide resibs? IIac ille audiens, rcpulsum a se puerum
    p!ebshal)caniur b , an cerlehisinterfcciis, regnumger- projecilad eum : ipse vero accipiens transfixuni cul-
    rnani noslri inter nosmeiipsos a;qua!ilale hnbiia divi- tro in lalere, sicut fratrem prius fecerat, jugulavit:
    d.itur. De quibus il!e vcrbis valde gavisus Pari:>ios deinde pueros cum nuiritiis peremeniiit. Quibns in-
    vcnil. Jnctaveratenim Ciiildebeitus verbum in populo, terfeciis, Chlolliachariiisascensis eqiiilbu>[.U. equis]

    ob hoc hos corijungi 124 re g es » quasi parvulos illos abscessit ,


    parvipendens de inlerfeclione nepotum :

    clevaiuros in regno. Conjuncli autem miserunt ad G sed et Chiblebertus in suburbana concessit. Regina
    rcginam, qqae tunc in ipsa urbe morabatur, dicentes : vcro compositis corpusculis feretro, cum inagno psal-
    Dirige parvulos ad nos, ul sublimentiir in regno. At lentio, immensoque luclu usque ad basilicam sancti
    illa gavisa , nesciens dolum illorum, dato pucris esu Petri * prosecula, utrumque pariter tnmulavit. Quo-
    poiuque, diicxit eos dicens : Non me pulo amisisse rum unus decem annonnn eral, alius vero sepien-
    lilium, si vos videain in ejus regno substilui. Qui ab- nis. Terlium vero Chlodoualdum cornprehendere non
    eunies, apprcl.ensi suut statim, ac separati a pueris potueruni, quia perauxilium virorum forliume libe-
    et niilritoribus snis, custcdiebantur ulrique, seorsum ra us cst. Is postposito regno lerreno, ad Domiiium
    pueri,el seorsum bi parvuli. Tunc Cliildebertusati|ue traiioiit, et sibi manu propria capillos inciilens, cle-
    Chloihacharius miserunt Arcadium, cujus supra me- ricus faclus est : bonisque operibus insislcns, presby-
    minimus (Cap. 9 et 12), ad reginam, cum foicipe al- ter ab boc mundo migravil h. Ili quoque regniim
    que cvaginato gladio. Qui veniens ostendit regime Chlodomeris inler se a-qua lance divisemnl. Chrole-
    utraque, dicens : Voluntatem luam, o gloriosissima cbildis vt-ro regiua lalem se tantamque exhibuit, ut
    a Sic Corb. et Bell. Alii fere omnes cum edilis, cap. 10, etc. Vide Savaronis et. Sirmondi notas ir»
    vull eos regno donari. opist. Apnllinari-; Sidonii, lib. i, epist. 2.
    h De jnre
    regalis capillitii agit Hotomannus, P c (]orb., defixum<iue cuttrum ,
    pro defixoqtie cultro.
    cap. ii Franco-Galliae. Prxclaruiii est ea de re Aga- Ctilb.nutem, cnin Reg. , el editis aliipiot, habet as~
    thiae hominis Gra-ci leslimoniuin , libro i Sotemne : cellam pro axillam. Regm. sub ascella. Reg. el Bec, ,

    est Francorum regibus nunquam tonderi catsaries in ascelta.


    lota decenter eis in liumeros propendet, anterior coma d Sic Corb., Bell., Bec. et Colb. At cacteri habent»
    e fronte discriminata in utrumque taius deflexa. Neque at ille furore aclus.
    vero, quemadmodum Turcis et Barbaris, impexa iis e Sic iidem mss. cum Chesnio. Beg. habel inscru
    et squalida sordidaque est coma, vet complicalione in- tator ; Regin. , incentor. Editi ut plurimiim, inccep a-
    decenlcr cirruta, sed smegmala varia ipsi sibi adliibent, tor.
    diligenterque curanl , idque vetut itwgne quoddam exi- f Ilodie sancia3 Gcnovef;e, ut jam supra monuimus.
    miaque honoris prcerogativa regio generi apud eos tri- IIoc scelns circa nnniiin 526 pntrnlnin vidutnr, quod
    builur. Subditi enim orbiculaum tondeutur neque eis , seritis , anno scilic>l 532 aut sequenli, admissum
    prolixiorem comam atere (acile permiltilur. Idem fuisse Yalesius conicndit.
    p u-
    ribus laiitlalFrancorum moresel urbanilaiem. Parcior s Viros fortes, quoruin ope Chlodoaldus mortem
    est in lnudandis Drocopius, quod sa-pius iinpcra-'
    iis evasi , eos esse, qui posca vu!go burones appellati
    1

    loruui connlibusobstilerint. Morem nutriendicap.llos sunt, censet Val sius bb. vn Rerum Franc.
    a principibus regi;e slirpis receptum non semel in- h Obiil circa annuin 5G0, d e 7 Sepleinbris, qno
    ferius laudat Gregorius , ut lib. vi, cap. 24, bb vm, ejus iestivitas cclebratur. Condidit monasterium in
    ;

    <&$ fc, GRKCORII KPISCOPI 1URONENSIS 2(1»

    nb omnilius honorarelur : assidtia in elecmosynis , A circui u preliosos fonies : a partc aulcm OcciJcntis,
    pernox in vigiliis; in castilale alque omni honcstalc monlcs BUnl uberrimi, vineisque rcplctf, quia lani
    puratn se scmper cxhihuit; prxJi.i ecclesiis, mona- nobile incolis Falerimm ponigunl, iu rcspianl Ca-
    sterii«, vel quibuscunque locis sanciis necessaria billontim f
    : 11:1111 veleres ferunl ab Aureliauo hoc
    providit, larga ac prona volunlate dislribuit, ut puia- imperatore fuisse Ediflcatum.
    reureo leinpoie non regina, scd propria Dei ancilla 8 XX. Tlieiiilericus auiem Qiio 127 suo Thcude-
    ipsi sedulo Jeservire. 126 Quam non regnum lilio- berio Uvisigardem cujusdam regis 6 filiam dcspon-
    rum, nou ambitio sceculi, ncc facultas extulil ad lui- saverat.
    naio, sed liuniililas evexit ad graliain. XXI. Gotibi vero cum posl Chlodovcclii inortem
    ealus Gregorius apud de bis quae b
    XIX. Crat cuini luuc et I miilia ille. acquisierat , pervasi-seni,
    urbein Lingonicam, magnus Dei sacerJos, s gnis el Theudcricus 'I beiideberlum , Cliloibacbarius vero
    viiluiibus clarus Sed quia bujus pont licis incmi-
    '•. Giiuibarium seniorem (ilium sniini ad liaec requ-
    nimiis, gratum arbilraiiis sum, ul silum Ixi D.vio- renda Iratisniiltunt. Sed Gunlliarius usijite Riillicnos

    nensis, in quo maxime crat assiiluus, buic inseram accedens, nescioqua faciente causa, regressus cst

    lcclioni. Ksl aolein castruiu li inissiinis muris, in Theudebertus vero usque ad Bilerrensem civiatem
    media planitie cl salis jocunda coinpo-iiiim, terras B abiens, Deas '
    casltum obtinuil, alque bir.c pnedam
    valde lertiles liabens aique fecundas c ita ut arvis diripuit. Deinde a<l aliud caslrum, nominc Capra-
    ,

    semel scissis vomere, seniina jacianltir, el magna riam J, legatns miliit, dicens, nisi se illi stibdaiil,

    fructuura opulenlia subscquatur. A Meridie habet omnem locuin illtim incendio concremandum, eosque
    Oscaram Qiiviuui ,
    piscibus valde prxdivilem; ab qui ibidem resident captivandos.
    Aqttilonc vero alius fluvioliis d venit, qui pcr pormiu XXII. Eral aulcm ibidem lunc mationa, Deuteria
    k
    ingrediens ac sub poniem deeurrens, per aliam rnr- nomine, utilis valde alque sapicus, cujus vir apud
    sus porlam egrediiur, loliim niiiuiiionis locum placi- Bilerris t uibeni concesseral. Qikc misil uunlios ad
    <!a uiiila circumfluens : anie poilam atiiem molendi- regem, diceus : Nullus tibi. domiue pussiiiie, icsi-

    nas mira velocilate diverit. Quaiuor poit;n a qualuor slere polcst. Cognos' imus doininutn uostrum : veni,

    plagis miuidi sunt posil;c : toltinique rcdilicium tri- ci quod fueril bene|dacilum in ocuiis luis facito.

    ginta tres turres cxornant : nninis vcro illius de Tbcudebertus atitem ad castium venicus, cum pace
    quadris lapidibns usque iu viginti pedes, desuper a ingressus esi ; subdiiumquc sibi cernens populum,
    minuto lapiiie cedificatus babelur, babens in altum nihil inibi male gessit. Deuleria veio ad occiir»uiii
    pedes iriginla, in laluin pedes quindccim : qti:e ejus venit; at il'e, sj eciosam eam cernens, amoie
    cur civilas di<ia noi sit, ignoro e . llabet cn"m in C ejus ca; ilur, suoque cam copulavit stratui.

    vico Novientum ilielo, Iribus milliaribus infra Parisios refert, vinum, u: quo solo Persarum regct uterentur,
    ad Sequanam, qui vulgo bodie dieitur Sainl-Claud, sicut aqua so.ius Coaspis, commendatur a Syriiv urbe
    nbi ecclesia collegiala , dcstructo jam pridem mona- Chalibone.
    siei io, nunc visiiur, in qua ejus sacruin corpus asser- s Seilicei YVacconis LatgobarJonun regis, ut re-
    valur. Vitam cjus ex ms. cod. S. Germani a Pralis fert Paulus Diac. de Ceslis Langob., cap. 21.
    lib. i

    babes in Aclis SS. Ord. Renedicliiii saeculo I, ubi h Tbeodoricus


    llalirc rex audita Chlodovei vicioria
    liabitum sacra; reliyionis stiscepis-e a saneto Severiuo, apud Vogladum reporiata, Ibbam seu bbbanem dticem
    qui alius est ab Agaunensi abba e, mcmoralur, num. cum copiis in Gallias misit, qui Francis Wisigoilho-
    8. Joanncs abbas dc sancto Flodoaldo subscripsit rum regmim invadentibus re-isterent. Quae causa
    coiivenitti Atiiniaeensi sub Pippinn rege anno 705; fuii, ut Franci soluia Arelaieusi obsiJione fugati,
    i|iiein buic monasterio pra:l'uise nou dubilamus. Ve- nibil pr.eter Aquitauiam acquisieriiit. Tlieodoiicns
    teres enim cli in liileram /"nonnimquaiii mutaverunt. vero, dimissa Wisigoltliisr rcgni parle, regiones ullra
    a Id est saiictiiiioniafis. Vide infra lib. iv, cap. 1. Rhodanum Odoacer Eurico Alaiici patri
    silas, qtias
    b Ejus vitam scripsit nosler Gregorius, quain babes diuiiseral, occupavil. Belium exiude fere coniinuiim
    infra inlcr Vitas P.ilrum, cap. 7. luit inler Cblodoveuin el Tbcodoricum ac eorum
    * SicBel. et Regm.; at ca;teri mss. et edili, terra stucessores. Qua tandein oc<asione ea Galliae pars
    valde alque fccunda.
    lertili Fraiicnruiii imperio subjccla fueril, dicetur in noli»
    A llic Susio vocatur, qui ex valle cognomine li ibus ad cap. 31.
    niilliaribus supra Diwonem cxoritur. De Oscara su- D 'llunc locnm BlondePus el alii pulant esse Monta-
    pra lib. 11, caji. 52. die. Mavult Valesius bac vo^e designari Diou, in Se-
    e Nec bodie civitalis jure gaudet Divio, id est epi- plimania.
    scopali calbedra non nobililalur; licet fuerit Burgun- j Capraiia eliam nunc subsislii, vulgo Cabriere,
    dionuin dinuni sedes, lot tisque provincine capul, su- ccqtiali fere interv.illo a Leuieva, Agaiba ei Biterris
    premique senaius s< des cliam nunc exislat. Jistaus, se.d ad Biterrensem dioecesiin aliineus, ut
    f
    Sic liabct Corb. ln Bcllov. et Colb. legilur Sca- observat Valesius.
    lononum; Itegm. Calonum; Bec. et cajleri cum edilis, L Mss. nonnulli, et quidem vetustiores, Dtoleria

    Scalonum. Corbeieusis leclionem pratulimus : nain Valesius lamen legendum cen<et Deuleria; indeijuo
    sensus est vina iia generosa nasci Divione, ul Cabil- conjicil banc mulierem gcnere Gallam , seu, ui luuc
    lonensibtis viiiisnon indigeant ipsius civcs. Scalonum loquehantur, Roinanam fuisse. Inseiuae vero Frede-
    tamen pro Ascalonum interprelalur Savaro, i<l e^t vi- ganum arguit, quod sciipsent Deoteriam, seu Teo-
    nuin ex tirbe Palxstins Ascalona advecium Ascalona : leriam. Sed lunc scriplores ita promiscue lilleras u
    quippe viciua erat Gazj;, itmle vina Gazitina, de et o, sicut cl d ct l, adbibebant, ul vix (piijquam
    quibus infra lib. vn, cap. 29. Claedius Itobcrtus ad ccrti ex barum lillerarum inutationibus sialui po.-»ii.
    calcem Gallia: Cbrislianae, anno K>26 edita;, plura 1
    Sic mss. omnes cum Cbesn.; pleriquc ed., Bi-
    Je Divone babct, ibiquecol. o9 legendum putat bic ttmos.
    *i/\id Giegorium Uialybonium. Nam Chulibonium, uti
    ?01 msrOttlA FRANfOttHM. UBER TfBTlUS ?.(«

    XXIII. In illis dicbus Thoudericus parenlem sunm A mnltis benefina pia ac clul» issima acrommodans vo-
    Sigivaldum occidil gladio, niiilens occulle ad Theu- lunlate. Omne tributum, quod fisco suo ab ecclesiis
    debciluin, ut el ille Givaldam ", filium cjos, neci in Arverno silis reddebalur, clementer indulsit f
    .

    daret, queni innc secum liabebat : sed quia eurn de XXVI. Deuleria vero cernens filiam suam adul-
    sacro fonte exceperat, perdere noluit. Litteras vero tain valde esse , timens ne eam concupisccns rex
    quas ei paler transiniserat, ipsi ad 128 legendum sibl assumerei, in baslerna positam, indomitis bobus
    dedil, dicens : Fuge hinc, quia palris mei praercptuin conjunclis, eam de ponie praieipilavit, qu;e in ipso
    accepi ut te inlerficiam : si vei o ille defunclus fuerit, flumiue spiritum reddidit. Hoc apud Viridunum civi-
    ct me rcgnnre audieris, tunc securus :id me reverte- tatem Acliim est.

    ris. Quod audiens,gr;ilias agens, et valedicens, abs- XXVII. Cumqiie jam septimus annus csset, quod
    cessit. Arelaiensem enim tunc urbem Gotlhi perva- Uvisigardem desponsalam haberel, et eam proptcr
    serant, de qtia Theudcberlus obsides reiinebat : ad Deuicriam accipere nollet, conjuncli Franci conlra euin
    cam Givaldus confiigit. Sed parum se ibidem cernens valde scuidalizabanlur, quare sponsam suam relin-
    esse niuiilum, Laiium b peliii,ibique et laluit. Dum queret. Tunc commolus, relicta Deuleria, de qui
    liaac agerentur, nunlialur Theudeberio patrern suum parvulum fllium habebat, Theodobaldum e nomine,
    graviter aegroiare, et ad qnem nisi velocius propera- jj Uvisiganiem duxit uxorem. Quam nec mullo lein-

    rct, ut eum inveniret vivum, a patruis suis exclude- pore babens, defuncta illa, aliam acccpit. Verumta-
    retur, et ultra illuc non red ret. Al ille bis audilis, men Deuleriam ullra non habuit.
    cunclis poslposilis illuc dirigil , Deuleria cuin filia XXVIII. Childcberlus autem el Theudebertiis
    sua Arvernis relicta. Cumque abiissei, Theudericus commovenles cxercilinn, contra Chlolhachnritim ire
    non posl multos dies obit viceimo tertio icgni sui disponunl. Ille aulein ha?c audiens, xstimans se ho-
    anno. Consurgentes aulem Childebertus el Chlolha- rum exercitum suslinere non posse, in silvam confu-
    charius conlra Theudebertum, regnum ejus auferre gil h , el concides magitas in silvis illis lecit, loiam-
    voluerunt. Scd ille muneribus placatis c
    , a leudibus que spem suam in Dei pieiaiem iraiisfuinlcns. Sed et
    suis defensatus e-t, et in regno slabilitus. Miltens Chrotechildis regina hacc audiens , beati Martini se-

    poslea Arvernum, Deu:eriam exinde accersivit, eam- pulcrum adiit, ibique in oratione proslerniiur, et
    quc sibi inatrimoiiio sociavit. tota nocle vigilat, orans ne j.30 nler ^''' os su,)s
    '

    XXIV. Videns aulem Childeberlus, quod ei prse- bellum civile consurgeret. Cumque hi veniinies cum
    valere non poluissei, legalinnem ad eum misil, et exercilibus suis cum obsiderent, tractantes illum die
    ad se venire praccepil, dicens : Filios non habeo, te sequenli interficere, mane faclo, in loco quo erant
    t uiqiiam filium babere desidero. Quo venienie, Q congregali orta tempestas lentoria disjicit, res diri-

    tantis eum muneribus ditavit, ut ab oninibus mira- pil, et cuncta subverlit; immixlaque fulgura cun»
    retur. Nam de rebus bonis, tam de armis q;iam de tonitruis ac lapidibus super eos de-cendunt. Ip i

    vesiibus, vel rcliquis ornamentis, qua; regem babere quoque super infeciam grandine bumum in fac.ein

    decct, tern.1 ei paria condonavil ; similiter et dc proruunt, el a lapidibus descendentibus graviter vcr-
    equilibus atque catinis d . Ihec audiens Givaldus •, beranlur : nullum enim eis tegumen remanserat, nisi

    qnod scdicet Theudeberlus 129 regnum pairis ob- parmai tantiim, hoc maxime metucntes ne ab igni-
    tinuisset,ad eumde Ilaliarediit. Cui ille congaudens bus coeleslibus cremarenlur. Sed et equiies \Al. eipiij

    ac deosculans, tcriiam parlem ei de muneribus qinc eorum ila dispersi sunl, ul vix in vicesimo quuque
    a palruo acceperat, est largilus ; et omnia qure in reperirenlur stadio; mulli enim prorsus ex eis non

    Ii>co suus pa"ter posuerat de rebus Sigivaldi patris sunt invenii. Tunc illi, ut di\imus, a lapidibus cxsi,

    cjns, ipsi reddi praecepit. et humo prostrati, pcenitentiam agebant, ac preca-

    XXV. At ille in regno firmatos, magnum se alqua banlur veniam a Deo, qtiod isia conira sanguinem

    in omni bonitale prsccipuum reddidit. Frat etiiin suum agere voluissent. Super Cblothacharium vero
    rcgnum cum juslilia regens, sacerdoles veneians, neque una quidem pluvi.% gutta decidit, aut aliquis
    etclesias munerans, pauperes relevans, et tnulia D sonitus tonilrui est auditus : sed nec anheliium

    Corb. el Bellov., Sigivaldum. Regm., Giivaldum.


    n ferre non valens, expedilionem paraveril in Orien-
    Cod. Corb., Iialiam, quod ittem est.
    b lem, imperio, regise nrbls Consianiino-
    ul snbjiigalo
    c Regm., illis muneribus pacalis. F.d. et mss., pr?c- polis expiiguatione genlis su;e injuriam vindicarel.
    ter Corb. et Bell., Itabent Leodibus. Sed morie praeventus, rem infeciam reliquit. ll.tc
    d Ms. I, catenis. Ed., equis ct catetiis. Unde Vale- refert Agathias lib. i Histoi ioe, aucior Grsecoa illoruin
    sitiscalenirnm nomine designari pulat lorques (|iii- lemporum.
    bus, lesle Flo.ro Annaeo lib. iv, Germanix' gemes sibi s Sic Bell. et Corb., alii, Theodovaldum.
    colla adornare solebant. Mor. s. explicai, cutinis, id h Silvae nomen reiulil auctor qui GesiaFranco-
    eti vasis. rum snb Theodorico principe, his verbis
    scripsit :

    e u t supra, Sigivaldus.
    l^ell. In silvam confugit in Arelanno fecilquc combros: ,

    f
    Vjde epistolain Aureliani episc. Arclat. ad eum ubi aliquot editi et scripti pro Aielaano, niendose
    scriplam, infra in Appendice, et Forliinalum lih. II, habenl Auriliano, quod in crrorem conjecil Aimoi-
    cann. 12. Magnus a Mnio Aventnensi episc. aliis- nnm, (jui combros, itl esl arborum in silvis concaedes
    que aucloribus dictus est. lama auteni erat ei aniini putavii esse alicnjus iiomeii pa°i AurelianensU.
    \ ici

    niagriitudo, nt Justiniani imp. sese in limlis Franci' De saltu Arelauno dicetur infra, ad caput 24 Cijioinci
    cum, qiasi Francos devicUsel, inscribenlis vanitalem Fredegarii.
    1 ::

    t<g s. cregorh Enscon tlronensis rc4

    uilius venli in illo loeo senscrc. Ri quoqne miitcnles A stabilem consueludinem, ut si quis cis de regibus

    iitinlios ad cum, pacem cl coneordiain pelionmt non plaeuissct, gladio enm appeleronl, ct qni l.buis-

    qua dala, ad propria sunl rogressi. Quod nulliis ain- sct aniniit, liunc sibi slaluerenl regent.

    bigat lianc per obienium regiMB bcaii Marlini fuisse XXXI. Et quia Tbeodoricus rex Italia: d Cblodo-
    virtuiem. vccbi rcgis sororem in malrimonio babuii, nioiluus
    WIX. Posibrc GJiildcbcrlus rcx in Hispaniam parvulam (ibam cum uxore reliquit. lla-c autem cuni
    abiil; qunm cun Cblolliaohario, Crcsarau-
    ingressus adulla facta esset, per levitaiem animi sui reliclo

    gustanam civilalom cum cxeieilu vallanl aiquc obsi- matris consilio, qune ei rcgis liliuui pruvidebat, ser-

    dcnt. Al illi in t:inla bumililale ad Dcum convorsi vum suum, Traguilanem e nominc, accepit, ei cum
    sunt, ui in.luli ciliois. abslin.-ntes a cibis et poculis, eo ad civilatem, qua delensari possit, aufu^it. Guui-
    ciim liinici beati Vinceniii marlyris muros civilatis que 132 " iat cr cjus contra cam valdc frenderel,

    psaltendo circuirent : mulieres quoque amictae n gris peteretque ab ea ne bumiliarct diutius nobile ge us,
    palliis, dis-oluta cycsaiie, superposito cinere, ut eas sed dimisso servo similem sibi de genere re^i",
    pntares virorum funeribus deservire, plangendo sc- quem mater providerat, deberet acciperc, nu l.ilenus
    quebantur. Et itfl lotam spem suani locus ille ad Do- voluil acquiescerc. Tunc matcr ejus conlra eam freu-

    iniiii misciicordiam retulit a


    , ut diceretur ibidem rj dens, excrcitum commovit. At illi venicnles snper
    Niniviiarum jejunium celebrari : nec aestimareiur cos, Traguilancm inlerfeccrnnt gladio, ipsam qunque
    aliud posse fieri, 131 mSl eorum precibus divina csedenles in doniuin maltis rcduxerunt. Eranl aut> m
    ini-ericordia infleetereiur. 1 i auicm qui obsidebant, subAriana secia viventes. Ei qnia consueludo ioriiifl

    ne-ciciiics qnid obsessi agcrent, cum viderent sic est, ut ad allarium venientcs, de alio calice regcs
    murum circuiri, putabant cos aliquid ajiere maleficii. rommuniccnt, et de alio l populus minor, venenuin
    Tiiuc appiebensum unum de civilatc ruslicum, ipsi in calice illo posuit dequo mater commui.icatura erat.

    inicrrogant, qnid boc esset quod agcrent. Qui ait Quoilla bauslo, proiiuiisr.iortu i esl; noneni n dubium
    Tnnicam beati Vincenlii deportanl, et cum ipsa, ut est tale malcficium esse de parte diaboli. Quid eoi.tra
    eisDominus mi-erealur, exorant. Quod illi timentes, Iiaccmiserihreretici rcspniid>-hi:iit,uiinSaucia3co uni

    sc ab ea civilaie removerunl tamen acquisita ma- : locum habcat inimicus ? Nos vero Trinilalcm in una
    xima Ilispanise parle, cum magnis bi spoliis in Gal- aequalitate pariter ct omnipotcniia conlitente*, eiiain
    lias redierunt b. si moniferum bibamus, in nomine Patris el Filii et

    XXX. Post Amalaricum vero, Tbenda rex [Al. Spiriius sancti, veii atque incorruptibilis Dei, nihil

    Theuda] ordinatus esl in Hispauiis. Quo intetfecto, nos nocebit. Indignantes ergo Pali contra hanc inu-
    Theudegisilum levavcrunt regem. Is dum ad (cenam C lierem, Tlicodadum regem Tuscirc invilanles, super

    cmn amicis suis epularelur, et esset valde loclus, seregem staluunt. Hic vero cum didieis-et qna; ineie-
    r ab
    cum subiio, cxstinclis in recubiiu luminaribus , trix ista cominiscral, qualiier propter servnm, quem
    inimicis gladio pcicussus interiit : post qu>m Agila acceperat, in matiem exstilerai parricida, suceenso
    regnum aceepil. Sumpserant enim Gotibi banc dete- vebcmenler balneo, eam in eodem cum una puella

    Cod. Rell. ct Regm. cum editis plerisque, ad ptores celebrem, qna» nupsit Fulharico, viro principi
    Dominum misericoriiiaj coniulil. Uocb. s., Dominum ex nobili Amaloruin stirpe. Hic aulein post pairis
    miaericordem. simul et viri nbiium, Atbanagildi lilii sui, qui non-
    Ancnymus, qui sub Tbeodorico rcge scripsit
    b dum adminislrando regno par erat, tutilam susrepil,
    Gcs'a Fiamorum, relcrt Cbildeberiuni urbis episco- eoque defuncio , ad Tlieodatum s>'U Tbeodabaduin,
    puin accersivisge, ab coque aliquid ex B. Vinieniii qui ex siirpe regia erai, scepirum transleiri curavit.
    lcliquiis pi.slulasse. Qui, inquii, dsdit ei sto'am eju&. Sed ille benelicii accepti immeinor, Amalasunibun
    Tuiu acijuisitu, etc. Childeberlus vcro Parisios veniens, in insulamVolsiniensis cxsulaie coegit, ac paulo
    laci
    eCtlesiaw in lionore li. Yincentii martijris wdificavit. posiea slrangulari jussit. Cujus moriis ulciscend:e
    II. c foit occasio celeberritnae ba^ilicse exapdHicandx,
    i specie Jusliniauus l.elluui in Gottbos movit, quod
    rjuae, eliatn S. Crncis nomiue insigniia apud Fonu- Procopius et alii auctores fusius describunt, cl tan-
    uaium iii lib. de Vua S. Gennani postea regiun , dem Goltbis fatale fuil. Ex his palel qiianlum a vero
    uostrorum, stirpisque rcgi;c piincipiiui condilonuin Daberraveril Gregorius in boc capiie, quod tainen iu
    fiiil, pas^im Gregorius memoral. Nunc sub S.
    ul omnibus mss. el editis, el quidem integruui b.belur.
    Germani a Praiis nomine nola esl, de qua non semel e Colb. et aliquot ed., Trauvillanem. Rell., Tra-
    inferius ageudum. Porro Viclor 'funnonensis in ex-
    quillanem. Regm., Slrtiguilonem. Vide Fredej;ar. cap.
    pedilionis bujiis narraiione non disscntil a Grego-
    U.
    rio snnl llispaui auclores,
    »1 qui poslca subsecuti Romana Ecclesia vig-.
    :
    1
    Mos adbnc
    saeculo vui i >

    inag am tl.dem ea occasione Franc s a Theodisclo


    ltat, ui ex unico calice oniiiibus porr^getetur cni-
    tliice illalain luisse scribunl.VideGoinlium ad an. 54^.
    niunio, ut colligere licet cx episi. la 9 tiregnrii II ad
    c Sic Hell.
    el Corb.; castcri cum ed., cereis subio sanctuin Bonifacium Mogunlinum. ubi pomifex s<ri-
    exstmctii in recubitn ab, etc. llanc lessiniam occi- bil coigruum non esse duos vel tres calices in altano
    deudomm regum liceniiam exsiirpare conali sunt ponere cum Missarum solemnia celebrantur.
    lli>p..iiiaiuin episcopi variis iu conciliis, nli observa- « Sic oiimes mss. pr.iicr Rell. qui prima mami
    \ii Lointiui ad an. hHi. babet Scam % el alia manu sectam : quaiu vocein ha-
    d Theudoricus, rognomeulo hagnns, Ostrogoiibo- bet edit. I. Sed retinenda est \ox Snncta, quo uoini-
    ruin rex, obiit Ulybrio cons. ex Mari >, id es-l an. b'2G. ne intelligiiur sacra Eueharisth et qnidem hic sub
    El Anallede Cblodovei sorore, non lilia, ul quidain uuica specie. Le^o Mabillonii Commewlaritini prae-
    voliini, bu:c-.'j>it AiiKilu.-unlliain, ajtud ejus icvi scri- viuiu iu Oi diuem Romanuin lomo II Musei llalici.
    2G5 11I5T0RIA FUANCORUM. LIREK TERTIUS. 26fi

    includi prxcepii. Qua? nec mora, inlcr arduos vapo- A gcns , regi transmisit. Magna enim ci felicilas in his

    res ingressa, in paviinento 133 CQrruens, mortna conililionjbus fnit.

    aiquc consumpta esi. Quod cognoscenles lii reges XXXWI. Asieriolus tunc et Secundmus magni f

    Childebertus et Cliloiliacharius consobrini ftjns, nec cum rege hahebaotor. Eral auiem ulerque sapiens, et
    ma et Theudebeilus, quod scilicel tam lurpi fuerit rhetoricis iinbutus litteris. Sed Secundinus pierum-
    ioterlecla supplicio, ad Throdadum legatiouem diri- que legationem imperatori a rege missus iniulit, et

    gunt, exprobrantes de nmrte ejus, alque dicenles:Si ob hoc jaciantiam sumpserat , ac nonnulla comra
    h;ec qu;e egisti nobiscum non composueris, regntim rationem exercebat. Qua de causa faclum esl, ulin-
    luum auferemus, et simili pcena te damnabiiuus. Tunc ler illum atque Asteriolum lis sseva eonsiirgeret ;

    ille limcns, quinquagena eis millia aureorum trans- quae usque ad hoC prolecit , ut oblitis vcrboruin
    nis.t u . Childebertus autem, ut erat semper conlra objeclionibus propiiis se rnanibus lacerareni 6. Cum-
    Chlotliacharium regem invidus aique veisuins, cum que ha;c per regem p;icilieala fuissent , e'. Secundi-
    Thendeberlo nepoie suo conjunctus, diviso inter se nus adhuc de sua e;cde tumerel '», nata est inter eos
    hoc auro, nihil exinde dare regi Chloihachario vo- rursum intentio [ A/. conteniio]. El rex suscipiens
    inerunl. At ille super thesauros Chlodomeris ag- Seoundini causam , Asteiiolum in ejus potestaicm
    gressus, multum illis amplius quam hi fraudaverant, J3 dedidil. Qui valde humilialiis est , et ab honore d
    abstulii. positus : sed per Uvisigardem reginam iteruni esi
    XXXII. Theudebertus vero in ltaliam abiit b , et reslitutus. Moriua aulem illa, consurgens ileruui
    exinde multum acquisivit. Sed quia loca illn, ut fer- Serundinus, eum inttrferit. ^am bic ineriens filium

    tur, morbida sunt , exercitus cjtis in diversis febri- dereliquit, qui cum Crevisset, et esset aJullti?, coe-
    bns c<>rruens, vexabatur. Multi enim ex his in iilis pil patrissui velle injuiiam vindicarc. Tunc Secun-
    locis mortui suni. Quod videns Theudebertus, ex ea dinus timore peflenilus, dum de villa in villa:n anta
    reversus esl, multa secum spolia ipse, vel sui defe- etim fugeret, cum se jim videret eo imminente non
    rentes dicilur tamen luic temporis usque Ticinum posse evadere, ue manus
    ; in inimici corrucret, 135
    accessisse civilatem, in qua Bucceliinum c mrsuin veneno .<«, ut dicilur, inierfecit.

    .lirexit. Qui minore illa Italia d capta , alque iri di- XXXIV. Desideratus atilem Viridunen-is episeo-
    lioneni regis antedicti redacta , majoiem peliit : iu pus », cui Theudericus rex mulias irrogavit injurias,
    e inuliis
    t|ua conlra Rellissarinin vicibus puguaus ,
    cum post niulla e\ilia, et damna alque pefumnas, ad
    vittoriam obtinuil. Cumque imperato!' vidisset, qooil libertatem propriam jam Domino jubenle rcdiissel ,
    Bellissariiis crebrius vincerelur, amoto eo, Narsetem et episcopatu, ut diximus, apud Viridnnensein ur-
    iu ejus locum sialuit. Reliissarium verocomitem sta- C bem pnfiretur, videns habit.ilores ejus valde paupe-
    buli, quasi pro htiniiliiate, quod prius fuerat, posuit. res a'qtio desiiltitos, dolebal super eis ; et cuiii ipso
    Buccelliutis vero conlra Narsetem magna certamina per Thcudericum de rcbus suis remanis^ct extra-

    134 gesi-it ; capta omni llalia, usque in u are ter- neas , nec baberet dc proprio qualiter eos consola-
    miiium dilalavit , ibesat;ros vero magnos atl Theu- relur, bouitalem et clementiam eirca omnes Tbeu-
    deberiuni de Iialia direxil. Qtiod tuin Nar es itnpe- deberti rogis cernens, misit ad eiun legalionem ,

    ratori pnsuisset in noliliam , impeiator c< ndiictis dicens Fama bonitatis luse iu universam lerram
    :

    pretio genlibns , Narseli solalium miltit, '.onfligens- vulgatur, cnm lanta sit tua largiias, ut eiiam noii

    que postea victtis abscessit. Deinceps vi ro Bucceifi- peteniibus opem prasles. Rogo, si pieias t;a hab t
    nus Siciliam oceupavit , dc qua etiam Iributa exi- aliqnid de pecunia , m bis commotles^quacivesnos-

    a Non e.i occasione, qu;c fabulo-a esl uti dixi- , coru.n inores passim scribil. At mtilto qmor est ;<

    mtis, pecunias Fiaucoruin regihus doilil Thooiiatus: Agathia- lib. i, qui ait : Non cnim fcri sunt Francii,
    sed ingeiiicm lanteii eis siimmam poll.citus finTt ut multi icirbaroium , elc. Chri&liani enirn sunt reclis-
    Ciiii) Provincia ac aliis regioniUis , quas Oslrogoiilii siiiiarum tenteittiaruin , eic.
    in Galliis possitlebaui , m
    eotuin opoui ailvcrsus Jus- d Minorem lialiam appellat Gregorius Liiiuriam
    linianuin imploraret. Sed ro adhuc infectt Vitigos ac Yenetiatn , tit observal Yalesius lib. vui R, rtiiii
    Iheodato substitutu-, non soliun pecunias .tc cegio- Dk
    u Francicarum
    nes pollicitas Francis tradidil setl cliain Alamau- ;
    e Sic ediii
    et cod. Rcgm. semel. Sed alii mss.,
    nos, qni post Tolbiacense praelium in Iraliam pio- eiiam vetustissimi sempcr habent Belsnatium, Hie
    ,

    fugi setlcs a Theodorico accuperant, eurum dominio atileni famosus ille Belisarius designalur, do quo,
    Ktibjecit ul scribit Agathias.
    , sicut et de Narseto eiiuucho, plura dicere superva-
    b Sic et Marius ad an. 539, <|tio scilicet Apio erat caneum e set.
    consul. Plura de hoc bello Frocopius , qui Francos Reg., Ktieriolus seinel
    f , lum Alteriotus. Secun-
    violatio (idei accusat, tpiod post suscopias a Jtisii- diniis vero is esse videiur, quem ob sprelam Joa'inis
    niano legationes acniunera, seso tameii Gotlhis Reomaensis"abbatis epi-tolani divinitus ruisse puni-
    eonjiiuxissenl ; aut polius Goilhis ac Rnmanis inter iinii meinorat Jonas in Viia Cjrtsdeui sanctt lib. u,

    sesc certanlibus , ipsi utiisqtie infesti Ital.uc pariem cap. 1 , ubi dicitur Secunilinus ptitricius.

    inaximani diripuissenl ac invasissent. Sic Corb. el Bellov. Alii ctnn edilis, vcrberarent
    >i

    c Reg. et otnnes leime etbii, BucciUnum. IIunc u Sio iideni cotltl. cum Bee., Reg. et Regm. Colb.,

    iiuiilinum Procopuis et Agatliias appellanl. Is eiat nmuerat. Editi , limeret.


    natione Alemaniiiis ctimque in ejtts exerciiu Franci
    :
    » S. Yitono successii, subscii| sitque coucilio Ar-
    siinul pormisti esscui cum Alemannis, quoniiii plo- verneosi anuo 535 , et Aurelianensi v, an. 5i9; obiil
    rique nondtim Christiani, aut coite variis snpersii- an. 550. Sanctus dicitur a NYasseburgio.
    tiouibus adhtio dedili erant Procooitis contra Krau- ,

    Patuol. LXX!.
    S. CHEGOMI EPISCOP1 TVUO.M.NSIS IIIST. FIUNC. I.lll. III. 2M
    iros relevare valeamus. Cnmque hi negotium eier- \ bem Trevericnm deduceottfe ,
    p<»pn!i s.Tvieritis sedi-

    rente« , respnnsum ° In rivitaie noetra, sirm reli- Uonera ana pranlicatione cotnnrimerent. Quibus eun-
    qum Inhont, pr.vslitcrint ,
    pecuniam luam cnin nsn- IiImis, nocte dum in strain sun decumheret, subrlo
    ri< legitimia reddemaa. Tunr i!lc pielate commoius, ]-t snmniiim voeem magnanvemittil dicens , : Heu,
    eptera ei miliia ureoruiu pnealitit. Quaj ille acci- hcu ! Succiirritc qui adestis, et auxilium ferle per-
    piena , |
    er eives suos erogavil. Al illi negotia oxer- ennti ! A quo clamore cxpergefacii qui aderant
    iinics, divitea|>er hoc effecli sunt cl Haque hodte , inJerrogartt qnid hoe esset. Respondit ilic : Anmiiiui
    magni liabenlur. Gumque antcdictus episc<>pns de- ainiens imtus einn Pnpianilla * cnnjuge ,
    quos olim
    hitam pecuniam olitulisscl regi , rcspondil rox : INon interTeci, ad jiidicium me arcessebarit, dioentes:
    habeo necessarium hoc recipcre ; illud mihi suffi- Veni ad respnndendum, qnia causaliirus es nohiscum
    eit, si dispenaaiione lua pauperes qui opprimeban- eoram Dnmino. Zeloenim dnctUS anle annos aliquol
    inr inopia, per tuam suggestinnem , vel per meam conjllgem innocenlcm, amicumque peremerat. Igi-
    largiiatem suul rclevati. Et nihil exigens, anlediclos tur accedenlihus episcopis ad anlediciatn inbem;
    cives diviies fecil. cuin slrepenlis pnpuli sedilionem ferre nou pnssent

    XXXV. Defuncte auicm apud urbem supradiciam 137 eimi m ecclesa ahdere volueriint, scilicet po

    iii emoruto antistite , Agiricus quidam ecivibus in ca- K 1,enles eum »• ar(a »
    el desuper sternentes vesti-

    thedram cjus subrogatur. Siagrius b autem (ilius ejus menla ,


    qux eranl ad usum ecclesiac. Populus autem

    reminiscens injurias patris, qualiter a Sirivaldo ad ingressus, p.rrscrulatusque universos angulos eccle-

    regem Theudeiicum iucusalus, non solum spolialus,


    si.-e , ciiin nihil reperisset , frendens egrediebatur.

    verura etiam suppliciis atfcclus fuissct, oppiessum Tnnc unus ex snspicione loculag, ait : Eu arca , m
    i .im armala manu Sirivaldum laliter interfccii. ffiia nnn esl inquisiius aftversarius noster. Dicentibus

    Tinic mane facto, cum nebula essel condensa 136 vero custodibus, nihil in ca aliud nisi ornameuta ec-
    ,

    el vix adhuc disrumpenlibus lenebris aliquid quis clcsiaj coniineri, illi clavem postulant, aieutes : Nisi

    pnssct dhcernere, venil :ul villam ejus in Divionensi reseraverilis velocius, ipsi eam sponte eonfringimns.
    lerrilorio, cui noinen est Floriacum e egressoquc Deniqiic reserata arca , amolis linleaminibus, inven
    :

    tiiiii cxlrahuiil, plandentcs atque dicentes : Tradidit


    ilomum iiiin amicorum ,
    pulanles ipsum Sirival-

    dum esse , interfecerunt eum ; el revertentibus d


    ,
    Deus inimicum nostrum in mmus nnstras. Tunccae-
    dentes cmii pugnis, sputisqne perurgentcs f
    , vinctis
    quasi vicioiiam obtinuissenl de ininiicn, indicat eis
    unus ex fainilia, non eos dominum intcrfecisse, sed post tergum mnnibus ad columnnm lapidibus obrue-

    subditum. Al illi regressi, requirenies eum , cellu-


    runt. Fuit auiem in cibis 138 va Ule vorax : sed
    q,KR snmebal mi ° celerius ad mandiicaiiduni com-
    lam, in qua dormire solitus erat, rcpertam aggre- C »

    moveretur, suuipio aloe velociter digerebat, sed el


    diuntur. Ad etijus oslium diutissime piignanles, nilul
    strcpitus verrtris absquc ulla auditorum reverenth in
    ci poleranl pra:valcre. Dehinc cruto ab uno lalere
    publico emillebal. Iloc ergo exilu consuinmatus in-
    pariete ingredientes ,
    gladio eum inlerfecerunt. Post
    teriit.
    moitem enim Theuderici hic inierfecius est.

    XXXVI. Ilis denique gesiis Theudeberlus rex XXXVII. Gravem eo anno, et solite asperiorem
    •egrotare ccepit. Ad quem medici mulla sludia im- hyeinem fecil e, ita ut torrentes concatenati gelu ,

    lieiiderunt .*
    scd nihil valuit, quia eum jamDominus pervium poputis iter, tanquam reliqua boinns, prx-
    vocari jubehat. Ergo cum diutissime a-grotasset, ab berent. Aves quopie rigorc aiTectaa vel lanie, absque
    ipsa inlirmitate defie.iens, reddidil spiritum. Franci ullo hominum dolo, cum inagnrc essent nives, manu
    vero cum Parthenium in odio magno haberent, pro capiebantur. A transitu igitur Chlodovechi usque in

    eo quod eis liibuta antedicti regis tempore inflixis- transitum Theudeberti, computantur anni trigiuta

    septem h. Mortuo ergo Thendebeno, quarto decimo


    set, eum persequi cceperunt. llle vero in periculo
    positum se cernens, confugium ab urbe facit, ct a regni sui anno, regnavit Tbeodobaldus ' filius ejua

    duobus episcopis suppliciler exorai, ut eum ad ur- pro co.

    a Sic mss. Ed. vero , tpomionem. I)


    e Co'b. Papia illiua conjuge, sed mendose; nnm
    ,

    b Reg., Colb. et liad., Siacrius. Et infra pro Siri- patetex sequeniibus Papianillam Parthenii ipsius uxo-
    valdo aliquot editi el mss., Sirivuldo. Siagrius autem rem luisse, quam zeloiypia lahorans occideral.
    liiius iuil Desiderali, qui injurias , de quibus cap. Sic mss. at plerique edrti, perungentes.
    f
    ;

    )n;ecedenti, quas paier sub Theodorico pertulerai, e Phrasis est (Jalhca, quam haheni inss. omnes,
    uiius est. De Ageneo plura inferius. prajtcr Bec. qui cum ed. liabet , Gravis . . . asperiot
    « Vlcus ad Uscaram Huvium in dicecesi Lingo- hiems fuit.
    Florey. 1'eriinet ad monasterium Ga- h Col. triginla sex.
    n>i.si , vulgo ,

    biilonense Bancti Marcelli. » Sic l;ec. ; alii Theodovaldus. Videsupracap. 27,


    4 Hegm., exsuliantibus eis.
    13S-140 INCIPIUNT CAPITULA LIBRI QUARTI.
    I. De obitn Chrothcchitdis regince.
    Quod Chloihacharius rex tertiam partem fructuum ecclesitt auferre volutl.
    II.
    III. De uxoribus et ftliis ejus.
    IV. T)e Brilannorum comitibus.
    V. De sonclo Callo episcopo.
    VI. De Calone presbyiero.
    VII. De episcopntu Cautini.
    VIII. De Hispanorum regibus.
    IX. De obitu Theodobaldt regis.
    X. De rebellione Saxonum.
    XI. Quod Catonem ex jussu regit ad episcopatum Turonici petierint.

    XII. De Anaslasio presbytero.


    XIII. De levitate et malitia Chramni ; et de Cautino ac Firmino.
    XIV. Quod Chlothacharius contra Saxonet ivil altera vice.
    ATi De episcopatu sancti Eufronii.
    XVI. De Chramno et satellitibus ejus et malis quev , gessit ; vel qualiler Divionem adeenit.
    XVII. Quod Chramnut ad Childebertum transiil.
    XVIII. De Austrapio duce.
    XIX. De obitu sancti Medardi episcopi el ejus scpullura. ,

    XX. De obitu Childeberti , et inleritu Chramni.


    XXI. De obitu Chlolhacharii regis.
    XXII. Divisio regni inter filios ejus.
    XXI II. Quod Sigibertus contra Chunos abiit : et Chilpericus civitalet ejus pervasit.
    XXIV. De patricialu Celti.
    XXV. De uxoribut Guntehramni,
    XXVI De uxoribus Chariberti.
    XX VII. Quod Sigiberlus Brunichitdem accepit.
    XXVIJI. De uxoribus Chilperici.
    XXIX. De secundo Sigiberti contra Chunos bello.
    XXX. Quod Arverni ad capiendam Arelatensem urbem justu Sigiberti reqit abiervtu.
    XXXI. De Taureduno cattro, et aliit signit.
    XXXII [Novum*]. De Jnliano monacho. <

    XXX III [ Novum * J. De Sunniulio abbate.


    XXXIV [ Novum * ]. De Burdigalensi monarho.
    XXX V [ Novum * |. De episcopalu Aviti Arv>rni.
    XXXVI Nnvum ¥ ]. De sancto Nicetio Lugdunemi.
    \

    XXXVII [ Novum * ]. De sancto Friardo reclu-so. . ,

    XXXV III [ Al. xxxii ]. Deregibus Hispnnorum.


    XXXIX [ Al. xxmii ]. De imperio Juslini.
    XL Al. [ xxxiv]. De interitu Palludii Arverni.
    XLl [ Al. xxxv ]. Quoil Alboinus cnm Langoburdis Italuim occupaiit.
    XLII [ Al. xxxvi ]. De Eunii cognomento Mummoli origiu .
    XLIII [
    De bellis Mummoli cum Lmgoburdi*.
    Al. xxxvn ].
    •
    XLIV De Archidiacono Massitiemi.
    [ Al. xxxvin
    J.
    XLV [ De Langoburdis et Mummolo.
    Al. xxxi,x ].
    XLVI [ Al. xi. ]. Qvod Mummolus Turonis ventt.
    XLVII [ Al. xi.i]. Deinleniu Andarrhii.
    XLVIII [ Al. xlii ]. Qnod Theodobeiu.s civiiates pervasii.
    XLIX [ Al. xliii ]. De Latta monaslerio.
    L [ Al. xliv]. De Sigiberli reliquis geslis ; el qnod Parisios renit,
    Ll Al. xlv ]. Quod Clnlpericus cum Guntihramno fadus iniil ; el de
    \
    ohiiit Tlteodobcrti ftlii ejus.
    Lll [ Al. xlvi ]. De obitu Siijiberli regis.

    LIBER QVAllTVS.
    141 '« Ig' l ' ,r Chrotrchildis regina plena dierum, A basilieam illani ipsa conslruxeiai b , in qua et Ceno-
    houisque operibus praidita, apinl urhem Tiimuiram vcfa healissima est sepulta.

    obiit, tempore Injuriosi episcopi : quae Parisios cum II. Deniquc Chloihacliarius rcx mdixeiat, iitomnes
    magno psallenlio deportala, in sacrario hasi ice S. Ecclesiae regni sui leniam partem IriKliiiim lisco

    1'etri, ad lalus Chlodovechi regis sepulta est a liliis dissolvcrent. Qimd, licet invili, cum omnes episcopi
    suis, Childeberto atque Chloihachario rcgibus. Nam consensissent atque subscripsissent , vinliter hoc

    Sic mss. omnes praler Regm. qui hahet, psal-


    a guanda sit.

    lentium choro, et Bec. cum ed., psallentium prwconio. Basilicam sancti Petri, ubi religio monastici ordi-
    •>

    JS. Chlolildis festuin celebralur die 5 Junii. Ejus viia «»» vigeret Parisios, abeadem exslructain fuisse Irtfi-
    cdiia est ex ms. cod. S. Germani a IVatis iu Aclts lur in Vila sancla- Balthildis. Bell., S. Cenoveva. Sk
    SS. Oid.Benedicllnisaeciilo n ail anniiin 5ir>, quoqui- veteres scribebant. Vide Lilurgiain Gallican. Matut-
    dem ciiciler anno obiisse dicenda t-st ju\la Coinlii lon. lib. n, § 16.
    calculum, si quidem Injuriosi mors aiiuo oU) consi-
    ,,

    271 S. CUK.COIUI 1.1'ISI ()i'l TKBONLNSIS 27!

    bcatus Injuriosus respuens subscribcro tloiligiiatiis A ccssit, dccimus scxtns post cxiluui lieati Martiui.
    est, dicen» : Si volueris rcs Dei tollere , Doininus rc- IV. Chanao qiioquc Briiannoriiui comes tres fraires

    gnum i ii 11 m velnciier aufercl : quia iniquum cst, ut smvs inlerfccil. Volens antem atlhuc Macliavum inter-
    paupcres quos luo debes alere horreo, ab corum hcere, comproliensum aiquc calcnis oneralum in

    stipe lua l4iJ horrea repleanlur. Et iratus conira carcerc relinebat, qui per Kelicem Nainiieticum epi-
    rcgcni, ncc valedicens abscessit. Tunc commotus scopum a morlc liberatus est. Posthiec juravit fraJri

    rex, limciis cliain virtulem beali Marlini , misit posl suo, ut ci lidelis esset ; sed nescio quo casu sacra-
    eum cum muncribus, vcniam precans, et hoc quod menluin irrumperc voluit : quod Chanao seuiicus,
    feccrat damnans, simulque rogans , ul pro sc virlu- ilcrum eum pcrseqiiebaiur. Ai illc , cum sc cvadero

    tfin bcali Marlini anlislitis cxorarct. non possc viderct, post alium comilcin rcgionis illius

    III. Clilothacharius deniqtie ipsc rcx de divcrsis fugil, iioin iii'


    144 Chouomorciii c . Is cum senlirot

    mulieribus septcm (ilios habuil, id csl de Ingundc, perseculores ejus appropinqiiare, sub lerra « uin in

    Guniharium, Ghildericum, Chariberlum, Guiitcbram- loculo abscondit componens desuper ex morc tu-
    ,

    num , Sigiberlum, el Chlolsindam liliam; de Are- mulhm , parvumque ci spiraculuin rcscrvans, uude
    gunde vero sororc Ingundis, Chilpericum; de Chun- halitum rcsiunerc posset. Advciiicniibus auiem per-

    sena habuit Chramnum. Quae autem causa luerit, ut B scculoribus ejus dixerani : Ecce bic Mueliavus inor-

    uxoris sux sororem acciperel dicamus. Cuin jam ,


    tuus aique sepultus jacet. Qtiod illi audienles, atquo
    Ingundem in conjugio accepissct, et eam unico ainore gaudemes, el supcr tumuluui illum bibi-uies, reiiun •

    diligerel, suggestionern abea accepit, dicente : Kecit liaveruut fratri eum morluum essc. Quod ille au-
    dominus mcus de ancilia sua quod libuil, et suo me diens, regnum cjus integrum acccpit: nani semper

    slralo ascuit : nunc ad complcndam mercedem Britanni sub Francorum poteslale post obiluui rcgis

    all oimnus ,ucus Chlodovechi fuerunt, et comites non reges d appel-


    quidfamula tua suggerat, l43 aut ^' ' ,

    rex. Precor ul sorori ineae, servaj vestrae, utilem at- lati sunl. Macliavus autcm de sub icrra con»ur»ens,
    que habeniem tt
    virum ordinare digneiniui, unde Veneticam urbem expeliit, ibiquc lonsuralus, et

    non humilier, sed polius exaltata servire (idelius cpiscopus ordinalus est. Mortuo auluni Chmaone,
    pos>im. Quod illeaudiens, cum esset nimium luxu- hic apostatavit, el demissis capillis , uxorem t|iiam

    riosus, in amorem Aregunais incenditur, et ad villain post clericatnm reliquerat, cum regno Iratris simul
    iu qua ipsa residebal dirigit [It. vadit], eamquc silii accepit : sed ab episcopis extommunicalus esl, cui

    in mairimonio sociavil. Qua accepta , ad Ingundem qualis fueril inlcritus , sequenter senbemus (Ul>. v,

    rediens, ait : Traclavi merccdem illam implere, cap. 16). Obiii aulem Baudinus cpiseopus auno sexto
    qiiam mc tua dulcedo expeiiit. Et requirens viruin C episcopalus sui in cujus locum Guntharius abbas
    :

    divitcm atquc saiiienlem, quem iujc sorori deberem subrogatur, decimus seplimus post transitum sancti

    adjiingere, nihil melius quam meipsum inveni. Ilaque Marlini.

    noveris, quia cam conjugem accepi, quod libi displi- V. Denique 8 cum bealus Quintianus, sicut supra
    •cerc non crcdo. At illa Quod bonum inquil, vide- : ,
    diximus, ab hoc mundo migrassel, sanctus Gallus iu
    lur in ocolis domini mei facial : taiilum ancilla lua cjus cailiedram, rege opitulante , subslilulus est.

    ciini gralia regis vivat. Gtiulharius vero, Cliramnus llujus tempore cum lues illa , quam iuguinariain r

    al<|uc Childericus , vivcnte paire morlui sunl. Exi- vocant, per diversas regiones desjeviret, el rnaxime
    luin vero Chrainni in posterum scribeinus. Alboi- tunc Arelalensem provinciam depopularelur, sanclus

    niis L quoque rex L.angob.iidoruin Clilolsiiidam (iliam Gallus non tanlum pro se, quanlum pro populo suo
    regis acce/it. Oliiil autem Injuriosus episcoims ui bis trepidus erat. Cuiuque diu nocluque Dominum de-
    Turonicae decimo el septimo episcopaius sui anno : precaretur, ut vivens plebem suam vastari nou cer-
    «tii Baudinus, ex domesiico Chloihacharii regis, suc- nciet, per visum noclis apparuit ei angelus Domini,

    ld est divilem. Beg. el ediii 2, habilem. Gregoiius hic, et alias non sernel, designaverunl. Et
    b Coib., Albuenus, Bell., Alboenus. De hoc fusius quideni Briilonum priucipes sajpiusadversus Kiancos
    Daulus n de gesiis Langobardoruin. Ad Clilot-
    lib. i et
    D belluin gesscre, suis legibus semper usi sunt , sub
    sindam vero scripsil bealus Nicelius Trevirensis epi- heiedilanis suis principibus viveuies, cuin in aiiis
    scopus, cujus epislolam in Appendice proleremus. regionibus comiles aut duccs nostioium reguiii ninu
    c Begin., Clonomorem. De hoc agit auctor Vit;c iiei|uenier mutareulur. flaec pro luenda apud llrii-
    S. Gildae qua; habelur apud Surium et Boliauduiu
    ,
    , lones regia diguilaie; quibus alii opponunt Gregorii
    die 1!) Januarii, el in S;eculo i Benedictino. locnm, qucni illiislrainus alioruinqtie veleruui scri-
    ,

    d Pluribus disserit Valesius lib.viKerum Francic, pioruin aucloiiialein, qui disertc asscrunl Briilones
    pag. 281 et seqq., ulrum Briianni sub propriis rcgi- Francorum regibus paruisse; quibus aliisque, quaa
    litis fucrint, ct quo tempore? lios in Aremoi icam fusius exponii V.ilesius aiitiqUorum aucloruin locis
    ,

    seu Ltigduneiisein lerliam , sub Placidi Valeiriuiaui expensis, concluJit Biitlone-, c;si ^atpius arniis do-
    imp. piiucipaiuex majori Briiaunia transiisse relerl, milos, nuiiqiiain laincii aul Merovin^icai f.uiiilix, aut
    qui domilis incolis regioni suas lcges et noineii iin- Caroiovhigica: Krancoruin regibuscerta imperii con-
    posuerunt; au vero hjee regio Krancorum regilius pa- fessione paruisse.
    rueril ainbigi posse ccusel, cum eam conslet sub e Deest hoccjptit inCorb., Bell.,Colb. et Beg. S.
    prnpriispriucipibusscmperexsiilisse, quos aliquaudo Galli Vita habeiur inter VitasPairum, cap. 6.
    couiiteo, aliquaudo duces, immo et noiinuii(|uam ie- 1
    Sic dicebatur, quod nasceute in inguine , vel in
    ges varii auctores appcllarunl. Deinde reyui nuniine axilla ulccie, in modum scrpeulis inlerhccrcl.
    Utiiioiiuin regioneui scriplores passim, ct ipsc eliaiu
    , ,

    273 IIISTORIA FRANCORUM. LIBER QUAUTUS. 274

    qui tam caesariem, quam vesiem 145 m stmilitu- A viginli annis potior. Quid enim milii nuuc reslat,

    dine nivis candidam effercbal; et ait eum Bene


    ad : nisi ut cpiscopalum ,
    quem fidelis servilus promcre-
    enim facis , o sacerdos ,
    quod sic Dominum pro po- lur, accipiam ? Vos ig tur revertimini ad civitates
    pulo tuo supplicas : exaudita est enim oraiio tua ;
    et vestras, et si quid utililati vesirae compelit , exer-
    ccce eris cum populo luo ab hac infirmitale libera- ceie; namego canonice assumpiuriis sum hunc hono-
    tus, nullusque le vivente in regione ista abhacstrage rem. Hsecaudientesepiscopi, el ineum vanam gioriam
    iepcriet. Nunc autem ne limeas : post oclo vero exsecrantes, discesserunt.

    annos time. Unde manifestum fuit, transaclis liis VII. Igitur e cum consensu clericorum ad episco-

    annis, eum a saeculo discessurum. Expergefaclus patum electus , cum adhuc non ordinatus cunctis
    autem , et Deo gratias pro hac consolalione agens ipse praessei , Cautino archidiacono diversas minas
    quod eum per ccelestem nuntium conforlare digna- intendere ccepit , dicens : Ego te removebo, ego te

    tus est, Rogaiiones illas instituit, ut media Quadra- humiliabo, ego tibi multas neces irnpendi pnccipiani.
    gesima psallendo, ad basilicam beali Juliani martyris Cui ille : Gr;itiam, inquit, tuam, domine piissinie,
    itinere pcdesiri venirent. Sunt autem in hoc itinere habere desidero, quam si mereor, iinum libi bene-
    H Tunc etiam in su- licium prajstabo. Sine ullo enim labore
    quasi sladia trecenta sexaginta . tuo, el absque
    bita contemplatione parieles vel domorum vel eccle- B "Ho dolo, ego ad regem pergam, et episcopatum tibi

    siarum signari videbantur. Unde a rusticis baec scri- obtinebo, niliil petens, nisi ul promcrear graliam
    ptio Thau vocabatur. Cum autem regiones alias , ut tuam. At ille suspicans eum sibi velle illudere , h;cc
    diximus, lues illa consumerct, ad civilatem Arver- valde despexit. Ilic vero cum se cerneret bumiliari,
    nam, sancii Galli intercedenlc oratione, non atligit. aique cnlumniae subjici, Ianguore simulato, et pcr
    Unde ego b non parvam censeo graliam, qui hnc me- noctem civitatem egrediens , Theodobaldum regem
    ruit, ut pastor posiiusoves suas devorari defendente petiit, amnmiians transilum sancli Galli. Quod ille

    Domino non videret. Cum autenr ab hoc mundo audiens, vel qui cum eo erant, convocalis sacerdo-
    inigrasset, et ablutusin ecclesiam deporiatus fuisset, libus apud Meilensem civiiatem, Cautinus archidiaco-
    Cito prc^byier conlinuo a cleiicis de episcopalu lau- nus episcopus ordinatur. Cum autem venissent nunlii
    des nccepit, et oinnem rem ecclesiae, tanquam si jam Catonis presbyieri , hic jam episcopus erat. Tunc es
    esset episcopus, in suam redegit poteslatem : ordi- jussu regis 147 iraiiiUs ei clericis, et omnibus quae
    n.itoics • removet, ministros respuil , cuncta per se hi de rebus ecclosie cxliibuerant , ordinalisque qui
    ordinat. cum eo pergcre deberent episcopis et camerariis,
    VI. Episcopi d timcn qui advenerant ad smctum Arvernos eum direxerunl. Qui a clericiset civibus li-
    Gallum sepeliendum ,
    posljuam eum sepelierant, Q bcnter exceplus, episcopus Arvernis est datus. Gran-
    dixerunl Catoni prcsbylero : Videmns quia te elegit des poslea inler ipsum et Catonem presbyterum
    pars maxima populorum : veni, consenti nobis , et inimicilioc ori;i; sunt : quia nullus unqnam poluii
    benedicentes consecremus le ad episeopatum. Kex lloctere Catonem , ut episcopo suo subditus essct.
    vero parvulus esl, et si qua tibi ascribiiur culpa, nos Naui el divisio clericorum facla est, et alii Caulino
    suscipienles le sub defensione nosra, cum proceri- episcopo erant subdili, alii Caloni presbytero : quod
    hus el primis regni Theodobaldi regis agemus , ne maximum dctriinenlum. Cautinus autem epi-
    eis fuit

    tibi nlla excitetur injuria ; nos quoquc (intantum d- scopus videns enm nulla ratione possc flecli ut sibi ,

    deliler crede , ut spondeamus pro le) omnia, etiam esset subdilus, lam ci quam amicisejus, yel qui-
    b'i damni aliquid soperveneril, de nostris 14S P r0
    " cunqueci consemicbant, omnes resecclesi;e abstulit,

    priis facultalibus id reddiiuros. Al ille coiliumo va- reliqiiilque eos inanes ac vacuos. Quicunque tameii
    nae conflaiusgloriiv, ait: Nnstis enim fama curreule, ex ipsis ad euin conveitcbantur, itcriim qnod perdi
    jimj ab initio aeiatis meaB semper religiose vixisse, derant, recipiebant.
    \acasse jejuniis, elcemosynis delectatum fuisse, con- Vill. Regnanle vero Agilane apud Hispaniam, cum
    tinuatas siepius exercuisse vigilias, psalleniio vero populum gravissimo dominalionis suaj jugo atlererel,

    fugi crebia perstiiisse siatione noclurna. Necme Do- D exercilus imperatoris Ilispanias est ingrcssus, cl

    ininiis Dcus mcus palilur hac ordinalione privari, civilalcs aliquas pervasit. Inlerfecto aulem Agilanc
    cui tanlum famulalum exhibui; nam ct ipsos cleri- Ath.magildus f
    regnum accepit. Qui miilta bella
    tatus gradus cauonica siini semjier instilutione sorli- conlra ipsum exercitum jioslea egil, el cos plerum-
    lus. Lector deccm annis ftii, in subdiaconalus oTicio que devicit; civitatesque, quas male pervaseranl, ex
    quinque annis minislravi, diaconalui vcro quindecim parle auferens de polestate eorum.
    annis inancipalus fui, prcsbyterii autcm jam lionnre IX. Theodobaldus vero cum jam adultus essct,

    * Duodecim circiler leucis dissita cst Brivate a fuerit.


    Claromonlana urbe. d Decst hoc caput in Bell., Corb., Colb. et Reg.
    b Sic Regm.
    cum Bad.; ca^leri unde tuvr. non. ,
    e Et hoc cajiul dcest in mss. 4 supradictis.
    c Ordinatorum
    oflicium vel ex lioc loco licel in« f
    Regm. cum Bad., Atlianagel dnx , mendose. ls
    lelligere. Bertefrtdus cpisc. Ambianensis in Privil-gio Agilanem, adjuvanle Liberio palricio, quem Justinia-
    Corbeiensi vetal ne qins episcopus cx stiis succes-
    , nus in Hispaniam miscral, devicil; sed postea iu
    sorilms, atit archidiacoiuis, seu <|iiislibel ordinator |iellendis Gra?cis, qui uibcs aliquol OCCupaianl, iput-
    Ambianensis, ad praef ilum monaslcrium ac-
    ccclesiae ttim «Jc.-udavil.
    ctdere, aut... prasumat uisi ab ahbate rwgalus
    275 S. GRECORII EPISCON TURONENSIS «7*

    I v.tlilotrailniii dnxit uxorem. Ilunc Theodubaldum \ rent. Cumquc Catuni regis voltintatem palefccissent,
    ila ut iralus cuidam, quem
    fcrunt mali fuisso iugenii, suspcndil eosa responso paucis diebus. Ili vero re-
    nispeclum de rebns suis bahebat, fabulam lingeret, gredi cupicntes , dicunt : Pande nobis voluntatem
    dicens : Serpens ampullam vino plenam reperit, per inaiii, ut sciamus quid dcbeamus sequi; alioquin
    ciijiis ns ingressus, quod intus habebatur avidus hau- revertimur ad propria. Non enim nostra te voluiitale
    sit : a quo inllatus 148 v ino, cxire per adilum quo expetivimus, sed regis prxceplionc. At ille, ut erat
    ingressus fuerat , nou valebat. Veniens vero vini vanae gloriae cupidus , adunata paiiperum caterva,
    dominus, cum ille exire niteretur, nec posset, aii ad clamorem dari praecepit his verbis : Cur nos deseris,
    serpentem : Evome prius quod inglulisli, et tunc bone pater, filios, quos nunc usque educasli? Quis
    potcris abscedere liber. Qnae fabula magnum ei ti- nos cibo pntuquc reficiet, si lu abieris? rogamus ne
    morein alque odium procparavit. Sub eo enim et nos relinquas ,
    quos alere consuesti. Tnnc ille con-
    Itucrellinus, cum totam Ilaliam in Francorum regnum versus ad clerum Turonicum , ait : Videlis nunc,
    redegissei, a Narsete interfectus cst, b Ilalia ad par- fralres charissimi, qualiler hec multiludo paupenim
    tem imperaloris capta, nec fuit qui eam ultra recipe- me diligit; iioii possum cos relinquere et ire vobis-

    Sub hujus temporo uvas in arbore quam sam-


    rel. euin. lsiuil lii rcsponsum accipientes, regressi sunl
    ,

    bncum vocamus, absiue vilis conjunctione natas y Turonis. Cato autem amicitias cum Chramuo nexue-
    vidimtis; et flores ipsarum arborum, quae nigra, ut rat, promissioncm ab eoaccipiens, ut si contigerit in
    nostis, grana proferre soliiae suiil, racemorum graaa arliculo temporis illius regcm mori Chlolhacharium ,

    dederunt. Ttitic et in circulum lun ne stella d qumta statim ejccto Caulino ab episcopatu, istc pracponere-
    ex adverso veniens introisse visa est. Credo haec tur Ecclesiae. Sed qui ctthedram beati Martini con-
    :<igna inoricm ipsius regis annuntiasse. Ipse vero temptui habuit, quam voluil non accepit : implelum-
    valde intiritiaius , a cinctura deorsum se volutare que est in eo quod David cecinit , dicens : Noluit
    non poterat «.(Jui paulatim decidens, septimo regni benedictionem, et prolongabitur ab eo (Ptal. cviii, 18).
    rui anno moriuus est, regnumque ejus Chlolhacha- Eral enim vanitalis cothurno elalus, nullum sibi pu-
    rius rex accepit, copulans Vutdetradam uxorein tans in sanctilatc haberi praestanliorem. Nam quadam
    ejus slrato suo. Sed increpitus a sacerdolibus, reli- vice conducia pecunia mulierem clamare fecil iu

    quit eam, daus ei Garivaldum ducom , dirigensque '


    ecclesia, quasi perenergiam, et se sanctum magnum,
    Arvernis Chramnam lilium suum. Dcoque charum confiteri; Cautiuum autcm episco-
    X. Eo 8 anno rebellaniibus Saxonibus , Chlotha- pum omnibus sceleribus criminosum, indignumque
    ebarins rex, commoio contra eos exercilu, maximam qui sacerdotium debuisset adipisci.
    eoram parlem delevit ,
    pervagans totam Thoringiam ^ XP. Denique k Ctulinus assumpto episcopitu, ta-
    «c dcvastans, pro eo quod Saxonibus solalium ppae- letn se reddidii, ut ab omnibus exsecraretur, vino
    biiisscnl h . tiltra modum deditus : nam plertimque in tantum iu-
    XI. Decedwte apud urbem Turonicam
    l
    vero fundebalur potu, ut de convivio 150 v x a qualuor
    '

    Gunlhario episcopo, per emissionem, ui ferunt, Cau- portarelur. Unde factum est, ut cpilcpticus fierel iu

    titu episcopi, Calo presbyterad gubernandam Tnro- requenti qnod sacpius populis manifesiatum fuil.
    :

    nicne urbis Ecclesiam petebatur. 149 U"de lacium Erat enim et avariliae intanlum incumbens, ut cujus-
    esi, ut conjuncti clerici, ctim Leubaste inartyrario i cunqtie possessionis fines ejus termino adhaesissent,

    el abbate, cum magno apparatu Arvernum propera- inleritum sibi pularet, si ab eisdem aliquid non mi-

    • SicCorb., Bell., Rcc etReg.; alii Waliletrudam, e Mt. «., snucum.

    aul Vldotradam. Haec fut YV.clionis Langohardo- «i


    Sic Corb. ei Regm.; capteri fere, lunm quinice

    riim regis allcra filia, Wisegardia Tleodeberti uxons ttclla; ali', slellam.
    soror, de quibus Pauius life. I, c:ip. 21. e Regm., diu non pol:ral stare. Bec. et Bell., u
    h De expediiionibus Buco-bni in Italiani, praeter judicarc.
    alios auctores, legendi potissimoni Procopms ei Aga- • Regin., dirigens Arvcrnis ad /ilium tuum Chram-
    lliias, qui fuse de bellis inier Justiniaiiuui ei GoiUios num.
    I)
    jn lialia inolis, quibus se>e Franci saepius inieruiis- e Hoc caput deesl in R»g. et Colb.
    cuere. scripseruiil. Itdem delegaiionibus hiiiceliude h Aliquot, tuppe.liat prcestilistenl. E- pro to'amTho-
    missts ea de causa. Buccelinum anuu S5 fuisse in- 1

    ringiam, habenl, Tornacum, Thoringium. M.irius Tlm-


    lereiuplnm censet Valesins, Hamiuguni vero, alte- Saxonibus auxilia
    ringiae devaslaiionem ob pra-sliia
    riiui Francici exercitus duceui , aimo sequenti, cum
    pust alierim Chlotarii expediiionem cnntigisse refert
    jatn Leutliarius Buccelini Irater praeda unuslus in
    an. 15 P. C. Basilii, id est 550, prioretn amio praeco-
    patriam reverii festinans , inter Tridentuni ac Vero-
    Fram orum dcnli, quoTheodebaldus obiil, consignal.
    nam fuissei defuncius. Oims quidem cla-
    il.s appeudix atl Marius in
    Marcellinuiii coinilein ,
    »lloc caput non habeut Corb. et LSell.
    l.hronico, Patilus diacunus, ahiquj auclorcs, sed iConcilium Aurelian. n anno 555,can. 15, stainit,
    t<( abbates, martyrurii, etc,
    apostolia, id esl lilleras
    variis annis, commemoraiit. Porro licet en occasioue
    Franci ea quaein Itaha pos>ideb:nil penitusamiserinl, dimissorias, dnre uon prwsumanl. Martyrarii diceban-
    uec lunc temporis quisquam inissus fueril ad ea re- lur, quod inartyriiui oratoriis pr;ccssenl. Ex forinula
    •uperanda; certum est lamen Clilotarium p «stoa ali- Amlegaveiisi, num. 48, lomo IV Analea. Mabillou.,
    (|ijd iu li.iha i>o sedisse, lit ip-c Sigiherlus liliusejus colligilur martyrarium inatriculx seu nisocomio
    lesiatur infra lib. ix, cap. 20, ei Langoliardi in Ilalia p mpei iiui pr;eluisse.
    coinuiaiicuies trilmta ruucoiuui regibus peudcbaul,
    k Hoc captit deeil in Corb., Hell , Reg. el Co!b.
    t. lib. \, <ap. 3.
    ;

    277 H4ST0HIA FRANCOIUM. UBER QUAKTUS. 275

    nuisset : el a majoribus quidem cuin rixaet scaiuialo A ws f«Hi «t prc sbytcr caput foras educcrei, majorj.u

    auferebat, a minoribus autem violcuter diripiebat. quo totus egrederetur adilum liberius patefecit. In-

    Quibus et a quibus, ut Sollius nosler ait, < nec da- lerea operieutibus noclumis tcnebris diem , nec
    bal pretia contemnens, nec accipiebat insirumenia adhuc usquequaque diifusis,aliud cryptie osiiuin pc-

    desperans. i Eral euim tunc temporfs Anaslasius tit : erat enim seris foriissimis clavisque firmissimis

    presbyter, ingenuus generc, (|oi per chartasgloriosa; obseratum; verumtamen nou erat ila levigatum, m
    memoriae Clirotecbildis reginae proprielatem aliquam inter tabulas aspicere bomo non posset. Ad hos adi-

    possidebat : quem plerumque convenlura episcopus tus presbyter capul reclinal, advertilque bouiineiu
    rogabal bumiliter ac suppliciler, ul ei chartas supra- viam prajtereuntem.. Hunc, licet voce lenui, vocat.
    dictaj regina? daret, sibi.]iie possessiQnem hanc sub- Exaudit ille, nec mora, securem manu tenens, sudes
    deret. Sed illecum voluntatem sacerdQlis sui implere ligneas, quibus seras continebantur, incidit, adituui-
    differret, eumque episcopus nunc blandiliis provoearet, que presbytero patefecil. Al de noctc cousur-
    ille

    nunc minis lerreret, ad ultipium invitum urbi evlii- gens, ad domum pergit, salis virum obsecraus, uo
    beri praecepit, ibique impudenler teneri ; et, nisi in- de eo cuiquam aliud enarraret. Domuin igitur suam
    strumenta daret, injuriis aflici et fame necarijussii. ingressus, inquisitis chartis, quas ei uieinoraia rc-
    Sed ilte virili repugnans spirilu, nunquam pr&buil B gina tradiderai, ad Chfolhacliarium regem dcfcrt,

    inslrumenta, dicens : Satius sibi esse ad tempus indicans qualiter 152 ao episcopo suo vivens se-
    inedia tabescere, quam sobolein iu posierum mise- puliuraj fuerat mancipaliis. Siupesceniibus auteui
    ram derelinqui. Tuuc ex jussu episcopi iradimr cu- omnibus, et dicentibus, nuuquam vel Neioaem, vcl

    slodibus, ut nisi has charlulas proderet, fame ncca- Herodem lale facinus pcrpetrasse, ul homo viveus
    retur. Erat enim ad basilicam sancti Cassii b marlyris sepulcro reconderelur, advenit ad Chlolhacliarium
    crypta anliquissima abditissunaque, ubi eral sepul- regem Cautinus episcopus : sed accusanie ptesby-
    cruin magnum ex marmore Pario, in quo grandam tero, victus confususque discessit. Preshyter auleiii

    cujusdam lioininis corpus positum videbatur. In hoc acceplis a rege pneceptionibus, res suas ut libu i

    6epulcro super sepullum.vivens presbyter sepeliiur, defensavit possedrtque, ac suis posteris dereliquit.
    nperiturque lapide, quo prius sarcophagum fuil ob- In Cauiinoaulem nihil sancli, nihil pcnsi iu;t : do
    tectum, dalis ante oslium custudihus. Sed coslodes omuibus enim scripturis, lam ecclesiastici» quam
    lidi quod lapide premerctur, cum esset hyeins, ac- ssecularibus, adplene immuiiis fuit. Jud;eis vatde
    censo igne, vino sopili calido obdormiuut. Al pres- eharus ac subdilus erat, non pro salule, ut pastoris
    byter, lanquain novus Jonas, velut de 151 ventre «ura debel esse sollicila, sed pro comparandis spe-
    inferi, iia de conclusione tumiili Doinini misericor- C ciebus, quas cum hichlandiretur, et illi se adulatores
    diam tlagilabat. El quia spaliosum erat, ul diximus, uiaiiifesiissimedeclararent, majori quam cousiabant
    sarcophagum, elsi sc iutegruiii verlere non puterat, pre io venumdabant e
    .

    inanus laiiien in parle qua voluisset libere exteude- Xifl. Chrammis d vero bis diebus apud Arvernum.
    bat. Manabat enim ex ossibus murlui , ul ipse re- residebat. Mulue enim caus;e tuuc per euui irralio-

    fcrre erat solilus, lctor leihahs, qui non solum ex- nahiliier gerebantur; el ob hoc acceleralus cst e de
    terna, verum cliam inteina viseeruin qualiebil. Cum- inundo : multum euim maledicebaiur a populo. Nul-

    que pallio aditus narium ohserarel, quaudiu flulum lum aulem hominem diligcbat, a quo cousilium bo-
    conlinere poterat, nihil pessinium sentiebat : ubi au- num uiileque posset accipere; nisi collectis vilibus
    tem se quasi suflocari piitabat, remoto paululum ab pcrsouis a-tate juvenili fluctuanlibus, epsdera tau-
    ore pallio, uou modo per os aut per nares, veruin lummodo diligebat f
    , eorumque consilium audiens, ila

    eliam per ipsas, ui iia dicain, auies, odorem pesli- ul.iilias senalorum d.itis piuiceptionibus, eisdcm vi-
    ferum nauriebat. Quid plura? Quando divinilali, ul denlihus trahi s juberet. Firminuin a comilalu urbi.s

    credo, condoluit, manuin dexleram ad spondam sar- graviter injuriatum abegil, et Saluslium Evodii [Al.
    cophagi tcndil, repe.rilque vectem, qui decedenle Euvodi] lilium subrogavii. Sed Kiruiinus cum soci u
    opertorio, inter ipsum ac labium sepulcri remansa- Dsua ecclcsi.un petiil. Erant aulem Quadragesimaj
    rat. Qnem paulatim couimovens, sensit cooperante dies : et Cautinus episcopus in Uriv.ucnsciii dicece-
    Dei adjulorio, lapidem amoveri. Yeruiu ubi ita reuio- sim * psailendo adire disposuerat, juxla insliiulio-

    Bad., Solinus; sed nostra leclio nielior. Htc


    • d Hoc caput deest
    in reg. et Colb. Confer illud
    quippe Apollinaris Sidouius designalur, qui et dice- cum cap. (iii libri i de Gloria Mart.
    batur Caius Solliut, LocuS aiitem a Gregorio lauda- e Sic mss. Editi vero, celerms ablatus est.

    tus li.ibeiur in epbtola I, lib. n, quye est ad Hecdi- I Stc iidem mss. Ai etlili liabeul, cutteclus vilcs
    ch.uu, ubi loquitur de Serenali viiiis, qui res aliorum pcrsnnus cetate juvenili fliictuanles fovebut el dttigebat.
    invadebat nullo dato pretio, quod eos coiitennieret e Sic Corb. ; alii mss., t'i detrahi juberel. Ed., du-
    nec accipiebat insirumenia, id e»t litteras seu labu- (is preedalionibus, seu, dans prwdonibus, eisdem vi
    l.is vendiiionis. detruki, elc. Firiniiius hic laudalus, enu e nohili Fir-
    k De l de ecclesiis Claromonl. Exstal ho-
    liac iib. miiioMim fauiiiia, qni prajlecli pnelono el patrieii
    die, ut uionet Savaro, parochiali tituio iusignila. lueruut, uti ex novellis VafeutiltiMi et Marciani li-
    \ide supra lih. i, ad cap. 51. De S. Cassio el sociis quct. Eos aulem ex Arveruis oriundos luisse pulat
    aguut Bollandiani ad diem 15 Febr. (pio eoruiu Savaro in noiis ad epist. "1 Sidoiui, lib. ix, quaj est
    festum cclebralur. ;id Kn inmtini.
    e Cbcs.ii. et Frch., venumdabal. [i
    UtuceM luc ii
    g ;;, desiguat; nam .Brivate, ul.i
    .

    270 S GREGORII EPlSCOPl TURONENStS 280


    noin sancti G lli, sicul supra scripsimus. Kgrcssus A ooiitemnerenl reddere. Mis incitalus verbis, ail cos
    est igilur episcopus a!i urbe cuin magno llelu, mc- Cumque jam prope tcrminum illornm cssel,
    dirigil.
    iiicns ne aliquid in ilincr.: advcrsi XS3 perfcrrei : Saxones lcgalos ad cum mitiunt, diccntes Non enhn :

    intendebat enim cl ipsi rex a Chramnus minas. Qui sumus comemptores lui, el ea qu;o fralribus u ac nc-
    1I11111 iter a^crel, misit rex lmnacharium et Scaplba- polibus luis reddcrc consuevimus, non ncgainus, ct
    riuin primos de laiere buo b , dicens : Ite et vi abstra- majora adbuc, si quaesieris, rcddemus. Uuiim lan-

    hile I' irniiiiuni, Cacsari imque socrum ejus de cccle- lum exposcimus, ut sii pax, ne luus exercilus et
    sia. Discedente c
    vero episcnpocum psallentiOj sicut nosler populus eollidatur. Ihcc audicns Chlothacha-
    supra ntemoravimus, lii qul missi fuerania Chramno, riusrcx, aitsui-. : Bene loquunlur hi homincs : 11011

    ingrediuntiir ecclesiam, ac Finninum Cxsnrianique incedamus supereos, nefortc pcccemus in Deuiu. At


    variis ccllocuiioinun dolis mulcere lemant. Veruin i 1 li tlixerunl : Scimus enim eos mcndaces, nec om-
    iibi diulissiine alia c\ aliis ueambiilanles per eccle- nino qnod promiscrint iinpleluros. Eamus supcr eos.

    iiam colloquuniur, ct in hoc qui confugerani inicn- Rursum Saxoncs obtulerunt mcdielatem faculialis

    derenl cx animo qtix dicebanltir, ad rcgias d aedis sux, paccin pelcntes. El Chlolhachai ius rcx ait suis :

    sacrx, qux lunc reseratac fucrnnt, appropinqnant. Desislite, quxso, ab bis homiuibus, ne super nos
    tuiicIinuacliariusFirminum. Seaptbarius e CaBsariam B Dei ira conciietur. Quod illi non acquieverunt. Rur-
    apprehensofi inicr bracbia ;«b ceclesia cjiciunl, para- s,)m Saxnnes obtulerunl vestimenla, pecora, vel

    lis pucns qui suscipercnl : quos slalim in exsilium oinne coipus lacullatis su c, dicenlcs : Ihec oinnia

    direxerunt. Scd dic altera depressis somuo custodi- lollile cnm incdiciaie terra- noslr.c : tanlum uxores
    bus, ipui sc lihcros scnlienles, ad beali Juliani basi- et parvulos nostros relinquile libcros, el bclluin in-

    I cam coiifugiunl, cl sic ab exsilio lihcrantnr : res ler nos non committatur. Fianci autcin ncc hoc ac-
    lamcn eo:uin fisco coJlaU; sunt. Caulinus autem quiescere volneriint. Quibus ait Chlolhacbarius rex :

    episcopus, cum suspeclus csset quod cl ipse injuria- D-'sisiite, qilaeso , riesistile ab hac inieniione. Ver*
    relur , ac memoratum iler terens cquuni habercl bum cnim directum non habemus; noliie ad belliiin

    «tratum, vidit posl tcrgum homines venienies ctim ire, in quo disperdamini. Tamen si e<» ire * volueri-

    caballis, qui ad occnrsum cjns vcniebanl, et ail: Y.e Cs spontanea volunlate, ego non scquar. Tunc illi

    Cbramnus ira conimoti contra Ciilolhacharium rcgcm, super


    iuihi, qnia hi sunl quis diiexil ad me
    :omprebendenduin. Et asccnso equile [.1/. equoj, re- cum iiruunt , cl scindentes lenlorium eius, ip-uni

    licto psalletilio, solus usque in porticum bisilicx quoque conviciis exasperantes ,


    ac vi delrahenles,

    saneli Juliani, ambobus urgens calcaneis cornipe- inlerficcre voluerunt, si cinn illis abire differrei. Ilxc
    vii!ens Chlotbacbarius, invitus fuil cuni cis. At
    ilem, pcne cxaniuiis pcrcurril. Scd nos hxc narran- C illi

    tes, Sallusiii senlenliam, qtiam in detraciores histo- inilo cerlamine, maxima ab adversariis iiiternecione

    riographoruin proiulil, memoramus; ail eiiim f .'«


    Ar- | 55 cxdnnlur : lanlaque ab ulroque exercitu mul-

    duum videlur res gestas s-cribere : primum, qnod tiiudo cecidii, ut nec xsiimari, nec numerari penilus
    facla diclis exwqu unla sunl ; deiude quia plerique possil. Tunc Cblolliacharius valde confusus pacem
    delicla, qu.e repre cndeiis, malevoleiilia el invidia peliit, dicens se non sua voliintaie super eos venisse.

    dicta putanl. > Sed coepla sequainur. Qua obienta, ad propria rediil.

    XIV. Igi ur Cbluthacharius posl morlem Theodo- XV. Turonici i aulem audie.ites regressum fuisse
    k in
    baldi cuin rcgouin J_54 hrancix e suscepissei, al- regem dc cxde Saxonum, faclo consensu Eufro-
    que illud circuiiiiret, audivil a suis iierala insani 1 nium presbyierum, ad eum pcrgunt, dataquc sugges-
    1 •ffervesccre Sax-ncs siiiique c^e rcbellcs; el quod lione, rcspondit rex Prxceperam cnim, ut Calo :

    liibiita, qua; nnuis siugiilis coiisuevcraul minislrare, ptesbyter illic ordinaretur : ei cur est spreta jussio

    d est porlas. Corb. ad reits. Begix etiam


    rclchris e.clesi 1 S. Juiani. ex dicecesi cr.il Arver- ld ,

    ucusi. Cvternm hac voce aliquando proviucia metro- erani valvaj seu caneelli quibus presbyierium chm-
    pol.iani jurisdiclioni siibjccia designaliir, aTlqnuido debatur. Vidc Mnbillouii Connnenlariiiin in Ordinem
    vero phncs |irovii)'.'i:e patriarch c primai gjve , ,
    D Romau. num. 20, el ipsos Ordine^Boni. lom. II Mu-
    exarcho pareilleS. Qrml c: in civili rci|»nhlic;c, admi- sei Italici.
    e In Bec. semcl prior Imnacrius, scmper vero alter
    iiistr ilione locum habuil llincdiceccsis Oriemis, eic,
    ;

    iiuanilo(]iie vicinii aul pagum


    des:gual, ul hic, cl in- Cnpiarius dicuniur.
    f lniiio libri de Bello Calilinario.
    fra lib. vn, cap. 5S ; nunc vulgo pro ejdscopi ju-
    risdicti nie, quaiu mcilii a:vi scripiorcs frequcnter k Kota Theodebaldi poriioneiu hicregnum Francice

    paiocliiam a pellahanl, sqmitur. Vide Can :ii Glossar. appellari. Yide Coiiitiuin ad an. §38, ubi (usedisserjt
    el Sirmond. in episu iG Sidooii lib. ix. Porro Lila- de Franciee nomine ; probaiquc cujuslilv tpariisFran-
    ni;c iiistitnlio, de qua bic Gregorius, habclir supra cix regui reges, dictos fuis.se rege-« Francorun». De
    c.i|i. 5, (|ood laiuen decsl in 4mss. qua re inulia ibi cnngerii.
    a Ohserva
    hic Chramniim rcgem appellari, quod Valesins legen luin puiat fratri , quod soli Theo-
    b

    fiierit regis filius. Alia ejusmodi exemphi passiiu re- doiioac lilio cjusTheodeiierio elnepoii Theodebaldo,
    peries apud Gregorium. qui Cblolarii nepoles lnc dicuniur, Sa.vjies iribuia
    b Direcios de latere iegis pc.rsolvisse dici possunt.
    habemus qunque in for-
    unila ullima lih. apud Mai •culluin. Quo
    1 noineii le- I
    « Bec, Colb. ei Reg, cum editis aliquot, si abire.
    gaii pontificii e nomana curia in provincias missire- El infra pro fuit cum eis, lidem baheni abiit cum e':s.
    liiienl. 1 Deesl hoc caput iu Ileliuv. ci Corb.
    c Aliquol iiiss. ct cd., aesccndcnte k Cou-cnsus crat in truiin ntuin publicuui, <ju > de
    281 HISTOMA FRANCORUM. LlfJER QUARTUS. 282
    nostra ? Rcspondcrunt ci : Petivimusenini eum, sed A cgit, seinper eonfusns absccssil. Cliramnus vcro lioc
    noluil venirc. Ha:c illis dicenlibus, advenit subito foedere inilo, Lemovicino rediit, et illud, per (|uod
    Caio preshylcr deprecans regeni, ut ejeclo Caulino prms ambulaverat in regno palris sui, in sua domi-
    ipsum Arverno juherel Quod rege irridentc,
    inslitui. nalione redegil. Tunc Arvernus populus infra 11111103

    petiil ileruin ut Turonis ordinaretur, qimd ante de- tcnebalnr inclusus, el diversis infirmitalibus oppres-
    spexeral. Cui rex ail Ego primum pnrcepi, ut Tu-
    : sus graviter inleribal. Porro Chlolhacharius rex duos
    r.inis te ad episcopatini consccr trent sed quantum : filios suos, id est Chariberlum et Guiiichramnuni,
    audio, despeclui liabuisli ecclesiam illam ; ideoque adeuni dirigit. Qui per Arvernum venienles, audien-
    clongabeiisa dominalioiie ejus. Et sic confusus abs- te^que quod in Eemovicino essei, nsque ad montem,
    cessit. De sancto vero Eufroni» inlerrogans, dixc- qnem Nigrum nomine dicunt, accedunt, eumque re-
    runt euin n< polem esse beati Gregorii a cujus supra periunl. Figenles<|ue tentoria, conlra se resederunt,
    ,

    mcininimiis. Rcspondit rex : Priina hac est et magna mitlenlcs fegatioiiem , ut res paternas, quas male
    generati». Fiat voliin'as Dei, el beati Martini. Elec- pcrvaserat, reddeie deberet : sin aulcm aliud, cain-
    lio cmnpleaiur. Et dala praiceplione , octavus deci- puin prrepararet ad bellnni. Cumqne illc palri sub-
    tntis posi beaUnn Marlinuin sanclus Eufronius ordi- dilum se cssc confingeret, diceretque : Omne qucd
    natur episcopus. B circumivi l.ix;ire 3.57 non potero, sed sub mea boc
    XVI. Cliniinnus vero apud Arvcrnis diversa, ut poleslate ciiin gratia palris inei cupio relinere. Illi ul
    dixiiuus, exercehal mala, semper adversus Cautinum praelium boc interipsos dijudicarel, posiulant. Cum-
    episcopiun invidiam icnens. Eo leinpore graviier que moio utrique exercilu cum magno armorum ap-
    rcgruiavit, iliul capilli ejus a niuiia febrecleciderent. paralu ad bellum convenissent, subito exorta tem-
    ll.ibebal auleni innc secum virum niagiiilicum, c: in pcstas cuin gravi coruscalione alque tonitruo, eos
    omni bmiitate | erspicuuin, civein Arvernum, Asco- ne pugnarent, inliibuit. Reileunies autem ad casira,
    h eum
    vindnni noinine, qui vi ab liac inaliiia qtnrrc- Cbiainiius dolose per exlraneam personam p;ilris

    bat averlere, sed no i poteiai. Habehal ciiiin ct Leo- inorlem fralribus pronunliat. Eo euiin lempor^ belluin
    nein Piclavensein, ad omnia mal.i perpeiranda gia- contra Saxones, quod supra diximus (Cap. 10 et \i),
    vein siiiniilum, J.5S 'l
    111 secunduiu nomiiiis sui gerebalur. At illi limcntes, cum sumina velocitale
    inlerpretat onein, laii(|uain leo erat in oiuni cnpidi- Burgundiam redierunt. Cbramniis vero cum exercitu
    lale sajvissitnus. llic ferluri|iiadam vice dixisse, quod post eos dirigens, usque civitatem Cavillonensem ve-
    Maninu- ei Mariialis c
    conlessores Domini niliil lisci nit, eamque obsidens acquisivit. Exinde usipe Divio-
    juiibus uiile reliquissent. Sed staiini perrussus a nense castrum perlendit, ibique cum die dominicu
    virlule confessonim, surduset miitiis cffectus, aiiicus C advenissel, quid gestuni fuerit dicam. Erat ibi tunc
    esl morluus. Venit enim niiser ad basilicain sancti sanclus Telricus episcopus, cujus in superiori libello

    memoriam fecimus d . Posilis clerici tribus libris


    Mailini Turonis, celebiavilque vigilias, dedil mu- su-
    nera : sed non enm respexit virlus consueta ; cum per allarium, idesl Prophetioe, Apostoli aique Evarf-
    ipsa cniui (|ii.i venerai inlirmitate, regressus est. geliorum, oraverunt ad Dominum, ut Cbramno quid
    Chramnus auicni ab Arverno regressus, ad Piclavis evenirel osiendcrel : aut si ei felicitas succederet,
    civitatem venit. Ubi cum in magna poleniia residc- aul cerie si regnare posset, divina poleniia dedara-
    ret, seductus per malorum consilium, ad Childebcr- ret; simu!<|uc unam habenies conniveutiam e ul ,

    tuin palruuiu suum transirc cupit ,


    patri insidias pa- uinisquis'|iie in libro quod primum aperiebat, lioc ad

    rare disponens. Ille vero dolose quidem, sed susci- Missas eiiani legeret. Aperlo ergo primo oinnium
    |)cre illum proinitlil, quem monere spiritaliler de- Prophetarum libro, reperiunt : Auferom maceriam
    buerai, ne puri exister<:l inim.cus. Tunc per occul- ejus, el erit in desolationem : pro eo quod debuil fa-
    los nuntios inter seconjurali, conlra Chlothacliarium cere uvam, fecit auiem labruscam(lsai. v, 5, 2). Rese-
    unaniniiler conspirant. Sed nec memor fuit Cbilde- ratocjue Aposloli libro, inveniunl : Ipsienim diligen-
    bei lus, quod quoiiescunque adversus fratrem suuin ter scilis, fratres, quia dies Domini sicul fur in node

    Erclesia paslore viduala rex rerlior fiebai, ab eo po- Q 6 Sic onines mss. prasler Bec. cum ed., ubi Ans-

    siuland", 111 eum qui iu suei essorem elecius fuerat, covindum.


    < Priinus L,emovicum episcopus ct aposiolus.
    consecrari permiliere'. Ejus formulain habcs lib. x
    Pneceplio auiem, de qua in liue d Nihil de S. Tetrico in superiori libro, qualem
    Marculfi, cap. 7.
    bujus capilis, seu,ut alias dicitur, piaicepliim, a nunc habenius occurrii; sed el in indice libri <le
    ,

    rege inittebaiur ad metropolitaiiiiin, ut viruin a se Gloria Conl. capnl 105 in mss. inscribitur de S. Te-
    proba uin el electum in episcopuin ordinarei. Ejus IritQ episc. Lingonensi de quo lamen 111 ips<> libr.i
    ,

    iormula habelur ibidem cap. 5. ludiculus eliam ejus- lam in cdilis quain in mss. nibil hibetur. Plura de
    deni rei causa a rege millebaiiir, ui patelex fonnula eo legunliir lib. seq., cap. 5, et in libto de Vitis
    (i ejusdem libri. Sed inler indiciiliiin el pranepiiim Pairum, qui forle bic laiidatur, cap. 7, nbi S. Grc-
    hanc fuisse distinclioneni censet Bigninius, quod gorii liliu^ cl suceessor dicitur. Inlerluii concil. Au-
    pncceplio diploma niajoris esset aucloritalis, ilianu rel. v, an. 519, Paris. 11, amio 55>, ct per Pioluni
    scilicet regis subscriplum, ac forle cjus annuli im- prcsbyierum Ltigdun. 11 , an. 507. Epilaphium ejus
    prcssione munitim; indiciilus vero siinpfex essct scripsil Forttiuaiiis lib. iv, carm. 3. Festum ejus ce-
    cpistoht absque sigillo. De his vide Appendicein. lebratur dio 18 Mariii, sepultus cst Divione iu ec-
    Lingonensis scilicet cpi^copi, dc quo supra lib. clesia S. Joannis juxla S. Gregorium.
    e Corb., Bec. et BcH.', coniubcnliak.
    m, cap. l'J, cl inlcr Vilas Patruin, cap. 7, clc.
    fS3 S. GKEGOKII KPISCOPI lUlWNKNSlS 281
    temtt •. t.um dixerinl, Vai el $ecuri'as, tutic repen- A spontc 8ii:t de hasilica saucta perilnrus exiret : ac-
    (inui i//« $upetveniel mietilus, 158 *"'"' dolore$ cedeus quidam vascnlum illi cuin aqua semirivu de-
    parlurtenti$, el tion effugient k
    k( I The$s. ? t 2, 3). tulit ad potandum. Ojio accepto, vclociler judex loci

    Dnmiuus atitem per Kvangcliiim ail : Qiti tton audit advulavil, ereplumqiie de manu ejus, lerr:E diffuclil.

    v-rba meti, axsimiltibilur viio slullo, qtti tvdificavil do- Quod velox Dei ullio , et beali anlislilis virlus cst
    rnuin $uutn $uper arenam : dcscendil pluvia, advene- subsecuta. Ea namque die judex ,
    qui ista gesscral,
    runt flumiua, (Itnerunt tenti, et irruerunl in domum correptus a fi-bre, nocte media cxspiravit; nec per-
    illum, et cecidit, et facla est ruina ejus magna (Matlh. venil in crasliuum ad illam horam , qua in basilica
    vn, 27). Chramnus vero ad basilicas * ab auledicio sancli poculum de manii excusserat fugrtivi. Post
    sacerdoie suscepius esi, ibique comedeus panem, ad illud miraculum, omnes ei opulenlissime quce erant
    Cbildebcrlum perieudil. Infra lamen muros Divio- necessaria detulerunt. Redeunte auiem in regniim
    itcuses non est permissus iulrare. Fortilcr tunc rex suiiin rcge Cblolbachario, magnus cum eo est ha-
    Cliloiiiacbarius contra Saxones decenabat. Saxoues bitus. Tempore vero ejus, ad cleric&tum aceedens
    eniui, ul audierunt d per CbiUlebertum commoii, apud Sellense castrum quod in Piclava habeiur
    s,
    ,

    aiijue indignantes conlra Francos superiori anno. dioecesi , ordinatur : fulurnm ut decedente Pienlio
    cxeunlesque de regione sua in Franciam venerunt, B antislite, qui tuuc Pictavam regehat Eccicsiam , ipse

    el usque ad Diviiiam * civitaiem pra-das egerunt, succederet. Sed rex Charibertus in aliud veriil sen-
    nimiumque grave [Al. grande] scelus perpetrati sunt. lentiam. Denique cum Pienlius episcopus h ab hac
    XVII. Tunc Chramnus jam acci-pia Uviliacharii f luee migrasset, apml Parisios civitalem Pascentius,
    Qlia, Parisios acccdens, seeum Childeberiuui rrgem qui lune abbas erat hasilica: saneti llilarii, ei suc-
    conslriitgil ia flde alque charitate, jurans se italrt cedit, cx jussu regis Chariberti, clamante Austrapio
    csse ceriissiinuur ininiiciiui. Childeberius ainein rex, sibi hune redhiberi locmn : sed parum ei jactali

    iluin Chlolhacharius conira Saxnnes decerlaret, iu profuere sermoues. ipse qu<<que regressus ad cas-

    Camp3niam Rhemcusem accedit, el usqne Kbemis triim suum, mola super se Theifalortun i sediiionc,
    civilalem propcrans, cuncta praedis alque incendio quos s.Tpe gravaverat , laucea sauciatus 160 cn| -

    devasiavil. Audieral enim fratrem suuiu a Saxoni- deliter vitam flnivit. Dteceses vero suas Kcclesia
    bus fuisse percinplum, et regno suo cuncia subjici Piclava recepit.
    Kslimans, qtiae adire poiuil universa pcrvasit. XIX. Tempore k quoquc Chlothacharii regis,san<v
    XVIII. Tunc et Austrapius dux Cnramnum mc- tus Dei Mcdardus episcopus, consummato boni ope-
    lueits, in liasilicam smcli Marlini eoufugil : cui lali ris cursu , el plenus dieruin , sanclitate i
    ra-ciputis ,

    in iribul.itione posito non deluii diviuum auxilium. (] diem obiit. Quem Chlolhacharius rex ctuu sumuio
    Nam cuin Cbrainiius ita eum eniislringi jus isset, ut honore apud Sucssionas civiiaiem scpetivit , et ba-
    iiullus illi 159 aliinenla praebere prasumerei, el silicam super euin fabricare cocpit ;
    quam postea Si-
    ita atctius ciislodiretur, ut nec aquam quid in ei giberlus filitis ejus explevit , alque composuit. Ad
    haurire liceret, quo facilius compulsus iuedia, ipse cujus bealum sepulcrum vidimus vinciorum compe-

    a Sic Corb. et Bell.; alii cum editis, noctc , ila ve- apud Parisios , ad Pascentium , non vero ad Picn-
    niet. Kegm. infra, lunc repcntinus venirt interitus. tuiiiisunt referenda. Porro Pientio et Austrapio bic
    h
    Hic desiuil codex Kegius, quamvis iniiio hujus memoratis cura exstruendi monaslerii sancla: Kade-
    libri index oinnium ipsius capiium babealur, el non gundis fuerat commissa, ipsa Kaudonivia atieslaute.
    sil laccrus. TumpinxiinesohjungiiurKegiiiouis Chro- Pascentio Forlunatus Vilam S. Hilarii a se scriplam
    nicon eadein ouiuino inaiiii, qua Gregorii l.bri, con- nuucupavit. Pientii vero , vulgo S. Pien, lesiuui ce-
    scriptum. lebraturdie 13 Manii.
    * Colb. et Kegm. ba$ilicum , forte sancti Oenigni 1
    Itegm. reddi debere. Bec, redeberi.
    aut S. Joanni , quae iiimc iulra muros urbi* con- i Teifali seu Taifali, una ex his gcniibus barba-
    clusa: sunt. Kx hoc btco palet lunc iu Gallia tres lec- ris, i|ue saeculo quinto ineunie Gallias inuudariiut.
    tiones in Missa legi soliias fuisse, quarum prior eral Ilorum aliqunt sedes fixereapud Picloues, ac nomeii
    veleris festainciili , secunda ex Aposiolo, lerlia ex de>leie vico Teifalia dicto, qui eliam nunc snperesl
    Kvaugelio. Vide Lilurgiam Gallicanam Mahillouii. D sub nontine Tifaugiae, unlgo Tifauge, inler Cliccliio-
    * Sic Corb. el Kell.; a u plerique, ut usserunt. nem et Morilaniam, posilus ad fluvium Separim
    • Sic Corb. et Kell.; vulgo dicilur esse Deulz Fuere el Taifali gentiles, quorum una cum Sarmalis
    prope Coloniam Agrippinam. Sed iniritm est bimc apud Pictoues prxsidium fuit, ex Molitia proviucia-
    locuin civiiatem appellari, qui bodie Tuitium dici- rum impeiii Komani. Aili Vales. lib. vm Kerum
    tttr, celebris ob abbatiam, cui pra:fuit Kupertiis ab- Francic., aut in Motilia Galliarum ea de re disscreu-
    bas. Divilemium memiiiil Amuiianus Marcelhmis lib. lem.
    xxvi el xxvii. Ilic Gregorius, sicut el supra uassira, " Deest hoc capul in Corb. el Bell.; babetur in
    appellat regionem Transrhenanam simpliciler Fian- c.Tteris, et iudicaliir intcr capila libri iv in cod.
    ctum. Golb. babet Mustiam. Kditi ul pluriuium , Nu- Ri-gio. Dc S. Medardo ajilur iiem in lib. de Glor.
    ttttni. Conf. cap. '»5. Obiium ejus cousigual Cointius an.
    ' Alii cum
    Colb., Wilicltarii. ,s erat dux Aqui- 545; Valesius an. 550. Ktiam nunc prope Suessio-
    lani.c; ejus, qua: Ghramno nupsit , Chalda ap-
    filia nas exs:ai basilica cuin in>igni mouasterm ord. Ke-
    pcllalur in libro de Gestis Francorum. nediciini sub sancn Maurt congregatioue, uln sepul-
    • Ktiam uuuc sub prisco nomiuc notum, vulgo cruin B. Medardi visilui in crypta subterranea. For-
    Sellt iu; Celle , ubi abbatia canomcorum regularium. tuualiis pneter ejus vitam, scnpsit de eodem carm.
    h Si Pientius
    , ut observal Deslius, apud Meluluui , 17 l.uri n, ubi de basi.ica a Sigiberlo peilccia agn.
    vulgo Mtlle, in sua dkecesi obiil, hxc Cicgo ii vcrta
    285 IIISTOUIA FRANCORUM. LIBER QUARTUS. 28G

    iles atque ratcnas disruptas confractasque jacere, A non permisit. Mane autem facto, ulerque oommoto
    qune nsquc liodie in testimoniinn virtutis ejus, ad exerciiu ad bellum contra se properant. Ibaique
    ipsum beali sepulcrum reservantur. Sed ad supe- Cblothacharius rex tanquam novus David contra Ab-
    riorti redeamus. salonem filium pugnaturus, plangen« alqtie dicens :
    XX. Cliildebert'is igitur rex xgrolare coepit, et Respice, Domine, de crplo, et judiea causam meam,
    cum diutissime apud Parisios lectulo decubasset, quia injuste a lilio injurias palior. Respice, et judica

    ohiit; et ad basilicam beati Vincentii *, quam ipse juste; illudque impone judicium, quod quondam in-

    eonstruxerat, est sepultus. Cujns regnum et thesau- ter Absalonem et patrem ejus David posuistj. Con-
    ros Chlothachariiis rex accepit Ultrogottham b : fligentibus igitur pariter, Britannorum comes terga
    ?ero et filias ejus duas in exsilium posuit. Cbram- vertit , ibique et cecidit. Denique Cliramntis ftigam
    niis autem patri repraesenlatur, sed postca infidelis iniit, naves in mari paratas habens : sed dum uxo-
    cxstiiit. Cumque .-e cerneret evadere non posse, rem et filias suas liberare volnit, ab exercitu patris
    Rriinnniam pctiit : ibique curn Chonobro c Britanno- oppressus, captus atque ligatus est. Quod cmn Chlo-
    rum comile, ipse et uxor ejus, ac hliae latuerunt. thachario regi nuntiatum fuisset, jussit eum cum
    Wiliacharius auiem eocer ejns d ad basilicam sanctl uxore et filiabus 162 'S n > consumi : inclusique in
    Martini confugit. Tunc sancta basilica a peccatis po- B tugurio cujusdam pauperculi f
    , Chramnus super
    puli ac ludibriis, qust in ea fiebant ,
    per Wiliacha- scamnum extensus orario suggillatus est;et sic posl-
    rium conjtigemqueejus succensa est, qtiod non 161 ea super eos incensa casula , cum uxore et filiabus

    *ine gravi suspirio inemoramus. Sed et civitas Turo- interiit.

    nica ante annum jam igni consumpta fuerat, et to- XXI. Rex vero Cblothacharius anno quinquagesimo
    tae ecclesiae in eadem constrticlae, deserlae reliclae primo regni sui, cum multis muneribus limina beati

    sunt. Prolinus beali Martini basilica , ordinantc Chlo- Martini expctiit «, et adveniens Turonis ad sepul-
    thachario rege, stanno coop<rta est, et in illa, ul crum aniedicti antislitis, cunclas actiones qtias for-
    prius fuerat , Tunc duae acics
    elegnntia , reparata. tasse negligcnter egerat replicans, et orans cum
    locustarum apparuerunt , qu;c per Arvernum atque grandi gemilu , ul pro suis culpis beatns confessor

    Lemovicinum • trauseuntes, utferunt, Romoniacum Doinini miscricordiam exoraret, el ca quac irratio-


    campiim venerunt, in quo praelio magno inter se ,
    nabiliier commiserat, suo obtentu diluerel. Exin re-
    acto, maxime sunt collisar». Chlothacharius aulem gresstis, qninquagesimo primo regni sui anno, dum
    rcx, conlra Chramnum frcndens, cimi exercitu ad- iu Cotia silva h venationem exerccret, a febre corri-

    versus eum in Brilanniam dirigit. Scd nec ille con- pitur, et eximle Compendium villam rediit : in qua
    tra pairem egredi timuii. Cumque in uno campo C cum graviler vexareltir a febre, aicbal •
    Vua ! Quid
    conglobatus uterque residercl exercitns, el Chram- putatis, qualis est ille Rex crjeleslis, qui sic lam ma-
    niis ciiin Britannis conlra palrem aciem inslruxisset, gnos reges interlicil! lu hoc enim t;cdio positus, spi-

    incumbenle nocte a bello cessntiim esl. En quoque riium exbalavii. Quein quattior filii sui cum magno
    uocle Chonober comes Brilannorum dicit ad Chram- honore Suessionas deferentes, in bnsilica beaii Me-
    nuin : Injtistum rcnseo te conlra palrem liium debere dardi sepelieruni. Obiit autem posl uniim decurren-
    egredi. Permilte me hac nocte, ut irruam super tis anni diem, quo Chramnus fueral interfecius.
    cmn, ipstimque cum tolo exercilu proslernam. Qund XXII. Chilpericus vero posl palris fuuera , the-
    Chramnus ut credo, , virluie Dei prap.ventus, fieri sauros qui in villa Brinnaco erant congregali, ac-

    Haec est basilica S. Germani a Pralis dicli, de


    " I ejusdem libri iv, col. H4, liti. 20, pro Chanaone
    rjua supra ad cap. 29 lib. m, ubi in mcdio chori vi- legimr in eodem Corh., Chonoone , quanquam idum
    Miur etiam iiiinc Childeberti regis sepulcruin , ta- alias dicilnr Chanao.
    melsi non tantae nntiquttalis. Ejus deposilio in au- d Corb. et Bell., Williacharius auiem sncerdos ad.
    to-^rapho Usuardi Martvrologio die 23 Decembris Corb. et aliqnot ediii, Witlicharius, ul sucra.
    consigiialiir, quo die singulis annis ejus anniversa- • Bell., Lemajecinum... Romauicum campum.

    rtim iiiii solemni pompa etinm nunc celebrninns.


    (
    t Alii, inclusitque... pauperctil(P. Maritis nd amitim

    < Non facile reperias, inquil Valesius, lib. vni Rc- 560 refert euin cum nxore el fihis cremaimii fuisse.
    U
    riiiu Francic, cujus pielas et de summis Ecclesix * llineris comes fuil bealus Germanus 1'arisiormu

    rebus sollicitudo multis et magnis experimcnlis les- episcopus, qui ea occasione Piclnvos perrexit, Rade-
    tatior fuit, quam Childeberli. > Id probant loca sa- gundi pro rege veniam peiilurus, ut narrat Baudoni
    cra , qiuc exstruxit, dotavit, protexii ; concilia, quae via in Vita S. Radegundis. Tunc procul dubio Agne-
    eo curanle frequenter celebrata sunl, pontilicum tem abbitissam beuedixit , ut dicitur inlra lib. ix,
    Romanortim, aliorumque episcoporum epislolae, om- cap. 42.
    nniin fenne riusaevi auctorum teslimonia. ()l> suam h Eliam niinc nomen reiinet , la forel de Cuise,
    cttlinm divinum pietalem, rex aique sncerdos a
    iti Compcndio proxima. Coinlitis plnribiis probat Chlo-
    Fortunalo apiiellatur, q et eum passim, liun in i tarium anno 50 rcgni sui obiisse , Valcsius atiquot
    Vita sancti Cermani, lum in carininibus pliirimiim diebns aniiiiin excessisse probabile exislimnl rjno :

    Imulai. Vide Vnles. libro laudnlo, ct alios amiorcs pacto legendiim esset salleni hojiis capitis initio tmno
    passim. Ejus Constilitlionem adversus pagniiOiUiu 50. Henscliciiiiis ccnset hic scribcndum 52. Chloia-
    reliquias dabimtis in Appciidii e. rios obiil ex Mario anno 20 posl Consulatum Bas.lii,
    b Uxorem scilicet Childcberti
    regis, ac duas filias id est an. 501, Irid. ix.
    ejus, Chrolbetgam et Cbiolesiiidau:. Alii , Brannaco , vulgo Braine , oppidutn liilni»
    1

    e Alii, Coonobro; Bell., Clionon, etsic infra. circiter lcucis ab Atigusln Snessiontim disians versus
    Corb.
    Chonoo. Et sic in tslo capite lcgilur bis, lam pro Bhemos , ubi iusignis abbaiin Ordmis Pramionslra-
    Lhonober, qiiam pro Chonobro. Sdi et upra in cap. tensis S. Evodio dicaia.
    2S7 S. CRKCORII LPISt XJPI TlliONt.NSIS '288

    cepit, f* ad Francos uliliorcs petiil, i|tsns<|uc muoe- A mcnto, ne unquam conlra cum agcrc debcrcl : quod
    riblll mollilns silii snhdidit. V.\ iiiux r.ins.os ingre- postca pcccaiis facicnlibus csl irruptum.
    ditnr, ledeuniue Childeberli rcgis occupat, sed nou XXIV. Cum autem Cuntcbrauinus rex regni par-
    iliu boc ci licuii possidere; uam conjuncii frairei tein, sicul fralres sui, oblinuisset, amolo Agroecula e

    ejus euin exinde repulere, cl sic inler se hi quatunr, pairicio, Celsum patriciatus honore donavit, virum

    id csi Cuaribcrlus, Gunicbramnus , Cbilpericus, ai- procerum staiu f , in scapulis 164l> v:iliilmn, laccrtu
    <|iie Sigiberlus, divisioncm legitimam faciuni. Dedii- robustuin, in vcrbis lumiduin, in rcsponsis oppnrlu-
    qne sors u
    CharitieriQ regnuiii Childeberli , sedem- num, juris lcclione pcrilum : cui tanla ileinceps ba-

    que babere Parisios; Guutbclirainno vero regnuiu beinli cupitliias exslitil, ut sarpitis ccclcsiarum rcs
    Cblodomeris, ac lenere seilcin Aurelianensem D
    ; aulercns , suis ditionibus subjugarit. Nam ciun au-
    Cbilpcrico fero rcgnum Chlothacharii paliisejus, disset quadam vicc Isaiae propbelne lectinncm iu ec-
    cathedramqtie 163 Suessionas babere; Sigibcrto clcsia legi , in qua ail : Vo? his qui juuijunt domum
    quoquc rcgnuin Tbeuderici, scdem>|ue babere Rhe- ud domum , el agrum ad agrum copulant usque ad
    inensem c
    . lemiinum loci (Isai. v, 8), excl.imassc fcrlur : Incon-
    XXIII. Nam posimorlemChluihacharii regis Chuni gruc boc Va: mihi et filiis meis. Sed reliquii flllunr,

    [/1/. Iluiimj Gallias appelunl, conlra quos Sigibertus B qui absque libcris funclus, inaximam paricm facul-

    esercilum dirjgil, ct gesto conlr.i cos belln, vicitat- taiis ccclesiis, quas paler cxspuliaveral , dcreliquil.

    que fugavit : se I postea rcx eoriini amicitas cuin XXV. Gunlchramnus aulem rex bonus. primo Ve-
    eoileni per lcgalos meruit. Dum auiem cum eis lurha- nerandam, cujusdam suorum ancillam, pro concu-
    iiis esset Sigiberius , Cbilpericus frater cjus Rhemis bina iboro subjunxil,de qua Gundobadum lilium

    pervailit, ct alias civitates, qu;c ail eum pertinebant, suscepii. Postea vero Marcalrudem e, liliam Magna-
    niatrimonium accepll. Gundobaduiii b
    abslulit. Ex lioc < nim inler eos, quod pcjtis csl, b I- rii, in vcro fi-

    niin civili: stirrexil. Rcdiens autcm Sigibeiius viclor lium suiim Aurcliauis iransmisir. ^Emula autem.Mar-
    j Chiinis, Suessionas civiiatem occupat , ibique in- calrudis posl habitum filium, in bujus m rlcm gras-
    venlum Tlicndnberlum, Cbilperici regis lilium , ap- salur ', et iransinissum, ul aiunt, venenum iu po-
    prebcndil, cl iu exsilium transmiilit. Accedens au- lum, occidit i. Quo mortuo, ipsa judicio Dei (iliuin

    lem contra Chilpcriciim , bcllum cnmmovil : quo suum quem habebat perdidit, et odium regis incur-
    vitlo atque fugaio, civitalessuas in t-iiam dominatio- rit, dimissaque ab eodem non mullo post lempore ,

    nem rcsliluil. 'fbeodoberlum vcro filiuin illius, apud mortua cst. Post quam rex Auslrcchildcm k , co-
    PonMconcm vHam d cusiodiri jussit per annum in- giiomento Robilam, accepii, dequa iterum <Iuos lilios
    lcgruni, quem poslca ul eral clemens, inuneribiis C babuit, quoriim senior Chlotliarins
    , junior Cliludo- ,

    jilatuin palri reddidil saniini, dalo tamen sibi sacra- meris dicebalur.

    u quod sortllo regni partes divide-


    Sors diciiur d Villa regia ad Saltum fluvium in pago Pcrtcnsi,
    ,

    rcntur, ni Valesius initio lib. vn Rerum


    idiserval baud procul a Vi> toriaco Incenso in Campania, quaiu
    Franc. Nonuulli laincn vnlunlbauc divisionem palrc Papirius Massonus malecum Ponte-lcauua; prupe
    ndhuc vivente fuisse faclam. Scnonas conftidil. Viile lib. iv de Rc diplomatica ubi
    ' Guulramnmu nunquaiu Aurelianis sedissc c>n- de Palaliis, num. 118.
    (endit Valesius. «•
    Sic Bell. et Itec. cum edit. ; at Corb., Regm.
    c Sic omnes mss. ct ediii, excepto unico De Celso non semel
    Cbcsnio, et Colb., Agricota. inferiu<;.
    qui babet Meltensem. Verum quidcm esl in cod. Obiit ex Marii Chronico iv Cons. Jusiini jtmiuiis, id
    Colh.,qui olim fuit monasierii S. Arnulli Meitensis, e>l an. 570. Silviae ipsius nialris epitapbium refert
    Inxlie lcgi Meitenscm; sed id ab aliquo nebuloue Cbcsnius tomo I, pag. 517. Palricii atitem digniias
    faciuin esl, qui dctrilo piiori vocabulo, istud subsli- in Guniramni regnoa Rurgundionum regibus deriva-
    luil. Deinde cerlum esl Sigiberium apud Rbemos bal, qui cum eam ab iinperatoribus accepissent, eo-
    liaboisse rcgiani, quain urbcm Cblodoveus Tlieodo- que nomine vocitari saepius delectarcnlur iis eiiun ,

    rico lilio suo nalu maximo rrgni caput allribuerat; et exstinctis , qui poslea sub regibus nostris illis pro-
    Tbeodeberlus Tbcndorici lilius cum Cahdlone in vinciis pra;fecti sunt , Palricii nomen ut plurimum
    morbum incurrissei , Rbemos revertens in ilinere tulere. Vide Valesiu-n lib. vi Rerum Francic. , et
    defunctus e^t ut icslatur Fortunatus iu Vila sancli
    ,
    n Rignonium in lih. Marculfi Formul., num. 55.
    i

    Gerinani. Hinc vetus auctor qui S. Quinidii Vasio- Slalus pro slalura eliam apud auclores non iu-
    1

    nensis epi-copi gesia scripsit, ut eum, qui tob Cblo- fimos, sacros ct profanos oceurrit. Vidc Glossar ,

    dovei libis ei ucpotibus vixii, ubique celebrem fuisse Cang. et nolam 275 in nov. edit. sancti Paulini.
    oslenderet Fama ipsius, inquil, liomam nonlaluil.
    : e Colb., Mercalrudem. De Magnario, seu Magna-
    firgna Cullorum likemis denique cum suis Germani-
    , chario infra hb. v, cap. 17.
    cispopulis ... non lexeruni. Germanos Rbcmis allri- h Sic Bell. et Bec. Rcgm., Gundebaudum. Colb.,
    ;

    buit , quod illi regibus Aiistrasix, cujus regui urbs Gundebadum; alii, Gundebaldum.
    Rbemorum eral capul, stihjccti csscnl. II >s cnnsen- Quae sequunlur usque ad ba>c vcrba capiiis se-
    1
    liunl velus auclor, qui Gesta Fraucorum sub prima.
    nuenlis, Exactis a Leontio episcopo, desunl iu Bcc,
    regiun nostrorum stirpe conscnpsit , Roricn, aliique
    l.olli., Regm. et Bad. Qua; aulem hic habeulur nemo
    plerique, qui Rlieinos sedem regiam f:;isse (esiaulur.
    dixeril inlerpolala , cum bis omissis lcxlus sil evi-
    Raronium, Pctavium Cointium aliosque receniiores ,
    denler omuino mancus et interruplus.
    pr&lennillo. Sealigcr, Had. Valesius et alii, Rhemos
    aul, live el Meilas , regni sedcui luisse scribunt, re- i Sic Cnrb. pro transmisso.... venenc. Bell. cuin
    gesque McUeiisiuui et Rbeinnriim appellant; el qui- od., in polum ci dari curavit.
    ili-in ueino inficiari polest plcrosque ex poslremis k S c Corb. Alii Autlrigildem. ApuJ Cbcsn. , al.
    ,

    Au-lrasije ngibus apud Mctlas polissimum conse- codex, cognomcnlo Dobilanam. Bcll., VobHlam.
    disse.
    28) IIISTORIA FRANCORIJ \l liri:r omartls. 290

    165 XXVI. Porro Ch.iriberlus • rex Ingobcrgani A quain presbyler Parisiacae uibis portas ingressns re-
    accepit uxorem, de qua filiam habuit , quce postea in gis praesenliam adiit, Iktcc effalus esl : Salve, rex
    Cantiam b, virum accipiens, est deducla. Habebal gloriose. Sedes eiiim aposlolica eminentiae luaj sa-

    lunc temporis Ingoberga in servitium suum duas lutem inittit uberrimam. Cui ille : Nunquid, ait, Ro-
    pdelkis pauperis cujusdam lilias, quarum prima voca- nianain > adisti uri em, ul papae illius nnbis salulem
    balnr M.ircovefa c
    , religiosam veslem habens; alia deleras ? Paler, inquit presbyter, lutis Leontius cum
    vero Mcrofledis : in quarum amore rex valde deli- provincialibus suissalutem tibi niillil, imlicans JEtnu-
    d enim vocitnre consueveranl Einerium in in-
    nebatur; erant enim, ut diximus , arlificis Ianarii lum, sic

    iilia;. ^Emula ex boc lngoberga, quod a regedilige- fanlia sna, ejectum ab episcopam, pro eo quod prae-
    *entur, patrem earuin secrelius operari fecil , futu- termissa canonum sanciione , urbis Sanctonicae epi-
    Viim ut dum baec rex cerneret, odio filias ejus habe- scopalum ambivit. Ideoque consensuin ad le direxe-
    rel quo opeiante vocavit regem. III aulem sperans
    : >
    runt, ut alius in loco cjus subslituatur : (|iio fiat, ut
    aliquid novi videre, aspicil Imnc eminus lanas e re- dum transgressores canonum regulariler arguunlur,
    gias componenlem : quod videns, commotus iu ira, regni vestri polentia sevis prolixioribus propagelur.
    reliquit Ingobergam, eU MeroftVdem accepit. Habuit H.ic eo dicente, frendens rex eum a suis conspccti-

    et aliam puellam opiiionis, id est pasloris ovium f


    , B bus extrahi jussii, el plauslro spinis opplelo imponi
    filiam, nomine Thrudechildem , de q:ia et ferlur fi- desuper, et in exsilium protrudi praeeepit, diceus :

    lium hahuisse ,
    qui ul processit ex alvo , prolinus Piilasne quod non est super quisqiiam de lili s Cblo-
    delalus est ad sepulcrum. Ilujus regis tempore apud thacharii regis, qui patris facla cusiodiat, quod bi

    urbem Sanclonicam Leontius «, congregaiis provin- episcopum, quem ejns volunlas elegii, absque nOslro
    ciae stiae episcopis, Emerium ab episcopatu dejtulit ,
    judicio projecerunt? Et stalim direclis viris religio-
    asserens non canonice eum fuisse hoc lionore dona- sis, cpiscopum in loco restituit, dlrigens etiam quos-
    lum. Decrelum enim regis Cliloihacharii habuerat dam de camerariis suis, qui exactis a Leontio epi-
    ut absque metropolilani consilio beuediceretur, qui scopo mille aurcis, reliquos juxta possibilitatem con-
    non erat praesens. Quo ejecto consensum h fecere in dcmnarenl episcopos : et sie principis i est ultus
    Heraclium, liinc Rurdegalensis urbis presbyterum, injuriam. PoslhaiC Marcovefam, Merofledis k scilicet
    quod regi Chariberto subscriptum propriis manibus, sororem, conjugio copulavit. Pro qua causa a sancto
    per Nuncupalum presbylerum transmiserunt. Qui Germano episcopo excommunicatus uterque est. Sed
    veniens Turonis, reni gestam beato Eufronio pandil, cuin eam rex relinquere nollet, percussa judicio Dei
    deprecans ui lioc consensuni subscrihere dignareiur, obiil. Nec multo post et 167 'P se rex posleam de-

    quod vir Dei manifesle respuil. 166 Igitur posl- C Cissit Chariherlus
    1
    : cujus post obiium Tbeudechil-

    Corb. mendose, Sigiberlus ; alii Haribertus. , dicebatur, intelligebalur polissinium d- Roiuana <ede,
    b H*c est Ahleberga, sive Rertha, qua Elbelber- eju-que pontilice. Ideni dicendiim de pap.e noininc,
    to Canii;e regi in Anglia nupia, mariii sui loiiusqiic quod ante Gregorii VII temptis omnibus episcopis
    geniis conveisioni phiriniinii allaboravit cum S. Au- coininuiie eral. VidesU Coinliuin ad annum 5b2 ea
    gusliiio, aliisque moiiacliis a Gregorio Magno missis. de re disserenlem. Infra, pro pater... tuus, ed. cuui
    Lctahlum episc, ul putant, Silvanectenscm, secum Rec, patris.. tui.
    bali-hat, cujus memoria celebratur die 24 Febr. Pro J Sic inss. Ediii vero habcnl patris. Corb. et Regin.,
    Catdia, cod. Rell. et alii, quibus usi sunlqui editio- principis est ulta injuria.
    k Aliquot mss. et ed. mendose, Marcovei Famero
    ncs plerasque Chesnio anleriorcs curarunl, habenl
    Gantia cui vocabulo particulam ia pra;cedeiileni
    , fledis.
    jungentcs, uomen fecerunt Ingantia, quasi haec regi- 1 Cbaiibrrli viiia passim (ommeinorat
    Gregorius
    na sic fuissei anpellala. Vide Redam lib. ix, cap. 25, ejusverolaudes fusms proseqtiiiui' Foriunatus libro vi,
    Guiljelui. Maluiesbur. etc. , et confer cap. 26, lib.
    , carm. 4, quod ideo ejus regni inilio videiur scripiiim.
    ix, iufra. Sequens vero esl de Theodechible, sed alia a Cbari-
    * Cod. Rell., Marocovefa. berti uxore, sicut el ejusdeni Forluuali cannen '.5
    d Sic omnes inss. el edili, prajler Chesn. qui ha- libri iv, i|uam Tbeodor ci uxoieni ei Tbe 'deherti ma-
    bet, ut dicebalur. trem fuisse su-picatur Rrouverus. Sed qu.r ibi F.u-
    e Sic Coib. el Rell. Edili plerique, Lascias. tunalus scnbit, uxori Theodorici allrihtii noo posse
    f
    lla:c verba, id est pasloris ovium, desiderantur in probat Valesius lib. vu Reruin Francic, imde exisii-
    n
    ^
    e lilis ; sunl auteni in codd. Corb., Rellnvac. etPala- mat eam potius esse ejusdem Theodoi ici liliahi, it
    lino. Ihec vero in Bell. dicilur Teudegildis. Regm., Theodeberli ^ororem, b.mc scilicet ipsam, <|u;e, te.-lo
    Tcotigildis. Ld., Theudegildis, seu Teodegildis. Procopio Iib. iv Relli Goihici, qnanquam cjus noineii
    1 ls fuit Rurdegalensis episcopus, de quo Fortu- reticeai, postquam llennegisclo, lum Ruligeri War-
    natus lib. iv, carni. 10, et alias passim ; dislingiicn- noruin regibus nnpserai, lamlein in Galliam revcrlt
    dus ab alio ejusdem nominis episcopo Arelatensi coacla fuil. De eadem, uti Valesio videtur, agil Gre-
    paulo anliqutore, de quo idem Forlunatus lih. iv, gorius ii libro de Gloria Conf. qiiam eiiani eaimhmi ,

    carm. 9. Leonlium simul el Emerium laudat idem esse conjicil Theo lechilde, qua; inoiiasterium S.
    ctiiu
    auctor lib. i, carm. 12. Variis conciliis inlerluil. Petri Vivi prope Senonas exstruxi.sse tiiciui'. Dem-
    Leonlii (eslumcelebranl Rurdigalenses die 17 kalend. qtie Suavegoiiham reginam Theudechildis rcgina ma-
    Decembris. trem laudat Frod< ardu^ lib. n liisft. Rbeme.isis, qu;«
    u De consensu vide supra cap. 15. parlem Vinsiaci \illa-, ubi lunc anacboreia; degebanl,
    • Sic. Rell. caiteri cum ed. , Turonicam. Licet
    ; eci lcsije Rlieoiensi deilii, easque Tbeoiloiici uxorcii»
    enini aliai qin.que sedes episcopales lunc apostolicw el liliam 1'uisse etiam Marlotus lib. n Meirop. Rbc-
    ut vel ex hoc loco patet, el episcopi omnes aposto- inensis, cap. 20, cuui Valesiu ceiiset. Coinlius taineit
    lici, ul ouiiies sciunt, dicerentur ; id lamen ciim ab- ad aniitim .">(>» coutendil Theodecliildem, quam Pro-
    solute ct absque adjuucto sedis aut episcopi uomiiic copius regi Waniorum nupsisse tradk, luisse Cblo-
    VI S. GHEGORII F.PISCOn TIRONENSIS «02
    (I s una rcgiiiarum ejus, nuntios ad Giiiitcliraiiiiuiiii A guis opibus deslinavii. Nam Galstilnlltn xlaie «enior
    legein dirigit , sc ultro oflercn9 iiialriiiionio cjus. quam Brunichild s erat. Qux ciiui ad Chilperiruiti
    Quibus rei hoc reddidil in rc-ponsis ; Acccdcre ad regem venisset. cuin grandi hunnre susccpla. ejus<|iie
    ine ei non pigeal cum lliesauris suis : ego eniui ac- esl sociata cnnjugio : a qun cliain inagno amore di-
    cipiam eam, faciaiu<|iie nttgnata iu populis, ul scili- ligehalor. Delolurai enim scctnn magnos tbesauros.
    ccl majorc incciiin lionore qiiatti cuui gcniiano meo, Scd |:it aniorciii Frcdegundis, qiiain prius liabtterat,
    qui iiupcr ilcfuncius est, potialur. Al illa gavisa, col- oritiui esl inler cos graude scamlaliiin. Jaui cnim in
    lcclis oiiinilius, ad eum profecta est. Quod cemcns lege calholica conversa fuerat, et chrismata °. Cum-
    rex ait : Rcctius est enitn, ut lii lliesauri penes me que se regi quererclur assidue injurias per fen e, di-
    liahcanlur, (|iiam post \Ed. apud] banc, qux iudigne ccretque niillatn eodem habcre,
    se dignilatcm ciiiu
    gcrmaiii mci tboruin adivil. Tunc ablatis inultis, pctiil ut relictis ihesauris, quos sccum dciulcrat, li-
    paueis reliclis, Arelatensi eain monasterio deslinavit. berain redire permilterel ad palriatn. Quod ille per
    Hxc vero xgre acqtiiescens jejuniis ac vigiliis aflici ingenia dissiiiititans, verbis eam lenibus demulsit. Ad
    per occullos nunlios Gollhum quemdam advocat }.A/.
    exirciniitn eam suggillari 169 jussit a puero , mor-
    adivit], promittensquod si se in llispaiiiasdeductam luamque reperit in strato. Post cujus obilum Deus
    cunjugio copularct, cum thesauris suis de monaste- B virlutem magiiam osiendil. Lyclinus enim ille, qui
    rio egrcdiens, libcnti cum aniuio sequeretur. Quod fune suspensus coram sepulcro ejus ardebat , nullo
    illc, nihil dubitans rcpromisil. Cumque bxc col-
    , tangente, fune disruplo in pavimeuluin corruit : et
    leciis rebus, faclisque voluclis \Al. volucris], a coe- fugiente anleeum duritia pavimenti, tanquain in ah-
    nobio pararet egredi , anlicipavit volunlatem ejus qnod inolle clemeiiltim descetidil, atque medius esl
    industria abbatissx a deprehensaque fraude, eain
    :
    sulTossiis , ncc omnino conlrilu* : quod 11011 siue
    graviler cxsam custodi;c mancipare prxcepil, in qua grandi ' miraculo vidcntibus fuit. Rex aulem cuiu
    iisque ad cxitum viix prxsenlis, non mediocribus eam mortuam deflesset, post paucos dies Fredegun-
    atniia passionibus, perduravit. dcin reccpil in matrimonio. Posl quod factuin, repu-
    XX Ml. Porro Sigibcrtus rex, cum videret quod tautcs ejus [Bell. ei] fralres, quod sua emissione ari-

    liaties ejus indignas sibimet uxorcs accipcrent, et tedicia regina fucril inicrfccla, eum de rcgno deji-

    per vililalciu siiam eliam ancillas in malrimoniuin ciunl. llabebal auieiu lunc Chilpericus Ires filios de
    sociarcnl, legalionem in llispauiam mitiit , el cmn Atidouera priore regina sua : id est Theodobertum,
    multis muncribus Brunichildem Alhanagildi regis li- cujus supra nieinininius (Cap. 23), Mcrovecbum al-

    liam petiit. Krai eiiim puella elegaus opere, 168 que Clilodovechuin. Sed ad ( oepta redeainus
    venusla aspeciu, lione»ta moribus atque decora, pru- G XXIX. Cbuni * vero itertun in Gallias venire co-
    dens consilio, et blanda colloquio. Quam paler ejus nabanlur, adversus quos Si^ibei lus cum exercilu di-
    11011 denegans, cuin magnis tbesauris anlcdiclo regi rigit, habcns secum tuagnam iiiulliiudiuem viruruin
    iransmisit. Ille vero congregalis senioribus secum, forlium. Ctimque confl gere (leberent, isli magicis
    prxparalis epulis, cuin immensa Ixiilia alque jocun- ariibus i strucli, divcr-as eis fanlasias osiendunt, el
    ditate eam accepit uxorem. El quia Arianx legi sub- eos valde stiperant. Ftigienlc auiem exercitu Sigi-
    jecta erat, per prxdicalionem sacerdotum , atque ip- berli, ipse inclusus a Cliunis retiuebaltir, nisi posiea,
    commonilioneui b conversa, beaiam
    snis regis in utcral elegaus el versuitis, quos nort p»luit supcrare
    iiiiilaic confessa Trinilatem credidil, aique chrismala virtute prxlii, supcravil arlc donandi. Namdatis rnu-
    est, qux in nuiuine Cbristi calholica perscveral «. neribus foedus ctini rege iniit h , ut omuibiis diebus
    XXVTll. Quod videus Chilpericus rex, cum jain vilx sux iiulla iuter se prxlia commoverent : idqu«
    plures haberet uxores, sororem ejus Galsuinlham d ei magis ad laudein, quam ad aliquod perliuere op-
    expetiii, promiilens per legalos se alias reliclurum : probrium justa ratione pensaiur. Sed ct rex Cliuno-
    taiituiu condignam sibi, regisque prolem mereretur rum mulia munera regi Sigiberlo dcdit. Vocabatur
    accipcre. Paler vcro ejus bas promissiones aecipiens, auteui Gaganus '
    ; omnes euim reges genlis illitii

    liliam suam, sicul atilcriorem, similiter ipsi cuiii ma- D hoc appcllanlur noinine.

    dovci cx priori uxore liliatn, sororem Tbeodorici et Alii cum edit., magno.
    f

    Tbeodebcrli amitam. ()e Chariberli obitu vide lib. de Vide supra cap. 23, et Pattlum Diac. lib. 11 de
    e

    Gloria Confess., cap. i\). Geslis Langob., cap. 10, ubi Chuni, gui el Avares di-
    " II 11 eral Liliola, terlia loci abbatissa, quam prx- curiiur. Valesius libro ix Herum Fraiicic. fusius agit
    cesseranl du;e C.ncsarix. de Chiinis Avaribus, quctii consule.
    b Sic Colb. Editi babcnt commotionem. Bad., com- i>
    Cod. Regm., fte.lus init.
    munionem. '
    Sic Corb. Bec. cuin edilis aliqunt ; Rcgm.,
    i*i

    c Sic Corb., Bcc. et Bell., el recte quidem nam ;


    Carganus; Cliaganus aut Caganus. Mos hic liuii-
    alii,

    sci ii.cnic Gn-gorio adbuc iu vivis erat, qux anno lil i nis peculiaris 11011 fuii, ul omues sua: gcnlis reges
    disccrpia pnseveravit ; Colb., permansil.
    fuil. Edili idcnt noinen ferrcnt. Sic olim ^Bgypiii reges prnno
    Siuihcrti et Btunechildis uuptias celebravil Forluna- Pltaraones, tnin Ploleuuei \ocaii sunt, Persai Arsa-
    lus liure vi, carui. 2. cidx, Aibenienses Cccropid.c, /Elhiopes Candaces,
    4 Corb., Bcll. el Freh. al., Galsuendam, el infra, : Langobirdi Klavii, eic, ul C;esares el Augusios
    iiam Galsueiidu wtate seniore a Uruneehil.de eral. pralenniilam. Sic bodic Prcsbyler Joannes dicitur
    « l)e ejus nupiiis, couvcisionc cl murtc cecinit rex .Liliiopuiii, ctc.
    Furiunaius larm. 7 libr. vi.
    253 IIISTORIA FRANCORUM. LIBER QUARTUS »1
    XXX. SigitierlilS vero rex Arelatensem urbem ca- A sibi propmquo, cum hnminibus, eccle-iis, opibusque
    pere cupiens, Arvernos commoveri praecepit. Erat acdomibiis in llnviniii ruit, exclusoque amnis illius

    comes nrbis qul liitore, aqiia retmrsnui peliit Locus etcniin ille ab
    170 cnim l,l,,c Firmimis illius,

    cum ipsis in capitc abiit. Sed et de alia parle Au- uiraque parle a moutibus concliisus erat, inter qu< •

    dmiarius a cuin exercilu advenil, ingressique urbem riiiu angnstias torrens dcfluit. Inumlans ergo supe-
    Arelateusem, s-acramenta pro parte Sigiberti ragis riorem pariem, qu v. ripa3 insidebat fe
    , opcmil aii-ue

    exegernni.Quod ciimGunlchramnus rcx comperissot, dclevil.Accumulata enim aqua erumpcns dcorsum.


    Cclsniii patricimm umexercitu illuc dirigit: quiabiens inopinalos reperiens homines, ut desnper fecerat,
    Avennicam |
    Avenionem ] urbem abslulit. Accedens ipsos enecavil, domos evertit, jumenta delevb, el
    aiitcm Arelaiem, et vallans eam, impugnare exerci- qu;e ctincla litloribus illis insidebant, usque ad Je-
    i ii [ii Sigihcrli, qui infra muros continebatur, ccepil. nubam '
    civitatem, violcnla atquesubila inundatii n •

    Tunc Sabuidus episcopns dixil ad eos : Egredimini diripuil alque subvertil. Traditur a mullis tantam

    foras, et iniie ceriamen, quia non poteriiis sub mu- cnngeriem inibi aqua? fuisse, ut in anledictam < ivi-

    rormn conclusione degenies, neque nos, neque urbis tatem super muros ingredereitir. Quod dubiuin uou
    islius subjecla defendere. Quod si vos Deo propilio esi, quia, ut diximus, Rhodanus in locis illis iuii-r

    illo's devincilis, uos ftdem quam promisimus custo- B angustias montium defluit, nec habuit in latere, ctim

    diemus : si vero iili contra vos iuvaluerint, ecce re- fuit exclusus, quo se diverterel : commntumque mon-
    seratas reperietis portas ; ingredimiiii ne pereatis. tem qui descendent adsemel erupit, el sic cuncla
    Iloc illi dolo dclusi, egressi foras bellum parant; sed delevit. Qnod cum f.ictum fuisset, triginla monachi,
    superali ab exercilu Celsi, fugam ineunt, venientes- unde casirum ruerat advenerunt, et terram illam,

    que ad urbem, portas reperiunt obseratas 1». Cum- quae monte diruenie rcmansprat, fodientes, aes sive

    que evercitus a rergo jaculis ferirelur «, operiretur- ferruin reperiunt. Quod dum agereni, mugilum mon-
    iiuo lapidibus ab nrbanis, ad amnem Rliodanum tliri- lis, ut prius fuerat, audierunt. Sed >um a saiva cu-

    guni, ibique parmls superpositi, ulleriorem ripam piditate relinentur, pars illa qux nondum ruerat,

    expetunt. Sed mullos ex his violenlia amnis direptns 172 super eos cecidit, quos operuit alque inlerfe-
    cnecavil, fecitque Rhodanus lunc Arvemis, quod fe- cii, nec ultra inventi suut. Simililer el anle cladem

    cisse qtmndam Simois d legilur de Tn janis : Arveriiiim, magua regionem illam prodigia terruc-
    runl. N nii plerumque tres aut quatuor splendores
    Correpta suli undis
    Scuta virum, galeasqne, et fortia corpora volvit. magni ciica solem apparuerunt, quos rustici soles

    Apparenl rari nantes in gurgite vasio. vocabant, diccntes : Ecce tres vel quatuor soles iu
    (Virg. ^Bneid. lib. i.) Quadam tamen
    G coelo. vice in kalendis Oclol>ribus,
    Qui vix natandi. ul diximus, impulsu, parmarumque ita sol obscuralus apparuit, ut nec quarta qiiidem
    adjuti adminiculo, lilioris allerius plana contmgere pars iu eodem luceus rcmauerel, sed leter atque de-
    potucruui.Qui nudati arebus, ab equiiibus [Al. equis] color apparens, quasi saccus videbatur. Nam et
    desliiuii, non sine grandi conlumelia pati i;e nsti- «juain (|uidam comelem vocant, radium tau-
    stclla,
    c
    tutisunt. Firminolameii et Audouario disccdeudi via quam gladium habens, super regionem illam per an-
    indulta est. Muhi ihi lunc viri ex Arvernis, non so- niim inlcgrum apparuit, el coelum ardere visuin est,
    lum torrentis impelu rapli, verum eliam gladiorum et multa alia signa apparuere. In ecclesia vero Ar-
    ictibus sunt proslrati. 171 Ac sic Gunichramnus verua, dtim matuiiua; cclebraienlur vigilije in qua-
    rex recepta urbe illa, juxta consuetudinem bonitatis dam festivitate, avis corydalus I, quam alaudani
    suae, Avennicam ditionibus fralris f
    sui restituit. vocamus, ingressa, orattia luminaria quae lucebant,
    XXXI. Igitur iu Galliis magnum prodigium • de alis superpositis in lanla velocilate exstiuxit, ul pu-
    Taurcdimo castro apparuit, quod super Rkodanum tares ea in unius hominis manu posit i, aqua fuisse
    fluvimn in monte collocatum erat. Qui ciim per dies submersa : in sacrario autem sub velo transieiis. ci-
    amplius sexaginta nescio quem mugitum darei, tan- cindelum k exstinguere voluit, sed ab osiiariis prohii
    dcm scissus atque separatus mons ille ab alio monle D bita atque occisa est. Simile et iu basilica beati An-

    • Sic vet. mss. ; Regm., Adovagnut. Editi, Adoua- cum m


    longitudine 63 tnillium et latitudine 20 millium
    rius, aul Eudouurius. ila totum movit, ut eyressus utraque rtpa vicos anti-
    t>
    Qu;e sequunlur usque fere ad fiuem cap. 38 de- quissimos cum liominibus et pecortbus vaslas>et, e iam
    sunt iu Ri-gui. mulla sacrosancla loca cum eis servienlibus demolhtet,
    cAliquot mss. c.um ed., foderetur. et pontem Genavacum, molinas et homines per vim de-
    d Fluvius esl Troadis ex Ida monte defluens, hodie jecit, el Genava civitate ingressus plures liomines inler-
    a Turcis dicilur Chisime, in Phrygia minore. fecil.
    • Ediii quidam, Firmino... tanlum, et infra Corb. h Plerique ecliti, insidebant.
    el Ikllov., Magni ibi tunc viri. 4
    Sic Corb. et Rcll. Ediii plerique cum Rcc, Ja-
    Sic mss. onmes : plerique tamen edili habent
    1
    nottim. Colb. el Cliesn., Genuam. Scd hic Gcnevaui,
    palrls. vulgo Geneoe, designari manifestmn est; et quidem
    K llic locus omnino ilhisiralur ex Marii Aventi- id in Vallensi, le Valais, conligit.
    censis Cliromco ulii dc eadem re sic loquitur : Hoc j Corb. etBec, Coredallus. Colb., Coradallus. V.
    anno (503) nwns vulidus I auretuiiensis in territorio Alieserram.
    Vullensi ila subito ruil, ut castrum cui vicinus eral, et k Sic Corb. et Bell. Alii el plerique
    editi, cicinde-
    vicos eum omnibus ibi liubitanlibus op.pressisset, et la- lem. Nostra leclio conlirinaiur ex Vua S. Eligii a S.
    M S. CBFXOBIl F.riSCOlM TWtONLNSlS 296

    «lrc««de lychnis liice.iiilius, n%i>; aia fecit. Jam vcro A pcrorationcm rcmcdia eonferebat. Qui suh lioc lero

    advenieiile ipsa clade, lanla siragcs de popillo illo pore lins, dicrum atque virtuluiu plenus e.v boc
    facta est per lotain rcgionmi ilUin, ul nec iiiiinerari inundo csl assiiuiptus in rei|iiie.

    liossit quauljc ihideiu ceciilerinl legioms. Nain Cwu 174 '


    XXXIII. Transiit lunc el abbas monasterii
    j.im tarcofagi aut tabuta iefecissentj decem wii eu ij>siiis, cni Siiuniiiifiis h succcssit, virlolius siinplicitalis

    aiii|ilius in una liumi fossa gvpeliebantur. Numersta el charitatis. Nain plerumque bospilum pedes ipse
    Siinl aiilein quadaui Doininica in ima lieali 1'clri ba- alduebat, manibusque ipse tergebal; iinum lantum,

    silica b irecenla dcfuncloriiiu rorpora : eral cuim quod gregein couMiiissum non timorc, sed supplica-
    ct ipsa mors subila. Nam nasceule in iiiguiue aut in tionc regebat. Ipsc quoque referre erat solitus, du-

    ascella vulnere in inoduin serpenlis, iia inficieban- ciiini se per visum ad quoddam flamen igneum. in

    lur hoinoes illi c


    173 veneno, ul die alter.i aut quo ab iina parie liltoris concurrenles populi cen
    terlia spirilum exhalarent. S>d ci sensiiin vis illa ajies ad alvearia inergebanlur ; et eraiil alii u que ad
    veneni aufereliat ab homine. Tunc el Cato presby- cin rr uliiin, alii vero usque ad ascellas, nonnulli usqui'
    (er inortuus est d . Nain cum de bac luc mulli fugis- meutiim, clamanles cum llclu se vebemcnter aduri.
    sent, ille lamen populuin sepclicns, cl Missas dicens Frat eniiu et fous super fluvium positus ila angustOS,

    Virilim e
    , inimpiam ab co loco discessit. Ilic antem C ul vix unius vesiigii latiiu lineni rceipere possct. Ap-
    presbyter mtiU.e bumanilalis, el satis dileclor paupe- parebat autem el in alia parte littoris doinus magna
    rum fuit : ct credo bacft causa ci, si quid superbi.e exlrinsecus dealbala. Tunc iis qui cum eo eraut,

    habuit, niedicamcutum fuit. Cautinus aulem episco- quid sibi h.-ec velint interrogat. Al illi dixerunt : I)e

    pus, cuin diversa loca, banc cladem timens, cii- boc enim ponte praecipilabitur, qui ad distringciiduin
    cuinisset, ad civilatcm n gressus esl, et banc incur- coininissum gregem fuerit repertus ignavus; qui vcro
    rens, parasceve 1'assionis dominica: obiit. Nam ipsa strenuus fueril, sinc periculo transit, el inducitur
    bora et Teiradius consnbriiius cjus morluus est. lalus in domum quam conspicis ullra. Ilaec aud ens
    Tunc el Lugdiiniim, Bilurix, Caviilonuin
    f
    atquc Di- a somno exculilur,niulto dcinceps monacbis sevcrior
    vionuni ab bac inlirinilam valde depopulata sunt. apparens.
    *
    XXXII. Eral s iuiic leniporis apud Randanense "
    XXXIV. Quid etiain apud i|tioddam iiionasleriiim
    ntonasieriuni eiviiatis Arvernicie presbyter pneclarae eo tempore actum sit, pandam : nomeii autem ino-
    viriul s, Julianus nomine , vir magnae abslinenlia:, nathi ', quia superesl, nnmiuari nolo, ne cum ha?c

    qui neque viuum neque ullum pulmeiuum utebatur, scripla ad eum (ervenerint, vanain incurrcns gloriam

    cibcinm oiuni temporesub tunicam babens, Quidam juvenis ad monaslcrium vcnicns,


    in vigiliis reviliscat.

    priiiiiis, in ora ioue assiduusicui inergumenos curare, C abbaii se commendavit, ut in Dci servilio degeret :

    cajcos illumiuarc, vel rcliquas infirmitales depellere cui ille cum mulla objiceret, dicens durum e.-se ser-

    per invucaiioiiem domiuiei nominis, et signacuh.iii vilitrm illius loci, ncc omnino tanta possil implere
    Niiict.f crucis heile eral. Idem cum stando pedcs ab qitanta ei iiijungcbantur, se omnia implcluruui iu
    buuioic baberct infeclos, el ei dicerclur, cur contra nomine Domir.i polliceiur; sicque collccttis esl ali
    possibilitatemcorporis seinper starei.dicere cum joco abbate. Factum esl autiin post [laucos dies, duui iu

    spirituali eral solitus : Faciunt opus niciiin, dum et huiniliiale alque sanciitate se in oinnibus cxlnbcrei,
    vita comcs est, uccme eoruni suslcntatio Domino ul expelleutes monacbi 175 ( 'e borica aunonas,
    jubenle relinquit. Nam vidimus cuin quadam vice in quasi coios tres, ad soleui siccarc ponerent, quas
    basilica beali Juliani mariyiis inergiimenuin verbo buic cust tlire prxcipiunt. Cum autem relicienubus
    lanlum curasse : quarlanariis et aliis febribus sa:pe aliis, liic ad cu^todiam resideret annona:, subilo nu-

    Audneno cdiia, cap. 57, ubi vocabuli bujus signilica- et in mss., quamvls in capiium inifice in mss. Bcc-
    lio evp initur lomo V Spieiteg. Do velis ameiii ee ccnsi el Begionioiilcnsi ct m cdit onc pcr Jiukwinn
    ele-iaiuiii vide cardinal. Itoiia lib. Badium pncurata iiitliccntur. In vei.edtlis tlscriplis
    i de Bebus Liiur-
    gic, c.ip. 25, et M.ibnluii. post cap. 41 aut 42, habetur cap. 47. !;cc auicni
    lib. i de Lilurgia Callic,
    cap. 8. t\ liabenius ex ms. cod. sacri monasierii Casinensis, ab
    De bac Irbrtflns de crclcsiis Cl rouiont. cap. 31. amiis 700 exaralo. Et quidem slylus ei inodi loqueinti,
    Aniio i ., a YViilt lino «iiiniic ei Delpbino Alvernix
    I i .

    c.isuuin mulaliones, sicul et ea quae coui|il ctnniur,


    lesiaucil.i, tr.tdili liui Piaj.iinn^liatciisilius, uti ob- Gregorii noslri genium sapiunl; Viiam -ancti Nic lii
    sei val .savaro. a se ipso BCriptaui lauilat cap. 56. Ban faneuse uio-
    b Coinpluresol m fueie apud Clarummoniem b isi- iiasleriiim liirulum e-t; at vicus vulgo liand u, ,

    licx" S. 1'etro dicaix. llic locus de pan chiali intelli- nomeii retiiiit, paulo infra Dora cl Klavci is conlluxuui
    gendiis e*i, de <|ua laud.tus liber cap. 6. silus a; ud Arvernos.
    c Sic
    Beil. ; at Corb. et Bec. ciim plerisq. cdii., u Uad. in liiu o, iXe Summulfhe ubbate. Bepm. cl
    ita inficiebatut liomo ille. Alii, inlerficiebalur. De bac Bcc.,de Sumiiiuifo abbuie. [".11181110111 visioMiS liabcnluf
    rlade Marius in Cbronico ad an. 571. V. lib. de Mi- tn AcL;s SS. l'ci|Ctur el Fe^iciiaus.
    i;n S. Julinni., cap. 4).
    •
    1 I11 cap.iuloruni indice iu mss. et in Bad. Icgilur
    u Dt; boc prcsbyicro vide Stipra cap. 6 et seqq. de Burdeguieusi mouacho. Simile factum exsi.it in
    e Bell., Colb. et alMpiot cdili, vbiluer, quod itlem Dialogo 1 Sulpicii Scveri, ca,i. .'), ubi abhas virgis
    bic sonal. ca-di jussil puerum, qui aspitlcm in paliio luleral
    ' Sic mss. cuin Cbesn.; plerique ed., Cavallonum. ilUcsus ; 111 discerel beo in humilitaie seivire, uon in
    Bad., Cubilo, qua: revera civitas hic designalur, non siguis el viitutibus gluriari, quia melior csset injirmita-
    Cabellio Ptwtseue, vul^o CuvaiUon. lis conscienlia, virtuium vaniiate.
    « Hoc captit et quinqnc seqneniia desunt in edilis
    297 HISTORIA FRANCORUM. LI13ER QUARTUS. 298

    bilatum coelum, et ecce imber validus cum ru-Aut scilicet quod mcriiis obtinere non polerat, pra>
    est
    more venti festinus ad annona) congenem appropin- miis obtineret. Erat quidem elegans in conversatione,
    quabat quod cernens monachus, quid agere, quid sed non erat castus in opere et plerumque inebria-
    : ;

    facere Tractans autem quod


    nesciebat. si cseteros bat barbaros, sed raro reficiebat egenos ; et, credo,
    vocaret, pra?multitudine boc recondere in horrea haec causa obslitit, ut non oblineret, quia non per
    non valerent, cuncta postposita, ad orationem con- Deum sed per homines adipisci voluit hcs honores.
    vertitur, Uominum deprecans, ne super triticum Sed necillud potuitimmutari, quod Domiuus per os
    illud imbris illius gutta descenderet. Quod cum se sancti Quintiani locutus est d
    : Quia non surgit de
    terrse dejiciftis exoraret, divisa est nubes, et circa stirpe Hortinzi, qui regat Ecclesiam Dei. Congregatis
    annouam pluvia valde diffusa est, nullum granum igitur Avitus arcbidiaconus clericis in ecclesia Ar-
    tritici, si dici fas est, humectans. Cumque reliqui vernn, multa [/. quidem promisit, scd tamen
    nulla]

    monachi cum abbate hsoc consentientes, velociter ut accepto consensu e ad regem petiit, voluitque ei tunc
    annonam colligerent advenissent, cernunt hoc mira- Firminus, qui in hac civitate comes positus fuerat,
    culum, requirentesque custodem, inveniuntque [Leg. impedire sed ipse non abiit. Amici aulem ejus, qui
    :

    inveniunt] haudprocularena^dcjectumorantem.Quod in hac causa directi fuerant, rogabant regem, ut


    videns abbas,se post eum prosternit, et pertranseunte " saltem una dominica f prcetenret, ut hic non benc-
    pluvia, consummata oratione vocat utsurgeret.Qucm diceretur quod si propalaretur, mille aureos rcgi
    :

    •apprehensum verberibus agi prsecepit, dicens Oportet :


    darent ; sed rex his non annuit. Factum est ergo ut
    enim te, iili, in timore et servitio Uei humilitcr congregatisin unumcivibus Arvernis, beatus Avitus,
    crescere, non prodigiis atque virtutibus gloriari. qui tunc tempons, ut diximus, erat archidiaconus, a
    Reclusumque in cellulam septem dies, eum sicut clero et populo electus cathedram pontiticatus acci-
    culpabilem jejunare praecepit, quo ab eo vanam glo- peret, quem rexin tanto bonoredilexit, ut parumper
    riam, ne ei aliquod impedimentum generaret, aver- rigorem canonicum preeteriens e, in sua eum prae-
    teret. Nunc autem idem monachus, ut a fulelibus sentia benedici juberet, dicens : Merear de manu
    viris cognovimus, in lanta abstinentia est devofus, ejus eulogia accipere. Ha3Cenim in gratia fecit, ut
    ut diebus Quadragesimae nullum alimentum panis apud Mettensem urbem benediceretur. Idem accepto
    accipiat, nisi tantum die tertia plenum calice thisince episcopatu magnum se hominibus praebuit, justitiam
    haurial quem Dominus orantibus usque vitoe con-
    : populis tribuens, pauperibus opem, viduis solatium,
    summationem, ut sibi placeat, custodire dignetur. maximumadjumentum.Jamsiperegrinus
    pupillisque
    ad eum advenerit, ita diligitur, ut in eodem se habere
    * XXXV a
    . Defuncto igitur, ut diximus apudGet patrem recognoscat et patriam, qui cum magnis
    Arvernum Cautino episcopo, plerique intendebant virtutibus floreat, et omnia quse Deo sunt placila
    proptcr episcopatum, offerentes multa, plurima 176 177 ex toto corde custodiat, iniquam iu oinnibus
    promittentes. Nam Eufrasius presbyter, filius quon- exstirpans luxuriam, justam Dei inserit castitatem.
    dam Ennodi c susceptas a Judaeis species
    Senatoris ,
    * XXXVI. Decedente vero apud
    Parisios post sy-
    magnas, regi per cognatum suum Beregesilum misit,
    h
    nodum illam, quaj Saifaracum expulil , Sacerdote

    * Gaput istud et alia hic a nobis nunc primum edita c Euvodi. Sic pro Evodii sc;iptum hoc
    Savaro legit
    tanquam sincerum Gregoni fetum laudavit antiquus nomen passim in veteribus codd. occurrit.
    Vitae saucti Aviti Arvernorum episcopi scriptor, qui
    su m narrationem ab isto capite inchoavit, et non-
    d
    In libro de Vitis ratrum, cap. 4, ubi piura de
    nulla subjunxit ex capite sequenti. Lectiones varias Hortensio.
    reterre sufficiat. Sic vero incipit Arverna igitur civi- :

    tale secundum sxculi dignilatem beatus Avitus, non


    e Sic instrumentum electionis, cap. 26, non semel
    infimis nobilium nalalibus ortus est, qui tempore pueri- Gregorius appellat. De sancto Avito saepius agit
    lix suw usque ad archidiaconi arcem Deo disponenle
    Gregorius infra, et libris Miraculorum. Vide et m
    perduclus est. Defuncto itaque Cautino episcopo pleri- Fortunatum lib. m, carm. 24 et duobus seqq. Ejus-
    in episcopatum Ennodii dera iaudes a Gregorio invitatus cecinit carm. 4, lib. v,
    que intendebant suscepit
    species... multa quidem bona secundum Deum Ecclcsix
    ppraemissa ad ipsum Gregorium epistola. Caeterum
    promisit; tamen sed si pneslolaretur eulogias Savaro de Originibus Claromontensibus, pag. 137 et
    accipere. Exc enim gratia adveniat caslitatem. seqq. laudat hoc libri iv Historue Gregorii caput, ejus-
    Eodem lempore apud Lugdunum, Galliarum civitatem, que epitomen scripsit, unde patet ea capita quae hic
    sanclus Nicelius eleclus est, et consecratus in episcopum primum damus ex cod. Gasinensi, iu aliis quoque
    codicibus exstitisse, quorum unus saltem Savaroni
    fuit. Huc usque Gregorius Turonensis. Haec ille auctor,
    fuerit notus.
    qui ante annos sexcentos scripsit, ut conjicere licet
    ex codicis vetustate, unde primum desciipta sunt:
    Avitus porro ssepius a Gregorio laudatus, ecclesiatn
    f Dominicis
    solummodo diebus fiebant episcopo-
    apud Thigernum construxit ex cap. 67 libri l de
    rum conpecrationes. Vide concil. Carthag. iii, can. 39.
    Gioria Mart., reparavit ecclesiam S. Antoliani ex g Qaod ordinationes a metropolitano in propria
    cap. 65. Obiit auno 594, die 20 Septembris, quo ejus
    provincia fieri conveniret secundum canonum prse-
    festum recolitur. Sepultus est iu ecclesia S. Manse scripta. Sic et ipse Gregorius Rhemis ab j<Egidio
    de Portu a se constructa, quam principalem licet consecratus est.
    appellatam, a cathedrali tamen distingueudam esse
    contendunt viri eruditi. Vide Savaronis notas in lib. h
    Saffaracus episcopus Parisiensis exauctoratus
    de ecclesiis Claromont., cap. 2. est iu synodo Parisiensi n, quam anno 555 Sirmon-
    b
    Sciiicet supracap. 31 hujus iibri. dus, an. 551 Cointius consignant.

    Patrol. LXXI. 10
    ;

    299 S. GRKCORII EPISCOPI TIJRONENSIS 300


    Lugdunensi opiscopo, sanctus Nicetius ab ipso, siculA queui same propter facinus adulterii sanctus Dei,
    a
    in libro Vitie ejus scripsiinus , electus Buscepil epi- (Inni esset in corpore, non solum a communione re-
    scopatum, vir tolius sanetitalis ogregius, castffl con- movcrat, sed etiain Bfflpiua c;edi pneceperat, et nun-
    versationis. Charilatein vero, quam Aposlolus (Rom. quam ei ad emendatiouem ducere potuit, hic ascen-
    xn, 17) cum omnibus, BJ possibile esset, observare dcns super teclum domus illius, cum dctegere coe-
    prajcepit, hic possibiliter ita in cunctis cxercuit, ut pisset, ait : Cratias tibi ago, Jcsu Ghriste, quod post
    in ejus peclore ipse Dominus, (|ui est vera cbaritas, morteni iniquissimi Niceti super hunc tectum calcare
    cerneretur. Nam etsi coinniotus contra aliquem pro promerui. Adliuc verba in ore pendebaut, et statim
    negligentia fuit, ita protinus eniendatum recepit, subductus a pcdibus cjus robur in quo stabat, ceci-
    tanquam si non fuisset offteUBUS. Erat eniin castigator ditadterram, crepuitque et mortuus est. Cum autem
    delinquenlium, paMiitentiumque remissor, eleemo- cpiscopus vel conjux ejus multa contra rationem
    synarius atque strenuus in labore ecclesias erigere, : agerent, apparuit cuidam sanctus per somnium, di-
    domos componere, serere agros, vineas pastinare di- cens : Vade, et dic Prisco ut emendetur ab operibus
    ligentissime studebat. Sed non eum ha) rcs ab ora- malis, ct tiant opera ejus bona. Martino quoque
    duobus annis sacerdotio presbytero dices
    tione turbabant. Hic viginti : Quia consenlis his operibus, casti-
    ministrato migravit ad Dominum, qui nunc magnaggandus cris; et si emendare perversitatem tuam no-
    miraculaad suum Lumulum exorantibusproostat.Nam lueris, morieris.Alillc evigilans, locutus est diacono ,
    de oleo cicindeli, qui ad ipsum sepulcrum quotidie cuidam, dicens Vade, quaoso, eo quod sis amicus
    :

    accenditur, ca^corum oculis iumen reddidit, daemo- in domo episcopi, et hax loquere sive episcopo, sive
    nes de obsossis corporibus fugat, contractis membris Martino presbytero. Promisit sediaconus elocuturum,
    restituit sanitalem, et omnibus infirmis magnum in sed retractatus noluil ca fari. Nocte autem cum se
    hoc tempore habetur prrcsidium. Igitur Priscus epi- sopori dedisset, apparuit ei sanctus, dicens : Cur non
    scopus, qui ei succosscrat, cum conjuge sua Susanna dixisti quso tibi abbas locutus est ? et clausis pugnis
    coopit persequi ac interficere multos de his, quos coepit guttur ejus ccedere. Mane autem facto, inflatis
    vir Dei familiares habuerat, non culpa aliqua victos, faucibus cum magno dolore, accessit ad viros, ct

    non in crimine comprobatos, non furto deprchensos, pmnia qua3 audicrat intimavit. At illi parvipendentes
    tantum inflamniante malitia invidus, cur ei fideles ea quoo audicrant, phantasiam somniorum esse dixe-
    fuissent. Declamabat multa blasphemia ipse cum runt. Martinus vero presbyter statim in fcbre et
    b
    conjuge de sancto Dei, et cum diu multoque tempore ajgrotans convaluit; sed cum 179 semper adora-
    observalum fuissel ab anterioribus pontificibus, utC torio episcopo loqueretur, et consentiret et in malis
    mulier domum non ingrcderetur ecclesiae, ha?c cum actibus ac blasphemiis quae in sanctum evomebant,
    puellisetiam in cellula, in qua viri beati quieverant, iterum in febre redactus spiritum exhalavit.
    introibat. Sed pro his commota landem divina ma-
    *
    XXXVII. Sanctus vero Friardus hoc nihilominus
    jestas ulta est in familia Prisci episcopi. Nam conjux
    dimissis crinibus pcr totam tempore, quo sanctus Nicetius obiit plenus dierum,
    ejus daomone arrepta,
    sanctitate actione sublimis, vita nobilis
    egregius,
    urbem insana vexabalur, et sanctum 178 Dei,
    de cujus miraculis queedam in libro, quem de Vita
    quem sana negaverat, amicum Cbristi confessa, ut
    ejus scripsimus c memoravimus. In cujus transitu
    sibi parceret declamabat. Episcopus ille a typo quar-
    cellula tola contremuit,
    tanae correptus tremorem incurrit. Nam cum typus adveniente Felice episcopo,
    hic semper tremens habebatur ac
    unde non ambigo aliquid ibidem fuisse angelicum,
    ille recessisset,
    quod sic locus iile ipso transeunte tremuerit, quem
    stupidus. Filius quoquo, omnisque familia decolor
    episcopus abluens, atque dignis vestimentis invol-
    esse videbatur ac stupida ut nulli sit dubium, eos
    :

    vens, sepullurae mandavit.


    a sancti viri virtute percussos. Semper enim Priscus
    episcopus, ejusque familia, contra sanctum Dei ne- XXXVIII [Al. xxxii]. Ergo, ut ad historiam re-
    fariis vocibus oblatrabant, ipsumque sibi amicumDcurramus d mortuo apud Hispaniam Athanagildo ,

    esse dicentes, quicumque de co improperia cvomuis- rege, Leuva cum Leuvieldo fratre regnum accepit.
    set. Jusserat enim in primordio episcopatus sui eedi- Defuncto igitur Leuvane, Leuvieldus frater ejus to-
    ficium domus ecclesiaslica} exaltari et diaconus tum regnum occupavit. Qui uxore mortua, Gunlh-
    ;

    * In libro de Vitis Patrum, cap. 8, quod cum isto usque ad libri flnem apponemus, ob citationum com-
    loco confer. moda. Creterum omnes mss. prseter Bec. habent,
    Ergo ut ad historiam recttrramus, aut, redeamus. Editi
    k
    Sic forte legendum, in febrem incidil, et xoro- vero ut plurimum, Eo autem tempore mortuo. Et infra
    tans convaluit : sed cum semper adulatoria... consen- Corb., Alhanieldo... Leuveldo. Lditi aliquot, Alhanoldo.
    tiret ei in, etc. Leuvigildi sincerum nomen, et regni tempus di-
    scimus ex antiqua inscriptione sepulcro cujusdam Got-
    In libro de Vitis Patrum, cap. 10. Truillas
    thi apposita, quae hodieque in ecclesia vici
    * Capitum numero ob addita ex cod. Cassin. ac- dicti, duabus leucis a Narbonensi urbe dissiti, visi-
    creto, Chosnianos num*ros e regione ad marginem tur. Quo in loco antiqua sedificiorum rudera, et aquse-
    HISTORIA FRANCORUM. LIBER QDARTUS. 302

    ?ntham a reginceBrunichildis matrem accepit,AUvarinarium Francum, et Firminum Arvernum. Qui


    os filios de prima uxore habens, quorum unus euntes evcclu navali. Constantinopolitanam sunt ur-
    '•

    riberti, alius Chilperici filiam desponsavit. Ille bem ingressi, locutique cum imperatore, qua3 petie -
    oque inter eos regnum aequaliter divisit, interti- runt obtinuerunt. Ad sequentem tamen annum » in
    ns omnes illos qui reges interimere consueverant, Galiiam sunt regressi. Posthajc autem Antiochia
    q relinquens ex eis mingentem ad parietem. Jjlgypli, et Appamia Syriae, maximae civitates, a Per-
    £XXIX [Al. xxxni]. Defuneto c igitur apud urbem popuius captivus abductus. Basi-
    sis captae sunt, et

    nstantinopolitanam Justiniano imperatore, Justi- tunc sancti Juiiani Antiochensis martyris gravi
    lica

    s ambivit imperium, vir nimiae avaritiae deditus, incendio concremata est. Ad Justinum autem h im-
    Uemptor pauperum, senatorum exspoliator peratorem Persae-Armeni cum magno serici intexti
    cui
    :

    pondere venerunt, petentes amicitias ejus, atque


    ita fuit cupiditas, ut arcas juberet fieri ferreas, in

    as numismatis aurei talcnta


    d congereret
    ;
    quem
    narrantes se imperatori Persarum esse infensos. Ve-
    im ferunt in haeresim Pelagianam dilapsum. Nam nerant enim ad eos legati ejus, dicentes Sollicitudo :

    n post multum tempus exsensus imperiaiis sciscitalur, si foedus initum cum eo custo-
    e effectus, Tibe-

    :m Caesarem sibi ascivit ad defensandas 180 pro- diatis intactum. Respondentibus illis, omnia ab his

    lcias suas, hominem justum, eleemosynarium, pollicita illibata servari, dixerunt legati In hoc ap- :

    uum, discernentem, obtinentemque victorias et, parebit


    :
    vos ejus amicitias custodire, si ignem, ut ille
    od omnibus supereminet bonis, etiam verissimumB veneratur, et vos veneremini. Respondente populo
    ristianum. Denique Sigibertus rex legatos ad Jus- nequaquam se haec facturum, ai tepiscopus quico-
    um f
    imperatorem misit, pacem petens, id est ram erat Quaa est in igne deitas, ut venerari queat ?
    :

    quem Deus ad usus hominum procreavit, qui fomen-


    ctus primorum temporum reliquise supersunt. In tis accenditur, aqua restinguitur, adhibitus urit
    iptionem vero huc integram proferimus :
    neglectus tepescit. Ha2c et his similia episcopo pro-
    ;

    sequente, legati furore succensi, actum conviciis


    fustibus caedunt. Cernens autem populus sacerdotem
    HIC-RE4VIESC suum sanguine cruentatum, super iegatos irruunt,
    manus injiciunt, interimuntque et, sicut diximus'
    CEBON/MM-ORIOS hujus imperatoris amicitias petierunt.
    :

    XL [Al. xxxiv]. Palladius autem Brittiani J


    181
    <ms. qvivixiTPRvs quondam comitis ac Caesariae filius, comitatum in
    urbe Gaballitana k Sigiberto rege imperliente, pro-
    ,

    1EHYS AMOSXXXY OBIET meruit, sed orta intentio inter ipsum et Parthe'nium
    episcopum, valde populum collidebat. Nam ple-
    '

    SVBdiE KA>A§YSTAS rumque conviciis, ac diversis opprobriis, ac crimi-


    C nibus obruebat episcopum, pervadens res
    ecclesiaa
    spoliansque homines ejus. Unde factum est ut, hac
    INdiCTIOIE XVAIHO intentione crescente, cum ad praesentiam jam 'dicti
    principis properassent, et diversa sibi invicem ob-
    XIIH REQHGfctOlyHi jectarent,
    vocitaret :
    mollem episcopum, effeminatum Palladius
    Ubi sunt mariti tui, cum quibus stuprose

    NOSTRi^EGVlRdi h
    cum Bec, Gunsventham ; al., Grandisicimham.
    Editi
    Hermeuegildus lugundom dusit uxorem, Recca-
    redus vero Rigunthem Chilperici filiam despousavit
    REG,iS sed nunquam duxit, ut dicetur inferius.
    c
    Hoc caput in Corb., Bellov. et Colb. iiabetur
    post caput sequens. Editorum tamen ordiuem reti-
    nuimus.
    d
    Sic Edit. ;Colb. et Corb., numismata auri.
    e Sic Corb., Bec. et Bell.; quae vox familiaris est
    Gregorio. Editi et Paul. Diac. 1. m, cap. U, habent
    amens.
    D f
    Sic Corb. et Beli. Editi vero cum Colb. et Bec ''
    ad Justinianum.
    g Corb. et Bell., ln alium annum.
    h
    Sic Colb.; at Cqrb., Persiani, Bec, ad Justinia-
    num... Persesiri Armeni. Ceeteri ed., ad Justinianum
    autem imp... cum magno avri pondere. Persarme-
    nios memorat Procopius lib. iv de beilo Gotthico
    Armeniam majorem appellatam fuisse Persarmeniam
    dicit Valesius, quol Persis esset subjecta.
    j
    1
    Alii, at ubi eril neglectus.
    i Cod. Bellov., Britani; alii Brilanni. Editi
    veteres
    Brictiam. Porro caput istud deest in Bec et
    Bad. li-
    cet ibidem in capitum indiculo memoretur.
    k
    Editi plerique mendose, Gallicana Colb., Calli- ;

    tana; sed hic Gabalis urbs indicatur, hodie vicus Ja-


    voulz, sede episcopali apud Mimatem stabilita.
    1
    Sic mss. et infra, pro contentione, quod habent
    editi.
    ;

    303 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 304


    ac turpiter vivis ? Sed hsBC in sacerdol m verba pro-A injurias palris ulcisci. Unde factum cst utununi ex
    lata,divina confcstrm ullio Bubsequens abolevit. Nam famulia concupiscens, virum veneno necaret d :

    anno Bequenti semotus a comitalu Palladius Arver- quo defnncto, cum famulo abiit sed apprehensi, pa- ;

    num regressus esl Elomaoua vero comitalum ambi-


    : riter interfecti sunt. Langobardi deiuceps alium su-
    vit. Pactum esl autem, ut quadam Sie in arbe \i- per Be regem Btatuunt.
    verna uterque conjungeretur, el altercautibus inter XLII \M. xxxvij. Eunius quoque, coguomento
    se pro hac aclione comitatus, audivit Palladius se a Muuimolus, a rcge Guntclirainno patriciatnm pro-
    Sigiberto rege debere interfici Bed faisa li;uc et : meruit de cujus militiae originc, altius quaedam re-
    :

    maxime a Romano emissa deprehensa sunt. Tuuc petenda putavi. Hic etcniin Peonio c patre ortus,
    illc timorc perterritus, ita in angustiam gravem re- Antissiodorensis incola fuil. Peonius vero
    urbis
    dactus est, ut minaretur se propria dextcra perimere bujus municipiicomitatum rcgebat. Gumque ad
    cumi|ue a matre vel a cognato suo Firmino intente renovandam actionem f munera regi per filium ,

    attcndcretur, nc perficeret quod mente amara con- 183 transmisit, ille datis rebus paternis, comi-
    ceperat, per intervalla horarum elapsus a matris tatum palris ambivit, supplantavitque genitorem,
    aspectu, ingressusquc cubiculum, accepto spatio so quem sublevarc debuerat. Ex. boc vero gradatim
    litudinis, evaginato gladio, cornuaque ensis pedibusB proficiens,ad majfls culmen evectus est. Igitur pro-
    calcans, acurnen ad pectus erexit, nnpressusque de- rumpcntibus Langobardis in Gallias, Amatus patri-
    super, gladiusabuna ingressusmamilla in spatulam cius, qui nuper Celsi successor exstiterat, contra eos

    dorsi rcgressus est : erectusque ilerum, similiteral- abiit, commissoque bello terga vertit, cecidilque «

    tera mamilla perfossus cecidit, et mortuus est : quod ibi.Tanlamque tunc stragem Langobardi feruntur fe-
    non sine diaboli opere perfectum scelus mirati su- cissede Rurgundionibus, ut norr possit colligi nume-
    mus. Nam prima 182 cum plaga interficere potuit, rus occisorum oneratique praeda discesserunt ite
    :

    si non diabolus sustentaculum praebuisset, quo haec rum in Italiam. Quibus discedentibus, Eunius, qui
    nelanda perageret.Curritmater exanimis, etsupra lilii etMummolus, arcessitus a rege, patriciatus culmen
    corpusculum orbata collabitur, atque omnis familia meruit. Irruentibus iterum Langobardis in Gallias
    voces planctus emrttit. Verumtaraen ad monasterium et usquc Mutias-Calmes h
    accedentibus, quod adjacet
    Cbrononensem a delatus sepulturae mandatur, sed nou civitatiEbr edonensi, Mummolus exercilunr movet, cl
    juxta Cbristianorum cadavera positus, sed nec Mis- cum Burguudionibus rlluc proficiscitur. Circumda-
    sarum solemnia raeruit \ Quod non ob aliam causam lisque Langobardis cum exerciiu, factis etiam conci-
    nisi ob injuriam episcopi, lra)c ei evenisse probatur.
    dibus, per devia silvarum irruit super eos multos :

    XLI XXXV]. Alboinus vero LangobardoruuiQ inerfecit, nonnullos cepit, et regi direxit. Quos ille
    [Al.

    rex, qur Clrlolbosindam rcgis Cblothacharii filram per loca dispersos custodire praecepit, paucis quo-
    habebat, relicia regione sua, Italiam cum omni illa dam modo per fugam elapsis, qui patriae nuntiarent.
    Langobardorum c gentc petiit. Nam comraoto exer- XLIII [Al. xxxvn]. Fueruntquein hocpraelio Salo-
    citu, cunr uxoribus et liberis abiere, illuc comma- nius ' et Sagittarius fratres atque episcopi, qui non
    nere delibeivurles. Quam regionem ingressi, maxime cruce ccelesti munili, sed galea aut lorica saaculari
    per septem annos pervagantes, spoliatis ecclesiis, armati, multos manibus propriis, quod pejus est,
    sacerdotibus inlerfectis, in suam redigunt potesta- interfecisse referuntur. Ha3c prima Mummoli in cer-
    tem. Mortua autem Gbiothosinda uxore Alboini, aliam tamine victoria fuit. Posthaec Saxones, qui cura Lan-
    duxit conjugem, cujus patrem ante paucum tempus gobardis in Italiam venerant, iterum proruinpuul in
    interfecerat. Qua de causa mulier iu odio semper Gallias, et infra territorium Regense, id est apud
    virum habens, locum opperiebatur, iu quo posset Stablonem vrllam castra ponunt, discurrentes per
    * Sic appellatur ia Bellov. et Corb. Ia Colb. et comites dicebantur, civitatibus seu oppidis in certum
    apud Chesn., Chronensium plerique alii ;
    editi, Diro- tempus praeponere quibus munera praestautibus, si
    :

    nensium. Huc S. Gallus, postea Arvern. episc. &e- de iis nemo querebatur, facile iu idem temjjoris spa-
    cessit, in ejus Vita dicitur,
    ut inter Vitas Palrum, tium mogistratus concedebatur. Haec (tiam erat
    ca,i. Hodie vulgo Cornon, seu Cournon appellatur, D
    6. quandoque ad superiores dignitates pertingendi via, ut
    ubi Collegium canonicorum sub S. Martini titulo Mummolo contigit. Aclionis autem nomine saepius
    b
    Obseiva bic missas pro defunciis olim dici soli- ofilcium signatur. V. Bignon. in lib. i Marculfi,
    tas, si id ipsis utile fore speraretur. Vide Mabillo- form. 11
    nium lib. n Liturgiae Gallic, num.70. e Editi plerique, Armatus Pericius, qui nuper Celsi
    • Editi complures, cum qualuor millium Langobar- successor. Concurrunlque ibi. Sed apud Paulum Dia-
    dhTum. Marius iu Ghronico Alboini in Italiam migra- conum lib. in, cap 3,diciturquoque Amalus Palricius.
    tioaem revocat ad an. 569; ejus vero necem ad 572. h
    Sic BeUov. At Corb., Muslicascalmes Bec, Mu- ;

    1
    llajc erat uosemunda, Cunimundi Gepidarum re- iias-calmes. Editi nonnulli, Musciascalines. Nostram
    gis filia, quae primo Alboinum maritum necari pro- lectionem babct Paulus Histor. Langob., c. 4, ubi
    lib. iii

    curavit, tum Helmigisum adulterum veneno interfi- et hane Langobardorum incursionem describit.
    cere conata, reliquum veneni ab ipso jam meuia Editi aliquot, Satvinus, quod sic legerent pro
    parte ebibitum libere coacta, simul periere. Vide Salunius, ut in Colb. Salonius Ebredunensrs, Sagitia-
    Pauli Historiam Langobardorum, lib. i, c. 27, et rius Vapincensis episcopi fuere.
    lib. ii, cap. 28 tt29. i S c veteres mss Ciiesn., Staplonem. Hic locus
    ;

    • Editi aliquot. Panio. Colb., Pionio. hodie dicitur vulgo Stoblon, vel Estab,on, iu dioecesi
    • Id est ut comitiva sibi prorogaretur. Solebant Regiensi, de Riez, in Proviucia.
    enini tunc reges nostri judices seu praefectos, qui
    305 HISTORIA FRANCORUM. LIBER QUARTUS. 306

    villas urbium vicinarum, capti-A ingenio nescio quo fuit


    diripientes praedas, unde nonnulli hoc dolo se- :

    vos abducentes, vel etiam cuncta vastantes. Quod ducti, aurum dantes et ees accipientes, pauperes fa-

    cum Mummolus comperisset, exercitum movel, ir- cti sunt. Hi vero ad Sigibertum regem transeuntes,
    ruensque super eos, multa ex bis millia interfecit, et in locum unde prius egressi fuerant, stabiliti sunt.
    usque 184 ad vesperam ercdere non destitit, donec XLIV [Al. xxxviii]. In
    f
    regno autem Sigiberti re-
    nox finem faceret. Ignaros enim repererat homioes, gis, remoto ab honore Jovino rectore Provinciae, Al-
    et niliil de his quse accesserant autumantes. Mane binus in loco ejus subrogatur. Magnam inter eos ini-
    autem facto statuunt Saxones exercitum, praeparan- micitiam haec causa gessit. Igitur advenientibus ad
    tes se ad bellum. Sed intercurrentibus nuntiis pacem cataplum Massiliensium navibus transmarinis e, Vi-
    fecerunt, datisque muneribus Mummolo, relicta uni- gilii archidiaconi homines septuaginta vasa, quae
    versa regionis praeda cum captivis, discesserunt a :
    vulgo orcas
    h
    vocant, olei liquaminisque furati sunt,
    jurantes prius quod ad subjectionem regum, sola- nescienle domino. Negotiator autem cum cognovisset
    tiumque [It. auxilium] Francorum rediredeberent in sibi rem furto ablatam iuisse, inquirere diligenter
    Gallias. Igitur regressi Saxones in Italiam, assumptis ccepit, quo furtum in loco fuisset reconditum. Haec
    secum uxoribus et parvulis, vel omni supellectile fa- inquirens, audiit a quodam, quod iiomines Vigilii
    cultatis, redire in Gallias destinantes, scilicet ut ajj archidiaconi perpetrassent. Perveniunt heec ad ar-
    Sigiberto rege collecti, in loco unde egressi fueranl, chidiaconem, qui mquirens et mveniens, nequaquam
    Feceruntque ex se duos, ut aiunt, cu-
    stabilirentur. publicare, sed excusare suos coepit, dicens Nun- :

    neos et unus quidem per Niceam urbem, alius vero


    : quam de domo mea egressus est, qui taie auderet
    perEbredunensem venit, illam revera tenentes viam, admittere. Taliter, inquam, excusante archidiacono,
    quam anno superiore tenuerant : conjunctique sunt negotiator ad Albinum pergit : causam exserit, et
    b
    in Avennico territorio. Erat enim tunc tempus archidiaconem in crimine fraudis hujus mistum ac-
    messium, et locus ille maxime fructus terrae sub cusat. Die aulem sancto Natalis dominici, episcopo
    divo [Ed. dio] habebat, nec quidquam ex his domi in ecclesia adveniente, archidiaconus indutus alba
    incolse recondiderant. Deniqueaccedentes in areas, adest, episcopum, 186 ut mos est ', invitans ad
    segetes inter se dividunt ; colligentesque ac trituran- altare debere procedere, ac solemnitatem diei sancti
    tes,frumenta comedebant, nihil ex his, eis qui labo- opportuno debere tempore celebrare. Nec mora, Al-
    raverant, relinquentes. Verum postquam cxpensis binus de sede exsiliens, apprehensum archidiaconem
    fructibus ad littus Rhodani amnis accesserunt, ut detrahit, pugnis calcibusque cicdit, et custodia car-
    transaclo lorrente, regno se regis Sigiberti confer- Pro quo nunquam obtinere potue- cerali coarctat j .

    rent, occurrit eis Mummolus, dicens Non transibi-p runt, nec episcopus, nec cives, nec ullus major natu
    :

    lis torrentem hunc. Ecce regiones domini mei regis nec ipsa vox totius populi acclamantis, ut datis fide-
    depopulastis, collegistis segetes, pecora devastastis c
    jussoribus, diem sanctum archidiacono liceat cum
    ,

    tradidistis domus incendiis, oliveta ac vineta succi- reliquis celebrare, atque accusatio ejus in posterum
    dislis. Non ascendetis, nisi satisfaciatis prius his debere audiri : sed nec ob ipsa sacrosancta solem-
    quos cxiguos reliquistis. Alioquin non effugietis ma- nia metum ministrum dominici altaris
    habuit, ut
    nus meas, nisi ponam gladium super vos, et uxores tali in die non auderet
    Quid plura? Quatuor
    arripere.
    et parvulos vestros, et ulciscar injuriam domini mei millibus solidorum archidiaconem condemnavit qui :

    Guntchramni regis. Tunc illi timentes valde, 185 in prsesentia regis Sigiberti veniens, quadrupla sa-
    dantes multa numismatis d
    aurei millia pro redem- tisfactione,.insequente Jovino, composuit.
    ptione sua transire permissi sunt : et sic Arvernis XLV [Al. xxxix]. Posthasc tres Langobardorum
    pervenerunt. Erat tunc vernum tempus, proferebant duces k
    , id est Amo, Zaban,ac Rhodanus, Gallias
    ibi regulas e ceris incisas pro auro, quas quisque vi- Et Amo quidem Ebredunensem carpens
    irrupere.
    dens, non dubitabat aliud, nisi quod aurum proba- viam usque Machovillam Avennici territorii, quam l

    tum atque examinatum esset. Sicenim coloratum Mummoius munere meruerat regio, accessit ibique :

    1
    Editi ita comma
    apponunt, ut Saxones cum cap-D tigisse patet ex capitis titulo, quod de archidiacono
    tivis discessisse
    videantur; at ex Paulo Diacono Ivlassiliensi inscribitur. Cataplus autem pro portu fre-
    lib. lii, cap 5, patet h, s voces cum.caplivis esse quenti sumitur apud Sidonium. Vide Amaltheon Jo-
    piaecedentibus conjungendas, cum ipse liabeaf, reli- sephi Laurentii.
    clis captivis et universa prxda in Itatiamrevertantur. h
    Colb., arcas; sed retinenda nostra lectio. Orca
    Vide et ejusdem Pauli cap. 6 et 8. quippe vasis est species usitata.
    b
    Sic mss. Editi vero cum Bec. habent- Arvernico. Mos erat ut episcopo (elebraturo ad eeclesiam
    M prseferenda mss. lectio; nam iiifra a Mummolo accedenti arcbidiaconus cum reli]no clero in albis,
    mtercepti sunt in Rhodani trausitu quod iieri non thuribulis fumigantibus
    : occurreret. Vkie Paulum
    potuisset, si jam in Arveruico territorio fuissent, Emeritens^m, e'c, apud Mabillon. lib. i de Liturga
    louge a Rhodani ripis posito. Designatur itaque hoc Gallic, cap. 7.
    in loco Avenioneuse territorium. Nobis favet Frede- Plerique editi, archidiaconum coarciat, caeteris
    i

    earius, c. 68. omissis.


    ' Plerique editi
    addunt trucvlastis. k
    Ex iis erant ducibns, qii post Clebi regis necem,
    d
    Cod. Gorb., numismala. anno 574, Langobardis pnefuerunt.
    Alii habent, tegulas. 1
    Sic tiuo mss • veteres Corb. et BelJov. cseteri
    ;
    ' Hoc caput deest iu Gorb. et Bellov. cum editis Machio-villam, prseter Colb. in quo vox
    s In plerisque ediiis, Advenientibus transmarinis, villam des-ideratur. Paulus Diac. 1 m, c. 8, habet
    Caetera omissa sunt. Haec porro apud Massiliam con- sicut veteres niss., Machovillam.
    307 S. GREGOBII EPISGOPI TURONENSJS 308

    lixit tentoria. Zabau veroper Diensem* desmidnisAsil, in quibus victor exsiitil. Naui post mortcm Cba-
    urbem, usque Valentiam venit, inique castra posuit ribcrti, cum Cbilpericus Turonis oc Pictavis perva-
    llhodanus autemGratiaDopolitanam urbem aggi Bissetj qua. Sigiberto regi pcr pactuin in partem ve-
    cst, ibiquc papilioues cxlcndii. Et Aiuo (|Uoquc Arc- nerant, conjunctus rex 188 ipse cum Guntchramno
    latensem debellavit pmvinciam, cum urbibus qua3 fratre suo, Mummolum eligunt, qui bas urbes ad
    circumsitaB sunt. Et usque ipsum Lapideum cam- corum j.l/. vcrum] dominum revocarc debcrct. Qui

    pum ', qui adjacct urbi Aiassiliensi accedens c tam , Turonis vcniens, fugalo cxinde Cblodovecbo Cbilpc-
    dc pccoribus, quain dclioiniuibus dcnudavil Aqucn- : rici lilio, cxactis a populo ad partcm regis Sigibcrti
    sibus autcni obsidionem paravit, de (juiljus viginti sacramcntis, Pictavos accessit. Scd Lasilius ac Si-
    duabus libris argenli acceptiS 187 absccssit. Sic- ghariufl
    f
    Pictavi cives, collccta mullitudine, re-

    que et Rhodanus ac Zabau in locis quibus acccsse- sistcre voluerunt : quos de diversis partibus circum-
    rant, fecerunt. Qua. cum Mummolo perlata fuissent, datos opprcssit, obruit, intercmil; ct sic Pictavos
    cxcrcituin movit, ctllbodauo, qui Ciratianopolitanam accedens, sacramcnta exegit. H®C iiitciiiu Mum- dc
    uibcm dcbcllabat, occurrit. Scdcum Iscram' fluvium 1

    molo dictu sufliciaut e reliqua in postcrum sunt :

    cxercitus laboriose transirct, nutu Deianimalamnem dirigcnda.


    h
    ingrcditur, vadum populus iu ultc-B
    ostendit : et XLVII [Al. xli]. De Andarchii vero interitu lo-
    sic

    riorem ripam cgrcditur. Quod vidcntes Langobardi, cuturus, prius genus ordiri placet, et palriam. Ilic
    uec morali, evaginatis gladiis hos appctunt, com- igitur, ut asserunt ', Fclicis senatoris servus fuit,
    missoque bello, iu tantum C33Si sunt, ut Rbodanus qui ad obscquium domini deputatus, ad studia littc-
    sauciatus iancca ad montium excelsa confugeret. rarum cum eo positus, bene institutus emicuit. Nam
    I.xinde cum quiugentis viris qui remanscrant, pcr Virgilii, legis Theodosianae libris, arte-
    ci de operibus
    devia silvarum prorumpens, ad Zabanem pervcnit, que calculi adplene eruditus est. Ilac igitur scientia
    qui tunc urbem Valentiam obsidcbat narravitqueei :
    lumens, despicere dominos coepit et se patrocinio :

    omnia quae Tunc datis pariter cunctis


    acta fueraut. Lupi ducis >, cum ad urbcm Massiliensem ex jussu
    De qua rc-
    in pryeuam, ad Ebreduncnsem urbem rcgressi sunt: regis Sigiberti accederet, commendavit.
    k praecepit, insinuavitque
    ibiquc eis cum innumero exercitu Mummolus in fa- gressus, hunc secum abire
    cicm vcuit, commissoque pru.lio, Langobardorum eum diligenter Sigiberto regi, atque ad servicndum
    phalauga. usque ad iuteruecionem caesae, cum paucis tradidit per loca diversa dirigens, locum
    : quem ille

    Cumque usque prabuit militandi. Ex hoc quasi Honoralus habitus,


    '
    duces in Ilaliam sunt rcgrcssi. Sigu-
    sium e urbem perlati fuissent, et eos incola. loci Arvernum venit ibique cum Urso cive urbis ejus
    :

    dure susciperent, praesertim cum q amicitias illigat. Interim, ut eratacris ingenii,


    Sisinnius magister filiam
    ferunt, in
    mililum a parte imperaioris in hac urbe residcrct ejus desponsare desiderans, loricam, ut
    simulatus Mummoli puer in couspectu Zabanis, Si- libcllari quo charla. abdi solita. sunt, rccondit, di-
    sinnio litleras prolulit, salutcmque ex nomiue Mum- cens mulieri, conjugi utique Ursi quia multitudi- :

    moli dedit, diccns Eu ipsum in proximo. Quod- au- nem aureorum meorum ampliusquairi sexdecim mil-
    :

    diens Zaban, cursu vcloci ab urbe ipsa digressus lia in hoc libellari reconditam tibi
    commendo, quod
    praeteriit, His auditis Amo, collecta omni preedain luum esse poterit, si mihi filiam tuam prasstiteris
    itinere, proficiscitur : sed resistentibus nivibus, rc- desponsari. Sed
    licta pra.da, vix cum paucis erumpere potuit. Exter- .... Quid non mortalia
    pectora cogis,

    riti enim erant virtule Mummoli. Auri sacra faines? (Virg. Mneid. lib. m.)

    XLVI [Al. xl]. Multa enim Mummolus belia ges- 189 Promisit mulier haec simpliciter credens,

    • Alii editi, Deemem, quod perinde est. Est nam- baudia ortus, Rhodano paulo supra Valentiam mis-
    que Dia seu Dea Vocontiorura civitas episcopalis, cetur.
    etiam nunc celebris. Tamen Bell. habet Verdunen- e Alii, Siosium hodieque nomen Segusii retinef, ;

    sem, et Corb. Virdunensem, quanquam prima manu vulgo Suze, ad Duriam amnem.
    scriptum fuis^et Vinsunensem. Sed correctio ejusdem Ed. al., Siagrius. Regm., Pasilius ac Siagrius. f

    est aevi ac codex ms. Et quidem Freherus in mar-DFortunati carmen 18 libri iv, epitaphium est Basilii
    _* !•__ !_.•__ ___ mi a„__ :— nni fr_»»ta
    cujusdam illustris viri Pictaviensis, qui forte idem
    • ¥_ r_-_-4._ «__-_*__-__?<
    • -rr- .j . _ : i ____>_-»-_
    gine monet, in ms. scilicet Palatino, haberi Virdu
    nensem. Unde Valesius existimat duo hanc urbem tst de quo hic loquitur Gregorius.
    nomina habuisse, Latinum unum, Deam scilicet. al- « Reliqua, etc, ad finem capitis desunt in
    omnibus
    terum Gallicum, quod est Virdunum. Idem auctor fcrc inss.
    alio in loco observat in Provincia fluvium es^e, no- h
    Corb. et Bell., Andarici, sed eum infra Andar-
    mine Verdunum, vulgo Verdon, ex quo forte locus chium appeilant. Colb., Anparchi.
    aliquis hic designatus nomen habuerit. Paulus Diac, Colb. cum plerisque editis, Facilis, 1

    qui lib. mhas omnes Langobardorum et Saxonum ls iuit Campaniae Rhemensis dux,
    de quo Gre-
    i

    For-
    expeditiones narrat iisdem lerme verbis ac Grego- gorius infra non semel. Ejus laudes prosequitur
    rius, cap. 8, ubi de hac ipsa irruptioue loquitur, tuuatus lib. vn, carm. 7, 8 et 9.

    habet Diensem. k
    Bell., habere.
    b
    Vulgo, la Crau, ut Cointius monet. 1
    Id est, quasi unus ex iis qui res civiles et pu-

    • Beli., accipiens tam. blicas nomine principis gerebant, quibus Hononiti


    * Sic Corb. et Bellov. alii, Eseram aut haram,
    ; titulus concedebatur. De hoc titulo plura babes apud
    vel cum aspiratione Heseram, Uiseram quae variae : Vales. in notis ad Ammian. Marcell., et Cangium in

    lectiones in aliis quoque scriptoribus occurrunt, sed Glossario.


    eumdem fluvum desiguant, vulgo Yhere, qui in Sa-
    ;

    309 HISTORIA FRANCORUM. LIBER QUARTUS. 310

    absente viro, huic desponsari puellam. Atille regres-Aexusta dirueret, excitantur, emittunt voces sed
    susad regem, praeceptionem ad judicem loci exhibuit, non fuit qui exaudiret, donec tota domo adusta ipsos
    ut puellam hanc suo matrimonio sociaret, dicens : pariter ignis absorberet. Ursus vero metuens, basili-
    Quia dedi arrham in desponsatione ejus. Negavit au- cam sancti Juliani expetiit, datisque regis muneribus,
    tem vir ille, dicens Quia neque te novi unde sis,
    : res suas in solidum recepit.
    neque aliquid de rebus tuis habeo. Quia intentione XLVIII [Al. xlii]. Chlodovechus vero Chilperici
    pullulante, ac vehementius increscente, Andarchius filius, de Turonico ejectus, Burdegalam abiit. Denique

    expetiit Ursum regis praesentia arcessiri. Cumque cum apud Burdegalensem civitatem nuilo prorsus
    venisset apud viliam Brennacum requirit a
    , hominem inquietante resideret, Sigulfus quidam a parte Sigi-
    alium, Ursum nomine, quem ad altarium clam ad- berti se super eum objecit : quem fugientem cum
    ductum jurare fecit, ac dicere: Per hunc locum tubis et buccinis, quasi labentem cervum fugans,
    sanctum et martyrum beatorum, quia si
    reliquias insequebatur, qui vix ad patrem regrediendi liberum
    filiam meam tibi in matrimonio non tradidero, sex- habuit aditum. Tamen per Andegavis regressus, ad
    decim millia solidorum tibi satisfacere non morabor. eum rediit. Cum autem intentio inter Guntchram-
    Stabant enim testes in sacrario, auscultantes occulte num f
    et Sigibertum reges verteretur, Guntchramnus
    verba loquentis, sed personam quae loqueretur peni-B, rex apud Parisios omnes episcopos regni sui congre-
    tus non videntes. Tunc Andarchius demulsit verbis gat, ut inter utrosque quid veritas haberet, edice-
    lenibus Ursum, fecitque eum sine regis praesentia rent. Sed ut bellum civile in majore pernicitate cres-
    revertiad patriam. Factoque ex hoc juramento, ceret , eos audire peccatis facientibus distulerunt.
    breve sacramentorum regi illo protulit discedente, Chilpericus autem rex in ira commotus, per Theodo-
    b
    dicens : Haec et hsec mihi Ursus scripsit ; et ideo bertum filium suum seniorem, qui a Sigiberto ali-
    gloriae vestrae praeceptionem deposco, ut filiam suam quando apprehensus sacramentum dederat s ut ei
    mihi tradat matrimonio. Alioquin mihi liceat res
    in fidelis esset, civitates ejus pervadit, id est Turonis
    ejus possidere, donec sexdecim millibus solidorum et Pictavis, et reliquas citra Ligerim sitas. Qui Picta-
    acceptis, me ab hac causa removeam. Tunc adeptis vis veniens , contra Gundobaidum h
    191 ducem
    praeceptionibus, Arvernum rediit : ostendit judici pugnavit. Terga autem vertente exercitu partis Gun-
    jussionem regis. Ursus autem se in Veilavum c terri- dobaldi, magnam ibi stragem de populo illo fecit
    torium contulit. Cumque res ejus huic consignaren- sed et de Turonica regione maximam partem » in-
    Vellavum accessit. Ingressusque unam
    tur, et hic in cendit, et nisi ad tempus manus dedissent, totam
    Ursi domum, ccenam sibi praecepit prseparari, atque continuo debellasset. Commoto autem exercitu, Le-
    aquasquibusabluereturcalefierijubet. Sedcumservi
    r movicinum, Cadurcinum, vel reliquas illorum pro-
    domus minime rudi domino parerent, alios fustibus, vincias' pervadit, vastat, evertit ; ecclesias incendit,
    alios virgis caedit, nonnullis capita percutiens san- ministeria detrahit, monasteria
    clericos
    interticit,
    guinem elicuit. Turbata ergo familia, praeparatur virorum puellarum deludit k , et cuncta de-
    dejicit,
    190 ccena, abluitur hic aquis calidis, inebriatur vastat fuitque illo in tempore pejor in ecclesiis
    :

    vino, et se collocat super stratum. Erant aulem cum gemitus, quam tempore persecutionis Diocietiani.
    eo septem pueri tantum. Cumque non minus somno XLIX [Al. xlih]. Et adhuc obstupescimus et ad-
    J

    quam vino sepulti altius obdormissent, Ursus con- miramur, cur tantse super eos plagae irruerant sed :

    gregata familia, ostia domus, quae erat ex ligneis recurramus ad illud quod parentes eorum egerunt, et
    fabricata tabulis, claudit : acceptisque clavibus, me- isti perpetrant. Illi post praedicationem sacerdotum,
    tas dannonae quae aderant, elidit ac circa domum et ; de fanis ad ecclesias sunt conversi isti quotidie de ;

    supra domum aggregatis his acervis annonae, quae ecclesiis praedas detrahunt. Illi sacerdotes Domini ex
    tunc in manipulis erat, ita ut operta ex his domus toto corde venerati sunt, et audierunt; istinon solum
    cerneretur omnino. Tunc immisso per partes diversas non audiunt, sed etiam persequuntur. Illi monasteria
    igne, cum jam super hos infelices materia aedificii et ecclesias ditaverunt ; isti eas diruunt ac subver-

    b
    Cotb., Brinna. D procuravit. Religio tamen fuit id mutare, cum Gunt-
    Sic Colb., Bec. et Regm.
    At Chesn., illi protulil; chramnum omnes editi simul et mss. habeant. Hic
    alii editi, illo protulit discedenti. Bellov. brevius, illo synodum Taris. iv laudari censet Cointius, quse anuo
    protulit, dicens. 573 habita fuit.
    ' Editi plerique cum
    Bec. et Colb., Villavum. Regm. g Supra cap. 23. Gaeterum plerique editi cum ali-
    et Bad., Villanurn ; sic et infra. At Vellavum designari quot mss. habent quondam apprehensus, etc.
    certum est, hodieque vulgo le Velay. Vide notas ad •'Bel. et Corb., Gundoaldum; Regm., Gundobau-
    cap. 25, lib. x. dum; Gunlwaldum.
    Al.
    1
    Metae vocabulum pro frugum acervo usurpari mul- 1
    Turonicam rcgionem maxima ex parte. Quse
    Alii,
    tis exemplis probat Alteserra in hunc locum. V. Hinc- sequuntur sic refert Regm., Et nisi se ad tempus de~
    marum in Vita S. Remigii. dissent... devastasset.
    « excitantur ad emissas voces.
    Alii, i Corb. et Bell., illarum propinquas. Bad., reliquas
    f Ceuset
    Valesius, et post eum Cointius, lcgendum provincias. Regm., reliquas illarum parlium civitates.
    esse Chilpericum. Nam Gregorius ibi et capitibus se- Bec, illarum urbium provincias.
    quentibus de bello inter Chilpericum et Sigibertum k
    Sic mss., at editi plerique, pueltas : Freh., al.
    moto loquitur: ad quos in pacem revocandos Gun- puellam, et infra cum Bec, perseculoris.
    tramnus episcopos suse ditionis Parisios convenire 1
    Hoc caput dtestin Bell. et Gorb.
    311 S. gregorii kpiscopi TrnnxENSiS 312
    tunt. Quid de Latta monasterio referam, ln quoAtimcns, nc colliso 193 utroquc cxercitu etiam ,

    beati Mariini babentur reiiquiae? Cum ad cum unus regnum eorum corrueret, pacem petiit, civitatesque
    cuneus hoslium adventaret, et fluvium, <jui propiu- ejus, quas Ttieodobertus male pervaserat, reddidit
    quus c.-t, transire disponeret ut monaslerium exspo- deprecans, ut nullo casu culparentur earum babita-
    liarct, ckmaverunl monachi, dimiies Nolite, o : tores, quos illc injuste igni fcrroque opprimens ac-
    barbari, nolite huc transire: beati enim Martini istud quisierat. Vicos quoque, qui circa Parisios crant,
    est monasterium. Haac audientes, eorum multicom- inaxiine tunc Ilamina consumpsit ct tam domus
    ;

    puncti a Dei timore regreBsi sunt. Viginti tamen ex quam res reliquae ab hoste direptaB sunt,"ut ctiam
    ipsis, (|ui iion inciiicbaiii Dcum, neque beatum con- et captivi ducerentur. Obtestabatur cnim rcx, ne
    fessorem honorabant, ascendentes navem illuc trans- haec licicul : sed furorcm genlium, quae dc ullcriorc
    grediuntur, et inimico stimulante, monachos cmdunt, Rbeni amnis parte venerant, superarc non potcrat
    monasterium everlunt, resque diripiunt, de quibus omnia patienter ferebat, donec rcdire posset ad
    s,,( '

    192 facientes sarcinas, aavi imponunt. Ingressique Tunc ex. gentilibus illis contra eum quidampatriam.
    Quvium, protinus vibrante carina huc illucque fef un-
    murmuraverunt, cur se a certamine subtraxisset.
    tur. Cumque amisso solatio remorum, bastilibus Sed ille, ul crat intrepidus, asccnso cquo, ad cos
    lancearum in fundumalvei defixis remeare conaren-B mr isR> cosaue verbis lenibus demulsit, mullos ex
    tur, navis sub pedibus corum dcliiscit, et uniuscu- eis postca lapidibus obrui prajcipiens. Sed nec hoc
    jusque ferrum , quod contra se tenebat , pectori sine beati Martini fuisse virtute ambigitur, ut hi sine
    defigitur,transverberatique cuncti a propriis jaculis k e "° pacificarentur. Nam in ipsa die qua hi pacem
    interimuntur. Unus tantum ex ipsis, qui eos incre- fecerunt , tres paralytici ad bcali basilicam sunt
    pabal, ne ista committerent, remansit iilaesus. Quod directi f
    ,
    quod in sequcnlibus libris, Domino juvante,
    si hoc quis ibrluitu evcnisse'judical, cernat unum disserimus.
    insontem plurimis evasisse de noxiis. Quibus inter- LI [Al. xlv]. Dolorem cnim ingerit animo ista
    fectis, monachi ipsos et res suas cx alvco detrahen- civilia bella rcferrc. Nam
    annum itcrum Chil-
    post
    tes, illos sepelientes, res suas domui restituunt. pericus ad Guntchramnum fratrem suum legatos
    L [Al. xliv|. Dum baec agerentur, Sigibertus rex mittit, dicens Veniat frater mecum [Al. meus], et
    :

    gcntcs illas b
    ,
    qure ultra Rhenum
    habentur, com- videamus nos, et paciticati persequamur Sigibcrtum
    movet, et bcllum civilc ordiens, contra fratrem suum inimicum nostrum. Quod cum fuisset factum, seque
    Chilpericum ire destinat. Quod audiens Ghilpericus, yidissent, ac muneribus honorassent, commoto Clni-
    ad fratrem summ Guntchramuum legalos mittit. Qui pericus exercitu usque Rhcmis accessit, cuncta in-
    conjuncti paritcr fcedus ineunt, ut nullus fratremp cendcns atque debellans. Quod audiens Sigibcrtus,
    suum pcrire sineret. Sed cum Sigibertus gentes illas iterum convocatis gentibus illis, quarum supra me-
    adducens venisset, ct Chilpericus de alia parte cum moriam fecimus, Parisios venit, et contra fratrem
    suo exercilu resideret, nec haberet rex Sigibertus suuin ire disponit, mittens nuntios Duncnsibus et
    super fratrem suum iturus, ubi Sequanam c lluvium Turonicis, ut contra Theodobertum ire deberent.
    transmearet , Guntchramuo mandatum
    fratri suo Quod illi dissimulantes, rex Godegiselum et Gunt-
    niittit, dicens: Nisi ne permiseris per
    tuam sortcm chramnum 194 duccs in capite dirigit. Qui com-
    hunc fluvium transire, cum omni exercitu meo super moventes exercitum, adversus eum pergunt. At ille
    te pergam. Quod ille timens, foedus cum eodcm iniit, derekctus a suis, cum paucis remansit sed tamen :

    eumque transire permisit. Denique sentiens Chilpe- ad bellum exire non dubitat. Ineuntes autem prae-
    ricus, quod Guntchramnus, scilicet relicto eo ad lium, Theodobertus evictus in campo prosternitur,
    Sigibertum transisset, castra movit, et usque Avallo- ct ab hostibus exanime corpus, quod dici dolor est,
    cium d Carnotensem vicum abiit. Quem Sigibertus spoliatur. Tunc ab Arnulfo e quodam collectus, ab-
    insecutus, campum sibi praparari petiil e
    . Ille vero lutusque, ac dignis vestibus est indutus, et ad Eco-

    * Colb., Lata. Bec


    de Leltat. Eratforta.se monas-
    ,
    Superest liaec epistola tanto pontiflce ad pacem prin-
    terium hic memoratum
    in vico, qui etiam nunc Si-D cipes Christianos adhortaiite digna, quam in Appen-
    van la Late seu la Latte appHlatur, haud procul a dice referemus.
    Severiaco, Sivre", Bellismo et Noviliaco, Neuilli, sito. f
    Horum trium paralyticorum curationem refert
    b
    Chol., Sigiberlus Ires gentes, etc. Gregor. lib. n Mirac. S. Martini, cap. 5, 6 et 7.
    c
    Sic mss. omnes. prse'cr Colb. et Chesn. qui ha- g Colb. et Aunulfo-
    Bec. De moie
    cum Cheso.,
    bent Segonam, quasi hic Sagoua sivc Arar, vulgo la abluendorum defunctorum apud gentiles et Christia-
    Saone, designaretur. Editi vet. habeut quoque Se- nos plura habet V. Ct. Ant. Dadinus Altescrra in
    quunarn. Et quidem ex Greg«rii lib. n de Mirac. cap. 5 lib. ii Hi-t. Gregorii nostri, ubi ex Aimoiuo
    S. Martini, cap. 7, patet liic legendum esse Sequa- in Vita S. Abbonis, cap. 20, ob?ervat interemptorum
    nam. De Lac re vide etiam lib. i cle Gloria martyr., corpora iUota sepeliri solita fuisse. Abbo quippe cuw
    cap. 72. ipsisquibus indulus erat vestimenlis, uli mos esl sepe-
    4
    Hic vicus est ad flumen Lidericum, qul postoa interemplos, illolus eliam tapideo lumulalus sarco-
    liri
    Allocium aea Alogium, vulgo AVuye, dictus est. Iu fago fL.it. Forte Theodebertus lot;:s fuit ac .aliis
    pleri.sque mss. et editis scribPur Alocium. Bec^. ad vestibus indutus ob regiam dignilatem, vel quod non-
    Valccium. dum mos ille inolevisset. Reges autem, episcopos et
    • Tu; c tcmporis rcripsit ad Brunechddem Sigiberti abbates, dignis, id e. t, ut puto, sure dignitati com-
    uxorem beatus Gcmanus Parisiorum antistes, ut '
    petcnlibus indutos vcstibus, sepeliri solitos fuisse
    excidium, quod toti regioni imminebat, averterct. probant complures Gregorii loci.
    HISTOBIA FBANCOBUM. LIBER QUARTUS.
    314
    13

    civitatcm
    veroAgens, magous per adulationes cum rege elfectus est;
    sepultus, Chilpcricus
    compeUtor rerum ahenarum testamentorumque ef-
    ^oscens quod iterum se Guntchramnus cum Si-
    berto p iflasset, se infra Tornacenses
    muros cum fractor cm tahs fmt vito exitus, ut non mereretur ;

    voluntatem propnam morte immmente complere,


    xor el f iis suis communivit.
    qui aliorum voluntates saepe destruxerat. Chilpen-
    In eo anno fulgor per coelum
    dis-
    T TT \Al xlviI
    -
    sicut quondam ante mortem
    cus autem in ancipiti casudefixus, in dubium babe-
    urrissevisus est
    Sigibertus vero ob- bat, an evaderet, an periret, donec ad eum missi
    ailothacharii factum vidimus.
    sunt positse, veniunt de fratris obitu nuntiantes. Tunc egressus a
    entis civitatibus illis,qua3citra Parisios
    Tornaco cum uxore et hliis, eum vestitum apud
    lsque Rothomagensem urbem accessit, volens
    Lambros h vicum sepelivit. Unde postea Suessionas
    •asdem uibes hostibus cedere. Quod ne faceret, a
    in basilica sancti Medardi, qnam ipse ffidificaverat,
    ,uis prohibitus est. Regressus inde, Parisios est in-
    Cblothacharium patrem suum se- translatus, secus
    jressus : ibique ad eum Brunichildis cum filiis venil.
    pultus est. Obiitautem quarto decimo regni sui anno,
    Tunc Franci, qui quandain ad Childebertum aspexe-
    mittunt, aetate quadragenaria. 196 A transitu ergo Theude-
    •ant seniorem, ad Sigibertum legationem
    super se ip- berti senioris usque ad exitum Sigiberti, supputan-
    lt ad eos veniens, dereliclo Chilperico,
    tur anni viginti novem -. Inler exitum vero Sigiberti
    sum reo-em stabilirent. Ule vero haec audiens, misitfi i2m r\r\A s\\\r\r*t -Tn r\r*r\ r\o r? ^nnm nf r\r*\ r\ 1 !-.

    sui Theodoberti, fuere dies decem et octo.


    T" i • _. _l ,-_<•••- i r\ i
    c
    memorata civitate obsi- et nepotis
    }ui fratrem suum in supra
    properare deliberans. Cui sanctus Mortuo autem Sigiberto, regnavit Childebertus filius
    lerent, ipse illuc
    Si abieris, et fralrem ejus pro eo.
    Grermanus episcopus dixit :

    tuum interficerenolueris,vivus et victor redibis : sin

    autem aliud cogitaveris, morieris. Sic enim Dominus A principio usque ad diluvium, anni bis mille du-

    Foveam quam fratri tuo para- centiquadraginla duo. A diluvio autem usque ad
    per Salomonem dixit :

    corrues {Prov. XXVI, 27). Quod ille, pec- Abraham, auni nonagenti quadraginta duo. Ab
    bis, in eam
    Veniente aulem Abraham vero usque ad egressum filiorum Israel ex
    calis facientibus, audire neglexit.
    d iEgypto, anni quadringenti sexaginta duo Ab J
    .
    illo ad villam, cui nomen est Victoriacum ,
    collec-

    tus est ati eum omnis impositumque super


    exercitus, egressu filiorum Israel ex iEgypto usque ad sedifica-

    clypeo sibi regem statuunt. Tunc duo pueri cum tionem templi Salomonis, anni quadringenti octo-
    e
    195 vo- usque ad deso- ginta. Ab aedificatioiie ergo templi
    cultris validis, quos vulgo scramasaxos
    cant, infectis veneno, maleficati a Fredegunde re-
    lationem ejus, et transmigrationem in Babyloniam,
    anni trecenti nonagiuta k A transmigratione igilur
    gina cum aliam causam se gerere simularent, utra-
    f

    usque ad passionem Domim, anm sexcenti sexaginta


    que ei latera feriunt. At ille vociferans, atque G
    octo '. A passione Domini usque ad Iransitum sancti
    corruens, non post multo spatio emisit spiritum: ibique
    Martini, anni quadringenti et duodecim. A transitu
    et Charegisilus cubicularius ejuscorruit; ibi et Si-
    sancti Martini usque ad transitum Chlodovechi regis,
    gila, qui quondam ex Gotlbia venerat, multum la-
    anni centum duodecim. A transitu Chlodovechi re-
    ceratus est, et postea ab Chilperico rege comprehen-
    incensis cum gis usque ad transitum Theudeberti, anni triginta
    cauteriis candentibus omnibus
    sus,
    juncturis, ac membratim separatus e, crudeliter vi- septem m . A transitu Theudeberti usque ad exitum
    tam ievis Sigiberti, anni viginti novem. Qui sunt simul anni
    tam finivit. Fuit autem Charegisilus ille

    opere, quam gravis cupiditate ; de minimis consur- quinquies mille sephngenti septuaginta quatuor

    * Corb., Bell. et Freb., Colosinensem. Colb., Eco- g Corb., separatis.


    lunensem. Bec. etMor. 5., Ecolinensem.
    h
    Vicus est ad Scarpam fluvium inter Camaracum
    k
    Sic Corb. ; alii visum est.
    cum editis, fulgur,... et Atrebalas situs. Cognatus in Historia Tomacensi
    ' excap. prsecedenti.
    Toruacensi sciliget, hunc prope Duacum, qua iter est Atrebatum, locat.
    d
    Vicus est, ut monet Miraeus, inter Duacum et De hac Chilperici sortis mutatione Fortunatus lib. ix,
    Atrebatas ad Scarpam fluvium, vulgo Vitry hodie- carm. I.
    que dictus, quem Hariulfus in Chronico Centulensi Corb. et Colb. cum Bad., 28. '•

    Colb. 452, Bec, 442.


    villam publicaui in surbuibano Atrebatensis urbis si-tj i

    ^ Sic Cod. Bell. et Corb., quem numerum Ua scn


    tam appellat
    bnnt ccclxl. Regm., Bec et Bad. habent 340. Golb.
    c Gorb., scrumasaxos. Regm., scramaxos. Colb.,
    chramasaxos. Vox est barbara quae significat cultel- et Chesn., 361. Alii editi, 360.
    est numerus
    los vulneficos, seu gladiolos breves, a Saxonico sax colb., Chesn. et Bad., 648. Nullus '

    vel sachs. Adi Vossium de Vit. Latin. sermon. 1. n, in.cod. Regm.


    - Cod. Colb., 34.
    cap. 17. .

    necem " Sic mss, qui computus congruit sin-


    curn Bad.,
    f
    Mor. s., etc, suggerere. Sigiberti
    Bell.,
    textu. Cseten ta-
    an. 576 consignat Marius, quam tamen anno prse- gulis articulis, ut habentur in nostro
    quatuor. -
    cedenti contigisse voiunt \iri eruditi. men editi habent quadraginla

    197-198 INCIPIUNT CAPITULA LIBRI QUINTI.


    I. de matre ejus.
    De Childeberli junioris regno, et V. De episcopis Lingonicis, et Namnetico.
    II. Quo'l Merovechus Brunichildem accepit vxorem. VI. De Leonaste archidiacono Biturigo.
    III Beltum conira Chilpericum, el de matilia Rauchingi. VII. De Senoch reclauso.
    IV. Quod Roccolenus Turonis venit. VIII. De sanclo Germano Parisiorum episcopo.
    315 S. GRUCORII KPISGOPI TURONENSlS 316

    fj, De Caluppane reclauso. \ \ De descriptionibus a Chilperico imposilis.


    IX.
    \ , Patroclo rcctauso.
    l>c \ \ De vaslatione Britannorum.
    \.

    I /. l>e Judxis conversis per Avitum episcopum. \ I. De imperio Tiberii.


    \ \

    III. De lirachione abbate \ III. Deiusuliis Brilannorum.


    \

    \lll. Quod Mummolus Lemovicas vAitavit. XXXIII. De liasilica sancii Dionysii injuriala per
    \IV. Quod Merovechus lonsoratus ad basilicam sancli mulierem.
    Martini conju il. \ IV. De prodigiis.
    \ \

    \ i . lieltum inlcr Saxones el Suevos. XXX v. De dysenterix morbo el filiis Chilperici morluis.
    \ II. De interitu Macliavi. XXXVI. Dt Austrechildc regina.
    IYIL Quod Guntchrantnus
    rex fitios Magnacham .\ VII. De Ileraclio episcopo, et Nantino comile.
    \ \

    suosque perdidil et de dubielale Pasch.r


    intcrfecit, ;
    \ VIII. De Marlino Galliciensiepiscopo.
    \ l

    XVIII. De ecclcsia Cainonensi; et quod Guntchramnus \ \l \. De persecutione Christianorum in Hispaniis.


    \

    rex cuni Childeberto conjunctus est. XI.. De inlerilu Chlodovechi.


    XIX. De Prxtextato episcopo, et inleritu Merovechi. XI. I. De Elafio et Eunio episcopis.
    \ De eleemosynis Tiberii.
    \ .
    Al.ll. De legaiis Galliciensibus, ac pro^diyiis.
    \ I. De Salonio et Sayiltario episcopis.
    \ XLIII. De Maurilione Cadurcorum episcopo.
    \ II. De Winnoco Drittone.
    \
    \I.IV. De allercatione cum lucrelico.

    XXIII. De obilu Samsonis filii Chilperici. XLV. De his qux Chilpericus scriprit.
    ,\.\ IV. De prodigiis ostensis. \l.\ I. De obitu Agrxcutx episcopi.

    XXV. Quod Gunlchramnus Boso filias suas de basilica


    XLVIl. De obitu Ualmatii episcopi.
    sancti Martini abstulit, Chilpericus Pictavis invasil.
    ct XLVIII. De comilalu Eunomii.
    XXVI. De inlentu Daconis et Dracoleni (Cod. Corb,, XLIX. De malilia Leudastis.
    Dacoleni el Dralgieni ducis). L. De insidiis quas nobis fecit, ei qualiter ipse humilia-
    XXVII. Quod exercilusin Britannias abiit. tus est.
    IX Vill. De ejectione Salonii et Sagittarii. LI. Qux bealus Salvius de Chilperico prxdixit.

    LIBER QUINTUS.

    199 Taedet me bellorum civilium diversitatesA Scrutamini diligenter veterum scripta, et videbitis

    quae Francorum gentem et regnum valde proterunt, quid civilia bella parturiant. Requirite quid de Car-
    memore in quo, quod : pejus est, tempus illud, thaginiensibus scribat Orosius • : qui cum post sep-
    guod Dominus de dolorum praedixit initio, jam vide- tingentos annos subversam dicat civitatem et regio-
    mus. Consurgit pater in filium, filius in patrem, fra- nem eorum, addidit « Quae res eam tandiu servavit?
    :

    ter in fratrem, proximus in propinquum (Matth. x, concordia. Quse res eam post tanta destruxit tem-
    21). Debebant enim eos exempla anteriorum regum pora ? discordia. » Cavete discordiam, cavete bella
    terrere, qui ut divisi, statim ab inimicis sunt inter- civilia, qua3 vos populumque 201 vestrum expu-
    empti. Quoties et ipsa Urbs urbium, et totius mundi gnant. Quid aliud sperandum erit, nisi cum exerci-
    caput, iniens bella civilia, ruit !quo cessante, rur- tus vester ceciderit, vos sine solatio relicti, atque a
    sum quasi ex humo surrexit. Utinam et vos, o reges, a gentibus adversis oppressi protinus corruatis?Si
    in quibus parentcs vestri desudave-
    his praliis, in te, o rex, belium civile delectat, illud quod Aposto-

    runt, exerceremini,ut gentes vestra pace conterritse, lus [Gal. v, 17) in hominem agi meminit, exerce,
    vestris viribus premerentur Recordamini quid ca- ut spiritus concupiscat adversus carnem, et vitia
    !

    put victoriarum vestrarum Chlodovechus fecerit, qui virtutibus cedant, et tu liber capiti tuo, id est Chri-
    adversos a reges interfecit, noxias gentes elisit, pa-j$ sto, servias, qui quondam radici malorum servieras
    trias gentes subjugavit : quarum regnum vobis compeditus.
    200 integrum illaesumque reliquit. Et cum hoc fa- I. Igitur interempto Sigiberto rege apud Victoria-
    ceret, nequeaurum
    b
    nequeargentum, sicutnuncest
    , cum villam, Rrunichildis reginacum Dliis Parisios
    in thesauris vestris, habebat. Quid agitis?quid quoeri- residebat. Quod factum cum ad eam perlatum fuisset,
    tis ?quid non abundatis? In domibus deliciae ° super- et conturbata dolore ac luctu, quid ageret ignoraret,
    crescunt ; vinum, triticum, oleum-
    in promptuariis Gundobaldus f duxapprehensumChildebertum filium
    que redundat in thesauris aurum atque argentum
    ; ejus parvulum furtim abstuht, ercptumque ab immi-
    coacervatur. Unum vobis deest, quod pacem non nenti morte, collectisque gentibus super quas pater
    habentes, Dei gratia indigetis. Cur unus tollit alteri ejusregnum tenuerat, regem instituil, vix Justro aeta-

    suum? cur alter d concupiscit alienum ? Cavete tis unojam peracto:qui die dominici Natalis regnare

    illud, quaeso,"Apostoli : Si invicem mordetis et come- coepil. Anno ipitur primo regni ejus, Chilpericus rex
    ditis, videte ne ab invicem consumamini [Gal. V, 15). Parisios venit, apprehensamque Rrunichildem apud

    Alii, diversos.
    d
    suum, cum altcr concupiscit alienum.
    Alii, alteri
    h
    Hinc patet
    Chlodoveum filiosque ejus non mul- Liber quartus, potissimum a cap. 6, pene omnis
    «

    tum argenti coacervasse. Unde supra lib. m, cap. 7, est de Carthaginiensibus.


    Theodoricus adeo segre ferebat disci argentei priva- f
    Sic editi cum Regm. mss. plerique, Gundoval-
    ;

    tionem. dus. Corb. Gundovaldus rex.


    • Corb. et Beli., In domibus
    mililix.
    HISTORIA FRANCORUM. LIRER QUINTUS. 318

    lagensem civitatem in exsilium trusit, thesau-Aautem, qui a sorte Sigiberti se ad Chilpericum trans-
    cjus quos Parisios detulerat, abstulit filias tulerat, et mullis ab eo muneribus locupletatus est,
    :

    us Meldis a urbe teneri prsecepit. Tunc Roc- caput belli istius fuit sed in campo victus, primus ;

    b
    cum Cenomannicis Turonis venit, et prse- fuga dilabitur villas vero quas ei rex a fisco 203 :

    t, et multa scelerafecit quod in sequenti qua- in territorio Suessionico indulserat, abstulit, et basili-
    :

    virtute beati Martini pro tantis malis quae cse contulit beati Medardi. Ipse quoque Godinus non
    percussus memorabimus c
    interiit, . post multum tempus morte prseventus,
    repentina
    lilpericus vero filium suum Merovechum ciim interiit. Cujus conjugem Rauchingus accepit, vir •

    u Pictavis dirigit. At iile relicta ordinatione omni vanitate repletus, superbia tumidus, elatione
    Turonis venit, ibique et dies sanctos Paschse protervus ;
    qui se ita cum subjectis agebat, ut non
    Multum enim regionem illam exercitus ejus cognosceret in se aliquid humanitatis habere, sed
    t. Ipse vero simulans ad matrem suam ire velle, ultra modum humanse malitise atque stultitia* i
    ia
    nagum petiit, et ibi Rrunichildi reginse con- suos desseviens, nefanda mala gerebat. Nam si ante
    ir, eamque sibi in matrimonio sociavit. Hsec eum, ut assolet k , convivio urentem puer cereum te-

    tudiens Chilpericus, quod sciiicet contra fas nuisset, nudari ejus tibias faciebat, atque tandiu in
    [ue canonicam uxorem patrui acccpisset, valdeB his cereum comprimi, donec lumine privaretur ite- :

    3, dicto citius ad supra memoratum oppidum rumcum illuminatus fuisset, similiter faciebat, usque-
    At illi cum hsec cognovissept, quod eosdem dum totse tibiae famuli tenentis exurerentur. Quod
    re decerneret, ad basilicam sancti Martini, si vocem emittere, aut se de loco illo alia in parte
    iper muros civitatis ligneis tabulis fabricata est, movere conatus fuisset, nudus iliico gladius immine-
    ium faciunt. Rex vero adveniens, cum in mul- bat ; fiebatque ut hoc flente, iste magna laetitia ex-
    eniis eos exinde auferre niteretur, et illi dolose sultaret. Aiebant enim quidam, eo tempore duos de
    utantes facere, non crederent, juravit eis di- famulis ejus, ut ssepe contingit, mutuo se amore di-
    d
    Si, inquit/voluntas Deifuerit , ipse hossepa- lexisse, virum scilicet et puellam. Cumque hsec di-
    on conaretur. Hsec illi sacramenta audientes *, lectio per duorum annorum aut eo amplius spatia
    ilica egressi sunt, exoscuiatisque et dignanter traheretur, conjuncti pariter ecclesiam petierunt.
    is, epulavit cum eis. Post dies vero paucos, Quod cum Rauchingus comperisset, accedit ad sacer-
    ptosecum rex Merovecho, Suessionas f
    rediit. dotem loci ; rogat sibi protinus reddi suos famulos
    Cum autem ibidem commorarentur, collecti enim
    excusatos. Tunc sacerdos ait ad eum : Nosti
    de Campania, Suessionas urbem aggrediuntur, quae veneratio debeatimpendi ecclesiis Dei. Non enim
    que ex ea Fredegunde regina, atque Chlodo- q poteris eos accipere, nisi ut fldem facias de perma-
    filio Chilperici, volebant sibi subdere civilatem. nente eorum conjunctione similiter et ut de omni ;

    ut Chilpericus rex comperit e, cum exercitu pcena corporali liberi maneant, repromittas ' . At iile,

    irexit, mittens nuntios ne sibi injuriam face- cum diu ambiguus cogitatione siluisset, tandem con-
    t excidium de utroque eveniret exercitu. Iili versus ad sacerdotem, posuit manus suas super altari
    hsec negligentes, praeparantur ad bellum : cum juramento, dicens Quia nunquam erunt a me :

    issoque prselio invaluit pars Chilperici, atque separandi, sed potius ego faciam, ut in hac conjun-
    t partem sibi adversam, multos ex ea strenuos ctione permaneant quanquam mihi molestum
    : quia
    utiles viros prosternens, fugatisque reliquis fuerit, quod absque mei consilii conniventia m talia
    onas ingreditur. Quae postquam acta sunt, rex 204 tamen libens amplector, quod
    sint gesta, illud
    r conjugationem Rrunichildis, suspectum ha- nec hic ancillam alterius, neque hsec extranei ser-
    oepit Merovechum filium suum, dicens, hoc vum acceperit. Credidit sacerdos ille simpliciter
    im ejus nequitia surrexisse : spoliatumque ab promissioni hominis callidi, reddiditque homines ex-
    h
    datis custodibus libere custodiri prsecepit, cusatos. Quibus ille acceptis, et gratias agens, abs-
    ns quid de eo in posterum ordinaret. Godinus cessit ad domum suam, et statim jussit elidi arbo-

    D
    liegm. et Bad. ; Bec, Meledum. ALi tres stodisecommittebantur, ut notat Hieronymus in lib. n
    Mekclus. Editi plerique, Meledis, vulgo Meaux. advers. Vigilantium. ViJe lib. i de Gloria Mart.,
    ii, Rucculenus. Regm., Rololenus. Bec, Ruc- cap. 45. Delicatam custodiam appellat Pontius in Vita
    s, et infra, cap. 4, Ruccolinus, seu Rulutenus. sancti Cypriani, num. 15.
    ra cap. 4, et in lib. n de Miraculis sancti Mar- Rauchinchus.
    '
    Alii,
    p. 27.
    rique editi cum Bec, foret. Bad., foret, ipse j Corb. et Bell., ultra modum alque stultiliam.
    xxrare non conarer. Gregorii, cap. 20, mo-
    " Sic in libro n Dialog. S.
    ii, accipientes. Et infra Golb., epulatus est cum- Benedicto ad mensam sedenii
    nachus quidam S. P.
    lucernam tenebat.
    Sessiones, et inferius. Regm. vero et Bec,
    ns. Exstat ea de re formula apud Bignonium, inter
    1

    >net Valesius hic sibi ipsi contrarium esse Gre- veteres incerti auctoris num. 22. Yide et ejusdem
    l, qui Ghilpericum Suessionibus commorantem viri cl. notas.
    et tamen de eo sic loquitur, quasi ibl non ad- m Colb. cum aliquot editis, convenientia. Bec, con-
    •
    hibentia.
    ri illustres honestorum semper hominum cu-
    319 S. GREGORIl EPISCOPI TURONENSIS
    rem, truncatamque rolumnam ojus percapita nincoAquoquo clavos
    Cenomannici, qui tunc cumcoder.
    scissam praecepit excavari, effossaque in altitudioe venerant, impletis follibus '•
    portant, annonasi
    tiium aui quatuor pcdum huino, deponi vaa
    jubet in tunt, ct cuncta dev.aslant. Sed dum haac Roccoa
    foveam. Fbique puellam ut mortuam componens,
    pue- agit, a Doo poroutitur, morboque regin croccuj
    ram desuperjactari praecepit: positoque opertorio,
    fechiB, mandata aspera remiltit, dicens: Nisi tl
    fossam bumo replevit, sepelivitque eoa viventes, di- projeceritis Guntchramnum ducom de basilica
    cens Quia oon frustravi juramentum meum, utnon
    cuncta virontia quaa sunt circa urbem atteram
    :

    Bepararentur biin sempiternum. Qua3cum Bacerdoti


    |

    dignus liat aratro locus ille. [nterim advenitdies


    nnntiata fuissent, illuc cucurrit velociterj et incre-
    ctus Epiphaniae, ct hic magis ac magis torqueri
    pana bominem, vix obtinuit ut detegerentur. Verum-
    pit. Tuno accepto a suis consilio, amne transactc
    tamen puerura vivum extraxit, puellam vero reperit civitatem accedit. Denique cum psallentes de «
    suffoealam. Jn talibus enim operibus valde nequis- J
    sia egressi ad Banctam basilicam properarent,
    Bimus erat, Dullam aliam habens potius k utilitatem,
    post orucem praecedenlibus signis, oijuo Buperpoi
    nisi in cacbinnis ac dolis, omnibusque
    pervorsis re- forobatur. Verum ubi basilicab sanctam intr
    bus. Unde non immerite taliter excessit a vita, qui
    mox furor minantis intepuit k regressusque alj :

    tauagessilcum frueretur hac vita, quod in


    poste-ficlesia, nihil cibi eadie accipere potuit. Exinde
    rimi digesturi sumus (lib. ix, cap. 9). Siggo
    quoque valde anhelus esset, Pictavis abiit. Erant enim
    referendarius qui annulum regisSigiberti tonuerat
    c
    ,
    sanclaa Quadragesimae, in qua fetuscuniculorum s

    et ab Ghilperico rcge provocatus erat, ut servitium


    comodit. Dispositis vero actionibus, quibus in ka
    quod tempore fratris sui habuerat, obtineret, ad damir
    dis Marliis civos Pictavos vel affligeret, vel
    Childebertum regem Sigibcrti filium relicto Cbilpc-
    206 pridie animani reddidit : et sic superbia,
    rico transivit, resque ejusquas in Suessionico habuc- morque quievit.
    rat, Ansoaldus d oblinuit. Multi autom ot alii de his V. Eo tempore Felix Namneticae
    '
    urbis cpisco.
    qui se de regno SigibertiadChilpericum tradiderant,
    litlcras mibi soripsit plenas opprobriis, scri|
    recesserunt. Uxor quoque Siggonis non post multo etiam fratrem meum ob boc interfectum, eo q
    temporis spatio « .obiit sed ille aliamrursusaccepit.
    : ipse cupidus episcopalus, episcopum intorfecii
    IV. Hisdiobus Roccolcnus, ab Chilperico missus, Sed ut haec scriberet, villam ecclesiae concup
    Turonis advenit cum magna jactanha, et ultra Lige- Quam cum dare nollem, evomuit in me, ut dixi,
    nm castra ponons, nuntios ad nos direxit, ut scilicet nus furore, opprobria mille. Cui aliquando ogo
    Guntchramnum', qui 205 tunc de morte Theodo-
    Memento dicti prophetici Vse his qui
    pondi : « :

    berti impetobatur, a basilica sancta deberemus ex-^gunt


    domnm ad domum, ct agrum ad agrum copul
    trabere. Quod si non faceremus, et civitatem, et om- Nunquid soli inhabitabunt terram {Imi. v, 8) ? i

    nia suburbana ejus juberet incendio conoremari. Quo


    habuissetMassiliasacerdotem nunquainnavesole, !

    audito mittimus ad eum legationcm, dicentes: Ha3c aut reliquasspeciesdetulissent, nisitantumchartai


    ab antiquo facta non fuisse, quae hic fieri deposce- quo majorem opportunitatem scribendi ad bc
    bat; sed necmodo permitti posse, ut basilica sancta infamandos haberos. Sed paupertas chartaa lii

    violaretur.Quod si (ieret, nec sibi fore prosperum, imponit verbositati. » Immensaa enim crat cupidij
    necregi qui haecjussa mandasset; metueretque ma- atque jaotantia3. Sed ego ista postponens, ne ill
    gis sanctitatem antisiitis, cujus virtus hesterna die milis appaream, illud explicabo qualiter genal
    paralytioam f
    clirexisset. Nibil ex bis ille formidans, meus ab bac luce migraverit, et quain velocer
    "
    cum in domo ecclesiaj ultra Ligerim residoret, do- percussorem ejus Dominus piiostiteritultionem. C
    mum ipsam, quaa clavisaffixa orat, disfixit s. Ipsos Benescente beato Tetrico ecclesia^ Lingonica; sa

    " Curb., Ejus per capita cuneos. Chesn., ejus pro infra x, cap.
    > Ex institutione Perpetui lib.
    capila cuneo. Bec, columplam... e/fossamque, etc.
    h
    Epiphaniae agebantur in ecclesia, id est in
    vigilise
    Regm., nuUam prorsus aliam habens. At i» Corb. thedrali exinde autem, uti ex praesenti loco d
    :

    et Bell. desunt beec, valde nequissimus, etc, usqueD


    raus, processio fiebat ad basdicaiii sancti Martini
    ni perversis rebus.
    ea primo signa seu vexilla defer bautur, turn ci
    ' Referendarius tunc dicebatur, qui hodie cancel- qua idoque eliam sacrae reliquiae, etc, quod et ex i

    larius. De ejus officio et pra;rogativis vide Mabillon,


    Gr< gorii locis patet; qui mos
    j hodieque in Eccl
    de Re Dip'omat. Jib. n, ca»». 11, et Bignonium in catliolica in processioaibus perseveraf.
    formulam 25 lib. i Marculfi. lufra provocatus, id est
    k
    Colb., increpuit. Bell. et Corb., intrepuit-
    promotus.
    d
    Sic mss. ; at plerique editi, Ansovaldus. Bec, 1
    Deest boc caput in Corb-, Bell. et Colb. ; hs
    Ansolvaldus. tur autem in Casin., Bec, Regm., etc De Fe
    ' gm., non post mulium temporis spatium.
    Ri passim agit Gregorius sicut et Forlunatus,
    ;
    qui i

    Colb. cum Chesn., paralylica nmnbra ; sed mulier


    f
    laudes pluribus celebravit, potissimum lib. ni, ca
    [•aralytica dicitur in lib. n de Miraculis S. Martini, 3, 4 et seqq. subscripsit conc Turon. u, an.
    cap. 27. ubi haec eadem historia narratur. et Paris- iv, an. 573.
    * Sic Corb. alii, dissecat.
    b
    ; •°
    Ex vEgypto sciiicet allatam. V. notas in lib.
    Folles sunt sacculi icortei, seu ex corio facti. V. cap. 6.
    Juvenal, sat. 13.
    Sic Corb., Bell. et Bec. Petrus vocabatur, diaconus ut ex seqq, pj
    '
    ; alii cum Chesn., devas-
    labo De quo vide lib. u de Gloria Mart., cap. 24.
    1
    HISTORIA FRANCORUM. LIBER QUINTUS. 332

    ,te, cum Lampadium diaconum, quem creditorem A coni cura iilioSilvestriconjungitur, macliinans atque

    inuit, dejecisset, et frater meus, dum pauperibus, confirmanspatrem suum ab ipso fuissc maleficiis in-
    losille male spoliaverat, opitulari cupiens, consen- terfectum. At ille a3tate juvenis, sensu levis, contra

    36et in ejus bumiliationem, odium ex boc incurrit. eum 208 commovetur, ipsum impetenspublice par-
    terea beatus Tetricus a sanguine sauciatur a cui :
    ricidam. Porro ille liaec audiens, facto placito in
    conturbati praesentia sancli Nicetii episcopi, avunculi matris
    im nulia medicorum fomenta vaferent,
    erici, et a pastoreut pote destituti, Mondericum ex-
    1
    '
    meae, Lugdunum dirigitur ; etibi Siagrio episcopo'

    >tunt : qui a rege indultus, ac tonsuratus, epi- coram astante, et aliis sacerdotibus mullis, cum
    opus ordinatur, sub eaquidem specie, ut dum bea- saecularium principibus, se sacramento exuit, nun-
    is Tetricus viveret, hic Ternodorense castrum c
    ut quam se in mortem Silvestri mistum fuisse. Post
    •chlpresbyter regeret, atque in eo commoraretur duos vero annos instigatus iterum a Lampadio filius
    igrante 207 vero decessore, iste succederet. In Silvestri, assecutus in via PcLrum diaconum, lancea

    30 caslro dum babitaret, iram regis incurrit. Asse- sauciatum interfecit. Quod cum factum fuisset, de eo
    ibatur enim contra eum, quod ipse Sigiberto regi, loco elevatus, et ad Divionense delatus castrum, se-

    fversus fratrem suum Gunlcbramnum venienti, cus sanctum Gregorium proavum nostrum sepelituri.
    imenta et munera prabuisset. Igitur extractus aB Iste ver0 homicida fugam iniens, ad Chilpericum re-

    istro, inexsilium super ripam Rhodani in lurri qua- gem transiit, facultatibus suis fisco k regis Gunt-
    lin arcta atque detecta retruditur in qua per duos :
    chramni dimissis. Gumque per diversa vagaretur pro
    re annos cum grandi cruciatu commoratur. Obti- commisso scelere, nec ei esset locus firmus ad com-
    ente beato Nicetio episcopo, Lugdunum regreditur, morandum tandem, ut credo, contra eum sanguine
    ;

    abilavitque cum eoperduos menses. Sed cum ob- insonte ad divinam potentiam prociamante, in quo-
    nere non posset a rege, ut in locum unde dejectus dam loco dum iterageret, innoccntem hominem eva-
    lerat, restitueretur, nocte per fugam lapsus ad Si- ginato gladio l
    Cujus parentes condolen-
    interemit.

    ibertum regem d transiit, et


    apud Arisitensem vi- e tes propinqui exitum, commota seditione, extractis
    um episcopus instituitur, habens sub se plus minus gladiis, eum
    in frusta concidunt, membratimque di-

    ioeceses f
    quindecim, quas primum Gottlii quidam spergunt. Talem justo judicio Dei m exituna miser
    muerant, nunc vero Dalmatius s Ruthenensis epi- accepit, ut qui propiuquum innocentem interemerat,

    copus vindicabat. Quo abeunte iterum Lingonici ipse nocens diutius non maneret nam tertio hsec :

    ilvestrumpropinquum, vel [I. et] nostrum, vel beati ei evenerunt anno. Denique post transitum Silvestri,

    etrici, episcopum
    h
    expetunt. Sed tamen ut eum Lingonici iterum episcopum flagitantes, Pappolum,
    Bterent, fratris mei hoc instinctu fecerunt. Interea^ qui quondam archidiaconus Augustodunensis fuerat
    'ranseunte beato Tetrico, hic tonso capite presbyter accipiunt qui muita, ut asserunt multi, egit iniqua, :

    «iinatur, accepta omni potestate de rebus ecciesiaa: quse a nobis praetermittuntur, ne detractores fratrum
    [ui Lugduni ac-
    vero ut benedictionem episcopaiem esse videamur
    tamen qualem is habuerit exitum,
    :

    dpiat, iter parat. Quae dum aguntur, ipse quia jam non omittam. Anno octavo 209 episcopatus sui,
    liu epiiepticus erat, ab hoc morbo correptus, aspe- dum dioeceses ac viltas Ecclcsice circumiret n , qua-
    ius extra sensum factus, et per dies duos assidue dam nocte dormienti apparuit illi beatus Tetricus
    lans mugitum, tertia die spiritum exhalavil. Quibus vultu minaci; cui ita dicit : Quid tu, inquit, hic,
    mractis, Lampadius, ut superius diximus, ab honore Pappole? Ut quid sedem meam polluis ? ut quid ec-
    :t lacuitate privatus, in odium [Ed. odio] Petri dia- clesiam pervadis ? ut quid oves mihi creditas sic di-

    *
    est apoplexi, quae ex sanguinis effusioue ori-
    Id f Id est parochias,
    qui loquendi modus aliis etiam
    ur, correptus est. auctoribus familiaris fuit, ut observat Savaro in epist.
    Fuit, ut notant Bollandiani ad 18 Martii, Munde-
    b
    16 hbri ix Apollinaris Sidonii. Hse autem parochise
    •icus, seu, ut alii scnbunt, Modericus, Ansberti t'a- cum Septimania fuerant sub dominio Wisigotthorum,
    nosissimi senatoris filius, S. Aruulfi episc. Mettensis qui ibi instituerant episcopum.
    rater, qui clarus rntraoulis obiisse dic. tur. g ltegm., sanctus Martinus episcopus. Bad., Matius
    Toruodorum oppidum, vulgo Tonmrre, comita-D episcopus. Cseterum pro Nunc vero, legendum esset
    us dignitate illustre. Haud dubium quin ejusmodi tunc vero, aut certe vindicat, pro vindicabat. Valesius
    ^astrorum e[iscopi, qui arcbipresbyterorum vicibus in Notitia sua legit tum.
    b
    :ungebautur, apud pleiOaque auctores chorepiscopi Hegm., Tetrici episcopi. De quo supra ad cap, 16
    uerint appeltati. lib. iv.
    d
    Sic Casin. ; atii, ad Sigiberti regnum. Nonduin Si- ' ls e^t episcopus Augustoduneu^is apud S. Gre-
    Uebertus erat occisus, cuui hsec contigere. gorium celebris, qui sedi suae pallii honorem, et se-
    • Regm.,
    Aritensem, sed mendose. Nam aliquot deudi primo loco prajrogativam obtiuuit ab eodem
    iilios Ansitenses episcopos ex variis auctoribus re- S. pontifice.
    fjenset Valesius in Notiiia Galliarum. Haud diu tamen i In basilica S. Joannis, hodie parochiee titulo in-
    istetit illa sedes. Jncertum porro est quis fuerit locus siginta.
    k
    |lle, quem tx hoc Gregorii loeo intra Ruthenicae Regm., suis, qux erant ex fisco regio dimissis.
    ''iioeceseos fines contineri discimus. Est namque vi- 1
    Idem codex, hominem forte gladio inleremit.
    jcus Ariat dictus, qui Latine Arisitum dici potuisset. m Editi, juxta judicium Dei.
    iEst etiam vicus moutanus nomiue Aire. Plerique ta- m Visitandae solemnem consuetudinem, ut
    dicecesis
    jmen existimant Arisitensis nomine dcsignari paguui episcopis mos
    appeliat Severus Sulpicius epist. 1
    est,
    iSeu terniorium, longum circiter sex leucas, quod ad Euseb. JJe hac passim Gregorius et alii auctores
    'etiam nun; appellatur 1'Arsat. anhqui.
    323 s. r.RKdonn EPrscopi turonensis
    Bpergte ? Cede loco rclinquc scdem, ansceue longiusA daUt : et qu i non habef, ipsum guod habet
    auh
    a regione Et hfflc dicenf , viiTgam «iuam habcbai ,„
    ma„„, .«r.oriejus cum ctu valido Unp.ulit. In
    „,,,„ „,„,„,. x,n, 12). Et mi Ecce saZt
    llc ertgi aue dum comlat quid
    quo
    hoc esset, Qxa - in
    es, jam noli peccw, ne auid tibiduL
    (Joon. v, 14). Nam perstitisset hic i„ sa.it,
    oco ,1 o defigitur, ac
    maximo cruciatur. In
    hwigitarau^ftmauens.abhorretdbumpotumque,
    dolorc
    d*um uou iuduxisset super divinam
    enimadmouet et arguit Apostolus
    Z ^";
    utem '

    mortcm jam sibi proximam


    .

    plura ? Tcrtia dic cura sangumem


    prastolatur. Quid
    orc projiceret, cx-
    enim jugum ducere lum infidelibZ (^Zm l
    cipatio justitise cum iniquitate ? Axtt qux societas
    spiravit; cxindc elatus Lingonas, est sepultus'. In
    cum tcneoris'? Qux autem communicatio Christi
    cujus locura Mummolus abbas b quera Bouum
    co- , li> lial Ani (jux pars fideli cum infideli ? Quis a
    .'

    gnomcnto vocant, episcopus substituitur qucra :


    consensus templo Dei cum idolis ? Vos estis enim
    multi magnis laudibus proscquuntur diccntes
    euin :
    plum Dei vivi. Proptcrca exite de mcdio eorum, e
    esse castum, sobrium, moderatum, ac in orani
    boni- paramini ab his, ait Dominus f (II Cor. vi, V,
    tate promptissimum, amantem justitiam,
    charitatcra Ideo doceal unumquemque Christianum
    omni intcntionediligentem. Qui accepto cpiscopatu, ha3c ca
    _ , r- -_• "> 1 ui uuuuuu
    ut quando coelcstcm
    -UjHoirill accipere
    uCCIDl merucrit medick
    cognoscens quod Lampadius multum de rebus frau-
    dasset ccclesia3, ac de spoliis pauperum agros,
    B terrena non requirat studia
    vi- VII. Sed « et illud commcmorare
    libet, qui,
    ncasque, vel mancipia congregasset, eum ab omni re
    quales viri hoc anno a Domino sunt vocati.
    nudatura a pr;.senlia sua jussit abigi. Qui nunc I
    in magnum eum et Deo h acceptabilem ego censeo,
    maxima paupcrtatedegens, manibus propriis victum
    talis dc nostra terra suo paradiso
    quaerit. Itoc de his sufficiant. collocatur.
    benedictus Senoch presbyter,
    qui apud Tur
    VI. Anno vero quo supra, id est quo mortuo Si-
    giberto Childebertusfilius ejus regnare
    211 morabatur, sic migravit a sasculo. Fuit ai
    ccepit, multa3 genere Theifalus, et in Turonico clericus factui
    virtutes ad sepulcrum beati Martini
    apparucrunt, cellulam quam ipse inter parietes antiquos con
    quas in illis libcllis scripsi, quos de ipsius miraculis
    suerat, se removit: collectisque monachis, oi
    componere tentavi. El licet sermone rustico, tamen rium, quod multo lempore dirutum fuerat, rep
    celare passus non sum, quae aut ipse vidi, aut a fide-
    vit. Idem super infirmos multas virlutes fccit,
    libus rclata cognovi. Hic tanlum quid <

    negligentibus in libro Vitas ejus scripsimus ;


    .
    evenerit, qui post virtutem coelestem terrena
    medi- VIII. Eo annoJ
    camenta qua3sierunt, exsolvam beatus Germanus Parisio et
    quia sicut per gra- :

    episcopus transiit in cujus exsequiis, multis vi


    tiam 210 sanitatum,
    per castigationem stul- ita ct
    :

    G tibus quas in corpore gesserat, hoc miraculum


    torum virtus ejus ostenditur. Leonastes Biturigus d c
    firinationem fecit. Nam carcerariis acclaraanti
    arc/iidiaconus, decidentibus cataractis, lumine
    caruit corpus in platea aggravatum
    oculorum. Qui cum est, solutisque eisd
    per multos medicos ambulans,
    rursum sine labore levatur ipsi quoque qui sc
    nihil omnino visionis recipere posset, accessit ad ba-
    :

    fuerant, in obsequium funeris usque ad basilicac


    silicam bcati Martini ubi per duos aut tres menses
    :
    qua sepultus est, liberi pervenerunt. Ad sepulcru.
    consistens, et jejunans assidue, lumen ut reciperct
    aulem ejus multas virtutes, Domino tribucntc,
    flagitabat. Adveniente autcm festivitate, clarificatis dentes experiuntur : ita ut quisque, si justa petic
    oculis cernere ccepitregressus quoque domum, vo-
    ;
    velociter exoptata reportet. Si quis tamen stren
    cato quodam Juda30, ventosas quarum
    beneficioocu- yirtutes illius,
    lis lumen augeret,
    quas in corpore fecit, sollicite 1
    humeris superponit. Decidente
    inquirere, librum Vitae illius, qui a Fortunato
    quoque sanguinc, rursus in recidivam cajcitatem \
    sbytcro compositus est,legens cuncta reperiet 1
    redigitur. Quod cum factum fuisset, rursum .

    ad tem- IX. Eodem m quoque anno et Caluppa


    plum sanctum regressus est. Ibiqne iterum longo reclaul
    obiit. Hicautem ab infantia sua semper religici
    spatio commoratus,
    lumen recipere non meruit. fuit, et
    apud monasterium Melitense n termini
    Quod ei ob rpeccatum non prastitum i--»,juAta
    "_"—«-,-._-.
    i

    7n
    reor, juxta uiuu
    '
    illud verni conversus, m magna
    in macrna se humilitate fratri:
    doouaicum oraculum 0» haM, iMtur ci, „ atun-» S fr;
    ,
    . prabuit , sicul lu llbr0 v itx cjus scripsimu ^

    * Sic Regm. Editi vero cura Bec, ficta, qua voce


    e Hoc caput deest in Corb., Bellov. et Colb.
    utitur item Gregorius lib. iii de Mirac. S. Martini, h
    Regm., et ideo. Et infra alii, qui tales.. co
    cap. 10. Est autem ficta, ut putat Alteserra, dolor cavit.
    subitaneus, quasi clavus infixus, sicut medici 7O1e.j01.1v, ' Inter Vitas Patrum cap. 15. De Teifalorum ge:
    telum appellant. Nostra lectio rem magis exprimit. vide supralib. iv, cap. 19.
    b
    Is fuit abbas S. Joannis Reomaensis in Corb. et Bellov., Eo tempore bealus.
    agro Tor i

    nodorensi, qui sancto Silvestro successerat ipsi vero ;


    k
    Id est basilicam S. Crucis et S. Vincentii, gui
    snbstitutus est Leopardinus. Mummolus jam episcopus complunbus saeculis sancti confessoris nomine vui
    subscnpsit concil. Matisc. i et n. designatur. Obiit die 18 Maii quo celebratur ejus I
    c
    Iloc caput dcest in Corb. et Bellov. tivitas.
    d
    Becc. et Golb., Leonaslis. Regm., Leonastis Bi- Exstat apud Surium et Bollandum 28 Maii,
    1

    ef
    tuncensis. Freh., Leuvasiis. saeculo i Actorum SS. Ord. Benedictini.
    Editi prueter Cbesn.,
    Leonasles Biturigis. m Deest
    hoc caput in Corb., Bellov. et Colb,
    • Regm., Luci ad (enebras... ad Belial. • Regm. et Bad., ileletense.
    ' ldem, dicil Dominus. • Est interVitas Patrum, cap. 11.
    325 HISTORTA FRANCORUM. LIBER QUINTUS. 326

    X. Fuit a autem reclaususAsynagogam Judoeorum multitudo tota sequentium,


    in Biturico termino
    nomine Patroclus presbyterii honore praeditus, destructamque a fundamentis, campi 213 planitiei
    h
    Ojirae sanclitatis ac religionis vir, magnae abstinen-
    assimilat Alia autem die sacerdos cis legatos mit- .

    tiae, qui plerumque ab inedia diversis incomrnodis


    tit, dicens Vi ego vos confiteri Dci Filium non im- :

    vexabatur. Vinum, siceram, vel omne quod ine- pello, sed tamen praedico, et salem scientiae vestris '

    briare potest, non bibebat practer aquam parumper pectoribus trado. Pastor sum enim dominicis ovibus
    melle linitam sed nec pulmento aliquo utebatur.
    :
    superpositus, et de vobis ille verus Pastor, qui pro
    Cujus victus erat panis in aquam infusus, atque sale nobis passus est, dixit habere se alias oves quae non
    212 respersus hujus oculi nunquam caligave-
    :
    sunt ex ovili suo, quas eum oporteat adducere, nt

    runt. Erat aulem in oratione assiduus, quam si pa- fiat unus grex et unus pastor (Joan. x, 16). Ideoque si

    rumper praetermisisset, aut legebat aliquid, aut scri- vultis credere ut ego, estote unus grex, custode me
    b
    pustulis laborantibus, vel reii- posilo; sin vero aliud, abscedite a loco. Illi autem
    bebat. Frigoriticis ,

    quis morbis, saepe per orationem remedia confere- diu aestuantes atque dubitantes, tertia die, ut credo,

    bat.Sed el alia signa multa fecit. quae per ordinem oblentu pontificis, conjuncti in unum ad eum man-
    loogum est enarrare. Cilicium semper puro adbibe- data remittunt, dicentes : Credimus Jesum Filium
    batcorpori. Qui octogenaria setate abscedens a sae-B Dei vivi '
    nobis prophetarum vocibus repromissum ;

    culo, migravit ad Chrislum. Scripsimus et de hujus et i ideo petimus ut abluamur baptismo, ne in hoc
    Vila libellum c
    .
    delicto permaneamus. Gavisus autem nuntio pontifex,
    XI. Et quia semper
    nocte sancta Pentecostes, vigiliis celebratis, ad bap-
    Deus noster sacerdotes suos
    glorificare tlignatur, quid Arverno de Judaeis hoc tisterium foras muraneum egrcssus est ibique :

    armo contigerit, pandam. Cum eosdem plerumque omnis multitudo coram eo prostrata, baplismum fla-
    gitavit. At ille prae gaudio lacrymans, cunctos aqua
    beatus Avitus a episcopus commoneret, ul relicto
    abluens, chrismate liniens, in sinu matris Ecclesise
    velamine legis Mosaicae, spiritualiter lecta intellige-
    rent, et Christum Filium viventis Dei, prophetica et congregavit. Flagrabant cerei, lampades refulgebant,
    c albicabat tota civitas de grege candido nec minus :
    regali auctoritate promissum, corde purissimo in
    sacris litteris contemplarentur ; manebat in pectori-
    fuit urbi gaudium, quam quondam Spiritu sancto
    bus eorum, jam non dicam, velamen illud, quo fa- descendente super apostolos, Jerusalem videre pro-
    cies Moysi obumbrabatur, sed paries, sacerdole quo-
    meruit. Fuerunt autem qui baptizati sunt, amplius
    quingenti. Hi vero qui baptismum percipere k nolue-
    que orante, ut conversi ad Dominum, velamen ab
    eis litterac rumperetur
    f
    quidam ex his ad sanctum runt, discedentes ab illa urbe, Massiliae redditi sunt.
    ,

    Pascha, ut baptizaretur expetiit, renatusque Deo per^ XII. Transiit ' posthaec et Brachio abbas cellulae

    baptismi sacramentum, cum albatis reliquis in albis Manatensis. Fuit autem genere Thoringus, in servi-
    et ipse procedit. Ingredientibus autem populis por- tium Sigivaldi quondam ducis venationem exercens,
    sicut alibi scripsimus m
    tam civitatis, unus Judaeorum super caput conversi .

    Judaei oleum fetidum, diabolo instigante, diffudit. 214 Ergo ut ad propositum revertamur,
    XIII.
    Quod cum cunctus abhorrens populus voiuisset eum Chilpericus rex Chlodovechum filium suum Turonis
    non permisit. Die
    urgere lapidibus, pontifex ut fieret transmisit. Qui congregato exercitu, in terminum n
    autem beato, quo Dominus ad ccelos post redemptum Turonicum, et Andegavum usque Santonas transiit,
    hominem ascendit gloriosus, cum sacerdos de eccle- eamque pervasit. Mummolus ° vero patricius Gunt-
    sia ad basilicam s psallendo procederet, irruit super chramni regis, cum magno exercitu usque Lemovi-

    Deest et hoc caput in iisdem 3 russ.


    ' f In die Parasceves, qua publice in Ecclesia pro
    b
    Frigoriticos passim memorat Gregorius, id est Judaeis oratur, ut velamen ab' eorum oculis tollatur.
    febre laborantes, quod accessio febris a frigore inci- Vide Mabillouii notam in Missale Gothic, num. 29
    piat. Pustulas ut plurimum habent editi, pusulas vero Liturgise Gallic, lib. iii.
    scripti. tustulse lamen proprie sunt tumores seu ve- g Vigilise apud Turonos ex Perpetui institutione eo
    siculae in cute pusulae vero morbi genus, vulgo sa- _
    ; die fiebant in basilica sancti Martini.
    cerignis, aut ignis S. Antonii, dictum. D h
    Sic Corb. Alii, destruensque... locus assimilatur.
    c
    Inter Vitas Patrum, cap. 9. Regm., destructamque redegil in campi planitiem.
    d
    Regm., Adjutus. £um laudat Fortunatus lib. m, 1
    Cod. Regm., justilix solem.
    carm. 24. Vide supra lib. iv, cap. .35. Hanc Judseo- iHsec verba, et ideo, usque ad permaneamus, de-
    rum ab Avito episcopo procuratam conversionem sunt in Gorb. et Bellov.
    Iversibus descripsit Fortunatus lib. v carm. 4, ad- k
    In Corb. et Bell. deest percipere. Et infra, pro
    tiortante ipso Gregorio nostro, cui carmen cum pree- redditi sunt, Colb. habet redierunt. Porro Judeei postea
    (missa epistola nuncupatum est. Sic autem gratiam etiam Massilise ad baptismum suscipiendum adacti
    ^hristi Domint commendans incipit: fuisse videntur, ex S. Gregorii M. epist. 45 lib. i,
    Virgilio Arelat. et Theodoro Massiliensi episcopis
    In venerabilibus famulis, operator opime,
    inscripta.
    Condecet, ut semper laus tua, Christe, sonet, 1
    Deest hoc caput in Corb., Bell. et Colb.
    ilnspirans animum, votum effectumque ministrans, m In cap. 12 libri de Vitis Patrum. In Regm. dici-
    Et sine quo nullum praevalet esse bonum.
    tur Draco. Menatense monasterium etiam nunc exstat
    e
    Sic Corb. et Bell., qui locus sic expressus de in dioecesi Glaromontensi Ord. S. Benedicti.
    )avide intelligitur. Cseteri tamen editi et scripti Sic Corb. et Bell. Caeteri autem, inter terminum.
    labent legali; et sic idem locus iegem et prophetas In capitum indiculo cod. Colb. dicitur Momole-
    xprimeret. nus-
    :

    327 S. GREGOUll EPISCOPI TURONENSIS 328

    cinum Desiderium ducem Cliilpe-A ticorum non fuerat, Christianorum mrnc temporibus
    iransiit, et contra

    rici regis beUum geeflit. In quo pralio cecidere de fieri, ipse exercitum commovct. et illuc dirigit.

    exercita ejoB quinqae millia ; de * Desiderii vero rt-


    Aihio antcni secundo Childeberti regis, eum vidc-
    ginti quatuor millia. [pse quoque Desiderius rugiens
    ivi Merovechus patrem suum in hac deliberalioni
    vi\ evasil. Unmmnlna vcro patricius per Arwrnum intentum, assumpto secum Guntchramno duce ad
    eamque [Al. caque] pcr loca exercitus ejua de- Brunichildem dicens: Absit ut
    pergere cogitat,
    rcdiit,

    vastavit, et sic in ISurgundiain peracceesit. propler meam personam basilica domni Mariini vio-

    XIV. PoBthffiC -M.tovccIius cum in custodia a pa- lentiam perferat, aut [A/. et] regio ejus per me ca-
    tonsuratus est, mutataque vestc, qua ptivilati subdatur. Et ingressus basilicam, dum vi
    tre retinerelur,
    mos eet, presbyter ordinatur, et ad mo-
    clericifl uti
    gihas ageret, res quas secum liabebat, ad scpulnuir
    Cenomannicum, quod vocatur Aninsula
    b
    bcati Martini exbibuit, orans utsibi sanctus succu^
    nasterium ,

    dirigitur, ut ibi sacerdotali erudiretur regula. Ilax reret, atque ei concederet gratiam suam, ut rcgnurr

    audicns Cuntcbramnus Boso, qui tunc in basilica accipere posset. Leudastes lunc comcs cum multa
    sancti Martini, ut diximus, residebat, misit Riculfum ei in amore Fredegundis insidias tendcrct, ad extre-

    \Al. Rigulfum] subdiaconum, ut ei consilium occulle mum pueros ejus, qui in pago egressi 216 fuerant

    praeberetexpetendi basilicam sanctiMarlini. QuicumBcinuinvcntosdolis gladio trucidavit, ipsumque inteij


    abiisset, ab alia partc Gailenus
    c
    puer ejus advcnit. mcrc cupicns, si reperire loco opportuno potuisset
    Cumque parvum solatium qui cum ducebant babe- Sed ille consilio usus Guntcbramni, et se ulcisci de
    rcnl, ab ipso Gaileno in itinere excussus est, oper- siderans, redeunte Marileifo f arcbiatro de praesentii

    toque capite, indutusque vestc saeculari, bcati Mar- regis, comprebendi praecepit Ccesumque gravissime :

    tini templum expetiit. Nobis autem Missas celebran- ablato auro argentoque ejus, et reliquis rebusqua

    tibus, in sanctam basilicam, aperla rcperiens ostia, secum exbibcbat, nudum reliquit. El interfccissc
    ingressus cst. Post Missas autcm petiit, ut ei culo- utiquc, sinon inter manus caedentium elapsus, eccle

    gias d darc dcberemus. Erat autem tunc nobiscum siam cxpetisset quem nos posteaindutum vestimen
    :

    Ragncmodus Parisiacae sedis cpiscopus, qui sancto tis, obtenla vita Pictavum remisimus. Merovechu
    Germano successerat. Quod cum refutaremus, 215 vero depatre atque noverca multa crimina loqueba
    ipse clamare coepit et dicere, quod non rccte eum a tur quae cum «x parte vcra cssent, crcdo acceptun
    :

    communione sine fratrum conniventia suspendere- non fuissc Oeo, ut haec per filium vulgarentur, sicu

    mus. Illo autem baec dicente, cum consensu fratris in sequentibus cognovi. Quadam enim die ad convi

    qui pncsens erat, contestata causa canonica eulo vium e


    ,
    ejus ascitus s, dum pariter sederemus, suppli

    gias a nobis accepit. Veritus autem sum, ne dumQciter petiit aliquaad instruclionem aniina' legi. Ej

    unum a communione suspendebam, in multos existe- vero reserato Salomonis libro, versiculum qui pri

    rem bomicida. Minabatur euim aliquos de populo musoccurrit arripui, qui ha3C continebat Oculut :

    nostro interficere, si communionem nostram non qui adversus aspexerit* patrem, effodiant eurn con
    meruisset. Multas tamen pro hac causa Turonica re- de convullibus {Prov. m, 17). Illo quoque non intel

    gio sustinuil clades. His diebus Nicetius vir neptis bgente, consideravi bunc versiculum a Domino pra
    mem, propriam habens causam, ad Chilpericum re- paratum. Tunc direxit Gunlchramnus puerum a 1

    gem abiit cum diacono nostro, qui regi fugam Mero- mulierem quamdam, sibi jam cognitain a tempor
    vechi narraret. Quibus visis, Fredegundis regina ait Cbariberti regis, habentem spiritum pythonis, ut <

    Exploratores sunt, et ad sciscitandum quidagat re\ quac crant eventura narraret. Asserebat praeter€

    advencrunt, ut scianl quid Merovecho rcnuntient. ipsam sibi ante hoc tempus, non solum annum, se
    Et statim exspolialos in exsilium retrudi pra3cepit, et diem et horam, in qua rex Cbaribertus obirct d(

    de quo mense septimo explcto relaxati sunt. Igitur nuntiasse. Quae haec ei per pueros mandala rcinisit
    Chilpericus nuntios ad nos direxit, diccus Ejicite :
    Fulurum est cnim ut rex Cbilpericus hoc anno dcl
    apostatam illum de basilica sin autem aliud, totam :
    ciat, et Merovechus rex exclusis f raliibus ' omr

    rcgionem succendam. Cumque


    igni uu^wiuuu..
    illam l(jUl
    -I"U1|I1 lllUi-UI u. UU .v| UU ..^~
    nos .rescri |j capiat regnum. Tu vero ducatum totius regni ejr
    l 1

    D x ,_,

    annis quinque tencbis. Sexto vero anno rn una civ


    psissemus, impossibilc esse quod temporibus hsere-

    Haec verba, de Desiderii oero viginli qualuor mil-


    • Capitulis num. 1 Ut de oblalis qux off>
    anni 852,
    runlur apopulo.et consecralioni supersunl,veldepan
    lia, desunt iu Bellov.
    bus, etc, post Missa7*um solemnia, qui communwa;
    h
    Colb. in Cenoniacum, qui vocalur Annisola. Ad-
    huc subsistit a coudiioris ei primi abbatis sancii Ca- non fuerunt parali, omni die dominico el dicbus fest
    rilefi nomine, vulgo Saint-Calais d.ctum, sub ordine exinde accipmnl, etc.
    ' Hegm., conleslatus causam canonicam.
    S. Benedicti et Gongregatione S. Mauri. Observa hic
    Me oveum in monasierio versatum fuisse ut cleiica- i Alii Mareleifo. Kegm., Marilefio-
    iibus inuniis erudiretur, ei vestem clericalem a sae- Colb., accessi-
    g

    culari iuisse dissimiUm. Et quidem Gregorius Ma- Corb., exasperat. Colb., qui aversus dispexerit.
    b

    gnus jussit epist. tO lib. v, ut pueri Angli in Gailiae Sic Corb., Bell., Colb. ct Becc. cum Bad. ; a)
    '

    monasteriis in li je erudirentur. Gunlchramnum quas unius litterulae mulatio docet n<


    ,

    ' Sic Corb , Regm.; caeteri Gaulenus.


    Bell. et puerum a Guntramuo, non a Meroveo Guntramuun
    Nota est
    * eulogiarum acceptio pro quoltbet mu- ad pylhonissam cousulendam missum iuisse.
    nusculo, maxime a viris piis misso, cum alias in re i Corb., Bell. et Colb. ; caeteri' cum editi
    Sic
    sacra panem benedictum sigaiilcet. Ilincmarus in Merovechus inclusis fratnbus. Vox rex est in solo Be
    33 9 niSTOMA FliANCOBUU. LIBEB QUINTUS 3*
    latum a
    ,
    quxsuper Ligeris alveum sila esl iit dexlra A ut ei beatus Martiuus rescriberet, uirum licerct ex-

    favente |»opulo episcopatus gratiam tralii Gunlehramniim de basilica ejus, an non. Seil
    cjus parte, ,

    dierum ab boc mundo Baudegilus f diaconus, qoi banc epistolam exlii-


    adipisceris, ac seriex et plenus
    Cumque pueii redenntcs domino min- buit, cb.irtam puram cum eadem quam deiuleral, ad
    migrabis. b;iec

    tiassent, staiim ille vanitate elatus, lanquam 217 sanclum lumuliim misii. Cumque per triduum ex-

    ad spectassei et niiiil rescripti reciperets, redivit ad


    in calbedra Turonicae ecdesirc resideret,
    ,
    si jam
    Chilpericum. Ille vcro misit alios, qni a Gunlcbramno
    me bacc dolulil verba. Cujus ego irridens stultitiam,
    sacramenta exigerent ut sine ejus scientia ^ basi-
    dixi : A Do hac poscenda sunt: nam credi non de- ,

    benlquaE diabolus repromiiiit. Ille b aulem ab initio licam non reinqueret. Qu ambienter jurans pallaiu
    altaiis fidejmsorem dedil ', iiunquam se esinde sine
    mendaxesl, et in veritaie nunquam stetil (Joan. vui,
    jussione rngia egres>urum. Meioveclms vero non
    44). lllo quoquc eum conTusione discedente, valde
    hominam qui talia credi pulahat. Deni- credens pythonis^cc, tres libros super sanrli sepul-
    irridebam ,

    que quadam nocte vigiliis in basilica sancii untislitis


    crmn posuit,id esl Psallcrii, Iiegum, Ev.uigelioruni

    decubans obdorm ssem, el vigilans lola iiOtle, petiil ut sibi bealus confe^sor
    celebrat.s, dum lectulo vidi

    angelum er aera vclantem. Cumque super sanclam qu d eveniret oslenderet , el ulrum post.il legnum
    |

    basilicam praeterirel , voce n.agna ait : Heu beu! B accipere.an iion, ul Dominoindicanle cognosceret i.

    PobtliafC coiitinualo liiduo in jejuniis, vig liis, aiqne


    peicussit Deus Cbilpericum, el omnes filios ejus;
    oiationibus, ad beatum luinulum fteruiu aeeedens,
    nec superab.l de b s qui processeruntex lumbisejus,
    revolvit librum qui erat Iiegum versus autein
    qui regal regnum illius in celernum. Eraul ei eo lem-
    :
    ,

    quatuor, exceptis primus pagiuaB qu.un reseravit, bic erat : Pro eo


    pore do diversis uxoribus filii fi-

    liabus. Cumauieni lucc in posterum iinplelafuissent,


    quod dereliquistis Dominum Deum veslrum, et ambu-
    lasiis post deos atienos nec fecislis rtclum ante con-
    lunc ad liquidum c>gnovi lalsa csse quae promise- ,

    Igitur commorantibus bis apud basili-


    spectum ejus : ideo trndidil vos Dominus Deus ves'cr
    ranl harioli.
    Guntcbiauinum Doso- in manibns inimiccrum vesirorum (III licg. ix, 9).
    cam sancli Marlini, misil ad
    jam pro morte Psalterii auiem ver-us hic esl iuventus: Vernmlu
    nem Fredegundi- regina, qua:que ei

    Tiieodoberti palrocinabatur oeculte, dicens Si Me-


    ;
    men propter dolositulem posuisti eis mula : dejecisti

    roveclnim ejicere polueris de basilica ut inieriieii- eos, dum allevarenlur. Quomodo facti sunt in desola*

    lur, magnum de me niunus accipics. At ille praesto tionem ? subilo defecerunl : perierunt propler iniqui-

    pul.ms esse inleifectores, ait ad Merovechum : Ut latcs suas (Piaim. lx\u,'8. 19). In Evangeliis auteni

    quid bic qu nsi segnes et limidi residemus, et ut l.e- hoc est repertum : Scitis quia posl biduum Pascha
    betes circa basilieam banc occulimur? Veuiant enim G fel, el Filius Iwmiuis tradelur ut oucifigatur (Matth.

    cqui nostii, el acceptis accipitribus , cum canibus xxvi, 2). In bis re^ponsionibus ille confusus , flcns

    exerceamur venatione, si eclaciilisque paiulis jocun- diutissinie 219 ad sepulcrum beati antistitis , as-

    (lemur. Hoc enim agebal callide, ut eum a sancta


    c sumto secum Giinlcliramno duce, cum quingentis au{
    basilica separaret. Gunlchramnus vero aiias sane eo amplius viris discessil. Egressus aulem basilicam
    bonus. Nam ad peijuria iiimium pra'paratus erat, sanctam, cum iler ageret per Anlissiodorense terii-

    verumtamen iiulli amicorum saciamentum dedit toriiim, a'i Erpcjne k duce Gunlcliranini regis com-
    quod non prolinus omisisset. Egressi ila(|ue, ut di- prebensus €st. Cuinque ab eo detinereiur, casu ne-
    ximiis, de basilica, ad Jocundiaccnsem domum d ci- scio quo dilap«us, basilicam sancii Germani ' in-
    vilaii proximam progressi sunt: sed 218 a nemine gressus esl. Audiens haec Guntcbramniis rex in iia ,

    Merovechus nocitus est e


    . Et quia impeiebalur liinc commotus Erponem septingentis m aureis daninal, et
    Gimicliraiiiinis deiuleiilu, uldiximus, Tbeodoberli, ab lionore removel, dicens : lietinuisti, ut ait frater

    misil Cbi'peiicos rex nuntios et epistolam scriptam meus, iniinicuiii suum. Quod sibocfacere cogitabas,
    ad sepulcrum sancti Marlini, quae babebat inserlum, ad me eum debuisti priusadducere; sin autein aliud,

    M de TuioneiiM episcopatu intellexit Valesius ;


    a rebus ssecularibus, valde S. Auguslino displicebal,
    at Tnronensis urbs ad kevain Ligeris sita est. Ad D ex epiepisi. 55, alias 1l'J. Sortes sanclorum, et a
    (lexterain Ligerissunt ISiveinuni, Aurelia, Namneiae; ejusuio li diviniiliones (lamiiarunl Concilia Gallit .
    de postiema bac id polius inlelligeiidum Coinlius Agalli., can. 4i, Aurel. i, ean. 5i, etc. ; qu;c tandem
    cenbet, nec repuguat Grtgorii texlus. penilus abrogal;e sunl iu lertio Capilulari an. 789,
    b Quae sequunlur usque ad stetit, desunl in Corb. ii bi cap. 4 legiiur Ut nullus i.i Psulterio, vel in
    :

    ct Bell. Evurhjelio, vel in aliis rebus sortire pra'dumut, ncc di-


    c Ediii cum Bec., aiebat. vinutiones aliquas obserae. Quo auiem rilu lieiet ld
    d Loeus est ad Caruiii fluvium contra Turonos, per sacrns libros soitilegiinn, disce ex V. Cl. Ste-
    vulgo Jouay, diciiis. pbaui B.ilu/ii nolis iu eumdcin locum. Vidc supra
    e
    Sie Coib. el Uec. ; alii noscitus est. Casin , r,o- nol. in lib. n, cap. ~u. Mos i;le etiam apud gentiles
    tus est. iiivaluerat. Sie lladrianus apud bp ntiainim ex forlin-
    f
    Sic Corb. el P»ell.; al Regm. el Bad., Baudigisi- to versu, qui primus in Virgilio occurrisset, luturum
    lus. Colb., Buideyisilus. Bec., Baudegisilus. Editi aii- auguiabaiur.
    ijiiol, Buudinus. kUegin., Herpone; Be<\, Uerbonem.
    6 Coro. el fiell., rescribere cocperil. 1
    Juxia ui beni Anii>siodoiuin, tibi eliain nuiic sub- -

    ** liegm., c&usensu. sislit, sed in urbe, ciim |ieieelelui monasterio Oidi-


    » Eam seiliicl tau^enilo. nis Benedictini, sul» saneii M mi C ingregaiione. i

    i llaec consnetudo, poiissHDnn abi agebatur de m Corb., sept:nnjiii:u.


    L\\T..f*[.. LXXi. 1<
    S. CRKGOKII EPISCOPI ITKONENSIS Ki
    ncc l.mgero ilebncras queni tencre dJMinalabii. j| XVI. In Krilanniis Ii.tc aela sunt. Macliavus quon-
    Cverciuis iulen Cteilperiei rcgis usque Turonis ao- dain el Ititdirus.Lti-itaniioriiui cumiies , sacraiuentum
    oo.loiis, regionen illaw in pradai miuit, succeudit, Inter se dederant, ut qui ox eis tuperviveret, libos
    ;ii.|ne devastat: nec rebus sancti Manini pppercii, parlis aUerias lanquem proprioi defunearet. Muriuus
    sed quod inaini Letigit, sine ullo Doi iniuilu, aul a loin Itodious refiquu Bliuni, Tlieodericum uuniiue.
    limore diripuil, llerovecbus prope duos nienses ad ni, Maoliavus oliliius sacraiiieuli , cxpnl-o a patria,
    aiitcdciain basilican resldens, Mgsm iniii, et ad r. giiuin patrii ejus accepU. Ilic vero mulio lempnrc
    Krunicliildein reginam usque pervenil: sc I ab Au- prufngUi vagusque fuil : cui landeni iniscrlus Deus «

    sirasiis noti cst cplleclus. Pater vero ejus exeroiiuni colleolis secuni a Kritannia viris, se super Macliavuiu
    eontra Caiiipauen«oa commovit, putans eun ibiden objecii, eunque cum liiio ojus JacoL gladio iuiereinit,
    uccultari : seil nilul uocuil, uec eum poluil repe- partemque regni, quaui quondaui pater ejus tenueiai,
    rire. in sua polcsiaie reslilnil; pariein vero aliain Waro-
    XV. F.i quia leinpore illo, quo Alboinus iu Ilaliam Chui f
    Macliavi hlius viiidicavil sibi.
    ingressus csl, Clilolbacliariiis el Sigibcrtus Suavus cl
    XVII. Guuicliramnus vcro rex duos Maxnacharii 8
    alias genlet iu loto illo posuerunl*; lii qui lenpore
    quond.im
    ...... 221regmam, quod
    lilios gladio interemii, pro co
    Sigiberti regrcssi simt, id est qui ciim Albomo fuo- K .

    in Austrocliildem h cjusqiie
    , ,
    solioles
    ,
    multa
    taiil, conlra bos coiisurgunl, voicntes eos a regione
    deteslabilia atque cxsecranda proferreiil; facullates-
    illa oxirudere ac delere. Al illi obiuleiuutcis lerliam
    que eorum listo suo redegit. Ipse quoque duos (ilios
    parieni lerra', dxenles : Sinml vivere sino colluione
    suos subilo inorbo oppressns perdidit ', de quorum
    poMunius. sed iili centra cos irati, co quud ipsi boc
    funere valde conlrislalus esi, eo quod orbalus abs-
    ai. ca lenuiseent, nullaitmus pacilioare vo'ucruiit. Do-
    que liberis reinausisset. Eo auno dubieias 1'aschaa
    liiuc 220 obiulerunl i is iierun isti modiciatem :
    fuil. In Galliis vero nos cummullisciviialibus quarlo
    posthajc uuas paries, sibi torliam relin(|uenies. Nolen-
    deoimo Kilendas Maias i sanoturn Pasclia celebravi-
    tibusaulem illis, obliilcruni oum lerra oiiuiia pecora,
    tmis. Alii vero cum llispanis, duodeoimo Kalendas
    laniuin ul a bello oossarenl. Sed noc boc illi aci|iiie-
    Aprilis soleinnitatern bauc tenuerunl : lamen ul fe-
    soenles, cenamen expelunl. Et inier se ante certa-
    runl, fonles illi, qui in llispaniis nulu Dei compleu-
    mcn, qualiier uxorcs Suavorum dividercnt, ct qui k
    lur , in noslro Hascba reploli sunt.
    quam post eorum exiluni aocipcrel, traotanl, pulan-
    los oos jamqiiasi inieifocios babere. t?od Doinini mi- XVIII. Cainnne vtro ! Turonico vico, dum ipso
    seralio, qu;e jusiiliaui faiii, i:i aliam parlein volun- glorioso Resiirrectionis Douiiuicx die Missaj celebra-
    • atcni eoruin rctorsil. Nam cuiiiligeiilibiis illis : eianl G renlur, eoclesia coulrcmuii, pupuliisque coiilen itns
    autcin viginli sex millia Saxunum, ex quibus vigiuti a pavore, unam vocein dedil, dicens quod ecclesia
    millia teciderunl; Suavoruni quuque sex inillia (|ua- caderel : cimciique ab ea, etiam peroffraciis osiiis

    diingenii, el ocloginla h lantuui pro-liaii suiil : reli- perfugan lapsi suni. Aiagna poslbsec lues populuin
    qui vero vicloriam oblinueruiil. llli quoque qui cx devaslavil. Dosth.i c Gunlclirainniis rev ad Cbilde-

    Saxouibus remanserant, dcleslali sunt, iiulluin se eo- berlum ucpotem suuiii legatui niitlit, pacem peiens,
    i ii ii) liarbam, neque capillos inoisiiruin, nisi prius se ac doprecans eum videre. Tunc ille cu.n pruceribus

    de advorsariis ulciscercnlur. Quibus ilerum decerlan- suis ad euin venit :qui ad pontCM, quem 1'elreum m
    lilnis, in majore cxoidio corruerunl, cl sic a bollo "ociianl, conjiincti suni, coiisaluianios aique invicem

    cesMiiun eslS> osculaMcs se. Guuicliramnus rex ait : Kvenii impul-

    M ConTer rapul cum


    AZ, libri iv. C;elon:ni, ui
    lioo rii. Gunlramnus HarcaXrudem Maguaoharii ducis li-
    monenl Valesius Sigibortus solus Suevis
    ct Cointius, liam duxerat, qua ob Gm 'lobaduin pnvignuni, queni
    looum inliabiiandi dederat, iiam lunc jani defunclus Guniraiuiius cx veneranda baliiierat, veneno subl.i-
    cr.it Cblolarius. Kinendandus quoque Paulus Diaco- tum dimissa, Ausiiigildoui ejus aucillam duxiU Qi.od
    iiiis, qui Grigorium inoauie Sccutus, in bunc orroreui Gunlio el NViolicns Magn.u bai ii lilii fcrre uou valo-
    iinpegn. * bani, idque laudem exiiii cau-a cis luil. Magnacba-
    b SicCorb. et Bellov. ; Colb. idom cliam liabeb.il; D rn innriein anno 500 eonsiguat Marius Aveniicensis.
    h Ahi, Auslrujildcm.
    sed poslca addita »unt post millia, haec verha ex qui-
    l>us, ul cnilicoretur sex millia, cx quibus quadringcnli Cbloioinereiu sciliccl ol Cliloiarium
    1
    quor.im ,

    rl ocloqinta, clc.; qtiain loolioiiouiBec. ct edili ba- cpiiapbia referi Cliesuius toino I llisior. r>auc, pag.
    lionl, quilius f ivcl l'aul. Diacdib.Iil, cap 7. 51l2. liosdem liegios ac egregios adolescenies votal
    « Wiliehindus mouaclius Gorheionsis m Saxonia, Marius ad an. 577.
    qui sub Oubonc M. floruil, oliservat Sinvos Transal- i Colb., Mariias, sed mendose.
    liensos regionen quaiu incolebanl occupavisse ^axo-
    1
    De bis lonlibus vide Coiutium ad annum 497,
    iuliiis in hal aui migiMiilibus ideoquc sua adlmc stale ; num. 5. Dubielas ba?c oila ex eo qood Franci Vioto-
    cnsdeiii aliis qiiam Saxon< s legibus usos os^e, qiiam- rii latcronluiii scqiiebaiitur, ul iu coitciiio Aiireliau.
    vis in Sa&unia sedes lialieicul. iv, can. i, au. 541, statuluni fuerai; Hispani veio
    d Kegm., duces, comiie^quc. Maoliavus ordinalus anliquum Lalinurum canuuuiii. Adi Cuinlium ad an-
    fuerai episcupas Venetensis, supra lib. iv, cap. 4,ei niim 53U, niiiii. 15.
    hcci apuslala, uiiuqiiaiu lameii pas-us osl se vveuie 1
    Caatrnn est ad Vingennam posKutn, quod vulgo
    aliuin (HMiiiari. Cliinon .ippellatur,unde recenliures Uunonium cuj-
    l.diii, quilandem mitetanle Deo. ruple eflonuaiunl.
    1 Holl., Ymrocus. Coiiiplures sunl liujus noiuinis vioi in Galliis,
    t Colb.> Matjnarti, Colb. cl aliquol ediii, Hvyinha- VulgO Pierre-Ponl dicii, ()tii autorn lnc memoraiur,
    233 HISTORIA FRANCOIUiM. LIBER QUINTUS. ZTA

    su peocalorum m-orum, ui absque liberis • remane- A cere, nisi et ego vos simili sorte remuncrareni. Re-
    rem : el ideo pelo, ut hic nepos mcus milii sit filius. cedcnle vero rege ad mctalum e
    sutim, nos collecti

    El imponens eum super catliedram suam, cunctum ei in unum sedebamus in secrelario basilicae boali Pe-
    Cfinfabulaiitibiisqiie nobis, suliilo advenit Aeiins
    regnum tradidit. dicens : Una nos parma protegat, tri.

    unaque hasta defendat. Quod si filios habueio, te arcliidiaconus Parisiacae Ecclesiac, salulatisque n bis,

    nihilominus lanquam ununi ex his reputabo, ut illa ait : Audile me, o sacerdotes Domini, qui iu unum
    H uam
    collecti estis. Aut enim hoc tempore exallabitis
    cum eis, tecumque permaneat charilas, 222
    tibi ego polliceor, teste Deo. Proceres vero
    hoilie nomen vesirum , et bonse famae gratia refulge-

    Childeberti similiier pro eodcm pollicili sunl. Et bitis; nut cerle nnllus vos amodo pro Dei sacerd ni-

    nimiducanles simul altpie bibentes , dignisque se bus esl habiturns, si personas veslras sagacitcr

    nuincribus bonoraiilcs, pacifici discesserunt. Tunc non erigitis, aut fratrem perire permitiilis. Haee eo

    ad Clnlpcriciim regem legationem miltenles, ul red- dicentc, nulltis sacerdotum ei quidquam respondit;
    dercl quod de eorum regno minuerat : qnod si dif- timebanl enim reginae furorem, cujus insiincln hsec

    ferret, campum praepatarel ad bellum. Quod ille de- agebanlur. Quibus inlenlis, et ora digito comprimeu-

    spiciens, apud Suessionas aique Parisios circos aedi- libus, ego aio •
    Atienti es'ote, quaes», sermonibus
    ficare pr33cepit, eosque populis spectaculum prae- jj meis, o sanclissiini sacerdotes Dei, et prajserlim vo*.

    hens b. qui familiariores esse regi videmini : adhibete ci

    XIX. His ila gesiis, audiens Cbilpericus, quod consilium sauctum alque sa erdotale, ne exardescens

    Praclextalus Rothomagensis episcopus contra utilita- in ministrum Dei, pereal ab ira ejus, et rcgnum
    lem suam populis muncra daret, eum ad se arcessiri perdai, et glorinm. Haec me dicente, silebanl omnes.
    pra-cepit. Quo discusso % reperii cum eodem res lllis verosilentibusadjeci : Mementote, domini meisa-
    Bi iinicliiklis reginoe commendatas : ipsisque ablatis, cerdoles, verbi prophetici quod ait : Si viderit specu-
    cuni in exsilio usque ad sacerdotalem audientiam rc- lator iniquitatem hominis, et non dixeril, reus eril ani-

    lineri praeoepit. Conjuncto autcm Concilio, exhibitus ma> perenntis (Kzech. xxxm, 6). Ergo nolite silere,

    esl. Erant aulem episcopi d qui advenerant apud sed pracdicate, et ponite ante oculos regis peecta
    Parisios, in basilica sancti Petri aposioli. Cui rex ejus, ne forte ei aliquid mali contingat, et vos rei si-

    ail : Quid libi visum est, o episcope, ul iuimicum tis pro anima ejus. An ignoratis quid novo gestum
    ineum Merovechum, qui filius esse dcbuerat, cum fueril tempore? quomodo apprelicnsum Sigimundum
    amila sua, id esl patrui sui uxore, conjir gcres? An Chlodomeris letrusit in carcerem ? dixitque ei Avi-
    ignarus eras, qttae pro hac causa Cationuin statula lus f
    Dei sacerdos : Ne injicias manum in cum, et

    sanxissenl? Etiam non hic solum cxcessisse probaris, q cum Burgundiam pelieris, 224 victoriam oblinebis.
    sed etiam cum illo egisli. datis muneribus, ul ego Ille vcro abnuens quae ei a sacerdote d!cta fuerant,

    interficerer. Hoslem autem filium palri fecisli, se- abiil, ipsumque cum uxore et filiis inteiem t; peliil-

    duxisti pecunia plebem, ut ntillus mccum fidem ha- queBurgundiam, ibiqic oppressus ab exercitu, inter-
    bilam cu-lodiret; voluislique regnum meum in ma- empius est. Quid Maximus imperator? Nonne cmn
    nimi aterius tradere. H.cc eo dicenle, iufremuit bcatum Marlinum s compulisset communicare cuidam
    inultitudo Francorum, voluilque ostia basilicae rum- homicid.e episcopo , et ille, quo facilius addicios
    pere, quasi ul extraclum sacerdotem lapidibus nrge- morti bberaret, regi impio consensisset, prosequente
    ret : sed rex prohibuil fieri. Cumque Praelextatus Rfgis aeterni judicm, ab imperio depulsus Maximus,
    episcoi>us ea qtiae rex dixerat, facta negarel, inorte pessima condemnatus esl? Hacc me dicente,

    223 advenerunt falsi testes, qui ostendebant spe- nou tespondit u'lu- quidquam, sod erant oicnes in

    cics aliquas, dicenles : Haec et haec nobis dedisti, ut lenii el stupentes. Duo tamen adulatores ex ipsis,

    Mcrovecho fidem promitterc debercmus. Ad hx-c ille quod de ejiiscopis dici dolendum est, nuntiaverunl
    diccbat Verum enim dicitis, vos a me saepius mu-
    : regi dicentes, quia nullum majorem iuiiuicum in suis
    ncralos, sed non bxc causa exstitit, ul rex ejicere- causis quam uie baberet. Illico unus ex aulicis cursu
    tnr a regno. Nain et cum vos nuhi et equos optimos, d rapido ad me repraesentandum dirigiiur. Cumque
    el res alias pracbereiis, ininqiiid potcram aliud fa- venissem, stabat rex juxta tabernaculum ex ramis

    dicilur Pont-Pierre, sitin in silva Vosago ad Mosam tationc, quam sibi familiarem fuisse fatelur non se
    flnviuin, inter Molam ci Novum-caslcllum, vix liodic mel Gregorius.
    d Eranl numero 45, cx libro vu infra, cip. IG.
    noliis.
    u Habebat lilias duas Ciiniramnus, Chlodobergem e Veleros ineiatuin pro solo hospilum vcl militiim

    ncmpe scd id pio niliilo duceba,


    et Chlotildeui
    ; hoipitin adhibebanl sequioris aevi scriptores pro :

    quod regno capessendo iiihabrles esscnt juxta legcin quolibet domicilio.


    Salicam, qn;c sempcr in omnibiis regni divisionibus f
    Rcgin., iit semper alias, Adjutus. ,Vide snpra
    locum babuerat, et cxinde lnbuil. Nunquain enim, lib. ni. ca|». 6. Porro hic sacerdotis uomine episco-
    cx qoo Francorum iiiiperium subsistit, inulicrcs ad puin non intelligil Gregorius, ut socpe alias. Nam
    succedendum in regia dignitate admissae fuerunt. sanclus Avitus eral solummolo abbas .Miciacensis.
    b Regin., eosque speciandos poputis prwbuit. Bad., R Corb., Bcll. et Colli. habent Germanum. Vulga-

    bl eis populo speclaculum prcebiturus. Porro bic de- tam taiueii caeternrum lcciioncm retimiimus; quo<!
    trita c*t scnptura cod. Bcllov., usque ad hjec verba boc ipsum sancto Martino conligisse r> fcral Sulpic.ius
    sequeiiiis capitis, el ora diuilo, elc. Severus in Dialogo 3, ubi sanclus Maitinus F« licis
    f Corb., Bec, elc, quem discussum, casuum mu- ordinalioui inlcifuisse nairaliir.
    X& S. GBGGORU I.PISCOPI TURONENSIS 556

    f.tcluin, ei ;ul dcxier.un ejui l


    ll«rru- ir:ifiiinis eptseojins, A i-'»lus me impuguanle opjii ni rclui . Diccbirit eiiim:

    •d l;i\ iiii vei.i liagncmodus slabal : ei cral anie Jun oiiiiiiiiin episi o;.oi uui promimioiien babeuin>:
    ros sc;iii)iiuiii l pane desiiper plcniiin cuin divcrMS taniuin lu adver.-us noii i.ucdas. Quibus ego rc-

    fer ulis. Visoque ine icx ail : episeone, jusiiii.uu S|tondi : Si uiilii millc libras auri ai'ge;ili<|iie donetir.,

    ciWClil largiri debes, ei ccce ego justiiiaiu a le non iiuin|uid aliud faeore possiiin, nlsf qnod Doininus
    aecipi<>; s<-d, ui viileo, con-cnlis i 111 <pi lali, ei iin- ngem praecipil? Uiiiiiii lanlniii pollieeor, qund ea
    plelur in le piovcrbium illuct ,
    qund corvus oculuui qu.cc.cleri secundum Cannnuin stalula consenseiinl,

    u.irvi noii eruil. Ad b;cc ego : Si <iuis de nobis, o scqu >r. At illi non 226 inlelligenlcs qnte diceb.nn,

    ic\, justiti.x Iramilcin transeendere volueril, a tc g-aiias ageiiles disccsserunl. Mane auiein facto, ali-

    corrigi pote-t : si vcro tu cxccsseris, quis te corii- qui de episcopis ad ine vcnoruni, similc inandatuin

    pet? L'i(|uinr r eiiiin libi, sed si volueris audis; si leren es : quibus ego similia respomli.
    auliin nnlueris, quit te condeninabit, nisi is qin se Couvcnienlib:is aulcin nobis in basilica snncli Pe-
    prouuntiavii es-e Jusliiiam? Ad Ikcc ille, ul erat ab lr , niane rci ailfuii, dixiique : Episcopus eniui in

    adulaiorilms conira me accensus, ait : Cuin omni- luriis deprcbensus, ab eplscopali ollicio ul avel alur

    bus cniin invetii jusliiiani, cl lccuui invcuire nou Cano.niim auctoriias sanxit. Mobis quoqne rcsp.ui-
    possuin. Si d scio quid faciaiu, nt noleris in populis, B dentibus : Qui-> ille laeerdua esscl, cui fuiti crin en
    et injusium le esse oiunibus perpaiescat. Couvocabo irroga:etui? respondil rex : Vi.listis enim speci. s,

    euiin pi.puliiin Turonicuin, el dicaui eis : Vocifera- quas nobis furto abstulil. Oslenderal cniui nnbis au e
    iii i n couira Cregorium, quod
    i sil iujusius, el ntilli d:ein terliam rex duo volucla •", spccicbus cl diversis
    bomiiiuiu jusiiliani pracslcl. lllis quoque \\xc < 'a- ornaineniis refcita : qii;c appreiiabautar atnplmi
    mantibua n spondcbo, 225 ''•>? ,> °> ,n ,c * i-um > jusii- quain Iria millia soliJoi iiin. Sel cl satculuni cuiil

    liam c ii ni coileui iuvcnire uou possum, et vos yu uumismali-. k atiri poudcre teneutein quasi inillia

    iniuores cstis invenieiis? Ad b;ec ego : Qu><J sim duo. Ilaec emin dicebat rex, siiii ab cpiscopo fuisse
    ii.ju tus, tu nescis. Sciienim ille conscie.iliani mcam, ftir.l.i. Qui respondil : Uccolere vos crcdo, disee-
    cui ociuita cordis sunl manifesla. Quod vero faUo cla- dente a Koiboinagensi urbe Rrunicbilde regina, qimd
    inore popu'us le insuliante vociferatur, uiliil esi, quia ven rim ad vos, dixique v. bis, quia res ejus, id e l

    Eciuul oinnes a le bacc emi-sa. Ideoque nun cgo, sed quinque sarcinas , cominenilalas babeieui : el lic-

    poiius tu iu aeclamatione notaberis. Sed q.iid plura? quenlius advenire pucros ejus ad me, ul ea reddc-
    Ilabes legein ei Canones. ll;ec te ddigenler i imai i reni, ei nolui sine consilio vcslro. Tu aulem dixi-li

    op >rtet : et linic qua* prxcepcriui, si non observa- milii, o rex : Ejice b;ec a te, et leverianlur ad mu-
    \cris % noveiis l bi Dei judicium iinmincrc. At ille C lierem res suae, ne inimicilia intcr mc el Cbildebcr-
    quasi mc demulcens quod dolose facicns pulabat luiii ncpotcm ineiiiu pro bis rebus dcb.at | ullulare.

    nie non uiielligcre , convcrsus ad juscellum quod Heversus ergo ego ad urbem, unuiii vol.cluin tradidi

    corain crai positum, ait : Propler te ukc justella pueris : non cniin valebant amplius ferrc. Keveisi
    paravi, in quilius nibil aliud piacler volililia, el pa- ileruin re<| ireiianl alia : ilcruin consiilui h magnili-

    niinper ciceris coniinelur. Ad ba?c ego, cognoscens ceiitiam vcstiam. Tu aulein pr;ccepisii, diccns :

    adulaliont-s ejus, dixi : Noster cibus esse debel fa- Ejice, cjice baee a le, o sacerdos, ne facial scamla-

    cere voluntatcm Dei, ct non liis dcliciis deleciari, liini Ikcc causa. Itc uin tradidi e;s duo ex bis : duo
    ul ca tpue praicepit, ntillo casu prctermiltainus. Tu aulem alia reinanserunt mectim. Tu aulein ,
    quid

    vcro qui alios de justilia culpas, pollicere prius quod iiunc caluinniaris, ct nie fuiti arguis, cum baec causa

    legen et Cauoues non omiltas : et lunc credimus non ad fiiiluin, sed ad cuslodiani debcai depttlar. ?

    quod jusLliam pr<scqu iris. Ille vero porrecla dexie- Ad bj'C rcx : Si boc <lcp"Sil;nn pcncs te babcbatur
    ra, juiavit per omnipoiciitem Deum, quod ea qtiai ad custodiendum, cur solvisti unum ex liis, el lim-

    lc\ ct Cauoncs edocebanl, nullo praelcrmitlerel pa- buiu aurcis conlexium filis in partes <lisscca.-l , ci

    cio. Posib;ec accepto pane, bauslo ciiam viuo dis- dcdisli per viro->, qui me a rcguo dejic. ren ? Pia;-

    cusai
    d . Ea ^cro nocte , dccaniatis nocturnalibus f) lextaius episcopus respondil : Jam d:xi libi superius t

    bymnis, osiiuin mausionis noslra: gravibus audio quia muucra eorum 227 aceperain, ideoquc cum
    cngi veiberibus : missoquc pnero, niinlios Fredc- non liaberem de prasenti <|iiod darcm, bii.c pra:-

    gundis rcg ua; aslare eognosco. Quibus introduclis, sumpsi, ct cis vicissitudinein muncruui Iribui. Pro-
    saluialioncin reginae suscipio. Dcinde precanlur pne- priuiu mibi esse vidcbalur, <]iiod lilio mco Merovecbo
    ri, iil iu cjtis causis conirarius uon cxislam, suiuil- crat, quem de lavacro regencralionis excepi. Vidcus
    quc duccntas aigcnii pioiniltunl libras e , si Piaeiex- aiilein icx Cbilpericus, quod cum liis calumniis su-

    • 1'erlranimis eral epi-copus Bnrdegftlensie, Ra- Cod. Regm., marchas.


    giiiinc.dui vcro Paiisiensis ; utcrque a 1'ortunato Sic Corb., Uell. et Colb., quarn vocem ali.is pro
    '

    p ssim laiutaius, <le quibus s;cpius 'iilra. iuvolucrU iu lns inss. positain jam animadvciliinus.
    b Callioo dicilur n» bnnr, cx
    ld ' si in<'iisa buinilis, Sic et pro speciebus, babent species, mutaio casu.
    <,ii. > derivavH v<»x bamfuci, nd desiguandnni c-nvi- b Colb., mtinismaie. Sed Gregorius ponit b c, sicul
    Viinn. l\ jun ali.is, numisnvUis, pro numismatibus.

    Regni., ohsrrvare voiurris. \'\\ mss. ct ediii, coiisiliaius stun.


    J Iiegin., discct ii.
    :

    537 IHSTORIA FRANCORUM, LIliER QUINTUx W8


    perare nequirct, atlonilus valde, a [Al. ac] conscien- A judicium cotura euin scriberetur, nc in perpeluuiu

    lia confusus, discessit a nobis; vocaviique quosdam comiiiunicaiet. Quibus conditicnibus ego resiili,

    de adulatoribus suis, et ait : Yiclum me verbis epi- juxia promissum regis, ut niliil exira Canones gerc-
    scopi fateor, el vera esse qua; dicil scio. Quid nunc reiur. Tunc Praeiextalus a noslris raplus oculis, in

    faeiam, ut reginae de eo voluntas adimp'eatur? El cus.todiam posHus est. De qna fugere tentans [At.

    ait : lle, et accedentes ad eum dicite, quasi consi- cum fngerei] nocte, gravissime caesns, iu insulam
    lium ex vobismelipsis dantes : Nosli quod sit rex maris, quod adjacet civilati Consiamina: c
    , in exsi»

    Chilpericus pins atque compunclus, et cito flectalur lium est detrusus.


    ad misericordiam : bumiliare sub eo, et dicilo :ib eo Poslh.nec sonuit, quod Meroveclius iicrum basili-

    objecta a le perpeirata fuisse. Tunc nos proslrati cam S. Martini conarctur expetere. Chilpericus vero
    omncs coram pedibus ejus, dari tibi ven ;
    am impe- custodiri basilicam jubet, et omnes claudi aditus.

    iramus. His seduclus Pralexlatus episcopus, polliii- Custodes aiiietn unum ostium, per quod pauci cleriei
    Mane aulem faclo, conveni-
    tus est se ita facturum. ad officitim ingreiferenlur, relinquenies, reliqua osiia
    mus ad constietum locum adveniensque et rex, ait clausa lcnebanl
    : quod non sine tacdio populis fuii. :

    ad epi.-copum Si munera pro mtineribus bis liomi-


    : Cnm aulem apud Parisios moraremur, signa in coelo
    nibus es largilus, cur sacramema postulasti, ut B apparuerunt, id est viginii radii a parte Aquilonis,
    lideni Merovecbo servaient? Respondil episcopus : qui ab Orienie surgenies adOccidenlem properabant
    Peiii, fateor, amicilias eorum baberi cum eo : et ex quibus untis prolixior et aliis supereminens, ut
    ii'>n solum lnmiiiiem, sed, si fas fui.-set, angelum de cst in sublime elatus, niox defecit; et sic reliqui qui
    coelo evocassem, qui esset adjuior ejus. Filius enim sectiti fuerant, evanuerunt. Credo interitum Mero-
    mihi erai, ul saepe dixi, spirilalis ex lavacro. Cum- vecbi pronuntiasse. Merovecbus vero dum in Rhe-
    que haec altercalio altius lollerelur, PraMexl.iltis epi- mensi Campauia laiitaret, nec palam se Atisirasiii

    scopus pioslralus solo, nit : Teccavi in cnelum et co- crederet, a Tarabannensibus a circumventus esl, di-

    lani le, o rex niisericordissime, ego sum liomicida centibus, qiiod relicto patre ejus Cbilperico, ei se
    neandus : ego le inlerficere volui, et lilium ttium in subjugareni, si ad eos accederet. Qui velociter as-
    bo'io luo erigere. lhcc eo dicenle, prosternitur rex sumtis secum viris fortissimis, 229 aa eos vcnit.
    "

    coram ped bus sacerdotum, dicen^ : Atidite, o piissi- Hi pnrparalos delegenles dolos, iu villam eum
    mi saccrdoies, reum crimcn exsecrabile conflieuieiu. quamdam concludunt, el circumseptum cum armalia
    Ciunqiie nos flentes regem elevassemns a so!o, jussit nimtios palri dirigunt. Quod il!e audiens, illuc pro-
    cimi basilicam egredi. Ipse vero ad metaium dis- perare destinat. Sed bic cum in bospitiolo quodam
    c ssit , transmitiens librum Canonum, in 2^18 T 10 reiinerelur , limens ne ad vindictam inim cornni
    cral quaternio novus annexus, babens canones ijtiasi multas lueiet pccnas, vocato ad ee Gaileno familiati
    a
    apostolicos , conlinenles hscc : < Episcoptis in ho- suo, ait : Una nobis usque nunc et aniina cl consi-

    micidio, adullerio, et peijurio deprehensus, a sa- lium fuit : rogo ne paliaris me manibus inimicorum
    cerdolio divellalur. > His ila lectis, cum Pra:lextalus tradi; scd acceplo gladio irtuas in me quod rle :

    sl rel slupens, Bertcbramnus episcpus ait •


    Audi, ncc dubilans, eum ctiltro confodil. Ailvenienie atneln

    o fraier et coepiscope, qtiia regis gratiam non hahes, re.^e, mortuus est repertus e . E?;c-.il
    ,x
    riMil l'inc qui
    iiieoque nec nostra cbarilate uii pccfis, priirs-^.iain assererent verba jHeniveclii, qux superius diximns,
    rvgi* indiilgenjnin mcr-aris; His iia gestis, peiiit n regina fuisse conlicia ; Mer.veclium vero cjus
    nx, ul aut lunica ejus scindtrelur, atit cenlesimus fnisse jussu clam intcrcmpluin. Gai!enu:n vcro ap-
    oclavus psalmus, qui maledictioncs Iscbariotbicas prebensum, absciss :
    s m-anibns et pcdibus, auribus,
    continet b super caput ejus rccilarelur; aut ceile
    , ct narium summiialibus, el aliis multis ciuciatibus

    u
    li sunt, qut eliam nunc vulgo canones apostolici veisio alia est ab ea quam Dionysius Exiguus exor-
    api ellaniur, qiiorum auctorilas in ecclesia Gallicana navit. Lege viri erudili di-si-nationem supra lauda-
    nulia tunc < rat. D « bis llincmarus Inquiliir opusc. 24. r» tam de aniiquo Ecclesi;e Gallicaiuc codice.
    Qui auiem bic laudatur, num. 21 esl sed non sin- ; b Qriod psalnii liujus verba, Ei epitcopatuiti ejns
    cere a Prclextati adversariis relatus est. Nihil quippe acapial aller, conlra Jtnlam Iscbariotein laudavcrit
    in eo lnbetiir de bomicidio, pro qua voce legimr i;i Pclrus Acluum ui, ut oslenderet ipsum ab apostol itu
    ipso canone furlo. De canonum Collectione, quain decidisse.
    luc Giegorius laudal, et de canonibus aposiblicis vi e c Urbs est episco talis Normanniae,
    wtfgoCoutances,
    Coinlium ad anuum 577 de iis fusius dissercnlem. nemini ignola, a qtia haud procnl dissiia est Caesarea
    Ex hoc aiilem loco V. Cl. Paschasius Quesnelius, in insula, vulgo Jermj, olim ad Normanniam spectans,
    disscrtalione w: ad opera S. Leonis pape, probat sed quaa nnnc est Suibamplonia) Angl :e provincioe;
    Dionysii Exigui collectionem noiidiim luoc teuipori^ soa, cum Garnseia sibi viciua, Anglis superest ex
    in Galliis fuissereceptam. Dionysius quippe ca'ieris aviia Normanni* haereditate.
    canones apostolicos pramiiltit, qins in codice Galli- d Tarven ia Moriiiorum urbs sicculo
    proxime elap^o
    cano innc non exstilisse iodicant verlia Gregorii re- dinua, cu 4 us sedes episcopalis in tres episcopatus
    pretiendenlis Regem, quod nounn quaternioneni ca- d visa luil, bononicnscm Audomaropolilanuiu ct ,

    nunes quasi Apostolicos coiiiinenlcni inseruisset. Et Ipnnsem.


    qniilcm habeiuus pra: niainbiis veiustissiiiiiiui codi- e Mortem ejus
    refert Marins ad an. 578. E;u>
    ccm ciiioniiin Ecclcsix' Gallicaiue, cx Ms. Corbeiensi corpus 1'ar.sios posiea delaium csl, ut habetiir inlra
    tiuipnc Vigilii papse cmiscriplo, iti quo el isli (ano- li!'. v:ii, cap. 10.
    ncs drsiileianuir. cl cxicroiuin Caiiouum Gr.ccorum
    , i :

    TO S. Gr.KGOItll EITSCOI'1 turonensis sso


    tffectura, lnfelicilcr necaverunl. Crindionem quociuc, A anioia , rcperiunl cl lcitiam : jussuquc ojus ei liaco

    iatextuui rola?, in subliinc sustulcruul; Giicilionem °, atifcrliir. Qua ablala , invcniuiil inaguum lliesaiirtim

    Otti quondaiii coincs palatii Sijjilicni legis fuerat, liabcntein supra inille auri ceulcnaria. Sulilaluim|iie
    nbseisso capiie iiiterfcierunt. Sed et a'io^ mulios qui aiiruin, paiipcribus adhuc abiindautius, ui consticve-
    tiini eodcni voneiant, cruilcli ne<c diversis inorlibiis rat, siibininis.ial : nec ci IU>mimis aliquid dolitcte
    allecei m t. Loi|Ui 'liaunir cliam liinc homiues in li.ic fccil " pro bmia volunlalc su.i. Quid ei in po-tcruui
    i in umvcnlione Egi iiuiii '» epix opiun el Guinchraiu- Dominiis Iransiniscr l, nou ouiittam. Narscs illc du\
    num Bosoneni fujsse iiiaximuoi eaptU, < o quod Gunt- liali.e f
    , ciim in quadaiu tivilale tloiitimi m.ignam
    tliranmus Fredegivuiu rcginse occultis ami< itiis po- baliciel, iu lial am cuin niullis tbesauiis egicssus *,
    tirclur pro interfeclione Theodobeili ; Egidius vero, ad supra ineiiioratani iirbcm advcnil : ibique iu dinno
    ijuod ei jam loi^o tcmporo cssct carus. sua occulte cisteruam uiagiiain fotlil, in qua inulla
    XX. Ciiiu auiein Jusliuus impeiator c
    , amisso iii 1 1 i.i ccntenaiioruin ami 231 ar^eniique rcposuil
    scnsu , aincns clTcclus esset, et per sol.nn Sopliiam ibitpic iutciTcctis consciis, uni lamuiiimodo scni pcr
    augustam cjus iuipciium regerciur, ppuli, ui in su- jurameuium condila coininendavil. I)cfuuctoi|uc Nar-
    periore libro jani diximus (Lib. iv, cap. 53), Tibcrium scle l.uc sub lcrra lalebanl. Cumque stipiadicius
    Cicsarcm chgeiunt, ulilcin, siieuutiin, atipic sa| icn- B senex hujus clcemosyuas assiduc ccrm rct, pergil ad
    lcm, elccii.osMi .nuiii, iiiopuuii|ue oplimtim dcfcnso- eum diccns Si , : , inquil , mibi aliquid piodcst, ma-
    tcm.Oj.ii cuin nnili.i tlc lliesautia quus 230 Jnstiuus gnam rem tibi, Caisar, edicam. Cui ille : Dic, aii,
    aggrcgavii, pauperibn» eiogarel, et Augiisla illa euin quod volueris. Droderit cnim libi , si quiddam uobis
    Ireqtieiilius iucrcparel, qtiod reiupublicaiii redegisscl profuluruin cssc narraveris. Thesaiiruni, inquil, Nar-
    in paupcriatcm, diccrelque : Quod ego muliis annis selis recondiluni babe«,quod in cxliemo vilaj posilus
    aggrcgavi.lu inlra paucnin ttnipus prodige dispergis, celare non possuni. Tunc Crsar Tiberius gavisus,
    aicbal Non deerit fisco noslro, lantuin pauperes
    ille : luillil u»que ad iocinu pueros suos : prxccdcnlc vero
    cleemosynam accipiant, aul caplivi rcdimanlur. Ilic senc, lii sequuutur attoiiiii. Pcrvenientes pie ad ci-
    cst ciiiiii inagnus ibcsaurus, dicenle Domino : The- stcrnam, deoperiainquc iiigrcd.unlur, in qua tanlum
    murisule vobis ihesnuros in ccclo , ubi iicqne ccrugo ,
    aurum argeiiliimque rep iiunt, ul per lnultos dics vix

    ucque iinea crrumpii ; el ubi fures non effodiunl cvacuarelur a deptiilanlthus. Et e.v boc ille amplius
    nec furanlur (Maillt. VI, 20). Ergo de hoc qimd bilari erogaiione dispensavit cgenis.
    Deus dcdil, congrcgemus pcr pauperes in ecelo, ul XXI. IgilHr b contra Silonium SagiUariumi;ue epi-
    Dominus nobis augere dignetui in sjccuIo. Et quia, scopos luinulius exoritur. Hi cnini a Sanclo Nicelio
    ul diximus, magmis et vcrus Cbristianus eiat, duin C Lugdunensi cpiscopo educali , diaconalus oflicium
    liibri distribwtione patiperibus opcm pitfslat, magis sunt sortiti : bujustpie tcinpore Salonius Ebredunen-
    ac niiigis ci Dominiis sub ninislrat. Natn deambulans sis ' urbis, Sagillariusque Vapigensis Ecclesije sacer-
    per pa alium , vidil iu paviuicnlo donius labulam dotes slaluuniur. Sed assumlo cpi^copalu, in pro-
    marnioream, iu qua crux Doniinica eral sculpla , et priuni relati arbilrinm , cocperunl in pervasionibus,
    ail : Cruce lua, D.nnii.e, fronlcni uosliam muniinus caedibus, honiicidiis, adulleriis, diversisque in scele-
    <:t peclora, el cccc crucetn sub pcdibus conculcainus d . nbus, insano lurore grassari ; ita ut quodam lempore,
    El diclo citius jussil cam auferri , defossaque tabula cclcbrante Viciore Tr.caslinoruni i episcoposoleinni-
    a que erecla, invcniunt subler et a!iam boc signuin tatem naialitii sui, einissa coliorle, cum gladiis et

    babcntem. Nuiilianlesque, jiissit et illam auferre.Qua sagitlis inuereiil super eum. Veuienlcsquc scidcrunl

    " Cirb.. Cuciolonem; Bell., Ciucilonem, qui quon- k Sic veleres mss. cl edit. Chesn. vero, inyressus.
    rtam palalii Siiiibeili. Conies palalii pr;cpoTtus eral Colb., regressus.
    rcgiae, juri dicundo prxerat, ac res majoris momcuii lloc capol dresl in Corb., Rell. et Colb. Exslat
    refereual atl piincipein ; et ul arcbica{)ellamis dc in Casin. el aliis. Confer. <ap. 28 infra. Referl autein
    ccclesiasiicis rebus, qua) ad palaiium delerebauiur, in boc Gregorius, quae salteui a deccnnio bis duobus
    sie islc de sajctilaribus judicabal. Yide lliguoiiii notas t» epi-topis, Sagitiario sci icet el Salonio, coiiiigeranl.
    in lib. Marculli, lormula 25.
    i Ebrnduuuiu,£m6ru>i,cl Vapingtini scu Vapiiiciiui, •

    b fgidiiis seu yEgitlius,


    episc. Rbemensis, ob sna qap, civitatcs iu Delpliinaiu parum a sesc inviccin
    lam bona i|uam mala facinora notissimes. Ejus laudes di^siiao, diversx lainen prnvinciie ecclcsiasMca;. 1'rior
    |in»ctpjiliii' Foriuiiiitus lib. iii, carm. 18. Plura de eo nempc metropolis est Alpiuin Mariiiniaruiii, altera
    Frodoardus lib. n llisl. Dliemcusis, cl passim nosler vero sub Narboneusi II arclncpiscopo Aqueusi paret.
    Gregorius. j Editi plerique cum Itcgin. et Dec, Tricassinorum.
    • Vide cap. 31 inferius. Hoec aiitem omnia exscripsit Hclinenda laiiien iiostra leclio. fNain Tricassina urbs
    Paulus Diae. Iib. ui de Geslis Langob., cap. II el 12. est in C impaiii.i, vulgo 7 roijes. Al bic desigmilur urbs
    ''
    Tlieodosius ei Valenlinianus veiucranl ne signuni Tricastiiioniin in Delpliinitu, vul^o Smnl-Paul de
    crucis insculperelur iu solo, vcl lapide, v< I marmore TroisCluUeaux. El qiiidem Kusebius presbyter, Victo
    linini posito. L. unic, (od. ISemmem lic. sign. Vide ris bic memorati noiniuc , Concilio Liigdun. u inler-
    et can. t> Couc. Trullani. ttiil,el ipsemei Coucilio Mali>conensi i suhseiipsit.
    • Sic. Corb. ci liel!.; Dcc, (aciet; alii, permillebat. Nalidilii autcm sui snlctiiuilas qnam celebrabat, er.it
    f EuiiiK bus
    famosihBimus Delisario substitutus, qui anniversaria cousecralionis sna; <lie> in cpisco, um.
    Osirogotikos in Italia p nilns delevil, sed ab Augusla El quidem liodieipie in 1'onlificali Roinauo inler lcsta
    male liabiius Langobardos in camdcm rcgioneni a<l- soleumiora ce.inpuialur consccraiionis cpiscoporuin
    vticavit quod tameii gratis licium exatimal Valesiu-,
    ; ilies, qui mos cst auiiquus, ut patct ex vet. sacra->
    V.b. u
    rer. Francic. ajcnlaiiis.
    -vi IUSTOIUA IBANCOIUJM. LIBLB QUINTUS. 3*4
    teslimenta cjus,ministms cxciderunt, vasa ctomnem A rans quod prxtermissis nnnc generibus feminarum,
    apparatiun * praiulii auferentes, rcliii(|iientes episco- rt gis vocitanlur libcri ,
    qui de regibus fueriut pro-

    pmii in grandi contunielia. Quod cnm rex Guntchia- creati. His auditis rex commotus vahle, tam equos.
    mnus 232 c niperisset, congregari synodimi apud quam pueros, vel quxcunqne habere poluerant, abs-
    urliem Lugdum nsem jussil. Cnnjunctique episcopi tulit; ipsosque in monasteriis a se longiori accessu
    cum patriarcha b Nicelio heato, discussis causis, in- dimolis, in quibus poenilenliam agerent, iucludi prx-
    venerunt eos de his sceleribus, quibus accusabantur, cepit, non amplius quam singulos eis clericos relin-

    valde convictos; prjcceperuntque ut qui talia com- quens : judices locorum terribiliter commonens, ut
    miserani, episcopatus honore privarentur. Ai illi ciim ipsos cum armatis custodire debeant , ne cui ad eos
    adhuc propiiimn sibi regem esse nossent, ad eum visilandos uilus paleal adilus. Supersiiles enim erant
    acceduul, iinplorantes se injuste remotos : sibique liis diebus filii regis, ex quibus senior agrolare coe-
    trihui licenliam, ut ad papain urbis Bomanx acre- pit. Accedentes autem ad regem familiares ejus, dixe-
    dere deheant. liex vero annueus petitionibus eorum, runl : Si propilius audire dignaretur rex verba ser-
    dalis epistolis eos abire permisit. Qui accedentes co- vorum suorum, loquereiilur in aurihus tuis. Qui ait
    ram papa Joanne c
    exponuut se nullius ralionis exi-
    ,
    Dixeruntque Ne forte innocen-
    Loquimini quae lihet. :

    llle vero epislolas ad re- R tes hi episcopi exsilio condemnati fuissent, et pecca-
    slenlibus causis dimotos d
    .

    gem dirigil, in quibus locis suis eosdem reslilui juhet. tum regis augealur in aliquo, el iden filius domini
    Quod tex sine mora, casligalis prius illis verhis mul- nostri pereat. Qui ait Ite quantocius, et laxate eos, :

    lis, implevii. Sed nulla, quod pejus est, fuit emenda- deprecanles ui orenl pro parvulis nosiris. Quibus ab-
    tio subsecuta : tamen Victoris episcopi paccm petie- eunlihus, dimissi sunl. Egressi igitur de monasteriis,
    runt, tradilis hominibus, quos in sedilionem direxe- conjuncli sunt pariler, el se osculantcs,eo quod olim
    rant. Sed ille recordalus proecepti Dominici, non a se visi non fuerant, ad civiiales suas regressi sunt
    debere reddi inimicis mala pro malis (liom. xu, 17), et in tantum compuncli sunt, ul viderenlur nuiu|uam„
    nihil his mali laciens, liberos abire permisil. Unde a psallentio cessare, 234 celebrare j(
    j
    junia, eleemo-

    in poslerum a communione suspensus est, pro eo synas exercere, librum Davidici carminis explere per
    quod publice accusans, clam inimicis pepercisset, diem, uoctesque in hjtmnis ac lectionibus meditando
    absque consilio fratrum, quos accusaverat. Sed per deduccre. Sed non diu haec sanctitas illihata perman-
    favorem regis ilerum in communionem revocalus esl. sit , conversique sunt iterum retrorsum : et ila ple-

    Ili vcio in majoribus sceleribus quotidie misceban- rumque nocles epulando alque bibendo ducehant,ut
    tur : et in prxliis illis , sicul jam supra meminimus cleiiiis matutinas in ecclesia celebrantibus.hi pocula
    (Lib. iv, cap. 37), quae Mummolus cum Langobardis Q poscerent, et vina libarent. Nulla prorsus de Deo erat
    gessit, tanquam iintis ex laieis, accincii arma, plnri- mentio, iinllus omnino cursus « mcmorix. habebalur.
    mos propriis manibus inleifecerunl. In cives vero Redeunte h aurora, surgentcs a ccena . molhbus se
    suos nonnullos commoli felle, verberantes fuslibus iniluiuentis opeiientes, somno vinoque sepulli, usque
    usque ad effusionem sanguinis, sieviehant. Unde fa- ad liornm dici lertiam dormiebant. Sed nec mulieres,
    clum clamor 2i33 populi ad regem denuo
    est, ut deerant cuni quibits polluerentur. Exsurgcntcs igitur,
    procederet; eosdemque rex arcessiri praecepil. Qui- ahluii balneis ad convivium discumhebani ; de quo
    bus advenienlibus, noluil suis oblulibus prajsentari : vespere surgentes, coenx inhiabant usque ad illud

    scilicel ul prius hahila amliemia, e


    si idonei invenj- lucistempus, quod superius diximus. Sic faciebant
    rcntur, sic regis prsesentiani mererenlur. Sed Sagit- singulis diebus donec ira Dei irruit super eos, quod
    tarius felle commotus, hanc rationem dure susci- in poslerum memoraluri sumus (Lib. vu, cap. 59).
    picns, ut er;.t levis ac vanus, et in sermonihus irra- XXII. Tunc Vuinnochus * Britlo in stimma absti-
    lionabilibus profluus, decla,mare plurima de rege aenlia a Brilanniis venit Turonis , Hierosolymam
    coeiiit, ac dicere, quod filii ejus rcgnuni capere non accedere cupiens, nullum aliud vestimentum nisi de
    possenl, eo quod mater eormn ex fainilia f
    Magna- pellibus ovium lana privatis habens : quem nos quo
    charii quondam ascita, regis lorum adiisset : igno- j) facilius teneremus, quia nobis religiosus vakle vide-

    Begm. non habel prandii, gorius; inde in Capitularibus seidoneare. Yide Alle-
    Patriarchx tilulum hic Nicetio datum objicit
    b serrx. notas.
    Cointius, ut probol ea qux hic de Sagiltario el Salo- f
    Id est, qu» fuerat ancilla in domoMagnacharii.
    nio referuntur, ab aliquo inlerpolatore Gregoni llislo- Vide supra nol. in cap. 17.
    rix addiia fuis^e. Scd idem titulus Prisco Nicelii Sic vocahanlur horx canouicx. Hodie dicere-
    8
    snccessnri dalur in Concilio Matiscon. n. Sulpicius mus : Nulia eis eral cura recilaudi Breviarii. Quaiu
    cpisc. Bituric. dic.lur palriarcha in episl. Desiderii
    vero religiosi essent istis temporihiij clerici, ciiatu,
    Cadurcensis. Chesn. lom. I, pag. 88U, nec allcri us- episcopi, in hoc persolvendo penso, ex. coinplunbus
    quam metropolitano concessus legitur in aliis illoruin aliis Giegorii locis palct. Vide Mabillonii disquisilio-
    temporum Gallix synodis. Concilium autem Lugdu- nem de cursu Galjicano, parag. (j.
    nense, de quo Iiic agilur, n vulgo dicilur, habiiuin
    h Sic Cod. Casin. ; al Begin., relucente. Edili, reni-
    anuo 567.
    dente.
    c Joannes 111, cognomcnto Cateliinus, ad qncm
    permissu regis, ut ob>ervai Gregorius, accesseranl. ' Colb., Wanochus. Bad., Munochm. De ejus mor«
    d Regni.j remolos a sttis lioneribus. tc hb. viii , cap. 5i.
    9
    ld csl, ahsquc triuiinc, tit passim loquitur Gre-
    ™ ft cnccomi episcopi turonensis 3i4
    batur. p rcsbytcrii gmia l.nnoiavlmiis •. Iit^-ii rtid is \ Se.l post an nini, ct pnlrir et faeullaljbos rcddil.is
    aatem religiosam roosuetu.lin. m Imbebal, a.|u..m cst {Lib. vui, cnp. 2(i). Cunlclirainnus Boso relictis
    .:«• sepiilcro >aiicii M.nTni colligcrc : qna aqua .)<•::_ lilialms suis in basilica beati llilarii ad Cliildeltertuin
    «•u-ute, rogat vas cuni vmo ...I bMti tiiiniilinii d.:p..r- regcm ttacsiil.
    iin. Transarla aulcin o >cie, M e\inde hoc prcslty- XXVI. Anno quoque lcrtio
    23S Cliildi.-berti rc-
    !«t iT.cscnle assunii maiul.ivil, ad se delaio, gis,
    I
    <:i ait «| ii i crat Chilperici ct Ciiiiiclirainni seplimus de-
    Itlero Aufer hinc viaum, ct iinam laaliim gui- cimus annus, cum Dacco e
    quondam
    i
    i
    :
    Pagarici filins.
    tam de aqua benedcta, unde pariim superesl, ef- rehclo rego Ch;lperico, huc illneque v.^g.iretur, a
    lnude b . Quod ciim feeissel, miriini di tu, vasciilum I)rac(»lcuo (
    due, qui diccbaltir Induslrius, fraudu-
    i| i (1 Bomiplennm crat, ad nuiua gntta descensuui lenter apprelieiisus esl : <piem vinctiiiu al Chilperi-
    implciuui csi. kfem bis aul lcr ila vacualum, pcr ciiiii regem Bramiacuin dcdiivii, dato ci sarraincnlo,
    uiiam laiitum guliain esl impleiuni 235 10 '' »<>» \iiam cum
    :
    'I' qnfotl illius rege s obtincret. Sed oblit.is
    amhigiiur ei in lioc lieati Miriiui fuisse f iitutem. sacramenii, egit cuu» prforfpe, nefarias re< asser.ns,
    XXUI. Ilis ila gesiis, Samson lilius Clnlperici re- ut inoicielur. Ille (juu<|iie ciim vincius delii.eielur,
    gis juuior, a dy>c:.leria el feltre omprehensus, e rc- ct cemeret se peniius non e^asuruin,
    <
    a presbylero.
    bus liumai.is exiessit. Ilic vcro, ciiiii liilp.-ricus rex rcge nescienle, ptenilentiam Qua
    (
    R peliit '•. accepla,
    ioinaci a fralre obsiderclur (Lib. iv, eap. Sfy, na- inlerfecius est. Cum auiem i.lem Dracolcnus veloci-
    lus < st : qiicm in.iler ob mclinn moriis a sc abjecit, ter revcrlcrcliir in patriam, liis dicbus Guiilcliraiu-
    at perdcrc voluit. Sed cuin non polui-scl, olijurgata mis Boso filias suas a 1'ictavo auferre conabalur.
    a rcge, euin baplizari pr;ccepil. Q ii baptizatus, ct ab Quod audicns Dracolenus, se siqtcr eiint objceil;
    i;so cpisCOpd c susceplus, lustro uno nec perfeclo sed illi, sicul cianl parali, resistentes, se delensare
    licfiinciiis cst. Nam el inalcr cjus Frcdcgutuiis in nileb nitiir. Giinlcliramnus vcro misii iinum de ami-
    Uis dielttis graviier aegrotavii, scd convaluit. cis su:s ad cum, dicens : Vade et cbcei : Scis cnini
    XXIV. I*oslb;cc in nocte, qtiac erat teriio I.lus quod foedus inler nos hiiiun babemus, rogo ut le <lo

    Noveiiibris, apparult nob s beati Mailini vigilias cc- meis removeas insidiis. Q .anluiii vis de rcbus lol-

    bcbrantibcs magnum prodigium; nain in mcdio Itinx lcrc non probibeo; laiilum mihi, elsi nudo, liccat

    .siclla fulgens visa esl elurere, et super ac subicr lu- ciim filiabus meis acce lerc quo voluero. Al ille, ut
    r.am ali;c stell.e proprnqnae apparuertml. Sed el cir- eral vanus ac levis : Fcce, iuquit, funicubim, in quo
    < iilus ille, i|tii pluviam plerumqtie signilicat, circa alii ctilpabilcs ligati ad rcgem, me ducenle, direcli
    cam apparuil. Sed qusc luic figuravcriin, ignoramus. sunl : in quo el bic liodie ligandus, illuo deduccur
    Nam cl liinam hoc anno saepe in nigrcdinem versam Q vinctus. Et lix-c cum dixissct, calraneorum ictibus
    vi :nniis, cl antc Natalem Domini gravia lu re toni- urgens cquum, a<l illiun veloci cursu dirigit; ct casso
    irua. Sed cl splendores illi circa solem, sicul jam eum verberans icln, hastili diviso, ensis ad leirain
    anle cladcm Arveinam fuisse comnicmoraviiiuis (L:b. ruit. Gunichramniis vero cum super se nvirlein cr-
    iv, c«p. 31), quos ruslici solcs vorant, apparuerunl d ;
    «eret imminere, invocalo nomine Domini, e! viriule

    •U inare ullra modum cgrcssuni asserun!, et multa uiagna beati Martini, elevatoque conto, Dracolcnuin
    alia signa apparucrunt. arctalin faucibu<, siispcnsuuique dc equo sursinii ',

    XXV. Giinlcliramiiiis Boso Turonis cum paucis unus de amicis suis eum lancua lateic verbcratiim li-

    armatis venicns, filias suas, qnas in basilica sancla nivit, fugatisquc sociis, ipsoque splialo, Giiniclir.ini-
    i< liqucrat, vi abstulit, cl cas usqtie Pictavis civita- nuscuui filiabus liber abscessil. Poslb^ec Se vcrus soccr
    tcm, qux crat Cbildeberti rcgis, perduxit. Cbilperi- ejus a liliis apud rcgem graviier accusalur. IKnec ille

    < iis qiioquc rex Piclavuni penrasit, atque ncpotis sui audiens, ctim magnis muneribus ad regem pelil 237
    homines ab ejus s n»t hominibus elT.igaii. Cnnodium <)ui in v.a apprehensus et exspolialus , alque in ex-
    c\ comiiatu ad regis p-.xscnliain perduxcriint. Quo silium dediiclus, morte pessima vitam finivit. Sed el

    cxsilio damnalo, facullates ejus fisco subdiderunl. duo lilii ejus, Dursolenus et Dodo, ob crimcn mtjes-
    D
    Colb. et Bcgm., oneraiimus. JnqUrudis vcro in c Is fuisse videtur Cbrasmarus Tornacensium si-
    (.iitis pferisque utcitur lngetrutlis. Hegm., Ingillru- mul el Novioiiiagensiuui seu Viroinandensiiun cpisco-
    dit aulem religiosam consuctudinem, cic. De Ingil- pus. Hic <le^init codex Bellovacensis, cailera sunl
    trnde infra lib. ix, cap. T>5, el lib x, c. 12. avulsa.
    b Hcgm., indc pnrum supereffundc. Ca-ierum cx d Hic desinit caput in Corb.
    l.oc similibusque uiiracnlis cinsuelinlinciii manassc e Corb., Uucolenus; Colb., Tacco Tagarici; Bad.
    l> iiat Coin ius sancti Maitini nonien supcr vinuin in- D.irgo Godarici; Hcgm., Dago Gad<irici; Bcc , Dacco
    vocandi. illudqiie poslea a c nivivis p tamii mutiip. i i (iiKluiici.
    < hariiatis sy.nboliini , queui morcm itoslea pravus 1 Corlt., Dragoleno, qui in imliculo capilum dici-
    iisus cnrmpil. Al <Tedi(leriin polius lideles olim in lur Dratgleims.
    icslo S. Martini, sicul ei in aliis celcbrioribus, pa- K apud regem.
    Alii,
    t:irc coinivia consuevisse ; idque, ctsi in aliis fesli- h Nola lioniinem in periculo posiium clam a pres-
    Miaiibus abr..gaium, iu bac tina perseverassc ob bvtero itreriileiuiain pcliisse, quod ea aulc Car iuu)
    sancli viii <e ebritaiem. Ilic auleni de rsla consuetu- VI in Francia rcis ante morteiu denegaretur. Vide
    <iinc iion agii Gregorius, sed dc aqua illa, qna beati M.ibilloii. lT;cf. in S.cc. iii Bcn^diciin., p. I, n. ^4.
    \iri >epulcrum ablui Solebat, cx qtia aegri polaii sa:- 1
    l>fgin., ciiuo, rursum.
    iius curab.tiiiui
    ,

    355 illSTORIA FRANCORUM. LIRER QUINTUS.


    tntis lu:sac judicio moriis susceplo , iinus ab cxercilu A sentes episcopi, illud cst ad lilum f
    ,
    quod essenl rei

    vi oppres«us est ; alius iu fuga apprelieusus, trunca- inajestalis, el palria: proditores. Qua de causa al>

    ti-i manibus el pcdibus inicriil ; resque onines tam ( piscopatu discincti j


    Al. dejecti ], in basilicam beaii

    poroni ,
    quaiu palris, (isco collaiae sunl. Eranl eniltl Marcelli sub cuslodia delriidunnir. Ex q\ia per fugan»
    cis magni thesauri. htpsi , discesserunl per div;>rsa vagaules , donec iu

    XXVII. Dcliinc Turonici, Pictavi, Raiocassini, Ce- civilatibus eorum alii subrogali sunU.
    noinannici, Andegavi, cuin aliis multis in Brilanniain XXIX. Cbilpeiicus vero rex descriptiones novas ct
    i x jii8.su Chilperici regis abierunt : el contra Waro- graves in omni regno suo fieri jussil. Qua de eaus.i

    ernrn a
    , filium qiiondam Macliavi , ad Yicinoniam inulli relinqueiiles civilales illas [ Al. suas], vcl pos-
    h (liiviuin resident. Sed ille dolose per nnctem super sessiones proprias, alia regna petierunl, salius du-
    Saxones Raiocassinos c riu ns, maximani exinde. par- ceiiles alibi peregiinari ,
    quam tali periculo subja-
    tom interfecit. Post die aulem leriia , ciun ducibus eere. Slaiulum eniin fueral, ut possessor de propria

    regis Cliilperici pacem faciens, el filium suuin in ob- terra un nn amplioram vini per aripennein b redde-

    sidatum donans, sacramento se conslrinxit, quod rel. Scd cl alia: functiones infligebanlcr miilta: , la:it

    (idelis regi Cbilperico esse deberet. Vcnctos quoque de reliquis terris, quam de mancipiis : qu .d iinplcri

    civiiaiem refudii, sub ea couditionc, ut si mcrerctur JJ non poterat. Leniovicinus quoque populus cum se
    cam per jussionein regis regere, tribuia vel oinnia , cernerel lali fasce gravari , congregaius in clendis
    qua: exinde debebantur, annis singulis nullo admo- Martiis, Marcum referendariiiin, qui ha-c agere jus-

    iienle dissolveret. Quod cum factum fuisset , exer- sus fueral, intcrlicere voluit : el fccisset uiri|iie, nisi

    cilus ab eo Ioco remoius esl. Postbaec Chilpericus cum episcopus Ferreolus > ab imminenli discriminc
    rex de pauperibiis et junioribus d ecclesia: vei basi- lib. rassel. Arrcplis quoque libris descriplionum ,

    lic:p. bannos jussitexigi, pro eoquod in exercitu non 239 '"cendio muliiludo conjiincti cuncrcmavil :

    ainbulassent. Non enim erat consuetudo, ut bi ul- unde miiliuin nioleslus rex , dirigcns de latcre suo
    lam cx>olverent pnblicam funclionem. Poslbsec Wa- personas, innnensis damnis popiiliiui afflixit, sup;li-
    rorbos obliviscens prouiissiuiils sua>, vole.ns iirunt- ciisipie conlerruil i, morte mulctavil. Ferunt eiiam
    pere quod feceral, Euniom episcopum Venciicai lunc abbatcs aique presbyleros ad stipiles extensoa
    urbis ad Chilpericum regcm dirigit. At ille ira com- divcrsis subjacuisse tormentis , calumniautibus re-
    niolus , 238 objurgatum cum exsilio damnari prse- galibus missis ,
    quod in sedilione populi ad incen-
    cepit. dendos libros satelliles /. adjulores adfuisscni
    [ ]

    XXVIII. Anno quoque quarto Cbildeberli , qui fuit acerbioia quoque dt inceps mfligenles tributa.
    ilecimus octavus Gunlcbramni et Cliiperici regum , C XXX. Rrilanni quoquc graviter regionem Rbe-
    apnd Cavillonum civilatem synodus facla est, exjussu donicam vastavcrunt, incendio praeda, captivilale .
    ,

    pviucipis Gunlcbrainni ; discussisque diversis causis, qui usque Coniuiium vicum k


    debellando progressi
    conira Saionium el Sagiitarium episcopos ileratur sunt. Eunius [Al. Eonius vero episeopus de exsilio
    ]

    anliqua calamilas c Objiciunliir eis crimina


    illa . : ct reduclus, Andegavo ad pascendnm delcgaitir, nec ad
    non solum de adulleriis, verum eliam de boinicidiis civitalcm suani Vencticam redire periiiittiiur. Bippo-
    a.cit-anlur. Sed ha:c per poenileniiain purgari ccn- Lnus l
    vero dux contra Biitann >s dirigitur, et loca

    a Colb., Yoracium, el infra Varadium. , rant. Casterum ex hoccapite, qnod omnes mss. ex-
    b Cervicem Rritaniii;e pcninsulx secat , alque in- hibeut, cerlum est eliam caput 20 hujiis libri , licct
    ter Venelos et Namnetem urbes in Oceanuiu Rritan- iu aliquolcodd. desideretur, verum esse Gregorii fe-
    iiicnin immergilur. Vulgari idiomale dicilur la \ i- luin. De eornmdein dejectione agit Marius ad luiiic
    luiue. ipsmn annuin.
    Cod. Rcgm., Saxones atque Bajocassinos. Asl alia
    • f Colb., allitulalum.
    leclio poiior. Ilic qtiippe desigiiar.lur Saxones e Ger- Aridius scilicet Sagillario Vapincensi, et Emeii
    s
    uiania oiiundi, qul inclinaiis impcrii Romani vii ibus tus Salonio Ebreduncnsi. Uierque inlerfuil cqncilio
    in Rritanniain inajorein ct in Gallias irrupere , atque Malisc. ii, anno 585, el Aridios Valeniino n. an.
    cx iis uonnnli iu tractu Aremorico, ac fiinbus Bajo- 584. Eidein scripsit ires epistolas S. Gregorius M. iu
    cassium Nuiinelensiuin onsideiues, cuin velenbus
    ei
    D
    u
    i
    quibus Areyius dicilur, sicul et in ejus Vita ab auc-
    incolis permisli , noinen etiain uliique genti com- lore coxlaneo seripia, apud abbeuin louio i Bibliotb. I

    niiinc babuerunl. Hinc Forliniauis iib. iu, carin. 8, iiov32. Ipsius f Sliiiii in propria ecclesia ccleliraiui'
    laudat Felicein episc. N.imneiictiiii ob Suxones abeo die Maii.
    i

    snb jngo Cliri-li mansucfaclos. Eoitim regioncin C«- h Ari|Cnncm ap:n llabaol veiercs Galli ul inonct ,

    rolus Caivus in legibus apud Silvacum appellat Lin- Valesius, seinijugerein conlinenlem 1-0 pedes,
    (jutnn Saxonicain. De boc infra lib. vit, cap. 10.
    '

    d Juninres liic sunt ecclesia: scrvilores, ut vult i Begni. el Bcc, contrivit. Ilane csse piimam Mis-
    Coinlios, ad aiinuiu 580; alias sie nppcllanlur Cle- sornm regiorum meiitioueui apud uoslros ilistoi icos
    rici stibdiaconis infenores. Vide Concil. Masiicou. observat Valcsius libro x Rcruin Fram.ic. Posiino-
    i.cau. 8, ei Bignonii LNolas in Mnculli forinulaiii (luiii stib Missuruni do.iiinicoituu no.niuo celebros
    5 lib. i. Banntim aulem b c usurpat pro mtilla in- fucnmt.
    dicla lis <pii ad lianouui, id est ad placitum, miliiiaiit k llone locum Cninlius appcllal Cornnz. Valesiua

    scu (leleciuin noii accesseranl. vero ait vulgo pmaii esse Saint-Aubin le Cormier.
    e Jaiu quip;
    e accusaii luerant el coiidemiiaii iu Cod. Regm., Turnunlium.
    coueilio Lugduu. ii, ut dictuio esl stipra iO,
    c.ap. 1
    Uwl. Regm. cuin aliquot cditis, Bypolenui alii
    ,

    seil Joanuis decrcto


    p:ip;e nslituti , Concilio Pan- lHpijlcnus , Beppvtinus.
    s;i'iisi tv, auuu o"3 cuin , aliis ejdscopis intcifuc-
    3i" S. GfU-CORU UIMSCU.I TUBONENSIS 11$
    nliqua Brilanniae ferro iiicoudioquc oppriiuii : qtia' A M_B aurerentcs predam , ag-ros pervadunl, vineas .1

    res niajoreiii insiiiiiam exciiavil. fruclibus vacuanl, el coplivus ahducunt. Ad quos


    XXXI. Duni liaec agerenlur in Galliis », Juslmiis cuin Fclix cpiscopus lcgalioncm misissel, einend.ire
    implcto iinperii ocluvo dccimo auuo, ameiKiam i|iiam proniillentes, niliil ilc piomissis iuiplere voluerunl
    WXIIl. Apud h aiilcin
    iiicurrcral , ciiiii vita liuivit. Quo sepullo, Tilicrins Parisios mulier qmedani
    Casar arripuil jaiu ohin aggiessiini iinpciiiim b . Sed ruit in criincn, asscrenlilius 241 muliis, quasi quod
    cuin eiiin secundooi coiisiieiudineiu loci ad spccta- rclicK; viro ciim aJio niisceiciur. Igilur parcnles il-

    1 11 11111 circi pnesiolareiur populus proccssurmn ,


    pa- liiis accesscrunl ad patrcin, dicenles : Aul idoneaiu
    r.ire ei cogilans pro parie Justiniani insidias , qui reddc liliam liiain , aul ceric uiorialur, ne slupruin
    tiinc ncpos Justini habebatur, illc pcr loca saucta boc generi nostro noiaiu infligal. Novi, iuquit patcr,
    processil. Coinpleiaipie oralione, vocaload se urbis ego liliain uicam bene idoiicam , ncc csl vcrum ver-
    papa, ciini consulihus ac prajfectis palalium esl in- lnnn Iioc ,
    quod mali lioiuincs proloqiiunliir. Tamcn
    gressus. Dehiuc indiilus purpura , diademale coro- ne crimen consurgal ullerius , innocenlem eam fa-
    natus , tlirono imperiali iniposilus , cuni immensis ciam sacramenio. I.t illi : Si , inqiiiiinl , esl innoxia,
    laudihus c
    imperium confirmavit. Faclionaiii quoque super IumiuIiiiii lioc heati Dionysii marlyris sacra-
    opperienlcs ad circum , ciim cognov sscnl qua: acta B mcntis af/irina. Faciam, inquii pater. Tunc inito pla-
    fneranl, pudurc confusi sine efieciu rcgressi sunt, cito ad basilicam marlyris saucli coiiveniunl , elevi-
    nihii liuniini qui in Deo spem 240 posucral adver- tisque palcr manibiis super aliarium ,
    juravil filiam
    sari valcnlcs d . Transactis igilur paucis dicbus , ad- non es^e culpabilem. Econliario \ero perjurasse eum
    viniens Jusiinianus, pcdibu> se projecit iinpcraloris, alii a parte » viri pronunlianl. Ilis ergo allercanli-
    qiiindecim ci cenicnaria auri dcferens ob ineriliiiu bus, evaginatis gladiis in se invicem prnruu.it, alquo
    gratis. Qucm ille seciinduui palienliae suaj rituni anlc ipsum aliarium se trucidant. Eraut autein ma-
    <oliig".iis, in palatium jussil assistere. Sophia vcro jores n.itii el primi apud Cbilpericufl) regem. Sau-
    Augusla immemor promissionis ,
    quam quondam in ciaiitur iiiulti gladiis, rcspergilur saucla liumano
    1 iheriuiii bahuerat, insidias ei lentavil intendere. cruore hasilica , oslia jaculis fodiunliir el ensihus,

    1'rnccdenleaulem eo ad villam, ut juxla riiuiii iin- aique usque ad ipsnm sepulcruin lcla iniqua desx'-
    pcrialem tiiginta diehus ad vindemiun y cundare- viiinl. Quod dum vix miti^aiur, locus oflicium perdi-

    lur e
    ,vocalo clam Jusliniano, Sopliia voluit cum eri- dil 1, donec ista omnia ad regis nolitiam perveiiireni.

    gcre in impcrium. Quo compcrto, Tib.rius cur.iu Ili vero properantes ad praesenliam pnncipis , n«u
    veloci ad Coiislanlinopolilanam civilalem rcgieditur, re< ipiuntur iu graiiam; se.l ad cpiscopum loci illius

    npprcliensamque Augustam , ab omnihus thesauris C rcmilii eos jussiim csi , ul si de hoc facinore culpi-
    upoliavil, solum ei victus quotidiani aliinenlum re- biles invenirciitur , 11011 convenicnler sociarentur k

    liuqtiens. SegregalLsque pueris cjus ab ea, alios po- comiiiunioiii. Tunc ab episcopo KagncmoJo l
    ,
    qui
    suil de fidelibus su:s, mandaos prorsus ut nullus de Parisiaca Kcclesia; praeerat, componenles qui [ Al.
    anierioribus ad eam baberct accessum. Juslinianum flU-i ]
    male gesserant, in cumniunionem ecclesiasli-
    vero ohjurgaium tanto in poslerum amore dilexil, cain sunt recepti. Mulier vero non post multis diebus
    ut lilioejus filiam suam promiiteret, rursumque iilio cum ad judicium vocarelnr, la.|ueo vitam linivit.
    6110 liliam cjus expeieret : sed non est res sortita ef- XXXIV. Anno quiulo Childeberli regis Arverno-
    fcctum. Excrcitus cjus . ersas debellavit , victori|ue rum regioncm diluvia magna presserunt, ita ul pcr
    rcgressus, lantam molem prxdae delulii, ut credere- dies duoderim non cessaret a pluvia : laniaque inun-
    lur cupidilali bumanae posse sufficere. Viginli ele- daiione Limane '" esl inlusum, ul multos ne seuien-
    phaiili capli ad impcralorcin dcducii sunl f
    . tem jacerent probiberct. Flumina quoque Liger 242
    XX XII. Britanni eo anno valde infesti circa urbem Flavarisque, quem Elacrcm n vociiant, vcl reliqui

    fucre Namueticam e atque Rbedonicam : qui iiumcn- lorrenies percurrenles in cum, ila iiitumuerunt , ut

    Nulla hic est capitum distinclio iu Colb., uhi


    rt
    _ 6 Colh., Veneticmn.V&tim lamen leciioinelior cen ,

    exciUml, qui cum reverlerentur in Galliis, elc. seri debei tiim ob mss. el edilos, tum quia Felix V ,

    b Kcipsa Cngorius supra cap. _l> refert Justinnm episcopus erat Namnetensis.
    L l)ee>t boc capul in Corb. et Colb.
    in Caesarein assiMnpium fuisse an. bll. Vide Chro-
    nicon Joannis de Bicl-iro. Grcgoriuin exscrip>il 1'aul. Itegm., aperie. '

    Diac. 1. 111, lap. I_. Marius scribil an. 57'J Jwsiino Ecclesia imerdicta ob sanguinis effusionem. i

    d< Iikicid Tiberium successisse. Alii deniquc volunt Vide Aiidoenum lib. 11 de Vila S. Kligii, cap. 2).
    l .Sic Kegm. at alii, non inveuirentur, tociarentur.
    Tiberiuni, incnse Sepiemhri amio.578, Aiiguslum ;

    reiiuntialuin luissc a Jusiiuo qui ul aiiuii, iiicnse 1


    Al., Heginmodo ; Uad., liuimundo ; aliquol, /{_-
    , ,

    •equenli exslinctus csi , annol- im erii teieexpleto. gnamodo.


    c Id
    est acclamatioinbiis, qmc regibus lieri soleni. Sic jam supra lib. iu,cap. 9, appellavit eam Ar- 1,1

    d
    Corb., riihilominus qv.i in Ueum spem posueral ad- verniae paitcm, qnam Limamum etiam nunc appella-
    versmius non inciuii. rnus; a limo ob iuecuiiililaiem sic diciam pulal Alle-
    * Feriaj Vindemiales celebres siinl apud velcres serra. De ea Sidonius lib. 111 epist. 1, cujus merili ,

    s< nplores, sacro> et profanos. Ab impp. observa- sit, vel Golthis aedite qui eliam Seiiununiuni suam ,

    tas luisse Iraduul Capilolinus in Antoniuo, Lamprid. fastidiunl, modo invidiusi Intjus aiujuli eliutn dcsolata
    Iii lleliogahalo, clc. proprielate potiuntur.
    ' llajc vivente adbnc Justino conligisse scribunl u Sic mss. et edili, prater Colh. qui bahet lln-
    Joamies Didar. iu Clnonico, el Evagr. lih. v Ilist. crcm, et Chcsn Elawem. Codd. laudatAlic-cira, nbi
    ,
    ,
    ,

    549 IUST0RI\ FRANCORUM. LIBER QULNTUS. 350

    terunnos, quos nunquam excesserant, prycterircnt. A Perdidimus dulces et charos nobis infanlulos , quos
    Qua: grande de pecoribus excidium, de culiuris de- aul gremiis fovimus, aut ulnis bajulavimus, aut pro-

    trinientiim , de a:dificiis fecere naufragium. Pari pria manu minislratis cibis ipsos siudio saga< iorc

    modo Rhodanus cuin Arari conjnnclus ,


    ripas exce- nutrtvimus; sed absiersis lacrymis cum beato Job ,

    dens grave damnum populis intulil, nniros Lugdu- diximus : Dominus dedit, Dominus abslulil : quomodo
    nensis civilalis aliqua cx p irle subvert t. Quies' en- Domino placuit, ita factum est. Sit nomen ejus bene-

    libus vero pluviis, arbores dcnuo Qoruerunl : erat dictum in swcula (Job. i, 21). Igitur in liis diebus
    cnim mensisSepleinbcr a . In Turonico vero eo amio Cliilpericus rex graviler a>grolavit : quo convale-
    mane piiusquam dies illucescerel, fulgor per coelum scenle, lilius ejus junior, necdum ex aqua et Spirilu

    cucurrisse visus est, et ad Orienlis plagam decidissc. suiclo renalus, segroiare ccepit. Quein in exlremis

    Sed et sonilus, tanqiiam diruenlis arlioiis, per toluii videnles, baptismo abluerunt. Quo parumper meiius
    lerram illam auditus est : quod ideo non est de ar- agente, frater ejus senior, noiniue Clilodoberlus, ab

    I ore aestimaudum ,
    quia in quinquaginta aut amplius hoc morbo coi ripitur, ipsumque in discrimine morlis

    milliaria est audilum. Ipso anno graviter ur!>s Bur- Fredcgundis maier cernens, sero poeniteus, ait ad
    degalensis a tememolu concussa e>t, moeniaque ci- regem : Diu nos ma'e agenles pielas divina suslen-

    vitalis in disciimine e\er.sioi>is exsliierunt ; alque \\ tat; nam saepe nos febribus el aliis malis corripuit,

    ita oinnis populus inetu morlis exlerritus esi , ul si el emendatio non successit. Ecce jam perdimus
    non fugerel, puiaret se cum urbe dchisci rr. Lliule et lilios; ecce jam eos lacrymae pauperum lamenia ,

    inulli ad chiiaie» alias iransieiiinl. Qui tremor [Al. viduarum , suspiria orphanorum interiinunt; nec
    I inor] ad vicinas civitales poireclus esl, el usque spes remanet cui aliqnid congregemus. Thcsauriza-

    Iljspaniain ailigil , sed non lam valide. Tamen de mus, nescienles cui congregemus ea. Ecce thesauri
    Pyrciuris niontibus iinmensi lapides sunl commo i remanent a possessore vacui, rapinis ac malediclio-

    qui pecora hoininesque proslraveruni. Nam el vicos nibus pleni. Nunquid non exuiidabanl 244 prora-

    Burdegalenses incendiuin divinilus orlum exussit ,


    ptuaria vino? nunquid non liorrea repleliantur Iru-

    I a ul subilo compreheusi igne, lam domtis quam mcnto ? nunquid non erant thesauri referti auro,
    areoj cuin annonis inceudio cremtiienlur; uulluiu pe- argenlo, lapidibus preliosis, monilibus, vel reliquis

    11'ius incilameniuin habeus ignis alicni , nisi foisilan impeiialibus oinamentis? Ecce quod pulchrius habc-
    jtissiune divina. Nam el Aureii.iiiensis civilas giavi bamus, per.limus. Nunc, si placei, veni [Al. venitej,

    ineendio conllagravil, in tanium ul ditioribus nihil ei incendamus omnes descripiiones iniquas ; su.Ii-

    penilus remaneret ; ct si aliqtiiS ab i^ne quidquam ciatque li-co nostro ,


    quod suffccit patri rcgique
    (M'i| uii, ab insislenlibiis furibus est uii eptuin. Apud C Chlolhachario. lla:c effata regiua, pugnis verberans

    lerinitiuni Carnoleiiuni vci us b de effracto pane san- pectus, jussit libros exhiberi qui de civilatibus stiis
    ,

    gt.is effluxit. Graviler tunc et Diturica civitas a gran- per Marcum venernnt ;
    projectisque in igncm,ile-

    dnic verbcrata est. ruin ad regcm conversa : Quid tu, inquit, moraris?
    XXXV. Setl lucc prodigia gravissima 243 mes Fac qtiDtl vides a me lieri , ut el si dulces natos
    cst subseeuta. Nam discoidanlibus reg btis, et ileruni pcrdimus, vel poenam perpetuam cvadamus. Tunc
    bcllum civile paranlibus, dyseniericus niorbiis pene rex compunclus. corde tradidit omnes libros dcscri-

    Callias lotas prycoccupavit. Eial eiiim his qui p.ilie- ptionuui igni , conllagratisqtie illis, misil qui fuluras

    bmlur valida cum voinitu lebris, reiiumque nintitis piohiberent desciiptiones. Poslh;cc infantulus juuior
    dolor, caput grave vel cervix. Ea vero quaj ex ore c dtim nimio labore labescil, exstiuguiitir ;
    qticmcum
    projiciebauiur , colore croceo , aut certc virida maxiino nioerore deducenles a villa Brennaco Pari-
    ciani ; a inullis aulem asserebatur veneiium occul- sios, ad basilicam sancii Dionysii sepelire manda-
    verunt e. Chlodobeitum vero componeiites
    luin esse. RuMiciores vero corales hoc pusulas d in fere-

    uominabanl: quod non esl incredibile, quia miss;e in Iro, Suessioiias ad basilicam saucti Medardi duxc-
    scapulis sive cruribus vcntosa.*, procedenlibus erum- runt, projicientesque eum ad sanctnm sepulcrum ,

    p. ntibusqtie vesicis, dccursa sanie inulti liberaban- D voverunl vota pro eo ; sed media nocle, anhelus jani

    lur; scd cl herba', quae vencnis inedentur, polui cl lcnuis, spiiitum cxbalavil : quem in basilica san-
    sumpice, pleiisque pnesidia contulerunt. El quidem ctorum Cris|>ini atque Crispiniani f martyrum seie-
    pr.mum b;vc inlirmilas a mense Augusto iniliata , lierunt. Magnus quoquc hic f planctus omni populo
    pai vulos adolescentes arripuit , lelhoque subegil. fuit; nam viri lugenles, muiieresque lugubribus ve-

    Elaverque , quem Melacrem. Is e4 Elaver fluvius e Ilic a Fortunalo appellalur Dagoberlus, cujus,
    vulgo CAIlier, qui otius in Celie nis, el luslral.s Ar- Cl Chlodoberli liatris epilaphia scripsil lib. ix, carm.
    \cniis, inlra Nivernuni urbcin in Lig< riiu labitur. & et Obiere post synodum Brennacensem ul ex
    5. ,

    u Meuse Octobri huec contigis&e scribit Marius ad


    cap. ullimo hujiis libri patel.
    an. 5^0. f
    Est nunc monasierium ordinis S. Benedicli sub
    b Cmb., urbis de. S. Mauri congrcgitione, cuin Bisilica insigni, cujus
    c Corb. deesl ex ore.
    ln navim Calvinisl;e s:rculo superiuri everlerunt. Non-
    & Colb., Coriales hoc pnslulas. I3ad., Corales , lioc nulli existimant ibiolim exstilisse se>lem episcopalem.
    rst, pustulus. Erant, ni lallor, pu-lul;e in conle ortae, S:c Colb. cl Chesn.
    8 ; plerique edili , Magnus «&-
    ei ideo corales dictaj ; vel quod spula csscnl ptirpu- que Imc.
    rei coloris, coralio similis.
    i>H S. GHECOHII E1'ISC;)I'I ItKONENSIS 332
    siicienlis inriul.x, ul tofel in conjuginn eueqttiif A IH«*. qni •vwneulaill meum interfecerunl, 246 l °-

    (iiri , iia hoc liiims siuii nrosecutx. Multa poslea ciiiii iclines; sed el prcsbvleros buic tioxa; ad-
    Chilpcricus rcx ccclesiis, sive liasilicis, vcl paupe- tiiisios , ad convivium recipis. Deinrie iuimicilia

    riluis psi larfhot. incrcsceiile, paulalim cumil villas ecclesLr, quas iMa-

    XXXVI. Ilis diobiis AusIrccliiKlis , Guntchiainni racliarius testamcnlo scriplo reliquerat, violenlcr
    l»rincipis regfna, ih boc morbo consumpta cst : scd inxailerc, asserens non debere e<clesiam cjus facul-
    priusquam iic(|iiani spi: iiuin exhaiarei, ceniens quod laicni adipisci, a ciijiis clcricis leslator fucral inler-

    cvadete iinu possci, alta tralicns suspiria, voltiil lcti fVctus. l'ost ista vero, jain aliquibus ex laicis intcr-

    sni lialicre panicipes, agens ut in cxscipiiis ejus alio- feclis , a !il ilu ul apprcbctisuin presbylerum alliga-
    rum Itui ra plangcrciiliir. Fcriur enini Herodiano * rci, ac cnilo pciTodcrei. Cui adbuc viventi, retorlis
    inore regem pctiisse, dicens : Adliue spes vivcndi posi tergum mauibus, appenso ad stipilem, eliccre
    fueral , 245 s' n0B mler iniiiuoruin inedicoruni quajicb.int si in bac causa fuisset admislus. Quod
    iiiaiius inierissein ; nain poiiones ab illis acceplae ,
    ciwn illc negarot, profluenle cruore de vulnere, rcd-
    mihi vi absiuleriiiil viiam, et feccrunt me banc lucetn didii S| iiilnni. Qna de causa commolus episcopus,
    vclociter perdere : el idco, ne inulta niors mca prae- ju-sit eiiai ab ecclesia; loribus probiberi. Convenieii-
    tereal , qnsM, el IM'hus auiem apud civiialem Sanlonas sacerdoiibus h ,
    cum sacramcnli interposilione
    ronjuro, nt, cuin ab bac luce discessero statim ipsi deprecabalur Nanlinus ul pacem episcopi mcreretur,
    ,

    gladio trucirienlur, ul sicut ego amplius vivere non proniiitcjis sc omnes Ecclesia? rcs, quas sine ralione

    queo, iia nec illi post meum obitum glorientur, sed absiuleral, rcddilurum, alque liumilem exhibere se

    nt iiiius dolor nosiris paritcr ac corum amicis. H;cc sacerdoti. Al ille fialrum jussimii obaudire procu-
    effata iiifeliccm aniniam tradidil. Hex vcro peraclo raus, cuncta qtue pelcbanlur indulsit ; causain laincn
    cx more exscquio b
    , oppressus iniqnae ronjtigis ju- presbyleri omni, olenli Deocommendaiis, comilcm iu

    ramcnto, iinplevil praceptum iniqiritatis ; nam duos cbariiaie recepit. Qui posl isla regresstis nrbem ,

    mcdicos c
    , ijiii ci siiidium ariliibucrant, gladio fcriri douios illas quas male pervaseral, spolial, elidil, ac
    pra-cejiii : quod non sine peccalo facium fuissc mul- disjieit, dicens : Et si boc ab ccclcsia recipilur , vel

    torum ccnset d nrudentia. deserlum inveniauir, qua de causa iteruin motus


    XXXVII.
    Hac e iiaque ajgriliidine et N:>ntinus episcopus, eum a communione suspcndil. Qusc duin

    Fcolismcnsis cemes exinanitiis interiit; sed qtta; con- aguntur, implelo bcalus ponlilex viljccursu, migravit

    lia sacerdoies vel esclestas Dei egerii, a'lius repe- ad Dominum. Natilinus quoque ab aliquibus episco-

    lenda suot. Deni.jiie Maracharius avunculus cjus, pis, intcrcedcnlibus pnemiis alquc adnlatiouibus,

    iliu tn ipsa nrbe usus esl comitatu. Quo oflicio ex- C communicatur. Post paucos vcro menscsa supradicto

    plclo, Ecclesiaj sociatur, clerirusque factus, orriina- inorbo corripiliir, qui nimia exiislus febre, ciamavit,

    lur episcopus. Qui mullum vigilanler vcl ecclesias, diccns : lleu, heu ! ab licraclio anlislite exuror, ab

    vel eccesia: domos ct erigens, et componens, septi- illo crncior, ab >llo ad judicium vocor. Cognosco
    mo sacerdotii auno, injeclo ab inimicis in capul pis- facinus, reminiscor me injusle iujurias iululisse pon-

    cis veneno, simplicilcr aicipieiiserudeliler enec:»lur. lifici ; morluin deprecor, ne diulius crucier hoc lor-

    Seri non diu iniillam cjus inortcm perlulit divina inento. Ha±c ciun inaxima in febre 247 clamarcl,

    (lemenlia; nain Frontonius f


    , cujus consilio hoc deficienle mbore corporis, infeliccm animam ludit,

    6celus cst perpelralum, assuinplo confcstim epi- indubia reliuqucus vesligia, hoc ei ad uliioncm beali

    scopaiu, iino in eo degensanno, praeciirrcnte judicio antislilis evenisse. Nam exanimum corpus ita nigre-
    Dei, inleriit. Cujus post obiliim llerarlius « Durdc- diuem duxit, ul putares eum prunis supcrposiluin

    galensis presbyler, qni qnondam legatus Cliildeberli fuisse conibuslum. Ergo l


    oinnes li.cc obstupescanl,
    scnioiis fuerat, cpiscopus ord.nalur. Naniinus vcro adiniicnlur, et mctuant ne iiilcraul injurias sacerdo-

    (b requiienilam avtinciili sui inortem, comitalum iu libus : qnia ullor fsl Dominus servorum suoruin
    i, sa urbe cxpeliii. Quo accepto, mullas episcpo in- speranlium iu se.

    jiiias irrngavil. Aiebil cnim episcopo : Homicidas D XXXVIU. Hoc i leniporc el beatus MarliiusGal-

    llcrodcs Ascalonita morli proximus


    a pciicrat , , hujus urbis noinen Ecolesina, Egolisma, Imdie fncn-
    ul stalim posl ipsius morlein liobilissimi Juibcoruin lUma : quod scmel el nerum noiasse saiis sit. Mara-
    nccid •renlur. Vidc Joseplii lib. i de Dell. Judaico, charius inierlu.l di dicalion eccl:si.c Namnetieae per
    cap. 21. Felicem cpiscopiim, ul leferl Fortuna us lib. m,
    b Sic Corb. alii justilio, praler Casin. qui lialiet
    ; ,
    carm. -t.
    epitapliiuin prolert Cbes- ' Dec, Frontimiui.
    funeris officio. Ausiri^ildis
    niiis lomo | scriploium llislor. Fianc, pag. 517; « lii Hegm., bic diciiur Eradius, infra Eraclius.
    vixii anuos 3S. S.c et comes dicilur aliquando Naulinus, alias ut
    c
    ct Donatum appellal liarius in
    Hos Nicolaum ediii, yantinus.
    h llinc Synodum an. 579 consignal Sirmondus
    Cbrnnico, Ausircgillcni obiisse ait anno 581,
    ulii
    incnst! Seplcmliii. tom. Coucil. Galliac.
    I

    d Hegm., guod non sine picFceplo... novit pruden- 1


    ILcc ad iinem cipitis desunl iu cod. Hcgm.
    li't J Hoc C3put decsl in Corb. el Colb Porro Hegm.
    • Hoc capnl deest babet iu Corb. et Colb. ; sic Iiabei Calleciensis. Et quidcm vcle es scribci>ant Calr
    Regui., Itcic iluquc peUilenlia, eic. In Bec, Nanii- laxia pro Gallicia
    iio? diciiur eomcs Ectlineasis. Varie quippe scribiiur
    $& niSTO!UA FRANCORUM. LIBFR QUiNTUS. %r,\

    liciensis episcopus obiit, m.ngnum populoilli facienle A mergi :


    f
    sed ul asserunt nmlii,
    niuiqinm animum
    planciuin a . Nam hic Panuoni:e orius fuil, et exinde suum a fiile noslra rellexit. Lcuvichildusautem Je lil
    ad visiianda loca soncla in Orienlem properans, in eis unam s de civilaiihus, in qua residentes re°n:\-

    taniurn se lilieris imbuit, ui nulli sccundiis suis tein- rent. Ad quam cum abiissent, ccepil Ingtindis pnedi-

    porihus haberctnr. Exinde Galliciam veuii, ubi.cum care \iro suo, ut relicta lueresis fallacia, catholicae
    beati Marlini rcliqui;e p^rtarentur, episcopus ordina- legis verilatcm agnoscerel. Quo.l ille diu refulans,
    hir : in quo sacerdoiio iuiplciis plus niinus triginta landem comnv lus ad cjus pnedieaiionem, conversus

    annis, plenus virtutihus migravit ad Dnniinum b. esl ad legt-m calliolicam : ac dum chtisrnaretur ,

    Versit ulos qui super oslium sunt a parle meridiana Joauues est vocilatus. Quod cum Lenvichildiis au-
    in hasilica sancli Marlini, ipse coniposuit. disset, coepit causas qu;erere qualilor eum perde
    XXXIX. Magna eo anno in Hispaniis ChrNtianis rel. Ille vero hjcc intelligens, ad pariem se impera
    persecutio fuii, multique exsiliis dati, facultalihuspri- loris jungii, ligans cuin praefecle
    249 *'J US amici-
    vali.fame decocti,carcerema«cipali, verherihus affe- fi*s>, qui lunc Hispaniam impugnahal. Leuviehild is

    cti,ac diversis suppliciis trucidati siint.Capui quoque autem direxit ad eum nuntios, dicens : Yeni ad ine,
    hujus sceleris Goisvinlha c fuit, quam post Athain- H uia l
    '
    xsta ll causa» quas couferamus simul. Ft ilie :

    childi d rcgis connuhium rex Leuvichildns accepe- B ^°" ' hl) »


    'I
    u,a iufensus es [Cas.n. e.-l] uiiiii, pro eo
    rat ; «ed quse Dei servis notani e humiliialis inflixe- Q, U0( ' sim catholicus. At ille datis praefeclo imperato-
    ral, prosequenie ullione divina , ipsa quoqne est ris triginta millihus solidorum, ul se ah ejus solalio
    omnihus populis facta notabilis. Nani ununi oculum [ll. auxilio] revocaret commotoexercitu, conlia eum
    nuhes 248 a " )a conlegens, lumen quod mens non venil. Ilermenegildus h vero vocatis Giaccis, contra
    hahe' al, pepulit a pdpebris. Erant auiem Leuvi- paliem egreditur, relicta in urbe conjuge sua. Cum-
    childn regi ex alia uxore duo filii, quorum senior que Leuviehildus ex adverso ven rel relictus , a so-
    Sigiberli, junior Chilperici rcgis filiam desponsave- lalm, cum viderei uiliil se pr;»?valere posse, ecclesia m
    ral. Sed Ingundis Sigiherli regis filia cum inagno qu.e erat propinqua, expetit, dhens : Non veniat
    apparalu in lli-panias direcla, ah avia Guisviinha super nie paier meus ; nelas esi eniin hin pjtrein a
    cum gaudio niagno suscipilim; quam nec passa est lilio, aut fihum a pare inleifici. U;ec audiens Leuvi-
    iu religione caiholica diu commorari, sed ut reha- childus, misitad eum Irairem '
    ejus, qui da;o sacra-
    ptizaremr in Ari na h;eresi blandis ccepit sermo- menlo ne humiliaretur, ail : Tu ipse accede, cl pro-
    nihus illicere. Sed illa virililer reluclans, ccepil di- siernere pedibus patris nostri, el omnia indulget tibi.

    cere : Sullicil salis me ab originali peccalo baplismo Al ille poposcit vocari patrem suum quo; ingrediente,
    salulari semel ablutam fuisse, et sanctam Trinitatem C prostravit se ad pedes illius. llle vero apprehensum
    in una sequalilate esse confessam. Ila;c me credere osculalus est eum, et blandis sermonihus delinitum

    ex lolo corde conlileor, nec nnquam ab hac fide ibo duxit ad castra ; ohlittisque sacramenii iunuit suis, ct

    reirorsum. Hac illa audicns, iracundioe furore suc- apprehensum spoliavil eum indumentis suis, induil-
    censa apprehensam per comam capilis puellam in queillum veste vili, regressusque ad urbem Toletum
    lcrr. m colidil, et diu calcibus verberaiam ac san- ablatis pueris ejus, misit eum in exsilium i cum uno
    euine crueutit.m, jussit exspoliari et piscinaj im- tantum puerulo.

    Regm., magnum plebi suw relinquens de se plan- : quae lecliones varie viheldis
    in variis codd. occur-
    ctum. runt, quoties fere haac nomna repetuntur.
    h Fuii episcopns primo Dumiensis monasierii, lum e Casin., sed qua? diversis
    noiam.
    Rracarensis ; qua digniiale uon 50, sed 20 circiier f
    Hac, uti videtur, o< casione Leuvigildus synodum
    annis poliius est. Fesiivilas ejus recolitur die 20 episcopornm Ariauoruin Toleii coigit. ubi slaluturn
    Mariii. Vule ejus Elogium in AclisSS. Ord. Benedi- es', ut qui de Homana religione ad eoium piries ac-
    ciini lomo i, pag. 257. Ad eumdem cxstai Foriuuati cederei, non deheret rebaptizari, sed solum imposi-
    episiola cun carmiue lihri v. Conler lih. i deMirac.
    i lione inanns, communionis percepiione, el gloriam
    S. Marlmi, cap. II. Versus aulem hic laudatos edi- Palri per Filium in Spirilu sanclo daudo, aggregaie-
    dit S rnioiidus, qiii hahentur eiiam in lonioxv Ri- jj tur. HaBc ex J»an. Biclir. ad an. D8i.
    bhoih. Patrum, edil. Colon., elc. s Ilispalim scilicet, B;etica3 caput, in qua postea
    • Goisviniha erat Bruneclnldis, reg"na3, uxoris Si- a palre ohsessus e-t. Capius est Cordubae, indeque
    gibili, maier, quam nempe ex Aihauagildo rege Valeniiam in exsilium missus, et denique Tarracoue
    pnore suo inarilo babuerat, proindeque ingnndis occisus, ul refert Joan. Biclar. aut certe llispali, v>t
    avia. Hauc porro Leuvigildus duxerat post ohitum plerisque auctorihus placet. De his inlr Greg»riiii i

    prioiis sua: coiijugis, Tbeodosiae scilicel lili;e Seve- pissim loquitur.


    L Sic Corb. et J"an. Biclar. Alii, llermenichitdis,
    liani ducis Carluagioeiisis, ex qua duos lilios susce-
    perat, Hermeneyildum Ingumlis mariium, el Recca- llermenchildis, Ermen.jildm , e c. S. Leaudrum e;>
    rcdiim, cui desponsala fuit Rigunlhis Chilperici lilia. occasione Conslantinopotim profectum luisse , ul
    Reccarcdus denique post liatiis necem el palns obi- aiixiliuui a Tiheno imp. ollicilaiet , discimus cx :

    lum, adepto regno, ex Ari mo cnlholiciis facttis lo- S. Gregorii p;ipye pracf. in lihros Morai. iu Job.
    tam Wisi^oiliioium genlem ad lideni recam ad- 1
    Reccaroduin, ul supra not;ivinius.
    duxil. Quc omnia observare visum esi ad tolius hu- i A
    palre ju-sus cst inietfu i, ijuod die sancio i^as-
    jus capiiis el eoruni, qn* iuferius ea de re habenlur, ch;e eoininunionein ah episcopo Ai lano sihi porreciani
    llolioncm. De peisucuiione wero hie inemoraia, vi- sumeie recusassel, ut fusius narrai S. Gregorius M.
    dendus (|Uoque Isuiorus iu Chronico ad a;ram 600. lih. iii Dialog., cap. 51, et 1'aulus diac. lil». hi Hist.
    d A ii codd., Athnn.Kjildus, Atanachildis. Sic el Langoh., cap. 21 quod conii^it ianacone an. 58 li,
    ,

    Leuviuildus, Leuviliildus , Leuvtchildis, Levieldus, Le- ex Joan. b'it lar. iu Chroni.ti, u!ii ejus interlecloreiu,
    :

    55-; S. GftECORU BPISCJPI TURONENSIS 5:6

    \L. I^ilur • post morlem filiotuni Chilpcrici, rex A secrelius. Quo adveiiienlc.ex jussu rcgi-- apprehensus
    nieitseOciobri in Colil silv.i plenus luctu cuiii conjtigc iu nianicis a Desidcrio ' atque Bobone ducihiis, nu-

    residebat. Tunc Clilodovccliutn lilium suum lircnna- dalur annis el veslibus, ac vili indumenlo cunlccius
    euin, facicuie regina, transmisit , ul scilicci el ipse 251 rcgiuae vinclus ' adducitur. Al illa in cusl"dia

    al> lioc intcrilu deperiret. Graviier ihi liis ilichus ciiin rclineii inccepit, elicere ab co cnpicns, si bac
    inorhus ille, qui fiaires inlcrrccerat, sirvicbat ; sed iia ul audicral se liabercnt, vel cujus consilio ii-us
    fucril, aul ciijns b.ec inslinclti fecissel, vel cuin qui-
    niliil iliiili-m incoiiimoili 250 pe.rlnlil. Ipse cnim rex
    Calam b Patisiae.ne civilatis villam advcnil. Post pau- bus maxime amicilias colligasscl. Al illc reliqua de-

    cos vero dics Chlodovecliuin ad sc venire pnrcepii :


    negai.s , ami( itias n ulloruin delexil. Dcni iue posl
    cui qualis inlciilus fueril, dicere non pigebit. I^iiur tridiium , rcgina vinctum jussil cuni transire Malra-

    cum in supradu la villa apud patrcm habitarel, capit ii i ni fUivium, el in villa, cui Nucclo s nomen est,

    immalurc jaciare, vcl dicere : Ecce mortuis fratribiis custodiri. In qua custodia cullro perciissus, interiii,

    meis ad mc restilit omne regnum : milii universrc ipsoque in loco sepultiis cst h . Inlcrea adveneniut

    r.alline subjicientur , iinpcriunique univeisuni milii nuntii ad regem, qui dicerent ,


    quod ipse se ictu

    f.ila largiia siinl. Ecce inimicis in manu po-oiis infe- proprio pcrfodisset ; cl adliuc ipsum cultruin de quo
    tain quwciiuqiie p acuerit. Sed el dc noverca sua
    !
    g se perculit, in locostare vulneris allirm ibanl. Quibus

    Frcdcgunde regina non condeciliilia delreclabat. verbis rex Chilpericus illusus, ncc fievit, quem ipse,

    Quac illa anciie-ts, pavore nimio terrebalur. Post dics


    iil ita dicim, morli tradiderat, insligante rcgina.

    vero aliqtiot, adveniens quidam aii regina; : llt orbva Serv.entcs qnoque illius per divcrsa dispersi snnt.

    filiis sedeas, dolus id Clilodovci lii esl opcratus. Nam Mater autem ejus crudeli niorle nccata ' ; Soror illius

    ancillnriim tuaruin am, in moiiaslcriiim, delu.«a i a pueris regina?, transmit-


    ipse concupiscens iinius lil

    inalcficiis tuos per malrem ejus lilios interfecit


    litur, in quo nunc vesle niulata consistit ; opcsqnc
    ideoque nioneo ne s;iercs de le melius, cum tibi spes eorum omiies rcgina; delala; siinl. Mulicr quc super
    per quam «egnare debueras sit ablata. Tunc regina Clilodoveclium locula fueral, dijudicalur inccndio
    limore perterrila, et furore succensa, nova «rbitaie <«"< remari. Quae cum duccretur, r.clamarc coepit

    coinpuncia, apprcbensa puella in quam oculos inje- inisera, sc niei.dacia proiulisse : sed nilnl proficicn-

    cerat Clilodovecbus , et graviter verberala , incili libus verbis, ligala ad sti, ilem , vivens exuiitiir

    comam capitis c ejus jussil, ac scissaesudi impositam fiammis. Th«saurarius Cli^odoveclii a Cuppanc k sla-

    deligi ante melatuiu Clilodovccbi praecepit. Malre buli coniiie de liiiurico rclraclus, viucliis r. gin;c

    quoque puellac religata , et lormenlis diu cruciala, transmissii-. est, diversis cruciatibus exponendus scd ;

    elicuit ab ca profcssioncm, qua* bos sermoncs veros C eum Wg'«* el a suppliciis, el vinculis jtissit absolvi;
    d exinde bac lnijusccmodi libcrunique nobis oblinentibus abire pcrmisit.
    csse finnarel. Regi ei alia

    insimians, vindiclam de Cblodovecbo poposcil. Tunc XLI. P< st liaic ' Eladus Calalaunensis episcopus,
    rex in venaiionem direcius, eum pra^cepil arcessiri proptcr causas 252 Drunicbildis regnne, in llispa-

    Sisbertum, biennio poslea morle lurpi piinilum fuisse Noceto, vtilgo Noisi, liaud proct.d a Cala, sed ad al-
    sciibit. Ilermenegildi sub martyris titulo lestum die teiain Matron;c ripam.
    13 Aprilis celebratur. Ingundis uxor ejus, fugicns h Inde coipus ejus cum solemni pompa
    translalum
    inicrccpl.i, in Siciliam petducla esi, ubi exspirasse c Parisios in basilicam sancii Viiiccntii, infra lib.
    i

    dicilur. lnfra lamen Gregorius lib. vui, cap. 28, Vlli. cap. 10.
    ipsain in Alrica obiisfe scribii, cuinConstanii xipolim ' Au.lovera scilicct, quam Cbilpcricus dimiserat,
    a Gia'cis |)crducerelur. Loruin (ilius Aibanagililus quod suam ipsius filiani e fonle sacro suscepis^et, si
    (P. vixil in aula Matiricii imp. Aliqunt cpislolas ad rrerfanms Anonyino qui Gesta Francorum scnpsit. 1.1
    ipsiini, atit ejus occasione ad alios a Cbildebeno rege, qnippc f ..biilosum esse exisliinat Coinliiis ad an. 5G5,
    cl a Drunicliildc regma scriplas, in Appcndice dabi- n.4. Soror vero ejtis, scilicet Cblodovei, Hasina ,
    intis. (|u:i: in monasierio sancLc Crucis Pieiaviensi lurbas
    * lloc caput in Hcgm. loco suo nioiiim.exslal uum. poslea exciiavit.
    42. DeCotia silva, supra lib. iv, cap. 22. i Sic Corb. el Colb. Ediii vcro, rcclusa in mona-
    b Ibi S. Datliildis Cblodovei II uxor parlbcnonem stcrio. Mss. lectionem babel Aiinoi.itis lib. m, c. 43.
    "
    cclebcriiinnin cxslruxit, ubi cum ahqtiandiu saucli- k
    llujus facinora narr.it GregoriliS lib. x. c. 5.
    nionialis vixisset, pie obiit. Locus prisctim uotnen lloc caput deest in Corb. ct Colb. Lcginms inslrii-
    1

    retinet, vulgo Chellcs, quafiior lcucis ab urbe disians, incniuni beati Elalii ;pi>c<>pi de vdlis, quas S. S:e-
    ad Malronain fluvium. De boc lic l.i l.b. III llist., pbauo dedil ciiin fralre siio Leudomiro diacono, actum
    cap. 8. in Catalauni civitate, inecclesia prafati mariyris, pu-
    c blice sub die v Id. Junii, anno ijuario Siijcberlo rec\e
    Sic l!ad.; al Corb. ct Cliesn., abscitsam sudi.
    Colb., abscisso sude. Hec, scissa sudi. Francoiuiu, cui insirnmento post donaiores Egidius
    d Rcgm., firmaret licgi. Tunc llex, Rhemensii meiropolilanus , et Deams, tnjus se>ies
    ca teris oinis-
    sis. noti expriinilur, subscripsere. Ileatus, ul cxislimo,
    Is cst qni, referente Grcgorio lib. ix, cap. ">5, is ipse csl li -atiis episcopus Anibiaueiisis, qui Con-
    Teira.liam marilo cjus Lulalio adliuc superslile,
    , cilio Aurcl an. v ini. rluil an. 54!). Quo paclo S. Ilo-
    iikorem dtixit. De quo non senicl alibi, potiseimiini noraius, queni Coinlius IJealo circa an. 554 succes-
    HK x, cap. 8. Bobo auiem filius eral Mummolini du- sisse KCnbil, anle anu. 5(i5 Sigibeni regislV Ecclesi;u
    < de qno lib. vi, cap. 45.
    is, Ainbiuiensi iriletlns fuissc dicendus non cst. Ela-
    Corb. dcest vin tus.
    Ifl fius, Dadio Elnpliius
    ,
    plerique ed. Elisius , cnlilur
    t- Sic scrilicndum ccnscl Valesius in Noliiia Gallia- Calalauni die. xiv Ral. Seiil. bacruni vcro illius cor-
    rum; coiiscniit Corb. AtColb. Iiabct Nocito; alii vcro pus assci vaiur in nionastcii S. Peiri in cadcin urbe, •
    ,

    537 HISTORIA FBANCORUM. LIBEH QUINTUS. 358

    dire tus, correplus a febre nimia, A t,iris ecdesiastieis valde inslruclus, iia ut seriem
    masin legaiioncm
    spiriium exbalavii, el exinde delaius morluus , ad diversarum gcnerationum ,
    quae in lihris veteris Tes-

    civilaiem suam sepullus esi. Eonius quoque episco- tamenti desci ibilur, quod a miillis dilficile rclinelur,

    hic pleiuiin|ue meinoria recenseret. Fuit eliain et


    pus, quem lcgatum Briiannorum supra meminimus irc

    ad civitaiem suam regredi non permissus, ul Ande- judiciis justus, ac dcfcndens pauperes ecclesiac suae

    gavis pascerelur de puldico a rcge praeepium esi. de nirinu malorum judicum juxla illud Job Con- , :

    Qui Parisios advenicns, dum die Dominica sacro- servavi egenum de manu potentis ; el inopi cui ncn
    cum hinnitu voce e.at adjutor, uuxilialus sum. Os viduce bcnedixit me
    sancla soleinnia celebraret, emissa
    lcrrae corruil. Erumpente vero ab ore ejus et narihus cum essem ocutus ccccorum, pes claudurum , el inva-

    manus deporlatus est, sed convaluit. lidurum pater (Job. xxix 12 16).
    smguine, inler ,

    Nimium enim vino deditus erat, et plerumque ita XLIV. Leuvichildus vero rcx Agilanem lcgatum
    deformiler inebriabatur , ut gressum facere non va- ad Cliilpericum miliit, virum nullius ingeuii aut dis-
    positionis rniione peritum , sed laiilum voluntale in
    lerel.

    XLII. Mirus rex Galliciensis legalosad Gunichram- calholica lege perversum : quem cum via Turonis
    nuni regem direxii. Cumque per Piciavum termiuum deiuli-sel, lacessire nos de lide, et impugnare ec-
    praelerirenl ,
    quem tuuc Chilpericus rex tcnebal, B elesiaslica dogniala ccepil. Iniqua eni.n, iuqiiit, luit

    nuntiaia sunt ei. Al ille sub cuslodia sibi eos exhi- anliquorum cpiscoporum laia scnicntia ,
    qu.e aequa-

    beri praecepil, et Parisios custodiri. Eo tempore apud lem asseruil Filium Patri. Nam qualilcr, inqi.it, po-

    Pictaveiisem civilalem lupus ex silvis veniens, per lerit esse Palri aequalis in poteslaie ,
    qui ail : Paler

    portam ingressus est, clausisque portis iufra muros major me esl (Juan. xiv, 28) ? Noii est ergo sequum
    ipsius urbis oppressus, occisus esl. Assereb;mt enim ut ei smiilis aeslimelur quo se miuorem dicit , cui

    quidam et ccelum ardens se vidisse. Liger fluvius tristiliam moilis ingcinit, cui posiremo moiiens spi-

    major ab anno superiore fuit, postquam ei Caris ritum ,


    quasi duIIj piaeditus joiestaie, commendat.
    b lorrens se adjunxit. \entus auster nimium violen- Unde patel eum el aetale el polestate paterna mino-

    ler cucurrit, iia ut silvas proslerneret, domos erue- rem. Ad haec ego inlerrogo, si crederet Jesum Chri-

    ret, sepes effcrret, ipsosque homines ad inieinecio- slum Filium Deiesse.si eumdemque esse D< i sapien-

    nem usque voluiaret. Erat euim spalium ejus in liam, si luinen , 254 s ' verilatem , si vilain , si

    septem longitudo aulem jiMiliam faterelur. Qui ait Crcdo hrrc omnia esse-
    latitudinem quasi jngera
    :
    ;

    Nam plausum eantus Filium Dei. Et ego : Dic ergo mihi quando Palcr
    non potuit aestimari. et galli ,

    Luna contenebricata sine sapienlia ? quando sine lumine ? quando sine


    in initio noclis saepe dederunl.

    est, et cometes 253 ste| l ; > appaniit. Gravis aulem C vita? quando sine veriiaie? quando sine justitia fue-
    subsecuta Legali autem Suevo- ril ? Sicut enini Paler sine istis esse non poluii ita
    lues in populo est. ,

    rum c post annum dimissi, ad propria redieruut. et sine Filio esse non potuil : quae maxime ad Do-
    XLIII. Maurilio d Cadurcensis urhis episcopus gra- ininici noniinis f myslerium coaptaniur. Scd ncc
    Pater esset utque, si Fiinm non hahcret. Quod au-
    viler aegrotabal ab humore podagrico, sed super hos
    dolores quos ipse lmmor commovit magnos sibi ,
    tem eum dixisse ais , Pater major me est (Join. xiv,
    ,

    crucialus addehal; nam saepe candens ferrum libiis 28 ) , scins eum hoc ex assumpla: carnis humlilate

    ac pedibus defigebat, quo facilius cruciaium sibi am- dixi-se, ut cognoscas non poteslaie, sed humiliiate

    plius adderel. Sed cum episcopatum ejus multi ex- le liiisse redemplum. Nam lu qui vlicis, Pater major
    pelerenl, ipseUrsicinum •, qui quondam rcferenda- meest, oportel le meminisse quod alibi aii : Ego et

    rius Ulirogollhoe regiuse fueral , elegit. Quem dum Paler unum sumus (Joan. x, 50 ). Nain et mortis li-

    adhuc viveret, benedici depreeans, migravit a sae- mor, el cominendatio spiritus ad inlirmitatem cor-
    -
    culo. Fuil aulem valde elecmosynarius , in Scrip- poris est relerenda, ut sicut ven.s n<Mic :>" -••

    Oidinis S. Bened. sub. Cong. S. Viloni. Inslrumen- Beatus vocorjtanc aucloritalem iiibcnte Ela/io \encra*
    lum quo Elalius bona qiia;dam ecclesiae S, Slephani, ^ bili epscopo una cum consensu Leudom

    id est calhednli, Lgavit, liruiatur ex ejusdem Vila, conscnpsi, ad vicem Ernoldi notarii. I nde ruii quod
    quae in nis. hreviaiio ahh.ilLe omniuu. sanclorum in uolis dixi de Beato, quem episcopum A.nbiauen-
    Calalauni, sic habel Cum itaquc Catalaunensis eccle-
    : sem luisse suspicabar.
    a Supra cap. 30 Eunius Vene'.
    sia pastore oibala furet , Sigibertus Chlolarii filius, , ubi dicilur ^
    magni Clilodovei nepos, Elafium Lemovicibus evocatum episcopus.
    in eam sedem eveliendum curavit. Mgre tandeni susce-
    1 Corl»., estoreus. Colb., ei Duricarus torrens. Edili
    plo episcopali muiere, tolum se convertil Elafius ad cum Bec., Caris, aut Cares. Coil. Begm., majur ab
    Dominum , largas cleemosynas faciens , oralionibus amne... cares. Hic, ut puio, designaiur tluvius Caris,
    instans, nihil pra?lermittens quod ad boni pasloris offi- vulgo le Cher, qui in Ligcriin delahitur.
    cium pcrlintrel. Tanti fratris amore el desiderw ditctns « Qui supra scilicel a Mirone direcli dici ntur, hic

    Leodennrus, relicla palria Catalaunum pnrexil. Mul- nempe Suevis m Gallicia degcnlibus imper.ihat. ilinc
    lum autem eurum fralerna con.ordia Calalaunensi in indice capilum cod. Begni. dicunlur legaii Calli-
    fcclesiw profuit, cui eliam Itccreditaria pravdin sua urbi cicnses.
    d Hoc capul deesi
    Lemoviccc vicina donarunt, etc. De eo in Necroluuio in Colb. et Corb. Bad. vero,
    xiv lial. Sept. Culidauni uatnlis gloriosissimi prwsulis Maurilius, el in iudice capit. , De Maurilio. Bec.
    Elapliii frairis li. Leudomni. Porro Beatus q«i iusiru- Marilius.
    mciilutn S. Elalii conscripsil, episcopus non erai, tit e De hoc ii.lra. Subscripsii Concil . Malisc. n.
    ex ejus verbis apparet Ego quamvis indiguus, tamen
    :
    f
    Rcgitt., Dominicis verbis.
    , :

    yo S. CRECOKIl EPISCOPI TLRONENSIS 3f.O

    rusliomo crodalur. 1'til'e : Cnjus quis im|>!»;l volunl - A esl qui miilil, non esl Peus qui mitiilur. Ad !i:rc egn
    lcui, coei miiior t'Sl a ;seinpci FililM ininoresl Patro, inlenogo, st credcrcl docliinain Peiri Paulique apo-
    quia ille f.xii volunlalein Palris , nec Palcr illius siolt.ruin. liespoiidente auleui eo Cretlo, adjeci Ctun
    : :

    volnnlalrin facere comprobaliir. Ail ba:c cg<> : ln- arguercl Pelrus aposlolus Ananiaui pro liaude fun-
    lelligc ijuia Paier in Filio, el Filius in Paire, in nna di, vidc quid dical : Quid tibi vistun esl mcnliii Spi-
    seuiper deiiaie subsi-iii. Nam ui cognoscas Pairem riiitisanclo? Non esenim menlilus hommibtis, sed l)co
    lilii facere v >lunlatein , si in le lides evangeliea ina- (Acl. v, 5, 4). El Paulus, citm graliaruui spiiiltialiuiii

    nel , ainli quid ipse .lesus Dcus nosicr, cum :nl rc- dislinguerel giadns : llac omnia, inquil, opcralnr
    SUS4 il;ui liim venil Lazaium, ail : /'nl.r, ijrutias ago ttnns uliiue idcm Spiritus , dividsns uuicuiqne pruul
    libi ,
    quonium audisii me : ei cgu scicbam quiu scmper vnll ( 1 Cor. xn, II ). Qui eniin quod volueril facii,

    »m; audis Scd propler lurbam qua: circumstat , diii in nulliiis niligitur ptileslalcm. Na.m v>s, ul supe-
    ut crcdani quia lu me misisti (Joan. xi . 41, -12). Sed rius dixi, uilnl rccle de Trinitale saicla seulilis, cl

    el cuui ad passioncm venil, ait : 1'ater, clariftca me qiiam iuiqua 256 s ' 1 '"ijns Beclac perversilas, ipsim
    clariiale quatn habui apud lemctipsum ,
    priu\quam aiHituis vcstn , id esl Arii, expressil inlerilus. Ad
    viundus fieret (Joan. xvn, a). Cui Paler ile coelo res- lixc ille respondii : Cegein quain non o.lis, blas-
    pondil : Kl claiificavi , el iterum clarificabo (Joan. xn, B lilieinare noli ; nos vero qua: cred lis , clsi non t re-
    y.S). iEqualis est ergo Filius in deiute, non minor, dimiis, non lainen blasplicmainus, (jiiii R<>N depu-
    sed iicque aliquid minus babens. Nam si Peum cou- latur ciiiuini, si el illa cl illa cnlaiilur. Sic eniiii miI-

    fileiis, necessc est iiiifgrmn falcaris, et nibil egen- galo seinione tliciinus : Non esse noxiiun si inter

    leni ; si vero inlcgniin esse negas, Deuni esse non geiililium aras ei Dei ecelesiaiu quis liansiens, utra-

    cieJis. El Fx assutnpio homine coepil Dei Filius


    ille :
    que venerelur e
    . Cujus ego slul itiam cernens , aio :

    vocilari nam crai qnamlo uou er.il. Et ego Audi


    ; :
    Ut vidco, el gcnliliuin defensciciii, el Inerclicorutn

    David dicenlcm ex persona Palris Ex utero anle :


    asseiloiein le esse inan.festas, cum el ecclesiasiica

    lutijcrum (jcnui te (Isal. cix, 5). Et Joanncs ev.uige- d< gmaia maculas, e! paganoruni spurcitias pradicas
    lisla ail : In principio eral Vcrbum, el Yerbum 255 adorari. Salius , inquio , faeeres , si ea te aiinarci

    etul apud Ueum , el Deus eral Yerbum ( Joan. i , i ). liles, quam Abrabam ad ilicem, Isa ic inariele,
    Hoc ergo Yecbum turo facium est t el habilavit in nobis, Jacob in lapide, Moy^es vidil in scnle; quam Aeron
    vcr qucm (acta sunt omnia (Joan. i, H, •)). Nam v<>s porlavil iu lugio r
    , David exsullavii in lympauo, S.t-

    c.i cai veneno persuasionis , niliil dignum dc Deo lomon [ua^dicavil iu inlellectu; qtiain oinues palriar-

    senliiis. Lt ille : Nunquid el Spiritum sancium Deum dix ,


    p;ophciae, sive Lex ipsa vcl oiaculis cecinit ,

    iliciiis, aut aequalem Palri Filioque decernitis ? Cui G vel sacriliciis figuravii ;
    qtiam el nunc pra-sens suf-
    cgo : Fna in nilus esl voluntas, poieslas, operaiio: fragator Mariiuus nosicr, vel possedit in pectorc,

    iiiius D> us iu triniiaie, ct trinus in unitate. Tres vel oslcndil in opere, ul ct lu conversus ciedeics

    persoinv, sed unuiii regnum , una majesias, uua po- insepaiabilem Triuiiaiem , el accepta a nobis benc-

    lentia oiuuipoieui aque. El ille : S|iiiiius sanclus, diclione, piirgaioque a inal.e crediilitaiis vcneno pcc-

    inquil, que>» ;e |iialtin Palri proferlis ac Filio, utris- tore, delereiitur iniquiiates ttie. Al ille furore com-
    que minor accipitur, quia et a Filio promissus, et a molus , et nescio i|uid <|uasi iusaiius fiendciis, ail

    Paire legilur inissus. Nemo enim promitiil, nisi quod Aute aiiiiua ab bujiis corpiuis vinculis einitel 8,

    su;e doininationi subsisiit; el iicuio mitlil, nisi iufe- qtiani ab vcsux saccrdole beuedi-
    ullo religionis

    riorein se , sicut ipse ail iu Evangclio : Sisi ego abie- clioncm accipiam. El cgo Nec uosiram Douiiuus :

    religioneni sive lideni lepe-cere h facial ui dts-


    ro, Paractelus ille iivii b vcnicl : si autem abiero, mit- iia ,

    lam illum ad vos (Joan. xvi , "). Ad l>;ec ego rcspon- triliuanius Sauciuin ejus cunibus, ac pretiosarum
    >• •
    Qeiie Filius anie passionem aii, quia nisi ille ad niaiganlai um sacra porcis squalenlibus exptiiiamus.

    vicior remeavcrit , ac proprio sanguine rc- Ad ba;c tlle relicla alUTcalione surrcxit , cl al iil.

    iniindo, dignuin Dco ex lioiniue pnvpararel S<d poslbac cum in llispanias reversus fuissel, in-

    ilum, non polcst sanclusSpirilus, idem Deus, D lirinilate dcbililatus, ad uostiatn religione.n nec< ssi-

    re fanalico el originalis ciiininis lalie iufecto late cogente conversus est.

    re. Spiriius cnim sanctus, ait Salomon , ef- XLV. Per idem teinpus CHIperfevs rex scrip^it

    /Mi/jc-i •
    pclum (Sap. i, .">). Tu auiem si spem aliquam indiculiun , ut saucla Trinilas nou in persouaiuin

    resurrectiouis babes , uoli loqui adversus Spiritum disiinciione, sed lanium Deus iioininareiur : asse-

    sanciuin, quia juxia senlenti.itn Doinini, In Spi- rens ind gniim <sse , ui Deus persona ,
    sit tit Iioiiki
    ,

    r tu sanclo d blusphemunli non remittetur, neque in hoc carnctis, iiomiiiarelur ; 257 aliinnans eliain ip^iim

    xn, 52). El Deus csse Palrem qui est Filius; idem<|ue ipsuiu esse
    secculo, neq-.te in fuuro (Mal h. ille :

    * Corb. , Bec. et Colb. c, ejus el junior est. religionem dimisa Ecclcsix caiholica: (ide., ul liic
    ,

    * Rejjm., I'araclilus non. Arianus, qui oiuncs bonas agnoscciis iiullain se ba- ,

    c Sic Corb.,
    el Regm. Ld.li cum Bec. ct Cnlb. c, luiis-e mauifestabat.
    fagiel.
    i
    Id esl in raiionali Ponlilicali, ubi >.a/oj, seu Dei
    d Sic Corl»., Regm., Kec ct Coib. c, pro in Spi- nomeii lejebilur.
    rilum suncluin. f.diu , Spiriium sanctum blasphcmanli. e Kegin., scpuretur.
    * Obscrvandum ex lioc loco nullaui babcri verain ' Idcin el Coib., tabcscere,
    oH HiSTORIA FRANCORUM. LIRER QUINTl!S.« 3C.2

    Spiriluni sanctum ,
    qui Pater cl Filius. Sic , inqiiit, A nu!Ii pmiius mciricac conveniunt ralioni A . Addidit

    pro| hetis ac palriarehis apparuit , sic ctim ipsa Lex auteiii el litteras litleris noslris, id est « , sicut

    nmitiavit. Cumqne lurc milii rccitnri jussisset , ait : Grseci babcnt , ae, tbe, uut, quarum cbaracteres
    Sic , inqnit, volo ut tu el reliqui doclores Ecclesia- subscripsiinus. Hi sunt w ^/ z A e
    . Et misil epsto-
    rum credatis. Cui cgo respnndi : Hac credulilate rc- las in universas civitales regni sui , ut sic pueri
    iicia, pic rcx, lioc te opnrtel sequi quod nobis, post docerenP-ir, ac libri anliquilus scripti ,
    planaii pu-

    apostolos, alii dnctores Ecclcsia? reliqiierunl ;


    quod mice resciibercniur.
    Hdarius Eusebiusque a docuerunt, qu«d et in bap- XLYI. Agrcecula f
    anlcm Cabillonensis episcopus
    lismo es confessus. Tunc iratus r.ex ait : Manifestiim hoc pbiit lempore; fuilque liomo vaklc elcgans ac
    esl mihi in hac causa Hilarium !• usebiumque validos prudens, genere senatoiio. Mulla in eivilate illa a-d;-
    inimicos habeii. Cui ego respondi : Obscrvaie le licia fecit, domos composuil, ccclcsiam fabricavit,

    convenit, neque Deum , ncque sanctos eju- habere quartl s columnis fulcivit, variavil niarmore, musivo
    offensos. Nam scias ,
    quia in persoca aliler Patcr, depinxit. Magn:c autem abstincntiac fuit, nam nun-
    aliter Filius, aliser h Spiritus sanctus. Non P;iler as- quam prandio usus esl, nisi tanlum ccera ad quam
    :

    siunpsil carncm, neque Spirhus saiiclus, sed Filius ;


    sic temporive residebat, ut solc stanie consurgerei.
    ul qui erat Bei Filius, ipse ad redemptionem bomi- jj
    nmnai)ilatis[/.stalur.e]exigua?,faCHndi3CveroHiagnae
    nis lilius haberelur et virginis. Nnn Paler passus, erat. Obiit aulem episcopatus anno quadragesimn
    neque Spitilus sanctus, sed Filins; ut qui carnem oclavo, a vi autem oclngesimo lerlio u cui Flavius :

    assumpserat in mundo, ipse offerrelur pro mundo. referendarius Guntchramni regis successit.

    De personis vero quod ais, non eorporaliter, scd XLVH. Eo» lempore et Dalmaiius 259 Rulbenac
    S|>ir*ialiter sentiendum est. Iu bis ergo hibus per- civitalis episcnpus, migravii a sscculo, vir in ouini

    sonis una gloria, uua seiernitas, una pnteslas. At sanciitate piaecelsus abstinens vel [/. et] a cibis, vel

    ille comtnotus ail : Sapientioribus le hacc pandain «, a concupiscentiis carnis ; valde eleemosynaiius, et
    qui mihi conseniiant. Et cgo : Nuuquam eril sapicns, cunclis humanus, in oralionc ei vigiliis satis stabilis.

    6ed stultus, qui hocc quoe proponis sequi vnluerit. Ecclesi.im conslruxjt, scd dum eam ad cmcndaiio-
    Ad haec ille frendens, 253 siluit. Nnn post iwultos ncm s;epiusdeslruxit, incompositam dercliquit. Posi
    vero dies advenicn e Salvlo AIb gensi episcopo, ;
    iiaec cujus obilum multi, ut fit, episcopatum expetuni.
    ei praccepit reccnseri , deprecans ut sibi consenta- Tran obadus i vero preshyter, quiquondam arclii-
    neus fieret. Quod il!e audi ns , ita icspuit, ut si diaconus ejus fucrat, maxime in hoc inlendehal,
    chartam, in rjua hoec scripta tcnebanlur, potuisset lidus quod filium siium cum Gngonc, qui luuc ie"is
    aitingere, in frusta diseerperet. Et sic rex ab hac , era nulrilius, commcndaver.it. Condiderat atilem
    intenlione quievit. Scripsil alios libros idem rex. episcopus lesiamenimn, in quo regis exeniiun k
    , ,|ui

    vcrsibus ,
    quasi Sedulium seculus ; sed verskuli ilii posl ejus obiluin accipcrel, indicahat, adjurans ler-

    Scilicet Vercellensis epis^opus, qui cum Hilario eamdem forlunam expert;e sunt, atque illu;,qu,c olim
    Piclavcnsi egregie conira lneieiicos sanctae Trinitatis a Claudio iinp. adinvenLe fueiant, id est simul cum
    impugnatores decerlavil. Porro hic Cbilpericus Sa- sun auclore perieiunt.
    bellii lalsa dogmata renovabat. f
    Hoc caj;ul deesl in Corb. el Colb.
    b Sic Corb., Bec, Colb. c. et vet. etl. Ila el Colb. B Regin., quam
    vario ornatu decoravit. Uic magna;
    a. habebat, sed aliquis subtus litteram i apicem ap- fuit absltncntiiv, ita ut nunquam in die ederel, tiiai
    posuit, ut cnnlicerei, alier Paler, altir Filius, aller semel, el lioc cccna vocabatar, in qua sic tempore veris
    Spiritus sanclus. Qua: lettio esl Rcgm. el Cliesnii. sedebat, tlc. Forle pro tempurive, lcgendum est tem-
    c Regm.,pandere decrevi.
    Iiaic porius, ul habent codd. seripii in Regula S. Bene-
    d Corb., nuila peniius dicti, tap. li. Musivum atiteni, de quo hic ei passim
    metricw conveniunt ratine.
    Lhikieriei eloqueutiaui et in liiteias prnpcnsionein Crcgorius, e»t «p s lessellis it.i conlextuin, ut varias
    laiulai Foilunalus lib.ix, carm. 1. iNihil de ejusope- liguras reprjcsenlel, quod apud veteres in magno
    libus superesl, pr;eter aliijuot verius in honorem fuit prelio, nostris dieilur ouvrugf a la mosaique. I)u
    sancli Germani Pari^icnsis episeopi, quos Ainioinus hisegrcgium voluinen Rom;e cdidil vir illust. Joanncs
    relerl. Eus tainen a Forlunato coni|)osilos puat Ciampinus. Vide et Kergcri.un lib. n de Viis publicis
    Brouverus, nec alii ianlx anliquitalis esse pulanl. iinpcr.i.
    D h Ejus lestum celebrat martyrol. Rom.
    Sedulius sub Theodosio Rouuu elainit, qucin poeUe die 17 Mar-
    Chijsliani imilari studuerunt. Vide Redani lib. v tii. Interfuit c ncii. Aurelian. m, iv et v, Arver-
    llist., cap. 19. nensi li, Paris. n et Lugdun. m. Vide lib. de Glor.
    e Couf. cap. 85 et 16, et Dolland. ad. 17 Marl. Agr,-
    Hos characteres, proutin cod. Corb. omniuni
    auliquissimo babenlur, repra3seniaviuius. In Colb., enlam laudal Fonunai. lib. m, carm. 2:2, qund ta-
    w o. F ae. y, qua; per mediuiu lineola iransversa se-
    V
    men deAgr.cola Niveinensi episcopo inlelligit Coin-
    ealur, z. a uui. Regm., o u. y tlw. z. ij uui. Bec, 6 lius.
    ccc. f ae. z tlie, et post litieias incoguiias vni. Ideui 1
    HoccaputdeestCorb. et Colb. Dalmalius sub-
    in
    Gregorii eaput iu ve:eri canoiiuin el pndessionuni srripsit concil. Arvem.
    an. 535 , et Aurelian. iv, an.
    lidei collectinne, ex cod. Cnlbeitino ab annis circi- 541,memoralur in Marlyrol. Galiicanol3Novembris.
    ler 8n0 scripto, hahelur, ubi exdem liliera; eodem R'gm. et Dec, Transobaldus.. fisus.. cum Gor-
    i

    fere modoac in cod. Corb. exaratic snnt, nisi quod gone. De Gogone vide lib. vi, cap. 1.
    ultuiia lillera sit a, uiui. Hos cliaiacteres plerique k Sic lidem «odd. cum. Dad.,
    et quilem recle;
    ediii per lilleras gr;ccas expresserunl w *euO Y Z II. , c«ieri vero regi Sexenium. Non enim episcopus Sexe-
    ln Aiuiuiui edit. iu lib m,
    cap, 41,^ cb.9 lli. <p ph.; nium sibi successorem delegeral, sed indicavit con-
    ubi codcx S. Cennani a Pratis ab a.ui. circilcr 4U0 ditiones, quibus ille episcopaius, qucin excnium, seu
    scriptus habei T ae. T the. am «. Caeieium hic litteraj xenium regis appelbit, confeni deberet.
    Patuoi.. I.XXL 12
    3o3 S. CULCOKll LPISCOiM TIRONENSIS 3S4

    nhilihus sacramcniis, ui in ecclesia illa nonordina- A aucloritaie valcret, ad Marcovefam reginam, (piani
    retnr cxlrancus, non cupidus, nou conjugali vinculo Cliariberius rex nimium diligens iu loco sororis toro

    nexus, sed ab his oinnibus expcdilus, qui in solis ascivciai, lugit. Quae libenlcr etim colligens, provo-

    tantnin dominicis laudibus degehat, subsiitueretur. cal ', cquoruiii(|ue meliorum depulal cssc cusiodem.
    .

    Transohadtis atilem presbyter epulum in ipsa nrbe Ilinc jam obsessus vanitale, acsuperbia: dedilns, co-

    flcricis pra'paral. Resjdenlibus ".uileui illis, iiiius mitatum ambit siabulorum i. Quo accepto, cunctos
    prcshyierorimi <-<vj»il anlisliiem mcnioialuiii inipudi- despicil ac posiponit; inllatur 261 vanilaic, luxu-

    ris blupfaemare " sermouilms ; ct usqoe ad lioc ria dissolvitur, cupidiiatc succcndilur, ct in causis
    erupii, iiletiin dclitum et faliiuin nominaiel. Uxceo pulrona; alumnus proprius huc illuc(|tic deferiur.
    >licente, piiiccina poculiuu oblaturus advcnil. Al illc Cujus posl obiium refcrius pncdis, locuin ipsum cum
    acccplum dum ori proxiinat, Ircmcrc ccepil, laxato- rege Cbariberto oblatis muneribus lenere coepii.

    (|iic de manii calice, supcr illum [Al. aliumj, qtii sibi Poslha:c, peccatis populi ingruentibus, comcs Turo-
    cral proximus, capul reclinans, reddidil spiritum, "is deslinatur, ibique sc amplius lionoris gloriosi
    ablatusqwe ab eptilo ad sepulcrum , bumo contectus supercilio jaclal; ibi se exbibel rapacem prasdis,

    cst. Poslhxc releclo leslaniculo aniistitis in prxsen- lurgidtim rixis, adullcriis lululenluni : ubi scniinando

    ria Cbildcbcrti rcgis ac procerum ejus, Tlieodosius b , B discordias, et inferendo calumnias, non modicos
    qui lunc archidiaconaiu urbis illius poiiebalur, cpi- tbesauros aggregavit. Post obiium vero Cbaribcni
    scopus ordiualus esl. cuiia in Sigiberti sorlem civiias illa venisset, trans-
    XLVIII. Atidicns c
    aulem Chilpcricus omnia mala emite eo ad Cbilpei icum, omnia quas inique aggre-

    qusc facicbal Lcudasles ecclesiis Turonicis, ct onwii gaverat.afidelibus nominali regis dircpia sunl. Pcr-

    2S0 populo, Ansoualdum a illuc dirigil : qui ve- vadenie igitur Chilperico rcge per Tbeodobcrium
    nicns ad feslivilatem saucii Mariini, data nobis el filium urbem Turonicam, cum jam ego Turonis ad-
    populo oplione, Eunomius in comiialum crigilur. venissem, mibi a Tbeodobcrto slrenue cominenda-
    Denique Lcudaslcs cernens sc remolum, ad Cliilpe- ttw, ut scilicet coniitatu quem prius liabuerat porire-
    ricum dirigil, diccns Csque nunc, o piissime rcx,
    : lur. Muliuui se nobis bumilem subdiiutnque icdde-
    custodivi civitalcm Turonicam; ntinc aulem nie ab bat, jurans sffpius supcr scpulcrum sancii aniisiiiis,
    aciione remoto, vide qualiier ciislodiaiur. Nam no- imnquam sc cootra raiionis ordinem essc vcnlurum,
    vei is quia Grcgorius episcopus edin ad filium Sigi- seque niibi. lam in causis propriis, quani in Ecclesiaj

    berti tradere destinat. Quod audicns rcx, ait : JNe- neccssitatibus, in omnibus csse lidelem. Tiinebaj
    »]uaquam, sed quia remotus es, ideo haec apponis. cnim.quod postea neurbcm ill aiu ilerum res
    evcnit,
    Et ille : Majora, inquit. de lc ait cpiscopus. Dicil C Sigiberlus in suuin dominium revocaret. Qtio de-
    enira reginam luam in adulierio cum cpiscopo Bcrl- funclo, succedente ileruni Cbilperico in regnum, isle
    ehranuio misceii. Tunc iralus rcx, cacsuni pugnis ct in comilaium acccdit. Advcnienle autcm Turonis
    calcibus, oneralum ferro recludi prxccpit in car- Mcrovtcbo, omnes ics ejus usquet|tiaquc diripuil.
    cere. Sed dum Sigibertus duosannos Turouis leiiuit, bicin
    XLIX. Sed c quia liber finem postulat, narrare a!i- Britanniis latuii. Qui assumplo, ut diximus. comitatu,
    qua dc cjus aclionibus libel; sed pnus videlur genu-s iu lali leviiale claius cst, ul iu doiuo ecclesi.Te cuni
    ac pairiam, moresque ordiri. Cracina f
    Piclavensis tboracibus alquc loricis, praecint lus pbaretra el con-
    instila vocilalur, in qua a fiscalis viniloris b servo, tuin inanu gcrens, capitc galealo ingrederclur, de
    Lcocadio nomine, nascilur. Exinde ad seivilium ar- omnibus cral adversus k. Jam
    nullo securus, quia si

    cessilus, culin.ne rcgix deputatur. Sed quia lippis in judicio cum senioribus, vel laicis, vel clericis re-
    cral in adolcscentia oculis, quibus fumi accrbitas sedisset, el vidisset liomiiiein justiliain proscquen-
    non congruebat, amoius a pisiillo promovetur ad co- tem, prolinus agebatur in furias, ruciabat convkia
    puinum h
    . Scd dum inier-feimcniaias massas sede- incives; piesbyteros manicis jubebat exlrabi, mili-
    leciari consimulal, scrvitiuin lugam inicns dcreli- tcs fuslibus verberari jlanlaque utebalnr crudclilalc,
    quil. Cuiih|tie bis aul icrtio reduclus a ftigaj lapsu D (1 t v ix referri l possil. Disccdente 262 ail 'em Me-
    icnerinon possel, auris unius incisione mulctaiur. rovectio, qui res ejus diripuerat, nobis calumnialor
    Dehinc cum nolam inflictain corpori occulere nulla cxisiil,asserens fallaciter Meroveclium nostro usum

    " Hinc nala vox noslra Gallica blmner, quae bic esl lina aul fiaiina. Olim dicebalur llerus seu llerio in-
    ei sxpe alias, apud Giegorium, liujus vocis signifi- sula, qnae or;c Pictavensi adjacel.
    catio. « Bad., a (iscalis nndtoris. Kegm., fiscalis vinelo
    b Kegffi., Thcodut. De boc et aliis bic memoralis servo.
    l.b. cap 33.
    vi, h coquo fu pisior.
    ld cst, c
    r
    D esi boc capnl in Corb. ' promovet, ut ex aliis Grcgorii Iqcis palel.
    Id cst,
    J Kfgm., Ansoaidum. Comes siabuli cqtiorum principis ctirain liabe-
    j

    c
    Hoc ctpui, quod in plerisque codd. a prxcedenie bal, q»;e dignilas poslea uiihlaiis facla, multtim ac-
    noi distinguitur, deest in Corb. et Collt. crevit.Ljusmunia et increnienia fiiseexponilCangius
    Kegui. cl Bad., Graciim. Alicsena legcndum
    •
    in Glossario, quod consulere nemir.eui uuquam poe-
    cssc censet Eracina, quo nomine designarelur lladina iiilebit.
    insula, 1'ilc dc lie" ul scripsil Papirius Massonus in k Kcgm., conlrar.us. Nam.
    pti^Tie 11 iviorura. Iltnc Valesius inallel leui CV«- 1
    1 Jein codcx, vix ferre possit.
    , ,,

    z&> IIISTORIA FRANCORUM. LIBEH QCINTUS. J<£


    consilio, ui res ojns anterrcl. Sed post illata damna, X Paschx in tanium me coiiviciis ct spulis egit, ut vk
    ileral ilerum sacramcnla, pallamque a sepulcri beati manibus temperarel, lidus scilicet doli qucm pra^pa-
    Bfartiui fidejussorem donat, se nobis nunquam ad- ravcrat. In crastina auiem die, id cst sabbati in ipso

    versalurum. Pascha, venit Leudasles in urbem Turonieam, assi-

    L. Sed b quoniam longinn cst per ordinem prose- miilansque aliud negoliuih agere, apprehensos Pla-

    qui pcrjuria vel reliqua inalaejus, veniamusad illud, lonem archidiaconeui et Gallieninn in vincula co;i-

    quaiiter iiie voluil iniqitis ac nefariis calumniis sup- neelit; catenatosque ac exulos vesle jubel eos ad
    planiare, vel qualiler in oimi uliio divina descendit, reginam deduci. Ikc ejo audiens, dum in domo cc-
    ul iilud adiniplerelur : Omnis supplanlans supptanta- clesice residercm mccsius, turbatusque ingres-us ora-
    bitur (Jcrem. ix,4); el iterum , Qui fodit foveam torium , Davidici carminis sujno libium, ut scilicet
    incidet in eam (Proo. xxvi , 27). lgitnr posl mulia aperlus aliquem consolalionis versiculum darci. Iit

    mala quao in me nicosqiic intuiit, posi mullas di- fl. 110 >ta repertum csl : Eduxit eos in spe , et nontl-
    replioncs rerum ccclcsiasticartiin , adjuncto sibi Ri- muerunl : el inmvcoi eorutn operuit mare (Psalm.
    cuifo presbylero , simili maliiia perverso , ad boc lxxvii, 53). Interea ingressi in fluvium super pou-

    crupii ut direrct me crimen in Fredegundcm regi- tem qui duabus liniribus lenebaiur , uavis illa, qu;e
    nam dixis>e : asserens si arcbidiaconus meus Plato, B Leudastem vcbebal, demcrgilur, ct rrf»i muidi ruisscl
    aut Callieiius c amicns noster, subderentur pocnoe adniiniculo liberalis, ciim sociis forsiian inierissct.

    convincerenl me utiijue hoec loculum. Tunc rex ira- Navis vero alia, quaj huic inneva eral, quae el vinclos

    lus, ut supta diximus (cup. 48), jussil eum puguis velieb.it, super aquas, DeiauxiKo, elevatu'-. Ig tur

    calcibusque caesum, oneratuin calenis recludi in car- deducti ad regem qui viucti fuerati! , incusaiitur in-

    cerem. Nam Riculfum clericum d se habere diccbat, stanler, ut capitali scntenlia fihireniufr. Sed rex re-

    pcr quem haec loculus fuissel. Hic vero Riculfus cogitans, absolutos a vinculo iu libera custodia b re-

    subdiaconus, simili levitale perfacilis , anle hunc scrval ilbesos. Ad civilatcm vero Turonicani Berul-
    dux h cum Eunouiio comite fabulam
    annum e consilio cum Leudastc de hac causa ha- ,us flngil, qnoi
    biio, causas oflensionis requirit ,
    quibus sciiicet me Gunlchramnus rex capere vellet Turonicam civifi-

    alfenso ad Leudasiein (ransiret ; naclusque tandcm lC111 ;


    et ideirco ne aliqua negligentia accederct :

    ipsum adivit, ac per menses quatuor dolis omnibus £@& Oporict, ait, urbem cuslodia consignari. Po~
    :k: inuscipulis pramaratis, ad me cum ipso Leudaslc ,IU " 1 portis dolose cuslodes, qui civitaiem tueri as

    reveriitur, deprecans ut eum debeam recipere cxcu- simulanies, me utiquc custodireut. Miltunl cliam qu?
    tfllum. Feci, fateor, et occultum hoslem publicc in niihi consilium ministrarcnt , ut occulte assumplis
    domum suscc|)i. Discedenle vero Leudasle, ipse se ^ niclioribus rcbus ecclesia? , Arvernum fuga sccede-
    pcdibus ineis sternit , dicens : Nisi succurras veloci- rem : sed non abquievi. Igitur rex arcessitis regni
    ler, periturus sum. Ecce, insliganie Leudaste, locu- sui episcopis, causam dilgenter jussit exquiri. Cunt-
    tns sum quod loqui non debui. Nunc vero aliis me ouc Riculfus clericus sscpius discuterctur occulte, ct
    regnis emitle; quod nisi feceris, a regalibus com- conlra me
    meos uiulias fallacias promulgarel
    vel

    piehensiis, morlales poenas snm luiturus. Cui ego Modestus quidam faber lignarius aa ad eum in- :

    aio : Si quid incougrunm rationi elfatuses, sermo felix qui contra episcopum tuum tam contumacitcr
    ,

    tuus in caput luuni eril; nam ego alieri 2|?3 le re- ista meditaris! Saiius tibi crat silere, ei petila venia
    gno non lnillam , nc suspectus babear coram regc. episcopi gratiam impeirares. Ad haec ille clamare
    Posl ista Lcudastcs cxsiilit accusator ejus, dicens se ccepit voce magna , ac dicere : En ipsmn ,
    qui miiii
    hcrmones jam dictos a Ricullo audisse subdiacono. silenlium indicil, ne prosequar vertt.ilem; cn regiiuc
    Al ille iterum vinetus, relaxaio Leudasle, custodix iuimicum, qui causam criminis cjus non sinit inquiri.

    dcpuialur, diccns Callienum eadein die et Platoncm Nuntianlur prolinus hasc rcg na\ Ap;reheiiditur Mo-
    archidiacoiiein f
    fuisse prxsentes, cmn lia;c est epi- desttis, lorquetur, flageHatur; et in vincula com-
    scopus eloculus. Sed Riculfus presbyter, qui jam pactus custodiaj deputatur. Cunique inier duos cu-
    promissionem de episcopalu a Leudaste habebat, iu stodes catenis et in cippo lenerelur vinclus , tuedia
    tanlumelalus fucral, ulMagi Simouis superhiae ;equa- noctc dormieulibus custoJibus , orationeni fudil ad
    retur. Qui leilio aul eo amplius niihi sacramenlum Domiiiiim, ul diguarelur eju» potentia miseruni visi-

    super sepulcrum sancli Marlini dedcrat, in die sexta tarc; et qui innocens colligalus fucrat, visilatione

    a lapetcn, quo bcati antisliiis sepulcrum nnde ex hoc loco iuferre non
    Id esl tur arcliidiat onus;

    tcgebatur, qua; vox frcquenier ajiud Ciegoriuni oc- licet eccle»ia Turoneiisi arcbidiaconos
    pluics in
    curril. lonc exstlissc. Art hidiaconos ineinoral S. Remigiiis
    b
    Hoc caput deesl in Corh. el Colb. in episl. ad Falconem. Plato (lostea fuit episcopns
    c
    Cod. Regm., loislenus; inlra tatneu iu eod. co- Piclavensis, de (juo ad lib. iv de Mirac. S. Mariim,
    dice dicilur GidHenus. cap. 'rl.
    1 Rcgm., presbylerum. b Libcra cuslotlia difii soleb.it, cum reus iion in
    e Baj. eute Itoc anno t mutalionc casuum Crcgo-
    y carcere, sed magistratui cusodieiulus coinuiiiieba-
    rio iamiliari. tur, atit crrii' quando miliiis agebatur cmo co.
    Sic Regm.; Uatl., arcJiidiaconum
    1
    caiteri com • h Dc, Berulfo adh.ie lomiie Fortuualus Iib. vi;
    Cec., urcltidiaconos. GaJlienus tauien supra uon dici- carm. I").
    3G7 S. GREf.OlUI EIMSCOPI TIJRONENSIS 3f;a

    llartiul pr.t iiik ac Keuanli absolveretur. Hoi dis- A expeliir. Sed cum audisset cdietum regis, ui 1« s»o
    rupiis vinculis, confracto cippo, reseralo oslio, san- regno a nullo colligorelur ; cl pracscilim qood lilius

    cti Mcdardi basflicam nocte nobis vigilantibus inlroi- cjus, qucm domi reli>]tierat , obiisset , Turonis oc-
    vit . Coc.gtcg.iti igilor aptnl Brennacam villam epi- culle 266 veniens ,
    qujc optima liabuit in Bitariro
    scopi, iu uiiam dniuum resilere jussi suul. DebiilC transposuil. Prosequcniibus vcro regalibus pueis ,

    .'ilvenienic rogc, dala oiunibus salutaiione, ac btne- ipse pcr fugam labitur. Capta quuque nxor rju tn
    diclioue accepta, rosedit. Tunc Bertchramnus Rurdc- pagum Tornacensein cxsilio rctriiiliiur. At Riculfus
    ga!en>is civitaiis episcopus, cui hoc cum regina cri- clericus ad interficiendum depulatur, pro cujua viia
    inen iinpacluin fueral, causam proponit, u ci|ue inier- vix obiinui lamen de tormcnlis cxcusare non polui.
    pellal, diceM a mesibi acreginae crimcnohjci lum. Ne- Nam nulla rcs, nullum mclallum tanta vcrbera poluit
    gavi egoin verilalenie hacloeulum; e.iaudisscquidem SUtttinere, sicul bic nisenimus. Ab bora teriia diei,

    baec alios, uie 11011 exeogilasse. Nam extra domum revinciis posl lerguin manibus , suspei.sus ad arbo-
    uiinor in populo inagnus crat , diccnlium : Cur ha-c rem dependebat ; ad boram vero nonam deposiMS,
    super sacerdutem Dei ohjiciuutur? cur talia rex 235 exlensus ad iroclcas c;edebatur fuslibus , viigis, ac
    prosequilur? nunquid potuit episcopus lalia dicere vel loris duplicibus, el non ab uno vel duoba*, sed quol
    dc servo? Ileu, heu Dominc Deus, largire auxilium B acccdere circa miseros poluissenl arlus, lot carseres
    !

    servo luo! Rex autem dicebat Grimen uv^ris mca?, eranl. Gum aiitcm jam in discriminc es-ci, limc ape-
    :

    meum babetur opprobrium. Si ergo censelis , ut su- ruil veriialeiu , el arcana doli pnblicc paicfecit. Di-
    per episcopum lesles adhibeantur , eccc adsunt. cebal eniin ob hoc regin* crimen objectuni, ul cj eia
    Ccrle si vidctur ut htcc non fiant, et in fidem cpiscopi de regno, iiiterfectis fratribus, a palre d
    Gblodovc-
    commillanlur, dicilc : libenter audiam qtiflc jubclis. cbus regnum acciperet, Leudasles dmalum , Rku -

    Miiati sunt omnes regis piudenliam vcl palientiam fus vero presbytcr, qui jam a leinpore beati Eufrouii

    simul. Tunc cunctis direntibus : Non polesl persona episcopi amicus eral Gblodovechi, cpiscopatt.ui Tu-
    inferior super sacerdotem credi, restitit ad boc causa, roiiicum ambiret, bu c Ricullo clciico archidiaconaut

    ut diclis Missis , ifl tribus allaribus me dc his verbis promisso. Nos vero, cum Dei gialia 1 uronis rcversi,
    cxuerem sacramcnlo b. El licet canonibus essent invenimus ecclesiam coniurbaiam per Rlculfum pres-
    contraria ,
    pro causa tamen tegis implela sunl. Sed byierum ; nam hic sub Eufronio episcopo de p.iu-

    inc hoc sileo, quod Rigunthis c rcgina condolensdo- peribus provocatus , archidiacontis ordinatus est.

    luribus meis, jojunium cum omni domo sua celobra- Exinde ad presbytcrium admolus, rccessil »d pio-
    vit, quotisqua puer nuntiaret me omnia sic implesse, pria , semper elatus, infiatus, praesumpluosus • :

    ul fueranl inslilula. Igilur regressi sacerdoles ad re- C nam me adliuc commorante cum regc, hic, quasi

    gem, aiunt : Imulela sunl omnia ab cpiscopo qnai jam esset episcopus, in domum ecclesiae ingrcditur
    imperala sunt, o rex. Quid nunc ad le, nisi ut cum impudenter, argcntum describit erc!esi;e, reliqtiasqtie
    Rertcbramno accusalore fraliis, communione pihe- rcs sub suam rcdigit potesiatem. Majores clerics

    iis?Et ille:Non, inquit , cgo nisi audita narrav'. muncr.bus dilal, largiiur vincas, prata distribuii; mi-
    Qo^renlibus illis, quis haec dixerit? respondit se-lisec nores vero fustibus, plagisque inullis , eiiam manii

    a Leudaste audisse. llle auiem secundum iufirmitatera propria aflecit, dicens : Rctognoscite dominum ve-

    vel consilii, vel proposilionis su;r ,


    jam f:gam inie- siruui, qui vicloiiam 267 dc ininiicis obtinuil, cu-

    ral. Tunc placuit omnibus sacerdolibns ,


    ul sator jus ingenium Turonicam urbem ab Arvcrnis populis
    Beandali , inficiator reginae , accusator episcopi , ab emundavil f ignorans miser, quod pr;eler quinquc
    ;

    omnibus arceretur ecrlesiis, co quod se ab audieniia epUrop s, rebqui omnes qui sacerdotium Tutoiiicuiu
    sublraxissct. Gndeet epi^tolam subscriplam aliisepi- susceperunt ,
    parentum nostrorum prosapi;e sanl

    scpis qui non adfuerant transmii-crunl. Et sic unus- conjuncti. Illud sajpe suis familiaribtis diccre erat

    quisque in locum suuin rcgressus csl. Lcudastcs solitus, quod bominem prudenlem non aliicr, ni>i in

    vero ba;c audiens, basilicam sancti Pelri Parisios perjuriis, quis decipere possit. Sedcum me rcvcrsuiii

    a» apud Stiessionas conligit a qua nrbe D regina;appellabantiir Quin el vetuspoeia stili Alcuini
    ld itannc ,

    HreMinacnm nibus circiier leucis distat. Eortunatns nominenoliis, Caroli M. venationem descnbens, ejus-
    iarmen 1 libri ix cccinit in Gbiipeiici laudem eo ,
    dem repis filias coronas in capite gestasse scribit.
    d Sic Regm. Nec aliud volcbal Cblodovcus, qiiam
    ip^o tcmpore quo babila fuit bajc synodus lircnna-
    Frede;unilem noveicam e regno pelleie : sicque
    ccnsis.
    Ex hoc loco nonnnlli colligunt Gregorium
    h ter jam interfeetis frairibus suis, Th-odeberio ct Me-
    missam una die celebrasse quem taincn alii ila in- roveo, regirum fuissct adcptus. Editi vero cum Uerc.
    ,

    lerpretanlur , ut Gregorius sese post celebratam hab nt inlerfeci^s fralribus el ).atre , quasi palrcm
    missain, saoamcnln ad tria altaria de sua iiniocentia Miuni inlerfirere eogilasset, quod paiuin vcrisimile
    pri's'00, a crimine iinpirlo exncril. Id aulem fecit est. Sieaim Gbilperirus fuissel inleieinptus, Cliio-
    Cre?orins, (pioil non decerel subdiaconuin, scu mi- doveus Iru-lra de Eredegimde lellenda deliberassei,
    norein clericum adversus epis( opum in testeni rcri- rum jam ipse fuissct oiunium dominus, camque pro
    pi. Laici vero ad accnsandes episcopoS ncquaquam liljiin pcpulissel.
    adu.i 1'bnitnr ex Canoiiiiii> prte>cripl i.
    e Hegm., sertifter idem in superbia, plenus omni
    r Hrrc pat Rigunfliis Ghilperici ei Freilegundis neifuitia. ISam.
    filia de (pia
    .
    (Jregotins pas>im agii. D ritnr retjina
    fLd. Chesn., emendavil. Gregorius quippe crat
    pr^ illorum tciupoiuiii m ic, quibu» lili* regum Arvernus.
    5G9 IUSTORIA FUANCORUM. LBER SEXTUS. 570

    aillmc despiceret, ncc ad salutationem meam, sieut A mnia aulcm regina, quod scilicet locus Dco sacratus
    reliqiti cives fecerant, advenirel, sed magisme in- laliter pollueretur, jussit euiii a basilica sancti ejici.

    terficere minitaretur, cum consilio comprovincialium Qui ejeclus, ad liospites suos iteruiii in Biluricum
    eum in monasterium removeri prxcipio. Cumquc expetil, deprccans se occuli ab eis b .

    ibideio artlius distringeretur, intercedeniibus Felicis Ll. Et licet de beati Salvii episeopi collocutione

    episcopi missis, qui memoraloe causae fautor exstite- superiiis (Cap. 45) memorare debueram, scd quia
    r.it, cireuinvento perjuriis abbate, fuga elabilur, et menle excessit, esse sacrilegum non arbitr >r, si tu

    usqiie ad Felicem accedit episcopum cumque ille posleruni scribalur. Igilur cum vale post synodum
    ambienter colligit, quem cxsecrari debnerat. Leu- memoralam regi y\m dicto , ad propria redire velle-
    dastcs vero in Rituriciun pergens, omnes lliesauros mus, non anle discedere placuil, nisi hunc virum li-

    quos de spoliis paupernm detraxerat, seeum tulit. balis osculis linqueremus. Quatn quaesitum in airio

    Nec inullo post irruenlibus Biturieis cum judice loci Brinnacensis domus reperi. Cui dixi, quia jam eram
    super eum, oinne aurum argenlumque, vel quod se- ad prcpria rediturus. Tunc remoti paululum, dum
    ciim deluleral, ab l«i'cinut, nihil ei nisi quod super binc inde scrmocinaremur, ait niibi : Videsne super
    se baliuit reliuqucntcs, hoc lcctum quae ego suspicio ? Cui ego Video cnim
    ipsamque abslulissent vitam, :

    nisi fuga fuissel elapsus.Resumplis dehinc viribus, p supeiiesulum, quod nuperrex poni praecepil. Bt ille :
    cuin aliquibus Turonicis itcruin irruil super pnnlo- Aliud, inquit, non aspicis? Cui ego Nilul aliud, in- :

    nes suos inlei lectoque uno , ali(|iia de rebus ijisis


    :
    qihim, video. Suspicabar enim quod aliquid jocula-
    recepit, el in Turonicuiii reverliiur. Audiens haec riter loqucretur. El adjeci : Si tu aliquid magiscernis,
    Rerulfus dux, misit pueros suos cum armorum ap- enarra. At ille alta trahens suspiria, ait : Video ego
    paratu ad comprehcridendum eum. Illcvero cerncns evaginatum iroe divinae gladium super domum hanc
    sejam jamque ca;>i, rclictis rebus, basilicam santti 1 1 i-
    dependeniem. Verumtamen non fefellit dictio sacer-
    l.irii Piciavensis cxpetiit. Berulfus vero diix res C.iplas dolcm; nam posl dies viginti , duo filii regis, quos
    regi transmisil. Lcudastes cniin cgrediebatur 2S8 supcius (Cap. 35) morluos scripsimus, obierunt.
    de basilica, ct irruens in domos diversorum, pracdas
    Explicilus est libcr quintus, finilus in annoquinto
    publicas exercebal. Sed et in adulteriis s:epe infra
    Childcberti regis.
    ipsam sanciam porticum a (leprehensus est. Com-

    269-270, INCIPIUNT CAPITULA LIBRI SEXTI.


    Incipit liber sexlus , incEioalus ab anno sexto ejusdem Childeberti.
    I. Quod Chvdeberlm ud Chilpericum transnl cl de fuga Mummoli. ;

    II. De legalis Cliilperici ab Oriente reversis.


    III: De iegatis Childeberti ad Chilpcricum.
    IV. Qualler Lupus a regno Childeberti fujcilus esl.
    V. Allercatio cum Judcvo.
    VI. De sancto lloayitio reclauso, el abstiiienlia vel miraculis ejus.
    VII. De transilu Ferrcoli Ucecensis episcopi.
    VIII. De Eparchio reclauso Egclismens s urbis.
    :

    IX. De Domuolo Cenomannorum episcopo.


    X. De basilica snncli Martini effracta.
    XI. De Theodoro episcopo, et tiynamio.
    XII. De exercilu comra Bituricas commolo.
    XIII. de Lupo ei Ambrosio Turonicis civibus interfectis.
    XIV. De poYlen is qucc apparuerunt.
    XV. De obitu Felicis cpiscopi.
    XV I. Quod Pappolenus uxorem sam recepil.
    XVII. DeJudcvis per CliUpericum regem conversis.
    XVIII. De legatii Chilperici ab Hispania reversis.
    XIX. De hominibus Chilperici apud Llrbiam fluvium.
    XX. De obilu Chroclini ducis.
    XXI. De signis ostensis.
    XXII. De Carlherio episcopo.
    XXIII. Quod Chilpcrico regi filius naius est.
    XXIV. De insidiis Tlteodori episcopi, et dc Cundovaldo.
    XXV. De s gnis et prodigiis circa ea tempora visis.
    ;

    XXVI. De (junlhranmo duce, el Mummolo.


    XXVII. Quod Cliilpcricus rex cst Darisios ingressus.
    XXVIII. De Mareo referendurio.
    XXIX. De puettis monasterii Pictavensis, seu, De virtutibus ijucv in monasterio domncr HaJcjundis fueUS sunU
    XXX. De obiiu Tiberii imperaloris.
    XXXI . De nvillis malis, quaz Cliilpericns rex in civitatibus fratris sni fteri jussit, vel ipse fcril
    XXXII. De inleriiu Lsuduslis.
    XXXIII. Dc. locustis, morbis, prodigiisque.

    n Regm., in ipsn busilicaanle poriicmn.


    *> Qiu tandeiu ratione miserc pcrierit, vidc libto seq"., cap. 32.
    ;

    ::/ S. (.BKGOBIl EPISCOPI TIWMENSIS


    \ \ I V l)i obiUt /S/ii
    CkUperici, quetn Tlteodoricum vocnvit,
    I \ \ I . iu Mumnioli
    prcefecti, el mnlieribns interfet
    XX V 17. Dr /Kihcrio episcopo, ei de cteriri cnjutdam libidine.
    X\ \ VII. Dt nete Lupsmtii abbatit GuballHani.
    A \.\ i ///. /)<• obilu Theodosii episcopi, ct suecestore cjus,
    1
    \ XIX. />< obilu fiemigii Bilurwnm episcopi ; et de inceitdio urbis, et t •ccestione Sulpichi.
    A L. l)e atterctfiont nn^trn cnm htvretiro.
    A l.l. Quad Chilpericut rex eum \hesauris s«/j rn Camaracenswm abiit.
    \ l.ll. Quod Childeberlus i>: lialiam abiit.
    ALIII. I)e Valticiensibus regibus.
    XLIV. De divttsit signis.
    /.'»'.
    i /;, nuptiit Kigunthas filios Cliilpertci.
    XL\ !. Dc htieritn Chilperici regis.

    LIBEll SEXTVS.
    2^J_ I. Anno igiiur sexto rogni sni ,
    Cliildcliorlus A nobUitandam 273 Francorum gcntem feti. Sed pI
    rex , rojecta pace Gunlchramni regis , cum Chilpe- plurima adliuc, si vita comcs fucril, 1'aciam. Aureos

    lico conjnnclus esl. Non post multum tcmpus Gogo eliam siiigularum librarum pondere, quos impcrator
    i!!Oiitur n , iu cujus loeum Wandclinus sulirogalnr. misit , ostendit , habcnles ab una parte iconem im-
    Miimmolus a rogno Gunlcliramni fuga dil biiur, el pcratoris pictam, et scriplum in circulo : Tmrcim.
    se infra murorum Avennicoruin munilionem con- Co.nstantim. Perpetdi. Aucusti. Ab alia vero parte
    rludit. Apud Lugduniim synodus episcopdrum con- habenies quadiigam el ascensorem, continontosqne
    jnngitiir b , diversarum causarum altercaliones inci- scriplum : Gr.or.iA. B >ma.\OROM. Multa aulcm el alia
    dens. ncgl gcntiorcsquc judicio damnans. Synodus ornamenta ,
    quoc a legalis sunl exhibila, ostendil f
    .

    ad rcgem revertitur, multa de fuga Mummoli ducis, Dcniqie cum apud eamdem viliam commora-
    III.

    noi+nnlla de <li>cordiis tracians. reiur, Egidius Bhemensis cpiscopus ciun primis Chil-

    II. Iiiterei legali Chilperici rcgis ,


    qui antc trien- deberti proceribns in lcgalioncm ad Chilpericum re-
    uiuin ad Tiberium imperatorem abierant, regrcssi gem venii, ibique collocutioue faeta, ut ablalo Cunt-
    ?imtnoiisinegravidamrro3tqiie laboro.272Nam c,l,n cbramni regis rcgno, hi se conjongera dcbeant in
    Massiliensem porlum propier regum discordias adire pace, ait Cliilperhus rex : Filii mibi , peccalis incre-
    aosi non e&senl, Agatliae * iirbem, quae iti Gollhoram B scentibus, non remanserunt, nec mihi nunc alius
    regno sita cst, advcncruui. Sed pciusipiaiii liltus superest ba?res. nisi fratrb mci Sigiberli filius, id
    atlingcrent, navis acla venlo, iiupulsa terris iu fru- est Cliildebcrtus rox : idcquc in omnibiiB quse labo-
    sta minu tnr. Legaii vero cum puoris se in periculo rarc polucro, hic ha-res existat, Tantum dum ad-
    cernenles, arreplis tabulis vix ripx relati suut, mul- vixcro, hccat niihi sinc scrupulo nut disceptaiione
    iis puerorum amissis; sod pltuimi evaserunt. Res cuncla tenere. Al illi graiias ago.ntcs, paclionihus
    auiem quas undae liilori invexerant, incolae rapue- subscriptis, ea qure locuti fucrani firmavernnt, ct ad

    ivnl, cx (juilms qnod melius fuit recipientes , s»d C lildeberium cum magnis muneribus sunt r<-gressi.
    Chilpericum regem retulerunt. Multa tamen ex bis Quibus disccdeniiiius, Chilpericus rex Lcudovaldum s

    Agathenscs sccum relinuerunt. Tunc ego Novigentum episcopum cum primis rcgni sui direxil. Qui daio
    villam •'
    ad occursum regis abieram ibiquc nobis suscepioque sacramenlo h paclionibusque firmalis,
    ; ,

    rc\ missorium e
    magnum, quod ex auro gcmmisque lnuiierati rcgressi sunt.

    fabricaverat in quinquagiuia librarum pondere ,


    IV. Lupus voro duv Campancnsis ', cum jamdin
    uslcndil , diccns : Ego hscc ad exornandam atijtic ab adversis faligarelur et spoliareiur assidue, et

    Is ost oap. 47, dieitnr nnlriliiis rogis. _ corium loqui de una quse in agro Parisiensi erat
    qui lib. v,
    Kl ruiidem Vandetinus nutrilor re- ^ proiodeque, autde illa quae ad Sequanara sita est
    lil>. vm.oip. il .

    (jis ohusse momoralur. Vide et epistolam Chamingi infra Parisios, hodie Sainl-Cloud* aut de ea qu.c supra
    ilm isad euindem Gogonem a Frehero edilam. IJue- eamdem urbeni prope confliiontes Matronas in So-
    rariiiii siudiis fmsse dediium patei ex ipsiusmet epi- quanam, Vicennis vicina', liodieqoe N&gent dicta.
    '
    siola ad i\i-oi it uiii, (|iii ot alias scripsit al> eoifem
    I Missorium vocabaut pelvim seu discum. Aiiqui
    Frchern ei Chesnio editas. Brunechildem in Gaflias oi> nominc conciiam designaiain volunt , nonuulli
    ex Forlunato patet, qui d< ojusdein lau-
    :i<lduxii,iit i
    aliaoiim ciun oiuni supelleclile.
    liiims quatuor prora libri vucarmina edidii. Vide P.ml Diac. lib. ui Hwt. Laiig , cap. 13.
    f

    Ea 1

    Lugdunensis iii, ui videlur,


    ('.--i aiine licct Corb., Lcodoaldum, Hajocensoin , iil videlur, de
    e
    Gunlramni ci v2 congregata dicalurin inscriptione, i<l (|uo inlra lib. i\ , cap. 13, aut Abrincensein qui luiic ,

    esi anno S85, Childeberli octavo. In ca condiii simt (juoi|iie vivelial.


    < :<ni)i.es sc\. qui iii collectioiiibas ConcH. habenlur. L Alii coild., exceplo
    Corb., liabcnl susceptoquc dc
    Uummoli fugam h< c i|iso anno58| memoralMarius. pace ancramento.
    c SicCorb. ct
    Golb. Alii vco Agathen. llrbs eut Regm., Campanicngis, ct Bad , Catnpanicc, quae
    1

    npisoopalis nolissima, vulgo Agde, sub Narbone me- omuia eamdem proVinciam designant notissimam. Kt
    iro|Kil!, Sepiimania. in iulra pro advcrsis, ipix le<lio esl Corb. ct Coll)., ha-
    * Complures sunt liujns nominis \\\\x rctjiiC, quse bcit diversis.
    vulgo Nogent appellantur. Lx cap. 5 patci iiic Crc-
    ;

    573 MISTORI.V FRYNCORUM. LIBER SEXTUS 37-5

    praserlim ab Ursiono ", ad exiremum A sanalorem, sicut ait prophcla linis


    ct Bertcfredo Visit Verbum :

    conventione facla ut occideretur, commoverunt exer- ttunm el sanavit eos (Psal. cvi, 20). Quod aiitem ais, ,

    ciium conlra ciim. Quod cernens Brunichildis regina, qtiia ipse non generet audi prophelam liuim dicen- ,

    condolcns fidelis sui inseculiones injustas, prsecin- lem ex voce dommica Nunquid ego, qni alios pa- :

    gens se viriliter, irrupit medios hoslium cuneos, di- rere facio, ipse non pariam (Isai. Lxvi, II)? haec enim
    cens : Nolile, o viri, nolite malum hoc faccre, 274 de populo, qui in eum per fidem renascitur, ait. Ad
    nolite persequi innocenlem ; nolile pro uno hoinine lioec Jttdaeus respondit : Nunquid Deus homo fiei i

    cominittere praelium, quo solatium regionis intereat. poluit, aui de niuliere nasci , verberibus subdi, morte
    Ila'c illa loquenle, respondit Ursio : Recede a nobis, damnari? Ad haec rege tacenle, in inedium me in-

    o mulier. Sufficiat tibi sub viro tenuisse regnum. gerens dixi : Ut Dens Dei Fi'ius liomo fieret, inu»

    Nunc aulein filius ttius regnat, regnumque ejus non suae, sed nostroc necessitatis exstitit causa. Nam
    lua, sed nosira tuiiione salvalur. Tu vero recede a captivum pcccato hominem, et diaboli servituti snb-
    nobis, ne te unguhe equonun nostrorum cum terra jcctum redimere non potuerat, nisi hominem as-
    confodiant. Hac et alia cum diutissimc inler se pro- sumpsisset. Ego vero non de Evangeliis et Apostnlo,
    lulissent, obiinuit regiiue induslria ne pugnareni. quae non credis, sed de tuis librjs testimonii prae-
    Tamen ab iilo loco discedenles, irruerunl in donms bens, proprio te mucrone confodiarn , sicut quondam
    Lupi el direplo omni prsesidio b , fingentes sc illud David Goliam legitur trucidasse. Igilur quod Deus
    in thesauio regis recondere, suis eum domibus intu- bomo futurns esset, audi prophetam tuum : El Deus,
    lerunt, intendentes Lupo minas, atque dicentes : Vi- inquil, el homo, et quis cognovil eum? Et alibi : Uic
    vus virtutem nostram non evadet. At illc cernens se esl Deus noster, el non reputabilur alius prailer eum;
    in discrimine, lulala infra urbis Lugduni Clavati «
    qui invenit omnem viam scienliw, et dedit illam Jacob
    muros conjuge sua, ad Guiitchramnum regem con- puero suo, et Israel dilecto suo. Postliwc in terris visns
    fugil. A quo benigne susceplus cum eo latuit, ex- est et cum liominibus conversatus esl (Barucli. iii, 50,
    speclans ut Childebertus ad legitimam pervcniret 57, 38). Quod autem de Virgine nascilur, audi simi-
    setatem. liter prophelam tuum dicentem Ecce Virgo in utero :

    V. Igitur Chilpericus rex, cum adhuc apud supca- eoncipiet, et pariet filium, et vocabilur nomen rjm
    dictam villa-n morarelur, impedimenta moveri prae- Emmanuel, quod est interprelalum , Nobiscum Deus r

    cipiens, Parisios venire disponit. Ad quem cum jam (Isai. vn, 14; Matlh. i, 25). Quod verberibus subdi,
    valedicturus accederem , Judisus quidam , Priscus quod clavis affigi deberet , et aliis quoque injuriis

    non.ine, qui ei ad species cocmendas familiaris erat, subjacere, vel affici , alius prophela ait : Foderunt
    adveiiil. Cujus ccesarie rex blande apprchensa manu, C manus meas et pedes meos : diviserunt sibi vestimenta

    nit ad mc, dicens : Veni, sacerdos Dei , et impone mea (Psal. xxi, 17 , 19). Et ilerum : Dederunt in escam.
    manum super eum. Illo autem renitento, ait rex : meam fel , et in siti mea % potaverunt me aceto (Psal.
    mens dura, et gencralio semper incredula, quae Lxvm, 22). Et quod per ipsum crucis patibulum laben-
    non intelligit Dei Filium d sibi prophelarum vocibus tetn mundum, et diaboli ditioni subjectum resiiiueret
    repiomissum; non intelligit ecclesiastica mysteria in in regno suo, idem David 276 a ' (
    »
    Dominus regnavil
    stiis sacrificiis figurala. Ihec eo dicenie, Judaeus ail a ligno h (Psal. xcv, 10). Non quod auiea nun regna-
    Deus non eget conjugio, neque prole ditatur, neque veril apud Patrem, sed super populum q iem a diaboli
    ullum consortem regni habere patitur, qui per Mny- servilute liberaveral, rude regnum accepit. Ju- '

    sen ail : Videte, videle quia ego sum Dominus, et daeus ad hac respomlit : Qu;e Deo fuit necessilas, ut
    absque me non est deus e. Ego occidam , et ego vivere ista pateretur? Cui ego : Jam dixi libi , Detis hoini-
    faciam; percutiam, el ego sanabo (Deut. xxxn, 59). nem creavit innoxium , sed astu serpentis circum-
    Ad ha c i
    rex 275 ait : D e,ls a» spiritali uiero Fi- ventus, prsevaricator praecepli faclus esl : et ideo a

    litim geniiil sempitcrnum, non aetate juniorem, non sede paradisi ejectus, mundanis laburibus depulatus
    poteslaie minorem, de quo ip-e ait: Ex utero ante est; qui per mortem Unigenili Dei Chrisli Deo re-
    luciferum genui le (Psal. cix, 5). Hunc ergo ante D conciliattis esl Patri. Jud;eus dixil Non poterat Deus :

    scccula natuin, in novissimis saaculis uiundo misit miltere prophetas aut apostolos, qui eum ad viam
    8
    Colb., Berahtfrido. i In deesl el in siti mea.
    eodem cod.
    h
    Praesidium est pecunia, qure auxilii causa sepo- ll
    voculas « ligno a labbinis abrasas nonnulli
    Ilas
    nilur; vel locus secretior, ubi ejusmodi pecunia ser- conquesti sunt, et quidem non haheulur in Vulgaia.
    valur. Ex L. si chorus, § 1, de tegat. 5. 1'raesidium Eas lainen LXX inlerprelum aucloritas, et plerique
    non semel Plautus usurpat pro pecunia. aniiqni Patres retinent. Ceiie iii Gajlicanis ccclesiis
    c llodie Laudunum appellatur, vulgo Laon
    ,
    quoe anliquitus receptas ftiisse proiiatur non solum et
    urbs in supercilio montis ediiissimi posila, diu v ex- hoc Gregorit tcxtu, et ex hymno Fortunati degancta
    psignabilis fuit, illusirala est episcopali sede a sanclo Cruce, sel eliam cx Psalterio in purpurcis nieui-
    nemigio. hranis , litieris argrnteis anreisque exar.ito, quod
    d ln Corb. desunl h ec verba Dei Filium el infia , olim usu fuit bealo Germano Parisiensi episcopo, ac
    deesl vox conjugio. Dec. pro ecclesiaslica mysteria, in nostro monasierio S. Germani a Prat;« inter pre-
    habcl divina mysleria. liosa anliquilatis cemelia asservatur, in quo hxc ea-
    e Casin., non eat alius.
    dem vorba legunlur.
    f
    Corb., quod interpretatum, Nobiscum csl Deus. » Regm., tiberaverat rudem regno. ,

    Regm., accipiel pro concipiel. ,


    ,

    3 "> S. 6REG0M1 EPISCOPI Tl ROY HSIS 57«


    rcvocarenl salutis, uifj ipse bumilkilus fui-sol in A VI. Fuil auliin apud nrljcin Nicensem co tempore
    carne? Ad Ii.tc egn : A prlnci| io genus sempcr dcli- Hospitius redausus magiuc abstiiieulia', i|ui conslri-
    «jnil lnnnainiin, i|uem iiinquam terrvil ncc submer- rtus catenis a.l piiruin corpns ferreis, iiuluto dcsupcr
    sio dilinii, nec [nrtnJittfn Sodome, nec plagac J&gy- ci icio , uiiiil alind qoaa pnrun ptnem cum paucis
    pli, iicc iniraculum maris, Ibrdaoisqiie divisio rjui daclylis comed.bal. In diebus
    :
    >llli lllQlllili iglSJMI.

    stmper Legi Dei rosfitit, prophelis nou credilii; et de radicibus Leibarum /Egyj liarum c qu.bus cre ,

    non soliim non credMii, vemm eti.im ipsos prsdi- mitx ultmliir, exbibenlib s sibi ncgotiatoribus ale-
    catores pomitenlix intereirtil. Meo nisi ipse ad eum bilur. K primura quidem jus in quo coxerant tiau-
    dtsceinlissei redim re, haic explcre iien poterat al- riens, ij> :is sumrb.it in posterum. Magnas enim pcr
    ler. Cujus nos nafivil te renali, b plismo abliti, ctnn Domiaua virluics dignalus est opcrari. Nam
    vulnerc curali, rcsurrcciione erecli , asecosione glo- quodam len.porc, revclanlc sibi Spiritu sanclo ad-
    rificati siimus. Ojiod aiilem morl/is no^tris nie.ieri venloni Laogubardorum in Galiias boc modo pr.nc-
    vcnturus eral ,
    propliela tuus a'l : Livore ejus sunaii dixit : Yenieul, inquit, Langubardi iu Gallias, ei dc-
    sumus (lsa :

    . liii, 5). El alibi , //;se pcccaa noslra vaslaliunl civilales seplem , eo quod increverit
    portabil, ei orabu pro transgressoribui (Ibid. 12). Lt malitia euruui in eoaspeoiu Dommi quia nul-
    ,

    ilcrum, Sicut ovis ad oceisionem ductus est : cl quasi B lus est intelligeni , uullus est reciuiiciis Deum ,

    agiius coram tondenle se sine voce, sic non operuit us niillus est qui faciat bonuin , quo ira Dei p!a-
    tuum.lnhumiliaiionejudiciuiiejussubltittimesi.ee- cetur. Kst euini oti.nis populus 278 iolidelis,
    neralioncm ejus quis euarrabil (lbid.1, 8)? Dominus perjuriis dedilus , furlis obuoxius , in bomicidiis
    cxercituum nomen ejus (Isai. liv, 5y» De hoc et Jacob promptus , a quibus nullus jusli.ide fruclus till.i-

    ille.de cujus te jactas venisse generaione, in illa tenus ctescil d ; non decimx dantur, non pauperes
    iilu sui Jud.c benedicMune, quasi ad ipsum Cbrislom aluulur, nou legunt r nudi, uon peregrmi bospitio
    Filium Dci loqu< ns, ail ; Adorabnnt tc filii pat:is tui. recipiunlur , aut cibo suflicienter satiantur : ideo
    Camlus leouis Juda. De g rmine, fili nv , ascendisti, liX'C plaga superveuit. Nunc aulem dico v.ibis : Con-
    recubans dormisli quasi leo, quasi calulus leanis. Quis gcrite oinuein subMaiiliain vesiram inf.a murorum
    iuscitabit eum (Gen. xlix , 8, 9)? Pulclniores ocnli sepla , ne a Lmgobardis diripialur; el vos ipsos iu
    "jusvino, el denles ejus lacte canddiores (Ibid. 1-2). locis fiiinissimis conuirjn te. ILec eo loqiicuie, om-
    tfuis, inqtiit , suscitabil eum? F.l licet i; se dixerit: ncs obstupefacti el valedicentes cum magna admi-
    277 Poleslatem habeo ponendi animam meam, et ratione ad piopria suul rcgressi. Monacliis quoiue
    potestatcm habeo itcrum sumcndi eam (Joan. x , 18), dii.it : Absccdile et vos a loco, aifercnles vobiscum
    tamcn Patiltis apostolus ait : Qui r.on crediderit qucd Q H U3C babelis; ecce enim appropinquat gens quain
    Deus itlum suscitavit a mortuis, salvus esse non poleril pr;edi\i. Dieeniibus atilem illis : Non rcliiKjuiin s le,

    (Rom. x, 9). H;i'c et alia nobis diceniibus, muiquam saiiciisbiuie p.uer. ait : N.dite tiniere pro me; futu-

    compiincliis csl miser ad credenduni. Tunc rcx si- r ii ii i e t euiiu ui inferant mibi inj urias, sed non n<i-

    leiite illo, cum videret eum bis serinonibus non c bilut iisque ad moiie.i:. biscedeuiibus autem mo-
    tompungi, a.l me conversus, postul.nl ut accepia be- na.bis, veuil g' ns illa, ei dum cunda qux' repent
    nedietione * discederet. Ail euim : Dicam, in.piit, vasiat, pervenil a I lucum ubi sanc us l)ei reclausus
    libi , o saccrdos, quod Jacob ilixil ad augcluui qui ci erat. At iile per fenestraui lurr.s ostcndit se eis.

    loqiiebatur : iVon diwiitam te, ttisi benedixeris mihi llb vero cireu.ueiiiites lurreui, aditum per quein in-
    (GYh. xxxm , 1G). Et Ii.tc ilicens, aquam manibus gredeieniur ad eum, iuvenire non poterani. Tunc
    porrigj jubcl ;
    qnibus alilulis, fa« ta oiaiioue b
    , ac- duo asccn.lent s deiexeruol lcclum , et v.dcules
    repto paue gralias Deo agentes, et ips: accepimus, eum einctum cateiiis, iiiduiumque cilicio , dicunt :

    el regi porreximus, bausloque mero, va'edicenics llic malefjcioi esi, ei bomicidiuni fecil : ideo iu liis

    discessimus. I>"x vero ascenso equile [I. cijuo] I'a- ligauiinibiis vinclus lenetur. Vocaloque interprete,
    imos esl rpgre.-stis, cum conjuge ct filia , et omni sciscilautur ab eo quid iuali feccril, ul tali supj.licio

    lamilia sua. jj
    arclarctur. Al ille faletiir se boniicidam esse, om-

    a R-pes nb e i-cop.is bencdicebanliir ul passim , fel cem ftilurum foi-.se dicil, si ipsum Massilia liabuis-
    Grcg. incnioral. II uc S. Hilarius contr.t (.onsianlitiin set epUeopum, quod eo paclo satis cbarlc liabuissel
    scribeiis, ei exprobral (Jsculo saccrdoles excipis
    : pro de.icribe.idis c.uivicii»; ciim sctlicet eo frei|uen-
    caput benedictioni s bmiltis, ui fidem calees. ler a.lvcntienl /Egyplii mercalores, .jii ejusmodi
    b llieiouymus ad Eustocbium \'ec cibi sumantur : cha tas iu Galiias aiiveliebaut. V de Habilluu. lib. i
    uisi oraiione prcenr.ssa ; ncc recedatur a mensa, uisi re- de Ue l)i|il:iui;il., cap. 8 , et ALcserrain in cap. 5
    feratur Crealori gratia. Singula fercnla signabanlur, lil>. v Iui.uj Ui.-toria.'.
    d
    ex lib. de Glor. Mart., cap. 80, infia. Ll qnadain
    i Sic Corb.; abi vero, gliscil... pauper alitur, el
    Dei faniula apud Giegor. M. lib. Dialog., cap. 4, i ccicra in siugutari numeru; ei sic babentur apud
    ut lactucam oblia signo crucis benediceie uioiuordii, raulum Diaconiiin lib. llistor. Laugobard., cap. 1, m
    a daemone correpta est. ubi llospuii laud"S ex G egorio ddci iiiii. De decimis
    c Lx boc loco negotialorcs ^Egyplios Gallias fre- solveudis coucMalisc. u, ao. 58), can. 5. Fi.lcles ari
    quentasse Colligilur qui non solum berbas, scd el
    ,
    decimarom solutionein borlaniur patres cmc. Tu-
    cbariam i'lam papyiacenn adeoce.lebrem alferebanl. rou. ii, an. kG7,ad cladcni avcrlendam, ques imiui-
    Unde (iiegoiius sn'pra lib. v, cap. 5, Felici Naninc- iicbal.
    leusi, qui cuui convciis impctierat, rescribens, eum
    ,

    377 MiSTORlA FR\NG4) RU.U. LIRER SEXTUS. zn


    nisque criminis reum. Tunc unus , exlractn gladio A admiraiione dicenle, vir Dei orani intentione vanaui
    ut in caput ejus librarel, dextera in ipso iclu sus- vitans gloriam, ait : Silc, sile, dilcclissime frater,

    pensa diriguit, nec eani ad se potuii revocare. Tunc nonba-cego facio, scd ille qui mundum ex nihilo
    gladium laxans, terra? dejecil. Ila^c videntes socii condidit, qui pro nobis hominem suscipiens , cascis

    ejus, clamorera in ccelum dederunt, flagitanics a visum, surdis audiium, miilis pra:stat eloqniuin, qni
    6anclo, ut quid agi oporteret clementer insinuarel. lcprosis ciiicm pristinam, mortuis vitam, ei omnibus
    Jpse vero imposito 279 saluiis signo , bracitium infirmis afiiiieiilem medicnam indulgel. Tunc dia-

    saiiitati resiituit. Ille auiein in codem loco conversns, couus gaudens cl valedieens, abscessit cum comitibug
    lonsuraiocapile fidelissimus raonaclras niinc liabrlur. suis. Quibusdiscedeiilibus, homoqtiidam, Dominicis,
    Duo vcro duccs a qui eum audierunt, incolumes pa- sic enim eral viro nomen , a nalivitaie eaecus, adve-

    iriai redditi sunt; qui vero conlempserunt praece-r nil ad Utius rairaculi virtutcm probandam. Qui diini
    pium ejus, miserabililer in ipsa Provincia sunt de- in monasierio duohus aul Iribus mensibin resideret,
    funcli. Multi auiem ex ipsis a daunoniis correpti, oralioni ac j juniis vacans, tandeni vocat eum ad se
    clatnab int : Cur nos, saucte et b 'aiissime, sic cru- vir Dei , et ait : Vis rccipere viuin? Cui ille ait :

    cias et incemlis? sed imposila eis rnanii, mundabat Volunas, inquit, mea eral ignola cognoscere c
    . Nam
    cos. Postha:c horaoerat Andegavensis iucola, qui per g ipiaB sil Iux ignoro. Unum lantuin scio, quod ab om-
    nimiam febrcra eloquium d cgo autein ab me;e
    par.l. r audilumque perdi- nibus collaudaiur ; inilio ;elalis

    derat; et cum de lebre convaluisset, surdus perrna- usque nunc videre non inerui. Tunc cum oleo bene-
    nebal ac nmiu . Igitur diaconus ex provincia illa di< lo super oculos ejus crucem sauclam f ciens,ait :

    Romani dii ectus esl , ul beatorum aposlolorum pi- I


    ln nomine Jesu Christi redemptori> nostri aperiantur
    gnora, vel rel quorum sanctorum qui urbem illam oculi tui. El slatim aperli sut-ot oculi ejus ; et eral

    inu.iiunt, exhibeiet. Qui cura ad parenles inlirmi adrairans, ccrnensque magnalia Dri ,
    qooe in lioc

    illius pei venissel, roganl ut eum sibi comitom ilineris niundo videbat. Debincmulier qti;cdam,qu3?, ut ipsa
    suanere diguaielur , conlisi quod si bealissimoruin declamabat, tria habens damionia, ad eum addiicta
    apostolorum adiret sepulcra, prolinus posset assequi est; quam cum laclu sacro benedixisset , atque ex
    inediciiiam. Eunlihtis aulem illis , venerunt ad lo- oleo sancto cruceni frouti ejus iinposuisset , ejec.iis

    cum ubi beauis IIoSj itius habilabat. Quo salutato dasmonibus purgata disces>il. Sed el a'!i;;ra puellara,

    ac deosculato , causas itineris diaconus paudit, ac ab spiritu immundo vexatam, beuedictioiie sanavit.
    pinlicisci se Honiara indical, seseque bis qui sancto Ciwn aiitem jam dies obilus ejus appropinquaret, vo-
    viro de naucleris amici essenl, commcndari depos- cavil ad se prx-posilum monasterii , dicens : Exhibe
    cit. Cumque ibi adhuc niorareiur, scnsit vir beatus Q fcrramenlum, et irrumpe parieiem, elmille nunlios
    per Spirituin Domini adesse vii liilein. Elail diacono : ad episcopum civiiatis, ut veniat ad nie sepelienduni.
    lnfinnuin qui comes tui niiiic e^t itineris, rogo ut Die euiin tertia ab boc egredior mundo, et vado in
    ineis conspeciibus repraesentes. At ille nibil inoralus, rcquiein destiaatam, quam mibi Dominus repromisit.
    velociter ad inciatuiii vadii , invenilque infixmuin Haec eo diccnle, niisit pivvposilus monaslcrii ad epi-
    nutum aures suas dare linni-
    febre pienuin, qui per scopum civ;taiis Nicensis ,
    qui ei Ii.tc nuntiarent.
    tum indicabal; appreliensumquc ducit ad sancliirn 2S1 Postbac Crescens quidam venit nd feneslram,
    Dei. At ille apprehensa manu cnesarie, attraxit caput el vnleiis eum c;venis vinctum , vermibus plenuni
    illius in fenestram, assumptoquc oleo benediclione ait : domine mi, qualiler lam valida lormenta io-

    sanciificato, tenens nianti siuistra lingiiam ejus , ori lerare tain fortiler potes? Cui ille ait : Confortat rae
    vcrticique capitis infudii, dicens ln nomine Doniini
    :
    ille pro cujus nomine hajc patior. Dico auiem tibi ,

    mei .lesu Cbristi a| erianlur auies tua>, reseretque os qiiia jani absolvor ab his vinculis, etvado in requiem
    luiira virtus illa, quae quondam ab horaine surdo et
    meaui. Advcniente autem die tertia, deposuil cate-
    muto noxium <j>>cit daemonium. Et hae •
    dicens ,
    nas qiiilms vinclus erat , prosiravitque se in oratio-
    inlerrogat nomcn. Illevero c!ara voce ait: Sic dicor b .

    ncm cum cum lacrymis orasset, col-


    immen- ^
    el diutissime
    Cum li;ec vidissel diaconus, ait : Gralias tibi
    ;

    sas refero, Jcsu Clirisle, qui (alia per locans se supcr scamnuni extentsis pedibus, eleva-
    servum ggQ ,

    tti m dignaris ostendere. Quacrebam retruin qn;e-


    tisquo ad ccelum manibus 8
    , gratias agens Deo ,
    ,

    rebam Paulum Laureniiunique, vel reliquos (|iii Ko- tradidit spiritum. El slalim omncs vermcs illi , qui
    niam proprio cruore illustrant omnes : bic r peri ,
    sanctos artus perforaliant , cvanneriint. Adveniens
    liic cunclos inveni. Ikec eo cum maximo flelu el autem Austadius f
    episcopus beatuin cnrp;;s slinlio-

    6 In Regm., Dito vero qui eum adicrunt. Paulus la- lam-liberam visiiur. Peninsnla est, utscrihil Peirus
    iiicn libro laudato, cap. 2, habel duo duces. Joffredi, tribcs circiter passiiuni millibus a Nicea
    b Colh. et Cliesn.. Pir dicor urbe dissiti, prope llerculei seu Villae-liberae portus
    c Rcgin., ignoui conspicere. lauces versus orienlem; ex cnrrupto S. Ilo-pitii no-
    A Corh., ab hominibus laudatur. mine diciiur vulgo, San-Sospir, nbi exstabanl adliuc
    * Hegm., pedibus ac manibus, elevatisque ad co:lum ejus aucloris lemporis monasterii rudera; turris vero
    oculis. et lempli ijisius nomine dicaii reliiiuias desirucia;
    Miruin est Aiistadium in episcoporum Nicensium
    1
    sunt ab anuis circ. 60, cuni arx ibidcin jubcine ,

    catalo^o oiniiii. Locus ubi vixil llosuitius prope Yil- Victorc 4mcd.'0 Sabaudix ducc, construcla fuil Lc-
    , ;

    57» 3. GREGORll EPISC OPl TURONKNSIS 380


    tissiroe aepullurx mindavit ". IIu'c omnia lli ipsins A iudulgeniiam deprectitus. Qnodam vcro tempore ,

    ore coguovi, quem luperhii muluin et Burdum ab co (linn pro furlo quis ad pendendiiin ilcdiiecretur, qui
    Binntum exposui, qui multa mibi ci alia de ojusvir- et in aliis multis Bceleribus, lam in fortis, quam iti

    lulihus narrivil : scd i


    rohiluiii mc rcs ill.i loqui homii idiis accusabatur ab incolis criminosius, et liaec

    quia audivi Vii.mi ipeius b mullia lui-sc conscri- ei iiiintiiiia fuissent, misii monachum suum ad de-
    piam. precandnm judicem f
    , ut scilicct oulpibilil ille vilae

    VII. Eo b lempore Ferreolus Ucecensisepiicopns, concuderetur. Scil [nsullante vulgo atque vocifcrante,
    magnae vir Banctilniis, obiil, plcuus sapieiiiia ei in- qnod si hie diinilteretur, ncque regioni, neqne judici

    lelleclu; qoi libros aliquos epistolarum, quasi Si<li>- possit csse consnlinm , dimilti non potnit. Inlerca *

    niiiin secutiis, composuit. Posi cujtu obitum Albfuus extenditur ad trocleas, 283 v ' r
    S' s ac fustibus cauli-
    ex pnefecto per Dynannum c
    reetorem Provinciae ex- lur, et palibulo condeinnatur. Cumque inoe tus mo-
    ira icgis consilium suscepit episcopalum quo non naclius abbati renuiitiasset : Vade, inquit , attende a
    ;

    impliua qu=im tribus uieus mensibus , cuiu ad hoc longe, quia scito quod qucm homo reddcre noluit ,
    eausa restiiisset ni renroveretur, defuncius est. Jovi- Domimis suo niiincic donabil. Tu vero curn enni

    nus iieruin qui quondam Pravinche reclor fueral, cadere videria ,


    prolinus apprcbensum adducito in

    regkim de episcopntu prseceptum aceipit. Sed pnc- B monasterium. Monacbo vcro jussa complente, illc

    veniteum Marcelhis diaconus, Felicis senaioria filius. prosierniliir in oralione, el lam diu in lacrymis ad
    t}ui convotaiis (oiiinioviiicialilms, per consilium Dy- Dominum ftulit preccs quoadusque disrupto ohice ,

    iiamii epUcopua 232 ordinalus esl. Sed el ipse vi


    cnm catenis terrac restitucretur appensus. Tunc mo-
    pulsntue deinceps a Jovino, ut removereiur, conclu- naclius apprebensiuu cum, ahhatis conspectibus in-

    sus in civitate, virlute sc rfefensare nilebalur, sed columem ropracseniat. At ille gratias Deo agens,
    cum nnn val< ret, muneribOs vicit. comilem arcessiri juhet, dieens : Semperme benignu
    VIII. Dliiii «'
    et Eparchius reelausus Egolismonsis, aniino solilus eras andirc, fili dilectissimc; et cur
    vir magnilie» sanctiiati-j , pcr quem Dous multa mi- hodie induratus hominem, pro cujus vita rogaveram,
    rncula o-tondit, de quibus, rclictis plurimis pauca non laxnsii? At ille : Lihenter te, inquit , audio,
    ,

    porstrir.g.ini. Petroguricae mhis incola fuii , sed posl sancle saccrdos; sed insurgente vulgo aliud facere
    ronversionein clericus facius , Egolismam veniens non potni , limens super me seditionom inoveii. Et
    ,

    cellulam sihi a-difuavil. In qua collcctis paucis mo- ille : Tu, inquit, 284 " 1C non audisti, Deus aulem
    nachis, in oralione morabalur assidue; el si ci aliqnid
    nudirs dignatus est, et quem lu tradidisti morti, ille

    auri argenlique ofTorebatur, aut in vitoe restituit. En, inquii, coram ic astal sanus. llaec
    necessitatibus
    pauperum, lut in redempiioiie capiivorum distrihut- G co diccnie, prostemitur ad pedes ejus comos slupens,
    lial. Paois i.i celluia illa eo vivente coctus nunquam
    h quod videhal vivere quem in morlis interitu reli-

    fuit, sed a devolis cura necessitas exegissct, infere- quisset. Ilaecegoab ipsius comilis ore cognovi ; sed
    hainr. Magnam enim catervam populorum de obla-
    et alia niulta fecit, quae insequi longum pulavi. Post

    lionibus devotoruin redemit; pusularum * malarum quadraginla quatuor vero annos rcclusionis suae pa-
    ven« iiiiin crncis signo srcpe cotnpressil, daemones de rurnper lehre pulsaius, tradidit spiritnm, prolraclus-

    nb^essis corporihus oraiione ahegit, et judieihiis ple- quea cellula, sepulturae mandalus esl. Magnus auteni
    rumque ul culpabilibus ignoscercnt, dulcedinc pro- conventus, tit diximus, dc redcmptis in ejus proces-

    fusa imperavil, polius qium rogavit. Nam ila crat sil exsequ is '.

    duicis alloi|iiio, utei negare non possent, ctim fuisset IX. Domnolus ) vero Cenomannorum episcopus

    rlosia S. Jonnnis iliidem slrucla, monnchis delicien- d Hoc caput, quod deest in Corb. et Colb., lauda-
    tihns Ebrardo abbati et monachis S. Pontii stibjecta tur in lihro de Miraculis sancli Eparchii, cujus verba
    fuil ah Archinhaldo episc. Niciensi , saeculo xi la- dcdimus inlcr Elogia a variis auctoribus nostro Gre-
    hente. gorio daia.
    a
    Corpus cjns in ipsa occlesia catliedrali Niciensi e llegm., putlularum.

    eiinm nunc asservari dicitur. ubi colilur die 15 Oe- * Euin infra comitem appellal. Et revera comites
    lob. Memoralur aulem in marlyrologio Komano die ^ ad dicendiim jus in civitatibus crant insiiliiti.
    21 Maii. De boc ilerum Grcgorius lih.de Gloria Con- s Sic Casin. ct Bec; ahi, ln tena extenditur, ad.
    less , cap. !)7. h Sic cod. Iicgm.; alii , ad psdes romitis slnpentis.
    1
    Corh. et Colb. Ferreolum uli
    lioc capul doost in 1
    Ohiit anno 81 die 1 Julii, quo ejus lesiivitas
    r
    . ,

    marlyrrm plerique colunt. Ejus vitam ox ms. Tolo- recolilnr. Ejus Vilam habes inler Aeta SS. Ord. S.
    sano cdidil .M.irc. Anl. Dominici ubi foslum ipsius , Henedicii S«c 1, p. i(i7. Ilein apud Gonnnnm, et
    n nonas Januarii ceiehrari dicilur. Monasierium con- simul cmn libro de ejus virtulibus in tomo liiidio- I

    didil, regulamque sciipsii, non semel editam , quae thecac novae Labhei; ex qua patet Eparchimn tri-
    habctur in Codice regularum ei in Concordia Bene- gina Bolummodo ci novein aunos reclusum vixisse.
    d.i li Aninniv abbatiS. Sed fortasse Gregorius totum tempui desig iare vo-
    De Dynamio non semel luil, ex (|iio Eparchius monasticam vestera suscepe-
    r
    infra Grcgorius. Is ipse
    osi qui scripsit Vitani abbalis Bodaneusis
    S. Marii rai a Martino Sedaciani monaslerii nbhate. De eo
    iu duecesi Sistariccnsi . Vitam S. Maximi Reiorum iierum Gregorius lib. de G!or. Confess., oap. 101.
    e\ iscoi i, elc; li ras i
    vero a Gregorio Magno cum Vulgo diciiur saint Cybar, suh cujus noinine exstnl
    ali munusculis recepil. Ejusdeui laudes cecinit
    imt mouasleriuin Ordinis uostri prope urbem Inculisinam
    Forlunaius lib. vi, carm. H et i-2, ubi etiam de Al- sed ojus reliquix a Calvinisiis eombuslas sunt aniio
    l>iii", Joviim et Thcodoro, dc quibus h c Gregorius l*Jo8.
    ct lufra cap. 1 1. Iloc caput dcest in Colh. et Coib At Uegin. Iia-
    ;

    531 HlSTORlA FBANUKIUM. LIBER SEXTUS. 382

    aegrolare ewpit. Temporc enim Chlothacharii regis A gressuum, eseco b resiituerct visnrn.Qui posi viginti
    - apud Parisios nd basilicam sancli Laureirtii • gi-egi duos episcopalus annos, dum se ccrneret morbo
    monasteriali praefuerat; sed quoniam , Ghibiebentb regio calcnloqiie gravissiroe faiigari , Theodulliim

    seniore vivente , semper Qhtothachario regi fidelis abuatem in locnm suiiffl praeelegit, cujus assensui rex

    exstitit, et nuntios illius ad speculandum mis-os cre- praebuit volunlatem : sed non mulium post tempus,
    niulata senlenlia in Badechisilum c domus regiae
    brius occulebal, praeslolabatur g85 rcx bicuni in ,

    quo ponlificaliis honorem acciperet. Migrante aulem tnajorem transfertur eleclio. Qui tonsuraius gradus,

    Avcnniensis civitalis pontifice, islum illuc daredeli- qnos clerici sortiuninr, ascendens, post quadraginta

    beravcra). Sed beatus Domnolus haec audiens , ad dics, migrante saccrdote, successit.
    X. Ilis d dicbus basilica sancti Martini a furibus
    basilicam sancli Martini antistitis, quo tnnc Chlotha-
    charius rex ad oralionem venerai, accessit, et noelc effracta fuit. Qui ponentes ad fenestram absidac can-

    tota in vigi^iis cxcubans, per priores qui aderant, cellum, qui super tumulum cujusdam defuncti erai,

    regi suggeslionem intulit ut non quasi caplivus ab asrcudcntes per eum, elfracta vilrea sunt ingrcssi,

    ejus elongarctur aspectu, ncc pennitteret simplici- aufercntesquc multum auri argentique, et palliorum

    tatem illius inter senalores sopliisticos ac judices bolosericorum, abieruut, non metuentes snper san-
    philosophicos fatigari, asscrens hunc locum humili- B cttim sepnlcrum pedem ponere, ubi vix vel os appli-

    tatis sibi esse polius ,


    Ad haec rcx
    quam bonoris. care praesumimus. Sed virtus sancti voluit hanc le-
    annuens, migrantc Innocentio Cenomannorum cpi- meriiaiem etiam cum judicio inanifestnre lerribili.

    scopo, ipsum Ecclesiae illi aniislilem deslinavit. Jam Nam hi perpetralo scelere ail Bnrdegalensem civila-

    assumpto cpiscopatu, talcm se tanlumque praebuit,ut tem venientes, orlo scandalo, unus alterum inter-

    in summae sanctitatis culmen eveclus , debili usnm emit; sicquepatefactoopcre, furlum repcriumest, ac

    bet bic Mummolus , sed infra, nt cneieri , Domnolus. post Innocentii obitum vacasse diu, immo et aliquot
    Snbscripsit conc. Turon. u, an. 5b7. annis ab Scienfredo psetidoepiscopo fuisse occupa-
    a Ilaec basilica etiam nunc persiat, parochiaji lilulo tam. Jam vero noster Gregorius scripsit Domnolum ,
    insignita, ubi paucis ab liinc annis teperla snntanli- aniequam esset episcopus, abbatem S. Lauremii Pa-
    qua sarcophaga gypsea, qua; nongeulosciiciier annos risiis fuisse, Ghlotario regi acceplissimuin , ab eoque
    pixferebant, quibus aperiis nigrae vesies , el mona- Avenionensi sedi destinatum ,
    quam ille respuens ,

    chorum etfigies visae sunt, -ed quae nt primum puriori postea Cenomannensis episcopus factus sit. De his
    aere afflatae fuerimt, in pnlvtrrem sunl redaclae, quod nihil ouinino Viue anc;or, sed contraria apud eum
    saepe nobis te>tatus est V. Cl. Nicolaus Gobillon, do- non invenias immovero ipse testalur se Vil.mi beali
    :

    ctor Sorbonicus, ejusdemecclesiae pastor.etillustriss. viri scfiplurum ab eo solummodo tetnpore, quo sedi
    ar< hiepiscopi Paris. vicarius generalis. Basilica san- Ccnomaniiensi proefuisse ccepil Ab illo, inquit, tem :

    cii Marliui , hic qnoque memorataprocul a , haud G pore, auspicabimur, quo nos glorioso suo tulventu illu-
    Laurentiana dissiia csl, hodie sub -ancii Martini a strare, nobiscumqiie manere ex Deiprovideniiajussusesi.
    Campis nomine celebfis-, de qua lib. i de Mirac. S. Eum iiaijiic post multas peregrinatioues, ei quidem
    Marlini, cap. 19. Porro Cointius ad anuum (>5*> infi- jam episcopum consecraium, Ccnomannos advenisse
    ciaiur Dnmnolum unquam abbalem S. Laurenlii narrat, statimque aclero etpopulo electum fuisse. Scd
    fnisse, lotumque boc G>egorian;e historise caput re- nihil prorstis babct de anlerioribus geslis, quae ex
    jicit, lanquam ab impeiito intcrpoiatore addilum Gregorii texlu repeterc nihil veiat. Itnino maxima
    idque ob duas polissimmn rationes 1" quod a codd. : inler sanctum Gcrmanum Parisiensem, ct i|)sum Dom-
    Corb. ctColb. absil; 2° quod multa in co habeantur noliun familiaritas, qu;e seinper, ipso etiam auctore
    Vit:c S. Domnoli, ab auclore gravi et aequali scriptae, \'it;o allestante, viguit, Gregorio nostro favet qui ,

    omnino conlraria. Verum quod capnt islud in aliquot Domnoltim in ipsa Parisiensi civitate ahhatem fuisse
    scriplis desiderelur, non imus inficias ; sed cnm iu scripsit, eo sanc temporequo bealusGermanus eidem
    ^ ahis, el quidem vetustis el oplimse notse codd., sci- urbi episcopus pnceral. Hacc paulo fusius nccessilate
    licet Bcccensi , Casin., ctc, habeatiir, niiiilque in cogenie iraclavimus ad vindicandum Gregoiii lex-
    eooccnrrat quod aGregorii gcnioaut stylo abhoreal, tum. —
    S.Domnoluscelebre monasleriumiiisuburbio
    ipsnm Gregorio abjadicari non debere ob hanc ra- Cenoniannensi condiditin honotem S. Vincenlii, ubi
    tionem eontendimiis. Quod vero ad Vitae S. Domnoli sepnltus est. Quod etiain nunc perseverat sub Urdine
    scriptorem attinet, animus non csi hic de ejus aucto- sancii Benedicti et Cong. S. Mauri, ahbalis regularis
    ritatc disceptare , an lanla censeri debeat qunc , privilegio gaudens. CorpusS. anlislitis e tcrra lcva-
    Gregorii tcxium, qualis nunc exstat, possit elev;ire. tum fuit anno H24, ah llildeberto e,iisc. Ceuoman-
    Id unum dicimus, diversa ab his auctoribus de D;>m- D nensi, praesente Fulcone juniore Andecavorum co-
    nolo enarrari, sed non contraria. Et quidem qu;ede mile, ut ex charla ejusdem monasterii didicimns.
    Domnolo jam episcopo, aut de ejus mnrie narrat Hodie Fervatur in theca argenlea auro linita, operis
    noster Gregorius, a vero non abhorrenl, nec su.it exquisitissimi quain cardinalis Luxeniburgius lieri
    ,

    Vitac aucLiri opposita, ul ipse Coiniius fatelur. Equi- cnravil.


    dcm duos solummodo supra viginti annos episcopa- b Claudus appcllabnlur Bainarius, et bic caecus
    lus Domnolo iribuit Gregorius, qnod Cointii calcu'o Siagrius, ex Viiee auctore.
    nonquadrat; at id Vitae auctori, quod unum inquiri- c Bcgm., [ialdechilum.
    Is est Badegisilus, ut ho-
    mus, non adversatur, qui nec tempns inilae sedis, bil Chesn., de quo non semcl infra Grcgorius. Sub-
    nec Domnoli obitus annum designavil. Non eiiam seripsii conc. Malisc. u, an. 585. Miruin est aulem
    relragantur vetera instruinenla inuno Papcbrochius;
    de eo nibil prorsus haberi in actis episcoporum Ce-
    qui ad dicm lb' Maii Bollandiani eamdem Vitam re- nomann., quae tomo ill Analect. Mabillon. edita
    ferl, et Gregorium inlerpolaluni fuis-se suspicalur nb sunl. ViiJeli!). iu Mirac. S. Marlini , cap. 55. llaec
    ross. codd. Allameii Domnolum
    post 2'2annnsepisco- prima esl, ni fallor, inenlio majoris domus apud Gre-
    pams successqrem iinpetrare
    poluisse fatelur, eo gorium.
    quod ntilla meulio Domnoli episcopi Cenomannensis Hoc cip. deesi in Corh.
    il
    et Colb. ; exstat tmeu
    in actis puldieis occurral ante con< ilium luron. n, apud Frcdeg., cap. 87.
    anno o'>7 , etcertuin sit Cenomannensem ecclcsiam
    '

    S. GREGORll EPISCOPI TURONENSIS 584

    A Biliam ingredi, obsisienle Dynamio, nOn valcbai. Sed


    Je bospitali corum 286 argeniuin cnuuuinuium n ci

    pallia sunl cxiracia. Quodcum rc^i Chilperico b nun» nec epiicopus, qui jnn lunc cuin Cnndulfo venerat,
    liatuiu fuissei, jussii eoa alligari vinculis, ct suo in cichsia sna recipiehalur. Dvuainius anlem nna

    conspeeiul prxientsri. Tunc ego meioeiia,.ne ol> il- cuni clcricis porlas ohserat urhis, insultsni pariler

    lics causam bominet morerenlur, qui viven»in cor- ac nlrnmque detpieiem, cpiscopiuu icilicet et Gun-
    iHne pio perdilorum vita sarpius deprecatus esi, dolfum. Tainicin ad colloquiuin dncis ascilus, in ba-

    cpisiolam re^i precalioni iranimiii, ne noilris silicam beali Slepbanl, qux urhi est proxima, venil.

    non aecniantibus, ad quos proiecutio pertiuebat, hi Ostiarii euiui cusiodebanl a-dis ingrcituui, ut in-

    inlcrflcerentur. Quod llie benigne luscipiens, viix troounte Dynamio valvaj protinui eltuderentur. Quo
    reslitult. Specics vero quaj dissipalas fuersnt, studio- faclo c\clus:earmaiornm lurbx post Dyoamlum in-

    si-simc eofnnonrns, loco saneto reddi pra*ccjit. grcdi ncqniveruiit. Quo non inlelligente, diini di-

    XI. Apud d Massili iiscm vcro uibein Dynamios vcrsa inter sc mper altarium conferunl, rccedenies
    rector Provinciae gravilcr insidiari Tncodoreepiscopo ah aliario, salulatoriom iugrediunlur. Introeuntem
    cocpil. At ille ad regcm propcrare diiponens, coin- cnm his Dynamimn, nudtlumque jam a suoriiin so-

    prehen-us ah eo in incdio civitalis lenetur, et gravi- latio [/. auxilio], lerrihiLter incrcpant. Fugatisque

    lcr iiijurialus, tandem laxatus esi. Clcrici aulein B Btlellitibus, qni cum srmis eo alnluclo h circumstre-

    Ma sil enses dolum cuiu Dynamio moliebantur, ut ab pehanl, seniores civium ad se dux una cum episcopo
    cpiscopaiu ejicerelur. Scd dum ad regeni Childchcr- collc^it, ul civilitem ingrcdcrctur. Tunc Dynamius
    lum amhiilarel, cum Jovino ex prxfeclo a Gunl- bxcouinia ceinens, veniam pctens, datis duci inuliis

    chramno rege dciineri jubctur. Quod audicntes Mas- munciihus, reddito ctiam sacramcnio se lideleui

    silienscs clcrici, g.mdio magn» rcplcli quod jam le- episcopo dcinccps regique futurum, suis induitur
    nerelur, jam depuiareiur exsilin, quod jam in hoc iudumeilti-s. Tunc peser.lis tam poil.irum quam sa-
    res perstiiissct, ut iiunquam Massiliam reverlereiur, craruin a-dium falvis, ing ediuuiur ulrique civila-
    domos ecclesix apprebendunt, ministeria e
    descri- lem, dux scilicei et epiicopus, cum signis ci laudi-
    b.mi, regestoria reseranl, prompiuaria cxspoliant, bus, diversisque bonorum vexillis. Clerici autem
    omnesque res ecclesia', lanquam si jam niorluus cs- fjui Bceleri buicmisti fuertut quorum capui Anasia-
    scl episcopus, pervadunt, diver.-a crimina de ponti- siusabbaset Proculus presbver ' cranl, 2gg inlra
    fire proloiinentes, qnx- falsa, Christo auspice, depre- Dynamii iccta coufugiuul , peleulcs ab eo opcm re-
    benduniur [At. deprehendfl]. Childeberlus veropost- fugii, a quo fuerant incitati. Mulii lanien eoroai pcr
    quain cum Chilperico paciOcatus e.-t, 'egatos ad idoneos fidej ussopcs di.ni si, ad regem jussi sunt
    Gunlchraiiiiiuin regem miliii , ut medietalem Massi- C ambulare. luierca Gundnlfus suljugata civiiaie in
    liae, quam ei po8l obitum patris sui dederat, reddere Cbildeberti regis dilionem, restituioque in locum
    deberet. Qnod si nollet, noveril sc inulta perdiiurum suum aiitistite, ad ieg'iii Childebeiluin regressus
    pro pariis islius retentione. Sed ille cum ha.c rcd- esi. Sed Dynamfus immeraor fidei quam Childe-
    d rc nollet, vias clattdi praecepit, ut niilli per re- berlo rc^i promiscrat, ad Guniciiramiium regem
    gnum ejus iranseundi adiius panderelur. Ilaec cer- nuiilios dirigil, dicens quod parlcm sihi debitam ci-
    nens Cl.ildcbeilus, Gundulfum ex domcst co f
    287 vitatis per episeopum perderet, nec unquam Massi-
    ducera faclum, dc geuere scmtorio, Mass 'liam diri- lieiiscm urbem suo poiirclur dominio, nisi bic cvcl-
    git. Qui cum uon auderel ambularc jain per Guut- latur ab ea. At illc ira commolus, jubet, contra fas

    chramui reguum, Turonis vcnit. Qucm bcnignc sus- rclijjioni-, uL ponlifez stiuiini Dei arciatus vioculisl
    ceplura, recognosco nialris mex avunculum 8 esse, sibi cxhibcreiur, dicens : Trudaitir exsilio inimicus
    lelciilumque mccum quinque dicbus, imposilisquc regni nosiri, ne oobia noccre amplius valeal. Sed
    ncccssariis, abirc pcrmisi. Illeveio progressus, Mas- cum episcopus de his su-pectus csset, ncc facile pos-

    a Sic Rcgm elBad.; alii, communitvm. Inm Chbidovei III, lib. vi de rc Diplomat., n. 19, et
    -•
    Regm., Chlolario. Cbildeb -rti III, n. 24. Generis autem senalorii no-
    c Casin. ci Regm. Edili verocum Bec.,nesofrrt.
    sic
    " mine, dequo liic el pasiim Gregorhis, familix desi-
    d
    Deesl in Corh. ei Colh. ; non lamen ab interpo- gnantur, qua? tempore Romanorum m senalum ad-
    latore add lum c»t. Vide nolas in cap. seq. et in cap. missas faerant. Mulii enim provinciales, maximc e
    2i bujus libri. Gal ia, civiiate donati fnerant, aliquot cliam in se-
    e ld cst vasa sacra, ubi obiervandum jam consne- natuin allccii. Ejusmodi dicebantur scnatores pere-
    ludiuem lunc invaluissc, ut defuncio epiteopo, cle- griui, qui ul plurimiim nc facie qnidem Romam no-
    rici qu;cc nque poierant diriperenL vcraul. Nolim lamen inliciari Gregorium quandoqne
    f Domestici eraut, qui excubabant in palatio prin- senatores nonnnllos appellare, qund illi ex sux urbis
    cipis, eorunique pratpusitus appellabatur comes do- piiii>oribus essent. Vule Cangii Glossarium.
    meslicoiuin. Sub regibus nosiris prnefecli fuerunl 8 Fratieiu scilicel S. Nicetii episc. Lugdun., ut
    villis regiis, ut patet cx b. n Marculfl furmula 5-2,
    I obcrvat Coinliiis.
    qitx domesMcis, qui supra regis villas erant, directa t>
    Sic Regm. et Bec, alii, adducto.
    esl, ut occasione iilii regis re-ens nati servos afiquot Kegm.,el Proculus ubba. I!ad., Proculi prcsbyteri.
    »

    lib rlile donarenl. Eosdem regi ad placila prope- Porro Anastasius abbas erat lancli Vicioris, mona-
    raitti oxpcnsas parasse innuit nosier Gregmius lib. x, sterii etiam nunc apud Maisitiam celeberrimi Ord. ,

    cap. ?8. D>unestici inier regni optimates recensenlur S. Bene licli, qtiod a Joamie Cassiano sxculo quinto
    io pr.i I. leguni Purgund.ei |«*g. fiipuari m n rap.90: con.liium fuilj
    . gi .i bidebanl ex Harculli f rmulis. Vidcsis placi-
    5b!i II STORIA FRANCORUM. LIBER SEXTUS. 585
    set ab urbe eriii, advcnit fesiivi !as dedicationis ora- a Isiodorcnsis ' :ic Berravensis urbis Turonieae deva*
    lorii rtiris suburbani. Cumque ati h;cc lesla egressus stati suni. Sed et postea crudeliter qui in
    hac obsi-
    eivitatem properaret, subito armali cum uiagno IYe- ditme adessc nou poterant, sunt damnati. Bladastes *
    miiu ab occultis insidiis scalenies, sancium va lant vero tlux in Vascouiam abiil , maximamquc parlem
    antistilero, dcj. ctuniqi.e ah cquo fugant omnes co- exerci.tus sui amisit.

    niites ejus, servientes alliganl , clericos caedunt, ip- XIII. Lupus


    vero urbis Turouicx civis, cum, h

    sumque super miscrabileni imponeptes caballum, uxore perdila ac liberis, clericatiim expelerel,a
    nuiluni de suis soqui pcrmittenics, ad rcgis dedu- fratre Ambrosio prohibilus est, limens ne haeredem
    ciinl priesentiain. Ciimque per Aqiienscin p.Ticri- insliluerel Dei ccolesi.ni , si ei conjuiigerelur; rur-
    rent urbeni, Pienlius a
    episcopus" ioci , condolens sumque uxorem providil, ei diem iu quo ad spon-
    illi

    fratri, dalis clericis ad solalinui, imposilisque neces- sali: > donanda conjnngerenlur, male suasus ggQ ira-
    saiiis, abire permisii. Dum h;ec agereotur, clerici lt
    '
    r indicil. Deliinc ad Cairtonense caslrum , ubi
    iienuii Massilienses domos ecciesiae reseram, areana ll,)S
    P lm » 1 habebaut , pariter advencrunt, Sed uxor
    rimaiitur, et alia describunl, alia suis domibus infe- Ambrosii cuin esset adullera , et alium amore lnpa-
    runl. Episcopus vero ad rcgem deduclus, nec culpa- nario, oxoso niarito, diligeret, insidias viro letend t.

    bilis inventus, ad civitatem suom redirc permissus, B ^umque bi gcrmarui pariter epiilarentur, el nocte
    cum grandi eU a civibus laude susceptus. Ex boc us 1 ue ad ebrieialero vino maduissent, h\ uno slrato
    pariicr qoievcruni. Tunc ntce. hus uxoris Ambro
    auleni 2§9 gravis inimicilia inter Guiilcliraiimum ii,

    regem el Childeberuim nepotem suiiin exoritur, dis-


    nocte veniens, quiescentibus cunciis et vino depres-
    sis , accensis igne paleis , ut vitJeiet quid agerent
    ruptoque feedere sibi inviiem insidiabanlur,
    Xli. Igiiur Cliilpericus rex cernens lias tliscor-
    [Al. ageietj , extracio gladio , Ambrosium in capite

    dias » inler fralrem ac nepotem suuin pulltilare,


    librat, ita uldesceudens per oculos gladius cervical
    Desideriuni ducem evocat jubclquc ut aiiquid ne- capitis amputarct; m quo ictu expergef.iclus Lupus,
    ,

    quiliie inferal fratri. At ille, comniolo exercitu, Ba- et se in sangiiinem voiuiari decernens , exclamat
    g-novaldo c du e fugato , Petrogoricum pervadit, voce magna , dicens : Ileu, heu! succunite , fratcr

    exactoque saciamento Agiunum pergit. ISaec audieus nieus inierfectus csi. Mcechus vero, qui jam perje-
    uxor Ragnovaldi, qu<>d scilicet, lugaloviro suo, ha c trato scc.lere discedebat, hx'C audkns, regressus ad

    et civitas in potestalem regis Chilperici redigeretur d lectcm, Liipum adil. Quo re|iugnaule, niultis plagis
    ,

    basilicam sancii martyris Caprasii cxpeiiii. Scd ex- laceraium oppressil, et niortali ielti sauciatum, se-
    tracta exinde et spoliata faculi*ate ac solat o famu mivivum reliquit; sed nullus de familia sensit. Mane
    ,

    frrum.da.il lidejussoiibus Tolosam diiigilur


    a " ;e,n f lCl °»
    ' ^«pebanl omnes de lanto scelere. Lu
    : ibi |iie Q
    pus tameu alhuc vivens inventus, sicut acium
    ierum in basihca sancli Salurnini i: gressa rcsidc- f.ierat

    bat refercns, spiritum exhalavit. Sed nec longum mere-


    Desidcrius vero cunctas civitales, quue in parle
    trix iugcndi siui)|:sit spalii.m scd paucis diebus
    ifa jitl regem Guntchramnum aspiciebant, absluliL :
    in-

    teipositis conjuncta uicecbo dtscessil l


    et dilimiibiis regis Cbilpcrici subegit. Berulfus vero .

    ilux , cuni fjiluriges e mussitare ,


    quod Turonicum XIV. Anno i i^iiur scpiinio Childeberti regis, t|iii

    lerniiiiuin ingreierentur, audisstt, exercitum com- erat Chifperici el Cunlchrainni vicesimus et pninus,
    niovet,et se in ipsos fmes statuit. Gravitcr tunc pagi mcnse Januario ,
    pluviae , coruscaliones alque lctii-

    a
    bic Bee. et Begm. eum Bad. Alii, Piencus. Pien- celcbraturdie 20 Octo!:ris. Basilica S. Saturnini
    lii episc. Aquensis, id est Aquaruin Sexliarum, Aix apud Tolosam quo posiea confugil baec iuulier, ,

    en Provence, missus sub-cripsit conciiio Matiscon. li, msigne esi hodie canonicorum sjecularlum colle-
    anuo 585. gium.
    b
    Quic scilicet capite prsecedeiUi niemoranlur, ut e
    Colb. el Begni.', Bimricos ; Bad., Bilurigos; et
    fatelur Coiutius. Et taiii-ii caput istud \"2 rejieere quideni hio designaulur Immines regionis biiuri-
    iion potest, miod in omnibus codd. Iiabealur; adniit- censis.
    tat itaque et prnecedens neresse est, licel in dtiobus f
    pagus Sio.lunensis. Bcgm. mendnse, .4«-
    C<irb.,
    srripiis desiilereuir; nec inferat eo ipso aliqimd ca- p tisiodorensii aut. Sed retirienda vulgalu bclio naui ;

    put esse interpolalum quod in cotld. Corb. et Colb.,


    lciodoium si ii Isiuioiuin esi v cus ad Crosain ilu-
    tlesmt. Et quidein utiiusque capitis epilo.nen fecil \iuni, vuigo herre aut Isure dictus q"ui conlinis cst ,

    Fietlegarius cap. 87. Biliirigibus Cubis. Berravensis vero vic.is est Barou
    c Sic Corb., Bec. ei Begm. cum aliquol edilis. prope enmdem fiuviuin haud p*iocul ab lciodoro, ,

    Colb, vero et Chesn., Ilegnovaldo et Reginovaldo. ,


    ut. obscrvai Valcsius iu INotitia Galliarum. Iu uiroqua

    d Sic Corb.; alii veio./.a? ckilates in.... redigeien- loco ecclesiam luisse u:dilic.'laui uotat Crcgoi ius lib.
    fwr. Corb. lectionem prselulimus. Nam lnnc capto x, cap. iiliniio.
    Agicno, uvor Bagnovaldi qu;e ad basilicam S. <^a- ,
    k Alii, lilandasles, atil Bludaslit. Corb., Baudnstis,

    prasii in hac urue sitam


    , confii:eral in hostium , ,
    Vasconiain liic inlellige velerum VjiSCutiuui sedein i;i
    inaniis deveint. S. Caprasius Aginni episcopus cuin Pyreuaeis jngs , ijua diinissa pislea Novenipopula-
    Kide virgiue niarlyriuiu perlulit sub M ivimiano. Ca- niam occupaveruut.
    prasium tliximus episcopum cx hotticrua el quiilcm h Dte l lioccaput in Coib. el C^ib.

    receniiori Aginnensiimi tradilione eni neque Acia ,


    » l(>se moechus, noroine Vedaste-> Avo, inale pe-
    neque alia monumenia antiqiia favent. Supensi bo- riil e\ libro vn, cap. 5.
    tlieqtie basiUca stib ejus>ie:i! sancli i.oniuie, qu;e ca- ILic capm imegrum referl Fulhertus in epistola
    i

    uonicortini tollcgio nobililatur, ibitjue sacruui ipsius 97, qu;e estad Buberttim regem , ubi habet , Anno
    caput asscrvaiui . Ejusveio festiviias iu loia dioecesi sexio, i tc
    ;

    S. GREGORH EPl SCOPI TIUONI.NSIS ;.ss

    trua gravia lucruni, florcs in arboribus ostensi snnt; A lur ''. Tu ergo, dilcciissime, reverterc illuc, ci pete,

    siella ,
    quam eometem superiut nominavi , apparuit, iii ipse le qui elegii debeai lonsorare. Cumque pres-

    iii nl in circuitu ejus magna nigredo esset. Et illa byterii bunorcm acceperis , ad ecclesiaro assiduus

    lanquam in foramine aliquo posita, ita intertene- esto; ci (iim eiiin DeuB migrare volueril, tuncfacile

    Bcintillana, Bpnrgensque co- episcopaleiu gradum ascendes, At icgressus,


    bras 291 relucebat, ille

    mas. Prodibai antem ei ea radhis mirae magniiudiuis, consilium accepiuin adimpicre flissimulavit, co quod

    qui lanquam rumus magnus incendii apparebai a lon- Felix episcopus ub Encominodo levius agere vtderc-

    ge. Visa c>i autem ad pariem occidenlis in hnra lur. Scd ppstquam fehris discessit , libiie ejus ab

    nociis priraa. In die aulero sancto Paschae apud Sues- huinore pusulas emUerunt. Tunc caniharedarum
    sionas civitaiem coelura ardere visum esi , ita ul duo calapbsmam e
    u miuro valfdani ponens , compuire-
    apparerenl incendia : ci unum erat niajus, aliud vero Bcentibus nbiis, anno episcopatu< sui iricesimn ter-

    niiniis. Post duaruin vero borarum Bpatium ronjun- lio, aelale sepluageiiaria, vitam finivii f
    . Cui Nonni*

    Cla sunl siuiiil ; faclaque pbaro |.l/. ignij inagna, cbius consobriuus cjus, rege ordinante , successit.

    evanuerunt. In Parisiacn vero lcrmino.verus sanguis XVI. Audieus t> ;iuicm 1'appolenus ijns obitum,

    ex nube defluxii, et super veslimeuta multorum bo- neptem illius dc qua Beparatus fuerat, recepit. Ante
    niinum cecidit, el ila lalic maculavit, ut ipsi propria B boc auiem tempiis desponsaiam eam liabuerat; sed

    indumenU horrenies abnuerenti Tribus cnira locis (lissimulanlc de nupliis Fdice episcopo, hic euiu

    iii termino civitatis iliius Iioc prodigium apparuit. magna cohorte veniens, aboraiorio puellam abstra-
    Ln Silvanectensi vero lerritorio bominis cujusdam xii, ci in basilicam beali Albini confugii. Tunc Felix

    domus, cum ille mfcue surgeret, sanguine respers.t episcopus ira conimoiiis, circunrvenlam puellam do-

    apparuit. Magua igitur eo anno lucs in po- lis a mariio separavit. Mutalaque vc^te apud Vasa-
    ab iiilus
    cinn pu lenseni urbeni b in monasicrio posuil ed
    pulo fuil : valeiudines varia:, malignit ", tilis :
    k
    . illa oc-

    etvesicis, quae uiultum populum afleccrunt morte. cullos pueros '


    nuntios dirigil , ul 6cilicel eam

    Mnlti lamen adbibentei sludmm, evaserunt. Audivi- ereptain ;i loco in quo posila eral, acciperet. Quod

    mus eniih co auuo in Narbonensem urbem inguina- ille non abnuens, asBumptam dc mouasierio pucllam
    r.inn morbum graviier desacvire, ita ut uullum es^et
    suo conjugiu co|!iil;ivii , regafibusque muniius prie-

    spatium, cum bomo coneplus fuissci ab eo. ceptionibits, iuucre parentum di>tulit minas.
    XV. Felix h vcio episcopus Namneticae civiialis, XVII. Ucx vero Cbilpericus mulios Judxorum co
    iu lianc valetudiiiem corrucns, graviter a/gfolaie anno baplizari pruecepil , cx (]tiibus plures excepit
    coupit. Tunc vocatis ad se episcopis, qui prupiuqui e saneto lavacro. Nonuulli tamen eerum corpora
    eranl , supplioai ut consensuin ,
    qucm in Burgun- C lanium, uoii corde abluii i, 2<§3 ad ipsam quara
    dionem uepolem suum feceral, suis Bubscriplionibus prius pcrlidiam habuerant, Dco mentiti regressi snni,

    roborarent. Quod cuqi faclum fuisset , cum ad ine iia ui et sabbiiuni observare , ct dicm dominiciim
    dirigunl. Eral tunc lemporis Burgundio , quasi an- honorarc vidcrenlur. Priscus (sup. cap. 5) vero ad
    lioruiii viginli quinquc. Qui veniens, rogatulaccc- ccgiioscendaiti veiiiatem nulla penitus poluit ralione

    dciis usqoe Namnelas, episcopum euut in locum dclhcli. Tuiic iralus rcx ,
    jussil euin custodiaj inau-

    avunculi, qui adlmc superstes erat, lonsoratuin con- cipari, sc licei ut quem crcdere volunlarie non po-
    secrarc deberem. Quod ego abnui , qnia canonibus leral, saltem credere faceret vel invilum. Sed Hle
    •i n 292 cdlivenire cognovi c
    . Coiisilium laiuen daiia quibusdam muneribus, spatium posiulat, douec
    pracbui, dicens : llabcmus scriptum in canonibus, filius ejusMa^silieiiseni (Iebraeam accipiat; pollicetur

    lili, iion | osse quemquam ad episcopalura accedcrc, dnlosc se dcinccps qua; rex jusserat implcturuin.
    iusi prius ccclesiaslicos gradus regulariier soitia- luierea oritur inlenlio intcr illum el Pbatirem k
    , ex
    n Uad., variw, morbive; abi cd. cum Fulberlo, mi-
    niae, vulgo Bazns. Patria luit Ausonii nobilis poel;e,
    tliiir. qui post adcptas (Oiupluies imperii dignilales, factus
    llnc caput deest iu Corb. ei Colh.
    •* est consul a Graiiano irap. suo ipsius discipulo.
    c
    lloc velltum can. 8 conc. Nicasni q'>od postea jx i
    Sic Coib. et Colb. Edili cum Bec, pueio. In
    ,

    aiiis compluribus conliriuatuin fuil. Hegm. Iia;c vox deest. Unaquc lcciio boua. Itaro
    Sic siaiuit concil. Sardiceuse, cau. 15, in Gra:- tamen puer pro viro usurpalur, sxpius pro servo,
    co 10, quod suiinni ponlifues deiuceps ci aiii palres eliani provecia; ajialis, nuu u lutcvi ui loquilur liie- ,

    variis in synodis coiifirmarunl. Yide Gratian. dist. lonymus, sed condilionem expriraendo.
    52 et
    r
    - /J. Moi luisse videlur lunc in Galliis Judseos ad fi-
    j

    11
    id cst , cx cantbaride animali vcncnoso confe- dein cogendi, quoJ iinprobat Gregor. Magu. lib. i,
    ctum queinadmodniu ex viperis aliisque similibus cpsst. ;5. Adi Cuiitlium ca dc rc tlisscrenlem ad an-
    ,

    rcincdia adtiiberi sulent ad morborum curaliouem. num 591, num. 12 et Beqq., et Launoium in lib. hac
    Uhiii vui id. Januarii; colitur uti sanctus apud
    1
    de ie siugulari.
    Namueleiises. I>e eosupra lib. v, cap. 5. ' Sic Corb. cl Culb. cum Chcsn.; Dec. vcro, Pa-
    8 lloc capul, quod eum pracccdeiui necessario con- iliirda; aliquot ed., Paihiran. Ucgm., Colb. allcr et
    juugiiur, exstai lotidem verbis in inss. Corb. a li. n>.., Patrem, et inlra Puter. Porro altcrcod. Coi-
    Colb. ; uttde iitfcrcnduin ulr«niii|tie essc Giegorii fe- berlinus, (|iii carel iuitio, incipii ab his ve.bis,
    tum. li tamen CnintiuB iilruinquc insititiura dixit Pritcus preeanclus orat io , csc, qucm Codiceui sub
    t.ed cuiii cod. Corbeiensis paulo posiGrvgorii aia- S. Michachs uoinine laudat Coinlius nos vero ut :

    lem sii Bcriptus , faieri igiiur ticbci inlcrpolaloieuj duos l.osce cod;l. Colberiinos a sese invicem disliu-
    Grcgorio feie ;equalem luisse. finamiis., priereuj qui fml S. Arnulli Mctlcitiis, Colb»
    * Ciwiis Novempopulania: slvc bodicrna: Vasco- a., hunc vero Colb. m. appeliabimiis.
    38'J IIISTOKIA FKANCOIIUM. LIUEI. SEXTUS. oyt

    Juda'0 conversum ,
    qui jam regis lilius eral cx l.iva- A tum (Acl. v, 5)? Aon et hominibus mentitus, eed Deo

    cro Cuiuque die sabbati Priscos pracincius orano, (Aci.\,i). Ubi csi et illml,qund Paulus niyMica

    nulluin in nianus ferens ferramentum , Mosaieas !e- dona cominemorans , ait : Hcec enim operatur unus

    ges quasi implelurus , scereliora competcret ,


    snbito atque iaem Spirilus, dividcns unicuique proul vult

    Phatiradveniens ipsurn gladio cum sociis qui ade- (I Cor. xn, 11). Qui enim Oj eratur quod vuli ,
    ,

    ranl jugulavii. Quibus inierfectis, ad basilicam ?an- nulli cognoscilur esse subjectus. Accedonte ameui

    cti Juliani a cum pueris suis, qui ad propii.quam Ansoualdo ad Chilpericum tegem, legaiio f
    Hispano-

    plaleam eranl , coufugit. Cumque ibidem residerent, rum esl subsecula; qtice di: Chilperico ad Cliilde-
    b famu- bertuin accedens, in Hispanias est regrcssa.
    audiunl quod rex , doniinuin vita excessuni ,

    los lanquam malefaclores a basilica traclos, julicrel XIX. Apud Pontem vero Urbiciisem e civitalis Pa-

    inleifici. Tunc unus ex bis evaginalo gladio, domino risiaca. , Chilpericus rex custodes po uerat, ul in>i-

    suo jam fugato, socios suos inierlicil, ipse posimo-


    fi dialores 235
    e re S !| ° fratris sui ne nocercut ali-
    ('

    dum cum gla<lio de basilica egressus ;


    sed irruente quid, arcercnlur. Quo h Asclepius ex duce pra-co-

    super se populo , crndelilcr interfectus est. Pliaiir d gnito , nocte irruens , inlerfecit omnes, pag-imque
    auiem acce|ila licentia , ad regnurn Guntchramni, ponti proxiinuni giaviier depopulalns esi. Cumque
    unde venerat , est regressus: sed non post niulios B baec re^i Chilperico nuutiala fuissent, miuii nuntios

    dies a parenlibus Prisci intcrfectus est. comilibus, ducibusque, ct reliquis agentibus ', ut

    XYlll. Igitur legati Cbilperici regis, id cst An- collecto exerciiu in regiiiiin germani sui iir.eient.

    sownldus et Domegiselus
    e
    ,
    qui ad conspiciendam do- Sed probibilus est consilio bouoruin hoininum, ne

    tem in Ilispanias fuerant missi, regressi sunt. 294 facerel, dicentiuin sibi : llli pervcrse egeruui, lu vero

    Ilis diebus Leuvicbildus rex in exercitu couira Her- sapienter age. Mitte fralri nunlios, et si injuriain

    mencgildum filiumsutiuiresidebal.cuietEiueritainci- luam eiuendare voltieril, nibilmali qua_ras i : si vero

    viiaiom abslulit.Nam hicqualitercuinducibusimpera- noluerii, tractabis deinccps quid sequaris. El sic ra-

    lorisTibeiii fuerit conjunclus, jam superius exposui- lione accepia, proliibiio exercilu legationem fiatri

    nwis. (Lib. v, cap. 39) Nam et legatis ha.c causa innexuit dirigit. Sed ille cuncta einendans, fraliis qua_sivii

    moras ul tardii.s regrederenUii'. Quibus visis, ego sol- iutegre charitateni.


    ,

    licitus cram, qualilcr iu ipsis Chiislianis, qui pauci XX. Eo aiiuo Chro linus obiit, vir magnifiea. bo-

    iw eo loco renianseranl, fides Cbristi ferveret. Tunc nilatis et pielutis, elecniosynarius valde, pauperum-
    mihi ha-c Ansmialdus respondit : Chrisliani qui nunc que refeclor, prolluus ditaior ecclesiarum , clerico-

    apud Hispanias commoranlur, calholicam fidem in- rumque nutritor. Nam s_cpe a novo fundans \illas,

    legre servant. Sed rex novo nunc ingenio eam nitf- G ponens vineas, sedifieaitS domos-., culturas erigens,

    tur extwbare, dum dolose et ad sepulcra marlyruna vocalis cpiscopis quortnn eral parva facullas, dalo

    ct in ccclesiis religionis noslrse orare conlingit. Di- epulo, ipsas donios cum cultoribus et culturis, cum
    cit enim : Manifeste cognovi csse Cbristum Filium argenlo, peristronialibus , utcnsilibus , ininistiis et

    Dei aeqnalein Pairi; sed Spirilum sanclum, Deum fainulis benigue dislribuebat, dicens : Sint haec Ec-

    penitus esse non crcdo, eo quod in nullis legalur clesia?dala, ut duin de bis pauperes rcficiiinlur,

    codicibus Deus esse. quam iniquam sen- Heu! beu ! niihi veniam oblineant apud Deuin. Mulla .Miiem et

    tenliam ,
    qnam venenosum sensum, quam pravam alia bona de hoc viro audiviinus, qu_e insequi lon-

    Nienlcm ! Et ubi est illud quod Dominus ait, Spiritus gum est Transiit aulem a.late sepluagenaria k .
    Deus esl (Joan. tv, 24). Et illud Peiri, quod ad Ana- XXI. Haec in hoc anno iterato signa apparuerunt.
    nism ail : Quid libi visum est tentare Spiritum sanc- Luna edipsim passa esl; infra Turonicum leri ito-
    a Ea est quce nunc dicilur ecclesia S. Juliani Pau- dotem oflenl. Hunc morcm laudal Cornclius Tacitus
    peris seu Veteris, de qua tnfra lib. ix, cap. 6; quod in libro de Moribus Gerinanorum, cap. (i , ub: ex-
    ciim in dnbium rcvocassel Launoius , dicens Grfgo- ponil quo id ritu lieret, quasve res a'b uxore m nitus
    rium forte locutum dc aliera S. Juliani ecclcsia, recipere solerel.
    qua; dicitur Mimoium
    seu Fidicinum, via Martniana f
    llac legatione, ut Coiniio videtur, f.inci sunt
    sitam, a Valesio inscitine redargulus esi qu.nl nes- . ,
    " Florentius ei Exsuperius, de quihus in lib. iu Mi-
    cissei hanc postieinaiii ccclesiain a duobus cau.oribus rae. S. Marlini, cap. 8
    anno Li.-39 fuisse exa.ilific.ilam. Vide Urolii noslri s Id est qui Urbia. iluvio posilus erai ; hinc iu In-

    Antiquilates Paris., libto m. dice sic caput istud exprimilur, De kominibus... apud
    b Sic Corb. ei Bcc, pro dominovita excesso. Colh. Vrbiam fluvium, qni iiiiniium separabal reguuiii
    habel dominum vitw ceesum el allera manii , domi- , Chilperici a rcgno Guntramni. Uibiam vcro Iniuc
    uum illorum pracipiebal ccedi, famulos vero, elc; nlii esse ainnem, qui ItodieOrdea .seu Orgia, vulgo rOrye,
    olomino vitce cwso. Cointius , qui hoc caput refeil, dicitur, censet Valesius. Hic complurcs pagi Pari-
    dominum interfectum pro, inquit, domino interfecto. , siensis vicos alluit, et prope Gevisiacum inergiiur in
    Al cx ipsa narralione cerluin est Priscuni , qtii hic Seqnanam.
    dominus appeliatur, incoluinem evasisse. h Corb. el Bec, Quod Asdepius. Dad., Quo... es
    c Corb.,
    Bec et aliquot edili non baheni suo. durc ccgnito.
    d Qua' sequunlur ad (inem capilis desuut in Colb. '
    ld est olficialibus regiis. Apud Romanos fruiueit-
    ms. lariis successeranl. Vide Goiholied. in tud. Theodos.
    e
    Ansoaldus et Domichisilus. Hic porro veie-
    Alii i Coib., ;i!.'/i/ malc ijeris.
    rein Francoruin in Callia cl Gollhorum in Hispania k Coib. a. el Chesn. al., octuaaenaria. Cliro iiui
    :

    moreni qtii csl autiquoruin Gernianorum cnni Va-


    , , du';is laudes celebravit Forlunatus lib i.v, c.irtii. lii.
    le.-iu ci aliis observa ul.non uxor viro sed vir uxoir , ,
    ; i G&EG0R1I EPISCOPI TIR0NBN8B
    S. 302
    rium vcnis de effracto pane Baugnis efflusii muri \ Poai duo* vero menses Nonnicluus comcs,
    ;
    qui hoc

    Urbis Suessioniea! corriicruul; apud An-lf^i v.nn ui- BCfliidalum arminaverat, 297 aanguine pereussus
    bcai lcrra (reinuil; inlr.i muros wro Bu/degaJensis interiii ; reaque ejus, quia abaque liberii crat, di-
    oppkli ingre&si lii|i canei devoraverunt, nequaquam vei sie .' rege coneesaa: Buul.

    nominet mctuentes; per eoelum i;:uis discurrere vi- XXIII. Debiiic Cbilperico regi, poat muiia funera
    aua eai. Sed ei Vaaaienaia civitaa iucendio concre- lilioiuin, liluis naseiiur. l.\ Uoc jnbel rea ontnes
    domua ecclesias* cusiodiaa relaiari, vincios nbaolvi, coitiposiliuues-
    niaia 298 sl > ''•' ll1 eccle»ia! vel

    lic;u vaslaicaliir. Ministenuin tanien omne creplum <iue iiegligeiiiuiu liseo debiias praceepii ouinlno non

    fuisse cogaoviaaus. exigi. Sed ' magnum deiuceps dolum bic inlulilin.
    a Chilpeiicus pcrvasis civilali- I.IIIS.
    XXII. Itex igitur

    lnis fralrissui, aovos coiuiles onlinal, et ctincla ju- XXIV. Nova b iternm conlra Tbeodorani rpisen-
    bel sibi urbiuia inbula def.rri : qmxl ila iinpieluin pinn b.lla < onsiiigiiiil. Aain Gtnidnvaldus, <|iii sc li-

    li.isse eogiiovimus. llis diebos apprebeiiai aunt <luo liiiiii Cbloiiiacbarii regis esse dicebal, dc Consiauii-

    lioiaines a Nonnicbio * Leinovicinaa urbis eomito, n -ipoli venicus, Massiliain est adveclue : <Je cujus

    deferenles ei nomine Cliarierii iVtrogorica; uibia ongine quaedam Biricthn libuit meinorare. ilic cum
    episcopi biieras, quae auilia improperia loquebantur B natua csseiia Galliis, et diligeiiti eura nutriius, ut

    i.i regi.iii : in quibus inler ruliqua erat inseiium, reguin isioiuiu mos esl fc
    , ciiuiiim flagellis per tcrga

    qu.isi quercretur saccrdos se a paradiso ad inleros demissis, lilteris enidiius, Cliildeiierlo rcgi ' a ma-
    desceudisse; scilicei quod a regno Gantcliramni in tre repra-sc.ilalur, dieeitle ea : Ecce, iiupi l, i.epotcm
    Cbilperici fuerit ditiones conimutatus. Ilas liiteras tuiim, Cliiotbacbarii rcgis lilimn. Ki qnia invisi.s lia-

    cuin bis lioniinibus jain diclus conies sub arduaeus- belur p.iiii, suscipe cum , <pi.a caro lua cst. Queui
    lodia regi diiexii. ilex vcio patienter propter epi- Wlc, < o qii"d ei lilii hoh e.-scni , aecipiens, retiuebat
    sco|>uui mittit, qui eura suo conspcetoi prseBentarent, secum. Nuulianiur liarc regi Gblutjiachario, misitque
    discussuius uiii]iie si vura essunt qua: ei opponeban- frairi aiuitioi, dicens : Diuiilie pucrum ui veniat ad
    lur, aa non. Advenicnie vero episcopo, rcx bomines aie. Nec moralus ille juvencmfrairi direxit. Quoviso,
    illos tuni litleris repraesental ; inlerrogai sacerdolem, Clilolbacliarius jussil londcii coiuam capilis ejus, di-

    bi ab eo directa' lueriui. Negat i!lc a se dircctas. ln- cens : lluuc ege non generavi. Igitur posi Cblotha-
    lerrogantnr vero boiainus a quo eas aceeperinl. cbarii regis obiliim, a Chariberlo rege susccplus est :

    Fronluniiiin a diacoauia profera.il. Inlerrogalur sa- quem Sigibertus arcessiluni, iierura ampuiavit co-
    cerdos de diacono. Kcspondit sibi euni esse prxci- niam capilis cjus, el inisil cuni in Agrippinenscui ci-
    puiiin inimicum, nec dubilari debere ipsius esse nc- C. vit.iiem ,
    quaj iiune Colonia i dicilnr. I.le quoque ab
    quilias, qui contra eum sa'pius catisas commovisset eo lo :o delapsus, tlimissis ileruui capillis, ad Narse-

    iniipias. Adduciiur diacouus sine mora ; interrogaiur lem abiii, qui 298 lu,,c lial a:praeral ibiq.ie uxore
    a rege, conlitelur super episcopum , dicens : EgO accepla, filios pmcrcavit, ct ad Conslanlinopolim
    lianc epistolain episcopo jubente dictavi d feruni, post mulla lempora, a quo-
    . Procla- accessii. Inde, tit

    inante vero ep scnpo, et diceiite qu >d sapius bic dam invitatus ut venircl in Gallias, Massiliam appal-
    e
    ingeuia qua;ruret, qualiter cum ab eptscopatu de- sus, a Theoduro episcopo susccpius est. Et k
    ab eo-
    jicerel, rex miseiicoidia moius, coinuiendans Deu dcm ciiain accepiis equitibus [/. equisj, Mummold
    causatn suam, cess!t utrisque, deprccaus clementer duci conjiinclus cst. Krat autem tunc Mummolus in
    cpiscopum | ro diacono, ct supplicans ut pro se sa-
    .

    civilale Avcnnica, sicul supra jam diximus (Cap. I).


    terdos orafel : et sic cum buuore urbi rcinissus est. Ciiiilchramnus vero dux apprclieusuin Thcodorum

    lloc capul d.esl in Coib. et Colb. a.


    "
    capile, quod iu titroque codice esstat, patet ab inler
    b
    Colb. m., ftiuim.cliwtemo ; infia i.iincn lialiet po 'at-nu hom lu.s.-u addiiuiii. Vovro Gundovaldum seni
    Nonnichitts. Carterins auiem subscripsil couc. Ma- per sciipsimi-, qua: lectio est codd. inss., licct in
    Ijsc. ii , an. . 85. edilis Gundubaldus dicalur.
    •'
    Kiiiu et Buc, Frowonium. »v b Vide mfra lib. vm, cap. 10, ei passim.
    (1
    Id^cst .^cn/iii. Nidc Mabillon. n 4;is in cpist. ^Oi Seinori scilicel, Chiliiebeiii lunc regnanlis pa-
    >

    fiaucti lieriiardi. trtio.


    e Ca vocc tloius scu qualibei
    ars ad alterum cir- i Coloniain a Francis sic appellalam volunl Rorico
    cumveiiieriiiuin desiguaiur apud Cregorium ut vete- Ilincnianis, aliique < liaiu veluslioies scripiores,
    rcs t.eiilis iiosii.c aiiclore-. Vi««e Dignon. ni lib. n (p]..<i f.inceaiii simp iciicr Coluniam piimi appella-
    M..rculii ad cap. 5b, el Alteseriam in cap. 28, lib. veiint, onitsso Agiippinni: vocabulo, proprio cjus, ut
    jv Inijiis llisloiiae.
    vidclur, iioiniiie : cuui solitmmodo quasi per modum
    [
    Lrgendum puto dolorem. Vide infra cap. 5i et ailjuncli anlea Colonia dicerelur, utColonia Trajana,
    r>->; (luiim lunien buiie eiponil Valeius de morle Colouia Augiisla, ali;eque urbes, in quas Homa;ii co-
    Muiiuiioii, qiiJin litijus filii ubilns occa=ione Fiede- louias dediixcranl. Fa autem liiii tirbs Cbiorum, in
    gm.iiis ipsi iii ensaprocuravit, infra c.>p. 55. Caelerum
    qoa uata eslJulia Agnppi: a Ncroiiisinater, ipiae cuiii
    :.» al Marculli liirmula, csl 59, Lipro
    < iii lili. i iju*-. Claudio imp. nupsisset coloniam Koinaiiorum iliuc ,

    naim uie re,ji-, sicin ipso oiiu legiim BOslroruin lilii deduci iinperavit, iudequeab ejua nomine (iolonia
    rrges appetlabautur, inyeuui retaxeiilnr. Decjti» bip Agri|.pina dida esl , ul uarral Tacitus lib. xn Atina
    lisuio ititra cap. -ll.
    liiim.
    * ijuod plura de liis quae perlulerat a Dynnnio in k Kl ab, desunt
    elc, tisque ad conjunclusesl ,
    in
    c;q>. ii supra reluleril. Lmle coJd. Corh. ct
    licel in Corb.
    Cuib undeciuium noa liabcattir, cx lioc lamea i2
    m fHSTOMA FRANCORLM. LIBKR ShXTIlS. 594
    cpiscupum in custodiam pro iiac causa tictrusH, re- A Conslnntinopohm. Cui ille : Mummnlus, inquit, dux

    piilans cur Lomincm exirancum iulromisissct in Gal- tiuis ipse suscepii eiim, cl in Avenione secum reti-
    lias, volui^setque Francorum regiwffi imperialibus nuit. Nunc autem permitte me, ct adducam ipsum
    per hacc subderc dilionibus a . Al ille epi>loIam, ht tibi, et liinc immuuis ero ab his qtioe iinputantur

    aiuiil, manu majorum Childeberli regis subscriplun, milii. Cui rex ail Non permiitam te abire, nisi ili-
    :

    prolnUt, (liccns : Niliil per me feci, nisi qHae milii a gnas luas pccnas pro bis quae commisisli. At i!le

    dominis nostris et senicribus imperata sunl. Custo. cemens semortTpropinquum,ait : Eccc li.iuin meum,
    dicbatur igitur sacerdos in cellula, ncc pcrmitleba- suscipe illum, et sit obscs pro bis quae proniitto do-
    lur ccclesiie propinquare. Quadam vero nocte, duni minomeoregi; el nisi Mumiiioluin adducam libi,

    attcntius oraret ad Dominum, tefiilsit cellula nimio perdam parvulum meum. Tunc lex pennisit eum
    splcmlore, ita ul c<mes qui erat custcs cjus, ingenli ah ro, relento sccum ejits iiifanliilo. At ille, assumptis
    pavore lcrrereiur ; visusque cst super cum lucis im- sccuin Arvernis alque Vella\is, Avenionem abiii. Scd
    mensae globus per duarum itorarum spalium. Mane a-lu Mummnli, 300 liav *' s i" Rhndann infiru ae pra>
    autem faclo, narrabat liaec comes illecaeteris quiium paraLe suni, ascendenlesque simpliciter, ul in nie-

    eo erant. Postliacc aulcin ductus est ad Gunlcliram- d o ainnis venerunt, impleiis navibus mergcbanlur.
    b
    num regem cum Kpipbauio episcopo ,
    qui tunc ]) Ttiuc in periculo positi, alii tiaiido cvaserunt, iioh-
    Langobardos fugiens, Ma siliae moiabatur, scilicet iiulli vero arreptis ipsanun naviutn tabulis aitigeiuut
    quod et ipse conscius liujus causae luissct. Discussi litius. Plerique ainem, quorum niiiiorfuit aslulia, in

    igilur a rege, in nullo iuventi sunt crimine. Rex ta- amne demersi sunl. Guntcliramnus vero dux adve-

    iiien jussileos sub cusiodia dcgere, in quapostmuUa nit Avenionem. Providerat euim Miimmolus, post-
    suppiicia, Kpipbanius episcopusobiil c. Cundovaldus quam infra muros uibis iiiiuscst iugressus, ul quia

    vcro in insulam maris secessil, exspecians 2S9 pars parva residebat, qu:e non vallabaiur a Rhodano,
    cvcntum rei. Cuniehiamnus vero dux eiifl) duce ediicta ex eo partc, locus ille totus boc alluvi) 6 mu-
    Gunlcbramni regis res Gundovaldi divisil, <t secum ti retur : in quo loco fossas magnae profundiludin s

    in Arvernum detulil iuiinensum, ut ferunt, argenli fodil, praeparatosnue dolos aqua decu rens opcruil.
    pondus, et auri, et reliquarum rerum. Tuac advenienteGunichramno, ait ex nniro Muin-

    XXV. Anno octavo ChiiJeberti regis, pridie Kalcn- molus : Si fides esl imegra, veniat il!e ab una partu
    jas Februaiias, cum die Dominico apud urbcm Tu- ripae, el ego ex alia, el quod voluerit » loquatur. Qua
    .-onicain ad matutinas signum commolum fuisset, ct cum convcuis»cul, ail Guntcbrainnus econtra, iioc
    d utrumque erat positum
    populus surgens ad ecclesiam conveniret , ccelo enim braciiium (uiininis inter :

    nubilo, cum pluvia globus magnus ignis [At. ignens] Q Si licei, inquii, vadam ;
    Cjuia sunt aliqua qme inter

    de ccclo dilapsus, in spitio multo cncorril iu aera ; nos secretius conferaniur. Cui ille : Veni, ait, nc
    qui tanlnn lucem dcdit, ut lanquam media die om- tiiweas. Ingressns cum uno amicorum suoruin ut

    nia cerncrentur: quo iteruinin nubem su^cepto, nox crat loricae |


    oudere aggravatus, ilbco ainicus ille,

    sueccssit. Aquae vero exlra solitum invaluerunl, nam ul foveam amnis alligit, sub aquisdemcrsus nusquain
    tantam iniindaiionem Sequana e Matronaquc circa comparuit. Gunichiamnus vero cum icnterftercMur
    Parisios inlulernni, ut inter (ivitalein ct basilicam aliiue porlarelur ab unda veloci, unus de astaniibus,
    saneli Laureinii f
    naulragia saepe coutingerent. porrccta manui ejus basta, eum littori reddidil. Kt
    XXVI. Gunlcbrainnus quoque dux Arvernum cum tunc iilatis sibi conviciis, ipseel Mummolusdiscesse-
    supradiclis thesauris reversus, ad Cbildeberlum re- runt. Obsidentc qtinque Guulchramuo ip am urbeut
    gem abiit. Cuniqtie exinde regrcderetur cum uxore cum exercitu Guntcbrainni b
    regis, nuntiata suiu

    ei liliis, a Guotchrauino rcge coinprebensus reline- ba-c Cbibleberto. At ille ira commotus, cur haec non
    balur, dicente sibi rege : Tua invilaiio Gundovaldum jussus agcret, Gundullum supcrius (Cap. II) diclunt
    adduxil in Gallias, el ob boc anle bos annos abisti illuc direxil. Qui, amoia obsi.lione, Muminolum Ar
    1
    El lamen is ipse Gundobaldum acccrsiverat, in- ecelesia sanctiLaurcntii gialisdislinguere volucrunt,
    fra 2(i, sed luino eral nullius Kdei.
    cap. u! invicte probatur lib. iv de re Diploinaliea, iruni;
    k Iliiuc Forojuliensem e<cle>iam rexisse conjicii i 10, adversus eos qui basibcam saucli Lauiemii a
    Coiniiiis, qui Cxspeelali de esioris sui nou.ine autmc (iregorio lnemoiatam cxstitisse putant propc mino-
    presbyier snbsi iip.-ii CouCibo Aureliaiiensi v. hpi- rein ponlem baud procul a Sequana. Certe etsi milla
    plianiuin Ciadensem pairiarcbam, a 1'auio Diac. Iii). alia nobis sti[ipctereul aruunicnta praeler piacitum
    iv, cap. 54, nieinoraium, inicrpreialur Alleseira. Scd Cliildelierli III, edilum lib. vi dc re Diplomal., ntun.
    lepugnal tempoi uin ralio. 28, imlla supete-tSel bac in re diliiciillas ; siquidoin
    c Quid vero Tlieodoro conligeril, disces cx lib. viu, ibi situs basilicarum S. Laurenlii el sancli Mailini
    cap. 1% cvidenler declaralur. Qtiin el cuiii cx eodem diplo-
    a Kx bocaliisque compluribus Giegorii noslri loi is, luale constel basibcani sancli Diouysii, uhi sacnnn
    cui el auclorcs consenliuiit, diseiiuus olim oui-
    alii cjtis corpus quiescebal, liinc lemporis iu vico exna

    nem populum simul cum Cleio diebus saliom Domi- urbem Parisiciisein exsiitisse, hoc ipso in loco ulu
    nitis el festivis in ecclesiani ad lnaiulinas persohen- eiiant nunc persial, tpiod aliqui rccentiores inliciau-
    das conveuire solitum fuisse. lur, ipsum iniegi uin ex autograpbo Dionysiano relei re
    *Cofb., SiaoHn , quo noinine Seijtianam in vet. viMim csl in Appcnd:ce.
    scriptis i|tiandoqueexprimiex aliis eliam Iocis constai. s Cotl. Corb., ex lioc alvco.
    (
    De bac basdica jam diximus ad cap. bujus li- !.)
    h Valesius l.genduin censi l Childeberti. El quideo)
    Lfi, i|iiatn quidaui ncentnres ab boilicrna parocbiali Aivcrui cl Vcilavi Cbildeuefto piicbam.
    PiTuOL. LXXL 13
    ;

    i.tr, S. GRGGOftll f.PIS: 011 TUKONLNSiS 5:r,

    vernia .dduxii ; sed post paucos dies Avenipnem re- A puellac Michael angolua susccpil, et ipsa etra : » * i eoe-
    gressus csi. l»s evchit. Piinceps vero noslcr, qucm vos di. bnlmu
    XXVII. Cliilpcricns rcx 301 piidic quam Pascha nominatis nibil jn ea participalur. Post haoe o rpus
    celebrarelur, ParMos abiil. Ei ut maledicto, qnod in aquis ahliiluiii ii.i
    d
    randoic nivco rcfulgehat, Ut
    paciion •
    bui el frairum suorum couscripliini erat, m nullum liiiiciiin reperire aubaiissa patuisset iu
    millus coiuin Parisios sine alterius voluntale ingre- promptti, quod corpore candidius ceruerelur , iuiluta
    deretur (V. lib. vu, c. 0), caie c possei, rejiquiis lameii linleis mundis, sepulturat mandata esi. Nam
    saiicioruin mullorum prxcedentibus, urbcm ingrcssus et alia pnella luijiis mouaglerii visuiii vul.i , qood
    csl diesque Paschx cuni mulia jocunditale lenuit,
    ; Sororibus reiulil. Putabat, iuquil , .se itcr aliqund
    (iliuniquc siiinn baplismo tradidit, i|ucni Ragneino- couucere , ci eral ei voium ut ad foniom vivum gras
    dus ipsius uilns sacerdos ilc lavacro sanclo suscepil, diciis pci venirci. Cnm.que viam nesciret, vir quidam
    ipsumque Tbeodoricum vocitari prrccepil. se obviam obtulit, diceus : Si , inquil , vis nd fometfl
    XXVIII. Marcus quoque rcferendarius, cujus supra viviini aecedere , og<> on pravius ii neris lui. At illa

    uieoiiiiimiis (lib. v, cup. 29), posi coqgregalos de gratias :ige. s, sequebaiur pr.i-<edenlem. (Juihus •

    iuiquis descriplionibus thesauros ,


    suliiio luieris do- bulautibus , iierveueruRt ad foniein m.iguuiii , eujus
    lorcdetcnlus , caput lolondil , alquc pumilenliam j» aqua3 Lanquam aurmn splcndcbani lierbffl verom ,
    H spirilnm cxhalavil, rcsquc cjus fisco co'- motlum divc sarmn gtmniarum veriiau»e Iw-e rad a-
    aceipiens
    laia; sunt ; nam magni ibidem tbesauri ex auro ar- bant. t aii vir ad cam
    I Ecce fonlcin vivum queiu :
    ,

    gonloqio, el niultai iim spccicnnn rcpeni sunl, mhil inulto labore qtursisli. Saiiare nunc ab ejus (lueiitis,

    esinde sccunt aliud porlans, nisi anima: detrimenlum. til (iai libi foiis aquaj viv:c salicutis in vitam a-ler-
    XXIX. Legati dc Hispaniis reversi nihil cerli rc- nam. Ctiiiiquc illa avideex his aquis bai rirol, cccc

    tuuliavcrunl , co quod Leuvichildus ccnlra (ilium ab alia parte yenlebal abbatissa, et denadatanj puc -

    Bttimi scniorcm in cxcrcitu residerct. In monaslc- lam induil c.im vcslc rogia; qu;c lania lu<c, anroque,
    rio b autein hcala: Radegundis, puela quscdatn, no- cl moniiihus rcfulgcbal, ut vix possct intcndi, diccme

    mtae Di^ciola c
    , quae beati Salvii Albigensis cpiscopi sibi abbalissa : S;.o isns eniin luus miitil lihi hac
    neptis crat, ohiii boc umdo. Cum agrotare cocpisset, iMiincra. Il.rc cuni puetla vidissct , coinpiincta cst

    ci ci asstdue sororee aliae dcscrvircui, venildies ille cordc, ct 303 l


    )0St tlies pauoos rbgavii abbalissam,
    <|tio inigrarcl a corpmc ; et circa lioram nonam ail ut siui in qua indudere ur c. Ilulaui pra>par.iret. At (

    sororibus : Ecce jain leviorcm mc scnlio ;


    cccc nihil illa velociier pcrfceia , ait : «Ecce, inquit, ccllulam;

    dolco. Nunc auicm non esl neressc Solliciludini ve- quid iiiiiic desidcias? Puclla \cro jcliit , ut rccludi

    strae, ul mibi tuisc aliquid impenda.is , sed putios C peruiiilereiur. Quoti cum ei praisiitum luisset, con-
    disccditca mc, qno facilius sopori rclaxcr. llacc au- grcgalis viiginibus ciiui magno psallcnlio acccnsis ,

    dicntcs sorores cjus, reccsserunt paruinper a.cl- lampad.bus, tcncnte sibi ,bcata Dailcgiindc ni:iiiu:n,

    lula, cl post paululum.adveucruiit. Deniquc slauli ad locuui us|iic perducitur. t*t sic vaJe facicns nin-

    bus illiscciam ca, cxspcclabanl (|uid ab i.la clocu- nibus, ci osculaus singulas quasque, recfuse cst.

    linnis audiieni. Ipsa auleni expansis inanibus benc- Obslriictoquc aditu pcr quem ingrcssa liicrat, ibi

    dictiouem a nescio quo cfflagitans, ail : Uencdic, iu- ninic oialioni ac loetioui v;n at.

    qiiit, niibi, sanctc ac famule Dci cxccIm. tccc enini XXX. anno Tiberius impcralor migra^il a
    IIoc
    jamtcrlioraligarishoilicmei causa. Elcur, saiide, ; ro s;cci:lo, magnuin Picium rcliiHjuens po| tilis de olilu
    infiriiia nui icrcula crcbras ii.jurias Mislii e- ? 302 suo. Kr.il enim summa: bonitatis, in cle.miosv.vrs
    li.tciroijanlilius vcro illis , ad qucin Ii32c vcrha pro- proiii[iins , iu judiciis juslu<, in judicando cauLs^i-
    fcnct, penitus non e*l tff.ta. Tunc facto modico in- mus ,
    niilliim despiciens, scd omnes in bona volun-
    lei v:'llo, cnii-it voccin magnam cum risu, ct sic Ira- tale complcctcns ; onmes diligenS, ipse qu que dili-

    didil spirituin. El cccc quidaiu encrgumenus, qui gebatur ab onmibus. Ilic cnm tfgrotare coepi»eei, oi
    lunc ad bcalae Crucis gloriam mundandus adveneral, sejam vivere desperaret, vocavii So; biam atigusiiiii,
    arrepla manibus ccsarie , coliisit sc in leiram, di- D ilicens ; Ecce jani inipleium scnti.i tempbs vitae nic.c;

    cens : lieul heu ! heu nobis, qui lale damuum pcr- niinc cuin consilin tuo eligam, qtii reipublicffl praees-

    |iessi sumus! vel licuisset prius causas inquircre, et se d.beat. Oportct cnim strenuum cligi, qui pro ine

    sic de potcsialc noslra fuisset ablala Iitcc anima ! sil huic polesiati B. At illa Mauiicium quemdain ele-
    Inquireniibus vcro bis qui aderani, «juod esset hoc gil, diccns : Valde slrennus et sagax esl vir isie
    veibum qood loqucbatur , rcspondit : Ecce aniinam nam el s.cpius conlra inimicos icipuhlica: dimicans .

    Hi monast'ca vcstc donati in exlremis apj ella- nicis, qux' ab Henrico Ludovico Castaneo episc. Pr-
    hanlur uionachi ad sticiuriendum. Pesniteules olim ctavensi sunt vnlgata:.
    m Gallta tonsos fuisse patetex can. 12 concil. Aga- d Corb., cwpm a qnibus abtutum esi, aicbanl, ila

    iheiisis, ctc. Vide Stnnond. in lib. iv ApoHmaiis, catidore, cic.


    cpisi. 2i. e (j./ic?... splendibut.
    Idcin.,
    '' Apud Piitavos san<:ta> Ouci sacraliim, quoa Kcgin., At illa ut myaverat, ccllutam picc.pnri.vit,
    f

    miiiip ei ! am pcistat sub RegHla S. Benedicti, deqno eiqnn tunc dixit Eccc, etc. :

    infcriiis plma. k Sic Corb. ct (lolb. m.; at Regm., ^oscnim opor-

    Golb., Oiteila; uti sancta (o'iiur cum Asnctc tct providere, qui lanla sublimiiati aitjnngi digmts sift
    "
    uissa lil Ulus M.iias. Ilabclur in Ldaniis Picio- Ca icri oimiiuiii hujic versum.
    ;

    -,<}7 IHSTOUSA FUANGORUM. LIBGR SEXTliS. 31'3

    viclorias oblinuit. Ilaec cnim diccba.', ul, isio tratis- A risios traiisire. Quo transctinlc et ipse iransiit, at-

    cuntc, liujus conjugio nerterctur. Sed Tiberiuspost- que ad Miglidimense c


    305 casirum :.l)iit, cuncta
    quani conscnsum cognovit Augustae de htijus clectio- incenlio tradens altjue devastans. Et licct cxercitus
    ne, jussil exoruari filiam suam ornamcnlis imperia- nepotissui ;td cum non venL-set, tamen duces ct le-

    libus , et vocalo Mauricio, ait : Gccc cum consensu gati ejus cum ipso craut. Tunc misit n insios ad su-

    Sophiae angustje ad imrerium eligcris : in quo ul pradiclos duces , diccns : Ingrediiiiini Bituricum, ct

    firmior sis, filiam meam tradam libi. El accedente accedentes usque ad civitatem, sacramenta fidelilalis

    puella, tradidit cam patcr Mauricio, dicens : Sit libi exigite dc noniine nostro. Biiurici vero cum quin-
    decim d
    impcriuin mcum cum hac puelh conccssum. Utere millibiis ad Mediolancnsc rastrum ronfluunt,
    eo [Al. ea] felix, memorqne semper esto ut oc.jui- ibique contra Desidcrium ducem confligunt ; factaque
    tate et justitia delectcris. 304 At ille accepta puclla, e--l ibi strages magna, ita ut de titroque oxercilu
    diixit eam ad domum suam,el transacta solemiiitale amplius quam septem inillia cccidissent. Duces quo-
    nupliarum, Tibcrius obiit. Igilur celebrato justitio a , (juc cum reliqua pane popnli, ad civilatem pervenc-

    Mauricius iudulus diademate el pnrptira. ad circum nint , cuncia diripientes ve' deva&tantes ; lalisqne
    piocessit ; acclamatisque sibi laudibus, largtlis po- d po, nlatio inil.i acta cst, qualis nec an:iqnitus est
    pufo muneribus, in imperio coufirmalur. 11 audi:a fui-se , ut nec domus remanerct , ncc vinea,
    XXXI. Denuiue Cliilpericus rex legalos nepotis nec aiborcs, scd cuncla succidercnt, incenderent,
    sui Childebeili suscepit, inter quos primus erat debcllarent. Nam cl ab ecclesiis auferentes sacra
    Egidius lllicmcnsis episcopus ;
    quibus intromis-is minislcria, ipsas incendio concremabant. Gunicliram-

    ad regem, data suggesiione , dixerunt : Paccm quam ntts vero re< cum exercilu contra fratrem suiim ad-
    e
    cum doinino nostro nepote luo lecisii ,
    pctil a le om- venit , totam spem in Dei judicio collocans. Qui
    nimodis con-ervari; cum fralre vcro tuo pacem h i- die una jam vcspere, misso exercitu, maxiniam par-
    here non potest, quia partcm Massifke ei posi m riem rom de germani sui exercitu interccit. Mane autcm
    abstulit patris, rugacesque su:is reiinet, nec eos vull Cfttrcutrentihus legaiis , paccm fecerun', polliccntes
    ei remittere; ideo Childeberlus nepos luus cbarita- aiter allerutro, ut quidquid saccrdotcs vel scuiores
    lem, quam nunc tecum retinet, intcgrc vult servare. populi judicarcnl, pars parli componcret, quae lcr-
    Et ille : ln mullis, in ;uit , frater meus accessit cul- minum legis excesserat : et sic pac fici ilisccsseruni.

    I
    abilis. Nam si ordinem rationis lilius meus Childc- Chilpcricus vero rex cum exerciium suum a pr.cdis
    bcitus inquirat, cognoscet prolinus, quod liujus col- arccre non posscl, Rbotomagenscm {
    comitem gladio
    mdio paier ejus est inlcrfectus. Ihcc cn dieenle, trucidavit ; et sic Parisios rcdiit, omncm rclinqiieus
    Egidius epi.-cnpus ait cum nepoic tun conjmifte- C pradam, capiivosque relaxans. At isli qui Biturigas
    : Si

    vis, ct ipse colijuiigitur libi commolo cxciciln, ullio


    ;
    obsidebnnt, acceplo mandaio ul, revertercnlur ail
    quacdclielur super cum velocius infcrciur. Quod cum propria tantas pr.edas secum suslulcrunt, ut omnis

    juramenlo firma.ssent, bbsidesque iiiier se dc- regio illa, tinde cgressi sunt, valde | ularetur cvacua-
    dissent, discesserunt. Igi ' nr fiilens in pr.miis.«is la, vel [I. ei] de homiiiibus, vel de ipss pecoribus.

    eorum Cliilpcricus, commoio regni sui excrciiti, Pa- Ingressus quoque cxcrcitus Dcsiderii atq ie Bladaslis
    risios venil : ubi cum resedissel, inagnum disp.n- per Turonicttm, incendia, praedas et homicidia tanla
    dium reruni incolis inlulit. I.erulfus vero dux cum leceruni, sicut solctcontra inimicos fieri ; nam ct
    Turonicis, Piciavis, Andegavisque, atquc N.unneti- captivos abduxcrunt, de quibus 3©5 spoUatos plu-
    cis, ad terniinum Biiuricum venit. Desidcrius vero rimos postca dimiserunl. Subsecutus cst morbtis pe-
    ct Bladastc, ctm omni excrcitu Proviitciae sibi coin- corum hanc cladcm, ila ut vix unicum rcmaneret
    niissae b , ab alia parte Biluricum vall.nit, mnllum novumque essel si aliquis aut junientum s videret ,

    vasiantes pcr quas veiicrunt regi mc-s. Chilpeiicus ;>ut cenierel buculam. Sed dum ba;c agerentur ,

    vero jussit cxercilum, qui ad eum accessit , per Pa- Cbildebcrlus rcx cum exercitu suo uno i« loco re-

    Justitium ad luctum designandum adbibrnl alii


    a ^ cnjus urbis dioeccsim locus ille ciiam bodic pertinet.
    quoque auctores, quod in publicis luctibus jusiiiium, H.ibeiiius ca de re I.eonis epistolau», uiii istud oppv.
    ui e.-t jmis (lic.iinli imermissio quasi juris slatio , iliim Medcclonense ct Medeclone in sexio ca<u dicitur.
    iodicerelur. Adilil Paulus Diar. Lang., d lla codd. Corb., I3ec.
    !il). 111 Ilist. ei Colb. m., quamvis iit
    c.ip. 17, Mauiicinm primuni ex Graecorum geneieiu ediiis Mecledoncnse babeatur. llic cuiin ilesignalur
    iiiijierio coufirmalum fuisse. Modiolanmn, quod hodie Magilunum ad Averaui llu-
    b Cod. Colb. iii., coniHihsum pro commisso. Corb. viuin in finibiis Biturigum , vulgo Mcliun-sur-Yevre
    vero, communi e.urcilu, Provincice sibi coiiimisso. appellalur, ut observarunt viri emditi Valesius et
    Sic Corb. hic et cap. scqiienli. Variant eiiam
    c Goinlius. Jam uiriinique nomen bahcbat tcmpore
    alii codices scripti. Aliquot enim habent Mecledo- \imoini, ut ipse monul l.b. III, cap. 5'J.
    neme cum plerisque editis, pro ipio in Golb. a.,et Sciiicet prope Mcodunum, ubi GunicbramnusChi!-
    qiiiilein aniiqua iiiann, pnsiium esi, Medolonense. reriei exercilum profligivit. Duces vero eoruni apud
    Itec. el Regiu., Mcdedoncnse. Sed iis oinnilms desi- Bituriges deccrlabanl, prope Mcdiolanum , seu Mag-
    gnatur Melodunum Senonuni «pp;dum , in insula dunum, quod a Magdimo a;l Angercm el a Magduno
    Seqnanne postlum, vulgo Melun , ipmd lenipore Julii ad Ligertm distinguendinn cst.
    Gjusaris jam celelno cral; ibique Ghildeberlus rex, f
    rEdili aliquot, Miolongenseni.
    thlodovei Magni lilius, episcopalcm seiiem iiMiluis- « Golb. a. t juvcncunu
    sci, ni obslilissct Lco Setioneusis metropoliianuS, ad
    u

    r.fio S. GREGORH EPISCOM TUAONENSIS 4,<i

    sidebat . Nor ic auicm quadam cimimoio eiercitu , A tusqne pedibus ejtis veniam flagitavlt, cui rex :Cau-
    iii:igiiuni 1 1 1111 ii > t contra Egidium epl«cnpnm ct tuin, fnquit, le reddc paulisper, donec visa rcgina
    duces regis miuor populus clevavit, ac vocifi rari coe- eonveniat qualltcr ad cj s graiiam revcrtaris, cui

    pit, et publicc prociamare: Tolrantur a facie rcgis inullum iiivcniris esSC rulpabilis. Al illc, ul eral in-

    qui rcgnum cjus vemimdaul civiiatcs lltlus doinini-


    ,
    canlus ac levis, in boc (idcns ,
    quod regis praescn-

    tioni slterius sub lunt, popnlum ipsius principis aV- (iam meruissel, rege ParisiosreverlentC, d eDoniinico

    tcrius diUonibus iradiiul. Dum bac ct his siiuilia in eccltesfa saucta regiinc pedibus provo!vitur,vcui.uii

    ociferando proferrenl, lacto manc, apprcbeittp ar- deprecans. Ai illa Jfrcndens ct cxsecrans aspcclniii

    morum apparaiu , ad lenlorium rcgis properaill, cjus, a sc repulil, fusisque laeryniis.ail : Lt quia non

    scilicet ul apprebensis episcopo el BCnioribus, \i cxst.it de ftliis, qui criminis mcicausas inquirat, libi

    epprimerent , verberibus afficcrent, gladiis lacera- eas, JcsuDnmini', inqnirendas commilto. Prostraiaque

    renl. Quo comperto, saeerdos fugam iuiit, ascenso- pediltus regis, adjfcit : Vx iuibi,qua: vnleo iuiiuicimi

    que cquite [/. cquo] ad urbein propriam leudil. At iiicum, ci nibil ci pr;e\a'eo! Tunc repulso co a loco

    populUS ille cum clamoic scqucbalur, projiciens post saucio, Miss:irum solemnia celebrata sunl. Igiiur

    cuni la|iides, cvomensquc couvicia. Fuil lunc ei ba-c cgresso regecum regina dc ecclcsia saucla, Lcuda b s

    causa prxsidium,quod hi paratos cipiiies [Al. equo»! [{ usqne ;id plaleam est prosccutus , inopinaus quid ci

    non babebant. Attamen lassatis sociorum equif, m>- accidcrct; domosi|iic pegoliairtum circumicns, spe-
    lus pcrlendit cpiscopus , lanto timore pcrlerrilus, ul cies riinalur, argeiitum pcusal, atquc diversa oina-

    nnam caligam de pede clap-am colligerc non cura- menla prospicit, dic.ens : Ilacc el b.cc 303 compa-
    rel : el sic usque civilatcm vcniens, se infra muro- rabo, quia multum milii auruui argcntmiiquc rescdit.
    rum Uhemeusium sepia conclusil. Ista illo dicenle, subito advcnienies reginac pucri,
    voluerunl cuin vincire calcnis. ll!e vcro cvaguiato
    XXXII. Anic paucos aulcm menscs Leudasies b in
    gladio, unum vcrbcral ; rcliqui cxinde succensi fcllc,
    Turoiiicuin cum praecepto regis advcnil, ut uxorcm
    apprebeusis parmis cl gladiis super euni irrucrunt.
    recipercl, ibique commorareiur. Sed et nobis episto-
    Ex quibus uuus librans iclum, maximam partcm
    lam sacerdotum mauu subscripiam detulit, ut in
    cap.t.s cjus a capillis ct cutc dctcxit. Cunii|iie per
    communionem reciperelur. Scd qnoniain litteras re'-
    pontem urbis fugcrel, elapso inler duos axes, qui
    ginaenon vidiinus,cujuscaiisa maximc a communione
    poulem facbmt, pc.lc cffracia opprcssus esl tibia,
    remotus fuerat, ipsuin recipcre distuli, diceus : Cum ,

    ligati-que posl lcrgiun manibus, euslodix manc pa-


    regin:emandatum suscepero, lunc eum recipere non
    tur; ju-silque rcx ut sus eniaretur d a incdicis, quo-
    morabor. Inlerea ad eam dirigo; quae milii scripia
    ..... r. ... .. , „ „ „ , n adusque ab bis iciibus sanal:is, diuliirno supnlicio
    a muliis aliud facere non
    *
    rcmisit, dicens :Compressa L.
    .
    cruciaretur. Sed cum ad villain li-calcm ducius luis-
    polui, nisi ut enm 307 abire permitlercm : nunc
    set, ct coinpulrcscciitibiis plagis cxlrcinatn agcret
    airiem rogo , ut pacem luam non mcrcalur, nequc
    vitam, jussu reginaa in lerrani proj citur resupiiiiUt
    eulogias dc manu lua suscipi.it , doncc a nobis quid
    piisiloquc ad ccrvi cm ejus vccle iunncns >, ab ajk)
    »gi dcbeat, plenius pcrlraclelur. At cgo ba?c scripta
    c
    ci gulam verbcrant , sicquc scmpcr pcrli lain agc;s
    relegens, limui ne inlerfieeretwr ; acccrsiioque so-
    vitam, justa morle (iuivil.
    cero cjus bac ei innotui , obsccrans ut se caulum
    reddeiet, doncc reginx animiis lcnireiur. Sed ille XXXIll. AnnonoiinCbildcbcrtircgisparlciii WaSSr-
    cousilium meum, quod pro l> i inluilu simplicilcr lix liiiiiiiliranniiis rcx ipsi nepoli siio rcfudit. Lcgali

    iusinuavi, dolose suscipicns, cum adliuc nobis csset priucipis Cbilperici de llispauiis regrcssi, nunliavc-

    iuiuiicus, noluil agcre quae mamlavi : imptetumque veruiu provinciam Garpitaniam f


    graviter a locustia
    esl illud proveibiuni, quod qucmdam sencm nar- fuissc vastalam, ila ul non arbor, non viuca , non
    ranlcm audivi : t Amico inimicoquc bonum semper stlva, non Irucius aliquis, aul quidquam viridc renia-

    prxbe consilium, quia aniicns accipil, inimicus spcr- ncret, quod nona locuslis everlerclur. Aicbanl cniui
    uit. > Sprclo crgo boc consilio, ad regcm dirigit, qui iuimicilias idas, qua?. inler Lcuvicliildum et (ilium
    tunc cum exercilu in pago Migliduncusi e dcgebai : suiim pullulaveranl, vebcmeuter augcii. Lues quoque
    deprecatusque est populum, ut rtgi prcees fiinderet, niagis iu illis pirtibus sa;vicns multa loca dcvasia-
    i.t cji.s prxseuliam mcrerciur. Dcptccaute igitur bat B, scd maximc apud urbcm Narbonciisciu h vali-

    oinni populo, rex se vidcndum ci prabuil. Prustra- dius dcsxviebat , et jam lertio anno, quod ibidcm

    * H.md procul, uti vidctur , a suis fratribns , ut rnnt... perfidam duccnt (jttoad vixit vitam, eam sic
    Cbilperico juxta pactm» suppetias ferret, aut certe (inivit. •
    ut belli cvciiluin spccularctur. f
    Carpiiania par» erat veleris provincix Tarraco-
    h
    0"' snpra lib. v, cap. 49 et 50, multa advcrsus nensis, in co traciu Castelix novx, ubi nunc pars esl
    Gregorinm macliinalus fuerat, eum accusans quod Algarriae ct regionis la Manclie, versus Tagum ct
    reginam ndulierio poilutaiB cssc dixissel. Anaui, cujus caput cral Tolelum, urbs vel suo nomine
    c Colb.
    a., MelodoHiieme; Liec., MegleJunense. Vide Cclebris.
    cap. pra eed. * bic Itcgm. Alii pcr loca cnim rjus lues vattabai,
    ,
    u Sic Corb.; Cnlb.,
    unarelur; plcriqnc cdili cum scd.
    I5ec, itudcreiuf, id csi curoretiir. h
    Narbo aliaeque urbes Sepiimaniae lunc lemporia
    c Kegm., immenso, rjlndio ejus qulam Irnmverbc- Uispauiae liibucbaniur, quod Wisigotlbis \mu(fftL.
    ,

    «Oi HISTOUIA FRxNCO» CM. LIBEB SEXTUS. 402

    pprelienderai a
    et requievcrat, populiquc reverienlcs A sas nnilicrcs urbis Paiisiacae lormcnlis applicat, ac

    a fuga, itcnmi morbo consumpli sunt. Nam cl Albi- verberibus cogil faleri qna: noverant. At illx confi-

    gensis civilas maxime ab boc incommodo laboiabat. tcntur se maleficas esse ,


    el mullos occumbere lelho
    His dicbus apparueiunt a parte Aquilonis noote se fecissc lestaiae suni , addeutes iliud, quod nulh
    niedia radii mnlli, fulgore nimio relucenles, qui ad ratione credi patior : Filium, aiuut, luum, o re^ina,
    se venienles iterum separabantur, usquequn cvanue- pro Mummoli pradecli vita d mavinius. Tunc regina
    umt. Sed cl coelum 309 ab ipsa scptontrionali lormentis graviorihus niuliei ibus afTeclis, abas eue-
    plaga iiaresplcnduit, ntputarelur auroram producere. c'it, alias incendio tradit, alias rolis ossibus confractis

    XXXIV. Legali b iicrum ab Hispania vcnerunt, inneciil. Et sic Compendium villam una cum re;^o

    dcferenles muncra, el placituin accipienlescum Chil- sccessit, ibiquo universa rcgi qu;e de pr.efecto audic-

    per co rcge, ul filiam suam, secundum conniventiam rat rcvelavit. Kex vcro missis pueris jussil cuni ar-
    anteriorem, lilo c regis Leuvicluldi traderc deberet cessiri, discussumque catcnis onerant, el suppliciis

    in iwArimonium : denique dato placiio, et omnibns subdunl. Trabi post lerguin rcvinctis manibus appcn-
    perlractats, lcgalus ille reversus Sed Chilpcrico
    e-t. dilur, et ibi quid makficii noverit, interrogaiur. Scd
    regi egresso de Parisiis , ut in pagum Suessionicum nihil de his qua: supcrius mcmoravimiis, coulilelur.
    aceederet, novus lnctus advenil. Filius
    d euira ejus, P Hoc lamen proiulil sa'pius se inunctioncs et potio
    quein anno superiore sacro baplisinale abluerat, a nes, qu v. ei rcgis reginaeque graliam pra:ber nl, ab
    tlyscuteria concpius, s\ iriluin exbalavil. IIoc enim his mulieribus suscepisse. Deposilus igiiur de poeua,
    fulgor ille, qucm superius ex nube dilapsimi memo- vocat ad se lictorem , tlirens : Nuntia domiuo meo
    ravimus, figuravit. Tunc Giim immenso llelu regrcssi rcgi, quia nihil mali scnlio de his quc illala suut.
    Parisios, sepclicrunt pucruin, miilenlcs post legatuin, llis audilis re.x : Vcruinne B est, inquit, hune esse
    ul reverteretur, scilicct ut placitum quod posuer;it malelicum, si de his uihil est lasus poenis? Tunc ex->

    prolougaret, dicenlc rege : Ecce planctum in domo tcnsus ad Irochleas, landiti loris Iripicibus caisus
    sustineo, el qu-diter nuplias filtc eclcbrabo? Voluit est, quoadusque ipsi lissarenlur tortores : poslha-c
    cnim tunc aliam liliain e illuc dirigere, quam dc Au- sudes imgulis manuum pedumque defigunt. Cumqiic
    dovera habehat , et caui iu monasierio Pietavensi in hoc causa agereiur, ul ad decidcndam cervicem
    posuerat. Sed iila dL-lulit, resisienie pncipue leata cjiis gladitis immineiet, a regina viiam obtinuil, sed
    Radegunde, cl dicenle : Non est cuiin digniim, ul non fuit minor mortc humilitas subsecuta. Nam im-
    puclla Christo dicata iteium ad sxculi voluplales positus plaustro, ad Burdegalenscm urbem, in qua
    reverlatur. ortus fuerat, ablata 311 °""" lacullaie, transmiili-
    XXXV. Duin autcm ha?c agercnlur, nunlialur re- ^* lur; in via vero icluatus h sanguine , vix accedcre
    ginx pueriiin qui morluus fuerat, maleficiis ei incan- quo jussus csl valuil. Sed non post multiim tcmpus
    lalionibus fuisse siibdticlimi, ibique Mummolum prae- spiritum exhalavit. Posthacc rcgina apprehenso puc-
    fccliim f
    ,
    quem jain diu regina invisum habebal ruli thesauro, lam vesiimenia quam rebquas spccies,
    consciuin esse. Unde faclum est, ut epulanlc co in vel ex serico, aul quocunque vcllcre inve me pntuit,
    domo sua, qud-im de aulicis regis puerum dileclum igne consumpsil; quod ferunt qualnor plaustra le-
    sibi, qui a dysenleih corrcplus fueral, lamenlarctur. vasse : aurum vero et argentum fornace conlladit.i
    Cui prafoctus respondii : llabclur mihi hcrba in reposuii , ne aliquid integrum rcmaneret, quod w
    pi onipiii, ile qua si ilyseincricus 310 hauriat, quam- planctiim filii in memoriam revocaret.
    lilici dcspcratus sii, inox sanalur. Ntintialis his rc- XXXVI. ^Elhcrius * vcro Luxocnsis episcopus, cu-
    gin;c, mijore ftiroic suecenJitur. Interea apprehen- jus supra meminimus, hoc ordinc a civilale sua vcl

    B Colb. a., deawvjcrat. liegui., adveneral. rectoreslunctemporis. prafecti nominc fuisscilonato^,


    h Deesi
    hoc capul in Vat , Corb. et Colb. a., licct iude lamen prnelecli li uliiin Minumolo iribiilinn dici
    hahcaul scquens, quod isli neccs.^ario conjunciuin est. non posseobserval.quod Chilpericus, in ctijus ditioni;
    porro placitum, de quo liiej dics crat indicta ad au- vivebat Mummolus , nihil unquam
    ea in provincia
    dicndos legatos. Fl quidein placita gcneraliier dicc- D possederit. Tum re^eeta Falceti opiniouc, qui sui a:vi
    bintiir convenlus, iu qiiibus publice ncgotia, sive moresanii(|uistemporibus incauteapplicaiido,scnp it
    regni, sive eliam pMvatorum, discutieb»niuri Sicui Mumiiiolum sic fui-se appellalum, quod Parisiorum
    Ciiini erant placila regis, sic cranl placila comitum, urbis pr.i fcclus cssel , concludit landem Mumniolimi
    judiciun, clc Parlamciita poslnioilum dicta fuerunt. a Gregorio pioelcctum dictuin fuisse, quod reipsa
    Inslriiinenla pnbii a, qu.i: linitis in ojusinodiconvcu- aula: praeloetus, seu rogiao doinus niajoi exslilerit
    libns ncgoiiis rcddebanlur appellala eliam lueiuul ,
    s Begm., ail, Pulasne verum esl quia liic maleficus
    placila scu judicia. Vide Biguoflf. in lib. Marculli, 1 'est, ei islis non
    laisus est ptcnis; extendalur igilitr ad
    foiniula 37, <l Mabillon. de re Diplomaiici. trochteas etlandiuloris triplicibus cwdalur, quuudusyue
    Reccaredo scilicel, llerniencgildi fratri, cui ipsa, ipsi tassenlur lortores.
    nempe Rigunthis, jamdudum promissa fueral. u Bad., iclus. Colb. m., iclu actus.
    Theodericus,dequo supra cap. 25 et 27, et infra 'Hoccaput dcesl in Vat.,Colb.a. et Corb. Regm.
    cap. seq. habet /Etliericus vero Luxoviensis. Edili, Ltjxoen is,
    8 Basinam,quac
    postca in illo monaslejnocumCh.ro- seu Lixoensis, vulgo Lisieux in Noilinannia. Pmro
    diehle inullas lurbas exciiavil, de quibus liise Grc- loctis in quo supr.i Grogorius /Elheiii meminerii, noti
    gorius infra. oxsiat. Unde Cuinlius inlerl hoc capul ex alio aiu loie
    1
    luquirii Valesius, our liic Mummolus pnrfectus Gregorii hisloiia; assuiuin luisse. Scd ipsc Gicgorius
    appcllctur. Nam clsi ccrtum sitProvincifl6Massi'iens>is bb. iv, cap. 16, quod in mss. Corb., Bollov. cl cjb-
    405 S. GftEGORII EPISCOPI TURONENSI^ 4tM
    f\ pnl>ti s m, vel rcocptus. Clericoj quidam «* vs' iiit A lolumquc cnrpus trcmorc qnaliebatur; scd ot manus
    ex Cenomamiica urbe, luiurioma nirais, nmaioniue ahaquc virlute rraut, el quae optabam implcre non
    iiuilicruni, c( guhe ac fornicatinnis, omniqae iinmuri- poieram : cum vcro manus depoauisscm, nibil inali

    dilia: valde ilcilims. Hic mulierl [Al. mul.e.ris] cu- seiiliohain oiiininu. Cognovi cniin qnoniam lccuni esl
    jiisdam sa-pius scorto cninmixlus, coinain eapilis Dominus, eo rjund non potui aliquid tilii noccrc. II»C
    lolondii, iniil;iioipie virili habitu ', sccuin in aliam co (liccnlc, llevit racerdos, laipnncns silcniimn cle-
    civilalem rieduiil, nl suspicio adulierii auferrclur, rlco, reveratisqne domuin coeua: discubuil. Qua wa*
    ctini inler incogniios dcvcnissel. Kr.it eniin mulier cta, in strafn suo quievil , haliens circa lecium sinsin
    ingenn.i gcncre, et de honis orta paicnlihus. Com- mnlios icctulos cleriooinni «. Dcniquc dillisi hi dc
    pcrlo atitein post dics nuilios | ropinqui cjus qua: 313 Clerico, per sc nef:is pcrlicere cogitantes, BOV&
    acta fiierant, ad ulcisccndam huinilitalcm generis argnnicnta maChinuHlur, p'-r qu;c, aul cum vi exslin-
    sui vclncius propcranl, repcrtumqiie clericum vin- guerent, atit ccrte crimen, quo a sacerdolio divelle-
    ctiim cwtodiae inancipant; mulicrcm vcro igni con- retur , imponcrciil. lniorca quicsoeulihiis cnnclis ,

    sutnunt. Lt, sicut cogit auri saera fatncs, clcricuin mcdia fere nocle ciihiculiim saci rdolis irruinpiinl,
    suh prctio venundari prociiraut, ea videlicet raiionc, cxclainanles vocc magna, atque dicemes vidisse <e
    ut aut esset qui rediraeret, aut certe raojrii addicere- u mulierem a cubiculo egrcdi, ipanmque oh hoc diuii-
    tur ohnoxius. Cumque ha:c yEthcrio cpiscopo dclata sisse, dum ad cpiscopum lcsiiuasscnt. Kt sanc p;irs
    luissenl, miscricordia molus, datis vigiisii aurcis b , liaoc d el consilium diabuli luit , ui in Lnli aetate cri-

    eiun ah iininiiienii excinit tntcr.lu. Igiiur poslquain rnen imponerenl saccrdoti, qui cral fere scpMiagitna
    viu: donatus csl, profcrl se litteraruiu esse doctorcm, annoruin. Nec inora , conjuncto sectim iierum iurte-

    proniiuc.is sacerdoii, qiiod si ei pucros delegarei, d cio clerieo, alligrtur sacerdos ealenis ah cjus ma-
    porfeclos cos in lil<eiis reddcret. Cavisus auditu nihits, de cujns collo saepras vincula dUcusScrat, el
    saccrdos, pueros civitaiis coltegil, ipsique dehgat ad adiuc cuBlodise maneipalur ab eo, qiteoi de coeno-is

    doceiidum. Donique cum jam honerarelur a civihus, carceribus perumque liberaverat. At ille cognoacons
    cl pflBiifeacialiquid lerrae viucarumquc largiltis fuis- inimreos sihi vehemenler invaluissc, Domini miseri-
    sel.ac per domojpiieniiim 312 eoritmquoserudie- cordiam cum lacrymis in vmenla compacins exorat.
    bal, invitarctur, reversus ad voiniluni, unius pueruli Mox opprimuntur sotnno CBSlndes, solulisqnc divini-
    inaircin, imnicmor anlcrioris injorire, concupiscit. U\> vmclis, de oiislodia proeedil innoxius, noxi<>niin

    Quod cuin pudica viro inulier dcciaias.-et, conjuncii freqiienlissimiisliheraior : deindedi-lapsiis, adrcgn m
    parcntes ejus gravissimisclericuni loxmeniis buhden- Guntcnramui rcgis transiit. Quo discedente, liherius
    tes , intcrimerc voliierunt. Oucm sacerdos iicrutn (TJ ja*B conjuncti salellilcs ad regem Chilpericuni Bro-
    iniscricordit niouis . casligaitiiu vcihis lonibus lihe- peraul pro episcopatu pcteudo , muha eriiuina de
    ravit , lionoriquc rc.-tiitiii. Scd meiis U»va nunquam cpiscopo prolnquenlcs , addenles ista : In hoc i<>-

    a.d bonilalem poluit inelittari, seil polius facltis est gnoscc, rex gloriosissime , vera csse h;c<: qna> drci-
    cjus iuiiiiiciis, a quo sacpius fueral de morlc rcdcm- miis, quia morteui pFO scclcrihus limens ad rratris
    )>lus. Coii",!inctus esl enim aich diacoim civitaiis, el tui irau.siit regnum. Quod ille non credons, Ims n>l

    &c epjscppalti dignuin pruferens, epi copnm mol.iur civiiateni redire juhet. I>um baec agerentur, ma:s:i
    occidere. Locatnquc clorico, quJ eura hipcnne per- cives de pasiori; absentia, cogooscentcs i'iuniH qnae
    cuterel, ip i nbtque discurriiBt, luus&jtant, amicitiis de eo ;icia fuer»nt per invidiam ct avariliam perpc-
    elam illigaut, profenint pr;emia, ulsi snccrdos obirct. t:aia. apprehensuoi cum salellile arcliidiacopuui iu-

    ipsc succederel. Scd miseuicordia Domini anlieipavil juria: subdenies, ad regein petierunl, ut recipcrenl
    corum peifidiam, cuideliatcmque iniquorum bomi- sacerdoiem siium. At rev legatos Iralri suo dirigit,

    ntiin veloci pictite rcjircssi!. Dic vero (|iio saccrdos asscreus nihil sc criminis in episcopo ropcrisse.Tiinc
    nperarios iu ;>i;ro aggrcgaverat ad sulcaudum, oleri- Gtinlchramuus rex , uteiat b. nignus cl piolluus ad
    cus anlediclus rnui securi prosequiiur sacerdotem raiberan-luin, niulia ei munera coniulit, daus etiam
    nihil de his pc-iiiiis scientem. T- ndcm igilur ha:c D cpisiol is per oiniics episcopos regni sui, ut peregri-
    advcricns : Q iid m, inquit, me alieiilius cum hac nmn aliquo c pro Dci intuitu cnnsolarentur. 314
    bipcunc proscjptcris? At i'le limore perlerrilus, ad Tuuc circumicns civilrtes , lanta ei a sacerdolibus
    genua viri proyolvUur, dicens : Forlis eslo, sacerdos D>:i collaia sunt, tam iu vcslibus quam in auro, ul
    Dei. Nain scias me emissuin ah archidiacono ac prnc- V ix civitati qua: ;;ieiucrat posset inferri ; impletum-
    ceptore, ut le secnri petcutefem. Qimd cmn s.cpius qug csl tlbid qnod ait Apostolus : Quia dWujenltbm
    lacere volui.sscin, et icluin dexlra siispensa lihrarem, Deum omnia concurnint vi bonum (liom. viu, 28).
    tcgcbanlur lcnehris oculi ir.ci, ct aurcs ohserabautur, Nam I uic peregrinalio divitias allulit. cl cxsilium

    leri3 omnihus babetur, parWcr


    dicit pa de S. Telrico pos scmpor liahero sccmn to6les privatne SBae con-

    C|>is . Lingouensi, ciiju» meMoriam (eamus; de versationis, can. Cum


    i., qu. /. A.u Oreg.
    pastorib,

    quo lauieu apu euiu uibil iiivenilur.


    I M. lih. ii. Concellanc-s appdlat syuod^
    iv, epist.

    Regtn., mulaloane femineo habitu in virilen. 1 om. h caiisa Syminachi, Gra;oi syn cl'us.
    '• llcm codcx, ar.jcnleis.
    •]
    :i-in., Ki uisanice yars ha

    « Jurt.i cjuonun prxscriptuin, qui volun.1 cpiiCO.- ;., uliquid.


    W5 1IIST0RIA ERANCORUM, LIBER SEXTUS. 406
    opcs inullas invcxil. Poslhaec rcgr&liens a civibus A nrlcni Arvernam residens, judicium cmanarei, scili-
    cuni lali lioitore susccptus est, ut prae gaudio flerenl, cet iil uunquam Rulena Eeelesia tc-
    parochias, quas
    el henedicercnt Deutn ,
    qut tandeni ecclesia- lantuin iiiii-se recolebattir, recipcret : quod iia factum est.
    rcstituil sacerdolem. XXXIX. 1 emigius e Bilurigum episcopus obiit :

    XXXVII. Lupenlius e vcro abbas basilicae sancli cujus post transiium gravi inccntlio pars maxima ci-

    Privaii mariyiis urbis GabalUanar, a Mrunichilde rc- vilalis cremala est, ibique f
    illa qnae hosliliiali resc-
    gina arcessilus, advenit. Incusatus eniin , ut ferunl, deranl, perierunl. Poslhsec Sulpicius in ipsa urbe ad
    liierat ab Innocentio supradictaj urbis comile ,
    quod saccrdolium,Gunlcbramno rege favenie, praieligilur.

    profanumaliquideffalusdercgiiiafuissel.Scddiscussis Nam cum mulli munera offerrcnt, ha;c rex episeopa-

    causis, cum nihil de criminc majestatis conscius es- tnm qmcrentibus respondisse fcrtur : Non e^l princi-

    scl invenlus, discedere jussus cst. Verum ubi viain palus nostri consucmdo, sacerdo:iuin venundare snb
    carpere ccepil, iterum ab antedirto comiic captus, cl prelii>, sed ncc vesirum cum prj-miis COinparare :

    ad Ponlicoiicm villam deductus, mullis suppliciis o.-t ne et nos turpis lucri infamia noiemur, el vos Mago
    affectus; dinCssusquc iieiuin ul re lirel , cum super Simoni comparemini. Scd juxta Dei pffarscfeutiam
    Axonam fluvinin lcntorium leiendissct, iterum irruit Sulpicius vobis irii episcopus. El sic ad clericalmi
    supor euin iniinicus ejus. Cujus vi oppressi anipuia- » deductus, episcopalum ecclesiai suprarftcl.fi snsccpi'.
    Iiiin capm. in cnieum nncalum lapidibus posuit, et Est enim vir valde nobilis, et de primis senaloribus
    fhimini detlit; rcMquum vero corpus vincium cuin Galliarum, in litleris hene enitlilus rhetoricis, in inc-

    saxo iinmersil gmgiii. Post dios vern paucos appa- tricis vero arlihus nulli secnndus. Ilic synodiim illant,

    ruil qnibusdain pasiorihus , el sic exlracium a flu- cujus supra meminimus, pro parochiis Cadurcinis
    niinc soptil iua: tfiandalum c.->l. Sed dum necessilaies licri commonii t.

    ftmcris pararenlur, el ignorarelnr quis essel e popu- XL. Legalus vero,Oppi!a nomine, de INspaniisad-
    lo, pnrsertim cum capul truncali non inveniretur, venit, multa munera 316 Cbilperico regi deferens.
    suhilo adveniens aquila levavit culeum a fundo flu- Timebat enim rex Ilispanorum,ne Childcbertiis excr-
    niiiiis, et ripne deposuit : adniiianlesque qui aderanl, cilnm ad ulciscendam sorors suce injunam commo-
    ar-prchenso culeo, dum sollicile quid contineret in- vercl : quia Leuvicbildiis apprebensuin filium suunt
    quirunt, capul truneati rcperitinl, el sic rum reliquis Hermenegildum, qui sor<>remt' Cbildeberti accepcrat,
    ai tiibiis esl sepulium. Nam lerunl nuiic el lumen ibi relruserat in cusiodiam, ipsa niuiiere cutti Graecis re-
    divinitus apparcre : ei si inlirnms ad hunc tumulum licla. Igiturcum die sancio Paschae bic legatusTuro-
    lideliter deprecams fueiii, accepla sospitate recedit. nis advenissel, sciscilali sninus, ulrum noslrce reli-
    XXXVIll. Theodo-ius b Rulcnorum cpiscopus, qui C gionis esse'. Responrdit ipse se boc crcdere quod
    tanclo Dalmatio 315 successerat, diem obiil : in calbolici credunl. Exinde procedens nobiscum ad
    :jna ecclesia intanlum pro cpiscopaiu intenliones el ccclesiam, Missarum solemnia tennit; sed nequo
    scandala orla convaluerunt, ui pene sacris minislc- pacem eum nosliis fecit, nequc de sacriliciis com-
    riorum vasis et omni facultate meliori nudaietur : municavit b. Cogoilumque est mendacium esso
    veruiiilaincu Tr-msoba lus presbytr-r rejiciiur, et tn- quod dixerat se esse calholicum. Nibilominus i»d

    iiocenlius c Gabahiaiioruni comes eligitur ad episco- convivium inviialus adiuil. Gumque ego solliei-

    paium, opitulanie Rrunichilde rcgina. Sed assumpio lus requirerem quid crederel, respondit : Ciedo
    episcopalu ,
    confesliin Ursicinum Cadurcinsc urbis Patrem et Filium ct Spirilum sanctum unius cssu
    episcopum lacesscre coepit , dicens , quia dioeceses virlulis. t.ui ego respondi : Si hsec, ut asseris.credis.

    Rulenac Ecdcsiaj debilas relineret. Unde faclum es', qu.e obsiitit causa ut de sacriiiciis, quaj Deo offeri-

    ut tiiiitiirna inientione gbscenie, post alit|uot annos mus, communicare differres? Et ille : Quia, inquii,
    conjiinclus melropolis d cum suis provincialibus apud Gloriam non rectc respondelis; nam jtixia Paulum
    a IIoc in Vat. C rb. ct Colfi. a. S. Lu-
    capu! deest politanm; Is eral Sulpicius Severus, ex cap. setinenti,
    pentii corpu* Caialaumnn ailaiu in occlesia catbe- , de quo lib. x , cap. 26. Pnrocbi* \cro, de quibus lis
    drali servalum est usi|ue ad anuum 1G67, quo eccle- D movebalur, illaj erant, ut suspicalur Valesius, qu;e
    sia fiilmine d.e 19 Januarii icia conflagiavit, simulque Arisitensi episcopatui altrihutx' fucrant, de quibus
    sacrai reliquia?, qnae ibi servabantur, consumplx sunt. supra bb. v, cap. 5.
    Qurc vero superfuernnt, o^sa scilicel semiusia, et ci- e Dcesl eiiam boc caput in Corb., Vat. et Colb. a.

    neres, s mul congesla in theca assenaniur reiio ma- Itlc.n anlistes sub Hemedii nomme subscripsit Conci-
    jus allare. Festuni bea Lupcnlii ibidem die xi Kal.
    i lio M^tisc i, anno 581. Ejus et successoris sui Vita
    Novcinbris colilur, dicilurque vulgo saint Louvent. bahiinr in Palriarchio Rituricensi cap. ~1G ei 27, ,

    h Neque boc capul ex tat in Corb., Vat et Colb. a. lomo II Biblioili. nov;c Lihl'ei.
    De S. Dalmaiio, Theodo ii el clione ct Transobado, f Ibique, eic, usi|ue ad perienmt, desunt in Colh,

    vide suiira lih. v, cap. 47. Tiansobathis dicilur in in. Al Cas. hahel liusiilitaii nstiteratU.
    Colh. m. Trusobaldus; iii Regm., Teusobatdut; in t' Ingundem Sigiherli liliam.
    aliis, Trasobudus. Observa noiatum numiuem qui cum sacris in-
    h ,

    c Is ipse, de quo cap. p:scced. et lib. x, cap. 8. leifoissei, iis non parlicipaveiat, nec paccin ab aliis
    d Sic Coll». m. et Regm., qu;e est stncera lectio. fiilelibus accperat. Missas auiem teneie, itlem esl ac
    Ua enim Gngorius ei ahi aticiores ej;is a-vi habent ipsis inleresse, ex can. 17 Concil. Agallicnsis, aut
    pro milropolitanus. Vido Conc. Paris. m, can. 8, cl cerle, si de sacerdole habeatur s> nnn, eas celebrare^
    Miirculli lonnuhis. Umle :n;i!e apu Cbesn. el alitjuot I ui in Regula S. P. Dcneditli, cap. GJ. Vide Caid.
    alb>s cdlo- , meitopolilanis; niiiiua uouiuilli, metro- Rolta, lib i Rer. Lilurgic.,cap.. 2, n, (i.
    ,

    <07 s. gkegop.ii episcopi ti t.onknsis m


    npostolmn nos dicimus : Gloria Deo Palri pcr Filiiun ; A Spiritii nancto, sub Jonnnis mntiu hapiinroinr. Uic
    vos anlcni tliciti^ : Gloria Patri ct Filio cl Spiriini cst, att, Filins mcut dtlcctus, in quo bene complacui
    sancto ; cnni doclorcs coclosurum diiceant , Patrcni (Mntth xvn, ;i). Corle »i oppilatns habcs anres, nl

    I
    er Filinm iuinliiluin fn sse in mundii, sirnt ipse isln non andias, crcde apostolis quid 313 ,n nionte
    Paulus ait : Kcgi auicm s,icuI<hhhi immort.ili, intisf- aud oiint, cnin tr nliguratus Josns in gloria loijiiero-
    Mi, soli Deo honor et gluria in sirculu snxulnrum, pcr tnr cnni Moyso oi Helin. Nompe de nuhe splemiida
    Jcsttm Christum Dominum noslrum (/ Tim. i, 17) F.l Patcr ait : llic esi Filins meus charissimus, ipsum au-
    ego rcspnndi : Patrein per Filiuni annnniialiim nulli tfte (II Pct. i, 17). Ad llSBC IiaToticus rospondit : Ni-
    rathfttico es e incnguitum rcor; scd sic pr.i dionvit liil in liis tcstimo:.i s P.iier de gloria Inquitur Filii ,

    Pairem In sacnlo, ut cl sc viiinlibus ostenderet nisi lantnm Ipsnm Filiom mtmstrat. Et ego : Si enim
    Peuin. Deo saieni Patri ha?c necessiias fuit Filium isla sic recipis, proferam lihl aliud testimonium, in
    niiitendi ad terras, 111 ostendcret Deum : »1 qnia quo Palcr reddidil Filium gloriosum. Yenicnte auiem
    miiudus patrinrehis, ei prophelis, alquc ipsi laiori le- Domino ad passioncm, cum ille dicret: Patcr glori-

    g.is n<;n crcdiderat, sallem vel Filio crodcrct. Menque fica Filium luum, ut Fitius tuus glorificel'* te (Joan.
    necessc cst sub signiliealionc personaruin
    , ut
    317 * v "»l), n"id ei Pater respondil do ccelo? Nonncait :

    gloria dctHr Dco. Dioinius orgo : Cloria Deo Patri tpii B FA gloriftcavi, el ilerum yloriftcaho (Joan. xu, 2 ')?
    mi^it Fil nm ;
    gloria Deo Filio, qui san-niine suo re- Eccc enim Paicr glorilieat cum pr<>pri:« voco, cl tn ei
    dem l nmniliim ;
    gloria Pc<> Spiritui sanoto, qui snn- glorinm conaris adimere? Voluntaiem quidcm osten-
    clilicat lioininom jam redemptuin. Nam tu qui dicis dis , sed potestas inilla suppeiit. Nam qui Panli apo-
    Cloiia Pa.(ri per Filium, adimis gloriam Filio; quasi stoli accusator cxisMs, audi ipsum imo Christum in
    ipse iioii sil gloriosus cum Pa're, propierca quod ipso loquenlem : Omnis tngua confiteatur, quin Do-
    cum aniiintinvii in mimdo. Nuntiavit, nl dixiinus, minus Jcsus Chrislus in gloria est Dei Palris (Phitip.

    r.lius 1'atrcm in mm.do, sed mnlti non credidenn.t, U, 1l).Quod si nunc rpmmunis cst cuni Palrogloria,

    diccnlc Joannc evangelista j Jn sua * propria venit , ei et in ip«a qua n;nc Paler cst gloria coiunn r.tur,

    sui eum non icc.pcrunt. Qtiotquot autem cum recepe- qualitor eum tu quasi ingorinin o\lionorns? Aut cur

    runl , dcdit eis potcstatem filios Dti fieri , liis qui cie- non crit ei n dtlenda glcria inier iwiminea ,
    qui pari

    dunt in tomhie ejus (Joan. i, 15, 12). Nain tu qui gloria cum Patre i eg-iat in coelis? Confitoinur ergo

    Paulo aposmlo derogas, et sensum ejus nnu intelli^is, Cln istum Filinm D i Deum vcrum. Meoque quia dei-

    p-rcipo quam tau:e loquitur, el juxln \At. jnsto] ut tas unn, una eril el gloria. Poslhaec dalo silonlio, ab

    recipetc tjnis potest, adverle quali:er prsrtdicm imer altercalione ces«atum est. llle quoque ad Cbilpericum
    gentos intrcdulas, iit nnl i omis gravc vidcalur inipo- G rcgcm nccedons, oblalis muneribus qu.-K rcx lli-pa-
    ncro, scil qu biisdam dicit : Lac »>
    vobis poum dedi, nm-um miserat, in llispaniam esl re ressus.
    non iscam : nondum euim poleralis, sed nec adlmc XLI Compertoaul m Cbilpericus rex tjuod Gnnt-
    -

    qnidcm pote tis (I Cor. m , 2). Perfectoium est enim cliramnus fraler ejus cum Childcberto nepole suo
    lolidus cibvs (lieb. v, 14). Sed et aliis dicil : ISihil pxem leccrai, cl tiviiaics, quas violenler invaseral,
    ro/»it prtvcHcavi , nisi Christum , el hunc crucifixum (1 ei siniul vdlent auferrc, cum omnibus thesauris suis

    Cor. ii, 2). Nunc auicm quid vis, o lu hanieticc, qu a »n Cameracenseui urbem disoessit, el omnia qa»
    Paiilus Cbrislinn tanliim cnicilixum pra-dicavit , re- moliiis hahere poluerat, sccum tulii. Misilt|ue ad tlu-

    swrrexisso tu dubiias? Adveite potitis caulelam ejus, ces et comites civiialum nuniios ,
    ut mnros compo-
    et vidc nsimkim, quid aliis dicit, quos robusiiorcs vi- nerent urbium, resque si.as cum uxoribus et filiis

    tlebat in fid : : El si, inquit, novimus Christum c cru- infra murorum muniincnta conc'uderenl, atquc ipsi,
    cifixiim, nunc autem jam non novimus (II Cor.\,i(>). si neccssitns cxigerot, repugnarcnl viriliter, nc eis

    Moga crgo lu accnsalor Pauli, si tanln mcntem de- pars advorsa nocorot, illud addons : Et si aliquid

    mciitia cepii, quia ncc crucifixus est. Sed, quaeso, re- pordideritis, cum de inimicis 319 uloiscemur, ina-

    bnqiieism.et audi consilium mclius adhibe collyria ,)ra conquirciis; nesciens pairationem victoriarum
    :
    ^ J

    oculis lippis, ct lucom praedicalionis apostolica? pcr ^ in manii Dei consisterc. Deinde sxpius exercitum
    cipe. Secunditm homines enim loquebalur Paulus emnmntet, et itorum infra lenninnm requiescen!
    hiimilius, ul eos ad colsioris fnlci fasiign sublevaret, jubet. Ilis diebus ei lilius natus cst, quom in villa

    sitttl alihi ait : Omnibus omnia factus sum, ut omnes \icioriacensi e nutrire praecepit, dicens : Ne forte

    lucrifacerem (I Cor. n, 2-2). Nunquid homo morlalis dumpuhlicevideliir.alitpiid mali incurratetmoriatur.


    niMi esl daturus -gloriam Fil o, qnem ipse Paler non XLII. Chiltlcbcrlii-; voro rex in Italiam ahiit. Quod
    scniel , sotl bis ct lertio glorificavit c tmlo? Ausculta cum audisscnt Lantiobardi f
    , tiineines ne ab ejus

    qui I dc coelis biq-iiiur, cum idcin Filius, descendcnte exerctu caederonlur, subdiderunt se ditioni ejus,

    a Com.
    Sic Corb., Bec, Colb a., c. et Regm. ;
    cabo.
    alii non lialiom ttra. Et infra Corb. et Uegm., quot- e In Belgio, ubi ocoims fuerat Sigiberlus ex lib.
    yiitit eum, elc. iv cap. ull. Filius aulem Chilporici hic inemoralus,
    b II;r.c
    vcrba, DSrpM ad nihit vobis, desunt in Corb., posimoduin Chlotarius dictus esl, et patri in regno
    omissio.
    tpiac cst scri;itoris successit.
    e Edili, Jes'nn Christnm. f Devariis Chiltloberti in Daliam expedilionibus
    * Kegm., clarificet. El infra, clarificavi claiifi- Paulus Diac. lib. nt, nap. 17 cl seqq. Exstant ca tle
    : ;

    401) MSTORIA FRANCORIM. LIBER SEXTUS. ^O


    mtilta ei cNiitcS muncra, ac promittenles sc parti A lis, aeriljusquc incommodis. Qno dcfuuclo, fil us ejns

    cjus csse lidclcs alqne subject.s; palrnll-que cuirt Kurichus Leuviclrldi regis amieilias expefil; d.ilo-

    his omnibus qtise voluii rex, in Gallias est regressus, qtte, »t paler fecerat, s.icramento, reguum Gaficicn e

    quom stiscepil. Iloc vero ani.o cognatus ejus Audica qui


    atque cxercilum commoveri pracepil ,
    in >',

    Hispaniain dirigi jussit , scd qtiicvil a . Ah impera- sororcm illius dcsponsatam hahehal, cum exerciiu
    •?cnit, appreliensuniijiie clericuni ' facit, ac diacona-
    tore auiem Mauricio ante hos annos quinquaginta
    millia solidorum acceperat, ul Langobardos de lialia ius sive pipshylerii ci imponi honorcm jubel : ipse

    imperator, (fjod cum vero acccpia soceri sui u\ore i, Gallieiense regiiuin
    exlruderet. Audilo autem his
    ohtiiiuit. Lcuvichildus vcro liliiim sintm llrrineno-
    in pace conjuncius est, pccuniam repetebat: sed
    hic. lidus a solaiiis , ne responsum quidcm pro hac gildum cepil, cl secnm usque Toclum adduxii, con-

    rc voluit redderc.
    uemnans emn ex-ilio ; uxorcm lamen c.u* a Gruecis

    XLIII. In Gallicia b qimque nova: res adae sunt. eripere mm putuit.

    qux desuperius c memorabu ,lnr. Igilur cum llerme- XLIV. Locustae quoq.ic de Carpitania proviucia ,

    negihlns, sicutsupra diximus d


    ,
    palri inlensus esset, quam pcr quinque vaslaverant annos, hoe aunu 321
    ct in civitale qnadam llispanisc cum conjuge rcsi.le- progrcSsae, aggereinque puhlicum tericnles, ad aliaiti

    rci, solalio fielus imperatoris, alquc Mironis e Gal- B sc provinciam, quae huic viciua erat provinciac, con-
    uileiunt. Quare spatium iu cenlum k quinqiiaginia
    liciensis regis, patrem ad se Cum exercilu venire
    cognovil, cousiliuinque iuiil qualiler venienlem aul extenditur millia longitudo; laliludo vero in cenlum

    repellcret , aut necaret : nesciens miser judicium milhhus lcrininatiir. Hoc anno multa pro.ligia ap-

    sihi iinmiiiere divinum, qui cuntra genitorem, quam- paruerunt in Galliis, vastalionesi|iie inuli.e fiicriml

    in populo. Nain tnense Januario rosaj vis;c giihl


    liliet merelicum, talia cogiiarel. Hahilo crgo tra-
    virorum millibus trccenlos viios circa solem quoque cireulus magnus apparuil, diver-
    ctatu, de nniltis
    castrum O.-ser f
    320'» S'S coloribus inistu», ui solei. in illo ccsle^-lis iris aiu-
    elegit aimatos, el inlra ,

    bitu pluvia discedeutc ' monstrari. Pi •uina graviler


    cujus ecclesia fontes diviniius complentur, includil
    ul scilicet priino iinpeiu ab his pater tcri ilus ac las- vineas exussil ; temp.sias eiiam suhsccnta vincas

    satus, facilius ah infeiiori manu, quae erat plurima, segetesqiie per pluiima loca vaslavil, residuum quo>

    vinceretur. Denique liis dolis Lcuvi» h.ldtts rex co- quc grandinis siccitas immensa consumpsit. Exi-

    maxima
    gnitis, cogiiatione faiigalur. Si, inquit, illuc guiisque Iruclus in aliquihus vmeis visus, m alns

    omni abiero, conglobatus in unuin vero nullus, ita ut irali contra Dciini lioiuines, i>ate-
    cum exercilu

    exercitus adversariorum jaculis crudelissime saucia-


    fa lis adilibtts vmeartmi, pecora vel jumenla, mlro-

    tnr. Si vero cum paucis vadam , virorum fmtium C niittcrent, noxias silii immiscenles miseri preccs ,

    inanum nequeo supcrare tauien ;


    cum omnibus ibo s. alque dicenlcs : Nunquam iil his vineis pahnes na-

    Ei acccdens ad locum viros proirivit, c.istrumque scalur iil semp'lernuin. Arborcs vero, qu;e me.iise

    combussit, sicut jam supcrius memoraium esl. Pa- Julio poma mense Scplembri Irutlus
    prolulciant,

    trata quoque vicloria, cognovil Mironein regem con- alios ediderunt. Morbus pccorum iteratus invaluit,

    tum excrcitu residere Quo ciicuindaio, ila ul vix quidquam rcmancret.


    tra se
    sacramenla exigit sibi in posterum fore fidelem. Et XLV. Intcrim advenicnlibus Kalendis Septembri-
    sic dalis sihi ir.vicem munerihus, unusquisque ad bus, Gollliorum magna Icgatio ad regem Chilpcri-
    propria est rcgressus. Scd Miro postquam in patriam cum accedit. Ipse vcro jam rsgressus Parisios, fanii-
    rediii, iioii niultos post dies conversus ad leclulum, lias mullas de domihus (bcalihus '"
    auferri praecipit^
    cbiil: inlirmatus enim ab aquis Uispanisc fucrat ma- et in plaustris componi ; mullos quoque nenles et

    re aliiiuol cpistolae, qnae edita suut a Chesn. el Frc- f Alii Osset, scu Oser ; casirum erat cx adverso
    hero, in quibus M.uriciiis et ejus prafccli de Fran- Hispalis, olim a Uomanis JuHa Conslantia dictuin.
    cis, quasi de violalye lidei rcis coiiqueruntur. Aulha- s Corb.,
    ibil, pro ivit.

    rius Llepi lilius lunc apud Langobardos regnabat, qui b Auduca. Hcgm. nomen non expiimit.
    Kilit.,
    Flavius ob dignilaiem appellalus esl ; isludque pro?- D ' Isidorus in Cbronico, Kuboricui! nionacluim fa-
    nomen sulisequcntibus regibus genlis suaj transmisit, cliiin in mona^tcrio damualUm a!i Atidica luisse scri-
    ul refcrl Paulus Diac. lib. in, cap. 16. bil. Idein rcfert Lciivigildum Stievts bellum ininiisse,
    a Regin., sed nescio qua de causa remansil. Nam in quo vicius Audiea, prcsliylerii nllicio in.iiicijjaius
    ab. csl, quo pacto Stifvuruin iinperiuin in llispaniis dclc-
    b C»rb., Colb. et Freh., Gallia. Dad. melius, Cal- tiitii Imt. Vi.le.loan. Uitlar. Chronicum.

    lecia. iSiscguntia nimirum xM.iuiiis uxoie cx Joan. ,

    Gallice, dessous; uiidc Colb. c. h;ibel inferius.


    c Di.lar. (.bionico.
    k
    d Lib. v, cap. 5 J, quod vide. IJrbs bic inemorala
    (
    In Cod. Corb. deest centum.
    csl Hi^palis, cui l.n.c pra-crat episcopus S. Leander,
    1
    Cud. C/lb., descend.nle.
    ad Tibeiiuin imp. Icgatus, ut opem adversus Leuvi- rc iiuj.s loci occasione de domibus fiscalibus agtt
    gildum imploiarci. Valesius lib. XI. I». 111111 Kraiitic, ailque vciercs
    •cral c.aholicus, palre i|isius cum tnta Suevo-
    is Gerinanos non utbc-, sed vtlbis cl \ icos babit ;ie
    riim g.nte,cui iinperanal, per Marlinuin D imieusein consuevisse, in quibus suam quisipie famiiiam, ei
    ad iidfin iccl.ini adducto. Joannes Dicl.ucusis, el pecns qiiampluriinum potciai, alchal. Nostti atilein
    Lidorus vulgalus iu Clironico scribuul Miiouein in reges, ntore bt.c relei»t<>, complures ejusmodi villas
    Lcuvfgildi auxilium acccssissc, vitamquc (iiuisse apud babiicruut, pcr 10 11111 rcguum sparsas, ita ut nun-
    UiSpalitu, quani i'c<*c cxtr.i suas dumos, ciiam iu iuneribus,
    •JH S. GRRGORU EPl*r.OP: TIKONENSIS \\*
    nulentas abire, tn cuslodiam relrudi jussit, ut eoa A mas ei oscula, cum iic porta etfederctur, uuo car-
    facilins cniu Rlia transmillcrc possei. Nam ferunt rucae effracto axe, omnes Mala-hora dixerunt : quud
    inullos sibi ob baoc amaritudinem vitara laqueo ex- a quibusdam pro auspicio suscepium cst. Uutiique
    torsissc, iliiiu de parontibus propriis auferri melue- ha-c de Parisiis progrcssa, octavo ab nrbe milliario
    lianl. Scparahaiur aiilein lilius a paire, nialcr a lilia, lcnloria figi pr.ecepit. Siirgentes enim quinquagillU
    et cura gravi geinitu ac raaledictionibus discedebaot ; viri de nocte, apprclicnsis ccntuui eqpitibua \Al.
    lantusque planclus in urbe 322 Parisiaca erat, ui cquis] optimis, lotidemque frenis aureis, ac duabus
    plaiu tui coinparareliir /Egyplio. Mulli vcro meliores catenis inagnis, ad Cbiidebertum regem fnga dilapsi
    iialu a ,
    qui vi comp •lleb.inlur abire, lcstamcnta con- abierunl. Scd et per loluin iter cum labi i|Uis po-
    diderunt, resque sttas ecclesiis depulantes, alque tuisset, eirugicbat, ferens secum quae atripere po-
    jicieiites, ut cuin in Hispanias puella inlroisset, sta- tuissci. Apparatus quoque maguus expens.c d dc di-
    lini lesiamenta illa, lanquam si jaiu es ent sepulti, versis civitatibus in ilinere congregatiis est, in qno
    rescrarcnlur. Inlerca legati regis Clii deberli Pari- nibil dc lisco stio rex dati praccepil, nisi oiimia <le

    6ios advciicriinl, contcsianies Chilperico pauperuin coujecluris u


    regi, ut . Sed quouiam suspicio crat
    nibil de civitatibus, quasde regno patris sui tenebat, rcgi ne fraleraut nepos aliquas insidias puellae iu
    ,

    auferret, aut de thesauris ejus in aliquo liliam mu- B via pararcm, vallatam ab exercitu pergcrc jussit.

    nerarcl, ac nou mancipia, non eqtiites [A/. cquos], Erant aiiieni magniQci c.um ea
    Bobo du\, fi- viri :

    non juga bouiu, neque aliquid bujuscemodi de bis Mummoleui, cum uxore, quasi paranyiupbus;
    Ijtis

    audeiel atlingere. l)e «piibus legr.lis iinuin ferunt Domeg sclus, cl Ansoualdus nujor domus aulcm
    ;
    ;

    vlam iniereinplum, sed nesciiur a quo. Suspicio la- Waddo f


    ,
    qui olim Santonicum rcxerat comiialum :

    inen vcrtcbaiur ad rcgem. Promitlens vero Chilperi- reliquum vero vulgus super quatuor millia crat. Cac-
    cus rcx mbil de bis conliugerc, convocalis n.cliori- teri atileui dnces ei camcrarii e
    ,
    qui ctim ca prope-
    bus Francis, reliquisque lidelibus, nuplias cclebravit raverant, de Pictavo rogresi sunt; isti vero iter
    b,
    liliae suae Traditaque lcgaiis Gollborum, niagnos conficieules, pergcbant ul potcrant. Pcr quam viam
    ei thesauros dcdit;scd ct mater ejus inimensum tanta spolia, tantxque prxdx factae sunt, ut vix va-

    pondus auri argenlique, sive vesiimcnlorum pr<>lulil, lcant enarrari; nam Imspitiola panpcrtim exspolia-
    iia ut videns uaecrex, nibil stbi rcmansisse putare'. banl, vineas devaslabant, ila ut incisis caudicibus

    Quein cernens regina commolum, conversa ad Fran- cunt uvis u auferrent, lcvantcs pecora, vel quidquid
    cos, iu ail : Ne putetis, o viri, quidquam hic de invcnire poliiissent, nihilque per viam qua gr;idic-

    tlie.-autis anleriorum re&um haberi. Oninia eniin baulur relinquentes; implctumque est quod diclmn
    quae cernTis, de mea propriejate oblata sunt, quia C cst per Jo.l pro|ihetam : Ilesiduum locuslce comedit
    mihi gloriosissimus rex multa largilus csl. Et ego eruca ', ei residuum erucce comedil brucltus, et resi-

    nonnulla de proprio congregavi labore c


    , et de do- duum bruclti comedit rubigo (Joel i, 4). Iia et hoc
    inibus mibi coucessis, lam <le fructibus qtiain de tri- aclum est temporc, 324 nl residuum pruinae pro-
    buiis; plnrima reparavi. Sed et vos plerumque me lcrerot lempeslas, et residuum tempestatis exureret
    muneribus vestris ditastis, de quibtis sunl isia quae siccitas, et residuum siccitatis auleriet liostilitas.

    nunc coram videlis ; nani liic de thesauris puhlicis XLVl. Ilis itaqtie ctiin hac prxda pergenlibus,
    nihil habctur. Et sic aniinus regis ticltisns e3t. Narn Cliilpericus, Nero noslri lempoiis et ller.ides, ad
    tanta fuit muliiiud» rerum, ut atinitii argentumque, villain Caienscm, quoe dislat ab urhc Parisiaca
    et rcliqna ornameitta, quinquaginta plauslra leva- qtiasi ccntum stadiis, accedil , ihique venationes

    renl. Franci vero multa 323 '"uncia oblulerunt : exercet. Quadam vero dic regressns de venatione,
    alii atirum, alii argentnni, noiintiili cqtntcs [
    /. cquos], jam subobscura noclc, dum dc equo susciperetur, el

    plerique vestimenla, el unusquisque ut poltiil dona- unam manum super scapulam pueri relinerel, adve-
    livu.ii dedit. Jam vero valciaciens puella, post lacry- niens quidam euni cullro percutit sub asccllam, ite-

    comnianercni cx quibns sibi suisque oinnia ferme yx


    ;
    h Vide cap. 9 libri sequentis.

    Siippedilabanlur. lb enim er.uil agrieullores, vmiio- c n Corb. deest labore. I

    res, pastures, r.oqui, pislores, elc., qui suuui quique •'


    Kegui. et Chesn. et expensce. congregaloe ,

    OJMJS exerc Ij.iii illiquc servi li cales


    ,
    stve rcga.es sunt.
    c ld esl coniiibiiUoiiibus sen collectis, potissimnm
    dicebantur; quosaiii lamiliam dominicam, aln uuTii-
    steriales regios appeliibanl. lis tain villis, qu ni qnai exira ordineni li-bint alias conjecla diceban- :

    bomioibus praeeranl domeslici regis nonnunquam lur, ul observ,it Bignonius ad lib. T.Marcnlfi, eap. 5.

    eiiani majores donnis d qui eo pnienliores eiant, cti,


    f
    Colb. m. etCb. al., Waldo:l\egm., Wardo; Uec.
    (jno plnribns villis unictiique autein
    i
    r.clicieban ur ; Waldo. In indice capiluin Colb. ?.., WaUtdo.
    v.ll.i: sniis erat procurator, act>>r dominicus dictus, e Canerarios eosdem ac cubicularies luisse cen-
    «;ui doineslico subjecius, ijisi ratioiieui reddere tene- sel Bignonius in formul. 2"> lib. Marculli. Eorura i

    b;iiur. Taleser.ini roguin uo>troruui laiuiliae, ex q ui- oflicia ilincmarus eXj ouit bis vcrbis l)e huv.esi.ale :

    Ims Cbilpericus jure suu nlens, mullos eiiain iaviluj vero pa'alii, seu speciuliler ornamento regnli, nec non
    i.i llispamain abire cocgit. el de donis annuis mililum, absque cibo ei poln vel
    "
    Sic dicebaulur, q dignilate aliq ia aut opibus t
    cqnis, adreainam prazcipue, ei sub ip<a ad caiuera-
    juilleb.ini nuniiunqua n etiani imjoret itutii, aut se-
    ;
    rtuni pertinebat, elc. Vide T.lium. Faiccliun Ori(jr,

    niuiet appellabaiitiir ; et ecuntrariu miuttres nnlu, lib. i ca ). 1 , et Cangium in Clo sario.


    .
    (
    i

    h C irb., coticibus cuncti


    (jni nibil supra plebeios babcbant. Vide Glossar. .

    < uigii.
    1

    Corb., cruijo.
    41.) IIISTOKIA FKANCOUUM. LlliKK SEXTUS. m
    raioqie clu venlre:» cjus perforat; statimque pro- A sunl iranslatae. Nulli peuitus, nisi s>li episcopi, ro-

    flueule copia sanguinis lam per os quaia j>er aditum gnanl; periil honor uoster, et iransl.ilus est ?d cpi-
    scopos civitatum. Hacc aiens [At. agens] assidue,
    vulneris, iniquum fudit spiriluin. U"»"> vero mali-
    liam gesserit, superior leclio docel. Nam regiones lesiamenta que in ecclesias conscripla erant, ple-

    plnrimas saepius devaslavit atque succendit; de qui- rumqiie disrupit, ipsasque patris sni praeceplione*,

    Luis nihil d.lo: is, sed lccliliani magis habebat, s.cut putans quod non remanerel qui voluntalein ejus ser-

    quondani Nero, cum inlcr incendia palalii tragce- yarel, sifipe cahavit. Jam de libidine alque luxuria

    dias decanlarel a
    . Pcrsaepe bomines pro faculiatibus nun potcsl reperiri in cogilalione, qnod non perpe-

    corum injusie punivT ; in cujus lem|iore puiciquo- irasscl iu opere, novaque serriper ad la:dcnduni po-

    damniodo episcopatum clerici meruerunt. Eral enim pulum ingenia perquirebat; nnn si quos boc lem-
    guhe dcditus, cujus deus ventcr fuit, ntflluinque se pore culpabiles ieperisset ,, oculos eis jubebat erui.
    assercbat esse prudenliorem confecitque dnos li- ; El in piuceptionibus, quas ad judices pro suis uli-
    bros, quasi Sedulium medilalus, quoruni versiculi litalibus dirigebal , boee addebat : c Si qnis prae-

    debiles nullis pedibus sub^istere po-sunt, in qubus, cepla nosira conlempsftril, oculoruin avuUione 32G
    duni non inlelligebat, pro longis syllabis brevcs po- mullciur. > Nulluin unquam pure dilexil, a uullo
    suit, et pro brevibus longas statuebat ; et alia o,u- g dilectus csl ; ideoque cum spiiituni exhahisset, om-
    b d aulcm
    scula, vcl hymnos, sive missas ,
    quos nulia ratione nes cum reliquerunt sui . M.illulfus Silva-

    suscipi possuni. Causas pauperum exosa- babebal, iieciensis episcopus, qui iam lerlia die in lentorin

    sacerdoles Domini assidue blaspheinab.it ; nee resiJebat, cl ipsum videre iim polerat, ul euin in-

    aliundc magis tlum secreuis esset, exercebai ridiciila leremplum audivit, advenit; ablutumque vestiincu-
    vel jocos, qiiain de ecclesiaruni e| iscopi ;
    . Slluni le- tis inelionbus iiuluit, nocleni in hyninis deductam ,

    rcbat levein, alium' superbum ; illum abundanlem, in navim levavit, et in basilica sancli Vineenii qu;u
    ie.um luxurii suin ; illtini asserebat elatuni, liunc tu- cst 1'arisiis, sepelivil e , Frcdegunde rc^ina in cc-
    midum : niillum plus c odio babcns quain ecclesias. clesia dcrelicta f
    .

    Aiebat cnim plerani(|ue : Ecce paupcr reinansit Explicit liber sexius Georgii Florciitis, sive Gro-
    fiscus noster, ecce 325 diviliae nostrx* ad ccclesias gorii Turouensis cpiscopi. Dcogratias.

    357 323 IJNGIPIUNT CAPITULA LIBRI SEPTIMI


    I. De obiln sancti Salvii episcopi.
    II. Ue collisione Carnolenorum el Aurelianensium.
    III. De inleritu Vedasti cognomento Aut.
    IV. Quod Fredegundii in ecclesiam confugii; cl de Ihetaurh ad Cliildeberlum ductis.
    V. Quod Gutttcliramnus rex Parisios venit.
    VI. Quod ulein rex ca, quai dc regno Charrbetti cranl, sibi siibegit.
    VII. Quod leguli Chitdeberd Freileguniem vequirunl.
    VIII. Quod rex populum pe.iit, ne,ut frutres ejus, intcriiuainr
    IX. Quod Rigunlliin a Sfesiderio thesattris abtatis retenta esi.
    X. Quod Gundovuldus iu re;no elevalus e*l ; et de Itiguitlhe filai rejit Chilperici
    XI. J)e shjuis t/uce upp nucrunt.
    XII. l)e iuCcitdio re.,ion s TuroHicm , et virlute sancti Maiiini.
    XIII. De inandi p>wdis Picluvie uibts.
    > e.t

    XIV. De leciatis Childkberti regis ud Gunlchrumnum regem irissis..


    XV. De mailia Fr degundis.
    XVI. De re ,ressu Pnvtexaii cpiscopi.
    XVII. De Promolo episcopo.
    X^V 111. De eo quod regi dictum est, til se caulum rcdderet , uc occtderetur.
    XIX. Quoil regina in vil am ub re jussu esl.
    XX. Qnod cadem eiibit qui lirniiicliitdem nec/ rel. " "

    XXI. i)e (ugaei custodia Ebeiulfi [Mss. al. licrulft.}


    XXII. Ue malilia ejus.
    XXIII. De Judtio inlrrfeco cum suis.
    XXIV. iJe pnvda urbis Putuvw,

    B Apud Sueion. lib. vi , cap. C8. C ev iiomine conjicere licel, prosapic priHCipm, re-
    b Id est
    collertas seu oratioues, uti viri docti in- vocand.e suni. Certuin esl enim vel ex i|>so Grego-
    lcrprelantiir ; quain varia> atilem signiticalioiics pa- ri >, non solumieges, sed eliam alios Fraucortim
    tialur vox Missa, neino nescit. principes in ea basilica ^.'puliri solitos fuisse , quani
    c Sic Corb. el DiC. alii nultam rent plns. ; , de novo Clnlperieus aidificasse diciiur in Teslamenin
    * Corb. iiou babel Porro Mallulus,
    sui. aliis Ma- fJerlraiiui episc. Cenomaun., ubi idem rex inclutm
    lidfns , in Ctilb m. el Regm. Madulfus, Aimoino appelhitur el bonw recordalionis. De ejus nece vi «
    Madfl/«/ftts,.eoIilur uti sancius aiuil Silvanecieiises nolas in cap. uli. Fredcgarii , (|tii reliquos Greg rii
    iv NonasMaii, qui dies est Traiulationis ejus. libros non altigil in Epilouie.
    c
    Visilur eii.tm ivuic in S. Girimini a 1'ratis basi- f
    Corbeiensis, nisi quol snl» lib.
    Ilic desinil cod.
    lica inonuiiientuin Cbiljierici regis, sed quod non vi- iv (inein quani in Bellovaceusi, re-
    t:un in illo eod.
    ,

    detnresse lantie aniiquilalis. Quaj auiein inscnptio- ferlur fragmentum cx capp. 7 et 8 libri vn. Ihec
    i«'S a ValesioCirca finem Iibri xi rer. Franc. rcle- vi'i'ba Explicil, c;c. , c\ Corb. dcscripsunus.
    £tt&lur, ad alium qucmpiam Uilpcricum, regiac., uii
    >.\- S. GREG0RI1 KlMSf.O I TUIW.KNSIS ;ii.

    XXV. Deipoliit Marileifi.


    X \Y Quod (lundovaldui eitilatei circnmil.
    I.

    XXYII. Deinjuria Hagnutfi [Mb*. :tl. Aginulfi] episcopi.


    XXVIII. 0"<"/ eaereitnt in-wi' acceeiit.
    XXIX. De inlervu Kberutfi.
    XX V. De tegniU Gundot ildi.
    .\ I I /. />. reliqutil sanct .SVnvii marltjris.
    \ \ XII. I)c aliii Gundovaldi legali».
    XXXIII. (Juod Childebertui ad Guntchramnum pairuum nmm vcni/.
    XXXIV. Quod Gundovaldu* Oomena» nbiit.
    XXXV. De batilica tanetl Vincentii martyrii tbgenfiensit vattata.
    XXXVI. De cullocutione Gundoraldi cum e.iercitu.
    XXXVII. De bello contra rbent. 1

    .XXXVIII. De interiiu Gundovaldi.


    XXXIX. De nieritu Sagiltarii ep scopi el Mummoli.
    XL. De iketoarii NummoU.
    XLI. De gigante.
    XLII. Martini.
    t)e virtule sancti
    XLIH. De Desiderio et de Wudone.
    XLIV. De muliere pijtlionissa.
    XLV. De fumc a»ni prwsenlis.
    XLVI. De intentu Gltrislophori.
    XLVII. De bello civili mler cives Turonicos.

    LIBER SEPTIMUS.
    323 L Mcei • sil studium bi-ioriam proscqul , A integram deluleruul. Quodara auiem leuipore, febre
    quam priorum librorum ordo reliquit, lamen prius nimia exliaustus, aiijielus jaccb-.il in lectulo; ei ecce
    tliqua de beati Salvii episeopi obitu exposcil loqui subilo magno liuniue cdlula clarificati conlremuil.

    devotio, qtii lioc an 10 obiisse probatur b . 11 c enim, At ille exlensis a<! ccclum inauibus cuin gratiaruui
    actione, spiiitum exhalavii. Mislo
    ul ipse refcrreciat solitus, diu in habilu s t culari quoque 331 ulu-
    comuioratus, cuiu jndicihus *a:culi mundiafes causas latu monacbi cnm ipsius genilrice corpus defuncM

    esl exsecuiiis : nunquam lamen se in his coucu- cxlrabuut, aqua diluuni, vesiimculis imluuiit, cl l'e-

    pisccnliis obfgans, quibus adiVesccutum auimus so- retro sii;icrpouiiiit , aique in psallemi 1 nciiique la-
    tilus esl implicari. Jam cum divini spiraiueuli odor bcutem exigunl uoclem. Mane autem facto, ruueris

    interna viscerum aliigissel, iclicia sa?culari mililia offici > pncparalo, Corpus moveri coepii in ferclro. Kl
    mouasterium expetivit, intellexit(|ue vir jatn tuuc ecce malis nibcsceulibus, vir quasi de gravi sonino
    diviuitaii dedilus, melius esse uii paupertale cura l)ei soscitntus, excuiiiur, aperlisque oculis, et manibus
    limore, quam sa^culi pereunlis lucra sectari : ia qao clev-lis, ail : Domine misericors, quid fccisti niilii,

    moiiasterio diu sub regula a pairibus inslilula versa- 111 me in liuiic (cncbrosum mundamc babitalionis
    Lus est. Jiiu vero cum in robore maj >ri tain intcl- locum rcdire pemiilteres, cum mihi melior cssel in

    lectus quam aeialis cvccius esset, dcfuncto alibale, rj ccclo lua inisci icordia, qtiam istius muiidi vila nc-
    ijiii buic mona-leiio praeerat, a!endi gregis suscipil quLs ma? fcliipcniibus autem suis, ct inic; rogau-
    olliciiim; ei qui se niagis fralribus piiblicuin pio tibus, quid fueril lale prodigium, nibil interroganii-

    330 correciione reddere debucrat, lil assumplo bus ille respondit. Surgens auicm de ferctro, niliil

    liouore rcinolior. Illico sibi secreiiorem cellulam mali scntiens de incominodo quo laboravcrat , triduo
    ipiaenl. Nani in priore, ul ipse asserebat, am|ilius abstpic cilii ac poculi perslilit alimento. D.e auicm
    quaiii uovcm vicibus nimia exesus abslincnlia ,
    pel- ler.io, convocalis monachis et inatre, ait : Audile, o
    lem corporis deniwavit. Deniqiic accep bonore, dileilissimi , ct intellgite, quia nihil cst quod cer-
    ciiui in bac conleniiiis parcimonii uralioni ci lec- nilis in boc mundo; sed suut, juxta id quod Salo-
    l oni vacarct, illud plerum jiie revolvebal, meliiis uion propbela cecinil, Omnia vanita» (Eccle. 1 , 2),
    tioi (ieri , si essct inlcr uionacbos occulius, quam Fclix cst cnini, qui ea agcre potesl in soeculo, ul
    iiiiiucn acccpcrit abba is iu po; ulos. Quid plura ? In- gloriam Dei cerncrc mercalur in coelo. El cuin baec
    clinliliir valediccns Irjtiilui-, sibique ipsis \aledicen- diceret, dubitarc cccpil uirum loqucretur amplius,
    libus. In qua inclusione in omui abst.nenlii , magis an silcrei. Quotacenl :, iuiplicitusfrairuui precibus ul
    quam prius egcral , comnior.tur : .««ludens pro cba- quid vidisset exponcrel , ail : Ciim me anle hog qua-
    ril>lis obscquio, ul cum qiiis<|iie vcuissei exiraneus, C luor dies coiilrcini cenle cellula exaiiiincui vidislis,
    cl oralionem tribucret, et culogias gralia plcnissima appreliensus aduobiisangehs in ccelorumexcclsasub-
    iiiinislrarel : quue muitiS infirmis plerumque saluicm lalus siim, ita uliionsolum boc squalitlum s;uculuui,

    Deost lioc caput in Colb. a et Vat.


    • ptts datus cst. Hinc aliquot saliem mensibus sedes
    b Colilur
    ilie tU Septembiis. Cregorius iufra lib. vacasse tliccuda Csl. lulei uti Uuique iiouuulli scribunl
    viii, cap. 22, liabct 1'osi obilum sancti Saliii, hoc : Thcofridum scdi^bc.
    'j
    • iiiii fsciiicel ;
    <), Desidcralus Albigenttbut episco-
    417 HISTOIUA FHANCOKUM. I/BEU SKP 1MUS !
    Ai5
    reruiu oliam solcm ac hinam nubes et sidera snb A riam scribens ait h , uhi de virtule atquc glnria l *o-
    ,

    pi-dibus babere puiarcm : dcinde per portam luoe noriim inemor est « Qu;c sibi quisque lacilia facm :

    ista elariorem inlrodiiclua sum in illud liabitaculum putat, aequo animo accipit : supra ea, veiuti ficia
    iu quo omne pavimentum eral quasi aurum argen- pro falsis ducil. i Nam leslor Deurn omiiipoiemtein

    lumque renilens, lux iuoffabilU, amplitudo inenarra- quia ab ipsius ore 333 onuiia quae retuli , audita
    bilis; quani ita mulliludo promiscui sexus oblexerat, cognovi. Post iniiltum vero lcmpus ipse vir beatus
    iil longiludo ac latiludo calerv;c prorsus pervideri celluli sua cxliacliis, ad episcopalum electos, invi-
    non possit. Cumque nohis via inler comprimenles, tus esl ordinatus : in qtio, ut
    opinor, decimum au-
    al) liis qui praecedobant angeli-, pararetur, pervcni- nuin cum ageret, invnlescente apud Albigrnseiii ur-
    mns ad locuni ,
    quem j nn de longinljuo contempla- bem inguinario morbo, et inaxima jam parte de po-
    bamiir : in quo superpendebat ntibes omni luce luci- pulo illo dofuncta, cum jam pauci de civibus reni.i-

    dinr, iu quo non sol, non luna, non aslrum cerni pote- nerent, vir bealus, tanquam bonus pasior, nnnquam
    rat, &< d super bis omnibus naturali Iuce splendidius a ab illo loco recedere voluit, sed semper bortabatur
    cfftilgchal, et vox procedebatde nube tanquani 332 eos qui relicli eranl, orationi incumbcre, ac vigiliis
    vox aqu.iriim multarum. Ibi etiam me pcccaloiem instauter insisiere, et bona semper lam in operibus
    liuniilitcr saliitabant viri in vesle sacerdotali ac sa> B q«am in cogilatione versare, dicens : Ilaec agitc, ut.

    culari, quos niibi qni prsccedebant, enarraverunt si vo* Deus de boc mundo migrare voluerit, uon iu
    csse marlyres ac confessores, quos liic sunimo exco- judicium, sed in roquiem iniroire possitis. Cum au-
    liinus famulatu. Slans igiltir in loco in quo jussus tom , ut credo, jam rcvelante Douiino, lempus siuu
    Eiun, operuit me odor nimix suavilaiis, ita ut ab li.c vocationis agnoscerel, ipse sibi sarcofagum compo-
    suavitale lefeclus, nullum adbuc cibum potumque suit, corpus abluit, ve>tcm induit, ct sic iuleutiun
    desiderem. Et audivi vocem dicenlein : Hevertatur sempcr bcatum spirilum cxbalavit. Fuit auteui
    coelo

    bic in sxculum ,
    quoniam nccessarius est ccclesiis niagi&u sanoliialis, mirrimxque cupiditaiis, aurtim

    noslris. Yox onini audiebalur, nam qui loqueretur nunquam liaherc volcns. Nam si coa^tus accepissei,
    penilus cerni non poteral. Kt ego piosiraius super protinus pauperibus erogabat. Cujus lempore cu«i
    pavimeiilum , cum fletu dicebam Ueu : ! bou '
    Do- Mmvimolus palricius inulios capliv.is ab oa urbe
    mine! cur inihi hxc ostondisti, si ab bis fruslrandus duxissci, proseculus ille omnes redemit. TaniamqiK»
    eram ! Ecce bodie ejicis me a facie lua , ut reverlar ei Doininiis gratiam cum populo illo iribtiil, ul lpsi
    ad sxculum fragile, et huc ullra redire non valeain. cliam qui captivos duxerant, et de pretio ei conce'
    Ne, quxso, Domine, auforas miser cordiam luani a derent, et in reliquo munerarenl « : et sic patrix
    ine, sed deprccnr ut permitias me bic habiare, nc C Sl1 ^ caplivos bbertaii pristinx rcstauravil. Muliaqtie
    illuc docidens peream. vox qux loquebaiur Kl ait de boc viro bona andivi : sed dum ad historix coep-
    mibi : Vade in sum custos luus, do-
    pace. Kgo enini lu.n reverli cupio, plurima prxtennitio.
    nec reducam le in liunc locum. Tunc relictus a co-
    mitibus meis, doscendens cum Ilelu, per portam qua II. Defiincto igiiur Chilperico, invcntaqtic d quain
    ingressus fueram buc sum regressus. IIxc eo lo-
    ,
    diu quusicral morle, Aiireliauens s ciim Blesensi-
    bus e
    qtiente, stupenlibus cunctis qui aderanl , ccepit ile- jiinoli super Dunenses irruunl, cosque inopi-

    rum sanclus Dei cum lacrymis dicere : Vae niibi qui nantcs pnileruiil ; domos annonasqtie, vel qux nio-

    tale inysiciiuin ausus suin revelare. Ecce euiin odor vere facile f
    non poterani, incendio tradunt; pccora
    suavilatis, qnem de loco saucto liauseram, et in quo diripiunt, 334 ai<l u e res quas levare potor.mt, su —
    per boc triduum sine ullo cibo poluque sustentalus lulcriint. (Juibus discedent.bus conjuncti Duncnses
    sum , recessil a me. Sed et lingua mea gravibus est cum rcliquis Carnolenis, de vestigio subsequunturv
    operla vulneribus, el ila tumefacla, ut omne os simili sorte cos alficienles qua ipsi affecli fuerant,.

    moum videatur implerc. Et scio quia non fuit bene- nihil in domibus, vel extra domos, vel dc domibus
    placilum Domino Deo meo, ut baec arcana vulgaren- reliiiqiientes. Cumque adliuc inler se jurgia connno-

    tur. Sed tu nosli, Domine, quia in simplioitate cor- D ventesdesxvirent, et Aurelianenses conlra bos arnia
    dis hac feci, non in jaclanlia mentis. Sed quacso ut concutercnl, interoedenlibus comitibus, pax usqui
    tnduigeas, et non me derelinquas, juxta pollicitaiio- in audienliam data esl, scilicel ut in die quo judi-
    nem luam. Et bacc dicens siluil, el accepil cibiiiri cium erat fulurum, pars qti;e conlia parlem injuste
    potumque. Ego vcro hxc scribens, vereor ne alieni exarseiat, justilia ntediante componeret, et sic a
    legenli sit incredibile, juxla id quod Sallustius b sto- bello cessatum est.

    8 Maj. m., Colb. m. el Regm., splendidus. yEgidio Hliemoruin cpiscopo insiiitiltis fuerat, loco
    b lniiio Itbvide bello Caiilmario. suo excidil, ut infra dicetur cap. 17; sed feliciores
    c Maj. m., el honore condigno munerarenl.
    fuere lioc saeculo Blesenses, i|uibus, agenic Ludovico
    A llacc vei ba invenluque, etc. murte , desunl , in Magno, episco|)abm cathedram coucessit Innocen-
    Hcgm. lius XII, ponlifex Uom., Camotena dioeoe-i in duas
    c llxc ost priina Blesensium apud
    votores auf tores divisa ; indeque piinitis Imjus sedis e|iscopus boc
    ineniio, ut monet Valesius in Nolilia. Krant sicnt ol anno 1697 quo scribimus, die 15 SepMsmbris, ilb;-
    Diincnsos sub Carnoleiia (bccoesi , a qwa Diinenscs striss. doininus David N:colaus dc Bcrtier co::secr2>*
    sub Sigibetto rcgc sesc sublraheie frustra tenlave- lus esl.
    runt. Nam Promoius, qui Dunensis episcopus ab f
    Bec. clColb. duo, movcre iitdilc non.
    «n S. GREGORll KPISCOIM TURO.NENSIj l
    i 2.l

    III. Vcdaslcs " eognomcnlo Avo, qui antc lioa an- A BubscripiioheB, qtitbu.s Itanc cnhuivcntiam confirma*
    iios Lnpnm Ambrusinmquc pro antorc n\ rii Am- siis :
    e
    el qna ininc frnnie quariiis, ul nepolom

    brosii Imerfeccral, ci i|>s:un sihi, qu.x consobiina meiim Gfiildebertum suscipere debeam, qUetn iniht
    sua esse dicebalnr, in matrimoniutn acccperat, dutn vcstra perv-r-iMto voluistis
    f.ic re iniinicum? Cni
    multa Bce<era infra Piciuvutn terminum perpetrarct, legati dixeiunl tanlom incnlcm iracundia cepit,
    : Si

    qundain loco rnin Childerico Saxonc cotijuiicliis ,


    ui niliil nepoii tuo dc liis qu;e pollicilus es indulgeas,
    diim se inviccm conviciis lacessimn, nnus e\ pne- vel illa, q;tse de regno Charihcrii dchcntur , anlcrre
    b Avonem liasia transfixii. Qui ad desisic. Quibus Eccc paciicnes qu:« inter
    r'19 Cbilderici ter- ille : it :

    raui rnens, plerisque aillmc iclibus sauciaius, ini- nos factae suni, ul quisquis sine fratris voluntate
    quam animam sanguine tlcfluento refudit; fuitque Parisios ur! cm ingredcrelur , ami icrct partem
    ulirix diviiia majeslas sangmnis inimceniis, qnem siiam, esseique Pelioctus martyr f
    , cum Ililarioai-
    prnpria effuderai manu. Mulia euini furia, homici- que Mniino confessoribus, ju lex ae relributorejus.

    dia, adulteriaque miserrimus s;epe rommiserat, qu e Pnstbaee ingressu< esi in c;:m germanus 336 mctrt
    silere melius pulo. Composuii tamen liliis Saxo illc Sigibenus, qni judicio Bei interiens, amisii parteai
    n.orleni ejus. suam. Similitcr et Chilpcricus gcssil. Icr has crgo
    IV. Inlerea Fredegundis regina jam viduata Pari- B transgressiones amiserunt partes su. s : ideoque quia
    sios advenit, cl etim thcsauris, quos infra murorum illi juxta Dci judicium et malediclioucs paciioiium
    c
    scpta concluser.il, ad ecclesiam coufugit , alqne a defeccruni, omnc regnum Char heiii cuui ihc-atnU
    Ragucmodo foveiur cpiscepo : n liquos Vcro tlie- ejus, meis ditionibus, lege opi ulantc, subjiciam :

    sauros, qni apud villam Calani renianserftni, in qni- ncc exinde alicui quidquain nisi sponlanea voluulaic
    bu> eral inissoriutn illud aureum, quod nuper fcce- indulgeam. Ahsistite igitur vos semper mendncesac
    ral ( lib. vi, cap. 2 ), ihesaurarii levavcrunl , ci ad pcrfidi, el ha-c rcgi vcstro rcfcrtc.

    CEiihleheiium regem, qui tunc apud Meldensem d VII. Quibus discedenlibos , legati lierum ChihJe-»
    commorabatur 335 urbem, vclociter transiertinl. hcrti ad a< lediclum regem vcniun , Fredegundetu
    V. Fredegundis igitnr-rcgina acceplo cousilio, lc- reginam rcquirentes, at(|iie diccntes : Ileiidc liomi-
    galosad Guntchramnum regem dkcns Vc-
    mitlit, : cidam, qua> amiiam ineam BUggilhatit, quae patrem
    niat dominus meus, et suscipiat icgnnm Iratris sui. inlcrfccil, et pairuuni : quoe ipsos quoque consobri-
    Esl, inquit, mihi infans parvtius, qufem in ijus ul- nos me< s gladio intercniit e. At illc : In placifo, in-

    nis ponere desiderans, me aulem ipsam ejns humilio (juil, qnod hahemus, cuncia decernitnns, traciantes
    ditioni. Comperto auieni Ciinlchrainnus rex de fra- qtiid oporicat licri. Nmi Fredcguuderri palrocinio
    tris excessu, auiarissimc flevii. Modcrato quoque C suo ibvehai, ipsamquc sxpius ad eonvivium evo-
    planctu, conimoto exercitu Pansios dirigil. Cumquc cans, prom tiens h se ci fieri maxiuiuin dcfensorem.
    il!e infra niuros suscepius fuisset, Childeherius rex Quadaui vcto die dum pariier ad inensam epulaien-
    uepos cjus ah alia advenit partc. lur, regina consurgens, el valcdiccns, a rcge delin;'-
    VI. Sed cum eum Parisiacj rcciperc nollent, lega- batur, dicente sibi : Adhuc aliquid cibi sun c. Cui
    los ad Guntchraninum regem dirigil, dicens : Scio, illa : Iiuiiilgc, inqitii, deprecor, doniinc mi, quia
    piissime paler, non laiere pielateni luam, qualiier juxta coiisueluilinem mulicrtim cnirtigil mihi, tit pro
    i.lrt/mq.ic usque pr.Tsens lempus pars opprcsscril coiiccptu cousurgam. Ilac ille audiens, ohstupuit,
    miitiic;i, tit nullus de rehus sihi debilis possit inve- scieris quar*ium csse mencm , rx qu:> alitim cdide-
    ui c jusliliam. Itlcirco supplcx nune deprecor, ut rat liliiim : lamcn permist eani consti geie. Priorcs

    placila, (ju.e inter nos post patiis mei ohitum sunt quoque de regno Chilperici, ut crai Ansoualdus ct
    inncxa, cuslodianiur. Tonc Guiilcbramnus rex lega- rehqin, ad filium ejus qoi erat, ulsuperins ditimus,
    lis ill.us ail :0 miseri cl Bcmper perfidi , niliil in qtinlOor mensium, se rollegeruot, quem (mlolha-
    vobis veriun habeiilcs, nei|uc in promissis perma- riiim • vocilaverunl, ex gcntes sacanie.iia per civi-
    nenles, ecce omnibus qu;e mihi poliiciti cstis reliciis, iiles, (|ua; ad Chilpericu m prius aspexerant, ul sci-

    ciiin Chilperico icgc novam paclionem scripsislis, I) licct lidcles esse deheant Cuntchramn > regi, ac ne-
    nl me a rcgno depulso, Civitates nieas inler se divi- poti siio Cblolbario. Gunicliramuus vcro rcx omiii.i,

    derenl. Ecce padiones ipsas, eccc manus vestrac qnx lideles regiS Chiper ci uon iccle diversis ahstu-

    Boc caput decslin Colh. a. et Vat. ; al. , VV- f llic pr:e ca leris clectus fueral, quod in perjnris
    (Itislns Bec.j Colh. in. et Ftcgm., cognomento avus.
    , punicndis cclehris essei, ul tcsiaiur ipse Gregorius
    Con er rapul 13 lihri prx-cedentis. hb. de (iloria Mari., cap. ',03.
    I

    ' Colb. iii., Chilperici. b Fredejiundis accusabatur rpiod Gailesvinibam


    ,
    r
    Kx lioc loco Valcsius, in lib. dc hasilieis Pari- Childeherii inatcrier.ini sirangulari fccissct, ac Sigi-
    siaeis cap. i, prolifit adv. Laiinoium, majorem seu berium ejiisdein p^irem, Chilpericum pairiium, et
    cnihedralem ariskinim ecclesiam inira urhein suh
    I Chlodoveum ae Metocuin Iralres ejus pilruelcs, in-
    iniiiiarcguni nosiromni Slirpe exstilisse. Cl quidein lerimi procurassel.
    rerium cst ecclesice noiuine passitsi apud Cregurium b Clnsii.
    et Coib. a. alia inanu, promittcbat. liegm.,
    catliedralem rccle-iam desiguari. se fieii illius max.mum, ctc.
    d llec., apuit Maldeiim. 1
    Idcm ac pairuus nomen habebal; priorcm Chlo-
    • Coiifer c.ip. 5 lih. vi, ulii de Gumtramno pcl- Ihas haiiuin <x vcluslissiinis eodd. scripsinius islinn :

    lcndo aeluin fueral, qui coir cnMoncs iilasex Cltil- vcro Chloiaiiitm , scu Chloluriv.m ailt lllotli.iiunr. ,

    jtcrici serinii- lunc in su.i poiCKiale habcbal. soripvi uo.-)tri vul^o appetlant, qives scquiinur.
    {*J! IHSTOUIA EUANCOUliM. L.BLU SEPTWiJS. 422

    lerant, jusiitia inlerccdcnlc, rc^iiiuit. Multa ct ipsc A putans regime victuiu arctum, doncc ad urbem re~
    ecclesiis conferens , leslamcnta quoque 337 de- gredcretur.

    func.orum, qui ccclesias ha:redcs institueranl, et ab X. lpse vero ad Mummoliim, eum quo fccdus anle
    Chilperico comprcssa fueraui, rcsiauravit : inuliis- duosannos inierat, properavil. Morabatur luucMum-
    i|ue sc benignum exbibens, ac mulia pauperibus molus infra muros Avennieae urbis cum Gundovaldo,
    tribuens. cujus in libro superiore meminimus (cap. 24). Qui

    VIII. Scd quia non crat fidus ab bominibtis h in- coiijunctus cum supradiclis ducibus Lemovicinum
    ter quos venerat, armis se munivit, ncc ti: quani ad accedens, Brivam Cuireiianj c vicum, in quo sanctus
    ccclcsiam aul rcliqua loca quo ire delcciabal, sine Marlinus nostri, ut aiunt, Martiiti discipulus, requic-

    grandi pcrgcbal cuslodia. Undc factum est, ut qua- scil, advenit: ibique parmaj superpositus, re\ est le-

    dam die Dominica, posiquam diaeonus sileiitium ° vaius. Sed ciim icrlio cuiii eodem gyrarenf, cecidisso
    populis ii t Missrc auscullarenlur, indixil, rcx con- ferlur, iia ut vix manibus circum&tanlium sustentari
    versus ad populum dicerct : Adjuro vos, o viri cum» poluisset. Deinde ibal per civiiales in circuiiu posi-

    niulieribus qui adcstis , ut mibi fidem inviolatam las. Uigunibis vero iu basilica sancla; Mariae Toloste,
    servare dignemini, ncc me, ul fralres meos nuper in quam Bagnoualdi uxor, cujus supra meminimus f
    ,

    fccislis, inlcrimalis; liccatquc inibi vel tribus annis d B Cliilpcricum metuens confugerat , residebat. Ba-
    nepolcs meos, qut inilii adoplivi lacti sunt lilii, enu- gnoualdns vero de Hispaniis rediens, uxori facultaii-
    trire : ne forle contingai, quod divinitas scterna n< n que restiluilur. Legationis enim causa Hispaniam
    patiatur, ul cum illis parvulis, mc defunclo, simul pelieral a rcge Gunlcbramiio diieclus. Ma°no ea
    pcreatis; cum de genere noslro robusius non fueiit lenipestate incendio basilica anledicli Marlini beaii
    qui defensct. Ilacc eo dieenle, omnis populus oratio- apud Brivam vtciim ab imminenli bosie cremataest,
    nem pro regc fudh ad Doininum. ila ut tam allarimu quam columna?, qu;e de diversis

    IX. Dum b;cc agerenlur, Bignnlhis Cbilperici re- inarmoruui generibus apiaLe eraul, ab igne dissolve-
    gis filia, eum tbesauris supra seripiis, usque Tolo- renlur. Sed ita bxc acdes in pusleruni a Ecrreolo
    Saui aeeessit, el cerncns so jam ad lerminum Got- cpiscopo 6 reparata est, lanquam si nibil mali per-
    Uiortim ?ssc propinquum, moras inncctere cecpil, .di- luleril. Vebenientcr eniin adiniranluc vener.inturijue
    oei tibus sibi uiiii pncierca suis, oporfcree ni ibidcm bunc >aiicluni incolae, eo quod plerumquc virtulcs
    commorari, cum i|isi faligati de ilinere, ves;i- ejus experianlur.
    monla liaberenl inculia,calceamenia scissa, ipsosque XI. Erat enim cum Ikxc rgebantur, 339 mcnsis
    equorum alque canucarum apparatus adliuc, sicut decimus. Tunc apparuerunl in caudicibus vfciearum
    plausiriscvecli cranf, seorsum essedisjuncios. Opor- C pa |m tes novi cum uvis deformalis, in arboribus flo-
    tere polius omnia bivc prius diligenter slabiliri, et rcs pnarus magna pcr ccelum discurrens, quje .

    sic in itincrc prolieisci, ac suscipi cum oumi elc-


    p,j usqi ,am lux in dic fierei, latc mundum illumina-
    ganlia ab spoi.so ne foric si inculli inler Goilbos Aparle sep-
    :
    viu Apparuerunt etiam in ccelo et radii.
    apparercni, irridcre.uur ab ipsis. Dum ergo his rc-
    lenlriona!i co i umna iguea, quasi dc coelo pendens,.
    tardarciiiur ex causis, inors Cliilperiei regis in aures ma-
    [)Cr duarum horaruin spatium visa est, cui slella

    333 D, -siderii ducis illabilur. Ipse quoquc collcctis


    super posiia crat. In Audegavo autem lcrra lic-
    sceuin viris fortissiniis, Tolosain urbem ingrediiur,
    a signa appaiuerunl, qoai, ut opi-
    inuit, et multa al
    repcrtcsque tbesauros abslulil dc polcstalc rcgin;c
    nor, ipsius Gundovaldi interitum nunliaveriint.
    (Uiguulhis), el in domum quamdam sub sig.lloruin
    Guntchramnus rex comites suos ad
    Igiiur
    XII.
    miinilionc ac vironrn forliuni custodta mancipal, de-
    comprebciidenilas civitates, quas qnondam Sigiber-
    "Colb. alia niam>,CHnc/i.s7?ie. l\egm., atque iu multis.
    h Sic Corb., Bellovac, Bec. el Colb. a lensi. Martinus, qiiem bic Gregorius laudat, colitur
    caeieri, ab ;

    apud l.emoviees die xiv Kalend. Oclobris.


    omnibus.
    c Silcnlhim indi. ebalur a diacono anle F.vang. lii
    f
    D cilurinlibro praced., cap. 12, in basilica sancti.
    Bcaii abbatis. lu Miizarahum Saturnini resedisse. Forie postaliquam moram inba-
    leciioucni ex Iibro i

    D iea sahcti SaUuniniadS.Mariam


    si
    transieral. liasilica
    MisSa, que noslra: conformis erat, sileniitim qiioque
    iuvperahalur ante Epistolam. Vide Mabi lon. Litnr^. saicl;c Maii.c bic Iaudala, bodicqtie celebiis e->l suU
    litulo beauc Mari.e Deamale, vulgo N.-Dame
    de la
    (iallic. lib. i, cap. 5. Silenlium aulem quo.l l.ic dia-
    Durad,', Ordini Benedictino, et cbngregationi S.
    conus h.dixisse dicrUir, liebat p sl Evangelii lectio-
    nem, qiiflndo-cehbr.ans populo paucis verbis expone- Mam-i subjccta, ubi reliquiae supersunt vetustissimaa
    ima-inis IL Marue ex opere inusivo, qu;c loco nomcii
    bal-quo de mysicrio, aul decujus sancti memoria
    tiibuit. Nonnuili exsiimant Deauratw tiliilum iioii
    cleliranda essel soleinnitas; quam ptiefatiunculain
    Walio seu collecta seqoebatur, ut dixiinus in proefa- tta pridem basilicse S. Marise fuisse inditum, scd ah
    altera apud Tolosam
    solummodo lcmpore quo
    lione ct in Appendice infra col. lo5D. eo
    ecelcsia in hoiiorem bealae Mariae sediiicaia fuit, .|u;e
    Posl trcs annos Cbildeberlus atligisset aounm
    a

    a-talis 1S,proindeque s-cipsum el parvuluin Cliloia- Dealbata, Notre-Dame de la Dalbade^ cognominala


    nuni lune luen poluissel. est. Ad cujus distinclioncm v- lus B. Maii;e ba-il ca
    e Sie dicius esl vicus ille a ponle supra Curretiam Deauraue iiomen ferre coeperit, occasione operis mu-
    sivi sive tcssell.ili diversas
    sanclorura imagines re-
    finvium imposilo. liriva enim antiqua lingiia (ijilhca
    pr;esenlaniis,nuoO' ducti siintbujus ccclcsite parietes,
    ponteiu signilient. Nuuc oppiilum esl satis elegins in
    k Is episcopiis fuit Leniovicensis,
    de quo supcf>
    Lemovic bus, Iniva llilnris dietiim, vulgo lirive-la-
    Inteifuil Concilit» Mali c. H, 3i>:i*»
    (iaiLlanle, prope C.urrcti:», In.Correze, et Viserai , la lib. v, cap. 29.
    Aridium s-epcl:vil ex ejxis Viia.
    Yiure, conlluciiles, in hodicrno eiiiscopaiu Tute- 585. S.
    ,

    \:r S. GREGOIW EPISCOPI TIUOXENSIS l£f

    iiu <lo reguo Clnrilicni frairis sui acceperal, direxit; A nisi laniuin jussa principia adimplcre. Nam si nolue-
    in cxigonles sacramenia, s is eas dilionibufl suleu- riiis, euocta ut ccepimus devastamus. Cumque in
    gareni. Turonici vero :iii|nc I' clavi adCbildebertum, hoc rcs agerelur, ui uuivcrsa incentlio, prxdx, atque
    Sigiberii Ollum, translre volueruni : Bcd conunoti captiviiati Iraderentur, cjectis decivitate borainibus
    BHurici conlra e<>s venire disponunt, atque infra Cliildcberti, siciainenla Gunlcbrainno rcgi dedcrunt,

    tcriniiiiiiii Turonicum incendia farere cueperuut. iinn loi go icmpore ca custodienies.


    u
    Tuiic Harnjalensem ecclcsiam lermini Turonici, in XIV. Igilur advenicnle placilo, dirccti suntaCliil-
    qna B&ncii Marlini reliqirix babebantur, incendio deberto rcgeEgidius episcopus, Guntcbramnus Boso,
    eoneremarHiit : se<l virtus beati adfuit, ut iu lam va- Sigivaldus, et alii niulii ad Gunlcliramnum regcm,
    lido incondio pallulx, qux snper allariuin fuorant
    ingressisque ad eum, ait episeopus : Gratias agjmiu
    positae, non consiimerentur ab igne. Ei nou soluin Deo oinuiputenii, o piissiiue rcx, qund lc p<>st nitil-
    ipsae, sed eiiam berbulx oliui collccla?, al arioque t"S labores regiouibus luis rcgnoquc rcstiiuii. Gui
    locatx, nequaquara exusix sunt b . Qnx incemiia vi-
    jrex ail : euim dignx sunl gralix refcreudx, qui
    lih
    ilentes Toronici, lcgalionein initiunt, dicemcs melius csi Bex rcgum, et Dominus doniinoruin, qui lixc sua
    sibi esse ad tempus Guuti branino rcgi subdi, qtiani misoialione opcrari dignalusest. Nam non libi, cujtis
    cuncta incendio aul ferro vaslari. U consilio 341 doluso ac pcrjuriis rcgioucs nie;c anuo
    XIII. Confesiim aulem post morlcin Cbilpcrici, supcriore inccnsx suni ,
    qui nunquain lidcm iniegrani
    G irancus dux Lemovicas acccsserat, cl sacraincnta cum ullo bomine babuisli, cujus dolosiias ubiquc
    ex noinine Cbildcbcrli susceperai; cxinde Pictavis dispergilur, qui non sacerdotcui, sed inimkuni icgni
    veniens, ab ipsis receplus esl, cl ibi inorabaiur. Au- oofllri te csse declaras. Ad bxc verba episcopus ira-

    diens autein qux Turonici paticbaniur, inillit lega- cumlia comraotus siluil. Unus aulein ex legatisdixit :

    liouem, obiestans ne nos ad partem Guiilcbranini Supplieal nepos tuus Cbildebertus, ut civilales quas
    regis tradere dcbercmus, si nobis vclleinus e»se pater cjus lcnuii, icddi jubcas. Al bxc »lle rcspon-
    consuttuin : sed ineiniiierinnis polius Sigibcrli, qui dil : Jam dixi vubis prius, quia pactioncs no-tirx
    quondam geuilor Cbildclierli 340 '"'' Nos vcro nnbi bxc couferunl; ideoquc oas reddcre nolo. Alius
    bxc rursuni episcopo el civibus inandala reiuisimus, quoijue legatorum aii : Uogat nepos luus, ui Frede-
    quod nisi sc ad lempus Guntclnamno regi subde- gundem malefieam, per qtiam iiml.i rcges inlcrfec i

    nent, similia paterentur!, asserentes buuc esse niinc sunl, reddi jubcas, ad ulciscendaui niorlcm pairis,
    patrcm super duos (ilios, Sigiberli scilicct et Cbil- palrui ei cousolirinorum suorum. At illc : Iradi ei,

    pcrici, qui ei fuerant adopiaii : ei sic lenere regni inquit, in poteslalem mm polcrii, quia (i imn regem
    principatum, ut quondara Cblothacliarius rex feccrat C babet. Sed el ea qux contra illam assaritis, vcraes e
    pater ejus. liis quoque not> acquiesconlibus, Gara- nou credo. Posl bos Gunlcbraninus Hoso quasi a!i-

    ricus de civiiatc egredilur, quasi cxercituni addu- quid suggeslurus, ad regein aceedil. El quia sonue-
    clurus, in iube vcro Eberonem cubicularium Childe- r.u Gundovabluiu manifcsie regcm levatum, anlici-
    bcrii regis relinqueus. Sicbarius vero cum Willa- paus rex verba ejus, ait : inimice icgionis rcgni-
    cbario c
    Aurclianensi coinite, qui iiunc Turonis ac- que nostri, qui propterea aute bus annos Oriente u
    cepcrai d , exercilum conlra Pictavos commovil, ut aggressus es, ut Bailiiniercm 6 quemdam (sic cmm
    scilicel ab una parte Turonici, ab alia Bilurici com- vocabat rex Gundovaldum), super reguuili nosiruiu
    inoli ciincia vaslarenl. Qui cum ad lcrminum pro- adducercs, semper perfidc, el mmqiiain cusloiiciis
    jiiuquassenl, ac domos cremare coenissent, miserunt qux promillis. Gui ille : Tu, iuquk, domiuus el >cx

    :id eoS Pictavi legalos, diccutcs : Pctiuius ui usque rcgali in solio rcsides, el ntillus libi ad ea qux lo-

    in placiio, quod inier se Gunlclir.unnus el Cbilde- queris ausus esi respondere. Insoniem eiiini ine de
    Lei lus regcs babeni, sustinealis. Quod si convenit ut hac causa prolileor. At si aliquis « sl similis rciui,

    pagos bos bonus rex Guniclir.uninis accipi.it, non qui boc crimen impingat occulie, veniat nmic palaui
    resislimus ; sin aliud, doininuin nosirum recognosci- ct loqiialur. Tu, o rex piissimc, ponens boc iu Dei

    iiius, cni servire plenius dcbeamus. Ad bxc i!li res- D judicio \ l


    ut ille discemal cum nos in unius carapi
    ponilerunt : Nibil ad nos f
    tle bac causa pcrlinct p'anitie videril dimicare. Ad bxc cunclis sileulibus

    Marojalum vicus esl ripx Cari adjacons in Turo- pacis stimbotum r,x. Ilad., ut pacifice nos rex.
    Bilurigum cl Bleseiisiuin couliino, bodic Sla-
    iiiiin, ' Alii liabenl, NtkU vobis Bee., ISilul nobis. ;

    rcuil-tur-Clier vulgo d clus. Eccle>ia bujus vici bo- e ld esl falsiim doininuin, seu pscudo -principcm.
    dicque sanclo Marliuo sacraest, ac prxler parocliix h llcc, Tunc, o rex,... judicium. Colb. a, a!le<a

    lUuluoi prioralu deeoralur Onlinis lienediclini a Villa- manu, pouam lioc, elc. Ex iiifira cadcni
    EV/o, o rex,...
    lupcnsi abbalia pcnJeme, ul inonel Marollius. niaiiu, pro animos, ap. osiliin csl fiddes liujusregiti.
    b Ejusmoili berbulas allaribus aul sanciorum lu- D.u peiseveravit pessima illa coiiMieludo litcs di.Wias
    RHilisaliqoandiu imposiias colligebant poslea fidclcs, duello dirimendi, qux cuam in ontrovcrsiis ( irca res <

    ad medelam morborum. ecrlesiaruin frequenler locuii baiiebai. Vide AHsegisi


    • Cod. Begin. rYiltichario; Colb. a. Willario. Colleclioneni lib. iv, oap. -25. ^uniqiiain lamcn ejus-
    d Colb. a. alleia inanu, iuronis retidebat. modi puguas approUavil Eeclesia, auelornate licel
    « Varianl Irie omnes codices. Colb. a., Bcgm., publica sa-pius laclx genus
    lii.rinl. Caterum oiiinc
    Cbesn. ct Freb. babenr, m
    }>,uio$ hos rex. Colb. m., duclli I.udovi< Magni ediclis compre.ssuin ct j>cni-
    i

    Bec. ct bouus ic.r. Col. cl Bigu., ut


    lllyr., vl \mcit lus uunc in Galhis abrogaium e^l.
    : ;

    425 1IlST0m.\ FUANCOULM LJBER SEPTIMUS, #$


    addidil rax : Omnibus auicm hnr-c cansa animos :ic- A sonscrat malis. Iftso i-nhn cum Munimolo pr.-Hectu,

    oendcre dcbci, ut ropellatur a fniibus noslris advcna, niiilios dc Francis, qui teinporc Cliildcberti rcgis sc-

    cujus patcr molemlina gubcrnavil ; ei, ul vere di- nioris ingenui fucranl , publico tribiiln snbegit. Qui

    catn, paler cjus pectinibus inscdil, lanasquc compo- posl morlcm regis ab ipsis spolialus ac denud.iiur.

    suil. Kl quanqnam possit ficri, nt 342 nnus ,,omo «*sl, ut nihil ci prater quod super sc auferrc potni),

    ntriusque artificii magislerio subdereiur, ad incre- remanerel, Domos enim cjus incendio subdidei mii

    pationem lamon regis quidam ex ipsis respondit absliilisscnt utiquc cl ipsam vitam, ni cujn rcginq ec-

    Ergo duos, ut asscris, palrcs bic homo liabnit, lana- clcsiam expetisset.

    rium siinul molcndinariiimqiie. Absit a te, o rex, ut XVI. Praelextatunj vero episcopum rcgre suscipit,

    lam inculte Ioquaris. Non enim audilum esi unum quem cives Rolhomageiises post excessum regis do
    liomincm, prsefer spiritalem caiisam, duos babere exsilio cxpetentes, cimi grandi Irciilia et latule civi 7

    posse pariter genitores B Deliinc cum multi solve- . lali su:p. restittierunt. Posl reditum vero suum ad i

    rentur in risu, respondit alius legatoiutn, dicens urbem Parisiacam advenit, ac sc Guntchramno regi

    Yaledicimus tibi, o rex ; nam quia reddere notuisli repr;csenlavit , exorans ut causam suam diligenlcr
    civitales nepnlis tui, scimtis salvam esse securim, exquircret. Asserebat enim regina eum nou debore
    qusc fratrum tuorum capitibus est delixa; celerius \\ recipi ,
    qui fuissel. per judiciiim quadraginta quinque

    tuum librahil dclixa ccrebrum. El sic cum scan- episcoporum a sacerdoiali oflicio segrcgatus c . Cum-
    dalo discesserunt. Tunc rex bis verbis succensus, que rcx pro hac causa synodiun cxcilare vellat, Ua-
    jussit super capila eunlium ptojici cquorum ster- gnemodus bnjus urbis episcopus , [>ro orniiibus re-
    cora, putrefaclas haslulas, palcas, ac fqc;ium putre- sponsum reddidit, diccns : Scitote ci pamiienliajn
    dine dissolutum , ipsumqiie foetidum urbis lulum. indiciam a saecrdotihus, non tamcn cum prorsusab
    Quibus de rebus maculati graviter, non sine itnmciua eniscopatu remoltim. El sica rege suscpptus, atquc
    injuria atque conlumelia abicrunt. ccnvivio ejus ascitus, ad urbem suam regressus csi.
    XV. Residenle vcro Fredcgunde rcgina in eeclesia XVII.Promoius d \eo qui in Qiinensi caslro,oidi-
    parisiaca, Leonardus ex dotnestico, qui tunc ab urbe nante Sigiberto rege, ej.iscopus fucrat instilutns, ej

    Tolosa advenerat ingressus ad eam , causas conlu- post mortem rcgis ainqlus fttetat, eo quod caslrnui
    melia; injuriasque filiaj ejus nanare coepii, dicens : illud esset dicecesis Carnoteaae, conira qucm ila ju-
    Quia juxla imperimn luum accessi cum regina Ui- dicium latum fueral e
    , ut presbyterii tantum officio

    gunlhe, ac vidi humililalem cjus , el qtialiter exspo- fungerelur, accessit adregem, deprccans 344 u*
    liala est a tbcsauris et omnibus rcbus ; cgo vero pcr ordinaiionem episcopatus in anlediclo castro rcci-

    fugam dilapsus, veni nunliare dominx mca? quae gc- C pcret. Sed obsistente Pappolo Carnotense urbis epi-

    sla sunt. Haec illa audiens, furore commota ,


    jussit scopo, ac dicenle quia dicecesis mcae est, ostendeniQ
    cum in ipsa ecclcsia sppliari, nudatumque vestimen- pracserlim judicio cpiscoporum , niliil aliud potuit
    tis ac balieo, quod ex muncre Chilperici regis ha- obtinerc cum rege, nisi ea quac sub ipsius caslii tcr-
    bebal, disccdcre a sua jubet pracsentia. Coquos quo- niino propria habebal, recipcret, in quo cum g^eni-

    qne sivc pislore :


    , vel quoscui.qtie de hoc itinere re- trice adhuc superstite moraretur f
    .

    gressos esse c () goovit , c;csos , spoliatosque, ac de- XVIII. Commorante vero rege apud urbpm Pari-
    manicalos Neclarium aulem Baudegisili b quidam paupcr, dicens
    reliqnil. , siacain , venit : Audi, rex,
    episcopi fralrcm nefandis acipusationihus ctim rege verba oris mei. Noveris pnjm quia Faranlfus, cu!>i-

    [Pro apud regcm] tcntavit obrucre, asserens cum de cuiatius quondam fratris lui, qujerit te inlerficcre.
    tbesauio regis morttii multa i>ortassc. Scd et de Audivi cnim consilium ejus , ut eunlem lc inatutina

    prompinoriis lam tergora quam vina multa eum abs- oratione ad ccclesiam, aut cullro appeterct, aut ba-
    tul sse 343 diccbal, petens ut vinclus carceralibus sta iransfoderct. Obstnpefactus autem rex , misit
    lcnebris truderciur. ^ ed palientia regis, fratrisque vocari eum. Quo negante, de his rex metuens armis
    aiixilium fieri non permisit. Multa quidein ibi vana se yalde munivit. Nec penitus ad loca sancta, vel
    evercens, non nieiuebat Deum, in cujus ecclesia pe- j) alio, nisi vallalus armatis atque custodibus procede-
    tebat aiixilium. Habebal tunc lemporis secum Au- bat. Faraulfus aulcm non posl multum tempns mor-
    doncm judicetn, qtii ei lempore rcgis in multis con- mus est.

    d lloc caput di est in Uegm. Dun< nse caslrum,


    Fntun scilicel naturabm, cl alterum spirilualem
    *
    in baplismo. vulgo Ch&teaudun oppidum esi ad flumen Liiler-
    ,

    b ls fuil episcopus Cem.maoiiensis, de quo supra cum, le Leir, ubi anle Promotum aliquandiu sedisse
    lib. vi, cap. 9. Neclarii viri magiiilici mentio habetur •iicitur Avenlinus S. Solemnis fiaier, uterqueCarno-
    in Miraculis S. Aridii. tensiuin episcopus. Vide Bolland ad dicm i Fehrua-
    c Vide supra lib. v, cap. 19, ubi de Concilio Pari- rii.

    siensi hac de causa coogregaio, ibi Piacicxtalus sa- e In Concilio Paris. anno r>7o babilo, cujus liltcrae

    ccrdotio quidem suminotiis uou fuerai, resistente ea de re ad Sigibertum regem , niin ad d3ghliu:«j
    iJrcgorio nostro 1'uronensi at cum nonnullonim fa- : Blieinciisem mclropolilanum , 'qui manus Promuto
    clioue Melanius in cjus locum fnisset subrogalus, iinposuerat, habcnlur.
    ettin saccrdol.o privaluin dixil Ftcdcgtmdis. Et qui- f
    Suhscripsit lamen anno set|tienti, cnm cpisccpi|
    iScm canonibiis vftlituni semper tuil (iuos episcuuos qui jcdcm non habcbanl, Conc. Malisc. u.
    simnl cidem ccdesiie prxesse.

    P*xr.oi.. LXXI- if
    c
    ;

    Lii S. GllEGOIlll EPISCOPI Tl.RONENSIS


    m
    XIX. Cnm auicm clainor ficrct magnus advorsus A praeda rcvericbaniur, adduecntcs jumcnia, pecora
    eos, qui poienlcs cuni rcge fuerant Cliilperico, sci- vel quodcunque diripcre poluisscnt. llli vcro qui
    licet quod abstulissenl vcl villas, vcl rcs reliquas de beali Mnrtini jiirncnla abduxeranl, commota altcrca-
    rebtia alienis, oinnia InjuslO ablata luerant rcx lione, se inviccm l.mccis Iransfixcrunl. Duo
    qua?.
    34Q
    rcddi proeeepit, sieut jam superius indicatum est qui mulas diripiohnnt, in domum vicini cujusdam
    [Cap. 7). Frcdcgundcin qiinquc reginain ad villun acccdcnles, poluin rogare cocpcriml. Cumque ille se
    llhnioialcnsem ", qux in Iloihomagcnsi termiun sita babcrc ncgarcl, elevalis lanceis ulcum iransfodereni,
    est, abirc prxcepit , seculique sunt eam omncs b bicextractogladio ulruinque pcrfolit, cccideruntque
    ineliores naiu regni Cliilperici regis; ibique relin- ambo, el morliii suiil : juinciila laincn sancti Mariini

    quenles cam cum Mclanio cpiscopn c


    , qui dc Rollio- redditasunt. Tantaque ibi tuncmala per hos Aurc-
    ningo subnioius fucrat, ad filium cjus se transiulc- lianenses gcsta sunl, ul nequeant cxplicari.
    riiiit.proniiilontesquodabcisstudiObissimenulriretur. XXII. Dum auicin bx-c agorentur, res ipsius Ebe-
    XX. Poslqunm aulem Fredcgundisregina ad supra- rulfi diversisconcedunlur, aurum, argenlumque, vcl
    diciam \illam abiil, cum csscl valde moesla, quod ei alias meliores specics, quas secum relinebat, in me-
    d
    potestas ex parle fuhset ablata , meliorem 345 dio exposilx sunt f
    . Quod vern commendalum lia-
    i>e cxislimans Drunichildem , misit occulte clerictim B buit, publicalum esl : greges etiam eqiiorura, porco-
    sibi lnmiliarem, qui cam circumvcniam dolis interi- rum, jumentorumque diripiuniur. Domus vero infra-
    mere possct , videlicet ul cum se subtiliter in cjus muranea, quam de dominalionc ecclesix absluleral,
    subderet famulaium, ab ca crcdi possel, et sic clam rcfertaannonis, vino atime tergoribus, rebusque aliis

    percellcretur. \eniens igitur clericus, cum divcrsis multis, ailplene spoliata est quam pa- ; nec ibi aliud
    iugeniis se eideni commendavil, dicens :A facie Fre- rictes vacui remanserunt. Ex boc nos maxime sus-
    degundis reginoe fngio , deposcens auxilium luum. pectos lcbebat, qui in causis ejus hdeliler curreba-
    Goepit se etiam oinnibus rcddere bumilem , charnm, mus, promillens plerumque, quod si unquam ad
    obedientem, ac reginae privatum. Sed non longo tem- rcgis gratiam pervenirct, in nobis hxe quae perferc-
    pore inlerposilo, iniellexerunt eum dolose transmis- bat ulcisccretur. Deusenim novit, cui arcana pectoris
    6iin.; vinctusque ac caesus, cum rem patefecissei revclanlur,quia de purocorde, inquantum poiuiinus,
    occukam, renire pcrmissus cst ad patronam : re- sol.iliuin ininistravimus; et quauquam mulias nobis
    serans(|ue quae acta fueranl, effatus quod jussa pa- insidias prius de rcbus sancti Marlmi lecisset, ex-
    trarc non poiuisset, manuum ac pedum abscissione siabal lamcn causa ut easdem obliviscercr , eo quod
    mulcialur. lilium ejus i!e sacro lavacro suscepissem. Sed, credo,
    XXI. His ila gestis,cum rcx Guntchramnus Cabil- C inlelici illi ca res maximum fuil iiiijiedinienlum,
    lumnn regressus morlem fralris conareiur inquirere, quod uuJlam reverenliam sancio praeslabal anlistili.
    tl regina crimcnsuper Eberulfum e cubiculariiim im- Nam saepe cxdes infra ipsum atiium, quod ad pedes
    1 osuisscl (rogatus enim fuerat ab ea, ul posl mortom beati exsiat, exegit, excrcens assidue cbrielaies ac

    regis cuin ipsa rcsiderct : sed obtinere non potuit) vanilates. Presbyterum quoque uuum, pro eo quod
    bac ergo inimicilia pullulante , asseruit regina ab ci cum jairi «rapulaius aspice-
    viniim dare differret,
    eodem principem fuisse interfeclum, ipsumque rnulta ici, elisum super scamnum pugnis ac divcrsis icli-

    de tbesauris abslulisse, el sic in Turonicum absces- bus vcrbcravit, ut pene animam reddcre vidcreiur;
    sisse \Al. transisse]; ideoque si rex morlem fratiis ct fccisscl lorsitan, si ei medicorum venlosac s non
    desiderarel ulcisci , noverit hujus causx hunc essc subvenissenl. Habebal cnim pro limore regis in ipso

    signiferum.Tunc rex jnravit omnibus optimatibus, salulalorio h bealx 347 basilicx mansionem. Cum
    quod non modo ipsum, vcrurn cliam progeniem e^us auicm presbyter, qui claves ostii rcimchat, clausis
    in nnuam generaiionem delerel, ut per horum neccin reliquis recessissel, per illud salulatorii oslium iu-

    consuetudo auferrelur iniqua, nercges amplius inter- liocuntes puellx, cum reliquis pueris cjus suspicie-

    ilcerenliir.Quod cum Eberulfus comperisset basili- banl picluras parictum, rimabauttirqiie ornamenta
    ,

    cam sancli Martini, cujus res sxpe pervaseral, expo- D boati sepulcri quod valde facinorosuui rcligiosis :

    livit. Tunc dala occasione ut cuslodirelur Aurelia- erat. Quod cum presbyter cognovissel, defixis clavis
    ,

    nenses atque Dlesenscs vicissiin ad has excubias supcr osfiuin, inirinsecus seras aplavii. IIxc iilc cum
    vcniebaut, iinplelisque qiiindecim diebus, cum niulia posl ccenam vino madidus advertissct, el nos in

    * Vicus haud procnl a confluenlibtis Auliirx et Se- Horem sa exislimans Drunichilde.


    quun.c, vulgo Rue.l seu llueuil ilioitnr. Ejus nomen Mss., excepto Dec, ia capitmn indice hahont,
    *

    non exprimunl Colb. m. et Ucgm. Dcc. vero, lletho- Berulfus. Cubiculirii ctiin aliis palalii proeeribus
    julensitn. regi in placitis assidebant, ut paielev lib. i Marculli
    b Dcgm., secula; «««/.... omnes mulieres meliores forinnla 85. Alii domeslicos appellant.
    nalu, etc. f Sic Colb. a. altera manu. Caeleri babent, expo-
    e is Prxtexlato in exsilium dclruso fuerat subro- suit. Infra, commendalum, id est, apud alios depo-
    eatus. silmn.
    <i Stc Colb. duo cum Doc. Id est, exislimans Dru- 6 Colb. duo, solatia.
    nichildi meliorem quam sibi sorlom obligisse, ut ani- h Colb. m., salutario, el infra, salutarii, et Casin.,
    madveriil Vaie-ius, ijiiaiuvis in Colb. m. loclionem sacrario.... sacrarii. Sed reiiuenda vox salulalorii,
    aitera maiius fttiaveril, reponendy ul iu edilis, me- de (pia vidc supra ad cap. 21 libri. II,
    ;

    1*29
    -
    IMSTORIA FIUNCOIUJM. L15:ER SEPTiMUS. 450

    basilica ia inilio noclis oralionis graiia psallcrcmus, A Umoie.n haliuit. Nam dum esset in libcrlalc, equj

    meque conviciis ac maledi- ejus ac pecora |cr scgcles paupcrum vineasi|ue di-
    furibundus ingreditur,
    clionibus urgerc ccopil, illud iuler jurgia exprobrans,
    mitlcbanlur. Quod si e.pellckinlur ab liis quoruin

    sancii autisiiiis fimbriis s-cpa- evertcbant labores statim a suis perccllebantur.


    quod ego cum veliin a ,

    rare. Sed ego siupens quae virum cepisset insania, Nam in hac angu-tia q >aerat, sacpc coir.memoiabst,

    blandis eum sermonibus mulcere conatus sum. Sed quod rcs licaii anlistilis abstuliss t iujuslo. Denique
    Gum ejus lurias verbis lcnibus supcrare non possem, anno supcriore comiiioluni d qupmdam levein e civi-

    silere decrevi. Me vcro me tac lum intendens, ad bus ecelesiae aciores fecit interpdlare. Tunc po6tpo-
    presbyteruni u convertitur, evomitque in eum multa sila justitia, res, quas (>!im ecclesia possidebat, suli

    convicia; nam et illiun verbis procacibus f et me spccie emplionis abslraxit, data ipsi homini pano
    diversis opprobriis impugnabal. N<Ǥ vcro cum vidis- aurea baltei sui. Scd [.1/. Iiaec] et lalia mulia pcr-
    scmus eum, ut ita dieam, agi a dacmone, egressi a verse egit usque ad linein vilaj sce, quein ° in posle-

    basilica sancia scandalum v gili.isqne linivimus, illud rum explan ibimus.

    Hiaxime indignum ferenles, quod hoc b jurgium abs- XXIII. Praesenti f


    quoiiuc anno Armentarius Ju-

    que reverentia sancti, anle ipsum scpulcrum aiili daeus cum uno seclae suac sateilue el duobus Chi islia-

    6lith excitaveral. His diebusvidi soinnium, quod ip>i B uis, ad exigendas eauiiones, quas ei propier tribula
    in sancla basilica retuli, dicens : Putabam me quasi publica Injuriosus ex vicario, ex comite vcro Euno-
    in liac b isilica sacrosancta Missarum solenmia cele- mins dcposucrant, Turonis adveuit : inierpellatisquo

    brare. Cuniquc jam allariuin cum ublalionibus pallio c viris, proniissionem acccpii de 349 rcddendo pecu-
    serico coopcrlum essct, subito ingrcdientein Gunl- niae foenorc cum usuris, dicentibus sibi praelerea

    chramnum re^ein conspicio, qui voce magna clama- ipsis : Si ad domum nostram veneris, et quae debcn-
    bat : Extrabile inimicum generalionis nustrse , evel- tur exsolvimus, ct aliis temuneribus, sicut dignum
    liie homici am a sacro Dci altario. At egocum hacc ost, honoramus. Eo quoque cunte, ab lnjurioso sus*
    audirem, ad te conversus dixi : Apprchende pallium cipilur, cl convivio collocatur; expleloque cpulo,

    altatis, infelix, quo sacra muncra conteguntur, ne appropinquante noclc, commoti ab eodeta luco ad
    binc abj ciaiis. Cumque apprebendcres, laxabas eum alium iranseunt. Tunc, ul ftrunt, Judaei cum duobus
    uianu, el non viriliter detinebas. Ego vero expansis Christianis ab l> juriosi h minibus inlerfecli, in pu-
    manibus, contra peclus regis meuin pectus aptabam, leum, qui propinquus cral doniui ejus, projecii sunt.
    dicens : Noli ejiccre lmnchoiiiincm debasilicasancta, Auditis bis pareitles eoruni quae gesla fuerant, Turo*

    ne vitae periculum paliaris, ne te sanctus antistcs nis adveneruni, datoque quibusdam hominibus indi-

    348 sua ^irtute confodiat. Noli te proprio j iculo C cio pulcum repcriunt, virosque exlrabunt, multum
    inierimere : quia boc si feceris, praesenti vita xier- neganle Injurioso, quod in hac causa non fuerat in-
    uaque carebis. Sed cuin rex milii resisleret, tu laxa- quinalus. Poslhacc in judicium venit; sed cum forti-

    bas pallium, et post me veniebas. Ego vero valde ler e , u t diximus, denegaret, et hi non habercnl
    tibi molestus cram. Cumque reverteres ad allarium, qualiter eum convincere possent, judicatum est utso

    apprebendeb3s pallium, sedrursum rclinquebas. Dum insoniem redderel sacramento. Sed nec hoc his

    lioc tu tepide rctineres, el ego virilitcr regi resiste- acquiescentil;us, placitum in rogis Cliildcberli pra>
    rem, cvigilavi pavore conlerritus, iguarus quid som- senlia posuei unl. Verumtamen neque pecunia, m que
    uium indicaret. lgilur cum ei isla narrassem, ait :
    cauliones Judaei defuncti repertae sunl. Loquebanliir
    Verum esl somnium qnod vidsii ,
    quod valde cogita- tunc mulli hominum Medaruum tribunum b
    in hoc
    tioni mese concordal. Cui ego : Ecquid providit co- scelere misium fuisse, eo quod et ipsc a Judaeo pe-
    jilalio tua ? Et ille : Deliberatum, inquit, babui , ut cuniam muluasset. Injuriosus lamen ad placitum iu

    ;i me rex ab hoc loo> juberet extrahi, ab una manu conspectu regis Cbildeberli advenit, et per triduum
    pallas altaris tenerem, ab alia vcro, evaginato gladio, usquc ad occasum solis '
    observavii. Sed cum hi
    te prius inteifeclo, quantoscunque tleinceps clericos non vcnissent, neque de caus i bac ab ullo interpel-
    I)
    i eperissem , in mortem prostcrnerem. Nec milii latus fuisset, ad propria rediit.
    poslbaec erat injuria leiho succumbere, si de hujus XXIV. Anno igitur decimo Childcberli regis rex
    >ancti clericis acciperem ultionem. Utc cgo audicns Cuntchramnus commotis genlibiis rcgni sui magnuni
    '• t stupens, admirabar quod eral, quia per os ejus junxit exercitum. Sed pars major cum Aurclianen-
    diabulus loqucbatur; nunquam enim in Deum ullum sibus atque Biluricis Piciavum petiit ; cxcesseraiU

    * Bec, presbyierium, qua voce omnes prosbyleri Alteserra.


    qui aderant designarenlur ; sed nosti a leclio me- e Edili ut plurimum, qucein. Vide cap. 29,
    lior est. f Dcest hoccaput in Colb. a. et Vat.
    b Sic Bad.; Colb. m.,quod ab hoc; Ch., ad hoc e Vide Marcullum libii i fonmila 38.
    caeteri cum Bec, quo ad nos. h Id cst iribuioiiun cvaciorem, ul intcrpretaiur Al«
    c
    Facta oblalione in Missa presbylcr ex oblatis, leserra.
    quanlum satis erat ad sacrilicinm hdelimnqne com- ' Mos eral ut sole occidenlc placila finircntiir, qnod
    munioiiem, assumebat, quod conlegebat palla seu otiain aliis natioiiibiis solomne fuisse obscrvat lijgtio-
    pallio allaris. Vide lib. l de Lilurg. Gallic, c«p. 5, nius in lib. i Maieiilfi, form. 57. De pl.iciio, lcs plaids,
    niioi. 10. ou assises, vidc Cangii Glossarium, et supra not. ad
    d Commotum viii nomen propriuni fuitsc putat ca». 54 lib, u.
    ,

    451 GREGOMI KPISCOPI TUItONENSIS


    B. 452
    enim do (ide quam rcgi promiscrant. Miserunlquc A ic crgo parali, cl si volucrit Dcsiderius dux hanc ca-

    prms legationem, ut selrcnt utriiiii siiscipercntur al) lamitatcm indueere super nos, simili ut Sigulfus
    Maroveus B dure sus- sorte depereal silquc omnibus cxempltim, ne quis
    liis, an non. Sed episcopus loci, , ;

    eepit lios nunlios. At illi infia tcrminuin ingressi ,


    exlraneortiin, Francoruni regnum audcat violarc. Ilis

    praedas, incendia, alque lioniicidia faciehaul. lli vero ita resislentibus cl bellum paranlibus, advcnicnle
    qui cum prxda rcvcrlcbanlur, 350 pcr Turonieum Gundovaldo cum magnoexercilu, cum vidissent quod
    transeunies, simililer illis qui jam sacramenla dcde- susiincre non posscnt, susceperunt eum. Posthxc

    rant, faciebant : ita ul ipsx quoquc ecclesix incende- cum ad conviviiim in domo ecclesix episcopus una
    quxcunquc invenlre polnissenl, diripcren-
    renliir, et cnm Gundovaldo residerel, ait : Filium le Chlotha-
    lur; quodsxpius aclum csl, duin illi ad regem xijrc charii regis asseris, sed ulrum sil verum, an non,
    converlerentur. Sed cum exercitus propius ad urbem ignoramus. Et si possis vindicare coepta, incredibile

    accederet, et jam pars maxima regionis devastata cer- habetur apud animos nostros. Al ille ait : Ego rcgis

    ncretur, tunc miscrunt nuntios, lidcles se regi Gunt-, Chlothacharii sum hlius, el pariem regni de prx-
    chramno fatenlcs. At 111 i infra mtiros urbis rerepti, senti sum percepturus, et usque Parisios velocitcr
    super episcopum irruerunt, diccntcs cutn inlideletn aecedam, sedem rcgni statuam. Cui episcopus
    et ibi

    esse. llle verocum se ab his ccrncret coarclalum, ef- B ait Veiumneest erg >, quod nullus do stirpe Fran-
    :

    fracto uno dc sacris minisleriis calice aureo, et in corum rcinansit, si lu qux dicis implevcris ? Inter
    b
    ntimisinata rcdacto, se populiimiiue redeniit . "
    has altercationes, cum hxc Mummolus exaudissct ,

    XXV. Marilcifum c vero, qui primus medicorum elevata manu alapis cecidil episcopum, dicens : Non
    in domo Cbilperici regis habitus fuerat, ardentissime put et ul tam degener et stultus
    | ita magno regi rc-
    \allant; ct qui jam a Gararico duce valde spohaius spondeas? Verum ubi et Desiderius de consilio epi-
    fuerat, ab bis iterum denudatur, ita ul ntilla ei sub- scop coinperit j qux commotus ma-
    fuerant dicta, ira
    stantia rcmaneret. Equos quoquc ejus, aurum argen- nus j n eu n , j n j ec t)
    i cxsumque communiler hasiis ,

    tumquc, sivc species quas meliores liahebat, pariler pugnis, et calcibus, ac fune revincium, exsilio dam-
    aufercntes, ipsimi dilioni ccclesiasticx subdiderunt. naverunt, res ejus, tam proprias quam ecclesix, in-
    Serviiium enini palris ejus talc fuerai, ut molendina i egre auferenles. Waddo atileni, qui erat major do-
    ccclesiaslica studerei, fratrcsque ac consobrini, vel m us reginx Rigunlhis, se eisdcin copulavil; rcliqui
    rcliqui parcnles culinis'1 dominicis atqtte pistrino vero qui cum eo abierant, per fugam dilapsi sunt.

    subjecti erant XXVIII. Poslhxc exercilus ab uibe Pictava remo-


    XXVI. Gmidovaldus vero Pictavum accedere vo- tu$, inantea u post Gundovaldum proiiciscitur. Scculi-

    luit, scd limtiit. Andieral enim j im contra se exerci- C que sunt cum de Turonicis multi lucri causa ; sed Pi-
    tnm commoveri. In civitatibus enim qux Sigiberti re- ctavis super eum irrucnlibus 352- nonnulli intercm-
    gis fucrant, ex nomine regis Childeberti sacramenta pii, plurimi vero spoliati redierunt. Hi autem qui de
    suscipiebat : in reliquis vero qux aut Guntchramni, his ad exercilum prius junxeranl ', pariter abierunt.

    aul Chilperici fueranl, nomine suo, quod fidem serva- Uaque exerciius ad Dorononiam fluvium accedens, i

    pcnt ,
    jurabant. Posthxc Egolismam accessit, susce- prxslolari cccpit, quid de Gundovaldo cognosceret.

    ptisque sacramcnlis, muncratisque prioribus, Petro- Cui jam, ul supra dicUim est, adhxserant dux Desi-
    poricum aggredilur, graviter episcopum e ttmc inju- derius et Bladastes cum Waddone majore domus Hi-
    i iatiim reliquit, pro eo quod susceptus ab eodein ncn gunthis reginx. Erant enim ptimi cum eo Sag ltarius ;

    luissct. episcopus et Mtimmolus. Sagittarius enim jam pro-


    XXVII. Exinde Tolosam digressus, cmisil nunlios missionem de episcopatu Tolosano acceperat.
    ad Magnulfum 351 cpiscopum civilalis, ut ab eo
    f
    XXIX. Dum aulem hxc agerenlur, misil rex Gunl-
    suscipcrclur. Sed ille non imniemor prioris injurix ,
    chramnus Claudium quemdam, dicens Si abieris :

    quam per Sigulfum « quondam, qui se in regnum ele- inquit, cl ejeclum de basilica k Eberulfum aul gladio
    vare voluit, perluleral, dixit civibus suis : Scinius interemeris, aul catenis vinxeris, magnis le muneri-
    enini regem esse Gnnlchramnum ac nepolem ejus D bus locuplctabo; verumtamen ne sanclx basilicx in-

    Cbildeberlum : liuuc aulcm nescimus unde sit. Esto- juriam inferas omnino commoneo. llle vero, ut erat

    a Ilegm,, Meroveus. lequam occideretur, Chlodoveum Chilperici filium


    b Ejus rei exempla laudanlur lib. i Liturg. Gallic, Durdegala ejecil, ac fugieniem inseciitus est, ut nar-
    cap. 7. ral Gregorius lib. iv, cap. 48, alias 42? Sigulftis dux
    D>est hoc caout in Vat. et Colh. a. Confer illud
    c inlra mcmoratur lib. vm, cap. 18, sed alius ab islo,
    cunilib. v cap. 14. C«»lb. m. et Alex. habent, Malefi- si res suo tempore nariaiitiir.
    cum vero...jam a (larico, elc. h Id est ullerius; Kegm. habet a Piclavo remotus
    d Gasin. et Regm., eolonii. Colb. m., colinis. in antea, etc.
    Is erat Carterius, de quo supra lib. vi, cap. 22 Bad., se junxerant, et Colb. a. altera manu,j'«n-
    '

    lloc ipso anuo snbscripsil Conc. Malisc. n , sicut et clierant. Sed Gregorius et alii ejus xvi auctores sx
    Nicasius Inculismensis. pius < erbo jungo utur.lur passive seu neutraliter.
    f
    Colb. a., Uaginul(um. Colb. m. el Rogm., Ma- Seu Duranium, vulgo la I)ordogne, nobilisfluvius,
    i

    nulfum. In c.ipiium indice in mss. dicitur Ayiftulfui. qui in Arvernis orlns, lustralis muliis urbibus, Ga-
    Maguulfus di f itur iu Conc. Malisc. cui per let;a'um rumnx jtmgitur paulo anleqtiain sese in mare exone-
    5ul)M:rip-il. ret. Colb. m. et Kegni. habenl, /Jononiam,
    * An is Sigulfus, qui suns pro Sigibcrto paulo an- k Sanclj Marlini sciiicct; confercappp. 21 el 22.
    ; ,

    433 IHSTORIA FRANCORUM. LIBER SEPTIMUS. 454

    vanilati atque avariliae dedilin, vclociler Parisios ad- A dicente, gavisus Ebcrulfus, respondit. habere sc, di-

    volavit : uxor cnim ei ex Meldcnsi territorio erat. ccns : Et omnia quse volueris ad nictatum meum rcpe-
    Yolvere animo coepit utrum Frcdegundcm reginam ries : tanium ut dignelur dominus meus tuguiiuui
    videret, dicens : Si eam videro, clicere ab ea aliquid ingredi mansionis mea3. Misilque pueros, unum post
    niuneris possuin. Scio enim cain esse homini, ad quem alium, ad requirenda potenliora vina, Laticina b vi-
    directus suin, inimicam. Tunc accedens ad eam, de delicet, atque Gazitina. Cumque illum a pueris rcfi-
    prasenti munera raagna capiens, promissioncs mul- ctum solum Claudius conspexisset, elevata conlra
    las elicuit, ut aul extractum a basilica Eberulfum oc- basilicammanu ait : Marline bealissime , fac
    ,

    cideret, aut circumvenlum dolis catenis vincirel, aut me uxorem 354 cum parcnlibus cito videre. Infclix
    certe in ipso eum alrio trucidaret. Regressus autem cnim in discrimine positus, et huncinterficere in atrio
    ad Dunense castrum, comilem commonet, ut ei tre- cogitabat, et viriulem sancti anlislilis meluebat. Tunc
    centos viros, quasi ad custodiendas Turonica) urbis unus e pueris Claudii qui erat robusiior, apprehen-
    portas, adjungeret : scilicet ut cum venissei, per co- sum Eberulfum a tcrgo vilidioribus lacertis asiringfi,
    rum solaiium Eberulfum posset opprimcre. Cumqne resupinatuniqiie peclus ejus ad jugulandum parat. Al
    comes loci viros istos commovercl, Claudius Turonis Clauditts, extracio a balteo gladio, ad eum dirigit.

    accessit. Et cum iler ageret, ut consuelndo est barbn- iJ Sed et ille piolatum a cingulo ferrum se ad percutien-
    rorum, auspicia intendere coepit, ac dicere sibi esse dum dum letierelur adaptat. Cumque Claudins e!e-

    contraria, simulque interrogare multos, si virtus beali vtta dextera cultrum ejus peclori injecisset, ct illo

    Martini de prasenli manifestaretur in perfidis? atil non segniter sub ascella illius pugionem delixisset,

    cerie, si aliquis injuriam in eum speranlibus intulis- retracloque ad se, librato iclu pollicem Claudii inlef-
    set, si proiinus ullio sequeretur ? Igitur poslpositis, cidii. Ex hoc convenientes pueri ejus cum gladiis
    ut diximus, viris qui 353 aa solatium ejus venire
    "
    Eberulfum diversis iclibus sauciani. Quorum de manu
    debuerant, ipse ad basilicam sanctam accessit. Sta- dilapsus, dum fugere jam exanimis niteretur, extra-
    limque infelici Eberulfo conjuncliis.sacramenta dare clo gladio caput ejus gravissime verberant, effusoque
    coepil, ac jurare per omnia sacrosancla, vel virtulem cerebro cecidit, et mortuus est; nec promeruit ab eo
    praesentis anlislilis, nullum in causis ejus fore fide- salvari, quem fideliter nnnquairi inicllexit exposcere.
    liorem, qui ita cum rege causas ejus possitexserere". Igitur Claudius timore perlerriius cellulam abbalis
    Hoc enim apud se consilium babucral miserrimus expetiit, ab eo liilari se cupiens, in cujus patronum «
    :

    Nisi eum pejerando decepero, non vincam. Verum reverentiam habere non sapuit. lllo quoque residente,
    ubi vidit Eberulfus, quod ei lalia cum sacramento in ait : Perpetratum est scelus immensum , et nisi lu

    ipsa basilica ac per porticus, et singula loca atrii ve- C subveneris, peribimus. Uaec eo loqttcnte, irruerunt
    neranda promitteret, credidit miser homini pejeranti. pueri Eberulli cum gladiis ac lanceis : obscralumquo
    Die auiem allero cum nos in villa quasi millia tri- reperientes ostium, effractis cellula; vitreis, haslas

    ginta ab urbe comnioraremur, ad convivium basilic;c per parietis fenestras injiciunt, Claudiuniqiie jam so-
    cum eodem
    sanctae et reliquis civibus est ascitus; ibi- mivivum ictu transfigunt. Satellites aulem ejus post
    que eum Claudius gladio ferire voluit si pueri ejus ostiaelsiiblectisabdunttir.Abbasappreliensusaduobus
    longius aslilissent. Verumlamen nunquam baec Ebe- clericis, iuter gladiorum acies vix vivus eripilur; re-
    rulfus, uterat vanus.advertit. Poslquam autem con- seralisque osliis turba glaiiiaiorum ingreditur. Non-
    vivium est finitum, ipse simul ac Claudius perairium nulli eliam inalricuIariorum d et reliquorum 355
    domus basilicae deambulare coeperunt, sibi invicem pauperttm, pro scelcie commisso teclum cellula? co-
    fiifem ac charilatemsacramentisintercurrenlibtis pro- nantur evertere. Sed et energumeni ac diversi egeni
    millenles. His ita loquenlibus, ait Claudius Eberullo: cum pelris el fustibus ad ulciscendam basilicae vio-
    Delectat animum ad melatum tuum baurire potum, si lenliam proficiscunlur , indigne ferenles, cur lalia
    vina odoramentis essent immista, aulcerte polenlio- qu;e nunquani facta fuerant, essenl ibidem perpe-
    ris vini libalionem strenuilas tua requireret. Haeceo trata. Quid plura? Extrahunlur fugaces ex abdilis, el

    • Regm. et Cbesn. al., exercere. D dislinguit.


    Legendum forie Latina, id est Falerna, ut supra Matricularii dicebanlur pauperes qui ecclesiaa
    (1

    lib. 111,cap. 19, sic dicla a Falerno monle in Csm- facultatihus alebantur, quod in calalogo seu matri-
    fiania Felice. Laticina tamen Alieserra putat dicta cula eorum nomina descripta essent, ut videre est
    uisse viifaj alua, quod aquae colnrem repracsenlarcnl apud Frodoardum lib. 11 Hisl. Rbcmensis, cap. 5,
    hinc Virgilius JEneid. lib. Laticeum Lyantm regali-
    1 Hincmar. etc. Eo eiiam nomine douali snnl qtii
    ,

    bus fcrculis adjungit. Gaziiina aulem viiia tunc icm- cjusniodi paupcrum, et domtis in qua bospilabanlur,
    poris celebna erant, 111 ex boc aliisque Gregorii locis quae malricula etiam dicebatur, curam habebant, ut
    palet. Eadem laudat Sidonius carm. \1, Cassiodor. patetex formula l\ ex lege Romana apud Rignonium,
    lib. xn, epist. 12, el alii. Sic dicta fuisse docet cujus etiam V. Cl. not« in hunc locum legend;v.
    lsidorus lib. xxin , quod e Gaza Paleslinae urbc sunt. Ex hoc translatiim esl etiam istud nomen ad
    adveberenlur. Yide lib. de Gloria Conf.,cap. 65. eos, qui cujuslibct ccclesiae cnram babebant, qui
    c Colb. a.
    alt. manu, in cujus Palris uirio. Abbas custodes scu matricularii ecclesiarum dicti fuerunl;
    vero monasterioS. Marlini Uuic pr«eeralEuslachius, quod nomen relinent etiam nunc, qui ecclesiarum
    seu Euslochius, ut observat Gointius, de quo infra parocliialium bona admiuistraut, vulgo/es manjuilliett
    in Vitis Palrum, cap. 20. Male bunc loctmi de Ma- dicli. Immo cliam Alcuinns se beaii Martini mairi»
    jori Monasterio iuiellijgit Altcserra quod a sancli
    , ciilariuin, id csl aluiunum, paSsim dicil. Vide Cang^i
    Martini, bodie insigni coilcgiata, raonasterio non Glossarium.
    ,

    155 S. GllhGOUII EftSCOfcl TCUONENSIS 430

    trudeliler irucidanlur, pavlraenlum celliilx' labo ma- A maximo flagraret inccndio, h:cc domus circumilata
    rulalur. Poslquani vcro iulcrciupli siml, cvlraliuiitur Dammis, uollatenus est adusta. Ista eo dicenle, sta-
    foras, et nudi supcr liumuiii frigidara relinquuntur. tim Muminoliis cursu rapido cum episcopo Berl-
    Percussores vero nocte sequenti apprehensis Bpoliis chramno atl tlomutn Syri acccdit : vallaloque bo-
    fuga djlabuutur. Adluii autem Pei ultio dc praeseati inine, piguora sibi sancla praeccpit oslendi. Negat
    supcr cos, qui beatum atrium liuniano sanguinepol- ille. Tamcn cogiians, qnod pro malilia aliqua ci haj

    lucnini. Scd nec cjus facinus parvum essc censelur, pararcnttir insidue, ail : Noli faiigarc senem, nec
    queuj talia bealus antistcs perferre permisit. Magnam sancto inferre iujuriam, sed acceplis a me cenlum
    ex boc rex iracundiam habuit, sed cognita ratione aureis absiedo. Illo quoque insistente , ul sanctas

    quievil. Hcs l.uiien ipsius infelicis, tam inobiles quam videret reliquias, ducentos aurcos obtulit; ctncc sic
    inimobilcs, quu: ci de propriis rcbus relicl.c ftierani", obtiuuit eiim reccdcre, nisi ipsa pignora viderentur.
    Guis Bdelibus coudonavit, qui uxorem ejus valde spo- Tunc Mummolus elc.vari ad paiieiein scalam jubet
    liatam in sancta basili.a relquerunt. Corpus vero (erant enim in sublimi parietis contra altarium iu
    Claudii el leliquorum, parentes proximi aufcrentes capsula reconditae) , diaconum suum scandcrc pra*-
    in suain regionem, sepelieruni. cepil. Qui per gradus scandcns scalae, appreliendens
    XXX. Igitur Gundovaldus duos a'd amicos suos B capsam, ila trcmore concussus esl, ul nec vivens
    legntos dircxil, clericos ulique : ex quibus unus ab- pularetur ad lerram rcverli. Atiamcn accepla, ut

    bas Caduicincc urbis, lillcras quas acceperal, cavala diximus, capsnla, qua; de pai ietc pcndebat, delulit.
    codicis laLula sub cera rccondidii. Sed appreliensus Qua pcr^ci utata, Mummolus os dc sancti digito repc-
    ab boininibus regis Gunlcliraiuni, rcperiis liileris, rit, quod eullro ferire non mctuii. Posilo cnini desu-
    Sn regis prxsentiam esl dcductus : qui caesus gravis- per cultro, et sic de alio pcrcutieliai. Cumque post

    sime. iu cuslodiam csi relrusus. 357 mulios ictus vix frangi potuisset, divisum in

    XXXI. Eiat tunc leinporis Gundovaldus in urbe tres pai tcs ossiculum diversas in parles dilabilur.
    Burdegalei.si a Bertcliramnoepiscopo valde djleclus. Credo non erat acieplum marlyii, ut hcec ille enn-
    Inquirens aulem quae ei causae sulaiium praebcre lingeret. Tunc llenlc vehemeniius Eufronio, proster.
    pos-ent, narravil quidam, quotl aliquis in patlibus niintur omnes in orationeni, deprecairtes ut Deus
    Orientis rex, ablalo sant li Sergii *>
    martyris pollice, dignaretur osiendere, quaj ab oculis fueranl humanis
    in de.vlro bracbio corporis sui seruissei. Cumque ei ablata. Posl oraiionem autcm rcpertae sunt parli-

    neeessitas ad depellendtim inimicos obvenissel, in culx, ex quibus una Mummolus assumpta, abscessit,
    boc 3g6 confisus auxilio, tibi dextri lacerti erexis sed non, ut credo, cum gralia marlyris, sicui in
    s<t ulnam, proiinus multituilo hosiium, quasi mar- ^ scquenli declaralum est. Dum autem in bac urbc
    morarentur, Faustianum d prcsbyterum Aquensi
    tyiis oppres» Virlute, labebaiur in fugam. Haec au-
    diens Gundolvadus, inqiiiiere diligenlius coepit, quis- urbi episcopum ordinari prxcipiunt. Nuper enim in

    naiu esset in eo loco, qui reliquias sancli Sergii Aquensi urbe episcopus obierat, el Nicelius comcs
    inarlyris meruisset accipere. Inteiea prodilus ab loci illius, germanus Btistici Vici Juliensis episcopi,

    episcopo Bertchramno Eufronins [M. Eirfron| ne,o- praacepliouein ab Chilperico clicuerat, ut tonsoratus

    tiator per iniiiiiciiiam quia invilum -.liquando civitati sacerth;s darelur. Sed Gundovaldus
    , cum illi

    lotonderat, inhians facullaii ej:is c . Quod ille dispi- destruere nileiis cjus decrela, convocalis Episcopis,
    ciens, ad aliam urbem Iransieus, (scsarie crcscenlc jussileum benedici. Berlchramnus auiem cpiscopus,
    rcgiedilur. Ail ergo cpiscopus : Esl hic quidani Sy- qui crat inetropolis, cavcns fuiura, Palladium San-
    rus, EufraniuB noinine, qii de d.uno sua ecclcsiam lonicum injiingii qui euni benediccret. Naui et oculi

    laciens, liujus -ancii reliquias collocavit; el pluriina ei eo lempore a lippitudiue gravabautur. Fuit auten-
    .cx his signa, viilute marlyris opitulante, compexit. ad hanc ordinaiionem et Oresies Vasatcnsis cpisco-
    Nam cum lempore quoda-:n Burdegalensis civilas pus : sed negavit hoc coram icgc.

    Sic C l!>. a. alt. manti. Cseteri vero , quod a rclebrc fuisse patct. Jtistiiiiinus unain ei basilicam
    pruribus reliclum fueral. Bud., cl quidquid a priori- dicavit CI». alteram PtobMiiaitle ex Procopio. Pere-
    l'i's, elc. Frell. n\.,quod a proprio rebut relictuin, etc.
    griualioaes ad S. Seiiiium iu Araiihas seu Saraphas
    Iiloin C«lb. ali. manu infra, u.iorem cjus onmibus ra- laiuhiniur in synodo Nit;ena n, ex Joaiin ^loscho in
    bui spofiatam. Prato spiiil. cap. 180. Vide el ii.fra noslium Greg.
    L
    Celebris fuit in Oriente S. Scrgius, qui sub Maxi- tle (ilor. M.trl. lib. l. cap. 07.
    iniano imp ratore marlyrioconsuinmatus tliciltircum c Forie q od lunc episcopi rlericorum , saltem
    Bacclio, apud Bosapham Comagenis, seu Eupbrate- d. :l'iiucl ruiii, bona sil.i arrogarent : quod velituni
    siae Auguslae urbem , qune cx ejus noniine posiea posic'- luii an. <>''•">, i:> < oncil. Paris. v,can. 8.
    SergiopolU dicta cst. Hauc urbem fruslra expugnarc Golb. a. et Kegm., Fauttinianum. Civitas aulem
    1

    lcutavii Chosroes Persarum rex, JusLiniano impe- Aquensis hic memorala, aias Aqu;e Tarbellica;, vulgo
    ranle. Eumdera martyrern veluli specialem paironum Acqs, scu Dax, et Vicus Julii, seu Adura, vulgo Aire,
    i.ilniit Cbosrees alter, sub Uauricii principatu, cu- Novemiiopulau:ac urbes, fmre scinpe: sub melropoli
    jus basi icara cruce aurea, variisquedonis locuplcia- Elusana sive Ausciensi , sicut et Vasate. Earuni ta-
    vli, ul n irranl Evagrius lib. iv, cap. 28, el lib. vi men cpiscopi, perturbaiis lunc icbus Burdigalensi ,

    ii. I; Tlieopbylactus Siraocalla lib. v, cap. 13; episcopo, qui vicina; provincia , id c>t Aquilaniu; 1
    II,
    Nicciilioius, etc. Vi.lc Bariiiiiiim ad au. 5J3. Ilinc luetropoiilauus crat, parerc cogcb .utur.
    jjii iiouieii aj>ud Ghristiauos paiitcr et barbarLis
    437 HISTORIA FRANCORUM. LIBER 8EPTIMUS. 43»

    XXXH. Posthaec misit iterum Gundovaldus duos A Rac causa pulabunlur esse parti. ipcs. Postha-c rcx

    legatos , Zoiauiim , nccnon etZabulfuni, ad regem Gunlchramniis daia in manu rcgis Childcberti hasla,

    cum virgis consccratis a juxla rituni Francorum, ut ait : Hoc esl indicium quod tibi oinne regnum meuiu
    ,

    scilicet, non contingerentur ab ullo, sed expos ta le- tradidi d . Ex lioc nunc \ade, et omiies civitates

    gatione cum responso reverterenlur. Sed bi incauti, meas, tanquain tuas pmprlaS, sub tui juris domina-

    priusquam regis prsescntiam cernerent , inultis quaj lionem subjice. Niliil cnim, lacieniibus 359 pecea-
    e
    petebant cxplanaverunl. Extemplo sermo cucurril ad lis, mca rcmansit, nisi tu lantum
    de st rpe qui ,

    regem ; ilaque vmcti catenis in regis prasentiam de-


    mei Tu enim hsercs in omni regno
    fralris es lilius.

    ducuntur. Tunc illi quid quaererent, ad quem directi, meo succede, caeieris exhreredibus faclis. Tunc re-
    vel a quo fuerint missi negare non ausi, aiunt : Gun- lictis oinnibiis, assunipto seorsum puero clam locu-
    dovaldus, qui nuper ab Oriente veniens, dicit se filium tus esl ,
    prius oblestans diligenlissime, ne secreta
    csse palris veslri regis Chlothacharii , misit nos ut collocutio ulli hominum panderetur. Tunc indicavit
    quos consilio haberet aul sperneret a collo-
    358 debitam porlionem regni sui recipial : sin au- ei in ,

    teni a vobis non redditur, noveulis eum in has partes quio; quibus se crcderet, quos vliaret, quos honora-

    cum exercitu esse venlurum. Omnes enim viri for- ret muneribus ,
    quos ab honore depellcret. Interea
    tissimi regionis illius, quae ultra Doronon'am siia ad B interdicens, ut Egidium episcopum Rhemensem, qui

    Gallias pertinet, ei conjuncti sunt; et iia infit : Ju- ei semper inimicus exstiterat, nulo modo aut cre-
    dicabit tunc Deus, cum in uniuscampi planitie junxe- derel, aut secum haberet f
    ,
    quia et ipsi et patri suo
    rimus, ulrum sim Chloihacharii filius, an non. Tunc sacpius pejerasset. Deinde < um ad convivium conve-
    rex furore succensus jussii eos ad trochleas extendi nissent , cohortabatur Gunichramnus rex omnem
    el fortissime ca>di , ut si vera essent quae dicerent, exercitum , dicens : Videte, o viri, quia filius meus
    evidentius approbarent; et si aliquid doli adhuc inlra Childebertus jam vir magnus efTectus est. Videle, et

    pectoium arcana relinereul, vis lormenlorum exlor- cavele, ne eum pro parvulo habealis 8. Relinquile

    querel invilis. Deinde increscentibus suppliciis, aiunl nunc perversitalcs, atque praesiunpliones quas exer-
    neptem illius, id cst regis Chilperici liliam b , euni cetis : »,uia rex est, cui vos nunc deservire debelis.

    Magnulfo Tolo-anoruni episcopo exsilio deptilatam, Hscc et bis similia locutus, per triduum epulantes

    tliesauros omnes ab ipso Guudovaldo sublatos e atque jocuudantes, mullisque muneribus locupletan-
    ;

    ipsum quoque rcgeni ab omnibus majoribus natu les , cum pace discesserunt. Tunc ei reddidit rex

    Childeberti regis expetilum esse : sed prsesertim Guiilchramnus omnia, quac paler ejus Sigibertus ha-
    cum Gunlchramnus LSoso ante hos annos Constanli- buerat, obteslans ne ad matrem accederet, ne forte

    nopolim abiisset, ipsumque in Gallias mvilasset. C aliquis darelur adilus ,


    qualiter ad Gundovaldum
    XXXIII. Quibus caesis , et in carcerem relrusis, scriberel, aut ab eo scripta susciperet.
    rex arcessiri nepotem smim Childeberlum jubet , ut XXXIV. Igitur Gundovaldus cum aud ssel sibi*

    scilicet conjuncli paiiler hdmines istos audire de- exercitum propinquare, relictus a Desiderio duce,
    berenl. Dcnique cum simul coujuiicii viros interro- Garonnam tuin Sagiltario episcopo , Mummolo et
    garent, ileraverunt ea regibus simul astantibus, quac Bladasle ducibus, alque Waddone transivil, Conve-
    prius solus rex Gunlchramuus audivit. Asserebant nas h petentes. Est enim urbs in cacumine montis
    eliam constanter hanc causam, sicul jam supra dixi- sita, nullique monti contigua. Fons magttus ad ra-
    mus, omnibus senioribus in regno Cliiideberli regis dicem monlis erumpens, circumdatus lurre lutissiina

    essc cogniiam. Ei ob hoc nonnuili de prioribus regis ad quem 380 P er cuniculum descendenles ex urbe,
    Childcberli in hoc placilum abire timuerunt, qui in latenler lalices hauriunt. Hanc enim ingressus ur-

    a legali cadncenm deferebant ex L. San-


    Graeci ipse administrare ccepit. Sic et postea Balthildis
    clum dc rcrum divisi ne. Iline Merctirius deorum
    /]'. Cblotario fiiio suo puberiatem ingresso regni curam
    nuntius mami geslabal caducemn , quem Virgilius dimisit. Videsis Vales. I b. xn rer. Francic.
    lib. iv ^Eneid. virgam appellat. (Iseicrum solus cod. Lugdunum Conveiuirum apud veleres dicitur, 11

    Colb. a. legatorum noinina expnmit. jj


    tiim a situ, Duniim quipoe apud veteres Gallos mons
    ^ Rigunluem Reccartdo desponsalam. est , tum ab occasione qua condilum fuit, quod sci-
    « Edili , sublulo.-i reddidisse. licei nuilti in euni locum convenerint. Rein explicat
    (1
    llastam regiiim insigne apud Francos exslilisse llieronymus adversus Vigilanlium in ea urbe natum :
    patet ex annulo Cbilderici I regis, qui in ejus sepulcro Respondel, inquit, generi suo , ul qui de lulronum et
    cinii alifs cimeliis invenlus est. Ibi eiiim rex repra;- C.onvenarum nalus csl seinine, quos Cn. Pompeius edo-
    seulalur , promissis in huineros c.ipillis, haslain in mila Hispania in PijrcncrA jugis deposuil, el in unum
    sceplri modiim manu gestan<;. Vide ChiflletiuQi oppidum congregavil , unde el Convenarum urbs. li
    p;ig. 9i5, in libro ea de re ediio sub Anastasis Chil- eranl Wascones , qui mnc Pyren;eoruin juga incolc-
    dcrici nomine. bani. Lege Valesium 'm Notilia Galliaruin. Caileruiu
    • Erat lamen insuper Cliiotarius parvulus Chil- haefc urbs anno 085 a Gtintramuo dirula, ut inferius
    perici lilius, qui apud Victoriaciiin nutrieb;ilur sed narrat Grcgorius. diu jacuil, sede episcopali alio
    :

    cum niindiim a Giinliamno visus fuisset, ut ipse con- translala sed a Rerirauuo, qui anno H-20 vivere ;

    queritur lib. vni, cap. 9, vix ipsuin habebal pro filio desiit, ulcunque reparafa . coli ac inbabilari ccepiu
    regis. Unde nomen resliiuloris accipiens, nunc vulgo sancti
    ' Sic Colb. a. alt. manu; alii, aut liaberel. Rogm., Bertrandi Convenensis urbs, Sainl-Rertrand de Com-
    consiliarium kaberel. miihjes, dicilur, sub uietropoli Ausciensi in Wa-
    8 Cliildcberlus ainiini atalis 14 egressirs, el ma- stonia.
    jor, uti nuuc loquiuiur, dedurulus. leguuin su" " 1
    Ift) S. GREGORH EPISCOPI tURONENStS 4i0

    l.c iii in iuiiio Quadragcsimac locuius cst civihus, di- A css0 a CbrisUanis lanii martyrfe basilicam violan-
    Ceus . Noveritis ine cinn oiimilnis , qul iu rogno (l:,,n .
    Cl| j" s oslia suinmo tluiiio obscrala craul. Nec
    Cbildeberli habentur, electum csse rcgcm, alque roora appropinquans excrcilus eum reserarc lempH
    babcri mecum non modicum solatinm. Sed quuniam valvas non valcret, ignem acccndit; consumptisque
    fiater uicus Gimtcliranmus rei iinmeiisum adversuS OSliis, omnom substanliam cimclamque supcllecti-
    inc inovcl cxcrcilum ,
    oporta vos aliincnta atipic lem, quam in ea invcnire potiicrunt, cum sacris nii-
    cuiictam Hipellectilem infra murorum munitioiicm nisleriis abstulcrunt. Sed multos ibi uliio divina
    eoncludere , ut sciliccl dum nobis illa pielas divina conlcrruil >'. Nam plerisque manus diviuiius ureban-
    BUgel solatium , non peroaliB inopia. Hjp.c illis crc- lur, einittentcs fumuin magnum, sicut ex iiiccndio
    dcniibus, qiuecunque habere potuerunl collocantcs stirgere solel. Nonnulli arrepli a dacmone, pcrener-
    iu urbc prtfparabant se ad resistcndtmi. Eo temporc gi am dcbacchantes marlyrem declainabant. Plurimi
    Guntcliiamnus rex misit littcras atl Gundovaldum ,
    vero semoli a sociis c
    propriis sc jaculis sauciabant.
    ex nomine Brunichildis regime in quibus erat scri- Rcliqtium vero vulgus inante non sine grandi melu
    plum, ul relicto cxercilu et in loca sua abire jusso, progressum cst. Quid plura? Convenilur ad Conve-

    ipse rcmotior apud Dttrdegalenscm urbem hibcrna nas (sic enim diximus nomen urbis) omnisque pha-
    deduceret. Scnpseral cnim Inxc dolosc, ut dc eo ple- B^ng» iu suburbana urbis campania caslramctala cst,
    hius quid ageret, posset agnoscere. Igilur commo- ibiquc extensis tentoriis rc.-idebat. Vastabatur in

    rante eo apud urbcm Couvenas, locutus esl incolis, circuilu tola regio : nonnulli autcm ab exercilu ,

    dicens : Ecce jam exercitus appropinquat, cgredi- quos fortior avaritirc aculeus terebrabat, longius a
    mlni ad resistendum. Qnibus egrcdientibus, bi oc- suis evagantes, perimebantur ab incolis.

    cupnntcs portas atque claudentes, cxcluso foris po- 3S2 XXXVI. Ascendcbanl enim d multi pcr col-
    pulo, cum episcopo loci , cuncla quac in urbe lem , et cum Gundovaldo saopius loquebanlur, infe-
    imenire potucranl , suis dilionibus bubdiderunt. renles ei convicia , ac dicentcs : Tune es piclor illo,

    Tantaqiio ibi multiiudo annonae atque vini repcrla qui tempore Chlotbacbarii regis pcr oraloria paric-

    esl, ut si viriliter sletisscnt, per mullorum annorum tes atque cameras cbaraxabas c ? Tune cs illo, qucin
    spatia victus alimentN non cgerent. Ballomerem nomine sacpius Galliarum incolas voci-

    XXXV. Audierant cnim eo tempore duces Cunt- tabant? Tune es ille, qui plerumque a regibus Fran-
    cbramn. regis, Gundovaldum u.lra Garonnam iu Ijt- corum propter has praesumptiones quas profers, ton-

    tore residero cum ingenti boslium niultiludine; ip- soratus et exsilio dalus es? Vel quis le, inlelicis-

    sosquc tbcsauros ,
    qnos. Rigunthis luleral, secum sime hominum, in liacc loca adduxit, edicito. Quis
    C tantam audaciam praslitil, ut dominorum ac
    rotincre.Tunc impetu faclocum equilibus[Ec/. cquis] |.iL>i rc-

    G ironnam 361 natando transiere nonnullis de , gum nostrorum fincs auderes atlingere? Cerle si a

    nxercitu in aronc dcmersis. Rcliqui in lilltis egressi, quoquam cs evocatus , clata vocc tcslarc. En tibi

    icqu renies Gundovaldum , invenertmt camclos cum anle oculos mortera cxposilam ; cn ipsam quam diu

    ingcnll pondere auri alque argenti, sive equilcs |Pro quacsisti exilii fovcam, ih quam praeceps dejiciaris.

    cquosl quos fessos per vias rcliqueral. Audientes Dic satellites virilim , vcl a quibus invileris enUntia.

    deinceps eos infra muros urbis Convenicje commo- Al ille cum hacc audirel, propius super porlam as-

    rari, relictis plaustris ac diversis impedimcnlis cum


    lans dicebat Quod inc Chlolhach irius palcr ineus
    :

    populo minore, robustio-cs viri ipsum , sicul jam eXosum habuerit, habelur incognilum nulli quod ;

    Garonnam transieranl , inscqui destinanl. Quibus aulcm ab co, vel deinccps a fralribus sim lonsora-

    properanlibus, venerunl ad basilicam sancli Vincen- tus, manifcsium est omnibus. Et ha:c mc tausa

    lii, qu;p. est juxta terminnm Agcnnensis urbis, ubi Narscli prafecto Italiic ibiquc uxorem acci-
    junxit ,

    ipso martyr pro Chrisli nomine agonem dicilur con- picns , duos filios Qua mortua assumptis
    gcncravi. ,

    Eummassc; invencruntque eam referlam diversis inecum libcris, Constanlinopolim abii. Ab imperato-

    thesauris incolarnm. Erat cnim spcs incolis non ribus vero susceplus beiiignissime, usqucad hoc lem-

    « Is crai Riifinus qui hoc ipso anho Concilio Ma- I) iransiit, idqne itincris ralio postmanat, atqtic ca oc-
    liscon. u subscnpsil. caslone ihililes ecclssiam S. Vinceniii diripuerunl.
    Ilanc basilicam in vallc Capraria prope Lugdu-
    o Tuui prosequentes coeptum iler ad monlis, cui im-
    num Convenarum silam fuisse contondit Joseph Sca- posifum erat Lugdunum Conver.arum radices per- ,

    liger lib. vide Emendatione lemp. Unde allucinalum venere, ul narral Gregorius. Vide lib. de Gloria
    fuisse pntat Gregorium, qui ipsam prope Aginnum Mart. cap. 105. De hac basilica , ei altera cidem
    Btclissc scripseril, confundens locuin, iu quo bcatus sancto dicata,quas exstruxeral aul adornarat Lcon-
    inartyr pas-us csi, cuin basilica ipsius memoriai cou- tius cpisc. Burdigalae, Fortunatus Iib. i, carm. b el

    secrala. Ai fallimr ipsemet Scaliger. Ilanc quippe 9. Fesliim hujus sancli coliiur die 9 Junii.
    c Sic Colb. a. alt. manu. Caetcri , semoli a sedilione.
    basilicam, quam Gunlrauini milites violarunt, prope
    A Sic Colb. a. Regm. , Sed cl plurimi eorum age-
    Aginnum erat, el quidem in loco Pompeiaco, ubi S.
    Vincenlius passus est. Ncc rcpugnat rei gcslac series. bant occulle , et loquebanmr cum Gundobaldo. Caetcri
    Gundobaldo quippo Burdigala: existcnte, Guniramni cum \icc, Abscondebant enim se multi , etc.
    e Ilinc Cbaraxalune dicl;c sunl doletiones seu can-
    cxcrcilus ex 1'iclavo ad Dordoniam fliiineu accessit.
    Qno mintio icrritus Gundohaldus, apml Convenas se ccllalioncs scripturse, el macula: ab alranienlo. Vii!«
    V-cccpit, <pio cinn pergeret, Gnntraniiii cxcrcilus ut lcsiarncntum S. Remigii , ct Marculf. lib. n,fo;-
    AOsNtt insequcreiur . pt i Vgi:men vc:i] lerminnm mula I".
    li\ IIISTOUIA FRANCORUM. LIBEP. SEPTIMUS. M
    pus tili. Ante hos enim annos cum Gunichraninus a posilo igne in occlesiae domo, concurrentibus ad iu-
    Boso Coiislanliiiopolim abiisset, el ego sollicitus cendiiun miiigandtim inclusis e
    , ille fuga dilapsusabs-
    causas fralrum meorum diligenler rimarer, cognovi ge- cessit. Mane aulem facto, exercitus iierum ad bella

    nerationem noslram valde atlenualam , nec superesse consurgil, ac e.\ virgis fasces faciunt, quasi ad com»
    de stirpe noslra, nisiChildebertum et Guntclirainnum, plentlam vallem profundam , quae a partc Orientis
    fratrein scilicet, et fratris mei Glium. Filii enim Mia erat : sed nocere hcec machina nihil poiuit. Sa-
    Chilperici regis cum ipso interierant, uno tantum gitiarius vero episcopus frequentius muros cum ar-
    pnrvulo derelicto a. Guntchramnus 363 frater meus mis circumibat , et saepius lapides contra hostein
    lilios non habebal ; Childeoerlus nepos noster, mi- manu propria jecil e inuro.
    nime fortis eral. Tunc Guntchiamnus Doso his mihi XXXVIII. Denique ii qui urbem impugnabant, cuin
    diligentcr expositis, invitavil me, dicens : Veni viderent quod nihil proficere possenl, nuntios occul-
    quia ab omnibus regni regis Childeberli principibus tos ad Muminoium dirigunt , dicenles : Rccoguoscc
    invitaris, nec quisquam contra te mutire ausus est. dominum luum et , a perversitate ista tandem ali-

    Scimus enim omnes te filium esse Chlothacharii quando desiste. Quae enim te amontia vallat, ut
    nec remansit in Galliis qui regnum illud regere pos- ignolo homini subjungaris? Lxor enitn tua jari) cum
    sit, nisi tu advenias. At ego datis ei multis mu- JJ liliis capiivatn est ; lilii tui ut pote f jam inlerfecli

    neribus, duodecim loca sancia ab eo susci-


    per sunt. Quo ruis? quidve praestolaris, nisi uli corruas?

    pio sacramenta ut securus in hoc regnum ac-


    , Hascille inandaiaaccipiensdixit:Jain,ut video, regnum
    cedcrem. Veni enim Massiliam , ibique me epis- noslrum finem accipit, el poleniia cadit. Unum su-
    copus summa benigmtate suscepit : habebat enim perest, si securitatem vitae me habere cognoscerem.
    scripta seniorum regni nepolis mei. Ex hoc enim de multo vos labore poleram removere. Disceaenti-
    Avinionem accessi juxta placita patricii Mummoli. bus nuntiis, Sagiltarius episcopos cum Mummolo
    Guntchramnus vero immemor sacramenti ac promis- Chariulfoatque Waddone ad ecclesiam pergil ibique
    ihesauros meos abstulit et in suam di-
    sionis suac , , sibi invicem sacramenta dederunt, ut si de vitae pro-
    lionem subegit. Ntinc aulcm recognoscite quia ego missione certiores fierent, relicla nmicilia Gundo-
    sinn rex , sicul et frater meus Guntchramnus. Ta- valdi, ipsum hostibus traderent. Reversi iterum nim-

    mcn si tanto odio mens veslra grassatur, vel ad re- lii, promiserunt eis viiae securitaiem. Mtimmoliis
    gcm vcslrum deducar , et si me cognoscii fratrcm ,
    vero dixil : manu vc-
    lloc lantum fiat, ego hunc in

    quod voluerii faciat. Cerle si nec hoc voluerilis, vel stra tradam, el ego recognosccns dominum meiim

    liccal mihi regrcdi , unde prius egressus sum. Abibo regem ad ejus pncsentiam propcrabo. Tunc illi
    ,

    enim , et nulli quidquam injtirise inferam. Tamen ut Q promiilunt, quod si haec implerel , ipsum in chari-

    ecialis vera esse quae dico Radegundem Pictavam


    , tate suseiperent, et si eum regi excusare non pos-
    Ingelrudem b Turonicam inlerrogatc ipsae enim mnl-
    el : sent, in ecclesiam ponerent, ne vitae amissione
    vobis affirmabunt certa csse quae loquor. Haec eo ciarclur. Ilaec cum s;icramenli 365 iiilerposilione
    dicenie, mulli cum conviciis el impropcriis hocc vcrba pollicili , discesserunt. Mummolus vero cum Sagit-
    prosequcbantur. lario episcopo et Waddone ad Gundovaldum pergen-
    XXXVII. Quintus et decimus in hac obsidione ef- tes , dixerunt : Sacramenta fidelitaiis qualia tibi

    fulserat dies, el Lcudegisilus novas ad deslruendam dcdimus , ipse qui praesens es nosii. Nunc autem
    urhem machinas praeparabat : plaustra enim ciim accipe salubre consilium : discede ab hac urbc , tt
    arieiibus, cliiellis et axibus eranl lexta «"
    , sub qtii- repracsenlare fralri tuo , sicut saepe quaesisii. Jam
    bus exercitus properaiet ad destruendos muros. Sed cnim cum his hominibus colloculi sumus, el ipsi
    ciim appropinquassent, ila lapidibus obruebantur, ul dixerunt, quia non vult rex perdere solalium luuiii
    omnts appropinquanles muro corruerent. Cuppas eo quod parum de generalione vestra reman^erit.
    cum pice et adipe acccnsas supra eos projicientes, At illc intelligens dolum eorum , lacrymis perfusus,
    alias vero lapidibus plenas super eos dejiciebanl. ail : Invilalione vestra in has Gallias siim delatus ;

    Sed cum nox ceriamina prohiberct, hostes ad cas- p ihcsaurorum vero mcorum , in quibus in.iiiensiiiu
    tra regrcssi sunt. Erat aulem cum Gundovaldo 364 poiulus argcnli conlineiur et auri , ac diversannn
    et Chariulfus d , valde dives ac piwpotcns , cujtis specierum, aliquid in Avennica urbe relinetur, nli-

    apolhecis ac promplnariis urbs valde referla erat quid GuntchranmusDosodiripuit. Ego vero juxla Dei
    de cujtis subslanlia hi maxime nlebaniur. Bladastcs auxilium, spe omni iu vobis posila, vobis consiliimi
    autem haec cerncns quae gerebantur, metuens ne ineuni crcdidi, per vos regnare scmpcr optavi. Nunc
    Leudegisilus obtenla vicioria eos morti traderet, im- cum Deo vobis sil actio , si quid uiihi mendacii di-

    Et tamen ex libro vi , cap. 24, Gundobaldus in


    • maiui, tecla eranl.
    Gallias accesseral anle Cbilperici inlcrilum. Vide <*
    Cofb. m. el Chesn. al. , Ariulfus; infra Hariul-
    supra cnp. 52. fus ; Dec, Sfariulfus, scd inlra , Cariulfus.
    b Colb. a. et Dee., Ivgotrudem. Colb.
    m. , 7«lro- e Colb. a., inclusus ille , et posl concurrenlibus ,
    gundam. Regm., lntragundam. Ingelirudis , Ilaoc est
    alt. inaiiii addilum csl omnibus.
    ijuae monasleriuni iu alrio bnsilicae sancti Martini
    condiderat do qua s;i'pius loquilur Gregorius.
    :
    1
    Colb. a. , ut pulo. Rcgm. , ct, ut crcdo ,
    fiili tu\

    jam, elc.
    Sic Bec. cuni edilis ; alii , tccta; Colb. a. alt-
    «13 . S. CUEGOIUI EPISCOPI TLBQNENSIS (.U

    xerilis : ipse enim jutlicel causnin incam. ll»-c eo A ul vidoo, de fide promissa scrvatur, nani ccrno me
    dicenlc, rcgpondil Miiiiiiiiolus : Niliil libi fallaciter iu moiiis exitio posilum. Cui ille : Ego cgrediar fo-

    loquinuir, sed eccc viros lortissimos sianles ad p<>r- ras, ct omnia miiigabo. Quo cgrediente, conlcstim
    tain luum opei ientcs advenlunt. Nnne autcm dc- ex jussu ejus vallala esl domus, ut bic interficerelur.
    pone hallheiini nirnm aurcum quo riugcris, nc vi- Sed ct ille cum diulissimc conlra bcllantes restilissct,
    dearis in jaclanlia procedere , cl luiini aicinge gla- venit ad ostium. Cumqiie egrcderelur, duo cum lan-
    dium , nieuinqiie reslilue. El ille : Non simpliciter, ceis ulraque ei lalera fcriunt, sicque cccidit el mor-
    inquit, haec vcrha suscipio, ul ea quae dc tuis usque luus esl. Quo viso Episcopus (Saginai ius) , dum li-

    imnc in chariiaie usus sum a mc auferanlur.


    , more <oiislernaius pavcrcl, ail ad eiim quidam de
    Miimmolus vero asserehal cum jnramcnlo nihil ei , astantibus : Inspicc propi iis oculis , episcope, quae
    molesie lieri. Egressi igitur portam , ab Ollone Bi- geruutur, el teclo 367 capile nc agnoscaris, silvam
    turigum comitc el Bosone susccplus esl. Mummolus pete.ul ahscondaris paululum, alque ira labcuio
    aulem cimi satellitibus in uibem regressus, porlam possis eva^leic. At ille accepto consilio, dum obleclo
    firmissime obseravil. Uic auiem cum se in mani- capiie fugcrc nileretur, extraclo quidam gladio capul
    bus inimicorum cernercl tradilum, elcvatis ad cce- ejus ciim ciicullo decidii. Dcindc unusquisquc ad
    lum manibus et oculis, ail : Judex aelerne, el ultio B propria rcdiens, inagnas per viam praedas et homi-
    vcra innocenliuin, Deus, a quo omiiis jusiitia pro- cidia lccit. Frcdcgundis autem his diehus Cuppanc.in
    cedit , cui mendacium uon placel , in quo nullus in Tolosanum dircxil , ul sciliccl filiam suam exinde
    dolus ncque versutia malitiac conlinelur, libi com- quocumjuc modo posset, erueret. Ferebantenim ple-

    mendo causam meam, deprecans ut sis velociler ul- rique ob boc cum transniissum , ul si Gundovaldum
    lor super eos, qui me insontem manibus tradidcnwit reperissel vivum, mullis illeclum promissionibus ad
    ininiicoiiHi!. lbtc cum dixissei , consignans se cruco cam iransducercl. Sed cum boc facere ncquivisset,
    Doruinica , abire coepit cum liomiuihus supradiclis. acccptam Higiintlicin a loco illo reduxit, non sine
    Cuinque a porta se 366 elongasscnt, sicut esl circa grandi humiliiale alque conlii:: elia c
    .

    urbein vallis lota in praBcipiiium , impulsiis ab 01- XL. Igilur Leudcgisilus dux cuin thesauris omni-
    lone cccidit , illo quoque clair.ante : En vobis Ballo- bus, quos superius nominavimus, ad regem venit;
    mercm vcslrum , qui se regis et fratrem dicit et fi- quos postca rcx pauperihu» et ecclesiis erogavit. Ap-
    liuin. Et lmmissa lancea, voluit eum transligere, sed prehensa vero uxore Mummoli , inquirere rex coepit,
    repulsa a circulis loticae nihil nocuii. Denique cum quid tucsauri quos ii congregaveranl, devenissent.
    elevatus ad montcm regrcdi niierelur, Boso emissn Sed illa cognoscens virum suum inlerfectum fuisse,
    lapide capul ejus libravit, qui cccidii. et moituus C et omnem jactanliam eorum prorsus in terram cor-
    esl. Venitque omne vulgus, el dclixis in cum lan- ruisse, omnia pandil, dixitque mullum adhuc apud
    ceis, pedes ejus fune liganles, per omnia exercituum urhem Avennicam auri atque argenii esse, quai ad
    castra traxerunl ; evelleniesque caesariem ac barbam regis nolitiam non venissent. Siaiimque raisit rex
    ejus, insepultum ipso in loco quo interfeclus fueral, viros qui haec deferredeberenlcum uno puero, quem
    rdiqiierunt. Nocte vero sequenli, ii qui primi erant b , valde creditum Mummolus hahens, baec ei comme:;-
    omnes ihesauros quos in urbe reperire potueruul, daveral. Abcunles aulem acceperunl orania, qua3 in
    cum ministcriis ecclesiae clam abstuleruni. Mane vero urbc relicta fueranl. Ferunl auteiu ducenia el quin-
    reseraiis porlarum valvis , immisso exercitu , otnnc quaginta lalenta argenli fuisse, auri vero amplius
    vulgus inclusum in ore gladii tiad deruni, saccrdoies quam triginla. Sed liaec, ut ferunt, de reperlo anli-
    qnoque Domini cum iniuistris ad ipsa ecclesiarum quo thesauro ahslulil. Quod cum Chil-
    rex divisum
    aliaria trucidantes. roslquam autem cuncios inter- deberlo rege nepote suo, parlem suam maxime pau-
    fecerunt,ut non remancret mingens ad parielem peribus esl largitus ; raulieri autem nihil amplius,
    ,

    omnem urbem cum ecclesiis reliquisque adificiis quam ea quae de parentibus hahueral, relinquens.
    succenderunt, nihil ibi praeier buinum vacuam relin- XLI. Tunc et homo ille immensicorporis ad regem
    quenles. D de Muminoli familiaribus adductus est, ila magno
    XWIX. Igitur Leudcgisilus rediens ad castra cun» corpore elalus, ut duos aul tres pedes super longis-
    Mummolo ei Sagittario, Cbariulfo et Waddone, nun- simos hoinines putaretur magnus, lignarius faber,
    tios occulte ad rcgem dnigit, quid de bis fieri velit. qui non multo post obiit.
    Al ille capitali eos jussil finire senlentia. Waddo 36Q XLIl. Posthaicedicium a judicibus datumest,
    tunc cum Chariulfo, relictis liliis ohsidibus, discesse- ut qui in hac expedilione tardi fuerani, daranarentur.
    runi ab eis. Delalo quoque nunlio de horum interitu, Biturigum quoque comes misit pucros suos, ul in

    cum hoc Mummolus advenisset, accinclus armis lu- domo bcati Marlini, quae in hoc termino sita esi,

    guriuin Leudcgisili petil. Al ille videns eum, ait :


    hujusmodi homines spoliare deberenl. Sed agens do-
    Quid sic, inquit, quasi fugiens vcnis? Cui iilc : Nihil, mus illius resistere forliter coepit, dicens : Sancti

    Cod. Casin., i n civilale. ad cap. 2ri lih. ix. Unde lol morarum Drocul dubio
    b Casin., Baddoncm popularcm suaui
    ii r/ui missi erant. periajsus Reccaredus,
    e Niuiqiiani
    cniin Mcccarcdo nnpsil, sicuti, ul vi^e- sibi landcin cnjngio copulavil.
    lur, nec Clilo.losvinda Sij;ibcrti filia. Vide infra notas
    445 IIISTORIA FRANCOP.UM. LIBER SEPTIMIJS. UG
    Martini homincs ii sunt. Nihil cis quidqtiam inleralis A Graviter lunc ncgotiatores popnlum spoliavernnt, ita

    injiiria?, quia nort liabuerunt consuetudinem in lali- ut vix vel modium c annona?, aut seinimodium vini

    bus causis abire. Ai illi dixerunt : Nihil nobis etMar- uno trianto venumdarenl. Subdebant se pauperes
    tinoluo,quem semper in causis inaniicr profers : servitio, ut quaiitulumeuiique de alimento porrige-
    d
    sed et tu et ipsi, prelia dissolvelis ,
    pro eo quod re- rent .

    gis imperium neglexisirs. El basc dicens ingressus XLVI. Ilis diebus Cliristopliorus negotiator ad Au-

    est alrum domus. Protinus dolore percussuscecidii, iclianensem urbem abiit. Audierat enim, quod eo
    et graviter agerc roepit. Convcrsusque ad agentem multum vini delalum fuissel. Abiensergo, comparalo
    voce llebili ail RbgO ui facias super mc crucem
    :
    vino, el liniribus invecto , accepta a socero pecunia
    Poniini, et invoces nomeii bcati Martini. Nunc aulem niulla, cum duobns pueris Saxonibus viam equitando
    cognovi, quod magna csl virtus ejus nam ingre-
    ;
    lerebal. Pueri vero diu dominum exosum liabebant,
    diente rn^ alrium domus, vidi viruni senem exhihen- et plerumque fugeranl illum, eo quod crebrius gra-
    lem arborcm in manu sua, qua; mox exlensis ramis vissime verberarentur. Cum venissent in quamdam
    oiime aliitim lexit. Ex ea enim unus me altigit ra- silvam, praecedente domino, puer unus jaculala va-
    miis, de cujus ictu lurbatus corrui. It innuens suis lide lancea , dominum suum transfixil. Quo ruente.
    rogahat, ut ejiceretur dc atrin. Egressus autem in- B alius cum framea caput ejus dilaceravit, et sic ab
    vocarenomen beati Marlini alienlius (ODpil. Ex boc ntroque in frusta decisus, exanimis est relictus. Ili

    enim commodius agens, sanalus esl. vero accipienles pccuniam, luga dilapsisunt. Fraler
    XLIIL Desiderius vero infia caslrorum munitio- veio Clirislophori, sepultocorpusculo, bomines suos
    nem se resquc suas luiavit. Waddo major domus posl pueros dirigit : qui juniorem compreheusuin li-

    Higunthis ad Brunicbildem reginam transiit, ct ab ea giot, seniore cum pecuni fugiente. 370 Quihus 1

    susceplus, cum muneribus et gratia est dimissus; iedeun;ibus, cum vinctumlaxius leliquissent. accepta
    Cliariulfus basilicam snncli Marlini expeliit a . laneea uiiuiu ex his a quibus adducebalur, iuler-
    XLIV. Fuil b lunc temporis mulier, quae spiritum emit. Sed deduclus ab aliis usque Turonis, diversis
    pyllionis [At. et infra, phytonisj babens, inullum suppiiciis afleclus , delruncaiusque, palibulo valde
    |ira:stabal dominis divinando quaistum ; eoque in gra- exanimis • est appensus.

    lia profecit, ut ab his libera facla, suis volunlaiibus XLVII. Gravia lunc inter Turonicos cives bella ci-

    laxaretur. Si quis enim aut furlum, aul aliquid mali vilia suirexerunt. Nam Sicliarius, Joannis quoudaui
    perferrel, stalim hsec quo fur abiil, cui tradidit, vel dum
    lilius, nalalis Dominici solemnia apud Monlalo-
    quid ex boc fecerii, edicebat. Congregabal quotidie magensem f
    vicum cum Austregisilo reliquisque pa-
    aurum argenlunique, procedens in ornamenlis, ila ut C gensibus eclebraret, presbyter loci misil puerum ad
    pularetur aliquid esse divinum in populis. Sed cum ali(|iiorum hominum invilaiionem, ul addnmum ejus
    Agerico Viiidunensi episcopo haec nuniiata fuisseni, bibendi giatia venire deberenl. Yeniente vcro puero,
    misit 369 aa comprehendendum eam. Qua appre-
    "
    uiius ex his qui inviiabantur, exlraclo gladio euin
    lien^a et ad se adducti, juxla id quod in Aclibus le- ferire non meiuit : qui sianin ceciuit et morluus est.
    gimus apostolicis (Act. xvi, 16), cognovil in ea im- Quod cum Sicliarius audisset ,
    qui amiciiias cmn
    inundum spiiilum esse pythonis. Denique cum exor- preshylero relinebat, quod scilii el puer ejus fuerif
    cismum super eam diceret, ac frontem illius oleo interfectus, arreplis arniis ecclesiam petiil, Austre-
    sancto perungerel, exclamavil da:monium, el quid gisiluin operiens. llle aulem haec audiens, appre-
    esset piodidil sarerdoti. Sed cuin per eum a puella henso aimoruin apparatu, conlra eum dirigil ; mis
    noii extrudereiur, abire permissa est. Cernens vero tisque omnibus, cum se pars ulraque collideret, Si-
    puella, quod in loco illo habitare non posset, ad Fre- charius inler clericos ereplns, ad villam suam elfu-
    degundem reginam abiil, ibique et laluit. git, relictis iu domo presbyteii, cum argento et ves-
    XLV. Magna hoc anno fames pene Gallias lotas timeniis ,
    quatuor pueris sauciaiis. Quo fugiente,
    oppressit; nam plurimi uvarum semina, flores avel- Auslregisilusileium irruens, inierfeclispueris, auruui
    lanarum, nonnulli radices herbac filicis arefaclas, re- D argenlumquecum reliquis rebus abslulil. Dehinccum
    dactasque in pulverem , adniiscentes parum farinae, in judicio civium convenissent, et praiie^ium esset
    panem conliciebanl ; mulli etiarn herbain segelum ut Auslregisilus, qui homicida eral, et inlerfeclis
    decidenles, similiter faciebant. Fuerunl etiam mulii, pueris res sine audientia s diripueral, censura legali
    quibus nou crat aliquid larinai, qui diversas colligen- condeinnaretur. Inito placito paucis infra dicbus,
    tesheibas, eiconiedentes tumelacli deficiebanl. Plu- Sicharius audicns quod res quas Austregisilus diri-
    riini eniin lunc ex inedia labescentes, morlui sunl. pueral, cum Aiinone et lilio aique ejus fraire Ebe-

    B Hic designari volunl ecclesiam sancti Martini de e Regm., paiibnlo est appensus.
    Leriaco, hodieque collegio canouicorum insignitain LoCus apinl Turones satis celchris, vulgo Man-
    1

    apnd Biluriges, sub jurisdiclione sancli Marlini Tu- lelnn. Ihi Perpelous ecclcsiam a'dificavil, ut dicilui*
    ronensis. inlVa lib. x cap. ultnno.
    i) Hoc capul decst in Com. a. ei Val. e Apnd i, cap. 28 exstnl Formula au-
    Marciilf. lih. ,

    c Colb. a., vel modicum. qna quis ad principis |ii;c>enliam accedere


    dieniialis,
    J Mic dcsiinl libe.r vu in Val. cl Colb. a., cl in iis
    COgcbaiur, ad quodvis faclum diseuiicnduin.
    fiesunt duo capila ieipicnlia.
    «47 S GREGORH EPISCOPI TUKONKNSIS m
    rulfo rcincrcnlur, posiposito plaeilo, conjiiiiclus A Cnnique scrvnm, ut cxcrccrel oporam commoncrel,
    mota sedilionc, cum armalis viris irruil su-
    Aiiilinii, elevataqoe virga ictibui veiberarct, ille cxtracto bal-
    per eos nnclc, elisoi|iie hospitio in quo dormiebant, tei gladio dominum sauciare non mctuit. Quo in

    palrcm cuin fralre cl lilio inlcremit, resque eornni lcrrain ruenle, currontes amici apprehensum 372
    cuni pecot ibns , inlerfectisquo servis, abduxit. Quod serviim eradeliler cansum, truncalis manibus el pe-
    nos audieulcs, vclicincnlcr ex boc molesli, adjuncto dibus, patibulo dainnaverunt. Interim sonus in Turo-
    juilne, luiliimus ad eos lcgalioncm, utin nostii pr.r- nieiim cxiil Sicharium fuisse defunctuin. Cum aiilcin

    seniiam venientes, accepta ratione cum pacc 371 hacc Cbrainnisindus audisset, commonitis parenlibtis
    discedercnt, ne jurgium in amplius pullularet. Qui- etamicis, ad domum cjus propcrat. Quibus spolialis,
    bus veiiicniibus, conjunctisque civibus, ego aio : No- iuicrcmplis nonnullis servorum, doinus omnes, lam
    lite, o viri, in sccleribus proliccre , ne malum in lon- Sicbarii quam reliquorum, qui participcs bujus villae

    gius exlendatur. Perdidimus enim ccclesiae filios : erant, incendioconcrcmavil, abducens secum pecora,
    inetuimus nunc, ne et aliis in bac inlenlione carea- ct quxcunque movcre poluit. Tunc partcs a judice
    iniis. Estole, quscso, pacifici, cl qui maluin gessit ad civitalem deductac causas proprias proloquunlur;
    siante cbantale componat, ut silis lilii pacifici, qul invenlumque est a judicibus, ul qui nolcns accipcre
    digni silis rcgnum Dei, ipso Domino Iribucnlc, per- rj prius compositionem domos incendiis tradidit, me-
    cipcrc. Sic cniin ip«e ail : Deali pacifici, quoniam ip- dietatem prelii, quod ci fucrat judicalum, amitterei.
    lorum est regnum catorum (Matlli. v, 9). Ecce cnim, El boc conlra lcges aclum, ut tantum pacifici redde-
    etsi illi qtiino\:e subditur,minor cstfacultas, argenlo renlur, aliam vero mcdietaiem compositionis Sicba-
    ecclesinc redimeiur : inlerim anima viri non pcrcat. rius reddcret. Tunc dato ab ecclesia argento, quac
    El bax dicens, obluli argenlum ecclesijc ; sed pars judicaverant accepta securitate b componunt, datis
    fjbraninisiudi, quaj moricm patris fratrisque et patrui sibi parlcs invicem sacramentis, ul nullo unqiiam
    requirebat, accipere noluil a . ilis discedentibus, Si- lempore contra alteram pars aliera mussitaret : ei
    cliarius iter ut ad rcgem ambularct praeparil, cl ob sic allercalio tcrminum fccit.

    lioc Piclavum ad uxorem cernendam proficisciiur.

    373 374 INCIPIUNT CAPITULA LIBRI OGTAVI.


    f . De eo quod rex Aurclianis venil.
    II. Qualiter ei episcopi prwsentali; et qualiter ipse convivium prapurtvil.
    fll. De cantoribus, elargento Mummoli.
    IV. Laus Childeberti regis.
    V. De visionlbus quas rcx, vel nos de Chilperico vidimus,
    VI. De iis quos prwsenlavimus.
    VII. De Palladio episcopo, qualiler Missas dixit.
    VIII. De signis ostensis.
    IX. De sacramento pro filio Chitpcrici dato.
    X. De corporibus Merovechi et Chlodovechi.
    XI. Dt ostiariis cl intcritu Boanti.
    XII. De Theodoro episcopo, et plaga super Ilatharium.
    XIII. De legaiione Gunlchramni ad Childeberlum directa.
    XIV. De periculo in flumine.
    XV. De conversione Clfilaici ataconi.
    XVI. Quae de virtulibus sancti Marlini rciulit.
    XVII. De signis qucc apparuerunl.
    XV III. Quod Childebertus in Ilaliam direxit exercilum, et <iui duces vel coinitcs eatt instituti suiil , aul rcnioti.
    XIX. De interitu Dugul/i abbatis.
    XX. Quw in sunodo Maiiscensi acta sunt.
    XXI. De ptacito in Belsonnaco et de sepulcro ; violalo.
    XXII. De obiiu episcoporum, el Wandelini.
    XXIII. De diluviis.
    XXI V. De insulis maris.
    XX V De insula in qua sanguis apparuit.
    .

    XX VI. De Eberulfo t/ui dux fuit.


    XXV II. Quod Desiderius ad regem abiit.
    XXVIII. De Hermenigildo et de lngunde, vel de legalis llispunoiiim clam ad Fredcgundcm nassis.
    XXIX. Quod Fredegundis misil, qui Childebertum inlerficerel-
    XXX. Quod exeriitus in Scptimaniam abiil.
    XXXI. De inlerftctione Prwlextaii cpiscopi.
    XXXII. De inlerilu Domnolw uxoris Nectarii.
    * In boc
    capile et in aliis variis Gregorii locis ncs, scu el amiri in unum convcuiebanl, injuriam
    exempla babeniur pessimx cousuetudinis ininiici- vi clarinis ulitiri. Vitle forinulaui 18 lib. Marculfi, i

    lias privalas perscquendi, qua; principis im-


    arniis et Itignouii notas. Ilaec prava consucludo , dicta
    uerio, aui leguni auctorilale ouinino non probibe- Faida, saepius in capilularibus regum postiiioduui
    batur apud Fraucos, quamvis cerlis Gnibus coer- vctita fuit.
    cila essei. Si ita pie quivis aut vulncraius, aut h Kjusinodi securitaiis formula cxstat apud Mar-
    serto occisus fufceel, tunc propinqui illius ci afli- culf. lib. ii, cap. 18.
    .

    449 HISTORIA FRANCORUM. LIBER OCTAVUS. m


    XXXII l. De incendio urbis Parisiacw.
    XXXI V. De reclausis tentatis.
    XXXV. De legalis Hispanorum.
    XXX VI. De interitu Magnovaldi.
    XXXVII. Quod Childeberto filius nalus est.
    XXXVIII. Quod Hispani in Gallius proruperunt.
    XXXIX. De obilu episcoporum.
    XL. De Pelagio Turonico.
    XLI. De iis qui Prwlextatum episcopum interfecerunt.
    XLII. Quod Bippolenus dux datus est.
    XLIII. Quod Nicelus reclor Provincice ordinatur, et de iis qum Anlistius gessit.
    XLl V. De eo qni regem Gunlchramnum inlerficere voluit.
    XLV. De interiiu Uesiderii ducis.
    XLVl. De obitu Leuvichildi regis.

    LIBER OCTAVlfS.
    375 '• IgRur Gunlchramnus rex anno vigesimo A tionis gratia visitaret, ad metatum nostrum advenit.
    ijuarto regni sui de Cabillono progressus, Nivernen- Erat enim ibi basilica sancti Avili abbatis, 377 cu-
    sem urbem aggredilur. Invitatus enim Parisios ve- jus in libro Miraculorum meminimus b. Surrexl
    riiebat ut Chilperici filium, quemjamChlolhariumvo- gavisus , faleor, ad occursum ejus , et data oraiiono

    citabat, a sacro regeneraiionis fonte deberet excipere deprecor, ut in mansione mea eulogias beati Martini
    Digressus vero a Niverno ad Aurelianensem urbem dignaretur accipere.Quod ille non nspuens, benigno
    venit magnum se tunc civibus suis praebens. Nam animo ingressus, hauslo poculo, admonitis nobis ad
    per domos eorum invitalus adibat, et prandia data convivium, laetus abscessit.Tunc Bertchramnus Bur-
    libabat multum ab his muneratus, muneraque ipsis
    : degalensis episcopus cum Palladio Santonico valde

    proflua benLjnilale largitus esl. Sed cum ad urbem regi infensus erat, pro susceplione Giuidovaldi , cu-
    Aurelianensem venisset, erat ea die solemnitas beati jus supra meminimus (Lib. vn, cap. 51) ; sed et Pal-
    Martini, id est quarto Nonas mensis quinti a . Pro- ladius episcopus ob hoc maxime regis iram incurre-
    icessitque in obviam ejus immensa populi turba cura rat, quod ei saepius fallacias inlulisset. Discussi enim
    jsignis alque vexillis, canentes laudes. Et hinc lingua ante paululum fuerant ab reliquis episcopis et opti-

    Syrorum , hinc Latinorum , hine etiam ipsorum Ju- matibus regis, cur Gundovaldum susccpissent, cur

    daeorum, in diversis laudibus varie concrepabat, di- B Faustianum c Aquis episcopum ad prx-ceptiouem ejus
    jcens : Yivat rex, regnumque ejus in diversis populis levissimam ordinassent. Sed hanc causam ordinalio-
    annis innumeris dilatetur. Judaei vero ,
    qui in his nis Palladius episcopus a Bertchramno metropole suo
    laudibus videbantur esse participes, dicebant : Omnes auferens, super se devolvit, dicens : Oculi metropolis

    gentes tc adorent 376 tibique genu flectant, aique mei valde doloribus arctabanlur, et ego spoliatus ct
    tibi sint subditae. Unde factum est, ut celebratis Mis- contemptus, invitus ab eo in e ) loco adduclus sum.

    sis, cum rex ad convivium resideret , diceret : Vae Non potui aliud facere , nisi quae ille ,
    qui omnem
    genli Judaicae, malae et perfidae, ac subdolo semper principatum Galliaruin se testabatur accipere, impe-
    sensu viventi. Ob hoc enim mihi, inquit, hodie .au- rabat. Cum haec regi nuntiata fuissent, valde com-
    des adulatorias acclamabat , ut me cunctae genles motus est, ita ut vix obtineri pos.^et, ut eos ad con-
    quasi dominum adorarenl, ut synagogam eorum, vivium advocaret, quos anlea non vider.it. Introeuntu
    quac dudum a Christianis diruta est, juberem ope ilaque Bcrtchramno, inlerrogat rex : Quis, ait, est

    publica sublevari quod inhibente Domino nunquam


    :
    isle ? Diu enim erat quod ab eo visus non fuerat.
    ero faclurus. regem admirabili prudentia clarum 1 Dixeruntque:Hic est BertchramnusBurdegalensisui-
    Sic intellexit dolositalem haereticorum, ut ei penitus bis episcopus. Cui ille : Gratias, inquit, agimus, quod
    non valerent subripere ,
    quaa erant postmodum sug- C sic custodisti fidem generationi luae. Scire enim te
    gesturi.Jam enim mediante epulo rex locutus est oportuerat, dileclissime pater, quod parens eras no-

    sacerdotibus qui aderant dicens Rogo , : ut in domo bis ex matre nostra , et super gentem tuain non de-
    mea crastina die vestram promerear benedictionem, bueras inducere pestem extraneam [ Gundoval
    fiatque mihi salus'in ingressu vestro , ut ex hoc sal- duni|. Cumque talia , el his similia Bertchramnus
    vus fiam, cum super me humilem veslrarum benedi- audisset, conversus ad Palladium rex, ait : Nec tibi,

    ctionum verba defluxerint. Haec eo dicente , omnes o Palladi episcope, nimium sunt gratiae referendae.
    gralias agentes epulo expleto surreximus. Tertio enim mihi , quod de episcopo dici iniquum
    II. Mane autem facto, dum rex loca sanclorum ora- esl, pejerasii, mittens 378 iudiculos dolosilaie

    aFeslum Translationis ejus, quae etiam nunc ce- cui adjunctum est seminarium ad juniorum clcrico-
    lebratur hac ipsa die quarta Julii. rum instiluiionem nuper eiecium.
    h !n librode Cloria Coiifcssorum, cap. 99. Basilic.i ' c Colb. a. ct Rcgm., Faustinianum. Coufer cuiu
    5. Aviti hodiequc perslai CUUl collegio canonicoruni, lib. vn, cap. 31.
    , , , ,

    GI.EGOIM EJNSCQN TLUOSENSIS


    /*r>2
    4.M S.

    A re, .ihil.miinus in die s..»cio


    Dommic* natm.ajk
    piLims,
    ,e„os » me per epbttte, el germa-
    cxcusaba.is -
    tl ..
    veUra nrosoiuilur.
    ,
    no-
    prosequilur, po-
    judicavit est elevatus. Unde si oratio ve»lra
    iiiiiii meuin euiu Bcriptis aliis inviiabae.
    lerit bic, Domino ann-eente regnare. Ilac rege di-
    cum ego provocare vos
    ,

    enim Deus causam meaui ,


    D<>nriuui. ut
    paires BlUtlui, eivos ciica cente, om.es oraiionem foderunt ad ,

    seniper lanqiiam ecclesi;fl


    auiem el Amidio uiiumqiie regem qjue roisericordia ouuservii-ut. Ad-
    me semper egistis dolose. Nicesio
    iecitque res Verum quia maler ejus Brunicliiklis
    vos, o sanctissimi paires
    :

    episcopis b dixit : Quid ,

    Bospitate tra- ine n.inaiur inleiimere, sed nihil milii ox lioc formi-
    ,.io regionis uiiliiate, vcl regui nosiri
    dinis est. Doiniiiiis cnim qui me cripuit de manibub
    edicite? Illis quoque tacenlibus,
    aWuiis rex
    cutstis,
    iniinicoruni ineorum cl de bujus insidiis liberabil
    bci.edictione, a,l ,
    manibus.accepta a sacerdotibirt
    lacie, quasi ni- ine.
    mensam resedil, la-lo vuliu ei bilari
    V. Multa tiinc et inTbeodorum e advcrsa locu-
    coniemptu sno fuissel cflatus.
    bil »le
    jubct rex tus cst, proiestaiis, quod si ad synodum venirei ,

    111. Inlerea jain niedio prandii peracto,


    psal- ilerum cxsil.o trudereiur, dicens Scio eniin quod
    qui ante diem ad Missas :

    ui diaconum noslrum,
    horum causa eermanuni nieum Cliilpcric.ini inlerlici
    rcspoiiso.iii.n o dixerat, cauere juberem. Quo
    iimm
    luuei iterum
    raiienie jubel
    canente,
    omncs
    ut ».••.•«-
    ihuh ,, «»
    iuiuhi uiihi
    da.is ex of-
    —
    sacerdotcs
    - --

    B
    fecil.Deniquc nec nos pro viris bab< ri debqwus, si
    ejus neeet» ulcisci »on valemus liOC ai.no. Cu. e
    «
    .

    aderant per meam


    oui aucicii
    qui
    cou.monilioneu.,
    ,| n.si mali-
    respondi El quis n.ili.or.^nm iii.ftiinut. nisi
    Cbilpericum inleremii, inali-
    licio suo singulis clt-i icis , coram rege juberentui :

    lia sua tuaque o.atio? Multas enim libi coulra jusli-


    regis impcriuin M%-
    canlare. Per nieeniin sccundum
    liani telendit insidias, qu« ci uioriis exitium in.ue-
    rcgis pra>senlia psaln.um
    moiiili, quisquc ut poluil in
    runt. Quod, ul dicam, valde hoc per visionetn s.un-
    re^ponsorium decantavit d . Cum ai.lom fercula pro-
    capite
    inspexi cum vidcrem eum a le lonsoraio
    ferrcn.ur, dixil rex : Argenlum omne quod cernitis, nii ,

    caihedraui
    (V. lib. ui, cap. 40). Sed quasi episcopum ordinari, dcinde super
    Mummoli illius perjuri fuil
    pias-
    in i.ostram domina-
    puram sola fuligine f leciain impo.iiium ferri ,
    i>:inc, gratia Domini Iribnenle ,

    lucenlibuscoram eo lycln.isac ccreis. Me hac


    nar-
    translaluui est nam quindccim ex eo
    ;
    cali-
    lioitem aliam visionem ,
    cernilis, jam concidi et non rante, rex ait Vidi ct cgo : 380
    nos, ut istum niajoiem ,
    enim
    qua* hujus inleritum nuntiavil. Adducebalur
    in
    quam bunc, alium de centum se-
    et
    exii.de amplius
    conspectu meo a ibus episcopis vinctus catenis
    reservavi. El quid an.plius quam ad
    ti ,

    pluaginla libris
    quorum unus Telricus, alius Agricola b, tertius vero
    me .eiincre? Non ego,
    Ojn»qdblidii.«»m iiecesse est duo
    Nicetius Lugdunensis erat, e quibus dicebanl :

    esi, aliu.n fiiium prajter Childebcrluin


    quod pejus
    babeo,
    l.'ilii>(i cin sansmfjo»u»« quos
    de thesauris
    ue
    cui satis
    paler reli-
    ei >'-•"
    m""" "* sil
    s
    qu*
    — C— Solvite,
    mittite. Quibus
    -
    qmesunius
    -
    ,
    -

    cum a,„antu„,e Tetncu


    eco.itrario
    eu.n , cl casligatum abire per-
    _,

    rebus
    i te
    .1 jam de bujus
    quit.eiqua.jai. j
    miserrimi ,
    „.....„ episcopus
    t Ntm fiet
    respondebat Non
    „„: .„«,. lic r«n«iniiniiat liet ita, iffni concre.
    ita. sed igni concre«
    ;
    :
    curavi. Iteltqua
    Avinione iuveniae sunl, transn.iltere
    erunl necessitatibus mabilur pro sceleribus suis. El cun. diu niullumque
    vero pau,)crum et ecclesiarum
    quasi altercantes bac inter se verba proferreut
    tribueuda.
    conspicio eminus jcneum super ignem positum fcr-
    IV. vns lantummodo sacerdotes Domini
    Unum ,

    veie vehementer. Tunc mc tlcnte,


    appreliensutn in-
    dcprecor, ut pro lilio meo Childebcrto
    Dumhii mise-
    ineuibiis projiciunl
    exoretis. Est enim vir sapiens atque lelicem Chilpericum conlraclis
    ricordiain 379 undarum vap. res ita dis-
    de muliorum annorum aevo vix iia
    cautus in xneum. Nec mora, inlcr
    ulilis, ut
    hunc Deus solulus ac liquefaclus cst , ut ituliuni ex eo peniius
    rcperiri possil ac slrenuus. Quia
    si
    hemo
    forlassis spes erit indicium remaneret. Ha;c rcge dicente, adiniianii-
    his Galliis concedere dignabitur,
    gentem nosiram, qme vable exinanila est, bus nobis, epulo explelo surrcximus.
    de eodetn venalioncin proj
    VI. Rex igiiur in crasiinum in
    juxta cjus misericor-
    pusee consurgere. Quod lieri comes Bur-
    fueril pueri nativila- gressus esl quo redeunlc, Garachariiss
    diain iio. diflido, co quod lale
    ;

    si.utl
    slantc degalensis atque Bladastes a nobis repra-sentati
    lis prassagium. Nam iu tiie sanclo Paschaj,
    diximus, in basiiica sancti Marliiii
    Viirfi
    fratre
    !.;,;, s
    mco oiffiuerio in
    Sigiberto
    :ilV.»n 3C ,i»ra„,
    culicsu, proccdente
    n ecclesia, diacono
    pi .iv>.u>....v »

    libro , ,n,„uu S regi adve-


    lectionem evange-
    D
    qui,
    -,- .
    ut superius
    .

    c„,„„ g i„,„
    juncii luisseol. Naitt
    S=cer a .,c. P r„
    cum
    *g4 -j^M
    prius pro hic deprecamB
    nii, miaque vox lUil proniintianlis
    Filius nalus esl tibi, unde nihiloblinerepolussem, hx-cin scqucniiloculussuin:
    licam, ac nuntii dicenlis :
    a Domino meo in
    in utraqiie ann.ii.lia- Audiai, o rex, potestas tua. Ecce
    f.icluni esl, ul omnis populus
    lcgatione ad tediiectus sum : sed quid renunliabo ei
    lione pr-.cla.naret pari.er : Glot ia Dco oii.i.ipoienli.

    ct qui me misit, cum uihil mthi respunsi reddere ve-


    Sed baptismum m d.e sancto Pentecosies accepit.

    responstnn subjungebat eo modo quo in Mbais


    iv ,

    Colo. a., ei le exeusdbai Ut


    - litieras.
    hodicque cai.ucuiu irium Pucruium cou-
    cap. 41. Irinporuui
    b Nicasius li.colisn.ei.sis, de quo lib. ix,
    Agini.ensis eral episcopus. Utcr.itie ciniii.us. » .

    Anl.siius vero eeral Hassiliensis episcopus , do quo


    plura in
    is
    fculiscripsit Conc. Malisc. "• D .

    respon.lct. Psal- libio superioii.


    Hndieri.o Graduali seu Gradali
    <

    cantabatur, meiniiut passim


    f Fr.h. al., nullis palleis leclam.
    ,ii,i post Epistolam CahUonen-
    ,„i
    Teliicus Lingon. -nsis, Agricola vero
    ,

    Grego- s
    Angiistinus. Vide Meuarduui in sacraiueul. manu habet leoden
    Sis. Pro Teiricus Colb. a. alt.
    rian.iin, pag. 5GX. , •
    .

    J Colb. m, priina inanii, eanlaiU. Cleric.is posl di- cuiy el sic inlra.

    ciij.ii versum psalmi , antiphonain seu


    eb epiecupo
    ,

    453 IIISTORIA FRANCORUM. IJRER OCTAVUS. 454


    lis? Ai ille obslupefacliis ait : Et qms est dommus A Vitatem 382 sancli Joannis b exhilieretur, sed nee?

    tuus, qiii te misit ? Cui ego subridens : Re.tlus Mar- tunc venit. Moverunt itaque ine per tempus stcrile

    tinus, inquio, misit ine. Tunc ille jussi», sibi reproe- de loco ubi babiiabam : veni igitur, et erce abscon-
    sentari viros. Sed cum in cjus conspeclu venissent, ditur, nec ostendiiur mihi ntier. Unde, quantum in-

    multas eis perfidias ac perjuria exprobravil, vocans telligo, nibil est quod promitlitnr, sed, ut credo,
    eos saepius vulpes ingeniocas : sed resliluit eos gra- alicujtis ex leudibus noslris sit filius; nain si deslirpe
    liae sux', reddens quae illis ablata fuerant. nostra fuisset, ad me uiiqne fuNsel deportatus. Ideo-
    VII. Advenienle quoque die Dominico, rex eccle- que noveritis, quia a me non suscipiiur, nisi cerla
    siam ad spectanda * Missarum solemnia pelit ; fra- de eo cognosciim indicia. Hacc audiens Fredegundis
    Ires [episcopi] vero consacerdolesque qui aderant, regina, conjunclis priorihns regni sui , id est iribus
    locum Palladio episcopo ad agenda festa praebuerunt. episcopis et trecentis viris optimis, sacramenla de-
    Quo incipienle propheiiam, 381 Rex inlerrogat, derunl htinc a Chilpcrico rege generatum fuisse : et
    quis esset. Cuinque Palladium episcopum iniiiasse sic suspicio ab animo regis c ablata est.
    pronunliassent, slatim commotus rex ait : Qui mibi X. Denique cuin interitum Merovecbi alque Chlo-
    semper infidelis et perfidtis fuit, ille nunc sacrata dovechi sacpius lamentarelur, nescirelque ubi eos
    verba praedicabil? Egrediar prorsus ab hac ecclesia, B postquam interfecerant ,
    projecissent, venit ad rc-
    ne inimicum meum audiam praedicanlem. Et h;ec gem bomo qui dicerel : Si mihi contrarium in pos-
    dicens, egredi ccepit ecclesiam. Tunc conlurbaii sa- terum non habetur, indicabo in quo loco Chlodovechi
    cerdotes de fratris humililate, dixerunl regi : Vidi- cadaver sil posiluin. Juravit rex nihil ei moleslum
    mus enim eum convivio tuoadcsse, ac de ejus manu fieri , scd polius muneribus ampliari. Tunc ille : Ve-
    te benedictionem accipere; et cur eum nunc rex rilatem , me loqui o rex ipsa raiio quae aca
    inquit , , ,

    aspernaiur? Si enim scissemus tibi exosum, decli- est comprobabit. Nam quando Chlodovechus inter-
    nassemus ulique ad alium, qui haec agere debuisset. feclus est, ac sub stillicidio oratorii cujusdain sepul-
    Nunc, si permiilis, celebret quae ccepit in poslerum : lus, meluens regina ne aliquando inventus cum ho-
    autem si aliquid opposueris , canonicae sanctionis norc sepeliretur, jussit euin in alveum Matronae flu-

    censura finiatur. Jam enim Palladius episcopus in minis projici. Tunc inlra lapsum d
    ,
    quod opere meo
    sacrarium cum grandi humilitale discesserat. Tunc ad capiendorum piscium necessiiatem pncparaveram,
    rex jtissil eum revocari, el sic qua? agere cceperat repeii. Sed cum ignorarem qtiisuam essel, a caesare
    exi edivit. Nam cum iterato ad conviviuin regis Pal- prolixa cognovi Chlodovechum esse : ap; reliensuin-
    ladius alque Rertchrainnus asciti fuissenl, commoti qtie in humeris ad lillus detuli , ibijue eum caaspile
    inviccm inulla de adulleriis ac fornicaiione ex-
    sibi C superposilo tumulavi. Ecce salvatis artubus quod
    prohrarnnt, nonnulla eliam de perjuriis. Quibus de voluciis effice. Quod cum rex comperisset , confin-
    rebus multi ridehanf ; nonnulli vero , qui a'acrioris 8 ens se *& venationem procedere, deectoque tumulo,
    erant scienlia?, lamenlabantur, cur inler sacerdoies reperil corpusculum iniegrum et illaesum. Una lan-
    Domini lalilerzizania diabolipullularent. Discedentes lum pars capillorum , quae subter fuerat, jam de-
    ita<|iie a regis praBsentia, cautiones et fidejussores fluxerat; a!ia vero cum ipsis cinium flagelhs intacia
    dederunt, ut decimo Kalendas mensis noni ad syno- durabal. Cognitumque est hunc esse quein rex in-
    dum convenirent. lenlo animo reiuirebal. Convocao 383 igitur epi-
    VIII. Tunc apparuerunl signa, id est, radii a parte SC0 P° civitatis, cum clero et popiilo, ac cereorum in-
    Aqinlonis, sicut saepius apparere solenl. Fulgor numerabilitim ornatu, ad basilicam sancli Vinceiitii
    per
    coelum occurrisse visus esi , floresque in detulit tumuliindum , non minus plangens nepotes
    arborihus
    ostensi sunl. Erat enim mensis quinlus. morluos, qnam ctim vidit lilios propi ios jam 6epultos.
    IX. Posth.nec rex Parisios venit, et coram omnibus PoslhaBC misit Pappolum Carnoteirai nrbis episcopun,
    loqui ccepit, dicens : Germanus meus Chilpericus qui Merovechi cadaver reqtiirens, juxta Chlodovedii
    nioriens dicilur filiiim reliquisse, cujus nulrilores, tumulum sepelivit.

    matre deprecante, pelierunt, ut eum de sancto la- " ^« Ostiarius e vero quidam de alio o>tiario dixit

    vacro in Doininici Natalis solemnilate deberem exci- Domine rex, hic accepto praBmio tonsensit ut tu iu-
    pere, et non venerunt. Rogaverunt deinceps ut acl tcrficiaris. Apprehensusque osliarius de quo dixe-
    sanctum Pascha baplizaretur, sed nec Umc allalus ral »
    C;lSUS » suppliciisque multis afledus, niliil do
    est infans. Deprecati sunt aulem lertio, ut ad fesii- causa qu.t inlerrogabatur aperuit. Loqueban ur eiiim

    Missas spectare dicebanlur, qui sacris quidem c Omnes


    prseter Rad., ab animis regis.
    mysteriis mtereiant, sed non coiimiiinicabaut , uti d Colb. m. cum Hec. el recie, ea enim voco
    Sc
    colligit noster Mabillon. in Lilurg. G;illic. ex cap. 8 designaiur rete. Et in Colh. a., ubi lampsum allera
    lib. % hujiis hisioriai. Can. 29 Conc. iu Aurelian., manu appositum est, rele. Kegm. vero hahet lacum.
    an. 538 ? veiilini) e>l, ne quis cum armis bellicis sa- Edili, capsum. De Chlodovei morte videsupra lib. v,
    crificia niatutiini Missarum sive vespertina spectet. cnp. 40. De Merovei auiem nece c;tp. 19 ejusdem li-
    > Non solum iu ualali Doniini et S. Joanuis, sed bri. Ulerque relalus Parisios, in b;tsilica sancli Vin
    et
    in nataliliis Martyruui bapiisinus eonferebalur in ali- cenlii quae hodie sancli Gennani a Pratis dicilur, se-
    quibus ecclesiis. Quem inorem veteribus canonibus pullus est.
    insistenles ahrognre conaii sunl patres Concilii u e Hoc caput deest in Vat. et Colb. a. Rec, Posia-

    Vlatisc, hoc anuo 585 habiti. rius.... de ulio liostario.


    ,

    1*8 S. GRECORII EIMSCOPl TCRONENSIS 45G


    luuc tiiulii lioc insidiis ct inviilia factum, quod os- A rimus, qualitcr ab his Galliis exlrudalur, «
    i u i nog
    tiarius illc, cui lioc crimcn impaclum fueral, pluri- quolidiauis inecudiis conflat, cl tu pro eo rogaru
    liiiini a rege ililigeretur. Ansoualdus aulem ncscio non dcsinis? S:iiius cnim lihi cral rcs ecclesiae tuao

    <iua Buspicione lacius, nec valedicens, a rcgc disces- diligenler inquirere, nc pauperibus aliquid depcriret,

    sii. Rex vero Cabillonum regressus, jussii Bnautum, qiiaiii pro hoc lam inlcnte dcposccre. Et aiclial : Vae
    (|ui sibi sempcr fucrat infidelis, gladio percnti. Qui nobis qui cum non possuinus expiiguarc. Et licct

    vallatus iu domo sua. ab boniiiiibus regis peremplus daemoniis crcdi non debeat , tamcn qualis essol sa-
    inleriit, resque suae fisci ditionibus subjugaU' sunt. ccrdos, dc quo haec dxmon condulens declamabat,
    XII. Dcniquc cuin rcx maxiina iulcntione Thco- apparuit. Scd ad coepta redoamus.
    dorum episeopum itcrum pcrscqui conareiur, et Mas- XIII. Igilur lcgatos ad nepoiem suum Childeber-
    silia jam in Cbildeberli regis dominationem revo- liim icx dirigil, qui morabalur lunc ad caslnmi
    d
    cata fuisset, ad discutiendas causas Ratbarius illuc Gonfliionlis ,
    quod ob hoc nomen acccpil, pro eo
    quasi dux & a parle regis Childeberti dirigimr. Sed qu>>d Mosella Rlienusquc 385 0m "cs parilcr con-
    posiposita aclionc, quae ci a rege injuncla fuerat, fluemes in codem loco juuganiur. El quia placiium
    cpiscopum vallat , hdejussores requirit, ct ad prae- fuerat, ut Trecas Campaniae iirbein de tiiroqne rcgno

    scntiam regis Guntchramni direxit, ul seilicet ad B conjungerenl , sacerdoiibusque do reguo Cbildeberli


    synodnm, quae Matiscone fulura cral, quisi ab epi- congiuum non fuil; Folix lcgalus, salulalione prae-

    scopis Nec dcfuit ullio divma,


    damnandus adcssel. inissa, ostcnsis lilteris, ail : Palnius luus, o rex
    qnoe servos suos ab ore canum rabidorum defensare diligcnter ihlerrogat, quis te ab liac promissioue re-

    consuevit. Nam egredienle episcopo a civiiale, sla- traxii, ut saccrdotes rcgni vestri ad Com ilium uuod

    liin res ecclesiae diripit, ct alia quidem sibi vindicat, simul decrevcralis, veojre differrent. An forsitan

    alia sub sigillorum munitionc concludit. Cumqtie hoc inali liomines aiiquam inlcr vos discordiu: radicciii

    fecisset, prolinus famulas ejus saevissimus invadit faciani pullulare? Tuuc cgo, rege lacentc, respondi:

    inorl.us, exbauslosque febre pcremil ; filius ejus ab Nil mirum, si zizania seratur inter populos; nam
    inler hos quo radiccm obligel c prolinus non poiest
    boc incommodo dofecit, qucm in suburbano Massiliae ,

    ipsius 384 curn 8 rav ' gemitu scpelivil; fuilque lalis re|>erire. Nullum enim latel, quod Childebertus rex
    domui ejus plaga, ut cum ab urbe illa esl digressus, alium patrem nisi patruum non babct. Neque illa

    vix ad paiiiam suam regredi putaretur. TbeOdorus alium filium uisi liunc habcre disponil, juxla id

    vero episcopus a GunlcJirainno rege detenius est. quod eum anuo prapsenti audivimus loqui f
    . Absit
    Sed nibil ei rex nocuit. Est enim vir egiegia? sancti- ergo ut inier eos radix discordiai germinot, cuin sa
    talis b , et in oraiionc assiduus, de quo mihi Magne- C pariier et lueri debeant , et amare. Tunc vocaio se-
    ricus Trcverensis episcopus hnec rclulil. Anie bos crctius Felice legato, Cbildebertus rex rogavii, Ji-

    annos cum ad prxscntiam Childeberti rcgis ila sub cens : Deprccor dominum et palrem meum, ut Theo-
    atdiKi custodia ducerelur, ut quaudocuuque ad ur- doro episcopo nibil injurix inferat : quod si feceril,

    bem aliquam venisset, neque cptscopum , neque confestim inter nos scandalum germinabit, ei imusque
    quemquam de civibus videre perniitlerelur, adve- discordia impedienle disjuncli ,
    qui dcbemus amorem
    nienle Treveros, nunlialum est episcopo, bunc jain luendo esse pacifici. Acceploque et de aliis causis
    in na\i positum clam abduci; surrcxit(|iie sacerdos responso, legaius discessit k.

    trisiis, ac velociter pro.^-ecutus, reperileum ad lilius, XIV. Nobis ilaque in aniedicio castro cum rege
    caiisalusque cum custodibus, cur tania esset impioias commoianlibus, dum ad convivium principis u-. tie
    ;

    ut non liceret fralri fratrem aspicere : visoque tan- obscura nocle retineremur, epulo expieto sqrrexi-
    dem , osculatus eum , iudulgeus aliquid vesiimemi, mus, venientesque ad fluvium, offendimus naveni in

    disccssii. Yeniens ilaque ad basilicam sancii Maxi- litlorc ,


    qua; nobis fueral praeparala ; asccndenlibus-
    mini c proslernilur scpulcro, illud apostoli Jacobi quc nobis irruit lurba hominum divcrsoruin, iinpleta-
    retinens : Oraic pro invieem ul salvemini (Jac. \, \6j. quc esl navis lam hominibus quam aquis sed virtus :

    Fusaque uiu oratione cum lacrymis, ut fratrem di- D Domini adfuit, non sine grandi miraculo, ut cuiu us-

    gnarelur Doniinus adjuvare, egiessus est foras. El que labiiuo nnplcia fuisset, mergi non possei. Jla-
    ccce mulier quam spiritus erroris agiiabal, clamarc bebamus enim nobiscum beali Marlini reliquias cum
    sacerdoti cospit, ac dicere : scclesie ct invcte- 386 alioruin sanctorum, quorum virtute nos credi-
    raie dierum ,
    qui pro inimico nosiro Theodoro ora- iuus fuisse salvatos. At vero nave ad lillus u.udc
    tioiiein fundis ad Dominum. Ecce nos quolidio quse- egrcssi luimus rodeunle , evacuala ab homiiiibus et

    Regro., dux quasi a parle. Colb. m., duxit ijuasi ,


    dinis Renediciini.
    forte pro dux. d Celebre eiiam nunc el muniiione validissimum
    Golilur uti sanctus in Martvrol. Gallicano dic 2
    ''
    suh dioecesi et diiione archicpiscopi Trevirensis,
    Januaiii. Vide snpra lib. vi, cap. 24. vulgn Coblenlz diclum.
    « Golb. ni. e i llegm., Mariini. At licet Treviiissil « Col. el Uign., qui radicem. Col. m. ali. raan., qiuo
    quoque basilica S.
    Maitini, ab ipso Magnerico con- duos. Regm., quos radix vbligal... reperiri.
    dila nunqiiain lamen ibi S. Manini sepulcrum ex-
    ,
    1 Vide stipra cap.
    4, et lib. vn, cap. po.
    slilil. S. Maximinus vero in ecclesia suburbana sepul- « Posl baec Val. et Colb. a.,omissis ca|iilibusqua»
    tus est, qua: hodieque ipsius nomcn relincl, estque, Mordechn, transeant ad caput 28, quod est de Iler
    sicut eliam basilica S. Marlint , celebris abbalia oi - menegildo ct luguude.
    i$l IUSTORIA FRANCORUM. LIBER OCTAVTS. «S
    a lymphis , repulsisque extraneis, sine impedimcnlo A iuit, scateret. Ex lioc milii miraculi lumine aniuius
    transivimus. In crastino auiem vale regi dicentes, magis aceendit tolam spem meam in ejus virtutc de-
    abscessimus. figere. Deinde territorium Trevericae urbis expeiii, et
    Eposium H
    XV. Profecli igitur iu itinere, ad cas- iii quo nunc estis monte, habitaculum quod cernitis,
    trum accessimus, ibique abUlfilaico diacono nacti, proprio labore construxi. Reperi tamen hic Dianye
    el ad monasterium ejns deducti , benignissime sus- simulacrum, qu d populus hic imredulus quasi deuin
    ce,ui sumus. Esl enim lioc monaslerium quasi mil- adorabat. Columnam etiam staiui, in qua eum gramli
    libus octo ab antediclo castro, in montis cacumine criK iaiu sine ullo pedum stabam legraine. Itaque cum
    locatum quo monte magnam ba-ilicam sedifica-
    : in byemis tempus solite d advenisset, ita rigore glaciali

    vil, quani beali Marlini vel reliquorum sanctorum urebar, ut ungues pedum meorum saepius vis rigoris
    reliquiis illustravit. Commorantes autem ibi, pelere exculeret, et in barbis meis aqua gelu connexa cm-
    ab eo ccepimus, ut nobisaliqua de conversionis suae didarum moie dependeret. Magnam enim hyemeni
    bono narrarel, vel qualiter ad clericatus officium ad- regio illa perssepe dicitur sustineie. Sed cum nos
    venisset, quia erat gemre Langobardus. Sed nequi- sollicite interrogaretnus ,
    quis ei cibus aut polus
    bat exponere, vanam tota inleniione cupiens gloriam esset, vel qualiter simulacra moulis illius subverlis-

    evtare. Quem ego terrihilibus sacramenlisconjurans, B set » ait : Polus, cibusque meus erat parum panis el
    pollicitus primo, ut nulli qua3 referebat expendereni, oleris , ac modicum aquse. Verum ubi ad me multi-
    rogare coepi, ut nihil n.ihi de his quse interrcgabam ludo vicinarum villarum confluere ccepit, prsedica-

    occuleret. Cumque diutissime reluctatus fuisset, vi- bam jugiter nihil esse Dianam, nihil simulacra, ni-
    ctus tandem tam precibus quam obsecralionibus hilque quae eU videbatur exerceri cuhura ; indigna
    ineis, haBc effilus est. Dum essem, inquit, puer par- etiam esse ipsa ,
    quae inter pocula luxuriasque pro-

    vulus, audito beati Marlini nomine , nesciens adluic lluas cantica proferebant : sed potius Deo omnipo-
    utrum martyr an confessor esset, vel quid boni mj lenli, qui coelum fecit ac teiram, dignum sil sacrifi-

    iiiuudo gessisset , vel quae regio beatos artus tumulo ciumlaudisimpendere. Orabametiamsaepius, ut siinu-
    menrssetaccipere, jain in ejus houorem vigilias cele- lacro Dominus dii ulo dignarelur populum ab hoc er-

    brabam, ac, si aliquid inter nianu-. numismalis adve- roie discutere. Flexil Domini misericordia menlem
    nisset, eleemosynas faciebam. Jamque in majoriaxale ruslicam, ul inciinaret aurem suam in verba oris
    proficiens, lilteras discere studui : ex quibus prius mei , ut scilicet reiiclis Dominum
    idolis sequc-
    scribere potui, quam ordinem scriplarum littera.iim retur. Tunc convocatis qubusdam ex eis , siinu-

    scirem. Deinde Aredio ahbali conjunctus , ab eoque lacrum hoc immensum, quod elidere propria virtuta
    edoctus, beati Martiui hasilicam adii. Revertensque C non poieram , cum eorum adjulorio postea merui e
    cum '^o, ille parumper pulveris beati sepulcri pio be- eruere jam enim reliqua sigillorum f quae faciliora
    :

    nedictione sustulit. Quem in capsula posilum b


    , ad fuerant, ipse confregeram. Convenieulibus autem
    coiluin 387 nieum dependit : deveclique ad mona- multis ad hanc Diause 388 staluam, missis funihus

    sterium c ejus Lemoviciuo in lermino, accepta cap- trahere coeperunt sed nihil labor eorum proficere
    :

    sula, uleam in oralorio suo locaret, in tantum pulvis poterat.Tunc ego ad basilicam propero, prostratus-
    accrevit, ut non solum totam capsam repleret, verum que solo, divinam misericordiam cum lacrymis fla-
    ctiam foris intcr juncluras , ubi aditum reperire po- giabam, ut quia id humana industria everierc non
    a Alii , Epusum ; Antonmo Epoisum , nunc vulgo , ipsam, qure probat Dianae cullum in Arduenna silva
    Ivodium oppidum ditiouis Luxemburgica? in linibus
    , fuisse celehrem,huc proferre visuin est.
    Trevironim, ad Charem seu Cherreum fluviolum,
    D. M.
    nostris /i'ois, Germanis lpsch , quod ab ali.iuot annis
    Carinianum eliam , Carignan , appellari voluerunt. Q. CESIVS. Q. FILIVS. CLAVD.
    Monasuriuin aulem S. Marlini quod hic Gregorius ,
    ATILIANVS. SACERDOS
    laudat , in inonie vicinoolim situin, plane dirutum DIAN/E. ARDVINN^E
    est, e quo, uli narral Browerus in Annalihus Trevir. t\ FECIT. SIBI. ET. SVIS. IIERED.
    lib. x. anno cire. 979, Egbeitus archiepiscopus Tre- 1N. FR. P. XII. 1N. AGR. P. XV.
    vir. B. Vullilaici ossa in oppidum translulil. Idem 1111. 1DVS. OCTOB.
    sanclus in Fastis Benediciinis sub S. Vulphi ronvirsi
    1MP. CiES. FL. DOMITIANO. VIII.
    nomine oo'itur xn Kal. Nnvemlris, diviso perperam
    ET. C. VALERIO. MESSALINO. COS.
    in duas partes Vulphilaici nomine, ut laicus dicatur,
    cuin vel ex hoc Gregorii loco certum sit ipsuui diaco- E\ eodem Browero discimus infra nemus qiiod m ,

    nuni fuisse. eadem regione habelur prope E|>ternacum, oppidnm


    b Col. ob monasterium Ord. Benedictini insigne, habni
    m. el Bee., quod in capsuta deposilum...
    vetus Diana3 monumenlum , vario cultu in rupe so-
    dcpendi.
    lida sculptum, sed pene aiiniuiu, cuni hac inscrl-
    cMonasterium Alhanense quod hodie conditoris ,
    ptione :
    sui sancii Aridii nomine insignitiir.
    d SicColb. m. et Bec.. DE^:. DIAN.E
    id est solito, uthabet Bad.;
    c;rleri, soli w, referentes ad vocem hyemis. Q. POSTHVMVS. POTENS
    « Sie Bad.; ca-teri, possem eruere. V. S.
    1
    ld esl alia signa seu simulacra. Jam lempore
    , An
    inde Diana Ardoinna» nomen habuerit ? cene
    Domiliani imp. celebris erai Dianas culius in his a-.ud Gruierum, cap. 49, vetus hahetur inscripli»
    p;irtibus, iia ulDiana Arduinna, ex silvae celebris no- quinque diis sacra Ardoinnae, Camulo, Jovi, Mercu-
    :

    uiine, dict-relur, ut palet cx vcleri inscriplione apud rio, llcrculi. Quae vero inscnbitur Ardoinna, sub
    Broworum in aatiquit. Trevirensibus. Insciiptionciu Diauje specie reprjescmatur.
    1'ATaoL. LXXl. 15
    ,
    :

    /,M S. CltECOUII EriSCOPI TITIONENSIS 400


    valebat, virtus illud divina tlcslrucret. Egrcssusque A cum aliqnando a quibusdam pro furto argt:i»rctiir
    post oralionem, ad oporaiios vcni , apprclicnsumquc ail : llm ad basilicam beali Mariiui , et sacramentis
    funem, ut priino ictu tralicre coepimus, prolinus simu- mc cxiicns, innoccns reddar. Quo ingrcdienle
    lacruui ruit in tcrram, confrattumquc cum malleis clapsa sccuri de manu ejns, ad ostium ruit, gravi
    ferreis in pulvcrem redegi. Ipsa quoquc cum liora, cordis dolore perculsus, confessusque est nvser ver-

    nd cibum capiendttm Ytnisscm, ila omne corpusmcum bis proprtis, quae venerai excusare pcrjuriis. Alius
    a vcrtice tisque ad plantam pcdis pusulis malis reple- simili modo ciiiii dc inicndiis dnmus vicini stii ar-
    lum 8*1, ttl locus qitem unus digitus legeret, vactius gucretur, ait : VatUm ad lcmplum sancti Mariini,
    invcniri non posset : ingrcsstnque basilicam solus, ct lidf data insons reddiinrHS c ero ab boc criminr.
    dentidavi mc corain sanclo altario. Ilahebam eniin ibi Miiniresiiim erai eniui hunc doniiim illain incendii
    .'nii|'iillam ciini oleo plenam, quam de sancti Marlini concremasse. Abiens autem ad sacraniciita danda,
    basilica detiileram : ex qua propriis manibus omnes conversus ad cum , clixi ei Quanlum vicinonim :

    arttis pcrunxi, moxquc sopori locatus sum. Experge- tuorum dictat asscrtio , non eris innoccns ab lioc

    factus vero circa medium noclis, cum ad cursum scelcrc; scd lamen Deus ubique est, el virtusejus ipsa

    reddcndum a smgcrem, ita corpus totum incoltime est forinsecus, quae habetur intrinsecns. Tamen si

    reperi , ac si ntillum stiper me ulcus apparuissct. B ita le vana (iducia ccpit , quod Deus vel sancti ejus

    Quai vulnera non alilcr nisi per invidiam inimici in perjuriis non ulciscantur, ecce templum sauctum,
    emissa cognovi. Et quia semper ipse invidus Deum cconlra jura ul libet ; 390 nam calcare limco sa-
    qturentibusnotere conatur, advenienlibus episcopis, ctum 11011 permitteris. At ille elevatis manibus, ail

    qui me magis ad hoc C.diorlari debucrant, til cuep- Per omnipolentcm Deuin et virlutem beati Marfeni
    luin opus sagaciter explkare debercm , dixerunt antisiitis ejus, quia boc inceiidium non admisi. Daiis
    mihi : Non esl acqua ha>c via quam scqueris, nec tu ilaque sacramenlis , dum recederet , visum est ei

    ignobilis Simeoni b Antiocbeno qui columnae inse- quasi ab igne circumdari ; et statiin ruens in terraui,
    ,

    dit, poteris comparari. Sed nec cruciaium liunc te clamare coepit sea bealo anlisiile vehementer exuri.
    tuslinere palitur loci posivio : desrende potius, et Aiebal enim miser : Tesior Deum, quia ego vidi

    cum fralnbus, quos aggregasli tecum, inhabita. Ad ignem de coelo cadere, qui mc ciicumdans validis
    quottim verba ,
    quia sacerdoies non obaudire ascri- vaporibus conllat. Et dum ba:c diceret, S|>iritum c.x-

    biiur criinini , descemJebam, faieor, et ambulabam halavit. Muliis b;cc causa docuir.entum fuit, nc in

    cum eisdem, ac cibum pariler capiebam. Quadam boc loco auderent ullerius pejeraie. IMurima qtiideiii

    vcro die provocans me episcopus, longius ad villana de bis virtulibus btc diaconus relulit, quae scqui lon-

    emisit operarios cum scutis et malleis ac sccuribus, C gum putavi.

    et ebserunt colnmnam in qua slare solilus eram. In XVII. Cum autcm in loco illo commorarcmur,
    cra^lino aulem ^eniens , inveni 389 otnnia dissi- tidimus per duas noctes signa in coelo, id est radios
    pata, fle\iqtie vehementer ; sed erigere nequivi quae a parle Aquilonis latn clare splendidos, ut prius sic
    destrtixeranl, ne dicerer contrarius jussionibus sacer- apparuisse non fuerint ab utraquc quidem
    visi, et

    dotnm, el ex boc, sicut nunc habilo, cum fratribus parte, id esl ab Euro, et Zephyro, nubes sanguineie;
    habitare contenms siiin. terlia vero nocte quasi bora secunda appariicrniit

    XVI. Cui cum de viriuiibus beati Martini quas in hi radii. Et ecce dum hos miraremur attonili, sur-
    eo loco operatus est, aliqua ut declararet exposce- rexerunt a quatuor plagis mundi alii horuin similes,
    rein, bx'C relulit. Franci cujusdam, et nobilissimi vidimus |tte totum cceltnn ab bis operiri. Et erat 1111-

    in geute stta viri, (ilius mutus surdusque eral : ad- bes in medio coeli splendida, ad quam se bi radii

    ductusque a parcntibus ad hanc basilicam, jussi eum colligebant in modtim l>ntorii, quod ab imoexam-
    cuin diacono ntco ci alio minisiro, inlra ipsum leiu- plioribus incceplum lasciis angustatis in aliuin, iti

    piiim sanciimi in lcctulo requiescere ; et per diem uiiuin cuculli caput s:cpe colligit ir. Eranlque in

    quidem oralioni vacabal : nocle autem in ipsa, ul medio radiorum et alia: nubes ceu coruscum valido
    diximus, a-de dormiebat. Quandoque niiseranie Deo D ftilguranics. Quod sigmim magnum nobis ingessit

    stpparuil mihi iu visionc beatus Martitttis , dicens : metum ( V. supra cap. 24). Oppeiiebamur enim sr-
    Ljite agniim de basilica, quia j.un sanus faclus est. per nos aliqtiam plagam de cxdo transmilti.
    Mane atilem faclo , cogitantc mc quod e>set boc XVIII. Cliildebcrttis vcro rex compcllctiiibiis mis-
    somnium, venit ad me puer, cl cmillens vocem, sis imperialibus, qni nurum quod ann» stiperiore da-

    gratias agere Deo coepit, conversusque ad me, ait : lum fuerat, rrquirebat, cxertilum in Laliam dirigit.

    Cratias ago Deo oninipotcnti, qtti inibi el eloquiiim Sonus enim erat sororem suam Iiigiindem jani Con-
    mblidit, ct audiltim. Ex hocsanus reddilus,ad do- stantinopolim fnisse tr.nislalam. Sed cuin duces
    nium rediit. Alius veroqui pleruinquc in furtis diver- inlcr se a!lcrcarcnlur, regressi suiil sine iillius lncri

    sisque sceleribus commislus pejerare consueveral, Couquisitione d nam Winlrio dux


    ; a pagensibus

    ad rccitandtim officmm divinum.


    Id est, d Vide Paul. llist. Langob., cap. 22,
    Diac. lib. 111

    Celebris sancliis Sitncon Stylilcs, dc quo ipsc


    fc
    ct Cbronicum Joan. de Winlrione inlra lih. x,
    liiclar.
    Gre^orius in libro dc Gloiia Co.ifess., cap. 2o\ cap. 3. In Fredegaiii Cbronico, cap. Li, dititur
    « Sic Colb. m. cl Bad.; atii vtfx), rediturus. Quimrio dux Campanite. Is ex Gudila: (iliuii liabuit
    &r>t IIISTORIA FRANCOKUM. UIJER OCTAVCS. 462
    suis depnlsus, dticatu earuit fluissolque vitam ,
    nisi A deret, pimirelur. Illoquoquedisecdente ab hospiliolo

    fuga auxilium prabuisset ; sed postea ,


    pacato po- suo, hic Daguifus nncle cum uno clerico ven ens,
    pulo, ducatum recepil. Itaque 391 Nicetius pcr domum meteiricis ingrcditur. Postquam autem diu-
    cmissinncm Eulalii a comitalii Arverno sulmioiiis, tissimebibenles inebriati sunl, in uno straio locan-
    diicaium a rege expeiiit, datis pro eo immensis mu- tur. Quihus dormientibus , adveniens vir ille, accen-
    neribus. Et sic in urbe Arverna, Uulliena atque Uce- soslramine, elevata bipenne utrumque peremit.
    lica dux a ordinatus est, vir valde xlate juvenis, sed Ideoque documentum sit h.rc causa clei icis, ue cou-
    acnlus in sensu ; fecilque pacem in regione Arvei na, tra canonumstaliita exiranearnm muliemm consottio
    et in reliquis ordinationis sua locis. Childericus ve- potianlur, cum hx'C et ipsa lex canonica et om.es
    ro Saxo in oftensam regis Guntcliramni incidens, pro Scripturaj sanctae prohibemt : pra ler has femiuas,
    causa ob quam superius diximus alios confugisse , de quibiis crimen non potest aeslimari.
    beaii Martini basilieam expeliit, uxorem in regno XX. Inlerim dies placiti advenit , et episcopi ex
    regi-. anlcdicti relinqucns. Cui oblestalus fuerat, rex, jussu regis Gunti hramni apud Matiscensem urbcm
    ne viium videre prsesumerei, nisi prius ille regali collecti sunt b. Fauslianus h autem, qui ex jussu
    graliye reconciliare tir. Ad quem cum pro co soepius Gnndovaldi Aquensis urbis episcopus ordmaius fue
    legatioiieni misissemus, tandem ohtinuimus ut uxo- fl ral, ea condilione rcmovetur, ut eum Berlchramnus,
    reui reeiperet , et citra b Ligeiim iluvium commo- Orestesque, sive 1'alladius, qui °um benedixc-ant,
    raretur , non tanien ad regem Childebertum trans- vicibus pascerent, centenosque ei aureos annis sin-
    ire pracsumeret. Sed ille accepia liberlale recipien- gulis minislrarent. Nicetius tamen ex laico, qui prim
    d;e uxoris, clatn ad eum li ansiil ; adepiaque 01 dina- ab ChiJperiio rege prajceptum elicucrat, inipsaurbe
    lioneducaius in civitatibus u'lra Garonnam ,
    quae episcopatum adeptus esi. Ursieinus Cadurcensis
    in potesiate supradicti regis habebantur, accessit. episcopus e:\Comniunicatur pro eo quod Gundoval-
    ,

    Gimlhraniiius vero rex volens regnum nepotis sui dum e.xcepisse publice esl eonfessus : accepto hujus
    Chlolbarii, filii scilicet Chilperici, regere, Theodul- modi placiio, ut pcenitenliam tribus annis agens ,

    fum Andegavis comitem esse decrevit ; introdu- neque capillum, neque barbam tondcret, viuo et car-
    clusque in urbem, a civibus, et praisertim a Domigi- nibus abslineret, missas celebrare, clericos ordinare,
    selo cum humilitate repulsus est. Rccurrcnsque ad ecclesiasque cl chrisma benedicere, eulogias dare
    regem ilerum praeceptum accipiens, a
    , Sigulio penitus non auderet ; u ilitas 393 tamen ecclesiae •

    duce mtromissus , comitatum urbis illius rexil. pcr ejus ordinationem, sicul solila erat, omnino
    Giindobaldus aulem eomilatum Mcldensem, super exerceretur. Exstilil enim in hac syuodo quidam ex
    Guerpiiium accipiens « , ingressusque uibem, causa- C episeopis, qui dicebat mulierem, hominem non posse
    rmn actionem agere cospit. Exinde dum pagum urbis vocilari. SeJ lamen ab episcopis ratione accepta
    iu hoc oliicio circumiret, in quadam vill.i ab Guerpino quievil. : eo quod sacer veieris Testamenli libcr cdo-
    inlerlicitur. Cujus parentcs congicgati super hunc ir- ceat,auod Deo hominem creuue, ail
    in principio ,

    ruu.it, inclustimque in pcssilcm domus d inlerimunt :


    Masculum el feminam : vocuvitqug nomen
    creavit eos
    sicque uterque acomitalumorte imminenlediscessi'. eorum, Adam (Cen. v, 2), quod esl [exponitur]
    XIX. Cum autem sa?pius Dagulfus 392 abbas e homo lerrenus ; sic uliquc vocaus mulierem, ceu
    pro sceleribus suis argueretur, quia luria et homi- viriim : utrumqiie enim bominem dixit. Se I et Do-
    cidia plcrumque faciebal, sed et in adulteriis uimium ininus Jesus Chrisius ob hoc vocitatur filius honvnis,
    quodam lempore cum uxor. m vicini
    diss< lutus erat, quod sit lilius Virginis, id est mulieris. Ad quam cum
    sui miseeretur cum ea, requirens oc-
    concupiscens , aquas in vina iransferre pararet, ail : Quid mihi et

    casiones diversas, qualiter virum aduheme intra tibiest, mulicr (Joan. n, i) ? ctrcliqua. Mullisque el
    monasteiii septa deberet opprimere { aliis leslimoniis
    Ittij <is , conte- haec causa convicla quievit. Vr.v-
    staius est ei dicens, quod si ad uxorem suaui acce- lextalus vero Rothomagensis episcopus , orationes

    S. Glndesindem abbalissam quae Parthenoiiem ho- , assequi f.itcatur, nisi pessile sit aliqua domi pars,
    dieque sub ipsius nominc Mettis celebiem condiilii; D cujus voeis signilicaio nobis hodie ignoia est.
    cujus l):»hes Viiam Sa:c. n Benedictiiio pag. 1087. ,
    e In Bee. deest vox abbas. In indice l;imcn capp.

    " Ex hoc aliisqtie siiuiliims loqis probat liignonius Ii;ibet, [)c Dagulfo abbate.
    f hicm cod.,
    duces comilibiis poteslate superiorcs luisse, nec re- virum adullcrum, qui in lerra hujus
    «iuisilum fuisse ui diiodeciin comitatus duci suhjice- monaslerii deberei opprimere.
    rentur. Vide infra lib. ix, can. 7, el lege ip-dus g Ilujus synodi c.mones, et eorum nomina, qui
    Cl. viri ni.las in lib. Marculli form. 8, ubi plura it
    i ipsi inlerluerunt, vide apud Sinuondum lom. I ,
    scitu digna, pro more suo, habet de ducibus el co- p. 381.
    mitibiis. V.desis et Alteserrnc libriim ea de re sin- h Alii, Faustinianus, til supra lib. vu, cap.
    31,
    gufircm, et Cangii Glossarium. ubi ejus ordinalio (iescribitiir, et de Nicelio agilur.
    b Colb. m. cl Regm., circa. 1
    Id esl rerum tcmporalium ac possessionum ec-
    Sic Bec. : alii, Guerpinum (aut Vucrpinum), in-
    *•
    clcsia: suae curam baberet. lpse lameu inter alios an-
    gressusque, elc.; uiule iiigtioniiis ex coujectura ad- lislites Concilio subscripsit, immo et ipse Famlianus,
    diderai invusil; Clies., cumpeiiil. sed tpii ibi dicitur sedem nou habere. At Nicetius
    d Edilt, pensilem domum; Bec, pensilem donuts. Al
    nec subscripsit, nec inter alios patres receusiitis esi,
    laciioucm nOstram, quac esi Uolb. m., caeioris mc- quod forte nonduin ordinatus esset, faclus ex comiiu
    lioicui putat Valesius; quamvis ejus sensuiu se uon episcopus.
    ,

    <^ S. GflECORII EIMSCOIM TIRONENSIS W*


    quas in exsilin posiius scalpsil, ooram cpiscopis rc- A quc sunt ci dcinccps omncs rcs, quns in Arvcnui de
    eiiavil. On i' quiliiisd.int qiiidcm pl.iouoranl, a qui- (isci niunerc promcruerat. Sed ei divcrsorum les
    biisdam vcro ,
    qui.i arletn mviiIus miiiimc fueral, quas male pcrvaseral, cum confusione reliquit.
    reprehenilob.inuir. Shlus tamcfl per loca ecclcsiasti- XXII. Lahan Ileloscnsis episoopus • lioc anno
    cus et Mlionab lis erai. Cades aiiiem inauna lunc obiil. Cui DcsHerius ex laico successil. Cum jurc-
    ioler faniulos Pii-ci a episcopi et Lcudegisili dueis juramlo enim rex pnllicittis fuerat , se nunquaui ex
    linl. Priscus tatnen opiscopus ad cncmendam paccin laicis cpiscopum ordinaturum. Sed quid pcctnra
    iniiltum pccuni e obiulit. Ilis ciiarn dicbus C.iint- humana 395 " on cogat a, "i sacra fames? Rert-
    «hramnus rex graviter .Tgroiavil, iia nt putarctiir a chramnus vcro rcgrcssus c.x synodo, a lebre corri-
    quibosilain non pnssc prorsus cvadere quod credo
    :
    pilur; arcessiloque Waldone diacono, qui ct ipse iu
    providenlia Dei fuissel \lt. fuit]. Cogitabat cnim baptismo Berichramnus vocitaius est, suminam ei
    mubos ppiscnporum exsilio delrudere. Theodoius sacerdotii dcpuiat,omuesque conditiones, lam tcsta-
    itaiiue episcopus , ad urbem suam regressus, favenie
    menti quam hentmeiiloium suorum, ipsi commit-
    oiuni populo cum laude susceptus est. tit. Quo discedenle, hic spiritum exlialavit Re- f
    .

    XXI. Iiaque cum hnec synodns agcrctur, Cbilde- gressus diaconus cum muncribus el consensu civium
    bcrlus rex apud Belsonaneum villam " , qua3 in me- B aj regem p r „perat,sed nihil oblinuit. Tunc rex, daia
    dio Ardncnnensis silvae sla est, cum suis conjungi- prx-ceptione, jussit Gundegisilum Santonicum comi-
    lur. Iliioue Brunichildis regina pro lngunde filia, lem, cognomcnio Dodonem, episcopum ordinari :

    quac adliuc in Aftica lencbalur, 394 omnibus prio- gesiumquc csl ila. Et quia luulli clericorum Sanlo-
    ribus questa esl parnm consolalionis emeruit.
    : sed nicorum anle syuodum consenlienlcs Dertchramno
    Tunc conira Bosonem Guotchramniim causa cxori- episcopo, in Palladium saccrdoiem suum aliqua ad-
    litr. Ante paucos aulcm dies morlua propinqua uxo- vcrsa cmscripserant, quac ei binnililalcm ingcro-
    ris cjns sine filiis, in basilica urbis Mellensis sepulla rent, post cjus obitum apprehensi a sacerdoie, gra-
    esl cum grandibnsornainenlis el mulio auro. Facluni vitcr caesi alque exspoliati sunt. IIoc leinpore el
    est auiem, ut post dies paucos adessel feslivitas Waudelinus , nulriior Childeberii regis, obiil ; sed
    b-aii Kemigii « ,
    quae in inilio mensis Oclobris cele- in locum ejtis nullus est suhrogatus, eo quod regina
    braiur. d
    Discedentibus autem mullis e civitate cnm mater curam vclil propriani habere de filio. Quae-
    cpiscopo, el praiserlim senioribus urbis cum duce, cunque de lisco meruil, lisci jurihus sunt relala.
    venerunt pueri Bosnnis Gunichramni ad basilicam, Ohiil his diebus Bodegisilus e dux plenus dierum, sed
    in qua mnlicr erat sepulla. Ingressi, conclusis super nihil de facultale cjus (iliis minutum est. lu locmn
    eos osiiis, deiexerunt sepulcrum, tollenles et aufe- G fausti Auscensis episcopi, Fabius h episcopus est
    lenies oinnia orniimenta corporis defuncii, quac re- subrogalus. Post obitum sancti Salvii, hoc anno De-
    perire potueruni. Scntienles aulem liaec nionacbi sideratus Albigensibus episcopus daius est '.

    basilica: illius, venerunt ad ostium ; sed ingredi non XX11L Magnae noc anno piuviae fucrunl, amncsque
    sunt permissi. Quod videnles, nunliaverunl li <
    c in tantum convaluerunt, ul pleriinjque naulragia evc-
    cpiscopo suo ac duci. Inlerca pueri, acceplis rebus, nirent. Ipsique litiora excedentes, propinquas scge-
    asceiisisque equis, fugere coepcrunl; sed linieiiles tes ac prata opericnles, graviter eliseiunt: fuerunt-
    ne apprebensi in via diversis subigerenlur pcenis, que vernales aestivique menses tam irrigui, ul hycins
    regiessi sunl ad basilicam. Postierunique quidem res magis putaretur esse quam aestas.

    super allaritim, sed foras egredi non sunt ausi, cla- XXIV. Doae hoc anno insula? in mari divinitus in-
    manics alquc dicenies, quia a Guutcbramno Bosone cendio concrematae sunt : quae per dies seplem cum
    liansmissi sumus. Sed cum ad placilum iu villam hominibus pecoribusquc consumplae subveriebanlur.
    tiuain diximus. Cbiideberlus cum proceribus suis Nam qui in mare confugeranl, el se in proftiiidnm
    oouvcnisset, Gunlchramnus de
    el bis inlerpellatus pra^cipilabanl, in ipsa qua mergebaniur aqua 396
    niilliim lesponsum dedissei, clam aufugit : ablatae- consumebanlur, graviorique supplicio, qui nou con-

    a ls
    erai episropus Liigduncnsis, qui primiim lo- D vempopulaniae metropolis erat, qua exc sa baecdi
    cum in synotlo nlxinehal. De hoc supra lib. iv, cap. gmtas in Auscienscm urbem traiisl.ila esl. Lahan
    5<>, et in Yitis Palrum, cap. 8. subscripsit Concil. Paris, iv, an. 57o, ct Matisc. n
    1Suspicaiur Orlelius hic designari oppidum Basio- per suum missimi,
    an. 585.
    nac.um, quod hicolae vulgo Bastuiune appcllanl. Et Bertratrni hujus Burdegalensis episcopi, pocia-
    f

    qui lem Gesla episcoporum Aiitissiodorensiom, ip-o rum more, laudes prosequilur Forluuatus lib. tn,
    \alcsio leslanle, liasloninn vHlam sitnm in salln Ar- earm.SO et 21.
    dnenna: memqranl, qua* bodie baud procul ab Urta <5 lltijus encnmiiim scripsil Fortunat. bb. vn
    Quvia il Anluciina silva posilae I, in rjucatu Luxcm- carm. 5.
    bnrgensi, h lu Colb. m. cl Regm.. Sabius. Bec. , Saius bn.
    ' Colh. in. et Regm., Re» edii. subrotjaiur. Fauslus inlcrfuil Concil. Matisc. n, an.
    <i Edili et Ree. Descendentihis. Et quidem for-
    , 585.
    tasse ilcscendeiidiioi ent adeundo basilicam exlra- '
    Inter ulriimque aliqui locanl Theofridum, qui
    muiatniii, in qna aaucii Ketnign lcsiivitas celebra- foile ali.jtiandiu sedem occupaverit. llinc Gregorius
    batur. Nam ct eeclesia eathedralis etiam nunc supra Salvii morlein anno praecedenii Cniisignal lib. vn,
    Uionletn sila e-l. cap. I.
    « ld csl Elusanus. Elusa, vulgo Eause* olim No-
    ,

    4^5 HISTORIA FRANCORUM. LIBER OCTAVUS. m


    fistini emitiebaili sp.ritiiin. urebaniiir. Redaclis ue A mairein ejus, velociler interiinite , ct cuin reue
    omnibus .u favillam, cuncta mare operuk. Fen nanl Giintchramno pacem inile , qiiam prajtiuis inuitis
    eliam nuilti signa, qua> superius nos viilisse octavo coemite. Et si vobis miniis est fortassis |>eciini.x*,

    niense narravunus {Cap. 8 el 17), quasi arderet coe- nos clam miltimus; tanlum ut quod petimus ituplea-
    lutn, ex liujus incendii splcmlore fuisse. lis. Cum sutem de inimicis nostris ulli fuerimus,
    XXV. In alia vero insula ,
    quye est proxima civi- tunc Amclio episcopo ac Letiba. matrona. boua tri-

    tali Venelica., crat slagnum validum, piscibusque buiteK, per quos missis noslris ad vos accedendi
    refertuin, quod in unius ulna>. aliiiudi.iem conver- adilus reseralur. Leuba enim est socrus Bladasiis
    snin esl in cruorcm : iia per dies multos congregata dncis.
    canum alquc avium ina-sliniabilis inulliludo, san- XXIX. Et licet l;a>c ad Giinlcbramniim regem pcr-
    gpiinem liunc lambens, saliata rediDat in vesperum. lata, et nepoti ejus Cbildeberto in notil am data fuis-
    XXVI. Turonicis vero aioue Piclavis Ennodius senl, lainen Fredegundis duos cultros ferreos fieri
    dux Jatus esl. Berulftis " aute.n qui bis civitalibus prancepit : quos eliam charaxari profundius, et ve-
    anle i.ra.fiieral, pro thesauris Sigibeni regis quos neno infici jusserat, scilicel si mortalis assiillus vila-
    e'am abstulerat, cum Arnegisilo socio suspectus ba les non tlissolvcrel libras, vel ipsa veneni infectio
    bebatur. Qui cum biinc ducatum in supradictis ur- B vi , am posset ve ocius extorquere. Quos cultros duo-
    |

    bibus expeterel, a Raucbingo b duce facto ingenio bus clericis cnm his mandatis tradidit, diccns : Acci-
    cum salellilc alligalur. Nec mora, missi ad domos pite bos gladios, ct quanlocius pergite ad Cbildeber-
    eoriun pueri expilant omnia , multa ibi de proprio, lum regem, assimulanles vos csse nienilicos. Cunii|iie
    nonnulla de aniedictis ibcsauris sunt reperta : qua> pedibus ejus ftieritis strati, quasi siipem postulanles,
    omnia ad Cliildebertum regem delala sunt. Cumque lalcra ejtis ntr.ique perfodite, ut landcm Bi onichildis
    in hoc res ageretur , ut glailius cervicem deciderei, qu;e ab illo arrogantiam stimit,eo cadenle corruat,
    iii.erver.tuepiscoporumobtenta vita laxatisunt : nibil mihiiiuc subdatur. Quod si lanla cst cuslodia circa
    tamen de bis quae eis ablala fuerant rccipientes. pueriim, m accedere neqnealis, vel ipsain inleriuiile
    XXVIL Desiderius vcro dux cum aliquibus episco- ininiicam. 398 Merces quoque operis veslri baec
    pis, el Aredio abbaie vcl Antestio, ad regem Gunt- cril, ut si morlui in hoc opere ftieritis, parentibus
    cbramnuin propcravii. Sed cum eum rex a?gre vel- vestris bona tribuam, ipsosque niuneribus diians,
    lel accipere, victus precibus sacerdolum in graliam primos in regno meo constiluam. Interim vos limo-
    suam recepii. Tunc ibi Eulalius adfuit quasi pro rem omnem omiltile, nec sil Irepidalio tnorlis in
    conjuge ,
    quaj eum sprcverat , et ad Desiderium pcctore. Noverilis cnim ,
    quod cunctos lioinines haec
    c
    iransieral, causaturiis : sed in ridiculum el bumili- *- cmsa continel. Armate virilitate animos, et conside-
    tatem redaclus, siluit. Desiderius vero remuneraius raie surpius fortes viros in bcllo corruere. Unde ntine
    a rege, cum gratia est reverstis. parentes eorum nobiles elTeeli.opibus immcnss cun-
    XXVIII. Igiiur, ut superius diximus, Ingundis a clis supereminent, cunclosquc praceliunt. Cumqiie
    viro cum iinperaloris exercitu derelicla, diun ad ip- lia c niulier loqueretur, clerici tremerc ceeperiiiii
    sum 397 principem cnm liiio parvulo duceretur, in difficile ptilanles hccc jussa posse complcre. At illa
    Africa defuncta est et scpulla. Leuvicbildus vero dubios cernens, medilicalos potione direxil quo ire
    llermenegilduni liliuin suum, quem anledicta mtilier pra?cepil; stalimque robur aiiiinoruni accrevil, pro-
    bal uii, inorli tradidit d
    Quibus de causis commolus .
    miserunl|ue se oninia quae pr.tceper.it iinpleluros.
    Guntchramntis rex, exercilum in Hispanias deslinat,
    Nibiloininiis vasculum bac polionc replcium, ipsos
    scilicel, til prius Seplimaniam, quae adbuc infra Gal- levare jubel, dicens : In die illa ciun lucc qiwe pra:-
    liariim tcrniinmn habelur, ejus dominationi subde-
    cipio facilis, manc priusquam opus incipiaiis, litinc ''

    rent, ct sic inantea proficiscerentur. Dum autem poliim suiuitc eril vobis magna consianlia ad li;ee
    :

    bic cxercilus inoveretur, iudiculum cum nescio e


    peragenda. Ilis ila inslructis, dimisit cos. Qui per-
    q.iibusdain bominibus ruslicis esi repertum. Quod et gentes et ad urbem Suessionas acecdeuics, a Uau
    Gunlchramno
    (.Hlil.ti ri hi iiA regi
    r/irri Lttnn-linM .»„_-«
    legenduiii 1. _
    miserunl, hoc_ modo
    . -»' . . . ...
    < binco dtice capli, discnssiquc oinnia reseranl, et sic
    quasi Leuvichildus ad Eredegundeni scriberet, ut iu carcerem religali sunl. Post d^cs vero paucos Ere-
    quocunqiie ingcnio exercitum illud prohiberel irc, dcgundis, incerla [Al. certa] jani quod fuisscnt ini-
    dicens : Inimicos nostros, id csl Cbildeberiuin f
    et pleia quce fueranl impcrata, niisil pueriim inquircre,
    Snpra dicilur Eberulfus, sicut et Cb. hic, cl f Bellum tamcn
    al. indixcrat Gnnlramnus scd forte :
    alii in limlo liujus capitis,
    b Aliqui e.liti, existimabat Leuvigildus id insliganle Cbildclierto ,

    liocliingo
    ct pro ingenio liabenl
    ,
    Ingundis fratre, aut eornm malre Brunicliilde, ab eo
    tmtrumento, quasi nescio qua machiha a.te
    labricala stisceplum luisse; aul cerie etiam ipse Childebertus
    fusset cum aho alligatus sed lectio
    nosira, qua. cst ;
    in Hispaniam moverat, ul tesiatur Daiilus Diac. lib.
    ms. Colb., mclior est. Ingenium enini
    appellabant ni Ilisl. Lang., cap. _I, ubi habet Mispanos ea occa-
    lechnam qua aliquem incaute agenlein
    decipiebanl. sione a Chiliieberio superalos fuissc. Qchb auleui hie
    « Vide de ea infra e»p.
    45, e lib. x, cap. 8 i
    Gregorius variis capilihus narral, Joan. Biclarensis iu
    Die 13 Aprilis, quo fesium ejus uii
    marlvris in urium coiigcrit ad an. 58G.
    Ecclesia celebratur. De eo vide supr.. |.b
    v cao 39 »<_'•«. e Colb. m. alt. manii, retribuitc. Amelius erat epi-
    et nolas.
    8 gcopus Bigorritanus, qui synodo Malisc. u inlcrfuit.
    Editi, a nescio mibusdam. Bec.c.../. ncscioquibus b Editi, incipiatur, hinc potum sumite.
    nomimbus. Rcgm , Brevicnlwm a, clc.
    ir>7 S. r.REGORIl EPISCOPl TURONENSIS
    «
    „„.,1 a„«
    '
    rurnor populi
    '
    ferrei, « ll atop*ht invrni- A hocert potentes, ad al.as url.es progressi
    •_______ !•__._
    cnim valde munita',el de
    ___ *_n Miiiiiiie
    .__. _______•
    cibis ac
    sn.nl.

    n_r_/»AC_eaPiil
    roliqtiis nccessar.is
    Enml

    relIndieantem qui diorct Cbildcbrrium )am mte-


    ailplcne rcferlre, ct boriim nrbana depopulantes,
    ur-
    remplum ruis*e. EgrrsM.s ig mr puor ab ea, Suessio-
    circcnin bes minus irrumpere valucrunt.Tunc et Nicetiu» tlux
    nas nrbcm vrmt. Audiens drniqtie hos iu
    ciim loqni M- cum hac expeditione commoius.cuiii re-
    Arvernis in
    r.tineri, ad oslnmi appropinqnat ; sed
    liquis urbes assedil. Sed cum miniis valcet, ad
    ca-
    lellilibus cwpisscl, cl ipse eaplus custodirc mancipa-
    strum quoddam pervenit, dataque fide, sponie inclusi
    ttir. Tunc omncs siimd ad Childebcrium rcgem dire-
    indicantes reserantes portas, eos creduli tanquain pacificos sus-
    rti sunt, discussique verilatem apcrinnt,
    ccperunt. Illi vero ingre. si postposno sacramenlo,
    Fredcgundc missos ad eum intcriniendum,
    di- ,
    se a
    pra-sidia cuncla diripiunt.animas in captivilalcni
    sub-
    Jussa rcginre susccpimus, ul nos egenos
    as-
    r.entcs :

    aliquid dcntes.Tunc accepto consilio unusquisqne ad propria


    simulareinus ; ciimque pcdibus tms provoluti
    est regressus. Tantaque per viam scelera, homicidii,
    .
    qii-_rercmus, ab his te gladiis transfodere
    tinendii
    segniorc 393 8 ,a<m,s pra-das, direptiones per regioncm propriam gesse-
    T.di.iinus. Quod si assullu
    ferruin erat infe- runt, ut ea usquequaque memorari perlongum sit.
    defixus e.set, ipsum vcnenum, quo
    d.cenli- Verumlamen quia segetes Proviiiciae igni
    ~ ab hisdem
    ammam veiocrer
    < li.m, animarn
    rium, veloci er penelrarci. Hacc liis
    peiicir.ii.i. !•--*. m.o «•».«.•.•. -.

    B succensas dic.mus, fame aique mcdia pereun cs, per


    b,.s dWersis suppliciis affec.i,
    .runcatis manibus au-
    in flumini-
    viam relinquebanlur exanimcs; nonnulli
    ribusque cl naribns, variis sunt mortibus inlerempli
    snnt.
    lgiiur Gimichramnus rex commoveri excr-
    bus demcrsi, plerique iu sedilionibiis inlcrcmpli
    XXX.
    a dicens Prius Septi- Ferebant enim amplius quam quinque millia in bis
    riium in Hispanias pra_cepit , :

    stragibus fuisse pcrempios. Sed non eos qui


    reman-
    ditioni no_lra. subdile quic
    maniam pro\inci;<m ,

    borrcndorum seiaiil, coercebal aliorum inlcritus. Tune et Arver-


    Calliis est propinqua. Indignum est, ut

    Gallias sit exlensus. ni- regionis e<clesiae, quae viae publicae propinquae
    Coitliorum tcrminus usque in
    erant.a ministeriis denudatae sunt. Nec fuil
    lerminiis
    Tunc commoto onnii exercitu rcgni sui.illuc dirigit.
    ultra Ararim, Rhodanumque el Se- male f.iciendi, nisi cum ad propria sii guli pcrvene-
    Gentcs vero qiiae
    Quibus reversis, magna Gunicbrainnum regem
    qnanam commanehant, ciim Burgundionibus jnn-
    1'
    rui.t.

    tam de fruciibus, amaritudo cordis ob_edit. Duces vero supradicti cxer-


    ft;e, Ararica lUiodaniiicaque littnra
    citus ad basiiicam saiicti Sympborinni uiarlyris
    cxpe-
    qunm de pecoribus vakle depopulalne sunt. Multa
    tierunt. Venienic ilaque rege ad ejus solemnitatem ,
    homicidia.incendia, pra-dasquo in regione propria
    clericos jpsos repr_csentati sunt sub condilione audienli-e in post-
    facientes, sed el ccclesias denudantes,
    rum saccruououb
    r.umsacerdolibus ^ iciu|nu
    ac reliqno populo
    |wi :u,u av »-— sacralas
    ad ipsas ""~ - modum fulurae. Poslea vcro quatuor convocalis epi-
    Nemausu.u C MUpU S nccnon et majoribus naiu laicorum, duccs
    Deo aras inte.imcnles, usque ad urbein
    Santonici cuin discutcre ccepil, direns : Qualiler nos boc tcmporc
    processerunu Similiier et Bilurici ,

    vicloriam obtinere possumus, qui ea qiiae patres no-


    Petragoricis, Egolismensibus , cl reliquarum urbimn

    populo, qui lunc ad antedicli regis imperium


    perline- stri consecuti sunt, non cusiodimus? 401 '"' ver()

    eeclcsias aedificantcs, in Deum spem omnem ponen-


    bant, usque ad Carcassonam urbcm devecli,
    similia
    tes, martyres bonorantes , saccrdolcs vencrantes,
    Sed.cum ad urbcm accessissent, re-
    inala gesserunl.
    victorias oblinueruiit, geutcque adversas, divino
    seralissponleabhabilatoribns poriis, iiullo resistcnte
    scandalo opitulante adjulori'>, in ense ct j.arma sa.pins subdi-
    ingressi, nesrio quo cum C;ircassonensibus
    derunt. Nos vcro non solum Deum non uuluimus,
    commoti, urbem Tunc Tcrcntiolus, co-
    egressi sunt.
    Lemovicinne.lapidede muro pro- verum eliam sacra cjus vaslamus, ministros interfi-
    mesquondam urbis
    cujus capul truncatun» est
    cimus ipsa quoque sanctornm pignora in ridiculo
    ,

    jccto percussus, occubuit :

    disccrpimus ac vastamus. Non enim polest obtineri


    ad vindictam adversariorum,et urbi delauim est. Ex
    victoria, ubi lalia pcrpelrantur. Ideo maniis nostr;c
    boc omnis populus timore pcrlerrilus, ad propria re-
    sunt invalidae, ensis lepescil, nee clypeus nos, ul erat
    gredi desiinans , univcrsa reliquit, quae vel per viam
    renerat, vel quae
    ccperat, adduxcrat. Sed
    secum auuuxerai. obii ci Goltbi per
    ct uiuini i>^i
    — -> defendit ac
    solitus, prolegil. Ergo si hoe meac culpae
    " .. .
    n
    intercne- » ascribitur, jam id Dcus ran.i. meo restt.uat. Cer.e
    «rJull. insidias mullos de bis spoliatos _•!
    _. «A.iiAimuiio _ii no milo pra_cipio
    nmpniiifi
    vos regdia jnssa coniemnitis, ct ea qua.
    . . -

    qui-
    exinde in Tolosanorum manus incidentcs,
    si
    niot ;

    differtis, jam debct securis cs-pili vrstro


    sub-
    ma!a, spoliati ac implere
    bus dum pcrgcrcnt, multa iiktuleranl
    mer-;i Eril cnim documentuin omni exrrcitui ,
    cum
    r.esi vix propria contingere potuerunt.
    Hi vero qui
    unus de prioribns fuerit iulerfeclus.Verumtamen jam
    devastantes uni-
    Ncmausum 400 aggressi fuerant ,

    agi oporieat.Si quis jusiiliam


    segrtibus, expcriri debcmus quid
    vnrsa regionis, sucrensis domibus.incensis
    sequi destinat, jam sequatur; si quis conlemnii, jaiu
    inclusis
    discissis olivetis, vinetisque succisis, nihil

    an. 58S illiga-


    nes Biclar. Mauricii leriium appcllat
    cxpedilionem anno S85, ante Mnndnm
    ,

    TTanc annus 58d, ex Biclar.


    Valesius veiit, cum tamen is ipse sit
    Maiiscone habitam , confectam fnisse puial
    Franc. ; scd cum occasione necis
    Hormc- calculo.
    lib xii. rer.
    supra cap. 28, conscnti..tqiic Colb. a., Segonam.
    b
    negfldi suscepta dicatur a., i ost dies
    existimo, Sic Bec. cnni editis piensqne. Colb.
    c
    Joan Biclar. in Cbronico, polius, ut qnidem conjtnette. Colb. m., Posl ires vero 7««-
    cousignanda csl, quo sanclus vero quatuor
    a-mo seq., id cst 58G, quatuor conjuncti.
    jussu occisus fuit. Nalcsii rrror luor, clc. Uegm.. Posl tres vero dies
    Ilrrmenrgildtis pairis conjunclis, ctc.
    quutuor dics
    ann.im 17 qucm Joan- Bad',/'o.£ vero tres vel
    inde prolluxit.qnod Lcuvigildi
    m HISTOIUA PRANCOUCM. LIRaR OCTAVUS. 47'.V

    uliio publica cervici ejus iininineat. Satius esl enim A tanlia ,


    qua semper fervcs, abstrahereris : ut et tu
    Mt pauci conliiin:ices pcreant, quani ira Dei super vilain adipiscereris aelernam, et parvulum queni ge-
    omnem regionem dependat iunoxiam. H*c rege di- nuisti addncere ad legitirnar» posses aetatcm. 11*0.

    conle, respunderunl duces : Bonitntis tuoe magnani- clFatus, cum verba illitis mufier graviter acciperet
    initas, rex oplinie, enarrari farile imn polcst; qui li- se a conspectu ejus felle fervens ab-traxil. Adve-
    inor tibi in Deum sit, qni amor in ecclesias, qune re- niente auiem Dominica? Rosurreclionis die d
    , cum
    verenlia in sacerilotes,qnoe pietns in pauperes, quseve sacerdos 403 a( ' implenda ecelesiastica officia ad
    dispei.satio in egenos. Sed quia omnia quaj gloria ecclesiam malurins properasset, antipbonas juxta
    vestra proleri , recia veraque esse censentur; quid consueludinem incipere per ordinom coepit: cumque
    laciemus quod populus omnis in vitium est ditapsus, inlcr psallendum formulae decumbcret, crudelis ad-
    omnemque hominem agerequae sunt iniqua delectat? fuil homicida, qui episcopum super formulam quies-
    Nullus regem meiuil, nuilus ducem, nullus comitem centem, extracto ballei cuitro, sub ascella percu-
    reveretur : et si fortassis alicui ista displicenl, et ea tit. llle vero vocein emiltens , ut clerici qui aderant
    pro longoeviiate vitae vestrsc emeudare conatnr, sta- adjuvarenl, nullius auxilio de lantis adstanlibus est
    tiin sedilio in populo, stalim tumulius exoritur, et adjuius. At ille plenas sauguiue manus super aila-
    intantum unusquisqne contra 402 Seniorem saeva B rium exlendens e
    , oiationem fundens, et Deo gra-
    intenlione grnssalur, ut vix se credat evadere, si lan- lias manus fideliuiu
    agens, in cubiculum suuni inler
    dem silere nequiverit. Ad haec rex ait : Si quis se- deporlatus suum leclulum collocalus est. Sta-
    , et in

    quitiir jusliliam, vivat; si quis legem mandatumquc timqoe Fredegundis cum Beppolcno duce et Ansoual-
    iioslrum respuit, jam pereat, ne nos diulius boc blas- do adfuit, dicens Non oporluerat haee nobis ac
    :

    pliemium {Callice blame) prosequatur. Haec eo di- reliquae plebi luaj, o sancte sacerdos, ut ista tuo
    <:enie , advenit nuntius, dicens : Richaredus filius cultui evenirent. Sed utinam indicaretur qui talia

    Leuvichildi de Hispaniis egressus, Caput Arielis a ausus est perpeirare , ut digna pro hoc scelere sup-
    «3-sira oblinuit, et ex pago Tolosano maximam par- plicia suslineret. Sciens aulem eam sacerdos h;ec do-
    tem depopulatus est, hominesque captivos abduxit. lose proferre, ait t Et quis hsec fecit, nisi is qui re-

    IJ,;ernum b Arelatense caslrum irrupit, resque cun- ges inleremit, qui saepius sanguinem innocentem ef-
    ctas cum hominibus abslulit; el sic se infra muros fudit, qui diversa in hoc regno mala commisit? Res-
    (Vemausensis urbis inclusit. Haec audiens rex, Leudc- pondit mulier : Sunt apuJ nos pcriiissimi medici,
    gtsilum in locumCalumniosi.cognomento.Egilanis c
    , qui huic vulneri inederi possunt. Permitte ut acce-
    ducem deligens, omnem ei Provinciam Arelaienscm danl ad te. El ille : Jam , inquil, me Deus praecipit
    coinmisit, cuslodesque per terniinos super qualuor Q, de hoc mundo vocari. Nam tu qure bis sceleribus
    virorum millia collocavit. Sed et Nicelius Arverno- princeps inventa es, eris maledicta in saeculo, et
    rum dux similiter cuni cuslodibus perrexit, et fines erit Deus ultor sanguinis mei de capite tuo. Cumque
    regionis ambivit. illa discederei pontifex domo sua, spiri- ordinata
    ,

    XXXI. Duni haec agerenlur, et Fredegundis apud tum exhalavit. Ad quem sepeliendum Romacharius
    Rolhomagensem urbein commorareiur, verba ama- Ccnstantince urbis cpiscopus advenit. -
    Magnus lune
    riludinis cum Rraeiextato pontificc habuil, dicens omnes Rothomagenses cives, et praesertim seniores
    venturum esse tempus, quando exsilia in quibus de- loci illius Francos, n.oeror obsedit. Ex quibus unus
    lcnlus fuerat, revi»eret. Et ille : Ego seinper et in senior ad Fredegundem veniens, ait :*
    Multa enim
    exsilio, et extra exsilium episcopus fui, sum , et mala in hoc soeculo perpelrasli, sed adhuc pejus norj
    ero; nam non semper regali polentia perfrueris.
    tu
    feceras, quam ut sacerdotem Dei juberes interfici.
    Nos ab exsilio provelumur, tribuente Deo, in reg- Sit Deus ultor sanguinis innocentis velociter; 404
    iiuin : lu vero ab hoc regno demergeris m abyssum. nam el omnes erimus inquisilores mali hujus, ul tibi
    Rectius enim erat tibi, ut relicia stulliiia atque ma- dutius non liceal tam crudelia exercere. Cum aiileiu
    lilia, jam le ad meliora converteres, et ab hac jac- ha;c dicens discederet a conspectu reginae, misitilla

    « Vulgn dicjiur^Cfl&flrn^Alteseme ettCasiehiau- \) obiisse, qno die in Marlyrol. Romano memoralur,


    dary, quod ait a Pelro Vallis Cernaii in Hisloria Al die vero scquenii in apographo Usuardi ecclesioc Ro-
    bigcnsiuin appellari Caslrum novum Arii, in agro tlioinagcnsis rccenler scripto. Hunc tamen locum de
    Lanracensi, le Lauraguais. Paschali fesiivitale inlelligit Henschenins ad dieui 2-4
    b Celebre est apud
    velercs auciores huiiis castri Febr. Rollaud., cui favel Auonymus infra laudatus.
    nomen, ubi, tesiante Si ionio, Avitus salutatus est Ideoque Praetextati monem i& Aprilis contigisse
    1« perator. Ilodie tatnen miiiato noniine, haud cerlo scribit, quo die an. 586 Pascha celebralum est. Sub
    consiat an sil Bcllum Quadrum, vulgo Deaucaire, an scripsit Praetexlaius Concil. Paris. m, Turon. u, el
    in insula Guernica, vulgo la Yergnc\ quae vox saiis demum Matisc. u, an. 585, unde patet ejus neceoi
    Ugerno competit. Uterque vero locus inlerposilo ad an. 586, sicut ei ea qua» his capitibus narrat Gre-
    tamen Rhodano, propinquus est Tarasconi, a quo gorius, esse referendarn.
    vetus ligernum parum distitissc ceiluin est, sicut el e Anonymus qui s*culo undecimo
    Acla archiepi-
    ab Arelate ex Vita S. Caesarii. Hodiernum appellal scopoium Rothomagensium sciipsit, edita lom. II
    Biclar. in Chronico. Analcct. Mabillon., sic habet Qui mox ut vulneru :
    c Colb. ni., Regm.
    ct Chesn. al., AgHanis. sensit, ad altare cucurrit el itlud amplexatus , vinlico
    ,
    d Id esi, die Dominica
    (qua: in scqiiioris ;cvi auclo- Dominici corporis ct sanijuinis se municns, ar.imam Uco
    ribus pa^sim diea resurrecliouis Imininicsc diciiui), leddidit.
    si verum sit Prxlexialiim vi Kal. Martlas an. 586
    471 S. GBEGOBM EPISCOPI TUBONENSIS ni
    qni eum adconvivium provocaret. Qno rcnuenle, ro- A maleficiis Francum jussil interlici. Et liis db tis di»

    pat ut si convjvio ejus uti non velit , saltem vel po- cesscrunt, nulliim raiionabile responsum bCCipien-
    culiim hauri.it, ne j •junus a regali vlomo discedat. tcs; obicslantes oinnino ut nunquam in ecclesia illa

    Quo exspectante, acceplo poculo , bibil absyntliium Mclantius, qui prius in loco Prrciextali subrogatus
    eum vino et melle niixtum, ul mos barbarorum a fuerat, sacerdotis fungereiur oflicio.

    babet : sed hic potus venenn imbutus erat. SlaCidl XXXII. Mnlia enim boc tempore mala gesta sunt.
    autem ul biliil, sensit pectori suo dolorcm validum Nam Domnola relicla quondam Burgoleni, quae fuit
    e
    imininere, et quasi si incideretnr inlrinsecus, ex- lilia Victorii Bhedonensis episcopi ,
    quam.Nectarius
    clamat sui% dicens : Fugite, o miseri, fugilc maliKii matrimonio copulaveral, intenlionem de vincis cum
    boc, ne mecum pariter perimamini. lllis quoque Boboleno l referendario Fredegundis habebal. Au-
    non bibeniibus, scd festinantibus abire, ille proii- diens eam in has vineas adveuisse, misit nuntios ob-
    nus excaccatus, nscensoque equo, in tertio ab boc lestanles ne ingredi penitus in hanc possessionem
    loco stadio cecidit, et mortuus est. Posthaec Leudo- praesumerel. Quod illa despiciens, et res patris sui
    valdus episcopus b epistolas per omnes sacerdotcs fuisse proclamans, ingressa est. Tunc ille commota
    direxit, et accepto consilio ecclesias Rotbomagcnses sedilione, super eam cum annalis viris irruit : qua
    clansit, ut in his populus solemnia divina non spe- B intcrfccia, vineas vindemiavit, resque diripuii, el tam
    ctaret, donec indagatione communi reperirelur bujus viros quam mulieres, qui cum ea erant, interfecit
    auctorsceleris. Sed etaliquosapprehendit, quihussup- gladio, nec remansit ex his, nisi qui mga labi po-
    plicio subditis, vcritateni exlorsit, qualiier per con- luit.

    silium Fredegundis hrcc acta fuerant : sed ea defen- XXXIII. Exstitit auiem in liis diebus apud urbem
    sante, ulcisci non potuit. Ferebanl eliam ad ipsum Parisiacam mulier, 406 n n:E diccrel mcolis : Fu-
    percussorcs venisse, pro eo quod hrec inquirere sa- giie ab urbe, et scitote eam incendio concremandam.
    gaciler deslinaret; sed custodia vallalo suorum, ni- Qure cum a muliis irrideretur, quod hrcc aut sor-
    hil ei nocere polm runt. Iiaque cum hrec ad Gunt- tium praesagio dicerel, aul vana aliqua somniasset,
    «hramnum r*gem perlala fuisseni, et crimen super aut ccrte drrmonii meridiani (V. lib. iv de Mir, S.
    mulierem jacen-tur, mis.t tres cpiscopos ad filium, Martini, cap. 3G) hrcc instinclu proferret , rcspon-
    qui esse dicitur Chilpcrici, quemsuperius Clolharium dit : Nequaquam est ila ut diciiis. Nam iu verilate

    j>cripsimus(Lj6. vn, cap. G) vocilatum, id est Arlhe- loquor, quia vidi per somnium a basilica sancli Vin-
    inium Senonicum, Veranum Cavellionensem c
    , et centii venientem virum illuminatum, tenenlem uianii

    Agrecium Tricassinum, ut scilicet cum his qui par- cereum, ct domos negolianium ex ordiue su cenden-
    vulum nulriebant, pcrquircrent hujus sceleris perso- C tem. Denique post teriiam noctem quod hxc mulier
    nam, et in conspeclu ejus exhiherent. Quod cum esl effala, inchoanle crepusculo, quidam e civibus
    gacerilotes locuti fuissent, responderunt seniores: accenso Inmine, in promptuarium est ingrcssus,
    405 Nobis prorsus hrcc facla displicent, el magis assumploque oleo b ac caeteris quae necessana erant,
    ac magis ea cupimns ulcisci. Nam non potest lieii, absccssil , lumine secus cupellam olei dereliclo.

    ut si quis inlcr nos colpabilis invenilur, in conspec- Krat enim domus haec prima secus portam, quac ad
    lum regis vestri deducalur, cum non possimus no- meridiem pandit egres^um. E\ quo lnmine appre-
    strorumfacinoraregalisanclionecomprimere d . Tunc hensadomusincendioconcrematnr.de qua et aliae ap-
    sacerdotes dixerunl : Noverilis cnim, quia si persona pi ehendi cceperunt. Tunc druenle i^ne siijier vinctos

    que haec perpelravit, in medio posila n»n fuerit, carc. ris, apparuil eis beatus Germanus, et commi-
    rex noster cum exercilu buc veniens, omnein hanc nuens irabern atque calenas, quibus vincti teneban-
    regionem gladio iucendioque vastabil : quia mani- lur, reseralo carc<ris osiio, vinclos abire permNit

    festum est hanc inlerlecisse gladio episcopum, quae incolumes. Illi vero egressi se ad basilicam sancli

    a Sic Francos passim appellal Gregorius. Vino sum suum : quod hic observare visum esl, eo quod
    antem absynthiaco, non barbari solum, sed et Ro- -rj bujus antislitis, el Felicis Be*ilicensis nomina, nescio
    __«-__
    * •.___. _.j _R.. _!___:_... :_ _n___- -*-' _-__«... !« v \\ CIIA
    in subscriptionibus Concilii Malisc. suo loco
    /"> l_r\_r__rk
    r»_f.i i. _- _T*_r\ •_
    .
    mani utehaulur in conviviis, ul ex Capitolino in Gor quo casu _ 1 _ r _ . . _ 1 i i . 1 ! -> i I i i I I i_

    diano, et Lampridio in Nipliogabalo, S. Amhrosio li- dcsidereulur, ut monet Siimondus in erralis.


    d Qnod nempe alinm, praeier (.bloiaiium jcniorem,
    brodeTobia, et aliis aucoribus patet. I)e boc etJo-
    nas in Vila smcii Columbani. regem non agnoscerenl, cujus regni ipsj optimales
    b Is
    erat cpisc. Bajocassinus ex lib. ix, cap. 13, crant et consdiarii , penes quos , ob regis iufantiam,
    sedes est prima in Lui,'dun. II post mclropolim,
    nijiis rerum adminislralio eral ; proin.leque nullum jus in
    unde viduatie Bolbomagensis Ecclesirje curam lunc ens ipsos Gunlramiins baberet. Unde Melantius se-
    suscepit. dem Botbomagensem , lavente Fredegunde, rmsus
    c Sic mss. et recte; nam Cabillonen-em Ecclesiam oblinuit, cui Grcgorius M. Augusiinum aliosque tno-
    iiincFlavins.Cavcllionensem vero, seuC:ivelliceusem, nacbos in Augliam proficiscenies commcndavil lib.

    Cnvnillon, Veranus, rcijf.banl. L)icn|iie Conc. Matisc. ix, episl. 52.


    -Hi. .",8.) subscripsii. Edili male CabiUomnsem. IIiijus e Subscripsit Conr. Turon. n, an. 5G7, et lauda-
    Verani Vita exs:at lomo n Biblioib. novae Lalibei, tnr a Forlunato lib. m, carm. ..
    f Begm., Bodotcno. C;>p. prrcc, el infra cap. 42,
    !><:.'. 69 1; obiil iii Idus Novembris, sed ipso dic
    Idniini fjus stum rclebralur in sua urbe. Arlemiiis
    fi dicitur Beppolenus. V. cap. 43. lutculio bic, sicnl
    anlem Senonensis subscri[isii Conc. Miti«c. et li. i ct passim apud Greg., conientionem seu litcni de-
    Colitur apud Senones die 23 Aprilis. Agroecius deni- signai.
    que 'f ricauiinus Conc. Matisc. n iiibiCripsit pcr niis- « SicCasin.i cxteri, Qtuwipiorjue co, aut ab <ut.
    473 H.STORIA FRANCORUM. LIBER OCTAVUS. 474

    Viocenlii, in qua sepulcrum habelur beati Anlislilis, A menlo de pellibus tanium uterelur, cibum de lnrbis
    coniulerunt. Igitur cum per totam civiiatem huc at- agresiibns incoctis sumeret; vini vero lanlum vas ad

    que illuc flante vento flamma ferretur, lotisque viri- os ponerel , JUOd magis putaretur libare osculo
    bus regnaret incendium , appropinqnare ad aliam quam haurire. Sed cum eidem 408
    cvo,onim lar- l'

    portam coepit, in qua beaii Martini oratorium babe- gitas frequenter exhiberet vasa lioc plena liquore ,

    balur : quod ob hoc aliquando faclum fuerat , eo didicit, quod pejus est, exlra modum haurire , et in

    quod lepram maculosi hominis osculo depulis-


    ibi tantum dissolvi potione, ut plerumque ebrius cerne-
    set». Vir aulem qui eum inlextis virgultis in sublime retur : unde lactum est, ut invalescente temulentia,

    eonstruxerat, confisus in 407 Domino, nec de beati tempore procedenle, a daBinonio correptus, per ener-
    Martini virlule diffisus , &e resque suas intra ejus giam vexaretur, in tantum ut accepto cultro, vel

    paricles ambivit, dicens : Credo enim, et fides mea quodcunque genus teli, vel lapidem, aut fustem po-

    est, quod repellat ab hoc loco incendium, qui saepius tuisset arripere, post homines insano furore discur-
    incendiis imperavit , et in hoc loco leprosi hominis rerel; unde necessitas cxegit, ut catenis vinctns
    culem osculo medente purgavit. Approp nquanie:
    custodiretur in cellula. In hac quoque damnatinne
    enim illuc incendio, ferebanlur validi globi (lamma- per duorutn annorum spatia dcbacchans , spiritum

    rum, qui percutientes parietem oralorii, protinus te- ? exhalavit. Alius quoque Anaiolius Burdegalensis,

    pescebant. Clamabat autem populus viro ac mulieri : puer, ulferunt, annorum duodecim, cum esset fa-

    Fugite, o miseri , ut evadere possilis. Ecce jam mulus cujusdam negotiatoris , petiit sibi ad reclu-io-
    ignium pnndus super vos deruit ; ecce favillae incen- nem licentiam tribui. Sed resisienle diu domino ,
    dii cum carbonibus, tanquam validus imber, ad vos putans eum in hoc tepescere, alque implere non
    usque distendilur. Egredimini ab oralorio, ne cum po6se in hacquod nitebatur appetere tandem
    aetate, ,

    eodem incendio concrememini. At illi orationem fun- viclus precibus famuli facultatem iribuil, ut id quod
    denies, nunquam ab his vocibus movebanliir. Sed flagitabat impleret. Erat autem ibi crypia ab anliquis

    nec mulier se unquam a feneslra, per quam inter- transvoluio (Gallice voule)elegantique opcre exposiia,
    dum flammrc ingrediebanlur, amovit ; quae erat spe in cujusangulo eralcellula parva de quadratis lapidibus
    brmissima de virtule beati anlislitis praemunita. clausa, in quam vix unus siaus homo recipi possct.

    Tantaque fuit virtus beali poniificis, ut non solum In hanccellulam puer ingredilur; in hac per oclo aut
    hoc oratorium cum alumni proprii domo salvaret, eo amplius anuos commoralus, tenui cibo potuque
    verum etiam nec aliis domibus quae in circuitu erant, contentus, vigiliis orationibusque vacabat. Posthaec
    nocere flammis dominantibus permisisset : ibique ce- pavorem validum perpessus, clamare ccepit.intrinse-
    cidit incendium, quod ab una parie ponlis cceperat cus se lorqueri. Unde faclum est, ut adjuvanle eum, ut
    desaevire. Ab aliavero parte lam valide cuncta con- credo, diaholicae partis militia, amotis quadris qui-
    flagravit, ut amnis finem imponerct. Verumtamen bus conclusus tenebatur.elLderel parielem in lerram,
    non sunt adustae cum domibus suis. Aie-
    ecclesiae collidens palmas,et clamans se a sanctis Dei peruri.
    bant enim hanc urbem quasi consecratam fuisse an- Cumque diutissime in hac insania tenereiur, et sancli
    tiquilus, utnon ibi incendium praevaleret, non ser- Mariini crebrius coniiicretur nomen , ac dicerct sc
    pens, non glis apparuisset. Nuper autem cum cuni- potius ab eo quam a sanciis aliis cruciari , Turonis
    cuius pontis emundaretur, el cceaum de quo reple- adducitur. Sed malus spiritus , credo , ob virtntem
    tum fuerat, auferretur, serpenlem gliremque aereum atque magniludinem sancti compressus, nequaquam
    repererunt. Quibus ablatis, et glires ibi deinceps ex- hominem mutilavit. Nam in loco ipso per anni cur-
    ira numerum, et serpenles apparuerunt ; et postea riculum dcgens, cum nihil mali pateretur, regressus
    incendia perferre ccepil. esl : sed rursus quibus carueral, incurril.
    XXXIV. Et quia prineeps tenebrarum mille habet XXXV. Legati de Hispaniis ad regem Guntcbram-
    artes nocendi ;
    quid de reclausis ac Deo devotis nu- num venerunt cum muhis muneribus, pacem petcn-
    per gestum fuerit, pandam. Vennocus Britlo, pres tes, sed nihilccrti accipiunl in responsis. Nam 409
    byterii honore praeditus , cujus in alio libro memi- anno prrelerito, cum exercitus Septimaniam debellas-
    iiimns b , lantae se abstinenlire dedicavit, ut indu- set, naves quoe de Galiiis in Galliciam abierant <=, ex

    8 IIoc miraculum referl Sulpicius Sever. in Vita esl tamen ex Childeberti III charta, qu.im in Ap-
    S. Mnrtini. Oralorium vero, quod hic memoratur, in pendice proferemus, sub prima regum noslrorum
    ipsa Sequanae insnla ad septentrionalem urbis por- stirpe basilicam sancti Martini eo loco exstitisse, quo
    tam positum fuisse existimat Valesius in discepta- nunc ecclesia sancti Mariini a Campis perslal an :

    tione de basilicis cap. 2, procul ab eo loco, in quo vero ea ipsa sil quam hic Gregorius laudat, aliis in-
    nuncvisiiurecclesia sanctiMarlinia Campis vulgo di- quirendum relinquimus.
    cta, quam a patre suo Henrico rege constructam Phi- b Supra lib. v, cap. u22, ubi dicitur Vuinnochus seu

    lippus I Francorum rex Cluniacensibus Benediclinis Vinnochus.


    tnonachis sasculo xi labeme aitribuit. Persuasum c Id ipsum designare voluil Joan. Biclar. in Chro-

    tamen habebai Henricus, seibi ecclesiam consiruere, nico, ubi ad Leuvigildi annum 17 refert provinciam
    ubi vetus illud oratorium sieieral sed fallebatnr, in- :
    Gallalix (legendum est ex hoc Gregorii loco, Galle*
    (jinl Valesius, nec mirum esse dicit, cum nullum tunc c/rtJ, seu Calhccicc) a Francorum infestatione fuisse /*-

    supercssel prioris illius aedilicii vcstigium. Ccrlum beratam.


    *75 S. GRFCORII EIMSCOPI TURO.NENSIS 47C

    jussu Lctivichildi regis vastatnc sunl, rcs ablatac, bo- A manibus oliaui proprns verbcrare progrodicbatur
    mincs eaesi alquo inlcrlccti, nonnulli caplivi abilucii inultos , ac diccrc : Nuni ideo quia clei icus factus

    sunt. I \ quibus pauci quodanunodo scapbis crepli, sum, ultor injuriariim luearum non ero? Scd quid
    paliiae qunc acta fucranl nunliavcrunt. dicam de caHeris, cum ncc ipsis quoque germauis
    XXXVI. Igiiur apud Childebcrtum reg-Mti Magno- parcerct, sed ipsos magis cxspolian l? Cumqiio nuii-

    vablus causis occullis ex jnssu regis iulcrliriiur boc quain jusliliam dc rebus palernis inateruisve assequi
    modo. Slanlc infra Mel.tensis urbis palalium rege, et poiucrunt. Quinlo autcin anno episcopaius sui ex-
    liidum spectantc, qualiicr animal caierva camini cir- plelo, cum jam sexlum ingrcdicns, epulum civibus
    cumdalum faligabatur, MaiMtovahlus arccssitur. Qui cuin imincnsa la-lilia praeparasset ; a febre corrcplus,
    veniens, ct nescicns qua: agcnda eranl, cum rcliquis annum qucm cocperat proiiuus inorlc iinminenlc fini-

    (bssolutus risu, pro^picere pecudem coepit. Al is cui vil. In cujus locum Berlcbramnus Parisiacus e arehi-
    jnssum fuerat, cum videret eum spectaculo intcntum, diai-onus subrogatus est. Qui muhas altercationcs
    librata securi, caput cjus .Hmi; qui cccidit ei mor- ciiiii rcliela illius dcfuncti babuisse probatur, eo quod
    tuus ?st, ac per fenestram doinus projeclus, a suis Tes, quas tempore Badegisili episcopi ecclesiae dalae
    sepultus est, resque ejus proiinus direptae, el acrario fuerant, tauquam proprias reliuebat, dicens : M liiia

    quantum reperium csl, sunt illatDe. Autu-


    ptiblico, B baec fuit viri tnei, et licet invita, tameu cuncia resli-
    mabanl lamen quidau», eo quod posl mortem fratris tuit. Erat enim ineffabili malitia; nam st-pius viris

    tliversis plagis ronjugem affectam inlerfecissel. el omnia pudcnda cum ipsis veniris pellibus iucidit,

    nxorem rralns asctsset loro, exslitisse causam qua feminis sccretiora corporis loca laininis candentibus
    inlerimeretur. perussit, sed et mulla alia inique gcssit, quae laccrc
    XXXVU. PosthnRC Childeberlo regi filius natusest, niclius putavi. Obiit et Sabaudus u Arelalcnsis cpi-
    qai a Magnerico Treverorum episcopo •»
    de sacro scopus, in cujus lo«um 411 Licerius regis Gunt-
    lonte susceplus, Tbeodoberlus est vocilatus : de quo cbrainni rcferendarius esl ascitus. Gravis tunc Pro-
    l-nliifn gaudium Guntcbramnus rcx habuit, ul slatim vinciam ipsam liicsdepopulata esl. Obiil et Evanlius
    l galos dirigens, mulla ei munera transmilleret, di- Yiennensisepiscopus e
    , in cujus 6edem Virus presby-
    cens : Per bunc e.nim Deus erigere Francorum re- tcr de scnatoribus regeeligcntesubsiiiuitur. Multique
    gnum propria majcstatis suae pietate dignabilur, si eo ani.o sacerdotura cx boc mundo migravcruul :

    buic paier, aul ipse vixerit palri. quod prselerire volui f


    , co quod unusquisquc in urbe
    XXXVIII. Anno dcnique undecimo regiii Childe- sua sui relii|iierit monimenla.
    berti rcgis, lcgati iterum de Hispaniis venerunt, pa- XL. Fnil autcm el in urbe Turonica Pclagius qui-
    ccm petenies : sed nihil ccrli obtinentes, rcgressi C dam, in omni malitia cxcrciialus, nullum judicem
    fimt. Kicbaredus aulem, filius Leuvicbibli, usipie metuens, pro eo quod jumenlonim fiscalitim custo-
    Narbouam 410 venit, el intra lerminum Galliarum des sub ejus potestate consistercnt. Ob boc furta, su-
    pr.edas rgit, el «-lam regressus est. pcrventa «, pervasiones, cnedes, diversaque scclera,

    XXXIX. Eo b anno multi episcoporum obierunt. lam in fitiminibus quam in terris, agere non cessa-

    Badegisilus veroCenomannorum episcpus, vir valde bat. Nam plerumque arcessilum, et minacibus leni-

    s.iviis in populo, auferens sive diripiens injnsle res busque verbis, ut ab hac malitia dc-isteret, pruhi-
    divcrsorum : ad cujtis animum acerb im atqne immi- bere volui se<l magis odia quam aliquem f.uctuui
    :

    tcm conjux a< cesseral saevior, quae illum in commit- justiliae ab eo recepi, juxta illud Salomoniacae Sa-

    tendis sceleribus, nequissimis consilii slimulis per- pienliae proverbium : Argue ttuttum, adjiciel odire te

    tngebat. Nec praetcribat dies, autmomentum ullum, (Prov. tx, 8). Nam lanlum in me odium miscr habc-
    in (juo non aut in spoliis civium, aut in divcrsis al- bal, ut sacpius spoliaiis caMsque bominibus sanctae

    tercaltonibus grassarclur. Quotidie aulcm cum judi- ecclesiae, exanimes reliquerit, causas qualiter eccle-

    siae vel basilicac sancti Martini damna


    intenderct,
    cibus causns discnterc, mililias sneculares exerccre.
    inquirens. Unde factum est, ut quadam vice venicn-
    s.Tvirc in alios, alios cacdibus agcre non cessabat,

    abbatem tllustm loci


    Colitur die 25 Julii ; sepultus est in monaslerio D P^r lluvioCala din.isil, rogans
    libroviLe rcctlelur. \aius
    saneii Martini, a seipso condilo, quod etiam nunc
    fi illius, ul nomen ejus in
    interfuit. Festum ejus celebratur in Marly-
    exstat snb
    c\slat Benedictino. Ejus Vilam scnpst
    sub ordine Bencdictino. scripsit conciliis
    rol. Gallicano die III Non.
    Fcbruarii. De eo Papc-
    Lbcrvinus abbas, laudaiur a Eoriun.ito l.b. iu, carni.
    1 1, nostro Grcgor.o.
    cl passini a brochius ad diem 6 Junii Bollandiahi.
    b
    Hoc CajiUt cuin (itiatiior sequcntihus deest in De hoc supra lib. iv, cap. 50 ; dicitur vulgo ba-
    <«

    tn
    Colb. a. et Vai. De Badegcsilo su|ira lib. vi, cap. 9; paudus. Variis Conciliis interfuit, et vicatiatuiti
    suhscripsit Concilio Maliscoiiensi n, anno 5S5. Con- Galliis a Pelagio papa oblinuil. De Licerio infra lih.

    mx ejus Magnairudis appcllaiur infra , lih. x, cap. 5. ix, cap. 23.


    )istingucndus est a Bei t> gesi'o, qui eamde.u sedein
    I"
    e Evantius subscripsit Conc. Matisc. l, an. 581;
    bis invasit, ut in Teslameulo suo conquerilur san- Lugd. iii, Valent. n, an. 584, ct Mausc.
    an. 583;
    ctus Bcrtramnus. ii, an. 5X5. Festum ejus nonntilli dic 13 Januarii,
    c Ejus Acta
    habcnlnr tomo III Analecl. Mabillon., alii 3 Fcbr., recolunl.
    ubi ips.us Testamcuiuni, quo inlcr al.a inulla qu.e f
    Kee;m., nolui.
    vailis ecclesiis donavil, basilicas bcali Vinccntii, ubi e Id csl, rapinas, seu violenlias repcntiuas ct u:i-
    «orpus beali Germani, a quo enutrilus fueral, rc- pracvisas.
    quiescit, villatn Bubanc iu lcrri:orio btain^ciibi su-
    ,

    477 MSTORIA FRANCORUM. LIBER OCTAVUS. 178


    tes homines nostros, atqnc echinmn in va-is delcren- A migisilo quoquc niclum intulit, sed pacilicattis est
    lcs caederet, prolereret, ipsaque vasa caperel. Quoil cunt eo, Accedens autem ad urbeni, dum cjiularctur
    c
    faclum cum comperisscm, eum a eommtinionc sus- cum diversis in iristega , snbito effraclo pulpUo Jo-

    pendi. non quasi ulior injuriae meae, sed ul facilius mus, vix semivivus evasit, muliis 413 debiliiaiis,

    eum ab hac insania reddcrcm emendaium. Al ille in eisdcm lamcn malis perdurans quae prius gcsserat.
    clcclis duodei im viris, ut hoc scelus pcjeraret, ad- Multa tunc el Fredegundis in regno filii sui de rebtis
    venil. Sed cum ego nuilum vellem sacramenluin sus- ejtis evertit. Ipse quoqtie ad RheJonicos redieus, et

    cipere, compulsus ab eo, vel a civibus noslris, amo- eos rcgi Guntchramno subderc cupiens, filium suum
    tis reliijuis , ipsius tautura juramentimi suscepi in hoc loco reliqtiit. Qni non itiulto intercedcnte
    jussique cum rccipi in communionem. Eral autem leinpore, irrucnlibns Rhedoniris intcremptus estcum
    eo tempore mensis primus. Adveniente aulem mense niiiltis honoratis viris. IIoc anno inulla signa appa-

    quinto, quo prala secari solent, pratutn sanctimonia- rucrunt : n im mense seplimo arbores visae sunt flo-
    liiim, quod lcrmino prati sui adh:crcbat, pervadit. In ruisse, sed el multae quae prius poma habueraut,
    quo statim ut frlcem inisit, febrc correplus, die tcr- nova dederunt, quae usque ad N ilalis Dominici tem-
    lia spirilum exhalavit. Deposucrai cnim sibi sepul- pora in ipsis arboribus habitae sunl. Fulgor per cce-
    cnim in basilica sancti Marliui vici Conda;ensis, B |um in modum scrpentis cucurrisse visus est.

    412 q""d delectum sui et ft


    effraclum in frusta XLIll. Anno quoque dtiodecimo Chilileberli regis,

    reperiunl. Sic postea in porlicu ipsius basilicae est Nicetius Aivernus rector Massiliensis Provincise d et
    sepultus; vasa quoque echini, qu;u pejeraverat, post reliquarum urbiiim, quae in illis partibus ad regnuni
    obitum illius ab ejus prompiuario sunl delata. Maiii- regis ipsius pertinebant, est ordinaius. Antestius
    festala est auiem virtus beatae Mariae b , in cujus ba- vero in Andegavo a rege Cuntcliramno dirigitur,
    silica mise.r sacramentum promlit mendax. multis ibidcm dauinis aflligcns cas ,
    qui in morle
    XLl. Cum autem per totam terramsonus ille per- Domnolae uxoris Nectarii uiisti luertmt : resque Bcp-
    c;irrcret Praetextatum episcopum a Fiedegunde fuisse poleni e
    , eo quod fuerit hujus caput sceleris, in lis-

    inlcrfccluin, illa quoque quo facilius deiergerctur a cum redigcns, Namnetas accessil, ac lacesscre Non-
    criminc, apprehensum puerum caedi jussit vehemen- nichiinn epis- optim coepit, dicens : Quia lilius luus in
    tcr, dicens : Tu hoc blasphemium super me intulisli, lioc facinore est admisltis, ut dignas pro commissis
    ut Piaeiexialum urbis Rothomagensis episcopum gla- suis poenas Inat merilum exigit. Sed puer conscientia
    dio appeteres. El tradiditeum nepoti ipsius sacerdo- accusante territus, ad Chlothariuni filium Chilperici
    lis. Qui ctira eum in supplicio posuisset, omnem rem aufugit. Anteslius vero accepiis fidojussorihus ab
    eviilcnicr aperuit, dixilque : A regina enim Frede- C cpiscopo, ut in praeseniia regis adesset, Sanlonas
    gundc cemum solidos accepi, ut hoc faccrcm ; a Me- venil. Sonus autem his diebtts exieral, quod Frede-
    lantio vero episcopo, quinquaginta ; et ab archidia- gtindis occultos in Ui-panias nunlios dirigeret, eos-
    cono civilalis, alios quinquaginla; insuper etpromis- dem a Palladio Santonicae urbis episcopo clam sus-
    sum habui, ut ingenuus fierem, sictit ct uxor mea. cepios, el inantea transmissos ftiisse. Erant auleni
    In hac voce illius, evaginato homo il!e gladio prae- eo tempore dies Quadragcsimae sanclae, et episcopiis

    diciuin reum in frusta concidit. Fredegundis vero in insulaui 414 maris» orationis causi secesseral f
    .

    Mclantium, quem prius episcopum posuerat, eccle- Secundum consuetudinem autem, dtini ad Dominic;u
    siae instituit. Coenac festa ad ecclesiam suam p.ipulo exspeclanle
    XLII. Dum a Frcdegunde Boppolenus dux valde rediret, ab Anlestio in via vallatur. Qui [Forte cuil
    faligarelur, nec juxta personam suam ei honor debi- nec discussa rci veritaie dlcebat : Non ingredicris
    tus inipenderetur, cemens se despici, ad Gunlchram- urlem, sed exsilio condemnaberis, quia suscepisti
    nuin regeih abiit. A quo accepta poteslate ducatus nunlios inimicac domini nosiri rcgis. At ille : Nescio,
    super civitates illas ,
    qu;c ad Chlotharium Chilpc.rici ait, quid loquaris. Tamen qnia dies sancti imminent,
    ivgis lilium pertinebant, cum magna potentia pergit; accedamus ad uibem, deciirsisque solemiiilaiuiu
    sed a Rhedonicis non esl receptus. Andegavis vero D san claTum festis, poslea quaccunqttc volueris opponc,
    veniens, mulia mala ibidem gessii, ita ut annonas, ralionem a me accipies : quia quod rcputas nihil est.
    foonum, vinum, et quidquid reperire potuisset in do- At ille : Nequaquam, inqtiit, sed non attingcs limina
    mibus civium ad quas accesserat, nec exspcctalis ecclcsitfc tuae, quia infidelis apparuisli domino nostro
    clavibus, disruplis osliis devastaret; multosque de regi. Quid plura? lenetur in via episcopus, dointis
    babiiatoribus loci caedibus aflecil prolrivilque ; Do- ecclcsi;c describitur, resque diripiunlur. Cives cum
    n
    Regm., detectum, sive e/fractum. Sigibertus obtinutt. Prioris rectores sa-pius apnd
    k Bad., sancli Marlini. veiercs historicos patricii appellantur , aliquando
    c Colb. m. el Regm.,
    tristico. Bec.
    nihil habet. ctiam duces. Posierioris vero praelecti nonnunquaiu
    Trislega sunl sedilicia in tres cimiigualiones distin- palricii didi siinl; hic Nicetius rector appellatur.
    Cla pulpitum vero est culmen tecli.
    ;
    e Ed. aliquot, ut supra cap.
    52, Bobolcni. Regm.,
    d Sub Chlotarii I liliis Provincia in duas
    partes Dobellcni.
    divisa esl. Una Arelatensis Provincia dicta, sub qua ILxc erat sanctorum virorumconsuctudo, ul die-
    1

    Arelatum, Reii,etc.,Guntramno cessit; alleram.quac bus Quadragesiinac iu cremum scccdcrcni. Vidc Prxf.
    Massilicnsis Provincia dicebalur, Massiliam, Avcnio- saeculi i Bcncdiclini, num. 11 1,
    rksin, Aqua» Sexlias ct alia ojqiida sub sc habcntcni,
    *7'.i s. crecorii Enscon tlronensis m
    fi.miine" oblinerc non queunl, ul sallern vel cele- A QuoJ misericordia Domini non pcrmisil : inler (|iius

    DaJJo d senior hahcb.ilur.


    brala solemiiit;»te paschali discnlialnr. Hisquc sup-
    plicantibus, el illo reuileiilo, landem palefacil vulnus XLV. Cum aulem legali de Ilispaniis crcbro ad
    quod laiebat in peclore. Si, inquit, domuui quam rcgein Ciinti hramnum venircnl, et nullius patns gra-
    inlra terrilorii Rilurici lermiiium babere dignoscilur, liam obliucre poluissent, sed magis inimiciiia pullu-
    incae ditioni facla veudil one subdiderit, quaj fiagiia- laret, rex Guntcbramnus Albigensem urbeui nepoti
    tis facio : aliojuin non eflugiet manus meus, nWi suo Childebcrto reddidil. Quod ccrnens Desidcrius
    trudalur in exsilium. Metuit ncgare episcopus : scri- dux, qui maximc in cjusdein urbis terrilorio meliora
    psit, subscripsilquc, ac tradidil agrum; et sic datis farullatis su;c condiderat; 416 liniens nc ultio ex
    li.lojussoribus de prxsenlia sua ante regem, in ci- peierelur ab eo propler anliquam inimiciiiaui, quod
    vit itein ingredi perniissiis est. Transaclis igilur die- aliquando in eadein civilale exercitum gloriosa» mc-
    bus sanclis, ad regem pergit : adluit et Anleslius,
    mori;e Sigiberti regis gr iviter affecisset, cuni Tetra-
    sed nihil de bis qua? opponcbat episcopo, potuit dia uxore sua, quam Eulalio lunc Arvcrno coinili
    approbare. Episcopus autem ad urbem redire jubetur, abslulerat, in lcrmino Tolosano cum rebus omnibiis
    et usque ad synodum fuiuram dilatatur, si forle ali- transiens exercilum commovet, ei conlra GoUhos
    qua de his mue opponebanUir, evidentius possint B a )ire disponil, divisis prius,
    | ut ferunt, n-bus inier
    agnosci b . Adfuil el Nonnichius episcopus, qui daiis lilios et conjugem : assumpioque secum AustrovalJo
    multis muneribus abscessit c .
    comite, Carcassonam peliit. Praeparaverani enim se
    XLIV. Fredegundis vcro quasi 415 ex nomine hoc audito urbis illius cives, quasi resisleic volcnlcs:
    fdii sui, legalos ad Gunlcliramnum regem dirigit. audierant aulein de his prius. Deniqne inito bello
    Qui reserata petltione, accepto responso, valedicen- fugere Gottbi coepcrunt , et Desiderius ciun Austro*
    tcs abscedunt ; sed ncscio quibus causis panlnluin valdo a lergo caedere bostcni. Illis quoque fugienii-
    apud melatum suum remorati sunt. Maue aulcm bus, bic cum paucis ad urbcm accessit : lassaii eiiiui
    facto, procedente rege ad maiutinas, ac praeunle fuerant equites [Al. equij sociorum. Tunc ad portant
    cereo , visus est homo quasi ebrius in angulo o:a- urbis accedens, vallatus a civibus qui inlra iiiukis
    torii dormilare, accinctus gladio, cujus hast.i paricie erant, interfeclus est cum his oinni' us qui cum fue-
    susieiiiabaiur. Hoc viso rex exclamavit, dicens non rant prosecuti : ita ut vix pauci cxinde quoJammodo
    esse simpliciter, hominem sub hoc borrore noclis evaderent, qui rem , ul gesia luerat, nuuiiarent.
    tali in lnco quie-cere. Oppressns aulem, et loris re- Austrovaldus vero audiens Desiderium moilnmn, de
    vinclus, inierrogabatur quid sibi haec vellent quaa via regressus ad regem perrexil, qui mox in ejus
    ageret. Nec mora supplicio subdiius, dicit se a le- C lociim dux staluitur.
    gaiis qui advenerant emissum fuisse, ut rex deberet
    e Hispanorum
    XLVI. Posthaec Leuvichildus rex
    interici. Denique apprehensi legati Eredegundis,
    a?grotare coepit, sed, ul quidam asserunl, poenilen-
    nibil de his quae interrogaiisunt conlilentur, dicen-
    tiam pro errore haeretico agens, ct oblestans ne huic
    tes : Nos nihil ad aliud missi , nisi ut legationem
    ha-resi quisquam reperiretur consentaneus, in legem
    quam suggessimus deferremus. Tunc homincm illum
    calholicam transiit; ac per septcm Jies in fletu
    diversis plagis alTecium, et carceri mancipatum, le-
    pcrdiirans pro liis qua? contra Dcum inique nioli:us
    g:ilos per diversa loca exsilio condemnari pra-cipit.
    esl f
    , spiritum exhalavil : rcgna\hquc Richarcdus fi-
    Manifesti-sime enim paiuil sub hoc dolo a Frede-
    lius ejus pro eo.
    gunde fuisse dircctos, ul regem inlerlicerc debcrenl.

    417418 1NCIPIUNT CAPITULA LIBRI NONI.


    /. De Richaredo et leqatis cjus.
    II. De obitu bealai Radrqundix.
    III. De eo qni cum cullro ad Guntclnamuum reacm venit.
    IV. Quod Childeberto alius natus est filius.
    Y. De prodigiis.

    a
    Id est ab homine, scilicel Antes:io. D ul Jicilur supra lib. vi, cip. 15.; laudalur itcm bb.
    b
    LauJaiiir a Fortimato lib. i, c:irm. 3, ob .rdifi- iv dc Mirac. sancti Martini, cap. 2G. Alins fuil eju»
    catam sancto Stepbano ecclesiam. Alieram in hono- dem sedisepsc. Nonnichius senNunichius, qui saeculo
    rcm sanctornm Peiri, Pauli, Laurenlii el Pancralii snperiori Conc. Venelensi subscripsil; cuique Apolli-
    a-Jificaral, in qua IreJecim eranl allaria, seJ quaiuor naiis Sidonius scripsil epist. 15 lib. viu.
    e\ bis consecrata non fucrant, quod reliquias in cis d Cod. Colb. a., Batlo.

    r •ponenJas millas habcret, utpaiei ex sanctiCregorii eHoc capul deesi in Colb. a. el Vat.
    M. cpisi. 50, lib. v, ubi rcliquias quas ab eo PallaJius fAgnovit quidem veritalem ex Gregorio M. lib.
    clflagitaral,se ipsi transmiitere bealus testatur ponli- iii Dialog., cap. 51 : Sed qentis suce timore perterritu»

    fex.qni et epist. 52 ejusdem libri eiJem.PallaJio An- ad fidem catholicam pervenire non meruil. He Leuvi-
    gustinnm aliosque monacbos in Angliam eunles com- gildi convcrsione nihd scribnnl Joannes Hiclarensis
    u.cndavii. Nomen cjus iu fastis Ecclesi;e legilur, ac abbas, aut Isidorus ad seram (iOG, licet plura liabeant
    uiisanctus in propria ecclcsia hotiora:ur. Subscripsit de illo. Eum ad poenas peipctuas cx hac vita demi-
    Cone Paris. iv, an. 573, et Matisc. n. anno 58*>. grasse ait Paulus Emcriicnsis, cap. 1G de Vilis pairum
    c
    Hic erat episcopus Namncicnsis Felicis succcssor, Euicrit.
    481 IIISTORIA FRANCORUM. LIBER NONUS. 482
    VI. De scductoribus el artohs.
    VII. I)e remotione Ennodii ducis; elde Wasconibus.
    VIII. I)c prmsentia Guntchramni liosonis.
    IX. De interitu Raw hingi.
    X. De interitu Gunlchramni Bosonis.
    XI. Quod se rcges vidvrunt.
    XII. De inlerilu Ursionis ac Berihefredi.
    XIII. De Baddone, qui in lcgationem abiens , dclentus , et poslmodum [Ed. posl diu] dimissus cst ; et de morbo
    dysenlerico.
    XIV. De pace Egidh episcopi et Lupi ducis.
    XV. De convcrsione Bicharcdi.
    XVI. De tegatione ipsius ad reges nostros.
    XVII. Deexiguitate anni hujus, seu, De slcriliiate anm et charitate annona;.
    XVIII. De Brilannis, et obttu Namatii episcopi.
    XIX. De inleritu Sicharii civis Turonici.
    XX. De eo quod ad Guntchramnum rcgem in hgultonem pro cuslodicnda pace dirccti sumus. — Exemplar Pac~
    lionis apud Andelaum.
    XXI. De eleemosynis el bonilate ipsias regis.
    XXII De lue Massiliensis urbis.
    .

    XXIII De obitu Agerici epitcopt, el de successore


    . ejus.
    XXIV De episcopalu Fronimi.
    .

    XXV. Quod exercilus Childeberii in llaliam abiit.


    XXVI. Deobitu Ingobergw reginaj.
    XX VII. De obitu Amalonis.
    XXVI II. De speciebus quas Brunichildis regina transmisit.
    XXIX. Quod Langobardi pacem ad Cltildebtrtum regem petierunt.
    XXX. De descriploribus urbis Pictavw ali uc Turoniae. t

    XXXI. Quod Gunlchrammis rex excrciium in Septimanium dircxit.


    XXXI I. De inimicitiis inler Childebertum ct Gunichramnum.
    XXXIII. Quod lngeltrudis rcligiosa ad Chitdeberlum abiit, conlra filium snggestura.
    XXXIV. De inimicitiis Fredegundis cum filia sua.
    XXXV. Deinteritu Waddonts.
    XXXVI. Quod Cltildebeilus rex Theodobertum (iliumsuum Suessionas direxit.
    XXXV II.De Drocligiiilo episcopo.
    XXXVIII. Deeo quod aliqui conlra Brunichildem reginam agere volucruni
    XXXIX. De scandalo in monaslerio Pictavensi orlo per Chrodieldem et Basinam.
    S. Hadegundem.
    — dpislola ephcoporum ad
    XL. De fomite primo scandali.
    XLI. De cojde in basilica sancti Hilarii. — Bescriplum episcoporum.
    XLII. Exemplaria epistola; quam sancta Iiadeyundis episcopis direxit.
    XLIII. Quod Theutacius presbyler ad hoc scandalum ntiligandum advenit.
    XLI V. De intemperie anni.

    LIBER JTOJYUS.
    419 1. IgiUT » post morte.n Leuvichildi Hispauo- A pere noluit verba eorum. Unde talis posimodum
    rum regis U.charedus (ilius ejus fcedus iniil cum iuier eos inimici.ia pullulavit
    ,

    Goisvintha relicta patris sui,


    , 420 ut ad civiiaies
    eamque ut malrem sus- Sepli.nanise nullum de reeno ejus .ransire per.nitle-
    cep.t b. llasc enira erat mater Brunichildis reginae, rent. Hi vero qui ad Childeberlum rege.n vene unt
    matris Ch.ldeberl. junioris. Richaredus vero de a ia cum charitale recepti sunt : datisque n.uneribus
    uxore erai Glius Leuv.cl.ildi. Denique cum noverca ha- accepla pace, cum muneribus suut regressj.
    bito conMho, legaios ad G unlchramnum regem, alque
    II. Eo anno beatissima Radegundis ab hoc mundo
    Ch.Idebertum dmgit, dicens Pacem habeie nobis-
    : migravit. Quae magnum planctum in monasteriouuod
    cum,etmea.nusleedus, ut adjuli praesid o ve-lro, cons.i.uerat dereliquii. Fuique et ego prasens ad
    cum necessitas poposceril simili nos conditione, eam
    , se, eliendam. Obiit au.em mense sexlo, lerlia
    iniercedenle cl.ar.iale, mu.iiamus '. Venientes vero deci.na die mensis , sepulla post triduum. Qme au-
    legati qu. ad Gunlchranmum regen. directi erant, , e ,n ibi ipsa die virlutes
    ,
    apparuerunt, et qualiler
    apnd Maiascense a oppidum jussi sunt residere ibi- fuerit funera.a
    :
    , in libro Miraculorum • plenius scri-
    que transmUsis viris tex causas cognovil, sed reci- bere studui.
    1
    Deest hoc capul in Colb. a e. cum seq. in Vat.
    B pro Matisconem.
    » lla:c ittfcn postea cum Uldila episcopo Ariano * Lib. de Gloria Confess.
    cap. 10G. Acil item de
    inncta , eccaredo ins.dias paravi. , ul narrat Joan.
    I
    ea liu. de GLria Marl. , cap. 5. Obiit P oito die 13
    i

    R.clar. ad a.inum o Revcaredi.


    Augusli, el qmdem anno £87, ex hoc Cregorii ioco.
    S.c omnes ou.n.no cd.i, et scr.pt, Tameu le- Sepul.a est in basilica S. Mariaa, ubi l.mc eral sau-
    gendum msi lallor, Stmih vos condtttone, aul sa-
    esl,
    c.i.nonial.mn ccemcleriun. hodie a cauonicis sa:cu-
    ,
    i.e siniitt nos condtlionc. vos mumamus.

    * S.c o.nncs n.ss. el ed. pler.que. Col. el B.gn.,


    Matescense. Ulro bique Malisco iute l.gi debel. Cerie
    Foriuiiat. , in Vita S. Gcrmani, Matasconan habcl
    lanl.us occupala. Ejus saene reliqni* magna ex narle
    C um bea.i llilarii exuviis a Calvinislis conibusi»
    sunt anno loG'2. Vide nol. in lib c P' .
    '
    ^^
    w* s. cni.conn episcopi tubonensis *8i
    111. Intciea ° odvcnil fesiivilas sancli Marcelli, A jactitabat : ad qucni, quia prrcscns nou cram, riihti-

    qn;v apud urbein Cabillonensem iiicnsc scplimo ce- citas pnpuli nuilta conlluxcrat, dclerenles secuni
    lcbratur, el Cuiilclirainnus rcx adluit. Veium ubi ctcos ct debiles, qi:os non sanctitaie sanare, sed
    peraclis soleinnibits b , ad MCrOMQCtum aliariiiin crrore nccroniantici ingenii qua>rebal illudere. Nam
    communicandi gratia accessisset, v>nit quidam quasi hos qtii erant paralytici, aal alia impedili dcbilitate,
    aliquid siiggeslurus. Qui diun propeiai 421 conlra jubebal valide extendi, ut qnos virtuiis divinae 'argi-
    regeni , culterei de manu dilabiiur, apprebensoque tione dirigcre non poleral, qnasi per indtisti iam res-
    repente , alium cullrum evaginalum in manu ejua taurarct. Dcnique apprclicndcbant pucri cjus inauus
    reperiunt. Nec mora , eductns a basilica sancta, viu- hominum, alii vcro pcdes, tractosquc divcrsas in par-
    cltis , ct i' rmeniis addictus , confiietur se cmissiun tes, ita ulnervi pniarenliir abrnmpi : cuin non sa-
    ad interficiendum regem, diccns : Sic enim iractavit iiarcnltir, diiniticbaiiMir exanimes. Undc factum est,
    qui ine misit. Quia cognovil rcx niiilioruin in se ul iu lioc supplicio niulli spiriluni exhalarenl, lan-
    o<lia aggregnla, et siispeclus nc percutiatiir, oinnino ii!iiu|tic miserclalus erat. ul iiiinorcm « se bcaluni
    se a suis vallari praecipil : nec reperitur :>ditns qua- Marlinum esse diceret, se vero apostolis coaequaret.
    liler ad euin cum gladiis possil accedere , nisi in Nec mirum, si hic similem se dical aposlolis, ctim
    ecclcsia, in qua securus ct niliil inetucns stare diguo- J} ille aucior nequili:c, a quo ista procedtint, Cbrisluitt
    S( iltir, irnusverbeieiur. Sed ct bis de quibus locutus se iu fine s;cculi fassurus sil. Nam dehoc animadver-
    ftiii apprcheusis , mullis imercniptis, buiic vcrbera- sum cst, ul superius diximus, eirore nccromanlicu
    tum plagis dimisil vivuni ,
    quia ncfas putavil °, si arlis fuisse imbutum. Quia, ut asserunl qui cum vi-

    is qui ab eci lesia cductus fuerat, li uncaretur. dcrunt, cum quisqne de co procul et abdile quid-
    IV. r|
    Eo anno Childebeito rcgi alius lilius na'us quani locutus fuisset mali, coram populo asianta
    est, qucin Veiauus Cavillonen-is e cpiscopus susci- itnpropcrabal, dicens i Quia boc ct illud de me eflatus
    piens a Idvacro, Thcodorici nouien posuit. Eral enim cst, qti;c sanciilaie mea crant indigna. Et quo alio
    eotcmpore ipsc ponlifex inagnis virtulibus pra>ditus, nisi nunlianlibus daiinoniis id cognoscebat ? llabebal
    ita ui plcrtimque infirmis signum crucis imponens, autem cucullum ac iunicani de pilis caprarum, et iu

    siatim sanilati, iribtiente Doinino, rcstauraret. praisenti quidem abslinens erat a cibis et polu ;
    clam
    V. Prodigia f
    quoqne multa deliinc apparuerunt. aulem cum in divcrsorium venissel, ila infarcibal in

    Nam vasa per donios divcrsorum, signis ne>cio qui- ore, ut minisier non occurrerei tanlum po-centi por-
    bus cliaraxala snnt, qure res nttllo unqu.im modo, rigcre. Sed dctecta dolositaie ejus, et a noslris de-
    auleradi poiuit, aui dcleri. lucceptum est autem boc prehensa, ejcclus est exlra urbis terminum. Nec co-
    prodigiuni ab urbis Carnotenae territoiio, et veniens C gnovimus deinceps quo abissel; diccbat 423 tsmen
    per Aurclianensem, usque Burdegalcnsem lcrminum civcm se esse Burdcgalensem. Nam el ante hos

    peraccessii, non pra-lermillens ullani urbcm qujr fuit sepiein annos fuit et alius magnus valde seduclor,
    b
    in mcdio. In vincis vero nieuse octavo transacla vin- qui inultos dccepit dolositate sua. Ilic eniin cololuo

    deniia. palmites novos cum ttvis deforniatis aspcxi- indutus erat, aniictus desuper sindone , crucem fe-

    tuiis. In aliis arboribus frondes novce, el nova visa rens, de qua dependebant ampullube, quas dicebat
    sunt poma. Radii a parle Aquilonis apparucruni. As- olctnn sanclum habere. Aiebal enim se de llispaniis

    serebant nonnulli vidisse se serpcnles exnube delap- advcnlare, ac reliquias beatissimorum mailvruin
    S'>s. Alii afurmabanl villam cum casis el hominibtis Vincentii levitar-, Felicisque mariyris ' exhibcre. Sed
    subilanea inlernecionc cvanuisse ;el niulta alia signa cum jam vespere ad basilicarn sancti MarliniTuroiiis
    apparueriMii, qua?aut regis obiftim anntintiarc solcnt, advenisset, et nos in convivio residereums, manda-
    aut regionisexcidiutn. 422 Vindcmia co anno lc- tum inisil, tlicens : Occunanl reliquiis sanclis. Cui

    nuis, at|u:i' valid.c, pltivix- iinitiensa', flumiua quoque nns, quia iiora jam priolerici at, liximus : Requ cs-

    granditer adaucta fuerunt. canl bcat32 reliquiai supcr altarium, donec mane
    VI. Fuit eoanno in tirbe Turonica Desidcrius no- procedamus ad occursuin earum. Sed hic pritno di-

    mine, qni se uiagnum qucmdam esse diccbat, assc- D luculo consurgens, ncc exspcclalis nobis, advcnit
    rens se mulla possc facere signa. Nam et nunlios in- cum crucc sua, cl in ccllula noslra atlfuit. Stupe-
    lerse, atque Peirum Pauluinque apostolos discurrere faclus ego, ei admirans levitatem, i..teirogo, quid

    •
    Deest hoc capul in Colb. a. Sic pro Cavellionensis cum Chesn. al. habcnt
    *>

    b
    Observniida hic velus Gallicanac ccclesiaB con- Bcc. et Colb. a., cl quidcui rccie, ut jain supia ob-
    stictudo. sacram cnmmuniouem nonnisi posl pcra- servavimus ad cap. 7A lib. vin. Edili, Cabitlonensit.
    rlaiu inissain adiniiiisliaudi. V. Liturg. Gallic. lib. i, Theodorici naiivitalein Fred' garius anno sequenli
    cap. 5. cousiguai.
    c Jus nsyli a priinis Eccle-i;r. saeeulis,
    ex quoprin- f
    Deesl istud capul cuui tribus sequeulibus in
    cipes Chrisliani lucre, concessuiii ecclcsiis asseruere Colh. a. cl Val.
    1'alres Ctutc. Aurehan. i, sub Cblodoveo Magno, an. k Bec. et Casin., juviorem.
    M !, quod postea tiim variis concilioruin canonilms, h Colobmni vestisernt ab-que manicis, quibusuli
    lum regnm nosirorum edictis sajpius confinnatum solebanl Mg\ ptii iuoiiachi apud Cassiau. lib. i Inslil.,
    fuil. caj). 5.
    d caput dccst
    Iloc codd. Colb. m. ct Regm.,
    in • Qui Gerund;c p.-ssus cst, dc quo lib. i de Gloria
    quai.ivis iu i is rccciiscatur in Imjus hbri capilum Maii., rap. (
    .)-2.

    indiculo.
    . :

    iSo HISTOMA FRANCORUM. LIBEU NONUS. 485

    tiacc slbi velint. Respondit quasi superbus et inflata A ccrit. Sed uec nos prac boc fcctorc in basilicam san-
    voce : Meliorem, inquit, occursum nobis exhibere ciain ingredi potcramus. Accedens vero unus cleri-

    dsbueras. Sec haec ego in aures Chilperici a regis in- corum, clausis naribus eum exciiare niliiur, ncc
    geram : ille autem ulciscetur despcciioncm meam. potuit, ila enim erat miser madefactus vino. Tunc
    Et ingressus in oratorium, me posiposilo, ipse capi- qualuor accedenles clerici, levantes eum inler ma-
    lellum unum, atque alterum, ac lertiuin dicit; ipse nus, in unum angulum basilicse projecerunt; et ex-
    oralioiiem profert , el ipse consuir.mal, elevataque bibentes aqnas, abluto pavinicnlo, resperso « Liaitt

    itcrum cruce abiit. Eral enim ei elsermo ruslicus, ct herbulis odoratis, sic ingressisumiisexplerecursuni c :

    ipsius linguac latiiudo lurpis atqiie obscoena; serl ncc nunquara tamen tiobis psalleniibus potuit excilari,

    de eo sermo rationabilis procedebat : qui usque Pa- doncc dalo lcrris die altius solis lampas asccnderet
    risios nccessit. Ilis cnim diebus Rogationes publiae dehinc excusa;um reddidi sacerd<ti. Convenienlibtis
    celebrabantur, quae ante sancluui Dominicae Ascen- auteui episcopis apud urbein Parisiarain, dum l»scc

    sionis diein .igi solent. Factum est antem, ut proce- in convivio narraremus,425 ipsuin pro casligaliouh

    denle Ragnemodo pontilice cuin populosuo, et loea gratia adesse pnecipimus. Quo astanle , elevatis
    saucta circumeunte, ut el bic ciim cruce sua adie- Amelius Beorreianae urbis d episcopus oculis, co-
    niens, inusitatum populis exhibeus induinentuin, ad- B gnoscil eum suum csse famulum, sibique per fugam
    junciisque publicanis ac ruslicis mulieribus, cl isie dilapsum, et sic excusalum recepium reduxit in pa-
    chortiin suum faceret, el quasi cum sua muliituduie triam. Multi enim sunlqui bas seductiones exeicen-
    loca sancta circumirc tentat. Hacc ccrnens cpiscopus, tes populum rtislictim in errorem ponere non de-
    misil archidiaconum suum , dicens : Si reliquias sislunt : de quibus, ut opinor, el Dominus in Evan-
    sanctorum exhibes, pone eas paululum 424 '" )a " '
    gelio ait , Consurgere e in novissimis temporibus
    silica, et nobi>cum celebra diessanclos; decursa pseudocliristos, et pseudopropkelas, qui dontes signa
    autem solemnilate, proflcisceris in viain tuam. At et prodigia* eliam eleclos in errorem inducant (Matlli.
    ille parvipendens qu;e ab archidiacono dicebantur, xxiv, 24). De his ista sulficiant : nos potius ad pro-
    ccepil episcopum conviciis ac maledictionibus pro>e- positum redeamus.
    qui. Sacerdos vero intclligens euin esse seductorem,
    jussil eum recludi in cellulam. Perscrtitalisque cun- VII. Ennodius cum ducatum urbium Tiiron ;
    cac «l—
    ctis qiue habebat, invenit cum eo sacculum magnum que Piclav;cadministrarct, adhuc el Vici J< lensis at-

    pleniim de ladicibusdiversariim herbarum; ibique et que Benarnrc '


    urbium principaluiiiaccipil. Sed eun-
    dcnles talpse, ct ossa murium, elungues atque adipes libus comiiibiis Turouic& atque Pictava; urbis ad
    ursinos. Vidensque lucc maleficia esse, cuncta jussit C rt>
    g ei » Childebertum, obtinuerunt eum a se remo-
    in flumen projici, ablalaque ei cruce, jussit eum a veri s. llle vero ubi se remolum de his sen-it, ;id

    termino Parisiacaj urbis excludi. Sed hic iterum fa- civitatcs superius inemoralas properat ; sed duni in
    cia allcra cruce, coepit quse gesserat exercere; cap- illis commorarctur, mandalum accepit, ut se ab cis-
    tusque ab archidiacono, et calenis vinctus, jussus est dem removcret, ct sic accepto otio, ad domum suam
    custodiri. Ilis diebus Parisios advencram, et ad ba- reversus, privali operis curam gerit. Vascones vero
    h
    siiicam beati Juliani marlyris b metatum habebam. de monlibus proruinpenles in plana descendunl,
    Nocte igilur insequenti erumpens uiiser istc de cu- vii;eas, agrosque depopulantes, doinos tradenles in-
    slodia, cum ipsis quibus erat nexus catenis ad ante- cendio, nonnullos aLducentescaptivos ciun pecoribus,

    diclani basilicam sancli Juliani properal : atque in contra quos sse, ius AuMroualdus dux processil ', sed
    p vimento in loco quo ego slare erain solilus, ruit, parvam tillionem exegit [Al. exercnitj ab eis. Colthi

    ac sopore vinoque oppressus obdormivit. Nos vero vero proplcr superioris anni devastationem, quam iu

    ignaii facti, niedia suigenles noctc ;>d reddendas Do- Sepimania regis Cunlchramni exercitus lecii , iu

    iii uio gratias, iuveniuius eum dormienlem : de quo Arelatcnsem Provinciam proruperunt, egeruntquo
    tantus fcetor [Al. paedor] egrediebalur , ut omnitim praidas, ei caplivos abduxerunl usque ad decimiini
    cloacarum alque secessuum fceiores foetor ille devi- D aburbe milliaiium.Unum cliam caslrum, Ugernu.n l-

    Rcgm., Childebcrti. Uterque rex luncerat.


    « an. 885.
    b
    De hac basilica vide supra lib. vi, cap. 17. « Regm., Consurgent pscudorhristi, etc, inducent.
    « Observanda inajoruin nostroruin re'igio in rcd- f Regm., Bername, Colb. m. elBec, Bernarnw. Ii»
    dcndis Deo laudibns debitis, statis horis, ul eliam veteribus notiiiis lociim sepiiinuni occup.it inter ci-
    episiopt nocln ad persolvendum soliium nensuni vitatesNoveinpopulanir. Ib»die Benearni nomine re-
    surgerent. Sanctns Cermanus Paris. epis . in iiine- gioni relicto, vocatur Lascura, vulgo Lescar.
    ribus capile nudo , etsi nix aut imber urgerel , 8 Couiiles in singulis erant civiaiibus, duces veio

    curiuni diccbal , cx Fortunato. Plura de liac re pluribiis pr.ceiant. Vide supra rtolas ad lib. viu,
    Mal illonius habet iu Disquisit. deCursu Callicano, cap. 18.
    h Vascones in Pyrenseis Alpibus habilantes post
    §6.
    d
    Varie apud varios scnbitur linjus castri nomen. varias incursiones, inclinaio Erancornin regno, N »-
    Bi^crrones appellat Ciesar libroin Belli Callici. Uibs vempiipiilaniam landem oblmucre, « quibus el Vas-
    gentis capuiTurba, scu Travia, oliin dicobaiur, ho- conia dicta est. Vide Altesenam lib. i rerum Aqu;-
    die Taroes. In veleribns Noliliis, civitas Twba, ubi lan., cap. 16.
    evstrum Bigorra, riecimum ohtincl locum iu Novein- • Supra lib. viu, cap. <i?J, dicitur comes.

    ponulania. Amelius subsci ipsil Conc Malisc. n Regm., Biijerniun. Videsupra lib. vui,c?p. 30.
    i
    ,

    GUEGORU EPHOOK -URONENSIS


    ^3
    t87 S.
    ,.
    nomine, cum rebus atque hab.tator.bus
    nullu rcsislenle regressi sunl
    >c
    dcsolanles, ,
    ., , ,
    AA ^>«*™
    RBiiAhiiwum
    eum
    ris,
    ^U^ ™
    iussit. Oui
    n , n, rllli datis liitc-
    rex suo jussissel astare conspeciui
    et pueris destinalis cum eveclione
    d
    littc-

    puhlica , qui
    cnm adfuisset,
    .
    ,
    priusquam

    VIII. Guiilclirainiius vero Doso euiii exosus regina:


    res ejus pcr loca singula deberc.t
    capere, jussit cum
    ccepil per cpiscopos ac proceres
    discur-
    haberclur ,

    cubiculum iulromiili ; locuiusque cum eo alia cx


    ve '" am misero precari u quam antc in
    rcre, 426 el
    aliis, egredi neiuni de cubiculo
    jubct. Cumque egre-
    junior,
    despexcai. Nani cum rex Childeberltis es^el
    dcretur, a duohus ostiariis pedbus arprehciisus ruit
    D.tinichildeui reginam same conviciis
    alque iinprope-
    in gradibus ostii , ita ut pars corporis cjus essel in-
    riis laccssihat, sed el injuriis
    qua; ei ab adversis in-
    trinsccus, pars vero cxlrinsccus exlendcelur.
    Tunc
    lerebantur, faulor exstncrat. Sed el rex
    ad ulciscen-
    atque qui ad haee cxplenda parati eiant, cum gla-
    injiiriain genili icis , jussit cum persequi,
    i. jtrssi
    dam niimitaiim caput
    positum in dis- diis super eum ruunt, atque ita
    inlerfici : ille vcro cum se cerneret
    putaretur ;
    per Age- cjus colliscruni, ut simile lotum cerebro
    crimine, Viridunensem ecclesiam petiit ,
    per te-
    regis pater ex staiimque mortuus e^t. Tunc denudatus , ct
    ricuin prorsus episcopuni, qui erat
    sepulturaj mandatus esi. Eral au-
    Tunc pontifex nestram ejectus,
    lavacro, veniam impetrare confidens.
    humanum gcnus eiipidi-
    '\(1 regcm
    ad deprecaturquc pro
    liroiiciai., ueiin:wi»n|u''
    rCCII, properat, —- —
    i'«« eo — Rex
    cui :
    • -» -
    tem —
    lcvis in inoribus, ullra
    et ex ips.s d.viins
    .......
    cum ncgare nequi.ct qua, pe.cbat, ail : Venlal coram B tali ac facultalibus inhians aliei.is,
    • l • ___ _ --_._-__%.•--_--.-_
    intanium ut j:<m in i-i iii iii ipso
    is 1 r US
    intcri.us [ ( i 1 1 I 1 1

    prajsentia patrui b
    i 1

    valde supcrbu* ;
    nobis, ei daiis fidcjussoribus in
    filium se fatere.nr.
    exsequa- sui tempore Chlothacharii regis
    mei, auidquid illius judicium decrcvcrit, Quo inler.
    morabalur, Multum lamen cum eo auri reperlum est.
    inur. Tunc adductus ad locum ubi rex
    cpiscopo fecto, proiinus unus puerorum ejus cursu veloci evo-
    iuidalusarmis,ac per manicas len.us, ab Ilwc
    lans, nuntiavit conjugi e,us quaj acta erant.
    r.praesentaitir regi. Ad cujus provolutus pedcs, ail :
    plaleam Suessionicaj civilaiis compta ,
    praecep. vero per
    l>eccavi tioi ac genilrici luae, non obediendo
    Dreliosilatibus
    voluntalem vcs- grandibus oruainenlis ac gcnimarum
    tionihus vestris. scd agendo contra
    428 e a»°, P race
    -

    autem rogo, et auri fulgore obie.cta, ascenso


    tram alquc utilitatem publicam ; nunc
    deiuibiis pueris alrisque sequenUbus fercbatur ;
    al-
    conlra vos gessi.
    ut indulgeaiis malis meis, t,u;e
    Rex atiicm jussit eum elevari a lerra, et posuit
    ™::
    doec
    r^ s
    in

    „z^^
    p,,s,.ntiam Guntchramni regis adveniat.
    que ad basilicam sancti CrUpini
    ^, *__..
    passio __arl.ro» bea,orum«. Sed
    C.ispinianique pro-

    •^«-««-•£
    v.dens nunt.um

    Et
    IX
    ussit L
    discedere.
    Postl.cc Raucl.ingus conjunctus cu.n
    priori-
    per aliam plate.m gressum retorqnens,
    icrram oniamentis, ir, basilicam sa. cti
    pro.ectis in
    Medard. an-

    C confugi', ibi se ti.tari com.ssons rccs.<k .

    regni Chlolhan. fil.i Chilperk. ,


    conlingens se tistitis ,

    b* ;

    pulans. i>ue, vero qui miss, a rege fueranl ad requi-


    quasi trac.alurum de pacc, ut inter terminum
    ulrius- i

    iu thesaur.s .ihus reper.,>r,i


    con- rendas res cjus, tania
    rcgni nulla inlenlio a„t dircptio gererelur,
    que
    si.iun,

    re»e
    habuerunt, ut scilicet

    Rauchingus cum Theodobe-rlo seniore ejus fi-


    in.cfecto Childebeno quanla nec i„

    iuvc.iri, quod tolum reg.s


    ipso a,rarii
    conspecuhus prxsenta
    inlerfeclus esi, crant cuin
    V»^*^ ^L
    Campaniae lenerel Crsio vcro ac Dcr- runt. Nam eo die, quo hic
    tio regnum ;

    Pictavorum, de quibus
    Theodo- rege multi Turonorum alque
    thefredus S juniore hiio nuper geniio, qui
    excluso tale fuit consihum , ut si
    maluni hoc perlicere po-
    cognoniiuabatur, ad se susceplo , et
    ricus vo-
    Mulla luisscnl, hissubditis supplicio, diccrent quia ex
    GuiilchrainnD rege, reliquum regni lencrenl.
    fuit qui rcgem nostrutn iitleremit, eisque diver-
    e.iam contra Brunichildem rcginani
    frementes, 427 bis
    ullores se morlis regiae esse
    sicul prius fece- sis suppliciis irucidaiis,
    ut eain in coiUumeliam redigcreni, consilia eoium
    ergo suinma ela- jactarent. Sed Deus omnipoiens
    raul inviduitate sua. Rauchingus
    implevilque illud quod
    dicam ad ipsius rcgalis sccp- quia tniqua era„t, dissipavil,
    tus potenlia, el ut ita ,
    in-
    scriplum est Quia foveam quam
    (ralri p.irubls ,
    pncparat ad :

    tri se jacians gloriam pervcnire , ilcr


    locuui tamen Rau-
    __»_»».- quod cides in eam (Ecdi. xxv.i, 29). In
    ChilJeberlum acceoenoi, ut
    Cl.ilJeherlum rcgem accedendi,
    ioierat posset explere. Sed

    in Gunichramni
    aures regis
    ui consilium

    pietas Dom.n. ,.«


    4 ««-
    -erta
    pnus nnposuil. Q„i mis-
    omnes
    D
    -
    c
    -

    loculi fuerant
    .

    ^^J^
    diViltitur dax. Jam cnin,

    ,
    Ursio

    possel explcre ,
    UaildllIlgllS qil3e c0 ,

    collecio exerc.lu vc-


    sisnunli.scla.il ad Chihleherium regem ,
    ei
    fuissct al-
    niehant. Sed audiei.les quod
    sci icel tali
    Accelera
    inoliiiones has in noliiiam posuil, dicens :
    niultitudinc
    fectus adducia adhuc secum
    interitu,
    ul videaniur a nobis; sutit enim causaj
    velociier, videbatur infra
    qux ei hominum, quoe ad eos perlinere ,

    quaj agi dcbeant. At ille diligenter inquirens propin-


    quod villai Ursionis
    castru.n V..hrense« ,

    nunliata fuerant, veraque esse


    cognoscens, arcessiri

    de cursu puhlico, lib. xn Cod.


    tamen csse
    Sic habent scripti ct edili. LeKendum
    8
    e Celehrali.r v.u Kal. Nnvcnh. Dorum martyru.n
    videttir, veniam miser ab ea precari,
    seu, vemam pro juii a bealo Lli-
    mua memoria insigm omamenlo decorala
    viiscro prccari ab ea quam,
    quam.
    aut saltem, ventam
    1 ut iradil S. Audoc.ns
    lib. ll Vita ejus ca„. 7.
    fuerai, cx lib. v,
    precari
    utnur Rauchingi uxor prius Godino nupta
    Freh. al., pa/ri«i; sed nusquam hac voce
    '•

    susceptorcniex baptismo. Ca )
    Gregorius ad desig„a„d„m i 'Ed.,pofH_ra«t;Ca>in.,i>so wrario pubiico
    regii
    c Colh. Derifredus; el sic infra.
    a.,
    tania votuerinl inveniri.
    d De his Di^uon. ad form. il lib. . Marcmli, el dcdcrat Mosaui ...1«
    lc^. 3
    Tca_uuu. istudpagouomei.
    Altej»erraiii huuclocuui; sed fusiujsCuj icjusad
    : ,

    489 HISTORIA FRANCORUM. LIBER NONUS. 45.H»

    quiirn erat, cum rcbus omnibus se miiniunt conscii A molus rex 430 dicerct : Si episccpus exinde egredi
    consilii sui, tractantcs ut si rcx Cliildebertus aliquid noluerit, pariter cum
    auclore perfidiae pereat. illo

    conlra eos agere voim-set, virlule se ab cjus exer- Haec audiens episcopus, direxit nuntios ad regeui.
    cilu defensarcnt. Caput enim liorum ct causa malo- Qui cuin ista narrass.ent , ail rex Gunichrainnus :
    rum Ursio erat. Sed Brunicliililis rcgina mandala Injicite ignem iu domum, et si exire nequiverit epi-

    misit Berlbefrcdo, dicens : Disjunge te ab Iiomine scopus, parilerconcremenlur. Haec audientes clerici
    inimico", el habebis vitam : alioquin cum eodcm in- cffracto vi ostio sacerdoleni ejiciunt foras. Tunc mi-
    teribis. Filiani enim cjus ex lavacro regina suscepe- serrimus cum videret se flanimis validis ab nlraque
    parte vallari
    rat, et ob boc 429 misericordiam de eo habere , accinctus gladio accedit ;id osliuni.
    voluit. Qui ait : Nisi motle divellar abeo, nunquam Yerum ubi primnm limen domus egrediens gressuui
    a nie relinquetur l>
    .
    foris fixit, slatim unus e populo ejecla lancea, fr.ui-
    tem cjus illisit. At ille hoc ictu tiirbatus, quasi
    X. Dum haec agerentur, iierum misit Guntchram- amens,
    gladium ejicere lentans, ab astanlibus ila lanceanim
    nus rex ad nepotem suum Childebertum , dicens :

    multitudine sauciatur, ut defixis in laleribus ejus


    Morae omnes abscedant.et veni ut te videam. Est
    spiculis, el sustenlantihus hasiilibus, ad terramrue e
    enim ccrlac necessilatis causa, lam pro vilae noslne
    B non posseL Interfecli sunlel P auc qui cum eoera.n,
    commodo, quam pro utilitalibus publicis, ut videa- '

    mur a nobis. Haec ille audiens, assumpla matre ciiin expositique in campo simul. Pro quibus.vix obtcn-
    sorore et conjuge, ad occursum pairui destinat c.
    lum fuil cum principibus, ut terrae recondereniur.
    Fuil autem hic in actu levis, avaritiae inhians,
    Adfuit aulem et Magnericus episcopus Trevericae rerum
    urbis. Venit etiam Gunlchramniis Boso, quem Ageri-
    alienarum ullra modum cupidus, omnibus jurans, et

    cus Viriduncnsis episcopus sua in


    nulli promissa adimplens. Uxor autem
    ejtis cum.fil is
    fide susceperat
    exsilio data cst, resqueillius fisco collatae sunl.
    sed ponlifex ille, qui pro eo fidem feceral, non ad- Mul-
    fuit, quia convenerat ut absque ullius defensione titudo autem auri argenlique ac diversarum specie-
    ruin in ejus regestis reperta est. Sed el quac
    regi praeseniaretur, scilicet ut si ipse decerneret cum sub
    mori debere, non excusarelur terra absconderat, stimulante conscenlia iniquiiatis
    a sacerdote; sin au-
    tem ille vitam concederet, liber abiret. SeJ conjun- Sujb. non latuerunt. Ariolis ac sorlibus saepius uteba-
    ctis regibus pro divcrsis facilitatibus d culpabilis lur, ex quibus futura cognoscere cupiens , remanslt
    ,

    illusus.
    judicatus, jussum est ul interficereiur. Quod cum
    ille comperisset, ad mansionem Magnerici episcopi Rex vero Gunlchramnus cum nepoie suo ac
    XI.

    convolavit, et clausis ostiis reginis pacem firmavit, datis sibi invi era muncribus,
    , segregatis ab eo clericis
    ac fainulis,ait:Sciote,beatissimesacerdos, magnum * ac slal)il ' lis causis publicis, epulati sunt pariter.
    cum regibus honorem liabere, el nunc ad te confugio Laudabat enim Dominum [Al.Deum] Guntchiamnus
    ut evadaui. Ecce percussores ad oslium : unde ma- rex , dicens : Refero tibi maximas gratias omnipo- ,

    mfcste scias, quod si a le non eruur, intcrfecio te, tens Deus, qui milii praestiiisli ut videre merear Clios

    egrediar foras, etmoriar. Manifeslissime enim nove- de filio meo Childeberto. Unde non me pulo usqne
    ris, quia aul mors una nos occupat , aut par vita de- quaque a tua Majestaie relicium , qui mihi haec prae-
    fensal. sancle sacerdos, scio enim te patrem com- stilisti, ut videam lilios filii mei. Tunc Dynamium qt

    munein cum rege esse filio ejus , et novi quoniam Lupum dticem redditos rex Cliildeberlus recepit,
    quaecunque pelieris ab eo, obtinebis ; nec negare Cadnrcum Brunichildi reginae refudit. Et s c cuui
    omnino poterit sanctilati tuae quaecunque poposceris. pace et gaudio ilerurn atque iterum Deo gralias agen-
    Ideoque aut impetra veniam, aot moriamur simul. tes, conscriplis pactionibus f
    , 431 se reinuneranies
    Ilaec aulem evaginato aiebat gladio. Turbatus hoc et osculanles, regressusest unusquisque ad civitateiii

    cpiscopus audilo, ait : Et quid faciam, si hic a (e le- suam.


    neor? dimitle me, ut eam et deprecer misericordiam XII. Childebertus « vero rex, collectoexercitu, ad
    regis, et fortassis miserebitur tui. Et ille : Nequa- locum dirigi jubet in quo Ursio ac Berlbefredus in-
    quam., sed transmiile abbates el creditos e
    tuos, ut ** clusi morabanlur. Erat enim villa in pago Vabrensi,
    ha;c quae loquor exponant. Verumtameu non haec cui imminebat mons arduus. In hujuscacumine basi-
    regi, ut erant, nuntiata sunt, sed dixerunt quod hic liram in honore sancti ac beaiissimi Martini coustru-
    ab episcopo defensarelur. Unde laclum est ut com- xit h . Fercbant enim ibi castrum ai.tiquitus fiusse;

    el Mosellamsito, ad ripas Alisontiae, Ornae el Cari c Apud Andelaum. Vide infra, cap. 20
    fiiimiiium, qui pagus duos aul ties (omiialus com- d Sic Bec. et Mor. s.; edili, faltitatibus.
    ,pleciebatur, Scarponensem scilicet, Virduneiisein el « Id est lidos clericos, ieu alios familiares quibus
    C.iistereiensem. Vocalur etiam nunc le pays de Vaivre. fideret.
    •,Vide lib. iv de re Djplomatica, num. 12S. Cave eiiam Refeiuiilur infra cap. 20.
    f

    ne conlundas hunc locum simul ciun Vabrensi ca- Iloc capot el du.)se(iq.desunl inVat. etCoIb. a*.
    fc'

    stio.vulgo Vabresen liuuerque, ubi monaslerium sede 1» Rcgm., basilica... conslructa habetur. Hanc basi-
    episcopali auxit Joannes XXII, disttactis ex Rulbe- licam pu at eam esse Valesius, quam Uililaicus su-
    iteusi diceccsi aliquot parocbiis. pra lib. viii, cap. 15, meinoratiis consiruxi-sedicilur
    a
    Regm., ab liomine iniquo. prope Eposiuui, quod oppidum erat in cwmitaiu Va •

    k Colb. a., nunquam ab eo recedam. .brensi.

    Patrol. LXXI. m
    . : ,

    S. CRRGORU EPSCOn.niROSE.NSlS «B
    |al
    :""«'" iliebus pertimesccnic regcm in alias rc-
    *ed ,...... [Fortt iunc] nen cnrj \ sed naiun laniuni A liis ,

    nii.liii: Mi^iTll
    -. 1.^
    giones abscesseront. \miiIiii.1i etiam
    Nonnulli Aliaill
    II I
    a prinraiu duoa-
    inui.iium erai. In hacergo basilica cnm rebus alque
    >e aniedictl roncluserant. Com- lus reuv.ii sunt , in quorum ordh.em alii Miccessc-
    axorrbusei familia
    runt.
    moto ergo 1'X'Tcim, sicut diximus, Childeberlus rcx
    XIII. GuntchramnuB vero Raddonem, qucm pro
    iiluc dirigi jubeL Verurotamen commoii bomines,

    cos nccederent, ubieunquc aul villas, crimine niajeslatis 6uperiustinciumdiximus(Lifc.viii,


    nniequani :»l
    cnp. 4i), in prxscntiam Buam venire jussii ; et trans-
    :uii reseornm reporire potnerunl, omnia incendio ac
    lo- mitcususque Parislos, nit •.
    Si euin cuni idoneia
    pr:itl:i; ir.ididi-rtini. Aeccdenlcs atitem a-J liiinc

    montem sc proripiunt, ei basilicam cum hominibos Frcdegundis ah bacactione qua impelltur,


    eum, nd
    Hahebanl autem <|u:isi l>
    ducem lunc immuuem feceril, sfbsccdat liber, et quo voluciit
    arrois vallam.
    Lnpi duds generum. Cunique cos ex-
    c:it.8ed veniens Par.sios, nullus de paite memoraUc
    Co.legisilum ,

    mulieris adfuil, qui eum idoncum icdderc poss.t


    traherc de basilica uoii valcreni, ignem apj.licare
    Tunc vi.ictus et calems oncratus, snb ardua cuslodii
    nitnntnr. QuodCkTiionsUrsio, accinclus glndio. foras
    a.l urbem Cabillonensem reduclus est. Scd
    postea iu-
    cgrossus cst. Tanlaque c:cd.; bos qui ohsidebnnt ma-
    — pr.cscrliiii Lcudnvaldo B.jo-
    ctavii,
    clav.l, ul quoiennque in eju^
    quo:enn([ue ni coniemplationen» ju-
    ejus coHiciiini;iiiuiii;iii ad- tercurrcntibus -» et r
    - i.uniiis, —
    «assino pomifice, dimissus ad propria lednt-
    Graviter
    venissent, nulius vivens remanere possit. Ibi cl B
    c
    . .. ..
    comes
    • .
    cecidit, ei multi
    . ... i
    de lunc mArli.,^
    ....,„ itvcif.iorirne apud
    inorbusdyseinericus Mi-ltftnSCIIl sxviebai
    ai.n.l Meilensem SajViebal
    Trud.illus palalii reg.lis
    urbem. 11 s diebus nos dum a.l oecursum regis prope-
    boc exereitu prostrati suni. Cumque jam nullus de
    rareinus, Wiliulfum civem P.clavum , ph-iium lebre,
    caede Ursionis erueretup , subiio perctissus a quo-
    d
    id esl ad
    h c morbo laboraniem in via offendimus,
    dam in fcmore, debililatusquc ad terram ruil, et sic
    Bhemensem uibcm : de qua profecius valde cxii.ani-
    supcr eum ruenlibus aliis vitam (inivii. Quod ce.nens
    lus.cuni ad 433url.cn» Parisi.icam cum fil.o ux.ms
    Codegisilus, clamarecce|iil ae rlicere : Fiat iitinc pax,
    Bigoialensem f facto le-
    suai vcnisset, apud villam
    ecce maximus inimicus dominorum nostroruni ruii ab hoc
    slamento deiunctus e^t puervero, qui el i;.se
    lic vero Berthefredus vitam habeat. Il:cc co dicen-
    ;

    l.mguore tenebatur, obiii ; ei sic pariler in ui bis P.ciav


    le, cnm omnis populus ad direptionem rerum, ouae
    ip»ius
    inhiarei, Be.tl.cfredu» delaiilerminum, tumulaii sunt. Uxor quoque
    i;i basilica adtinatre fucrant,
    Wiliulfi tertio copulatur viro, filio scilicel Bep. o.cni
    ascenso equite ad Viriduneusem urbem dirigit , it».

    ducis ,q::i duas jam, ul celebre fertur, uxorcs


    et ipse
    qne in oralorio domo ecclesiastica erat se
    quod in ,
    luxuriosus, et
    vivas reliquerat. Erat enim levis alque
    lutari putans, praeserlim cum cl ipsc ponlifex
    Ageri-
    ac relicta
    u-u»o- duin nimio ardore fornicationis arctarelur,
    rus'in nic
    cus-in domo
    h.ic uonio resideret.
    resiuerei. 432
    i^^-£, otu
    Sc(1 Clim
    u.... Cbilde- .
    i -,•,.;

    aliud expeiebat sic el sccun.be


    Si hic mor- mu.n coi.nubiu.n, :

    ihefrcdum, perculsus cordis dolore, aii :

    fec.i et huic, cui teriio copulatus est, ignonms quod


    tein evaseri', non evndcl Codcgisilus e manus mcas.
    conuptio morrupiionem non possidebit ( / Cor.
    Nesciebat tamen rex euin iii domum ecclesiaj ingrcs-

    rcgionem aliam confugisse. xv, 50).


    Mim fufesc, sed qUasi in
    urbis epi-
    G odegisilns commoto iterum exercitu, XIV. Poslhxc cum Egidius Rhemcnsis
    Tuiic timens
    scopus, de illo ciimine majesiaiis
    quo superius (Cap.
    ilomum ecciesi;e armalis vallat. Scd cum eum ponli-
    suspcclus habcrclur,
    fex reddere nequiret, sed defensare conareiur,
    asccn- 12) mcmorali p.-rempti sunl,
    accedens,
    denles supr.i tecium, eum ;ib ipsis tegulis ac maceriis cmn magnis muneribus ad Cbildcberlum
    susci-
    oratorium opertum crat.illi- veniam deprecatur: prius tam.m sacramenta
    JA/. materiis], quibus mali iu
    nc aliquid
    dentes, inlerfeccmnt ibiqnecun liibus famulis mor-
    :
    pieus in basilica sancli Bcmigii «,
    itinere palerelur; suscepmsque a rege cum pnce dis-
    iuus esl. Molivimex hoc episcopus dolens, quod cuin
    cum Lupo duce oblinuii
    iion solum defensare non potuil, vorum etiam locum cessit. Pacem eliam
    supra me-
    qno sancioium |i- quem iusiinctu e^us de CaiBpartta ducatu
    in quo orare consuevcrat , el in
    ninnami pnllu
    hiiniano moravimus
    "- (Lib.
    \- vi, cap. 4) fuisse depulsum. Unde
    guoia fuerant, sangnine
    aggregaia ltieraiu,
    uuoia acgregaia sanguinu ..».i.. ...".« '.
    , J . „; c
    valde in amantud.nem excu,tus
    .

    MhVrt au.em Cbi.debcrtus rex cum muneribus,


    idil jnsii
    D rex Guntcbramnus
    Mdii.
    Multi
    ... ...
    est, eo quod
    , „:
    ei
    „.„„,;,„„, „nn<5.
    promiserat iLupus, nunmiam
    nunquam se cum
    ul a mcerore revocaretur sed noluit cousolari. :

    ex Frod„ar-
    antea sancli Cl.rislophori dicebaiur,
    « Idem cod. Regm., scd non tlrueturd, sednatura. 0,132
    miraculis beal.ss.n.i Bemigii
    b Chesn. non babet quasi. Godegisilum duce.n lau- do, lun.nlo et crebris
    illustrala et celebns facta est. Ibi
    cnn. G, sed Callin.agni (i- Fraucorum aposioli
    dat Forluuatus bb. i, is
    ad .egum nosirorum con-
    idem HXores habuit. s.ici -11111 Cbrisnia asservatur
    lia.u tluxeral. Duns lorle, si sit,
    ex nonnulli, sicut el
    Bec, Tridulfus. secraiionem*; et quidem iis
    c Begm., Tridulplius.
    ibidem inaugurati solcm..il.-r fuer.ml.
    ahquotregiiiaj,
    «i
    Sic Bad., alii, cerncrctur. ttegui. aulem, cumque solum plerique Rheuioruni
    ln cn vero basilica non
    Ursio a nxUlo ca'sus cernerelur aed
    « ln Colb. in. ci Begm. deesl Godetjisitus.
    grrhiepiscopi.autalii viri n-biles et principea,
    c.,..,n Carol. M. frater, -..(mnullique
    Carolomai.nus
    ' Aiins Roioialuni, aut Buoliutn, vttlgo liucl, villa scpiilu sunt. Ou eu-
    alu Francorura rcges ei r.gin.e
    regia, qnam Carolus Calvus ruona^iertu S. Diouysii ab anms circ. oju
    itis ceiebiitaiem ei
    pwerogativas,
    coiilubt. li.i hndieque villa Ricbeliana visiUir, prae- perseverat
    arcbiraonasterii lilulo gaud^t ; hodieque
    rlarissimis funtibus insignis, d.slii.gneinJa a villa co- Congreg. snncu Mauri.
    M.bord.ne sancli BeneUicli et
    gnoiiiinc in Norniannia, liua!, de qua supra lib. vp, Marioi.'tou)0 J
    c;i;>. i''.
    Plurasi cupis, adi Frodonrdmri, ant
    Metropolis Rbemensis, l.b. m, cap. 2 et sc.pj.
    S Btgm. et Colb. m., tanai licmedii. Ihec hasil.ca,
    * Vide supra uotam quam j.a^lua' 22j subjeci'i.u5. Edit.
    ,,

    403 MSTORIA FRANCORUM. LIBER NONUS. m


    eoileni pacem facturum, .quSa fuisset regis c^gnitus A secessum cxta historiographus narravil Euebus d .
    i.iimicus. Sed cum haec populo seclae suae credere non sinerel'
    XV. Igiinr co tempore in Hispama RicharciJus ct ad consentiendiiin ei paucorum faveret adulatio
    rex, compunctus miseratione divina, convocaiis epi- commotiis fclle, ingressus in cellulam suani. incinaio

    scopis religionis suae, aii : Cur inter vos et sacerdo- super leciuliim capite, nequam spirilsm exhalavit.
    les illos, qni se catholicos dicnnt, jugiier scandalum Sicque hrcreiicorum populus, in ipsa consistens pi o-
    propagalur : et cuni i'li per fidem suam signa mulla vincia, inseparabilem Trinitatem confessus, ab er-
    ostendant, vos nihil tale agere poteslis a ? Qua de re rore discessit.
    convenite, quaeso, 434 sm "''> et Jiscnssis utriusque XVI. Posthaec Uicharcdus legalionem ad Cuni-
    parlis credulilatibus, quae vera sunl cngnoscamus ; el cliramnnm alque ad Childeberium direxit pacis gra-
    lunc aut accepia illi a vobis ratione ea credant quae tia, ut scilicet, sicut in fide se assercbat iinum,
    iu
    dicitis, ant certe vos ab illis veriiatem agnoscentes et charitateseprsestaret unituin. Sed a Cuntchramnu
    quae prscdicaverint vos crcdalis. Quod cum factum rege repulsi sunl, dicenie
    Qualein mihi fiden* :

    fuisset, congregalis utriusque parlis episcopis, pro- promiltere possunt, aut quetnadmoduin a me
    credi
    posuerunt haereiici illa qu:e saepius ab ipsis dicta jam debenl, qui neplem nicam liigundein in
    captiviiaicui
    scripsimus. Similitcr responderunt episcopi nostrae R Iradiderunl, °.t per corum insitlia--, et vir ejus inler-
    religionis ea de quibus haereticorum partem plerum- fectus est, ei ipsa in peregrinalione defuncia? Nou
    que victam libris superioribus demonstravimus ; et recipio ergo lcgationem Uicharedi, donec me Deus
    praesertim cum rex diceret quod nulium signuin sa- ulcisci jubeat de his inimicis. Haec legati andienlcs,
    niiatis super inlirmos ab haereticorum oslenderetnr ad CliiliJeberlum proficiscunlur, a qno et in pace
    episcopis, ac in memoria replicarel qualiter , tem- excepti sunt, dicentes : Vult se dominus nosier, f>a-
    pore genitoris sui, episcopus qui se jactabat per fidern tcr tuus Hicliaredus, de boc crimine exuere quod ei
    non rectam caecis restituere lumen , lacto caeco ct imponitur, quasi in mortem soroiis veslnc fuissel
    caecilaliperpetuae damnalo discessisset confusus conscius ;
    de quo, sacramenlo, si vullis, autqualibel
    quodnosin libroMiracuIorum pleniusdeclaravimus b , alia cond.tione idoneus reddi potest. Deinde dalis
    vocavit ad se seorsum sacerdotes Dei. Quibus per- gratia? vesirae decem millibus solMorum, ch.iritalem
    scrutatis, cognovit unum Deum sub distinctionc coli vestram habere desiderat ; el ut ille vestro ulatur
    personarum trium, id est Pairis et Filii et Spirilus solatio, el vos cjus, nbi necesse fuerit, beneficiispo-
    sancti ; nec minorem Filium Patre Spiriluque san- tiamini. Hacc illis dicenlibus, promiserunt Chil.le-
    <lo, neque Spiritum sancium niinorein Patre vel Fi- berlus rex et inater ejus pacem em
    et cbariiatc cuiu
    lio, sed in una acqualitate aique omnipotenlia hanc 'P so se >n' e gre custodituros.
    C Acceplis.|ue ac daiis
    Triniiaiem verum Deum faleri. Tunc inlelligens ve- muneiibus, 43@addiderunt legali : Jussit etiam do-
    ritatem Hicharedus, postposiia altercatione, se ca- minus noster ponere verbum in auribus vestris de
    tholicae legisubdidit,et aceepto signacUlo beaioecru- filia sive sorore vestra Chlodosinda *• ut ei tradaiur
    cis cum Dcminum Je-
    chrismatis unwione, credidil in matrimonium, quo facilius pax quae inter vos
    svun Cbrislum Filium Dei sequalem Palri cum Spiritu promittilur, confirnielur. Qui dixerunt : Promissio
    sancto, regnantem in saecula sseculorum. Am-n. nosira ex hoc Jiabilis dabiiur, sed sine palrui nostn
    Deinde nuntios mittit ad provinciam Narbonensem, Giinlchramni regis consilio haec facere nofi aude-
    qnibus narranlibus ea quae ille gesserat, simili crc- mus : promissum eivm habemus de majoribus causis
    dulitale populus ille connecteretur
    Erat enim lunc c
    .
    nihil sine ejus consilio agere. Accepto itaque rcr
    tmnporis Arianae sectae cpiscopus Alhalocus, qui ita sponso rediernnt.
    P«-r 435 propositiones vanas ac inierpieiaiiones XVH. Eo e anno verno lemporc pluviae validai
    falsas Seripluraruin, Eeclesias Dei conliirbabal, rit fnerunt, et runi jam vel arbores vel vincac fronduis-
    putaretur quod ipse esset Arius, quem projecisse iu sent, nix decidua cuncta operuit. Sobs-quenti
    quoque
    a
    H;rc fuit omni lempore catholicos inter et h:rrc- D lel, eic. Tradit Pa.ilns Diac. graerilensfs in Vitis
    licosdistinctio, utprimi miracnlis fidem snam appro-
    PP. Emerii., c;ip. 19, Athalocum episc. Arianum cura
    barenl, quod alii praest.re non polerani, utex Ire-
    12 comitibus apud Narbonam scdiiionem adversus
    n;co, Terlulliano, Kusebio, Cypriauo, aliisque obser-
    Rcccaredum connnovisse, eorumque conatus Jnisse
    vavimus in nolis ad Acta martyrum pag. 131, quo irrilos, quanquam in siii subsidiom Francos advo-
    argnmenlo ntebalnr Niceiius Trevirensis in episiola casspnl. Joan. Hiclar. anno 1 Heccaredi meminit vi-
    ad Chlodoswindam conlra Arianos. ctoriae adversns Francos ab ipsius ducibus relaim, in
    b Vidclicct
    in libro de Gloria Confess. cap. 13.
    ^ qua Desiderium ducem cummultis Francis interiisse
    Vide et sopia lib. n, cap. 5. De hoc colloquio Joan.
    memorat. Alia est, ni fallor, conjuralio Stmnae epise.
    Hiclar. ad a«. 588.
    c
    Ariani ei aliorum adversus Heccaredum, quam idem
    Colb. a.; Qui nurranles ca.... connectilur.
    Hielar. ad an. sequenletn refert. Item auuo Receare-
    Rufinus Eusebii libris llistoriae ccclesiast. duos
    dj terlio depiebensi sunt Llldila episcripns cum Go-
    ailjeeil, sed cum Gre^orius aliique
    similes auctores sui:ila, <|ui eidem regi insidi as icndebant,
    Busebii llisloriam alhinde non noverant quam ex i:l dixi-
    nius ad cap. 1 hejus libri.
    Rufini versione, totuni cjns opns sub Eusebii uomina
    » Infra c:ip.20 diciiur Chlodosninda. Vide notis in
    laudabant. Arii autem interilus describitur lib. x cap. 2S.
    cap 14.
    g Capnt istud cum seq. dcest in Colb,
    « Rcgm. Scd, cun; hic populus sectam illius srqni nol-
    ,

    tm S. GRF.GORII EPISCOPI TUBONENSIS m


    gelo, tam palmites vinearum rjoaui raUqoi ntieuai A coi iiiperiui djxtwo^ (Lib. vn, cap, 47) icrminamm.
    liucius incensi siint. Tanlusquc' rigor Ibisse visusest, iii redivivam rursn u insaniam lorgil. Nuoi sic.aiius,
    ul eiiam liiruiulines ei alites, quas lie exleruis regio- cuiii post iulerfectionem parenUiw Chramnisindi '

    uiboi venerant, vi algoris esitwgoereaiur. Iiliul inaguam cum co amii iliaui patravissel el iu lauiuui
    (-liain admirabile fuil, quod uhi nun |u;un gelu ii"Ciiil, se cbarilale inutiia diligerent, ul plfiumqtie simul
    lui.c ouinia ulisiulii, ei eo obi consuever.il lajdere ebum caperent ac in uno piriier siralo recuuib.'-
    ikiii aceesMt. renl, quadain die ccenain sub nocturiio lempoie
    XVIII. Britanui qonque irrucnies in terinin nn prxparal Chiamnisiiidus, invitans Sicliarium ad cpu-
    Namneliciiin, prxdas egerunt, pervadenles villas, et lniii siiuni : qno ven cute, residcnt parilcr ad convi-
    capliv.os abduccutes. Quod cum Guntcliramno regi viiiin. Cumqiie Sicbarius, cr.ipulalus a viuo, iimlia
    perlatuin fuissei, ju>sil commovcri exercituin, diri- jactaiet ii Cl rainiiisindtiin , ad exire nuin 4-33
    gens illuc nunliiiui qui eis loquerelur, ut compone- dixisse Magnal mihi debes leferre grales, o
    fi-rlur :

    rent cuncta qux male gesserant, aut cerle noverint duleissime fraler, eo quod inieifeceiim parenies luos,
    se gladio casuros ab exercitu ejus. At illi linientes, de quibu» accepta couipositioue auruni argeniumqite
    proinittunl se omnia qux male gesserant, emendare. supi rabundanl iu domo (ua , el nudus nunc esses ct
    llls auditis, rex dirigil illuc legalionem, id est Na- B egeus, nisi haec le causa paidulum roborasset. Ila>c

    matiuiii Aurclianenseni b el Berlchramnum Ceno- ille audiens, amaro suscepil animo dicia Sicliarii,

    uiaimensem episcopum, cum comilibns et aliis viris dixitque in corde suo : Nisi ulciscar interilum paren-
    inagnilicis. Adfueruni etiam et de regno Chlntbarii tum meoruin, amitlere nomen viri debeo, ct muir
    Cliilperici regis lilii, viii magniQci : qui euntes in lcr- inlirma vocari. El siatim exstinc is liiminaribus, ci-

    iiiinum Namneticum loculi sunl cuin Warocbo ei Vi- put Sicbarii sica dividit, qui parvulam in ipso vii;e

    dimaclo c oninia qux rex prxceperat. Al 437 ''li lermino vocein emillens, cecidit et inortuus esl.
    dixcrunt : Sciinns cl nos civitales istas Chloliiacha- Pueri vero qui cum eo vcneranl dilabunlur. Chram-
    rii regis filiis redhiberi, et nos ipsis debere esse nisindus exanimum corpus, nudalu u vcslimenlis,

    subjeclos : lamen qux contra rationem gessimus, appendil in sepis sti|ile, ascensisque cquit bus ejus
    cuncta componere non moramiir. El dalis (idejiisso- ad regem pergit, ingressusque ecclesiam ad pedes
    ribus atque subscriptis caulionibus promiserunl proslernitur regis, dicens : Vitaui pelo, o gl< riose
    ,

    se singula inillia solidocum Gunlcbramno reg et rex, eo quod occideiim bomiues qui ,
    |)areniilius

    Chlolhario in compositionem daluros, proinittentes meis clam iniei feciis, res omnes ili.ipuenint. Cum-
    uunquam lermimim civitaium illarum ultra se aggres- que expositis per ordinem causis, el regina Bruiu-

    suros. Uis ita composiiis, regressi sunt reliqui, et C childis graviter accepisset, eo quod in ejus vebo
    Narraverunt icgi qux gcsseranl. Namalius vero ep<- [id e$l lide datij Sicliai ius posilus taliler fuerit inter-

    scopus, dum receplis villis infia lerminum Nanme- fe lus, frendere in eum ccepil. At ille cum viJisset

    ticx urbis, quas olim parentes ejus perdideraul, ibi- eam adver»am sibi, Vosagensem lenitorii Biturici
    deiu moraretur, pusuhe malx ei tres oriuntiir in ca- pagum s expetiit, in quo ejus parenles degebanl, ^o
    pite. Ex boc valde confectus txdio,dum ad civitatem quod in regno Guntchramni regis invisus baberctut*.
    suam reverti cuperet, infra Andegavensis teiniotii Tranquilla quoque conjux Sicliarii, relictis liliis et

    lerniiiiutn, spiritum exJialavit. Cocpusculuin ejus ad rebus viri sui in Turonico, sive in Piciavo, ad pa-

    urbem suam delatum, in basilica d sancti Aniani rentes suos Mauriopes h vicum expetiit, ibique ct

    confessoris sepullum est in cujus catbedram Austri- mairimonio copulata est. Obiit autem Sichanoi
    uus, Pastoris e
    quondam filius, subrogalur. Waro- quasi annorum quadraginla '. Fuit autem in vila sua
    chus vero, oblilus sacramenti et cautionis sux, oin- levis, ebriosus, bomicida, qui nonnullis per ebrieta-

    nia postpusuit qux Namneiicorum


    promisil. Vineas tem injuriam intuliL Chramnisindus vero iterum ad
    absiulii, el vindeniiaui colligens, vinum in Vcneti- regem abiil, judicatumque est ei ut convinceret snper

    cum transtuiil. El ex hoc iterum rex Guntchramniis se euin iulerfecisse : quod iia fecit. Sed quoniam, ul

    exercitum cominoveri
    D diximos, regina B.unichild.s in verb;i suo posuerat
    val.le furens, jussit, sed quie-
    vit. Sicharitim, ideo les hujus confiscari praacepit; 439
    XIX. Bellum vero illud quod inler cives Turoni- sed in posterum a Flaviano domestico reddit;e suui.

    lloc capnt el don seqq. desunt in Vat. Gallice Besage dicitur pu'al Marollius apud Valesium;
    b lulerfuil Conc Matisc. i, an. o8I, et n, an. o'S5. exsial in linibus Bilurigum. Si sincera sil codicis
    e
    Regin., lndimacle. Colb. m., Yidimacle. Cod. Regiomontcnsis lectio, Vosagi nomine polerit hicin-
    Bec. Vidinacle. lelligi silvaVosagi notissiina inler Alsaliam el Lotba-
    d
    Exslal hodieque cuionicorum collegi nobiJitaia, • ringiam, vulgo ia Vosge, cujus sallem maxima p;us
    de cujus anliquitate et pr;crogativis V. Cl. Hubertu» ad Cbildelierti regnum perlinebal. Sed ex consequen-
    ejusdem eccles. cantor tiaciatum singularem edidil. libus colligi posse videlur hic de Biiuricensi aliquo
    « Pastor etiam Aunacliarii episc. Antissiodorensis, pago agi.
    h Esl pagus Mauripensis, vnlgo le Ilurepoix, qui
    et Auslregildis malris sanc.ii Lupi episc. Senonum ,
    paier fuit, ut ex ejasdem Luoi Vita discimus. inter Sequaoam, Icaunainet Lii|iain, le Loing, jacei
    f
    Chramuindi, el sie Uifra.
    Alii, baod procul a Paiisiis incipiens, sed ad quem , uii
    sKegm., Yosagemis territorii pagum. Colb. m., videlur, vicus lnc meiooralus nou polcst revocari.
    ierriterit Diluri yugur.i. Vosaguui bunc esse loctun qui • Colb. m. cl Rcgm., viginri.
    ,

    497 IIISTORIA FRANCORUM. LIBER NONUS. m


    Scd et ad Agiimum properans, epistolam ejus elicuit, A Gunichramnus juxla pactioncm , qnam cuiu bonae
    ui a uullo contingereiur. Ipsi cnim rcs ejus a regina memoriae domno Sigiberlo inierat, inlegram portio-
    roncessae fueraul a. nem, quoc est de regno Cbariberti illis fueral con- ,

    XX. Eo anno quoque decimo tertio regis Cliil- sei ulus sibi dicerel in inlegrum redhiberi; et pars
    deierii, cum ad occursum ejus usque Meltensem domni Childeberti d , ea quae pater suus possedrrat,
    nibcm properassomus, jussi sumus ad Guntchram- ad se vellel ex omnibns rcvocare : id inler ips-s
    niiiii regem in Icgationcm accedere; quem apud ur- consial fixa deliberatione linitiim , ul in illam ler-

    bem GabilloiiensefH reperimus, dicenles : Salulem liam poriioncm de Parisiensi civitate cum terminis
    uhcrrimam mitiil libi gloriosissimus nepos tuus Cbil- et populo suo, quae ad doinuum Sigibcrlum de regno
    dehcrtus, o inclyte res , iinmensas referens gratias Cbariberti conscripla pactione pervenerat, cuin ca-
    pietati luae, quod a le jugiler commonetur, ut ea stellis Duno el Vindocino, et quidqu d dc pago Slnm-
    ag;it quae el Deo placeant, et libi sint acccpta, et po- pensi e vel Carnoleno in pervio illo antefalus rex
    pulo congrua. De his vero quac locuti simul fuislis cum terminis et populo suo perceperat, in jure et
    omnia iinplcre promillit, nec quidquam se de pactio- dnminatione domni Gttnlchramni . cum eo quod
    nibus quae inter vos conscriptae sunt, irrumpere pol- snperstite domno Sigiberto de regno Chariberti an-
    licetur. Et rex ad haec ait :
    Non simililer ego gratias B i ea tenuit, debeant perpeitialiter permanere. Pari
    ago, quod laliter irrumpitur quod mihi promissum condilione civilates Mcldis f
    , et duas portiones da
    b
    est. Pars mea de urbe Silvanectensi non reddilnr ; Silvanects, Turonis, Pictavis, Abrincalas, Vico-
    homines quos pro utilitate mea ,
    qtiia mibi iufeusi Julii, Consoranis, Lapurdo et Albige, domntis
    crant, migrare volui, non permiserunt. Et quomodo Childebertus rex cum terminis a praesenli* dio
    dicitis qnod nihil de pactionibus scriplis transcendere suoe vindicet poieslati. Ea igiiur condilione servala,
    vull dulcissimus nepos meus? Et nos ad h.i c Nihil quem Deus de
    :
    ut ipsis regibus superstitem 441
    vuli conlra paction s agere illas, sed omnia implere es.sc praeceperit e, regnuin illius, qui absque filiis

    promittit, ita ut de praescnti , si ad divisionem Sil- de praeseniis saeculi luce migraverit , ad se in in-
    vaneclensem vis millere, nec tardetur : stalim enim legrilatem jure perpeluo debeat revocare, el poste-
    recipies tuum. De hominibus vero quos dicis, nomina ris suis, Domino auxil ante, relinquere. lllud spe-
    i-cripta tradentur, et omnia qtiae promissa sunl im- cialiler placuil per omnia inviolabiliter conservari,
    plcbuntur. Hscc nobis loqueniibus, paclionem ipsaru ul quidquid domnus Gunlchramnus rex liliae swa
    rclcgi rex coram aslaniibus jubet. Chlothieldi h contulit aut adhuc Deo propiliante
    ,

    EXEMPLAR PACT10N1S. conttilerit, in omnibus rebus alque corporibus, lam


    Cutn in nomine prxcellentissimi 440
    Cbristi C in civitalibus, quam agris vel reditibus, in jure et
    iloiiini Gunlchramnus et ChiMebcrtus rcges, et glo- dominalione ipsius debeant permanere : et si quid
    riosissima domna Brunichildis regina, Andelaum c de agris fiscalibus vel speciebus atque prapsidio *

    charitatis studio convenissent, ut omuia quae unde- ppo arbitrii sui voluntate facere, aut quidquam [Al.
    cwique inter ipsos scandalum polcranl generare, ple- cuiquam] conferre voluerii , in perpetuo, auxilianle
    niori consilio definirenl ; id inter eos, mediantibtis Domino, consenelur, ncque a quociinque ullo un-
    sacerdolibus alque proceribus, Deo medio, chai ilalis
    quam lempore convellatur, et sub luitione ac defen-
    studio sedii, cotnplacuit atque convenil. It quandiu sione domni Childeberti, cum his omnibus quae ipsam
    eos Deus omnipotens in praesenti saeculo superesse transitus genitoris sui invenerit possidentem, su!»
    voluerit, fidem el charitalem puraui et simplitem omni honore el dignitate secura debcat possidere.
    sibi debeant conscrvarc. Similiter quia domnus Pari conditione repronuitit domnus Gunlchramnus
    a Colb. m. et Rfid., conce&sce suttt. quae hodieque cathedra episcopali pollent. Meldae,
    t>
    Autcerte pars Rossontensis in compensalionem , Meaux, in Briegio seu Hria hodierna ; Silvanectum,
    ul itifra in paclione babetur. Senlis; Abrincala?, Avranclies in Normannia; Vicus-
    « Castrum Lingonensis dioecesis, vulgo Andclot
    Jttlii,hodie Adura, Airem Vasconia; Consoranoruia
    dicltim, iuler ipsam iirbem Lingoms et Nasium Leu-
    corum caslrum. Dislingueiidtim ab alio ejusdem no-
    D pagus tiriiem habet ad Salatam fluvium, la Sale, a
    sancto Licerio, saint Lizier, diciam. Is esl Gliceriti»
    miiiis caslio el mouasleiio Vosagi salitis versus Ai-
    cpi-c. Consoranensis, qui concilio Agathensi sub-
    saiiam, vulgo Andelaw; item el ab Andelao, seu An- scripsit. Lapiirdum,seii civilas BoaliumJiodieBaiona,
    dcleis el Andilegio, vulgo Andelys, dicecesis Rotlio- vulgo Bayonne, appellalur, ut probat Vale^ius in No-
    magensis oi pido, parlbenone autiqiio ord. sancii Be- titia Galliarum; Albige, Alby, quae, detraclis a Bitu-
    nedicli el collegiata insigniio.
    ,
    ricensi provincia sex civilaiibns, in mclropidim ab
    a Id est, quipro Chiidelierlo loquebanlur qui lo- :
    Innocenlio XI ciecta est. Ponlificium diplmna ca dd
    quemli modus bodie(]iit: iu foro tisiirpattir. re dalum esl an. 1G78, die 5 Nonas Octobns.
    e Noia sunt
    haec loca Dtinum, de quo supra ad s Casin., permuerit. Bec, volucrit,
    rap. 17, lib. vil, vulgo Chdieaudun ad Lnlericum , u Simul cum sorore sua Chlodcbergc, quic jain de*
    lluviuin, sicutel Vindocinum , Vendome, ubi celebris functa eral, memoralur in ConCilio Valenlino u
    abbatia ord. sancti Benedicti ; pagus Siainpensis sic
    anno58i, ubi puella* Deo sacrata? appellantur.
    dictus Cst a Slampis, Etampes, Senonum oppido ad
    Praesidium, ul jam dixiinus, appellabaut Iiimis
    '

    Jtinnam amnem, quod feie tnedium cst iuter Pari- aevi auctores pecuniam pro necessariis ex itnlnsira
    sios, Aurelianos, Seuonas et Carnutas. Vide lib. iv
    reservatatti. Vide Conc. Paris. v, can. 8. Prcsidiuni
    de re Diplomatica.
    iiilcrprcialur Hugo Menardus in Nolis ad SicramcnU
    • Ed. quidam , Meldonenses. Cbesn. al., Medus,
    sancti Gregorii bona mobilia.
    Turonus, Victavus. Urbes hic enumcratae nolae suntj
    W) S. GRLGOltll Ll>iSC01>l TUKONLNSlS MTJ
    r.-x, ut si, ut liabct humnna fragilitas, qnod divina A Guntchramno post transitum domnl 443 Chlotha-
    pii-t.is non permiilat, ncc ille videre desiderat, con- charii sacrainenta primitus prxbuerunt ; ei si posle»
    ligeril domiuim Cbildeberttim, eo superstile de hac convincuntur in parte alia tradidisse, de locis uhi
    luce migrare, filios sttos Thecdobertum el Theodo- comnianerc videntur, convenit tit debeant renioveii.
    ricuin reges, vel si adbuc alios ipsi Deus dare volue- Similiter et qui post tratisitum domni Chlothacharii
    rit, ul pius pater sub sua ttiitione el defensione re- convinctinlur donino Sigiberlo sacramcnta primims
    cipial, ita til regntim pairis eorum sub omni solidi- prabuisse, et se in aliam parlem translulcninl,
    lale possideant; ei gcnitriccm domni Chilleberti, modo simili removeanlur. Simililer quidquid :mte-
    doiunam Drunichildem reginam , vel filiam ejus Clilo- fati reges ecclesiis aul lidelibus sttis contuleriint e
    ,

    dosuindam ,
    germanam domni Cbiideberli regis, aut adliuc conferre ctim juslitia, Deo propitianie,
    qttaiidiii iufra regionem Francornin fuerit , vel ejus voluerinl, stabililer conservelur ; et quidquid uni-
    reginam Faileubam a lanqtiam sororem bonam, et
    , cuique fideliutn in utriiisque regno per legem et ju-
    lilias in sua luitione cl defensione, spiritali dileo- slitiam redbibelur, nullutn oi praejudicium pariatur,
    tione, recipiat, et sub omni honore cl dignilate ctnn sed liceal res dcbilas possidere atque recipere. El si

    omnibus rebus eartim , cum civitatibus, agris, redi- aliquid cuicunque per interrogna sine ctilpa sublatum
    t bus vel cunctis litulis, et onini corpore facultalis, esl audienlia babita restauretur. Kt de eo qtmd per
    B >

    tam 442 <l


    u °d prassenti videntur lempore possidere, muiiificeniias praecedentium regum tniusquisque us-
    quam quod adbuc, Cbrislo praesule, juste poluerint qje ad traiisitum glorinsac memoria: domni Cblotba-
    augmenlare, subomni securilateeiquietc possideanl: cbarii regis possedil, cum sccttriiate possideal , ct
    ul si quid de agris fiscalibus, vel speciebus, atque quod exinde fidelibus personN ablalum est, de prae-
    praesidio, pro arbitrii sui voluntate facere, aut cui- senti recipial. Ft quia inter praefatos reges pura et
    quam conferre voluerint, fixa slabilitate in pcrpeluo simplex est iu DeUnomine eoncotdia illigata, con-
    conservetur, nec a quibuscunque voluntas illarnm venil ul in utroque regno utriusque fidelibus, lam
    ullo tempore convellalur. De eivitatibus vero, lioc pro cau>is publicis quam privatis, quicunque voluei il

    est Durdegala, Lemovica, Cadurco, Denarno el Be- ambulare, pervitim nullis lemporibus denegelur. Si-
    gorra, quas Gailesuindam b germanam doranse Dru- railiter convenit, ul nullus allerius leudes nec solli-
    nicliildis, lam in dote quam in raorganegiba c
    , boc citct, nec venientes excipiat. Quod si forsitan pro
    est, maluiinali dono, in Franciam venientem cerium aliqua amissione parlem alteram crediderit expe-
    esl acquisisse. Qnas etiam per judicium gloriosissimi tendam, juxta qualitalem culpae excusati reddanlur.
    (Joinni Gtinlciiramni regis vel Francorum , supersli- Hoc eiiam liuic addi placuit paclioni , ul si qua pars
    tibus Chilperico et Sigiberlo regibus, domna Biuni- r praesentia stalula sub quacunque callidilate, tempore
    childis noscilur acquisisse, ita convenit, scilicel ut quocunque transcendcrit, omnia beneficia , tam re-

    Cadurcum civitalem cum terminis et cuncto popnlo


    , promissa quam in praesenli collala, amiltat, et illi

    6uo domna Drtinicbildis de praesenti in sua proprie- prolicial qui inviolabiliter omnia supra>cripia serva-
    lale percipiat. Relii|uas vero civitates, ex hac con- verit, 444 cl Slt '''' sacramcntorum obligatione in

    diiione superius noininatas, domnus Guntchramnus omnibus absolula. His itaqne omnibus definilis, ju-

    limn advivit possideat, ita ul quandnque po t ejus rant paries per Dei omnipotenlis nomen et insepa-

    Iransilum in dominaiioncm doninae Brunichildis lie- rabilem Trinilatem, vel divina omnia ac ireniendtim
    redimque suortnn cum omni solidiutc, Deo propilio, diem judicii , se omnia, quae superius scripla Bunt,

    irverlamur; nec supersiitc d •nnio Gtintcbramno, absque ullo dolo malo vel fraudis ingenio inviolabi-

    ncqtie a domna Bruuichilde, neque a filio suo Cliil- liter scrvaluros. Facta pactio sub die quarto f
    kalcn-
    deberto rege, filiisque suis, quol.bel ingcnio, vel dis Deccmbris, anno vic^simo sexto [/. anno 587]
    tctnpore repelantur. Simili modo convenil, ui Silva- regni domni Guntchramni regis 8, domni Childebcrli
    ncclis domnus Childeberltis in integritale lcneat; et vero duodecinio anno.
    qinntum tcrtia domni Gunlckrainoi exinde debila Lcclis igitur pactionibus, ait rcx : Ju iicio Dei fe-

    (oinpclii, de terlia domni Childebeili, quae est in rj riar, si de his quidquam transcendero qnae hic con-
    Bossontensi J domni Guntchramni partibus com-
    ,
    linenlur. El conversus ad Fclicem, qui tnnc nobis-
    pciiseiur. Similiter convenit, ut secundum pactiones ciiin legalus advenerat, ait : Dic, o Felix ,
    jam cnim
    intcr domnum Gunlcliramiium et bon;e memona: pl< uissime connexuisii amicilias inter sororem uie;uii

    domntim Sigibertum initns, leudesilli, qui domno Bruhichildem , et inimicam Dei et hominum Frede-

    8
    Colb., Fagileibar.i. sontisse.Forte hic designalur Ressontum Longuni,
    h
    Uxor Cbilperici, quai strangulala fuit, supra lib. Hosson-le-Long vicus inter Suessionas et Victim ad
    ,

    iv, cap. 2S, ubi dicittir Galsuintha. Axonam, Vic-sur-Aisne. Alii tamen ccnsent hic me-
    c Cimi
    ignoia esset haec vox exscriptoribus, eam niorari Hossonium in pago Bellovacensi situm, vulgo
    v.irii varit: scripserf . Begm. ei Colb. \\\.,Morganehba; Kesson, quod uni e novem ecclesiae Bellovacensis
    Colb. a., Morguugeba; Freh. al. et Chesu. al., Mor- archidiaconis nomen iribuil.
    gangeba. Doniim erat quod die nitpiianiin sponsus • Sic mss. omnes ; edili vcro, conlulerinl.

    inanc sponsae conferebat. Kjus elyinon ct varias si- 1


    Colb. m. et Regm. cum Bad., die tenio.
    gu (icHiioiies ex complui ibus aur.luribus fosius cx- 8 Qu.e seqtiunliir lisque ad linein capitis non ha-

    u nii Cangius in Glossurio. b( utijr in Colb. a. et Vat,


    d Co.b. m. ct thesn. al.j liosontissc; Bcc, fios-
    ,

    50! mSTOMA FRANCORUM. LlBER NONUS. 5G2

    grindeni. Quo ncgaire, cgo dixi : Non diibilel rcx A Ecclesiaa fides p«riuiki uilo nqu quai.tur, ha>resis

    c*iiia iliae amicilia: inlcr easdem ciisicdiuniur, qu;e nova ikxi surgit. Qune crit ista nocessitas, ut laiiM

    :mte hos annos plurimos sunt ligalac. Nain cerie dehcant in iiiiuin Conjtingi Doniini sacordoies? Et

    scias (]uia odium , quod inler illas olim slalutum est, ille Sunlmulla, inquil, quae debeanl discerni, quae
    :

    adhuc pullulat, non arescit. Ulinam lu , o rex g!o- injusie gesla sunt, lam de incestis, quaui de ipsis

    Nam, qu e inler nos agiinlur causis. Sed praccipue illa Dei


    riosissime, niinus cum ea charilalem haheres.
    ut saepe cognovirhus, dignius ejos legationem quam causa exslat oninibus major, ut inquirere deb-atis*

    nosiram excipis. Et ille : Scias, in(|iiit, sacerdos Dei, «•iir Praelextalus episcopus gladio in ecclesia fuerit
    quia sic ejus le^aiionem suscipio, nl cliaritatem ne- i ncreinptiis. Sed et de iis qui pro luxuria accusanlur

    potis mei Ch ldeberti regis non omillam. Nam ihi (lehei esse discussio, ut aul victi sanctione sacerdo-

    [.1/. illi| amicilias ligare non possum , de qua saepius lali debeanl emendari , aut certe, si innoccntes in-
    prncesserunt, qui mihi vitam praesenlem auferreut. veniunlur, puhlice error criminis auferalur. Tunc
    llaec eo dicenie, Felix ait : Pervenisse ad gloriain jussit ut in kalendis mensis auarti hacc synodns pro-
    vesiram credo, quod Richaredus legationem ad nepo- longarelur b . El iis dictis, ad ecclesiam 446 P r0
    "

    lem veslrum di exit (V. sup. cap. 10), qua; noplem cessimus : erat enim dies illa Dominieae Rcsurre-
    vesiram Chlodosnindam , filiarn fratris vestri , ei in B ciionis solemniias e . Diciis igitur Mi»sis,convivionos
    niatrimoniiini poslularel. Sed ille ahsque vestro con- ascivit, quod fuil non minus oneratum in ferculis,

    siho niliil exinde promitiere voluit. Rcx ait a : Non quam laclitia opulenium. Semper enim rex de Deo,
    est opiimum enim , ul illuc neplis 445 n,ea ambu- de aedificatione ecclcsiarum , de delensione paupe-
    let , ubi >oror sua esl inlerfecia ; sed nec illud ratio- nnn seruiouem habens, rideb.il interdum spiriiali

    nabilitcr complacel, ut non ulciscatiir mors nepiis joco delectans, addeos eliam unde el nos aliipiid lae-

    nicne Ingundis. Felix respondct : Multum se exinde liliae fiuereniur. Dicebat enim el ha?c verba : Utinam
    excusare volunt, aut sacramentis, aut quihuslibet iuihi nepos meus promissa cusiodiat. Oinnia eniin
    aiiis condilionibus jusserilis; tantuin vos consensum quae haheo ejus sunl. Tamen si euin scandalizat
    pnebete, ut ci Chlodosuinda, sicul poslulal, despon- illud, quod lcgatos Chloiharii ncpotis mei suscipio,
    selur. Hex ait : Si enim nepos nieus implel qu.v in iiunquid demens sum, ut non possim temperare im-

    paelionibus conscribi vohiit, et ego dc his facio vo- ter cos, ne scandalum propagetur? Novi enim id
    luntaiem cjus. Proinittentibus nubi« eum omnia iin- magis incidere, quam in longins promulgare. Dabo
    l>lt tuniiii , adjecil Felix : Deprecatur eliam pietatem enim Chlotlnrio, si eum nepoiem meum esse cogno-
    veslram , ut ei solatium cor.tra Langohardos iribua -
    vero, aut dnas, aul tres in parie aliqua civilaies, ut
    lis, qualiler expulsisdeltalia ,
    pars illa quam genitor C nec hic vidcalur exhaeredari de regno mco, nec huic
    suus vindicavit vivens, ad cum reverlalur; reliqua inquietudinem prarpararent quac isli reliquero. Hx-c
    vero pa;s per veslrum suuinqtie solalium imperatoris et nlia loculus, dulci nos affalu fovens ac muneiibus
    ditionibus restituatlir. Respondil rex : Non , inquit, oncrans, discedere jubet, mandans ut ea semper
    posstim in haliam exerciium mcum dbigere, ut nll o Childeberto regi ins nuenlur, quae vilae ejns com-
    eos niorli tradam : gravissima enim lucs lialiam moda lient.

    nuirc devastat. Et ego : Indicaslis enim nepoti veslro, XXI. Ipse autcm rcx, ut saepe diximus, in eleemo-
    ul oiunes regni sui episcopi in imiim convenirent, synis magnus, in vigiliis atque jejuniis promptus
    quia mulla sunt quae deheant indagari : sed juxta erat. Nam luuc ferebaiur Massiliam a lue inguinaria
    consueludinem canonum, placebat gloriosissimo ne- valde vastari, et hunc morhiim usque ad Lugdunen-
    poli vesiro, ul unusqtiisque nielropolis cura provin- sem viciim, Oclavum nomine, luisse celeriler propa-
    ci.ilibus [Ch. comprovincialibus] suis conjungerelur : laium. Sed rex, ac si bonus sacerdos, providens re-
    et lunc quae irrationabiliter in regione propria (ie- inedia, quibus cicalrices peccatorisvulgi mederentur,
    bant, sanclione sacerdoiali emendarentur. Quae cnim jussilomnem populum adecclesiam convenire, elRo-
    causa cxstat, ut in unum lanta multiludo conveniat? gationes summa cum devolione celebrari, ct nihil

    a Ediiio Batfii habet Ad quod rex eognoscens ritnlem. Quapropter placeat purgationem ejus le/)iii-
    sic :
    D
    ct nnimo rep lcns quiv de perfidm illius audierat, mn- mam admittere, et si lalis comperta fueril , id tandem
    turo consilio respondil : Non esl visum prudenter a permille, ul ei Chlodosuinda , sicut postulat, dcspon-
    mc consenlirem , ut illuc nep is mea, quam sin-
    fieri si sctur. liex ilaque audiens tam conslaniem oblalioneni
    yuluriter diligere debeo, mittalur, ubi soror ejus iuno- de purgalione Richaredi facienda , consideransque si
    centula turpissima fruude vulyo prcedicaiur imerfecta. innocens esset eorum, quw ipsi lunc objiciebanlnr, ca
    Sed nec iltud regiam decet majestatem , aut nosiro ge- qua: a liicharedo poslulabaniur, essetit regno utilia,
    ueri lioneslum duco, ul de morte nefunda neplis meai nepli honorifica, el ita nequaquam respuenda , ccepit
    fliarissimm Ingundis nutlatn sumam vindictam aut ul- aninium flectere ac dixit : Si modo vera sunt qux dicis %
    lionm. Felix aulcm le/atus ad lioc respondil : Mulia, el liicharedus [legenduin pulo, Cliildebertus\ nepos
    rex a>quissime, malivolorum hominum linguu' asserere meus implet quai in pactionibus conscribi voluit, elc.
    solent, qucc procul snnl a verilate. ldeoque illis prius- b Nulla usquam synodi hujusmeiitio occunil; hino
    quamjiisia fucta sit inquisiiio, nullam decet adhibere duhitare licet au fueiit unqiiam coacta.
    fidem. liicharedus autem se omni via, qua decel , pur- •
    In Rad., omissis intermcdiis, Inec cum media
    gare paralns csl, sive sacrajnentis, sive quibuscunque parle capitis sequentis sic-jurigunlur Solemnilas, ob :

    atiis conditionibus jusserilis, se immunem esse ab iis tjuam omnia devotius, et cum inajore chariiate truns-
    qux objiciunlur a perdilis hominibus, quibus dolcrel acla sunt ; et quusi rcligione fierct quidquid a regt
    J
    si veram ac sincerum, ul decct, inter vos vidcrenl clui- fiebat, eodem lempore ilu 'jeslum est. t cr irirluum, eic
    m S. GRECORII EPISCOPI TURONENSIS r
    . >o:
    .liod in usu vescendi, nisi pancm borde.ce«m com A funeti : sed e. molli. vicibus
    aqua muiKla assumi deineeps ab hoc l,,e-
    , vigiliisque adesse instantcr ritu grava.a est.
    omnes jub.t : qtiod eo lempore ita geslum est. Pcr XXIII. Agericus vcro Viriduncnsis
    nidutimenim, episcopns, ciim
    ipsius eleemosynis largius so!ito
    prrc- ex illo diulurnae ainariludinis
    felle graviter rcgrola-
    currcntibus, de cuncto populo formidal.at, ul j.i...
    ita
    rct,pro eo quod Guntcl.ramnus
    hine non rex tanium, sed cliam Boso, pro quo fide-
    sacerdos Domini pu- jussor cxstiterat, intcrfcctus
    taretur, totam
    esset; vel eliatn abdiia
    spcm sttam In Domini mscraiionein a.naritudine, quod Rerll.efredus
    transfundcns, ct infra oratoriu.n do-
    in ipso jactans cogi.aiion.-s, qna; ei i"us ecclesiasticne A.erat interfecus, et prarsertim
    superveniebanl, 447 a quo eas cfrectui tradi tota f,- cun. ipsos Guntchramni
    dei inlegritatc pulabat. Qlios secum retinens ouoti-
    Nam celebre lunc a fidelibus die llerel, dicens In meo : vos odio orphani
    ferebatur, quod reli. ti
    mulicr quacdam, cujus filius quar-
    esits; hisaccensus, ut diximus, causis,
    tano typo gravabatur et in strato anxius fellis amari-
    decubabat, ttid.ne aggravatus, et
    accessil inter turbas populi usque
    maxime forli inedia consum-
    ad lergum regis,' ptus, diem obiit ~, apposimsque
    abruptisque clam regalis indumenti esl iu scpulcro.
    limbriis in aquim Buciovaldusquoque abbas ejus pro
    posuii filioque bibcndum episcopatu cucur-
    dedit, statimque resiincta
    febre sanal.is esl.
    i'l.' Charimerem enim referenda-
    Q„od non babelur a me dubium, B rium cum consensu ciivium
    cum ego ipse saepius larvas - encgia famulante no regalis decrevit auctori-
    las fien sacerdotem,
    men ejus ii.vocantes audierim, ac crim num proprio- Buciovaldo abbate pos.posito.
    Ferebant enim hunc esse superbum,
    rum gesia, viriuie ipsius discernente, fateri. et ob hoc a
    j nonnullis Buccusvalidus
    vocilabalur. Obiit auten.
    XXII. Nam •> si< ut superius diximus, Massiliensis Licerius Arelatensis episcopus,
    et
    in c.ji.s eoclesiam
    nrbs contagio pessimo aegrota, quanta sustinuerit, V.rg.l.usabbas Augustodunensis,
    altius replicare opitulanle Syagrio
    placuit. His enim diebus Theodorus cpiscopo, siibstituius est f .
    episcopus ad regem abierat, quasi aliquid contra
    XXIV. Obiit autem
    et Deuiherius g
    N cetium pairicium suggesturus. Sed cum a rege Vineiensis
    cpiscopus, iu cujus locum
    Childeberto minime dc hac causa fuisset auditus, Fronimius subrogatus est.
    ad Ilic autem Fronimius
    propria redire disposuit. Interea navis ab Biturice urbis incola fuit, se.l
    Hispania causa nescio quain Septima.iiam
    una cum negotio abiit; ac posl mor-
    solito ad portum ejus appulsa es' f tem Athanagildi regis a Leuvane
    (Itine liujus morbi fomitem secum successore ejus ma
    nequiter deferc- gn.fice est receptus, atque in
    urbe Agathensi episco-
    bat : de qua cum mulli civium diversa mercarentur,
    pus ordinatus est. Sed post
    una confestim domus, in qua octo animae erant, boc
    mortem Leuvanis cum
    contagio interfectis habitatoribus, re.ic.a
    est vacua^ C ^ZZ^aZ^v
    449
    Leuvichildus in il

    » rassarelur . et H»nd,s T^t **


    Necstatimhocincendium
    totas
    lotas

    in
    :
    : sed inierrupto
    per domos snargitur
    cert, temlis
    in.errupto cert. temporis spatio,
    scgetem flamma accensa, urbem totam morbi
    sna
    -uis

    ae velut 1. ZIZ fii5™


    ....
    Hispamam
    Z ™*»™<»
    ad matr.monium duceretur,
    .

    audivit Leu
    W Iil.a

    v, eap.
    r-
    S-g.berii

    59,
    --»
    regis,
    etc), •
    ~-~';t i„

    in- v.childus, quasi l.ic episcopus


    cendio confh.gravit. Episcopus tamen ei consilium dedisset,
    urbis accessit nunquam se veneno hajrelice
    tit
    ad Jocum, et se infra basilicae sancti Victoris d credulitatis debc-
    septa retadmiscere;etob hocsemperei mol.stus i„j„.
    continuit cum
    paucis qui tunc cum ipso remanse-
    r.arum laqueos inlendcbat, quousque
    rant, ihique per totam urbis stragem eum ab epi«co-
    orationibus ac patu dejiceret. Cumque non inveni.et quibus eum
    va.ans Domini misericordiam exorabat, ut
    vigiliis
    inusc.pulis posset innectere, ad
    tandem, cessante inleritu, populo liceret extremum e.nisit q,,i
    in pace eu... glad.o deberet appetere.
    Quod iile per inter-
    quiesccre. 44g Cessame vero hac plaga mensibus
    nuntioscognoscens.relicta urbe Agathensi,
    duobus, cum Jam populus securus redisset ad urbem, in Gallias

    Kerum succeden.e morbo, qui redierant sunt


    de-
    advenit,' ibique a multis episcopis
    lui
    raius, aa cbHde
    a d Unldebertum
    '"*>*' ac mune-
    receptus
    ZZ?^*
    regem pertransiit. Sicquc
    " ^"
    • Idest cnergtimenos sive daemoniacos N am . 1.
    #
    r* .

    Pat.l„s Diao. lib. ,v Hist.


    Langobrcap $ • n ych!8 AreIatensis eeclesi*
    t0 ™ »" Analecl. P,scha
    D JESm"-
    ejusd
    '.
    a nos.ro
    n ,a ,,llomo * "
    rcgis visioncm,
    ad exnrnandum sancli M,rcelli
    qua thesaurum inven^
    sepulcr um^ us.
    , oJXS *

    12?*
    .

    "cen^eior Virgilium au.em


    ,s
    S i„ s
    ex ahbate Li r
    eodem"
    x,A a a a:„„:„ :l s es,
    st. ens. ep.scopu... fu.s.e creatum
    Vide et Aimoin. ,
    cap. 5.
    ,
    lib. ,11,
    ,
    idem aucior conle.
    Hoe canut et qualiior subsequentia desunt dn.exips.usmetVirgilii Vi.a. Sed po.ior
    videtur
    ... \.
    Lolb. a. In Va<. auiem cnm 5 seqq.
    in Gregom auctor.ias, qui Virgilio
    syncbronus fui •

    « Mss. duo, Theodorus ad regcm, unde Barral.s, qui eji.s Vitam edidit in
    omissa bac voce Chronoloeia
    epseopus. Lirinensi, ipsum ex mon.cho
    Liriuensi abbaiem Au-
    d
    De sancto Victore Massiliensi marl. gusiodunensem, ex abbate vero
    Arelaten^em
    Gregor.us lib. de Glor. Mart., cap.
    agit Kem pum fn.sse memorat. Virgilio complures enisco-
    1
    77. en istoias
    S,ncil Agerici fesl.im celebratur scnpsit Gregorius Magnus. De
    • eo Bollandian die 5
    die , Decem- Mar 1... quo apud L.rinenses festum
    toiis. Laudat.ir a Forlunato lib. ejus celebra ur
    "sieura.ur,
    „,, carm. 27 et 28 Arelate vero die 7 Octobris.
    cxs," c t o a,m7n
    cxsirncto,
    S eS
    qnod nimc ab
    : j"
    d,1:,i

    ipso sanct Agerici ^nnella-


    "' ™ Sancli *»*** ^ f liec. Deotfimius; Colb. m. et
    nus. h.erfoit Concilio Aureli,,,.
    Regm., Deolhe-
    S eri0 e ad J" nC ' ,v, an. o4l alifsuue
    ordinis sancfi Be-
    icd Tod^Th |'
    .' '
    regU ari gaudet ex con re '
    J u«ern.ed„s, ad an. 585, ,„ ipsiu, missus Ma c
    (

    g- sa »c'i
    i

    Vitt.i'. ' 8 n mterfuil com Fronimio


    ips.us successore, 'mi
    r
    luter utru...q„e Saxios s..hscr,ps.t mter episcopos,
    Pascbaslum meal qui sedem „o„ \*\£.
    o..i
    Lrev.ssimo teuiporis intcrvallo
    scdit et quide.n ;
    ^,
    505 HISTORIA FRANCORUM. LIBER NONUS. fOM

    patefaclo loco, apud supradictam urbem, poteslatem A XXVI!. Amalo quoque dux dum conjugetn in
    pontificalem nono dejeclionis suae anno, rege lar- aliun villam pro exercenda utilitale dirigit, iu amo-

    giente, suscepit. rcm puellulae cujusdam bigenuae ruii. Et facta nocte


    Brilanni eo anno graviter lerriiorium Namneticum crapulatus a vino misit pueros, ut delrahentes puel-

    Rhcdonicumque praedae subjecerunl , vindemiantes lulam, eamtoro ejus ascirenl. lllaqiioquerepiignante,

    vineas , culturas devastanies , ac popnlum villarum el violenter in ejus mansionem deducla , dum eam
    abducenies captivum , nibilque de promissis supe- alapis caulunt , sanguinis unda ex narium mealibus

    rioribus custoilienles non solum non cuslodien-


    , et decurrente perfimdilur. Unde faclum esl ut ipse

    tes promissa . verum etiam detrahentes regibus no- quoque stratus ducis anledicti hoc rivo crueniaretur,
    stris. 451 qoam et ipse pugnis, colaphis, aliisque iclibus
    XXV. Igitur Childebertus rex cum pelenlibus Lan- verberatam in ulnam suscepit, et siatim oppressus
    gobardis sororem suam regi H eorum esse conjugem, somno dormire coepit. At illa extensa manu trans
    acceplis muneribus, promisisset; advenienlibus Got- caput \iri gladiuni reperit : quo evaginato , caput
    tborum legatis ipsam eo quod gentem illam ad fi- , ducis , velut Juditli Holofernis , iclu virili libravit.

    dcm calholicam conversam fuisse cognoscerel, re- Ulo quoqne voces emitlente, concurrunt famuli.
    proaiisit b , ac legationem ad imperatorem direxit, B Q n: m cum, i„terficere vellent , exclamavit ille, di-

    ut quod prius non feceral c


    , nunc conlra Langobar- cens : Ne faciatis ,
    quacso. Ego eniin peccavi, f|iii

    dorum gentcm debellans cum ejus consilio eos ab vim caslilati inferre conatus sum. Nam hncc quae
    Ilalia removcrel ; nibilominus et exerciium suum ad pudiciliam sluduil conservare , omnino non pcreat.
    regionem ipsam capessendam direxit. Commotis du- Haec dicens, spiritum exhalavit. Cumque super eum
    cibus cum exercilu illuc abeuntibus , 450 cptifli- famila conjuncta lamenlarelur, adjulorio Dei erula
    gunt paritcr : sed nostris valde caesis, mulli prostra- puella domum egreditur, et per noctem Cabillonen-
    li , nonnulli capli, plui imi etiara per fugam lai>si vix sem nrbem ab eo loco quasi mii-
    adiit, quae est sita
    in patriam redierunt. Tantaque ibi fuit strages de lia h triginta quinque: ibique basilicam sancti Mar-
    Francorum exercitu , ut olim similis non recolatu«\ celli kigressa , regis prostrata pcdibus, cuncta quai

    XXVI. Anno quoque quarlo decimo Childeberti perlulerat pandil. Tunc rex misericordissimus no:i
    regis Ingoberga regina , Cbariberli quondam relicta, solum ei vitam donavit, verum etiam prseceptionem
    migravil a saeculo , mulier valde caula d ac vila re- tribui jussit. ut in verbo suo posita a nullo unquam ,

    ligiosa pra:dita, vigiliis et oralionibus alque eleemo- parentum dcfuncli illius in aliquo molestiam patere-

    eynis non ignava;quae, credo ,


    per providenliam tur. Verumtamen hoc Deo pracstante cognovimus,

    Dei commonita , ad me usque nunlios dirigens, C quod puellae caslilas non est ab ereplore saevo [Al.
    ut in his quae de voluntate sua, id est pro ani- suo] ullalenus violata.

    mae remedio cogilabat , adjulor existerem ; sic ta- XXVIII. Brunichildis '
    quoque regina jussit fabri-

    iiicn ul ad ipsam accedens ,


    qnaj consilio habilo fieri cari ex auro ac gemmis mirae magniiudinis clypeum,
    decernebat, scriptura connecteret. Accessi , fateor, ipsHinque cum duabus paleris ligncis ,
    quas vulgo
    vidi bominem limenlem Deum : quae cum me beni- bacchinou i vocant , eisdemque simililer ex gemmis
    gne excepisset , nolarium vocat , et habilo , utdixi, fabricatis et auro, in Hispaniam regi mittit : in qua
    mecum consilio , quaedam ecclesiae Turoiiicac el ba- Ebregisilum, qui sa-pe ad ipsam regionem legalionis
    silicae sancti Marlini, quaedam Cenomannicae cccle- gratia accesserat , direxit. Quo abeunte , nunliatum
    siac delegavit; ac post paucos ntenses *, subitanea est regi Guntchramno, dicetile quodam, quia Bruni-
    angriludine fatigala, migravil a saeculo, multos per childis regina ad filios Gundovaldi k munera dirigit.

    cbartulas f
    liberos derelinquens, septuagesimo, ut Quod rex audiens ,
    jussit custodias arduas per vias
    arbitror.vii.c anno, relinquens liliam unicam,quamin regni sui fieri, ita ut nullus penitus praeterire possil,
    Cantia regis cujusdam filiuse raatrimonio copulavit. qui non discuterctur. Inquirebant etiam in liomiiiuiii

    " !s ent Aulharis , Gregorio noslro infra lib. x, 30 lib. iii Hist. Lang. Pauli Diac , nbi Francorum
    jj
    cap. 3, Aptacharius, qui postea duxit uxorem Tbeo- stragem iisdem pene verbis ac Grei, orius nostcr ex- r

    delindam , Garibaldi Bajoariorum ducis seu regis fi- priniit, ejus verba laudanssub noinine Historiw Fran-
    liam, ut pluribus prosequiliir Paulus Diac. lib. do m corum.
    Gestis Langob., cap. 31. Ad eam complures exsiant d Regm. cum ed., cordata.
    Gregorii M. epistolae. • Colb. m. , paucos dies. Ingobergam aliquid ec-
    b Hacc fuit Chlodosuinda, quae neutri regi nnpsit, clesiac sani t;e Mariac Cenomannensi diinisisse te>lis
    uti videlur; aut saltem patilo post nuplias cum Rcc- est Bertramnus ejiisdem urbis episc. in suo tesla-
    caredo contractas obiisse dicenda est. Etenim Rec- mento, tom. III Analect., pag. i!4.
    caredus cum Baddone regina uxore sua , a:ra 627, f
    Ejus rei formuiam iiabes apud Marculf. lib. il,
    anno regni sui 4., subscripsil prolessioni fidei caiho- cap. 53.
    licae. Hinc conjicere licel Reccaredtim pertssum, s Etbelbertus scilicet, vide supra lib. iv, cap. 2;i,

    quod toties a Francis repulsam passus fuisset, ali- ^ Colh. a., millia quindecim.
    qiiani e suis popularibus uxorem accepisse. Et qui- 1
    ln Vat. et Colb. a. caput istud et sequens de-
    dem Liuba ejus lilius et successor ignobili malre sunt.
    Cbronico ;era 639.
    ge;iitus dicitur in Isidori i Colb. m., baecchinon; Regm., baelhinon. Teulo-
    c Huc revocandum quod Grcgorius
    ea de re scri- nice becken, Gallice vero dicimus bassin.
    psit supra lih. vi, cap. 42. De liac vero legalione u
    Ejus scilicet ,
    qui sese liliuni Cblolharii dicens,
    z^ctur fusius Iib. x, cap. -2 ct scqq. Coufcr ct cap. oceisus cat, supra lib. vu, cap. 53.
    m»7 S. CREGOIUI EriSCOn TCHONENSIS m
    vel vc-innciiiis , vil calciameutis, 452 ;Mlt m rc 'i- A Quos juslitiae condiiio iribolarios dabat. ccnsu pn-
    qui* rehiis, si occulic Httera porlarentur. Ebregisi- blico suhdidcriint , ct sic Tmoiiis suul dclaii. Scd
    his vero Parisios accedens cuni his specicbus , ab cum populis tributariaui lunctioiiein infllgere vcllent,
    Kbracbario duce comprehensus , a<l Guntcbramnum dicentes ouialibrum pra manibus haberent, qnatiirr
    deducftur. l)ixil<]iie ei rex : Non suflici! , o inlelicis- snb anteriorum rcgiim lcinpore dissolv sseni, respon-
    siine bominum ,
    quod impudico consilio liullon ereni diiiius nos, dicentes : Descriptam urbcm Turonicam
    iinni, qneni Gtmdovaldum vocitalis,ad conjugiuin Cb!oibacbarii regis lemporemanifcstum e.sl, 1 bri<|iie

    arcessislis , quem manus mca Bubegit , qui voluii illi ad regis praescnliam alierunl ; scd couipuiicio per
    ditn ni sux regni in-stri superare • potcntiam; el tiinorem sancti Martini antistitis rege, inccnsi simt.
    iiiiiic filiis ejus inuuera mittilis, ui ipsos itcrum in Post morlem vero Cblolhacbarii regis, Cbariberi»
    Gnllins piovocetis ad mc jugulandum f Ideoque non regi populus bic sacramciiium dedil ; similiter etiam
    aco-des quo volueris, sed morte morieris, quia con- el ille cum juramenlo promisii, ul leges consuetudi-
    traria esi lcgalio tua genti noslra;. Illo quoque rccu- nesque novas populo non infiigerel, sed in illo quo
    sanie, non se bis verbis esse communem , sed potius quondam sub palris dominalione statu vixcrant, in

    ad Hicharedum ,
    qtii Chlodosuindam sororem Cliil- ipso bic eos deinceps reliuerel; neque ullatn novam
    leberti regis spousare debueral, hacc munera milti, B ordinalionem se infiiclurum super eos.quod pertinc-
    credidii rex loqucnli , et dimisil cum ; abiitque in ret ad spolium, spopondii. Gaiso vcro comes ejusdein
    itinere quo dircclns fuil cum ipsis nuineribus. temporis accepto capitulario, quod antetiores scii-

    ptores fucisse cumineinoravimus, tributa coepil cxi-


    XXIX. Igitnr Cbildeberius rei invitame Sigiber- gere : sed ab Eufronio episcopo probibiius, cum
    lo b Momociacensis oppidi sacerdole, dies Pascbae ad
    cxacla pravitate ad regis direxil prajsenliain, oslen-
    supradiciam celebrari slatuit urbcm. Graviter tunc
    dens capitularium in quo tributa coniinebaniur. Sed
    Tbeodobertiis filius ejus senior, gulae afflictus lunio-
    rex ingemiscens, ac metuens virtulcin sancii Martini,
    rc laboravit, sed convaluit. Inlerea Cbildebcrlus rcx
    ipsum incendio tradidit : aureos exaclos basilicaa
    excrciliimcommovet et in lialiam ad debellandam ,
    sancti Mariini rcmisil, obteslans ut nullus de popu-
    Langobardorum gentem , cum eisdeui pergere parat.
    lo 454 Turonico tillum tributum publico redderet.
    Sed Langobardi his audiiis, legalos cum muneribus
    Post ctijus obilum Sigiberlus rex hanc uibem tciiuit,
    mitiunt, dicentes : Sit amicilia inter nos,et non per-
    nec ullius tribuli pondus invexit. Sic el nunc quarto
    eainus, ac dissolvanius ccrlum ditioni tuac lribuli>m.
    decimo anuo Cbildebcrtus postpalris obiium regnans,
    Ac iibicuuqiie nccfssarium conlra inimicos fuerit,
    nibil exegit, nec ullo liibuli onere li.cc urbs aggra-
    fcrre auxilium non pigebii.
    yb Ibrc Childcberliis rex r>
    C vata congemuit.
    m
    Nunc autem .
    potestatis
    ... ...
    vestraj «
    esi,
    .

    audiens , ad Guntcbramnnm rcgem legatos dirigil,


    utium ccnseatis trihutum, an non : sed videle no
    qui ea qua? ab his oflcrebaniur, in < jus aurihus in-
    aliquid nocealis, si contra ejus sacramentum ambu-
    limarent. Sed ille non obvius de hac conniventia c
    ,
    lare disponilis. H.tc nte dicente responderunt : Ecce
    ronsilium ad conlirmaiidam pacem pjraehuit. Childe-
    librum ptae manibus habemus, iu < ; :i o census buie
    berius vero rex jussit exerciium in loco residere :
    populo est inflictus. Etego aio : Liber hic a regis
    inisilqne legalos ad Langobardos , 453 ut s ' nacc
    thesauro delatus non est, nec unqu.iiu per lol con-
    quaj proniistranl confirmarent, exeicitus reveitere-
    valuitannos. Non est mirum enim si pro inimiciliis
    tur ad propria ; sed minimc est impletum.
    horum civium, in cujuscunque domo reservatus csl.
    XXX. Chiblebertus vero rcx descriptores in Pi- Judicabil enim Deus super eos, qui pro spoliis civiuni
    ciavos, invitanle Marovco episcOpO, jussit abire, id noslrorum hunc post tanti temporis Iraiisactum
    csl Fbrenlianum majorcm domus regiae d , el Romii'- spatium prolulerunt. Dum autem ha3c agerentur, Au
    liiin palalii sui comiiem, ul scilicet populus ccnsum, dini filius, qui librum ipsum protuler t, ipsa die a
    qucni lcmpore patris rcddideral, facta ralione inno- febre correplus, die tertia exspiravit. Posthac nos
    vaturae e
    , reddcre debercl. Mulli enim ex his dc- liansmisimus nuntios ad regem, ul quitl de hac causa
    funcii fucranl et ob hoc viduis, orphanisque ac de- D juberet, mandata rcmitleret. Sed prolinus'episloIain
    bilibus tributi pondus insederat : quod bi di-cutien- cutn aucioritate f
    miserunt, ne populus Turdnicus
    tos perordinem. relaxanles pauperes ac infirmosillos, pro reverentia sancti Martini describeietur. Quibus

    • Regm., subjugare polentiam. bertum successisse sciibit. Tbanmastus s<*n Tbef>-


    b Sic m-s. praeler Hec. qui cum ediiis ante Chcsn. masius Momociaceusis ilem episcopus laudatur iu
    hahel Siqimundo. Chesnius utramque leclionem e\- lib. tle Glor. Confess., cap. 53.
    liiiiel. Non minoreslde
    srdis cjus iioniine diflicul- Casin., convenientia.
    c

    ia<. Bad. habet Xoviociacensis; Hegm., Noviomensis: d Colb. a. Domus lieijina. Rcgm. vero Romulfuni
    Ouae bctio si sincer;i sit, nulla superesl diflicullas. palatii vicecomitem , appcllat. Oe his vide lib. iv Mi-
    Vaiesiu- ei Coiniius legendiun csse existimuil Mo- rac. sancli Marlini cap. 0, et Forlunal. lib. x, carm.
    yuiitiacentis. Nihd lucis iiuic .liflicultati alfulget ex Hiel 18.
    vulgatis cpiscopornm Mogunlinofiim seu Noviomen- e cum Hec. innovata re.
    Editi aliqtinl
    s iim calal gis. Sidonius circa illa lempora eccle- Auctoritas diploma, seu prajcepium regium erat,
    f

    siam Moguntinam regebal ex Fortunato lib. ix, quod ceteris prxstabat ideoquc, uti videlur, inanu
    ,

    carm. f). sed jam lunc forte obieral, ut censet Coin- regis siibscriptum,ac ipsitisanmdo sigillaium, uti col
    lius, qni ip*\ Gregorii nostri Sigimiinilum, seu Si^'i- ligilur ex epist. S. RaoVjrundis infiacap.-i2.Vid2
    benum, sjvc ctiam, uti ci;m appellal Scrarius,Wili- Hgnonii noi !S in lib. i Marculli Foim. i.
    50) HISTORIA FRANCORUM. LIBER NONUS. Sltf

    releclis, statim viri qui nd lianc missi fuerant, ad pa- A reginam opprobria Jaclabat, dicens ejus consilio liaee

    tnaiii sunt regresst. a fllio fieri, nddens eiiauv quod Gundovaldi qtiondam

    XXXI. Gmilchramnns a vero rex excrcitum com- filium invilalum conjugio copulare vellet. Unde utiaiu

    movit in Seplimaniam b ; Austroualdus auleni dux synodum 456 episcoporum in kalendisNovembrihus


    congregari pra.-cepit. Mullique de extremis parlibus
    prius Carcassonam aeecdcns sacramenla susceperat,
    Rex au-
    subpgerat regise. Galliarum ad liunc conventum properantes, de via
    ioso8(|ue populos dilinui
    Bosonem cum An- regressi sunt, pro eo quod Brunicbildis regina se ab
    tem ad reliquas civUates capiendas
    Quiaccedcns ciini superbia, despecto hoc crimine exuit sacramenlis : et sic viis ilerum re-
    lestiodestinavit.
    Aiistnmaldo duce, aique condeinnato, curabsque eo seratis, pervium palcfecit volenlibus ad regem Cbil-
    Carcassonam ingredi praisumps ssct, ipse cum San- dcbetluti accedera.

    lonicis, Peiragoricis, Burdegalensibtisque, Agennen- XXXIII. His di-bus Ingeltrudis, quae monasterium
    sibus eliam ac Tolosanis illuc direxit perrexit ].
    in alrio saiicli Marliui siatueral d , ad regem quasi
    [

    Cumquein hac jactantia ferretur, el Goltliis baec nun- filiam acciisalura processit : iu quo monasterio Ber-
    liata fuissenl, paraveruntsein insidiis. Hic vero super Ibefledis, tilia quondam Chnriberli regis rcsidcbat.
    fliiviumparvuluin 455 propinquum urbicasira ponit, Sed isia egredientc, h:cc in Cenomannicum e est in-
    >pulis insedit, ebrieialibusincumbit. conviciiset blas- B gressa. Erat enim gtilai et somno dedila, el nullam
    pheiniis Gottlios exaggerans. Illique irruentes super de officio Dei curam babcns. Ncgniiuui vcro Ingel-

    ipsos, repcriunl epulantes iuopinaniesqtie. Tunc hi tnidis et filise ejus altius repetendum puio. Igilur

    dantes voces, ex^urgunt contra eos. At illi paululum anle hos annos cum Ingeltrndis monasterium puella-

    resistewes, fugam simulanl, prosequenlibusque isiis rum infra atrium sancti Marlini, ut diximus, collo-

    consiirgunt qui pr&parali eranl de insidiis, conclu- care ccepisset, filias suae mandata millit, dicens : Re-
    dentesque eos in medio, usque ad internecionem ce- linque virum luum, el veni ui faciam le abbatissam

    eiderunt. Qui autem evadere poluerunt, vix equile gregi huic quem congregavi. At illa audito levitatis ,

    \Al. equo] ascenso c per fugam dilapsi sunt, omnem consilio, cum viro Tnronis advenii ingrcssaque ;

    supellectilem relinquenles in campi planitie, nihilque monasterium matris, dicebat viro : Rtgredere hinc,
    secum de rehus propriis aufereutes, hcc pro magao et guberna res liberosque nostros, nam ego non re-
    diicentes si vel vita donarentur. Insequentes autem vcrtar tecum. Non enim videbit rcgnum Dei conjngio
    Gotlhi res eorum omnes reperiunt, diripiuntque, pe- copulatus. Ille vero ad me veniens, nuntiavit mihi
    desires omnes captivos abducentes cecideruntque omnia qtnc a conjuge audierat. Tuno cgo accedens
    :

    ihi quasi quinque inillia virorum; captivi autein am- ad monasierium, canonum Nicaenorum decrela re«
    lilius quam duo millia ahierunt. Mulli tamen ab bis
    C legi, in quihus continetur Quia si quce f reliquerit :

    iaxaii, redierunt in patriam. virum, et torum in quo bene vixil spreverit, dicens :

    XXXII. Comiriotus autem rex vas claudi per re- Quia non sil ei portio in illa coeteslis regnx gloria qui
    giuim suum prnecepit, ne ullus de Childeberti regno furril conjugio copittatus, analhema sit. Quihus audi-
    pcr ejus rcgni lerritorium pervium posset habere, tis Berthegundis metuens ne a sacerdolibus Deicom-
    dicens : Quia per nequiliam ejus, qui cum rege Hi- munione privaretnr , egressa monaslerium, rediij

    spaniaj fcedus iniit, exercitus corruit meus, et ut se cmn viro suo. Interpositis aulem tribus vel qualuor
    non subdant urbes ill;e diiioni meae, ejus boc im- annis, iterum mandaia mittit ad eam mater, depre-
    miss o facit. Additumesteiiam huic causaealiudama- cans eam ad se accedere. Al illa oncralis navibus
    riludinis incendium ,
    quod Cbiklebertus rex filium 457 tam (' e rebus propriis, quani viri sui, assumpto
    suum seniorem, Theodoberlum nomine, Suessionas seciim uiio filio, viro absente, Tuionis est appulsa.
    dirigere cogitabat : quae res suspicionem fecerat Sedcumamaire propler iinprobitalcm viri retineri

    Gunlcbrainno regi, diccnte eo : Quia in hoc filitim non possel, scilicel ne caiumniam quae ejus dolo la-

    suum nepos meus Suessionas dirigii, ut Parisios in- bricala fuerat exciperet, ad Bertchramnum germa-
    faciat, regnumque meum auferre cupial
    j^retli quod : num ejus, filium videlicel suum, Burdegalensis urbis
    iiunquam Childebertus vel in cogilalione, si dici fas
    D episc ipuin, eun dircxil. Proseqnenle igitur cam viro
    esl, babere poluit. Multa aulem el in Brunicbildem ejus dicehal : Quia sine consilio parenlum eam con-

    - In Vat. el Colb. a. desideratur boc caput simul Emeritensium.


    cum dtiobus sequeniibus. d Hoc inonaslerium
    intra sanrli Martini sepla iliu
    b Begin. Hispaniam. At cum Scplimania Wisigoi- steiit, sanctse Marias de Scriniolo diclum;at circa
    thorum rcgibus iu Ilispauia parerel, non semel alias saeculi undecimi initium abHerveo tbesaurario irans-
    a Gregorio dioltir Hispania. latuiii est iu vicinum collem, qui ob siius amoeni-
    c Regm., equiiibus ascensis. Ed., equo ascenso. Hoc
    tatem gratumqlie prospectuni Bellnsmons appella-
    ,

    in praelio Francos ad sexaginta millia proQigatos luisse tur, ubi hodieque visilur, sancti Bencdicii Regulaj
    nflirmat Isidorus in Chronico a;ia U"24, ubi ait nul- , addictum.
    lam uuquam isla majorem victoriam a Gotlhis repor- « Hcgm., Cenomannicum monasterittm ; aliquol edi-
    tatam fuisse. Idembabet Joannes Biclareusis in Chro- ti cum Bec, regressa.
    nico. Reccaredi exercilus ductor erat Claudius dux Rcgm., Si qttai mutier uxorala reliquerit. Videlur
    {

    Lusitaniae, cui sanctus GregoriusM. Cyriacum mo- csse canon 1'4 conc. Gangrensis, qtiod concilium ve-
    nachuni commendavit. Eumdem , ejus(|ue in Septi- leres Nicaeno subjungere solebant idque indicat li- ;

    mauiaiii prinm.n, et exinde in Franciam cxpeditio- lulus in vetcribus scriplis.


    nem Laudat Paulus Diacouus in lib. de Vitis Patrum
    : ,:

    Sit S. GREGURIl EPISCUn TIRQNENSIS •t*

    jngio eopulasli, non crit uxor tua. Eranl eniin jam A regcm nbiit, quasi (iliain exlixrcdcni daturade fa-

    lere triginta anui, cx quo coiljllDCti pariler fucranl. cullate palerna. Ac in prxsenlia regis expnnons cau-
    Adiii cniin vir ejus pleruim|iie iiibem Rurdegalen- sas, (ilia abscnte, jinlicatiini est ei ul quaria parte
    sem ; sed noliiiteam episcopuB restitoere. Cum au- filix restiluta, tres cum nepotibns snis, qnos dc filio

    leiil rcx Guntcliraiuiius ad Aiirelianensem urbem, iino habcbat, recipcret : in qua causa Tbcutliarius
    sicui iu superiore libro memoravimus ", advenisset, pre*byter, qui nupcr ex refcreudario Sigiberli regis
    ibi ciiiii aciius bic vir impiiguare verbis cccpit, di- coiivcrsus, pre^byterii bonorem accepit, accessit, ut
    «cns : AbslliUsli uxorem mcam cum famulis ejus. El banc divisiouem juxla regis impeiium celebrarei.
    ecoe, quod sacerdoiem non decct, lu cum ancillis Scd resislente filia, nec divisio facta, nec scaiidalum
    ineis, cl illa cuni lamulis luis dedocus adullerii per- rcseilatum est *,

    pelraiis. Tnnc furore commotus rex, astrinxil cpi- XXXIV. Rigunlbis autem fili.i Cliilperici , ciun sx-
    sropiim, ut polliceretur eam reddere viro, dicens pius matii cabunnias inferret, dicerelque se esse
    Quia parens mea hxc est : si quidquam mali excr- doiniuam, genitriccmque suam servilio redbiberi ,

    rukin domo viri sui, ego ulciscar;sin aliud, cur el multis eam et crebro conviciis lacessirct, ac in-
    sub omni deformitale redaclus vir b conjux ejus au- terdum pugnis se alapisque cxdcrcnt, ait ad eam
    feitur? Tunc Rertcbramnus episcopus pollicitus est, B maier: Quid milii molesta es, filia ? Ecce res patiis
    dicens : Vcnil ad mc, faleor, soror mea post mullo- tui, qux peues me liabenlur, accipe, et ulere eis ul
    rum annortim curricula, quam pro cbaritatisac desi- libet. Et ingressa in regestum reseravil arcam iuo-
    dcrii sludio teuiii mccum ul libuit. Nuuc autem re- nilibus ornamenlisque preiiosis refertam : dc qua
    ccsmI a me; requirat nunc eam, revoceique quo ciim diutissime res diversas extrabens 459 nl ;n
    '

    voluerit ; nie obvium non habebit. Et bxc dicens, astanli porrigeret, ait ad eam : Jaui enim lassata
    misil clain nunlios ad eam, mandans ul, veste niulata siim. Immilte lu, inquit, manum , et ej ce ;
    quod in-

    ac pceniienlia accepia, basilicam sancli Marlini ex- veneris. Cumque illa immisso brachio res de arca
    pctcrel : quod facere illa non distulit. Venitque vir absirabercl, apprehenso mater openorio arcx supcr
    ojus cum multis insequenlibus viris, ut eam ex ipso cervicem ejus illisit. Quod cum in foilitudine pre-
    loco sancto ejiceret. Erat enim in veste religiosa, incret , atque gulam ejus axis iufcrior ila attereret
    asserens se accepisse pcenilenliam'. Sed virum se- ut eliain oculi ad crepandum parati es-enl, cxcla-

    qui despexit. Interea defuncto apud Burdegalensem mavit una puellarum qux erat intrinsecus voce ma-
    urbem Rertchramno episcopo, bxcad se reversa ait gna , dicens : Currile, quxso, currile : eccc domiua
    Vx milii qux audivi consilium matris iniqtix ! Ecce inea a genitrice sua graviter sugaillalur. Et irrum-
    liater meus obiil, 458 ecce a vil ° derelicta sum, a C pentes cellulam ,
    qui coram foribus eonmi prxstola-
    e
    liliis scjiarala : el qu<> ibo infelix, vel quid faciatn? bantur adventum, erulam ab imminenti interilu

    Tunc habito consilio Pictavum pergit, voluitque eam puellam eduxerunl foras. Post ista vcro inler easdem
    maier reline.e seciim, sed penitus non potuit. Ex hoc inimicilix vehemenlius pullulantes, et non de alia
    ininiii itia orla.dum sxpius regisprxseniiam adeunl, Causa maxime, nisi quia Rigunthis adulleria seque-
    et hxc res pairis defensare cupiens, hxc viri, Rer- balur, semper cum eisdem rixx et cxdes erant.
    thegundis donalioncm Rerlchramni germani sui os- XXXV. Reretrudis f vero moriens filiam suam
    lendit, dicens : Quia hxc et hxc mihi germanus meus bxredem instituit , relinquens quxpiain vel mona-
    contulit. Sed niaicr ejus i.on admillens donationem, steriis pucllarum qux ipsa instiluerat, vel ecclesiis
    oinuia silii vindicare cupiens, misit qui efTracta domo sive basilicis confessorum sanctorum. Scd Waddo,
    ejus oinnes res illius cum hac donatione diriperet : ciijus in superiore libro mcminimus s, querebattir a

    niiile seipsam genitrix reddidit ccniprobalam, cum genero ejus equos suos fuisse direptos : cogitavitque
    dc rebus ipsis insequcnti filix quxdam repelenli dis- accedere ad villam ejus unam ,
    quam reliquerat fi-

    tricla lestituit. Sed cum sxpius ego, vel frater no- lix, qux infra Pictavuin terminum erat, diccns

    stor Maroveiis episcopus, acceptis regalibus cpistol'^, IIic a regno alterius veniens diripuit equos meos,
    ut eas pacificare deberemus, Rerlliegundis advenii D et ego auloram viilam ejus. Inlerea mandalum mit-
    Turonis ; iu judicium quoque accedenlem coegimns lit agenti h , ul se adveniente omnia qux eranl ad
    eani, iiiqiianlum poluimus, rationem sequi, inaler expensam ejus necessaria, prxpararet. Quod ille

    veroejus flecti non potuit. Tunc accensa felle, ad audiens, conjunclis secum hominibus ex domo illa

    " Lib. viu, cap. I ct % ubi Gunlramniis Bcrtramnuui d


    Vide librum seq., cap. 12.
    sibi ex matre parentem agnoscit, quod lugelirudis , Cod. Rogm., Irrumpenles autem cum festinatio-
    e

    ul cen<et Valesius, qux Berlrair.ni mater erat, so- ne hi qui foris erant cellutam erulam , eie.
    , ,

    ror fuerit lnguudis et Aregundis Chlotarii I uxorum, ' Deest hoc capul in Vat. el Colb. a. Porro Rere-
    proindeque Giinlramni malertera. trudis uxor erat Launcbodi ducis quem Fortunatus ,

    1 Sic Colb. m. el Bec. Ediii, redacla viro. Regm., laudat oh constructam Tolosx sanoti Saturnini eccle-
    redactut vir conjuxei auferatur ? siam, libro n carm. 9 ubi BerelruJis quoque pie-
    , ,

    c Post susceplain quippe pcenitentiam ad sxculi latem multis extollit.


    i.lecebras, ut loquuutur Patres conc. Turon. i, b De Waddone jam sxpius cgit Gregorius. De filiis

    oan. 8, redire non licebat. Hinc in conc. Aure- autem ejus vide lib. seq., cap. 21.
    lian. iii veiilum cst can. 24 nc. juis conjugatis, nisi , (
    h Agens, qui el infra aclor, diccbiiur ille qui
    ,

    cx cctiseusu i>artium, pocniientiaiu dare prxsumat. villx ac bonorum ab ea pendcntium curatu gerebat.
    ,, ,

    IHSTORIA FRANCORUM. UBER NONUS ;.

    se ad belluin praeparat , dicens : Nisi moriar, non A cum populus gaudens ac deprecans , ut vilain ejus

    ingredietur Wad !o in domum domini mei. Audiens p.urisque sui sevo prolixiore pielas divina conce-

    auiein uxor Waddouis apparalum scilicet belli in- deret.


    e aulem apud urbem Suessionas
    statirari conira virum suum, ait ad eum : Ne acces- XXXVII. Erat his
    f
    seris illuc, chare conjux morieris enim si abieris : diebus Droctigisiltis ,
    qui propter niuiiam, ut feriuii,

    ci ego cum Qliis misera ero. Et injecta manu , voluit poialionem, quarto ins:ante anno sen-um perdiderat.

    eum relinere , dicente pralerea lum filio : Si abieris Asserebant enim mulli civiuin, quud hoc ei maleiici s

    460 moriemur, et relinques genitriccm


    paritcr accessisset, per e nissionem archidiaconi quem ab
    fmeam viduam orphanosquc germanos meos. Sed
    , houore repulerat, iniantum ul infra muros urhis lianc

    cum eum haec verba penitus retinere non possent ameniiatn magis haberet; si vero de civkale fuisset
    furore accensus contra filium , el tiniidum eum uiol- egressus,agehat commodius. Cumque rex supradielus

    lemque exclamans, projecia secure pene cerebrum ad urbem venisset, et hic melius agerei, non permil-
    ejus illisit. Sed ille in pai te excussus ictum ferieu- , tebatur 8 ingrcdi urbeni propter regem qui advene-

    tis evasit. Ascensis denique eqtiitibus abierunt, man- rat. Et licel es.-et vorax cibi ac potator viui extia
    dans iterutn aclori, ul domo scopis mundata stra- modum, el ulira quam sacerdotalcin cautelam decel,

    gulis scamna operiret. Sed ille parvipendens manda- B lanien nullum de eo adulterium (|uispiam est loculus.

    lum ejus, cutn lurbis, sieul diximus, virorum ac Vcrumtamen in seqtienti cum apud Sauriciacuin vil-

    0|>eriens lam h episcoporum synodus aggregata


    mulieruni anle fores domiui sui slelil, fuisset, jussuin

    advenium iiujus. Qui veniens, staiim ingnssus do- esl ul liceret ei ingredi urbem suam.
    mum , ait Cur non sunt scamna
    :
    haec operta slra- XXXVHI. Cum aulem Faileuba ngina Childeberii

    gnbs , aut domus scopis mundata ? El elevans ma- regis, parlu edilo mox exstincto, segrolaret, atligit

    uum cum siea , caput hominis libravit ;


    ceciditqtie aures ejus sermo, quod quidam vel contra eam , vel

    ei morluus esl. Quod cernens iilius hominis inortui, contra Brunicliildem reginam agere conarentur.Cum-
    eiiiissa ex adverso lancea , conlra Waddonem diri- quc conforlaia ab iucommodo , ad regis prsesenliam
    git : cujus mediam alvum ictu penelravit a lergo accessisset , omoia lam ei quam matri ejus qu;e
    cgressa falarica », et ruens ad terram, advenienle audicrat reseravit. Verba autcm hujuscemodi eranl,
    n.uliitudine qua3 collecta fueral, lapidibus obrui quod scilicet Scpiimina ! nuirix infantum ejtis, con-

    ccepit. Tunc quidam de his qni veneranl cumeo, silio suadere vellel regi, ut ejecta matre, conjugeque
    inler imbres saxeos accedenles , cooperlum sago relicta , aliam sorliretiir uxorem, et sic cum eodem
    ac populo niiligato, ejulanie lilio ejus, eumque su- qoaecanque vellcni,vcl actu agerent,vel precibusobti-
    per equum elevans , adhuc viventem domui reduxit. C nerem. 462 Q U0( ^ s' n s ' rex nollet acquiescere qme
    Sed prolinus sub laciymis uxoris ac filiorum spiri- suadebat, ipso maleficiis inleremplo, elevatis filiis

    tiHii exhalavit. Explicita igitur tam infeliciter viia , ejus in regnum, repulsa nihilominus matre eorum et

    filius ejus ad regem ahiit, resque ejus oblinuit. avia , ipsi regerent regnum. Hujus enim consilii so-
    XXXVI. Igitur anno quo supra regni sui . Cbilde- cios pronuniiat esse Sunnegisilum i comitem stabnli,,

    bertus rex morabatur cum conjuge et malre sua in- et Gallom;ignum referendarium, atque Iiiociulliiai .

    fra terininum urbis, quam Slrataburgum b vocant. qui ad solatium Sepiiminse ad nulriendum regis par-.
    Tunc viri fortiores ,
    qui in urbe erant Suessionica vulos fuerat datus.Denique corripiunUirhi duo,Sepli-
    siveMeldensi c
    , venerunt ad euin dicenles : Da uo- mina videlicet el Droctulfus. Nec mora, extensi inter
    bis unum de filiis luis, ut serviamus ei , scilicet ut stipitescum vehementius csederentur, profitelur Se-
    i'eprogenie tua pignus retinentes nobiscum, facilius ptimina se virum suum Jovium maleficiis interfecisse
    resistentes inimicis, terminos urbis tuse d defensare ob amorem Droctulfi, ipsumque secum scorio misceri.
    studeamus. Al ille gavisus nunlio, Theodoherlum De liis quse supra diximus causis pariter confitenlur,
    filium suum seniorem 461 n,uc dirigendum desti- etmemoratos viros in hoc consilio habitos indicani.
    nat; cui comitibus , domeslicis, majoribus atque Nec mora, inquiruntur el ipsi sed cnnscientia ler- :

    nulriliis, et omnibus qni ad exercendum servitium D rcnte, Ialebram infra ecclesiarum septa petiere. Ad
    regale erant necessarii delegatis, mense sexto hujus quos rex ipse procedens, ait : Egredimini in judi-

    aimt direxil eum juxla volunlatem virorum, qui eum cium, ut cognoscamus de his quse vi bis ol jiciuntur,

    a r.ege flagitaverant iransmitlendum : suscepitque si vera sint an falsa. Nam ego, ut opinor, in hanc:
    Pbalarica, seu Falaric;» , proprie est telum mis-
    « primo seqnentis libri desunl.
    tiU quo lurrium propugnatores uti solebant, sic f Kegm., Doctigisilus.
    dicluni a phala quod lurriin ligneam designat.
    ,
    b Sic Bec. el Kegm. ; caeteri vero econtrario, per--
    b Priinus oiimium , ul pulal Valesius, Argento- millebalur ingredi.
    ntum Gregorius nosier appellavit Strataburguni h Vtilgo Sourd , seu Saurci , vicus haud procul abs
    w
    .

    IJnde mfra lib. x cap. 19, ail Argenlora'enscm , Axooa fluvio posnus.
    bem, yuam nunc Slrateburijum vocani. Sic dicluin Kegm. et (iolb. m., Seplimana
    1
    ; seniel tamerte
    cst, quod forie ttiuc via ptiblica sive. niilitaris ibi Sepiimaniam Septiminam appellant.
    el
    esset mulliim frequenlala. E:enini vox Straieburguin, i Coln. m., Somnigisilum el ^uttomanum. Regm;^
    0|ipidum in slrat.i , id est in via pnsilum sonul. Domnijisilum... Gallomagum; ei sic inferius. Gallo-
    c R"gm., Qui in urbe Meldensi. magnus pater fuit Palatiux, quse Godegisilo nnp-it.
    d
    '.olb. a., (erminos orbis lui. ut referl Foitunalus lib. vn, cap. 6.
    * In Vat. et Coll). a. reliqua hnjus libri cum capiie
    M GREGORU KPISCOn TUIiOiNKNSIS
    S. Mfi
    ccclesiam fuga dilapsi non fuissctis.nisi vosconscicn- A nnstrum Maroveum cpiseopum , ct COnjuncti argua-
    n. i leiruissei. Voriinitanien promisstonem bsbete de miis eam : cinendalisque negoliis restiluan.ini m
    vita, etiamsi culpabilcs invcniauiini. Clirisliani cnim inonaslcriiim vcstrum, ne dispergalur luxuria, 464
    siiimis; nefai estenim vcl criminosos abccclcsia ciln- quod s.incta Radegundis jejuniis et urationibus crc-

    cios piinire. Tiinc educli foras, cum rege veneniiit bris, eleemosynisque frequeniibus ajtgregavit. Kt illa

    a«l judicium : diseussique rcclamant, diccntcs : Quia respondii : Nequaquam,sed ad rcges ibimus. Kt ego :

    Scilimina mm DrOClulfO boc nobis consilinm patefe- Quare rationi J resistitis? ob quain rem saccrdotale
    eh> Bed noa exsecrantes ac fugientes, nunquam conj monitum iioii audiiis? Vereor ne conjuncti sacerdotcs
    sentire veJuimnB boc scelus. Kt rex : Si , inquit, vos Ecclesiarum vos a communione remo veanl. Sic euiui
    nullam connivenliam prabuissetis, noslris anribns ei ab anlecessoribus iu epistola qiiam ad beatam Ka-
    ulii|iic intiilissciis. Vcrimme ergo esl, vos in liac causa dcgundcin in inilio liujus congregalionis scripserunt,
    prabuisse coiisensimi, ciun lioc nosirsc scicntiae oc- babetnr inserium : cujus exemplaria buic lectiotr

    culi vo!uislis? Kl stalim cjecli foras, ileruni ecclesiam insercre placuil.

    pelierunt. Septiinina vero cum Droclulfu vebemenier


    eXBMPLAH hstol/E. i

    caesa,' ac cauteriis accensis in facie vumerata, ablatis n .... . ^, ,.,. .

    omnibus qua- babebai, in


    ....
    Marileguun Q villain
    •
    , »
    dedu- » n
    oominnc bealissima» et in Gbrisio ,.
    ,. „ r ., _
    Kcclesia' filic
    „
    .
    . .

    1 b .

    Radeguridi.Eiifronius, PrxteMalus, Cermanus, l'cb\.


    ,.
    '

    cilur, ul sciliccl 453 trabeus inolain , bis qua: in


    Domiliaiuis, Viciorius, 1 1 Donmous e| i^copi c . Solli-
    gynxeio erai>l posil:e, per. dies singulos farinas ad
    cila suni jugiter circ.i genus buinaniim immcnsa: di-
    victus necessarias prxpararel. Droclulfum autem in-
    vinitatis provisura remcdia, nec ab assiduitaie bene-
    cisis capillis et auribus, ad viueam excolcndam de-
    ficiorum siiorum quocunque loco \ el tempore videntnr
    legavcrunl, sed posl dies paucos fuga dilabilur, in-
    aliquando sejnncta, cum pius rerum Arbiicr lales in
    quisilusque ab actore b ilerum ad legem deducilur,
    liaci cditnte cultur.i: ccclesiastic.c personas nbique dis-
    ibique iniiliuin caesus ilerum ad vineam quam reli-
    seminal, qnibus agrum ejui iulenta opcratione fldei
    querat destinatur. At vero Sunnegisilus et Gallo-
    rastro colenlibus, ad felicem centeni uumcri rediltftn
    magnus privau a rebus quas a flsco meruerant, in
    divina temperie Gbristi scges valeat pervenire. Tau-
    exsilium relruduntur. Sed venientihus Icgatis, iuler
    lum igilur benignilatis ejus sc passim dispensatio
    quos episcopi erant, a rege Guntcbramno,et petcnti-
    profutura diffiindil , ut illud niisquam deneget qm d
    bus prn bis,ab exsilio revocanlur : quibus nibil aiiud
    prodesse multis agnoscil. Quarum personarum exem-
    e»l relictum, nisi quod babere proprium videbaniur.
    plo sanctissimo cum judicaturus adveneril, babeat in

    XXXIX. In monasterio vero Piclavensi, insidiante q plnrimis quod coronel. laque cum ipso calbolice
    diabolo in corde Cbrodieblis, qua? se Chariberti quon- religionis exoriu coepissent Gallicanis in fmibus ve-

    datn regis liliam asserebal, orto scandalo, ipsa quo- nerandae lidei primordia * respirare, et adbuc ad
    que quasi de parentibus confisa regibus, exaclis sa- paiicorum noiuiam tunc ineffabilia pcrvenissent 'IV-

    cramentis a sanclimonialibus, ut injeclis in abbalis- nitatis Domitiicx sacramenta ; ne quid bic nrintis

    sam Keuboveram criminibus, ea monaslerio dejecia, acquireret, qtiam iu orbis circulo praedicanlibus ayo-
    ipsam substiliieruut principalem. Kgressaque esl cum stolis ohtinerei, bealum Marlinum pcregriua de st iijo
    quadraginia aut eo amplius puellis, ct consobrina sua ad illuminalioncm patrite dignatus est dirigere, misc-
    Rasina iilia Cliilperici, dicens : Quia vado ad paren- licordia consulenle. Qui licet apo>tolorum tcrrijoio

    tes meos reg<-s, ul eis conlumeliam nostrani innole- non fuerit, tamen aposlolicam graliani non efTigit.

    scere valeam : quia non ul filise regum , sed ut tna- Nam qund defuit in ordi.ne, supplelum est iu incrc •-

    laruin ancillarum genitx in boc loco bumiliamur. In- de : Quoniarn 465 sequens gradus illi nihil snbtra-

    lclix ac facilis c non recordans, in qua se bumilitale bit, qui meritis aulecellit. Hujus quoque, reverenlis-
    beala Radcgundis, qux boc inslituit monasierium, sima iilia, in vobis congralulamur rediviva surgero
    exbibebat. Kgressa ergo ab eo Turonis advenit, dala- supema: dileclionis exempla, propitialione divina.
    que nobis salutatione, ait : Deprecor, sancte saceidos, D Nam declinanle tempore saeculi vetuslate, vestri sen-
    ut bas puellas,qux in maguaui bumiblatem ab abba- sus certamine fides revirpscil in flore : el [Forte n\]
    lissa Pictavensi redact;e sunt, custodiie digueris, ac quod velerno tepueral algore seneclx-, taudem fer-

    tibuin praebere, donec ego eam ad reges parentes vent.s animi rnrsus iucalescai ardore. Sed cuui penc
    nostros, exponamque eis quae patimur, el reverlar. eadem veneris ex pait> ,
    qua bealum Martinum lnic

    Quibus ego aio : Si abbalissa deliquit, aul caiionicam didicimus accessissc -, non esl mirum si illutn imiiari
    regulam iu aliquo piactermisit, accedamus ad fratiem videaris in opere, quem libi duccm credimus itineri^

    d Kditi responsiont. Regm. monilum con-


    Vulgo Marleim liodie dicitur iu Alsalia, imdia
    " , infra,
    fere via inter Molshemiuni , Molsheim, ei Tatiernas, temnilis.
    e Kulroniiis Turonensis, Prxtextatus Etothomagen»
    Saveme, tild vistiuinr eliam nuoc villae regia» rudera
    intet oppidum ejusdem iioininis ct vicuin Kirkem,qni sis, Germanns Parisiensis, Felix Namneten is, Domi-
    ctiain olitn smiin babelial palalium regium. De ulro- tianus Andegavensis, Victorius Rbeloncii^is.et Dom-
    qne in lib. iv de re biplomalica. imlus Cenomannen-is episcopi liiere.
    Id est procuratore doinus regiae illius.
    I' Miiiini bic primordia liiiei Cln :sii.ui;c in Galliis
    « Sic codd. m^s. At ediii.faitir/^.uod idem estapud ad lciupora sancli Martini revocari.
    Cregoriuin. t Kadegundis filia erat Bertharii Tbui ingorum ro-
    517 IIISTORIA IRANCORUM. LIBER NONUS MH
    exs ilisse : \-.i cnjus cs seeiila \estigia, felici volo A ctum est, coelcsti judicio, noliis optanlibus, pcrcella-
    couipleus ci exeuipla, et bcatissimum virum in tanto tur, donec separalione facta, per comp tentera exse-
    libi lacias esse socium , in quanluin parlcm refugis crandi criminis poenilcntiam, a loco qno cgres-a lu<-
    liabere dc muudo. Cujtts opinionis radio prxmicanle, rat, rccipi merucril et adnccli. Adjicientes cliam, ut
    ila reddis audientium pectora ccelesii fulgoie suffusa, eoruin qui nobis quandoqne successuri suni saccrdo-
    ut passira provocali puellarum anirai, divini ignis les, siniilis condemnationis lencantur astriciae rcaiu ;

    scintilla succeisi, raptim festincnl avide in cliarilate et si, quod non credimus, aliquid ipsi volnerint ; liter
    CUristi fontc vestri pcctoris irrigari , ci rcliclis pa- quam noslra deliberalio continet, relaxare, noverint
    rentibns le sibi magis cligaut, (juam inaiiein. Facit sc nobiscum aeterno Judice definicnle causainros :

    lioc gralia, non natura. Igitur * liujns sludii vota vi- ijiiia conimunis est salutis instructio, si quod Chrisio
    dentes, gratias clcmenliae supenue referimus , qul proiuittiiur inviolabililer obscrvelur. Quod nostiai
    voltmlales horainum si.ae facil voluntati connecti :
    dcterminationis decrelum, pro firmitatis intuitu, pro-
    qutmiam conlidimus quas apud vos jubei coiligi, suo pi iae nianus subscriptione credimus roborandum ,
    vult arapiexu servari. El quia quasdam comperimus, perpetualiter a nobis Cliristo auspice servalurum d. »

    divinitati' piopiiia, de noslris terrilor.is ad iusliliitio- Lecta igilur hac epistola, Chrodieldis dixit : Nnn-
    nem vestrae regulae desiderabiliter convolasse, inspi- B quain nos ulla retincbit mora, nisi ad icges, quos
    cicnli s etiain vestraa peliiionis ei istoiam, lil>e:iler a parentes nostros esse novimiis, acccdainus. Yeneranl
    nobis excepiam, Iioc Christo auciote el remedialore enim p^destri ilincre a Pictavo, nec ulius equiiis
    lirmamiH : ut licel oinncs aequaliter quae ibi conve- [/. equi] beneficium 467 habuerani : umle anhe ;u

    niunt, in Douiini cbaritate mansuiac debeant inviola- et salis exiguae crani. Sed nec viclus alirnoniam
    biliier custodire, quod videntur libentissimo animo ullam cis in via qiiisquam praebuerat. Accessenmt
    suscepisse ,
    quouiam conlaininaii nun dcbel Cbristo enim ad nrbem noslram die prima mensis prini ;

    lidcs culo tesle promissa, ubi non leve scelus est erantenim jluviae magnae, scd et vi;c dissoluia;
    : 'inp uui Dei , (.juod absit, pollui , ut ab eo possit ira ernl a nimia immensilaie aquarum.
    succendenle disperdi. Tamen specialiler definiuius, si XL. Detrahebant autem et de episcopo, dicent°s,
    qua, sicut dictum est, de Iocis sacerdolaliter nostrae quia illius dolo ct hae lurbalae, et monastcrium e at
    gubernaiioni, Domino providente, commissis, iu Pi- derelictum; sed maleriain hujus scandali altius pl i-
    clava b civitate vestro rnonasieiio meruerit &£0 cuit mcmorari. Tcmpore CUIolbacharii regis, cum
    sociari, secundura bealae memoriae domni Cae&arii beata Radegumlis hoc inonas'erium instituissei, sem-
    Arclaleiisis episcopi Consiiluta, nulli sil ulierius d>s per subjecia el obediens cum omni cougregalione
    cedendi licentia,<|uae, sicut contiriet regula, volunlate C sua anierioribus fuit ejiiscopis. Tempore vero Sigi-

    propria ' videtur ingressa : ne unius turpi dedecore berli, postquam Maroveus e|iiscopaluni urb s adeptt.s

    diicalur in crimen \Al. crimine], quod a;md oniues cst, accepiis epistolis S giberli rcgis pru fide ac de-
    emicat in honore. Et ideo si, quod avertat Dci>s, voiione Radegundis bealae, in partes Orienlis e
    cle-
    aliqua insanae menlis illicitatione succensa , ad lauti riet.s destinat, pro Dominicae cmcis ligno, ac san-
    opprobrii raaculam praecipitare suam voltierit disci- clorum apostolorum e;eieioruinqiie mariyruin rcli-
    plinam, gloriam el corouam, ul inimici consilio, sicul quiis. Qui eunlcs detulerunt haec pignora : quibus
    Eva ejecta de paradiso , per qualcmctintjue de clau- delatis, jietiil regina episcopum, ut ctitn honoie
    slris ipsius mcnasterii,iminodeco3li regno exire jicr- dcbilo grandique psallenlio tn monastcrio locaren-
    tulcrit, mergenda ct concuicanda vili pla.earinn fri lur f
    . Sed ille despicicns suggestionein ejus, ascensis
    ltito, scparala a c< ramnnione nostra, diri analheraa- eqtiilibus, villae sc conlulil. Tunc regina iicrato ad
    lis vulnerc ferialur. Ita ut si forlassis Chrislo relicto regcm Sig bcitum dirext, deprecans ut itijunctione
    liomiui voltieril nubere, diabolo captivante, non so- sua qnicunque ex episcoi is haec pignora , ciim illu

    lum ipsa qtia; refugit,&ed eliam ille qui ei conjunctus qtio decebat honore, volumque ejus cxposcebat, iu

    esl, lurpis adulter, cl polius sacrilegtts qiiatn mari- monasterio collocarei. Ad boc enim opus bcalus
    tus : vel quisquis ul h<c fieret, veneuum magis quam D Eufronius urbis Turonicae episcopus injun-ilur. Qut
    consilium minislravil, simili uilionc, situt de illa di- cuin tlericis suis Pictavuin accedeiis, cum grandi

    gis ex ijtso Grcgorio supra lib. m, cap. 4. Maitinus beata in partes Orientis clericos desiinat, e.c. De
    aiiiem natus est Sabariae in Paunonia, ut omnes uo- boc videsis Vitam bt-aiae Kadegundis a Haudoni-
    riml. via scriptam num. 18 et seqq. Idein versibus ex-
    a Regm., Igilur in tali studio manens, et hoc nos jiressit Forlunatns in supplcmenlo carm. "2, t.uod est
    comperienles. ad Jiitmum imp. el Sophiam augustam; liymnos
    h I5ec. Colb. m. ct Chesn., Picti vina. vero el aha carmina quaj hac occasione cecinit, ha-
    c Sic Casin.; alii, prodita. Loctis vero qui hic lau- beniur libro II.
    datur, liabcttir cap. 1 Regulae sancti Civsarii pro mo- Reliquiae illae Turonos delatae, aliqaandiu in mo.
    1

    nialibus. nasiei io virorum a R. Radegunde ibi inslilulo jacue-


    d Ktlli, duraturum. iunt, donec tandem Piciavos delaiae sunt. Hacc fuil
    * Ilis verbis innuilurMaroveum acceptis a Sigiber'o occasio Gregorio, nondum tunc episcopo, condemli
    liiteiis in Oiicntem misisse ad habendas reliquias, ut oratorii Sanctae Crucis, de quo Forlunalus lib. n s
    sancta: Rudpgundis devotioiti sati facerel. Tamen cirm. 5. Vnle noias Brouveri in hoc carmen,ei vitain
    certtnn cst ilios clericos ab ij>sa Itatlegumle missos sanclac Radegundis a liaudomvia scriptam, n. U».
    taisso- quare sic censco restitueiidtim lladegundis :
    i!9 S. GIIEGUKII EriSCOIM TLRONE V SIS 520

    psallentio, el ccreorum micaniiuin ac ihiiinamaiis A mus. Sed postquaui in monasterium per eum loeum
    npparatu, sancla pignora, absentc loci cpiscopo, in unde se pracipil.iveral funibus esi attracta, petiit ut

    nionasterium detulii. Postli;ec cmn ponlificis sui sa> se in ccllulam secretam rccluudercl, diccns : Quia
    pius graliam quxreret, nec posscl aelipisti, neccssi- mulliim peccnvi in Domiuuiu et domnam ineaiti Ra-
    tale coinmola ciim abbalissa sna quam inslitucrat, dcgundein, qii;e illis diebus supersies enl ; volo nie,

    Areiatensem urbem expelunt : ile qua regula sancli ait, ab hac frcqiicntia congregalionis totius anioverc,
    Ca'sarii aique Cacsari.e beat:c suscepla , regis sc tni- et poenitenliam pro neglcciis mcis agere. Scio cniin
    i < •iii- miinierunt , 468 S( i'' cet f
    l
    ,na Ml illuin , qui quia misericors cst Dominus, et remiltil conlilcntibus
    paslor esse debueral, nullam curain defensionis su;c se peccala. El ingrcssa est in eellulam. Cuni autem
    polcrant reperire. Ex boc scandalo de die in diem boc scaudalum coniniotuin luisset, el Cbrodieldis a

    propagato , tcm|ius migraiionia bealx Itadegundis Cuiitcliratnno rege regressa esset, bxc disruplo no-
    advenil : qua migrante, itcriiin petiit abbalissa, se ctuinis boris cellulae ostio egressa cst a monasterio,
    sub sacerdoiis sui potcslate degere. Quod ille cum el ad Chrodieldcm abiil, mulia, sicul p.ius leccrat,
    piiinum rcspucrc voluissct, consilio su-riini promisit cr mina de abbalissa proruiupens.
    se palrcm earum, sicut dignum eral, fieri, el ubi XLI. Duni autcm baec agerentur , Gundcgisilus
    necessiias fuissei, suam pracbere defonsionem. Unde B Burdegalensis, adjunciis sccum Nicasio Egolismensi
    faclum csl ut abiens ad Cbiliiebertum regem prscce- ct SalTario Pclragorico, ac ipso Maroveo Piclavensi
    plionem eliceret , ut ei boc monasterium , sicut reli- cpiscopis, co quod hujiis urhis metropolis essel, ad
    gubernare a basilicam sancti Hilarii advenit, arguens baspuellas,
    quas parochias, regulariler liceal . Sed
    nescio quid, credo, adbuc in ejus aniinis residebat, et in monasterium reducere cupiens. S>d cum EI1:B

    ui hae puellae asserunt, quod inoveret scandalum. obsiiuaiius rcluclarenlur, et liic cum reliquis juxta

    llis vcro intendenlibus, ul ad regis, sicut diximus, epislolam superius nominalam cis excoinmunicalio-
    pracsentiatn properareni, dedimus eis consilium, di- nem indiceret, exsurgens lurba murionum^pracfa-
    cenies : Iniendilis conlra rationem, el nullo modo lorum, tania eos in ipsa sancii Ililarii basilica caede
    vobis ea series inseri potest, quae blaspbemium ar- mactavil, ut corruentibus in pavimenlo episeopis, vix
    eeat. Sed si, ui diximus, ralionem prxtermillilis, nec consurgere possent ; sed el diaconi el reliqui clerici
    salubre consilium vullis accipere, vel boc conjicile sanguine perfusi , cum elTraclis capitibus 470 ' Ws '-
    in animis vesiris, ut prxlerito biberni hujus lem- licam sunt egrcssi. Tam immensus enim eos, ct, ut
    porc, quod in hoc verno accessit, cum aurac com- credo, diabolo cooperante, pavor obsedcral, utegre-
    modiores fuerint, quo ducil voluntas, pergcre va- dicnles a loco sanclo, nec sibi valediceutes, unus-
    lealis. Quod consilium aptum suscipientes, subsc- <J quisque per viara quam arripere potuit, repedaret.
    quenle seslate, reliclis Turonis, caeteris sanclimo- Adfuit huic calamitati cl Desiderius diaconus Sya-
    nialibus commendalis consobrinae su;p, Cbrodieldis b
    grii Auguslidunensis episcopi ,
    qui non inquisiio
    ad regem Gunlcbramnum accessil. A quo suscepta Clenni c fluminis vado, quo primum lillus atligit csl
    ac inuneribus bonorata, Turonis est rcgressa, Con- ingressus ac naianle equo ripae ulterioris campo
    staniina filia Burgolini in monasterio Auguslidunensi evectus est. Ex lioc Cbrodieldis ordinaiores eligii,
    relicta, exspectans episcopos qui a rcge fuerani jussi villas monasleril pervadit, et quoscunqucdemonasle-
    advcnire, et causam ipsarum cum abbatissa discu- rio arripere potuisset, plagis ac cacdibus affecios suo
    tere. Multac tamen ex his a diversis circumventne scrviti i subjugabat, minans ulsi monasleriiim posscl
    malrimonio copulatae sunt, priusquam b;re a rege ingredi abbalissam de muro projeciam lerraj deji-
    regrcdereiur. Cumque praestolantes advcnluin, nul- ceret. Quod cum Cbildeberlo regi nunliatum fuisset,
    lum episcopum advenire sensissent, Piclavum regrcs- statim direcla auctortlale praccepit Maccoui comiii
    s.t sunt, et se infra basilicam sancli Hilarii lutavc- ut haec reprimere omni inlentione deberct. Gunde-
    rtinl, congregalis secum 469 furibus, bomicidis, gisilus autem cum has a communione suspensas cum
    adulleris, omniumque ciiminum reis, stabilicntcs se caeleris, ul diximus, reliquisset episcopis, epistolam
    ad bellum, aique dicenles : Quia reginae sumus, nec J) e * suo fratrumque proesenlium nomine conscripsit
    prius in monasterium noslrum ingredimur, nisi ab- ad s.iccrdoies illos, qui tunc cum rege Guutclirainno
    halissa ejicialur foras. Eral ibi tunc reclausa quae- fueranl aggregati f : aquibus bxc rescripla suscepit.
    dam, qnaj anle paucos annos pcr murum se dejiciens,
    EXEMPI.An RESCIUPTI.
    ad basilicam sancti llilarii coufugit, m illa in abba-
    ttissam crimina evomens, quaB lamen falsa cognovi- iDomnis s •mper suis 8, atque aposlolicasede dig-

    " Snecialem bujus insignis loci curara reges nosiri ncnsi ubi dicilur Nicasms Aguilinensium. Gundc-
    ii,

    ^cmper babuere, ut patet ex capitulari Ludovici Pii gisihis auiem Diirdcgaieusis laudatur a Fortunalo,
    u<a annum 822 apud Baluzium, quod toium est de lib. vii, carm. 31.
    dioc monasterio. Locum habcbat inler m< nasteria, d Muriones seu ul habet sanctus Auguslinus
    , ,

    .'|u;e ab omni militia et dono libera, solas orationes episl. 147» ad Marcellimim, morioues.id esl falui,
    Imperatori debcbant, ul palel ex Notiiia ea de re fa- sic dicti a Grspca voce /JLupo(.
    ,t:ia in conveutu Aquisgranensi, an. 817. e Editicuin Uec. , Clein, vulgo eCLtin, fluvius in
    -* Edili, cateris accommodaiis consobrina Vigennam
    suce Chro- influeiis.
    dieldi sanctimonial.bus, ad regem, eic. 1

    Augusloduni, ul cxistimal Valesins.


    AI. , Ecolesinensi. Subscripsil conc. .Malisco- iRegm. , Uominis suis, atgue. Legcndum forie
    521 HISTOUIA FllANCOKUM. LIBER NONUS. m.
    nissimis, Gunde^isilo , Nicasio et Saffario", ^Ettie- A pus reverenter saluto. Famulus vesler Felix saiu-
    ritis, Syagrius, Aunacliarius , Iiesychius, Agnecola, t.ire praesumo. llumilis vesler atque 472 aioalor
    Urbicus, Felix, Vetanus, itein Felix, et Derlcliraui- Felix audeo salutare. Uumilis atque obediens vester

    nus episcopi. Litteras \eslrae beatitudinis, quanluin Bei lcliramnus episcopus salutare praesumo. »

    reserante nunlio de ve.-ara sospitate gavisi, excepi XLII. Sed el abbaiissa recitavil epislolam quam
    nius, lantum de .sjt:ria quam vos perluUsse signa- lieala Radegundis episcopis ,
    qui suo lempore ernit,
    slis, non inodico moerore astringiinnr; dum et re- oifigi voluit. Cujiis iiucc iterum ipsa abbatissa
    gula transcendiiur, el nulla reverenlia religioni ser- exemplaria ad vicinarum urbium sacerdotes direxit ;

    vatur. Sed quia indicastis monaclias, quae de mo- ciijus boc est exemplar.
    nasterio bonae memoriae Radegun !is, iiiNiigante dia- EXEMPLAU EPISTOL.E.
    bolo, fuerunt digressoe, quod nullain a vobis acquie- < Domnis sanciis et apostolica sede diguissimis,
    verinl correctionem audire, 471 " ec '"^' a R10na_ in Christo patribus, omuibus episcopis , Radeguudis
    sterii sui septa, de quo egressae fuerant, voluissent peccalrix. Congruae provisionis luuc roborabdiier
    reverti : insuper basilicac doiuni Hilarii per caedes ad ellectum lendil exordium, cum generalibus pa-
    veslras vestrorufnqtie injuriani intulisse. Cmapiopler nibus, medicis ac pastoribus, ovilis silii commissi
    ipsas a communionis gralia visi fueiilis suspendere, B causa anribus traditur, cujus sensibus coinmenda-
    ac per lioc noslram exinde niediocritatem elegistis tur : quorum participatio u'e cbaritale, consiliuin de
    consulere. Igilur quia optime vos novimus staluta potestate, suffragium de oratione ininistrare poterit

    canonum percurrisse b , ac regulae plenitudinem con- interventuin. Et quoniam olim vinclis laicabbus ab-

    tinere, ut qui in talibus excessibus videnlur depre- soltita, divina providente


    et inspiraille clemei.Ca, ad

    Iiendi, non solum excommunicalione, verum eliam religiouis normaiu visa sum voluntarie, duccClri-
    poetiiteuliac satisfaclione debeant coerceri : ea de re sto, traiislala, haec pronae nienlis stu lio cugitans

    addentes cum venerationis ciiltu stimmae avidiuuis eiiam de aliarum profectibus , ul, annuntianic L)o-
    diiectionis insiinclum, mdicamus ea quae definislis mino, mea desideria efficcreniur reliquis proluiura,
    nos concordanler veslrae senleniiac consenlire ,
    instituenle atque reinunerame praecellentisjiiuo do-
    quoadusque in concilio Kalcndis Novem-
    synodali ninorege Chlolhario, inona"steriuin puellarum Piclava
    bribus pariter debeamus consilio pari wa-
    positi, uilie conslilui, comliiumque, quanium miiii niunili-

    clare, qualiler lalium lemeritas iremnh dislriclionis cenlia regalis est largita, facta donalione doiavi : in-

    possit accipere, ii( deinceps nulli liceat sub bunc super congregationi per me Clnisto praesiunle col-
    lapsum facienle jactanlia similia perpetrare. Alta- lectae, regulam sub qua sancta Caesaria deguil e :

    men quia nos sua diclione doiinius Paulus ap islolus £ quam solliciludo beali Caesarii aniisiitis Aielalensis

    [II Tim. iv, 2) indesinenler videlur monere, ut op- ex inslitutione sa ctorum Patium conveuienter cd-
    portune inoppoiluneque debeamus quoscunque e.\- legit, ascivi. Cui consentieulibus beaiissimis vel im-
    cedentes sedula praedicatione corrigere, ct pieiaiem jtis civilatis , vel reliquis ponliiicibus , clectionu

    I
    rotestatur ad umnia utileui esse , ideo suggerimus eiiain nostrae congregatiunis domuam et sorore-.u
    adliuc, tii oratioue assidiia Dumini misericordiam de- meam Agnelem, quam ab ineunte aetale loco liliaj

    precemini (I Tim. iv, 8), ul ip e spiriius compun- tolui el educavi d , abbatissam instiiui, ac me post
    ciionis ipsas inflaminaie diguetur, ul id quod per Deum ejus ordinatioiii regulariter obedituram co.n-
    deliciuni visac sunl coiitraxis.-e, digua salisfactio:ie lmsi. Cuique, forinam aposlolicam observautes, tam
    pGetiiteanl ; ul:n monaslerio suo veslra praedicalione ego quaai sorores de subslantia teireua qux- possidere
    animae, quae quodaminodo perierunl, propilio Chris.o videbamur, factis cliartjs Iradiilimus, ineiu Ananiae et
    reve.tanltir; ul ille qiii uiiam hiuner.s illatam er- Saphirae, 473 '" monasterio posil.e nihil propriuin
    raiilem ovem ad ovile reduxii, et de islarum trans- le^ervantes. Sed quoniam inceria sunt huinanae cor-
    gressione, quasi acquisito gregi congaudere digne- ditionis momenta vel lempora, quippe mundo in fi-
    ttir. Hoc specialius postulantes, ut pro nobis inler- tiein currenle,cum aliqtii magis propriie quam divi-
    cessionum veslrarum stiffragia indesinenter, ut con- 1) nae cupiant volunlati servire, zelu ducia Dei hanc
    fiiiimus, tribuaiis. Peculiaris vester ^therius pec- suggestionis mea: j)a,:inani, apostclalns veslri iu
    calor salutare praesuuio. Cliens vesler Hesychius Ghrisii nomine supeis.es poir go vel devota. Et quia
    reverenter audeo salutare. Amator vester Syagrius praesens non valui quasi vestris provoluta vesiigiis,
    ,

    revercnter saluto. Cultor vester Urbicus peccator epistolae vicarietate prostcrnor, conjurans per Pa-
    faniulinier saluto. Venerator vesier Veranus episco- treni el Fili ;m el Spiriium sa;ictiiin , ac dicm tre-

    /)o> nis sanctis uique , etc. Haec enim est commuuU rius Antissiodorcnsis, FlesicMiia Gratiannpolitanus,
    lormulu. Agiicola Nivernensis, Uibicus Deirieii.Nis, Felix Deli-
    •'
    Lnlandus in Supplem. Concil. Gailix addii ei ciensis, Veianus Cavdiicensis, Feiix Caialaunensi.-,
    Maroveo. Infra atilein in Colb. m. el Regtu. deesi Dcrtramnas Cenoniauensis.
    Aunacharius; el quideiu intt-r eos qui sutiscripserunl b Exinde patet, verbnm percurrerc non assuini
    iidii occurrit sicut nec Agroecula. C:eteri vero non
    , pro lectione prsecipitanter facta. Viie Mabdlon. iu
    eo ordine suliscripsenn.t, quo hic coruni nomina re- D: ieiisione sltidi irum moiiaslicoruiii, au. 19.
    censeutur. Episcopi auli-m ilii fuerunt ^iherius c Sie uiss. E liiivero plerique, dtj i.

    Lugdunensis, Syagrius Augnsioduneus.s, Atutac;:a- a bic Dad. •


    ahi , cduxi.

    Patbol. LXXl.
    ,

    5?3 S. GIIEGOIUI EIMSCOPI IlinONENSlS 5U


    roendi jidicii, sic rcpraescntalos vos non lyrannus A quos patronos in causa Dei diligcntcr ascisoo, sJ,
    nppugncl, sed legillmus rex coronct : ut si casu posl quod jtbsit, exslileril qui contra haec aliquid inoliri
    iiieiiin obitain quscunquc pcrsona , vel loci ejusdom teiiluveril, pro repellendo el confutando Uei boste,
    poniifcx , seti poiettafl priucipis , vel aliufl aliquis, non pigeal ad rcgcm, q-eni co lemporc loeus isto
    qunil npr fieri < redimus , congregationcm , vel suasu respexcrii, vel ad Piclavam civitalem, p-o re vobis
    malivolo, \el impulsu judiciario perturliare lcnta- antc Domiiium commeadata percurrere , et conira
    verit, aui regulam frangcre, seu abb.itissam a'le- alioriiiu injusliliam exseculores el defensorcs jusii-
    #

    ram qaam snmrem meaai Agnetcm, quam bcu- ii.«' laborare ; ut lale nefas nullo modo suis admiiti
    tissimi Gerinani praesentibui suis fratrihus bene- lemporibus rex paliatur calbolicus, nec convelli per-
    dictio consecravil; aul ipsa congrcgalio , quod ficri iiiiilalquod l)ei,el mea, clrcgum ipsorum voluntaic
    non poiest, haliiia murmuratiooe oiutare coolende- (irmatum est. Simul etiam principes, quos Deus pro
    ril, vel quasdam domioaliooes in monasterio, vel gubernatione pnpuli posl deccssum meuui supcresse
    rebns monaslerii , quaecunque per.-ona vel ponlifex pneceperit, roujuro per regem cojus regni uon erit
    loci, practer qnas antecessores episcopi , aut alii me lin.s.i-iad cujus iiuium regna consistunl ,
    qui eis
    siipcrstile hahueruiii, novo privdegio quicunque af- donavit ipsum vivere vel rcgnare , ul monasicrititu
    feflare volucrit, aul cxtra rcgulam exinde egredi B quod ex permisso ct solatio domnorum regum, pa-
    quis lenlaverit, seu de rebus, quas in ine pra;cellen- trisvelavi eorum consiruxisse visa sum, ei ordmsse
    tissinius doiunus Chlolbarius, vel pra*cellcnlissimi regulariter, vel dotasse, 475 suu sua tuili«ue et
    domni rcges \Al. regis] filii sui conlulerunt : cl ego sermone, una cum Agnele ubbatissa jubeanl gubcr-
    i x cjas praeceplionis permisso , monas'erio tradidi nare, et a nullo nei|ue snepe dicum abbalissam no-
    passidi ndum ct per aucloriiales praecerentissimo-
    , slram, i.eque aliqu d ad uosinun monasterium perti-

    rum domnorum regum, Cliariberti, Gunlchrarnni nens moleslari, aut inquietari, vel exinde Hiimiuui,
    Uiilperici el Sigiberti , cum sacrameuii interposi- aut aliquid mutari permitlanl ; sed magis pro 1 > i

    tione , et siiarum mautium subscriptionibus obtinui iiituilu uua cum domnis cpiscopis, ipsi , me suppii-
    confii mari : aul cx bis qu;e alii pro animarum sua- Canle corain redemptore gcnlium, sicut cis Coin-
    ruin remedio, vel sorores ibidem de rebus propriis mendo, defensari jubeanl et muniri, ul in cujus bo-
    contulerunt, nliquis princcps, aul pontifex, aul po- nore Dei famulas protegunt, cum defensore pau-
    a
    tens, aul dc sororibus cujuslibet personae ausi iui- peruni et Sponso Virginnm perpetualiter selerno
    iiuerc, anl sihimet ad proprieialein revocare sacri- socieniiir in rcgno. Iltud d quoque vos sanclos pon-
    lego volo coiilenderit veslram b
    , ita sanciilatem tiuces, et pra3cellentissimos domnos rcges, et uni-
    successorumque 474 vosirnrum post Deum ,
    pro C versum populum Cbristianum , conjuro per fidem
    niea supplicatione et Cbrisli volunlaie, incurrat : ut calholicam in qua baptizali estis, el Ecclesias quas
    sicut praedones el spoliatorcs pauperum exlra gra- conservaiis, ut in basiliea quam iu sanclae Mari.e
    Ham vestram haheaiiliir, nunquam de noslra regula, Dmninicae geni ricis bouorem coepimus aedilidre,
    ve! de rebus monaslerii, obsisientibus vobis, immi- ubi etiam multuB sorores noslrae conditae sunl in
    nucre valeal aliquid aut mulare. Hoc etiam depre- requie, sive perfecta, sive imperfecta, cum me Deu-»

    rans ui ciim Deus praedieiam domnam sororem no- de hac luce migr.ire praeceperil, corpusculum mciun
    stram Agneiem de saeculo migrare voluerit, il'a in ibi debeal sepeliri. Quod si quis aliud inde volu< ril

    loco ejus abbatissa de nostra congregalione dt-beat aul lieri teuiaverit, oblinente cruce Chrisii et bcata

    ordinari, qu.c Dco et ipsi placueril, custodiens re- Maria, diviuam ultionem incurral, et vobis intercur
    gulam , el nihil de proposito sanctilatis imminuat. lenlibus, in loco ipsius basilicae merear cum soro-
    Nam e nunquam propria aul cujuscunqiie voluntas rum congregatione oblinere loculum sepulturae. F.t

    praecipitet. Quod si, quod absit, conlra Dei manda- ul haec supplicalio mea ,
    quam manu propria sub-
    lum el auctoriialem regum aliquis de suprascriplis scripsi, in universalis Ecclesiae archivo serveiur,

    conditionibus co-am Domino el sanctis ejus precabi- eiliisis cum lacrymis deprecor : quatenus si contra

    lUer commendatis agere, aut de persona aulsubslan- D improbos aliquos necessiias exegeril, ul vestra de-
    tia minuenda volucrit, aul nn morat.c sorori meae feusione soror mea Agnes abbalissa, vel congrega-
    Agneti abbatissae molestias aliquas inferre lentave- lio ejus, quo*succurri sibi poposcerinl, vestra misc-

    rit, Dei, et sanctae crucis , el bealae Mariac imurrat ricordiae pia consolatio opem pastorali solliciludiue

    judicium, el beatos confessores llilarium el Marli- submiui.^trel; nec de me destiiulas se proclament

    nnm, quibus post Deum sorores meas tradidi deien- quibus Deus praesidium vesirae graliae praeparavit

    dendas, ipsos habeat contradictores et perseculores. Illud vobis in omnibus anle oculos revocantes, pet
    Te quoque, beate pontifex, successoresque veslros, ipsum, qui de cruce gioriosa Virgiuem suam geui

    a Regm., aut aliqua de sororibus hwc imminuere, * Regm., nam nonnunquam propria.... prmci~
    el in sua yropria tracinccre quavis machinalione len- pitat.
    d Quap scqiiuniur ad (inem capiiis contracta sun
    laverit, an themnts jugi qladio feritmiur,
    b Legeiidum, tit puto, irem veslrce sanctitatit, etc. in negm.

    * Recte oniittil vucubra quo Dom Dicus Haos), qui banc epistolam suse Concilioium ciller.iioni inseruit, lom IX,
    crL8tO. Kdit.
    52" lilSTORlA FR.iftCOB iJM LIBEB DIX.lMUS yx,

    tiicem beato Joanni apostolo commeudavit, ul qua- A noii differimus. Haec audiens ille, ad episcopos abiit ;

    liter ab illo complelum est Domini mandaliim , sic cumqne cmri bis de bac causa locutus fuisset, nulluin

    sil apud vos quod indigna et lnimilis domnis meis edecium oblinere pmuii de communione earuin, el

    Ecclesiae patribiis 476 el viris apostolicis commen- s'c ad urbem Pictavam regressns est. Puellac vero

    do : quod cum dignaiiler servaveritis deposiiuni ,


    separal:e ab invicem, aliae ad p irentes, aliae ad domos
    «erilis participes cujus implelis mandatum aposto- proprias , nonnullae in hacc inonasieria , in quibns

    licum, digne reparetisexemplum


    a
    . » prius fueranl , sunt regressae ;
    quia hiernem validam

    XLIII. Poslhxc Maroveus episcopus cum diversa simul positae propler penuriam ligni lolerare imn
    improperia ab hisaudiret, Porcarium abbalem basi- poterant. Paticae lamen cum Cbrodielde et Basina

    licae beali Hilarii, ad Gundegi-ilum episcopum, et re- rentanserunt. Eratenim tunc et inler cas magna di»-

    liqtios coniprovinciales ejus deslinat, ul data com- cordia, pro eo quod allera alteri se praeponerecupiebat.

    munione puellis, ad audientiam veniendi licenliam XLIV. Eo anno post clausum Pascha c tam im- ,

    indulgere dignarenlur; sed nequaquam poluil obti- mensa cum grandine pluvia fuii, ul infra duarumaut
    nere. Childebenus aulem n-x, cnm assiduas de utra- tritim liorarum spatium , etiam per minores vallium
    que parte , monasterii scilicet, vel puellarum qtiae mealus, ingenlia currere flumiua viderentur ; arbores
    egressae fuerant, moleslias palerelur, Theutbarium B in autumno floruerunt, et poma^ sicut prius \\ede-

    presbyierum ad diriinendas nuerimonias quae inler rant, ediderunt. Mense nono rosae apparuerunt. Flu-

    e»sd<Mii agebanlur, deslinat. Qui provocatis Chro- inina vero ultra modum excreverunt, ita ut exceden-
    dielde D cum reliquis puellis adaudienliam, dixeruul: tia litlora loca ,
    quae nunquam contingere consuela
    Non venimus, quia a communione suspensae sumus. fueranl, operirent, non minimum salionibus inferen-
    Si reconcilian meremur, tunc ad audienliam venire tia damniim.

    8 Ad calcem Histoiine Aqnitaniae eilitum est islud Dominica in albis, seu prima pnst Pascba, dtei-
    c

    l>eaiac Radegundis testameniiim cum aliquol rpiseo- tur passim in veteri lectionario et Missalibus Galli-
    p Tiiin subscriplionibus sed que videntur ab aliquo
    , canis a Mabillonio nostro editis , Clausum Pascha.
    alio superadditae. S.ic eiiam a popularibus nostris viilgo appellatui
    b Sic Bec; alii, qui provocatce Chrorfieldis. Pdque close.

    477-478 INCIPIUNT CAPITULA LIBRI DECIMI.


    /. De Gregorio papa Romano. Oratio S. Gregorii ad plebem.
    II. Gripponis legati ab imperatorc Maur cio.
    l)e reditu
    III.Quod exercitus Childeberli regis in Italiam abiit.
    IV. Qnod Mauricius imperator legatorum interfectores in Galtias direxit
    V. Quod Cuppu [\l. Chuppa] limilem Turonicum irrupit.
    VI. Ue carceruriis Arvemis.
    Vil. Quod in ipsa urbe rex Childcbertus clericis, ne tribulum rcdderent, pmstitit,
    VIII. De Eulalio et Teiradia, qua? uxor ejus fuit.
    IX. De exercitu Guntchramni regis, qui in BiAanniam abiit.
    X. Deinleiitu Chundonis cuiicularii ejus.
    XI. De infirmilale Clilolharii junioris.
    XII. De malilia Benhigundis.
    XII I. Altercatio de resurreciioite.
    XIV. De interitu Tlieodulphi u diaioni.
    XV. De scandulo monuslerii Pictuviensis.
    XVI. Dejudicio contra Chrodieldem et Basinam lato. Exemvlar jiulicii.
    X VII. De excommunicatione earum.
    XVIII. De percussoribus ad Childeberlum regem missis.
    XIX. De expulsione Egidii Bhemensis ep.scopi.
    XX. De pueltis supra memoratis in huc reconcilialis synodo
    XXI. De interitu filiorum Waddonis.
    XXII. De interilu Childerici b Saxonis.
    XXIII. De signis, el dubietate Pasclnr.
    XXIV. I)e destructione urbis Anliochena?.
    XXV. De inleriiu ejus gui se Chrislum dicebal.
    XXVI. De obitu liagnemodi ac Sulpicii episcoporum.
    XXVII. De his quos Fredegundis interfici jussil.
    XXVIII. De baptismo Chlolharii filii ejus.
    XXIX. Ds conveisione ac miraculis, vel oliitu Aredii abbalis Lemovibinii
    XXX. De temperie anni prwsentis, ei de diei Dominiciv celebralione.
    XXXI. Recapiiulatio de eviscovis Turonicis.

    * Colb. m. et Begm., Gundonis. Aguut lamen m b Colb. m. et Begm., Chilperict, et in capite ipso
    ipso capite de Thcodulfo, ul in edilis. Lhutdericum appcllam, aul Childericum,
    ,

    LIBER DECIMVS.
    A |»a;nilcniia in bunc modiiui exorsus cst.
    Anno igitnr quiiilndei-iiiu» Clnl.lcbeiti rc-
    479 I-

    gis, diaeonus ii"Sler al. urbe EtOJBB eWH sanciorum OIIATIO GltF.GOr.ll Al> PI.KBF.M.

    pignoribns ves.iens \ sic rct.ilit, qnod anno super.ore « Oportel, fralres dilectissimi, ut flagella D<:i tf'W

    incnsc nono lania iniindaimne


    T.beris fluvius >> ur- nieluerc vcntura debiiiinus, saltc.n praesentia cl ex-
    auliqux diruerenlur; Gonversionis nobis a.litum dol.T
    hem Romam olnexeril, ul aulcs p-^ria liiueatmis.
    in quibtis non- apcriat, et cordis nostri duritiam ip-a quatn pali-
    Imrrea etiam ecclcsix subversa sint, ,

    inodiorum tritici periere. Multiliido e i >m mnr, poena dtssoltal cnim propheia lesic pras-
    : ut
    niilla niillia

    serpenlium cum magno drarone in modum


    tiabs diclum est , Ptrvenit filadius vsque ad animnm (Je-
    desrendit
    validx, per ImjiJS fluvii alvenm in mare Ec< e eteniin cuncta plebs ccelestis ir;K
    ;
    rem. iv, tO).

    sed -mWax bestix iner salsos maris lurbidi fluiius miicrone perculilur, ct n-pcntina singuli cx>de va-

    liitori ejecl.- sunt. Subseciiia cst de vesiigio cla.les, stanltir:ncc langiior lnortem pncvenit. sed langunris

    i|iiam inguin.riam vocant. Nam medio mense unde- moras ut cerniiW, mors pr:c<urril. Pcicussus quis-
    ,

    cimo advcniens, priminn nmniiim, juxia illml quod que ante rapiiur, qnam ad Isim enlt poe lilentiae con-

    in Ezechiele propbela le^imr, A sunduario mco in- vcitaliir. Pensaie ergo ,


    qu.ilis ad conspcctum di-

    et non vacal flere ijnod


    cipiie Ezech. ix, 6), Pela^ium p:.p>m pcrculii,
    (
    slric.ti Judicis pcrvenit, cui

    niagna slrages po- 1* quique non ex partc subtra':unitir,


    sinc mora exsi.ii.xit : qao def.ncio, fccil. Ilab latores

    pnli de lioc raorbo fa< la est. 4gf>


    Sed quia Eccle-ia sed pariter corrutmt : domns vacuae relinipiin.tur,

    Gre r'or'mm filiorum funera pare.ues aepioionl et sui eos ad in-


    Dci absque reclorc csse non poicrat ,
    ,

    Hic enim de scnaiori- l^iitum haeredes p.aecedunl. Unusquisque eeg«i no-


    diaconum p'cbs omnis el-git.
    in rehiis poenit.nliae lamenia confugial, diiin flcr;
    bcs primis, ab adolescenlia devolus Deo, stn.m ad
    propriis sex in Sicilia monaslcria
    congregavil septi- ; an'c percussionem vacal. Hcvocemus ante ocii'o5
    raentis quidquid erran lo commis.mus, ctquod
    qnibtis laq- nequi-
    m.wii infra i
    rV.s Romap. muros iiisiiurii :

    lam d.legans terrarum «opiam,


    quama ad victuin teregimus flcndo puniamus. Piceveniamus facienejns
    vendidit in eonfmione (Psulm. xc.v, 2), et
    sicut propheta
    quolidianum praebcndum sufliceret, reliqua
    pai.pcribus erogavit; admonel, Levemus corda nostra cum manibus ad Do-
    ctim ontni prxsidio domns , ac
    ac gemmis raicanltbns minum (Tliren III, 41). Ad Deum qui,pecorda cu n
    et qui anle serico coniectus,
    trabcalus, nunc vili nianibus lev;.re cst 4S2 oralionis nostrae studium
    solitns erat per urbcm procedere ,

    b<mai; operationis erigerc. D..t profccto dat


    Dominici minisleriiim merito ,
    eontocttis vestitu •, ad altaris
    seplimiisqnc levita d ad adjuloriiiiii tremori nostro fidiiciam, qui pcr proplieiam clan.at :
    consecratnr;
    vhat
    Taniaque ci absiincnlia in cibis, Kolo mortcm peccatorii , sed ul convertatur et
    papx asciscitur.
    Jtttiii RU>
    C (Ezech. xxxiii, 11). Nullus autem de ini-iiri
    vigilaniisi in orationibus, strenuilas in jejuniis eral
    veternosas n nnquc Nin -
    slomacbo vix consistere possei. Lit cris rum immanilate desperet :

    Ut infirmato
    iia crat vitarum cul;as triduana pceni entia ahslcrsil (Jon.
    dialecticisque ac rl.eioricis
    graininaiicis,
    conversus lairo vitne pracmia, etiam in
    insiitu:us , ul nulli in urbe ipsa pntaretnr essc se- lii, 10); el

    ipsa senlentia suae morlis emeruit (Luc. xxm, K).


    cundus. Hunc e apicem allenlitis 481 fugcre lcn-
    pncstimamus
    Muiemus [A/. levemus] igilur corda, el
    insxeulode ci
    lans, nc qnod prins abjecerat,rtirsum ad precc:n
    subreperel unde nos jam percepisse quod petimus. Gilms
    ad pto b.morc jacl ..nlia qmvdam
    :

    Mauricium Ju.lex flectitur, si a pruviiate sua petilor corrigalur.


    factum est ut epislolam ad impcralorem nos
    lmmHiente ergo tanlae aniinadversionis gladio,
    sanclo suseeperaf,
    dirigerct, cujiis fllium cx lavacro qnx iu-
    ne nnquam con- impor.unis fletibus insisiamus. Ea nftnqne,
    oonjunns el mnlta prcce poscens
    solet, judicio Ve-
    popidis, ul liun« bnjus honoris grala esse Iwminibus imporluniias
    srnsum prxberet
    ritatis placet quia pius ac raisericors Deus vull a se
    glnria sublimaret. Sed prxfecius urbis Romae Gcr- :

    qnanlnra meremur imn


    pre: ibus veni.ui cxigi , qui
    inai.us ejus f amicipavii n.iiilium, ct coniprehenso,
    vuli ir:<sci ; hic elenim per
    psalmistam dicit 7/iroca :

    disruptis cpisiolis ,
    consenstt qucm populus feccrat
    tuee, et eripiam te : el ma.jnfi-
    gratias Deo agens pro me in d e iribulalionis
    imperatori direxit. At ille

    locum l.onons
    D cabis me (Psalm. xlix, 15).
    Ipse ergo sibi lest.s es:,
    diaceni, quod reperissct
    an.idiia qui admonet ul
    Cum- quia invocantibus misereri desideral,
    ej.is s, daa prxcepiione ipsnm jussit in.-titui.
    charissiini,conlrilo corde,
    lues popu- invocclur. Proinde. fratres
    boc reslaret ut henedicereiur, et
    qtie i..'
    ipso feriae quartse piimo di-
    pro agenda et corrcciis opcribus, ab
    l;„n devastaret , vcrbum ad plebem
    d Homx viguit,ul no.misi sepicni
    Diu n.os ille
    " Confer lib. i d^ Gloria Marl., cap. 85. diaconi, s ilicel regionarii, babereiitiir in
    memonain
    iiiimdalioiiem uieu.orat ipse l,re- mstilu-
    Hanc Til.eris
    scniem diaconornm ab aposmis Jerosolyims
    »>

    Patilus Diacom.s
    porius U. lib. i.i Da'o-., cap. 19, el torum. De bis vide Mabillon. Goinuient. in Ordmcin
    hb. iii de Gcst.s Langobard., eap. 24 el seqq., <|U.
    Hom, cap. 5.
    et in Viiasnn<tiGrcgoiii,«-dita
    S:eculo i B.m.Mliclino
    caput e seqiiiinlnr ad iincin cap. contracta
    (j.iae
    snnt m
    fere lioc
    inier acla SS. Ord. no>iri, iutegruin Heg.n., inquo nec sancii G.egorii orauo habef...
    Gregorii nosiri desciipsit. prxlcclus
    abdicati» ra
    i
    Aliquot ed. , germanus ejus , quasi
    «=M»n2^ico scilic^*, quem oninibus sancti Gregorii frat. r fueiii.
    condito HomaJ susc.e- ..
    Gregorn, eo quod /o
    wouasterio sandi A. Ir* a sc g Paul.is diac. u. Vita sancu
    lla vigebat. Qua de re d.s-
    uU nbi B«J«-1JJJCU Vi8 cum defercndi ei konoris reverisset.
    Mita >--•"• '-£^ - )illonius lomo H vei. Analect.
    IIIST0R1A rftANCORUM. LHJER PECIMUS. »39
    52J
    A qfttHtei imperaloris praesentiam ailire Jebereirt,
    lucuio, septiformem Lcta.iiam j.ixta dist.ibutionem
    inferius designatam, devoia ad lacrymas
    a menle vc- unus puerorum, Bvaiitii scilicet, qui cum eoJcni ab-

    Judex cum culpas nostras nos ier:.l, direptam spcciem de manu oujusJam nego-
    niamu^ . ut disirielns

    punire considerat, ipse a sententia propositc [At. tiatoris ad melatum delulit. Quem ille prosecutus

    damnationis parcat. Clerus igitur egrc- cujiis res erant, reddi silii rem propriam flagitabat ;
    proposita]
    diatur ab eccle-ia sanctorum marlyrum Cosmaj et sed isto differcnte, cum de die in diem hoc 484
    Damiani, cum prcsl.yteris regior.issextm. Omi.es vero jwgwtn in majus propagaretur, quadam die nego
    lialor puerum illiitn in platea reperit apprehenso ,
    abbates cum monacbis suis , ab ecclesia sanc.orum
    que Quia non vestimento ejus, tenere coepit dicens
    marlyrum Cervasii cum presbyleris re-
    el Protasii ,
    :

    a me laxaberis, priusquam res quas violenter diri-


    gionis quartv. Omnes ahbatissae cum congrcgatiojii-
    bus suis e^rediantnr ab ecelcsia sanclorum mnr y-
    ,
    puisti meae dilioui reslituas. At ille exculere se do ,

    rum Marrellini ei Peiri cum presbyleris regionis


    ,
    ejus manibus eonalus, non dnbilavit erepto gladio

    primap. Omnes infnites, ab ccclesia sanctoruni mar- hominem trucidare, et staiim ad metatum regr.-ssus
    lyrnm Joannis et Pauli cum presliyteris rcgionis se- est, nec aperuit sociis quae ge ta fuerant. Erant enim

    cundie. Onmcs vero laici, ab ecclesia sancii proto- ibi lunc. ut diximus, legati Bodegisilus filius Mum- ,

    el Evanlius filius Dynamii


    martyris Stephani cum presbylcris regimiis sep- B nwleni « Suessi.mici
    ,
    ,

    lim*. Omnes mulieres viduae ab ecclesia sanctoo Arclatensis, et


    ,
    hic Grippo gcere Franc.s, qui cle-
    Enfemise cum p.esbyteris rcgionis quinta?. Omncs vanles dc ep..lo 9 soporise deder.mt pro quiete. Quare

    autem mulieres conjngatne egrediantur ab ecclesia eum scniuri urbis numiala.fuisscnt quae puer lioriim
    cum gesscrat, collectis milhibus, vcl omni populo armis
    sancti 4S3 marlyris Cenientis, pre^byteris re-
    gionis lerii;e b. Ut de singulis ecclesiis exeuntes cifcumdato, ad mctatum corum dirigit. At illi ino-

    cikii preiilius ac lacrymis , ad bcalae Marisc sempcr p nante» expergefacli, obslupescimt , ccrnentes hacc
    q;:ae gerebanlur. Tunc illc qui prior erat, exclama-
    Domini Dei nostri Jesu Christi ba-
    virginis genitricis

    siiicam congrcgemur, ut ibi diulius cum fletu ac ge-


    hat dicens : Arma deponile, el ad nos egrcdimini,

    miiu Domino snpplicanles, peccalorum nosirorum ul c<>gnoscamus pacifice qualiter hotnicidiutn factnm

    vcniam promcreri valeamus. Cst. Haec illi audicnles, limore penerrili , adhuc
    >
    ignoramcs qu;c gcsta fnerant, fi.lem expeiunt , ut
    Haec eo diceme, eong.egatis clericorum catervis,
    securi sine armis egredcrenmr. Juravcrntit Iioinines
    psallere jussit per tridiiu.n, ac deprecari Domini mi-
    sericordiam. De hora quoque terlia veniebant ulri- ilii, quod cusiodirc impalienlia non permisit. Sed
    que chori psallenlium ad ecclesiam clamanles per mox egrcdientcni Codegisimm gladio percnliunl, si-
    ,

    G "lililer el Evanliu.n. Quibus anlc osiium melalus


    plaieas urbis, Kyrie eleison. Asserebat autem diaco-
    ims noster qui aderat, in unius horae spalio dnm prostraiis, Grippo arreptis armis cum pueris qui
    ,

    voces plebs ad Dominum supplicationis cmisit, ocio- s cum cranl, processit ad eos , dicens : Quae gesln
    lueruiit non ignorauins et ccce socii iiineris mei
    ginla homines ad terra.n corruisse, et spirilum ex- , ,

    qui ad impcratorem direcli fueranl, giadio ^unl pro-


    halasse. Sed non destilit sacerdos lanlns prse.Iicare
    straii. Judicabit Deus injuriam nosiram, et mortem
    populo, ne ab oratione cessareut. Ab hoc ciiam dia-
    illorum de inlerilu veslro, quia nos innocenles et in
    eoous nosler reliquias sanctorum, ut diximus, sum-
    pace venientes tali:er trucidaiis nec ultra erit pax
    psit, dum adhuc in di^conaln degeret. Cum.pie laii-
    :

    bula fug;c praepararet, capilur, inler regcs nosiros imperatoremque vestruin. Nos
    lrahi;ur, et ad beali
    aposioli Petri basilicam deduciiur, ibique ad
    cnim pro pace veniimis, el pro adjutorio reipublica;
    ponti-
    iinpertien lO.Tesiem hodie invoco Deiiin, quia vestra
    fiealis graliae olli. ium consecraius papa urbi datus
    e.->t. Sed ncc de»'tiiit diaconus nosler, nisi ad episco-
    excitavit noxa, ul non 485 cuslodialur inier prin-

    patum ejus de Porto « rediret, cl qualiter ordinalus ci P es P ax promissa. lla?c et liujuscemodi Grippone
    lue.it, prascni coniemplaiione suspicerel. verba piolerente, solulo Carthaginensis 8 belli pro-
    7 II. Grippo d aiilem ab imperalore Mauricio re- cinclu, regressus est unusquisque ad propria. Prae-
    dicns, hax nuntiavii, quod anno superiore cum ad - D fectus vero ad Gripponem accedens, mulcere cocpit
    pto navigiocum sociis suis Afric;c po.tum attigisset, animos ejus de iis quae gesta fuerant, ordinans qua-
    Carihag nem magnam ingressi sunt. llbi duin mora- liter ad pricsentiam imperatoris accedeiet. Qui vc
    rcniur, jus.si-jnem ojiperienies praefecti qui aderat e niens narrata lcgatione pro qua dircctus luerat, exi-
    #

    " mente cum lacrymis.


    AI., d Colb. a., Gripho, el sic infra. Hoccaput in eodem
    brcrsonarn.ii Ineordinque ordincm paulo aliter cod. imuiediale suhjungiliir capiti 36 pr;ccedenlis li-
    exprimil ipse Cregorius lib. n, episl. 2, el Joannes bri, omis-.is inter.nediis, ita nulla sit in isto codice m
    diaconus, lib. i Vit:e sancii Gregorii mim. 4"2 , quod librorum ix et x distinctio : quod ct am lil in Val., iu
    forte cortipluresejusmod, lucrint lilaniae, uii censcl quo lamen capituloium imlice novus hahe-
    liic et i n
    liaronius. Paulus vero diaconos lib. lii dc Gcslis tur numerorum ordo, ita ul hoc capiH, ifulla licel
    Langobard. nostro Gr.gorio conformis est. lihri x lacta menlione , dicalur capul 1, et sic ilein-
    c Bec, de Vortu.
    Ld., de porla. An hic indicalur ceps. In uiroque post hunc librum habclur Fredega-»
    locus in quo Greg.rius ponlilicalum fugiens la:ebras rii Chronicon sub lilnlo libri x llisloria; Gregorii.
    qusesieral? aut de ipsoGregorii Tur. diacotio, qui ad e Sic Colb. ; c;rteri, qui adt.rant.
    porium usquo deduclus dicilur lib. i de Glor. M irt., f MuminoIcniunlaudatFerluualus, lit.vji,caim. 11
    cao. 83. 8 llad., Cartliayinemes.
    5*1 s. c.RF.cimu eihcopi tirdnensis m
    lluni Bocinrum exposuil. Qua de causa imperator A inlelligi datur, hoc Bignum sibi LangobarJos pra?p-

    valde iuolestus, pollicilus esl uli isci niorlciu corum, ravisse.Tuncpauci transeimtes. contra Langobardiuii
    jtixla nl quod Childcberli regis judic iim promulga- liunc decorlanies, proslravcrunt eum ; et ccceomnis
    ret. Tunc ab imperatore muneraius, cum pace re- excrcilus Langobardorum in fugam versus praeteriit.

    gressus est •. Ui quoque transeuntes flumen , nullum de iis repe-


    III. Ilis *> a Grippone Childeberto regi rel iiis, eon- riunl, nisi taniiini recognoscenles apparatum caslro-
    fc tim exercilum commoveri jnbel ac vi-
    in Itali.im rum, ubi vel focos habuerant, vol temoria flxerant.
    ginl. dnces ad Langobardorum getitcm dcbellandam Cumque nulliim de iis deprebendisscnl, ad castra sua
    dirigii. Quorum nomin;< non putavi leclioni ex ordine regressi suut, ilriqije ail eos imperaloris legali vene-

    necessario inserenda. Aiiiloualdus r


    vero dux cuni runi R, niinlianlcs adesse exercilum in solalium eo-

    Viniliriiinc commoto Campaniae poptiln, cum ad Met- riini, dicentesque : Quia post triduum cuin eisdem
    ten eni urbem, quue ci in itinere siia erat, accessisset, veniemus, el hoc vobis erit signum : Cum viJeritis

    tantas praJas tantaque bomicidia ac caetles pcrpe- vill.-e bujus, quae in monie sila est, domus Pro domos]
    [

    iravil, ul bostem proprijfi regioni pntaretur inferre. incendio concremari , et fiimum incendii ad coelos
    Sed et ahi quoque duees simililer cum phalangis suis usque sustolli, noveritis 487 nos cnm exercitu qurm
    fecere, ita ut prius regionem propriam aut populum B pollicemur adesse. Scd exspectantes juxla placitum

    commanentem afficerent, quam quiddam viclorioe de dies sex , nullum ex iis venisse conlemplali sunt.

    inirnica geule patrarent. Appropinquanles autem ad Cedinus h autem cum tredecim dncibus lacvam

    terminum liali;e, Audoualdus cuin Bex diicibiiB dexte- Ilaliae ingressus, quinque caslella cepit, a quibus

    ram petiit, at|iie aj Mediolanensem urbem advenit, eliam sacramcnta exegit. Morbus eliam dysen-

    ibique eminus in campeslria castra posuerunt. Olo tciae graviter exercitum afliciebat, eo quod aeres

    em dux incongrui insuetique bominibus essent, ex quo


    au ad Bilitionem hujiis urbis caslium, 486 iis

    in campis situm Caninis d


    , importune acceJens, ja- plerique interierunt. Commolo autem vento et data

    culo suli papilla e siuciatus, ceidit et morluus esl. pluvia, cum paulisper refrigescere aer coepit, in in-

    Hi aulem cum egressi fuissent in praedam, ut aliquid lirmitate salohrilutem contulit. Quid plura? per tres
    viclus acquirercnt , a Langobardis irruenlibus pas- fere menses Italiaiti pervaganles, cum nibil profii e-

    sim per loca proslernebanlur. Erat auiem slagnum rent , neque se de inimicis uicisci possent, eo quoil

    qtioddam in ipso Mediolanensis urbis terrilorio, quod se in locis comniunissent flrmissimis; neque regem

    Coresium (
    vocitant, ex quo parvus quidam fluvius, capere , de quo nllio fieret ,
    qui se infra Ticinenses

    sed profundus egredilur; super bujus laci litlusLan- muuierat muros; infirmalus , ut diximus, aerum in-

    gobardos residere audierant. Ad quem cum appro- G temperantia exercilus , ac fame atlritus, redire ad

    pinquassent, ptiusquam flumen, qnod diximus, trans- propria destinavii. SuhJens etiain illud, acceptis sa-

    irent, a litiore illo unus l.angobardorum stans lorica cramentis, regis dilionihus qnod pater ejus ' prius

    proiectus et galea, conium manu gestans , vocem de- babuerat, de quibus locis et captivos, el alias ab-

    ilil conlra Francorum exercitum , dicens : Hodie ap- duxere pr^cdas. Et sic regredienles ita fameconficie-

    pjrebit cui divinitas obtinere vicloriam prsstet. Unde bantur, ut prius el arma et veslimenta ad coemen-

    * Oe hac lcgationeegit Gregorius supra lib. ix, cap. gorio habet Patilns, seu Bdmcioaut Berinzona, qnod
    25; mulliini vero illuslraiur ex vanis epistolis Ch I- iW casiruin Lotiibardi.c Traiispadanae , vulgo Belm-
    dcberti el Bruncchildis a Frehero et Chesnio lomo I zona dictuni. Colb. m. babet in campis situm com- ,

    editis, quas GiippoConsianlinopolim dctulerat. In his minus.


    eliim , quas non solnm imperatori et Anastasiae Au- ctun Paulo, mamitla.
    e Alii
    gns!a% -cd eliam palriarchx aliisque imperii optima- f et Colb. m., Ceresvim; Bec., Cerasium.
    Re»m.
    tilnis Childcbcrlus rex in;ilerque ejus Brunechild s
    , « Panlus ait eos ad Audoualdtim venisse cuni esset
    scorsim scripserimt, testantur se nihil omnino omis- prope Mediolanum. Edidil Freherus episiolain ducis
    suros, ut pax inter Romanoset Francos (irma semper exercilus Romanorum :id Cliildeberlum, in quahujus
    ei iticnnviilsa perm uicai. Aclum est eliam in bac le- expeditionis ralionem rcddit, accusatque Chenum ,
    gasione de auxilio Rnmanis adversus Langobardos in r) qneni Cedinum infra memoratuiu- esse existimo, pa-
    llaliam fcrendo. quod a Childeberlo praeslilum sse < cis inilnc cnm rege Langobardorum. In alia vern
    ex Gregorio ei Paulo Diac. discimus; sed ni fallor, , Childeherto cxponil quanium profccerit adversus
    linc polissimum agehat Cbibleberius, nl Athanagil- Langohardos. Chililebertus l;imen nullam expcdiiio-
    dnm ex sorore sua Ingunile nepoiem qui post Iler- , nem postea in llaliam snseepisse tradilur, quod ci
    menegildi necem Cons'anlinopoliin ahductus fuerat, exprobrare videlur Mainicius in epistolaad euin scri-
    ex imperatoris inanu eriperet, quod ex laudalis lille- pia. Qu:e ex his epistolis ad Gregorium nostruui
    ris patet. An vero id uuqiiam oblinueiit , incerlum illustrandum conducunt in Appendice proferentur.
    uoliis est. h Sic Bcc. cuni Panlo. f.olb. a., Cliedinius, Regm.,
    b Hwc
    a (iriphone reqi Hitdeberto relata.Oon.
    Vat.,
    Cedinius; edili, Chedinus. Ea'oecasinne, ui narrat
    Icr hoc caput cuni caj». 52 libri tn Uist. Lang. Pauli
    Paiilus, Frauci Veronam usque pertigerunl , qtii et
    J»i:iC.
    caslrorum ab ipsis dirutorum in lemlorioTridenlino
    e
    Paulus Andnaldum appcllal. El infra Colb. in.,
    nomina rec« nset.
    R< J gm. et Chesn. al. Yictrione, de quo vide supra
    Ex hoc eiiam loco
    ' inferre licct ,
    Si:ibcrtiim ali-
    lib. mii, cnp. 18.
    d Campos Caninns quam lialiae partem posse.Jisse, iJ est loca Rtlie-.ias
    laiubmt Ammianiis Marcellinns
    pnixima; ut eensel Valesius lih.xv renuii Fiancic.,
    lib. xv, el Apollinaris Sidnnius carm. 5, ver-u 177;
    cirea agrum Triilentiuum el Alhesiiu fluviutn in Vo-
    »cd iu l'.h:clia, eo quod reips sinl inter RhaHiaui ct «

    iict;a.
    Li^uri.iui , ub; h')Jicq';c viiiiut Biliiio, ut «:um Gie-
    ;,

    553 HISTORIV FUANCOKUM". LlilER DECIMUS. 53'.

    dum victnm demerent, quam locum genila'em coii- A agnoscere potero ; de quibus siimperalor vestcr, ut

    tingerent. At Aplacharius a Langobardorum rex ,


    dicitis,nosirocum dominopacem custodiredHiberat,
    legaiionem ad Guntchramnum regem cum hnjusce- ultionem exigere debel : ct sic diilo rex placito, ut post

    modi verbis direxit : Nos, piissime rex, suhjecti atque eos ad imperaiorem dirigeret, ipsos alisceb-re jubet.

    /ideles vobis gentique vesirae , sicut palribus vestris 439 V. His c autem diebus Cuppa, qui quoudatti
    fuimus, et es^e desideramus; nec disredimus a sa- comes slabuli Chilperici regis fuerat, irrupio Tnr<>-

    cramento quod prredecessores nostri vestris praede- nicae urbis term.no, pecora reliquasque res, quasi
    cessoribus juraverunt. Nunc autem desistilea perse- praedara exercens, diri| ere voluit. Scd cimi h< c in-
    cutione nosira, et sit pax nobis et concordia , ut ubi colae praesensissent, collecta niulliludine euin sequi
    necessarium fuerit contra inimicos auxilium praeb^a- coeperunl. Excussaque prar-di, duohus ex puei is ejus
    mus, ut vestra scibcet nostraque genie salvata , ac inlerfectis, hic nudus aufugil, aliis duobus pueris
    n >s paciiicos cognoscentes , terreantur magis adver- captis, quos vinctos ad Cbildebei lum regem irans-
    sar i qui in circuitii obslrepunl de amicilia, quam miserunl; quos ille in carcerem conjici jubens, iu-
    de nostra discordia gralulentur. Paeifice bsec 488 lerrogare pracepit, cujus auxilio Cuppa fni>sel ^re-

    Giinli liramnus rex verba suscepil , misitque eos ad pi.us, ul ab iis non comprelicnderelur qui sequeban-
    nepotem suum Ch Idebertum regem. Dum autem his " lur. Responderunl hoc Auimodi vicarii d do'o, qui

    narralis in loco tommorarenlur, veuerunt alifqui pagum il um judiciaria rcgebat polestate, faclum

    mortuum Aptacharium rcgem nunliautes, Paiilum- fuisse. Protinusque directis rex litteris ad comileiu
    qie 6 in loco ejus subslitutum , ejusmodi verba qune urbis, jubet ut eum vinctum in prseseniiam regisdi-
    supra diximus. deferenies. Sed Chihlehertus rex pla- rigeret : quod si resislere conaretur, vi oppressum
    cilum cum eisdem ponens, ut quid ei in posierum eliam interficeret, si principis graiiam cupiebal ac-

    conveniret, enuntiaret, eos abscedere jussit. qmrere. Sed ille non resistens, datis fid< jussoribus,

    IV. Mauricius autem Caribaginenses illos, qui le- quo jussus est ab il, reperlumque Flavianum dome-
    gatos Childeberti regis aimo superiore (Sup. cap. 2) sticum e
    , causalus cum socio , nec noxialis iuven-
    inieremerant. vinctos manibus, catenisque oneratos, lns ,
    pacilicalus cuin eodein , redire ad proprLi
    ad ejus direxil prseseniiam, duodecim scilicel iiumero jussus est, dalis lanien domeslico illi muneribus
    viros, sub ea videlicet condilione, ut si cos interficere prius. Ipse quoque Cuppa iterum commolis qui-
    vellet, baberet licentiam, sin autem ad redimendum busdam de suis, li iam Hadegisili, ((uondam Ce-
    laxaret, trecenlis pro uno quoque acceptis aureis «omanensis episcopi, diripere sibi in malrimnnium
    quiesceret, sicque ut quod voluit irruens auteiu nocte ciiin cuneo sociorum
    vellel eligeret : quo faci- ;

    lius sopito scandalo, nulla occasio inter ipsos inimi-


    C \n villa Maroialensi f
    , ut voluntaiein snam ex-
    citiae orirelur. Sed rex Childebertus differens homi- P ler e', praesensit eum dolumqiie ejus Magnatrudis
    nes vinctos accipere.ait: Incertum apud noshabeiur, wiaierfamilias, genitrix scilicet puella? : egressaque
    utrum ii sint homicidae illi quos adducilis , an alii
    cmn famulis contra eum vi repilit, eajsis plerisque

    vel forlassis servi cujuscunque babenlur, cum nostri ex illis, unde non sine p<dore iliscessum est.

    bene ingenui generalione fuerinl, qui apud vos fue- VI. Apud Arvernos vero vincli carceris, nocte nuru
    interempli. Praeserlim el Grippo asiabal, qui eo
    ruiit Dei disruplis vinculis, reseraiisque adiiibus custodia»
    tempore legatus eum eisdem fuerat missus, qui in- egressi, ecclcsiam ingressi sunl. Quibus cum Enla-
    terlecii sunt, ac dicebat : Quia praafectus urbis illius
    lius comes onera calenanim 430 a ^"'' jussisset, ut

    cum collectis duobus aul tribus hominum millibus super eos posita, exlemplo ceu vitriun fragile com-
    irruit super nos, inieremitque soeios meos : in quo minuta sunt : et sic obtiuente Avito s poniilice eiuti,

    excidio et cgo ipse inlerissem, si me viriliter defen- propii* suut redditi libertati.

    dere nequi vissem. Accedens auiem ad locum homines VII. In supradida vero urlie Childebertus rex

    a
    \utbaris dicitura Panlo Diac. qui de hac lega-
    1'iMie agil lib. iii Hist. Lang. cap.
    D incipit In supradicta vero urbe. Aroernica, eic, qiia^,
    :

    55, Biipponnnt caput prjecedens. De Cuppane jam «lixi-


    b Pauli hujus non memiuil
    Paulus Diac, sed ut iiius supra lil>. v, cap. 41); in plerisque edilis dicilui
    ipsenarrat lib. nt, cap. 5f>, Agilulfus, seu Ago dux Chuppa.
    Taurinaiium Aulharic substitutus est ab ipsa Thco- d Vicarii isli hodieque vulgo Viguiers dicuntiir,
    delinda Autharii relicla ,
    qtia: ipsum in ret?nt ei tori qui comilum nominc ctriis lerriioriis prasliciebaniur,
    Sncielalr-m ascivit quod anno sequenti oiense Maio
    , ul jiis plcbi inlimtc dicerent, quod comilum in civiia-
    in generali toiius genl<s convcniu ah omoibus Lan-
    lilnisofficium erat. Alii erant majores viearii, qui
    gobardis apud Mediolmum appvobatum fnii. Utrique posl inodtmi vicecomiies appcllati fuerunt. Vide Bi-
    Gregorius M. varias epistolas s< npsit, etTlieodelindaj gnon. in nolis ad vet. formulas incerli aucloris ,
    inscripsil libros Dialogorum. Agilulfus tandem ad ca-
    niiiii. 1.
    iholieam fidem conversus est, pa -emquecmn Francis u Vlavinno domestico.
    Id est, reperto
    lirmavit, Athanagildo forlas e lu.-ic lempoiis e vivis f
    De hac supra lib. vn,
    Aliqui cdit., Marogalensi.
    ex«-inpio, aui certe com nulla spes superessei. Cbil-
    cap. H. Esl <t alia vilia ipsius cognominis, "t obsor-
    dibeVio eum recipiendi. Nusquaui poslea ejiis mento
    vat Valesius, prope Anrelianos, vul^o Marolle dicta.
    occurrii. Vide Paul. Diac. lib. iv hist. Lan<'obard e Com de b'aiL Aviti morie nilul baheal Grego»
    ,
    cap. 1.
    rius, cnjicit Cointius ipsum post an. 591, qui Gre-
    c Hot
    'Hput et sequens desunl in Val. et Colb. m. goriaiue lli>lori;e uliimus est, obiisse; anno sciliee*
    capul laineu 7 babenl, quod ibi est 5 et ab his
    verbis 5U4, et quidcm xn Kd. Qclob., quo die Icstum ejui-
    , ,

    »-• S. GREf.ORI! KPISCOPl TCRONENFIS 53!)

    diii.-ic liihulum lam cole-iis quam monasleriis, vei A srorlo reverteretur, gravissimis eam plagis saepius
    reliquis c'ericis, qui ad Kcclesiam perlinere vide- aflicicbal. Sed el pro multis sccleribus deliiia non-
    banlur, aul quicuiiquc Ecclcs ;c officiiin) cxcnlcbaul, iiiil ) i conlraxerat, in quibus ornamcnta et aurmu
    larga pielate couccssii. Mullum einni jam exactores uxoris sxpissime cvertebat. Denique inler das au-
    Imjus trilmti evspoliali eranl, eo (|ikhJ per 1 >iigum gustias mulier collocata, cum lionorein omnem ,

    tempus et succcdenlium generaliones, ac divisis in qhem in domo viri hahticral perdidissel, et ille abis-
    Iiiulias parles ipsis possessionibus, cnlligi vix polcrat set ad regem, haec a Viro [>1/. \eio], sic enim crat
    t<»c Ifibulum. Quod liic, Dco inspiranie, i a prafecepit nomen bnmthis, maiili sui nepote concupiscilur,
    micudari, ut quod super ln c fisco deberctur , ncc scilicei ut quia ille pcrdiderat conjugem, hujiis ma-
    «xartoreni danina pcrcutcrcnt, ncc Ecclcsixciilloretn trimonio juugeretiir. Virus aulem timens inimicilias
    tarditas de officio aliqua revocaret. avuncnli, niulicicm Dcsiderio duci transmisit, vide-
    \ III. In u confinio vcro termini Arvcrni, Gabali- licet ut succcdcnte tempore copularctur ei : quac
    tani atque Rtitheni, synodns episcoporum firta est oinnem substanliam viri sui, tain m auro quam iu
    rnntra Tctratli;iui, rcliclam qunndam Dcsiderii, eo argento, et vestimentis, et qu;c movcri potcrant, cum
    i;u .id repcteret ab ea Eulalius comes rcs b quas ab scniore lilio secum sustulit, relicto in domo alio ju-
    eo fugicns secum lulisset. Sed hanc causam, vcl qua- R niore. Rcdicns vcro Eulalius ex iiin< re, comperit
    litcr Eulalium rcbquerit, vcl qucmadmndtim ad Desi- qiKE acciderant. Sed cnm miiigato dolore paululum
    dcriiim corifugerit allius memorandmu putavi. Eula- quievissel, super Virum nepotem suum irrnit, eum-
    lnis aulem, ut juyenilis nrtas liabet, agehat qiaepiam que iiiter arcla vallium Arvernarum intercmit. Au-
    irratioiiabiliter : unde factum est, ut a matre sanpins diens auiem 492 De-idcrius, qni et ipse uxorem
    increpims, haberet in eam ndium quam amare de- nuper perdiderat, quod scilicet Virusinleifectus fuis-

    bucral. Deirque curn in oralorio donius suae hic in set, conjugio suo Tctradiam sociavit. Eulalius vero
    oratjonu Ircnin-nier incumberei, et noclumas vigi- puellam de monasterio Liigdunensi diripuil. eamque
    lias persaepe dormienlibus famulis, in oraifone tum ai cepit. Sed concubinar! cju«, instigaute, ut quidam
    lacrymis explcret, in ci'icio quo orabil suggillala re- asserunt, invidia, maleficiis sensnm ejus oppilave-
    pcriiur. Scd ucscientihus cunclis quis hac fecisset runt. Post. multiim vero lemporis, Eulalius Emerimn
    ninien tamen parricidii referlur ad filium. Ilacc cuni liujus puellae coiisobrinum clam appeiiit, occiditque.
    Cautinns cpiscopns Anernae urbis comperisset, eum Similiter Socratium Iratrem sororis su;e e quem pa-

    a commimionc subuiovit. Convenicntibus autcm ci- ler ex cnncubina babnerat, intcremit. Et alia mulla
    vibus 491 CUin sacerdote ad fesliviiatero beati mar- mala fecit, (iu;c enarrare perlongum est. Joannes li-

    lyris Juliani, ad pedes ei iscopi Eulalius ilie proster- C lius ejus, qiii cum sua discesseral genitrice, a doina

    nitur, (|uerens se inauditum a communione remo- Desiderii dilapsns, Arvernum venit. Cumque jam
    tum. Tunc cpiscopus permisit eiun cuin caeleris Mis- Innocentius episcopatum Ruthenac urbis ambissct
    saruin spectare c solemnia. Vii u.n ubi ad commu- mandatum ei mittit Eulalius, u: res qu p ipsi in hujus

    nicandum veniuin cst, d Eulalius ad altarium acces- civiiatis terrilorio debebantur, per hujus auxilium

    nsset, ail episcopns : Rumor populi parricidam tc recipere posset. Scd Innocentius ait : Si de liliis luis

    firoclanial esse. Ego vero inruin perpclravcris hoc imuin accipio, quem clericum factum iu solalio meo
    j-celus, an non, iguoro : idcirco in Dei hoc ct beili retii.eam, faciam quae pecaris. At ille iransmisit

    martyris Juliani staluo judicio. Tu vero, si idoneus puerum, Joanncm nomiue, recepitque res suas. Su-

    cs, ul asseri , accede propius, et sume lilii Eucha- sceploque Inm>ccntius episcopus puero, totondit co-

    ristiae particulam, atque impone ori luo d . Erit enim mam capitis cjns, deditque cum archi liacono eccle-
    subibdit, ut pro
    Deus respector (onscientiae iiup. At ille acccpla Eu- si:e sune; (jui in lanta se abslincntia

    cbaristia, comoninicans absccssil. Ilabebat enim tritico hordcuin sumerel, pro vino aquam haurirel,

    iiKoretn Tctradiam nobilem cx malre, patre iribrio- ct pro cquo asino utcrclur, vcstimenla vilissima ha-

    rem. Sed cum in douio sua vir ancillarum coucubitu bens. Ig tur conjmclis, ut diximus, sacerdotibus ct

    liscerelur, conjugem negligere ccepit , et cuin ab viris magniikis in confinio supradictarum urbium,

    in ecclesia beat* llari* lonius I. t de Liturg. Gal.. c. 5: lT.ncliaristiaenomine


    relebratur : sepultus est
    solam panisspecifcindesignari; 2° cx pirticula.non ex
    Principalis, ut liaj<elur in libro de eccles. Claro-
    inont. cap. 2, qu.-e dicitur be-itaj Maria: de Porlu iu
    iniegra formula communionemdatam ; 3° communlo-
    ejnsdem sancli viri Vita, qnam cclesi mi a catbc- nemsubsola pani- specic ; 4 aiitiquum moreni usqoe
    ilrali dislinguemlam esse moucl
    Savaro. Alius esl ad Grcgorii tempora perseverassc, ul viri accepia m
    ecclesia sancti V-nerandi quicscit, iu loanibus ucliari*tia, ipsam sibi in ore imponcrent.
    I
    Aviius, qui in
    lib.laudalo cap. 10, sancli Roniti Iraler. Mulieres lameu, ul ex canone 42 Antissiod. cuieilii
    8Hoc capui deesl in ulinque cod. Colh. ct Vat- palet, non nuda manu, sed iu linleo Dominicali cam
    b Regm., enm Eulahus comes et res.
    repcterel rccipiebanl. Ex co lem lexln discimus laicis ad al-
    llac voce utiiur saepius Giegonus, quaj etiam
    r
    -
    tare permissum fuisse accessum pro sacra coininu-
    babelur in can. 2J concilii III Anreban. Sed cx isio inone. De modo recipiendi sacram conmmnionein
    Gregorii loco suspicatur nosler Mabillonius lib. i iie primis Ecclesiae sncculis u>itato ploribus disseril no-
    Eiiurg. Galiic, eip. 6, ubi plura lia> et ea de re, e « sh-r Hugo Menanlus in notis ad Sa. rameiitarimu
    Gregorianum, pag. 57», 571), 5'.1.
    missas spcctasse, qui quidein piaesciiies adcran',
    c Ali iu<tt ediii cuni l!e"., socerir succ
    Sdl nori coiniiuinicabanl.
    d^ualuQ- c.\ hocGrcgoriiloc coMcgil nostcrM.ibU- i
    5:.7 IUSTORIA FR\NCOR<'M. UBER DFCIMFS. 533

    Tctradia ab Agino repr.nesentatur, atque Eulalius A navibus oneratis anro, argontoque el reliquis rebus

    contra eam causaturus Cumque res quas de


    accessit. ejus, cum alta maris cepisset, commoto vento, dc-

    ejus, abiens ad Desiderium, domo abstulerat, inqni- mersis navilius, res quas imposuerat, perdidisset :

    rerci, judicatum est Tetradia a


    , ut quailrupla satis- tamen ad Ebracharium veniens, pacem petiit, obsi-
    (aclione ablaia restitneret, liliosque quos de Oesitle- desque cum multis muneribns tradidil, promiltens
    rio concepcrat, incertos b baberi : iilud eliam ordi- se nunquam conlra utililalem Cunlchranini regis
    nantes, ul si h.vx q-ine Eulalio est jussa dissolverel, esse venturum. Quo reccdente, et rcgalis episcopus
    acccdendi in Arvernum licentia pradieretur, rchus- cum clericis et pagensibus urbis sme, similia sacra-
    que suis, qiuc ei ex paterna successione 493 obvc- menl.i dedit, diccns : Quia nibil uos dnminis nosiris
    ncranl absque calumnia frueretur : quod ila factum regihns culpabiles sumus, nec unquain contra ulilita-

    cst. tcm eorum supcibi cxslilimus, sed in captivitate

    IX. Cum liscc agereniur, et Britanni circa urbes, Britanuorum posili, gravi jugo subdili sumiis. Pace
    Namneticam utique el Bhedonicam, valde saevirenl, igilur celebrata inter Warochum atque Ebracharium,
    Guntohiamnus rex exercitum conlra eos commoveri dixit Warochus : Discedite nunc ci renunliate, quia
    jussil ; in qiiornm capite Bcppolenum ct Ebracba- omnia qnae jusserit rex, sponte implere curabo :

    rium duces delegit. Sed Ebr.icharius suspectti c , qu<'d B qiiod ut plenius c.redere debealis, nepotem nieuui
    si victoria cum Beppoleno patrarelur, ipse ducaiiiin ohsidem tribuam. El ila fecit, cessalumque est a
    ejns acquireret, inimicilias cum eodem conmcit, -c bello e . Verumlamen nuillitudo magna, sicut de re-

    per viaiu toiam se hlaspliemiis, conviciis atque nia- g-ili exercitu, iia el de Britannis coesa est. Egrediente
    ledicliocibus lacessnnt. Verurn per viam qua ahie- autem exercilu a Brilanniis, ac transeuntibus am-
    runt, incendia, homicidia, spolia ac multa scelera neni robustionbus, inferiores et pauperes qui cum
    egirunt. Interea veneiunl ad Yicinoniam amnem, his erant simul transire non potoerunt. Ctimque in

    (|nam transmissi, ad Uldam fluvium c pervenerunt; litlus illud Vicinoniae amnis restitissenl, Warochus
    ibique dissipaiis vicinilalis cnsis, poutes desuper sla- ohlitus sacramenli atque olisidum quos doderat, mi-
    tuunt, sicque exercitus omnis transivit. Conjunctus sit Canaonem (ilium suuin cum exercilu, apprehen-
    eiii.n fuerat eo tempore Beppoleno preshyter quidam, sisque viris quos in litlore illo reperit, vinculis alli-
    dicens : Si scculus me fuens, ego lC usque Waro- gal, resistentes int rficit, nonnullis qui cnm caballis
    chum ducam, ac Briiannos lihi iu ununi collectos torrentem transmoare voluerunt, ab ipsius lorrentis
    ostendam. Fredegundis enim cum audisset, quod in inipetu in mare dejeclis. Oimissi sunt postea multi f

    h<»c procinclu Beppolenus abiret, quia ei jam ex an- a conjuge Warochi cum cereis el tabulis quasi liberi,

    leriore lempore invisus crat, Bajocas inos Saxones, C et ad propria smit rcgressi. Exercitus vero ipsius qni
    d
    juxta rilum Britannorum lonsos , alquu cultu vesti- prius transieiat, meiuens pcr viam illam qua venerat
    nienti composiios, in solatium Warochi abire pra> rcgredi, ne forle mala qu.e feccrat p.iieretur, ad An-
    cepit. Adveniente autem Beppoleno cum iis qui cum dcgavam urben dirigit, Meduanoe torrentis R expe-
    sequi voluerunl, cerlamen niultosque per bf-
    iniii, tens 495 poiitem : sed parva quae prius trausiit
    duum de Britannis ac Saxonibns suprascriptis inter- manus, ad ipsum quem praif tti sumus ponlem, spo-
    emit. Becesseral cnim ab eo Ebracharius cum ma- liati, cccsi et ad omne dedecus sunt redacti. Per Tu-
    jori manu nec ad eum accedere voluit, donec in-e-
    , ronieum vero iranseuntes, pr;cdas agenles niultos
    1 emplum audiret. Die autem tertio cum jam qui cum exspoliaverunt; inopinanles eniui repercrant incolas
    eo erant interficerentur, alque ipse sauciatus lancea loci. Multi tamen de hoc exerciln ad Gunt< liramiiuin
    rcpugnarel, irriienlihus super eum Warocho cum regem accesserunt, dicenles quia Ebracharius dux
    6upradictis, inierfecerunl eum : incluserat enim eos ac Uviliacharius comes, accepta pecunia ab Waro-
    inler anguslias viaruin at<|ue paluiles, in quibus ma- cho, exercitum perire fecisseni. Qua de causa Ebra-
    gis lulo neeti, quam glaclio trucidaii snut. Ebrach <-
    cbarius pncsentaius, multum conviciis actus a rege,
    rius vero usipie Venelos urbem accessil : miserat a pr.esentia ejus discedere jussus esi, Uviliacbario
    enim ad eum ohviam cpiscopus regalis clericos sims D comile per fugas latitante.
    cum 494 crucibus et psallenlio, qui eos usquc ad X. Anno h igilur decimo quinto Childeberti regis,
    urbem deduxerunt. Ferebant etiam quidam eo tem- qui est Gunlchrainni nonus aique vice>intus, dmn
    pore, quod Warochus in insulas fugere cupiens cum ipse Guntchramnus rex per Vosagum silvam vena-
    a Bec, judicatum cst Tetradia?. Sidonii, more Hrillonum lonsi erant. De Briltonuni
    h Bec. el Begm., incettos. Colb. m., incesti. Incer- lonsura adi Mabillon. iu praef. src ui Act. SS. ord.
    tos, id esl spurios.
    nosiri, parl. i, ea de re fusiiis disserentetn.
    c Oritur prope Rohanniam
    in Venelensi diceresi e Sic Casin.
    CXleri, cessuumque est ab illo. Bec,
    ;

    alque in Vicinoniam, seu, ul hndie diritur, Vegela- ab eo.


    ni<m, haud procul a Ponte Coibino defluit, et vrilgo 1 In Regm. deest, mutti
    diciiur rAoust. Unde nnitnulli reeeniiores aiitiqiimn 5 Meduana, la Mayennc, fluvius esl, quem ob ra-
    nomen muiavcrunl, bunc ftavium Auguslum voci- pidilatem Gregorius lorrentem appellat. Oritur iu
    lauies.
    Cenomanis, et allquot aliis lluviis auclus, infra An-
    d Quod primn in Brilanniam majorcm,
    scilicel
    ^ degavum Ligeri mscetur.
    i <le luinc inorem mult.ati fuerani irntpisseni. Quin h *Is est an. 590.
    Dcest hoccapui in Colb. a, c%
    ct Siixoncs, ut palcl ex cpist. 9 lib. vni Apoliinaris Vat.
    530 S. GREGOR11 EPISCOPI TLIIONE3SIS 540
    lionem cxcrceret, vestigia occisi hubali deprehcndit. A lans ul ei licerel in locum matris sux monaslcrium
    Cumque custodem silvac arctitts disiringeret, quis regere. Rei vero oblitus jmlicii quod mairi ejns fe-
    Itac in regali silva gerere pracstimpsisset, Cliundo- cerat, huic aliaui prxceplionem manus suae robora-
    nem cubicularium re^is prodidil Quo li;i:c loqucnie, tam subscriplione largilus est, hnec continenlcin ut
    jussii euui apprelicndi, ei Cfthiltomia compaclum res omnes quas uiater vel pater ejus hahucrant, suo
    in vimulis duci. Ciiiii pie uterque in pracsentia dominio snhjugarei, et qttidquid nmnasierio lngeltru-
    regis intendercnt elChumlo diceret, nunquam ase
    *, dis reliqueral auferretur. Cum quo praeceplo ve-
    haec pra-sumpta qu« nbjicii banlur, rex campuin b niens, ila cunclam supellectilem uionaslerii ahslulil,
    dijudieal. Tunc cubicularius ille daio nepolc pro se, ul nihil infra prx-ler vacuos relinqueret parietes,
    qui hoc ccrtamen adiret, in campo ulerque stete- colligens secum diversorum crimiiium reos, atque
    ruul; jactaque puer ille lancea super custodem silvie, in sedilionibus pracparalos : qui si quid erat de vil-
    pedem ejus transfigit, moxque resu, inus ruil. I'uer lis 4 reliquis quod devotio dederat, fructumauferrent.
    vero extraclo cnltro qui de cingulo dependebat, dmn Tantaque ibi 497 m;« la gessil, qune vix ex ordiue
    colltim ruentis imidere lentat, cultro sauciali venlre possent narrari. Haec vero, acceptis his rebus quas
    transfoditur : ceciderunlque ainbo, et tuortui sunt. diximus, iu Piclavum rediit, mulla in abbalissam
    Quod videus Chundo, ad basilicam sancti Marcelli B crimina vomens falsa, quae parcns ejus proxima ha-
    fugam iniit. Acclamante vero rege ul comprehende- bebatur.
    retur, priusquam limen sanctum aitingeret, compre- XIII. Ilis autcm dicbus exstitil quidam de presby-
    hensus est, vinctusque ad stipitem lapidibus esl obru- teris nostris, Sadducaeae malignitatis iiifectus\eneno,

    lus. Multum sc ex hoc deinceps rex poenilens, ul sic dicens tiuo esse fuiuram resurreciionein e . Cunique
    eum ira prnecipilem reddidissei, ul pro parvulae causae nos eam sacris littcris praediclaut, el aposlolicae ira-

    noxa, Adetem sibique necessarium virum tam cele- ditionis aucloritate nionstralain affirmaremus, re-
    riier interemissel. spondit : Manifestuni est hoc celebre ferri, sed certi
    XI. Chloiliarius vero Chilperici quondam regis non sumus ulrum sil, an nou, praesertim cum Domi-
    lilius graviler 496 acgrolavil, ei intauluin despcra- nus iralus primo homini quem manu sacra plasma-
    tus e>l habitus, ut regi Cuntchramno obitus ejus verat, dixerit : ln sudore vultus lui vesceris pane tuo,
    fuisset nunliatus : unde factum est, ul egrediens de donec reveriaris in lerram de qua sumptus es : quia
    Cali. Ilnno, quasi Parisios accedere cupiens, usque ad puvis pulverem reverteris (Gen. m, 19) Quid
    es, et in

    icriiiinos Scnonicae urbis accederet. Sed cum audis- ad haec respondebilis, qui resurrectiouem fuluram
    sel couvaluisse puerum, de itinere esl legressus. pradicatis ; cum in pulverem redactum hominem
    Scd cum eum Fredegimdis mater ejus desperalum C resurgere uberius diviniias non promitlat ? Cui ego
    vidisset, mulium pecuni;e ad basilicim sancti Mar- Quid de hac causa, vcl ipsius Domini et Redeniptoris
    lini vovit, et sic puer melius agere visus e»l. Sed et noslri, vel patrum prsedccessorum verba loqu mtur,
    :nl Waroi liiim nuntios dirigit, ut qui adhuc in Rri- nulluin catholicorum nescire reor. Nam in Gene>i
    tanniis de exercitu Guntcliraiuui regis reliuebanlur, cuin palres obirent, aiebat Dominus : Tu autem con-
    pro hujus vita absolverentur, quod ila Warochus cregttberis ad poputum iuum. Sepultus in senectute

    implevit : unde manifeslaium esl, hujus mulierN col- bona (Gen. xxv, S). Et ad Cain dicitur : Quia vox
    ludio, et Beppolenum interfcctum esse, el exercilum s:m,juinis fralris lui clnmut ad me de lerra (Gen. iv,

    fuisse collisum. 10). Unde liquido apparet, vivere animas postegres-


    XII. Ingeltrudis c vero religiosa, quae, ul in supe- sum coiporis, atque resurreciionein luluram intcn-
    riorihus libris exposuimus, in atrio sancli Martini, tis vullib s praestolari. Sed et de Job scriptutn est,

    puellarutn monasterium collocavit, cum aegrolaie quia resurreclurus esl in resurrectione mortuorum. Et
    coepisset, neplem suam abbatissam insliluil : umie prophela David, licel ex persona Domiui, tamen re-
    reliqua congregalio maxime inurmnravit, scd nobis surrectionein praevidens, ait : Nunquid qui dormit
    increpantibus cessavit a jurgio. Ilaec vcro cum filia non adjcicl ul resurgat (Psal. xl, 9)? hoc esl, Qui
    discordiam tenens, pro eo quod res suas ei absiule- D mortis somno opprimiiur, non cst venturus ad re-
    rai, obsecravit ut neque in mouasterio quod instiiuit, surrectionem? Et Isaias (Isai. 06 ), quod de sepulcris
    neque super sepulcrum cjus perniitierelur orare. resurreciuri suiit morlui, doci t. Sed et Ezechiel pro-
    Quae ociuagesimo, ut opinor, anno vilnc obiit, sepul- pheta (Ezech. 37), cum ossa arida obtecta cute, ner-

    taque est seplimo Idus menMs primi [ Marlii |. Sed vis solidata, venis infecta, flante spiritu animata,

    venieus fllia ejus Berthegundis Turonis, cuin non reformatum horninem enarraret, manifestissime ie-

    fuisset excepta, ad Cliildebertum regem abiit, poslu- surrectionem fuluram edocuit. Sed et illud manife-

    * lo est Regm.
    contenderent, ut bahet rant. Bad., viliarum reliquiis.
    b * Kcsnrreciionem carnis futuram in dubium revo-
    Kinsmodi certamiua in campo liehant, hinc )»-
    giles dicli sunt campioncs. De duelliS vide supra no- caverat paulo anlea r.ulychius episc. CP. a sancto
    t is m cap. \i lih. vn. Giegorio tuuc ihi de^etiie rcfutatus. Eamdem h;cre-
    lloc caput el quinque scqucntia non exslanl in
    • sim alii quoque in variis regionibus sequehautur. De
    Colli. a. el Vat. De lngeltrude aclum est supra fuse qua videsis praefaiionem in versionetn Gallicam Dia-
    Ub. ix, cap. 53. logorum saneli Grejmrii a uno e uastra saudi Mauri
    !
    »

    4 Colb. m
    , de lillabus rcliquis quod devoli dede- congregaiione, anno 108U cdiiam.
    ,

    541 HISTORiA FRWCOKUM . LH5ER DECIMUS. 542

    ttim ftiit resurrectionis indicium, qnod Elis;ci (JTA dit Unigenitimi Filium Dei, tamen resurrecturus in

    Retf. xin, il) ossa tangens exsiinclum cadaver, vir- corpore, ui ipsum supplicium, in quo peccavit cor-
    tutis tffeclu revixerit : quod ipsius Domini, 498 '!"' pore, patialur. Nec enim potest judicium fieri, nisi

    est primogenilus morluorum, resurrectio manifesla- prius resurgant mortui : qnia sicut illns qui defuucti
    vit : qui morli mortem inlulit, et de sepulcro vitam sunl sancti, ccelum, ulcredimus, retinel, de quoruin
    mortuis reformavil (Apoc. i, 5). Ad haec presbyler : sepulcris saepius virtus illa procedit, ut de his cseci

    Quod Dominus assumpto liomine morluus fuerit


    in illuminentur, claudi gressum recipiant, leprosi mun-
    ac resurrexeril, non ambigo illud tamen, quod reli- : denlur, et alia sanilatum beneflcia' inlirmis petenii-

    qui resurganl morlui, non admitlo. Et ego Et quae : bus tribuanlur, ita credimus el peccatores in illo

    ftiit necessilas Filio Dei de coelo descendere, carnem infernali carcere usque ad judicium reiineri. Etpres-
    assumere, morlein adire, inferna penetrare, nisi ut hyler ait : lu psalmo aulem legiinus : Spintus per-
    liominem quem p'asniaverat, non permilteret in transiil ab homine, et non erit; et non cognoscel
    morle perpetua derelinqui? Sed et justorum anima», amplxus locum suum (Psat. cu, 16). Fgo dixi : lloc

    qua3 usque passionem ejus infernali ergastulo tene- est quod ipse Dominus per parabolam ad divitem,
    hantur inclu->a?, eo veniente laxatae sunt. Nam descea- qui flammis lartareis cruciabatur, dicebat : liecepisli

    dens ad inferos, dum tenebras nova luce perfudit, g tu bona in vita lua, similiter et Lazarus mala (Luc. x vi

    animas eorum secuni, ne hoc exilu ampliuscruciaren- 25). Non auiem cognovit dives ille purpuras suas et

    tur, ednxit, juxta illud, Etinsepulcro ejus resurgeni byssum, nec delicias convivii, quas ei vel aer, vel

    morlui. Et presbyter aii : Nunquid possunl ossa in leira, vel mare prolulerat; sicut nec Lazarus vulne-

    favillam redicla iterum animari , et hominem viven- ra, aut pnire lincs quas jacens anie ejus januas per-
    tem proferre? Et ego respoudi Nos credimus quia : ferebat , cum hic in sinu Abrahae requiescerct, ille

    quamlibet in pulverem redigatur homo, el aquis, ac aulem cruciarelur in flammis. Presbyler dixit : In

    terrae venii violenli impetu dispergalur, non sit diffi- a'io psalmo legimus, Quia exiil spirilus eorum, et re-

    cile Deo haec ad vilain resuscitari. Presbyler respon- vertelur in lerram suam; in illa die peribunt omnes
    dit:Hicmixime vos errare puto, ut asserere verbis le- cogilationes eorum (Psal. cxlv, 4). Ad hancego : Bene
    nibiis lenietis acerrimam seduclionem, ut dicatis a ais. Quia cum egressus fueril ab homine spirilus, et

    htsiiis raptum, aquis immersum, piscium faucibus jacuerii corpus morluum, non cogitatde his qu% in

    devoratuiii, in stercus redaclum, et per secretum di- mundo reliauit, ac si vcrbi causa dicas : Non cogi-

    Ststionis ejeclum, aul :iquis labenlibus IAI. laienli- lat sedificarc, plantare, agrum excolere ; 500 " ul>

    bus| dejeclum, aut terra compulrescente aboliium, cogitat congregare aurum, argenlum, vel reliquas

    ad resurrectionem veniuium. Ad hsec ego respondi : C diviiias mundi. Periit enim Ikcc cogitalio a corpnre
    Ublivioni apud te tradilum est, ut opinor, quid Joan- nii>rtuo, quia non est spiriius in eo. Sed quid tu de
    nes evangelista snper peclus Dominicum recumbens, resurrectione diibitas, quam Paulus apostolus iu quo
    ac divini mysterii arcana rimans, in Apocalypsi di- ipse, ut ail. Christus loquebalur. evidenter exprimit

    cat : Tunc, inqujt, reddet mare mortuos suos (Apoc. dicens : Consepulti enim sumus Christo per baptismum
    xx, 13). Unde manifeslum est, quia quidquid humani in mortem : ul sicut ille morluus esl, el resurrexit, ita et

    corporis piscis absorbuil, ales rapuil, beslia degluti- nos in novitate vilm ambulemus liom. ( vt, 4). El iieruin :

    vit. Domino conjiinctum iu resurrectionem repa-


    a OmnesQuidemresurgemus,sed non omnesimmuiabimur.
    Miidum erit quia non erii ei diflicile perdita repa-
    : Canet enim tuba, el morlui resurgent incorrupti, et nos
    raie, qui ex niliilo nou nala creavit : sed ila hiec in iinmulabiinur (l Cor. xv,51). Et iterum : Stelh autem
    intcgritatem solida, sicut prius fuerant, reparabit, ul differt a slella in claritate, sic et resurreclio mortuorum
    corpus quod fuit in inundo, aul pcenam juxta meri- (Ibid. xv, 41). Ilem iliic, Seminalur in corruplione,
    tum ferai, aul gloriam. Sic enim ipse Dominus in surget in incorruptione (Ibid. xv, 42), et reliqua.
    Evangelio ail :
    499 Qu ' a Ft/ius hominis veniet in Itein illic, Omnes nos reprcesentari ovorte.t ante. tribunal
    gloriu Patris sui cum angelis suis, ul reddal unicuique Clirisli, ut referat unusquisque propria corporis sui,

    secundum opera sua (Matth. xvi,}27). Sed et Martlia D prout gessit, sive bonum sive malum (II Cor. v, 10).
    cum de resurreciione irnesenii fralris L:»zari dubita- Ad Thessalonicenses aulem, eviilenlissime futurain
    rel, ail : Scio quia resurget in resurrectione in novis- resurrectionem designal dicens : Nolo vos ignorare
    sima die (Joan. 11, 24). Cui Doniinus ail : Ego sumre- de dormientibus, ul non contristemini, sicut et cteteri

    surrectio, via, verttas et vita (Ibid. xi, 25). Ad haec qui spem non habent. Si enim credimus, quod Jesus
    presbyier : Quomodo autem tti psalmo dicitur, Quia mortuus esl et resurrexit, ita Deus eos qui dormierunt

    non resurgunt impii in judicio (Psal. i, 5)? El ego per Jesum adlucet cum eo. Hoc enim vobis dicimus in

    respondi : Non resurguni ul judicent, sed resurgunl verbo Domini, quia nes qui vivimus, qui residui sumus,
    tit judicentur. Nec enim sedere cum impiis jtidex po- in ddventu Domini non prwveniemus eos qui dormie-
    lest, causas suorum redditurus actuum. Ei ille : Do- runt. Quoniam ipse Dominus in jussu et in voee ar-

    minus, inquit, in Evangelio dixit, Qui non crediderit, changcli.el in tuba Dei descendel de coelo, et moilui
    jam judicatus est (Joan. m, 18) : ulique quia peribit qui in Clirisio sunt resurgent primi : deinde nos qui
    resurreetioni. Et ego respondi : Judicatus est enim vivimus, qui relinquimur, simul rapiemur cum iUis tn

    ut ad supplk.um oeternum pervcnial, quia non credi- nubibus obviam Bomino in aera, et sic sempitr cum Do~
    5i3 S. GKEGOP.M EPISCOPI TUROSJiNSIS B4I
    mhio enrn J. Ituqne contaianiini mtnccm in verbis islis \ aulilicarcl si.per muros urUij solarium, oc (juo Cecna>

    (/ Thess. iv, 12 et scqq.). IMuriin i simt <niin de his cpulo.perf.mcto desicndens, mannm super diaconuui
    tvsiimonia quac bano caus.in coiiliniiaui. Se I tu 502 sns eniahat ,
    qui iniautum cral crapulalus a
    ignoro quid ambigas de resurreciimie, quai.i sancti vino, ni vix vel ligere gressum valeret, pueroque qui
    e\speetant pro inerilo, qtiuii pcccaiores mciuiinl pro pr.rihal cuin liiininc, neseio quid commotus, pugno
    fentu. Ilanc enim lesunectioncin, el i'la quac cer- ccrvicern Irrit. (Juo iinpnlso \Al. impulsuj hic cuin
    nimiis elemenla demonsirant, i.l est diiiii arl.ores se continerc non poiuisset, cum ipso inipetu de muro
    in ,-vslate foliis lcciae,, hiemc ven ei.te iuidanlur; suc- praccipiininr, suiarium episcopi qnod halieo depen-
    cedenle vcro vmio temporc qoasi resnr^enles, in debat arnpiens, cum qno |>ene dilapsus luerat, nisi
    iilud quod |>rius luerant foliorum tegniine vesiiuiilur. prdes cpiscopi abbas vclociter ainplexus essel. Qui
    ilxc. osienduni et illa quat jaeiunlur seniina lerris, ruens super lapidem , confractis ossibus , et cralo
    qu;e comniendaia sulcis, si liierinl inurtua, curu mul- pectoris, rUmguifietn cum fclle dismpto evomens spi-

    liplici friiclu resurgunt, sicul ail Paulus aposlolus : rilum exbal.ivii. Crat enim et vino deditus, cl in
    Stulte tu, quod seminas non vivijicalur, nisi prius mo- adulterio dissoluiiis.
    rialuril Cor. xv, Tdi).
    501 Q ua; omna ad li«lem resi.r- XV. Ciim aiilem scandalnm quod. sereule diabolo,
    reciionis mundo manifestata sunt. Sienin. rcsurrectio B in monas erio Piciavci.si orluin
    , in amplioreni quo- ,

    futura non est, quid proderit juslis bene agere, quid


    lidie iniquilatem d consurgeret.ei Chrodieldis aggre-
    nocebil peccatonbus male? Decidanl ergo cuncli m galis sibijiit supra diximus, homicidis, maleiicis,
    voluntatibus snis »$ el faciat imusqiiisque quae. pla- adulieris, fugilivis et reliquorum criminum reis, in
    cuerit, si jedicinm fnlnruni non eril. Vel illud, im- scditione paraia resideret, jussit eis ul irrnentes no-
    probe, non formidas, quod ipse Dominus beatis apo- cie in monaslerium r.hbaiissain foras exlraberent. At
    stcvlis ail : (ivm venerit, inquil, Filius hominis in sede illa tumullum scnliens venienlium, ad sanclae Crucis
    majetlatis suw, congregabnninr ante eurn omnes geriles, enim dolore
    arcam se dcporlari poposcit :gr;.vabatiir
    et separibit eos «I» incicem, sicut paslor segregal agnos
    bnnioris podagrici, scilirei nt vel ejus foverelur auxi-
    ab luvdis el slatuel ores quidem ad dexteram, htrdos
    :
    lio. Sed uhi ingressi viri, cereo accenso, cum armis
    rui.em ad sinistram. Et his dket : Verrile, benedicti,
    liuc illucque vagarentur per monasteritim inqnirenles
    pcrtipi'.e reqnum ; illis autem : Wr.cedite a tne, operarii
    repererunt jacenlem
    eaui, inlroountes in oratorium ,

    iniqu<lat;$ (Hallh. xxv, 51 zl seqq.). Alque ut ipsa


    super liumuin anle arcam sanct.e Crucis. Tnnc unus
    Scriplura docet, Ilunt hi in supplieium wlri num, jusli
    acerbior caMeris, qui ad hoc scelus palrandum ag-
    aulm in vitam wternam (Ibid. xxv, 4'j). Pul.isne erit
    gressus fuerat.ul abbalissam gladiodivideret, abalio,
    resurreclio morluorum, aui judieium opcru.n, qu .ndo C nl crei , 0i divlna p roVK | enlia cooperante, c.llro per
    isla faciel Doininus? Respondeat ergo tibi Paulus
    cnliiiir. Profiueiitc vero sanguine solo decubans, vo-
    aposiolus , sicul aliis incredulis diccus : Si Clirisius
    lum quod levi conceperat anium, non explevii. In-
    non resurrexit , inanis esl prwdicalio nostra, inauis et
    lerea Justina e prapposita oum aliis sororibus palla
    fitles vestra (I Cor. xv, 1 i). Ad baec contrislalus
    alaris, quod cral anie Crucoin dominioam, exstlncto
    presbyler, a co; spectu noslro discedeos, pollioin.s
    eereo, abbaiissam operit. Sed venienles ctim cvagi-
    Cot credeie in icsurrcctionem, juxia seiiem Scriptu-
    nalis gladiis ac lance.is, scissa vcsie, ei pene san ti-
    raiiim sanciarum, quam supra memoravimus.
    nionialium manibiis l.miaiis , appreheusam praniiosi-

    XIV. Erat autem lunc icmpo.is Theodulfus diaco- tam pro abbalis>a , (fua lenebtfse erani, excussis
    IHH urbis Darisiacac , qui sihi vidcbatur iu al quo linieaminibus, q capite solula caesarie, 503 Jetoa-
    si iolus b , qni sx-pius de bac causa altercaiiones mo- liui.l, cl usque basilicani sancli llilarii inler manus
    vi bai. Ilic autern de Pari.-iis urbe ahscedens, Ande- dcferunlcuslodia? mancipandam. Appropinquantesquc
    t-avis vcniL, et se Audoveo * cpiscopo subdi.iil, pro- basilicae, ouelo modicuui aibcsccntc, ubi cogiioverunt
    pl r antiquam amiciliarn, quam simul Parisios com- nm osse anbali^sam, mox ad monaslcrium redirc
    nioranlos habueranl : unde ei a Ragnemodo Parisiaca2 puellam pnecipiunl; reverlentes<p>e, abbatissam ap-
    urbis cpiscopo, saepius cxcommiinicilus ost, qmid D prehenduni, cxiralinnl, el in cn toiliam, juxla sancti
    ad ecclcsiam suam in qua diaconus ordinalus fuerat, Uilarii basilicam, in loco ubi Ua<ina meialnm habe-
    «edire differret. Hic in tanla farnili uitate cum praefato bat, relrudunl, positis ad oslitim custodibus, ne quis
    Andegav.e urbis episcopo adhaeseral, ul non se possel u lum captive pracberet auxilium. Exinde nocte sub-
    ab ejus importunitate disculere ,
    pro co quod bonis obscura aggressi monasterium, cwn nullo fulgore
    moribt.s cl affeclu pio erai. Faciuui esl aulem ut acce^isi luminis potirentur, extracta prompluario

    n
    Sic (>olb. m.; Kegm., voluntates suas. Editi cum Sammarlbani in Gallia Christ.
    Dcc. volupiaiibus suis. d Bec, Colb. m. et aliquot cdili, in ampliori quo-
    b P«egni., qui sic videbatur solus in attario, ul sa:- tidic iniquitate.
    piu* att iclem accedens altercationes moveret. Had., qui f Pro ea ad Gregorium soripsit Foniniatus lib. vui,

    strpins in eadcm •ecclesia tdterca iones, etc, ul IJigm. carm. 15, ct epistolam eidem carmini praefixam.
    Sic fere habet quoqnc Colb. in., nisi qtiod pro iu ea- E.amdcm Grogorii noslri neptem appellal libro ix,
    dem ecclesia habei tdcm accesa, mendose. oarin. 7, Unde conjicio eatn filiam luUse Justini,
    • Ueiini. ei Colb. m., Audoeno, qui sic qiioque ap- tpii sororis Gie^orii vir fuisse dicilnr libro u de Mi-
    ;;oJlatur in Chariano sancli Sergii Ande c'., ui moiaut ra< ulis sancti Mariini, capiie 2.
    545 MSTORU FRANCORUM LIBER DECIMCS. 546

    cuppa, quae olim pice linila sicca remanseral, ignem A ciinne premalur. Pro hac causa Macconi , tunc lem-
    injiciunt, laclaque pharo magna de hujus incendio, poris connli, prolata praecepno est, in qna jubebatur

    cunctam monasterii supellectilem rapuernnt, lioc ut ha-nc sedilionem, si resisterent, vi opprimeret.


    tantum quod ferre non poierant relinquenles. Haec ll;ec aud^ens Chrodieldis, sicarios istos cuni annis

    autem gesta sunl ante septem dies Paschae. Cumque ante ostium oratorii astare jnbet, ut scilicet repu-

    episcopus h»c omnia graviter ferret, nec valeret gnantes contra judicem, si vim ve'lel inferre, pariter

    sedilionemdiabolicam mitigare, misit adChrodieldem, resullarent. Unde necessarium fuit huic comiti illuc

    dicens : Relinque abbatissam, ut in his diebus in hoc cnm armis procedere, et quosdam csesos ve<tibus,

    carcere non retineatur : alioqui non cclebrabo Pascha uonnulfos telis transfixos, et acrius resullantes gla-

    Doinini,neque baptismum in bac urbe ullus caleehu- diorum iciibus affectos opprimere. Quod cum Cbro-
    roenus obtinebit, nisi abbatissa a vinculo quo tenelur dieldis cerneret , accepta cruce Pominica, oujus
    jubealtir absolvi. Quod si nec sic voluerilis absolvi, prius virlulem despexerat, in obviam egreditur di-

    collectis civibus auferam eam. Hx*c eo dicente, sta- cens : Nolite super me, quaeso, vim inferre, qtiae suin

    tira Chrodieldis percussores- deputat , dicens : Si regina, filia regis , regisque alterius eonsobrina ;

    eam violcnter quis auferre tcniaverit ,


    statim nolite facere, ne |uando veniat 505 tempus, nt ulci-

    eam gladio percul.tc. Adfuit autein diebus illis g scar ex voliis. Sed vulgus parvipendeus quae ab ea

    Flavianus iraper domesticus ordinatus , cnjus ope dicebantur. irruens, ut dixiuius, supra bos resultan-

    abliatissa sancti llilarii ingressa basilicam abscondi- tes , vinctos monast' rio extraxerunt, ac ad siipiles

    tur Sic Bec; a/. absolvitur ]. Inter hacc ad sepul- exten^os, gravissime ca>os, aliis caesarie, aliis nia-
    [

    ciuni sanctac Radegunlis humicidia perpfctiamur, et nibus, nomnillis auribus naribusque decisis, scditio

    ante ipsam beatae Crucis arcam quidam per sedkio- depressa quievit. Tunc residenlibus sacerdoiibus qui
    nem truncali sunt. Cumque hic furor superveniente aderant super tribuna! Kcclesise, adfuit Cbrodieds
    die per Chrodicldis superbiam angerelur, et assiduae mulia in abbatissaui jactans convicia cum criminibus,
    caedes et reliquae p'agae, quas supra menioravimus, a asserens eam viiuin habere in monasterio, qui ind.i-
    seditionariis perpelrarentur , atque ita haec jactantia t us vesiimeiua muliebria, pro femina haberetur, cuin
    tumnisset ut consobriuam snam Basinam aliiori co- csse t v jjf manifesiissime declaratus, atque ipsi abl>a-
    tburno despiceret illa pcenitenliam agere co?pii,
    , tj ss3e famularetur assidue , indicans eum digit» : En
    dicens Erravi sequendo Chrodieldis jactaniiam; el
    : jpsum. Qui cum in vesle, utdiximus, muliebri coram
    ecee despectui habeor ab eadem, et abbalissae meae omnibus astitisset, dixit se nullum opus posse virile
    contumax exislo. Et 504 conversa ,
    bumiliavit se ngere, ideoque sibi hoc indumenlum aptasse abba- ;

    coram abbalissa, expeiens pacem ejus; fuerun:que lissam vero nonnisi tanium nomine r,osse, seque eam
    ^
    pariler nno aniu.o eademque voluntate. Denique orlo nunquam vidisse, neqne ciitii eadem colloquium ba-
    scandalo, ptiert qui cum abbatissa erant, dum sedi- buisse professus est ,
    proesertim cum hic amplfus
    quam Chrodieldis scbola ccetus commovit, uibe Pictava millibus degeret.
    tioni [ ]
    q Uai ,, quadtaginta al»

    resislerent. piierum Basinae pcrcutiunl, qui ceridil et Igitur abbatissam de isto crimine non convincens,
    mortuus csu At illi post abbalissam ad basilicam adjecii : Qu;e enim sanctitas in bac abhatissa versa-
    confessoris confugiunl, et ob hoc Basina reiicta ab- t urj quae viros eunucbos facit , et secum babit.ie
    balissadiscessil; sed pueris iterum per fugam lapsis, juiperiali c ordine praecipit? Iulerrogala abbatissa,
    in paccquani piius habuerant redierunt. Posiea vero se de hac r aione nibil scire respondil. Interea cii.ii

    inuliae inter bas scholas inimiciliae ortae sunl. Quis haec nomen pueii eunuchi protulisset, adfuit Reova-
    unquam lauias plagas tantasque slrages, vel tania |j s archialer, dicens : Puer iste parvulus cum esset
    m;da verbis potcril explicare, uhi vix praeteriit dies e t infirmaretur in femore, tlcsperatus coepil haberi ;

    sine hoiuicidio, hora sine jurgio, vel momentum mater quoque ejus sanclam Radcgundem adivit, ut ei

    aliquod sine fleiu! Ha?c aulem Childebertus rex au- aliquod studium jnberet impeudi. Al illa,me vocato,.
    diens, legalkraem ad Guiitcbramiraui regem direxit, jussit ul si possira aliquid, adjuvaretn. Ttinc cgo,,

    ul scilicet episcopi conjuncti de utrotrae regno,hxc „ sicut quondam apud urbem Ccnstantinopolitanaiu
    qua; i;erebanlur sanctione canonica emendarent. Ob medlcos agere conspexeram, incisis testiculis pueruu»
    lianc causam Cbildeberlus rex mediocriiaiis nostra» sanum geuitrici mcestaa restitui. Nam nihil de hae

    personam , cum Ebregisilo Agrippinensi et ipso eausa abbalissara scire cognovi. Sed cuin nec tie

    urbis Pictav* Maroveo episcopo jussit adesse; Gunt- hac re abbatissa poluisset culpabilis reperiii, ali;^s

    chraninu- vero rex GundegisilumBurdegalensemcutii ccepit Chrodieldis calumnias saevas inferre : quarun»
    provincialibus suis, eo qund ipse metropolis b liuic asscrliones 503 responsionesque, quia in judicio,
    tirbi esset. Sed nos resultare ccepimus , dicenles quod conlra easdein scriptum est, habentur inserlae,.

    quod non accedereraus ad bunc locum, nisi saeva ipsius m.igis excmpbria lectioni libu.l indere.

    seditio, quue per Cbrodieldem sui rexit, judicis disiri-

    8 Regm., Ebereifhilo. Sic dicitur in lib. i de Gloria b


    Ed.pieri(|ueetCasin., metropolitanus; pcrindecst,
    Mart., cap. <>3. Successit Cbarentino, ut ex Fortunalo Regm., nupiiali ordtn:. Melior est noslra leclio.
    c

    Coioiras probat, licet in catalogis vulgalis Ebregesi- Alludebat quippe ad morem aiitif|iium, quo eunu-
    lus Charenlino praeponatur. chi imperatricibus ministrare solebanU
    :

    817 S. GRKCORII EPISCOPI ITRONKNSIS ;-t8

    K\BMI'I.\R JUIHCII I Ull Mftl.M. A caiionilnis rciulil, sed ad jussionem cpiscoporum rc-
    XVI. t Douinis gloriosissimis regibus, episcopi qui promisit , cervice se inllcxa per pfleuilenliam, quid-
    adfuerunt. Propitia diviuitatc, piis atque caiholicis quid juberetur implere. De conviviis etiam ait, sc

    populo datis principibus, quibus concessa csl regio, nullam novam fccisse consuetudinem , nisi sicut

    rectissime suas causas patefacit religio : iutelligens , actum est sub domna Radegtimle ; se Christianis fi-

    sacrosancto parlicipante Spirilu , cortun qui domi- delibus eulogias oblulisse, nec sihi cmnprobari cum
    nanlur se sociari et constabiliri decreto. Kt quia ex illis iillaienus couvivasse. De sponsalibus quoque
    jussione poteslalis vestrae, cum ad Pictavam civita- ait, coram pontifice, clero vel senioribus, pro nepte
    tem pro condiiionibus monasierii sanctae rccordalio- sua orplianula arrbas accepisse : el tamen si haec

    nis Radegundis convcnimus ul allercationes inler , culpa sit, veniam se coram cunclis petere professa
    abbatissam ejusdem monastcrii. vel monachas, qnne esl ; lainen nec tunc convivium in monasteiio fece-
    de ipso grege non salubri deliberaiione progress;c rit. De palla qnod repularent, protulitmonacham
    sunt , ipsis disceptanlibus agnoscere deberemus. nobilem quac ei mafortem ' holosericum quem dc ,

    Kvocatis parlibns, interrogata Chrodieldi vcl Ba- parcniibus detulit, muneris causa concesserit, et
    sina », quare tam audacler contra suam reguiam, fo- inde partem abscidissel, onde quod vellet et faceret;
    ribus monasterii confractis, discesserant, et hac oc- B de reliquo vero quantum oppoitunum luil, ad orna-
    easione congregatio adunata discissa sit. Quae res- tum allaris pallam condigne condiderit; el de illa

    poiuleues, professae sunl famis, nuditatis, insuper in-c.issura quae pallae superfuit, purpuram nepti sua>

    el cacdis se jam non ferre periculum ; adjicientes iu tunica posuerit, quam ibi dedisse dixit, quo mo-
    etiam, eo quod diversi b earum in balneo lavarenlur nasterio profuit, quae per omnia donatrix D dimia
    iucongrue, ad tabulam ipsa luserit, atque saeculares confirmavit. De foliolis aureis et vitta auro exor-
    cimii abbalissa relicerem, etiam sponsalia in monas- nata *-', Macconem lamulum vestrum pracsenleiu ie-
    terio facla sint ; de palla holoscrica veslimenta stem adhibuit , eo quod per manum cjus ab spon-o
    nepti c suae temerarie fecerit; foliola aurea, quae fuc- puellae prsedictse neptis suae viginti solidos acccpit,
    r.mt in gyro pallae, inconsulle suslulerit el ad colluin unde hoc publice fecerit, nec de re monasterii 508
    neptis suae facinorose suspenderil ; vittam de auro quidquam ibi permistum sit. Interrogata Chrodicldis
    exornatam, eidem nepti suae superfiue fecerit ; bar- cum Basina, si forsilan aliquid abbatissae, quod absii,
    balorias d intus eo quod celebraveiit. Interrogantes adulteru reputarenl, sive quid homicidii vel maleli-
    abbalis^am, quid ad hacc responderet, dixit De : cii fecerit, aut crimen capilalc quo pcrcutcretur,
    fame quod conquerunlur, secundum quod temporis edicerenl, respondentes protulerunt non habere se
    penuria permilteret, nunquam ipsse nimiam egesla- C aliquid, nisi per h:rc quae dixerant eam isia fec.isse

    tem pertulerunt. De veslimento vero dixit : Si quis contra regulam proclamarenl. Ad extreiiium, i
    ro
    earum an ellulas scrutarelur, amplius eas habere peccatis quia claustra disrupta sunt et miseris licuit
    quaui necessitas indigerel. De balneo vero, 507 sine dhciplina abbatissae sux quod vellenl comniil-
    quod opponerelur, relulil hoc factum diebus Quj- tere per tol mensium spatia, quas credebamus inuo-
    dragesimae e et pro calcis amaritudine, ne lavanti- cenles motiacbas , nobis prolulerunl prxgnanles.
    ,

    bus nocerel novitas ip»ius fabricae, jussisse domnaiu Quibus per ordinem discussis, nec invenlo crimine
    Radegundem, ut servientes mouasterii, publice hoc quod abbatissam dcjiccret, de levioribus causis pa-
    visitarent, donec omnis odor nocendi discederet. terna cominonitione contestali sumus, ul haec niilla-
    Quod per Quadragesimam usque ad Pentecostem iu tenus deinceps pro reprehen^ione repeteret h . Tunc
    osu famulis fuerit. Ad hrcc Chrodieldis respondil nobis pcrcunctantibus causam adversae parlis, quae
    Et postea similiter multi per tempora laverunt. Re- inajora crimina commiserunt, id est quae praedicatio-
    tulit abbalissa se nec probare quod dicerent, et se uem sui sacerdolis inlra monasterium ne foras pro-
    nescire an factum sit. Sed adhuc inculpans easdem, cederent, despexeruut, pontifice conculcato, et in
    quod si ipsae vidissent, cur abbatissa? non proderent. summo contemplu in monasterio relicto. confraclis
    Dc tabula vero rcspondit Et si lusisset vivente : D seris et januis, irrito facto disccsserunt, et ad suuni
    domna Radegunde, se minus culpa respiccrel ta- ; peccalum aliae tractae iransgrcssae sunt . insuper el
    loen nec in regula pcr scripturam prohibcri , nec in Gundcgisilus pontifex, cum suis proviiicialibus pro

    •Regm. et Colb. m., Sabina. lamen hanc voccin exponit de arte lonsoria.
    1
    Ri-gm. el Had., diversce, et sic infra quae ad id * Ouo tempore mos erat non lavaudi ob pueuilen-

    revocantur, femineo genere exprimuntur. Bec, di- tiae luctuin.


    verti eorum. Mafors veslimenti amplioris genus erat mulieri-
    t

    « Omnes prael*r Bec. et Rcgm., neplis. bus propriu.u, quod capul el buineros tegebal. I)e
    d Mss.
    2, barbalurias, et liegin., inique pro iulus ,
    boc Forlunaius in Vita sanctae Radegundis, lum in
    eo quod. Barbatorias celebrare, id est larvasseu per- Vita sancti ililarii. Kadem voce, uti Cassianus lib. i
    sonas agere, barbas sibi aptando quo in sensu, ut : Inslilut., ct|». 7, lestalur, veieres paliium mcuasii-
    observat Alteserra, Petronius in Fragmento: Hodie cum designabanl.
    tervus meus barbutorium facit. Hinc ludi satyrici, « Quae in modiim cor n;c disposila deferri solebal

    quod actores barbas , more saiyrorum el faunorum, a sponsa qui inos liodieijue in iionnullis regiouibus
    :

    ut vulgo a picloribus finguntur , dcferrenl ; quos perseverat.


    abusus sacri canoncs passim proscripscre. Coinlius b Alii babent coijnosceret.
    549 lllSTO:UA FRANCOUUM. L:BER DF.ChUIS. 950

    ip-a causa commonilu9, per pracceptionem regum A personarum yliqna acceptione suggerimus peregisse.
    Pidavis acces*issent, et ad audientiam eas ad mo- De raelero quod de rebus monasterii, vel iustiumen-
    nasterium convocarent , despecta commoniiione, ip- tis cbarlarum domnorum regum parentuiu vestro-
    sis occurrenlibus ad ljeali llilarii confessoris basili- rnm de loco subreptum est, 510 (
    l
    u% se babere
    cam, ubi ipsae commoral)aniur accedentes, ut con- professae stnit , sed nobis inobedienles nullateiius
    •decet pasioruuisoHicitudinem, dum commonerenlur, erunt voluntaric redditurae, qualitcr vestra, vel an-

    facla sedilione, fustibus tam pontiflces quam mini- teriorum principum merces xterna permaueat, ad
    stros a affecerunt, et intra basilicam fuderunt san- f
    loci iiislaiiraiionem,vestrx- pietatis alque polestatis
    guinem levitarum- Dehinc ex jussione domnorum est auctoritale regia cogere reforniari ; neque ipsas
    principum, cum vir venerabilis Tlieutliarius preshy- ad locum, qnem tam impieac profanissime deslruxe-
    ter in causa direclus fucrit, el statuium 1'ui sel runt, ne pejora proveniant, vel redir« couceiiiie,

    quando judicium (ieret non cxspectalo tempore, , vel pennitiatis ilerum aspirare : qualenus bis in in-

    monasterium seditiosissime, accensis in corlecuppis, tegrum, praeslante Douiiuo, restiiutis, sub catholicis
    vectibus ac securibus confractis posiicis, igne ac- regibus lotuin acquiralur Deo, nihil perdal religio :

    censo, intra sepla caesis el vulneralis nionacbabus in ut sialus conservatus tam palriun quam cationum
    ipsis oratoriis , spoliato monasterio , denudala et B nobis pndicial ad cullum, vobis propagetur ad fru-

    509 discissa capillis abbatissa, graviter ad ridicu- cium. Chiisltis vos Domiuus alal regatque, regnum
    lum ducta et tracla per compila, el in locum relrusa, liibuens prolixius, vilamque confeiat bealam. >

    elsi uon ligaia, nec libera : supervenienle diei Fas- XVII. Pothxc cum emisso judicio a communiono
    cliae festo per sxculum b offerente ponlilice pro fiiissenl suspensae, abbatissa eliam in monasteriunt
    ,

    condemnata preiium , ut s;<ectaret vel baplismum, resiiiula, liae ad Childeberlum regem petierunl, adji-
    nec ulla suasiooe lioc impeirassel vox suppli> um, cientes maluiu supia malum, denominanies scilicel

    alque respondentc Chrodielde, eo quod tale facinus regi personas quasdam, qu;e non solum cum ipsa
    necscissenl, nec jusseiini, adhuc Chrodielde asse- abhalissa adulleria exercereni, verum etiam ad ini-

    rente ad intersignium suum, nea suis interficerelur, uiicam ejus Fredegundem quotidie uuntia deporla-
    obtenlum sit : unde cerlum est tractari quid ex boc ren».Quod audicns rex, misit qui eos vinctos addu-
    dalur inlelligi, quod additur crudelitaii, ad sepul- ccrent sed cum discussi nibil criminis iuvenlum in
    :

    crum beatx Radegundis fugienlem servum monasie- eis fuisset, abscedere jussi sunt.
    rii sui occiderent, el scelere crescenie niliil | eiendo XVIII. Anie lios vero dies cum rex in oratorium
    sanaverinl ; sed per se post intranies monaslerium domiis Mariligensis ingrederelnr, videiunt pueri ejus
    ceperinl, el ad domnorum jussionem, ut seditiosos C bominem ignotum eminus astantem, dixeruntque ad
    illos in publico repraesenlarent , nolentes acquie- eum Qui es lu et unde
    : , venis , aut quod est opus
    scere, el conlra reguin prxcepta magis arma letic- ttiuni? non enim a uobis agnosceris. Illo quoque
    rent, el se sagittis vel lanceis contra comilem el respoudeiile : Quia de vobis sum, dicto citius eje-
    plebem indignamer erigerent. Hinc denuo egres ae cius exlra oratorium, interrogitur. Nec mora confi-
    ad audieutiam publicam, extrabunt Crucem san- letur, dicens a Fredegnmle regina se transmissum
    ctam sacratissiinamque occulte, et ad injuriam, in- ad inteificiendum regem, dixitque : Duodecim viri

    decenler, ad culpam, quae postea restiluere coaciae sumus ab ea transmissi , sex huc venimus, alii vcro
    sunl in ecclesin. Quibus tot capitalibus. agnitis faci- sex Suessionibus remanseruut ad decip endum fllium
    noribus, nec refiaenatis, sed jugiter magis auctis regis. Et ego cum 511 b>cum praestolans, ut regem
    criminibus, nobis eisdcm dh-enlibus, ut abbalissae Childeberlutn in oratorio perculere destinarem, li-

    pro culpa veniam peterent, aut quod male directum d ntore perlerrilus, non debberavi implere quod volui.
    fuerat emendarent : el nolenles hoc facere, sed ma- Haec cum dixisset, coufeslim saevis dalus suppliciis,
    gis de < jus interfectione tractarent, quod publice diversos nominat socios ; quibus per loca singula in-
    sunt professse; reseratis a nobis et recensitis cano- quisitis, alios carceribus mancipant, alios manibus
    nibus, visum esl aequissimum eas, usque quo di- ^ incisis reliuqtiunl , nonntillos auribus naribusque
    gnam agerent pcenitenliam, a communione privari, amputaiis ad ridiculum laxaverunt. Plerique lamen
    et abbatissam suo loco perman uram resiilui. tbec ex vinclis , suppliciorum genera metuentes ,
    propriis

    nos pro vestra jussione, quod ad ecclesiasticum per- se confodere mucronibus; nonnulli etiara inler sup-
    limiii ordiuem, circumspectis e canonibus, absime picia delecerunt, ut regis ultio palrareiur.

    • Id est diaconoz. quidquid male egerant. Et heec lertio simulantcs, et


    b Regm., festivo per omne sceculum.
    scilicel pwnilentiam fugenles, magis de ipsius abbaiisso? inter-
    ' Eam scilicel quam sancta Radeguudis lauta cum fectione tractabant, quod publice sunt con[es»a. Uese-
    pompa ad monasleriumaffeiTi curaverat, quae et ipsi ralis itaque, ctc.
    iionien tribu'.: Caeterum cod. Regm. paulo protixius <» Editicum Colb. m., directum.
    Itabel : Exlraliunl. easdemque ad injuriam indecenler e Sic Bec. el llegm., alii, circumscripti».
    tralientes, et merito. Violenter enim el conlra uudorem f
    Uegm., Hoc autem vestra' pietatis erit eonfirmari
    tuum egerant in ecclesia sna contra ministros Ecclesia;. slabili judico, ne autem ipsas ad locum quem tam impie
    Sed dum sic injuriose, ul quidem mentce eranl tralie- destruxerunl sinatis redire, nec ulterius concedata u*-
    nnlur, vtenilentia ducla? pro facinoribus, pelebant ve- pirare, quatenus
    niam sibi da>i ab abbutissa, voUkentes se emendaturas
    :

    551 S. GREGOltfl EPISCOPl TURONENSIS m


    Xl\. Sunnigisilus vcro iterum Lormenlis addhi- A causa piimumcpi^copus fallax rcpcrtus csi. Post liarc
    tur, ac qmttidie virgis lorisque cacliiur; el compu- epistolae prolala; sunl, in quibus imilta de imprope-
    trescenlibus vuineribus, cum primum dccurreire riis Rrunichildis tenebanlur ,
    qu:« ad Chilpericuin
    pure ccepissent Ipsa vuluera claudi, itenim reiioya- scriplae fueranl. similiter et Clulperici ad episcopuni
    hanliir ad pocnam. 1n liis lorinenlis, non soliim de delatac, in quibus inler reliqua haliebaliir insertum:
    inorle Cliilpcrici b regis, verum eliam divcrsa sceleia « Quia si radix cujiislibet rei incisa non fuerlt, cul-
    se admisisse confessus est : inler quas confessiones mns qui lerris est edilus non arescet. > Unde pror-
    addidil eliam Egidium Rhemcnscm episcopum socium sus manilcstum est, ideo liaec scripta, ut superala
    c
    fuissc in illo Hauchingi , UrMonis ac Herlhefrcdi Rrunichihlc, filius ejus opprimeretur. Neg:ivtl sc
    consilio ad interlicieiidum Cbildeberlum regcm. Nec cpiscopus has epistolas vel niisisse suo nomine, vel
    mora rapilur episcopus, el ad Meitensern nrbein, suscepisse a rescripto Cbilpcrici. Sed puer ejus fa-
    ciim essel valde ab avgrolalione louginuua defessus, miliaris adTuil, qui hnec notanim titulis per lomos
    adduciiur ; ibique sub custodia degens, rex episcopos eliarlarum coinprehcnsa tencbal : unde non dubium
    arcessiri ad ejus exam nationem pr.iccpit, scilicet fuit residcntibus, ha>c ah eod' in
    5J3 directa. Deinde
    ut in initio mensis oetavi apud Viridunensem urbern prolat;e sunt pactiones (juasi ex nomine Childeberli
    adessc*debcrent. Tuiic ab aliis sacerdoiibus iociepi- B ac Cbilperici regis, in (|uibus tenehaiur inserlum, ut
    tus, cur hoinincni absque atidienli.i ab urbe rapi et cjccto Gitnichranino rege, hi duo rcges inter se ej> s
    in custodiom relrudi praecepisset, permisil eum ad regnum urliesque dividereiit : sed negavil hcec rex
    urbem suam redire, dirgens cnistulas, ut sujira di- cum suo facluin consilio, diccns: Qttid tu commisU i

    ximus, ad omnes regni sui ponliliccs, ut 111 dio patruos meos, nt inler illos belhim civile consurge-
    mensc nono ad disculieudum in urbc supradicia ad- ret?Unde factum eslut commolus exerciltis Bituriyas
    esse deberenl. Eranl aut m pltiviae validae, aqua; im- urbem, pagumque Stampensem, vel Mcdiolanensc e
    mensae, rigor intolerabilis, dissoluia; luto vi;c, amncs castrum atlererent atque depopularentur : in quo bello
    litlora excedeiiles : sed pracepiioni regia; ob-islcre multi interempli siinl, quoruui, ut pulo, anim.c eruut*
    neqniverunt. Denique 512 convcnienies, pertiacii Dei judicio de tuis manibns requirendaj* Haec episco-
    BUtnl usque Mcliensem urbem : ibique et pra-faius pns negare non potuii. Scripta enim isia in re^esto
    F.gidius adfuit. Tunc rex iniinicum euin sihi regio- Chilperici regis in uno scriniorum pariler sunt re-
    nisque prodiiorem esse prouunlians, Ennndiuni ex peria : ac tunc ad eum pervenerunt, quando inte-
    duce ad negolium delegil prosequendum, cujus pro- rempto Chilperico, ihesauri ejus deCalensi Parisiacai
    positio prima bac fuit : Dic mihi, o episcopc, quid uibis villa ablaii ad eumdem delati sunt. Cumque
    tibi visum fuit, ut relicio rcge, in cujus urbe episc- C de hujiiscemodi causis aliercatio ditiius iraheietur,
    palus bonore fiuebaris, le Chilperici regis aniiciiiis adfuit et abbas Kpiphanins basilicae sancii Remigii,
    subdereris, qui semper inimicus domino nostro re^i dicens quod duo millia aurcorum speciesque niultas
    luisse probatnr, qui palrem ejus inlerfecit, matiem pro conservanda regis Cbilperici amicitia accepis-ct.
    exsilio d condemnavit, regnumque perva-ii, et in iis Astilcrunlque eliain et legati, qui cum eodem ad
    urbibus qnas, ut diximus, iniquo pervasionis ordme, memoralum regrm fueranl, dicenles : Quia nobis
    suo dominio subjugavii, lu ab eodem posscs*i< nuin reliclis diutius ctim eoilem solus colloculiis est : de
    fiscalium pr;nlia nteruisti? Ad liajc ille raspond l quibus verbis nilnl intclleximus, nisi supradicti ex-
    Qnod fuerim auilcus regis Cbilperici negare non po- cidii proseciitionem imposterum cognoscenles. Ila:c

    lero, non tamcn conlra utiliiaiem regis Childeberti eo negante, abbas qui fu- rai S'-mper in iis consiliorum

    haec amicitia pullulavit. Villas vero quas memoras, arcanis particeps, locum hominemqne denominat,
    per islius regN c'iarlas emerui. Tunc proferente ubi, et qui aureos, qtios diximus, detu!is«el; el i|ii.i-

    easdem in publico, nega; rex se largitum fuisse; re- bler de excidio regionis ac regis Giinlchramni cou-
    quisitusque Olio [Ed. Oiho[, qui tunc referendarios vcnlum fuerat, ut gesturn est ex oidine denarr.ivil.
    fuerat, cujus ibi subscripiio meditata lonebatur, ad- Qti33 et ille conviclus, deinceps est confessus. H^ec
    fuii, negat se subscripMsse : conficla enim erat ma- D audientes episcopi qui advocati fuerant, et in laniis
    nus cjus in liujus pra-cepiionis scripto. In hac igiiur malis sacerdoiem Domiui coiituenles fuisse satellitem,

    8 P»egm., nt libro pr^cedenti, cap. 38, Domniyi- lievingus, scu Ruvincus. Is ipse csi Rauchin
    c Alii,

    tilns. gus, de quo Mipra lil>. vim, tap. *2\), et lib. ix, cap. 9,
    ib
    mss. ninii s el cdili; Valesius limen legen-
    Sk". uhi conjuralio hic uiciinuaia descnbitur.
    dnm censel Cfiitdeberli. Id^ue , ul putai erratum, d Rcgm., equuleo ; -ed allera lectio melior. Nam
    Cregorii memoria: lapsui aitribuil, cum baud poss;- reipsa Cbilperieus, ut narrat ipsc (iregorius lib. v,
    hile i^si videalur, virum nobilem ex Auslrasia, atqtie Cap.l, posl Sigiberii necein Rrunicbildein in exsiliuin
    i« Childeberti palalio bonoralmn a Fredegunde, qua;
    deportari jussii.
    Cliiiperici inleritus auctor esse putatur, delectuni
    f i>se ad inferendam ipsi Chilperico necem, maxime
    e Sic babent l!ec. el Co!b. m. Coib. a, Medioten
    sem ; editi, Milio<iunense. Ili , ut pnio. Mediolannm,
    Cuui ipsa in Neuslria babiieril complures sicarios,
    scu M-igdiinutn Riiurigum pulilia designalur, qu.uu
    (jui sceleiutu ipsius lidissimi erant minislri. Nondutn
    Melodunum, <juod esl oppiduni Se.ionom ad Seipia-
    lameu obierat Childeberlns, quando bec Crcgorius
    scribebat. Unde si vera sil Valesii opinio, bic lccns naui. Utrumiiue hello isio laccSsilum est. Viile stn.ta
    lib. vi, cap. 3l.
    inlelbgendus de morte quam Raucbingus et alii hic
    mcuior.ili Cbildcberto mcditaii fuerant iferre i
    ,

    5S3 HISTOIUA FRANCOHUM. LIBER DECIMUS. 55i

    stispiranles, Je iis tridiiani temporis spalium depre- A l


    :

    s ,
    inlerfeceriint , diripienles ros ftjus. Qimd Ciira

    Maeco comes reprimere nitereliir, pricsenliaui ex-


    cantur tractandi, srilicel ui forsitan resipisoens Egi-
    ii

    dus ulliuo niodnm reperire posset, per quem se ab petunl regis. Eunle atilcm comite, nt debitum fijco

    objiciebantur, cxcusare vale- serviiium solite deberet iaferre'


    1
    ndfueruiil et ii oo-
    iis noxis 514 quse ei ,

    rel sed illucescente die lertia, convenienies in ec-


    :
    ram rege, offereriles balteum magnum ex auro lapidi-
    busque pretiosis ornatum, glatl uinque inirahilrm
    olesiam, iiilerroganl episcopum, si aliquid excusalio-
    nis liaberet, ediceret. At ille confusus ail : Ad sen- cujus capulum ex geuunis Hispanicis auroque dispo-

    tentiam dandam super culpabilem ne inoremini. situm erat. Cumqiic rex haec scele a quoe audieral ab

    me ob crimen majestalis reuin esse iis cognovisset inanifestissime perpelrata, vinciri eos
    Nam ego novi
    qui semper contra ulililatein bujus regis catenis pracepil, ac lormenlis subdi. Qui duin lor-
    niorlis,
    ir.atrisque rjus ahii; nc per meum consilium mulla querentur, tbesauros patris abscondilos, quos de re-
    B diripticrat,
    fuisse gesia ceriam na n<»vi, quibus nonnulla Gallia- bus Gundovaldi super.us memorati paler
    revelare creperunl. Ncc mora, directi viri ad inqui-
    rum loca dc|iopulata sunt. Ilac episcopi audien:es,

    ac lamentanles fraliis opprobrium, oblenta vila, ip- rciidiim, iinmensam mullitudinem auri argenlique ,

    canonum sanctioni- ac diversaruin specierum ei auro gemmisque exor-


    sum ab ordine sacerdotali, leclis ,

    bus, rcmoverunl : qui s talim ad Ar^entoratcnsem B nataruin repcrerunl, quod lliesauris regalibus intule-

    urbem, quam nunc Slralcbnrgum * vocanl, dedut lus, runi. Posth.ecseniore capile piexo, juniorem exsilio

    exsilio condemnatus cst. In cujus locuiii Komulfus


    a damnaverunt.

    Lupi ducis, jam presbyterii hon i'e pnedilus, XXII. Childericus f vero Saxo posi diversa sco-
    filius
    lera, homicidia, seditiones, inultaque alia iniproha
    opiscopus subrogalus est, Epiphnnio abbalis officio,
    qui basilicoe sancti Remigii praerat, rcmolo. Multa qu* gessit, ad Auscicnsem nrbcm, in qua possessio

    enim auri argeniique in hujos episcopi regeslo pon- uxoris erat, abiit. Cumqne rex audilis ejus improhi-

    derasunl reperta. Quae aulem de illa iniquilatis mi- tatibus jussisset eum*inlerhci, quadam nocie ita cra-

    D erant, regalibus thesauris sunt illata; quae pulalus est vino, ut ah eo suffocatus, niortuiis in slralo
    lilia

    aiiie.in de iributis, aut reliqua ratione Ecclesiae in- suo repeiirelur. Asserebanl eiiim ad illud superius

    venia sunt, inibi reliela. scelus nominatum, quo sacerdutes Domini in basilica

    sancii Hilarii per Chrodieldem csesi sunl », hunc fuisse


    XX. In hac synodo Basina Chilperici regis filia,
    c

    signiferum ullusuue est Deus, si ita cst, juriam


    quam supra oum Chiodielde a cominunione remolani : ii

    servoruin suorum.
    diximus, coiatn episcopis solo prostrata, veniam pe-
    tiit, promiuens se cum charitate abbaiissx monaste- 516 XXIII. In hoc aulem anno tantus lerrisne-

    transcendere. Chro- C clurno tempore splendor illuxit, ut media.n putares


    rium ingredi, ac de regula nihil

    quod Leobovera abbatissa diem sed et globi similiter ignei per noctis lempora
    dieldis aulem obtestata est, ;

    sa:pius per ccelum cucurrisse, mtindumque illumi-


    in hoc monaslerio coinmorante, ibidein nunquam in-
    nasse visi siiul. Dubietas Paschacfuit ob hoc, quod
    giederetur. Sed utt isque rex veniam imperliri depre-
    m communionem receptse, Pictavo iu cyclo Viclor luna decima quinla h Pascha scnpsii
    catus est, et sic
    regredi juss<esunl : scilicet ut I5a ina in iiionasieriiim, fieri. Scd ne Christiani, ut Judaii, sub hac luua bac

    ul pra'faii sumns, regrederetur, Cbrodieldis vero in solemnia celebrarent, addidit, Latini aulein lulia v - ;

    villa, qua: quond im Waddonis supe. ius memorali fue- gesima secunda. Ob hoc multi in Galliis decima
    ral, sibi a r«ge concessa residerel. quinia luna celebiaverun'. Noa aulem vigesima se-
    XXI. Filii ainem Waddonis 515 ipsius per Picta- cunda '. Inquisiviunis tainen studiose; sed fonles Ili-

    vum vaganles, diversa commilttbanl seelera, homi- spaniae, qui divinilus iinplentur, in no^trum Pascha
    cidia furtaque nonnulla. Nam irruenles ante hoc tem- repleti sunt. Terrxmolus lactus esi magnus deciino
    pus super negoliatores, sub noctis obscuriiate cos octavo Kalendas mensis quinti , diequaitoi piiuio
    gladio trucidaut, abstuleruntque res eoruin : sed et maiie, cum lux redue ocep ssel. Sol eclipsim pertulii

    al u i iii iribuiiithe poteslatis virum circumvemuin do- meuse octavo mediante, et ita lumen ejus minuil, ut

    " Hunc laudat Frodoardus lib. II, cap. 4, uhi eum D 1


    Bec, Colb. m. et aliquol ed. C.hulderkus.
    fralrem Joannis Cainpaniu: ducis, qtii Lupo palri suc- i? Videsupra lib. ix, cap. 41.
    b
    Casin., duodecimt.
    cesseiai, fuisse tradit. Ejus pielatem ler-tantur dona-
    tiones pi;e, quas, ex eodem auctore , Rhemtnsi Ec- Colb. ni., Hegm. et Bad., vigesima primn. Ctrtc-
    1

    clcsuc aliisque lecil. rum praivaluit in Ecclesia calt.olica mos celebrandi


    b Bad. el Colb. m., malilia; sic et Colb. a. Sed al- Pascha in plenilunio, seu luna xv, cmn die Doininica
    lera manu postea scriplum esl mditia, qua voce alias conlingit. Quod lempore Gregoiii aliquibus displice-
    ulilur Gregorius. bal, ne sic, ut ipsis videbaiur, abquain Paschalis fe-
    e Deest hoc caput cum trihus sequentihus in Vat. siiviialis partem Christiani simul et Judaei celebia-
    cl Colb. a. iciu; qu.is querelas cum lemporc Gregoriana: rcfor-
    d Ex hoc et aliis Gregorii aliorumque aucloniiu nialionis Kalendarii sa:culo pmxime elapso nuiuiulli
    locis infeii Bignonius in nolis ad lib. Ma.culli cap. i renovare conaienlur, eos refuiavii Clavius in apolo-
    8, ad Comiles ciiram perliituisse tribula terario dele- gia ejusdeni Kalendarii; ciunoh id solum Pasch;i luna
    rendi. xiv celebrari vetiiu.n esset, ne Chrkliani hanc fesii-
    e Waddo major doinus
    Riguntbis sese Guudoval- vitalcin eo die cclcbraiciu <mo Jud.ci agnuin immo-
    do Ballonieri adjunxeral, de quo supra passim ogit labaul.
    Gregoiius. j liegin., qiinla die.

    *Vide supra not. b col. 513.


    , Edit.
    Patkol. LXXI. 13
    ,

    555 S. GKEGOKI! EPlSCOP) TUBONENSIS f>«u

    xix quantum quinUe lunac cnrnua retinem, ad luccn- A quasi super aliam medietaiem urbs , apprclieii*
    iltini haberel. Pluviac valuho, tnnitrua in autumuo sus est a duobus sociis qui eum co erani, atque
    gravia, nquae autem nimiuui invaluerunt, Vivarien- obsccratus lerribilibus sacrameuti* : ut iodnlgeret
    seni " Avennicamque urbcm graviter lues inguiuaria medietali urbis, nc ruerei, miiigaloque furore susii-
    tli -vaslavil. nuil manuin suani, atque clevans liomiuem 513
    XXIV. Anno igilur dccimo scxlo Gliildeberli , qui corruerat in lerram, ait : Viidead domum luani,
    Guntcbramni autem trigesimo regum, quidam episco- ne tiiueas : filii eiiim tui cum uxore ct omni domo
    pus de transmarinis parlibus ad Turonicam urbem ad- tua salvi sunt, uec qnisqoain ex cis periit. Cusiodivit
    vcnii, nomine Simon. llic nobis eversionem Antio- enim le oratio assidua ei cieemosynae quas quoiidie
    chiae urbis euunliavit, asscrens se de Armcnia in exerces in paupcres. Ei liaec dicens, disresserunt
    Perside capiivaium fuisse. Rex enim Persarum, iiru- ab oeulis ejus, uec ei apparucrunt ultr.i. Iile aulein
    |ito Armeniorum terniino, praedas cgit ecclesiasque regressus in mbera, reperit urbis medietateiu diiu-
    igni succcndit, et liunc s;icerdotem cum populo suo, tam alque subversam cum bominibus pecoribusque
    ui diximus, captivura abduxit. Tunc etiam et basili- cx quibus nonnulli a ruinis deinccps exiracii sunt
    cam sancloruni quadraginia octo mariyrum, de qui- moriui, pauci dcbiliali rcjterii sunt vivi. Vcrunita-
    bus in libro Miraculorum tnemini 1
    '
    ,
    qui iu illa re- g mcn ncc illa cassata su l, quae viro huic ab ipso, ut
    gio e passi sunl, oppcta ligni congcrie, pice, lergo- ila dicam, angclo Domini suul elTila. Nam veniens,
    iibusques«ilIiiiisimmislis,supposilisardeniibus517 omnem domum suain incoluniem repcrit, tauium fu-
    facibus, succenderc nisi sunt c : sed nequaquam ignis nera propinquorum, quaj in aliis domibus effecla
    apparatumincendii(omprehendit,sicque videoiesiua- fucrant, lamentabatur, protcxltque eum in mcdio
    gnalia Dei, recesserunt ab ca. Audita autcm quidam iniquorum dcxtcra Domini ctiin domu sua, salvatus-
    episcopus istius memorali sacerdolis abduclione, di- que esi a pcriculis morlis, ac velut ineinoratus Lolli

    rexit pretium per bomincs suos ad regeni Persarum. quondam in Sodomis (Gen. xix).

    Quo ille suscepio, relaxavit a seivilutis vinculo cpi- XXV. Atiu Galliis Massiliensem Provinciammor-
    scopum islum. Ex iis ergo discedens regiouibus, Gal- bussajpe iiominaius invasil: Audegavos, Namnelicos,
    lias est aggressus, ut aliquid -consolaiionis a devoiis alque Cenomanicos valida fames opprcssit. Initia

    acciperct : qui uobis, ul pnefali sumus superius, haec suni cnim haec dolorum, juxta illud quod Dominus
    relulil. llomo erat in Anliocbia valde devolus in elee- ait in Evangelio : Erunt pcslilentiee el fames, et tenw-
    mosynis, c njugein ac liberos babens; nec unquam motun per loca (Mallli. xxiv, 7) ; el exsurgent pseudo-

    e.\ in omni viia sua dies pr.eleriii, poslquam quiddam cliristi, el vseudoprophetx (lbid. xxiv, li) ; et dabunt

    proprium babere ccepit, quojd sine paupcre epulum Q signa et prodigia in ceelo, ila ut elcclos in crroremmiitunt

    praelibassel. Mic nna die cum tiicumissel urbcni (Marc. xni, 22). Sicut prceienli geslum esllenipore.
    usquead vesperum, eireperire no;i putuisset egenum, Quidam enim ex Bilurico, ut ipsc postmodum esl

    cum quo cibum capere possei, egress isexira poriam, professu-', dum sallus silvarum ingressus, ligna cac-

    ruiii nox irruerct, repeiit virum in vesle alba cuni deret ad cxplendam operis cujusdam necessitatem,

    vluobus aliis stanlem, qiiem aspn iens, quasi Lotli ille mu.-cariini eura circumsedii examen ,
    qua de causa
    d amens unde
    anliqua memoralus hisioria , lerntus ait : Et forsi- per bienniuin est habilus : intelligi da-

    tan percgriuus tsl dominus meus, dignelur acccdeie lur diaboiicae emissionis fuissc ncquitiam. Posthaec

    ad domum servi sui; et sump o epulo, quiescile iu iransaclis urbibus propinquis, Arelatensem Provin-

    Blialo, manc aiilem proliciscctnini in viam quaiu v<>- ciam adiii, ibi(|ue indulus pell.bus, quasi religiosus

    luerilis. Cui ile qui erat senior icncns sudarium in orabai : adqiiem illudcndum pars adversa, divinandi

    manu sua, ail Non polcras, o lioiuo Dei, ctim Si-


    :
    ci tribuit f.icu tatem. Ex hoc ut in majori proficerct

    meone vcslro hanc urbern salvare, ne siibverieretur? scelere, commotus a loco , Provinciam memoralam

    Ei elevans manuni cxcussil sndarium quod icm hai iteserens, Gahalilanae f


    regionis terminum est ingres-

    supcr mcdielaleni urbis, et sialim corriierunt omnia stis, proferens $\Q se magnum, a* profiieri se

    icdilicia, et quodciinqtie ibi strucium luii; ihique op- D iidii niclucus Clirislum, assumpla secum muliere

    pressi sunt senes ctuo infaulibus, viri cum mulieii- quadam |iro soiore, quam Mariam vocitari fecit.

    hus atqueuterqne sexus inleriit e


    . Quod illecernens, Conflucbat ad eum mulliludo popui, exiiibens infir-

    lam de persona viri, quam de sonilu ruinae bebes ef- mos, quos cdnlingens saniiati reddebat. Conferebant

    leclus, ruil in lerram et facius cst velut niorliius. cmm aurum argcnlumque, ac veslimenla, ii qui
    ei

    Ele.vansMue ilerum vir ille manum eom sudario, ad eum conveniebant. Quod ille, quo facdius sedu-

    veieres frequen- d ln Ilisloria sacra, scilicel Geneseos, cap. if>.


    « Albam llclviorum hanc urbem
    seu Vivaria dici- Gladem hanc Amiocbenam fnse descripsil Eva-
    e
    lius appeilahanl, bodie Vivarium
    sub uietro- prtus lib. vi, cap. 8,quam anno 589 conl gsse probal
    lur, vulgo Vivicrs, ubi sedes episcopahs
    Viennensi. lleur. Valesius in Aunoialionibus.
    poii
    i-
    lu lib. de Glbria Mart., can. 96.
    i
    1
    Hodie te Gevaudan , cujus mbs praecipua olim
    .

    « Hic desinit c-odex Regm., cscteris avulsis. Nihil Andei ilum scd a compluribus saecnlis Mimate ,
    ,

    auiein deerat, "lex capiium indice colhgilur,


    praner Mende, Itodieque episcopi sedes principem locurn
    fone uiimuin caput de episcopis Turonicis, quod in ob iiiet.
    uidicc non inemoratur.
    • ir' 7
    RiSTOnh FRANCORlIM. LIBER DECIMUS. SS8
    cerel, pauperibuscro?.-»bal, prostnmenssesftlo, 'ef-
    A XXVI. Rngnemodus ° q..oq,, e Parisiaom nrh»
    fundens oraiioncm cuin muliere mcmoraa, ci sur- enpns
    ejii nbiii. Cumfn.ic gcrmanus ejus Faramodus
    gcns se iterutn a circumslsnlibus adorari jubebat. prenhyter p;o episcopalu , concurrere'.
    Eusebius
    Prxdicebat cnim f.iiur», <t quihusdam morbis, qui qu da ii negotiatnr, genere Syrus, datis multis mu-
    busdam damna pmvenire denuntiabai, pancis salu- nenliiis, in lucura ejus subrogalus est : isque ac-
    icra fiituram. Sed h;cc omnia diabolicis artibus, et cepto episcopalu omnem scholan, d d. cessi ris sui
    praesiigiis uescio quibus sgebat. Seducla est auiem al.jiciens Syros de genere suo ecc'csias,icre domui
    icr enui multitudo immensa populi , et non soinm inini-lros slatuit. Cbil et Sulpicius Hiiiiricse urbis
    rusticiores , verum eli;im sacerdotes ecclesiasiici. ponlifex cajhedramque ejus e
    , Eustasius Augusli-
    Sequebantur auiem eum amplius quam iria millia diinensis diacortns es; sorlitus.
    populi. Interea coepii quosd.im spoliare ac praedari, XXVII. Inter Tornaoenses qnoque Francos non
    quos in itincre reperisset : spolia lamen non l.aben- mediocis disceptalio orta esl, pro eo quod unius
    nbus larg.ebatur. Episc -pis ac civibus minas mortis (iiius, ;,itcrius filium, qui s<,rorem ejus in in tri-
    intenlabat, eo quod ab iis adora.i despiceretur. ln- monium acceperat, cnm ira sajpius objorgabal cur
    gressus autem Yeilavcc urbis tcrminum, ad iocum coi.jnge relicta scortura adirct : qu*iracundia'cmn
    qi.cn. An cuii, » vo itanl accedit, el ;.d basilicas pro-
    B Cllie „d_tio ciiminis non suc.ced
    r, t, usque adeo elala
    p.nquas cum omui excrcitu reslilit, instruens acicm, e ,t, ui uens p.ier super
    ir, o;n tmn suum eum cuni -

    q.iabter Au.elm il.idera i.me consistenti episcopo


    >>
    SI ,is mterficerei, atque ipse ab iis c„... q„ib;,s vene-
    bellum inferret, rniltcns eiiam ante se nun.ios, ho- r -i iUe prosierneretur, nec rema. erct duispiam
    ex
    ini..es nudo corpore, saltanles aique ludenles, qni uirisque; , isi unus lantura cui pcreussor delmt Ex
    adve..i„m ejusannuntiarent. Quod siupens episcopus, hoc parenies Utriusque inter se su;vie..!es
    a Frede
    direx.l ad eum v-ims slrenuas, inquiienles quid sibi gm.de regina plerun.que arguebantur 591 ut re-
    vcllent isla qme gereret. Unus auiem ex iis qui erat
    IKta mimicilia concordes fierent, ne
    perlinacia litis
    scn.or, cum se mclinasset quasi osculatunis genua i„ mijus subvel.erelur scai.d.dum.
    Sed cum eosdem
    cjusac d.scussurusviam illius, jussit eum apprchen- xcrbis leuibus placare nequiret, utrumque bipenne
    sum spoliari nec mora, ille cvaginalo gladio in c,mpescuit. Invitaiis e.iim
    :
    ad epnlura multis hos
    frusta concidil, cciditque Christns ille, qui magis tres in uno fecit sedere subsellio : eumque in eo
    Anlichr.sliis noniinari 5g0 debet, el mortuus est, pjiandium eloogatum fuisset spa:io, ut nox
    mundum
    dispe siqne sunt omncs qui cum eo erant. Maria au- obruerct, ablata mensa ' , sicui. mos Francorum
    est
    tem illa, suppliciis dedita omnia phaniasmala ejus
    , illi in subsellia sua sicut locati fuerant residebant'
    ie prajst.g.as poblieavit. Na„, homines illi q-ios ad se C Poiatoque vino multo,
    in tantura crapulali suni ut
    pueri eorum madefacti per angulos donms
    ubi q'.is
    nimquain ad seiisum iniegrum suni regressi sed
    , quc cor.uerat, obdormircnt. Tunc ordinati a muliere
    bunc semper quasi Chiistum, Mariam utem iilam
    ;
    viri cuin trihus securibus, a tergo horura triii.n asti-
    pa.iein deitatis hahere prolitehantur. S, d el per ieru.it, illisque colloquentibus, in uno, ut ita dica-
    toias Callias emerserunt plerrque, qui per bas picc- n.us, assultu pue.orum maniis lihralaa, hominibas
    iugu.1 adjungen.es sibi mu.ierculas quasdam,
    q .. a pe.clsis, ab epu.o est discessum. Nomina
    debace han es sanclos
    debaccliantes cnn iinn.ni.. r .„«„.,.
    ens coniiterentur,
    sanc.os eos .o „„
    quoquo
    «|uuquo
    magnos se virorum, Cbarinaldus, Leodoualdus.alque
    in populis prscferebant
    Waldinus.
    ex quibus nos pierosque vi-
    :
    Quod cimi parcniibus perlatum fuisset,
    dimus, quos objurgantes custodire
    revocare ab errorc nisi arclius Fr, degimdcm caiperunt, dirigcntes nuntios
    Eumus.
    ad Childeherluin regera, ut co.nprehensa
    inlerlicere-
    mbs Vellava ab Anicio distingui-
    ilieevidenter
    CONLAPSAS
    tnr. Anicium quod bndic cpiscop. scd:'s cst, vuigo
    RESTI.Vl. F.
    Podiuin, le Puy, appellatur a siiu. Podium
    'quippe Aurelius uii sancius colitur apud
    un puy, seu Peu, am lo'pucch, nou solum Podiens.es
    sed eiiara nnnc in illis regionibus montera
    aniiquiius,
    rTesignat.'
    Celebris cst iile locus oh ecclcsian/cathSralen^l-
    U.n, i„ edito n.onte, hcat;e M;.ri;c saca.n, cijus' m,-
    D Z
    <

    diseimiis
    lioc cap. ei seq. desunt i„

    hetiiTesuht^
    J
    Vat. et Colh. a. Fa-

    •*»» !°
    CUm CeSSh '
    1
    ^ ^
    6'" °bil
    »' ex vulgatis ca.alogis
    Uit.es se ep.scopuni Romani pontificis
    suffraganeum d ld est lectores »-
    Sm diSfna cantnpps k •
    ... . ••
    .mmedia.um inscribit, ac luil aliquando pallii priv,-
    ' "' S " b arC,u4,a "
    coni
    legio donatus. t)e ani.quoc urbis Vellav.e
    mus
    silu dice- « Coll». m rh»
    Radd Pel L es "
    'i ni
    a! f , i
    Euttachius. o-
    Sic quo-
    in Appendice. n ia '
    '
    ,. >

    -^
    28 ' ubi
    rr
    Antiqua!,, Ve.Iavor.im
    g ,onoi;,m. V^,e,,, e t,anon,,u.,,s
    aiciam, ibi s.tiiin luissc „bi ho lie visiturS.
    :

    oppiduiu multis urgiiiueiilis probai


    l

    Pauliani
    |
    urbem , ex qua
    1
    /^J,S
    l„ dicque
    B^^S^^^
    ZcUiZo S^"' SJBJ^firS.
    ro Suipicio episcopo Biiuncensi, q„i
    Pi»s apnellatus
    ''

    Mab.llm.ius m Ml, d.simgucrclur. Se.eri lestu.n ,lie .v


    api.e.idice ad partem i s.tc. iv Act. SS. Onl. Bcne- Kalend
    •cl.ruan. col.tur. Sepuilus fuerat
    Jict.ni, p.ig. 758, ubi aliquot inscr.ptiones l.anc in
    e.
    ccclesia saucli m
    rem
    Julian; unde ad sa.utum Ursinun. Iranslaius
    prolerl, li\ his unicaiu huc proferre
    saiis sii
    esi
    qu.oscu. Ipsi ii mcupalus circumlerlur
    ulii l.odie
    eruiam i„ aniiqua vi., qme ex lib cr
    illo oppido Geraobiam
    D de seplem Dormiennbus, Gregorio
    uuct. nostro iribulus.
    CAKS. 1'ilI.NCEI'S
    ,lb '". «P-5»,eidiem»J, BII .rii
    IVVKNT. VIAS
    .V;L,S.
    f
    Casin., illata mensa.
    i;; ivx:, s. vF.rvsTAT,
    B59 S.GUEOORH EPISCOPI TCRONENSIS 500

    lur. Commotus autcm pro hac eansa Cnuipaniensis A brato, invitnlum ad epulum parvulum nmliis mune-
    populus, duin moras iiineclerel, hxc suoruin cr.pt:» ribui oocravit. Siinililer et re\ ab eodcin inviams,
    auxilio, ail Inriini aliuin properavil. plerisque donis referlui absccssil, ei ad Cabillonen-

    XXVIII. posthcc aiitcm legatosad Gontchramnum seni iiihjin re lire staiuit e .

    regnn millii, iliccns : ProflclseaUir il mintis nieus 523 XXIX. Arcdins «|iio(iiie hoc anno lcrras re-
    rex usque Parisios, cl arccssito (ilio meo nepolo suo, linquens, vocanle Domino, migravfl ad cwlum. Le-
    juli.Mi cuin bapUamaito graila eonseerari, ipsumqoe movii in;c urhis i •cnla fuil, m>n mcdiocrihus rcgionis
    •le sancto lavacro evccplum, tanqiiam aliiiiiiuini pro- sti.i! ortus parentlbus, sed valde ingenuus. Hic Thco-

    pniim halicre dignotur. Il.cc audiens tex, comiiioiis dnberto rcgi traditus, aulicis palaiinis adjungitur.
    episcopis, iil cst AEiheriq Logdunensi, Sya^rio Au- Eral eniin lunc temporis apud nrbeffl Trcvericam
    b
    gusiiiltincnsi, Flavioque Cabillonenei . ct reliquis vir cximiae sain litilis Nicetius episcopus, non solum
    quos voluil, Parisios acccilcre jubel, iudicans sc in praedieatione admirabilis facundi.c , veruiu cliaiu
    postmodum scciiiurum. Fuerunt eiiam ad hoc pla- iu opcribus boiisnc mirahilibus ccleherrimus haheha-
    eitum multi ile regno ejtis, tam domosiici qoam co- tur in plchc. Qui inlucns pucrtim in regis palaiio,

    iniles
    IMIII -» ,
    , .111 praeparanda
    ad regalis cxpeusne
    |iia.|iuiniiua 11-5'"^ x,-,.~ necessaria. — quid
    nescio .,...— in vnliu
    « ~j..~ w. ..«..- divinum, pracepit
    cjus cerncns , , ,

    Ilex autein delileralione icla, ut ndbarc deborel ac- B ei se eequi. At ille relicto rc^is palaiio, scculus est

    ceiere, pcdum esl dolore prohibiius. Poslquam au ciim. Cumqiie ingressi in cellulam , de iis quae ad

    tem ronvaluit, 522 accessit Parisios : exinde ad Deuin perlinent coiifabiilarcnlur, cxpeliit adolescens
    Rotoj ilensem villant ipsius urbis properans ,
    evocaio a bcato sacerdote se corrigi , ab co edoceri , ab co

    pttero jussil baptislerium praeparari in vico Nempto- iinhui, ac in divinis voliiminibiis ab eodem exerceri.

    duro c Dum autcm hacc agereniur, legati Cliildeberii


    .
    Cumque in bujus studii fiagranlia cum anlislile mc-

    r- gis aecesseruni ad eum, dicentes : Non enim ista morato dcgcret, lonsurato jam caj.ite ,
    quadam die

    iiuper nepoti tuo Childeberlo pollicilus eras, ul cum psallcniibus clericis in ecclesia , descen.lil columb.t

    inimicisijus amicilias colligares ? Sed in quanliim e cunera, quae leviter volitans circa eum , rescdit

    super capul ejus, illud indicans, ut opinor, euin


    ceruimus , nihil de promissione tua custodis, sed po-

    tius quae promiseras prajtermiltis : et puerum islum SpMtus sancti gralia jam repleium. Quam ctnn ille

    regem statuis. Judicabit non sine pudore conarelur abigere, haec paululutn
    in urbis Parisiacae cathedra

    eniin Deus, quia non reminisee.is quie ullro pollici- circumvolans, iterum super caput ejus, aut super
    dicenlibus rex ait Piomissionem scapulam residebat : quae non modo ibi , sed etiani
    tuses. Haec iis , :

    iiieuin Ciiildeheriumregenislatutam
    nepolcm meiim
    nepoicm
    qu:iin in
    qu:iiii ln uoiiucuciiuiuic fe ^.i.o...»u.«... —
    cum in cellulam episcopi
    r -- ingredcremr,
    u • ..jtigiter
    ^ comi-

    babco, iion oiuiito. Nam illtim non oporlet scandali-


    C tabalur cu.n eo. Quod per dies plurimos faciu.n. non

    consohrinum ejus filium fratris mci, de san sine admiratione episcopus inlendebal. Exin.le vir
    zari, si

    quia hanc petiii'>nem nullus Dei Spiiilu, ul diximus, sancto repletus, ad patriam,
    cto suscipiam lavac.o :

    Eamqne ego, ul Deus genitore ac germano defunciis, regreditur, consola-


    Chrisiianoruui debel abmiere.
    lurus Pelagiam geniiricem, quae nullum pareniem
    manifcstissime novit, non eallidilate aliqua, sed
    in

    qnia offensam praeter hanc sobolem spectabat. Deinde cum jejuniis


    simplicitate puri cordis agerc cupio,
    formido. Non est enim humilitas atque orationiboa racaret, deprecatur eam, utotnnis
    divinitati> incurrerc
    hic a me excipiaiur. Si enim domini
    cura domus, id esi, sive correcto f.iiniliae, sive exer-
    genti nostrse , si
    cilium agrorum, sive ciltus vinearum ad eam aspi-
    proprios famnlos dc sacro fonte snscipiuiil cur et ,

    cerel ne buic viro aliquod accideret impedimen-


    milii non liceal pro.inquum parentem
    cxciperc, ac :

    Absce- tum,quo ab oratione ce sarct ; unum sil.i lanum


    filium facere per baptismi gratiam spiritalem?
    domino vestro Pactionem privilegium viildieans, ui ad ecclesias aediGcandas
    di e nunc, et nuniiatc :

    quam ipse pncessel. Quid plura? conslruxit lempla Uei in


    qunn tecum pcpigi, cuslodire cupio iliibatam,
    pig.iora,
    6i uiae condilionis noxa non omiseril, a me prorsus bonore 524 sanclo.um, expeiiilqueeoiuin
    discedentibus, ac ex familia propria lonsuratos insliluil monachos,
    omilti ncquibii. El baec diccns, legalis
    puerum coenohiiimque f fundavii, in quo non modo Cassiani,
    rex accedens ad lavacrum sanctum, obtulit

    Q»em excipiens, Chloibarium voci- veruin eliam Basilii ei reliquorum ahbalum, qui mo
    ad baptiaandoin.
    hujuS m.minis nasterialem vitam insiiluertint, celebranlur regulae,
    tari voluit, dkens Cescal puer,
    :
    et sil

    d beata muliere vicluin atque vesiitum singulis


    mini-
    potentia polleat, sicul ille quon-
    exseculor, ac tali

    nomen indeplus e>t. Quo mysterio cele- stranic. Ncc minus haec tamen impediw boc onere in
    d.un, ctijus

    • Editi ciini Bec, Catnpnupnsii. narehiam oblinuil.


    ln Vat. el Colb. » huie capili subjungilur Fre-
    inlerius laudalur, et Syagrms
    «
    - ^iilierius, qui el
    Chronicon sub tilulo libri x llistoriae Grc-
    celebres siinl ex sancti Gregorii pa »ae epistolis ; de (
    degarii

    Flavio Gregorius snpra lib. v, cap. 4G; qui ires v..rns g rii.
    quod posiquain
    f Monasterium scilic.-t A^anense ,
    com iliis inlerftierunt.
    ad saecu
    - Nemplodormn vicus Uotoiolo vicinus ,
    vulgo diu regulie Bcnciliclinae luissel subjectum,
    heatae Genovefae urCis patronae nalalihus
    larescanonicos lran>iil,qui sancli Mariini Turonensia
    iVuNienc ,
    nomei»
    capiiulo suhjecli stinl. Oppido circumposito
    celebiis.
    sancti Aredo,
    <»
    Chlolarius ipsius GuHtramni palcr, qnem thlo- el origincin trihuil , quod hodicque
    appellalur.
    tbacbarium, vxteres scriptos seciili, in Grcgoriano vuigo Sahil-Yrieix, in Lcmovicibus
    lexlu scnnsimu<. Dlerpic Cbloiarius Francoriini mo-
    ::

    gg , HiSTOlUA Fll.VNCOHUM. LIBKB DECIMUS. 3$2

    sed assidne, etsi quiddam A nisejus die, mulier qua^ab spiritu immundo 8.»-, i 13
    Dei laudibus perslrepeb.l ;

    tan- vexaia, a sancto emundari non poterat, ligalis per


    operis exerceret, sempcr oraiionem Domino,
    se a lergo manibus, clamare coepit ac dicere Cur-
    odorcm incensi ac eptabllis offerebat. Interea
    ;

    ijtiam
    infirmi confluere,
    rilecives, exsilite populi , exile obviam martyribus
    ad sanctum Aredlum ccepernnt
    imponeus, conressoribusque, qui ad exsequium beati Aredii
    quos, manus sinRiilis cnm vexillo crucis
    singillalim nomina conveniunt. Ecce adesl Julianus a Brivate, Privatus
    satiitati reddeb;il; qu ••ruin , si
    ex Mimale, Martinus a Turonis, Martialisque ab urbe
    numerum percurrere valeam, nec
    scribere velim, ncc
    propria c Adest Salurninus a Tolosa, Dionysius ab
    vocabula memorare unum tamen novi quod qui-
    .
    : ,

    urbe Parisiaca, nonnulli et alii, quos coelum retinet,


    cunque ad eum rcger advenit sospes abscessit. De ,

    quos vos ut confessores et Dei marlyres adoralis.


    majoribus quoque miraculis parva proponimus. Iter
    Ha?c cum in exordio noctis clamare coepissel, a do-
    quodam tcmpore cum genilrice dum agerel, etsancti
    mino suo revincla est. Sed nequaquam potuit conti-
    Juliani mariyris ad basilicam properaret, venerunt
    neri : qu;o rumpens vincula ad rnonasleriu:n cum ,
    vespere in qumlam l<>co. Erat autcm Iocus ille ari-

    currenlibus infecundus. bis vocibus properare coepit. Moxque beatus vir


    dus , et absque fluentis
    spirilum tradidit, non sine lestimonio veritatis, quod
    Dixiiquead eum maler ejus : Fili, aquam non babe-
    inus , etq-.al.ter l.ic nocte prxsemi quiescere possu-
    B sit susceplus ab angelis. Mulierem quoque in exse-

    prostralus in orationem diutissime quiis suis cum alia muliere nequiori spirilu vexata,
    mus? At ille , et
    ut est d sepul ro tectus , a ncquitia infesti d;emonii
    preces fudit ad Dominum , et crigens se defiKit vir
    emundavil. Et credo, ob hoc Dei nutu easdem ia
    gim in leira quam manu gerebat, eamque cinn bis

    aut lertio gyrum vertissel, ad se lajtus exlraxit


    in
    corpore posilus non poluit 52S eniuinJare, ul exsc-

    quise illius liac virlute glorilicarentur. Post cele-


    nioxque unda aqux secuta est lam valida ut non ,

    bratttm vero funus , mulier qiuedam riclu patulo,


    solutn ipsis de prsesenli, sed etiam pecoribus atTatim
    sine vocis officio ad ejus accessit tumulum : qno
    deinceps pocula minisiraret. Nuperrimo airem tem-
    ,

    osculis delibato elocutionis meruit recipere bene-


    nimbus ad eum
    ,
    pore iier carpens , pluviae advenire
    ficiiim.
    coepit : quem ille cerneus, paululum super equum in
    XXX. Hoc anno mense secundo, tam in Turonico
    quo sedcbat caput incliuans, manus exlendit ad Do-
    quam in Namnetico gravis populum lues atlrivil, ita
    ininum. Consummata vcro oratione, divisa est nubes
    ut modico quisquis aegrolus capitis dohre pulsatns,
    in duabus panibus, ac in circuitu eorum immanis
    animam funderet. Sed faclis rogationibus cum gran
    descendil pluvia; super eos tamen, nulla, si dici fas
    di abstinentia et jejunio, sociatis etiam e'eemosynis,
    est ,
    gntta dcsccndit. Wislriniundo quoque, cogno
    „
    niento Tattonis, civi Turonico
    . . . L .

    ,
    . . f
    dentcs gravem inle-
    ' j C adversus divini furoris impetus
    r miligalus
    B esi. Apud
    K
    . . . . .
    Lemovicinam vero iubem ob Dominici diei injuriam,
    rebant dolorem, ex quo elinm maxilla intumuerat
    pro eo quod in eo operam publicam exercerent, ple-
    quod cum beato viro 525 qnestus fuisset , mam;m
    rique igne coelesli consumpii suni. Sanct is est euim
    super locuin doloris imposuil, siatimque dolor fuga-
    hic dies, qui iu principio luceai conditam primus vi-
    tus, niisquam deinceps ad injuriam hominis excilatus
    dit, ac Dominice resurreclimiis tesiis faclus emicuit:
    est. Ikec ip<e qui passus est retulit. De bis vero
    ideoque omui fide a Christianis observari debet, ne
    sgnis qnac per virlulein sancli Juliani marlyris Mar-
    fial in eo omne opus publicnm. lu Turonico vero
    tiniijue coofessoris beali , in ejus manibus Dominus
    nonnulli ab boc igne , sed non die D >minico sunl
    operams est, pleraque in libris Miraculorum, sicul
    adusii. Siccitas immensa fuit, qu* omne pabulum
    ipse effalus esl, scripsimus. Posl has vero et mullas
    hcrbarum averlit : unde fuium esi , mor-
    ul gravis
    alias virlutes ,
    quas Christo coopeiante complevii,
    bus in pecoribus ac jumenlis invalescens parum
    ,
    advcnit Turonis post lestivitateni sancii Mailini, ibi-
    uade sunieretur origorelinqueret; sicul Habarucpro-
    que |
    aululuin commoratus, dixit nobis se haud lon-
    a pheta valicinatus est : Deficient ab esca aves , et non
    g;evo temporc adhuc in hoc mundo retineri , aul
    erunl in prccsepibus boves (Habac. ir, 17). Non modo
    certe velocius dissolvi; et valedicens abscessil, gra-
    lias agens Deo, quod priusquam obiret sepulcrum
    D enim in domesiicis, verum eiiam in ipsis ferarum
    iinmiiium generibus beec lues grassala est. Nam per
    beali aniislitis osculari promeruisset. Cumque ad cel-
    salius silvarnm mu'liludo cervorum et reliquorum
    lulam suam accessisset, testamenlo b condilo, ordi-
    aninianliuni proslrala per invia nacia est. Fentim e

    natis omnibus, ac sanclo Martino Hilarioquc antisli-


    ab infusione pluviaruin ei inundalione amnium periit,
    tibus lucredibus con>litutis , aegrotare coepit ac segeies exiguai , vineaj vero profusaj fuerunl; quer-
    dysciueri;e morbo gravari. Sexta quoque acgrotatio- cuum frucius ostensi cffeclum non obtinuerunt.

    n Sic Bcc. Alii, se aut longwvi. Porro fcstiv talem eam qu:e inter Acta SS. Onlinis noslri edila esl Sa3-
    sancii Mariini liic uiemoralam iutellige Trauslatio- culo t Be> ediciino, pag. 549. Ei scripsit Forlunatus
    nem , (\u.v iv Non. Julii celeliralur, si quidcrn Are- carm. iJO lib. v.
    dius die vm Kal. Septcmb. obiit. c LiMiioviciiius scilicel, cujns populi aposlolug
    b Appendicc dabimus ex tomo II \n:ilect.
    Iputn in Marlialis fuit.
    Mabillot). De Aredio Grcgorius scrip^il in hbro 11 de d Casincns, vexata. Posl celebralo vero fumre ut
    Mirac. sancti Martini, cap. ^9, et lil>. n de Gloria pst , elc.
    Mait. cap. i0. Ejus vitam infra dabimus
    , proeter ,
    ' Bid., nt mcla cs( fcnum ab, ctr.
    .

    S03 S. GREGORH EPISCOPI TURONENS1S 5CM

    XXXI. l)e • episeopia Turnnicis licei i • Buperio- A dc rcgione Psnnonia», civitate S:tbiriac : <
    |
    > » l oli amo-
    rilnis libris quaulam scripsisse vi-us sini , l:imcn iciii Dci :»pinl iiriiem Mc.diolanensctn lialia! ,
    primo
    propter nrdinaiioucm eorutn ei Buppulalioncm, quo immnBlerium 523 < oii-tiiu t; sc I ab liacrolicis, co
    imnpore primum pradcaier ad Tnronicam accessil rf««»d sanciam Trinrtaiem iuirepidus praadic •ret, vir-

    gistajsus b :tt ju • expulsus de liulia, in Gallias ae-


    nrhem, reeipfoeare ptacitit.

    I. PVimu* GatiamH > episeopm, 527 : "" 10 i,n - "sall; multos pagaimrum converti fecii, lempia ee-

    perii Decli primo, a Romans se.iis papa iransmissus rmn slaiuasqiie coufregt, fecitquc multa »igna iu

    qua nrhc mullitiido paganorum idololalriis populos, it.i ul auie cpiscopaium duos suscitaret
    e*l : in

    dedila coinmorabalur ; tle qnibiis nonnullos pra:di- mortuos, post episcopaium autem , uuuin laiitum-
    ino Buscilavit. Ilic ir.m lulit curpus bcaii Gatiani,
    catiOM sua converli fccil ad Uoininuin. Scd inter- : i

    iliiin occulcbai sc ob impngnail nem pntentura en ,


    scpdiviiipic ipsum justa Bepulcrum sancti Litorii, iu

    (|iiod sapius cuni injiniis ei conluincliis cum repc- illa noraiuis sui pr.cl ita basilica. Kic proliibuil Maxi-
    ivrani alTccissent , ac pcr cryplas el latibula cuni miim, ne gladium in llispaniam ad iuierficiendoa de-
    h
    paucis Cbristianis, ui diximiia, per eumdem conrer- Btinarel hxreiicos : quibus sufflcere Btatuii, quod
    sis, mvstcsiiini Bolemiiilatia diei Dominici clanculo a catiiolicorum ecclcsiis csscnl vel commuuione re-

    eelebrabat. Erai auleiii valde religiosus ct limeus B motL Consuinmalo ergo prajsentis vitaa cursu, obiit
    Deum : ui nisi foisset talis, uon uiique domos ,
    pa- apud Condaicnsera vicum urbissuae, annooctoge-
    rcnics ct palriam oli Dominici amnris diligenliam re primo setatis. De quo vico navigio sublalus
    sillll) ,

    liquissei. In bac urbe sub lali eonditione, ul ferunt, Turonisest sepultus/mlocoquo nunc adoralur [Bec ,

    annos quinquaginia comiiioraiiis, obiit iu pace, ct adornalur] sepuicruni i-jnsr: de cujus viia ircsa Se-

    sepultus est in ipsius vici ccemeierio, quod cral Cbrl- vero Sulpicio libros conscriptos legimus. Sed <i pr.»:-

    stianorum; ci ccssivit episcnpatus triginla septein s,;,lti teill


    P re muliis se virlulibus declaral. lu mo-
    a.inis c. naslerio vero quo I uunc Mtjus '
    dciiur, b.isibcam

    2. Sccundus, anno imperii Const.inlis primo, Li- in lionorem sauclorum apnslul irum Petri ci Pauli
    d
    ordmalur episcopus fuit autem do civi- sedificavii : iu vicis quoq-ie, id csi \ ingaviensi i,
    lorius :

    bus Tuionicis, ei liic vr.lde religiosus. Hic xdiflravil Solonacen i , Ambacicusi, Cisom gcnsi , Tornoina-

    ecclcsiam primaui inlra urbem Turoiiicam, cnm jani gensi, Cond •leu-.i, dcstruclis dcluhris, baptizatiaque

    mu'ii Gbristiani essent primaqiie ab eo cx domo gcntilibns, ccclesias atdiiicavit. Sclii autein annos
    ;

    CMjiisdam senaloris, basilica facla csi. Ilujns lempore vi fe' i,,li Mn '
    im - !lS " s 'jualuor k
    ,
    dies viginti septem, el

    sanciiisMaiiiniis inGat ispraedicarec\orsus est. Sc- ccssa^it ejiiscopalus dies vigimi.

    dit aulcm annos Higmla tres e


    , ct obiit in pacc , se- C 4. Quartus, Uriccius ordinalnr episropw, aimo
    pultusque est n snprascripta basilica, q::;c liodieque Arcadii ct Ilonorii seeuudo, cuui pariter regnarenl.

    ojus nominc vociialur. 1'uit autcm civis Turonicus , cui irigesimo terlie

    5. Tcrlius, sanctns Maitinns, anno oclavo Valen- 529 episcopa us anno, crimen adulterii cst impa-

    tis et Valeniiniani f
    , cpiscopus ordinalur. Fuilaulcin clum a civibus Turonit is : cxpuisoque ea, Jusiinia-

    l!oc raput ileest in Ae\. ' 1'ris'i li.ursi:s, sciliccl quns Maximns, insti-
    ,
    b Ed. plerique, Gratiaius ; Colh. m., Cuianns. ganle Ithacio i jn ilio aniuiadvcrli :

    e Casin., xxxviii -icui ci B 'C.;>ed i.icsupra vm ha- i.mi.c res maxrmas


    Ecclesia nirhas eieiiavil. Vide in
    bei l? ; del cre sepiem, atque ulli-
    ui.de coujicio legi Di ilogum 5 Sovcri Sulpicii, q ''l ejusdcm haereseos i

    inum i ab amanucnsi luisse iiddiimii. Saucli


    iiicautc orlum ct prQgressum fusius degi ripsit sub linem li-

    Gatiani fesluin celcbratur xv Kal. Januar. Ejus vero l"'i u llistoriie sacra".
    sacium corpus cum aliis sancinniui reliq ;iis a Cal- De Majoris Mouaslcrii origino, ci monacbomm
    '

    vinianishaereticisati. 150ienmbu-iiim cst. Saucius — ibi degcni um sauciissima viia, plnra hahei Sevcrus
    CatiannstH cj&meterio uici scpulius dicilur, uod oli n •
    SulpciiLS in Viia sanc.i Mar'ini. Supereot eliam nune
    ^xsiiiis-e eo b.co puiatur, ub' poslea ecclesia i:i celehre ordini Beuediciiuo addiclum subsancli Maurj
    heiia: Mari.c bonorein exs ructa fnil, quae hodieque , congregation '.
    perslat parocbiali liiulo illuslrila snb tiomine sancLc j Alinuavii, vicus niinc inlra urbis iimros inclusns
    liarkc D/viiis. Nullum laineii superest scpnliur.c
    ihi ad Ligerim, diciiureliam Langesium, vulgo Langeais,
    bcaii Gatiani te-iig um, qtiod forle panlo poslea,
    ille ubi babilum csi concilium annn 70, sub Jo.mne de i

    uii infra nuiii. 5 iliciiur, in e clcsiam sancii Lidorii, Mbnsonau. Saloiiacumest, ul putat Vale-ius, Sor.nay
    fuerit a sanclo Marlino (ranslaliis , alqiie ibi prope s, m Sonne, inler fluvios Andriam ct Clasiam pariler
    ip^ntn Li ori.un depositus. ecclesia , q ;c
    I ! i : : c illa cl silvas duas, non procul ab Insi.l.i-Savarici ci C:s-
    omniiim inbs anliqiiissiina csse credilur, el eatbc- Slcllionead Andriain. Kst lameii alius buie vico co-
    tlralis lilulo gaudet, licct ;.lios agnoscai palrunos, gnominis inter silvam et Casiellmn Reginaldi situs.
    pracipce sam liim Maurii iiim hodieipie t.nncn swb , Muollius Villalupeusis ahbas iu edilione Galbca pu-
    sancli Gatian< nmnine notior cs'. lat csse Sullij, aut Souge. De Ambaciaco diclum cst
    u
    Cnlh. m. ei Ua l., Lin iiius. Bec, clc, Lidorius. supra lib. n, cap, 55. Cisomaguui Mar< llio csi Cluu-
    Colitur die 15 Sepiemn. Vide nul. iu lih. i, cap. ull. nisay iuier silvain ei Clasiam amnem, aui cerie Ci
    e
    Casin., iiiijiiita ocio. congnd. At melius, ut '| idem Valesio vrdctur, Maa-
    1
    Colb. iii. el Reg , a >nn uonn Valcntis episcoput. n s in llistoria meirqi. Turnncnsis, pulal csse Cliis
    Aiiiuis oi lavns Valeini iani incccpit niense Fcbr. seau, vicum ad Carem fluviuin, liaad procul a Mome
    anni "i71, ad picm e\ hoc loco revocanda esi snicii Tricardi. TnrnomagMS viilgo Tournon ad Cro^aiu
    M .rlini ordmatio, Biquidem e;us celchiiljs jaiu sub floviuiu. De Condatc lib. i, cap. /5.
    l'eit»eiuo die 3 Julii recolebalur. k Cod. Rcg., meuses ins, dies srpfemdccim- I5cc.,
    ipsmu narrai Scvei
    '

    » ld is iu ejus V;ta, {^••Ib !:• epleindeci r


    565 IIISTORIA FRANCORUM. LIBER DECIMUS. 566

    nuin episcopum ordinaverunl : Biiccius vero episcn- A cpiscopus sedificaveral super «anetum Martinum, rcdi

    pus * ad papam Urbis dirigit. Jusliniauus auiein posi licavil aliun ampliorcm miro opere f
    . In cujusah-ida

    eum abiens, apud urbem Vereellensem obiii. Turo- beamm corpus ipsins veuerabilis sancti transtulil.
    nici verum iierinn malignanics Armenlium , sialne- llic iiistiluil jejunia, vigiliasque ,
    qualiter per circu-

    runl. Briccius vero scpleni apuil papain Urbis annis liini auni observarentur, quod bodieque apud nos te-

    degens, idoneus invenius a crimine, ad urbemsuam nelur scriptum, quorum ordo hic cst.

    reilire jussus esi. Uic aedificavit basilicam parvulam Dejejuniis.


    super corpus beali Martini, in qua ei ipse sepultus
    Pnst Quinquagesimnm e quarta et sexla feria usqua
    est. Cumque por am ingtederetur, Armentius per
    natale sancli Joannis. De kalendis Seplembris usque
    aliam portam niorluus effereliatur, quo sepulio, ca-
    kalendas Octobris bina in septiinana jejunia. De ka-
    Ihedram siiam reccpit. Hunc feruril instiiuisse eccle-
    lendis Oclobris usque deposiiioncm domni Marlini
    sias pcr vicos, id est, Cataloiiuum b , Briccam, U«i-
    bina in seplin.ana jejunia. A^depnsitioiic domniMar-
    toinagum, Briotrcidcm, Cainonem; faeruntqne oin-
    lini Hsque Nalale Domini terna in septimaua jejunia.
    nes anni episcnpalus ejus quadragiuta septem.
    De naiali sancli Ililarii usque medium Februarium
    Obiitque, el se;>ultns esl in basilica ,
    quam snper
    bina in seplimana jejunia,
    sanclura Martinum a:dificavi\ B
    ordinatur cpiscopus
    De viyitiis.
    5. Quintus Eustochiiis , vir

    sanctus el tiinens Deum, ex genere senatorio. Ilune Nalali Domini in ecclesia '. Epipbania, in ecclesia.

    feruul instituisse ecclesias per vicos, Brixis c


    , lcio- NatalisancliJoaiinis,adbasilicamdomni Martini.Natali
    clorum, Luccas, Dolus. .Edificavit eliam eccle»iam saucti Pctri episcopatusi, ad 531 ipsius basilicam.

    infra imiroscivitiuis, in qua nliquias sanciorum Ger- Sexlo [al. i|iiinlo] kalendas Aprlis Resurrcciione Do-
    vasii el Proiasii marlyris condidit, qua; sancl > Marti- mini noslri Jesu Christi, ;;d basilicam domui Martini.
    no ^'
    de Italia sunt delatse, sicut sanctus Paulinus in Pascba, in k ecclesia. Die Asccusionis, in basilica do-
    epislola sua memiuii. Sedii aulem annos seplemde- nmi Marlini. Die quinquagesimo l , in ecclesia. Pas-
    cim. Et sepullus cst in basilica, quam Bnccius epi- sione sancti Joannis m ad basilicam, iit baplislerio.
    ,

    scopus super sanctum Mar iuiim stri!xer;!t e . Natali sanclorum apostolorum Petri et Pauli, ad ipso-

    539 6. Sexius i
    rdinalur Perpetuus, de generc et rum basilicam. Naiali sancli Martini,ad ejus basili-

    ipse , ut aiunt, senalorio, et propinqutis decessoris cam. Naiali sancli Symplioriani, ad basilicam domni
    sui , dives valdc , cl per multas civitales dabcns pos- Martini. Natali sancti Litorii, adejusbasilicam. Ilcm"

    6essioncs. !!ic, submoia basilica qnam prius Briccius Natale saricli Martini, ad ejus basilicam. Nalali sancti
    a Sic cod. Regins; atii Briccius vero se ad papam. C Prntasii inlra nuiros urbis exstiiisse dicitur inferius
    Vide notas in lib. n, cap. Feslum ejus celebratur '.
    . num. 12.
    die 13 Novembris. Festum Eustocbii coliturin Marlyrologio Rom a-
    e
    b Galatonnum, Colb. m. ct Ch. al., Cuiolonnnm. no die 19 Seplembris. Is interfuit concilio Andegav.
    llunc locum esse Cdvum-Montem vulgo Chaumont, , anno ^53. Scripsit cum Leone et Victurio epistnlum
    iu fiuibns Turonum et Blesensium, existirnat Marol- conlra clericos qui ad tribunalia sxcularia recurre-
    lius, qnod a VaIe«io improbalur, qui potius esse pu- bant.
    tat C7ipn , ad Andriam inter Paludellum, Paluau, et f
    Hujus ecclcsise descripiionem acctiratam habes
    Gasteliionem. Bricca an Bray aut Bre ad Angerem snpra lih. n cap. \'i. Vide etlib. i Mirac. sancti M.n
    ,
    ~ _ ___: q _. .1- _ i. : ?_ . r,1 .. . /.
    simi Andriam tluvium? Esl quoque locus in confinio lini, cap. (i.

    Turonum el Andegavorum, dictus vulgo Breche. Bo- R Penlecosle.Quinquagcsimam enim appel-


    Id est a
    th« niagiim Marollius putavit esse vicum cui nomen , labant illud qund inier Pasciia et
    vetercs lempus
    la Roue, aul Sainl-Antoine-du-Rocher. Al Maanus u a- Peuiecosien inlercedil quo lempore jejunare non ,

    vult inlerprelari cle Ruam, qui locus est haud procul licebat.
    a Monle-Basonis silus, vulgo diclus te Pont dn Ruam, b Isle arlifulus non habetur in cod. Regio.
    a p< n!e qui ibi Andiia. iflndre) Quvio imposilus est. ' ld est in ecclesia cathedrali.
    Biioueidis Marollib esi Autriche, triluis h:ucis »d Am- i fcsliim Calhcdrse sancli Petii, nt app-Ila-
    hl csl
    bacia dislans. Maanus pulal e s;- Bresis, castrum in lui conc. Tiironensi u, quod adeo relebre eiat in
    in
    gesiis dominorum Ambaciensium nieiiroratum, vulso Galliis, ut exiinle ad Quadragesimam domiuicx pri-
    Brisay. At Valesius coutendit es^e le Bridore ad Aii- nifli seaindu, ele., post Cathedram sancti Peiri dice-
    ,
    jj
    driam. Caino, vulgo Chinon ;<d Vingeniiam , de quo bantur. Vi.le Mahillonii observaiiones in nuin. _4
    jam diximns aiias. l.hri u do Lilurgia Gallicana. Iu Gh. deest ejisco-r
    c B;i\is Valesio cst Brisay,
    de quo iu nola pra-ee- patus.
    tlenti. Iciodorum, ut jain dixiinus lihro vi, cap. 1-2, k
    Festiim Paschalis a fesio Besurrec:ionis dislin-
    esi Iseare, in linihus Turonum et Pictonum. Luccce, guitiir io velusiioribiis Kalendariis ubi Besurrectio- :

    seu, ut hahent Colb. m. et Bec. Lucw, aut ut alia.s , ni< feslum die 27 Marlii recolitur, Pascha auleni, ui
    habet Gregoiius Locia., vi.Uo Loches, ab Andriam
    . omnes uorunt, variU diehus pro varielale luu.e seut-
    seu Angenm (rindre) locus celebris, iibi beatus Se- per c lehialuin in Ecclesia fu t.
    noch inonasleiiuin excitavil. Dolus uoincu esL vlci I
    1,1 e.-a Penlecostes. Sic quoquc appellaluv in ctm-

    haud prouul ah Andiia fluvio siii. cil. Aur.elian. i, can. _".


    a
    Sie Bec. Alii a S. Manino, sed mendose. Confcr m lu Sacrameiiiario Gailieano, quod e veluslo cml.
    capnt 17 lib. de Gloria Marl. Ki quidein sanriorum
    i
    noster M billonius edi.lit loiuo I Musei llalici, inler
    Gerv>sii el Prolasii leliquias in-,enil sanclus Ainbro- Naiivitalem sancti Joa .nis el feslum sanciorum Pe-
    sius an. 580, quojam er.u episcopussanctus Marliius. li i ct Pauli habetur Missa
    in sancti Jeannis passione,
    Epistolasancli Pauliuihiclaudatanonexstat. Ilodiequ -.
    II
    lloe fesliiin in solo
    cod. Regio halietur. Et tjui-
    visitur juxta ecclesiam bealse Mar.ae Diulisoraiorium dciuc-rlum e-t ex ipso Gregorio" fesiuin sancti M >r-
    ciun paivo nosoconiio S">. Gervasio et Protasio sa-
    ,
    l ni jam his temiioribus duplex fuisse, unum nienie
    crum sed in suburbio. At ecclcsia SS. Gcrvasii ei
    , Julio. alteruiu vero tneiise Noverabii, hic expressuui.
    ,

    G67 S. GIIECOHII tPISI OPI TUUONENSI3 508


    Briccii, ad doin.i Marlini basilicam. Natali saneii II - A 8. Octavus ordinaltir epscopns Vcrus 8, et ipse
    la/ii. ad douuii M.irliiu basilicam. promeinoraiiecaiisaezelo siispcclus liabitus a Golhis,
    Ilic andilica vil basilkam sancli Pelri, in i|iia came- in cxsilinin tleducliis, vitam liuivit : facullales suas
    rain hasilicie prioris posuil, qu;c iisqito ;ul uoslra ecclesiis et bene mcritis dereliquil. Sedit autem
    tcmpnra |
    cr-cvcral. Basilicain quoqii" KMCti Lamen- 533 annos uiideciin, dies oclo L.

    lii in iiiontc Laudiaco" ipse consli uxil. Ilujus tcuiporc


    f). Nonus Licinius, civis Andegavus, qui ob amo-
    aediOcalx Biinl 532 ccelesi* in vicis, id est Evena 1
    ',

    rem Dei in Orieutein abiit, sanctaque loca revisil :


    Mediconno , Berrao, Balaledine, Vemado. Condidit-
    cxinde digressus, in possessione sua monasterium
    ipie tesiamenliiin c
    , ct depul.ivii pcr singulas civiiates

    non
    colloeavit iufra lerminum Andegavnm, et postea ab-
    quod possidcbat, in cis ipsis sciiicct ecclcsiis,
    balis oflicio in monaslerio », ubi sanctus Venantius
    modicam et Turonic;e tribuens faculiatem. Sedit au-
    abbassepultus esl, functus, ad episcopatum eligilur.
    tem annos trigiula, el septiltus esl in basilica sancti
    llujus tcmporc Chlodovechus rexvictor de cacde Go-
    Mariini.
    thorum, Turonis rediit. Sedit aulem annos duode-
    7. Septimus vero Volusianus ordinatur episcopus,
    cim, menses duos, dics vigiuti quinque, et sepultus
    ex g iicrc senalorio, vir sancius, valde dives, propin-
    „ est in basilica sancli Marlini.
    quus ct ipsc Perpelui episcopi dece>.s;>ris sui. llujus

    lcmpore jnn Chodovechos reguabat in aliquibus ur- 10. Dccimo loco Theodorus et Proculus i
    ,
    jubenle
    bibus iu Galliis. Kt ob lianc causam bic ponlifcx su- beala Chrot 'cbilde regina, subroganlur, eo quod de
    speelus liabilus a Gothis, quod se Fiancoruin dilioni- Burgundia jam episcopi ordinati, ipsam secuti fuis-

    lais subdcrc vellet, apu I urbeui Tolosam exsilio con- sent, et ab bostilitale de urbibus suis expulsi fuerant.

    deinnaius, in eoobiil d . Hujus tcnipore vicus Manto- Eranl auiein ambo senes valde : rexcrtintque eccle-
    lomaus 8 aulifiealus esl, et basiiica sancti Joannis in siam Turonicam simtil annis duobus, ct sepulti sunl
    inajori monasierio f
    . Scdit autem annos sep:em, men- in basilica sancii Mariini k .

    ses duos. 1 1. Undecimus Dinifius episcopus, et ipse ex Bur-

    a
    Supra, lihro u, cap. 2. DiciLur Laudiacum, sexlo nis furenlibus in favillas redictum esl, cum ipsa ba»
    ab urbe milliario. Perslat adbuc ille locus, vulgo silica, qirae utctinque postmodum
    resiaurata est. Iluue
    Mont-Lois, distans tribus circiter leucissupra Turo- lociun , qiiem canonici regulares Auguslin.ani possi-
    nos ad sinistram Ligcris ripam imposilus. dent , variis donis ililaveiunt romiies Fuxenses, ut
    b Kvena, in Heg. Enevoc, liodie Avoine, inler Li- in eorum llisioria fusius refertur. Voltisiani pre ibus
    geriin ct Vingennam, ut Maanus et Valesius existi- versns edidit AiioMinaris S.donius ecclesiae sancti
    manl, q M rollio non a>seiitiiiniur, putanli esse Eve
    ii Mailini insculpendos, qui habenlur lib. iv.cpist. 18.
    le Montier. Do Imc in Yitis Palrum, cap. 19. Medi- C Kidem scripsit episl. 17 lib. vn , el Bmitius Lemo-
    conniim, Marollin Metray Maano Monnoyc, cui non ; vicensis cpist. ult. Iib. u.
    refragatur Valesius, rjui ct puiat esse posse Mosne, ad * ls ipse locussnpra lib. vn, cap. 47, dicilur Man-

    Lig rim , prope Ambaciam. 15 rrao nomcn liibuit lelomagus vicus, vu|go Manlelan.
    pago Berravensi, de quo supra iib. vi, cap. 12, ul»i f Supererant ;idliuc ejus rudera,
    qux imva aedili-
    ilixmius es e llatou locum iuter Crosam (la Creuse) ct cia alit|uoi abbinc annis slrueta peniiu> delevertini.
    Clasiam fluvios. Marollius boc l< c<> ba?s':tans alios 6 Plerique Virus. Ccncilio Agatliensi an. 50J per
    trcs vicos proponil scilicd Bourray atl Carim llu-
    ,
    Leonein diaconum subscipsil.
    viuin, prope inoiitem Tncar.li; Berray haiid procul h Sic mss. et ed. Coinlius lamen et alii viri docii
    a Laiisduno et Brftenay ad Ligerim infra Turonos.
    ; qui sancii Mailini niorteui anno 3)7 consignanl, liic
    Cactei um pro Berrao Reg. babct Herrardum. Balate- legendum putant anno» octo, mentes undecim. Nam
    <iine, seu, ui liabct Kcg., Balacedina, a llaluledo, Ba- alias juxta eorum computum Veri mo s ultra an-
    laledinis, declinari vult Valcsius, qui posi M laniim num 508 differemla es-ei, quod licri non p itest; naio
    putal csseBa/mi, baud procul a fluvioCari. Marollius Giegorius, cap. seq. , ait, Clodoveum victis Golliis
    \erlit Vuune, qui locus alias Rupes Corbonis appella- Turonos acces^isse, cum ibi Lic nius csset episco-
    tor. Vernaduin deuique, scu Vemao, ul babent Ch. pus. Al Clodovei rediius cx ista expcdiiioue ultra an-
    al., Bec. et Coll». m., cum P>ad. , aui Ernaldum ex iiiim 508 differri nc jiiii. Vide Coiniium ad an-
    Beg. noinen hodieque servai, ul ail Valesius, nempe iiuin 507, n. 10.
    Vernou, tasiellum ad arcbicpiscopum peninens, ti- 1
    Monastcrium sanc i Venantii in collegium cano-
    lulo baronix clarum, ad Scerani llnvium (laCisse). nicoruiu conversutn eliam nunc superest, ecclesi.-e
    c Perp tui lcslaiiienlum simul cum ejus epi aphio D sanc.ti Mariini siibjeclum. Porro Licinius subscrip-.il'
    ex ton.o V S|>icilegii dabimus in appeudice. Duobus conc. Aurelian. i, annoill.
    ConciliU pia-fuit, scilicet Turonico anno 461, el Ve- i
    ; Supra, lii». iii, cap. 17, Leoni morluo snfTecti
    nclico an. 5. Lidem A| ollinaris Sidonius scripsit
    i fui-se dicunlur. Canones veabanl ne duo cpiscopi
    episl. 9 libri vn, ubi coucioneni quam apud Biiurigas s iinil in una ecclesia sederenl. llnde bi polu-> ad-

    pro elcc ione Simplicii epi>c. habuer t, integram re- minislratores viduatae Lcclesiae qiiam episcopi Turo-
    lert. De lioi: ei ejiist. ltS lib. iv. Viile supra in not. ad nenses censeri debent. Langnbardis sub ejusdem
    c:\\'. 1 i lili. li. Ipsi etiam Paulinus nuncupavit liurum saeculi (iueiii Italiam vastantibus, complures tpiscopi
    de V-iia sancii Martini. Ejus festum celebratur die 8 c suis sedibus pulsi, aliis Ecclesiis, accedente etiain
    Apnl.,in ve nslis atitem kalendariis "0 Decenibris. iinperatons auctoritate, deputati sunt, sed solum-
    d Saucii Volusiani memoria apud Fuxenses po;is- niodo, ut alimcnla suscperent inquit Gregorius ,

    siimmi celebiis est , ubi sub manyris li ulo, sicut et Magiuis, si jam propritiin baberent e(HSCt>pum, non
    in Martyrolugiu ftomaiio die xv kaiend. Febr. olitur. i
    vero ul per communionem episcupalis llironi diguitas
    Feiunt eum a Wisigolhis capile minutum fuisse in dividaiur. Vide ipsius lib. i, ep. 43, etc.
    loco qui tliciiur Pelrusa, et al> incolis vuLjo Coiona,
    k His suffeclus dicitur Arnulfus sancti Bemigii
    iu ctnri atU Fiixensi. Sacruin cjus eorpus Fiixuin de- discipulus, ex tilieinoriim comiie, ul aiunl, exorcisu
    taluui, <iiu servaium c>t in eeclesia s;mcti Na/arii ordinatus, qui post varias peregrinaiiones, Itliemis a
    VttlgO iliiliC sancli Volusiani dicla, dcnec a Calvinia- lamuiis Scaribergne ejus sponsx ijuam Deo cousecra-
    5G0 IIISTOniA FRANCORUM. LIBER DECIMUS. 570

    pundia venien*. : qni pcr eleclionem praefaii regis n


    A rat. Scdit autem nnnos sexdecim, menses undecim,
    ad episeopaliun accesst ; cui aliquiil de fisci dit oni dies viginti sex ; obiitque, el sepiilius est in basilica

    hus est largiius, deditquc ei poteslatem faeiendi de sancti Marlini.

    liis rebus quae voluUset; qui maxime ecclesiae stue 16. Sextus decimus Baudinus, ex refereudario

    quod fuit melius dereliquit; largitus est etiam quid- Cbloibacharii regis ordinaiur episcopus, habens et

    il.im et bene merilis. Sedil aulem menses decem, et (iliiim s, mullis eleemosynis prsed.lus. Aurum eliam
    sepultus est inbasilica sancli Marlini. quod decessor ejus reliquerat, amplius quam viginti
    12. Duodecimus Ommatius b de senatoribus civi- millia solidorum, pauperibus erogavit. Hujus lem-
    '
    Hic
    busque Arvernis, valde 534 dives '" praediis, T 11 pore aller vicus Nnviliacus aedilicatus est. insli-

    condito testainenlo per ecclesias urbium, in quibus tuit mensam canonicorum. Sedil auiem annos quin-
    que h menses decem obiiique, et sepultus est in
    ;. possidebat, lacullates suas disiribuil. Ipse exaltavit , ;

    * ecclesiam infra muros urbis Turonicse, sanctorum basilica sancli Martiui.

    Gervasii aique Protasii reliquiis consecralam, quse 17. Decimus septimus Gunlhariiis, ex abbate mo-
    muro conjuncta est. Ilic coepit aedilicare basilicam nasierii sancti Venanlii » ordinalur episcopus, vir
    sanciae Mariae infia niuros urbis, quam imperfcclani valde prudens dum abbalis fungerelur officio, et sae-

    reliquit. Sedit annos quatuor c


    , menses quinque : B pius legaliones inter reges Francnrum facicns. Post-

    obiitqne et sepullus est in basilica sancti Martini. quam nulem episropus ordinatus est, vino dedilus,

    13. Teriius decimus Leo ex ahbate basiiicae sancti pene siolidus apparuit : qu;e res eum in tantiim

    Marlini ordinatur episcopus. Fuil autem laher ligna- amenlem faciebal, ui convivas, quos bene noveral,
    rius, faciens etiain turres liolochryso lecta 1
    ;, ex qui- ncquiret agnoscere; sxpius lanien eos conviciis age-
    bus qiurdam apud nos relinenlur : in aliis ctiam bat et iinproperiis. Sedit autem annos duo«, menses
    openbus elegans fuit. Sedit aulem menses sex, et dece<n,dies viginli duos. Obiil autem, et sepulius est
    sepullns e>l in ba-ilica sancti Mariini. in basilica sancli Martini, cessavitoue eoiscopatus
    14. Quartus deciinus Francilio ex senaloribus or- anno uno i.

    dinalur episcopus, civis Pictavus, hahens conjugem, 18. Octavus decimus Eufronius presbyler ordinalur
    Claram nomine, sed filios non babei)6 : menmtque episcopus, ex genere illo, quod superius scnalorium
    arubo divites valde in agris, quos maxime sancli Mar- nuncupavimus, vir egregiae sanciilalis, ab ineume
    lini basiUcae connileruul, reliqueriinlqiie quaedam el aetale dericus. Hujus tempore civitas Turonica cum
    jroximis suis. Sedil autem annos duos, rnenses sex d
    ;
    omnibus ecclesiis magno incendio concremata est .

    obiilque et sepullus est in basibca sancli Marlini. de quibus ipse postea duas reparavil, leriiam ve-
    15. Qtiinliis decimus Injuriosus, civis Turonicus, C tu-tissimam k relinquens desertam. Postea vero ba-
    de infeiionbus quidem populi, ingenuus lamen. Ilu- silica sancti Martini 536 et 'P sa incendio est adusta
    jus tempore Chrotechildis rrgina iransiii. Hic per- per Wiliacliarium, cum ibi confugium pro Chramni
    aulificavit ecclesiam sanctaj Maria? infra muros urbis quondam circumveuti<me fecisset ( Vid. lib. iv,
    Tiiionicse. IIujus temporeet basilica sancti Germani e cap. 20), quam postea idem pontifex lexit slanno,
    aedificata est. Vici etiam, Noviliacus f
    et 535 Lwsi- opitulante rege Chlolhachario. Ilujus lempore basi-
    liacus, fundati sunt. Ilic instiluit tcrtiam ei sextam lica sancli Vincentii adifica.a est. Tauriaco l
    , Ce-
    in ecclesia dici,quod modo in Dei niuuine perseve- raie, el Oi bigniaco vicis ecclesiae aedilicaiae sunl. Se-

    verat, occisis est, alque uti marlyr colilur die 15 Kal. Nobilis (NeHilly le Noble) , el Noviliacus ad Ederam
    Angusii. Ejus viiam babes in Bibliotheea Floria- ( Neuilly le Liene) , ad Biaenam amncin (In Branle).

    censi a Boscio edila. De eo Frodoardus et Marlotus Esi eliam Noviliacus ad Pontem Pelreum (Ntuilty
    Rhemensi. Crux erecia eo loco ubi passus est,
    in llist. Poni-Pierre) in conlinio Turo um el Andegavoruui
    ,

    eliam nunc vi.-itur Rhemis via Caesarea. Ejus reliqui;e silus. Lucdiacus, vtiltjo Lusille, vicus inlcr Carem et
    in Cariiotensem dioecesim delatae, in silva Aquilina Angerem fluvtas, saiis noius. lnjuriosi zelum lau-
    oppido immen dederunl, ubi exstat prioratus ino- dai Gre^orius snpra, lib. iv, cap. 2. Iuleifuit concil.
    nas er.o Fossatensi subjecius. Alius est cjnsdein no- Atneliau. w, anuo 535. et an. 511 ; iv, 111 vero Cam-
    minis Ord.
    ~ —
    Cluniacensis apud Ciespeium
    r- oppidum
    "ri~"
    i — — panus
    »> r~"~""
    v
    presb.
    ^' v o '•
    *k ""
    ip-iiisn.xnine
    - subscripsit anno S38.
    celebns, ubi ejiisdem hahenlur reliquiae. Maanus Colb. m., filios
    B
    sai cium Ariiulfum inter Ommatium et Leonem lo- b
    ld'm, annos decem. De hoc vide lib. i Mirac.
    cat; a Gregono omissus videiur quod sedem dies sancii Martiui, cap. 9, nbi dicitur sanctus. Ejus cor-
    siiliinunodo 17 oblinuerit. pus, ut scribit Maanus, hodie in caslro Lucacensi
    a Chlodomeris scilicet. Colb. m. hahel, electione (Loches) asservatur.
    fratrum atl, etc. Hic iu Rcc. dicilur Uinisius, in ali- ' Colb. m. ciim etl. Bad., sancli Evantii. De Gun-
    quotediiis Oioaysius. I)e eo lib. m, cap. "2 «t 17. ibario vide lib. de Gloria Coniess. cap. 8.
    b Reg., Ommurius. Fihus fuil sancli Ruricii se- Vide supra, lib. iv, cap. 1 1.
    J

    nioris Lemovic. episcopi, ex Iberia Ommaiii filia, k Rcg.,


    Bec.el Colb. in., tertiam seniorem.
    quiirum epitiialamium cecinil Si loiuus carm. "2. Oni- 1 Ibeitl
    Marollius, an Tauriacnm sit Ture, aut
    lnatioium el Ruiicioruin nobilita;em passun com- Truye, inter Careni ei Andriani. Maanus niliil habet
    meudat ideui >;iuclor. Ruricios ex Anicioruni gente de hoc loco, nec plura prof. rt Valesins. C>-rate, I5ec,
    tirlos laudat Foitunaius lib. iv, carm. 5. Ejusdem Cennte, item vicus esl nler Andicsiiim (Clndiois)
    Ruiicii epistolas edidil Canis us. ci Cniin siius, Cere vulgo dicius. Eodem in tractu
    e Colb. m., annos tres.
    est Oibiniacuin, viilgo Orbujny Catieruiu Colb. m. ct
    d Reg., nienses quinque. Vide lib.
    iu, cap. 17. Bad. babeiil Tauw-e, Uscerat el Orbaniuco. Orbania-
    e Vulgo diciuir Suinl-Cerinain sur
    Loire. cinn legilnr in libro de Gloria .M.iriyruin.
    f Novilwcus, seu ISobiUacum,
    nomeu e.st cotuplu- Nola sancti Vincent i basilicam eliam nunc in Tu-
    ribus locis coiiiniiine. Ex iis apud Turones Naviliacus rouiiiu urbe subiistere, quju paiocbiju tiltilu gaudel.
    ,

    fiTi S. C.ll! COIlll EPISGOPI TURONENSIS


    <iii autem BNnnssepleradecim, obiiique RiMate septua A nnum dc Vitis P:itrum s< ripsi , in Psaltcrli iractatmu
    genana,et sepulius esi iu basilica s.miii Martini . lihrum oi ii iii coiniueniaiuB sum ; dc Cursibus etiani
    Cussavit(|ue episcopaius ilies novemdecim. ecclesiastieis unum librum condidi, Quos libros licei
    19. Noniis decimua tiregoriua ego indigouB eccle- stylo rusticiori ronscripserim , tamen coojuro ouines
    siisin urbis Tormiicne, iu qua beatus Martiuus ct cx- sacerdotes Domini, <|iii posime bumilem ecclesiaiii
    Iiti tacerdotes Dou ini ad pontiflcalus offtciuni con- Turonlcam Buni recturi, peradvenlum Domini nosin
    secrati snni, :iii incendio dissolulam dirnptamque Jesu Cbristi, ac terribilem reisomnibusjudiciidiem,
    naclus siiiu, i|uam reaediflcatam in ampliori alliori- si nunquam confusi de ipso judicio discedenlcs cum
    qne fastigio scptimo decimo ordinalionis meae anno diaboio condemnandi e»lis, utntniquain libros hos
    dedicavi\in qua, sicui a longicvis presbyieris cotn- abolere laciatis, aut rescribi, quasi quxdam legeu-
    peri, beatoruin ibidem reliquiae Agauuensium c ab tcs , et quasi quaedam pra-teriniiicnies : sed ita om-
    anliquis fuerant collncilx. Ipsam eiiam capsulam nia vobiscum integra illibataque permaneanl f
    , sicut
    in thcsauro basilicae sancti Martini reperi, En qua a uobis relicla sunt. Quod si ic sacerdos Dei , qui-
    valde putredine er.u pignus dissuluium, quod pro ciinqna es , Martianus s noster Beptem disciplinis
    eoi iiin relieionis c-t virtute delatum d
    . Ac dum vi- 538 erudiit, id esl, si le in grammaticis docuil le-

    gitix in eonim honore celebrarentur, libuit animo g gere, •" dialetlicis allercaiionum proposiiioncs ad-
    ba?c iterum praelucescente cereo visitare : quae dum vertere , in rbctoricis gcnera meirorum aguoscere,
    a nobis altintc riinanlur.dixh xdis xdiluus : Est liic, in geoinetricis lerrarum linearumque meu^uras col-
    ini|ii!t, lapis openerio tectus, in quo quid babeatur ligerc, iu astrologicis cur.us sidcriiui cuutcmplari
    prorsus iguo'0, sed nec praedeccssores minisirog iu arithmeiicis numerorum parlcs coligere, in har-
    bujus cuslodi r 6circ coraperi. Defeiam eum, ct moniis Bonorum modolaliones suavium accenluum
    Ecruiamiiii diligenter quid coutineatur infra conelu- carminibus concrepare: si in his omnibus ita fueris

    suin. Queni delalura reseravi, fatcor, et iuveni in exercilalus, ut libi slylus uoster sit ruslicus, nec sic
    boc capsulam argentearo, iu (pia non modo beaix quoque deprecor ut avcllas quui scripsi. Scd si libi

    lcgionis tcsiiinn, veriun eiiani multorum sanctoram in bis quiddaiii placuerit, salvo opeie nostro ie seri-

    liim martyrum quam contessoriim reliquix 5JJ7 le~ bere vcrsu non abnno. Hos autem libros in anno vi-

    nebanliir. Nacti ctiani suinus et .'-lios lapides, iia i.t cesimo primo ordinationis noslrae prxscripsimus : et

    hic.erat, concavos, inquibus sanclOium spostolorum licel \Al. scilicei |


    in BUperioribus de episcopis Turo-
    fum reliquorum niartyrum pignora continebanlor. nicis scripserimus [al. scripsimus], annotantes annos
    Quod inuuus cgodiviuitiis indultum admiraus el gra- eoruni , non lamen sequilur ac supputntur numerus
    lias agcns, celehratis vigibis, dictis etiam Missis e
    , p chronicalis h , quia intervalla ordinationum integre
    luvc in ecclesia collocavi. In cellula sancti Martini non potuimus icperire. Esl ergo omnis summa an-
    ecclesix ipsi conligua, sancioruin Cosmxet Damiani norum mundialium lais A principio usque ad dilu- :

    roariyrum reliquias posui. Basiiicas sancti Perpetui vium auui mmccxlii; a diluvio usque ad transilum
    adustas inccndio reperi,quas in illo nilorc vel pingi, bhoruin Israel per marc Rubrum anni MCCCClv ab ;

    vel exornari, ut prius fueratit, artificum nostrorum boc maris transitu usque ad resurrociionem Domi-
    0|>eie impcravi. Bapiislerium ad ipsam basilicam nicam , anui mdxxxviii, a resurreclione Dominica os-

    aedificari praecepi, in quo sancti Joannis, cuin Ser- que ad transiuim sancti Marlini anni ccccxn a , ;

    gii marlyris, reiiquias posui, ct iu illo priore bapti- Iraiisilu sancti Marlini usque ad mcinoralum superius

    steriu sancti Benigni martyris pignora collocavi. In annuni, id est , ordinalionis nostra> primum et vice-
    muliis vero locis infra Turonicum lerminum, et ec- simum ,
    qui fu:l Gregorii papx Romani quinlus,
    clesias, ct oratoria dedicavi, sancloruraquc reliquiis Guntcbramni rcgis irigesimus primus, Childeberti

    illuslravi, qux memorare ex ordinc prolixum censui, junioris dccimus uonus, anni l
    clxviii. Quorum om-
    Decem libros Uistoriarum , seplem Miraculorum ,
    nis summa est aiinorura mmmmmdcccxiv I .

    Explicit Wsloria Ecclesiastica Francorum Gregorii episcopi Turonici.


    Ejus fe-tiim coliiur die 4 Augusti; interfuit con-
    • D lis incertae, de quo Vossius lib. in dc Hisloricis La»
    cilio Paris. in an. 557, et prxfuit Turon. n au. 557. lims , partc ll.
    Laiidatnr a Forlunalo b. ui, carm. A. I
    11
    Bec, chronicorum. Casin., annotantet annos, quo-
    ' Idem lestalur Fort maius lib.x, carm. 2, quod csl rtnn non tamcn tequitUT haic supputaiio numerum
    loiuni de bac ecclcsia a uostro Greporiu resiauraia. chronicalem.
    c Saneloium sci'ieei Mauricii el socioruro, quos 1 Sic Reg. et Chesn. , qui al. habel, clxxviii.
    inlra bealx legionis testes appelLit. De bis luse ac- Editi alii, ccxvm. Bec., cxvm, forte procxcviu, qui
    iiini cst ia Aciis Martyrum sinceris ad annum 280. nuroerus ium line l>bii iv concordaret.
    Kci lesiam banc a Gregorio renuvataro plunbus lau- Sic iidein Reg. el Ch. At aliiedili, dccclxiv.
    j

    dai Forlunaliia lil». x, c rm. .2. Ncutcr numerus cmn singulis partibus collectis con-
    d Cod. Coib- m. et editio Bad., in qna valde pu- cordal. Sed noslrum ist sinceras mss. cod. lectiones
    iredinis erat piciae virlutum pro eorum virtule dela- repriaesenlare quouam auiem modo baec annorura
    :

    luni. series CUin anliquis aucioribus aul eliam cnm ijiso-


    Colb. m. cl Bad., ethytnnh eliam mutis.
    e niet Gregorio coinpoiienda sit, fusius iquisierc viri i

    t dcsinil cod. Colb. m.


    llic ncc quidquam cst ,
    docli Scaliger, Pelavius, Menander, Maanus . Va
    ,

    svulsum. Unde Coinlius ca quae seuuuulur a quo- lesius, etc. ; sed cum non eanidein viam inierint,
    piaoi Neotericu addita fuisse censel. iu varias abiere senienlias. Coiotius vero has sup-
    e Col. Rcg., Uiirtiiiianv$. Sed hic alludil ad Mar- puiaiieoei, sicul ci eas qux supra babenlur, suppo-
    tiaiiuiu Caucllain auclo:ciu celebicm, quaiuvis aela- sitiias essc cootendit.
    .73 HISTORIA FRA <COKLM EPITO.UATA. 574

    Q* iTATBO
    DE C0DICE riTIIOEANO QfEJI ARSOI.UTA EDITIONE , l.N MANOS HABIIT.

    .lam fincm appendici nostrse imposueramus, cinn illnstrissimi viri Caudii Peleterii, regni ndministri , bc-
    neficio evolvere licuil codices mss. BibliotlKcae PiUionanai ; alque Intcr ahos nobis nnus occurril, in quo
    prseter Gregorii locum de obitu sanrii M>rt:ni sub litufo Serm. donnni Gregorii epiacopi de tranailu sancti
    , :

    Martini, relaium, habetur catalogiis episcoporum Tiironeiisium , id oM capul iiltimum llisloriae Cregorian:e.
    ciini variis amioruin coinpulaiionibus qua? ibidem referiinlur. Ai in ill" cmiice auiii a iransiiu sancti Mariini
    ita numerantur, ut exceptis Gunlramni annis, quos mend >se singuli s<-,ri pi el editi exliiheni omnes com- i ,

    piiiaiiones probenl anuum cccxrvn luisse sanoii amistitis exlreniiim. Sic quippe il>i legitur A transitu :

    sancli Marthti usqne <ul memoralnm superius annum, id est ordinalionis nostra> primum et vigesimum, qui fuit
    Cregorii papce liomnni v, Gvntramm regis xx\i, Cliildeberli Junioris x:x, anni clni.vii
    (
    id es< li)7). Qnorum
    omnis summa mmmhmucglxlvii. Sic eniin oiimcs unnorum numeri in anuum dxciv conveniunl, a (|uo si
    est
    sublraiianliir anni cxcvn, babebitur annus cccxcvn quo Mariiuum e v.vis excessisse pnlamin, et auctoriiate
    ,

    Gregorii probavimus nostra piaefaiione. Hunc forte aiiuuui dcxiv currentem assignavit Grcgorius
    i ^
    qin»d ,

    Roniain profcctinus epilogum llislorra: stia: addiderit. Eo enim anno Romannm iier suscepis-c credilur; ac
    Scqiieitli obin, uli probat Coimius. Cseterum Gregoriano Tmrnneiis.um episcoporum caialogo subjungunlur
    iiomina seipieuiium nd Ean liaimium cujiis lempore , s»cul<> sciiicci nono
    , cotlcx scriptus cst. li aulem ,

    reeeuseifl/ur b -c nrd ne Latinus episcopus Charey, sclus episcoput, Medegesilus episcopus, Sigitaicus epi-
    : ,

    scopns li gobertus episcopns, Chrodubertus episcopus, Berlus episcopus, Guntramnus episcopus, Ibbo episcopus,
    Causbertus episcopus, Dido cp.iscopus, liangabertus episcopus, Austuldi<s episcopus, Eusebius episcopus , ller-
    bernus episcopus, Josepli episcopus, Landramnus epincopus.

    mmi nmm
    EPiSCOPi TURONENSIS
    HISTORIA FRANCORUM EPITOMATJ
    I»ER FREDEGARIUJM SCHOLASTICUM.

    irtCIPlT PR.'£FATIO GKEGOBII.


    541*542 Decedenle atqve imo potius pereunteab urbibus Galiicanis, elc, ut stipra coll. I it2. Sicomniiui
    Iwbelcodex Clan nionlanus. At Boherianus, elAmbracianus, apiid Canibeciiun, lomo II: IncipUprafatio Greera.
    Dicedente, etc, tlum- poiro epiipmnlorem Fredegarium appello, viros doctos imhalus, qui ip.-um boc m>-
    niine designaruiit. Quamvls nuilum unquam codicem scripium videfim, in quo lioc nomine fuerit apjelia-
    lus. Quod idcm dt: sc ipsis tesianiur viri erudili qui de rebus Francicis boc scoculo scripsere, hunc auctorcrn
    Fredegarium Scbolasticum appellantes, Jos. Scaligeram, et Ficherum secuii , qui primi cum sic nuncupa-
    vcrunt, cx aliquq codice m«., ut credere parest. Porro seqiieutem liiulum Capiiolares. etc. ex eodem cod. ,

    Claromoalano descripsimus, qui sic in Botieriano liabclur : Incipiunt capitula libri, quod est excarpsum de
    Clnonicis Craic.episc. Thoronacis. Et ex siniili, ui quidein conjicio, codice Cauisius, toino ii Lcci. aniiqua;
    Thoromacum ephcopum censet essc hujiis operis nuelorcin, qui Crace siripscrit. Dicitur nuiem liber quartus,
    quod inlcr varia chronica, q.i.ne ille auctor in unum corpus collcgit, Gregorii epitome quarlo loco babeatur.
    Oe bis plura in praefatione generali ad buuc toinuni diximus.

    543 544 CAPITOLARES LIBIU QUAIITI.


    QtlOH EST SCAUPSUSt DE CHRONICA GREGOUIl EPISC-IPI TORONACI , IN CHRISTI NOMINE FIAT.
    I. De rtmnis, el Agecio Patricio. III, Dc (liicilais Francorum iritws, et pugnis cum re-
    I'. Dl- Fraacoruui oii^iiic el eoniiii rc i'ius. l)iiL>!i'ja.
    S. GKKGOIUI KPISCOl'1 1 IKO.NKNS.S »7r,

    iv. De Franris, ct Valenliniano imperaiore. L De Tlieudpb Ido (ilio Thcudcberti, Duceleno


    V. De rpgiDtu ileimn in Francia cr>-alis. din e, Helesario el Nursele patriciis.
    VI. De Javiniauo ui ConsUutiuo, vcl Uooori», in> 545 546 II. De regno Cblolarii et pugna cum Saxo-
    peraioribus. nilius.
    VII. l)c eversionc tirbis Trevi rica: ,
    qua; a Francis I II. De Childcberto et Chramno lilio Chloiarii.
    Lueium.
    facia esl per I.lll. De morte Clnldeberti.
    VIII. De Castini domesticorum comilis pugna cuin LIV. De exsilio Walder.ida: reliclaj Cbildeberti el
    Francii. inlentii Chraiiini.
    I\ De inilio rpgis diinio [Cli., criniti] Francoriini. LV. De obuu Cblotarii el divisione regni iuler li-
    .X. De Avilo imperatore. Ims ejus qualuor.
    XI. De Childerico rege Francnrum , el Wiomado LVL De Guntramno el regina Marcbetrude, el an-
    Franco. ciila Bobilane.
    XII. De Basma regina el Childerico. LVII. De Siglberto et Brunichilde regina.
    XIII. De Lorico rege Golhorum, et basilica Mneli LVlll. De Clirodiuo duce el bonitale ejus.
    Juli inl martyris. LIX. De Gngone eflecio ma,ore domus.
    XIV. Dc /Edirio [i/. ^Edecio] eleemosynam tri- LX. De Chilperico quod Gailessindam [Al. G»chi-
    luipnle. lisiudaml sororem Hrtinechildis accepil.
    XV. De regni l hlodovei, et Syagrio patricio.
    initio LXI. De C.liunis e.t Sigiberto re^'e.
    X\ I. De Cli'odo\eo, el sancto Heiuedio urbis Ke- LXII. De Arveruis el Celso palricio.
    mensis. LXIII. De Albanagildo, Leuvaue et Leuvildo rpgibus
    XVII. De Gimdioclio rege Burgundionum el liliis Spaniae.
    ejtis. I.XIV. De obiiu Justiniani et imperlo Juslini.
    De Chlodoveo
    B LXV
    XVIII. regp, el Cnroleeliilde regina, el - De La igobardorum genle, et eorum origino
    V ' i 1 1
    -'11111 ipii mllem perdidil. et nomiue.
    XIV. De Aridio sapienle, el cjus eonsilio. LXVI. De otiilu Alboini Ilaliae regis
    XX. I)e con.uiiciiiiie Cinotccliildaa et Chlodovei. LXVIL De LangobardU in Franciam proruropenlibus.
    XXI. De inilio ehri>iiaiiitaiis Chlodovci per beatum LXVIII De Mummolo Pairicio el Langobardis, vel
    Kemedinm, qui eum baptizavU. Saxonibus.
    XXII. De Godcgisilo, el Guudoliado, el Cblodoveo LXIX. De Clilodoveo filloChilpcrici.
    rege. LXX. Quod Chipencus civiiales de regno Sigiberli
    X\III. De consilio Aridii aapienlis. pervasil.
    X\IV. De Aridio, Gundobado, et Gblodoveo rege. LXXT De inleritu Si^iberii et p.ice Guntramni
    XXV. De Al.inco rege (oillioriun,el Chlodoveo rege. LXXII. De exsilio Brumchilda: ei rege Childeiierto.
    X\\ I. De iuterilu Cliloderici lilii Sigiherli regis. LXXIII. De suppulaiioue annorum au Adain usque ad
    X\\T[ De inieri u Chararici regis. transitumSigiberli.
    XWIII. Deinipiiiu Ha^nacharii regis. LXXIV. De Meroveo lilio Chilperici, et Bruniciiilda.
    XXIX. De iiiieriiu ChloJnvei r.gis. LXXV. De Chlodoveo liho Cliilperici, et pugua Mum-
    XXX. De divisone regui iuier lilios quatuor Chlodo- moli palricii et Desiderii ducis.
    vei re^is LXXVI. De pugna inter Suevos 61 Saxones.
    XXXI. De Anijlriro filio Alarici regis. LXXVil. De comitibus Brittonorum.
    XXXII. De Alanis [Cli. al.el Buli., Alamannis], qualiter LXXYIII. De Guntrauino et Cuildeberlo adoptalo iu fi-
    iu regno Fraucorum inlerfecli sunt. lium.
    XXXIII. De Regibus Toriugorum; et Toringia diliooi LXXIX. De Justini imperatoris amentia, etux-re cjus
    Francorum subjicitur. Sophia.
    XXXV. De Gundobado el lilio ejus Sigimundo. LXXX. De thesauris Narsed.is patricii.
    XXXV. D Siginundi.
    transitti C LXXXI. De largissimis eleem isyuis Tiberii imperalo-
    XXXVI. De obiiu hlodomeris. i
    ris, el Sophia Augusia.
    X.\.\\ II. De eo qu»d regnum Burgundiae Francorum di- LXXXII. De regiroineC.hildelierti, el inundalione aqua-
    tioni subjicilur. rum , el igue de ccelocivitates et vicoa
    XXXVIII. De pace lalsa mter Childeberlum el Theude- urente.
    ricmn LXXXIII. De liba Sigiberli, Domine Sideganle, uxoru
    XXXIX. DeC.uroiechilde regina et nepolibus suis , qui Eimengildi.
    a Chloiario sunt iuterfecli. LXXXIV. Dc morle •l.borum Chilperici Iritim.
    XL. De obitu Tbeudeiici. LXXXV. De luga Mummoli.
    XLI. De Childeberlo et Theudeberto conlra Chlota- LXXXU. De pace Lhilperici et Childeberli Llsa.
    rium agenlibus. LXXXVII. De rei lauso, nomine Hospilio.
    XLII. De Cbildeberio el Chlotario in Spania cum LXXXVJII. Dc moiteChrodini [Al. Kodini] ducis.
    excicitu aggressis. L.\X.\l.\. De Guudoaldo lilio Chloibarii qui rcgnara ,

    XLIII. D Tbeiitliacliado [Al. Theudehado] rege Spa-


    ;
    ci perat, ct in erfectmne Mummo i.
    uiae interfecio. xc. De eo 'juod Chilpcricus 1'arisios invadit.
    XI. IV. De more cl filia Tlieuderici re°;is Ilaliae inler- XCI. De liniore Cliilperici , ut cum thesauris aufu-
    composiiione.
    fectis, t-t git [Clur., ul Fleriioacum fugil].
    XLV. De Theudeberlo in Itabam ingresso, et Italia XCII. De Cbildeberlo, quomoJo in Ilaliam fuerit ag-
    recepta. gressus.
    XLVL De Verdunensibus a Theudeberto rrcuperaiis. XCIII De Cbilperico , quod filiam stiam in Spaniam
    XLVTI. Dejnone Chrotechilds reginoe. cum tneftauris direxit, et in continuo M
    XI VIII. De*Ag_\liane rege Spanise. Caiam villam morluus esl.
    XI. IX. De Aihanagildo rege Spaniae.
    D

    HISTORIA FRANCORDM EPITOMATA.


    547 '• Ciiinqiie YVandali praMerissent a Galliis, sct, ftomam peryit ad limina sancli Pctri ai ostoli.

    nc( multo post tempcrc Cbuni Gallias ingredi dispone- Ibique quotidianiun jejunium cl vigilias assidue fa-

    lianl (Grecf. Tur. lib. H, cap. 2, 5). Qimd cuin bea- ciens, in visione somni ab apnstolo responsum acci-
    His Arva(ius n episcopus Tungrorum civilalis audis- piens decrctum ab Allissimo Cbunos ingredi Gallias,

    • Sic C!»»r. et coilex Ambrariauu^ lomo II I?i- , vatius. Boh., Cumqiie bealus Arvacius episc. Theucro-
    blioiliccx CrsarcxLanibccii latidatus. Al cditi, Ser- lKin. \ idc noius iii lib. u Giegorii cap. 5.
    577 IIISTORIA FRANCORUM EPITOMATA. &78

    prolinus ad civitatem suam reiliil ,


    pracdicens ejus A veris perlatum fuissel , Nanninus [Al. Nannins] et
    e
    obilum, ul lioc malum non videet. Aiecium rt
    patri- Qiiintinus Magister mililum collecto exercilu Frau-
    cium bujus Chronici gesta laudatil. Yirilis habitu cos de Germania ejecerunt. Anud Carbonariam de
    tormatus, animo alacer , membris vegclus, equis Francis slrages filur. Post Ileiaclio el Joviano f cnm
    promptissimus, sagitlarum peritus, conti impiger, exercitu ullra Rhenum transetintibus , disponenlcs
    beliis aptissimus, pa<-is captator relebris, nullius Francos ad inlernecionem perducere, lantae slrages

    avaritiae sectalor, bonis aitimae praedilus, iijttriarum ex miliiibus a Francis faclae sunt, ut Heraclius et

    patieniissimus, laboris appetens, impavidus periculo T Jovianus vix de eodem praulio potuissent evadere.

    rum ; famis, silis, vigiliarum loleranlissimus; 548 Cl " Nec ullerius adversus Francos praesumpsenml arma
    incunte aelale praediclum liquet quantae potenliae arripere. Post paucum temporis Arbogastes supi rb a

    falis \Al. factis] destinaretur, lemporibus suis futu- elatus sdversus Fiancos arma coinmnvil , cum cis-

    risque celebrandus (Cap. 6). Haec supradictus histo- dem dimicans victus effugit.

    riographusdeAiecionarral.Cuminisset certamencum IV. Franci Treveris hiemando residere praesii-


    Chunis, quae gesserit Idacius suae historiae hujus volu- munt (Ibid.). Valeniiniano imperalore infia privali
    mine narral b (Cap. 7). Nam his diebus oratione uxo-
    mo.liiin redacto , mililaris rei cura Francis satellui-
    ris suae ad limina bealissimorum apos.olorum Pe.r. « buslradila Civi iaqunqlieofflcia iransgressi,550 in
    . |

    efPauIi jejuniis et vigiliis discurreute, interceden


    conjura.iiiiiem Arbogastissacramenlis obsiricti suut.
    tibus apostolis, Aiecius a periculis liberatur. Keve-
    Arhogasles Marcomerem el Sonnonem duces odiia
    lalum est cuidam pauperi, nunlianti uxoris Aiecii
    inseclans, exercilus fraude Fiancos deceptos, ureu-
    oralionibus fuisse salvatum. Quod cum a paupcre
    dosque cum decusMS foliis, nudje aique arenlessil-
    proditum fuisset, pauper caecitate percutilur.
    vae insidiantes aggredere , transgresso Rheuo pagum
    DeFrancorumvero regibus beatus Hieronymus,
    II.
    quem Ch.imavi b iucolunt, depopulatus est.
    qui jam olim fuerant, scripsit c Quod prius Yirgilii .

    poetae narral Historia 1'riamum primum babuisse V. Dehinc exstinctis ducibus in Francis denuo
    ,

    reges creantur ex eadem slirpc qua prius fueranl


    regem , cum Troja fraude Ulixis caperetur, exinde-
    (Ibid.).
    que fuisse egressos. Postea Frigam habuisse 549 re '
    gem , bifaria divisione partem eorum Macedoniam Yl. Eodem tempore Jovianus ornatus rcgios as-
    fuisse aggressam ; alios cum Friga vocatcs Ft igios, sumpsii. Comlantinus lugam verleus Ilaliam diri-
    Asiam pervagantes , in littore Danuvii fluminis et git, nii^sis a Joviano h principe obviam percussoribus,
    inaris Oceani consedisse. Denuo bifaria divisione super Mentio ' flumine capite truncaiur. Multi nobi-
    Europam media ex ipsis pars cum Francione eorum C |i um jussu Joviani apud Arvcrnis capti, et a ducibus
    regeingressafu.it. Qui Furopam pervaganles, cum Honorii crudeliler inlerempti sunt (Ibid.).
    uxoribus et liberis Rheni ripam occuparont , nec
    VII. Treverorum civitas factione unius ex senalo-
    procul a Rheno civitatem ad in^tar Trojae nomiins
    ribus, cui nomeu Ltti ius , a Francis capta elincen-.a
    xdilicare conati sunt. Cosplum quidem est, sed im-
    est. Cum Avilus iinperaior essel luxuriae dedittis, el
    perfeclum opus remansil. Residua eorum pars, qu e
    iste Lucius haberet mulierem pnlcherrimam cuncti-
    super lillore Danuvii reinanscr.it, electum a se Tur-
    rum, lingens Aviius ob inliriuitalciii corporis lccio
    chot d nomine regem ,
    per quem vocati sunl Turchi,
    se deprcmere jussit ad omnes scnatrices, ui eum
    ,
    cl per Francionem alii vocati suut Franci , mullis
    requirerent i . Cumijue uxor veuissel Lucii, vique ab
    posi temporibus cum ducibus externas dominalio-
    Avi.o oppressa fuisset, in crastino sutgens de siralu
    nes semper negantes [Ch., regentes].
    Avi.u^ dixil ad Lucium : Puclnas thermas habes,
    III. Francos transegisse comperimus usque ad
    et frigida lavas k . Haec indignanle Luio, sua faclio-
    Marcomerem, Sonnonem et Geuebaudum duces (cap.
    ne direpla esl civitas, et incensa a Fiancis.
    9). Cum quibus temporibus imperaloris Theudosii
    in Gerinaniam prorumpenles, pagos depopulantes, VIII. Caslinus domeslicor;:m comes expediiionem
    eliam Coloniae melum incusserunt. Quod cum Tre- D accepit conra Fraucos , eosque proteril, Rbenuui

    • Sic Clar.,Boh. et Freher. Chesn. vero, Agetium. f


    Ediii, Joviniano; etinfra Clar., in indice capil.,.
    Cau., Aetium, quod est vulga um nomen. Juvmiano. Bob., infra, Eraclio el J uviniano cum pa.;~
    b Fredegarius
    , ut in praefalione dictum est, Col- cis. Is esl Jovintis, ul halrel Ch. al., unus ex bis qui
    leciioi.em Chronicoruui in qtiin |tie anl sex libros temporibus Honorii lyraunidem assiimpscrunt. Fal-
    ilivi>am edidii. Liber tei tius esl ex Idalio excerplus, siiin eslauteui a Juvini imssis Coiislantinum occisum
    qui lnc laiulaiur, ibique Aeiius dicitur primo Aui- luis^e. De Arbogaste, qnigeneie eral Francus v.de ,

    lain, ttim Tborismundum, accep.a ab uiroque pecu- Yilamsancli Atobrosii.


    nia, fefellissc. Clar., Amavi. Bob., Amogi.
    ts

    n
    llieronymus in vita sancti Hilarionis Inter Sa- h lucaute Frcilegaiius bic quae de Honoi io
    : Frige-
    xones quippe el Alemannos cjens est, non tam laia quam ridns scri|»sit, tribui. Jovin<>.
    valida, apud Hisloricos Germania, nunc vero Francia 1
    Boh., Meniia. Appellatur Mincius, vulgo Mencio t
    vocatur. Procopius etiam Ceruianorum nomine Fran- seu Menzo, llaluc fluviits qui Maultiain urbe.n al- ,

    cos passim designat. luit, et in 1'ailuiu labi.in.


    & Aimoin. lib. II, cap. 2, cum Boh. Torcliot.... , J Ch. marg., jussn ad onmes senalrices ut eum vif*
    Torchi. Ronro, Torcai.
    lib. I, tareni, misil.
    Boh. cl Cau., niayisri militnm. k Na>n
    • Ciar. cl Bo!i.. friij do lavas. Freh., frigiils.
    -

    B79 S. GBEGOBil EPISCOPI TIUONENSIS ggg


    M.inii, Caliias pervagalur, usquead Pyrenaeos mon- A pariierque] conjunciac unum effcccriui solidum, luuc

    les [irrvonit «. securus palriam 552 repedabis. Chiidericus liabi-


    IX. Franci clectmn a sc rcgc.m, sicui prius fuc- lans in Thoringia apud regem Bisinum , uxoremque
    r:ii , i-rinitum inquirentes d ligenlerei generc Pria- ejus Basinam* laiuit. Francilunc &gidium *»
    unanu
    iui, Frigi , ct Francionis , siiper se crc;mt , nomine miter regein adsciscunl. Wion adus amicus Cbilde-
    Theudemereia [AU Theodomirum ] lilium Ricueme- rici subregulus ab .'Egidio Fraiicig msliliiitur. ',

    ris, qui in Itoc pnclio qnod supra nicmiiii, a Uouia- ,


    ojiisquc consilio omnes Francos singulis anrcis tri-

    nis inlerfeclus esi (lbi:U, rteap 1 ). Subsliluitur bulavil. Illi ucqtiiescenles impleve<nnt. Dixilque
    lilius ejus Cblodeo h in regnum , 551 utilissimus ileruin ad /Egidhnn Wiomadus ; Geos haec durissi-
    vir in gentc sua, qui apuil Esbargera casirqm c
    resi- ma, quae mihi ad agendum jus i-i. p.irum aliributali

    debat, qiiod esl in lermino Thoiingorum. Burgun- sunl. Superbia saeviunl; juue ul lerno9 solidos iribu-
    diones quoque Ariauorum secta uiebantur, scdentes icntur. Quod cum factum fuissei , acquiesceuies
    in Cisalpinis. Chlodeo missis exploraloribus »d ur- Franci dixerunl : Melitis nobis est tcrnos solidos
    bem Camnraciim , perlustrans omnia, ipse sequiiur, tributa solvere ,
    quam cum CbiJderico gravissimam
    Bomanos protent, civitalem oapit ct inde usque ; vitamdiioere. Wiomadus ilerum ad /Egidium dicit :
    Suminam Ouviuni occupavit. Ilacc geueralio fanati- B Bebelles exislunt libi Franci; nisi praeceperis ex eis
    cis usibus culta esl. Fertur super lillore maris acsta- plurinios jugulari , coniin superbiam non niiiigas.

    lis tompore Cblodcouc [Boh., CblodcveiJ eum uxore Elei los a Wiomado centum inulies et in nccessita-
    re-edenle meridie, uxor ad mare lavaiutn vadens; libus incongruos i ad -/Egidi; m direvit, quos ./Egi-
    loriotur a besiia * Neptuni ,
    qui Minoiauro snnilis diusconsilio Wiomadi usus ii.tcrficcre jussit. Wio-
    oam appclUsel. Cumque in conlinuo aut a bestia m.idus dixil secrelius ad Francos Non : sufficiunt

    p.ul a viro fuissel e


    , concepii, ac peperil filiuni , Me- tributa qu:e solvilis? Quandiu boc malum sustinere
    roveum nominc , a quo reges Francorum postea vultis , ut parentes vestri sicut pecora jugulenlur ?
    Merovingii vocaiilur. Tunc Franci unanimitcr dixcruni : Si Cliildericum

    X. Aviius imperator luxuriosus apud Placeniiam uabicuiuiue poiuisscmus repeiire, libenter cum supcr
    iirbem episcopus ordinatur, ct postad ecclesiam '
    san- nos rccipi reinus ad regcm, forsitan per ipsnm de bis
    rti Juliani fugicns vitam amisit (Cap. 11). afflictionibus eriperemur. Tunc Wiomadus protinus
    XI. Cbildericus vcro lilius Merovci cum smccssis- ad iEgidium vadens, dixit: Modo est gens Franco-
    sot p.lri in regno, nimia luxuiia dissolulus, fllias rum tuai disciplinae perdoroita. Dat.sque cidcm k

    Francorum stupro tradidil (Cap. 12). Illi vero ob consilium legalos ad M uricium impcratorem diri-
    boc indignanics , euin de regno ejiciunt. Wiomadus C gere, gcntesque vicinas, si possel , altraberc, ut vel
    Francus fnlelissiinus cssteris Childeiico, qui cum, quinquagjnia millia solidoruin ab imperatore l
    diri-

    cum a Cbunis cuin matre caplivus duceretur, fuga- gerentur, quo potius genles acccpto iri muncrc se im
    riter liboraverat. llic invcnlum unuin aureuni euni peiio subjicerent. Adde;sque dixit ad 553 eum :

    Cliilderico dividens, duin ccrncret qm d eum Fianci Aliquantulos solidos tuoe inslantiic locuui accipiens
    inicrficcre conarenlur , dixit ei : Fuge in Thorin- mililavi,parum scrvusluus argcntum babco. Vole-
    giam, lalita aliqiiaiitiilum ibi. Si libi poluero Francos bam cihii tuis legalis puerum dirigere ut melius ,

    placare. isluni aiireuin incdium libi ad signum diri- Constanlinopoli mihi argenlum mercarel. Tup.c ac-
    gnin; el si non potiieio, ubicunque nggres^us fuens, ceptis ab /Egidio quingentis in niiinerc aureis, quos
    milii nolani lacias viam inam. (Juando quidcin po ad lioc opus emendiiin Iransmiltcret , misil puerum
    lucro, et istam parlcin libi direxero, parlesque |C/i. creditaiium sibi cum mcdia parte aurci quem cum

    a llsec de Sliliconc Gregorius lib. ix, cap.


    2, ex habereniur apud populos prctio. At falsam csse li;mc
    Orosio commemoral, quae incaute Castino, Cli., Ga- viri erudili conjeeturam cx eo patet, quod bic locus
    siino, de quo paulo bupcrius dixoral Gic^orius, Fre- inieger babealur in cod. Claromoniano, qui ab annu
    dogariiis alribuil. mille sub prima reguin nostrorniu slirpe de^cripius
    b Sic Llar., alla t n manu, ct m quidem anliqiia,
    j) esi.
    aliquis scripsil CludoJeus. Sic ol b ibei Can. Ai. f
    Boh., BasiUcam, et sic eam inferius appcllat.
    Bolt. ei Gicgorius, cap.
    /!/iu< Clilovcus. Alii, C/i/oyio. s Clir., Bginum, el infra semel Bysinam. Boli.,
    tt, de Tbeodeinore l Cblodione agil , sod uosquaiii
    * laiuil Franeis. Tunc.
    SCri|>sit Clilodioneni liiisse Tlioo lemeriS liliuui. Ai- b Clar., Ejeium, cl infia semper Ejeoius dicitur.
    moinus et Uurico Marcomerem Priaoii liliuiu fuisse ALiis Egidius. Bob., nl plurimum, Eicius.
    aium , ol ex Marcomerc Pbarumundum [irod ii>e, ' Sic C :ir., at ediii , Viomadum utnicum Cltitdcrici
    cui in regem eleclo , ci poslea defuncto, Cblodio subrequlum ab JZgidio jterum Franci inslituerunt
    ipsius lilms suiceessil. Deest iterutn in Can., ai b.sn. al. et Aimoin.,iVi>io-
    (

    c Ed., Ilespergem. Alii cinn Anonynio, U.rico ie, madum. lioli., Wido.t.adam.... sub regulis ab /Eijidio
    et Aimoino Dhpargum.... Omnes babcut inlra Tlio- Eninci institucrunl... singulos aureos.
    ringorum. Sic Clar. tl liob. Ldili vero uiiles... congruos.
    j ,

    " Clar., Lavandum vadens bcslia Neptuni quino- k Clar. et Froh duns idemque. Clies. , dansque
    ,

    lauri similis. eisdem. Camsii lectioniin seijiiimur. Marcianus Itinc,


    • Boli., concepla, peperil. Cbesn., coniinuo a beslia aut ceiic Len ejns successor CU. reguahat; in Ocoi-
    lacla fuistel. Uanc porro narrationcni ab
    inlerpola- denle vc;o Majorianu Alterutruiii bic Mauiiciuui
    .

    tore additam fuisse censet Cointius ad annum AiG, appelial Fredegarius. ISam Mauricius iinp. s^ub sae-
    idquc sub Caroliuis princii ibus, ut Merovingici prin- culi seqq. lincin vixil.
    cipes, iiicuit illc , qui e reguo exciderant, in viliori 1
    Freher., ad imperatorem.
    ;

    581 IIISTORIA FRANCOMJM ErMFOMAl •.. 52


    Cliildeiico diviscrai, saccellum p eimm pmmheis, A de slralu dixil Bastna ad CuThlerieusn : Quse visihill

    (juus puer pro solidis secum porlarel. Cnmperto jam ter vldisii, verliale sub*'stiiiii. Ilaec interprelatiooem

    Gliildericum Coiisiunlipopoli esse, cum legat s /Egi liabent.Nasceliir nob s hhus foriitudiue leonis signum

    dii puer aggreditur his verhis imtrucius, itl legalos et instar lencns; lilii vero ejus leopardi et uuicomis

    praetederet, et Cliilderico protinus nnnliaret, prius- ferliludiiie signum lenent Deinle generanlur ex ill s

    qnam leg:ui in conspcclum imperaloris venireni, qui ursis el lupis foni ndinein el voracilalem eouiui

    qtiod /Egidius qui irihuia puhlicis aerariis soDere similabunt. El le:tio quae vuli>!i ad di-ccssum, co-

    Qimd lumnw tegni hujus eiiilil, q»i legiwl uul ad msiar


    debcbat, tributa imperaiori solvenda quaererel.
    caiium, el minoribus besiiis e rum consimilis er.i
    cum Childerkus Mauricio imperatori nimtiass' t,

    replelur furorc el indignatioiie , cum legaii yEgidii fortiludo. Pluritas autem minorum besiiarum, <|uaj

    ei praesentaii fuissent, liis verbis suggerenles, juhel ab invicem deirahentes voluiabant, populos sine li-

    Cliildericus al more principum ab invicem vaslandos signihcal.


    eos reirudi in carcerem. Dixilque
    Gonccpit Basina t peperit filium nomine Chlode-
    Mauricium imperatorem : Jube me scrvum tuum ire , < ,

    in Gallias. Ego furorem indignationis lu;e super vetim. Ilic fuit magnus el pugnalor egregius,ad instar

    /Egidio ulciscar. Multis munenbus a Mauricio Chil- leon s forlissimus cacteris reeibus. Childericus cum
    dcricus (litatus, evectu navali revertilur in Gaiiias. p Odouacro rege Saxonorum Auielianis pugnans, An-
    Quem cum "Wii madus iiuntianie puero comperisset, degabum vicior perrexit. Morluo yEgidio, reliquit

    castro B;.rro J
    ad ipsum venit, el a Barreosibus re- (iiium, Syagrium nomine (Cap. \&). Eodcm lem'pora

    ceptuse^t. Eoruin omnes redilus publicos pro initio Brittones de Beiofica [Al. Biturica] a 555 Cotlhis

    receplionis consilio Wiomadi benigue concessit. De- expulsi, mulii apud Doensem c
    perempti sunt. Pau-

    inde ab omnihus Francis resubliniatur in rcgno, lus comes cuni Romanis et Francis bellum Gottliis
    intulil, et pracdas egil. Childerieus Olouacro supcrato
    multaque prxdia cum ^Egidio egit. Plurcs stragcs
    Romanis. hiulum comitem inierfecit, Andegavis obiinu.t (Cap.
    ab ipso faclae sunt in
    19). Ilis actis, inter Saxones cl Romanos bellum ge-
    XII. Basina qua; Bisinum regem in Thoringia
    slum esl. SaX' nes lerga vcricnles, muliis ex eis ex-
    jugalem hahehat, cum audissel Childericum a Francis
    stinctis, insulaj d eoruin, cum uinlto popuio in:erem-
    in regno sublimotum, cursu veloci relinquens Bisinuin
    j»lo, a Fiancis cap.lae at(|iie subversie s;:nt.
    ad Childerienm iransiT (Cap. 12). Qui cum eam
    si llicite inlerrogasset qua de causa ad eum de tam XIII. Ipso anno terracmoius fuit. Eoricus Gottho-

    longe venissel, respondisse feriur : Novi, inquit, uli- rum rex decimo qnarto regni sni anno ecclcsiam
    sancti Juliani Brivate columnis ornalam
    lilalem tuam, quod sis valde .-tienuus; 554 ideoquc mirifice

    veninthabitemlecum.Siulilioreinsubcceloscissem, C construxit <\ Uegnaus Eoricus annos viginti (Cap.


    a-.l eiimdem expetisscm.Quain Childericus gaudens,et 20).

    dili^ens ejusdem pulchritudinem, in conjugio copula- XIV. In Burgundia nimia famis oppressio advenit
    vit. Cum prima no. le jugilcr straiu junxissent , dicit (Cap. 2i). Cunique popUlus a fame diversis regioni-

    ad eum mulier : Ilac noclc a coitu viiili abstiuebimus. hus dispergereiur, nec essct qui alimoniam praeberet
    Surge secretius , el quod vidcris ante aulas palatii, ^Edicius f
    quidain ex seualoribus magnam lunc rem
    dices ancillae tuae. Cuinque'si>rrexisset, vidit similitu- in De<» lecisse perhibetur. Misit pueros suos cum
    dincm bestiarum h leonis, unicornis ct leopirdi de- equitibus [id esl cquis] el |>la i islris per vieinas sibi

    anibulantium.Beversusque dixit mulieri quae viderat. civitalcs ; ut tos qui inopia vexabantur sibi adduce-
    Dieil ad eum mulier : Domine mi, vade denuo, et reut. Cunclos pauperes quos invenire poluerunt, ad-
    quod videris narra ancillne tux-. Ille vero cum foris duxerunt ad domum ejns, ibique eos tempore sleri-
    abisset, vidil bcstias simililudine ursi et lupi deam- lilalis pascens a famc liheravil. Fucruntqiie plusquain
    bulantes. Narrans et luec mulieri,compellil eum ter- qiialuor inilha ,
    quos aluit usque tempore tibertaiis.

    lio ul irct, et quod videbat iimitiaret. Cum(|iie terlio post (|iiorum discCssum vox e ccelis lapsa pervenit,
    exissct, vidit bestias minores similrludine canis et dicens iEdicio : Quia fcci^ti hanc rem, libi et semini
    minorum bestiarum ab invicem delrahenlium cl vo- D tuo panis nou indigebit in sempilernum. iEdicius
    lulaiiliuin. Ciimque Basina; ba3c universa narrasset, mir;e velocitatis luii , [iluiibus vicbus multitudinem
    abstinenies se caste usque in craslinum , surgenies Golihorum cum paucis in fugam convertit. Evatrix s

    • Non unum est hujus nominis casirum,vulgo Rar, Gointius. At, prout jim observavimus ad caput 9,
    de quo hic locus inlellii,r possit.Tam enim Barro ad i rcfragatur cod. Glaromomani auctorilas.
    Albam, quani Bairo ad Sequaiiam compelere potest. c Editi aliquot, al. Tolosam, falso.
    Esl enim vicus
    Bairuin Ducis, quod niiiic videtur c.clcris celebrius, Biturigum. Vide nolas ad Gregoni lib. n, c.ip. !8.
    tunc lemporis nondum construcium luisse Valesius d Ed tio Freh., in aolo. Boli., in solo... capti ulque
    P'iial. At cum pagi Barrensis menlio sit ai> annis (ere subversi.
    inille in lesiainento Wolfaudi romitis pro condilu « Fallilur Fredeiiarius; nam, ul jam oitservavimus,
    monasleiii sancli Michaclis in a^ro Viiduncnsi, el in non Euricus, sed Victonus ab Eurico Arvernis pr;e-
    aliis ejus aevi monumeniis, locuin huiic jam tunc ce- po>ilus basilicam sancti Juliani, non quidem Brivate,
    lcbreni luisse oportuit, ut |>a^o cognoiiiiiii nomen in- sed in ipsa urbe Arvcrna, qtiam bodie Claruiniuon-
    didcrit, qui proinde bic |ioiuerit designari, licel -enus lem appellamus, columnis adornavit, non exstruxil.
    B.trrum Uuc.s cognominatu«. f
    Al., Ecdilius, seu /Edecius.
    b blas visioi.es ab micriioJa orc additas puiat s Ed., Evar x. Boli. ct Gli. al., Evuyrui,
    583 S. GKEGORII EPISCOPI TURONENSIS 5S4
    rex Golllioriim rxcedens Spanum limitem, gravem in A lig'io :>d colliim lapde aquis immcrsit; duos lilios
    Galliis inltilit perseciitionein (C<i/). 2.r>). eoruiii g'a lio liucidavii; duas lilias exsilio condem-
    XV. Defuncto Childerko, Chlodoveus cjnsdem filius navil, quariim senior noinine Saedeleuba d mutaia
    ,

    regnavit pro co (Cap. 27). Anno aiilem quinlo regni veste, se Deo devovil, junior Chroiecliildis vocahatur.

    rjus Syagrius Komanorum palrii ius apud civiialcui XVIII. Porro Chlodoveus legatiodera in Burgw»
    Scxonas a qnain quondam di;im sa;pius millens ambiebal Chrotechildem (Ibid.).
    ,
    paler suus tenuerat, sc-
    deni habchat : snper qiiem Chlodovcus cuin Ragna- Et ctiin iioii esset liciliim eam videre, Chlodoveus
    cliario iriiiens, Syagrius illisinn ccrnens 556 exer- Aiiieliiiiiuin e qucmdam cx Komanis, ingenio quo
    citnin terga vcrtit, et ad Alaricuin regem Tholosam pnicrai, ad Chrolixliildem priexidendam direxit. At
    cursu vcloci perrcxil. Cltlodoveus legalos ad Ahricum ille nrsi singulus, ad inslar mendici peram ad dorsi-.ui

    iniiiit, ul enm redderet, alioquin novcrii sibi Ijcllum ferens vote deformi, illis perrexii parlibus, annuluin
    infcrri. At ille metuens , ul Golthorum pavere inos Cldodovei, quo ei potius crederetur, secuin portans.
    est.Syagrium vin inm legatis Quem Chlodo-
    tradidit. Cuinque ad Januam civilatem f
    ubi Clirolccliildis cuni
    veuscuslodiae maneipavii, rcgnoqiieejusacceplo, eum germana Saedeleuba sedebal, venissei, et illye hosjii-

    gladiolrucidare[Co/i.,iiiincare]pra?cepit.Chlodoveus, lalitateperegrinos seclanies eum causa mercedis sus-


    eoquode-setfanatictis, ecclesias depraedari perrnisit. B «l'isseiil, et pedes ejus Chroleebildis lavaret, Aure-
    XVI. Igitur de ecclesia Bemicianae urbis urceum li.inus verbo secreto inclinans ad e.uii, dixit : Do-
    magnum hoslis abslub rat cum re iquis ministcriis niina mi, grande verbiiin tibi nuntiaturus sum, si

    [Ibid.). Sancius ac apostolicus Remedius pomifex locum dare dignaris , ubi secretius suggeram.
    ejusdem nrbis ad Chlodoveum veniens postulans , si Illa annuens, inquit : Loquere 8. Dixiique Aure-
    aliud de sacris vasis recipere non merereiur, saltem lianus : Chlodoveus rex Francorum me direxit ad le;
    vel urceum illum reciperet. Audiens rex dixit : Milte si vtduntas Dei fueiit, te vull ad culminis sui sociare
    nuniium usque Suessionas, ibi qu.e acquisila sunt conjugium. Ut ceria fias hunc annulum tibi direxit.
    dividenda crunt. Si mihi illud sors dederil, petitio- Quem illa accipiens, gavisa est gandio inagno. Dixil-
    nem luam implebo. Cum prxda in medio dividenda que ad eum. Accipe cenliim solidos pro laboris tui
    poneretur, ait rex : Rogo ut sahcm milii vas istud inunere, (t annulum hunc ineum. Festinaus reverte.-e
    cxtra parlem concedalis. Ha3c rege dicenle, rcspon- ad dominum luum, et dic ei ; Si me vult matrinio-
    denl Franci : Gloriose rex, qux cernimus lua snnt; nio sociare, prolinus per legatos a palruo meo Gun-
    Eed el nos tui sumus, domine, quod tibi placel, fac. dobado postuletur. Legiiti 55g qui venient, obtenta
    Tunc unus levis, invidus el facilis, voce magna ur- ad prsesens firmitaie h , iilaciuun sub cderitaie insti-

    ceum impulit, dicens : Nihil hinc accipies, nisi quod C tuanl. Nisi ad perficienduin fesiiueiit, Aridii » cujus-
    tibi sors vera largitur. Rex injuriam hanc patientia dam sapientis de Conslanlinopoli adventum vereor,
    lenivit. Sorte posita, acceplum urceum beato Reme- ciijus consilio, si prius venerit, hjec oinnia dissipa-
    dio transmisit, servans abdilui» suh pectore vulnus. bunlur. Aurelianus eodem habitu quo venerat, rediit
    Kalendas Mariias jussit omncs armatorum pbalanges ad propria. Cum jam pr<>pe Aurelianeiise lenit.i-
    se oslensuros venire. Lbi cunclos ciicuibat venit ad riuin, nec procul a domo prope accessissel, quein-

    urcei percussorem , dicens ad eum : Inculta est ar- dam paupcrem mendicum in via secum ilineris so-
    matura tua , neque securis esl ulilis. Apprehensam- cium habebat i, ciiin jam securus Aureliauus sopore
    que securem ejus leme dejecit. El ille cum paululum depressus esset, a collega suo pera cum solidis ejus-

    inclinaliis fuissel, rex elevafs manibus secure capul dem fuiaiur. Cumquea somno expergefaclus fuisset,
    ejusdefixit : Sic, inquil,et lu Suessionis urceo fecisli, moerore pleuns cursu veloci peirexil ad propria, di-
    magnum sibi per hanc causam timorem slaluens b. rigciisque pucros ad inquirendum meiidicum qoi pe-
    XVII. Fuil igilur Gundiocbus rex Burgundionum ram ejus porlabai. Quem apprehensum Aureliano
    ex genere Alhanarici 557 re g' s persecutoris (Cap. praseiilanl, eumque lorliler indtio ccesum permisit
    28). Huic fuerunl quatuor Gundobadus, c Gode-
    filii, ire mendicum. Prolnius Aurelianus Chlodoveo regi
    giselus, Chilpericus et Godemarus. Gundobadus Chil- per singula narrans successionem, suggeslion^s nuii-
    pcricum fratrem suum iuleifecil gladio; uxorem ejus liat k . Quod cum Chlodoveo utilitas el consiliuni

    Canis., Sanlonas. Sed conslat Suessionas urhem dis, et alii passim. Gregorius vero, lib. n llist. cap.
    hic designari, quae in veieribus scriplis Sessonas, 28, legalionem a Chlodoveo missam memorat : sed
    Sexonas, aul Saxonas vuigo scribilur. nihil de hac re liabet.
    b Cliesn. ct Preli , timorem fecit. Canis., causam f SicClar.,mn vero januum ciritntis, ut Boh.,Can.

    Franci limorem slntuerunt. et Freli. ; esl quippc Geneva, quam veleres Junubu
    e Alii, Gundebadus, Gunthegiselus, Golemarus.
    Mss. scribeljant. Ches., Genovam.
    Clar. et Boh. leclioiiem reliuuiiuus, et sic semper eClar. Boh., et Can.,annue;is verbo secrelo auctiens,
    infr.i. dixitque.
    d Clies. Chrona, el infra Chrolhildis. Boh.,
    al., h Boh., obtata ad prcesens firment.
    Chrutechildis. Vide otas in Gregoriuin. i
    > Edili, Aredii. De boc vide Gregor. lib. n cap.
    e Anrelianus
    Patricius memoraiura Gregorio lil». i 3"2, dc.
    de Gloria niart. cap. 77. Sed hanc de eo mendicum j Can , habuit. Ch sn., quidam pauper mendieut
    simulante narraiionein inier fabulas coinpulaiit cum quem in via... habnera'... collegw suo peram furatus
    Valesm viri eradili quatn lamcn habent Rorico,
    ;
    e t.

    Anoiiymus, Aimoinus, aucior Vilae sanclx Chlothil- * Apud Freli. deesl succetsionem. Clar., narran?
    535 HISTORIA FRANCORIJM EPITOMATA. .7-r,

    Chrotechildis placuisset. legatos ad Gundohadum di-Aipsamque in malrimonium Chlodoveus accepit,quam


    rigit, petens ul Chrotechildem neptem suam ei in con- cultu regali perfecto dilexit amore (Ibid., cap. 29).
    jugium sociandam traderet. Quod ille denegare me- Habchat jam tuuc Chlodoveus filium de concu-
    tuens, et sperans amicitiam cum Chlodoveo inire, bina, nomine Theudericum. Chrotechildis cum primo
    eam se daturum spondit. Legati otferentes solidum genitumfilium habuisset, 560quem baptismoconse-
    etdenarium, ut mos erat Francorum, eam partihus crare vellet, virum assidue suadens christianum ef-
    Chlodovei spousant a placitum ad pracsens petentes,
    , ficere ;

    nullatenus ad consiliandum regis aninms


    ut ipsam ad conjugium traderet Chlodoveo. Nulla movebatur, dicens : Deorum noslrorum jussione
    b
    stante mora, inito placito Cahillono , nuptiae pra?pa- cuncta creantur/Deus vesler nihil posse manifesla-
    rantur. Venientes cum celerilate Franci Chrotechil- tur. Regina filium ad Raptismum exhibet. Raptizatus
    dem Gundobado acceptam levantes in basternam c
    a ,
    aulem puer, quem Ingomerem \Al. Ingomerum] vo-
    cum mullis thesauris ad Chlodoveum dirigunt. Chro- citabant, in albis obiit. Qua de causa permotus felle
    techildis cum jam comperisset adventum Aridii rcx, increpabat reginam, dicens Si in nomine deo- :

    revertentis ab imperio, dixit ad seniores 559


    Fran- rum meorum puer fuisset baptizatus vixisset. Re- j
    ,

    cos Si vultis me domino vestro prsesentare, remo-


    : gina vero Deo omnipotenti gratias agens, ut de utero
    vete me de basterna, et supra equum levate, et quan-g suo primogonitum in regno suo acceperit. Post hunc
    tum protinus potueritis, illis partibus accelerate. In genuit filium, quem Chlodomerem vocitavit; qui cum
    hac basterna ad suam non possum venire proesen- baptizatus segrotare ccepisset, dicebat rex Et iste, :

    tiam. Franci levata Chrotechilde super equum,festini sicut frater, moritur. Orante matre, Domino adju-
    ad Chlodoveum pergunt. vante, convaluit. Rcgina tamen assidue regem
    XIX. Cumque Aridiusa Massiha velocissimo cursu verbis blanditis k
    ad Christi cullum suadebat (Cap. 30).
    haec audiens ad Gundobadum venisset, dixitque. ei XXI. Cumque bellum contra Alamannos Chlodo-
    Gundobadus : Audisti quod amicitiam cum Francis veus rex moverct, suadente regina, vovit, si victo-
    inivimus, neptemque meam
    Chlodoveo tradidi uxo- riam obtineret, efliceretur christianus (Ibid.). Cum-
    rem? rcspondens Aridius dixit Non est hoc amici- :
    que utrseque phalanges certamina jungerent, et stra-
    tiae cultus, sed initium discordiae perpetuie. Remi- ges ingentes essent, dixit Chlodoveus :Deum invoco,
    niscere debueras, domine mi, quod genitorfm Chro- quem Clirotcchildis regina colit : si me juvaret in
    techildse germanum tuum Chilpericum gladio truci- hoc praelio, ut vincam hos adversarios mcos, ero illi
    dasti, matrem ejus lapide ad collum ligato necare fidelis. Alamanni tcrga vertentes in fugam lapsi sunt.
    jussisti, duos ejusdem germanos capite truncatos in Cumque regein suum cernerentinteremptum, novcm
    puteum fecisti projicere. Si praavalucrit, injuriam^annis l
    exsules a sedibus eorum, nec ullam potue
    parentum vindicabit. Dirige protinus exercitum posl runt gentem comperire, quse eis contra Francos
    eam, ut revertatur. Faciiius unius feres jurgium, auxiliaret, tandem sein ditionem Chlodovco tradunt.
    quam oinni lcmpore tu et tui scandalizemini a ll
    Nam cum de prselio memorato superius Chlodoveus
    Francis. Hsec audiens Gundobadus, exercitum post Remis m fuissct reversus, clam a sancto Remedio
    tergumChrotechildse retentandum c dirigit, qui con- Rhemensis urbis episcopo (Cap. 31), attrahente etiam
    sequentes thesauros et baslernam cuncta retentent. Chrotechilde regina, baptismi graiia cnm sex milli-
    Chrotechildis vero cum appropinquasset Villariaco f
    , bus Francorum in Pascha " Domini consecratus est.
    in qua Chlodoveus residebat, in territorio Trecassino, Cum a sancto Remedio in Albis Evangelii lectio
    adhuc antequam terminos Rurgundise Chrotechildis Chlodovco annuntiarctur, qualiter Dominus nosler
    prseteriret, rogans eos a quibus ducebatur, ut duc- Jesus Christus ad passioncm venerat, dixit Chlodo-
    decim leuvas & m
    utrasque partes de Rurgundia veus Si ego ibidem cum Francis meis fuissem, in-
    :

    prsedarent et incenderent. Quod cum permittente juriam 561 ejus vindicassem. Jam fidem his vcrhis
    -Chlodoveo impletum, dixit Chrotechildis
    fuisset ostendcns. christianum se verum esse affirmat,
    :

    Gratias tibi ago, Deusomnipotcns, quod initium vin- XXII. Godegiselus frater Gundobadi solalium per
    dictse de genitoribus vel fralribus meis video. ^legatos Chlodoveo poslulat, cum eum comperisset
    XX. Tunc ad prsesens Chlodoveo " perducitur, u fortissimum in prrcliis; promitlens, ° si ejecentGun

    Svissionas nunliat. Boh., narrans fuisse bonelas (al. revocari possunt, Villers ECilictt haud procul ab Ar-
    m., honeslas) su gesliones nunliat- ciaco et ipsis Trecis et Villori, vicus .paulo Trecis
    ' Buh., Can. et Clus., debponsant. Hie Frarrorum remotior, Barro ad Albam prt-piritjuus An villa Riaco?
    mos dicitur >ecundum legcm Salicam in formuU ve- g Can lcucos. Ctar. aliera manu exponit, kugas.
    ,

    h
    teri apud ti'gnonium, post Marculfi formulas, p. 219. Rd ti, adprasscnnarn ChlodoveU
    Vide et ejus notas in varias fortnulas, n 5, p 3G4. '
    Kd., ut chrisiianus eflicerctur.
    b
    Can. et Chesn. al., Cavallono. Foh., Cavilonro. i noihinalus. ln cod. Ciar. hgec vox omittitur.
    Frt-h.,
    k
    ' Basterna v lncuti genus erat matron.s piopium
    t
    Can., blandu. Clar. et Boh., blandiciis.
    quod tectum eiat, ut ex Hicronymo in cap. lxvi
    1
    Freh. et Ch. al., cenlum qualuor annis. Locus
    Isaise Colligit Aitasena, cum umbracutis, qrne nos dor- obscmus, qui m alii aucorcs nonesponunt.
    m C!ar., Remus. Boh., Remus
    miloria inlerpretari possumus vel basternas. • ingressus.
    d
    Clar, et BoL., scandalizeris- Can. et Freh. et
    B
    Hunc secuti sunt Hincmarus, Flodoardus, etc.
    Ch. al., xexentur- Alii tamen ex sancti Aviti epis!o!a Chiodoveum iu
    • Gan., prxsentandam, Boh., retentanda— relentant. Nativiiate Domini haptizatum fuisse volunf.
    f
    Duo supersunt apud Tricassinos loca, quae huc ° Boh., promittens se si... dissolvere.

    Patrol. LXXI. 19
    S. fiHECOIUI KPISCOPl TURONENSIS >88

    dobadum cum suo solaiio a reguo, tributum partibusAmultis muneribus ecclesiam sancti Martini, et sancti
    Chlodovei dissolveret (Cap. 32). fiundobadus igno- Hilarii ditavit, quorum fullus auxilio haec cernitur
    rans dolum fratria Godegiseli, ad eum misit dicens : implesse. Cumque Parisius perrexisset, ibi calhe-
    Veni ut reaistamufl Francis unanimiter, ut quodalia- dram regni sui constituit (Cap. 38).
    gentea paasaa sunt, doo perferamua nos. At ille : XXVI. Theudericus ejusdem filius, civitatibus
    Vadam, inquit, et praBbeam tibi auxilium. Chlodo- captis circa maritima, jussu patris filius ad eum re-
    veus cum Francis adveraus 008 duos reges castra vcrtitur (lbid.). Filius Sigiberti regis, nomine Chlo-
    Divionensi campania direxit ad praaiium. Godegise-
    :i

    dericua [Al., Cblodoveus], quem cum exercitu in


    lua Ghlodoveo conjungitur, ac uterque exercitus ejus solatio contra Gotthoa Chlodoveus [Al. Theodo-

    Guudobadi populum atterit. At ille dolum fratris ricus| babucrat, verbis, dum per Scaldem
    liciniis e

    ioacena terga vertit, Rbodani ripam percurrens lluvium navigaret, attractus. Ipse vero patrem suum
    Aumiouem urbem ingreditur. Godegiselus, obtenla Sigibertum in Bocbonia f interfecit dolose, et ipse a
    victoria ,
    Ghlodoveo ex parte imprens,
    promissa percussoribus Chlodovei interfectus esl. Regnuni Si-
    b
    Viennamque triumphana Chlodoveusrexpost Gun- . giberti absque ullo praelio cum thesauris Chlodoveus

    dobadum dirigit, eumque decivitate extrahi praecepit. assumpsit.


    XXIII. Aridius prudentissimus vir cum Gundo-B XXVII. Chararicum regem parentem suum Chlodo-
    bado intra caslra sedens, ad Gundobadum ait veua interfecit, et regnum suum sibi subdidit (CapA\).
    :

    Oporlet te lenire bujus bominis feritatem [Ibid.). Ego XXVIII. Ragnacharium regem, atque suum pa-
    simulans a te fugere, ad eum transibo, ut faciam rentem, Chlodoveus dolis ioterfecit manu propria, et
    quod nequc neque banc noceat regionem, Quod-
    te, fratrem suum Richarium similiter manu propria

    cumque tibi per meum injunget consilium, faciendum 563 jugulavit Cap. 42).
    {
    Regnum Ragnacharii, qui
    promitte, donec causam tuam Dominus prosperet. apud Camaracum sedem habebat, suoe ditioni subje-

    XXIV. Aridius valedicens Gundobado ad Cblodo- cit. Regnum Chlodovei maxime per totas Gallias di-

    veum perrexit, dicens Illum perfidum Gundobadum


    :
    latatur. Studiose tractavit, ut nullus de suis paren-

    relinquens, tuae gloriae meoffero


    c
    (Ibid.). Benigniter tibus superesset, nisi de suo semine, qui regnaret.

    a Cblodoveo recipitur. Eratque jucundus in fabulis, XXIX. Mortuo Chlodoveo, sepultus est in ecclesia
    strenuus in consiiiis, justus in judicio, et in com-
    quam suo opere construxerat
    sancti Petri apostoli,
    (Cap. 43). Obiit post Voglense &
    bellum anno quinto.
    misso d lidelis. Dixit ad Cblodoveum Tua est haec :

    re^io,quare eam vastare permiltis? Jube Gundoba- Regnum tenuit annis triginla. A transitu sancti Mar-
    tini usque ad transitum Chlodovei liunt anni centum
    dum tibi tributa solvendum, et ipsum et regionem
    duodecim. Chrotechildis regina ad limina sancti
    dominabis. Quod si noluerit, perfice quod ccepisti. Hsec q
    562 Gundobadus lmplere pro- Martini Turonis orationibus et vigiliis pervacabat.
    injuncta a Chlodoveo
    mittens, Chlodoveus rediit in Franciam, relictis cum
    XXX. Quatuor filii Chlodovei, id est Theudericus,

    Godegiselo quinque millibus Francorum. Exiens Chlodomeres, Childebertus et Chiotarius, regnum


    Gundobadus de Avinione, resumplis viribus, Gode- ejus aequo ordine inter se diviserunt (Lib. m, cap. 1).

    Sortitus est sedem Theudericus Mettis, Chlodome-


    giselum in Vienna circumdal, per aquaeductum in
    Fran- res Aurelianis, Childebertus Parisius, et Chlotarius
    civitatem ingrediens Godegiselum interfecit.
    unam turrem ferro trucidavit, ni- Suessionis. Theudericus habebat jamTiIium, nomine
    cos aggregatos in
    Theudebertum, utilem et strenuum.
    hilque poslea Chlodoveo reddere disponens {Cap. 33).
    XXXI. Amalricus filius Alarici sororem eorum in
    XXV. Igitur Alaricus rex Gotthorum cum amici-
    matrimonium accepit, per quam Barcennona [Leg.,
    tias fraudulenter cum Chlodoveo inisset, quod Chlo- h
    propter... Barcinonae] a Childerico et Francis oc-
    doveus discurrente Paterno legatario suo cernens,
    cisus est (Ibid., capp. 2, 3).
    adversus Alaricum arma commovet, et in campania
    Voglavensi, decimo ab urbe Pictava milliario, Ala-
    XXXII. Dani evectu navali Gallias petunt, in re-
    plurima manu Gotthorum truci-
    et gno Theuderici irruunt, a Theudeberto filio Theu- £

    ricum inlerfecit,

    data, regnum ejus a mare Tyrrheno, Ligere fluvio, derici superantur, omnemque praedam et vitam
    D amiserunt.
    et montibus Pyrenaeia, usque Oceanum mare a Chlo-
    XXXIII. Thoringorum tres fratres regnabant, Ba-
    doveo occupatum est (Capp. 35, 37). Thesauros
    Alarici a Tolosa auferens secum Parisius duxit, et dericus [Al., Baldericus], Ermenfridus et Bertharius

    • Sic Clar , id esl, ni fallor, castra per campos Di- Boh., infra, navigaret ad tractum.
    etc, vel in campania Divionensi;
    f Editi, Burconia; al., Burgundia, Burgunia, Bur-
    vionenses direxit,
    sic cap. 'ib <!icitur campar.ia Vogiavensis. Editi ha-
    chonia silva-
    Vogladense.
    beut, caslro Divionense Campmiam direxit, etc.
    s Boh., \'oglavense; al.,

    b
    Freh., triumphat- Can. et Ches. al., Avenionem-
    h
    Legendum Childeberlo. Barcino urbs episcopalis
    que tnumphans, Lhlodoveus... dirigil, qui eum de ci~ provincise Tarraconensis, hodiernaa Catalaunise ca-
    vitale extrahere possenl. put. Vide Gregorii locum.
    c
    Clar Boh. et Freh., expeli, pro gloriam tuam
    ,
    ;
    Sic Bi»h. et Can. At Freh. et Ches. hic ca-
    Clar.,
    expelii- Frequenter enim casus sextus pro quarto in put inchoaut: Alani a Theudeberto, etc. Cerle
    32 sic
    isto auctore habetur in m*s., quod semel monuisse in capitum indice, etiam in Clar. habetur De Ala- :

    satis sit. nis qualiler in regno, etc. Nihil vero de Danis, qui
    d
    Ch. al., commissionibus. forte iidem sunt, nam solos Danos memorat Grego-
    « Can., levis. Ch. et Freh. al., lenibus, levibus. rius. Boh., pro Danievectu, habet Alamanni eveciv, etc. ,
    589 HISTORTA FRANCORUM EPITOMATA. 590

    (Cap. 4). 'Ermcnfridus Rertharium interfecit, insti-A XXXVIII. Inita pace inter Childebertum et Theu-
    gante uxore Ermenfridi nequissima, nomine Amal- dericum cum sacramento, datis obsidibus (Cap. 15).
    berga, Radericum germanum suum cum solatio a
    et Sed celerius rumpitur, multique filii senalorum ob
    Theuderici interfecil. Ipse vero a Theudeberto filio hoc f servitio subjiciuntur. Nepos beati Gregorii Lin-
    Theuderici interfectus est. Regnum Thoringorum gonicae urbis episcopi, Trcveris cuidam barbaro ser-
    Francorum ditioni subactum est. viens, ingenio Leonis cujusdam ex cocis ipsius epi-

    XXXIV. Gundobadi filius Sigimundus apud Gena- scopi, liberatur et reducitur.

    vensem b urbem, villa Quatruvio, jussu patris subli- XXXIX. Chrotechildis regina cum filiis Chlodo-
    matur 564 in regnum, habens uxorem filiam Theu- meris, quos alebat, Parisius resedens, eosque unico
    derici regis Italiae, unde habebat filium, nomine Si- amore diligens, Childebertus invidia de eis ductus
    giricum (Cap. 5). Eadem mortua, aliam duxit uxo- Chlotarium suadet, ut interficerentur {Cap. 18). Ex
    rem. Filium suum Sigiricum novercse insidiis jussit quibus duo, Theodoaldus et Guntharius, Chlotarii
    interfici. Unde postea fortem pcenitentiam agens, manu propria interficiuntur. Chlodoaldus ad clerica-
    monasterium sanctorum Agaunensium miri operis tum tondetur, dignamque vitam gerens transiit ad ;

    c
    construxit , et alia plura monasteria aidificavit. cujussepulcrumDominusvirtutesdignatur ostendere.
    Chrotechildis assidue admonebat mortem pa-
    filios g Theudericus filio suo Theudeberto e Wisigardem cu-
    tris matrisque, vel germanorum suorum ufcisci jusdam regis filiam desponsavit (Cap. 20). Theude-
    {Cap. 6). Quam ob causam illi Rurgundias appetunt, bertus relinquens Wisigardem, Theotheriam h
    genere
    Sigimundum et Godemarem d in praelio vincunt. Romanam duxit uxorem {Cap. 22).
    XXXV. Chlodomeres Sigimundum, dum ad mo- XL. Theudericus vigesimo tertio anno regni sui »

    nasterium sanctorum'Agaunensium fugeret, captum moritur, regnumque ejus Theudebertus assumpsit,


    cum uxore et liberis, Aurelianis adducit {Ibid.). Go- qui magnum se atque in omni bonitate prjecipuum
    demaris terga vertens Godemaris resumptis ostendit (Cap. 23). Theotheria zelans a Theudeberto
    latuit.

    viribus regnum Rurgundiae tenet. Chlodomeres ite- filiam suam dolo interfecit. Theudebertus, relicta
    rum adversus Godemarem exercitum movet, inter- Theotheria, Wisigardem duxit uxorem. (Capp. 25 '

    fecto Sigimundo cum uxore et liberis. 26, 27).


    XXXVI. Praedictum est Chlodomeri ab Avito ab- XLI. Childebertus et Theudebertus, fcedere inito
    bate, quod fecerat Sigimundo, ipso itinere [A/., ip- inter se, contra Chlotarium movent exercitum
    (Cap.
    sum item) passurum (Ibid.). Cumque Veseroncia e 28). Sed ^orationibus Chrotechildis ad limina sancti
    Franci cum Rurgundionibus bellum inissent, Chlo- Martini, et divino nutu, grandine et infestatione to-
    domeres capite truncatur, deceptus ab auxiliis Theu- nitrui et fulguris veniente, separati sunt. Pacem
    r
    derici, qui filiam Sigimundi habebat uxorem meuntes ad proprias sedes sunt reversi.
    XXXVII. Franci vero in ipso prseho resumptis vi- 566 XLII. Post hsec Childebertus et Chlotarius
    ribus, Rurgundionibus Veserontiae superatis, et ad Spanias appetunt, easque parte maxima depopulati
    internecionem perductis, patriam eorum ditioni sub- sunt (Cap. 29). Amalricum regem Rarcenona interfi-
    uxorem Chlodomeris, no-
    jiciunt (Ibid.). Chlotarius ciunt (Cap. 10). Ccesaraugusta civitas orationibus et
    mine Guntiucham, uxorem duxit, filiosque ejus tres, J
    jejuniis liberatur (Cap. 29).
    his nominibus, Theudoaldum, Gunthacharium [Al. XLIII. Post Amalricum Theudo k regnat in Spaniis
    Guntharium] et Ghlodoaldum Chrotechildis alebat. (Cap. 30). Quo interfecto Theudegiselus regnum as-
    Childebertus dolose Arvernos contra Theudericum sumit, qui dum ad ccenam laatus sederet, exstinctis
    invasit. Chlotarius et Childebertus Rurgundias ap- cereis, a suis occiditur. Cui Agila succedit in regno.
    petunt : sed Theudericus cum eis aggredi noluit. Gotthi vero jam olim habent hoc vitium, cum rex eis
    Childebertus et Chlotarius fugato Godemare Rurgun- non placet, ab ipsis interficitur.
    dias occupant. Theudericus cum exercitu Arvernos XLIV. Et quia Theudericus rex Ilaliae sororem
    vastat (Cap. 9, 11, 12). Mundericus qui se parentem Chlodovei in matrimonium habuit, ex qua parvulam
    regi asserebat, regnumque 565 ei deberi dixit, a filiam cum uxore reliquit, cum mater ei regis filium
    satellitibus Theuderici occiditur fraude deceptus D sociandum provideret, a servo, nomine Tranquil-
    (Cap. 14). Res ejus fisco subjiciuntur. lane *, accipitur (Cap. 31). Tranquilla cum exercitu

    • Boh., Ch. al., Freh. al. et Can., suum consilio. nam duxit. Inter duas tamen has voces aliquid erat
    h
    Can. et Ch. al., Ardegavensem. Item. Ch. al. scriptum inClar., quod detritum est ex industria.
    b
    Agaunensem. Ches. al. et Boh., Deotheriam.
    c
    Imo jam antea constructum fuerat, sed illud 1
    Sic Clar. et Boh. cum anonymo auctore de Gestis
    adauxit, ibique psallentium continuum instituit. Franc. et editis, prceter Chesn., qui cum Aimoino
    Vide Gregorium et notas. habet vigesimo quarto.
    d i Bellum
    Supra dicitur Gotemarus; hic in Boh., Godemarus. quod contra Wisigotthos suscepit Childe-
    e Ches. et Freh., Vesontise, et sic infra, locus est bertus, simul et aliud, quod post annos undecim
    prope Viennam Allobrogum, ex Gregorio. adversus eosdem Childebertus una et Clotharius gesse-
    f Primo apud Romanos, si lides frangeretur, ob- runt, in unum permiscet epitomator. De priori Grego-
    sides capite damnabantur, ex Tito Livio satis fuit ; rius lib. iii, cap. 10; de altero ejusdem libri cap. 29.
    k
    postea eos in servitutem redigere. In indice Clar., et Boh. hic et iu indice, babent,
    b Clar. cum. Can. et Freh., Theudericus filium Theuthacadus ; Chesn., Theudahadus.
    suum Theudebertum ubi Wisigardem; et infra, Roma- 1
    Chesn. et Freh., Tranquillianos. Can. et Bob.,
    , . ;

    S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 592

    ;i matre puellae capitar, et capite truncatur. Acce-Apius fortiter dimicans eos in fugam vertit eoramque
    pta filia mater disciplinam ingerens secum duxit. Pi- exercitus proterit. Tandem infirmatusaprofluvioven-
    lia malrem veneno interfecit. Tbeodatus* regnum tiis. et exercitussuuseademinfirmitateattritus [Al. in-

    Theuderici amhivit et filiam, quaa matri exstiterat teriit], Belisariojam interfecto, a Narside superatur, et
    parricida, in bainco vehcm tnter succenso jussit in- [psoqueannoTheudebaldusobiil,regnum-
    interflcitur.

    cludi, ut ibi combureretur. Unde causa compositio- queejus Chlotarius accepit, copulans Waldetradam
    quinquaginta millia solidorum Childeberto, Ghlo-
    iiis sibi uxorem.

    tario et Theudeberto transmissi sunt. Quod Childe- LI. Eo anno rebellantibua Saxonibus, Chlotarius,
    berlus et Theudebertus inter se dividentes, nihil commoto exercitu, maximam eoruin partem delevit,
    exinde Uhlotario dederant. Theodato defuncto, Totihi Thoringiam vastans, quia eis auxiliare 568 praB-
    successil iuregnum, quera Narsis patricius interfecit, sumpserant (Cap. 1U) \ Nec multo post tempore de-
    regnumque Gotthorum in Ilalia destructum est b . nuo Saxonibusrebellantibus, Cblotarius movit adver-
    XLV. Post Theudebertus cum exercitu italiam in- sus cos exercitum (Cap. 14). Saxones offerentes
    greditur, eamque per maritimos terminos cunctam cuncta emendare qu;e male gesserant, et dimidiam
    depopulatur [Cap. 32). Narsis patricius in fugam ver- partem de omnihus rehus eorum, exceptis uxorihus
    c liberis, in compositionc offerunt. Quod Franci ac '

    sus. Postea Bucceilinus dux, jussu Theudeherli, Si-B 1


    ciiiam occupat, totamque 567 Italiam dominans, cipere despicientes, eos interfieere conantur, Chlota-

    magna ei felicitas
    f
    in his conditionibus fuit. rio dicentes : Non pacificahis cum eis, sed surge,

    XLVI. Petitione Desiderati Verdunensis urhis epi- pra3liemur et ulciscamur in illis. Gum ille nollet,

    scopi Theudehertus clementer octo millia solidos ci-


    Franci Ghlotarium volentes occidere, invitus perrexit
    vihus Verdunensihus ad recupcrandum dedit [Capp. ad prmlium, ibiquc tanta strages a Saxonihus de

    34, 3G). Theudehertus vexatus a fehre moritur de- Fraucis facta est, ul mirum fuisset.
    cimo quarlo regni sui anno. LII. Ghildehertus cum Ghramno insidias Chlotario
    XLVII. Chrotechildis regina plcna dierum ct bonis purat (Cap. 16). Ariherlus '
    et Guntramiius jussu
    operihus moritur ; et in sacrario d basilicae sancti patris cum excrcitu contra Chramnum dirigunt, sed
    Petri sepelitur (Lib. iv, cap. 1). Chlotarius juhet ad divino nutu temperante 1 , cum gravi coruscatione
    omnes eeclesias tertiam partem fruetuum fisco dis- exorta a pralio separantur. Ghramnus cum Ghilde-
    solvere ; sed resistente Injurioso pontifice hoc malum berto pertcndit (Ibid.). Saxones factione Childeberti
    dcstruitur [Capp. 2,Gun- in Francia venientes, usque Diviciam k civitatem
    3). Ghlotarius dc Ingunde
    tharium, Childericum, Ariherlum, Guutramnum, prsedas- egerunt. Chramnus cum Ghildeberto se for-

    Sigibertum, et Ghlodesindam filiam hahuit. De Are-Q titerconslringit.CliildeberlusllbemeiisemCampaniam


    gunde c sororc Ingundis Clnlpericum, et de Unsina depopulalus est (Cap. 17). Austrapius dux in hasili-
    hahuit Ghramnum. camsanctiMartiniChramnummetuensfugit (Cap. 18).
    XLVIII. Angilane in Spania regnante, cum esset LIII. Childehertus rex apud Parisios ohiit, ct in

    iniquus suis, exercitus imperii Spanias ingreditur. basilica sancti Vincentii, quam ipse construxerat,

    Agila interlicitur \C«p. 8).


    sepultus est, cujus thesauros et regnum Chlotarius

    XLIX Athunagildus succedit in regno, qui ab assumpsit (Cap. 20).

    Spania exercitum imperii expulit Ibid.).


    LIY. WaJdetradam duasin exsilio po-
    et filias ejus

    L. Theudebaldus filius Thendeberti Waldetradam f


    suit (Ibid.) '. Ghramnus
    Britanniam fugit ad Gono-
    in

    duxit uxorem (Cap. 9). Erat valde iniquus suis, hrcm m comitem Brilannorum. Willaeharius socer
    cujus tempore uvae in cauco s natm sunt. Stella ex ejus ad ecclesiam sancti Martini confugit. Per ipsum

    adverso veniensin lunam ingressa est. Buccelinus haec hasihca [Al., ecclesia] incendio concrematur.

    in Italia apud Belisarium et Xarsidem palricios sa3- Postea a Chlotario condigne recuperatur, et stanno
    d
    Traquillane. Yalcs., Trauvillane, q^ii c nset eum ln Clar al. man. addit;c sunt litterae at, ut fiat

    esse Tri(|uillam praepositum domus r ia3,


    ret, de quo sacralario.
    Boethi s lib. l de Couso atione. Plerique emm tunc
    e Gh. al. et Freh al., Radegunde; et infra, Gun-
    n «*««.
    " ^ap- seq., Aquilane, Hispania
    Domtna in a pro lucebant in anis, ut Attiianis, Uelanis,
    etc. Trivva prsepositus cubiculi dicilur in Excerpiis f £1. et iufra, Yalderadam; al. Vuldolradunl, Vul-
    Hist..ri;e ab Henrico Yaiesio editoc, ad calcem Am- dodradam.
    ni ani A.as cellini.
    e Freh., Cauro. Can. et Cb. al., Sambuco. Clar.,
    • Boh., Theothadus;
    Clnr. et et infro, Theulluvlo. in pauco. Sed prima littera fere detrita est et infra, ;

    Ch. Tlicuudus. De lns vide notas in Gregor


    al ,
    pro luna, Boh. limina.
    quibus ca j inge qu;e de Amalasiinthae caede habet
    h
    Boh., Qui eorum auxitia prxsumpserant
    Procupius in Historia aicaua, uli latetur se Theoiorae hitra dicitur Chai ibertus. Clar. habet Airiberlus
    1

    s >[x mctu rcm in ilisloiia Guttuoium itissiniu- al., Chairibei tus. »


    . ii item scnbit Tbeodoram ae si
    verilam i Sic editi. Clar., temperate, pro lempestale, ni fallor.
    alasimihi. ut ipsa oonstitnerat, Byzantium wni- k
    Can. et Ch. al., Duuciam ; al., Deviciam.
    rct, Ju-tinianus inip. se ipsa l.eglecta illius amore ca- Can. et Boh. bae; praecedenti capitulo jungunt, et
    1

    peretur, Peir >> legato demandasie ut eam pcr Tlieo- melius quid> m. Legt ndum porro Ultrogoltam, quae
    datum t.ttrfici cuiaret, (juod paulo post factum fuit. fuerat Cliildeberti uxor. Vioe Gregor.
    1
    Aiia, Bed -^ntiqua manu, Clar., li ans-atum esl. - Cb. al. et Freh., Cunoberlum regem ; et infra,

    Ch. al., inleiicilas. Boh., magna infeticilas. Buc- pro Williachaiius, Clar. et Boh., Quiilacharius, quod
    cellini iu Campaniam adventus meminit Gregor. M. nomen iucaute dividitur in Can. Quia Lacharius. Et
    H). ; t*V- * infra Ches. et Freh., propter ipsum.
    '

    593 HTSTORIA FRANCORUM EPITOMATA. ™


    cooperitur. Chramnus a Chlotario patre suo caplus,AUt Marchitrudis dimitteretur, haec fuit occasio. Ma-
    curn uxore et liberis in Britannia igne concrematur, ter ejus, post mortem Magnacharii, de vilibus ho-
    Conober comes Britannorum interfectus a . minibus unum ex nutritis Magnacharii acceperal
    569 LV. Chlotarius pro suis peccatis qua3 gesse- maritum, qmu, instiganiibus Gunlionc et Wiotico
    rat, aut ncgligenter egerat, exorandum ad limina filiis, ab eodem mater jussu Guntramni separatur,

    et ipse puer occiditur. Clamant et filii, negligentes


    *
    beali Marlini Confessoris properat Exinde
    Cap. 21).
    Compendio villa veniens, quinquagesimo primo re- matrem herbariam et meretricem. Hsec occasio fl-

    gni sui anno vexatus a febre obiil. Chilpencus occu- liam ejecit de regno. Charibertus rex Ingobergam ac-

    palis thesauns Chlotarii in villa Brenuaco, sedem cepit uxorem. Qua relicta, Merofledem lanarii filiam

    Childeberli Parisius occupat sed mox exinde repel- ; accepit, aliam pastoris ovium filiam, nomine
    et

    litur (Cap. 22). Charibertus, Guntramnus, Ghilperi- Theudechildem, duxit uxorem, ex qua habuit filiura,
    cus et regnum patris dividunt. Dedit sors
    Sigibertus sed protinus moritur {Cap. 26),
    Charibertoregnum Childebcrti, Parisius sedem ha- LVII. Porro Sigibertus cum videret fratres suos
    bens, Guntramno vero regnum Chlodomeris, sedem uxores viles accipere, Gogonem causa legationis ad
    h
    habens Aurclianis Chilperico regnum Chlotarii pa-
    ; Alhanagildum regem direxit, petens ut ei iiliara
    tris ejus, cathedram habens Suessiones ; Sigibertogsuam, Brunam nomine, conjugio traderet, quam
    multis thesauris Sigiberto ad ma-
    b
    quoque regnum Theuderici, sedem habens Mettis Alhanagildus cum
    Eodem tempore Chuni Gallias appetunt, contra quos trimouium transmisit [Cap. 27). Ad nomen ejus or-
    Sigiberlus movit exercitum, eosque vicit [Al., inter- nandum etaugendumestdeterminatum ut vocaretur 1

    fecit] atque fugavit (Cap. 23). Postea cum iis pacem Brunechildis, quam cum multa lsetitia atque jucundi-
    inivit. Chilpericus Rhemos invadit, et alias civitates tate Sigibertus accepit uxorem.
    quae ad Sigibertum pertinebant abstulit, unde inter omnes Au-
    LVIII. Ante ha3c in infantia Sigiberti
    ipsos bellum civile surrexit. Sigibertus Suessiones strasii, cuni eligerent Chrodinum majorem domus, J

    occupat ; Theudobertum filium Chilperici apprehen- eo quod esset in cunctis strenuus, et timens Deum,

    sum in exsilium transmittit : Chilperico victo atque patientia imbutus, nec quidquamaliud,nisi quodDeo
    fugato, civitates in suam dominationem revocat. Post et hominibus placeret, in eo inveniretur ille hunc ;

    k
    annum [Boh., annos] Theudobertum filium Chilpe- honorem respuens, dicebat Pacem ego in Auster :

    facere non valeo, 571 maxime cum omnes prima-


    c
    rici reddidit, datis in invicem de pace sacramentis .

    GuntramnusinBurgundia regnans, in locuin Agrico- tes cum liberis in toto Auster mihi consanguinei sint;
    lanis patricii Celsum instituit, virum in verbis para- non possumex eisfaceredisciplinam, necquemquam
    d
    tum, et in cupiditate promptissimum (Cap. 24)
    p interficere. Ipsiveroper meinsurgent, utagantsuper-
    .

    LVL Guntramnus fuit rex bonus, timens Deum stitiose.Eorumactanon permittatDeus,ut meininfer-
    (Cap. 25). Accepit primum concubinam, nomine Ve- ni clauslra tradant. Eligite alium quemvultisexvobis.
    nerandam, de qua habuit filium, nomine Gundeba- LIX. At illi cum non invenirent, tunc, Chrodini
    dum. Post accepit Marchitrudem filiam Magnacha- consilio, nutritum suum, meinoratum superius, Go-
    rii e quse postquam de Guntramno habuisset filium,
    , gonem majorem domus eligunt. In crastino primus
    570 veneno Gundebadum dolose interfecit. Ipsa ad ejus mansionem perrexit Chrodinus ad ministe-
    judicio Dei filium quem habebat perdidit, et odium rium, bracile Gogoni in collo tenens. Quod reliqui l

    regis per saginam incurrit. Eadem dimissa, Austre- cernentes, ejusdem sequuntur exemplum.Prosperum
    childem ejusdem ancillam, cognomento Bobilanem, hoc Gogoni ad gubernandum fuit, quoadusqueBruni-
    Guntramnus accepit uxorem, de qua duos filios ha- childem de Spania adduxit. Quem Brunichildis conti-
    buit, his nominibus, Chlotarium et Chlodomerem. nuo apud Sigibertum fecit odiosum, ipsumque, suo

    a Sic Editi, praeter Ches., qui cum Boh. et nepotibus in diversas partes seu regna
    habet in- dovei filiis

    terficilur ; Clar., interfecto. divisum fuisse. Celebrior divisio, quae usque


    ssepius
    b
    Gregonus, Remis. ad primae stirpis finem perseveravit, tria in regna
    c
    Can. et Ches., invicem pace et obsidibus cum sa-T) Franciam partiebatur in Burgundiam scilicet, sic :

    cramentis. dictam quod eam Galliarum partem quae Burgundio-


    d
    Can. et Ch. al.,civitate prudentissimum. nibus paruerat sub se inUgram complecteretur Fran- ;

    e Clar., Magnicharii. Boh., Magnichari. ciam orientalem, et Franciam oci-Mentalem, quas


    f Clar., Cinccione et Wiolico. Can., Cumtione et Vi- idiomate Theutonico Ooster riich et Wester riich, id est
    volico; al., Conventione.' Ch. al., Uncione el Vivolico. orientale regnum et occidentaie regnum appellabant.
    Boh., Quintiono et Vinoiico. Francia orientalis postea Auster seu Auslria, ac de-
    s Clar. et Can,, clamantes fUii negligenter. Freh., mum Austrasia; occidentalis vero Wester, tum nescio
    clamanlibus filiis negligenter. Herbam dicitur, quae qua occasiOi.e, Neuvester, id est Nova Vestria, Nep~
    ex herbis seu potiombus maeficia conflrit. tricum, Neptria, Neustria, ac taudem Neustrasia di-
    h
    Clar. et alii, prseter Ches., Anagildum et sic in- cla fuit. Porro licet aliquot F/anciae urbes et regiones
    ;

    fra. At cap. 63 legitnr Athanagildo. constanter in Austra-ia, aliquot alise in Neustria semper
    1
    Cod. C.lar. et Boh., ornandum, est auctum ut vo- fuerint, nonnullae tamen fuerunt quse variis temporibus
    caretur. Boh., Brunechildes. ad varia regna p^ rtinuere, quod maxime observaudum
    j De Chrodino vi ie Gregor. lib. vi, cap. 20. est in legendis istorum temporum monumeutis.
    k Cum hae voces Auster, Neuster, etc, frequenter Can. al Bracibe. Aimoin., lib. ni, cap. 4, bra-
    1
    ,

    in Fredegario ejusque contumatoribus occurraut, chium ejus cotlo superponens suo, signum futurx do-
    observare convenit Francoium imperium sub Clro- minationis dedit.
    505 S. (JltKliOUII KPISCOPI TUnONENSIS 596
    instigante consilio, Sigibertus interfecit «. TantaAliberis Danubium transmeant. Cum a Gbunis Danu-
    mala et elfusiones sanguinum a Hrunichildis consilio bium transeuntes fuissent comperti, eis bellum co-
    in Francia factasunt, utpropbelia Sibyllffl iinpleretur, nati sunt '
    inferre, interrogati a Cbunis, quare gens
    dicens VenietBruna^departibuaSpaniaB, antecujus
    : corum terminos introire praesumcrct. At illi mulieri-
    conspectum multffl gentesperibunt.Haxverocquilum bus suis praecipiunt comam capitis ad maxillas et
    [Id cst, equorum] calcibua disrumpitur c mentum ligare, quo potius virorum habituin simu-
    .

    LX. Cbilpericus Gachilosoindani sororem Dru- lantes plurimam multitudincmhostium ostenderent,


    ll

    nicbildis habuit uxorem, relinquens Fredegundem eo quod erant mulierum comae circa maxillas et
    et alias, quas babebat uxores {Cap. 28). Postea mentum ad instar barbae valde longa). Fertur desu-
    transcendcns sacrameiiluin quod Gotlborum lcgatis per utra3que phalangae vox dixisse Hi sunt Lango- :

    dederal, ne unquam Gachilosoindam de culmine re- bardi, quod ab his genlibus fcrtur 573 eorum
    gni degradaret, ipsamquc suggillare fccit. Post cu- deum fuisse locuturn, quem fanatici nominant Wo-
    jus transitum Fredegundem denuo accepit uxorem. danum Tunc Langobardi cum clamassent Qui in- j
    . :

    neputantcs ei fratres ejus quod suo ingenio Gachilo- stitucrat nomen, concederet victoriam in hoc pra> ;

    soinda fuerit interempta, eum de regno ejiciunt. lio Chunos superant, partem Pannoniae invadunt.
    Habebat Chilpericus de priore regina Audovera tresgNec multo post tempore Narsis patricius, minis Jus-
    filios, Theudobertum, Meroveum et Chlodoveum. tini imperatoris ejusque Augustae Sophiae perterri-
    LXI. Chuni [AZ.,Huni] inGallias venire conantur, tus, eo quod Augusta ei apparatum ex auro facluru
    adversus quos Sigibertus 572 cum magho aggredi- muliebre, eo quod eunuchus erat, cum quo filaret,
    tur exercitu (Cap. 29). Chuni magicis artibus instru- direxit, et pensilarios k non populos. At ille
    regeret
    cti, multis phantasiis ostensis, exercitui Sigiberti me- respondet Filum filabo, de quo Justinus imperator,
    :

    tum concutiunt ; terga vertunt. Sigibertus a Chunis nec Augusta ad caput venire noh possent. Tunc
    circumdalur, sed sua prudentia dona offerens libera- Langobardos a Pannoniis invitans, cum Albocno rege
    tur,nec ei quidquam haec conditio fecit opprobrium. Italiam introduxit. Alboenus Chlodesindam Chlotarii
    Pacem sempiternam cum Chunis firmavit, et a rege uxorem qua defuncta, aliam duxit
    regis filiam habuit ;

    Chunorum condignis muneribus honoratur. conjugem,cujus patrem interfecerat (Cap 33; al., 41).
    LXII. Sigibertus praecepit Arvernis civibus Arela- LXVI. Ipse vero ejusdem mulieris fraude veneno
    tem occupare (Cap. 30). Jubente Guntramno' a Celso periit (Cap. 35; al., 41). Ipsaque postea cum aliquo
    patricio Arverni Arelate trucidati sunt. Langobardo, apud quem navennam fugaciterdecivi-
    LXIII. Athanagildo rege in Spania defuncto, Leuva tate Verona, ubi virum occiderat, aggrediebat, pari-
    cum Leuvildo fratre regnum assumunt (Cap. 32 al, ; ter in itinere apprehensi ' et interfecti sunt
    OQ\ If/xnitiiM f niitro Tnm T nntril/lnp in lnirifTrnm Qnn. TV\fTT r^««.«U„—-i: !-- rill- r
    38). MoriturLeuva.TumLeuvildus in integrum Spa- LXVII. Langobardi regem,nomiueClip [Al. Calip],
    niae regnum habens Gadsuindam
    tenet, e
    matrem super se eligunt (Cap. 36 ; al., 42). Prorumpentibus
    Hrunechildis uxorem. Langobardis in Gallias, Amatus patricius ab ipsis in-
    LXIV. Eodem tempore, defuncto Constantinopoli terficitur et a [Id est, ex] Burgundionibus multae
    ;

    f
    Justiniano imperatore, Justinus ambivit impe- ibidem stragcs factae sunt. Post Amatum Mummolus
    rium, vir iniquus et cupidus [Cap. 33 ; al., 39). Ad patriciatum assumpsit.
    quem Sigibertus legatos, Warmacharium [Al., War- LXVIII. IrruentibusiterumLangobardisin Gallias,
    marium], Francum etFirminum comitem direxit, qui cum quibus Mummolus fortiter dimicavit, et usque
    pace cum imperatore firmata «. Qua facta, secundo ad internecionem oppressit, pauci ex eisdem Italiam
    anno sunl reversi. repedantur (IUd.). Saxones, quos Theudebertus in
    LXV. Langobardorum gens, priusquam hoc no- Italiam miserat, inGallias prorumpunt, apud Stuplo-
    nem m
    h
    men assumeret, exientes dc Schatanavia ,
    quae est castra ponentes, multaj strages per vicina
    inter Danubium et mare Oceanum, cum uxoribus et loca ab ipsis perpetrantur ;
    qui a Mummolo superan-

    • Idem scribit Aimoinus, lib. iu, cap. 4, quod ta- tiem terras ambientibus circumfusa. Dicta est etiam
    men falsum videlur ex Gregoriilib. vi, cap. 1. DEhltia, ubi hodie suut regna Suecis et Norvegiae.
    b
    Sigiber.us in Chronico legit, Veniel Bruma, etc, Vide Ortelium.
    quae lortasse leclio caeieris est praeferenda, licet nul-
    1
    Can., conantur. Clar. et Freli., conarint. Boh.,
    lum Fredegarii codicem invenerimus qui eam habeat. conarunt, pro conarenlur.
    e
    De hujus supplicio vide Clironici cap. 41, infra, j Can. al,, Wisodnno. Is esl Romanorum Mercu-
    et appendicem ai Marii Chronicon. Locum iu nostra rius, teste Paulo Diacono, qui plura de his et Lango-
    appendice infra iutegrum dabimus. bardorum origine et progressu habet lib. i, cup. 8 et
    * Ed., Gachilisindam ; al., Galsonlam, seu Valr sequentibus, quem si hibet consule.
    sontam. k
    Id est effeminatos, qui ut muheres nendo occu-
    Boh., sicut et infra, cap. 83, Geresvindam ; alii, parentur. Pensum quippe est manipulus lanae aut
    Gaisuindam. cannabis, qui ex colo pen iet et fuso trabitur. Ex hac
    1 Al., habuit. Et infra, Warmarium, seu, Warma- item voce dicitur aliquis pensum suum absoivisse,
    charium. qui rem sibi commissam confecit. De hoc Karsetis
    e Edili, pacem firmarent. facinore vide Paulum Diacon lib. n de Gestis Lan- ,

    h
    Can., Schandivia sl. ; Schatanagia. Paulus gob. cap. 5; quod fabulotum arbitratur Valesius, lib. ix
    Diacon., hb. i de Gestis Langob., Scandinaviam Rerum Franc, tomo II, p. 36.
    appellat, cap. 2, ubi insuU non tam in mari
    dicitur 1
    Chesn. et Froh pariter inleriit. Nam ibi apprchensi.
    ,

    posita quam marinis fluctibus ob raarginum plani- w Alii, Stipholonem. Bob., Slaplonem. Vide Gregor.
    . ;

    598
    HISTORIA FRANCORUM EPITOMATA
    597

    ,„, e« in fugacter revertuntur,


    Dtf-, om-
    Saxones
    «s AR— -J-jjtaJ-j-*S=lSffiS£
    rumorem levant, dicentes Sicut promisisti da
    :
    nobis
    nibus quse prsedaveraut (Cap. 37; aZ.« 43). pa-
    ubi rebus ditemur, aut prseliemur, alioquin ad
    iterum cum uxoribus et liberis in Gallias 574
    desti-
    Ille volens compulsus a
    Sigiberto rege recepti, in locum unde triam non revertimur, »,

    nant, ut a
    Avenni- suis, super Guntramnum ire, Austrasii valde consi-
    exierunt redirent. Venientes in territorium
    Rho- liose
    '>

    dicunt ad eum F acramentis pacem cum Gun-


    cum, Mummolus protinus obviam veniens eis,
    firmasti, quo pacto possumus
    super eum lr-
    non permittebat. Postea, acceptis tramno
    danum transire
    super Ghilpencum
    Ad Sigibertum ruere? Unanimiter exclamantes se
    muneribus, transire eos permisit.
    [Ai.,a wyueiiuji)
    ? , ft „,„ f _ P «„
    fuerant, sunt stabiliti. Postea, defuncto
    Glip,
    r,„ m
    Lango-. -s^n, mm
    p.xerr- tus ad propria festinans
    pins exercitus
    ricum Jam ejus
    longe
    terga ver-
    hsec cognovisset Chilpericus,
    Gum
    bardorum duces Ghamo, Zaban et Rodanus
    Gallias aberat.
    tens Thornua
    k pervenit [Cap. 45 ah, 51). Sigiberlus
    irruperunt [Cap. 39; ah, 45]. Quibus
    obviam Mum- ;

    post tergum ejus Parisius venit,


    ibique sanclissimum ac
    molus cum exercitu venit, et hos tres duces
    cum
    In beatissimum Germanum Parisiorum urbis episcopum
    eorum exercitu usque ad internecionem
    alio anno Mummoius
    delevit.

    exercuu Turonus
    Mummolus cum exercitu ac Pic
    luruuua au ± iu- ^uui^gi^.uu hsecabeodem verbaprophetiae
    „__.,—
    cum Sigibertus vidisset,
    tuum
    .

    persequere cogi as,


    —
    Guntramno, de potestate Chilperici B audivit Si germanum
    ita
    tavis junemt uumr
    tevi Mubente »...*«,„„ suum
    :

    restiluit m
    reenum
    disnonas. et regnum auferre,
    „ n A0 ul nnm
    „i mtP.rfirPrfi disponas,
    cum interficcre •

    {Cap. 40
    abstulit, et ad partem Sigiberti
    quam tuo parabis, in eam
    de exercitu Chilperici et lpsis scriptum est Foveam
    fratri :

    al., 46).Multi ibidem


    castigationi nolens
    cadebis (Prov. xxvi, 27). Cujus
    Pictavensibus a sunt gladio trucidati. Taloardus
    et
    al., 52).
    Nuccio b duces Langobardorum per ostiola
    in Sido- annuere, cogitabat optata perficere (Cap. 46 ;
    »
    sunt ingressi, ad Cumque Victoriaco accessisset, omnes Neustrasiee
    nense c territorium cum exercitu
    venientes se suse ditioni subjecerunt. An-
    monasterium sanctorpm Agaunensium nimiam ad eum
    facien-
    Frede-
    d nec procul ab lpso mona- soaldus tantum cum Chilperico remansit.
    tes stragem. Raccis villa ,
    sterio,duces eteorum exercitus a Wiolico et
    Theudo- gundis duobus pueris dolo transmissis, Sigibertum
    e
    et ipsi interfecti sunt. Resumptis
    viribus
    interticiunt,
    fredo ducibus Guntramnisuntinlerfecti.Quadraginta
    ex illis fugaciter in Italiam remeant. Chilpericus suumque regnum recepit.
    tantum
    Chilperici Rurdegalem LXXII. Rrunechildis cum filio suo Ghildeberto
    LXIX. Chlodoveus filius
    fugaciter f
    ad Parisius sub custodia tenebalur sed factione Gun-
    pervadit. A Sigulfo duce superatus,
    ;

    al, 48). doaldi ducis Childebertus in pera [AL, sporta]


    576
    patrem redit (Cap. 12 ;

    est, et ipse
    Chilpericus Pictavos et Turonos de regno positus, per fenestram a puero acceptus
    LXX.
    Sieibertipervasit; et Sigulfum ducem fuga vertit, pU ersinguluseumMettisexhibuit,ibiqueaGundoaldo
    T7 nu,i«^«;^,,r. ^ .___ ::„ ;« «^«.--.^ mtnl. ciiK.inr.9tnr (Lib. V c.
    (T,ih V, ^. 1).
    vel Austrasiis in regno patris sublimatur
    • , / . t \ ^i » )_ 1

    suumque exercitum prostravit [Ibid.). Chilpencus


    Chilperici exsilio Rothomo
    m re-
    civitates eas quas pervaserat Sigiberto reddidit. Post Rrunechildis jussu
    Chilpericus cum multo exercitu regnum Si- truditur. In eo anno per coelum fulgor discurrisse
    annum
    gibertiingreditur; sed intercurrentibus legatis paci- visus est. Sigibertus in ecclesia sancti Medardi se-
    setate quadragenarius decimo quarto
    ficati sunt. pultus est, ,

    LXXI. Postea una inientes consilium, ambo move- regni sui anno (Cap. 46 ; al., 52).

    runt exercitum, volentes Guntramnum interficere, LXXIII. A transitu Theudeberti senioris usque ad
    n a principio
    regnumque assumere (Cap. 44;
    ejus Sigi- al., 50). exitum Sigiberti, anni xxix (Ibid.) ;

    resedens, uunpe-
    exercitu Arciaca ^* reseueus,
    bertus 575 cum exercuu Chilpe usquu uu
    usque diluvium, cuu-u^
    ad unuvium, anni duo millia
    «-* -— -> -
    ccxlii; —-
    a diluvio

    Audiens haec Guntramnus, usque ad Abraham, anni dccccxlii ab


    Abraham
    ricus Duodecim Pontes. ;

    ^gypto, anni
    exercitum velociter movet veniensque villa Ve-
    , U sque ad egressum filiorum Israel ex
    legatis hi tres germani cccclxii ab egressu filiorum Israel ex ^Egypto ad
    riaco », intercurrentibus , ;

    sedificationem templi Salomonis, anni cccclxxx °


    Sigibertus, Guntramnus et Chilpericus Trecasjunxe-
    a b sedificatiooe vero tempti usque ad
    dissolutionem p
    runt, et in ecclesia sancti Lupi sacramenta contra
    Guntramnum, ut pacem servarent, dederunt. Gun- ejus, et transmigrationem Babylonise, anni
    ccclxx *.
    D usque ad passionem
    tramnusidemquecum eispacemsacramentisficmavit. a transmigratione Babylonise

    ' Alii, et ipsi Pictavenses:


    h
    An Villariacum, de quo supra cap. 19.
    b
    Editi, Nuntio. Ches., Thaloardus.
    1
    Freh. et Chesn., Illc nolens.
    «
    est Sedunense. Sedunum urbs est episcopalis i Canis., insidiose.
    Id Tomacum,
    Rhsetis confoederato, k
    Canis., Turonos. Sed legendum est
    illarum partium suo episcopo,
    quo se Chilpericus recepit, ex Gregorio.
    subjecta, vulgo Sion dicta.
    Chesn. et Freh Neustrasii.
    Locus vulgo Bex dictus, haud procul ab Agauno mo-
    1
    d ,

    m Chesn. et Freh.,Rotomagi,
    Rothomerem. Canis.,
    nasterio positus. Hanc cladem refert Marius ad an. 574.
    • Freh. et Can. al. mendose, quadraginta millia. et Ch. al., Ratomum. Lectio Clar. et Boh. quam se-

    f Alii, superatus et fugatus. quimur, optima, veteres quippe Eodomum aut Roto-
    g Yicus est quinque leucis ab urbe Trecis versus mum, Rouen dicebant.
    Boream distans, Albae fluvio impositus, inde dictus,
    » Can. al., xix.
    ° Nullus hic est numerus in Canis.
    Arcis-sur-Aube- Duodecim Pontes oppidulum olim a
    Boh. et Can., desolationem Freh., dissolationem.
    pontium numero sic dictum, nunc Pontes Sequanae p ;

    Chesn., ccclxx; Canis., cccl. Glar. et Freh.,


    (Pons-sur-Seine) simpliciter appellatur. De hoc loco
    i

    vide Vales. in Notitia Galliarum. ccclxl, id est, cccxc.


    ;

    r
    s - Wl EPISGOPl TURON
    m
    sancti Martini usque ad n « iT 80 ' ' ,m,m '' ,,nls effici,UP Tho ™ D3

    ^~
    ,' (lt;
    Iran ,, /„.,'
    v «

    "ni™;«UMatoCWod^^„«!^^ [«••*. Turonto] fugiens per Autisiodero Divionem


    <

    berti
    um T^eberti
    usque ad exitum Swiberti
    ^S^^SZ^l. > , v v *
    T' '"«P"*» P™iU 578
    Taravannensibus circumventus
    quadam est, et io
    villa coucluditur a Gaileno
    sumsimulanni quinque miliia [AJ., Gaulenol imitiare
    dcclxkiv. suo (Cap.
    LXXIV. Ghilpericus filium 14). [psoque rogante, Meroveus cul.ro in-
    suuraMeroveum Picta- terfectus est. GaiTenus maoibus et pedibus, naribua
    vis cum exercitu direxit, et exinde
    revertens Rotho- et auribus inincaius, turpiter vitam
    ^accessit, et Brunicbildem iu Conjugium finivit.
    accepit LXXIX. Eodem tempore Justinus imperator amens
    {L%b Y '
    P">Hnus Chilpericus
    >
    ipsum de ea effectus est {Cap. 20). Sophia ejus
    separavit. Campanenses Sexsionas -
    Augusta cum Ti-
    pervaserunt berioCaesare regebat imperium. Tiberius largissimus
    Lhilpencus cum exercitu contra eos invaluit
    Sexsio- in eleemosynis fuit. Sed cum
    nas recepil (Cap. 3). Filium suum Meroveum onus a Sopliia argueretur
    in ut thesaurum non vastaret, iu
    clericatuj tonsurare fecil,
    medio Palatii cruce
    et presbyter ordi- piae repem
    in lapide jubet ^enus

    ^Z^^^T^Bim"^ ^*
    natur (Cop. d reperta,' Jubet Tiberius ipsum lapidem le-
    l-'o . lioccolenum „<.„ ,<„,,
    itemque ducem
    (Cap 1). Roccol enu S
    ^^
    b infi ,„i n XiUUS
    ?'
    - ' ta ali
    H ^
    ° ,anido du{B cruce = reperte
    illvenla B ™« "*» «P™

    ™
    Vl '

    1,Hi mil,c cen,cnaria B


    ibidem praSt " auii '
    (
    I
    ,J0(I krgiter uivino amore
    LXXV. Eo
    lempore sanctus Germanus Parisiorum
    ^Z^ T^
    episcopus transmigravit ad
    PericnsfiliumsuumChlo^^^^
    ronos]
    DominuTtcL 8
    trausmisit
    trausmisil I, '
    ThT ^ i
    rms absconditum
    CU1 ^rsis
    °
    "' SldC
    v " crediderat,
    prodente a,iauo se "
    thesaurum ejus Tibe-
    sub terra invenit, nimiam multi-
    ;
    '

    oui
    tudinem ponderum auri et argebti, seu et lapides
    Childeberti pervaderet [Cap. 13). Mummolus patri- pretiosos Ibid.). Quod idemquelargiter
    cius Guntramni contra Chlodoveum et Tiberius m
    Desiderium alimoniisdistribuil pauperum. Samson
    ducem ChUperici beilum gessit, filiusChiiperici
    eosque superavit. moritur, quem
    esaa [W est, ex] Mummoli Ghilpericus nimium luxit (Cap.
    23). Eo
    r exercitu quinque nnl- anno stella in medio lunae fulgens visa est [Cap. 24).
    ha, a Desideno vero viginti
    LWVI
    millia.
    InterSi,Pvncn f «,v
    mntTLlT ^ ^^ . „
    uuninramnus
    Gunthramnus uoso,
    sancti Hilarii
    Boso, re.ictis
    relictis hliabus m eccl
    liliabus suis in ecclesia
    ad ™l<lebertum
    (C«p
    six
    quoque sex
    prostrati sunt.
    mima
    15) fe£
    "ex
    .

    Reliqui vero victoriam ol


    miilia

    °™naeruiit.
    u ru t
    ^uadrn"
    ^S' ££ X STT
    1

    ^e' ™S ° 2"^ ? ^f^


    ^ ^ T^
    eum i
    et A ""° *"*»

    Dracolenus super
    8
    ° °
    '

    S
    tertio

    38 8
    Childeberti

    " PCCtaV ° aUferre Wllei18 '


    irrmt (Cap. 26). Multa munera
    ^
    transiit (CaP

    "*V «• 8
    .

    ''
    25).

    GU ""

    Saxones devoverunt n. „p, ,ii„J


    cideren ) u u^
    merUta;nr;raZn
    c
    !

    ,
    °
    01 ln "
    Vn JUnUmUlC1S
    '
    ^ ™G™*™™ a D"»coleno ofieruntur; sed Dracolenus,
    Ut Crat datUS d dt Funicu,um uude '
    ' :
    '
    ^^
    LXXVII. BritannisMaoliavusetBodecusillotem-
    poreconuteserant, amicitiam cum
    sacramentis in
    f^ ^T™
    ligatur. Cumque^t™'
    1-
    Gunthramnus hodie
    fuisset praelium cmptum -Gun ^ ,

    vicem inientes (Cap. 16). thramnus, invocato nomine Domini, et virtute sancti
    Mortuo Eodico Magliavus
    hlium ejus, nomine Theudericum, Martini, levato conto, Dracolenum mactat in. fau-
    de regno expulit
    Sed tandem resumptis viribus cibus, suspcnsumque de equo, mortuum in terram
    Theudericus Magha- projecit feliciter postea quod ccepit explevit. Post
    vum cuin filio Jacob interfecit, regnumque ;

    patris ha3C Pectavi, Bagassini


    recepn. Warochus Magliavi filius in pntris loco co- Cenomani, et Andegavi j
    ,

    mcs efiicitur Cap. 17). Gunlramnus rex cum multis in


    Erilanniam contra Warocum
    aliis
    duos Ma- exercitum 579 movent
    gnacharii filios gladio inleremit, super quos Warocus per ;

    c hilde ,
    ISllgiUlle
    I
    Aus C "
    instigante AUSt,
    V e0rU,n
    '

    ,,SC
    '

    redegiL
    '

    uortem ruens,
    noctem ruei,s nimiam
    nimi;1 « stragem de Saxonibus Bai-
    -

    '

    T;
    !,, duo continuo mortui sunt.
    Guntramni
    ° Pilii Dgassinisfecit(Cflp.27).

    Anno
    quarto Childeberti, qui fuit decimus octavus
    LXXVIIJ. Guntramnus Childebertum
    fiiium Sigi- Guntramni et Chilperici
    berti adoptavit in filium
    Salonius et Sagiltarius ,

    (Cop. 18). Chilpericus Pra> episcopi Cabilonno in synodo ab episoopatu degra-


    textatumRotbomensemepiscopum in exsilium trudit,
    dantur (Cap. 28). Cbilpericiis descriptiones gravissi-
    reputans ei quod consiho Brunechildis
    usus contra mas in omni populo regni sui fieri jussit (Cap. 29).

    * (V psn., ocxtvii. b
    1 ex nomine se px «px'us casus r-ffi-
    Sic clar., !•!>,'
    Ghesn., xxfii.
    c
    Citar sene, B h.
    sen-ce, prn
    senice Ed ti m, ndose
    I I est, Sue<~sionas.
    hahpn prndenle alloquio Senecse, vH Senicx.
    * GhPsn.,
    Meroveum in ctrricum tondere fecU et fihe ". el Freh., «'ecimus -exlus, me do-
    '•

    presbytemm ordinari. .

    i Can. et Fr.h., Bagassinita, -t infra Baigassini,


    e Ch( M). p h., qninqw. I .

    f
    iit e' C „r. ; ed le^enduoi B jocussini, ex Grfgorio,
    ,.din, desup r.
    nuem vide: I d m edi i, Romani C a;., Teromanni.
    e Gau. ct Cli. ul., centenarii. Clies., ccnlum ta Bo!,., Bagassinitse, Rotmanni. Inlra, Cll., Baicassinis
    lenla
    al. Bagasinis.
    '

    " 01
    HISTORIA FHANCQRUM EPITOMATA. 602
    Marcus referendarius, qui hanc descriptionem
    facie- Accpcrat, de alia uxore duos filios habens (Cap. 39).
    bat, secum omnes polepticos ferens, kalendas Mar- Ex quibus unus Ehermengildus nominc, filiam Si-
    tias a Limodicinisinterfectusest», et
    omnes polcptici Sedegundem «, accepit uxorem.
    giberti, no.ninc
    Bcendiis sunt concremati. Dum hcec
    agerentur Jus- LXXXIII. Qua3 cum magnis thesauris et apparati-
    fnus imperator decimo octavo anno
    regni sui cum bus in Spaniam est directa, et ab avia Goaesinda
    imentia,quam incurrerat, vitam finivil (Cap. 31).
    benigniter recepta, quaa postea a Goaesinda afficitur
    LXXXI. TUerius arripuit imperium (Ibid.).
    So- (Ibid.). Sed cum nullatenus aviiu iniquo consilio
    piaAugusta, immemor promissionis sum, adversus
    consensisset, in una civitatum h cum viro habitan-
    riberium insidias moliebatur Justinianum nepotem
    ;
    dum constituitur. Protinus maritum praedicans, ad
    ustini in imperium voluit sublimare. Quod Tiberius cultum convertit, baptizatusque effectus est
    Christi »

    frnens.apprebensftm Sophiam, exspoliatam thesau-


    Quem pater Leubildus insequens, et vel
    christianus.
    H, segregatia ab ea puens,
    •
    custodiam jussit re- m lensoccidere, tandem ejusinsecutione filius est inter-
    iiuii. juslimanum objurgatum
    tanto in posterum fectus, perquem data est occasio. Post mortem Mirio-
    moie cmexit, ut fiho ejus hiiam suam promitteret, nis regis Gallicise, filio ejus Eurico et gcnero, nomine
    mumque suum filiaB sua3
    expeteret - sed non est ; Audegane, de regno certantibus, a Leubiklo Suevi et
    or ita eflectum res. Exercitus ejus Persas
    debellavit, omr.es Galliciae potestati Gotlhorum subjiciuntur.
    B '

    ^™*™*™ * raole P *dam ut


    ZZrZ cuP 4itatihuman possesufficere.Viginti 581 LXXXIV. Igitur
    1 r detulit, Chilpericus tres filios suos,
    1

    Lni
    jam adultos, abffi
    infinnitate dysenteriae uno anno
    SUm>
    Wmn i /
    P re ann ° qui,it ° Chil(hb
    °
    [ ^
    P er,lidit
    Restiterat
    ' <* uos de Fredegunde
    adhuc Chlo loveus filius
    * habebat (Cap.
    ejus, quem
    35).
    postea,
    ps
    Ji : u
    lantasiuesperuniversam
    .

    regionem factrc sunt, instigante Fredegunde, vinctum in custodiam re-


    |nimmm mirum fuisset (Cap. 34). Universa flu- trusit, ibique factione Fredegundaj cultro percussus
    nna terminos, quos nunquam excesserant, obiit (Cap. 40).
    perunt; de pecoribus excidium, grande axiificiis LXXXV. Post haec Mummoius patricius regno
    tmfragium. Sed cessantibus pluviis arbores denuo
    Guntramni fuga dilabitur : Avennionem •
    caslrum
    aruerunt. Erat mensis September. Fulgor
    per ccc- suae defensioni expetiit (Lib. VI, cap. ]). Legati Chil-
    un cucurrisse visus est. Sonus quasi
    deruentium perici, ad Tiberium imperatorem accesserant.
    qui
    'borum m
    totam terram auditus est. UrbsBurdega-
    ab eodem illo tempore revertuntur [Al., removentur]
    nsis 580 terraemotu concussa est. De PyrerraMs contiuuo (Cap. '2).
    tentibus immensi
    Iapides sunt evulsi. qui pecora LXXXVI. Childebertus, relicta Guntramni pace,
    et
    toines prostraveru.it. Vicus Burdegaleus.s,
    incen se cum Chilperico, of regnum ejus pariter•«rtneiit!
    L
    f divmitus exorto, multos exussit subitp compre conjunxit, promittens Chilpericus, dum sine filiis
    endens, domus et areae cum annonis iucei.dio erat ut Childebertum regni sui relinqueret
    haeredem
    mcremantur, nulla incitamenta habens
    ignis- sed (Cap. I, 3). Sed more solito mendax apparuit.
    rsitan jussio divina fuit.
    Aurehana civitas ab hoc Lupus dux Campanensis ab Ursione et Bertefredo
    cendio vastata est (Cap. 35). Apud lerminum Car- ab exercitu internecione persequitur sed Brune-
    )tenum de effracto pane sanguis
    ;

    fluxit. Sed hax childe mtercedente liberatur, prasidiumque ejus


    a
    odigia gravissima lues est
    subsecuta, et discordia supra scriptis tralatum est [Cap. 4) m .

    gum.lterumbellumcivileparantibus,dvsentericus d LXXXVII. Fuit illo tempore reclausus Hospicius


    orbus totasGaliias praeoccupavit.
    His"diebus Au- apud Nicensem urbem, qui constrictus catenis ad pu-
    ecluldis Guntramni pnncipis
    regina ah hoc morbo rum corpus ferreis, desuper cihcio, nihil aliud quam
    nsumpta es.t, medicos ad Guntramnum
    accusans purum panem et paucos dactylos comedebat, in Qua-
    3su Guntramni medici diversis poenis affecti mi- dragesima radicesherbarum(Cap. 6).Qui dum eon\er-
    antasajculo (Cap. 36'. Eo anno
    magua iu Spaniis saretur in corpore, multa3 virtutes, praeslante
    instianorum persecutio fuit instigaute Domi-
    Goaesinda no, per eumdem ostensae sunt (Cap. 12). Chilpericus
    iam post Athanagildum regem rex
    Leubildus f ac- Desiderium ducem ad pervadendum Petrocoregum et
    iJ
    ' Mo.tem evasit ex Greg.. qui de eo adas. 580
    et g Sic mss. et editi, unde apparet has voces sed
    is n.ortem lefert ad an. 9 Ch.ildebe.rti,
    lib. vi, c. 28 inaundu cx Greg\ ab epitomatore pro unica fuisse
    Can. et Che-n., ejusque
    filium iue filix. Freb assnmptas.
    uquefiho suo fiHam svam. Legendum ut h
    apud Gre- Ghesn. et, Freh., in v.nam civitatem. Can., in
    r., ejusgu"
    fiUam, suo fitio expeieret. una civitale.
    Can, horrea. Chesn. et Fnher., orlo Sic Gan. Alii vcro, cullumbaptizatiis, effeclus.
    {

    uio*
    flammalus
    et areas cum annonis
    .
    incendium concrema- Ch sn. et Can., Suavix et. Frcb., Gallitii.
    i
    Hoh., domos et arvis, incendio No-
    j. concremantur. slra lectio, Clarom. melior., indicat quippe Suevos
    Uar. el Can besmtericvs, et
    sic intra. Galliciam omnem quam occuoabant,
    & et
    ,

    p&n medi
    aici... \
    ™
    £d Gunlramnum accusatis. C.>,
    accusali. Gan. .t Freh. luiidant
    Leuvigildo obtemperasse.
    deinceps

    Sm, tssu
    calum
    Sic semnpr
    CU m
    ^ i
    ali,

    ,u"oSfn ^ZTr,
    omnes infra t
    habent migrant
    ,

    !'
    k

    S e
    ;
    Obsprvat Valesius, iibro x, FredeguMum hic
    I

    jhiuf adultos
    /. !f. ..i
    ,
    5C lp SU
    '.,
    !
    it ,r6S
    ,

    „
    ex "
    reS eX Frede gunde
    rea S
    cr-
    u,,fie Clnlperici filios
    '

    uuo anno dysenter.a obiisse. Duo enim


    !:,

    solummoio decesserunt unns exactis tribus lustns


    "m
    ^™ ®™
    " ri-.r k\„
    Leumldus, Leupildus. Idem r ,, T ,
    :

    i^iu*
    ani TIL*
    1
    1 aiiervero infaus statim Ppoit -otep.um acceptum naptisma,
    bantisma'
    t
    ,uv,tJdus seu U. I1V| appe tatur. jr
    ex Fo.tunalo.
    et ,>fnM 6" hrmenclnlUus ut **W*
    -

    1
    J1(lllSi

    ra, //emen^iiLf > Sic Clar. et Eob. Editi, mendose, Avencionem.


    '

    etc m Gtar.
    et Cau., asupra scripiis talalus est,
    al. scalatus.
    : .

    6041
    FIUNC. EPITOMATA.
    GREGOMl BPISCOP1 TUP.ONENSIS HISTOR.
    COi

    A-„u mcu
    S

    ^w*«^^«^^2r£EM uxorem cunctie su Mununo »P


    duce, has dritatea pervaa.t, ejueque

    ^^3^
    '

    gme J„„, lm nu„. degra


    rebu8 eispoUartl.Bandasti..duI mW«Bcon»obut, tGlindoilldum(M .vn,
    n.„imamquepartenieiercitu8aui amisit (»«».>. IV " „ nc
    r cau « a m liummolus interfcctus
    Mdeberti regla, ..... era
    Anno aapu, igitur
    nhilnerici et Guntranin yigesimUB prunus '', Btella esi. f'^ uunuuaruu&
    d f^Cnt
    a u^u d . c racuoncConbennen-
    !WmiA ,1;..

    irTuiZrSuum
    ^risn^TegaT^^A—
    '
    *££3EL
    D^i setas,
    °
    u
    582 ceci.l.L Valitn-

    do.em i„
    ^a^S^^
    p,™^—
    L porttonem snam «^e^amistcmvM^
    Su^»,,*^

    TS&SfS'
    ^uSuTetTu^
    cunctis, piissimus in pauperibue
    LC £
    qui dum quadam
    •'
    'litur,
    pleuissimus, Justus iu
    v.r " S
    bertum
    Cml erlT Umens Cuntramnum
    iu
    prtes.d.o est aggressus (C«p
    «-«-- cuu.
    J-^ =
    et CbildJ

    prmcepissct,
    :

    smpe exerclum movebat e


    *'^X"eta
    r esedere bc >
    vice u consueverat, morluum sepelire «L»***
    quoddam monumentum cum cultris pueri fos- XCIL Childeber.us u I.a l.am atat
    e ak G '°" ore
    dmom commeudau Cap. 4
    sam facerent, levalo lapide invenit mirm magnitud,-
    uis thesaurnm, et solWorum multitndinem
    (C«p. 201.
    se sum
    Cbildebertus 584 revertitur
    :,

    Acceperat J™
    pnus 1

    quem sine Mauric.o .mperatore qu.nquag mta


    m.lta amL u
    Huuc sibi proprium verum censuit ',
    solum «
    ^quani- Langobardos de expugnare Ital.a .
    S ed no I

    intermissione «del.ter pauper.bus erogavit.


    am.at.as cum ips.s i

    iW
    et.am
    miter ea fide reddidit hunc ei thesaurum,
    £ erpt. Multa sigua e, prod.gia eo
    anuo
    sun. visa (C«p. 21). Chilperieo filius denuo
    a quo
    in cmlo
    nasctur,
    non nocuit,
    Leubi.dus
    suun, Ermenc
    sed

    «*«£*£»'
    menll ° Dem '
    Udum ,nte. fee
    H
    "SSK'
    diSfue'
    SSf^
    Contrn n po i
    se ulium Ch,otar,i
    r"erlr, e. Chlotario
    esse
    G

    milim in ejus mmistennmdirexit in


    Sp,„.am qua
    tnesamis ef muilitudine f,

    (C«p. 46) Nec po


    (Cap. 24). • Quem filins Lenb.ld, acc.p.t uxorem
    a Childeber.o pa.ruo directus est Colam ™'» m *
    Chlotarius videns, comam capi.is tondere
    jnssit. mora exslante Ch. s
    P^™
    ;
    f
    OuemS. g iber.usarcessilummisi,iuAgrippiue„sem ^\*£Z^X%T£*£* '.]

    EXPLICIT LIBER EXCERPT.E


    CHRONICE.

    A^leB wmper Guntran


    nar- billonensis episcopi, quos
    •
    Blaudaslis. Et tamen Gregorius plura
    Chesn. existimat Valesius, proditionisque accu
    post Bi- exstilisse
    ratde eodem Blaluste infra, nam et biennio u fos Mummolo invidiose, quod eorum potenti
    a
    luricum vallavii, et postea Gundovaldo conjunctus est.
    ai., 'Eirro fcrr Gt
    b vero, vigesimus. Infra Cli. Valentino
    Editi
    Cariatus. Subscripsit Conc.
    '
    Sic Clar. * Ch al.,
    stella comata. item H, anno sequentr.
    quo supra cap.
    t-o
    m. an. 584, et Matisconensi
    f
    Chesn. al., Chrodinus, de Guntramno. Vide Greg^
    Sic Clar. Editi, male,
    ^
    '

    Buh., bonitate lenissimus. .


    "

    cemut*. Freb., vir l0


    d
    Sic Boh. et Clar. Can., jure tribuit auctor G
    JChilperici necem Fredegundi
    censuit. Chesn., censivil. n .., a u , m torum Francorum, et eum A.mo.nus vei post
    Fredegarius existimasse vidctur
    Childebertum L
    i ,

    quos cum Landej


    •
    scilicet ue eius impuros amores,
    transmisit,
    qui ex Gregorio, Gundovaldum Chlotario babebat ipse rex punirct.
    Sunnigisilus tamcn, 1
    falsum est erai.t
    ipsius Chlotarii fuisse patruum, quod fassus est se r.J
    ex Hist. Greg. lib. x, cap. 19,
    :

    Guadovaldi patruum 1 Fredegundem


    enim fratres. Aut certe Chiileb. es ? e Cliilperici mortis, crimen in
    expouenda essent
    appellat, et tunc ejus verba sic
    Fredegundem ejus accusare v.detur C
    rei
    Chlotar uni, reiecit.
    A Childeberto directus est ad patrem suum Guntramno repeten aj
    Gundovadus debertus. cum ipsam a .

    quod a veritate alienum non est. Nam Gree lib vn, cap. 7, eam suum patrem ac patr I
    piimum Cbildeberto praescntatus
    1
    est, cum ad l-uio- g
    Hoc crimeu ipsa Fiedegul
    h e rfecisse dicebat.
    Confer cap. 24 lib. vt Gregorn. cub.cular.um, l.b. H
    tarium directus luit.
    rejecit in Eberulfum Gbilperici
    i Can. et Ch., dirigitur. Kostra lectro melror, IQ
    cap. 21.
    est vadit. r
    Augustodunensis, et Flavius ua-
    g Syagrius erat
    MONITUM IN SEQUENS CHRONICUM.
    lronicum, guod in colleclione Fredegario attributa quartum aut sextum
    locum obtinet, Gregorii nostri
    ona3subjungimus, quodsit ejus veluti continuatio. Hinc nonnulli codices scripti, in
    quibus nonus Histo-
    Gregonanae liber et decimus in unum conflantur, quem appellant nonum, hoc ipsum
    Chronicum sub
    mi Historiao Gregorii Turonensis iibri tilulo repraesentant quod in
    plerisque editis sub Appendicis aut
    ;

    <oni Historix libri undecimi titulo vulgatum est. Ejus


    auctorem sub Pippini regis aut certe Caroli Magni
    filn principatu scripsisse, ut plurimum viri eruditi existimaverunt, quod in vulgatis editis omnibusq"ue
    te manuscnptis res ad horum principum usque lempora gestse describantur ; at illi non satis continuato-
    i pnmo Chronici auctore distinxerunt. Quod postea re accuratius attenta, et veterum
    codicum ope pra-
    m a viris doctis, existimantibus primi auctoris opus ultra annum
    est
    quartum Chlodovei II, aerae vulga-
    141, non pertigisse; ea vero quae sequuntur a variis auctoribus
    fuisse adjecta, qu<B omnia suis Jocis in
    nostra editione distinguentur. Plura si quis de his rebus
    scire cupit, legal, si lubet, prasfationem
    n huic volumini prsefiximus.
    s

    FREDEGARII SCHOLASTICI
    CHRONICUM
    CUM SUIS CONTINUATORIBUS,
    SIVE

    APPEINDIX AD SANCTI GREGORII


    EPISCOPI TURONENSIS
    HISTORIAM FRANCORUM.

    5-586 Cum aliquid unius verbi proprietate a non habeo quod proferam, nisi praestitum
    ab Altissimo
    ,
    dum qua?ro implere sententiam, longo ambitu vix brevis viaa spatium consummo, vernaculum
    et
    lin-
    mjus verbi interpretator absurde resonat b '; si ob necessitatem aliquid in ordine
    sermonum mutavero,
    terpretis videor officio recessisse.
    Itaque beati Hieronymi, Ydacii, et cujusdam Sapientis, seu et Isi-
    imoque et Gregorii chronicas a mundi origine diligentissime percurrens,
    usque decedente regno Gun-
    ii, his quinque
    chronicis hujus libelli, nec plurima prsetermissa c singillatim congruentia stylo
    inserui,
    [AL, qua3] illi solertissime absque reprehensione condiderunt. Cum
    haec ita se habeant, necessarium
    veritatem diligentius insequi, et ob id in prioribus his d chronicis, quasi
    quodam futuro opere, omnium
    regna et tempora prsenotavi c In prassenti autem stylo ea tempora ponens,
    . et singularum gentium cu-
    simo ordine qua? gesserunt coaptavi; quod prudentissimi 587-588 viri,
    quos supra memini, hisce
    icis (verbum hoc est nomen
    Grascum, quod latine interpretatur, gesta lemporum) severissime f di-

    n., Cum ad liquidum jussus [al., jitssio; Boh. d


    Boli., ei obe<nendum. In his.
    verbi propnelatem. Freh., Cum ad liquidam e
    Ches. ,quasi quamdam futuri operis miniamomnium
    ••™nliabeam etc. mihi>erum [al., regum) et lemporum per... notavi
    *™-f*Jte\\.,\ernaculalinguz;hujusverba Freh., et temporum ponens, etc.
    rtatio absurde. * Boher., severissimum.
    nepro sexto casu, plunmis prztermissis.
    .

    6f
    GU FREDEGARII SCHOLASTICl
    manantes. Optaveram et ego ui mihi succumb*
    ctantes rondiderunt, volut purisBinroa fons largiter fluente
    est certa perenint
    talia dicendi fecundia, ut ve\ paululum ee*et ad
    instar. Bed cariua hauntur, ub. non
    aec quisquam potost huju, tj
    aquffl.Munduajamaeneacit, ideoque prudenti» acumen in nobia tepescit,
    esse consimihs. Ero tamcn.ut rusticu
    poria, nec prasumit oratoribus praacedentibus \Al , prudentibus]
    libris, brevilate quantum
    plua potui, apta.e pr
    et extremitas • senaua mei valuit, studiosisaime de biadem
    libri uomen redeat, ad auctorem,
    un,
    sumpsi. Ne quisquam legens bicquidquam dubilet uniuscujusque
    volumine, temporum gesta, <\n;v undecunj
    reperiet subsistereveritate. Transacto " oamque Gregorii libri
    et bella gentiuni quw gesserpi
    Bcnpta potui reperire, el qua? mihi poatea fuerunt cognita, acla regum,
    id bujus hbelh voiumine sc
    lcgendo simul et audiendo, aut etiam ddendo, cuncta qua? certiucatus cognovi,
    do codem mcipicns tempore scriue
    bere non silui, Bed curiosissime, quanlum potui, omnia inseri studui,
    dum, quo c
    Gregorii hnis, gestaque cossavit et tacuit, cum Cbilperici vitam flnisse Bcnpsit

    cessavit et tacmt. tt gic in


    tenuitas.\sortita est. Vat., fints
    • Cli sn. et Freh. al. externitas. Gai). a 1
    .
    ge
    Freh. v.ro et Cl.e., finem
    Boh., strenuitas. proioLms .lesinl.
    el Bi)h., vitafinittet,
    scnjm.
    b
    Hic in plerisque, edilis, sicut et Vat. et Colh, m itei tncuit ;

    ln pr;esenti autem sl
    Trans- J ClieM) et Frch. adduin :
    incpit liujns operis protogns, et 8ic liabrnt ;
    loco supenus
    ea tempora sed h»C verba BUO
    actis Greyorii Turonensis libris, volumina temporum
    in fine paginaa
    gestorumque, undvcunque, tc. t
    Btituimus, qu» omissi scriptor
    c
    Aliquot editi, quo Ilistoria Gregorii fmem suum S'Tipseat.

    INGIPIUNT GAPITULA.
    Gunlfhiamni et ecclesia sancti B XXXIX. De obitu Theuderici.
    I. De bonitate
    XL. De Chlothario, quomodo in Auster
    Marcelli.
    ccepit.
    II. De Gundoaldo, quod contra Gunlchramnura XLI. Deconsilio inito super perditione lilu m
    factidhe Mummoli regriTim arripere voluit. derici.
    Qualiter Gunlcliramnus Chlolliariuin in regno
    III.
    XLII. De eo quod Chlolharius regum Burgun
    sultlimavit. el filios Theuderici o>
    et Auster recepit,
    IV. Dc interfectione Mummoli.
    dit.
    V. De exercitu Gunlchramni in Spaniam ag-
    XLIII. De internecione Herponis dueis.
    gresso. . . ..
    XLIV. De Leudemondo episcopo, et Berethru
    VI. De inundatione aquarum. patnciato biagni, gina.
    signo in ccelo, morte Leupildi, et Richano
    XLV. De tributis Langobardorum cassatis.
    sublimato in regno.
    XLVI. De moite Berethrudia reginae.
    VII. De pace inter Guntchramnum ct Lnildeber- XLVII. De initio regni Dagoberti.
    tum firmata.
    De initio regni Samonis in Winidis.
    XLVIII.
    VIII. De ducibus jussu Childeberti intertectis. XLIX. De Adaloaldo rege Langobardorum.
    IX. De uxore Aunulfi regis Persarum, nomine De Charoaldo sublimato in regno super 1
    L.
    Spaniam ag- gobardos
    De exercilu Guntchramni in
    ejusque mjurii
    LI. Dc Gundeberga regina,
    gresso. exsilio.
    XT. De lunica Domini inventa. LIL De interitu Chrodoaldi.
    XII. De Beppcdino et Ebrehario ducibus. LIII. De Dagoberto, quod reginam accepit, et
    XIII. De Agone sublimato in regno Italiae super I

    regnum augftur.
    de defectione solis.
    Langobardis, et '

    LIV. Dc interitu Warnacharii majons domus


    XIV. De obitu Guntchramni. interitu Godini lilii sui.
    XV. De regno Childeberti in Burgundia. LV. De intentionc inter Charibcrtum et M\
    XVI. De obiiu Childeberli. nem.
    XVII. De Fredegunde, quod Parisius mvasit, ct pu- quomodo regnum
    LVI. De obitu Chlotharii, et
    gnavit contra Theudcbei tum. Dagobertus assumpsit.
    589-590 XVIII. De morte Quintrionis. LVII. De regno Chariberti lilii Chlotharii.
    XIX. De Brunichilde, qualiter de Auster cjecta est. LVIII. De introitu Dagoberti in Burgundia, et I

    XX. De pugna quam Theudebertus et Theudcn- tate ejus.


    cus contra Chlolharium fccerunt, lpsumque LIX. De nativitatc Sigiberti filu Dagoberti.
    vicerunt. LX. De mutatione Dagoberti, et suasione m
    XXI. De filio Theuderici nato, et de Agilane patn- Neustrasiorum.
    cio inlerfecto. LXI. De bonilate et continentia Pippini.
    XXII. Dc corpore sancti Victoris invento. LXII. De Chariberto rege, cum Sigibertum
    XXIll. De Foca qualiier Mauricium unperatorem 10- tem suum excepit.
    terfecit, et imperium assumpsil. LXIII. De imperio Heraclii.
    XXIV. De exsilio sancti Desiderii episcopi. LXIV. De vicloria Ileraclii super Persas.
    XXV. De Bertoaldo majore domus. LXV. De pulclniludine et ulililate Heracln.
    XXVI. De victona Theudcrici contra Chlotharium. LXVI. De initio infeslationis Saracenorum cont
    XXVI I. De Prothadio majore domus ejusque intentu. perium.
    XXVIII. De bonitale Claudii majoris domus. LXVII. De obitu Chariberti et filii sui; ct quc
    XXIX. De intentu Vulli patricii. gnum ejus Dagobertus accepit.
    XXX. De Ermenberga, quae de Spania ad lneude- LXVHL De scandalo et strage Francorum cum I

    ricum venit. . . dis.


    XXXI. De legatis Berterici ad reges transmissis. LXIX. De Charoaldo rege Langobardorum, qu<
    XXXII. De maiiyrio sancti Desideni. sonem occidit, et ipse rex moritur.
    XXXIII. Quod Stsebodus rex in Spania sublimalur. LXX De Chrotario regc Langobardorum subl
    XXXIV. De Agone rege et ejus regina Theudeltnda, LXXI De Aubcdone ad Chrotarium
    591-592 :

    XXXV. De Brunichilde et Belichilde reginis. legatione misso.


    liam in
    XXXVI De vita sancli Columbani
    LXMI. De llunis in Bajoaria occisis.
    XXX VII. De injuria Theuderici regis, quam habuil
    LXXIII. De Sisenando per solatium Dagobertifl
    apud Alsaiios.
    Theudeberti, et Au- in regnum Spaniae.
    XXXVIII De pugna Theuderici et
    LXXIV. De eo quod Dagobertus Magontiacu 1
    ster reccpto.
    ;

    )NI«'.UM. 610

    exercitu contra Winidos ambulando acces-A majore domus et de pugna in Cotia contra
    ;

    sit. . Theuiloaldum.
    XV. De regno Sigiberti in Auster. 503 594 CV. De Raganfrido majore domus et quali ;

    XVI. De nativitate Chlodovci, et pactione de regno ter Carolus de custodia Plicthrudis, auxilio
    cum Austrasiis Dei. liberatus est.
    XVII. De Radulfo duce rebelle. CVI. De obitu Dagoberti regis, et quod Chilpericus
    XVIII. De exercitu jussu Dagotferti de Burgundia m successit in regno et qualiter dux Carolus
    ;

    Wasconiam misso. contra Ra*ganfridum pugnavit, et victor ex-


    XIX. De obitu Dagoberti, et initio regni Chlodovei. stilit.

    XX. De ^Egane majore doinus, et bonitate ejus. CVII. Qualiter Carolus dux Chlotharium sublimavit
    XXI. De imperio Conslantis, et vastatione Sarace- in regno, quo mortuo Chilpericum, qui fuga
    norum. lapsus apud Raganfridum fuerat. ab Eudone
    XXII. Qualiter degradatus est Tolga rex Spamae, et duce Aquituniae recepit, et eo mortuo Theu-
    Chindas mde sublimatus. dericum regem statuit.
    XXIII. De morte ^Eganis, et interfectione Aginulfi CVIII. Qualiter Carolus cum [Id esl, eontra] Saxoni-
    comitis. bus, Bajoariis, et cum Eudone duce adver-
    XXIV. De Erchenoaldo majore domus. susAbdiramaregem Sarracenorum pugnavit
    XXV. De Austrasiis, quomodo thesaurum Sigiberto et vicit.
    debitum receperunt. CIX. • Qualiter Burgundiam ipse dux subjugavit, et
    XXVI. De Grimoaldo, et Ottone filio Beronis. Saraeenos. qui in Avennione erant prostra-
    XXVII. De pugna Sigiberti cum Radulfo in Tho- vit ;
    quomodo Narbonam venit, et Sarace-
    ringia. nos cum rege eorum in ore gladii interfecit,
    XXVIII. De interilu Ottoms. B et cum Fresonibus ultra mare pugnavit.
    XXIX. De Flaocado, qualiter major domus efficitur. GHRONICI FREDEGARII CONTINUATIO.
    De Willibadi interitu, et Flaocadi obitu. PARS TERTIA.
    GHRONIGI FREDEGARII CONTINUATIO. Variae Caroli expeditiones.
    PARS PRIMA. CX. De legatione papae Gregorii urbis Romae cum
    clavibus sancti Petri ad Carolum, et divi-
    I. De Baldichilde regina Chlodovei, el ejus filiis, sione regni inter filios suos, seu de obitu
    Chlothario, Childerico, et Theodonco, et ipsius.
    de obitu Chlodovei. CXI. Chiltrudis nuptiae, bellum contra Wascones.
    ,11. Quod Chlotharius ejus filius elevatur regno, m tum adversus Alamannos.
    et de Ebroino majore domus. CXII. Bellum in Bajoarios.
    IIII. De obitu Chlotharii, et quod Theodoricus fra- CXIII. Bellurn adversus Saxones, tum
    ter successit in regno, et Childebertus m CXIV. Wasconum cothurnus repressus.
    in Suevos.
    Austria regnum accepit. CXV. Alamanni a Carlomanno superati.
    IIV. Quod Theodoricum a regno dejiciunt, et cri- CXVI. Carlomannus monasticam vitam amplectit
    nes tondunt, et Ebroinum in Luxovium mo- CXVII. Saxones, tum Bajoarii a Pippino superati. Pip-
    nasterium dirigunt, et Childericum incuncio pinus in regem sublimatur.
    regno suscipiunl.
    IV. De ubitu Childerici et Bilichilde regina, et CHRONICI FREDEGARII GONTINUATIO.
    quod Leudesius filius Erchenoaldi major PARS QUARTA.
    domus effieitur. CXVIII. Saxones debellati. Griphonis interitus.
    VI. Quod Ebroinus a Luxovio exiens Leudesium £ GXIX. Stephanus in Gallias advcnit, a rege susci-
    interfecit, et sanctum Leudegarium gladio pitur.
    perimi jussit. CXX. Expcditio adversus Langobardos, qui a Pip-
    pino superantur.
    CHRONIGI FREDEGARII C0NTINUATI0. CXXI. Altera in Langobardos expeditio.
    PARS SECUNDA. CXXII. Aistulfi Langobardorum re^is interitus.
    VII. Quod Martinus dux et Pippinus filius Ansegi- GXXIH. Pippinus el Constantinus imp. amicitias jun-
    sili contra Ebroinum ad Locoficum
    pugnam gunt, tum violantur.
    inierunt. CXXIV. Expeditio adversus Waifarium Aquitaniae du-
    VIII. De obim Ebroini, et quod Franci Waradonem «em.
    majorem domus efficiunt,et Ghislemarus CXXV. Altera in Waifarium expeditio.
    filius ejus ipsum supplantavit. CXXVI. Urbs Biturigum a Pippino expugnalur.
    Dcobitu sancii Audoini, et obitu Waradonis GXXVII. Belluin inter Pippinum et Waifarium conti-
    et qualiter Bertharius major domus efficilur.
    nuatum.
    Qualiter Pippinus cum Austrasiis in oppido GXXVIII. Franci Wascones fugant.
    Virmandensi, cui nomen Textricium, contra GXXIX. Waifarius Aquitaniae urbes muris nudat, quos
    refici curat Pippinus.
    Theudericum et Bertharium dimicavit.
    De obitu Theuderici, et de Chlodoveo filio CXXX. Waifarius iterum atque iterum victus pacem
    ejus elevato in regno et quod, eo moriuo,
    ;
    obtinere nequit.
    Childebertus frater ejus resedit in regno, et CXXXI. Pippinus Aquitaniam devastat.
    de Grimoaldo filio Pippini majore domus, CXXXII. Pippinus in Aquitania Waifarium insequitur.
    et bonitate ejus.
    CXXXIII. Remistanus ad Waifarii p;irtes transit.
    J)
    CXXXIV.
    .

    Quod Pippinus conlra Radbodum pugnavit et Remistanus captus morie punitur. Legatio
    vicit.
    Saracenorum ad Pippinum.
    Quod Pippinus Ilalpaidam duxit uxorem, et CXXXV. Wailario interfecto, Aquitania Pippino subji-
    citur.
    habuit ex ea filiuin nomine Caiolum.
    De obitu Childeberti et Grimoaldi et quod ;
    CXXXVI. Pippinus morbo vexatus regnum inter filios
    dividit, et moritur.
    Dagobertus fihus Childeberti suecessit in
    regnum, el de obitu Pippini, etTheudoaldo CXXXVII. Carolus ct Carlomannus reges inaugurantur.

    Cljroutcnnu
    p95 Anno dlxxxiii.— I. Guntchramnus rex Fran- cum leudis erat aptissimus, eleemosynam pauperi-
    Imi cum jam annos [Al, annoj 23 Rurgundia) re- bus large tribuens, tantae prosperitatis regnum tenuit,

    |,m, bonitate plenus, feliciter regeret, cum sacer- ut omnes etiam vicinae gentes amplissimas de ispo
    fbus utique sacerdolis ad instar se ostendebat, et laudes canercnt.
    ;

    611 FREDEGARIJ SCHOLASTICl 6

    AN. di.XXXIV. — Anim :i iruni sui diviiin aniorc Aquem in Rioilo ''

    villa baptizari jubet, et eum ,

    ecclesiam beati Marcelli, ubi ipse pretiosus re^uieacit sanclo lavacro excipiens in regnum patris li

    in corpore, Buburbano Gabillonenei Bed quidcm mavit.

    J
    ,

    lamen Sequanum est territorium, miriflce et 596 An. ni.xxxv. -


    IV. Anno 25 regni Guntcb
    Bolerter sdificari jussit, ibique monachia congregatia Mummolus Senuvia jussuGuntchramni interficito
    '

    monasterium h condidit, ipsamque ecclesiam rebus uxoivm cjiis Sidoniam una cum oinnibus thesaui
    pluriinis diiavit. Synodum quadraginta episcoporum ejua Domnolus domesticus et Wandalmarus cama
    fteripra3cepil,et ad instar inBtitutionismonasterii sau- rius (luntchranino prasentant.
    etorum Agaunensiuin, quod teinporibus Sigismundi An. dlxxxvi. — V. Anno 26 regni sui exercit
    regis ab Avito et cajteris episcopis, ipso principe ju- Guntchramni Spanias ingreditur, sed loci infirmiU
    c
    bente, fueral coniirmatum , liujus synodi conjuu- gravatus, prolinus ad propria reverlitur.
    ctione monasterii sancti Marcelli Guntchramnus in- An. i)i, xxxvii. — Anno 27 ejusdem regni Le
    d
    stitulionem formandum curavit. disclus k
    a Gunlchramno palricius partibus Provi
    II. Hoc anno Gundoaldus cum solatio Mummoli
    ' cia) ordinatur. Filius Childeberti regis Thcodoberl
    el Desiderii mense Novembri partem regni Gunt- nalus fuisse nunliatur.
    chramni praesumpsit invaderc, et civitates evertere. g VI. Eo anno nimia inundatio iluminum in Bi
    597 Guntchramnus Leudegiselum f comitem sta- gundia fuit, ut eorum terminos nimium transcenc
    buli, et ^Egilanem patricium cum exercitu contra rent. Ipsoque anno Syagrius comes Constantinoj
    ipsos direxit. Gundoaldus terga vertens, Conbanem * lim jussu Guntchramni in lcgatione pergit, ibiq
    civitatem latebras dedit, et inde de rupe a Bosonc fraude patricius ordinatur. Coepta quidem est, i
    ''
    '

    duce praecipitalus interiit. ad perfectionem haoc fraus non peraccessit. 5!


    III. Cumque Guntchramno perlatum fuisset, eo Eo anno signum apparuit in ccelo globus ignc :

    quod fratersuus Chilpericus esset interfectus, festi- decidens in terram cum scintillis et rugitu ipsoq ;

    nans perrexit Parisius, ibique Fredegundem cum anno Levildus m rex Spaniae morilur, et regm
    filio Chilperici Chlothario ad se venire praecepit obtinuit Richaridus iilius ejus.

    * Fredegarias calculum Gregorii Turon. uno anno mini Hierosol. transmittere voluit. Sed cum minf
    prosvertif, quod observare juvat ad conciliandos duos potuisset, idem supra corpus beaii Marcelli marty
    illos auctores. Qua: autem sequuntur ad annum 592 quod in civitate Cavallono sepultum est, ubi se
    conferenda sunt cum ejusdem Gregorii Historia. regni illius crat, poii fecit, et est ibi usque in pi
    b
    Gregorius, ad an. 579, lib. v, cap 28, meminit scntem diem. Neo est usquam ullum opus ex tl
    basilicae sancti Marcelli, cui abbas piae-rat, ex cap. eflectum quod ei valeat comparari.
    53 iib. i de Glor. Martyrum. Exstat et am nunc mo- C
    e
    Vat., Gundwaldus, de quo fuse apud Gregorii|
    nasterium istud, sed abbatis titulo minutum, ex quo potissimum lib. vn, cap. 26, etc.
    Cluniaco subjectum fuit. Situm est ultra Ararim, f
    Alii, Leudiselum, Leudichildum, Leudisit
    unde in Sequanorum territorio positum hic dicitur. Leudigildum.
    Ch. et Freh. una lectione habent seci lamen esl in s ld est, Convennas. Vide Gregorium.
    h
    Segonum, pro Sequanum. Alii, ab Osone, forte pro Ollone, a quo Gun<
    c
    Hoc, ut conjicere licet, factum est in solemni- baldus pulsus, et a Bosone peremptus fuit, ex Gi
    tate Sanctorum Martyrum hoc ipso anno, quo san- lib. vn, cap. 38.

    ctus Avitus habuit homiliam, quae»inscribitur, In Cb. et Freh., Riogilo


    '
    al Riolo, vulgo R ; ,

    basilica sanctorum Agaunensium in innovatione mona- Guntramnus boc quidem anno Parisios venit
    sterii ipsius vel passione marlyrum. Ejus fragmentum baptismo Chlotarii, sed tamen nonnisi sexennio |

    habes a Sirmondo editum. baptizatus fuit.


    d
    Ed. aliquot cum Colb., monaslerium... inslitu- i Alii, Senovix. Infra, Cb. al., Sinodiam.
    k
    tione formandum. Vat., firmandum. Id Yalesius et Sic Clar. Is ipse est, ni fallor, de quo supra car
    casteri arbitrantur in synodo Matisconensi n, an. 585, Etenim in Colb. et Gh. al. dicitur Leudigis'
    factum fuisse, ubi, uti ex subscriptionibus colligitur, ut appellatur a Gregorio lib. vm cap. 30.
    43 episcopi adfuere cum tribus aliis qui sedes non Leudiselus, Leudisius, Leugisislus, Leudistus.
    habebant, et 20 absentium missis. Hoc tamen forte Syagrius ad pacem componendam
    1
    GP. mis
    melius ad synodum Valentinam n revocari posset, patricii dignitatem ab imperatore suscepit, quod
    quam licet anno 585 consignaverit Cointius, hoc \<l-D fraus appellatur. Non enim ei licebat id accept
    men ipso anno 584 meuse Maio habitam fuisse cen- per quod sese imperatoris ditioni subdere videba
    set Sirmondus. Et quidem iu ea corifirmatum fuit Creterum hoc de solo patricii seu consiliarii imp
    quidquid rex et caeteri, basiticx sancti Marcelli, vel torii titulo interpretatur Valesius sed cum Fred< :

    sancti Symphoriani, aut quibusvis aliis locis sacris rius Syagrium patricium ordinatum, atque coefj
    contuierant, aut in posterum conferre voluerint. nec tamen consummatam fuisse fraudem dical
    Lalandus in supplemento Couciliorum Galliae conci- forte intelligendum est de patriciatu Provinciae I
    lium istud in ipsa S. Marcellii basilica habitum fuisse siliensis, quam regionem imperio restituere ter
    an. 594 contendit, eique non plures quam undecim set Mauricius, aut certe aliquam dominii umbra
    episcopos interfuisse : unde errorem in Fredegarii ea retinere. Id etiam forte a Mauricio tentatum fu il

    textum irrepsisse putat, qui xl pro xi habeat. Auctor quod reipsa Burgundionum reges antequam Fil
    est Paulus Diaconus historiae Laugob. lib. m, cap. 35, eorum regnum occupassent, solerent ab imperaton
    tbesaurum a rege Guntiamno miro modo detectum patricii nomen impetrare quod saltem per leA :

    fuisse, in quo, iDquit ille, inxstimabiles thesauri qui continuari etiam a Francis eamdem regionem i
    ibidem antiquitus positi fuerant, sunt reperti. De quo nentibus peroptasset.
    auro ipse rex postmodum ciborium solidum mirae n Alii, Leupildus, Leuvichildus, Leupoldus. S
    magnitudinis et magni ponderis fecit, multisque illud ejus filius Richardus, Richarius, Richaricus
    pretiosissimis gemm's decoratum, ad sepulcrum Do
    : :

    013 CHRONICUM. 614

    An. DLXXXvm. —
    Anno 28 regni domni Gunt-Aloquor, vita illorumadinstar canum est; siconversi,
    chramni alius filius Childeberti, nomine Theuderi- Christiani, sicut et ego sum, efficiuntur, tunc eis
    cus, natus nuntiatur. respondebo. Legati vero animo libenti baptismi gra-
    VII. Guntchramnus se cum Childeberto, pacem tiam accipiunt. Postea dicit ad eos Caesara Si vir :

    firmans Andelao, conjunxit. Inibi mater, et soror, et meus voluerit Christknus fieri, et baptismi gratiam
    conjux Childeberti regis pariterque fuerunt; ibique accipere, libenterad eum revertar. Nam penitus
    aliter ad ipsum non repedabo. Legati id imperatori
    speciali convenientia inter domnum Guntchramnum
    et Childebertum fuit conventum, ut regnum Gunt- Persarum nuntianles, statim ille legationem adMau-
    ichramni post ejus discessum Childebertus assu- ricium imperatorem misit, ut sanctus Johannes ve-
    imerel. niret Antiochiam, ipso tradente baptismum vellet

    VIII. Ipsoque tempore Rauchingus, et Boso Gunt- accipere. Tunc Mauricius imperator infinitissimum
    jchramnus, Ursio, et Bertefridus optimates Childe- apparatum Antiochiae fieri jussit ibi imperator Per- :

    berti regis, eo quod eum tractaverint interficere, sarum cum sexaginta millibus Persarum baptizatus
    ipso rege ordinante interfecti sunt. Sed et Leude- est, et per duas hebdomadas a Johanne et reliquis

    fridus Alamannorum dux in offensam antedicti regis episcopis Persae ad plenitudinem supra scripti nu-
    lincidit, latebram dedit. Ordinatus estlocoB meri baplizantur. Imperatorem illum Gregorius An-
    etiam et
    ipsius Uncilenus dux. Eo anno Richaridus rex Got- tiochiae d episcopus suscepit de lavacro. Anaulfus

    thorum divino amplectens Christianam religionem imperator 600 a Mauricio imperatore petens ut
    amore, prius ipse a
    baptizatur. Post haec omnes Got- sibi episcopos cum clero sufficiente e daret, quos in
    b
    thos, qui tum Arianam sectam tenebant, Toletum Persia stabiliret, ut universi Persidae baptismi gra-
    adunare praecepit, et omnes libros Arianos praecepit tiam adhiberent. Quod Mauricius libenti animo prae-
    ut sibi praesententur quos in una domo collocatos
    : stitit, summaque celeritate omnes Persidae ad Christi
    incendio concremare jussit, et ad Christianam legem cultum baptizantur.
    baptizareomnes Gotthos fecit. An. dlxxxix. —
    X. Anno 29 Guntchramni exerci-
    IX. Eo anno uxor Anaulfi c imperatoris 599 tus in Spaniam f ejusdemjussu dirigitur sed negli- ;

    Persarum, nomine Csesara, virum relinquens, cum glentia Bosonis, qui caput exercitus fuit, gravih r

    quatuor pueris, totidemque puellis ad beatum Johan- Gotthis exercitus ille trucidatur.
    uem episcopum Constantinopolim veniens, se unam An. dxg. — XI. Anno 30 regni suprascripti r)rin-
    esse de populo dixit, et baptismi gratiam ab ante- cipis, tunica Domini nostri Jesu Christi, quae eidem
    iicto beato Johanne expetiit. Cumque ab ipso Pon- in passione sublata est, et a militibus qui eum custo-
    baptizata, Augusta Mauricii imperatoriSpdiebant, est sortita, de qua David propheta dicit
    tifice fuisset

    eam de sancto suscepiUavacro ; quam cum vir suus Et super vestimenta mea posuerunt sortem (Joan. xix
    imperator Persarum per legationes saepius repeteret, 24,-Ps. xxi, 19), inventa est prodente Simone filio
    et Mauricius imperator uxorem ipsius esse nesciret, Jacob, qui per duas hebdomadas multis cruciatibus
    tunc Augusta videns eam pulcherrimam, suspicatur affectus, tandem profitetur ipsam tunicam in civitate
    ne ipsaesset quam legati quaercbant, dicensque eis Zafad « procul a Hierosolyma in arca marmorea po-
    Mulier quaedam de Persis huc venit, dixitque se sitam esse. Quam Gregorius Antiochenus et Tho-
    unam esse de populo ; videte eam, forsitan ipsa est mas b
    Hierosolymorum, et Johannes Gonstantinopo-
    quam quaeritis. Quam legati videntes, proni in terram litanus episcopi cum aliis multis episcopis, triduanum
    adoraverunt, dicentes ipsam esse eorum dominam, facientes jejunium, exinde condigne cum arca mar-
    quam quaerebant. Dicit ad eam Augusta Redde illis
    : morea, levi effecta, quasi ex ligno, fuisset, ordine
    responsum. Tunc illa respondit Ego cum istis non
    : pedestri Hierosolymam cum devotione sanctissima

    • Boher. et alii, prius secrelius baplizalur. licet frustra,


    b
    laboraverit. Johannes vero Jejunator
    De his vide concilium Toletanum m, Goncil. dicius, CP. episc, de quo hic Fredeg., Eutychio
    Labb. tomo V, ad an. 589, cui rex ipse interfuit, ac successit, an. 582. Famosus fuit ob univ ersalis seu
    Qdei professioni, quam eo ipso agente Gotthi susce- acumenici titulum, quem sibi resistenfe Gregorio Ma-
    peraut, cum uxore sua subscripsit. .
    gno arrogabat.
    j)
    c
    Alii, Aunulfi, Arnulfi, Monaulfi. Hanc historiam d
    Successit sancto Auastasio in exsilium pufso,
    ad Heraclii tempora revocat Paulus Diacon., lib. iv an. 571. Eum laudant Evagrius, lib. vi, passim;
    de Gestis Langob. cap. 52. Johannes Biciar. in chro- Theophanes, et Joan. Moschus, Prati spirit. cap.
    nico meminit imperatons Persarum, qui, pace cum 140. Obiit an. 592 quo defuncto, Anastasius
    ; sedem
    Mauricio firmata, Christi fidem suscepit quae omnia :
    suam recepit.
    de Chosroe juuiore interpretantur viri eruditi, qui e Boher., cum clericis ei daret.... universa Per-
    ope Mauricii imp. Baramum tyrannum oppressit, re- sida.
    gnumque recepit, ex quo pulsus fuerat. Hunc Cnri- f
    td est, Septimaniam, ut evidenler patet ex
    lib. ix
    stianum fuisse Fredegarius, Biclarensis, imo et Theo- cap. 31 Historiae Gregorii.
    phylactus arbitrati sunt, quod Syram CLrislianam b Ea est, ut vulgo putant, Joppe, urbs in Pa-
    uxorem duxerit, palamque professus fuerit se sancti laestina celebris, olira sede episcopali ornafa,
    Sergii martyris ope in regno restitutum fuisse, cu-
    quaj
    etiamnunc vulgo Jafa appellatur, Italis Jaffo, vel
    jus ecclesiae praeclara dona obtulit. Vide Evagrium,
    Zalfo. De tunica hac vide lib. i de Gloria Mart.
    lib. vi Hisf. cap. 19 t>t 20. Ipsum tamen Chrisiianum cap. 8.
    fuisse negant viri eruditi. Et quidem Domitianum b
    Fredegario Thomaj nomen obrepsisse pufat Pa-
    Melitenae episc. laudat Gregorius Magnus lib. n, ind. pebrochius, pro Amos, quem ex Grajcis catalogis
    I, ep. 63, quod ad imp. Persarum conversionem, tunc Jerosolyraitatiffi Ecclesiae prsefuisse
    existimat.
    PRKDEGARIl SCHOl ^STICl 016
    615
    Domioi ado-Amicavit, el ita Warni trucMati vicii sunt, ut parum
    '

    [U(
    .
    m loco ubi crux
    Eo - anno luna ex eis remansisset
    ratur cura triumpho posuerant.
    obscurata est. Eo auno inter
    Francoa et Bntannos An UX( vi XVI. Annoi postquam Childebertui ,

    Bupepflu?iumVicinonia bellum eetortam. n :


    Guntchramni, defunctus est
    iiim acceperat re- ,

    mque ejus filii sui Theudebertus et Theudericua


    ractione Hebra-
    XII Beppelenua dux Prancoram
    Britannis ioterficit r. ode accipiunt. Theudebertus sortilus est Auster, sed
    charii, itemque ducrs, a
    I

    dere- habens Mettensem, 602 Theudericus accepit re-


    posi Hebrachariusad summam paupertatem
    gnum GuntchramDi io Burgundia, Bedem babens Au
    bus Bnis Bpoliatus pervenit.
    relianis.
    ^ N I)X ci.
    - XIII. Anno 31 regoi Guotchra
    " moritur, cui suc- XVII. Eo anno Fredegundis cum filio Chlothari
    Theudefredus dux Ultra Juranus
    1 ' Wandalmarufl in honore ducatus. Ipsoque an- rege Parisius vel reliquas cmtates ntu barbaro*oj
    SS
    1 .

    I duxin Italia super Ungobardos


    Tbeudericum movit exercitum loco oominal
    io cupavit, et contra filios Childeberti regis Theudebel
    tum et
    regno sublimatur.
    Latofao h Castra uterque ex adverso ponentes .

    An. dxgii. Anno 32 regni —


    Guntebramni, ita a
    Chlotharius cum suis raper Theudebertum etThetj
    inediam diem sol minoralus est, ut B
    mane usque ad t c>ri( um rrucnSj eorum exercitum graviter trucida .

    ] i

    tertia pars ex ipso vix appareret. vil

    AN dxciii. -
    XIV. Anno 33 regni Guntchramni. An. dxcvii. — Anno 2regni Theuderici Fredegun
    >, se-
    Eo anno v Kalendas Aprihs, ipse rex moritur dis morilur ;
    .

    Marcelli, in mooasterio
    pultus esi in ecclesia sancti
    ejusdom Childeber- AN. dxcviii. XVIII. Anno 3regni Thcudeberli —
    quodipsc coustruxerat. Regnum
    anno Qnintno dux Campa- Wintrio dux, instigaoteBruuichilde, interficitur.
    j

    tus assumpsit. Eodem


    sis cum exercitu io rognum Chlotbani logre- An. dxcix. -- Anno 1 regai Theuderici, Quolen
    ohviampergens hostiliter
    ,r. Chlotharius cum suis r
    A/ ^ Colenus], gencre Francus, patricius ordioatu
    intrioncm in fugam vertit, sed ulrinquc exercitus Eo ann0 ci ades gian dolaria k Massiliam et reliqua
    mium tracidatus est. Provinciae civitates graviter vaslavit. Eo anno aqua

    _ YV Anno 2 cum Childebertus re- calidissima in lacu Dunensi, quem Arula » flu
    ., nTriv
    p.sc.urn
    influit, sic valide ebullivit, ut rnultiludincm
    J,m acceDisset Bur^undim, exercitus Francorum
    gnumacccpi^etiiUoU.
    et
    coxisset. Eo anno Warnachanus
    » major do.nus
    utuquc
    Bntannorum inyicem piaaiantes, qui mnem facultatem suam in
    Theuderici transit

    mM^ ^ ,

    ^^
    gladio trucidantur. c paU p e rum
    Anno 3 CMdeberte- ^ distril.uft.

    ^..^
    ^^
    .
    AN. dxcv.
    regnante, multa^igna o ten a m «*
    ;
    > .«uu
    ^
    &fa
    ,

    Secundum
    ^ ^^ ejus petitio-
    fortiter di- paupere singula reperitu,
    Warai" tul rehehare conaU fuerant,

    est, quod silent veteres


    appel- damus, vcneno exstinctus
    Sed et hicAmos, seu, ut a N.cephoro CalMsto
    al.quct catalog.s de.idcratur. Th..- aucores. . , ,
    latur, Neamus, in pcr bellunl uiferenrfo ante-
    irrnptionem,
    ,

    Aimoino, lib. iii H.st. cap. /8. De g II est,


    mas dic.tur ab ut facere sol nt barban.
    supra. quam fuisset' inJictura,
    GreKorio et Johanne actum est )o<um ia Senoneusi dioecesi situm esse
    in Colb. et ple-
    "
    Hunc
    •
    >B*o usque ad fluem cap. desunt quirlam eiistimant.
    Jura monle, inter sic dicta a Sepulta est jux'a virum suum
    basihca sancti m
    _

    ^Dllratorana rcgio Pratis, ubi sepulcn


    Sancti Ciau u ap- Vincentii seu sancii Germani a
    Helvetios et Sequanos, qui vulgo
    fortasse antiquius
    monasterio ordinis Benedirtini. «ins lapis etiamnunc vi.-itur, quo
    uellaiur a celebri monumentnm, ex quo
    quoque burgnnuia
    '
    Trar.jurana, qute ali- regum i.ostrorum sepuitiine
    Dicitur s.mt, nusq am exstat. Kjus lau es
    ix et se- Chnstiani facti
    quot rcges habuit sub flnem taeculi ix c*rm. et seqq., quam ca-
    eanil Fortunatus lib. 1

    Francic, Gnn- ter auctores exsecrautur.


    ^Contendit Valesius, lib. xv Rer. # .

    et Cbes. al. cceteri, Quinlno, ut su-


    un-»e ubi mfra Sic Giar. ;
    5G: j

    tramnum e viv.s excessisse an. ,

    2 Cbil lebert., legmJuin esse cen.et Pr


    lee.tnr onno (irandoraria; aliquot editi, grandinis.
    deinceps. Gunt.amni nomen vlarlyro- ?'colb.,
    nnno 1 et sic
    receritia babent v K.l. aprilis.qua Ches. al. 'glandis, vei inguinis. .

    logia vetera et paulo infra


    mcmo.a ur iu veius simo Kaienda- i
    Ghesu et Freh., Arola, vulgo VAigre,
    '

    die fesmm ejus lacu Duucnsi


    4.00 conscripto.
    Dui.um (Chasieau-iiun) lere simul <:um
    rio Murbaceusi ab anu.s Ledum (te loir) ii fluit. Hune tainen Fredegariii
    '
    lnira C ar. dicitur Winlrio, de quo
    cap. M, m in
    non posse con-
    Hist. Gre^orii cap 18. Oe boc locum de Duno Cdrnutum lnte.ligi
    ^ide noias vin m lib.
    tenuit Valesi.s cu.n Labbeo et caetens qui mc ,

    Hist. Langob. cap. 4.


    bello Paulus v*c, Hb. iv
    designari puiant lacum quiexstat
    prope casrum Kbr«
    Wintnure patre sanct» Glodesittois
    Quintnonem a hod.e EbroJuinnsis, seu a NovJ
    uu). 25 et .-eqq. d nei se (tveidun), ei
    distii.guii Coint.us zi an. 749, •

    Casiro H.lvetiorum (Neufchdld en Suisse) ^ovo


    ieges sub
    •
    Hos su^picamur e^.<e Wennos, quoium burgensis u;ciiur, qui lacufl simul cum
    Drba fluvic
    hoc t.tulo liatnn.ur, Leges Angliorum et Wamomm,
    memorat Frocopius, sese in Arolam (l'Ar) exonerat.
    hoc est Thuringorum. Warnos m Alii, Warneharius, aut Wamchanus.
    rex Radiger Chlodovei Magui flliam duxerat Albam Quyiuii
    tiuorum • Sic dicta ab Arciaco oppido ab
    nxortm. Vide Cointiun, ad an. 5C4, etc. narrat;onem
    Pauo Dtac., lib. iv, cap. 12, cre- de quo in Epitome. Hanc
    r Cuai axore, Bi
    cn CIIRONICUM. <*)!?,

    nem ipsam ad Theuderictim perducit. Theudericus A doro cum sancio Urso b passus fuerat, a heato £ko-
    Mauricnnense b inveniiur.
    aviam suam Brunichildcm libentcr recipiens, glo- nio pontifice Quadam no-
    riose 603 honorat. Hujus vicissitudine rncrili epi- cte in sua civitate ci revelatur per somnitim, ulstir-

    scopatum Anlissiodorensem, faciente Brunichildc, gens pro|inus iret ad ecclcsiam, quam Sedelenba *

    a-sumpsit. regina in suburbano Genavcnsi conslruxerat, in me-


    An. dc. — XX. Anno 5 rcgni Tlieuderici, iterum dio ecclesise designalo loco, ubi sanclum corpus ad-

    signa qure anno stipcriore visa fuerant, globi ignei esset. Cumque Gcnavam fcsiinus perrexissei, cum
    per ccelum currenies, et ad instar multiludinis ba- beatis Ru^ticio et Patricio i episcopis, triduamim
    siarum ignearnm ad occidentem apparuerunt. Ipso- jejunium faceotes, lumen per noclem, ubi illud glo-

    que anno Theudebertus el Thendericus reges contra riostim el splendidum corpus erat, apparuit, quod
    Chlotharium regem movent exercilum, et snper flu- cum silentio bi tres ponlifices cum lacrymis et ora-
    vium Aroannam », ncc procul a Doromello vico, tionibus elevato lapide in arca argentea inveneriint
    praelium confligenles junxerunt. Ibique exercitus seputum, cujus faciem rubentem qtiasi vivi repere-
    Cblolharii gravissime irucidalus cst. Ipsoque cum rtint. Ibique princeps Theudericus prsesens aderat,
    his qui remanserunt in fugam verso, pagos et civi- multisque rebus Imjtis ecelesia? tribuens, maximam
    qui se ad Chloihaiium tradide- ;arlem facultalis Warnacharii ibi .'em confirmavit.
    tales ripcc Sigonae »>,
    B l

    ranl, dcpcpnlantur el vastaiiLCivilatcs rupta>, nimis Ad sepulcrum sanctmn rninc vlrtutes ex ip<a
    illud

    pluritas caplivorum ab exercitu Theuderiei ct Tlieu- die, qua repcrtum est, praeslanle Domino, integra
    deberti exinde ducitur. Cblolharius oppre^sus, veilet assiduilate oslenduntur. Eo anno^Elherius cpiscopus
    nollet, per paclionis vincultun firmavil, ut inter Si- Lugdunensis obiit : ordinalur loco ipsius Secundinus

    gonam et Ligcrem usqne niare Oceanum et Briian- episcopus.

    noriini liinilem pars Tbeuderici haberet; et per Si- XXIII. Eo anno Focas k
    dux e: patricius reipubli-

    gonam cl Uaram Ducatum integrum Denlelini c usque cx, viclor a Persis red ens, Miuriiium imperalorem
    Oceannm mare Theudcbcrtus reciperet. Duodeeim inlerfecit, el loco ipsius imperium assumpsit.
    tantnm pagi inter Isarani el Sigonam cl mare littoris An. dciii. — XXIV. Anno 8 legni Theudenci de
    Oceani Cblolbario remanserunl. concubina nascilur ei filius, noinine Cliildebertus, et
    An. dci. — Anno 6 regni Tbeuderici Cautinus dux synodusCabillono@05 colligilur. Desiderium Vien-
    Tlietideberti interficilur. Rensem episcopum dejiciunl, et instiganle Aridio,
    An. ecii. — XXI. Anno 7 d regni Tbeuderici de Lugdunensi episcopo, et Brunicbilde, stibrogalus est

    concubinn filius nascilur, nnmine Sigiberlus; et loco ipsius sacerdolali officio Donniolus; Desiderius

    ^Egila e patricius, nullis culpis exstantibus, insti- C ver0 in ins "l am quamdam exsilio reirudilur. Eo anno

    gan'.e Brunichilde, ligaltis interficilur, nisi lantum sol obscuratus est. Eo quoque lempore Berlhoaldus,
    cnpiditaiis instinctu, ut facultates ejus fiscus assti- genere Francus, major doi;US palaiii erat Theude-
    meret. Eo anno Theudebertus et Tbeudericns exer- rici, moribus mensuratus, sapiens et c.itiltis, iu

    citnm contra Wascones dirignnt, ipsosque, @04> Deo praelio fortis, fidcm cum omnibus servans.
    auxibanle, dejeclos suse dominalioni redigunl, et An. dciv. — Anno 9 regni Tbeuderici nascitur ci

    tribuiarios faciunt. Ducem super ipsos, nomine Ge- iniiis de concuuiiva, nomine Corbus. Ctim jam Pro-
    nialem f
    , inslituunt, qui eos feliciter dominavit. ladius genere Romanus vebementer ab oninibus in
    XXII. Eo anno corpus sancli Vicloris aui Salo- palalio veneraretur, et Brunichildis stupri gratia eum

    esse contendit Coinlius ad an. 599, quod Anlissi ulo- minus ad anniim 9. Iidem cum Boh. filuim bunc ap-
    rensis Ecclesia tunc nonvacaret, quodque De^iderius, pellanl Sigoberltim.
    qui aliquol postea annis Aunacbario successil, pau- e Colb. cum plerisijue editis,
    Agila.
    per non fuerit nec talis qui hic describitur, imo
    , * Colb., Gelianem; plerique ed., Gemiatem.

    nobilissimus dicitur in Hisl. episcoporum Antissind. s Boh. el aliquot d., llrsione. lii eranl ex perce-
    <

    cup. 19 et 20, et regum noslrorum propinquus. Obiit lebri Tliebscoruni legione, qu» in istis partibus sub
    anno 6*23, et sepultus cst in basilica sancli Gcrmani Maxiiniano Herculiu rriartyriuni coristrmmavrl. Vide
    cum suis praecessoribus. Colitur uli sanctus vi Kal. D Aela Martyriim sincera pag. 293, elSurium, ad
    ,

    Novembris diem 50 Septe.nb. Soloduruni urbs, vulgo Soleure,


    a Vix incolis notus, vulgo Ouaine. Lustr.it Senonum caput est pagi cognoniinis Helveiiorum calholico
    fines, et in Lupam (leLoin) immeigilur prope Murit- rum.
    h Mallet Valt-sius legere Monio. Ipse vero sese
    tum. Doromellum, vulgo Dormeille, appellatur. Aro-
    annam tamen Cointius ex Faucbelo ait oriri prope Hiconium appellal in conc. Matisc. el n, quibus in- i

    Trecas, ac prope Senonum urbem in Icaunam labi. lerfuii. Piimus fuit hujus sedis episcopus.
    In Testamento sancli Bcrtichranmi episc. Cenomann. Haec fuit sornr Chlotildis uxons Cblodovei Magni.
    '

    memoralur Aroena fluviolus, in cujus ripa situm est Vide Gregor. Ilisl. lib. n,< ap. 28.
    oppidum Diablintis apud Cenomanuos. j Abi, liustico et Palrico ; melius forte Ruslico et
    b Ch. al., Sequanw; quam Sigonam seu Segonam, Patricio. Utnusque nudum nomeii exstafin calalogo
    illeanctor ul plurimu-m appellal. episc. Genavensium; alleruter lamen fuisse videlur
    c
    Infra, cap. 37. Freh. et Ch. al., Denzelini, ct episcopus Ociodurensis seu Sedunensis.
    cap. 70, DanzHeni. Complectebalur regionem, uuai k Hnc ipso auno Phocai i;nperii iniiium habelur i:i

    jacet in er Seqiianam, Isaram, seu Oesiam, vulgo inslrunienlo publico, quod Roni;e n sancto Gregorio
    COise, et Ligerim. Umle vero istud nomen habuerit, promulgatuut e^t; unde lirmatur chronologia quaia
    ignotum inihi est. hic sequimur. Exsiat inilio libii xi epi%lolarum cjus-
    J Cod. Colb. et Freh., Anno vi, ct sic uno semper dcm wniilicis.

    Patuol. LXXI. 5?0


    Cit> FIIEREGAIUI SCIIOLASTICI 620
    veilel lionoribus ex.tliarc , dcfunclo Wandalmaro A pars cxercilus Thoudcrici transicrat, initum esl pra>
    duce, in pago Ulira-Jurano ct Scoiingorum " l'rp- litiin ; ibique Dcrtoaldus socundum placitum aggrc-
    tadius patrieiuB ordinatur insiigaiione Brunichildis. dilur, vocitails Landcricuin. Scd Landcricus non cst
    Ui Bertealdus potios interirel, euni iti ripam Sigo- ausus, iii promiserat, taiilam Imjus certaraiuis con-
    n;itn usque Occaimm marc |>cr pagOf ci civilales lis- gressionem adire. Ibique Bcrtoaldus cum nimis cae-
    *imi inquircnduin dirigunt. leros piaeccssisscl , ab cxercitu Chlotharii cum suis
    XXV. Berloaldus a Tlicudcrico [AL, ad Theuderi- intcrlicimr: ncc vcllcns exinde cvadere duin scn-
    cuml dirccius, cuni trccenlis tantum viris illis pai- scrat i-e de sui gradus bonorc a Piotidio degradan-
    b villam vcnis-
    libus properavit; cumi|iic ad Arclao dum. Ibiqite Merovcus lilius Cblotliarii capimr, Lan-
    set, et vcnaiionem inibi cxerccret, hxc compcricns dericus in fugam versus cst, niinia miiltiludo cxer-
    Chlolbarius, lilium suum Meioveum et Landericum '
    citns Cblolbarii in eo prxlio gladio trucidata cst.
    niajorem doinus cuin cxcrcilu ail Dcrtoaldum pre- Tbcudericus victor Parisius ingreditur, Thcudcbertus
    incnduni direxit; el maximam partem inter Sigonam pacein cum Chlolhario Compendio villa inivit; el

    ct Ligcrem pagos et civitates do reguo Theuderici ulcrquc cxercilus coruin 607 iUxstts rcdiit ad
    prasumpsit contra pactum pervadere. Bertoaldus propria.

    h;cc audiens, ctim susiinere non praevalerei , tcrga fj An. do.v. — XXVII. Anno 10 rcgni Theuderici Fro-
    vertens, Aurelianis ingrcditur, ibiciue a viro bcatis- tadius, insliganie Briinichildc, Tlicuderico jubcnic,

    simo Ausirino cpiscopo Buscipitur. Landericus cum major domus Bubslituitur. Qui cum cssel niiuiiun
    ixercilu Aurclianis < ircumdans vocabat Beiloaldum , argutis-iinus, ct strcnuus in cunclis, sed sxva illi

    ul cxirct ad prxlium. Bertoaldus de iiiuro respon- ftnl contra pcrsonas iniquitas, fisco nimium tri-

    dens :
    606 N° s ^ uo singulare certamcn , si mc ex- buens s, de rebus personarum ingeniose liscum vel-

    spectare dehbcras, reliqua mullitudiiie procul sus- lcns implcre, cl seipsum ditare. Quoscunque gcncru
    pcnsa , jungamus ad prxlium. A Doinino judicemur. nobilcs reperiret, totos bumiliare conabatur, ui nu!-

    Sed hacc Landeiicus facere distulit. Addcns Bcrtoal- lus rcperirelur qui gradum quem anipucrat po-
    uus dixit Dum facere non andcs, proximo temporc,
    : tuisset assumcre. His et aliis nimia sagacilate vexatis,

    tlomini nostri pro iis qux facilis jungenl ad- prx- maxime cunctos in rcgno Burgundi.c fecil sibi ininii-

    lium. induamur utcrque, ego et lu, vestibus vermi- cos. Cum Brunichildis ncpoiem suuni Theudericum
    clis d ,
    prxcedamus cxteros ubi congressus erit cer- integra assiduiiate inoiieiet, ul contra Tlieudebei-

    taininis; ibique, cl mea el tua apparebil utiliias, pro- tuin movcrcl exercitum , diccns : Quasi Tlicudebertus
    inittenies ante Deum ab invicem promissionis bujus non esset (ilius Cb.ldeherti u , nisi cuju-dain hortu-
    veritalem subsistcre. G lani, el Proladius ipsi quoqnc conMlio assisleas,
    XXVI. Cumque hoc in die festi sancti Martini an- tandcm jussu Theuderici movetur excrcitus. Quod
    tistitis actum fuisset, Theudericusque hxc compe- cum loco, nomine Caraciaco ', Tlicu lcricus cmii
    risset, quod a Chlothario pars regni sui contra pac- exeicitu castra melasscl, horlabatur a lcu-lib is

    luin fuerat pervasa, nalivilate Domini prolinus cum suis, ul cum Theudeberto pacem iniret. Protadios
    exercilu Stampas e pcr lluvium Loa pervenil, ibique singultts hortabaluri, ul prxlium committcretiir.
    obviam Meroveus filius Chlolharii regis, cum Lande- Theudebcrtus nec procul cum exercilu exinde resi-

    rico ct magno exercitu venit. Cum essct arclus pcr- debat. Tunc omnis exercilus Thcudcrici invenla oc-

    vius f ille, ubi Loa fluvius transmcatur, vix tertia casione supra Protadimn irruunt, dicentes melius

    » Scolingorum scu Scutingorum pagi silum disci- tura, infcr cseteras vcstes recenseiitur fas.ciolai cru-
    mns ex Vita sancti Anatolii episcopi, Salinarum pa- rales vermicululce.
    troni, qux babet Scodinga in Sequanis, ubi nuuc Sn- e Ch., super (Invium Loti. At Stampx oppidnm si-

    tinarum locur,. Salinx vero, vulgo Salins, oppidum est luiii esl ad Junnara fluvium (la Juine), qtii paulo in-

    ;t.l ForiCam anmcm in Bnrguridix comitatu Dolam feritis L<>a majori ac minori lluviis (le Loe et le Loet)

    itucr et Vescnlionem , quoil arcliidiaconalus co^no- augelur.


    r.iinis csi caput. Vide noliliam Valesii ad verbum Tj f
    Sic Clar. el Boh. Al Colb., cumque essct artlus
    Sculingi. pervius ille locus. iu Freh. deest vox locus. Alii verc,
    ''
    £dili plcrique, Arelaum, Coh. et Chesn. cum cum esscl autem pervius. Chronica sancti Bcni^ni ct
    Aimoino, Arelaunum, quod noincn erat silvx et villx Bcsuense, cum essel arduus, etc.
    iegi;c haud procul a Fontancllensi monasterio per-
    k Colb. et aliquol editi nimium stringens, et de
    celcbti dioecesis Rothomagensis, in peninstila quam
    ,

    rebus, etc.
    Sequana cfforniat. Vide lib. iv de Be diplomaiica. At
    aliis forlasse videbitur majorem esse iuier hunc lo- Iloc falsum essc existimant viri crudiii, quod ex
    11

    cum el Gennabuin distantiam, ntexinde Bertoaldus Gregorii Hislorii, lib. vui, cap. 57, et lib. i\, cap.
    lugiens se->c inlra Aurelianenscs muros receperit. 4, couslare videtur. Uterqtie cx Faileu' a legiiima
    c Colb., Landricum; alii, Lar.dericum. Cbildeiierti tixore natus erat. Qu;e si aliquando cmi-
    Sic mss. et editi, ptxtcr Chesn. et Freh., ver- cubioa apud nonutilios auctores dicla legatur, tnc-
    miolis. Quam vocem Aimoinus habet. Ilic lainen ver- minis-e debemus ea voco legilimas uxores frequen-
    miculatum colorem dfsignari pulant viri erudili, qux ter desigitatas fuissc, qusc ex inlimo genere natrc
    vox pa sini apud auctorcs occurrit. liinc vernacula erant.
    vox vermeil : vcstes autem vermiclx, id esl purpu- 1
    Est Carisiacum, quod postea adeo cclebrc fuil
    t*:.e,;mt scarlelex (cfccarlate) sic dicunttir i|uasi'co- intcr palalia regia. BOh. babet, Camciate.
    Jnris vcrmiculi. F.t quidein iu Viia Caroli Magni ubi i Mss. ct :>liquot etl., singulos horlabatur.
    itescribilur antiquorum Fr&ncorum omatus vel para-
    ,

    m cmronktm. G22

    esse uiium hominem morilnrum n qnam totiiffl cxer- A ,


    qui exin-le Ermenbergim filiam ejus Tlruderico ma-
    citum in penculum iniui. Protadius in lentorio Tiieu- Irimoiiin sociandam adducerent. Ibi'|tic dalis sacra-
    derici rcgis cum Petro archi.Uro ad tabulam ludens mcntis, ut a Tbeuderico ne 609 unquaui a reguo
    scdebat, quem untiique < um jam oxcrcitus circum- degradaretur, ipsamque accip uul , ei Tbeuderico Ca-
    dasset, ot Tlioudericum leudes sui t<nebani , ne illuc billono praesentant, quam ille gaudens diligenler
    graderelur, inisit Uncilenum, ut suae jussionis ver- suscepit. Eadem , factione avia* suae Brunichildie,
    buni nuntiarel exercilui , ut se de insidiis Protadii virilem coitum non cognovit. Instig.inlilius verbis
    removereiil. Uncilenus protinus 608 au e>erciium
    " Biunichilihc aviaa et Thetidilana? s germanae effici-

    nunl ans, dixit : Sic jubel dnmnus Theudericus, ut tur odiosa. Post anni circulum h Tbendericus Ermen-
    inlcrlicialur Protadius. Irruenles super eum, lento- bergara cxspolialam a tbesauris in Spaniam retrans-

    rium rogis gladio undique incidenlos, Prot:>dium in- misit.

    terficiunt. Tbeudericus confusus et coactus cum fra- XXXI. Bcitericus liaec indignans lcgationem al

    tre Tbeudeberlo pacem inivit , et illaesus ulerque Cliloiharium direxit : legatus Clilotbarii cum BeUe-
    oxercitus revortilur ad proprias sedes post decessum riei legato ad Tbeiidebertum perrexit. Iterum Theu-
    [A/., CitdemJ Protadii. delierli legati oum Chlotharii ctBelierici legatariis ad

    An. dcvi. — XXVIII. Anno II regni Tbeuderici g Agonem • regem Italise accc<serunl , et unanimilrr
    subrogatur major domus Claudius, gonere Bomanus b , bi quatuor regos cum exercilu undi.iue super Tlicu-
    bomo prudons, jucundus in fabulis, slrenutis in cun- dericum irruerunt, ut regmim ejus aulerrent, et

    clis, palienliae dedilus, plenitudine consilii abundans, eum morle damunrent, co quod tantam de ipso rc-
    l.ltei arum studiis cruditus, fide plenus, amici;iam cum verenliam ducebant. Legatus voro Gotthorum cvectu
    omnibus secians. Priorum exempla metnens, lenem Spairam revertilur. Sed
    navali de Ilalia per inarc in

    se el pasiontem bnjiis gradus ascensus [^l/., ascensu] hoc consiliuni divino nutu non soniiur eirecium
    oslendit. Sed boc lanlum impedimenlum liabebat, quod cum Theuderico oompertum fuisset, fortissi-

    quod sagiua esset corporis aggravaius. sime ab eodem despicitur.


    *An. dcvil — Anno 12 regni Tbeuderici Uncilenus, XXXII. Eo annoTheudericus, consilio Aridii epi-
    qin ad inortem Protadii insidiose fuer.it loculus, insli- scopi Lugdunensis perfidi ulens, et persuasu avire
    ganie Bruuicliilde, pede truncato, de rebus exspolia- suse Brunichildac sanclum Desidorium de exsilio re-
    lus ad debilitatem • perductus est. gressum lapidare praecepit i : ad cujus sepulerum
    XXIX. Vulfus patricius, idemque, Brunichilde ki- mirae virtui.es a die transitus sui Dominus integra
    st'gantc consilio, qui in mortem Proladii consenserat, .'issiduitate ostendere dignatur. Pcr quod credendum
    Fauriniaco d villa, jnbenie Theudcrico occiditur; et ^ est, pro hoc malo gesto regnum Theudeiici et lilio-
    in patriciatum ejus Uichomeris, Rpmanus genere, rum suorum g^Q fuisse desiruotum.
    Bubrogalur. Eodcm anno nalus est de concubina XXXIII. Eo k anno, mortuo Belterico, Sisebodus
    Theuderici lilius, nomine Meroveus, q<;eu> Chlotha- suecessit in Spaniae regnuin, vir saciens et per lolam

    riusde sancto lavacro suscepit. Spaniam laudabilis valde, pieiale plenissiinus. Nam
    XXX. Eodeir. anno Theudericns Aridium episco- et adversus inannm publicam ' foililer dimicavit.
    pum Liigduncnsein Bocconem e el ^Epporinum co-
    , Provinciam Cantabriam m Gotlhorum regno subegit,
    mestabulum ad Bettericam f
    regem Spanioe uirexit, quam aliquando Franci posscderanl. Dux, Francio

    a Alii , mortmm ; al., mori quam lanium. dielus cst, ut monel Paulus Diac. lib. iv cap. 1 ot
    * Alii, Uocudius. Bomanos etiam isle auclor ap- 43 , de quo vide, supra notas ad , lib. x Hisl. Greg.
    pellat, eos qui geuere Franci non erant, sdl ex an- cip. 3.
    ti<iuis Galliarum familiis, qu;e aole Erancorum siabi- • j Bassus esl sanctus Desideiius Viennensis epi-
    litum iit Galliis imperiim Komauis erant stii jectae. scopus anuo Gl)7 die x Kalcndas Jtinias, in terriiorio
    c
    Chesn. et a!ii, brevitatem. Bolu, vilitatem. Lugduneusi ad Calaronam flnvium ( la Chataronne ).
    dLocu- ob monaste iuni ordinis Beuedictini pri- ,
    In ipso loco, ubi passus est, nunc exstat vicus suo
    mum virgiuum, iiiiu virorum, eelebiis, vulgo Faver- ipsius nomiue donatus. De eo Cointius lomo II ad hunc
    nay, ad Laiiianam iluvioluni in Burgundioe comitatu annum lusitis disserit, ubi Aridium a sceleribus quaj
    dieecesiqiie Vesontioneiisi. In slatuio Ludnvici Pii D bic ct superioribus capilibus i,jsi tribuuntur plurl
    diciliir Furiniacum, ut hic in Ch. et Freb. Nunc bus vindicare conatur. De sancli De^iderii martyrio
    vii go a tempore sancti Bernardi, cujus iile meminit logcnda est epistola Adonis ad ecclesiara Yiennen-
    ?pistola 547, Fabemiacum, aut Faveriiiacum. Est et sem , cui ipse sa;culo ix pr&fuit.
    ravernacli prope Friburgum in Brisgoia et Favernoij , " caput deest in cod. Colb. quem Metlensom
    IIoc
    vicii"s iuter Divionem et Au.-son.un in Burgundia. appellat Cointiul. Interpolauun tamen dici non po-
    8 Edi'ti plerique, liogonem e' Ebcrinum. Colb., lesl , quippo quod babetur in veteri exeinplari Col-
    Rocconem el Ebronium, et idem altera manu comites legii Claromont. , quod sane haud din post auctoris
    slabuli; cui Aimoiuus consentit, qui habet prafictos aetaiein descriptum est. Eadcin ferme habet aucior
    equorum. appendicis ad Marii Chronicum. Caeterum Sisebodus,
    ' Colb. et al. edit., Belhericum. Is est Wiltericus, seu ut cditi habent, Sisebulus Gundemaro Wiiierici
    qui, occiso Liuba 11, regnum Wisigotthorum invasit successori sul)stiluius est anno G12: quare emen-
    anno 003. dandus est Fredegarii calculus. Sisebuti laudes vide
    8 Sic Clar., Bob. et eoeteri; at Colb. cum plerisque apud Isidorum , in Chronico, ad rcram 650.
    ed., Theodetindtc. Debac, infra, cap. 42. 1 Id est adversus Bomanos
    , sen imperatorcm.
    h Ex bis verbis nonnulli inferunl ea quaa sequun- Alias sscpius rempublicam appellat, et inlra imperii
    tur ad an. 13 Tbeoderici esse revoeanda. partcm.
    1
    est Agilulfus Langobardorum iex qui et Ago "' Ad Ilispaniam Tarraconensem
    ls pertinebat, ho-
    ,,

    «J3 FBEDEGABll SCJI0LAST1C1 C2J

    uomiMi qui Canlabriato lempo/c Francorum lub- A menter diligeretur, simplicitaiem Theodebcrti li<>-

    exer&i , tributo Franeorum rcgihus mufio tempnre nente comporians, nibjl sc miuorem a Bruui-
    hnplevcrat. Sed cuih, a parte inftnerii fueral Canta- rhjlde «ssc censeret, sed sxpins per lcgatos Bru-
    hria rcvocaia h , a Gottliis, nt supra legilur, praeoc- nicbildeoi despiccret, dum ab ipsa incrcpabamr,
    eupatur, ct plures civitales ab impcrio Bomano Si- qtiod am-illa Bninichildae fuisscl , tandcin liis el

    tcliodus in liltoie maris ahsiulil.el ns pic fundamcn- aliis vcrbis, legatis discurrcnlihus, ab invirem
    lum destruxit. Cumque Romani ali exerciiu Sisebndi vexarentur, placilnm intcr Colercnsem et Sueii-
    trucidarentur, Sisebodus dicebat pictaie plenus : llcu lcnscin b liiur, ul bas duas rcginas pro pace inur
    me iniscniin , cnjus lemporc tanta Banguiuis bimani Tbeudericum et Tbcudcberium conjungereiit al
    clTusio lilur ! Cuicuuquc polcral occurrero de morle CoUpquendum. Scd Bilichildis consiliis Ausira ioruui

    liberabat. Conlirniatum csi regiutm Gouborum in inibi vcnirc dislulit.


    Spania per maris lillora usque nionies Pyrcnrcos. An. dcix. — XXXVI. Anno 11 rcgni Tbcudcrici ,

    XXXIV. Ago uvorcm ,


    rcx Langobardoriun acccpit bcali Coliimb mi •»
    creverat jam passitn ftm.i in ci-
    f.rimoaldl et Gundoaldi germanam, nomine Tbeu- vitaiibus sive '
    iu universas Gallias el tiermania?
    delindam, cx gcnere Francorum c quam Cbildeber- , provincias : eratquc omnium rumorc lauJabilis, om-
    nis babuerai desponsalam. Cnm cain eonsilio Bru- B uium culm venerahiiis, in lanium , ut Tbeudcricus
    nichildffi poslposuissci , Gundoaldus cum omnibus rex ad cum samc Lussovium I vcniret, et oraiionum
    rcbus scciim gcimanam Tbeudelindam in llali;im suan:m stiffragia omni c.mn bumil.lalc deposccrcl.
    iranstulii malrimonium Agoni Iradidit. Gun-
    , ct in Ad i|tiiiii sa^pissime 612 cum venircl , Goepit vir

    doaldus de gcnle nobili Langobardoium accepil uxo- Dei ciim increpare , cur cuucuhinarum adulleriis
    rem , de qua duos Q\\ lilios accepit , his nomiui- misccrctur, et non pniius lcgilimi conjugii solami-
    d Ago rex
    luss, Gundebcrlum ct Cbaribcrlum . , iilius nibus fiuerelur; ut rcgalis proies ex bonorabili
    Aiubarii regis, de Tbeudelinda babuii lilium ,
    no- regina pvocederet, ct non polius ex lupanaribus vi-
    iniiie Adoaldum [Al. Odoaldum) , ei filiun, nominc dcretur cmergcre. Gumque jam ad viri Dei imperium
    C.uidobcrgam. Dum Gundoaldus a Langobardis ni- reg"is sermo obtcmpcrarcl , cl se ab ontiubu* illicilis

    mium diligeretur, faclione Agonis icgis et Tbeude- segtegare sponderct , mcnlcm BrunichilJis avisc,
    lind;c, cum ipsum jam zelo [Al. in zelum] icncrent, secuuda ut crat Jezahelis k
    , anliipius anguis adiil,
    ubi ad venlrem purgandum in faldeone c sedebat eamquo contra virum Dci slimulalam superbi.c
    tagilla saucius morilur. aculeo excilat ,
    quia cernerel viro Dei Theudcricum
    An. dcvhi. — XXXV. Annp toregni Tbeudenci obeJire. Verebatur enim ne , si abjectis concubinis

    cum Theudeberlus Bilichildem f


    babebat uxorem , C reginam aul.e prajfecisset, dignitatis alque bonoris
    quam Bruniehildis a negolialoribus mercaveral , et sui modum ampuiasset. Evcnil ergo ul quadani die
    essel Bilichildis ulilis , cl a cunciis Auslrasiis vebc- beatus Columbanus ad Brunichildein vcniret. Erat

    die vulgo Discaya (la Biscagc) dicitur, cujus incolas nonnulli supcriori Llisalix altribuunt. Aller igno-
    nonnulli eliatn anlioui auclores Basculos scu Basclos tus esi.
    appellanl. h Qu.ne hic habcntur usque ad btijus capilis liiicm
    ,
    a Id est, subegeraiV. E.diti, rexerat. Bnh., ajcral; iisdcm omnino vcrbis legunlur in Vila sancli Coluni-
    quare Cointius pulat bunc Francionem a Childeberto bani per Jouam scripta iium. 51 el seqq. in Aclis
    , ,

    cl Clolario praefectum fuisse Canlabrix, quain sube- sanctoruin ord. Bcnedictiui, sa;c u pag. 17. ,

    gerant, ut colligii ex lib. 111 ILsl. Greg. cap. 29. ' Sic anliquissima inami eiiieudatum in cod. Cl.t-
    b AliquoleJ., revocatus. Porro a parte imperii, id rom., qui alias ut editi babebal Beattu Columba-
    , :

    csl, ab exercilu imperatoris ; aut cene legendiiin ad nus creverat jam passim fama civitatis suiv in clc ,

    partem, elc, imperio resliiuia.


    id est, Colb., fama invilate sua ; et altera manu invitanle. ,

    c Colb. all. manu el Cb. al., Bajuariorum. Tbeo-


    , ) Editi cum Colb., Luxovium, el sic infra. Ibi Co-
    delinJa primum Aulbario, Agonis scu Agilulli de- lumbanus mOnaslerium eondiderat, quod cx lunc ct
    cessori , nupseral. Yide Paulum Diac, lib. 111 cap. sanctitate et monachoruiii nuineio pe^celebre fuii.
    31, et lib» iv cap. T> et seqq. Dicimr ex genere Fran- Saperesl nunc cuni oppido cognomini, in Burgundia;
    cornm non solum quod Bajoaria essel luuc sub coniitalu, vulgo Luxeuil diclum, congregationi sancii
    IVancorum
    ,

    dilionc, verum qm>d aviam habue-


    ctiani
    n
    ** Viloni ord. sancli Bencdicli subjectuin.
    ril, ul mulli voluiit, BaginlruJem , Tbeodcbcrii I k Colb. el Clar., Zezabelis
    ; Ch. al., diabolica. Vct.

    filiain.Adde quod malrem babuerit, uii videiur, ed. Boeb. et caeieri, secundum vetera et detestabilia.
    Lllradain reliciam Tbeodebaldi re^is. III., detestabilis. Iuliciatur Coinlius a Theodorico rege
    J Alii: Haribcrtum quod perinde est. . injustas uxores duclas fuisse nullamque bujus oJit ,

    e llinc dictiim faldisloriuin , vulg un fquleuil , •


    causam exsiiiisse arbilratur, nisi quodColumbanusa
    quam vocem e Saxonico vocubulo fald derivatam sui monasterii ingressu sicculares viros, cliain prin-
    volunl. Vide Cangii Glossarium. cipes, ipsamque Brunichildem arcuissi t , quam s -
    f Alii , Belichildis; ei infra, cerneret : sed sa'pius lam c.usam memoiat auctor coa;lan:t;s Vita; sancti
    legalos Iirunkhildce. Agili abbatis Bcsbacensis. Forle bx'C prima fuiljur-
    s Ch. cl Freb., placilus. Cb. al., Colcunse el Soi- giorum occasio cv qua , uti ficri solet, ali;c posiea
    ,

    tense, vel Seginlense. (^ol., Bign,, Bar., III. et Boc.b., exorke fuerunl. Ilinc vero mirari subil 1'alruni no-
    placitum est in Colecensi cl Solnitcnzi /icri. Boh. ct slrorum religionem in fugicudo sa3cu!arii;m consor-
    Colb., i'h Colcrense et Sogintense. Ili pagi conicrniini lio. Quauiain vero diligcnliani in scrvauda bac ;u-
    eiaut, prior in Au>tria, alier in Burgundia, in quo- cendoruui sa-culaiiiiin a monasleriis disciplina adhi-
    ruin (imbus habitum est placilum. Suginlmisis no- b renl , videsis ajiud Mabillou. in prxf. sa:culi i

    uif e kle»igtiari videtur le Sunlyaw, in provineia Ma-


    xima Sequaiioruin versus Klisatiain, queui paguiu
    ,, . ,

    G25 CIIHONICUM C2 r>

    cnim lunc apud nrucan.uum ,


    a villam. Cumque illa A advorsus sanclum Coiumbanum cxcilat , omnique
    cum in aulam vcnire eerneret, filios Thcuderici, quos conalu pcrturbare intendil ; oratque proceres aulir

    de adultcrinis permixtionibus habcbal, ad virum Dei cos, optimales omnes, ut regis animum conlraviruih

    adducil; quos cum vidisset, sciscitatur quid sibi Dci pcrturbarcnt : episcoposqne sollicitare aggressa,

    vellent. Cui Brunickildis ait : Kegis sunl (ilii, lu ut de > ejus relhione detrahendo, slaluin regulae,

    eos benediciione robora. At ille : Ncquaquam ,


    in- quam suis custodiemlam 0H.4 monacliis indiderat,

    quit, istos regalia sccplra suscepturos scias ; dc macularent. Oblemperanles igiiur aulici regii per-

    lup;inaribus emerserunl. Illa furens parvulos abire suasionibus iniserx reginae , animiim regis contra

    jubet. Egrediens vir Dei regiam aulaju b , dum virum Dei perturbaut, cogcntes ul acccderet acreli-

    limilem iransilirct , fragor ex lerrore incussit gionem probaret abaclus i, Itaque rex ad virum Dei

    nec lamen miserse fcminae furorem compescuil Lussovium venit, conquestusque cum eo, cur a com-
    paratque deinde insidias moliri. Vicinis monastcrii provincialibus moribus descisceret , et inlra septa

    per nuntios imperat ut nulii corum exlra monas- secreliora omnibus Christianis aditus non patcret.

    icrii lerminos iter pandatur , neque receptacula Beatus ilaque Coluuibanus, ut eral audax alque ani-
    monachis ejus vel qmelibet c subsidia tribuantur. mo vigens , talibus objicienti regi respondit ; Se
    Cemens613 beatus Columbanus regios animos ad- B consueludinem non h:ibere ul ssceulai ibus liominibus

    vcrsum se permotos.ad eos properat, ut suis monitis et religione alienis famulorutn Dci habitaiionis pan-
    miseram perlinaciae incentivam frangant d Jiranl . dat introilum. Sed opporluna aplaquc loca ad hoc
    enim tunctemporis apud Spinsiam e villam publicam. babere parata, quo omnium liospitum adve ilus sus-
    Quo cum jam sole occumbenle venisset , regi nun- cipiaiur. Ad hoec rex : Si, inqiiil , largilalis iio-lr.u

    tiant virum Dei inibi esse, ncc regis domibus metare iminera et solaminis supplementum capere cupis,
    velle. Tunc Theudericus ait , nielius esse virum Dei omnibus in locis omuiuni paicbit iuUoilus. Vir Dci
    opporlunis subsidiis houorare, quam Dominum ex respondil : Si quod nunc usque sub rogularis disci-
    6ervorum ejus offensa ad iracundiam provocare. Ju- pliiue habcnis con^trictum \Al. constructum] fuit

    bel ergo regio cultu opporlune [Ai. opportuna] pararc, violare conaris, nec luis inuucribus, nec quibuscun-

    Dei famulo dirigere. Ilaque venerunt, et juxta impe- que stibsidiis nie forea te suslciiiaiurum. Et si liauc

    riuui regis oblata [Al. oblatamj offerunt, Qui cum ob causam lu hoc iu loco venisli , ut scrvorum Dei
    vidisset dapes, ct pocula cullu regio admimstraia ,
    fceuobia dcslruas, ct regularem disciplinam macules,
    inquiril quid sibi isla vcllent. Dicunt illi ; Tibi a rege scitoluum regnum fundilus ruiturum ct ciim onnn ,

    fore directa. Abominalus ea ait : Scriplumesl : Mu- propagine regia perilurum Al. demersurum]. Quod |

    nera impiorum reprobal Altisnmus (Prov. xv, 8). Non Q postea rei probavit eveutus. Jam enim temerario co-
    eniui dignum esl ut famulorum Dei ora cibis ejus natu rex refeclorium ingressus fuerat. Uis ergo ler-

    polluanlur ', qui non sotum suis \Al. suaj , vcrum ritus dictis foras celer repedat. Duris post hyec viri
    ci am aliorum habilacuiis [Al. liabitaculaj famulis Dei Dci increpationibus k rex urgetur. Conlra qiieni

    aditum denegat. Ilis diclis , vascula omnia in frusia Theudericus ait : Martyrii coronarn me libi illaturum
    disrupla sunt, vinaque ac sicera solo diffusa, c;ete- speras : non esse me tanlai denienli;e scias , ut hoc
    raque separalim dispersa. Pavefacli ministri , rei lantuiii patrarem scelus , sed polioris consilii tibi

    gcstse casum [/1/. causam] regi nuntiant. Ille pavore seias ulilia paralurum, ut qui ab oinuium ssecularimti
    pcrculsus cum avia dilucnlo ad viruni Dei properant. inoribus disciscit l
    ,
    qua vcnerit, ca via repedare stu
    Precantur de commisso veniam, se in posterum deat. Aulici simul consona voce vola prorumpuut
    cmeudare polliccntur. iiis pacatus promissionibus se haberc in his locis non velle, qui omnibus nou
    monasteiium rcdiil, sed pollicili vadimonii jura non societur. Ad hajc beatus Coluiubanus se dicitde cop-
    diu servata violantur s : exerccnlur miseriarum in-. nobii septis nou egressurum, nisi violenter abslraha
    cremenla, soliiO(|ue a Rege adulteria p.ilrantur. Qui- lur. Discessit ©15 e, 'g° rex I
    reiinqucns virum
    bus auditis, beatus Columbanus litieras ail eum vcr- qucindam piocerum, nomine Baudulfain m . Is ergo
    bcribus h plenas direxit, comminalurque excommu- D cum remansisset, virum Dei a monasterio pcliit, ef
    nicalionem , si emeudari dilalando non vellet. Ad penes Vesoniioneni oppiduni ad exsulanduni perdu-
    haec rursum permota Brunichildis, rcgis animum cil, quoadinque cx eo regalis sentenlia quod voluis-

    u In Vitasancli Columhani Brocuriacu dicitur.Vicus diu servalur. Violcnler.


    est intcr Cabiloiiuin ct Augusloduiiu.in posilus , di- h Edili vet., objurgationibus.
    cltis vulgo Bourcheresse. 1
    Alii, et de ejus... el stuium. C'<\b. allera manu ,

    b Alii, reuinai
    uulam. Infra, parai quidem inde. sicul et lonas in Vili sancli Colmubani, e\ ut ejusre-
    c Colb. et ed., vel cuilibel.
    ligioni detralienles slatum, ette. (ilarom., iufra, macu-
    J Sic Boh.; alii, mescrn'... intentum fragat. luret.
    e Alias, Spissia, vulgo Etpnisse in'er Sinemurum , iCbosn., adactus. Jonas, conctus ilugue rex.
    et Moiiteni regalein sita iu Burgundiae ducatu haud kQu scquuntur ad luec vtiba qua venerit ope
    v. , j

    procul a Screno lluvio, qui post emensum pagum An- mss. et Jon.c rcsiiluiii.ius, quafi iu edilis meudosa
    tis-dodm-eusem icaunse jungitur. sunl.
    f
    Boh., est famulorum Dei orationibus, ul liis pol- • Alii, recesseral, aut disciscut.
    luantur, Frch., dignus est... is pollentur. Aliquol ed. m ColU., Dob.et plerjqueed., Audutfuin. aui \dnl*
    Vel., ul fumuli Dei muncribus ejus poltuuutur. fum. C!i. al. ct Freh. al. proceinii, nomine Audulfum,
    ,

    6 Freri., sed wlticilum vi dajnwmi iuranaum nou


    ;

    627 FREDEGARH SCHOLASTICI G28


    sei deeernercl. Post ha-c vir Dei ccrnoiis, quod nullis A mortis eos pcriculum incurrerc. Al ille so ait Imu
    custodiis angeretiir, a «ulloquc molestiam ferret snepius lestaltim cssc, nisi vi abslrahercttsr , non
    vidcbanl eniui omnes in eo Del virtuicm flagrarc, discessiirum. Illi gemino valliti periculo, undi.pie
    itleoque omncs ab rjus iujuriis segreg:>bantur, ne urgcntc formidine, palliuni quo iiiduliis erat atliu-
    socii culparum forent; ascendilergo Doniinica die in gunl; alii genibus provoltili cuni lacrymis precatilur,
    vcrlicem ardui cacuminis inonlis illius , ila cniin si- tit pro lanti scelcris culpa illis ignosceret, qui non
    us urbis babctur, cum domorum dcnsitas in deltiso suis desidcriis, sed regiis obteuipcrarent prxceplUf.
    [Al. dimisoj laterc proclivi monlis sila sit, pro- Videns itaquc vir Dci pcriculum fore, si stinc severi-
    rumpcns a ardua sublimibus cacuminibus salisfaceret cum omni cjulatu aique mcerorc
    in , quf, lati ,

    undique ei abscissi fluminis Dovx b alvco vallante, egredilur, dcputalis ctistodibiis, qui quoiisqm: diiio-
    nullatcnus commeanlibus viam pandit, ibiquc usqnc nis su;e rcgno pelleretur, non eum relinquorent. Inter
    ad mcdiam diem cxspectat, si aliquis itcr ad mona- quos primus Ragumundus f
    erat, qui cinn Nainnclis

    sterium reverlendi probibeal. Et cum nulltis conlra- usque pcrduxit. Stcque a regno Thcuilerici expulsus,
    rius existcret , ipse per mcdiam urbem cum suis ad ilerum Hiberniam insulam rcpedare disposuit. Scd
    monasteriiim regreditur. Quoaudito, BrunicbiMis ac ut « nulli penitus iler gradiondmn flt pontiliciuni, nisi

    Tbeudericus quod scilicet ab cxsilio revertisset , B permissu Altissimi ;


    ipse vero sanctus Italiam expe-
    ,

    atrocioribus ir.e aculejs siimulanlur, jubcnies Ber- tens , inonasteriiun in loco, noininc Bobio h , illuc

    tliario comiti atlentius perquirendum virorum • cum conslruens sanclae conversalionis, olenus dicrum ini-

    prxsidio, simulque ct Baudulfum quem superius grat ad Cbristum >.


    ,

    dixeram , destinarunt. Quo cum vcnissent, beatum An. dcx. — XXXVII. Anno 15 J regni Tliendeiiei,

    Columbanum in ecclesia posilum ,


    psallentio d ac cum Alcsacioncs k
    , ubi fuerat eniitrilus , prxceptfl
    orationi dedilum cum omni congregatione fratruin, palris sui Cbildebcrti lenebat, a Tlieudebeno lilu

    repcriunt; sicque virum Dei alloquuntur : Precamur barbaro 617 pervadilur. Lnde placiium inler bos

    ut e tam regiis quam etiam nostris obedias prxrc- duos rcges, ul Francorum judicio Rnirelur, Saloissa 1

    ptis, cgressusque eo itinere quo primum his adven- caslioinstiiuu.it. Ibique Tlieudericus cum scariiis m
    lasti In 616 ' oc s * ^t i" e
    ' : ^ " e "' m >
    i"quil, reor lanlum dccem millibus accessil. Thcudebcrttis vcro

    placere Conditori ad semel nalale solum ob Cbristi cum maguo exercilu Austrasioruin inibi pradium vel-

    timorcm relicium denuo repedare. Cumque nullate- lens coinmiliere aggreditur, quod cmn undique Tbcu-
    nus cernerent sibi virum Dei obaudire , relictis qui- dericus abexercilu Tbeudeberli circumdaretur, coa-
    busdam ,
    qtiibus ferocilas animi fortior inerat, Ber- ctusatquecompulsus Tlieudericus.limoreperleriilus,
    tharius abscossit. Hi vero qui remanserant virum Dei C per pactionis v.inculum Alsacios ad pariem Tbcudc-
    hortantur ut illis misereatur, qui ad lale opus patrau- berti firmavit; ctiam et Suggentenses ei Turenscs el

    dum infeliciler fucrant relicli , eorumque periculo Campanenses " ,


    quos sa-pius repctebat, idcmqne
    consuleret ;
    qui si eum violcnter non abstrahercnt amisisse visus est. RcgressuB uterque ad sedes pro-

    • Chesn. el cscteri, prorumpunt. tris tui procrealus est. His itaque ac talihus incitationi-
    fc
    EditS plerique cum Coll)., Deme. Bob., Deviw, bus utcunquepeicitus, cccpitaller in utterumconsurgere.
    Freh., Denioe , Ch. al., Duvii. Est Dubis lluvius (le Vide, supra, cap. "11.
    Doubt) qui VesonlionemSequanoruminetropoliin al- J Sic mss. el Freb.; at Col., Bign., Bar. ct Bocb.,
    luit. mendosc, anno 12. Cli. aiinuin non exprimil.
    c v Id est Elisatian» , seu Aisaliam, provinciam no-
    Colb. et pleriqueed., virum... snpcriusdirexcrat.
    d Paallentio, id est, ut hodic loquimur, psalmodiae. tissimam, ubi apud Marilegium nulrilus fueral Tlieu-
    Lnde non emendarunl qui posucre psallenlem.
    recte dericus, uli rcferl Gregorius Turonensis. Ex b«e
    e Editi plerique, ut non tam regiis. autcm loco vircl. Obrecbtus in Prodromo rcrum Al-
    f 1 1 1 Vita sancti Columbani llagumundus. Freh., ,
    salicarmn nierilo eorum opinioncm rejicil, ijui scri-
    liaquimundus. psere Alisaliae nomen ante sxculum vin uusquam
    6 Colb. alt. manu sic habel Sed ddmoniltis per :
    apnd au.-iores reperiri.
    tpiritum quod semel reliquerat ne ilerum repeleiet, n
    l
    Miruoi cst quam variis modis scriplum fueril
    r . J i. _!.•-_ ,.-,
    gressum relro reiorquens llaliam expelil.
    v hujus
    i 1
    loci nomcn,
    ,,: llC \ni'\ n<iitii>ii Mui siiusesl
    qni (.iiiKfsi ad
    .iil Rhenum miHr la-
    \\ npiium iiiterTa-

    h Situm esl Bobium in valle profm.dissima iu Al- bernas et Brocomagum, dictus vulgo Seltz. Vide No-
    pihus Colliis ad fluviolum eognominem, haud procul tili:nn Valesii ad vocem Saletio.

    a flumine Trebia et Apeiiuino. Crevit iu urbem, epi- Mss. , utrumque. Porro scaritorum nomine mili-
    1,1

    tcopali sede donatam anno 1014. Superesl tamen les designari puto, sic a scara dictos, qua voce mili-

    adliuc monaslerium, licel exiguum, sub congreg. tum cuneus, sive bellalorum acies exprimitur. Hinc
    'Jasinensi. De quo plura videsis in Itinere llalico Ma- vox nostra gallica escarmouche prolluxit. Vide Alle-
    VHoniano, pag. 215. Oblil sanctus Columbanus an. serrain in bunc locum, el Cangii Glossarium.
    n Jam supra diximus, ad capui 35, de comilatti ou-
    615, cujus feslum Beda el Wandelberliis zi , alii ix
    kal. Decembris consignant. Eum Pauhis Diac. in Gesl. gintensi, vulgo Suntgaw. Tuiensis vero, qucm in-
    Langob., Aimoinus el caeteri laudant. caule Aimoinus Turonensem appellat, videlur esse
    1
    In Colb. allera, sed antiqua manu, b:ec ad mar- le Turgaiv, pagus Helvciiortim inter pagum Tiguri-
    ginem addita sunt quac videotur ex anonymo qui ,
    num ei lacuni Constanlieus< m. Cainpanensis noinuie
    liic designari putat Cointiiis eaiu Campani e partem
    Gesta Francorum scripsit sub Tbeoderico rcge dc-
    suinpta ex cap. 38 Brunichildis vero regina uon ccs- :
    qua3 cst circa Scquanae ripas, supra iiilraque Tie-
    tabal quotidie Theudericum monere dicens : Quare ne- carum urbem, quaai antea Gtinuaninus lenuer.it.
    giigis, et quare non requiris thesaurum patris tui ac Verinn pagus bic meinoralus h.iud procul a Sugin-
    regnum ejus de manu Tlieudeberti, cum scias eum non tensi etTiiiensi videiur abfui>sse. Cli al. et FreU. al,

    ea,& (rabem tuum. In aduUcrio cnim de coucubma pa* bubent Campianen-es.


    r*9 Clir.O.NUlJM. G5t)

    jrias. Ilis Hcbus et Alamanni in pago Aventiccnsi a


    A bnortet Iiujijs rei cau.^am expetere. Knstiea fabula
    1'hra-Jurano hostiliter ingressi suhI, ipsumque pa- dieitnr, quod cum lupiis ascendisset in montem,et
    gum pracJantes , Abbeliuus et Herpinus b comiies eum filii sui jnm venare coepissent, eos ad se irt

    cum caeteris de ipso pago comilibus cum exercitu nionle vocal, dicens « Quam
    : longe oculi vestri iii

    pergunt obviam Alamannis. Ulerque phalanga?. wan- unamquamque partem @19 videre praevalent, uon
    gas c jungunt ad praclium ; Alamanni Trans-Juranos babetis amicos, nisi paucos qui de vestro i5ener«
    sujierant, pluritalem eorum gladio trucidant, et pro- sunt. Perficite igilur quod coepistis. » Thcuiiericus
    slernunt; maximam partem terrilorii Avenlicens's cuni exercilu Ardennam transiens Tolbiacnm perve-
    incendio concremant; plurimorum nimium hommum nit. Theudebertus cuin Saxonibus, Thuringis el cne-
    iniiliiuidiiK in exindo in caplivitatem duxerunt; re- teris gentibus, quos de ultra Rhenum, vel undique
    versique cum praeda perguntad propria.Theudericus potuerat adunare, conlra Theudcricum Tolbiacum
    i>b has injurias deinceps integra assiduitate consi- perrexit, ibique denuo commissum est praslium.
    lium iniebat, quo pacto Theudebertum potuisset op- Fertur a Francis caeterisque genlihus ab aniiquitus
    primere. Eo anno Bilichildis d a Tlieudeberio inter- 1
    sic forie necaliquando fuisse pnelium concepiuni.
    licitnr. Theudebertus puellam, uomine Theudichil- Ibi cmim tanta strages ab utroque cxercitn facla es*.,

    dem, accipit uxorcm. B ut phalanges in ingressu certaminis conlra se pr.v-


    An. dcxi. — Anno 16 Theuderici, Theudericus liantes 1, cadavera virorum occi orum undique non
    ;

    legalimem ad Chlothariuradirexit, G18 indieans se hoberent ubi inclinata jacercnt, sed stabant ntortui
    contra Theudebertum, eo quod frater suus non esset, inter caeterorum cadavera stricti quasi viventes.
    Sed
    hosiiliter vclle aggredere, si Chlolharius in solatio Domino praecedente iterum Theudericus Theudeber-
    Theudeberti non esset; ducatum Dentelini f
    , quem tum superat el a Tolbiaco usque Coloniam exercf-
    ,

    conlra Theudebertum cassaverat, si Theudericus tus Theurleberti gladio truridalur. Per loca oram
    Theudebertum superaret, Chlotharius supra memo- terrae eooperuit, ipsoque dicColoniam perrexit, om>
    ratum Dentelini ducatum in suam ditionem recipe- nesque thesauros Theudeberti inibi recepit. Diri-
    ret. Hac convenientia a Theuderico ct Chlothario, gensqne Theudericus ultra Rhenum post tergum
    leg.-itis intercurrentibus, Cnnaia, Theudericus movet Tl.eudeberti Bertiiarium cubicularium, qui diligenler
    exercilum. Theudcbertum insequens, cum jam cum paucis fu-
    An. dcxii. — XXXVIII. Anno 17 Theuderici re- geret, ipsum captum Bertharius Colonioe conspcclui
    gis, Lingonas de universis regni sui provinciis mense Thcuderici praescntai, exutum vestibus regalibus k .

    Madh exercitus adunatur, dirigensque per Ande- Theudebortus exspoliatus , equusque ejus ci>m stra-
    laum 8, Nasio castro capto, Tullum civitatem per- C tura regia, hoc totumque Bertbaiio a Theuderico
    rexit. lbique Theudeberliis cum Austrasiorum exer- conceditur. Theudebertus vinctus Cabillono destina-
    citu obviam pergens, in Tullensi campania coiifligunt lur;filius ejus, nomine Meroveus, parvulus, jussu
    certamine. Theudericussuperal Theudebertum,ejus- Theuderici apprehensus a quodam per pcdein ad pe-
    que exerciium prosternit. Ca±sa est de exercitu eo- tram perculitur, cerebrum ejus capile eruplum ami-
    dem praelio nimia multitudo virorum fortium. Theu- sit spiritum. Chlotharius ducalum Dentelini secun-
    debertus lerga vertens per lerritorium Mettense dum convenientiam Theudetici integrum suai ditioni
    veniens, transito Vosago,CoIosiiam fugaciter perve- redigit. Ob quam rem Theudericus cum jam toti Aus-

    nit. Tbeudcricus posttergum cum exerciiuinsequens, ter x


    020 dominaretur, nimia indignalione com-
    beatus et apostolicus vir Leonisius b
    , Magancensis ur- ntotus, contra Chlotharium exercitum movet.
    bis episcopus, diligens utilitatem Theuderici , et Av. bcxiii. — Anno 18 regni sui de Auster et Bur-
    odiens stultitiam Tbeudeberti, ad Tbeudericum ve- gundia movere pra3cepit, legationem prius dirigens,
    niens dixit : Quod coepisli perficito. satis te utiliter ul se Chlothariusde jam d>cto ducatu Dentelini omni

    a Aventicum, urbs olim celebris et Ilelv.-tinrum inveniuiitur. Certe cum in ea regione versaremur
    raput, hodie ad vicum redacta, episcopum habuit an. 1G9G, delecta est camera, cujus muri musivo
    Marimn Chronici scriptorem, qui sub^cripsit conc.
    " incriistati erant, ex quibus lapilli quadrati inde
    Matisc. ii an. 585, nunc veio sedes ejus episr.opaiis eruti ad nos dclati fuerunt. Uunc auteni locum
    Lausannani translata esi. A nobis Avenche , ab inco- malo noniiulli Naneeium Lolhariugiie capul esse
    lis Uivflisburg appellalur. scripserunt.
    b h In Clar. et Ch. Lcsio. Fuil Mogimlinus epi-
    Aliquot edili, Appellinus el Erpinus; al., Abbc- al.,
    lcnus. scopus, qnem
    noinine Lindegasium, seu Lude-
    alio
    c Sic mss. Edili aliquot, ordines. Et infra, plurimi gastum appeliatum fuisse Cointius dicit. Sanctus Lin-
    eorum; Cofb., plures tunc. degasius dicilur a Bruschio in cataiogo episc. Mo-
    d Alii. Bdieldis. Erat ipsius Theodeberti uxor, ex guulinoriim.
    cap. 55, supra. 1
    Mii, ab antiquo tam nunquam fuisse prwlitnn
    Clar. et aliquot Editi, anno 15. facittm.
    ' Alii, Denzelini, el infra. i Cod. Clar. , ubi phalanges... prwliantur, ut ca-
    s llic locus, nt jam alias monuimus priscum no- davera.
    ,
    k Chcsn.,
    men retinet, vulgu Andclot in Lingonum dioecesi ver- prwsentat exliibitum veste regali, elc.
    sus Nasiutn eastrum Leucorum, quod mincin ducatu Colb. utramque lectionem liabei, et inlra aliquot, cum
    Barrensi situm ad Qrnam flumen, ISaz vulgoappel- ferraiura.
    latur. Nasiuni olim celobre luii, uli patet cx vclustis 1
    Sic Clar. semper Austriam desiguat, Editi va?
    auctoribus ct ex utnuiuis amiquts, qui ibi frcqttentcr riant
    T3t FIIEDECAMI 3CII0LASTICI t;~>

    Bodo rcmnverel; alioqnin noveril se cxerciiu Tlicu- A tharins cligerclur. Gentes qure illic allractae iu< ranl
    «Jerici undique rcgnum Clil nlharii impleturuiii. Quod oonsilio secieio de sulatio Bruiiichildis ct (lUorwu
    verhuin, queniadmodum legali nimliaranl, probavit Tbeudcrici procul feoil abesse : cxinde regrcsiii cuni

    evcnlns. Brunicliilde et (iliis Thcuderici, Buigundias appe-


    XXXIX. lpso quoque anno jam excrcilus contia tunt, missis '
    per u.iiversum Ausicr disciirrenlibus,
    Clilolharium aggrediebat , cum Tlieudcricus Mcttis excreilum inovcre nilebantur.
    profluvio venlris inoiinir. Exerciius protinus rediil XLL Burgundijc far.uiesi vero, tam episcopi quain
    ad propiias sedes. Brunichildis cum filiis Tlieuderici eacleri lcndes, limenlcs Bruniohildein, et odiuin in
    quatuor, Sigiberto ", Childebcrlo, Corb», el Meioveo r.iiii habcnies, cum Warnacbario consiliuiri inicntes

    Meuis residens, Sigibertum in regno pairis insli- iractabani, ut neque unus ex liliis Theuderici evade-
    tuere nililur. rel, sed, cis omnibus op rossis, et Bru licliildein de-
    XL. Clilolbarius, faclioue Arnulfi et Pippini b , vel lerent, ci rcgntim Cblolbarii [.1/. Cblotbario] expcte-
    < acterorum procerum Auster ingreditur. Cumque renl, quod probavit evenlus. Cumque jussu Bruni-
    Anionnacum ~ accessisset, et Brunichildis cuin iiliis ohildsc ct Sigiberti fiiii Theuderici exerciius de
    Warmaciae d
    Tlieuderici resideret, legatos, liis no- Biirguiniia et Auster conlra Cblolbarium aggrcde-
    "iinibiis, Cbadoiudum et Uerponein e
    , ad Cblotba- B leiur.

    rium direxit, conlestansei ut sede regno Theuderici, XLII. Vcnicnsquc feigiberlus in Campaniam leni-
    k
    qtiod filiis reliquerat, removeret. Cblolbarius respon- torii Caia'aunensis supor fluvium Axonam l
    , ibique
    debat, et per suos legatos Bmnichildi mandabat, ju- Clilotbiirius obviam cuni exercilu venit, niullos jam
    dicioFrancorum eleetorum quidquid praecedeute f
    ,
    de Auslrasiis secum babcns factione Warnacharii
    Domino a Francis inlcr eosdem judicabilur, pollice- majoris domus , sicut jam o!im traclaverat, 622
    tur sese implere. Biunicbildis Sigibertum seniorem consentienlibtis Aletheo palricio, Rocone, Sigpaldo
    (ilium Theuderici in Thoringiam direxii, cum quo 8 el Eudelane ducibus. Cumque in congres-u ceriami-
    Warnacharium majorem donius et Alboenum cum nis debiiissent cum exercitu confligere, piiuM|uam
    caeteris proceribus destinavit, ut gentes quae uhra pracliari coepissent, signa dantes, exercilus Sigiberli
    Rlienum sunt atlraherent, qualiter Chlolhario po- terga vertens redit ad proprias sedes. Cblolharius
    tuissent resistere. Post tergum indiculum direxit, ut paulatiin, ut convenerat, post lergum eum cxcrcitu
    Alboenus cum caeteris Warnacharium inlerficeret, sequens, usque Arariin Saogonnam lu
    fluvium pervc-
    eo quod se regnum Cblotharii vellet transferre.
    in nil. Captis filiis Theuderici tribus, Sigiberto, Corbo

    621 Quemindiculum relectum Alboenus disruptum el Meroveo, quem ipse de fonte excepit, Childeberttis
    projecit in lerram. InYentus est a puero Warnacha- ^ fugaciter ascendens n ,
    nec unquam postca fuit rcver-
    rii : super tabula cera linita denuo ipse solidatur b. sus. Ausirasiorum exercitus illaesus reverlitur ad
    Quo indiculo relecto, Warnacharius cernens se vitac proprias sedes. Faciione Warnacharii majoris do-
    periculum hiibere, deinceps cogitare coepit quo pacto mus, cum reliquis niaxiine totis proceribus de reguo
    filii Theuderici opprimerenlur, et in regnum Chlo- Burgundiae, Brunichildis ab Herpone comesiabulo de

    a
    Sic Clar. Ed. cum Boh. et Colb., Sigoberto, et Faraeenim generaiiones sunt, seu lineao, ut liabet lox
    fic scmper. Langob. lib. in lit. i, el monet Paulus Diaconus
    I

    l
    b Arnulfus episc. Mellensis, dequo etPippino infra. lib. ii Hist. Langebard. eap. J. Unico veibo lejen-
    c Colb. ct Bofier. ciim Ed. plerisque, Caplonucum. d .m essel Burgundafarones, ut inlra cap 4i, ct hic
    Al hic Aniounacum designatur, vulgo Andrenach, ftoher. burgundefarones. Eteniin sauctns Faro, cpisco-
    ,

    opji.idtilum inler Bonnam et Confluenles sub ditione pus Mcldensis, Burgundofarus appellalialur ejnsque ,

    arcbiepiscopi Cidoniensis. Captonacuui veropalatinm soror Burgund >faia, ul ex eoiuni Vilis palet ni sa:-
    fuit haud procul Luleiia dissUum cujus situs iucer- , cul > ii Beiiediclino.
    tus esl, nisi sit \icus Cliutou, |irope Sanciuui Genna- k Q[).,Cumpunuv lerritorium Catulaunense ; alii,C«»i-
    iinm in Laia. Vide lib. iv de Re Diplomatica num.29. paniam Cuialauneitsem.
    d Urbs notissima, vulgo Wvims.
    l
    Editi aliquot cum Boh. ct Colb., Coxoniam. Jtein
    e Ed. aliquol et Colb., Erbone; Bo!i., Caduino. I^
    aliquot Ed., mendose, (luvium Coxoma. Sed hic de-
    r
    Alii, eleclo. Res majoris momenti judicio Fran- signatur Axona (CAisue), Campani;e fluvius, qui Sues-
    corum, id eslordiiium seu slatutiin regni finiebanlur. sionibus irrigiilis Isaro) iiermi.-celur propc Coinpen-
    Eo capilali senlenlia damnatus fuit Bernardus Ilaliae
    dium.
    rex, qui adversus Ludovicum Pium palruum suum
    m Clar., Sauconnam. Colb., Sagonnam, quae omnia
    conjuraverat, quam pcenam teniperavit Ludovicus,
    oculorum orbitate conteiitus. Huic successit duo- eumdem lluviuin {la Suine) designant. Unde Freh.
    et Chesn. habenl id est Sasgonnam..
    decim Parium Franciae, luiii parlamentorum , insli-
    lutio. Colb., secunda manu, fugam iniens ascenso e/uo
    Ch., Freh. etcxleri, diiexil, apud quem '\ arna-
    •f nunquam poslea visus est. Iluc porro revocanduni est
    charium, al., Wurnhurium, Alboinum. id quod narrai Florentius presbyter Tnca*tinus iu
    h Viia sanclac Rusiiculae abbalissae Arelaiensis, apud
    Al.. linitus denuo solidatur. Hinc Chifflclius iu
    Anastasi Cbilderici infert reges noslros pugillaribus Chesnium , lomo i, pag. 505, ubi accusata fuisse di-
    ceratis usos fuisse, quibus tnandaia sua (iudiculi bic citur apud Clotliariuin, quod illa occulte regem nutrt-
    dicuniur) commiltebant. ret. Non eiiim al.us esl iste rex quam Cliildebertus
    Cnlb., Hrunichildis missis.. nitebatur.
    » bic memoralus. Unde bac accusaiione recepla, Chlo-
    Colb. et aliqnot Edili, barones, quae vox postea
    > tarius, ira commotus, diligenlissime rei veritaleio in-
    maxime iu us fuit ad designandos rcgni oplimales.
    i dagari maudavil; veriius quippe nc illc in palris sui
    ffaiones auteui dieli sutit quOd e i.obili [ara cditi sint. regnum reJituto meditarelur.
    )J.l CllRONICUM. )U*

    pago Ultra-Jurano ex vilia Urba" una cuin Theudc- A sterregnum arripuisset, Ilerpnncm [Al. Herpinum]
    lane germana Thcuderici producitur, el Chlotlario ducem, genere Francum, loco EudclaniJ in pago Ul-
    Hionava vico b super Yincenna fluvio praesenlatur. tra-Jurano instituit : qui dum pacera iu ipso pago ve-

    Sigibertusct Corbus filii Theuderici jussu Chloiharii hementer arrijuiisset sectari, malorum nugacilalem
    interfecti sunt. Meroveus secretius jussu Ctilotliarii reprimens, ab ipsis pagensibus , instiganie iiarie ad-

    in Neplrico c perduciiur, cumdem amplectens amore, versa, consilio ©24 Alethei patricii et Leudemundi
    quod ipsum de sancto excepisset lavacro. Ingobodo episcopi et Herponis comitis, per rebellionis auda-

    Graffioni d commendatur, ubi plures post annos vixit. ciam Herpo dux inlerficitur. Chlolhariuscum in AI-

    Cblotbarius, cum Brunichildis suo conspeciui prae- salia villam, Marolegiam k cognomcnlo, cum Berte-
    sentarelur, et odium ccnlra ipsam nimium habeiet ,
    thrude [Al. Berlrude] regina accessisset, paccm se-

    reputans ei eo quod dcccm rcgos Francorum per ctaius, multos inique agentes gladio trucidavit.

    ips;tm interfecti fuissent, id est, Sigiberlus, ct Me- XLIY. Leudemiindus quidem episcopus Seduncn-
    l
    ad Berlethrudem reginam
    roveus, 623 e ' gcnitor suus Chilpericus, Theude- sis veniens sccreiius,
    berlus et filius suus Chlotharius, ilem Meroveus h- consilio Alelhei verba ignominiosa dixit, qu >d Chlo-
    lius Chlolharii, Theudericus, ejusdemque filii tres, tharius eodem anno omnimodis migrarel de sneculo,
    qui ad priesens exstincti fuerant, per iriduum eam, ut thesauros, quantum poterat, secreiissime ad Sedu-
    fj

    diversis tormenlis afleetam, jubet prius camelo per nis suam civitalem transferret eo quod essel locus ,

    oninein exercitum sedenlem perducere, posl haec co- tutissimus, et Aletheus esset paratus ,n suam relin- ,

    ma capilis, uno pede el brachio ad vitiocissimi e equi quens uxorem Bertethrudem reginam aceinere eo
    ,

    caudam ligare; ibique calcibus et velociiale cursus quod es regio genere de Burgundionibus, ipse
    ;
    et

    membralim disrumpilur.jf. Warnacharius in regno post Chlotharium n posset regnum assumere. Regina

    Burgundiac substiluituF niajor donius , sacramento a Bertethrudis cum ha;caudisset, verila ne verilas sub-

    Chtothaiio accepto, ne umqiiam vitae sujc temporibus sisteret, in laerymas prorumpens abiit incubiculum.
    degradarelur. In Auster Rado idemque huuc gradum Leudemundus cernens se hujuscemodi verbis haberc
    honoiis assumpsil. Firmatiim estomne regnum Fran- periculum, fugaciler per noctem Sedunis perrcxit.
    corum, sicut a priore Chloiharios dominalum fueraf, Exinde lalenter fuga Lussovium ad domnum Ausla-
    eum cunctis ihesauris ditioni Chlotharii junioiis sub- sium abbatem pervenil. Post hoec ab ipso abbale
    jicitur, quod feliciler post sexdecim annis h tenuil ,
    cum domno Chlothario his culpis excusatur, et ad
    pacem habens cum omnibus gentibus vicinis. Iste 6uam reversus esl civitatem. Chloiharius Massolaco p
    Chlolharius palienliae deditus, lilteiis erudilus, ti- villa cum proceribus residens, Aletlieum ad se venire

    mens Deum . ecclesiarum et sacerdotuin magnus Q proecepii : hujus consilio iniquissimo eomperlo, gla-
    munerator, pauperibus eleemosynam tribuens, beni- dio trucidare jussit.
    gnum se omnibus et pietale plenum ostendens. Vena- An. dcxvi. — Anno 351 regni Chlotharii Warna-
    lione ferarum nimia assiduitale utens, el poslremum charium majorem domus cum universis ponlificibus,
    mulierum et puellarum suggestionibus nimium an- sed et Burgnndiefarones r
    Bouogelo villa ad se venire
    '

    nuens, ob hoc quidem blasphemalur l


    a leudibus. proecepit, ibique cunctis illorum 625 juslis petilio-

    XLIII. Cum anno 30 regni sui Burgundiae et Au- nibus annucns, proeceptionibus roboiat.

    a Plerique Editi, (MaHacum. Clar.et Ch.al., Orba. h Boh., pcr sexdecim annos. Freh., posl quindecint
    Ulrumque nomen (Jrba et Orba, apud auciores occur- annos.
    rit, vulgo dicitur Orbe, seu Orbacli, caslrum cogno- 1
    «d est, viiuperatur, gnlliee bltime', ut jam obser«
    niini fluvio impositum in Burgundke libern comitatu. vavimus.
    b Colb. cum plerisque Kditis, in Novo vico. Rjona-
    Chesn. et Freh.
    i , Tlieudelanis Ch. al. , Eudc-.
    vam Coinlius interpretaiur liionne. Vincenna (/« Vi- lanis.
    cenne, seu Vigenne) in Ararim influil prope Pontem k Sic
    Clirom., optime. Colb. et Cncsn., Mavrote-
    Arleium. giam; Ch. al., Maurolegico. Editi plerique, villtim
    c
    Sic semper Car. Al Boh.,Ch. etFreh.. Neptriam, Aurolegiam. Ue hac supra diximus.
    al. Neplrico, Col., Bign., Bar., Boch. et 111., Neu- _ • Sic Clarom., at Colb. et Boh. cum Editis pleris-
    striam, quibus omnibuseadem
    INeustria designatur. " que, Sidonensis. Etsic inferius. Sedumim, vulgoSiow,
    d eranl ac comites seu jiniice*
    Giafliones iidem in Valesia, de qua urbe jam diximus.
    pagorum, ut ex variis auctoribus antiquis palet, quos m Freli.elCh.,pa<n'a'«si/«i. .acciperet. Ed.nonnulli,
    videsis in Cangii Glossario. Eos aulem sic dictos pu- et sic semper, Dcrtrudem, al., Beretrudem appellant,
    lai Chiflletius in Anastasi Childerici, quod graphia- B Colli. ct abi Edili, sub Chlotario.
    Freh. ipsa sub
    rium regis cusiodirent. Graviones passim scribuntur, Chlolario.
    el hodieque Lantgravii apud Germanos nobilissimi Cditi plerique, ad domum Auslasii abbatis. Sic et
    babentur. Colb., qui cum Freh. et Ch. al. habel Austrasii. Is est
    e Al., ferocissimi, et infra, comam. sancius Euslasius beati Columbani successor, cujus
    Brunichildem lalso a Jona et Frcdegario nuilto-
    f
    vita ex Jona habelur sacculo n Ikned. inler Acta San-
    ruin criminum accusatam fuisse pluribus contendit Clorum, ad annum 625.
    Cointius, quem, si lubel, consule, potissimum ad an- p Clar., Masolacum. Hujus viliaj silus ignolus est.
    nuin 013, ubi ejus apologiam scribit, ac laudeseju>- Vide lib. iv de Re Diplomai.
    dem ex variis mouumeniis congerit. Ejus supplicium t Sic Clar. G;eteri omnes cum Aimoino, anno
    24,
    describitur quoque in Marii appendice locum inle- ; id est, 617.
    grum habes iuappendice hujus voluminis. » cum Edii., pontificibus B«r,
    Sic Glar.; at Colb.
    Ctotarius I, lilius Chlodovei, delunciis fralribus ct
    k gundiw (atonibus. lioh. , Burgundia- furonis. <:.in.i-
    ct
    neivjlibus suis, monarchiani obtinuerat. hcsdecemcx cod. ms. Rhcmeiisis Ei.clcsia: rcferil'c-
    fij: FIIEDEGARII SCIIOLASTKl <r>6

    XL V. Langobardorum gens fftieniadmodtim iribuia A pegius, ei Gatiio, ab Agonc « rcge ad Cliloihariuui


    dundeeiio millia solidorum dilioni Frauconnn annis regem deslinanlur, petcnfcs ut illa duodecim inillia

    sin^ulis (lissolvcbnut, referam ; vel quo ordinc dn;is solidorum, qua: anuis singulis Francoruin xrariis

    civiiates, Augnstnm el Siusiiiin cum lerritoriis B dissolvebant, dehuisseiit cassari, exhibcnies bigc-
    piric Fraiicoium cnssavernnl, non abscondani. Dc- niose secrelius tria niillia solidos, c\ quibtis Warna-
    lunclo Clop ipsorum b principe, duodccim duccs c cliaritis inille, Gundelandus mille, ct Clincus h tiiillc

    Langobardorom duodecira anmii sinc regibus transi- aeccperunt : Chlothario vero triginla sex > inilliu

    gcrtint. lpsoquc tcmpore, sicul supra scriptum lcgi- 6o!idorum insimul exbibcbant. Quare consilio supra-
    lur, pcr loca in regnum Francorum prorupcrunl; scriptorum, qui occultc xcniali fucrant, Clilotha-

    pro ca pracfumplione in composilione Augustam ct rius ipsa tribula a partc Langoljardorutn cassavit;
    Siusium cmtales ciitn intcgro illorum lerrilorio ct etamicitiam pcrpcluam cum Langobardis sa< ramcn-
    populo, parlibus Gtiulchranini tradidcrunl. Posl haec lis cl paclis iirmavit,

    lcgationcm ad Mauricium impcralorcm dirigunl; ii An. dcxviii. — XLVI. Anno 35 i rcgni Cliloibarii
    dnodecim duccs singulos legatarios dcslinant, paccm Bcrtelbrudis regiua inoriiur, quani unico amore di-

    et pairocinium impcrii petentcs. lidemque el nlios lexerat Chlolhariiis, el oiuncs leudes bonilaiem cjus
    lcgatarios duodecim ad Gunlcbramnum et Childe- B cernenies v*hemenier amaverant.
    berlum destinant, ul patrocinium et dcfensionem An. dcxxii. — XLVII. Anno 39 * rcgin Cnlotha-
    Francorum babenles, duodecim millia solidorum rii, Dagobertum filium suum consorlem regni facit,
    nnnis s ngulis bis duohus rcgibus in Iribuln imple- euoique super Austrasios regem instituit, rctincns

    rcni, vallem cognomcnto Amciegis pailibus Gunl- sibi quod Ardenna et Vosagus l
    versus Ncuster et
    cliramni cassanles, ut his legalis, ubi plus congrue- Burgundiarn excludebant.
    bnt, patrocinium sibi firmarent. Post hncc inlegra An. dcxxiii. — XLVIII. Anno AO regni Cblotba-
    ilcvoiione palroeinium cligunl Francorum.Nec mora, rii, homo quidam, iiomine Satno, natione Francus,
    post pcrmissu Gunlchramni et Childeberti Autha- de pago Sennonago m plures secum negolianlcs asci-
    rium d ducera super se Langobardi sublimant in vit, ad 627 exeicenduin negolium in Sclavos n ,
    regno. Alius Aulbarius idemquc dux, cum inlegro cognouiento Winidos, perrexit. Sclavi jam conlra
    suo ducaiu se dilioni tradidit impcrii, ibique per- Avares, cognomenlo Chunos °, et regem corum Ga-
    niansit, ct Aulharius 626 rex tr.buta quae Lango- ganum ccepcrant rcbellare. Winidi Befulci p Chunis
    bardi ad partem Francorura spoponderant, annis fuerant jam ab anliquilus, ut cum Chuni in excrcilu
    singulis reddidit. Postejus discessum filius ejusAgo e , contra gentem quamlibet aggredicbnnt, Chuni prc
    in regnum sublimatus , similiter implesse digno- G cas tris adunato illorumexcrciiu stabant, Winidi vero
    scitur. pugnabant; si vero ad vincendum praevalebant, tunc
    An. dcxvii. — Anno 34 l
    regni Chloiharn, legati Chuni pracdas capiendum aggrediebant; sin aulem
    trcs nobiles ex gente Langobardorum Agiulfus, Pora- Winidi superabantur, Chuiorum auxilio fulii vires

    trus Delalandein Supplemento antiquorum Concilio- Iandusin Neuslria et forle Chticus in Atistria Radoni
    ruin Galline, png. 62, ad an. 018, quos in hac synodo supra memoraio succcsscrat.
    condilos exisiimat. Complures sub nomine Bonege- » Freh. et Chesn., triqinta quinque.
    si!i villnc faciunt silum istius incertum, quae regia fuit; i SicClar., alColb. habct38. Boh.,Chcs. ct Frch.
    vulgo dicuntur Boneil. Hic Coinlius designari vult cum Anonymo ct Aimnino, 30; alii Ed., 30. Beretru-
    eam qux in Briegio prope Malronam sita est haud dem nonuulli volunt in ecelesia sancti Peiri, ntinc
    procul Calensi monasterio; alii alleram in agro
    a sandi Audoeni,Rothomagi,sepultam fuis.se, ubi jacet
    1'arisiensi positam. Vide lib. iv dc Re Diplomat. Aldetrudis allera ejusdem rcgis uxor. Sed Bereiru-
    • Ea cslAugusla PraMoria Salassorum, vulgo Aoust;
    dem apud sanctum Germanum a Pratis sepultam
    SuMum vero, seu Segusium, Suze; quae antea ex fuisse non solum probat aliorum scriptorum auctori-
    lialia Transpndana, iuui in Liguria rensebanlur, las, sed evincit cjus sepulcrurn, quod aliquot abhinc
    pnst hanc cessionem adBurgundiam pertinuere. Vide annis erutum,ctim creteris regum lumtilis in ejusdem
    Valesii nntiiiam. Ed., infra, ad partem. ecclesiae presbyterio collocalum est, cum lapide qui
    b Freh., Clepioso summo. Ch., Clepeo
    summo. Al. D ejns efligiem recenier sculptam reprncsentai.
    Ed., Clepioso principe. k Ita Clar., Colb. et Alex. cum Aimoino, anonymo,
    « Paulus Diac. triginla quinque duces fuisse scri- Valesio et coeteris. Edili tamen,anHo 38.
    bit lib. ii cap. 32. 1
    Silv;fi iioiissimx les bois a"Ardennes et de Vo$-
    ,
    )

    d Colb. el aliquolEd., C/i/oi/iarium. Alii, cumChlo- ges.


    thario. Vide lib. m
    Lang. Paul. Diac.
    Hist. a Ed. plerique in margine hnbent Sennonico, quod
    *
    Ago scu filius non fuit. Unde
    Agilulfus Aulharii fnrte Senoncs (Sens) celebrcm in Gallia pnpulum
    lia«e ad Adoloaldum Anonis filium rcvocanda esse hic designnri pulnreiil. Al alii iiiiltinl liunc locititi
    f"nji( it Valesius. Sed Frcdegarius pulavit Agonera interprelari de pago Seoonago iScngmo), iu iiaiiuo-
    Auibarii fuissc filiuin, quod ei in regno successissct. nia, ubi Soncgia, nosiris Soignies, hahetur.
    f
    Sic Claroni. Caeleri, anno 55, qui est 618. n Eorum provinciae, hodicque Marchia Winido-
    s Alii, Agilulfus, Vompcius, Guto. Ago aulcm, se- ruin, Sclavonia, el Carinlhia dicuulur. De Wiuidis
    cundum Coiniii calculutn, tunc defunctiis erat. Si el cjustnodi gentibus barbaris, eoruinque ori^iuibus
    lamcn, ut aliis placcl, an. S92 tliroiiuin subiil ad legcuda llugonis Grotii prolegomcna in Uistori.nu
    annos2.*>, iit scribit Pnulus Dinc, adliunc nnniim 017 Golilioruin, clc.
    p.rvenit, indcqtie lirmnbiliir cod. Claroin. leciio. Alii, Hunnor,, et-sic sempcr.
    h Alii, //uhus, scn ciim Colb., C/mjkms.
    Porro War- P Freli.al., Bifuhi, sicdicii sunt, quod bic pugoa-
    ii^cliarius crat nnjot domos in Bunruudia, Gun 'e- reni; cl inlra sicutCiics. al., Piwjulci.
    ;

    637 CllRONICDM. 638

    resumeban!. Ideo Befulci vocabantur a Chunis, eo A ciam, superbia clalus, adversus Charoaldum regem
    quod duplici in congressionc cerlaminis veslita pra3- coeperal rebellarc.
    B. Cbuni ad
    lia facienles anie Cbunos praecederent LI. Gundcberga regina cum esset pulcbra asppctn,
    biemandum annis singulis in Sclavos veniebant; benigna in cunctis, et pictate plenissima, Cbri-
    uxores Sclavorum cl lilias eorum stratu sumebant stiana, elccmosynis larga, pnccellenle bonitatc ejus,
    tribula super alias oppressiones Sclavi Cbunis solve- Uomoquidam, nomine Adalul-
    diligebatur a cunctis.
    bant. Filii Cbunorum, quos in uxores Winidorum el fus, ex genere Langobardorum,cum in aula palatii
    lilias generaverant b tandem non snfferenles hanc
    , assidue ad obscqtiium regis conversaretur, quadam
    malitiam ferre el oppressionem, Chunorum domina- vice ad reginam veniens, cum in ejus starel eon-
    tionem neganles, ut supra memini, cceperant rebel- ppcctu, Gundeberga regina eum sicut el crcteros di-
    lare.Cum in exercilu Winidi conlra Cbunos fuissent ligens, dixit lionestx staturae Adalulfum fuisse for-
    aggressi, Samo negotians, de quo memoravi supcriiis, matum. Ille haec audiens ad Gundebergar.i secrelius
    cum ipsis in exercitu pcrrexit, ibique tania ejus fuit ait, dicens: Formamslatus mei e laudare dignata es,
    utilitas, ut miriim fuisscl, et nimia inultiliido dc slratui luo jube me subjungere. Illa fnrtiler dene-
    Chunis gladio Winidorum trucidata fuisset. Winidi gans, eumque despiciens in faciem cxspuil. Adalul-
    cernentes utilitatem Samonis, cum super se eligunt B fus cemens 629se viloe periculum habere, ad Ghs
    regem.ubi triginta quinque annos regnavil feliciter. roaldum regem prolinus cucurrit, pelens ut secre-
    Plura pra^lia conlra ClMinos suo regimine Winidi tius quod ad suggerendum habebat, exponeret. Loco
    gesserunt, suo consilio et utilitalc Winidi semper accepto, dixit ad regcmDomina mea regina lua :

    superarunt. Samo duoderim uxores ex genere Wi- Gundeberga apud Tasonem ducem secretius tribus
    nidorum habebal, de quibus vigimi duos lilios et diebus locula est, ul te veneno intcrliceret, ipsum-
    quindccim lilias habuit. que sibi conjugalum sublimaret in reguum. Cliaroal-
    XLIX. Ipsoqueanno 40 Chlotbarii, Adaloaldus rex dus rex his mcndaciis audilis credens, Gundeber-
    Langobardorum filius Agonis regis, cum palri suo gam in Caumello f
    castro in unam turreni exsilio
    successissct 628 ,n regno, legatum Mauricii impe- trudit. Chlotharius legatos dirigcns ad Cbaroablinn
    ratoris, nomine Eusebium, ingeniose ad se venien- rcgem, inquirens qua de re Gundebergam reginam
    tem bcnigne suscepit. Inunclus in balneo nescio qui- parentem Francorum « iiumiliasset, ui exsilio retru-
    bus unguentis ab ipso Eu^ebio persuadebalur; et disset. Charoaldus his verbis mendacibus qnasi ve-
    post hanc unctionem nequidquam aliud, nisi quod ritate stibsisierenl, respondit. Tunc unus ex legata-
    ab Eusebio horlabalur, facere poterat. Persuasus ab riis, nomine Ansoaldus, non quasi injunctiim habuis-
    ipso ut primates et nobiliores cunctos in regno Lan- C set> sed ex sead charoaldum dixit : Liberare pote-
    gobardorum interficere ordinarel, eisdem exstinctis, ras de blaspbemia [ld est, blame] hanc causam juba
    ;

    se ctim omnr gente Langobardorum imperio Mauri- illum hominem qui hujuscemodi verba libi nunliavit
    cii traderet. Quod cum jam duodecim ex eis, nullis
    aimari, et procedat alius de parte regiiuo Gunde-
    culpis exslanlibus, gladio trucidasset, reliqui cernen- quique armatus ad singulare ccrlamen, ut
    berga;;
    les eorum esse vilae periculum, L. Cbaroalduin du- judicio Dei h , bis duobus confligcnlibus, cognosca-
    cem Taurinensein, qui germanam Adaloaldi regis tur utrum hujus culpa: reputatioiis Gundoberga sit
    habebat tixorem, nomine Gundebergam, omiies se- innoxia, an forlasse culpabilis. Ciimqne hac Cha-
    niores ct nobilissimi Langobardorum gentis uno roaldoregiet omnibus piimatibus palatii sui placuis-
    conspirantes consilio, in regnum eligunt subliman- senl, jubet Adalulfumarmatum conflictum adire cer-
    duui. Adaloaldus, veneno hausto f
    , intcriit. Cha- taminis, et de parle Gundeberga; procurrenlibus
    roaldus slalim regnum arripuit. Taso unus ex duci- consobrinis Gundebergre et Aribcrlo i, homo, no-
    bus Langobardorum cum agerel Tuscanam d provin- mine Pitto, contra Adalulfum armatus aggreditur.

    n Ediii ut pluriraum, ccrtamine ulebantur. Cliuni, e Alii, stalurce mew.


    clc. ** f Camello. Esl Laumellum, hodic vicus exi-
    Alii,
    b Alii, in uxoribus filiabus aenerabant.
    et guus in Insubria, Lumello diclus.
    « SicCh. ei Freh.;
    Ed., vcueno infeclus. Clar.
    alii 6 Erat Agilulfi regis et Theodelinduc (ilia, e\ Paulo
    ct Freh. al., aucius. liem et Freli. al., unctus. Et Piac. lib. iv cap. 49. Theodelinda vcro filia era(
    iufra Taso apud Ches. al. dicilur Taro ei Aso, el sic Garibaldi Bajoarioruiu ducis t Waldrada», Thco-
    <

    infra. baldi Francorum regis reliclie. Yide supra, cap. 3i.


    d Sic Clar. Freh. al. et Ches.al., id est, Tusciam. b Judicium Dei appcllabant singularia certamiiia,
    Alii inTussicana. Al., «enem.DeTasonis nece, infra, exaniina per ignem aut aquani, ctc, quibus ad dete-
    nuin. 69. Charoaldus a Paulo Diac. lib. iv appella- gendain veritatem occultani tunc ntebantiir, qund
    tur Rodoaldus, el sic Cb. al. ; sed veleies prseinille- pcrsuasum haberent cjusmodi probatioinUus Ihmni
    baul lilieram II, et Chiodoaldum pronuiitiabant. Si rei verilalem ciiain iniraculo, si opus csset, ceviu
    lanien recta temporum scries observeiur, bic Arioal- iiianifeslaturum. De ejus geuerihus variisque rriihus
    dus fuit, cui Rolharis,quem infra nosteraiictorCbiO- (piibtis fierl solebai, quando etiam periinssMiii aui
    lariuin appellat, successil, ct buic Rodoablus. Sed vetitoin fncrit, fuse diascril Cangius iu Gios-aiio,
    qux hic de Charoaldo dicuntur, tribuunlur iiifia, quem ronsule.
    eap. 70 et 71, Chroiario. El quidcm tv redei;ariiis ' Colb., Ch. el Freb., Ilariberto, umle edili, CA«>
    Latigobardorum historiam omniuo pcrlurbal. Do ea riberto. Paulus h»co laudalo serihii injiiiiain h:mc a
    Je&eudi Pauli Diaconi sex libri» Cuicllo ipaius rc^inx s>crvo fmsse vititbcatam
    o FitEDKl.UUI SCIIOl ASTId 64t>

    EuuMNM cnnflixisscnl corlamino, AilaluHus i l*iu<»nc A UUldem ponlilicibus, vol sapienlissimia viris pro-

    inlcrUciiur. 630 Gondeberga statim »le ex>ilio 'lost ccribus, pater pacificatur cum lilio ; rcddensquc ej

    aunos iros regressa ^nblimalur in regnum. soliilaimii quod aspexerat ad rcgnum Aiisliasinrum,
    An. dc.xxiv. — III. Anno l! ° Chlolharii reiiis, hoc tantiim e.xinde quod oitra Ligerein vel in I'ro-

    cum Dagoherlus jam ulililor regnarei in Austor, qui- vincia? partihus sitiim erai, su;e diiioni relinuit.

    daiii ex proceribus de gente nobili Ayglolfinga h


    , no- A.n. dcxxvi. — LIV. Anno 43 regni Chlolbarii
    ininc Chrodoaldus, in ofTonsain Dagoberli oadcns, Wainacliaiius major domus morilur b. Filius ojus
    insiigantibua beaiissimo viroalque poniifice Arnulfo, Godinns animi loviiate imbutus novcrcam suam
    c
    el Pippino mnjore doinus , seu cl caHeris prioribus Bertanem co auno accepil uxorein : unde Chlotha-
    |.l/., priuioribusj subliinalis in Ausier, eo quod es- rius rex advcrsus eum niinio furote pcrmoius, jubct
    sel ipse Chrodoaldus rebus plurimis dilalus, cx'te- Arneberlo duci, qulGodilli gonnanani uxorcni habe-
    rorum facuMatum cupidilale pervasor, superbi;e de- bal, euin cuin exercitu inlerlicere. God nus cerncns
    ditus, clatione plenus, nec quidquam boni in ipso su;e viiae periculum , terga vericns Ciim uxorc ad
    roperiebatur. Cumque Dagoberius ipsum jam vellot Dago! erltim regein perrexil in Ausier, et in ccclcsia

    I
    ro suis lacinoribus inlerliccre, Cbrodoaldus ad sancti Apri h rogio limoreperteirilus, fecUconfuqium.
    Chlotharium torga vertit , ut suam cum filio vitam B Dagobcrtus pcr legalos pro ejus vita saepius Cblo-
    oblincrc dignarelur. Chlolharius cmii Dagobcrlum thariuin regom deprecabaiur : tandem a Chlotliario
    vidisset, inler cxleras colloculiones Chrodoaldo vi- promiliilur Godini vita concessa, lamen [Al. lanlum]
    lam prccatur. Dagoberlus promitlens, si id quod ut Bertanem, quam contra canonnm insliluti uxo-
    malc gessorat emendarei, Chrodoaldus vilae pcricu- rcm acceperaf, relinquerel. Cumque ipse reliquis-
    lum non haberet ; sed nulla cxsianle mora, cum sel, et revorsus esset in rcgnum Burgundia. Berta
    Clirodoaldus cum Dagoberto Treveris [/!/., reversus] conliniioad Chlotliaiiiim perrexit, dicens : Si Godi-
    nccossissel, jussu Dagoberli iiuerfeclus cst : quem iius conspcclui Chlolharii praesenl itur, ipsum regcm
    Berthiriiis homo Scarponensis d
    evaginato gladio ad vollct interficere. Godinus jussu Cblolbarii per pra>
    osiium [Ai., poslilium] cubiculi capite truncavit. cipua loca sanclorum, domni 632 Medardi Sucs>
    An. dcxxv. — LIII. Anno 42 regni Clilothaiii, Da sionas ct domni Dionysii Parisius ea praevcntioiio
    gobertus cultu regio, ex [Al., elj jussu paliis ho- sacramenta daturus adducitur, ut semper Cb'oibario
    neste cum leudibus in Clippiaco non 8 procul Pari- deberet esse fidelis, ul congrue locus essel reperlus,
    sius venit, ibique germanam Sichildx regiuoe f no- , quo paclo separalus a suis interlicorelur. Cliramnul-
    inine Gomatrudem, in conjugium accipit. Transactis fus l
    , unns ex proceribus, el Waldebertus domcsti-
    nupliis, die lerlia iuter Chlotharium et Dagobertum ^ cus dicentes ad Godiuum ut Aurelianis in ecclesia
    filium suum 631 gravis oiia fuit intentio. Peiebat sancti Aniani, et Turonis ad limiua sancli Martini
    enim Dagobertus cuncla qu;e ad regnum Austrasio- ipsum sacramentum adhuc implcturus adiret. Quod
    runi i
    orlinebant suae ditioni vclle recipere, quod cum in suburbano Carnotis, ChramnuHo indicaute el

    Chlotharius vehementer denegabat eidem ex hoc iransmiltenle, hora prandii in quamdam villulara

    nibil vclle concedere. Eleclis nb his duobus regibus venisset,ibique Cliramnulfus et Waldebortns supcr
    diiodecim Francorun' proceribus, ut eorum diseepla- ipsum cum exercitu irruunl, eumque interficiunl ; ct
    tione haec finirenir iulenlio, inier quos el domiius eos qui cum ipso adhuc reslilerani, quosdam inler-
    Arnullus pontilex Mctlensis cum reliquis episcopis ficiunl, aliosque exspoliatos in fugam vcrtenles relin-
    eligitur, qui benignissiine, ut sua erat sauclitas, in- quunt. Eo anno Palladius ejusque lilius Sidocus. cpi-
    tcr palrem et lilium pro pacis loquebatur concordia, scopus /Elosani i, incusante Aighynane duce, quod

    a Bollandus monct in Commenl. ad Vilam sancti (Doutctvart) situm.


    e Mss., Ctippiaco
    Pippini, die 21 Febr., hoc capui in aliquot scriptis procul. In Clar. !res litier;e ex
    deessc, exstal lamen in nosiris. in<iuslria detr.tae sunt. Supercst, leudibus nec...
    b Ed. pterique, Anglol/inga nomine liodoaldus, Clippiaco procid. Vet. Ed., prater Frch., de Pialo
    , j>
    6eu Charoatdus. Bollandus, loco laud., habet Agilol- procul. Clippiacum, vulgo Clicliy, situm esl in agro
    finga, sive, ut ipse exponit, Boica. Ilistoriam Agilol- Parisionsi prope Sequanam; ubi defunclus csl san-
    nngieae familkc, ex qua Guelforum aliarumque nobi- clus Audoenus. Videlib. ivdeRe Diplomaticanum. 3G.
    liorum Germaniae faniiliarum origmem repeti debere Caelerum id apud Komiliacum conligisse, infra, cap.
    censet, fuse descripsit Bucelinus monachus Wein- 58, dicitur.
    f Ilaec fuit
    gartensis tomo II Germaniae sacr.e. ipsius Chlotarii utor.
    e Ex his duobus viris sanctissimis, de quibus in- Hinccollige alium esse ab isto Warnachario il-
    b

    fra passim agitur, prior fuit episcopus Metlensis, lum qui, partes Agrestii contra sanctuni Euslasium
    alter laicus, e quibus prodiil secunda reguni nostro- Luxovicnsem abbatem tucri volens, in conc. Ma-
    iiiiii siirps. Ansegisus quippe sancli Arnulfi filius liscon. an. 622 repenlina morle interiit.
    uxorem iluxit Beggam Pippini filiam, ex qua suscc- h In suburbio Tullciisi, Saml-Evre, cujus urbis
    pit Pippiuum flenstallensem , qui pater fuil Caroli fuerat episcopus, ubi exslat abbatia ordinis Benedi-
    Marlelli, ex quo ortus cst Pippinus Brevis, Caroli ctini sub congregatione sancti Vitoni.
    1
    llagni pater. Colb., llamnulfus.
    d
    Scarpona votus est Lotbaringix castrum, nunc Boh. ct Colb. cum aliquol Ed., Seditcms cpisc.
    i

    in vicum redaclum et vix notum, ad Mosellam, ses- Totosanus ; al. , el Sedocus. Aiinoinus, lib. iv cap. 14,
    quileuca disians a Ponle Monlionis.versus Nanceium, Sedocus Tholosatium episcopus. Chesn. el Comt.,
    vulgo Surpeigne dicluui, baud procul a CusloJia Dci Senocus eoisc. Elosanus. Is csl qui anno prjjcedeuti
    £ "
    6il
    CHRO.NICUM f..i2
    rcbellionis W.sconorum

    " n'rl ° S0
    jussu
    putans
    Cblolhani
    ei
    A -
    ab Arneberto
    n iU S AU
    dme inlerficitur, re-
    ;

    stuprum cn.n Sigl.ilde regina. Eo


    fnissenl co,*ii, exsilio re-

    ;'
    '
    Ol0ni
    ' ^ Pag ° S,ampinSi

    anno
    A Rurg„nd«
    M,aSii
    Dagoberti
    wiclialur,
    ^
    inibi »« traoidisse

    P °" imC0S
    visi sunl cxp
    " "r —
    tisse.
    nosc.m.ur. Scd et Neu-
    P"""- P-s regm.m
    Glwribertus frater suus
    si potui^set n-gnum nssumere, sed 'eius
    Cbjothanus cum proceribus el leudibus Durgundi* volunlas pro simplicilate paru.n sortitur
    effectum
    i recass.s » conjunguur, cum eos sollicitassct, si vel- Drodnlfus volcns nepotem s.abilire in regnum
    advcrl
    lcn.moriuo jam Warnaehario alium in ejus sus Dagobertum muscipularc roepera.,
    bonoris sed hujns rei
    gradum sublm.are. Sed omnes unanimiter
    deuega,,. vicissitudinem probavit evenfn

    2 2E!£ r
    flJOrCm d ° mUS e "' gere
    '
    re " LV,L C " mqUe
    "^" «*-« la <» Ne P t,ico l

    Ihiirium iiro uuuMie


    uUliuue ic
    rc»ia ei <„,„,„
    ia el salulc „ tv •
    *** spjui.e, q„, pom.ur paiubns
    I

    xissc,,., ,b,,„ e „„,„„,


    „ omi „ e Ermc
    palns conjun-
    „ .
    Wascoiuie, seu cl moiilis Pvrei, ei m n«
    rei •*' . „, „• .
    P «»S ei civ.u-
    m
    rilJS teS|

    SS^SESS
    lll;,
    ,
    , fra|ri 'J
    guher„a,„ r pahui C„a, iber.i ,i,i, C„lo.,„,rii era, a H iosial „ri»a,„
    ens ^ gy „a,„ geuere Sa»„„„r„,„ „ pl i,„aiis inter-
    s
    oosci.or ,,„"?' "f??
    liciiur,
    c„„c, ssisse Pagou
    pene focra, cxiode „i„,ia m
    „„„r„,„ slrages num, Agcuneoseia ,^7
    M
    Pc lr oc c,„,
    ««.. uisi,
    633 po.ie„Ua . Cl„„, ii yJL vSSSZZS-J^S^^^SST^
    •M*. s„„.,l o, l,a, cu,a„,e
    fuissei repressuo, Cariher.o rcg „ „ mts
    *8v„. „,„0,1.0 ,

    ChloUiario i„ Moo.cMercori ,
    rese- PacUoois vi„c„l„ m ., ?,„.
    '
    'I;

    dit, plurimam sccum bahens C i, r


    muliitudinem pugnalo i.ullolc.npore advers.is D.igobertum
    rum. Brodulfus « avunculus Chariberli rie regno pairis
    exercilum repelcre pracsumeret. Chariberlus sedem Thdlosae
    imdique colHgens, super ipsum cum
    Chariberto vo- eligens.rcgnat in parte provinciae Aquiianicaj <\ Post
    lcbat irruere. Cbloibarius ad
    Burgundefarones ' spe- annos tres P posiquam rcguare
    cialius jubet, ul cujus
    cosfMssef, tolam Was-
    pars suum volebat riefugrre coniam cum excrcitu superans,
    su.e diltoni rcdigii,
    fudieimn. eorum insianlia ct viribus opprimeremr. aliqiiantulum largius lecii rcgni
    sui spatium.
    Ea pactione uterque jussione regia
    pacaniur. An.dcvxv,,,. -LVIII. Dagobertus cum jam annns
    AN.DCxxvm.-LVI.Anno45sregnisuiCI.lotbarius 7 reguarel,maxmiam pariem palris regni, ut supra
    moritur, et in suburbano Parisius
    V,„cc„,i, sepe,i.ur
    in ecclesia
    , Da 6 „„c,u,s Kr ^~, ^^ZZ^ZZt^^T sancli
    C
    mem.ni, assumpsit, Uurgur.dias
    ingreditur. T.uHo li-

    Dur-undia et Au L T T '
    m$& ° S ,n ConCus ^ eral
    '
    ul a cuectis esset
    admirandum. Paupe-

    Si^Sl' iU i

    regimeneb B e e.CumqueRliemis : '


    Ut
    -
    SUUm dCberent
    ven.sset, Suessionas
    ^
    gave.al.
    ' S J,iSlil aiU " abe "
    '

    Cumque Lingon.s
    lil > lls
    »*» veliemenler ir o-
    civiialcm venissei Zt*
    peraccedens ,
    omnes pontilices ct leudes de regno m universis leudibus L, Z Sib^s qTam pat

    te n
    Cla
    %S "?f"
    manuet^quid
    C
    rZ

    iftdsir™? T^C Esssssr


    "-
    m
    UI
    ?M
    atiifuT
    n
    n
    S ° nna,i0 p

    ZSSS
    T u,e inte ^erat.

    '
    nes Edili. Clar. tamen l.abet 46.

    „ n,
    C ° rpUS CJ " S in l0m
    aliare cum
    ,
    ^ ^:,iiis
    Snclusum Jace.
    reg,bus in ^-

    * n,etr0 P0l"
    lan.dignilalemoblinuii. ,^««0«« a Cra / e „ s . Anonvmus , qui gesSgebertl

    SfcSftr^
    vl^I^^^
    proceribus Alajores dmuus fuisse ' ""' e a regni
    q',aie,iffl,(ttb»
    J an
    T SBS£?N
    D <£ > r-" Denigni.
    E
    ^ !081
    ,"" ,d ° ilic le 8 j
    'ect.onem '-bel Cbronicum sancii
    ^^contendt
    eleetos.
    tod. Clar., Ermarius... k
    Gariberto , nro C/fflW Nmmulli Ed., sed ei Aus/rasii,
    Cb. al., Neptricium. Bob.,
    1
    JSeptrico ad Da-
    goberlum.
    m Alii, el montes
    Pyrenwos. Cilra Ligerim appelial
    llacum. Haoe, qui eUo„, olins.licuur Fredeganus qnod nos Parisiis uttra
    J/„„,T5 J/„U diceremu C-e-
    terum pnma bac vice nalu minor a
    palorno regno
    cxc usus fuit quae consuctudo sensim invalescSns
    "*
    la
    "
    mtra " SlU Vlde Va es lib
    Xlx Uer * ' -

    FraSf '
    '

    ^lioh. babel, Chariberto ad


    tranngendum potuissel
    mfficere, concessit, caneris omissis.

    "" """"""' he8B °l FrCh


    /!"»«.,. El s,c ,„,,„ C3 3l
    " EquitmiccB
    '
    ...
    p. scqueNU. "
    •'
    at a1 '' Ed-, A^ut.
    lalia
    .
    ™"'' '" s ». BurftmtiK baroMs.
    • 6»e Coiu., u i,„ cnrwie. sa „cu
    B«,igrt p Anno 3 regni obiit. Confer cap. G7.
    e , „„,.
    FREDEGARU scnoLASTin gm
    j«
    cicdcrclur omuino A gente#, quao clrea 63S
    HmilOOl Avaromm etSclavo-
    pcrihus judicalwt justitia, ttl

    rumconsisiuni, cuin piomplc cxpetctcnt, ut illc post


    luissc Deo placib.le : ubi niillum intcrcedcbat pr.e-
    lergiim corum irct feliciter, ct Avaros et
    Sclavos ca>
    personaru.n acccplio, nisi sola domina-
    ii.ium, i.ec
    tcrasque gcnlium nationes usque manum
    publicam h
    quam diligebat Altissimus. Deindc
    balur jusiitia,
    spondebat. Post
    i.no.iue et Latona * rcsidens sikc ditioni snbjiciendnm fidueiaUer
    aggream» Divionem, Pipprni
    bcali Arnulfl ', adbuc consilio
    aliqoaniia diebus, lania iotentione 635 atl univer- disccssum
    domus et Cliunibcrti pontilicis urbis Colo-
    judicamli posue- maj»ris )

    regni sui populiim jusliiiam


    «
    8....I
    admonitus, tantr pro-
    bei.ig.iitaiis de.idetio plenus nec somnum ni» ulcus, et ab ipso forliter
    rat. Uujus
    satiabatur, intenlissimc co- speritatis et justiiiac amore complexus universas sibi
    cap.ebal oculis, ncc cibis
    subdilas g.mles, usque dum ad Parisiue, ut supra
    i»t omncs cum
    justilia reccpta de conspeclu
    uitani Francorum
    Eodem die quo de Lalona ad Ca- memini, pervenil, regebat, ut nullus de
    buo IJMi rcmearent. fuissct prajed-
    regibus pr.-ecedenlibus sua laude
    prinsquam lucesceret
    bUlonuui deliberat properare,
    avunculum fratris lenlior.
    balneum ingredieos, Brodulfum
    Cliaiiberli interficeie jussit,
    qui ab Amalgario
    d et An. dcxx.x. — LIX. Anno 8 k regni sui cum Auster

    Willibado patricio intcrfectus rcgio cultu circuiret, quamdam pucllam , nomine


    Arncberto ducibus, et
    stralui ascivit suo, de qua eo anno
    est. Cuinque Cabillono, ubi jusliliae amore
    qua cre- B Ragnetrudam »

    dirigit intentionc, post baboit lilium, nomine Sigibei lum.


    ,,erat perfieiendae Dagobertus
    pergens, per ci- LX. Uevertens in Ncptricum, sedem palris sui
    p.r Augustoditnum, Antissioderum
    disposuit. Cum
    Gomatrudem Chlotharii diligens, assidue rcsidere
    viiatem Senonas Darisius venit, ibique oblitus,
    villa.ubi ipsam in matrimonium omnis justitkc quam prius dilexerat essct
    reginam Uomiliaco
    unam ex rebus Ecclesiarum cl leu-
    c.ipiditatis inslinctu stiper
    :.cceperat, relinquens f
    ,
    Nantechildcm ,

    dibus, sagaci desidcrio, vellet


    omnibus undique spo-
    sublimavit.
    dc ministerio s accipiens, reginam
    puellis modum
    quo regnare cceperat, liisnovos implere thesatiros. Luxuria» supra
    Usque eodcm lempore ab inilio
    Salomonis m reginas,
    Arnulli, Meltensis urbia deditus tres habebat ad inslar
    consilio primitus bcaltssimi
    inaxiinc ct plurimas concubinas.
    Regime vcro h:e
    pi o-
    ponlificis, clPippini majoris domUfi usus, tanla n
    ct Rcrchildis .
    utacunctis 637 erant, Nanlechildis, Wlfegundia
    speritate regale regimcn in Auster regebat,
    plurcs fuissent, incrc-
    Noiuina concubmarum eo quod
    gci.tibiisimmenso ordine laudem baberel. Timorem plurimu.n
    utilitas, ut jam de- vilhuicChronica: inseri. Quodcumaversum
    vero sic fortem sua concusserat
    fuisscl cor ejiis, sicut supra
    mcminimus, et a Deo co-
    ditioni ut eiiam
    vulione arripercut suai se tradere ,

    thorum ascita est, ex ejus


    leudet non-
    infert Cointius vocem nhterio in Chlodovei II
    •i
    Ex boc loco
    imn.n.am snbditos omnes designasse , quae alias C V auctor
    opponuntiir, Slgnifical, ut puMicai nominc intelligere soletbic
    Mlanus
    c s proul sacerdotibus infra, cap. 60 Il.nc
    1 1
    Roii.an.im imperi.tm. Ylde,
    p.lel 0% cap. 1 Chronici Fredeg.
    Ul plurin.iin. ta- tntell.gi usq.te od re-
    potesl
    usaue manum publicam
    iiien vassall.a regis
    specialiter designat, qui postea
    jam observavnnus. Yide giimes qu« erantdefmpVrio.Ed.aliquotf tt«««
    ! mm
    tmrone* appellaii lucn.nl, ut
    llenriii Sueimanni elCengii Glossaria. relicta sedc sua.in Bolituoinem
    patrono nomcn habet Saint- ^'sanctusArnulfus
    t»
    Ab ecclesiae Riiae
    Romanco,qui m castro
    fluvium Araiim. Vosaai secessit, uhi a sancto
    Jfim de Lrione. supra virginum t at.eru.n pro
    Ila bend.nsi monasterium
    •

    c Ed. aliquot,jK8ft/ifl judicandum. susceptus, ... v.cmo monte


    Cisjurana;, monastern rnonaehis construxeral,
    ls fuit dux Burgundias
    'i
    sacellum visitur cu.n ex.g.ia ere-
    cui liliuni siiiim "ab, tavit, ubi hodie
    l>e<tiensis prope Divionem fundaior, Habcndense quod a s.lu
    Luxovicnsem monacbuui abbatein mitan im casa. Monasterium
    Waldalenum ,
    ,

    comlitoris nomine Romarici Mons (Remirmont)


    itrxfici cnravit ct Donaliaci prope Vesonlionem,
    ;
    subjectam poslea «rans-
    posica dictum est, in vallem
    monralibus, cnjus Adalfinda ipsius filia nrima
    liro cuir oppido cog.tom.iie
    Dc his Chtonic. Besuciise lonio I Spi- htum, ubi etiam nunc exstat
    :.bb:.tissa fuil. Mosellam.aca.ioiiississa.cnlaribusiohali.iaium,
    Acheriani.
    xu erunt. Mou e.n
    cil.
    « Nuncsuburbio parisiensi snncti Anlonii contigua omr rcguUe Bcncdicti.ire jug.im excusd.c.lur,
    ;
    iucolunC
    rex veioipsum qui hodie Mons Sanclus
    est vulgo Revilly. Confer cap. 55, supra, ubi Vitoni, ubi prceter majorem
    Benedctini congr. sancli
    Gomatriidem
    f
    apud Clippiacum accepisse dicilur.
    Addidil Chesnius. eo quod slenlis csset,
    Frnncorum, ul habel Auonymus qui
    cum con-
    Gesta Da-
    JSS
    D aS«.s
    hinc et indealiquot sace
    Banctorom, qui
    1
    ibi
    lla v.sun tur, cu.n

    deposit. fuerunt, sepul-


    lustrav.mus. V.tam
    Quat omnia aono 1696
    sllio
    cris
    scd id poiius reg s iiiconUitentiaj
    :

    Koherli sciipsii ;
    babes in saec. i. Bened., ad an. 6W.
    Invalucrat autem tiinc pessima con- sa cli Arnulfi
    Uibuendum est. asscrvalur ... bas.l.ca
    repudiandi, Co rpus ejus Mettas translatum
    suettido legi Christianae contraiiauxoieui sacra, qua.n poss.dent Bei.e-
    alteram assuinendi, ut patel ex lib. insigui ipsius nomioi
    -ic posl divorlium cong. sai.cti Yilo.ii.
    qux peslis postea saciis cano- dictiui monachi
    II Murculfi lorm. 30, Inlerfiitl conc. Bhemensian
    CoO.
    j Al Uuniberii.
    nibus ct regia auctorilate exstirpata fuil. i"l Novembns,
    vero de nwnasterio, Ejus Vita habettir apud Surium die
    8 Sic omnino legendum, non celebrat.ir.
    (itio ipsius fcstum
    Excusicuin Aimoino. Nemo hactenus co- his yer »is,
    k Alii 7, alii vero 9,quod verum est de
    ut liabcut
    Ita enun
    dicem ms. v.dit ubi non legeietur minitlerio. an. 030, si
    eo anno habuit. Nam Sigibertus
    ortus esl
    Colberlinus seu Metieiisis,
    habent Claromontensis,
    t in- aiiniim incipias a Januario. ,
    Bol.eriauus, Thuaneus, lesie Valesio, el unus
    ,

    Regmtrudam; el mlra
    G.ddasti apud Bollan- i
    Colb. et Edili nonnulli,
    stinaeSueciae r.ginae, qui Ineral
    Editicomplures.SftfofosrtoBi. .
    dum, qnibus eonseutiunt Cbroiiica Bezuaeaiooasterii « ILcc vox Sulomoms est in solo cod. Coll). et qui-
    nioniaiem
    et sancu Bemgni. Et quideiii Dagoberlus
    ciiin regni procerum eonsilio uxoreno non duxissf;t; dcm allera maim, sed untiqua.
    " Aiii, JSantltildis, Vlfigundis, Bertnildit.
    sensits.pie hicexigit ut puella emiitisleriosublcvnia in
    reginam dfcatur. bic ipiippe Balthildis pariler e »»ij-
    ,

    oa CiiRONICUM.
    MK
    JPUUO fijus reccssis.e» tamcn pos.oa, alque utinam A mavcnmt. Post h.TC Constantinopolm
    * wuem unpern
    scdem i.nperii
    ilii
    ll i ad
    admei-cci
    mercedein
    (mii vcram
    vf»r:nn lucri fi.iccai
    Iiipp; fuisset, .._. „i
    nam elccmosy : . . .

    pn.p.Mquanics deslruere conal.antur.


    uam pauperibus supra moilum Egrediens ciiui
    largiter erogabai, si cxerciiu Heraclius obviam,
    lega.is discurreniibus,
    hujus rei sagacitas cupidilatis instinclu non pnepe- llerarhus iinpcratorcrn
    Persarum.nominc Cosdroe '
    dissct, regnuin ut crcdilur meruissei
    seternum. pei.il ut l,i duo imperatores sin r ulari ceriamina
    LXI. Cum lcudes sui ijus ncquitiam gemcrent, conjungereiilur, suspensa procul
    ulrius«|ue exeni.us
    l.ac ccrneiis Pippinus, cum essel cautior cunciis, et mulLitudine; etcui victoria praes.aretnrab
    cousilioMis valde, plenissimus fide, ab AUissimo,
    omnibus dile- nnpcriu... ejus qui vimebalur
    clus, pro justiiia)
    el populum ilia-si.m
    amore qua Dagobertum consiliose rec.peret. ImperatorPersarum hac convenientia se
    insiriixerat, duin suo usus fuerat consilio, sibi tamea cgressurum ad prudium singulari
    cerlamine spopon-
    nec quidfjuam oblitus jusiitiae, neque recedens a via d.l. Ileraclius imperator arma sumens
    bonilalis, cum
    ad Dagobertum accederct, prudenter
    lela.n pra>
    e
    lii et pbalangem a suis post tcrgum
    agehat in cunclis, et cautum se in praparaiam
    omnibus ostende- relmquciis singulari
    ccrlamine, ul novus David,
    ,
    bat; zelum [Ch., zelus] Auslrasiorum adversus eum procedit ad bclluui. Imperaior
    de.n veliementer snggerebat, ut "" pera,0r rersarum
    Persarnm Cosdroes
    eliam insum cum n ,7 ,

    tei fieerelur. Sed justiti;e amor et Dei timor, quem star pro se contra Heraclium ad pradiandum direxit.
    diligenter ainplcxus fueral, ip.um libcravit a malis. Cumque ulerque cu.n equis, l.i duo congressione
    Ipse vero eo anno cum Si,;iberio filio Dagobe. li ad prxlu in mvicem propinquare.it,
    Cbarilicrtum regem accessit. Heraclius ait ad
    palncium, quem imperatorc.n
    Persarum Cosdroem
    LXII. Cl.aribcriiis, Aurclianis veniens Sigiber-
    ,
    aestimabai, diccns : Sic conveneral
    lum ut singulare cer-
    «le sancio lavacro excepit n
    ^Ega vero a caHeris
    .
    tamen 639 pntliandum debuissemus
    Ncpirasiis i>
    consilio Dagoberti erat assiduus. confligere
    Eo quare post lergum tuum alii
    aniioicgali Dag.»berli, quos ad Heraclium sequuntnr? Patricius
    impcraio- iljegyrans caput, ut conspicerel
    reoidirexeral, bisnominibusServa(us[.4/.,Servaliusl qui post tc.gum
    cjus venirenl, lleracliu,
    cquum calcaneo vehcmcnler
    et Patcrnus, ad eumdeni reverluntur, nuntiantes urgens, extrahens uxum ' caput
    |>acem perpeluam cum Heraclio (iimasse. Acla vero
    patricii Persarum
    truncavit. Cosdroes imperator cum Persis
    iniraculi deviclus
    qua?abIIeiacIiofaetasunlnonpr;elermittam. et confusus, lerga vertens a suis
    propriis lyrahnlcu
    LXIH. Heraclius cum esset patricius \Ch. ad. superj ordine inicrf.citur. Pers ;e terga
    ve.ientcs ad sedes
    universas Africaj provincias,>-ct Focas,, qui remeant- rproprias.
    . tyrannico
    -,-. .j.«....n.u ...
    r ""•«unu
    Heraclius rvcmu
    evectu navali
    uavan cum exer-
    cxer-
    ordine Mauricium imperalorem inlerlecerat, C ciiu Persas ingredilur,
    impe- totamque Persidam stia>
    n.iiimn, COO ponn/».i «c ui-
    rfi
    riumque :„„:. »i:-.
    6J$g rapuerat, „„„..:.,.:
    nequissime regeret, et modo
    . •
    t.oni redigii, captis exinde
    .

    muliis thesauris, et septem


    .

    amentia: thesaurosin mare projiceret, dicens iEliiariiiiiss:


    quod iribus annis circiler Persida vaslata
    Nepiuno miuiera daret, senatores cernenies ejus ditioni suhjicilur.
    quod Po,t Iuec dcnuo Persaj im,.e
    vellet iinperium per stultitiam deslruerc , factione raiorem super se creant K
    Hcraclii Focatcm apprehensum sen.ins manibus et LXV. Heraclius imperator erat speciosus
    pcdibus conspe-
    iruncalis lapide ad colium ligaio in mare ctu, pulchra facie, status forma dignaj
    projiciunl. Ileiaclius consensu scnatus
    mensuraj,
    in imperium fortissimus caateris, pugnalor egregius.
    subliinalur «, cum infcstatione
    Nam et sa?pe
    Persarum iiiiperimn leones in arena, el inennis plures
    singulus inlerfecil.
    leinporibus Mauricii el Focatis iwperaiorum oiulue Cum esset lit.eiis niminm eruditus, astrologus cffi-
    provinciae fuisseut vastata;.
    ciiur, pcrquod cemens a circumcisis geniihus divino
    IX IV. More solto deauo conlra Ueraclium impc- nuiu imperium esse vastandum, ad
    ntiir Persarum
    Dagobertum re-
    cum exercitu surgens, Chalce,lonam ge.n F.ancorum dirigeus , petit ul omi.es Judams
    •civiiamm ncc proeul a Coiistanlinopolj , vastantcs regni sui ad fidem catholieam baptizandos pnecipe-
    P.rsaj provincifc Forsan provincias

    L^^^S^i^SZ
    ret, quod protinus Dagobertus
    f , | reipublica»,
    implevit J . Heraclius
    P ,vc„ iS „i,, ca „, q „e er„„,p„u.s i„ce.* „,„«: D W
    „

    hito» fuiM». «niie^MMi™


    gne conugissc. Nam ciim vir sat.ctus
    JSS t£ "'
    puerulum caie- d Edit. vet.
    et
    '
    " c " ,"' a " ,,s

    Chcs.
    •
    Cc llre " us
    '

    « alii «««'res

    chum.-nun» faeeret, et ne.no responderet al., Construes, seu Cosirucs


    oraiioni et Costrus. Boh., Construe, et sic infia.
    puemilin clara voee respendit Amen, quod
    apud Clip- c Colb., sumetis tela el; al. Kd., et pliatimqis.
    piacum accidisse idem auctor innuit. f
    Sic Clar., Pal. el Ereli. In Colb. delrilo
    i»Ed. aliqoot, ac cceteris Austrasiis. priori
    Et infra, erat vocahulo scriptum est ensem. Ch.
    ad imuluts; Boher., ad insidtis. al. el alii Ed. ata-
    y
    dium. '

    «= Heraclius creaius est impe.aior an.OIO.


    Chos- k Sic Clar. et Col.,
    Ches. al. et cxlerl. Veteres
    droesan. 614 Jerosolymam rcpil, et Saes
    ipsius Ed. incaute litteras numerales vn
    exerciimmi ducior Chalcedonem nnmini pronrk)
    , Alexandriain et jungeutes, Waltiarnitis; Pal
    loiam iEiypiuu. an. Gl5aut sequenti. iv MUiarnitis; Ch ei ,
    An. vero 623 Freh. septem Amilis: al., sEttis. Uoh., Celtiarnitis
    Herachus m ipsos exercitnm movit, pt Chosd.o-j k Ed.ti
    ,

    6-2-S fugato, limi pace cuin


    an! cum Colb., dcnuo Persas imperator su-
    Sisroe illi.is lilio iwita, perat.
    ei-ucem sanctam, qua; i„ Persidem
    deiata lucrat, re- 1
    Idem fecerat Cl.ilpericus ei Giegor. lib. vi, cap-
    ,

    647 FREDEGARU SCHOLAST1C1 m


    di'( revit; ignorabat cniin unilo hxc rnhmitas conira A finivit. Cui surcesMl in imperii gradum Constantinufl
    jniperiom surgcrci. filius cjus, rnjus temporc pars publica a Sarraccnis

    LXVI. Agareni, qui ct Sarrnccni, sicut Orosii nimitim vaslaltir.


    \IJoh. Forosii| liber lcslalur, gens circumcisa a latere A.n. dcxxx. — LXVU. Anno 9 c Dagoborti, Cha-
    inontis mora Caspium, tcrran», Er-
    Caueasi, supcr riberlni rcx moritur, rcbni|iicns lilitun parvulum, no-

    coliac * cognomcntojam olim conscdenlcs, cmn in


    ,
    mine Cbilpericuni ,
    qui ncc posl morani dcfunctus
    nimia mullilmlinc crovissenl, tandcm arma sumon- est : fertur factione Dagoberli fuisse inlerfectus.

    tcs, provincias Hcraclii iinperaloris n«l vnslandnm Omne regniim Chariberti, una ciun Wasconia, Dago-

    irruiiiit : contra quos Ueraclius militcs 640 ad rc- berlus prolmus suae dilioni rcdigit : llicsauros quo-

    sistendum dircxil. Cuinque pradiari ccrpissenl, Sar que Chanberti Daronto duci f
    adducenduni et sibi

    raceni milites superanl, eosque gladio gravite-r tru nrxseutandum dircxil. L'ndc Barontus grave dispcn-
    cidant. rertur in eo pradio centum quinquaginta diiun fecisse dignosciiur, una cum thcsaurariis \M.,

    inillia militum a Sarracenis fuisse interfecta. Spolia thesnuris] faciens, nimium exinde fraudulentcr sub
    coriim Sarraccni per legalos Ueraclio recipienda traxil.

    offorunl. Ileraclius cupiens supcr Sarraccnos vindi LXVIII. Eo anno Sclnvi, cognomcnlo Winidi , iu

    ctam, nihil ab liis recipere voluit. Congregata undi- B regno Samonis ncgolianles, Francorum cum pluri-
    qtie de univcrsis provinciis imperii nimia multitudiue mam miilfftudi leni interfecissenl cl rebus exspolias-

    mililum , iransmilleiis Ileraclius legationem ad sent, boc fuil initium scandali inler Dagobcrlum et

    Porlas Caspias b , quas Alcxandcr Magnus Maccdo Saniotioin regem Sclavinorum «. Dirigensqtie Dago-
    niper mare Caspium aereas fieri el serrare jussorat, bcrtns Sicbai iuni legatarium ad Sanioiicm, pclens ut

    prnpler inundationem genlium s.rvissimanim, qiuc negolianli s quos sui intcrfecerant, et rcs quas illi

    ulira montem Caucasi culminis habiiabant, easdem cite usurpaverant cum jnstitia faccrct emcndaro-
    porlas Ileraelius aperire praecepil, indeqiic ccntum Sanio nolens Sicharium vidorc , nec ad se eum vc-
    quinquagiuta millia piignatorum auroqiie locatorum nire pcnnituret; Sicharius vcsles indulus ad inslar
    auxilio suo contra Sarracenosad praeliandum mitlit. Sclavinoruni h cum suis ad conspeclutn pcrvcnil,
    Snrraceni duos liabentes principes, duccnla fere Samoni universa quac injuncla habobat nunliavil.
    miilia erant. Cumquc castra nec procul intcrse exer- Sed ul habel gcniilitas ct snperbia pravorum , nihil

    cilus utcrque po.suisscnt, ila ut in crastinum bellum a Snmonc qure sui admiscrant esl emend.ilum, nisi
    inircnt, conlligentes, cadem nocle gladio Dei Ueraclii tantum placita vellons instiiuere , utt de his ct aliis

    exeicilus pcrcutitur. In caslris quinquagmla ct duo intentionibus , qux inier has parles ortnc fueiani,
    c millia cx militibus Heraclii in slram inortui sunt: C justitia redderetur in invicciu. Sicharius, sicul stul-
    rumquc in crastino dobercnt ad praclium rgrcdi lus legatns , veiba improperii quoe injuncia non ba-
    ccrnentes eorum cxercilus milites partem maximam buerat, et minas adversus Samoncni loquitur, en
    divino judicio inieifcttam, advcrsus Sarracenos nec qii"d Saino et populus regni sui Dagoberto dohercnt
    aiisi.snnt inire pr.Tlium. Regressus omnis exercitus scrvitium. Samo respondens jam sauciis [Clar., cau-
    Ileiaclii ad proprias sedes, Sarraceni moic quo coc- cius] di it 642 Et terram quam habeinus Dago-
    :

    perant, provincias lleraclii imperaloris assidue va- berti est, et nos- sui sumus, si tamen nobiscum dis-
    htare pcrgebanl. Cum jam Ilierosolymam propin- posueril amicitias cnnservare. Sicharius dicens :

    quassenl, Ileraclius vidcns quod eorum violcnliae non N,on esl possibile, ut Chrisliani Dei servi cum cani-
    potuissel rcsislerc , nimia amariludine et moerorc bus amicitias collocare possint, Samo e contraric
    nrreptus, infelix Eutycianam h;eresim jam seclans d , dixit : Si vosestis Dei servi, el nos sumus Dei cancs,
    Cliristi cultiim rcliin|iiens, babens uxnrem liliam so- dum vos assiduc conlra ipstim agilt>, nos permissuni
    loris suac, 641 a tel>M vexatus crudeliter vitam acccpiinus vos morsibus laccrare. Ejectus cst Slclia-
    17. Pc liac re plura in utrantque partem scnpsere D unam conflalam riaturain admiitebat, illa unicam vo-
    Joli, Luinoius et P. Job. Nicolai Duminicanus. luiiialein. Ilanc publico edido Ecthesim appellant,
    H Colb.
    el Editi aliquot, Ercolrice. Alii, fiercolei. omnibus tenendam proponere veriius uou est. Ilora-
    inferiores Caucasi parles Colice regioncm dictas fuisSC clio palri siiccessit Conslanlinus catholicus au. 641.
    legitnrapud Ortelium. De cladibus vero per Sarracenos illalis qui Muba- ,
    bCodd. Clar, ct Colb., Cispias; Freli.al., Cispium. meiiis seu Mahomeiis, an. Gjl, regni sui super ali-
    Mavull Plinius Caucasias porlas appellari: quae et qiiol Arabes uono defuncti , discipulis juncti non
    Pylae Iberiae dicunlur, non quod ibi porlae re ip>a iniuus Deo qiiam hominibus b.'llum indherunt, plura
    fueiint, quanqiiam et ab incobs dicaniur Porta fer- videsis a|»ud rbeophanem , Nicepborum et c;cteros.
    rea, sed quod locus adeo sil angusliis ut quivis , Nomo nescit quanlum illi barbari per univen>utii
    hosliuin impetus facile reiundi possit. Adiius nempe orbem postea propagati sinl.
    iinnnisi Irecenlorinn pamuuin spatio inler Ciucasuni e Freh., anno oclavo.
    inonleni ct mare Hircaneum palel, immineiqiie valli f Alii, Barontum ducem; alii, Baronto duce sibi.
    easlollum in rupe Cumania posilum. Ibi urbs est, s Sic Clar., quod elcacteri babenl fiequentius in-
    llarmasiis nomine, qtiam Derbent, id cst Anguslias fra ; hic vero, Sclavoium.
    appcllant, Tnrois Demir, seu Temir capi. h Uinc forte Sclaviniadictum esl veslinvnti geuus,
    c
    Cbes., Freh., quinquugitila quinque mitlia. Cbesn. quosaeculo xn peregnni utebantur, cx Cacsarii libro
    al., l et lii.
    dc Mirac., capp. 40 et 42, uloi;.servat Alteserra, (pii
    d
    Monoilieliiaruin hacresim tuebatur llernclins et Saxoniciam, ex Augustini cap. P27 Qu;csl. utnus
    ,
    «tiue Eutychiauae sr.boles erat. Il.cc ncmpe c dnabus que Tesl., laudat
    .

    6S9 CIMONlCtlM. 650

    rius Je conspectu Samonis. Cum h.-ee Dagoberlo A sus, statim qui fuerant prseparati snpcr Tasonem ir-

    niiniiasset. D.ig berlus stiperbilcr jubet de universo runnt, et ipsum, el suos tolos, qui cum eo venerant

    reguo Austrasiorum contra Samonem et Winidos [Al., erant] interfecerunt. Cbaroaldus rex uiiuni

    movere exercilum : ubi tribus lurmis phalangoe super centenariiim auri, srcut promiserat, partibus Hisacii

    Winidos exercitus ingredilur, etiam et Langobardi Dno tanlum centcnaria auridein


    et iinperii cassavil.

    solalione ft
    Dagoberti idemque hosliliter iri Sclavos ceps ad parlem Langobardorum a patricio Boma-

    perrexerunt. Sclavi his et aliis locis e contrario pra- norum annis singulis implentur. Unus centenarius
    parantes, Alamannorum exercilus cum Chrodoberto centum libras anri capit. Post haec contiouo Charoal-

    duce in parte qua ingressus est vicloriam obtinnit. dns rex morilur.

    Langobardi itidemque victoriam obiintierunt ; et plu- LXX. Gundeberga regina, eo quod omnes Lanpo-
    rimum numerum c?ptivorum dcsc !
    avi-i Alamanni et bardi eidem fideni cum saernme.irtis firmaverant,
    Langobardi secum duxerunt. Austrasii vero cum ad Chrotharium e quemd.im, unum ex ducibus de terri-

    castrum Wogastisbnrc b
    , ubi plurima manus fortium lorio, Brixinc ad se venire procctpit, eum coinpellcns
    Winidorum immoraverant , circumdantes , triJuo ut uxorem quam habebat eam matri-
    relinqueret, et

    praelianles, plures ibidem deexercilu Dagoberti g a- monio aeciperet : omnes Langobardi euni
    per ipsam
    dio irucidaiiinr, el exinde fugaciter omnes tentoria B sublimabant in regno. Quod Cbrotbarius libenler
    el res quas habuerunt relinquentes, ad pr.iprias sedes consentiens, sacramenlis per loca sanctorum firmans

    r»'vcrluntur. Mullis post h.ec vieibus Winidi in Tlio- ne unquam Gundebergam post|.oneret, nec de ho-
    ringiam ct reliquos vaslando pagos in Francorum nore gradus aliqnid miniieret, ipsamque unico 644
    regnum irruunt. Eliam et Deruanus dux gentis Ur- amore diligens in ouinibus honorem praestaret con-

    biorum c
    , qui ex genere Sclavinorum erant, el ad digne,Gundeberga attrahente, omnes Langobardo-
    regnum Francorumjam olim aspeserant, se ad [AL, rum primates Chrotharium sublimant in regno. Chro-
    se elj regnuin Samoni cum suis tradidit. Istainqne iharius cuin regnare ccepisset, multos nobilium Lan-

    victoriam ijiiam Winidi contia Fiancos meruerunt, gobardorum ,


    quos sibi senserat contumaces, inter-

    non tantum Sclavinorum forltudoobtinuit, quantum fecit. Chrolbarius forlissimam disciplinam et limo-

    denienlaiii) Austrasiorum, dum se cernebant cum rem in omne regnum Langobardorum pacem sectans

    Dagoberto oilium incurrisse, et assidue esspolia- lecil. Chrolharius oblitus sacramenti quod Gunde-

    rentur. bergae dederat , eamque i;i unum cubiculum Ticini


    d rex in aula palatii retrudil, eamque ad privalum habit'im
    643 LXIX. Eo anno Charoaldus Lango-
    bardorum legalos ad Hisacium patricium secretius vivere fecit ;
    quinque annos sub ea retrusione leue-
    miitens, rogat ut Tasonem , ducem provinciae Tus- C i«r. Chrotharius per concubinas debacchabatur assi-

    ciinsn, quo poterat ingenio interfi erel. Hujus bene- due. Gundeberga, eo quod essel Christiana, in iiac

    fieii vicissiiudine tributa ,


    quae L?ngobardi de manu tribulationc benedicebat Deum omnipotentem ,
    jeju-

    publica [ Id est , impeiio] recipiebant, tria cen- niis et oratiombus assidue pervacabaL

    lenaria auri annis singulis, unde uniim centenarium LXXI. Quando Deo complacuit, Aubedo f legafl.i-

    auri Charoaldus rex partiuus linpeni de praesenli rius directus a Chlodoveo rege s, causa legationia
    cassaret. Hisacius patricius Iiaec audiens , tracta- usque Chrotharium regem Langobardornm Papiam,
    implere Ta- cognomento Ticino h rivitalem Jlaliae pervenissel,
    bat qnibus ingeniis haec potuisset , ,

    soni ingeuiose mandans , dum in ofiensa Cliaroaidi ceniens reginam ,


    quam saepius In legalione veniens

    eral, cum ipso amicitias obligaret, ipse \ero contra viderat, el ab ipsa benigne seinper susceptus foerat,
    Charoaldum regem ei auxiliarelur. Tali praeventus luisse retrusam quasi injuuclum liabens , exinde
    est fraudeBavennam pergit. Hisacius ei obviam
    : mter eaetera Chrolhario regi suggessil, quod illam
    mandans pr» timore imperatoris, Tasonem cum
    , parenteni Krancorum quam reginam habuerat , per
    suis infra inuros Bavennae urbis armalum nnn au- quam eiiam regnum assumpserat, non debuissel hu-
    debat reclpere. Cumque Taso credens, arma suorum miliare. Exinde reges Francorum et Franci essent
    foris urhem relinquens , in Baveimain fuissel ingres- D ingrati , quam Cln oiharius de praesenti reverenliam

    • Editi, sollicitatioue. Boh., solutione. Elinfra al., Chrotackarium. Vulgo appellalur Rotlnris.
    reparanles. Is e-.t Audolialdus palatii comes, ut ccnset Pe-
    1

    b Sic Clarom. Colb. vero et Boher. cum Palat., raldus, qui meinoraiur incliaria Clotarii III, pro mo-
    Vocastense,- alii. Vogastense, Vocatense nasterio saneti Benigni Divionensis, daia an. (. i
    e Colb., Boher.el aliquot Fditi. irbium. Hos Sur- l.lem Audebedo seu Audebellus dicitur in Chronieo
    bios, Sorbos seu SorabosesseailCoinlius, Thiiringis ejusdem monasterii, lomo I Spicil. Acheriani.
    finilimos, qui Austrasiis parebanl. e Confer caput 50, supra.ubi eadpm historiu nar-
    d Ghesn. al., Chrodoaldus. El, infra, Clar., Uysa-
    ratur. Edili plerique, CMoiurio rege. Colb., Cldodavio.
    cius. Ed. aliquot, lsacius, qui el infra babent Asonem
    Hic in Cbronicis, sancti Henigni ct Besuensi, Chloia-
    cnm Colb. Porro rerum Langobardiearum notitia ex rius et Chlodoveu* appellatus fuisse dicilur.
    Paulo Diac. potissimum repelenda est, quas passim h Papia, vulgo Pavie, urbs Langobardorum regia,
    Fredegarius perturbat.Observa llisaeium.qui Ilaliam
    imperatoris nomine, regebat, palricium liomanorum Flavia eliam dicta , et Ticinum a Ticino fluvio [Te'-
    bic a Fredegario nppellari. quo nomine Carolus sin), qui eam allmt; se-^e epi-copali nulli archiepi-

    Magnus summam poslea in Ilalia poiestatem hahuil. seopo subjccla , ducalus liiulo,et academia nobili-
    e Colb., Rotliarium. Chesn. ai. scmel, et Bok, tatur

    Patrol. LXXI. •21


    ,,

    cf>i FBEDF.GA4U1 Sr.llOLASTICI r,m

    Francorum hahans, jubi i egrcdi foras, m p<>>t quiu- A Cicturorum Siscnandus quidam ex proccribus ad D.t-

    q»e circiler niinos. pcr lotaui civiiaiem cl foris Cun- gobcrtum expctit ui ci cum exercilu auiiliaretur,
    dcherga rcgali ordinc per loca sancloriiiii ad or.uio- qualiler Kintellancui dcgradarel a regno : in liuftnj

    iiem aggrediiur. De viliis et opibui lisci quod ha- beneflcii repeusionem missorium aurcum uobilissi-

    boerat,Chroihariusei reslaorari praecepit, qued usque inum cx thesauris Gollboriim , qucm Thursem.dus
    diem oiiiius sui, et gradum dignitaiis, elopilius plu- it"i ab /Elio '' patricio acceperal , Dagoberlo dare
    rihus ditala, rcgio cullu post feliciier lenuil/Auhedo promisit, pcnsantem ami pondus '
    quingeotos. Quo
    vcro .1 Gundeborga regina fortiier reinuneraiur. aiidilo, D igobcrltis , ut crat cupidus , exercilum in

    6&5 Cbrotharius Genavam mariii-


    curn exercitu auxilium Sisonandi de loto rcgno Burgundias ban-
    mam , Albinganum, Varicoltim, Saonam, Ubiter- nire pracepit. Ciimquc in Spania divulgalum fui-set
    gimn , ct Lunam " civilalcs liitoris niaris de imperio cxercitum Francoruui in auxilium Siscuando aggre-
    anfercns vaslai , rumpil , incendio concremans, po- dere, mim s Gollboriim exercilus se dilioni Sisc-
    piilum diriiiit, spoliat ei capliwiate condemnat ; mti- nandi subegil. Abundanlius el Veneran lus cuiu cxcr-
    rosque earum usquc ad fundamentum desiruens , cii i Tholosano lanium usque Caesaraugiistam civi-
    vicos lias civilales nominarc praecepit. iaiem cum Siscnando acccsserunl, ibi(|tie omnes
    LXXII. Lo anno in Abaroium b
    , cognomenlo B Goltlii de rcgno Spaniae Sisenandum sublimaut iu
    Chunorum, regno in Pannooia c surrcxit vchcmcns rcgniiin.
    Abundanlius et Vcccrandus cum exercilu
    I

    inlentio, co quod dc rcgno cerlarcnl, cui deherelur Tlmlosano muneribus honnrali leverluniur ad pro-
    ad sui eedendum, unus cv Abaris el alius ex Dulga- piiis scdes. Dagobcrlns lcgationem ad Sisenandum
    ris; collecla inuililudine uicrque in invicem pugn.i- regem, Amaigarium ducera ct Vcnerandum dirigit
    runl. Tandiin Abari Buigaros supcrant. Bulgaris su- ul missorium illum qucin promiseral eidem dirgc-

    |)crati», novem millia virorum cum uxoribus et li- rct : cumquc a Sisenando rege missorius ille legata-

    beris de Pannonia cxpuUi, ad Dagoberuim cxpctnnt, riis fuissel traditus, a Goithis per vim k lollitur, ncc
    petcntes ut cos iu Francorum ad manendnm lerra cum exiude exbibere permiserunt. Posica discur-
    recipcrcl. Dagoberlus jubel eos ad biemandum Ba- rentibtis legatis ducenta millia sobdorum missorii
    joarios recipcre, duinn.odo peiiraclarel cum Francis htijus pretii Dagol eilus a Siscnando accipiens.ipsum-
    i|tiid exinde fieret. Cumqiie dispersi er domos Ra- | que pensavil.
    joariorum ad liicmandum luisseiit, cousilio Franco- An. ucxxxi. — I.XXIV. Anno 10 regni Dagoberli,
    rum D.igobertus Bajoariis jubcl ui Bulgaros illoscum cum ei nunliatum fuisset exer. ittiin Winidorum Tho-
    uxoribus et libcris unusi|uisi|tie in domo sua in tina ringiam fuisse 647 ingressuin , cum excrciiu de
    nocie Bijoarii inlcrficercnt, quod proiinus a Bajoa- C rcf;no Ausirasiorum Meuis urbe promoveus
    de
    riis esl implelum. Ncc quisquam ex illis remansil Iransila Ardenna, Magantiam magno cum cxercilu
    Bulgaris, nisi lantum Allioeus d cum septingenlis vi- ag^rcditiir ', disponcns Bhenum transire, sciram
    ris, el uvoribus cum liberis, qni in mnrca WiniJo- de cleclis viris foriibus de Neustcr et Burgondia cum
    rnm e
    salvalus est. Post luec cum Walluco f
    duce ducibus et gralionibus secum habens. Saxones mis-
    Winidorum annis pluiimis vixil cum suis. sus ad Dagobertum dirigunt, pctvntes ut cis trihuta

    LXXIII. Eo anno quid parlibus Spaniae, vcl eorum quse fisci ditionibus dissohcbaul indulgercl : ipsi vcro
    regibus conligerit , non prablermiliam. Defunclo Si- coriim studio ct ulililale Winidis resislere spondent,
    sibudo R, rege clemcn.issimo , cui Sintela ante an- (l Francorum limitem de illis parlibus cuslodire
    num circiter successeral in reguuin, 646 cum esset promiltun'. Quod Dagobertus, cousilio Neuslrasio-

    Sintela nimium in suis iuiqiius, ct cuni omnibus re- rum adeptus, praestilil Saxo ibtrs qui his n pctitioni-

    gni sui primalibus odium incurreret , tum consilio bus suggercndum vcneraul. Sacramenium, ul eorum

    » In cdilis corrup'a sunt Iktc nomina. Le- omnino 8 Ilodie, ut monet Freherus, Windiscliemarck.
    rlionem Clarom., Cliesti. et Freh. retinuimus. Colb. Sic Clar., Freh.elGhesn., Wallaco; al., Walduco. {

    Iiabet, Aibingam, Novarinm, Collisam, Omavibitergio, * Sisebuto anno 021 successit Beccaredus II, ejus

    Luna. Edili alii, Albinga , No>aria, Cottisaonia ubi j) lilius, el isti posl tres menses Suintilla, sive u,ui liiQ
    Tergio rl Luna. Lrbes isla; quas rccensuiiiitis notis- Sintela, Sintillu, el iu codd. quibtisdam Senzila ap-
    siina; stinl, praeter Varicottim, nomcn corruptum , pellatur, atipie in eo desinit Isidori Chronicon. Sise-
    quod ilivinare non licuit. Genava maritima (Genes) nandus anuo 631 Suintillanem e solio exturbavit.
    sic dicitur, ul ab Allobrogum Geneva dislinguatur.
    b lllyr., quai erat etiam leciio Colb., sed delriia,

    Albenginum velus iiomeu retinel Albenga, sede epi- AZgidio. At Clar. habet Agecio, caeteri, Ejicio, quo
    scopali ab Alexaudro III J.maia. Siuna est Savona niodo in istis codJ. Egidii nomen scribi solet. Vide
    sub Genuensium diiione, Opitergium, vulgo Oderzo. (Vagmentum i ex ahis Fredegarii libris quod infra
    Lonae vcteri urbi succe«sil Sarzana. Ilanc expedilio- proferemus.
    nem memorat Paulus Uiac. lib. iv cap. \1, ubi ait a Boh., auri solidos. »

    Bnthari captas fuis-e Bomanorum civitates omnes in Colb. ei Ed., Habundantius. Ilatic capiiis 73 par- i

    litlore maris ab urbe Tuscia> Lnmnsi ad Francorum tem ad annuin seq. i-evocai Coinlius.
    k Ed. el Colb. cum
    fines, el Opitergitim ab eo fuisse (liriitum. lioh., per viam. Et infra al.,
    b Alias Avarorum. Aliquot cum aspiralione Ilaba- exi ide abstrahere.
    rorum. Sic el Hunnorum pro Cliunorum, ul saepe mo- Boh., Magantia... egredilur. 1

    iiuimus. m Scara esl lurina milituin, uljam obscrvavimus.


    c Colb. et Bober. cum plerisqne Edilis, Hispania.
    Infia, pro Neuster, vct. Ed. hahenl Austria.
    4 Sic Clarom. Apud Colb., Alticcus Chesn. el u Boh., hujns. Ches. et cxie r i, hujus peuiiinu.
    ;

    Frcb., Altiaus; alii Aliiceus, cum coJ. Palat.


    ,
    ,

    6j.> cnuoNicm. dU
    mos iTai a , super arn a plncata [Al. placiia] pro A LXXVIi. Radulfus dux liiius Chamari , quem Da-
    universis Saxonibus lirmant. Sed pnriun hx-c prfm is- g.ibertus Thoringiae ducem insiiluit, oluribus vicibus

    siosoriitur effectum, tnmen trihutum Saxoncs, quod cum cxcrcitu Winidorum dimicans, eosque victos
    reclilere consueverant, prtfccplione Dagoberti habeni verlil in fugam. Hiijus victoriae superbia elaius , et

    indullum. Quingenlas vaccas inrerendalcs b annis contra Adalgiseium duceni diversis occasionihus ini-

    sinsulis a Chlothario seniore censiti reddebanl, quod micitias leudens, paulatim conlra Sigibertum jam

    a Dagoberto cassatum est. lunc coeperat rebcllare. Sed, nt dictuin est, sic age-

    An. dcxxxii. — LXXV. Anno H c regni Dagober- bai : Qui diligit rixas, medilatur discordias.
    ti, cum Winidi jnssu Samonis fottiter ssevirent , et An. dcxxxv. — LXXVUI. Anno 14 regnl bago-
    ss-pe transccnso eorum limite regnum Francorum berii , cum Wascones forliler rebellarent, et mnitas
    vaslandum, Thoringiam et rcliquos pagos ingrede- prredas in rc-no (©49 Francoruin ,
    qnod Chariber-
    rentur, Dagoberlus Meilis urbem veniens, cum con- tus tenueral, facerent, D.igobertus de universo rcgno
    silio poniificum seu et procerum , omnibnsque pn- Burgundiae exercitum promovere jubet, slatnens eis
    matibus regni sui consenlientibus, Sigibcrlum lilium caput exercitus , mmine Chadoindum , referenda-
    snum in Austeris regcm sublimavit, sedemque Mettis rium ,
    qui temporibus Theuderici quoudam regis
    civilatem habere permisit. Chunibertum (1
    Golonise B nmllis pra?liis probabalur strcnuns ;
    qui cuui decem
    urhis ponlificem, et Adalgiselum ducem palatium et ducibuscum exercilibus, id est, Arimbertus b , Amal-
    regnum c gubernandum instiluit. Thesaurum quod garius , Leudeberlus , Wandalmarus , Waldericus ,

    sufliceret (ilio tradens, condigne, ut decuit, eum hu- Ermenus, Barontus, Chairaardus ex genere Franco-
    jus culmine sublimavit, et quodcunque eidem largi- i nm , Chramnelcnus ex genere Romano , Wilibadus
    tus fiurat, singillatim prxceplionibus roborandum patricius ex genere Burgundionum , Aigyna ex ge-
    decrevii. Deinceps Auslrasii eorum studio limitem nere Saxonum, exceplis comitibus plurimis, qui du-
    et regnum @48 Franco.um contra Winidos uiiiiler cem super se non habcbant J
    , in Wasconia ciini

    defensasse nosciintur. exercitu perrexissent , et tota Wasconise patria ab


    An. dcxxxiii. — LXXVL Cumque anno 12 regis exercitu Burgundine fuissel repleta , Wascones de
    Dagoberti eidein filius, nominc Chlodoveus, de Nan- inter mor.lium rupibus egressi ad bellum properant.
    techilde rcgina naius fuis-et , consilio Neustrasio- Cumque praeliari coepissent, ut eorum mos cst, terga
    rtnn f
    , eorumque admonitione, per pactionis vincu- vcrtentes, dum cernerent se esse supcrandos, in fau-

    lum cum Sigibeito lilio suo firmasse diuoscitur. Et ccs vallium, et montes Pyrenaeos latebram dantes
    Austrasiorum oinnes primales ponlifices, caelerique se locis tutissimis per rupes eorumdem montium
    ieudes Sigiberti, manus eorum ponentes insuper, C collocantes latitarunt. Exercilus post lergum eoruin
    sacramentis firmaverunt ut Neptricum et Burgundia cum ducibus numero caplivorum
    insequens, plurimo
    solidalo ordine ad regnum Chlodovei post Dagoberti Wascones superalos, seu ct ex his magna mulii-
    discessum aspicerenl Ausier vero idemnue ordine
    : , tudine interlecios, omnes domus eorum iucensas
    solidato , eo quod et de popuio et de spatio tcrra?. peculiis [A/., peeuniis] et rebus exspoliant. Tan-
    esset coxquans, ad regnum Sigiberli idemque in in- dem Wascones oppressi seu perdomiii veniara et
    tegritate deberet aspicere ; et quidquid ad regnum pacem a superscriplis ducibus peteutes, promittunt
    Austrasiorum jani olim pertinuerat , hoc Sigiberlus se gloriae et conspeclui Dagoberii regis pra"!sentatu-
    rex suae ditioni gerenduin reciperet, cl perpetuo do- ros, et suse ditioni traditos, cuncta ab eodem injun-
    minandum haberet, cxcepto ducatn Dcnlelini s, quod cla impleturos. Feliciler bic exercitus absque ulla
    [id est ,
    qui] ab Austrasiis iniquitei ablullus fucr.it ,
    hcsione ad patriam fuerint reped.iti, si Arembertus
    ilerum ad Neustrasios subjungereiur, el Clilodovei dux maxime cum senioribus et nobilioribus exercitus
    regimini subjicereiur. Sed has paciioncs Auslrasii sui per negiigentiam a Wasconibus in valle Subola i

    tcrrore Dagoberti coacli vellent nollenl firmasse visi non fuissel interfeclus. Exercilus vero Francorum ,

    suni. Quod postea temporibus Sigiberli el Cblodo- qui de Burgundia in Wascoma (§5® accesserat, pa-
    vei rcgum conservaium fuisse conslat. D liata [At., parla] viclora redit ad proprias sedes.

    Hunc mnrem ninnibos populis Senlentrionalibus lunc fuisse apud Francos inslilulam. Boh., Adulgi-
    familiarem hnsse obsei valCangius inGlossario, queui sum; ulii, Adugysilum.
    eonsule. f
    Aliqiiol Ed., Auslrasiorum, quoi forle eorum au-
    b Sic Aimniuus, lib. iv cap. 2G, tlictas fuisse ad- ciores incodd. iucideiiiit qui habeni Neauster, i\eau-
    vertit, quod annis singuiij inferrentur. slrasii.
    c Cointius lcgeiiduiH hic esse censet an. 12, et R Bob
    ducaio Denlileno, »L, Danxileni.
    .

    h Ciar. cod.leclionem seculi fuimiis. Alii Alma-


    cap. seq. <>n. 15, sed nihil absqiie codicis alicujus :

    aucioriiate immutare licuit. garius, Hariberlus.. Erinenrims, Baranius, Ariatdus,


    d Colb. et alii , Huu.bertum, quod perindc est. scii Harundus.. liumetenus seu llanlenus, WitUbal- ,

    • Sic legendum esse monel Vale-dos ex cod. Cla- dus, Agliyno, sen .431/10.
    rom., cui Chronica Besuense ei sancti lienigni An- , liinc postea tolidcm ex ejusmodi comiiibus inler
    1

    nales Metlenses cum B. Pippiui Vila et cteteri con- Parcs Franciae allecti sunt, cjtiol duces.
    sentiunl, cinn Boher. et Freli. qui habel ducem, pa- V.illis Snhola pajjus cst aJ Pyrenaji radices situs,
    j

    laiium, ete.; sicut et III., licei hahcat palatii. At dimc.-sis oiim A»pie. sis (dWcqs) , nimc vero Elero-
    Cht»sn. ct alii Ed. cuin Colb. Adatg selum <lucem : nensis (d^Oteron). Cipul babei oppidum Malleoitem
    paluiii ad rcgnum gubernandum, elc. llnde aliqni in- (.l/</i(/t on),Sasoiie
    !
    (luvio irrigatn ti. Hodte coniraclius
    tulcie iiovam a Dagoberto digmlatem dutis palatii dicitur Sola, scu Seula, vuigo /,i Soute.
    :

    A:5 FBEDEGARII SCIIOLASTIC1 ti'(i

    DagnbiTiiis ;ul Cirppijco resideus mitlil uuutios hl A eveutus. Perinisau Digrdjcrti Waswies rcgressi suni
    Driianuiam, quod lliittones ma'c admi>crant veloci- in leriaiu Wascoui.c.
    i' i «iiiiiil.ir.ni , et dilioui sii;e se tradcient ; alm- An. dcv xxxii. I XXIX.— Amio IGregnisui '
    G5l 1); >-

    ijiiin exercitus Borgunduc , qtu' in Wascooiipfuersnt, gobertus prolluvio vcntiis in Spinogelu villa supcr
    de pra'senti in Biilannias dchuisscnt irrucrc. Qimd Sigona fluvio, ncc procul a Parisius 3'grolare cccpil
    audieui Judacailc '. rex britannoruni , cursu veloci cxindc ad basilicam sancli Bionysii a suis deferlur.
    Uippiacum cuiu mullis inuneiibus ad Dagobcrluiu Post paucos dies cinn xitae stiye senlircl periculum ,

    perreiit, ioique veniam pctens, eum cuncta qu% sui /Eganctn sub cclcritalc ad se vcnirc pia-ecpit, regi-
    regoi liiiiannia! Derlineoieb leudibus Frapcorura nam Nanlccbildcm ct (iiiiim , suuin Cblodovcum ei-

    Ulicde perpelravera.nl « eniendanduni spmididii j ct dem in iinnii cominendans : se jam disccssurum


    semper sc, fi regnuna (|uod regebat Briiapniae, sub- semieus, consilium /Eganx pcrgraium liabens, quod
    }C( liim diiioui Dagobcrli el Krancoruin regibus csse ( iiin ejus instantia legnuin strcnue gubernare possii.

    piomisil. Sed tamen ciiin Dagiberto ad incnsam vel llis geslis, posl paucos dies Dagoberius emisilspiri-

    ad prandiuui discuinbere noluit, co quod cssct Juda- lum , sepullusqiie est iu ecclcsia sancii Dionysii,

    eaile rcligiosus el limens Demn valde. Ciiniquc Da- quam ipse priuscondigne ex auro el gcminis, cl mul-
    goberlus resedisselad prandium, JudacailccgreJiens fj lis preliosissimis speciebus ornaverai, et condignc iu

    de palaiio ad mansionem Dadonis " refereudaiii circuilu fabricari pra-cepcrai ,


    patrm iuium ipsius pre-
    ,

    quein cegnoveral sanciaui religionem sectarilein ,


    tiosum expetcns. Taptae opcs ab codem, et villa; et

    atcessil ad prandium, indeque in crastino Jmiacaile possessiones niulisc per plurima loca ibi siiul collalnc,

    re\ Biiianiiorum Dngoberlo valedicens in Brilanninm ut miraretur a pluriniis. Dsallentium ibidcm ad iu-

    repcdavit. Coulignc tatnen a Dngiberto niuncribus star monasterii sanclorum Agaunensium instilucre

    bmim.iliir. jusserat; sed faciliias abbalis Aigulfi eamdem insti-

    An. ucxxxvi. — Anno lo rcgni Dagolicrti, Was- tutionem noscilur refragasse ' . Post Dagobeni dis-
    cones onnics seniorcs lcriae iilius cum Aiginane cessum lilius suusCblodoveus snh tcncra rci.iic re-
    ducead Dagobcrtuni Clippiacum venernnl, ibiquc iu gaum patris ascivii. Umnesqiic leudes de Neusici ct
    ecclesia domni Dionysii regio limore perlerrili con- Burgmidia eum Massolaco villa sublimanl in icgnum.
    fugitim feccruni. Clemcntia Dagobcrii vitam Iiabent ^ga vero cuin regina Nantednble, quam Dagobcrtus
    induliain : ibique sicramentis Wasconcs firmantes, 652 reliqueral, regebat palatium.

    siiniil et promitienles se omni tempore Dag"berto et An. dcxxxviii. et xxxix. — LXXX. Anno primo
    filiissuis, regtmqne Francoium (ideles fore, qnod regniCblodovei, secundo,el imininenieleitioejosdeni
    d
    niorc sol.to, sicut sa?pe fecerani ,
    poslhac probavit G regni anuo s, condigne palaliuin guhcrnatct rcguu.u.

    a
    Bob.. Judacaule. Vulgo dicitur Judicael,qui posl- rum sententiam, qui coolenduul hasilicam in i|iia
    ea dimisso rcgno vcstem monasticain susccpii in se|>ullimarlyres liicnint, el ia qna Dagobertus loit
    inonastetio sancti Jnliannis de Gaelo, liodie sancti dcposilus, in ipsa urhe olim exstilisse ; cum e cmi-
    Mevennii, in dice- esi Aletliensi, seu sancli Maclovii. trario altera scutenlia validissimis argumentis de-
    Memoratur 111 Martyrologio Beaedictino die 17 Kal, monsiretur idq.ie piima daia occasione sesein scri-
    ;

    Januarii. plis emendatmum pollicilus est ;


    quod bic testari
    h Is e>t sanctus Audoenus, postea Botbomagensis visum esl, quoil ipse tlic 10 Januarii bujus anni lOiiS
    cpiscopus, vcl suo nomiiie celebris, de quo inlra pie fato fnncius, promissum cxsequi nou potuer>t.
    Ed. cuin Colb.; Aitiando; al., Atnanao.
    c Ca:lerum lmdie ;iie apud sanclum Dionysium Dag >-
    d Ches. aildil fefellcrunl, ut probavil. berti tumulus a dcxteram inaj iris altaris visitur,
    I

    * In iilis annis sexdccim compuandi simt ii quos sed qui lant;e antiquilatis esse viiis crudilis non vi-
    simul cum palrc reg >avit, atque ita Dagoberlus detiir. De nobilissimi liujus monaslerii, (|uod eximie
    wbiisse aVociidOB esl anno (538, die xv Kal. Febr.,i|ui regmn nostrorum, lcrlix polissinmm slirpis, cmn-
    anuus 657 dici otest, si aunus a Paschaie incboalur,
    i
    inune condilorium est, praerogalivis, sacris cimeliis,
    m lit apud Fredcgarium. tlanc senlcuiiain post Va- plurimis possessionibus, jurisdiclionibus, elc., plura
    lesiuui el Cointiuin multis ar^umeulis conlirinal nos- proferre siipervacaneum essct.
    ler Mabilloniiis cum in pra-falione sa-c. n Benediclini, ' Freh. al. , suffragasse. Favcl Cbronic. sancti
    tom in dissei tatione singulari ea de re ediia toum III Bcnigni, ubi le^iiur, jusseral, quod sludio etindusiria
    vet. Analect. contra eos qui Dagobertum aonos sex- .. abbatis Aigulfi est adimpletum. Ilunc poslea Valcn-
    decim posl patris inonem regnasse censentes, ejjia ii:e episcopum luisse censei Jobaunes Columbus; at

    obitum ad an. l differunl. Spinogilum vero


    (i i vicus relragatiir Aimoinus, qui lib. iv cap. HI.Agilulfnm
    ubi Dagohcilus asgrotavit, situs est supra Sequauam, Valentiae episcopum laudai, e| seq. Aigulfum abba-
    a S. Diimysii oppido una circiier leuca dissitus, vulgo tem saocti Dionysii. Dsallentii Agaunensis nominu
    tsi>inay, (|uanquam, nt moncl Valesius, Espineuil bie inlellige jugem psalmodiam diu nociii ue pcrse- j

    dici el scribi deberet. Sepullus est aulem in basilica verantem, quahs erat apud Gracos monachos, qui
    Diony>iana, qu.im eo in loco Uiuc exslilisse ciim Accemetae dicebanlur, quasi nunquam dormirenl id :

    sanctorum Martyrum sepulcro ubi nunccliain visilur, per plures lurmas dislr.buti pr.cstabant, quem moreui
    duabus circiler leucis ab urbe, compluribus argu- ab Aigullo negleclum resliluii Cblodoveus II, ul ex
    menlis viri erudili jain eviceruut, et e\ muliis cliar- ejus charta paiet, quam in appendice dabimus. Idcui
    tis aulographis prioMF regum nosirorum siirpis, qiuc tirmarunt Theodoricus IV el Pippinus.
    lib. vi ile Be Diplomatica iiabentur, conlirmari potest. s Sic Clar. et cteteri scripti. Consentiunl Illyr.,

    •Jiiin etciim vir el. Sebaslianus leNaiu deTillciiioni, Col., Bign.,Botli. et Bar. At Cliesn. el F<eh. : Alga
    uon mmus pielato quani erudilione illustris, lomo IV vero anno 1 Chlodovei, imminenle secundo ejusdem re~
    Itirturiae eccles. ea de re qnasi dubitando scnpsis et, gni antio, condigne, elc, quain leclionein c.tteris
    repolca.ab amicis mouitus atlcntius explorata, prailerendam esse censet Cointius. Al Fredegarius
    aunovii uul is cenis rationibus approbari posse eo- non luc trcs annos laud.it, quasi qux in b s capiribus ;
    657 CUKONiCUM. 6S«
    A"^ vcr.inter ca:leros primates Ncplrici prudentius A ubiis ex pnmalibus, nomine Cliinlas n.Ius, coilectis
    agens, ei pleniludinc palieulisR [Al. sapienlia? iinhulus, | phuiitiis senatonbus Golthotuin, ca?teroque populo,
    ciniciis erat pracelleiuior. Eraiquc geuere nobilis, inregnum Spanise siiblimatur, qui Tulganem degra-
    opibus abundans ,
    jtislitiam sectans, eruditus in ver- dalum ad onus e cleiicaltis tonsorari fecit cumque :

    bis, par.Uus iu resjionsis : tantummodo a pluriinis onine rcgnum Spaniae suae diiioni urmassel, cogniio
    blaspbemabatur, eo quodiesset avariliycdeditus. Facul- morbo [Al. more] Gotiborum, quem de regibus de-
    lates plurimormn, qurc jussu Dagobrrli in regno Bur- gradandis babcbant, unde sa?pius cum ipsis in con-
    gitadiae ei Noptrico illiciie fueranl usorpatse, et fisci silio fuerat, quoscunque ex eis hujus vitii promptum
    diiionibns contra modum justilix* redaclx, consilio cmiira reges, qui a regno expulsi fiierant, cognove-
    A ganis [Al. jEginanse] omnibiis restatiranlur. ral fuisse noxios, tolos singillatim jubel interfici *,

    LXXXI. Eo anno Conslanlintis imperator mori- al osi|ue exsilio condcmnari, eorumqtte uxores et

    lur a . Conslans filius ejns sub-tenera aetate consilio fiias suis fideltbns cum f.cu taiibus 654 fadif.
    senitus in imperio sublimatur. ldem e;us tempore Feritir de primatibus Goitliorum boc vitio repri-
    gravissime a Sarracenis vastatur iinperium. Hieroso- mciido ducenlos fuisse inleife< tos : de mediocribus
    Ivma a Sarracenis eapla, raeteraeque civiiates eversa?, qiiiiigontos interficere jnssit. Qtio dusque bunc mor-
    jEgyptus superior el inferior a Sanacenis pervaditur. B bnm Gotlborum Cbintasindus cognovisset perdomi-
    Alexandri:i capitur et prccdaltir. Africa lota vastatur, luin, non cessavit quos in Suspicione habcbal gladio
    cl a Sarracenis possidetur, Paululum, ibique Grego- trucidare. Gottlii vero a Chimasindo perdomit', nibil
    rius patricius a Sarracenis est inlerfecnis. Conslan- adverstis cumdem ausi siinl, ut de regibus oonsiie-
    linopolis cum Thraciana 653 provincia et
    lantum veranl inire consilium. Cbintasindus cum e-set ple-
    pancis instilis, Romana b provincia imperii
    eiiam et nus dicrum, filium siium nominc Kichysinduni in

    diiioni remanserat. Nam maxime lotum imperium a omni rcgno Spanise regem stabilivit. Cbinlasindus
    Sarracenis gravitcr fuit atlrilum : eliam et in poslremo poe litenliam agens, elcemosynam multani de rebus
    imperator Constans constrictus alque compulsus, ef- propriis facicns, plenus senectute feriur nonagena-
    f. ctus est Sarracenorum tnbuiarius, ul vel Cmslan- rius morluus esse.
    linopolis cum paucis provinciis et insulis suae diiioni An. bc\l. — LXXXIU. Anno 3 rcgid Chlodovei re-
    re erv.tretur. Tribus anuis circiler, et lertur adhuc gis, ^Ega in Clippiaco villa vcxaln a febre morilur.
    amplius, per uniimqueinquc diem c mille solidos auri Anie paucos dies Ermenfredus, qm filiam ^Eganis
    a>rariis Sarracenorum Consians implebat. Taiideui uxorem acceperat, iEnuIfum e comitem in Albio-
    rcsumptis viribus Conslans impeiitini aliqtianiisper dero vico in mallo L interfecit. Ob bancrcm g^avis-
    r. ctiperans , tribula Sarracenis implenda refulat. q s j,„ ; , slrages de suis rebus, jussione et permissu N tn

    Quemadmodiim hoc factum fuisset evenium, anno techilda', a parenlibus ^Enulfi et populo plurimum
    in qiin explelum est, in oniine tlebilo refcrani, et fitur. Ermenfredtts in Ausler Remus ad basilicam
    bcribeie non silebo, donec de bis el aliis oplata, si saacli Remedii fccil confngium, ibique dicbus plnri-
    pcrmiseiil Deus, pcrficiam, htiic libello cuncla mibi mis hanc infestaiionem devitando ct regio timorere-
    cx veiilalc cognila inscrani. sedit.
    d rex Spaniae, qui Sise- LXXXIV.
    LXXXIL Eo anno Sintela Posl discessum vEgan • Erchinoaldus
    nando in regno sticcesseral, defunclus est. IIujus li- major domns, qui co saiiguiiiens fieral de geniirice '

    lius, nomine Tulga, sub tenera wtale Spaniis peli- Dagoberli, major donuis palalii Chlodotei efftcitur,
    tione patris sublimalur in regno.Goithoruin gens im- Eratque bomo patiens, bonilalc | lenus, cum esset
    patiensesl,qttindosuper se forte jugumnon habuerit. patiens et cautus, bnmililale et benigna voluntale
    IlujusTulganis adolcscentia omnis Spania more so- circa sacerdotes, omnibusque patienter el benigne
    lito viliatur, diversa cotnmitteus iusolentia. Tandem rcspondens, nullaque lumcns supeibia, ne(|ue cupi-

    narrat tribus bis annis consignand sini sed vult i ; queetiman. 642 exturbavil Cbindaswindiis, qui an.
    solunimodo jEgam seu jEganem palalium priino el 64 J Rcceswinlhum filium suum monaichani reli-
    (

    secundoanuogubeinas.se, ac lerlio immiuenic de- quit.


    funclum ut dicit iufra, cap. 83. Consentil Clironi-
    , D e Alii, honus, pro honorem, ut vel. Edili.
    < uiii sancti Benigni. f
    Idem fecerat Leuvigildus. Vide Sregor. tib. in
    Consianlinus lleraclio patri successit an. 641, quo
    a Ilisl. cap. 30, el noia^ Alteserras in idein caput.
    paulo po-t a Marlina noverca, ul IVrlur, veneni po- s Clar., semel, Chainutfuni ; alias, Ainulfum ap-

    lione necalo, lleracleonas, ex ipsa alter lleiaclii filius, pellat. Colb., Aniulfum, seu Acjinidfum in liidita
    Mtccessit. Sed ipsi post sex menses ediclo setiatus Biili., Aqnulfo.
    b
    Malius dicebalur conventus toiitis regionis, seu
    naribtis praecisis, cl lingtia matti abscissa, stibstiiutus
    est Constans, Cooslantini (ilius, Monoibebtaruin de- placitum majus, in qun res majoris inoineuii a co-
    lensor. inile finiebaniur. Vide Glossarium Cangii.
    b Ilodic Romania dicittir, qune Thraciam prnprie « Alii, genere; plerique genetrice, seu genere Dngo-
    diciam et alias vkiiias legiones coniprelnnilil. Boh. berto. Ercbinoaldus Balibildem postea rcginam ecap-
    e* \ei. Ed., Thraciana provincia imperii, cxleiis oinis- liviiaie redeniit, sanctttm Fur-eum excepil, eique
    sis. Laiiniacum pro conslruendo monasterio dniiavit, ee-
    Co'b., alia manu, annuin.
    « clesiamque sttb ipsius nominc apud Pcionam con-
    Sentela, seu Sinlilla. \nlgo dicilur Cin-
    d Alii, siiuxit. Obiil paulo uiite saiu ttnn Eligium ex ipsius
    ttiiia, aul Suiiitbila II, ctii successii Tuba, qui iu sancti Eligii Vilae hb. n, cap. -f , id csl circa an~ ;

    cvlji. plerisque Tolga, in Bob. Tholija appellalur ,at- IHIIII


    r>.sr> FREDF.GARI1 Sf.lWLAS I I GSO
    diiot.' sirvicl»:»: : lanliim in s';o lempure pncem »e- A Griinoaldiim superbia lumens, et zelum ducetis (

    ciai)8 diit, n i Deo esi-et placihile. Ertl BapiciiK, sed euroque despicere conarelur, GriutoaUJus eum Cbu-
    in priiuia mssi ;ia ciim timplicitate, rebus mensura- iiiherto ponlifice se in amicili uii coustringcns, coe-
    iin ditatus, ah otnnibus ersl dilectus. Igitur poat peral cogitare quo ordine Otto de palatio ejicerelur,
    fliscessiun Dagober i
    655 ro 8' s ' ( 1"° wrdiue ejug- et gradmn palris Griinoaldiis assumercl.

    (I. in lliesaini inler lilios divisi luerint, non umiltam : An. dcsl. — LXXXVll. Cuinque anno 8 d Sigiber-
    seil dilucidalo ordinebuic voiemrai inseri procurabo. ins regnaret, et Radulfus dux Thoringis vchcmcntcr
    LXXXV Cum Pippinua major doraug, post Dago- SigibertO rebellare disposuissct ,
    jussu Siutb<-rti oin-
    berli ohitum, el cssleri doces Austrasinrum, qni us- nes loudes Austrasiorum in cxercilugradiendum han-
    que in transitu DagoberU su;r fuerant dilioni reicnli, nili sunt ". Sigiherlus Rlienum cum exercitu iransiens,
    Sigiberlum unanimi conspiratione expetiissenl, Pip- geutes undique dc universis regni sui pagis ultra
    pinus cuin Chuuiberto, sicut ct prius amiciliae cullu Rhciium ciiiii ipso adunatx suul. Primo iu loco lilium
    in inviceni cullocati fuerant, et nuper sicnt et prius Clirodoaldi, uoinioe Farum f
    ,
    qui cuin Radulfo uui-
    aniicilia veliementer se lirmiler perpetuo conser- luih habebat consilium, exercitus Sigibcrti trucidans
    vanda obligant, omnesque leudcs Austrasioruui se- rupil, ipsumque interfccit : omnem populum uujuti

    eum uterque prudenter, et cum diflcedine aitrahen- 15 'ririqui gladium evasit, caplivitali deputanl. Omnus-
    los, eos.benigne gnbernantes, oorom amicitiam con- que [irimati et e\ercitus dexlras invicem danles, ul
    slringunl, semperque sorvanl. Igilur discurreniibus millus Radulfo vitaiu conccdcret, sed h;ec proniissiw
    lfgaiis, partom Sigihcrto dubitnm de lliesauris Dago- non soiiitur elfectiru. Sigiberlua deiudo Buchoniaoi
    berti Nantecbildx reginaj et Clilodoveo re.^i a Sigi- cum exercilu irausicas, Thoringiam properans. Ra-
    lierto rea,uiiilur, ad qund reddondum placilus insli- «lulfus Iitc cernens castrnni lignis niiuluin in quo-
    iuilur. Chuoibertus ponlifei urlns Goloniae, etPippi- dam monte super Unestrude II Th«r ngia con-.
    ivio iu

    nus majordomus cum aliquibus primatibus Auster a sirueis, exercitum undique, quanlum plus potu t,
    Sigiberlo direeti villam Compon !ium n
    usque perve- Ciilligens, cum uxore et liheris in hoc castro, ad se
    niunt, ibique ihesaurus Dagoherti, jobenle Nante- dcfensaiidum siabilivit :
    ©57 i ui q"o Sigibertus cuiu
    childe et Chlodoveo, instantia .dEganis majoris <lo- cxercitu regni sui veniens, castnnn undique circum-
    inus prxsenlalur, ct aequa lance dividitur : tertiain dat exercitus ; Raduifus ven, intrinsecus ;id prajliuni
    tamen partem, de quod Dagobertus acqtnVicrat, Nan- fortiter prxparatus sedeb.u. Sed hoc praalium sum
    lechildis regina percepit. Chuniberlus ct Pippinns consilio inilutn esl. Hoc adolesceuiia Sig.bcrii regis
    hunc Ihesanrum, qux pars fuit Sigiberli, Meltim fa- patravit, cuin a ii eodem die vcllent procedere ad
    Ciunt perducere; Sigiberto prasentalur et de^crilii- bellum el alii in crastino, nec uiiitum haheiUes con-
    C ,

    tur. Post vero b anni circulum Pippinus moritnr, siliutn. Grimoaldus et Adalegiselus duces.hxc jcer-
    uec parvnm dolorem eju-dem transitus cunctis gene- nenles, Sigiberti periculuin zelanles, eum undiqiie
    ravit in Ausier, ex eo quod Q&Q ah ipsis pro jusii- sine iutermissione custodiuut. Bubo.dux Arvernus
    ii;c cullu et boniiate cjusilem dilectus fuissct. Gri- cum parte exercitus Adalegiseii, et iSnovalaus « co-
    moaldus lilius ejus, cum esset stronuus, ad instar pa- incs Sogiontensis cum pagen^ibus suis, el casleia
    tris diligilur a plurimis. cxercilus manus plurima, eoutra Radulfuin ad poi-
    LXXXVI. Ott > quidam filins Uronis c
    domestici, tam castri piotinus pugnaiidum perrexerunt. Radul-
    qui bajulus Sigiberli ab adolesceutia fuerat. contra lus cum aliquibus ductbus exercitus Sigiberli fidu-
    a Nullus forlasse loens exstal in Francia,
    qtiem tnr a vobis monilores, quos bujulos vulgtu appellal , m
    Rogcsfrequentius excoiuerint. Vulgo dicilur Compie- qlvriam vestram iuier se ipsi partianlur. IlinC magna
    gue, silus paulo iufra confiiiontes A.\o '.t iu Isaram. aucU>rilaiepollelianl,quod ul plurimum umnia eorum
    Vide lil». iv <lc Re Diplomatica. Hodieque celebre uuiu fierenl. De his fuse et erudite disserit Cangius
    est oppidum, uhi insignis abbalia ordinis Benedictini i:i Glossario.

    el congr. sancti Mauri, qu:e nalales suos Carolo Calvo d Colli. Cumque anno 9. Sic legit S giberlus Gem-
    :

    debel. blacensis iu Ciir. nico Freh., an. 7.


    b Colb. el Freh. Posl fertur anni eirculum. Boh.,
    : D c aliqnid ohservavimus in notis
    Jam de hac voce
    circttlus. Circulus ille anni po*t ihesauri divisionem ad Gregorium. Bmnom
    est edictum seu denuuliaiio
    interpretandus est, non voro post ,/Eganis m<>rtem, alicujus rei. Ojiandoque etiam Biiinebaiur pro pceua
    nlerque enim anno t>40 obiit Pippinus sepukus cst iis qui non obiemperaverant inflic:a; sicut et lieri-
    Landis ad Geiatn atnuein in llasbaniic el Brabanliae banuum (Carrikre-ban) mulc amsignahateorum qui ad
    coufinio, niiiic exiguo oppido, hnud procul a inona- exTcitum neglexerant. Non ptane exolevit haruui
    ire
    nasterio sancii Trudonis. Vide lib. iv de Re Diplo- vociim Etenim liodie dicimus cotwuquer le ban
    iisns.
    m itica. Ab eo loco Pippiuus Landinentit cognoineu i\ Varriere-ban, oi Stremisau ban de fempire. Quinct
    arcepit. Gorpns ejus, postea Nivigellaai iranslatmn, nuptiaiui:i proclamationes in ecclesiis fieri solitas
    jiixta sanctam Geriradein suara ipsius filiam deposi- bannos dicimus.
    lum csl quod ironasleriuui Ita ejus n\or cum san-
    ;
    f
    tdili plcrique, Farum
    (iliuin Chroatdi vomine
    ria Cerirnde conslruxerat. Sancn Pippiiii \i -am < J - i i •
    • -
    cmn. Mss. cuin laruin; et inlra, Fara:; Clar.,
    Freli.,
    nius tomo I, ei Bollandus die 2l Februaiii, quo ipsius Faram /ilio Chiodoaldo, ctc. Co b. et Lditi coinplu-
    festum colitur, exliiheni. res, exercilum Sigiberli irucidans, quod est mendo
    c
    Ches., Beronis ; al., Vronis, Vironis. Eronis, sum.
    Aronis. Boli., Vrones. Bajulus regis dicebalur, qui 8 Boh., Sogolinsit. Colb. et cditi pleriqne, Enova-
    cjus cducationis cur.im liabebal; mide vulgus eos laus Sigiolctviit (le Suntgaw). Chesn. et rreh., t\au-
    uionitoret appellabat, m
    p.it«t ex hupi Ferrariensis valaus; al. Innoualatu, .Fnovalatus, ct sic inJra.
    abbalis episi. i, ad Carolum regeni
    ' Non admiuen- :
    ,

    m c.iikoxicum. 662
    ciam habercf, quod super ipsum noti voluisscnt viri- A idenqnc non mancipaviteflectum. Cumquc Erthinoal
    bus irruere, de castro per portam prorumpens, supcr dns Flaochalus majores domus inler se quasi ununi
    el

    exercitum Sigiberti cum snis irruens, lanta strages iniissent consilium, conseniientes ad invicem huuc ,

    a Kadulfo cuni suis de exercitu Sigiberti filur, nl gradumhonoris, allerulriim solalium pr^bentes, dis
    iniruui fiiisset Magancenses in boc praelio non fue- ponunt habere feliciler. Flaochatus cunctis ducibus
    rtinl fideles. Fcrtnrque ibi plurinia millia hominum de regno 659 Burgundia.', seu et pontificibus pcr
    fuisse Irucidata gladio. Radulfus patrata victoria in episiolam, eliam et sacramentis firmavit , unicuique
    caslrmn ingreditur. Sigibcrlus cum suis lidelibus gradum hnnoris et dignitaiem,seii et aniicitiam per-

    gravi ainariluiiinis moerore arreptus, super equum pcluo conservare. Hac dignilale sublimalus Flaocha-
    sedens, lacrymas oculis prorumpens, plangebal quos tus regnuin liurguinliaj pervagatur, consilium assidue

    perdiderat : et Bobo [1/., Bodo] dux, et ^novallaus iniens, priorem iniiniciiiain, qua cordis arcana diu
    comes, etcaeteri nohilium foitissimi pugnatores , seu celavcrat, memorans, Willebadum patricium interfi-
    et plurima manus exercitus Sigiberti regis, qui cum cere disponehat.
    ipsis in congre-sione (Ctaminis essent aggressi, con- XC. Willebadus cum esset opihus abundans, et
    spiciente Sigiberto, hoc pracliofuernnttrucidati. Nam pliiiimorum facultates ingeniis diveisis abslollens,
    a domesticus, qui et amicus Radulfi
    ct Fredulfns B ditatus inclyte fuisset, et inler pairicialus graduiu
    fu sse dicebatur, boc praelio occubuit. Sigiberlus ea- et nimiarum facullaluni elaiionem siipeibia; esset
    iteni nocle nec procul ab ipso casti o in tentoriis cum dcditus, adversus Flaochalum lumcbat , eumque de-
    sno remansit exercitu. In crastinum videntes quod spirere conabalur. Flaochatus colieclis sccum ponli»
    Kariulfo niliil praevaluissent, missis disciirrenliinis ut ficibus ct ducibus de rcguo Burgundiae, Cabillono
    Rhcnum pacifice 658 iterum transmearent, cum pro ulilitate patria; traclauduiii nieiise Madio placituin
    R idulfi convenienlia Sigiberlus et cjusdem excrcitus instiluil. Ibique ei Wilb-badus niultiiudinem secum
    ad proprias sedes rcmeant. Kadulfus superbia elatus babens advenit. Flaochatus ibideui Wiliebadum in-
    ad modiim rcgis iu Thoringia se esse censebal, ami- lerficere nitebatur. Haec cernejis Willebadus palaliiin
    cilias cuni Winidis firmans, caetcrasque gentes, quas noluil introire. Flaochatus foris contra Willebadum
    vicinas habebat, cultu amiciliac obligabat. In vcrbis prailiaiidum aggreditur. Amalherius vero germanus
    tamcn Sigiherlo rcgimen non denegabat, sed in lactis Flaochali ad pacandum intercgrrens , ubi jam iu
    liirliter ejusdcm resistehat dominalioni. congressione certaminis confligere debuerant,Wille-
    An. icxli. — LXXXVIII. Anno 11! rcgni Sigibcrti, badus Amalbertum secum reiincns de hoc evasit pe-
    Ollo, qui adversus Grimoa'dum inimicilia per super- riculo. Intercurrenlibus el cseteris personis separan-
    biam liimebat, faciione Grimoaldi, a Leuthario duce G lur illaesi. Flaocbatus deinceps veliementem inibat e

    Alaiiiannorum inlerficitiir. Gradus honoris majoris consilium de interiiu Willebadi. Eo anno Nantecbil-
    domiis in palalio Sigihcrli, ei oinni regno Anslrasio- dis regina morilur f . Ipso anno mense Septcmbri
    r m in manu Grimoaldi conlirmatus e>ivehemeiiier b . Flaocbatus cum Chlodoveo rege, et Erchinoaldo,
    An. hcxlii. —
    LXXXIX. Ain» 4 regni Chlodovei, ilidemque majore domus, ct aliquibus primaiibus
    riimque Namechild s regina cum lilio siio Chlodovco Neuslrasiis, de Parisiaco promovens per Senonas et
    rcge, posl discessiim ALg.uw, Aurelianis iii Kurgun- Antissiodorum, Augiisludunuin accesserunl ; ibique
    di.r regnum venisset, ibique omnes seniore% ponlifi- Chlodoveus Willebadum patricium ad se venire
    ces, duces el primates de regno Bur.undae ad sc prxcepil. Willebadus ccrneus iniquum consilium
    >enire praccepit : ibique cunctos Nantechildis singil- Flaocbali,et germani sui Amnlberli, Amalgarii et
    bilim attrabens, Flaochaliis e
    ,
    genere Fianeus, major Cbramiieleni ts ducnni, de suo interitu fuL.se initum,
    rcgnum Bui gundiae, electione pontificum et
    dojiins in colligens scciim p'urimam inulliludincm de palricia-
    cuiiclorum ducum a Nanlechilde rcgina in hunc
    , lus sui termino , etiam et ponlifices , seu nobiles, et
    gradum honoris nobiliier st:ibililur, neptemque siiam, fortes, quos congregare potuerat, Augustiidunuiti
    nomine Kagnnbertam d Flanchalo desponsavit : gradiendum iter arripuil. Cui 660 obviam a Chlo-
    spon--alia Ii.tc nescio qua faclione fiuntur. Nam aliud D doveorcge, Errbinoaldomajore domus, el Flaocbato,
    consilium secrcte Fl. ochatus et Nantechildis regina Ermenriciis domesliciis dirigitur, eo quod Willebadus
    iuacliinantur, quod crcditur Deo non luis-e placibile, trep'dabat, utriim accederet, an suum devilando pe-
    a Che-. rt Freb.. Freudvlfus. e u' reliquia: ad an. 1552 servatae fuerunt. Qno anno,
    !

    b Postea eo in olenthe devenil , ul defuncto Sigi- destrucla funditus saneli Manini abbaiia, delatac sunt
    berto, e uqu filio Dagoherto in Scoliam amandato,
    •
    Ninceium, ubi in ecclesia quam appollant priuiatia-
    Ch Idcheitiun filium siium A"Sl'asiae ic^eui saluiari lcm, ex cjisdem ahhatiae alioruiiiqiie sacrorum loco-
    jusscril. (,U!od facinus regni optimates dctcstali , ly- rum spollis et rediiihus dolata, (|uie^cunt. Festum
    rannn extuib;vo Grimoaldum Parisiis in vipcula
    , tjus colilur die 1 Fehiuarii.
    conjecere. ubi tlefuncins est Tun^que Dagoherlus, a c Alii, Flaucadus, scu Fiiochadus, et sic infra.

    proeeribus regni r-vocaius, paier nnn Auslrasic re- d Cnlh. et Edili iiuidam, lieyimbertam ; al., tlag m-
    gtuiiii acccpii. Qua dc re Valesius lib. xx el xxnlte- berlam; Cbesn., Ha- moi>ergam. :

    riim F ancic. llenschenius i.iYitam sancii Sigiherli,


    ; * Colb. et Edin aliquot, vehementer minabal eonti-

    dio i Fe!r.; Bollandiani et Mahillon. in pnf. tomi 1'nmi. B ih., eniine. at ; alii, eliminabat.
    II Actor. sanctoruni ord. Benedictini. SinibcTlus se- f Scpulia est iti basilica sancii Diunysii.
    pultus est in mona lerio sancti Marlini quod propi» e C.olh., Ramlen . Edi.i alnjiiot, lUimnclcni : ai.-
    Mcitas con truxcrat ad ripam Moscllc, ubi sacrx Chiamneli, Wiramleai. et sic inlr.i.
    GG3 FREDECARII 8CI10LASTICI CilRONICUM. 60*
    tiiulum rep «l.irel, nl ab ErmCinici promissionibos A clypeum elevnsscl, Manaulfus cnm conlo Dcrlhariutn

    |
    r ivcnlus usipie Augusludiinum aggrcderettir, quem in pectore percutiens, ca-leri qui cuin eo vcneranl,
    > le credens condignc |.i/., digni-] niuncri'iis liono- ijihumque 661 circunnlanles, 60 quod Beriharius
    rav.l. Post lcrgum ejus Augiisludunum accessil, ilii- nimium reliquis pracessissel, vidneralur graviter.
    fpie tcntoria euni suis nee procul ab urbe posuii. Tunc Aubedo c lilius Beribarii, cernens pairein in
    ,

    Kodem d e qno ibidein pciacccsserat , Agilulluin a periculo morlis , cur-u Yelocissimo patri auxiliando
    Valcnlioe urbis episccpum, el Gysonein comitcm ad perrexit. Manaulfo conto percusso in peclore, terra
    pravidcnduin qu;« agebantur Augustudunuiu direxe- proslravil ; ca-leros qui palrem percusserant totosqne

    rat, qui a Flaucham in urbe reienli sunl. In crasiino iulcrfecil. Sic Bertharium suum genitorem.ut (idelis

    Flaocbalus, An algarius el Cliramnelenus, qui consi- lilius, prxstanle Domino, lilieravit a morle. ili vero
    lium de iiiteritu Willebadi unanimiier conspiraverant, duces qui cum eorum exen itu super Willebadum
    de urbe Augusiuduno matuiius promoventes,c;eieri- irruere noluorant, teuioria Willebadi, cpiscoioruin,

    que duces de re^no Burgundis cum exercitu eis sub- vel caiterorum ,
    qui cuni eo veneianl, dcpncdando,
    }ungiinliir. Erchinoaldus cnn Neustrasiis quos secum pluriiuuin inibi auri el argeuli capiunl : reliquisque d

    liabebat, idemque ;<rma sumcns ad boc bellum ag- rebus et cquitibus [A/., equis] ab bis qui pra:liaro
    gredilur. Willebadus e contra t< la praelii b conslruens B noluerant percepti sunl. llis ita gestis, Flaocbalus
    i]iioscunque potuil adunare, pbalaitges utra?que in in craslino de Augii-tudnnii promoveus, Cabillonum
    congressione cerlaminis jungunlur ad pradium : in perrexil. Ingressus in urbem, urbs 662 '" craslino
    ea pngna Flaoehalus, Amalgarius et Cliramnelenus, nescio quo casu inaxime tota incendio concrematur.
    iiemque Waudelbertus duc«.-s cum suis in congrcs- Flaochatus judicio Dci percussus, vexatus a febre,
    sinne cerlaminis contra Willebadum piignandum collocalus in scapbam, evectu navali per Ararim
    confligunt. Nam c.rteri dures, vel Netislrasii, qui
    un- fl svium, qui cognominalur Saoconna [Al., Sagonna],
    dique eosdem debuer&ot circumdare, se relinentes Lalonam properans, in itinere, undecimo die post
    aspiciebanl, exspectanics eventum, nnluerunt super Willebadi interitum,emisit spiriium; sepultusque est
    Willcbadum irruere; ibique Willebadus interficilur : in ccclesia sancti Renigui in suburbano Divionensi.
    plurimi cum ipso de suis gladio irucidantur. Eo Creditur a plurimis hi duo, Flaochatus et Willeba-
    certamiue caHeris primus Bertbarius comes palatii, dus, co quod multa in inviceui per loca Sanctorum
    Francus de pago Lltra-Jurano, contra Willebadum de amicitia obliganda sacramenta dederant, et uler-

    coiifligit. Adversus quem frendens Manaulfus Burgun- que populos sibi subjectos cupiditalis Lnslinciu inique
    dio, exiens de inter caHeris cuni suis adversus Ber- oppresseranl, siniul et a rebus nudaveranl e
    , qucd
    lliarium praiiaiidum; Bertharius eo quod prius illi C judicio Dei de eorum oppressione olurima nuiltitudo
    aitiitus fuisscl, dicens Veni sub clypeo men, de hoc
    : liberata sit, el eorum perfidia et mendacia eos titrum-
    periculo te Iiberabo. Cumque ad eum liberandum que inlerire lecissent f
    .

    EXPLICIT FREDEGARU CHROMCUM.

    Aliquol Fdili, Ailulfum; Freh., Aigulfum.


    * codex est,ni fallor, quem Valesius laudai !ib. xx
    Freherus siispicaiur legendum esse telam pmlii.
    * Berum Francic. ex bibliotheca Christins Sui-coruin
    * Clar. el Ch. al., Chaubedo. reginae. Q iin et in cod. Boheriauo, in quo subse-
    d Id
    est, reliquasqne res et equites, seu equo». quenlia Chronica omnesque addiliones haltentur.
    * Clar., Boh., Colh. et Palal., in poputis tibi sub- spatium hic relinquitur vacuum, tum per litleram
    jectis... oppresserant simul letarebus. Freh., lateribus. niajiisculam habet Iaitur, elc., el index capitulorum
    De utriusque morte vide sancti Eligii Vitain, quam operi pra>fixus desinit iu 89, de Wi!liba'di et Vlaco-
    sr ripsil sanclus Amloenus, et Vitam sancli aldi inletitu. Unde patel baec opuscula omnino esse
    Sigiraoni
    s;«c. u Benedictino. diversa. Porro licet Fredegarius Chronicum ar.no 4
    1
    Hic desinil Chronicon in codice Claronioniensi, Chlodovei, qui vulgaris xrx. fuit C4I, aut 642, juxta
    qui circa id tempus scriptus videlur, ut in prafaiione Valcsii computum , concluserit , eum tanien ultra
    «liximus. Idem tabet velus codex qui olim fuit Mel- . hunc anntim viiam produxisse patel ex eap. 48, ubi
    r.liioris Goldasti , ab Henschenio lomo I Februarii ^ Samonem an. 40 ChltiUrii regis, Chrisli 623, "n re-
    Bollandiaui laudatus in observat. ad Vilam sancti gem a Winidis electuni , et annis 55 regno potitum
    Sigiberli. Queiri codicem ne fortasse aliquis imper- iuisse scribit; Chindasvindi eliam regis Hispaniaruin
    leclum dicat, vetat clau^ula Explicit, quaj in fine lam morteni et alia memorat, qux- post Chlodovei mor-
    hdicis quam ipsius Chronici apposita est. Is ipse tcm conligeruiit.
    ; :

    FREDEG/VRII SCHOLASTICI
    ftrxmutnn toniinufcium.

    PJRS PRIMA,
    AUCTORE ANONYMO.

    6S3 XCI. Igilur n Chlodoveus filins Dagoberli ex A Auster a Francis in regnum elevatus est, apud
    gencre alienigenarum reginam accipiens , notnine Wulfoaldum ducem.
    Baldecliildero b , prudenteni atque elegantem, gcnuit XCIV. Eo tempore Franci adversus Ebruinum in-
    e\ ea filios tres , Chlotharium, Childericum et sidias praeparant; contra Theodoricum insurgunt,
    Thiodoricum : hahebatque majorem domus palatii eumque S65 a regno dejiciunl : crines capiiis ejus

    i/irurti strenuum atque sapientem, nomine Erchan- abscindentes lolonderunt, Ebruinumque et ipsum
    waldum c. Chlnloveus itaque in regno pacem hahuit tondunt, et in Burgundiam Luxnvium mouaslerium
    ahtque bello. In extremis vero vitse aunis amens invilum dirigunt. Propler Cliildericum in Auster le-
    effectus vita caruit , regnavitque annos decem el gationem mitlunt ; tina cuin Wolfaldo duce venien-
    oclo d lem, eumque super cunclum regnum suscipiunt.
    Anno dcuvi. — XCH. Franci quoque Chlotharium XCV. Erat enim ipse Childericus rex levis alque
    filium ejus majorem in regno slatuunt, cum prx-fala cilalus nimis, gentem Francorum in sedilionem mit-
    re^ina matre. Eodem 684 <l"oque lemporemortuus tens, et in scandalum ac derisum ; donec odium non
    3^t Erchanwaldus major donius palaiii. Franci autem modicum inler ipsos crevit usque ad sc:>ndalum el

    tu incerto vacillanles, acc^plo consilio, Ebruinum in ruinam. Quo ingravescente unum Francum nobilem,
    hiijus honoris curam ac dignilatem staluunt. B nomine Bodilonem, ad stipitem tensum crcdere con-
    An. dclx. — XCIII. Hisce diebus Chlotbarius rex, tra logem praecepit. Videntes haec Franci, in ira

    i valida febre correplus, obiit in juvemuie, regna- magna commoli, Ingolberlus videlicet et Amalbertus,
    vilque aunos qualiior ".
    vel reliqni majores natu Francorum sedilioneiu,

    An. dclxix. — Theodoricus vero fialer ejus in conlra ipsum Cliildericum concilaverunt.
    reguum successit; Childericus enim fraler ejus ' in An. dclxxiii. — Memoratus Bodilo super eum cum
    • Hiijus appendicis anctor is ipse est, ut videtnr, rint. Cnterum Cointius mullum invehilur in eos cjui
    qui varia Ctironica in unum corpus collegit. Hiatum subsequentes reges ignavos appellaverunt.
    simorum circiter 59 qui effltixeiunt a fiue Clmuiici e Legendum qualuordecim. Sed posl antios quatuor

    Fredegarii ad an. 680, quo incipil se«juens Chroni- regni Chlotarii, Childericus ipsius fraler Aiisirasi.u
    cum, infra, cap. 97, supplevit potissimum ex anony- rex factus est, annn sciliret (»6.1. Anno vero 660, de-
    iuo , qui Gesta regum Franeorum scripsit sub Theo- functo Clilolario, Tlieodoricus III, ulriusque fraler,
    jorico Calensi, el Monacho Dionysiano, Gesiorum in regniim Neuslriae et Burgundiae elevalus, pauio
    Dagoberti ejusque filii Chlodovei scripiore. Unde post e throno dejicilur, Ebrornoque apud Luxovium
    cum auclons conipimes faliellas suis scripiis in-
    isti relegalo, Childericus monarcbiam obtinuil , quod
    lerscrueiint, non uiagna esl apud viros eruditos liu- C a^ictor nosler hoc cap. el seq. exponit. Cieierum ali-
    us conlinuatoris auclorilas. qui receniiores Cliloiatium in basitica sancti Diony-
    b Ballhildis ex geuere Saxonum, qui scilicet cum sii sepultir.n fuisse scribiini; sed verisimilius est eum
    Anglis et Jutis iu Britanniam Majorem ssculo v in monasterio Calensi fuisse depositum, ubi eliaui
    trnnsieranl, exorla, ex captiva in regium thalamum niinc ejus sepiilcrum cum ipsius elfigie lapidea ab
    ascita est. Conjuge defunclo regnum adminisiravil asuiis circiter 700 sculpta ostenditur. Cieterum Chlo-
    et tandem in monasterium Cai.e i|uod sedificaveral tarii annum lertium in aniiuni 651) incidisse fusins
    secessit, ihique monialis facta, obiil atuio 6S0, die prohat noster Mabill.m. tonu> III Analect. ex velcri
    50 Januarii, quo festum ejus recolitur. Vitam ejus inscriplione codicis ms. FossateiiMS, quae sic habel
    hahes sscculo n Benedictino,. pag. 775. Visiiur eiiani- Anno centesimo posl explicionem numeri sancti Victortf
    nnnc ibi ejus sepulcrum in crvpla subterranea. cpiscopi ciclum recapitulanlem, anno lertio domni Clo-
    c
    S cColb. el Pal. Boh., Buldigilde.. Herchowialdo. iharii regis indolis, ex jusso ipsius principes, vet geue-
    Cseteri, Erchoaldum. Is e»l Ercliinoaldus supra lau- tiica? sutv prwcelsce domnce Bulthildte reginw, elc.
    datus. f
    Omissa una linea edili sic habeut : Theodoricus
    d Boher., annos xvn. Sepnltus esl iu hasilica san- vero frater in Austria, qnod a vero abcrrat; nani jam
    cm Dionysii. Eo regnante multum crevisse diciiur lunc Cliildericus regnabal in Ausiria. Meuduin hoc,
    Majinim douuis polentia, quae eo demum devetiit, ut quod viris eru lilis negoliutn faccssivcral, ope iiiss.
    ilii, pulsis regibus, coronam sibi taiidem itnposue- satiavinms,
    SG7 FREDEGARIl SCIIOLASTICl 068
    rcliquis quamplurimis surrcxii insidiaturus.el rcgem A rogis per fngam dilapsus evasii, a Bacivo J villa eva-
    i iii Lauchonia silva, im cim regim ejus pr.Tgname, dcns anfugil : iliique advenientc Ebruino, thesiurni
    iiniiiine BIKbilde, quod dici dolor b csi, intcrfecit. quos ibi reperil apprcliendil. Inde egressus, Crisce-
    Vulfbildna quoque per fugaiu lapsus cvasii, ct in cum c
    villam venicns in Pontio, Leudesio Bubdole
    Ausicr reversus esi. Franci vcro l.cudesium liluin lidem promiilit, simiilans fefellit, laeto placilo ut
    I rclianwaldi im icm in majoris domatus dignilntem cnnjtirationi lacla cum pace discederet. Sod Ebrui-
    ititiiuiil pcr coiisiliniii beili Leutlegarii ei Buciorum iiiis lallacilci agons, ul solcbat, compairi suo insidias
    ejus. prspanns, ipsum Leudesium occidii, rcgem Theo-
    666 XCVI. Elirninus audiens Ims dissensfones, doricum in rcgnum rcsliiutum, ipsc sutim princi- '

    cnnsilio accepii», Frencos inviem rliscordanies, con- paium sagaoiter reslauravit. Sanctum Letideg >r uin
    vocatis iu auxilium sociis, persnnis quani plurimis. episcopum, crudelissimis torincniis ca-surn, gladio
    einn niiiUo coiniiaiu excrciluum, a Luxovio eoenobio perimi jussit s. Gerinum germanum cjus diverso
    egressus in Franciam regredilur, usque Isram llu- turme.iio trucidavii. Reliqui viri Franci corum socii,
    vinm c venieos peraccessil, custodes dormien'es in- pcr fugam lapsi, Ligerem transgressi, usque Wasco-
    lerfecit ad Sanotara M <xentiam, atque Isram flinium nes coifngeruiii : quamplurimi vero in exsilio dam-
    Iransiena , quos ibi iuvcnit dc insidiatoribus suis B nati ulira non comparuermit.
    occ.dil. Leudcsius niajor domus una cum tdesinris

    a
    Colb, cl Boh., insitliaturus in regem in Lnuconis nay). Memoraliir in kalcndario Eimnae reginae, quod
    silm.... Rilichilde. Hancsilvam eani csse pulantquae Bbumis in bibliolheca Kheimgiana servalur, die x Kal.
    iuler Cilam, villam tuuc rcgiam, el Sancli Dionysii Januarii, quo eiim marlyrium perlulisse dicil velus
    (ipiiidimi interjieet; hedie Liberiacensis silva dici- auctor, idque, ut Mabillonius probat, an. 679.
    lnr, vulgo la foret de Livri, atit cerle Bungiai ensis, d Sic omnino legenduin csse baud duhium cst,

    dc Rondi. Non enim audicudi suut qui hoc couligisse qiianquam vulgo Abucivo praeferant codices, unde
    po am prope Rotomagum, ubi aiuni Childericunvrum Samson Abbavillaetis el Cointius bie Abbalisvillam,
    uxore sua Bilcdiilde fuisse sepulium in ecclesia sau- vulgo Abbeville, designari ptilaverunt. At Bacitim villa
    cti Peiri, quae hodie protecloris sui nomine sancti esi regia olim cclebris, antc(|iiam a Nortmannis vio-
    Audoeni appellaiur. lloc nempe extra conirovemam l-relur, prope Corbeiam sita, cujns rudera etiamnimc
    c se debet, ex qno eortiin sopulcra detecla sunt in visnntir, vicusipte nomco Uaisiu relinet. Vide libr.
    etclesia sancti Germani a Pratis, cutn anie annos iv de Re diplomat. num. 12.
    c rcilcr -40 restatirareiur. Praeler iii-ignia regia in e Alias Creciacum, cuin silva cognomini in Pon-

    Cliilderici sepuicro, baec inscriplio liitcris majiisculis tivo (Crdcy en Ponlhieu), non ad Alleiam, ul Valesio
    cvarata inventa fuit, CHILBB. REX. Vidcsis Vale- _ visnm est, sed ad Maiam lluvium. Vide lib. iv de Re
    sinoi ea de re disserentem lib. xxiBcmm Francic. **
    diplomai. num. 46.
    1 Alii, dolus cst, quaj vox pro dulor non semel oc- r Boh., in regno constituto, ipsi suum.

    ctin t. e Occisus est in pago Atrehatensi die v Nonas


    « Eiliti, Issnm; al., Isaram. E-t Isara, vulgo COi*e, Oclobris, anno 078, et scpnltus apud Sarcingam
    ad (|nam etianmunc bodie per.-ltt opindum a ponte (Soran). Vide liiijus Vitam diiplicem a co;equalilms
    cl Sancia Maxeniia vulge le Pont-Sainie-Mnxence di- auctonbus scriptam iu saBCtilo u Benedictin >. Geri-
    cluin. Porro bac occasione Cblodoveum qiiemdam iiiis vero, seu Ciiarinus, cjus frater, eadem die uti

    parvuluui Ebrbinus in regem oxiuht, quem Chlotarii Mirtyr etiam colitur in Marlyrologio Bomaoo, qui
    (ilium esse inemiebatur. Dagoberlus vero II tu ea lapidibus obrulus fuisse dicitnr in sccunda Vita san-
    pane Auslrasiic quai cis iiliraque Bb nuai huic ii Leodcgarii, num. 11. Bem fusius narrat ipse
    i

    iltivhi vicina erat, rcgoav.l ad au. 68d. De cjus in Leodegarius in epistola ad suam matrem data. ln
    Caliias redilti, ca;ile el sepuliu: a, luse disserit Mabillo- kalendario vcteri mouisterii Murbacensis in Elisalia,
    iiuis in pr.claiione saeculi iv, Aci. sauclorum ord. ab annis circiier quingenlis scripto, memoratur san-
    Bimed. parte i, § i», iiuin. IU3 et seq>|. ls cst sanclus ctus Ceriuus martyr vin Kal. Seplembris.
    Da-jobcrtus rex el martyr, qui colitui- Salauaci (Sle-

    PARS SECUNDA,
    AUGTORE -ANONYMO AUSTRASIO.
    Ebruino, Marlino aique Pippino, adversus
    637 Anno dcliix.— XCVII. ln Auster " quoque, D pibus,
    b dux, et Pippinus Thcodericum regem excilanlur ad I). Ilinn. Commoto
    mortuo Llfoaldo duce, Hartinus
    J
    liiius Anscgiseli quondam Franci nubilis, dominaban- exercilu ad locum cui vocabultim esl Locofao , iu-

    commissis invicem princi- terim commissi pia-lmm iueunt, ibiqne magno certa-
    lur. Defunctis regibus ,

    » llic atieor priore mulio esl accuraliorj aetatem berto. Belli civilis inter Theodoriciim el Dagoher-
    suam prodit infra, cap. 10'J, ubi se inno 733 scribere iihiiuioti moininit anctor eoaevus Vitae sancta: Sala-

    itidic.u. berg.e, soec. II Benedictoio. Al. Ed., Decrdentibus.


    h d Sic Boher. Ediii, Locofico. Gesia Beg. Franc,
    Martinus hic memoratuslilius eral sancti CIo-
    dulfi, nepos Arnulli; et Pippinus frater e,us
    sa.-icti cap. 4-b, habent Lufao; al., Lucofao, Lurofago, qui
    erai palruelis, idctuque ex Ansegisilo sancti Ariiu fi locus Valesio iguolus, videtor esse Loixi in pago
    111'P'IS. Laudunensi. Vidc lib. iv de P»e Diplomai. nom. 57
    e Ihigobcrlo sciliccl II, ct forle filio ejus Sigi- Locuiu lamen, qui Lufuus dkitur m payo Tultcnsi.
    ,

    650 CIIRONICUM CONTINUATUM. PARS SECUNDA. «70

    niine dimicantcs, plurima pars populi ex utrisque A cordis permansit. Fucrunt igitur inter Pippinum et

    parlibus corruit. Devicli cum soeiis Marlinus alque proafalum Gislemarum discordise multae, bella civilia

    Pippinus in fugam lapsi sunt; persecutusque eos plurima. Nam ad castrum Namugo b conira hostein

    Ebruinus, maximam partem de illa regione vastavit. [ld est, exercitum] Pippini ducis Gislemarus consur-

    Martinus ideoque Lugduno Clavato a ingressus, se getis, fraudulenler falso juramento dato, quamplurh
    infra muros ipsius urbis munivit. Persecutusque mos eorum nobiles viros occidit. Inde vero reversus

    eum Ebruinus, veniens b Erchreco villa, ad Lug- obsupplantalionem patris, vel aliam malitiam nou
    dunum Clavatum nunlios dirigil , .dSgilbertum ac modicam, quam fallaciter perpelraverat, a Deo per-

    668 Reulum e
    , Remensis urbis episcopum, ut fide cussus praediclus Gislemarus, ul dignus erat, iniquis-
    promissa in incertum super vacuas capsas sacra- simum fudit spirilum.

    menla falsa dederint. Qua in re ille credens eos, a An. dclxxxiii. — llloque morluo ,
    pater ejus
    Lugduno Clavato egressus, cum sodalibus ac sociis Warado lionorem prislinum majoris domatus re-
    al Erclirecum vcniens, illuc cum suis omnibus in- cepil.

    lerlecius est. An. dclxxxiv. — XCIX. Eo tempore beatus Au-


    XCVIIL Ebruinus quoque magis atque prv.fusius doenus episcopus plenus vinulibus niigravit ad Do-
    crudeliter Francos opprimebat, donec tandem ali- B niinum tempore Warado ' prapfatns h . In illo ilidem

    quando Erinenfrido Franco minas d parat, resque major domus obiit. Eraique ei matrona nobilis et
    proprias lollere dispnnil. Consilio cum suis palrato, sirenua, nomine Ansfledis i, cujus gener, nomina
    nocle collecta manu sociorum, per noclem super Bcreharius, honorem majoris domus palatii susce-
    eum consurgens, Ebruinum inlerfecit. pit; eratque statura parvus , intelleclu modicus
    A.\. dclxxxi. — Quo perempto, ad Pippinum du- levis alque citatus, Francorum amicitiam atquecon-
    cem in Ausier cum muneribus suis pervenit. Quo silia soepe contcmnens. Haec indignantes Franci Au-
    facto, Franci, accepto consilio, Waradonem, illu- deramnus, Reulus et alii mulli, relinquentes Ber-
    slrem bonorem majonsdomalus
    viruni, loco ejus in charium 670 a d Pippinnm per obsides conjunguntur,
    c coiistitueriint. Klcirco pr.rfalus Warado nhsides a amicilias copulant, super Bercharittm vel reliquam.
    Pippino duce accipiens, pacem in invicem 663 P a " parlem Francorum conciianf.
    traverunt. An.dclxxxvh. — C. Pippinus commoto exercilu
    An. dclxxxii. — Erat id temporis memorato Wa- bosliliter ab Auster consurgens, conlra Theodoricum
    radoni filius, valde efficax atque industrius, eruditus regem et Bercharium properat ad bellum. Conjmieli
    in consilio, qui vice palris cnram palatii gerebat, in oppido Vermandensi k , in loco qui dicitur Tex-
    nomine Gislemarus, qui ob nimiam ca.Ilidilatem ac C tricio, bellum mutuo gesserunt. Praevalenle Pippino
    Kagaciiatem pai.rem ab honore propsio supplantavii. cum Auslrasiis , Theodoricus rex cum Berchario
    Quein sanclus Audoenus f
    episcopus scepius ob hoc fiigam iniit, Pippinus v ctor exsiilit , persecutusqiio
    increpabat, ac subinde ut ad pacem vel patris indul- eos, eam regionem sibi subjugavit. Sequenti lempore
    gentiam remearet. Qui audire renuil, et in duritia idem Bercharius ab adulatoribus falsis amicis inter-

    memoralHoricnsinUistoria episc. Antissiodorensium, d


    Minas parare hic et passtm est negotia facessere,
    qiioui hic designari forlasse verisimilius nonnullis seu insidias moliri (\ux vox hodieque gallice reddi
    ,

    videhitur. poiesl, des menees.


    a Sic Boh., quod
    est antiquum bujus urbis nomcn e Sic Colb. Editi, majoris domns, et sic infra.
    Wa-
    ;

    bodie Landiinnm {Laon) dicilur. rado in scriplis passim Warato appellalur.


    '» Hic locus varie in variis codd. scribitur. Colb. f
    Freb. Illyric. et caeteri, Adoiuus ; al., Audoinus.
    hic, Extreco, et infra Erchreco ; Boh., Erehrego, Her- Gislemarus vero alias dicitur Gislemaris, Vhislemarus.
    rhrego. Fd., Ertreco, Erereco, Ercheco. In GeslisRe^. I)e his infra.
    Franc, Ercharo, Ergariaco, Ercfierego. Hunc locutn s. Sic Boher.; alii castrum Manucum. Ilic antem
    esse Aclieri, vicum Ribodiinoniem iiiter et Faram, iu designamr Namuctim, sive, ut iiadie scribimus, Na-
    pago Laudunensi situm, censet \alesius. Sed verisi- murctim, vulgo Namur, urbs Flandrije vei suo no-
    milius est esse Escheri-Launois Lauduno proximio- mine celehris, quae episcopali sede saeculo proxime
    fr
    rem, ut dicitur lib. iv de Ke diplomat..num. 57. Est elapso donala est.
    eiiam in Kh morum dicecesi haud procul a Castro h Obiit ix Kal. Septemb. an. G&i. Sepultus est in
    Porliani locus ad Axonaui, Ecry dictus, qui forlasse monaslerio sancti Petri in suburbio Koiomagensi,
    hic designa'tur. hndieque celebri in urbe sub ipsius sancli Audoctii
    c Sic Boh.
    Ed., Regulum ; Colb., Aiqilbertum ac (Saint-Ouen) noiniiie, ord. sancii Benedicli e congr.
    rtegulfum. Prior, qui in Boh. dicilur Aglibertus, si sancti Mauri. Ejusdeai saucti reliquke superiori sse-
    Valesio credamus, luit Agilberius priinuin in Anglia, culo a furentibus Calvinistis combusiic fuerunt.
    lum Parisiorum in Francia episcopns, cujus corpus Alii, Warato. ln charla Theodorici rcgis, lib. vi
    «

    in monaslerio Jotrensi (Jouarre) sepultum, an. 4631, de Kediplomat., iinm. 13, legilur Waratune , :

    pouiilicalibus ornamenlis indulum, rcpcrluin est in Ebroino, et Qhistemare quondam majoris domos, et
    aidieuia saucti Pauli Eremitae, ut lestatur passim Berchario majorcm domus, qui bic passim iucmo-
    Andreas Saussaius, qui huic invenlioni interfuii. rantur. Hae varietales cxcepto Berchario, etiam
    ,

    lienlus vero seu, ut a Frodoardo appellalur, sicut el in nostris Chronicis scriptis occurrunt. in Ed., Bcr-
    in diptychis antiquis, et in lilaniis Khemensis Eccle- tharius.
    siae, Orbacense monasterium condidil, ubi
    lleolus, i Aliis, Anfledis, Anfredis.
    sepultus hodieque colitur, iii Nonas Septeinb. Uler- k Boh. : Exercii.n hoslile... properans ad... Ver-
    (Uio iu Faslis sacris locutn habet. Eos vero a lacinore mandisse. Lis est itiler auciores an Virotnatiduoruin
    qirod illis hic impingilur visidieare conatur Coiulius urb-. praeci|>ui olim episcoporum qui Novioiimtu
    :-j an. OaJ. (Soyon) iraiKmigraruut «dus, fucrit hodicrua Au-
    ,
    :

    571 FIIEHKCAUM SCIIOLASTICI 075


    feciusest, iusliganle Ansflodc malrona socru rip. A sepiilius in hasilica beati Arnulfi confessoris Metiis
    Po^t li;rc auiem Pippiuus Thoodoricaui regeui acci- urbe. Grimoaliliis qiioque ex qua.lam coucubina g«-
    piens cum lliesanris, ct doiiiuni palatii oinnia per- iiuil liliuin, iiominc Tlietidoalduin.

    agcns, in Ausler remcavit. FrJtque ci uxor nobilis Clll. Igilur prx-fatus Pippinus aliam duxil uxorcm,
    el prudenlissima, noinine Plectiirudis a , gcnuitquc nnbilem et elegaiitcm, iiomine Alpheidam, ex qua
    81 ea iilios duos : nouicu senioris Drocus b
    , iiomen gcnuil filium, vocavilque noincn ejus lingua pro-

    vero junioris Ciinioaldns. pria e Carlum, crcvitque puer elegans, alque cgregius
    An. ix.xc. — Cl. Moituus est auicm Theodoricus ellectus est.

    rex. regnavil auiem annos seplemdccim c


    , Chlodo- CIV. Morlims est his diebus Childcherlus rex, el

    veuin III i 11 111 ejus parvulum elcgeriint in rcgnmii. Non scpullus Cauciaci b in basilica sancti Sicphani mar-
    posl inullos vcro anuos praeiliclUJ r x Clilodoveus lyiis. Ucgnavilauiem annos sexdecim '.

    ivgroians niorluiis est, rcgnavit auicm annos qua- An. dccx. — Dagobertus filius cjus scdcm rcgni
    luor. patiissui acccpit. IgitiirGrimoablus filiam J Batbodi
    Am. dcxciv. — Cliildebertus fraler ejus in regnum duci'. Frisionum duxit uxorem.
    rcseilit d . Drocus vero a Pippino genilore eruditus, An. dccxiv. — yEgrolinte quoque Pippino lohii

    diicaium Campancnsem accepit. B vilia '*


    super Mosam fluvium, cum ad eum visitand.im
    A.\. ucxcv. — Gritnoaldus junior cum Cliildebeno idem Grimoaldtis venissei, cuin ad oralionem in ha

    rcgfl major domiis palalii super Franeos electns esi silica sancti Lantberti mariyris proccssisrct, a cru
    !
    iii|iie vir mitissimus , oinni bonilalc el mansiietu- delissimo viro impio, Banlgario nomine, inlerfectus
    ili e replelus, largus 671 m eleemosynis et in ora- est. Po-thacc Theudoaldiis lilitisejus parvulus, in locu

    lioniiiiis promptus. i|)-ius cum prajdicto rcge Dagobcrlo major domus


    CJI. Pippinuscontia Ualbodum e ducem gentilcm pa'atii effectus cst l
    . luseculo quoque tcmpore idem
    Fiisionum gcutis adversusallcrulrum belluin itilule- 672 Pippintii dux aegrolans niorlutis est m Bcxitque
    .

    rnni, caslro Doresiate f illic belligeranles invicem. popiilum Francorum annos viginli septem. Reliqiiil

    Pippinus victor cxslitit, fugaloqueUaibodo duce cuin supcrslitem Carlum filiuin. Post obilum quoquc cjus
    Frisionibus qui evaseraut, idein Pippinus cum mul- Plccbtrudis matrona pr.cfata suo consiio atque re-
    lis spoliis et prada reverstis csl. Poslha:c Drocus gimine cuncla sese agcbai. Demum Franci miiluo iu
    lilius Pippini a valida febre correplus inortiius est scditionem versi, consilio inuili acccpto, commissa

    gusla Viromandiiorum, que a celebri martyre urbis C tilis obiit, popnlis fidei suscipicntbe libertilcm re-
    rl rcgionis palrono, vulgo Sainl-Quentin appellaiur ; linqtiens. Vide Vitam sancti Llliatniii sx c.i
    lli liene-
    an vero vicus hodieque priscuin Veroiuaiidiii (Ver- diclino ad an. 72U. Frisiones, antiqua gens inlerioris
    tnundn) iiumen retinens, abbalia ord. Pramionstra- Gerinani.c, in Balaviam effu>i partcm cjus uon mo-
    lensis iilustratus, a quo loco haud miilltim distat dtcam occiipaveruiit, qua; ab iis Frisia dicla esl. De
    icurici.im ad Dalinaiiion-m nuvium, vulgo Tertri, iis vide Mabilionii obscrvationes inVtain sancti Wil-

    s«N Tcslri-sur-Uauinignin, vicus inier Peronam et librordi, num. 7 saac. tn Bcncd. ad au. 759.
    Stu< li Quinlini oppidum situs. f
    Bob., Durislate, vulgo Durosladiuui, hodie Baia-
    a Sic Boli. Colli. Blidrudis, et infra. Bliclrudis. voduiiitn dicitur (Wich le Duersteden), in Geldriai
    I •<!., Plicfudis, etsicinlra. Ilanc postea dimisit Pip- ducaiii ad Licum Bheni fossam.
    piuiH, ul Alpaidem assumeret sed ab episcopis cor- ; « lil est palria, scilicet Theotisca A'oi7. Is postca
    icplus, Alpaide in monasierium Orpii secedeule, cel.lirs fuit Carolus Martellus, qui in codd. Boli. et
    Plechlrudem recepit. I oll). semper dicilur Curlus. Editi, Carolus, et ejus
    b Sic Boh. Colb. vero ctim Ed. plerisque Drogo, maier Boh. Calpaida.
    iti

    qni infra hahenl Drocusel Drogo. b olim regia in pago Noviomcnsi et dioecesi
    Villa
    c Sic Bob., Colli. et cod. Cbristinae reginrc. Fdili, Sucssionensj sila haud procul a Compendio el Coi-
    qnuiuordecini. Ain l<>r Gesloium U. g. Iranc. novem lliieiiiibus Axourc cum Isaia, vulgo Choisy, ubi mo-
    deiim, al. oclo decim. No-tris mss. favent Chronica nasierinm olim celebre, tn>.1 ieine wineio Medanl i

    aliqnol a Cbesnio edita. Coinlios annos novcm • i SuiSMonensi subjeclum. ¥.idc lib. ivde Ue dipluiiul.
    fleeiin tribuit, cl Chdoveo III ejus successori duos. ct Valesium lib. xxiu Ber. Francicarum.
    Qui computus in sumuia a nostio auctore non dissi- j)
    '
    Sic Boh. et Colb. Eiliti , tredecim. Leclio mss.
    dci , qui priori annos sepiem decim, posteriori vero cou irinat Labbei seiiieniiun iu Miscellancis histor.,
    quatuor tribuii. Theodoricus sepulius esl Alrabati in pag. 6i, et CointiD favel, licct Childebcrio annos
    monasterio sancii Vedasli (Saini-yaati), quod ab eo scpiem decim tribuat, nam hiduo tanlum ultimi antii
    coiisliuclum aul salicin dotalum f isse tradunt. ipviin vixisse scribtt.
    d Ex inscriptione cod. ms. Jacobi Bon.ar>ii patet i Nouiine Tentsindam, ex Geslis Begum Franc. cl
    atinum 5 Childeberii 111 iiiiii anno aerae vulgaris 690, liii. de Majoribus domus.
    quo Pascba die 23 Mailii celehraitnn fuii, Cwncur- k Boh., Job villa. Alias, Jopila seu Jopilum , ,

    risse. Inscripiionem hic habes ex anitnadvcisionibu^ vulgo Jupil, sive lopil appellatur; sita esl e regiono
    Scaligeri in chronologiam Eusebianaro. llerislalii propc Lcodicum. Vule lib. iv de Be Di
    IN ANNVM V. CIIILDLBKUTI LIEGIS FUANCO- ploinat. ii(iii). 71. Basilica sancti Lambeni hodie ca-
    BVM PIPLNO IVBLNTE AB ADAM SVNT ANNI V. thodralis est Lcodicensis. Hic sanclus uecatus fueral
    MILLIA dcccc. FVIT PASCHA X. K. APRILIS. auno circ. 708. Ejus viia habelur iuler Acla sancto-
    ASLENSIODOMINI FVIT K .MAUTIAS [Leg Maus] rum Benedictin., sa-.c. m, parle l.
    PIRCYCLOBVM NVMEBVM ANNO M. XCL. BE- 1
    Ciilb. et Boh., majorem domatu palalii accepit.
    PETITIO A lAIMTECYCLl. m Obiil an. 714, mense Decemhri, paulopostliliisui
    e Is est Uaibodus.qui agnitaChristian.T. retigionis nccem. Diclus est junior, quod avum malermim
    vrilalc, maluii cuiu superioiibus regibus el pnnci- liahucril Pippinum Landinensem ; scuior vcro ob uc-
    pituis in inferiiuni deiucrgi, quam ab illis scparatus pulcin, qui poslca reguuui oblinuit.
    U J cccluui conscciidcie. Lndespielo baptismategcn-
    577, CWIOMCUM CONTINUATUM. TAP.S SECUNDA. C7

    acie in Coalia * j.ilva, conira Theudoaldum, et leudcs A CVil. Doinde Colouiani urbem reversu<, ipsain ci

    Grimoaldum
    Pippini (|uondani, aique inierecoita- b vilalem cepil reseraani : pncfata Plechirtnlis the-

    meti. Corruilque immodicus exercitus.


    ibi Theu- sauros palris sui ei reddidit, et cuncla suo douiinio

    doaldus iiaque a sodalibus suis per fugam |apsus resiiiujt.

    evasit. Ma^na et valida perluibalio et pcrsecutio An. dccxvih. — Regem sibi constituil, nomine
    exslitit apnd gentem Francorum. Chlolliariiim. Chilpericus itatpie et Raganlridus le-

    CV. Eodem lcmpore tunc elegerunt in -lionorem galionem ad Eudonem ducem dirigunt, cjtis au\i-
    majoris doinalus quemdam Fianrum, „iiomine Ka- liiim postulantes rogant, regnum « el niunera tra-
    ganfridum c ; commoloque exercitu lioslili usqne dunt. Illc quoque hoste [Idesl, cxercilu] Wascono-
    Moam fluviuin pn peianl, cuncia vastantes. Cum ruin commolo h ad eos veniens, paritcr adveisus
    Radbodo duce feedus inieruni. Ilis diebus Carlus dnx Carlinn perrexerunt. At ille constanter et intrepidus
    a piaefala femina Plechirudc sub custodia dctentus, eis occurrere properat. Eudo terrilus quod resislere

    Dei auxilio liberalus esl. non valerel, aufugit. Carlus inseculus eum usque
    An. dccxv. — CM. Eodem lempore Dagobertus Parisios, Segona fluvio transito, usque Aurelianen-

    rex obiit, regnaviique annos quinque. Franci vero sem urbem peraccessit, et vix evadens, terminos re-

    Danihelem quondam clerioum, caesarie capitis cre- B gionis suae penetravil.

    scenie in regnum stabiliunt, atque Chilpcricum nun- An. dccxix. — Chilpericum regem secum cum
    cupant d . lterato quidem tempore commoto exercitu thesauris sublatum evexil. Chlolharius ilaque G74
    conlra memoratum Carlum dirigunt. Ex alia parle rex eo anno obiil ».

    iidem cum hoste [ld esl, exercitu] Frisionuni veu- An. dccxx. '

    — Anno insecuto Carlus per missoa


    turo Radbodum duccm invilant. Contra quem pra> suos amidiias cum Eudone duce faciens, ab eo pruj-
    dictus vir Carlus cum exercitu suo consurgens, cer-
    diclum Chilperieiim regem cum mullis munerit.us
    lamen invicem inierunt : sed non modicuin ibidem
    recepil. Veniensque urbem Novioiiio J
    ,
    post non
    pcrpessus est damnum de viris slrennis atque nobili-
    multuni tempus ciirsum vilac et regnuui amisil, ci
    bus; ccrnensque laesum excrcilum terga 673 vertit. mortuus cst, rcgnavilque annos sex.
    Chilpericus poslhaec el Raganfridus, adunala hosliTi
    plehe, Arduennam silvam transeunt, ab alia parte
    An. dccxxi. — Quo mortio, Theodoricum regenv
    statueruut in sedem regni, qui hunc locum solii ie-
    pnestolanle Badbodo duce, cum cx' rcilu suo haeleniis
    galis obtinel k , annis vita3 simul prxsiolalis.
    Coloniam urbem super Rhenum fluvium pervene-
    runt, regiones illas pariler va^lanles. Munera mtilla An. dccxxiv. — His ita evulsis, Carlus princejis
    el lliesauros a praefata Plechirude accipientes re- C insccuius idem Raganfridum, Andeg.ivis civiiavetvt

    versi sunl •. Scd in via, in loco, qui dicitur Amblava, obsedil, vaslata eadem regione, cum plurimis spoliis
    ab exercituCarli grande perpcssi sunldamnum. Suc- rcmeavit.
    cedenti tcmpore, Carlus, commolo excrcilu, conlia CVIII. Per idem lempus retallantibus Saxonibus,
    Chilp.Ticutn et Raganfridum direxit. Carlus princeps veniens eos praeoccupavit ac debel-
    An. dccxvii. — Bellutn inierunt die Dominica in lavit, viclorque revertilur.
    Quadragesima. duodccimo Kalendis
    nunciipaio Vinciaco f
    , in
    Aprilis,
    pago Cameracensi, nimia
    in loco
    An. dccxxv. — Succiduis diebus, evoluto anni
    circulo, coadunata agminum mullitudine, Rhenuin
    c.cde invicem collisi sunt. Chil, oricus et Raganfri-
    fluvium iransiit, Alauiannos |ue et Suavos lustraf,
    dus devicti, in fugam lapsi terga vertentes evaserunl,
    usque Danubium peraccessil, illoque transmeilo, fi-
    quos Carlus persecutus, usque Parisios civilatem pro-
    nes Baioarenses l occupavit. Subacta regione illa,.
    peravit.

    « Chcsn., Cotia; Colb., in iudice, Gotia. Est Cocia censet ut summo ct regio jure in Aquitania uteretur.
    silva cum vico cognoinine prope Couipcndium (la Coinlius vero nihil aliud ex hoc loco inferri posse
    (oret de Cuise), cx Gestis Franc. coniendit, quain coronain, quae passim apud roedii
    b Sic liabeut exeuiplaria, legendum tamen Gri- aevi auctores regnum dintur, honoris causa ad Eti-
    £)
    moaldi ; nain Grimoaldus luuc, sicut et ejus pater donein transmissam fuisso.
    Pippinus, defuncti erant. k Boh. Hli (lorie pro llle) guoque hoslem commu-
    :

    e Cod. Colb., liaginfridum, et sic scmper infra. tant (pro commntans) ad eos veniens, paritet. Edili :
    d Sic Chesn. Alti Edili cum Boh. el Colb. : Franci llli quoque... venienies.
    vero Cliilpericum quemdam reqem constituerunt. lle- Sic Chesn. Caeleri cum Colb.
    1 Rex defunrius :

    rato. decessil. Carolus per missos suos ab Eudone duce idem-


    9 Colb., Bliclruda;. Idem ct Boh., acccpla reversus qae prwdiclum Cliilpericum regem recipit.
    esl....grande accepit danmum. Forro inter villas re- Urbs episcopalis notisslna, vulgo Noyon, sub
    j

    Rias Austnt&ise Sigibertus junior Amblavam recenset, Bhemorum melropoIL Alii scribttnt eum Atliniac»
    Quvio cognomiui imposiiam. Amblava fliivius, vulgo obiisse.
    Amblej, liaud procul a Stabubnsi el Malmundario Sic Boh.,alii vero, nunc... obiinuil. Nostra lecli»
    k

    utonasteriis lluit, proindeque circa fiues Coloniensis melior est. Regnante enini Tiieodorico iv, Calensi
    et Leodiensis diceceseon. dicto, hujus Clironici auctor vivebat, ut ipse lesta-
    f
    Boh., Vinceco. Vinciacum hodie vicu'us est, lar, infra, cap. 9. Infra, pro pratstolalis, Labbeus le-
    qui, lestante Mineo, appellatur la Cente de Vinci, git protelatis.
    haud procul a Ciopardio oppido (Crevecveur) . De liac l
    Sic Boh. Colb. vero, Daguarenses, hflhel lainen
    pugna Paulus Diac. lib. vi Hist. Laug. cap. 42. in iudice caDp. Bajoarenses. Edili, Bajorenses.
    * Valesius his veibis pennissum Eudoni luisse
    673 FRFDF.GvMII SCIIOLASTICI CllltOMC. COMINUAT. PAB.S II. G76

    thesauiis nmllU cuiu uiatrona i(ua lam, nomine Bili- A inito consilio procerum Buorum, dcmso Ligereiu flu-
    tiude •, cl neple sua Sonichilde, regrediuir. vinm transiil, usque Garonnam vcl nibem Uurdega-
    An. dccxxxi. — Per idem lempua Eudone dncc a lcnscm, vcl caslrum Blaviam c vcniens occupavit,
    jure futderis rcccdcnic, (|iio comperlo per inlernun- illainque rcgionem cepit ac subjngavil cum urbibus
    lios, Carltu princeps, eommoie exerctiu, Ligerem ae BUburbanis caslrornm. Viclor cum pace rcmoavit,
    lluviuni iraniieas, ipso ducc Eudone fugato, pr.rda opitulante Chrislo Re,;e regum, cl Doinino domino-
    iiiulia iublata, l>is eo enno ab his bostlboe populata, niin.
    ilerum reineatur ad pmpria. Eudo namqoe dux cer- Cwricnla annorum haclcnus rcpcriuntur.
    nena se superatuni atquc dcrisum, geutem pcrlidain Ab Adain, vel iuitio saeculi nsque 676 diluvium
    Sarracenoruin ad auxilinm contra Cirluni princpem anui HHCC1I.II ; a diluvio usque Ahraliam , aimi
    cl gcnteui Francorum excitavil ; egressique cum rege DCCCCXLll ; ab Abraham usque ad Mnysen, anni dv; a
    suo, Abdirama nomine, Garonnam iransemit, Burde- Moyse ad Salomonem u-quc, anni cccclxxxix d a ;

    galenaem urbem pcrveneruni, ccclesiis 675 'n" c Salomone usque rea:dilicaiionem lempli, lemporihus
    cnncremalis, populis consumjiiis, usque Pictavis pro- Darii regis Persarum, anni uxu ; a rcstauralione
    giessi sunl, ubi basilica sancti Hilarii igne concre- templi usque advcnium Domini noslri Jesu Cbrisli,
    niata, quod dici dolor est, ad domum bcalissimi B auni dxlviii.
    Martini evertendam deslinanl. Ccrie ab mundi usque ad passionem Domini
    initio

    An. dccxxxii. — Conlra quos Carlus princeps au- nnsiri JesuChrisli, anni mmmmmdxxxviu °. Ela passione

    daclcr aciem instruit, super eosqnc belltgerator ir- Domini iisigue iu isluin annum prassentem, qui est iu
    ruit, Chrislo auxiliante, tentoria eorum subvcrlit, ad cyclo Victorii, anni clxxvii. Kal. Januar. die Domi-
    praslium stragem conlerendam accurrit, inlcrfecto- nica anni dccxxxv f
    . Et ul istud inillenarium com-
    que rege corum, Abdirama nomine, prostravii exer- pleatur, restant anni cclxv b.

    ciliim, proterens, dimicavit aique devicil; sicque vi- An. dccxxxiu. — liein.jiie quod superius praetcr-
    b
    ctor de hoslibus triu "phavil .
    misiuius. In geniem dirissimam marilimam Frisiouuin
    An. dccxxxiii. — CIX. Procedente alioquin anno nimis crudeliler rebellantem b
    , praefaius prinreps
    scqueute, egregius bellalor Carlus princepsrcgioueia audacler navali cvectione properat, eertatim ad mare
    Bui^undiaj sagaciter penetravit, fiucs regni illius ingrcssus, uavium copia adumta, Wistrachiam ct

    Leudibus suis probatissimis, viris industriis, ad re- Austrachiam l


    , insul.is Frisionum penetravil, super
    sistenduin geniibus rebellibus et infidelibus slatuit, Burdinei fluvium castra ponens; Poponem genlilcm,
    pace patrala, Lugdunum Gal!iae suis fidelibus tradi- ducem illorum , fraudulcnlum consiliarium inlerfecit,

    dit. Firmata foedera induciaria [AL, judiciaria], rc- exerciluin Frisionum prostravit; fana eorum idolola-

    verstisest victor fiducialiter agens. tiiae conlrivit, alque combussit igni. Cum magnis
    An. dccxxxv. — In illis quippe diebus Eudo dux spnliis et praedis viclor reversus esl in regnum Fran-
    mortuus est. liaec audiens praefatus princeps Carlus, corum.

    "Boh., Billetrude.... Sunichilde. Alii scriptores Pi- tcmpore, ac pracsens Chroiiicum, scriplum fuerit.
    litrudem appellaul, quac Grimoaldo, seu poiius Theo- f Cum ille auctor annum a Paschate, nos vero a
    bahlo, Bajoariorum duci, nupla fuerat. Sonichildis Kalendis Jaiiuarii iuchoemus, hic annus 5C6 intclli-
    postmodutn Carolo Martello iiiipsit, ex quo filiuni gcndus esl. Ex hoc aiitem loco intclligiinus quo pa-
    habuit Grifonem. Eam Pippinus et Carlomannus cto Victoni cyclus cuin aera vulgari sit componeu-
    posl Caroli obiium apud Calani reclusere; ne lurbas dus.
    oocasione Grifonis, qui a Majoratu exclusus fueral, (5 Boher., miliarium implealur , anm lxv. Colh.,
    exciiaret. i.xliii, id cst, xciu. Chesn., marg., al. cxni. Quae
    b Eudo jam a Sarracenorum focdere rccesseral, (iinnia elsi sihi invicem non coh.creant, repraeaema-
    el in hoc praelio Caroluin egregie adjuvit. Vide Ana- vimtis tatnen ul in codd. habcnlur.
    el Paul. Diac. lib. vi h Hebellare dicunlur non solum subditi qui prin-
    stasium in Vila Grcgorii II ,

    llist. Lang. cap. 40. cipis sui jiigum excuUunl , sed et ii qui post cladeni
    c Sic Colb. Kdili, Blavium, utroque modo scriptum acceplam foedtis imium Irangunt, ul compluribus
    apud veteres invenilur. Caslrum esi, vulgo Blaye, exemplis eliam cx T. Livio probal Cointius ad au.
    inoiili imposiliun ad Garumiiam, paulo infra cou- 595, num. ij. IIuic in noslro auclore Frisones, Sar-
    lluciiies ejus et Duranii. raceni, etc, rehellasse diciinttvr, qnanquam Franco-
    d Bob., cccclxxvuii. Freh., omisso hoc arliculo, rum dilioni subjecti nunquam (uerint-
    liabet, a Moyse ud reaidificationem, etc. ' Sic ex cod. Boher. resiitiiiuius. Westrachia, bo-
    « Boh. cl Coll»., mmmmmccx.vviii. Certe hunc fere die Weslergoa, a Slavcra (Staveren), olim Frisonum
    niimcruin, scilicct uno iuajorem, hahet vetus cod. iuetropoli, initium din it oclo piaileciuras comple-
    :

    Weuigarteiisis mouaslerii, m
    quo forniula> Andeg <- ctitur. Inier hujus regionisurbes celehfis est Frane-
    veuses lomo IV Analccl. Mabillon. edilae habeniur, kera (Frunelier), uhi academia celebris. Austracbia
    ad quarum calcem hacc addidit scriplor A principio : vero, seu Ostergoa, prselcelilTas habei duolecim, vi-
    mundi usque ad passionem Christi v. tnilia ccxxvun. cos [2.7, ihi est Leowardia, vulgo Leuwarden, caete-
    unni fuerunt. Alnnde peraclis recjnum Chlodoveo, rarum urbium capui. De his vidc Euiniiuin, lib. l Ke-
    Cnlothario, Thcodorigo, et Childerico, a tnuudi imtio rnm Frisicarum.
    amri sunl v. tnilia dci.clxxx in ann<3 III. Theudorico i Boh., Bordine, ct infra, stcutet alii, Bohonem..
    Tcjis. Hoe aulem iniegrum exhihemus quod eodem consularium.
    , 9
    ,

    1\MS TERTIA,
    AUCTORE ANONYMO AUSTRASIO
    Qui jussu Cbildcbrandi contilis scripsil.

    €77 Anno iccxxxiii. — Itaquc a sagacisslmfis vir A illis parlibus cum apparaln bostili dirigil; qaique
    Carolus dux, commolo exeicilu, ad partes Burgim- piaepropere ad eamdem utbem lervenientcS tenloria
    ii>se dirigit, Lugdunum Galliae urbem, majores nalu iustiuiint. Undique ipsum oppidum et suburbana
    ati|iie pnefectos ejusdem provinci* suse dilioni rcipu- praioceiipant , munilissimam civiiaicm obsidenl,
    blicae subjugavit; usque Massiliensem urbem, vel aciem inslruunt, donec inseculus vir belligerator
    Anlatum suis judieibus constituit; cum magnis tlie- Cirolus prujdictam iirbem aggrcditur, muros cir-
    sauris et niuneribus in Fiancorum regnum remeavit cumdat, caslra ponit, obsidionem coacervat, in mo-
    in sedcm principatus sui. dum Hicricbo cum strepiiu hoslium et souitu luba-
    An. dccxxxviii. — lleriH|iie rebellanlibus Saxonibus rum, cum macbinis ct restium funibus super nuiros

    pnganissimis, qui ultra Rheniim fluvium consislunt, et acdium moenia irruunt , urhem muuili>simam in-

    slrenuus virCarolus dux commolo exercitu Franco- gredientes succendunl, hosies inimicos suos capiunt,
    riim in Idio ubi Lippia b fluvios Rlienum amnem in- inlerlicientes trucidant aique prosleriiiint,et in stiam

    greditur, sagaci inlentione iransmeavit. Mixima ex diiionem efficaciler resl uiiinl. Viclor igiiur atqtie

    parte regionem illam dirissimain slravit, genlemque bellator insignis intrepidus Carolus Rhodanum <Si'
    illain saevissimam ex parte tribuiarios esse praicepit, fliivium cum excrcitu suo IranMit, Gollhorum lines

    atque quampiures obsides ab cis accepil; sicque, B penelravit, usquc Narbonensem Galliam peraci essil,
    opiiuiaule Doinino, victor remeavit ad proyria. ipsam urbein celeberrimam, atque meliopolim eo-
    An. dccxxxvi. —
    Denuo rebellante gente validis- rum obsedit : supcr Adice ° fluvio munilionem in
    sima Ismabelitarum, quos modo Sarracenos vocnbuio gyrum in inodum arietuin imtmxit, regem Sarrace-
    corrupto nuucupant, irrumpenlesque Rhodanum flu- i.oium, nomine Alhiu.a, cnm saiellilibus suis ibidem
    vium, iiisidiaulibus infidelibos bominibus sub do!o reclusit, castraque metalus e>l undique. Ha?c audien-
    678 el fraude M.iuronio c quodain cum sociis suis, les majores nalu et pi in< ip s Sarracenorum, qui
    Avenionem urbem muniiissimam ac montuosam, comniorabaniur eo tempore in regione Hispaniarurn,
    ipsi Sarraceni, collecto bostili agmine, iugrediuntur; co dunato exercilu hoslium cum aiio rege, Amor *

    illisque rcbellantibus ea regio vastata. nomine, macliinis adversus Carolum viriliter armati
    An. dccxxxvii. — Al contra vir egregius Carolus consuigunt, pra>paraiilur ad pradium : contra quos
    dux germanum suum, virum indiislrium , Childe- pntfalus dux Carolus Iriumphator occurril , super
    brandum d ducein, cum teliquis ducibus etcomitibus, t.uvio Rirra 8, et valle Corbaria Paaiio; illisque

    Hanc Chronici partem Childebrandi jussu scii-


    » vins proprio nomine vocalur Atax, qni Narbonem
    plam fuisse dicimus, ob inscriptionem (|iiam inlra ipsam Colb., Alhema.
    alluit. Infra,
    post num. 117 exliibebimus. Si quis vero contenderil
    C f
    Boh., Ainormacjna nomine, adiersus Carolum. Vet.
    etiam el praecedenlem parlem ejusdem coinitis jussu Ed. Machims, quasi proprium nomen fueril, scri-
    ,

    liisse exaratam, non refragabimur, modo fateatur bunt. Infia, cap. 154, memoralur Amormuni Sara-
    eas vel a duobus diversis aucloi ibus scriplas fuisse , cenoruni rex.
    aul cerle ejusdem auctoris duo esse diversa et diver- s Ches. al. el Freh. al., Birsa, el valle Corkaria

    sis temporibus seripla opuscula. Boh. incipit : Id- prajiiuturus , illisque, etc. Birra, vulgo Berre, inter
    circo, elc. ; et infra, pro exercitu, habel hoste. Narhouein ct Leucatam fluit per vallem Corbariam
    b Alio noiniue Lupia seu Lupias dicilur, cum urbe ac demuin sese in maritimum stagnuin exoneral. Ori-
    cognomine in Westfalia, quiapud Wesaliam in Rhe- tur ex monie valli cognomine, le monl de Corbiere,
    num influil , vulgo dicitur Lippe. Lipiam tamen alii a i|U.bus etiaiu arcbidiaconatus Corbariensis in Nar-
    dicunt esseL/ion, Hassije fluvium,qui inier Bodobn- bonensi dicecesi dicius esl. Baudranus Cervera appel-
    gam et Confluenles Rheno permiscelur. lat. Quid verohis verbis Curbaria patatio designetur,
    « Alii, Maurunte; Boh., Moromo. Is infra dux ap- nam hsec est leiJtio tam Mss. quam Edilorum, incer-
    pellaiur. Fueral, ul conjicimiis, aliquibus provinnue luin o>t. Ccnset ValeSius his indicari palutium in
    civitatibus prajleclus, qui rebellis, ex Chronico Fon- valle Corbaria exstitisse, proindeque inter villas re-
    tanellt-n^i, cap. li, Sarracenos in sui praesidimn a^- gias recenseri debei e quo numine locum habet in
    ;

    civeral. lib. iv de Re dipiomatica. Favet nosler auclor, qui

    NonnuHi, Uildcbrandns, et sic infra, quod per-


    d infia, Curisiacum vtJlam palulii nppellat. Palaiium
    t
    —
    Huncex atre et matre Caroli fralrem luisse
    itide est. |
    iu istis purtibus adbuc s.ccu o xu sub Pulaiii Goitho-
    cunlendil Coinlius, quod hic ejns germanus appelle- jj rum nominecel. bre ayno-cil Ottho Fnsuigensis, quod
    lur, quam voccm
    hujus iern;e pariis Chrunici auctor Athaulfus primus in Septimania Golthorum rex ibi
    iiunquam alio sensu adhibei. Ipsum vero Chifflelhis, consederil, uli observat Alte-.erra. At ipsum exstitisse
    in libro de Origine Childebrandi, conlundit cum ulin piitaut in oppido Sancti /Egidii, hodieque ob mona-
    ejusdem nominis Langobardo, qui Liuiprando regi slerium, quod in sxculariom canonicorum collegimn
    successit Scd hanc opinionem cunfuial Coinlius ad
    : conversum est, celebri. Knit et Palatium sEmiliuni
    an. 737- in Levilania, cui successit sancti Savini mnnasleriuiu
    e
    Vulgo CAude. Ch. al., Ataec, ct quiilem hic flu- prope Baregium. Ccrle conclJio Agulhensi subscri
    67'.) FIIPDF.f.ARI! scholastici cwi

    DliilUd conf|:p«*n'.ilni'« , SarratMMii dcvicti atque pro- A restitnit. Fugalo duce Mauronto impenetrabilibus, tu-
    straii, rerneutei regem enrutn iuterfectum, infugam tissimis rupibus, maritimis niimiiiuiiibus, praefatus

    lapsi tcrga vcrterunt. Qni evaseranl cupientes navali princeps Carolus cuncta sibimel acquisita regna vic-
    evectione evadere, in ilagnn maris nalantee, nam- tor regressus cst, nullo conlra eum rebellanie; re-
    qtie sibimel iniiluo conatti insilitini. Mox Franci cum verstisque in reginnem Francorum, a^grolare eoeplt

    nav luisci jaculis armatnriis super eos in villa Verimbrea d super Issara fluvio.
    insiliunt, suf-

    focantesque in aquis Inierimunt. Sicque Fianeitrium- An. dccxli. — CX. Eo eten ;


    m teinpore, bis a Ro-

    phantes de hnatibus praidam magnain et spolia ca- ma sede sancti Pctri Aposloli beatus papa Grcgorius •
    piuol; capta mHltiludinc caativorum, cum duce vic- clavesvenerandi scpulcri, cum vinculis sancti Petri
    tore regioncm Gotlliicam depnpulanlur a : urbes cl muneribus magnis et infinilis, legaiionem, qnod
    famosissimasggO^emaiisnm, Agalcin, acBiterris b antea nullis audiiis aul visis temporibus fuil, memo-
    lumliiiis inuros el mcenia Carolus dcslruens, igne raio priucipi destinavit. Eo pacto palrato, ut a par-

    supposito, con< retnavit; suhurbana ct castra illius libtis f


    impcratoris recederet, et Homanum 681
    rcgionis vasiavit. Devicto adversarioruin agmiue, consulaiiiMi ( praefato prinripi Carolo sanciret. Ipse

    Christo iu omnibus praesule. cl capiie salutis vxto- ilaque princcps mirilico ac magnifico honore ipsam
    ri.e, salubriler remeavit iu i egionem suam, in ter- B legationem recepit, munera pietiosa contulit, atque
    ram Francorum ad solium priucipaliis sui. cum maguis prxmiis cum suis sodalibus missis Gri-
    An. dccxxxix. — Denuocurriculo anni illius mense monem, abbatem Corbiensis b monasterii, et Sigi-
    secundo c
    ,
    prxdictum germanum suum rum pltirilms ticrtum, rei lustim basilicne sancti Dionysii martyris,
    duciluis atque comilibus, commoto exercitu, ad pai- Romam ad limina sancti Petri et sancli Pauli des-

    tes Provinciae dirigil; Avenionem urhem vcnientes, tinavit. Igitur memoratus princeps, consilio optima-

    Carolus przproperaas petaccessit, cunctamque re- tum suorum expetito, filiis suis regna • dividit. Iia-

    gionem usque lillus maris magui suae dominationi que primogenito suo, Carlomanno nomine. Auster,

    psit Petrus episcopus de Pulotio, qnem n>>nnulli aiilse dorum tyrannide a partibus Langobardo-
    liberaret... el
    Alarici cpi-copuin pro illormii barbaroium
    luisse, rum recederet, ac Romanum
    consulium prcefalus prin-
    morc putanl. At Petrus cathnlicus crat. Non eiiam ceps Carolus s/tnchet. Unde Coiniius sic resliluendum
    sic dictus csl a Pnlo urbe Patt. Nam Galaclorius de Censet auctoris nostri textum Ut ad partes Impera-
    :

    Benarno el Gratus de civitate Olorone eidem concilio toris accederel, et Romanum consuttum, etc, conlen-
    subsciipsere. Non deuique episcopus Lemovicensis , dens niliil aliud Gregorium voluisse, quam nt Caro-
    qnem sic nunciipaluin fuisse suspicatur Valesius , lus, rupta cum Langobardis pace, imperaloris paries
    quod in urbis suac palalin babitaveril, aut certe ab snscipeiet. At, ni fallor, melior e>l nosira leclio, qu;e
    aliquo suae dicei esis palatio. C est mss., qua auctor innuil Grcgorium Carolo polli-
    a Clies. ct Freh., cum duce, victor... depopulatur. ciitiin luisse, ut si Romanos a Langobardorum tyran-
    b Vulgo Nimes , Aijde , Bizieis, urbes Occilanix nide libetaret, poslbabila impeiatoris , qui llalia*
    cpifcopalcs notissima?. Pro ac Biterris, aliquot Kd. opem non lerebal, dominalione, se Carolo Romammi
    babenl his in lerris ; Colb., hac in terris. Ch. al., Be- coiisulatum collaturum. Quod tpiidem elsi, defuncto
    teriis. Bol). , inlra, concremanl... vuslant... remearunl. paulo post Carolo, iino ci ipso Gregorio, tunc infe-
    * Coiniius btinc lociun sic resliiucndtim esse cen- ctuin iuerit, postea tamcn evenii, ut omnes tioruul.
    set Denuo curriculo anni secundo prcedictum, id csi,
    : llmle conjicio claves quas Gregorius C rolo transmi-
    anno post secundo.Nam aliasha-c secunda expediiio, sit, vcras (uisse coniessionis sancti Pclri claves ,
    codem anno757, <|iio prior, el secundo quideni post qu.is iu pignus dominaiionis ei conferendaB traditas
    mense, consignanda forel; qnod Clironico Fonianel- volebat, idque innuu t liaec verba epistolai pontilicis
    lciisi et aliis inonumentis repugnat, ex quibus disci- ad Carolum: Conjuro te... per ipsas sacratissimas cla-
    iiiiis priorem anno 737, alieram an. 75SJ susceptam tcs confessionis tahell Petri, quas t* bi* ad regnum di-
    fuisse. Paulus Diac, lib. vi Hist. Lang., Isidorus Pa- miiiiuus. Certe nostram lectionem diserlts verbis fir-
    censis; Rpdericus Tolelanus ; Anasiasius, in Vita inatii Amiales Mettenses, in quibus legitur Episto- :

    Gregorii III et alii passim auctores Caroli expeditio- litm quogue decreto Romanorum principum sibi pra di-
    nes Sarrarenos laudant.
    in ctus prmul Gregorius miseral , quod sese populm
    d Colb. et vel. Ed. Yermbrea. Freh. al., Vermeria, Rotnanus, relicta imperatoris dominalione, ad suam
    Ches. al. adtlil sttper (luvium Iseram. Vermeria pro- defensioncm et invictam clemeniiam commiltere voluis-
    prium esl hujus oppidi nomen, inler Compendium et jxset. Nec minori incentivo cgebat Carolus, ut feedus
    tSilvanocium siii vnlgo Verberie. Vide Valesii noli-
    , cinii Langobardis frangerei, a quibus iu expeditione
    «tiam et lib. iv de Rc tliplomaiica. Sarracenica egregie fueral adjutus. Vide Paul. Diac.
    e Is est Grej;orius 111 qui epistolas duas eadem oc- Iib. v Hist. Langob. capp. 55 et 51.
    vasione Carohi scripsit, quu; ad nos usque pervenc- 6 Boh., ct Romano consulto.
    riml. In iis varias calamiiates, quas Ecdesia Romana h Freh., Corvensis; alii, Corbensis. Celebre mona-

    :a Langobardis paliebalur, Caroln, quem subrcyulum sterium Corbeiae, vulgo Corbie, sic dicium a fluviolo
    iiuncupal, exponil; opemque ejus adversus illos im- cognomine, qui ibi in Smnenam infltiit, a sanCla Ral-
    plnrai, miiiens«i claves confessionis bealt Petri. Qui- tbildeejusque (ilio Cblotario rcge condilum est. Gri-
    bus verbis Cointitis <ial intelligi voltint clavcs au-
    i monem vero hic lamlattiui poslea ad infulas Rolo-
    reae, in quibus aliquid de limalura cateuse sancti Pe- magensis Ecclesiae eveclum fuisse pulat Pomerayus
    iri inclusum erat, qnales Gregorius Magnus Cliiule- in Historia Arcbiep. Rotomag. At refragamr Ctuii-
    iierio olim iransuiiserat, lib. v episl. G, ulcollo sus~ tius, qui Grimonem multo anie annum 741 Roloma-
    pensce eiim a malis omnibus tuerenlur, eic. llndc \i.rc gensi Ecclesiie pr.Tfnisse contendit. Sigiberlus vero,
    verba, quod antea nuilis ou iiis aut visis lemporibut seu , ul babent Edili el Bob., Sigobertus, alius tioti
    fnit, d»' i|»sa lcgatione ad opem implorandam intclli- fuil. ut ceosci Dubletus, a Singibeilo, qui Dionysia-
    gtmt. Lege uot-titi seqneniem. nus abbas postea luit.
    f Editi
    oinncs ut ad partes imperatoris recederct.
    , Kd., praeter Cbcs., regnum. Francia in tria rcgna
    •

    Inlricala e?l Aiinoini leclio Ecrtemm a Langvbtir- : luit olim divisa , Au:lrasiam , Neusltasiaui , ei bui-
    ,,

    631 CURONSCUM CONTINUATUM. PARS TFllTIA. 682

    et Suaviam, quac nunc Alamaimia dicitur, atque A captivos duxerunt. Inde reversi circa teinpus aulum-

    Thoringiam tradidit «. Alterum vero secundum li-


    ni, eodem anno iterum exercttim atlmoverunl ulira

    lium, Pippinum nomine, Burgundiac, Neustex


    et Pro- Bheuum contra Alamam.os. Sederuntque caslra me-
    taii sujoer fluvium Danuvii, in loco nuncupato k Us-
    vinciae praofecit.
    Eo anno Pippinus dux , cominolo exercitu ,
    cum quequo. Habilatores Alamanni se victos videntes

    avunculo suo Childebrando duce el inultitudine pri-


    obsides donant, jura promitiunt, munera offerunl, et

    matum et agminum satellilum pliirimorum ad Bur- paccm peientes eorum se dilioni submiltunt.

    gundiam dirigunt (ines regionum praeoccupant. In-


    ,
    An. dccxliii. — CXII. Imle reversi anno sccundo

    terim, quod dici dolor et moeror, sollicilat [Al. regni eorum , cognatits eonun Odilo dux Bagoario-
    suscltat) ruinam. In sole et luna et stellis nova signa rum conlra ipsos rebellionem excitat : compuisi sunt

    apparuerunt, seu et paschalis ordo sacratissimus gg2 generalem cum Francis in Bagnaria admovere exer-

    lutbalus fuit. Carolus [Vat., Karlus] nempe princeps cilum. Venientesque super fluvium qui dicilur Lech l
    ,

    Parisius basilicam sancii Dyoni ii martyris muliis sederunt super ripam fluminis uterque exercitus

    muneribus dilavii; veniensque Carisiacum b villam hincinde se muluo videntes usquead diesquindecim,

    palatii super Issaram fluvium , vatida febre correptus qui tantumdem provocati irrisionibus geniis illius,
    obiit in p>ee, cunctis in gyro regnis acquisitis c . B indignatione commoli periculo se dedcrunt per loca

    Bexitauiem ulraque regna annos quinque el viginti J , deseria et palustria,ubi mos transeundi m nullatenus

    transiit ilaque undecimo Kal. Novcmbris, sepullusque aderat : nocteque irrucntes, divisis exercitihus, eos

    est Parisius in basilica sancli Donysii marlyris .


    e improvisos occupaverunt. Gommissoque praelio, prse-
    An. dccxlu. (XI. Chiltrudis —f quoqne lilia ejus, diclus dux Odil >, c.eso exercitu suo, vix cum paucis

    faciente consilio nefario novercse sttne, fraudulenler lurpiter ullra Igne n fluvium fugiendo evasit. llig

    per manus suorum Blic oum


    soilalium transiil, el ad triumphis peraciis non sine dispendio multorum, la-
    Odilonem s duccm Bagoariae pervenit : ille vero eam men feliciter viclores ad propria remeaverunt.
    ad conjugium copulavit contra volunlaiem vel consi- An. dccxliv. — CXIIL
    Lvoluto triennio iterum
    lium fratrum suortim. Inlerea rebellantibusWasconi- Carlomannus confinium Saxonorum ipsis rebellan- ,

    hus in regione Aquitaniae, cum Chunoaldo k duce, libus, cum exercitu irrupit ; ibique captis habitato-
    ftlio Eudone quondam, Carlomannus atquc Pippinus ribus, qui suo regno affines esse videbantur, absque
    principes germani, congrcgato exercitu , Ligeris al- belli discrimine feliciter acquisivit, et plurimi eorum,
    veum Aurilianis urbe transeunt, Romanos proterunt, Chrisloduce, baptismi sacramenlo consecrati fue-
    usque Beturigas urbem accedunt, suburbana ipsius runt. Per idem tempus rebelante Theudebal- G§^
    igne comburunt. Chunoaldum ducern persequentes C do • , filio Godfredi ducis , Pippinus cnm virluio
    fugant, cuncla vaslantes. QS3 Lucca ' castrum di- exercitus sui ab obsidione Alpium p turpiter expulit
    ruunt , atque funditus subverlunt, custodes iilius fugientem; revocatoque sibi ejusdem loci ducatu,
    castri capiunl, et inibi victores exsistunt. Pra?dam victor ad propria remeavit.

    sibi dividentes , habitatores ejusdem loci J secum An. dccxlv. — CXIV. Inde reversi praed cli ger-

    {Mindiam , et unumquodque suum majorem palalii Ch., al. duo el viginti.

    habehat, etiamsi duo aul rcgna unandoque tria illa Ilicdesinuni codices scripli Colb. Vatic, et Na-
    unicum Regem habereut. Tum Burgundiouihiis Neu- zarianus ex Bibliotheca archipalatina apud Freher.,
    stiasiac nnilis. duo solummodo fuere regna; et Caro- sicut et editi Col., Bign., Bar., Illyr. et Bocb. I7nd«
    lus , deviclo Baginfredo, iinicus fuit in utroque illo quae sequuniur alio litulo ah hac parie separavisse-
    regno major palatii. Haec aulem regna, sive tota intis, nisi ohstitisset inscriplro inferius referenda.
    Francia, octo regiones majores complectebanlur, f Ahi, Hiltrudis. Numeros deinceps capiiibus
    pr;e-
    Auslriam , Sueviam , Thuringiam, Bajoariam , Neu- fiximus ob cilationis commodum, licel nulli antea in
    slriam, Burgundiam, Provinciam, Aquitaniam; Sepli- editis aut sctiptis habere.iiur.
    mania autem, quae inlra Gallias erat, parebat Gotlhis, 8 Boh.et alii inendose, Dodilonem, el infra Hodilo
    sive Hispaniae regibus. In divisione antem taeia inter dicilur. Is esl Odilo sub cujus regimine fides Clni-
    Caroli filios iiulla menlio occurrit Bajoai iy. et Aqui- r\ sliana mullum crevit in Bavaria.
    laniae, quod liunoldus Aqttilaniae dtix setl pracfecius h Alii, Hunaldum, seu Hunoldum, appellant. Cati.
    elOdilo Bajoariae, auctorilatcm nimiam, quam sibi semel, Chunobaldum.
    sub Majoris domus liiulo Carolus arrogabal, exosi, Vulgo
    ' Loclies, apud Turoncs, de quo alias dixi-
    sese ipsi subderc noluerant. mus.
    " Boh. et Colb., in Thoringiam sublimavit. 1,1 inlra i Sic ex
    Itoli. resiiiuimus, qui hahel ejusdem locis;

    Ch. et Boli., Burgundiam cl NeuUer et Provinciam caeteri,eisdem locis.


    permmt. k Ciies., nuncupante. Freh. voccm Usqu-quo
    pro
    b Bo!t., Carieco villa. Celebiis fuit haec regia domus adverbio sumit, monetqtie nomen loci propiitun de-
    sub secunda regtini siirpe, vulgo Kiersi, ul fuse pro- esse.
    battir lib. iv fle Bediplomat. uum. 30. llmiieque Lech ?eu Lecx nonajoauir
    1
    Latine Le- ,

    c Val., cuncla in ggro acquisua regna,


    addiium al. chus, Licus, el Lycias diclus, inler Sm viani et Ba-
    liiatiu, retinqueus. vaiiani fluens Danubio miscelur apml Werdam.
    ;

    <*
    Id esl a pugna V inciacensi , in qua fng itus est m Edili, ubi pons transeundo.
    Ragiufridiis ; nam
    alias anno stti dttcattis _b* aul _7 n Is e»t yEttits, seu OEnus vulgo ln seu lnn qui
    ,
    ,

    defunclus habenlalii au<:tores. NonnulH eii.uu


    esi, ut in AlpiDus orlus ul dicilur infra, labilur in Danu-
    ,

    eumdem Idih. Octobris deliiiiciiim, ac xi Kal. Deceni- biiim.


    bris Beptiltnm voltml in basilica sancii D.onysii, quam SueViae sen Alemanniae duce.
    hic Parisius exsilisse ait auctor, quamvis duabus p Alpes, ni
    fallor, appellal Vosagi montcs, quos
    leucis ah tirbe disiaret , til obscr.varunt viri eiuditi. transineato Rhcno Theoiialdus occupare conabatur.-
    Tatrol. LXXl 22
    ,,
    !

    :k FREREGARII SCIIOL.VSTICI CIIRON. CON 1IN. PARS TERTIA. U8

    niaui, sequcutc anno provocato cnlburno Wascnno- A


    , Bliterani °, plenissima solutione ab 685 e° lempore
    rum , ileruni nsque ad Ligerim iluviuin pariicr deinceps cssc se reddiiuros promiserunt. Ex quibus
    aduiiati venerunt. Quod videntes Wasconcs, pra:oc- plurima multitudo videnlcs se coutra impeium Frau-
    ciipaveruni, pacem petenles, et volunlatem Pippini corum rebellarc non posse, propriis viribus destiluli,
    iu ouinibui cxseqncnles, muneratum eum a finibus pcticrunl sibi Clirislianitatis sacramenia confcrre.
    t>uis ul icd-rct preclbus obtinuonint. Quo peraclo lempore Bagoarii consilio nefmdoruni *
    An. dcgxlvi. — CXV. Ilis iransactis, sequcnie ilerum eorum lidcm fefellernnt, ct contra prdefalum
    anuo , (luni Alamanni conlra Carlomanniim eorum principeiii eorum fidem menliti sunt.
    llilem refellissenl, ipse cuni magno furorecum cxer- An. dccxliv. —
    Qua de re coinmolo cxercitu cum
    (iiu in eoruni patriam pcraccessit, cl plurimos co- magno agminc apparato eorum patrias peraccessit.
    riini, qui coutra ipsum rebelles existebanl, gladio Ipsi vero lcrrore compulsi ullra fluvium Igni k cum
    trucidavit. uxoribus ac libcris eorum /ugicnies, el nicinoraius
    An. dccxlvii. — CXVI. Ilis ita gestis , sei|iienti princeps super riparn Igni castra metaius , navale
    cnriieiilo aiinornm, Carlomannus devotiunis causa praelium praeparavit, qualiter eos ad internecionetn
    inexstinctu b succensus regnum una cum filio suo
    , persequeretur. Quod videntes 68S Bagoari», coruin
    Drogone manibus geimani sni Pippini commillens, B virlbus se anxiliare non posse, legalos cum muneri
    ad limina beaiorum aposlolorum Petri et Pauli Ro- bus multis transmitlunt et in ejus ditione sc sub- ,

    mam, in mouacliorum ordine perscveralurus c adve- dunt, et s icrainenta vel obsides donant ut ne ultc- ,

    nit. Qua siiccessione Pippinus roboratur in regnum. rius rebellcs existant.


    CX VII. Eodem annoSaxones, more consueto, lidem Ipse vcro duce Christo cum magno iriumpbo in
    quam gcrmano suo promiserant mentiii conati sunt. Franciam ad prcpriam sedem feliciter remeavit. El
    Qua de causa aliinato exercilu, eos praevenire d com- quievit terra a prxliis annis duobus.
    pu'sus est. Cni eiiam regesWinidorum seu Frisio- An. icclh. Quo temporc una cum consilio cl coi-
    niim ad atixiliandum uuo animo convencrunt. Quod sensu omnium Francorum , missa relatione, a scde
    videntes Saxones, consueto timore compulsi , muliis aposlolica auctoritate percepta, pracclsus Pippiaus
    cx eis jam trucidaiis, et in captivitate missis, regio- electione toiius Francia» in sedem regni cum conge-
    nibus eoruni igneque concrematis, pacem peienles cratione episcoporum, et snbjeclione principum, una
    Jnri Francorum sese, ut aniiquilus mos fuerat sub- , cum regina Rerlradane, ut antiquilus oido deposcit,
    diderunt : et ea tributa quse Cblolario quondam prae- sublimatur in regno h
    .

    Usque nunc illusler vir Childebrandus comes, Avunculus prcedicli regis Pippini, hanc hislo-
    riam, vel Gesla Francorum, diligentissime scribi procuravit. Abhinc ab illustre viro At-
    belungo, filio ipsius Childebrandi, itemoue comite, succedat auctoritas >.

    Aquiiani cum suo ducc Hunoaldo. C fluviis auclus Danubio miscetur.


    b Sic Rob.; alii , inexslinclo , id est instinclu; quae. h llis verbis aperte declarat hujus Chronici au-
    mulalio proiliit ex more lilteram «, acsi fueril es pro- ctor, Romanuui pontificem, qui tunc erat Zachari s,
    nuntiandi. sese Pippini electioni immiscuisse , atque eumdem
    c Monaslicam vestem Romaa induit, tum in mon- principein ponlilicum consecratione in regem fuisse
    tem Soractem ac postea Casinum secessit. Ejus elo- mblimaium. (>ui consenliunt scriplores tam auliqui
    gitnn lege in s.ec. Benediclino, parte n,ad an. 755,
    111 quam recentiores. Coinlius tamen hunc locum iu-
    <pio Viennai obiii. Zacbarias ad Franco-
    Allobiogum terpolatum fuisse comendit, ati|ue sic resliiui de-
    rum episcopos de ejus iu Gallias accessu ad pacem bere QuicvU terra a prwliis annis duobus. Quo lem-
    :

    inter Grifonem componendam, tum pro


    Pippimim et pore prwcelsus Pippinus eleclione totius Fraucia', in
    restiiuendo Casinensibus corpore sancti oatris Be- sedein regni una cum reqina, etc. Sed sme conjecta-
    nedicti scripsil. tionis , qu« omnibus scriplis et edilis conlraria esl
    d Ed., ad eos pervenire. nullam rationem alfert, nisi quod, ut quidem exisii-
    e Quingentas vaccas singulis annis solvebant. Vide mai, Franci pontificem de regis electione non consu-
    Fredcg., cap. 74. luerint, nec tunc consueludo fuerit reges ungendi ;

    ' Ilas lurbas a Grippone, seu Grifone Pippini ex utrumque vero refellitur ex clau-ula veteris codicis
    matre aliera fratre, suscitatas fuisse tradunt veteres Diouysiaiii , ipso Pippino regnanle scripii, quatn in-
    scriplores. Ilic nempe e carcere solutus Saxones fra post libiuni Gregorii de Glori Confessorum pro- i

    primo ad suas partcs traxit; tum, niorluo Odilone, leremus.


    Bajoariorum ducatum invasit sed victus a Pippino, ' Uanc insciiptionem, quam cxtcri codices non
    ;
    ^ habenl, e Pctaviano edidil Chesuius. llle autem co-
    el ducalu duodccim couiitaluiim in Neuslria donalus,
    in Aquitaniam secessil; exinde fugatus , landeui in dex , qui e Pelaviana bibliolbeca ad Chi istinam
    Iialiaui trmsiens ad Aisiulfum Langobardorum re- Sueci* reginam transiit, hodie Boma; asservatur in
    gem, in valle Mauricunensi interfeclus est, ut dicilur biblioih. eininenliss. card. Oltoboui olim luit mo- :

    cap. sequenii. nasterii Jureusis, ad saucti Augendi lumulum, s:r-


    8 OEnus quippe, vulgo Inn, ex monte
    ld est (Er.i. culo ix labcnte, a Mannone oblalus, uti disciiuus cx
    Bernina Alpibus vcrsus septcntrionem descendens,
    in inscriplioiie ipsi praefixa : Voto bonce memorice Mun-
    coiiiilaluin Tirolensem, ubi OEiiiponli (Inspruc) no- nonis liber ad sepulcrum sancti Augendi oblatus.
    iucn tribuit, tum Bavariam alluil, ac demum aliis
    ,

    PARS QUARTA,
    AUCTORE ANONYR
    OUI JUSSU NlBELUNGl SCRIFSIT.

    687AN.t)CCi.in.— CXVIll.Histransactis,sequenti A qui usque ad Pontem Ugone, villa pu!)lica b , ad 0)UB


    anno ilenim Saxones conira eoruin fidem, quam prae- proesentiam adducere debcret.

    falo regi diuiiim promiserani, solito more itr-rum re- An. dccliv. Ibique Stcpbanus papa Romcnsis au
    Ijellescontra ipsum exsistunt. Unde et Pippinus rex, ira praesenliam regis veniens, multis muneribus tam ipsi

    commotus, commoto omni exeicilu Francorum, ite- regi quam et Francis largitus cst , auxilium petciis
    rum Rheno transjeclo, in Saxoniam cum magno ap- conlra gcnlem Langobardorum cl eorum regem Ai-
    paralu veniens, ibique eorum patriam maxime iguc stulfum, ul pcr ejus adjutori m ab eorum oppres-
    cremavit, caplivos tam viros quam feminas secuni sionibus QQS ve ' fraudulentia de manibus eormu
    duxit, cum multam praedam ibidem fecissct, et plu- liberaretur, et tribula ct munera, quae conira lcgis

    rimos Saxones ibidem prostravisset. Quod videntcs * ordinem a Romanis requirebant faccre , desisterent.

    Saxones, poenitentia commoti cum solito timore , Tunc Pippinus rex piaelalo Stepliano papa apud Pa-
    clementiam regis petunt, ut pacem eis concederel, et rlsius civitatcin in monastcrio sancli Dionysii mar-
    sacramenta atque tribula, multo niajora quam ante tyris ', cum ingenti cura et mulia diligentia, hiemare
    proniiseranl, redderent, el nunquam ullra jam re- pr.ecepit. Lcgalionem ad Aistiilfum rcgem Laugo-
    bclles exsislerenl.Rex Pippinus, Cliristo propilio, bardorum mitlens petens ut propter rcvereniiam ,

    cum magno trminplio iterum ad Rhcnum ad caslrum, B beaiissimorum apostolorum Pelri ct Pauli in partibus

    cujus esi nomen Bonna b veniens. Dum haec ageret,


    ,
    Romae hosliliter non ambularet, el supersiitiosas ac
    nuniius veniens ad prjn.falum regem ex partibus Bur- impias vel conlra legis ordinem causas, quod antea
    gundke, quod germanus ipsius regis, nomine Grifo, Romani niinquam fecerant, propter ejus petilionem
    qui dudum in Wasconiam c
    ad Waifarium principem facere non deberet.

    638 confugium fecerat , a Theodone [Al. Tlieu- CXX. Cumque pracdiclus rcx Pippinus quod per
    doenoj comite Viennense, seu et Frederico Ultraju- legatos suos pelierat non impetrasset, et Aistulfus
    rano comile , dum partes Langobardiae peteret , et hoc facere contempsisset, evolulo anno i, praefatus
    iusidias conlra ipsum praedictum regem pararet rex ad Kalendas Marlias omnes Francos, sicut mos
    Fiancorum k vilia
    apud Mauriennam urbem super fluvium Arboris d in- est, Bernaco publica a I se venire
    lerfectus est. Nam et ipsi superscripti comites in co praecepit. Iniloque consilio cum proceribus suis, co
    praclio parilt r interfecli sunt. lempore, quo solent reges ad bella procedere, cum
    CXIX. Per Anluennam silvam cum ipse rex ve- Slephano papa l
    , et reliquae nalioncs ,
    quae i:i suo
    niens, el Tbeudone villa e publica super Mosella re- regno commorabanlur Francorum agniina ad
    , et

    sedisset , nuntius ad eum veniens dixit ,


    quod Ste- partes Langobardiae cum omni mulliludine per Lug-
    plianus papa de parlibus Romae cum magno apparatu C duniim Galliae ct Viennam pergentes , usque Mau-
    et muliis muneribus, jam monlc Jovis tr.nismealo, f
    riennam pervenerunt. Aistnlfus rex Langobardorum,
    ad ejus properarel adventum. Hoec audiens rex, cum haec audiens, commoto omni exercitu Langobardo-
    gaudio el laetitia et ingenti cura recipere eum prae- rum , usque ad Clusas m , quae cognominatur Valle
    cepil, et lilio suo Carolo ei obviam ire praeccpil b, Seusana, veniens, ibi cum omni excrcilu suo castra

    Editi , iis Saxones. Locum in quo


    ccnvenienlibus citur le qrand Saint-liernard , ab aliis Montjou, scu
    devicii fuerunt, Himi supra Wiseram lluvium appel- Monljeu.
    lanl Annales Laureshamenses. Conditiones vero pa- u Haecverba, etftlio, etc, prwcepit, desunt iti

    cis, ut legilur in Annalibus Meltensibus, fuere, ut cod. Boher.


    sacerdotes licenliam haberent CiirUti fideui praedi- h Chesn. , Ponteni Hugonis villam publicam.
    Est
    candi, ac baptizandi Saxones, ulque regi singulis Ponligo, seu Ponlico, vulgo Pontion, de quo supra
    ainns tiecenlos equos darent. ad cap. 23 lib. iv Hislori;e Gregorii. De Stepliani III
    b Hodie sedes esl arcbiepiscopi electoris Colonien- receptione, vide Anastasium in ejus Viia.
    sis, quod ipsa metropolis Colonia urbs sit anseatica » Hiemavit ponlifcx in percelebri monaslerio san-
    et sui juris. Priscuin nomen relinet, Bonne vulgo cti Dionysii, gravii|ue morbo aflliclus, sancli marly-
    dicla. D risprccibus saniiatem recuperavit. lude abieus loci
    Boli., Freli. el Can., Gwasconiam, el passim in-
    c monachis pallium suum ponlificile iu amoris pignus
    fra Gwascones. Waifarium , ul plurimum Wuiofa- reliquil quod etiamnuuc religiose asservani. De
    ,

    rium, Can. nonnuiiquam Gaiofarium appellant. Pippiui unctione, aliisque rebus a Stephano in Gallia
    d Fluvius ille, vulgo Arca (CArche) appellatur, qui geslis, ejusi|ue in Urbem redilu legentlus Anastasius.
    in lsaram (flsere) influil. Ue urbe Maurienna vide J Cum iribus mensibus juxla nosirum calculnm,
    nolas i;i lib. de Glur. Mart. cap. 1 i.
    i hic quippe annum a (valendis .Martiis inchoat. Quaie
    * Oppidum munilissimum iti ducalu Luxemhur- paulo supciins apposuimus, an. 554.
    k
    gensi inler Mellas el Sircam priscuni nonien reii- ;
    Aonales Meneuses habcnl Brennacnm.
    ncl. no t'is Thionvilie, Germanis vero Uiedeiiliujen. 1
    Sic Boli. Edili vcro, Stephunus papa.
    1 Summus Penninus dicilur ab /Elhico; vulgo di- m Cbes., mendose, Ctasas. Clusae appellanlur favi-
    ,

    r.P7 FREDEGAMI SCHOLASTICl <j bg


    moiaius cst, et eum iclis cl machinis ct niulto appa- A ncra Aistulfus rox parlibus pr.T.dxti regis donat. Nam
    raln, quod ncquilcr contra Rempublicam [Id est, im- ct oplimalibus Francorum mulia inunera laigiins csi.
    peraioreml ct sodom Romanam apostolicam admi- His itaquc geslis, Pippinus rcx 691 praedicto Ste
    sorat, ncfaric nilehalur dcfcndere. Et cum supra phano papa c cum optimatibns suis ct mulla munera
    scriplus rex Pippinus Mauricnnam cum cxcrcitu suo panibus Rom.Te cnm magno bonorc direxil. ct in se-
    resedisscl [Ed., rediisset], ct proplcr angusia val- dem apnstolieam incoliimcm , ubi [Ed., siculi] prius
    lium, monlcs rupcsquc exercilus prrcdicti regis mi- fucrat, restituit. Mis Iransadis, Pippinus rex cum
    nime transire potuisscnt, pauci lamen monlibus an- exercitu suo vet muliis llicsnm is ac muliis muncri-
    gusiisque locis erumpcntihus, usmie in valle Seusana bus Deo adjuvanle reversus est ad propria.
    630 pcrveneriml. Htc ccrncns Aislulfiis rex Lan An. dcci.v. —
    CXXI. Sequcnii amio Aisulfus rex
    gobardorum, omnes Langnbardos armare pr.vccpit Langobanlorum fidem suam, quam regi Pip ino pro-
    el cum onini cxcrcilu suo supcr cos audaciicr vcnit. miserat, peccatis facicnlibus
    fefcllil. Iieruin ad Rn-
    Hanc eernonies Franci , non suis auxiliis, nec suis mani cum cxercitu suo vcnicns, (inihus Ro.i.anoruni
    vii ihus libcrire se puiabant, sed Deum invocaiit, cl pervagans d atque regionem illam vastans, ad ecclc-
    ,

    bealwn relrum apostolum adjutorem a roganl. Com- siam sancti Petri perveniens c
    , cl domos quas ibidcm
    missoque prxMo fortiler inter se dimicanles , Aislul- B reperii maximc igne concremavit. llaec Pippinus u:>
    fus rex Langobardorum Iseflum cernens exercitum cum pcr inlcrnunlios audissel , nimium ftirore el in
    suum, terga vertit, et pene omnem exercitum suum, ira motus , commoto ilcrum omni exercim Franoo-
    qucm secum adiluxerat , tam duces , eomites , vel rum pcr Burgundiam , per Cavalonnnm urbeni , et
    omncs majores nalu genlis Langobardorum , in eo i.ule pcr Januam f
    usque Mauriennatn venicns. Rex
    praelio omncs amisil; et ipse qnodam inonte rupis Aislulfus cnm hoc leperisset, itcruin ad Clusas exer-
    vix lapsus evasit, Ticinum urbem suam cum paucis ciltim Langobardorum mittens, qui regi Pippino cl
    venit. Igilur praccelsus rex Pippinus patrata Deo ,
    Francis iCMstercnt, cl pariibus Ilaliac intrare n- n
    adjuvante b victoria cum omni exercitu, vel multi-
    ,
    sinerent. Rei Pippinus cum cxercilu suo, monte Ci-
    luoine agininiim Franc"rum, usquc ad Ticinum per- nisio b transaclo, usque ad Cusas, ubi Langobardi
    aceessit, caslra iiiclatus est, undique omnia quae in ei. resisiere nitebantur, pcrveniens, et stalim Franci

    gyro fucriinl vasians : partes Italiaj maxime igne solito morc , ut edocii erant, per montes et rupes
    concremavit , lolam regionem illam vastavit, castra erumpentes, in regnum Aisiulfi cum multa ira et fu-

    Langobardorum omnia diripuit [Ed., disrupit] , et rore intrant, Langobardos quos ibi repcrerunt inlcr-
    mullos thesauros tam f.uri et argenti, vel alia orna- ficiuut. Reliqni qui remanscrant vix fuga lapsi eva-
    menta quam plurima, et eorum lentoria omnia ra- C serunt. Rex Pippinus cum nepole suo Tassilone h ,

    puit et cepit. IIsc cerncns Aistulfus rex Langobar- Bajoaiiorcm duce, p.irlibus Italiac usque ad Ticinum
    dorum, quod nullatenus se evadere potuisset, pacem ilcrum accessit, ct tolani regionem illam fortilcr de-
    per sacerdoles et optimates Francorum petens, di- vastans , circa miiros Ticini utraque partc (ixil lcn-

    cliones supra dicto rege Pippino faciens, cl[Forsan, toria, ita ul nullus exinde evadere potuissel '. Ha:c
    m] quidquid contra Romanam ecclesiam vel sedem Aislulfus rcx Langobardorum oernens, et jam nul-
    Apossolicam contra logis ordinem fccerat, plcnis- lam spem 692 se evadcndi sperarel , ilcriim pcr
    sima solulione emendaret. Sacramenta et obsides supplicalionem saccrdoium et optimalum Francorum
    ibidcm donat, ul nunquam a Francorum dilione se veniens , el paccm prcedicto rogi supplicans, et sa-
    abstraheret , et ulterius ad sedcm aposlolicam Ro- cramenia quoe praefato regi dudiim dederat, ac quod
    manam et rempublicam hostiliter nunquam accederet. [Ed. }
    ut qui] coutra sedem apostolicam rom uefa-
    Prxfatus rex Pippinus clemens ut erat, misericordia riam fecerat , omnia per judicinm Francornm, vcl

    motus, vitam et regnum ei concessit, et multa mu- sacerdotum pleuissima solutione emendaret. Igitur

    ccs el angustiae montinm. Vallis aulem Scusana, seu, ' Tunc, ut narrat Anastasius, imperatoris legatus
    ut Freb. etCan. hic habent, Stvesiana, Cb., Suesana, rj Pippinum convenit, ut exarchatnm impprio restttuo-
    vulgo dicilur Vallis Segusiana (le Val de Sme). rel. Al negavit ille se id praesiiluriiui qnod beltom ,

    Ed., beati Pelri apostoli adjulorium. h<'C solo pietaiis inlni:u, pro amore saucli Peni et
    Cbos., Dei adjutorio. delictorum suorum venia susccpis--ei, neque se cmn-
    Id est, pwdiclum Stephanum papam. missurum, ut quod semel beato Petro obluleral aufer-
    Ed., fines Romunornm peraqrans. ret. Ilinc, uii prosequitur ille auotor, lirmata paoe,
    e teniens. Ecclcsia sancti Pelri in Vatioano
    Bnh. , de receptis chilalibus a B. Petro, atque a sancla Rom.
    olim exlta Urbem, a Leone IV intra novam urborn, Ecclesia vel ab omnibus in perptluum ponlificibus
    ,

    qune ab eo Leonina dicla est, iiiclnsa litil. In Itis porro aposlolicai sedis possidetulis misil in ccripLis donalio-
    angusliis epistolam Slophanus Pippiim et onniihus nem, usque hodie, inquit, in arcliivo sanclm nostrw
    qit(C
    Francis nomine sancli Pelri scripsit Petrus vocatus : ecclesim recondita tenetur. Ejusdem donationis au- —
    apostolus... Pippioo , Carolo, etc. aliaque ad Eam ihoniicum monuin nltim superesi apud Ravennam la-
    hanc hisloriam pcrtinentia instrumenia prolert Co^n- pidi insoulpttun litteris R nnanis , tametsi mulilum.
    tius torno v Anual. Seil qu* tlesunl facile possunt suppleri. Sic autem
    f
    B ih. , Cavitonno, Ceneva. Ihe urbes sunl , Cha- habol :

    hns tur-Saon", Ceneve, Saint-Jean de Maurienne. PIPPINiJS. PIUS. PRIMUS. AMPLIFICAND^E.


    I Vulgo le tnont Cinis, in Alpibus Coltiis. ECCLESItE. V-IAM. APERUIT. ET EXARCHA-
    h Tassilo, ex Chillrude seu lliltrude,
    de qua su- TUM. KAVEN.N.-E. CUM AMPLISSIMIS
    perius Pyipini sorore natus crat.
    ,,
    ,

    689 CURONICUM CONTINUATUM. PARS QUARTA. 600

    rex Pippinus solito morc iterum miscricordia motus, A quos dndiim Waifarius conlra cgis oniinem occidc-
    ad peiitionein opiimaiuni suorum vilam cl regnum rat, ci solvcrc deberet; el nomines suos, qui de

    iterato conccssit. Aistulfus rcx per judicium Franco- rcgno Francoriiin ad ipsum Wailarium principeni
    rum vel sacerdotum, thesaurum qui in Ticino erat coiifugium ft-cerant , reddere deberet. Ilatc omnia
    id est tertiam partem, praedicto regi tradidit, et alia Waif irus, quao praedictus rex per lcgatos suos ei

    mulia munera majora quam antea dedcrat, parlibus niandavcrat , boc lotum facere conternpsit. Igitur
    rcgis Pippini dedit. Sacramcnta iterum et obsides Pippinus rex invitus coarctaltis e undique contraxil
    donat, ut amplius nunquain contra regem Pippinum excrcilum, et partbus Aqtiilaniae per paguni Tre-
    vel proceres Francorum rebellis et contumax esse cassinum uvque. Autisiodernni urbcm accessit. Fnde
    debcat «, el tributa quae Langobardi regi Francorum ad Ligretn fluvium cum omni exercitu Francoruui,
    a longo tcmpore dederant, annis singulis per missos ad Masuam f
    vicuin in pago Aulisiodeieiisi Ligerem
    6iios desolvere deberent. Praecelsus rex Pippinus fluviuni transmeavit; per pagum Rilorinum usque
    vicior cum magnis tbesauris et multis muneribus Arvernico accessit, regionem illam pervagans, et
    ab>que belli eventu, cum omni exercilu sno illoeso maximam parlem Aqtiitaniae igne concremavil. Wai-
    ad propnam scdcm regni sui remeavil incolumis faries princeps Aqtiiianiae per legatos stios pacem
    et quievit teria a praeliis annis duobus. B supplicans , sacrimenta vel obsides ibidem g@&
    An. dcclvi. — CXXH. Postbaec AislulfusrexLango- donal, ul omnes justitias, qtias praefalus rcx Pippi-
    bardoruin, dum venationcm in quadam silva exerceret, nus per legatos suos ei mandaverat, in placito insli-

    divinojudicio, de equo quo sedebat super quamdam tuto faccre deberet. Rex Pippinus cum omni exer-
    arborem projeclus, vilam et regnum crudeliler digna cilu suo illaeso reversus est ad propria.
    morte amisit. Langobardi una cum consensii prae- An. dcclxi. — CXXV. Evoltiloanno, id est, annft

    dicti regis Pippini ct consilio procerum suorum,


    , decimo regni ipsius, omnes oplimales Francorum ad
    Desideriuui in scdcm regni instituunt. Dura in pago Riguerinse s ad Campo Madio, pro sa-
    An. dcclvii. — CXXUI. Duin hacc agerentur, rex lute patriae etuliliiate Francortim tractanda, placito
    Pippinus legationem Consiantinopoliui ad Constanli- inslilutoad se venire praecepii. Dum haec agerenttir,
    num b imperalorem pro amicitiae causa, et salulc suae Waifarius inilo iniquo consilio, conlra Pippinum re-

    693 P^triae mittens, similiter et Conslantinus im- gcm Francorum insidias parat, exercitum suum cmn

    peralor legalionem praefato regi cum mullis muncri- Uniberto h coinite Bitorino et Dlandino comite Ar-
    bus c mitlens , et amicitias el tidcm per legatos eo- vernico, qui dudum ante annum superiorem ad prae-
    rum vicissim inter se ptomittiint. Nescioquo facienle, dictum regem Pippinum cum Rertellanno ' episcopo
    postea amicitia ,
    quam intcr se muluo promiserani, C Bitoricoe civitalis missus fuerat, elanimum regis ad
    nullatenus sortiia est effeclum. iracundiam nimium provocasset, cum reliquis comi-

    An.n. dcclviii-dcclx. — CXXIV. llis ilaque geslis, libus clam hoslililer usque Cavillmum 1, omnem
    et duobus annis cum terra cessassel a prsehis, prae- exemtum suum transmisit, et totain regionem ilhmi,

    diclus rex Pippinus legationem ad Waifarium d Aqui- id est Augustiduncnsium usipie ad Cavillonum igmi
    tanicum princijem miltens, petens ei per legalos crem;ivit, el suburbana Cavilloni urbis, quidquid
    ibideni rcpericrunt, omnia vnslaverunt. Melciacuin k
    stios, ut res ecclesiarum de regno ipsius, qiiafi in

    Aquilania silae erant, redderet, et sub inimunilaiis villam publicam incendio ciemaverunt, ciim mullis
    nomine, sicutab antea fnerant, conservaias essede- spoliis el praeda nullo resistenle remeaverunt ad
    bcreni, cl juJiccs ac exaciorcs in supradictas res propria. Cum boc Pippino regi iuinlialuin fuisset,

    ccclesiariim, quod a longo lempore faclum non lue- qund Waifarins maxiinam partem regni sni vastas-

    rat, mittere non deberct, et Goltbos praedicto regi, set, et sacramenla quae ei dederal felellissct, niinitim

    a Boh. et C:in. v esse non debeal... ad regem... dis- lib. iv de Re diplomatica. De Campo Madio vide, in-
    solvcre. fra, nolas ad cap. 150.
    b Is era', Conslantinus Copronymus , sacrarum h Cbes. m;irg., Huniberto, scu Cliuniberto, ut in-
    imagimmi effractor. -. fra cap. 131, el alii Umberto. Infra Boh., Biturivo;
    c Inter alia mttiiera, qnae Pippinus accepit, eral * Can. et Freh., Biiorvio, pro Biioriiio (de Berryi ;
    nrgauum, quod tunc prinmin in Galliis vismn fuisse Blandiiium veio ciim Chcs., Blaudenum appellanl.
    narrant veteres istorum lemp irum annalistae. 1
    Hinc emenda Patriardiii Bituiicensis auctorein,
    d Can. et Frch. semper Waiofarius. Aimoiuus, i|iii hoc ipso aimo Landrariuin seu Laudrarium Bilii-

    Guaifarius. ricensem episcopum luisse scribil, nulla Hertellani


    * Sic Ciies. Alii, coaclus unu.que. fa< ta mentione; nisi is ipse sit Berlanus, quem ab
    f
    Hunc locum es;e Massavam in labulis Peiilin- anno 808 ad 820 sedisse memorat.
    geriams niemoralam pnlat Valesius. Ilodie diciiur j Sic Dob., ul stipra cap 121. Alii, Cavallonnum,
    Mesve. Infra Cbes. habet mcndosc Arutisiodorcnsi. qnod nomeii Cabellioiiem (Cavaillon), el Cabilonem
    8 Freli. liiijncrnensi, Can. fiiquernisi, Ches. ex- indicare potest, quod veroCabilo (CliAlonssur-Saone),
    ponit Bipuariensi. Sunl anlein Uipuarii populi Ger- hic designetur, diibiiare non sinil ali.orum Chronieo-
    inani;B inferior s, iribu* iluvi. s, Rheno, Mosella el ;
    rum auctoiilas. Annales quippe Lauresliamenses ba-
    Mosa inclusi. Dtira vero, seu Dnria, hodie vulgo bent Cabillonem, qui vero a Loiselio edili sunt Cabi-
    Ducrcn, in ducalu Juliacensi ad fluvium Ruram Umum, Fiddenses Cavillonem, Bcrtiniaui Cavillonum.
    (lioer), Mareomagus, seu Marcoduium Ubiorum ab Idem suadet Cabiluncnsiuin et Augiistodunciiiiuni
    anlicpiis dicebalur, ut observat ValesiilS in nolitia vieinia, <piae lnc satis exprimilur.
    GaUiarum. Ibi villa pnblica, scu palatium celebrc k Ci.es., maig., fihlliacum.
    oxstilit sub sccunda rcgum nostrorum siiipe, ilc quo
    8UI FUEDECARII SCHOLASTICI (.2
    |n irt rommoius jubet omncs Frnncos ut liosiiliicr, A Pippinua rcx, Chrislo duce, tom omni excrcitu
    placito insiituto, a(l Ligerem venissent. Commoto- Fraiicorum, cutn multa pra-da ct spoliis, ilerum re-
    i|ue cxercitu cum omui miihituiline , ileruin usque versus est ad sedem propriam.
    d Trecas accessit , inde |)er Autisioderum ad Ne- An. dcci.xiii, ncci-xiv. — CXXVII. Facta cst aulem
    vcrimm urbetn venicns, Ligcris fluvio transmeato, longa altercatio inler Pippinum regem Francoruni ct
    ad castrum, cujus nomen est 695 Rurbonc", in Waifarlum Aquilaniae principcm. Pippinus rex Deo
    pagum Ritorinum pervcnit. Cumquc in gyro castra auxilianle nngis ac magis crescens, cl semper in se
    posuissei, subito a Francis captus atque succcnsus ipso robusiior f.ictus esl; pars autcm Waifarii ot
    o«t, ethomines Waifarii, quos ibidein invenit, se- cjus tyranniias decrescens quotidie. Waifarius prin-
    cum duxii, maximam partem Aquitaniae vastans, ceps (.emper conlra praedictum regem Pippinum in-
    usque urbem Arvernam cum omui exercitu veniens, sidias parare dissinnilal. Nam Mancionem comiicm
    Claremontem b castrum captum consobrinuui suum panibus Narbooae
    atque succensum cum rdiquis
    bellaiuio ccpit, et mullitudincm hominum, lam viro- (omitibus transmisit, ut cuslodias, quas praediclus
    rum quam feininarura vel inlanlum plurimos in ipso rcx Narbonam, propter gentcm SaFracenoruni ad
    incendio creraaverunt. Rlandinum comilem ipsius custodiendum miserat , ne aut intrarenl, aut si

    urbis Arvernic;e captum atque ligatum ad praesen- B quando iterum in patriam ° revertercnlur, capere
    liam regis adduxerunt, et multi Wascones in eo aut lnterflcere eos potuissent. Factum est autem ut
    praclio capti atque inlerfecii sunt. Igitur rex Pippi- Auslraldus comes, et Galemanius itcmque comcs,
    nus, urbecapla, ac regionc illa tota vastata, cum cum paribus enrum ad propria reverlerentur, bic
    prjnda et spolia multa, Deo auxiliante, cum illacso Mancio una cum mullitudine genlis Wasconorum
    cxerc.tu ilerum remeavit ad propria. Factum esl au- super cos irruit, fortitcr intor se dimicauies, praj-
    lem ut postquam Pippinus rcx urbetn Arvernara ce- dictus Galemanius et Australdus ibidem Mancionem
    pit, rcgionem illarn tolam vaslavit. et universos pares suos, Deo adjuvanie, inlcrliciunt.
    An. dcclxii. — CXXVI. Seqiienti anno, id est Haec cernenlcs Wascones lerga vcrterunt, omnes
    anno undecimo regni ip-ius, cutn universa muliitu- equites \ld est, equos], quos ibidem adduxerant,
    Oine genlis Francorum Riloricas venit, castra meta- amiserunt ; montes vallesque pervagantcs, pauci ta-

    |us est undique, et omnia qu;c in gyro fuerunt vasta- men vjx fugaciter evaserunt. Ipsi vero cum multa
    vit. Circumsepsil urbem munitione forlissimam, ita pra:da. vel equitibus el spoltis, cum gaudio reversi
    iit nullus egredi ausus fuisset, aut ingredi potuisset. sniit ad propria.
    Cum macbinis el omni genere armorum circumde- 697 CXXVIII. Dum his et aliis modis Franci et

    dit eam vallo, muliis vulneralis, plurimisque inter- C Wascones semper inter se altercarent , Cbilpingus
    tectis, fractisque muris cepit urbem, et restituil oam comes Arvemorum , collecto undique exercilu , in

    ditioni suae jure pralii, el liomines illos, quos Wai- pago Ltigdunensi in regno Rurgundiae ad pracdan-
    farius ad defendcndum ipsam civitalein dimiscrai, dum [Al. pracliandum] ambulare nitebatur. Conira
    clementia suae pietatis absolvii, dimissique reversi quem Adalardus comes Cavalonensis, et Auslraldus
    sunl ad propria. Uriibertum [Al. y Umbeilum] comi- idemquc comes, cum paribus eorum contra eum ve-
    lem et reliquos Wascones, quos ibidcm invenit, sa- nientcs , et super fluvium Ligeris fortiter inter se

    cramcnlis datis secum adduxit, uxores eorum ac dimicantes , statira Chi^pingus comes in co pnelio a
    libcros in Franciam ambulare praecepit, muros ip- supra scripiis comitibus occisus est , et raulti qui

    sius Ritoricac civitatis restaurare jubet, comiiessuos cum eo venerant, ibidem intei fecli sunt. H.tc viden-

    QQQ in ipsarn civilatcm ad custod.emlum misit. les Wascones terga vertunl; vix pauci silvis el pa-

    Indc cmn omni exercilu Francoriim , usque ad ca- Amanugus oomes Pecta-
    ludibus ingressi evaserunt.
    sirum quod vocatur Toarcius c veniens : cumqiie in vensis dum Turonicam infcslatam praedarct et ab ,

    gyro caslra posuisset, ipsc castrus d niira celeritatc bominibus Wlfardi abbatis monaslcrii be;ili Marlini

    captum alque succensum est. Wascones quos ibidem intcrfcclus cst , et plures qui cum eo ibidem vene-
    invenii, una cum ipso comite duxit in Franciam. D rant , cum ipso pariler ceciderunt. Iteii-jui qui re-

    Dnplex cHhiijus nnminis castrum, ob nquarum


    a ciistodiara moniem dictum ;
    olim exstitisse, Clarum
    sa!iibril;iicm celcbre, 15 circiter leucis, intermcdiis quod postea loti urbi nomen
    cuin nempa tribuil,

    bellorum lumuliibus non scmel violala in monlpm


    lamen Ligeri et Elaveri fluviis, a se invicem dissi-
    luin, scilicet Rurbo Anselli (Bourbon-Laney), ad dex- translala fuissel. M pmhal ex vuliii iraditionc, t|ua
    teram Ligeris ripam in ^Eduorum finihus, et Burbo loci incolae vinela el tciris urbi vicinas, vulgo la Ci-
    Ercheml>a,ldi, scu ad Ralnea diclus (Bourbon-CAr- tn,eam vero urbis paiiem (piae montis cucumen oc-
    chambaud, seu Bourbon-les-Bains), in finibus Riluri- cupal, Clairmont appellant.
    gum, bic mcmoralus; qui auguslissimae Rorbonio- Siium est in Pictonuin finibus, vulgo Thouars di-
    •

    Francorum regi;e, nomen dedit.


    rnni familia?, niinc ctum, hodieque celebre, dueatus titnlo illusiralum,
    Aliae urbes supra memoralae Trecie (Troyes), Auli- quod a iiobilissiina Tiemolliorum familia pos^idctur.
    siodorum (Auxerre), Nivernum (Nevers), tiotae sunt. Aimoinus habet Cadurcia ; an Cahors volueril desi-
    b
    Obscrvat Savaro in Originibus Clarom. hanc gnare? Annales Mettenses babent, Thoarciicasirum t
    primam csse apud vetc.res auctores Clarimontismen- auo in Aquilania ftrmius non erat.
    d Sic Rob. pro ipsum caslrum. Ed., ipse castrum.
    tioncm, quem aperie ab ipsa Arverna urbe, ab Anli-
    e Id esl, in regionem, scilicetqux Pippino subjo-
    quis Aiiguslonemetum appellala, distinguil. Unde
    coiijicii castrum scu arcem in moute vicino ad urbis cla crat.
    693 CHRONICUM CONTINUATUM. PARS QLURTA. 694

    manserant terga verlenles, pauci vix ev.iserunt. Dum A vit. Unde peno omnis Aquitania, taro ecclesix ijuam

    ha;c agerentur , Hemistamis avunculus Waifarii ad monasieria, divites el pauperes vina habere consuc-
    prwdictiim regem veniens , sacramenla multa et fi- veranl, omnia vastavit et cepit. Dum hajc ageren-

    <iem prxdicto regi Pippino promisit, ut semper lide- lur, Waifarius cum exercitu magno el pturiuioriiui
    lis tam pra dicio
    i
    rcgi ,
    quam et filiis suis oinni tem- Wasconorum , (|ui ultra Garonnam cominoranlur,

    poro esse ucberet. Rex vero Pippinus in suam qui anliquitiis vocati sunt Vaceli u , supcr pradictmn
    dilionein cum recepit , el multa inuncra auti et ar- regem venit. Scd siatim solilo more omnes Wnsco-
    gemi, et pretiosa veslimenta, equiles [Id est, equosj nes terga verlerunt, plurimi ibidem a Francis inter-
    ct arma largiendo, eum dilavit. fecti sunt. llac ceniens rex, persequi eum jubet, et

    CXXIX. Rex Pippinus caslrum , cui nomen est usque ad nocietn eum pcrsequens, vix 699 Waifa-
    Argentonus " in pago Bitoriuo , a fundamento miro rius cum paucis qui remanserant fugiendo evasit. ,

    opere in prislinum slatum leparare jussil, cornites In eo prselio Blandinus comes Arvernorum , quein
    suos ibidemad custodiendum mitiens, ipsum castrum prsediclus rex prius ceperat , et qui postea ad Wal-
    Remislano ad Waifario resistemlum, cum medieta- farium confugium fecerat , in eo pradio interfectus
    le b pagi Bitorini usque ad Carum e
    , concessit. Vi- e>t. Rex Pippinus , opitulante Deo, viclor exslitit.
    dens praedictus Waifarius ,
    princeps A(|uitanicus, B cum raagno lriumpho,iierum
    Patrata iterum vicloria
    quod castrum §9g Claremontis rex bellando cepe- ad Denegontiuin cum magno exercitu Francorum
    *

    rat, et Bitoricas capul Aquilania3 , munili-simam ad Ligerem veniens inde per pagum Augustudinen-,

    urbcm, cum macbinis cepisset, et iinpctuin ejus ler- sem ad propriam sedem remeavii inviclus Waifa- i .

    re non potuisset, omnes civitates qure in Aquitania rius legationem ad prsedictum regem mitlens, petens

    provincia dilionis sua3 erant , id cst Peclavis d , Le- ei (|tiod Bitoricas et reliquas civilates Aquilania!

    modicas, Sanlonis, Petrecors, Equolisma, ct reliquas provineioe ,


    quas de manu cjus pradiclus rex al>stu-
    quamplures civilateselcaslella, omnes ninros eorum lerat, ei reddcret , et postea ipsns Waifarius ditionis
    in lerram proslravit, quos postea pra;celsns rex Pip- suac faci rei ; tributa vel munera ,
    quae antecessores
    piims reparare jubet, et bomines suos a I ipsas civi- sui reges Francoruin de Aquilania provimia exigere
    tates custodiendum dimisit. lterum eo aiiuo cum consueverant , annis singul s pailibus pradicto regi
    omni exercitu suo pradiclus rex Pippinus ad sedcm Pifipino solvere deberet. Sed hoc rex per consiliuin
    Francorum k procerum suoruiu facere conteropsit.
    propriam reversnsest. et

    An. dcci.xv.— CXXX. Iterum sequenti anno, com- An. dcclxvi. — CXXXI. Evolulo igitur anno, com-
    moto omni exeicitu Francorum ,
    per Trecas, inde molo omni exercitu Francorum , vel plurimum na-
    Aiilisioderiim , usque ad Nievernuin e urbem cum £ tionum, quae in regno suo commorabantur, usque ad
    ninni exercitu veniens, ibique cum f
    Francis et pro- Auielianis veniens , ilii placilum suum Campo Ma-
    eeribns suis placilum suum Canipo Madio tenens. dio l
    pro ulilitat^ Francorum instiluil, tenens, mul-
    Postea Ligere transacto, Aquilaniam pergens, usque tis muneribus a Francis et proceribus suis diatus
    ad Lemodicas accessil , totam regionem illam va- est. Ilerum Ligere transacto, tot;im Aquitaniaitt per-
    stans, villas publicas ,
    qnsc ditionis Waifarii erant, gens, usque ad Aginnum veuieus, toiam regionem
    lolas igne concrcuiare prajcepil. Tota regione illa illam devastavit. Videntes tam Wasconcs quain ma-
    pene vastata, inonasieriis muliis depopulatis , usque jores naiu Aquitaniae , nece->siiate compulsi plurimi
    Hisandonem « veniens, unde maximara partem Aqui- ad eum veneriint , sacramenla ad eum ibidcm do
    taniae, ubi pluriinum vinearum erat, cepit ac vasta- nant, ct se diliouis stia: faciunt. Ita omni Aquitania
    a Alias Argentomagus, vulgo Argenton oppidum , Annales Mettenses colloquium mense Augusto hafai-
    ad Crausiam (laCreuse), apud Biiuriges, ubi Mar- tum an. 567 Cumpunt Magii appellant, licei boc ipso
    ceilus el Anaslasiab marlyrium consummasse dicun- anno conveuius soiemnis re ipsa mense Maio lubi*
    lur apuil Usuardum el in Martyrologio Rotnano, die lus fuisset.
    29 Junii. 6 Boh., Hissando alias hsando el Exando. Iloe
    ,

    Edili, cum eis medielatem


    *>
    pppidmn apiellatur vu Igo Issaudun, ad Vigeram ilu-
    c Boh., usque Care. Carus seu Caris , vulgo le ^ vium apud Lemo
    Cher, Biturigum pr ovinciam duas in partes secat,qiii h Boher., V acceti.
    Can. et Freh.. Vi;ceci. \l\ forie
    niultis auctns (luviolis laiulem in Ligeriin delabitur sunt Vasci , seu IJascli, quos hodieque Busques ap-
    paulo infra Turones. pellamus.
    d Uoh., Pictavis... Lemovicas, Pelrecoris, Egolisma, ' Boh., ud Diqonlio. Can. et Freh., ad Degontum.
    H;e urbes sunt Poitlers, Limoges, Saintes, Periuueux, Vulgo appellalur Digoins, seu Diggine. Locus est ba-
    Augouleme pioviiiciaruin que ab eis iiomma lia-
    ,
    ronalus litulo insiguiius , iu pagO Cadielleusi (le
    benl capita. Clnroluis), ad Arolii (1'Arou) etLigeris confluentes.
    e Boh., Neverntim, Fieh. elCan., mendose, Aver j Sic Boh. Ed. vern, remeuvil. Ibi viclus.
    tium. k Freh. et Can. hic adduni e' plurimorum naiionis
    f
    Harc verba, ibique cum , etc. , tisque tencns, ex- qui in regno suo comworubantur, quaj verba in iisdeui
    pungenda ceusel Cointius, quod eo anno, uii ipsi vi- dcsunl iu c.ip. seq.
    delur, Francorum conventus seu Campus Maii, ,
    1 Jam supr.i, cap. 3 2.j, Campum Mailium appella-
    apud Alliniacum iu R'incnsi Campania habitus Jue- vit. Hanc vero muiaiionem amio755 faciani referunt
    rii. Ilabenlur laiuen in omnibus Editis et s< riplis, Anuale» Pelaviani. Hincinarus in Vita sancti Itemigii
    quos videre licuit Sed hic fortecampi Madii nomine Cainpiiin Martium a Marte sic fuissC appellaluin di-
    uihil aliud inlelligiiur quam convenlus Francorum cit, quem posleriores Franci MaiiCaiiijmin quaudo ,

    ad dcliberaiidiim dc aliquol circa e\|>editioiiem dil- regcs ad Lclla solcnt proccdere, vocaii inslituei uut 4
    ticultatibus coaciui. Ccitc, utipse Cointius adverlit
    ,

    0:5 FllEBEGARII SCIIOLASTICI OllRON. CONTIN. PAUS QUARTA. 601

    \
    Al. Equitaniae ]
    provincia nimitim nttltt, cuai A farium ire destinavil. Derlrada regina Aurelianis ve-
    ir.ulla pra-da ac spoliis, per pagum Pctregoriciini et niens el inde navali eveclione per Ligerem fluvium
    ,

    Eqiiolismam.jam pcne omni Aquitania acquisila.cum usquead Sellus f


    caslrum super fltivitun ipsius Lige-
    omiii cxercilu Francorum ilerum co anno revcrsus ris pervenit [ Al. perveniens ]. Ilis itaque gestis

    esl mi Franciam cum suis omnibus. iiuutiattim csl rcgi quod missi sui, quos dudum aJ
    700An.dc(.i.xmi.— CXXXH.Ilcrumdcnuosequen- Amormuni e regem Sarracenorum miseral, post tres

    li anno. comnioioomni exerciln Francorum per pagum annos ad Massiliam reversi fuisscnt, lcgalionem prac-
    Trecasinum, inde ad urbem Aulisioderum veniens ad dicti Ainormuni regis Sarracenorum ad pra>dictum

    ca-iiirii quod vocatur Gordinis R


    , cum regina sua rcgcm cum mullis muneribus sccum adduxeranl.
    Dertradaue ,
    jam fiducialiler Ligere transacto, ad Quod cuin compcrlum rcgi fuissel, missos suos ad
    Deioricas accessit ,
    palatium sibi a-dificare jubel. eam direxit ,
    qui ipsam legationem [Ed. ,
    qui eos]
    Ilerum Campo Madio, sicul mos eral, ibidem tcnere venerabiliter recipercnt.et usque ad Mcllis civilaleui
    jubet, initoque consilio cum proceribus .«uis, praila- ad liiemandum ducerent. Igilur suprascripti comi-
    tain reginam Dertradanem b , cum rcliquis Francis tes ,
    qui ad Demistanum capiendiim niissi lucrant,

    ac comiiibus fidelibus suis, in praedicta Delorica di- per divinum judicitim et fidcm regis cum capiunt, el
    inisil. Ipse praedictus rex cum reliquis Francis et B ligalum ad prxsenliam regis cum uxore sua addu-
    optimaiibus suis ad persequcndum Waifarium iie xertiut. Qiicm siatiin rex Unibcrto et Chiselario co-
    perrexit. Cumque praedictus rex ipsum Waifarium milibus Detoricx civitatis ipsiun Reniisiaiium in

    perscqtiens non reperircl ,


    jam lempus hiemis erat, palibulo suspendi jnssit. Pradicliis rex Pippinus
    cum oinni exercilu ad Detoricas, ubi prafalam regi- usqtie ad Garonnam acccssii; ibi Wascones, qui ul-
    nam Derlradanem dimiserat, reversus esl. tra Garonnam commorantur , ad ejus pra:sentiam
    CX XXIII. Dum ha>c agrrenlur, Remislanus filius venerunt , et sacramenta et obsides praediclo rrgi
    Eudone c quondam fidem suam , quam praedicto rcgi donant , ut semper (idcles parlibus regis , ac filiis

    Pippino promiserat, fefellit ; et ad Waifai ium iiermn stiis Carolo et Carlomanno omni tempore esse de-
    veniens, dilionis suae se faciens. Quod Waifarins bcant. Et alia: nnilia: qiiamplures gentes ex parto
    cum inagno gaudio eum recepit, et adjutorem sibi Waifarii ad eum venientes , el se dilioni su;e subdi-
    coi:tra Fiancos el praediclum regem eum inslittiit. derunt. Rex vcro Pi| pinus benigniter eos iu suam
    Su; erscriptus Remistanus conlra praulictnm rcgem dilionem recepit. Waifarius cum paucis per silvam,
    cl Francos, seu cusiodias quas ipse rcx iu ipsius ci- quj: vocalur Edoliola h , in pago Pelrocorrcco lati-

    viialibus dimiserat, nimium infeslus acccssit, et De- laris , buc illucque vagalur incerliis. Prafalus rox
    toriimm, sen Limoticinum ,
    quod ipse rex acquisie- C Pippinus 702 atl Waifarium capiendum insidias

    rat, praodando nimium vastavit, iia ul nullus colonus iterum parat. Inde ad reginam suam ad Sellus ve-
    terrae ad lab nndum.tam agros quam vineas colere niens , legatinnem Sarracenorum, qu:mi Mettis ad
    non audebat. Pradiclus rex Pippinus in Betoricas hiemandum n.iserat, ad Sellus casirum ad se vedre
    per liiemcm tolam cum regina sua Dertradane in pa- praecpit , et ipsi Sarraceni mtinera quas Amormuui
    latio rcsedit. Totum exercitum suum per Buigun- IransniNetat, ihidem pr;csentanl. Ileriim rex ipsis

    diam ad hiemamlum millens , Nalalc Domini noslri Sarracenis qui ad ipsniu niissi fueranl niuoera dcdit,

    Jesu Chrisli ct sanctam Epi|ilianiam apud Deloricas el itsque ad Massiliam cum nnillo lionore adduci

    uibcm per consilium episcoporum vel sacerdolum praecepit. Sarraceni vero navali evectione per mare
    venerabil ler celcbravit. redcunt ad propria.
    An. dcci.xviii. — CXXXIV. Evolulo igitur eo anno CXXXV. Praecelsus rex Pippinus ilerum de Scllus

    701 omn m Brtwicas resideret, mcdi.uile Februa- caslro ciiin ptucis ad perseqnendum Waifarium eo
    rio, omncm exercitum suum ,
    qticm in Burgundiam anno iieriun porrexil, et usqne ad Santonis mira ce-
    &d liiemandtiin miserat , ad ^e vcnirc praecepit; ini- leritate primus cum paucis venit. Ciim hoc Waifarius
    toque consilio contra Remistantim insidias parat, audissei, solilo more lerga verlii. Rex Pippinus in

    Ilcrnifeiialdum , Dcringaritim , Childeradum el Uni- & quatuor partes comites suos scarilos et lendes stios

    bertuni d comitem Detorinum cum reliquis comilibus ad perquirendum Waifarium transmisit. Dum haec

    et Leuilibus suis ad ipsum Remistanum capiendmn agerentur, ut asserunt, consflio regis factum, Waifa-

    dain e mittens, pra>dictus rex Pippinus cum omni rius princeps Aquitaniae a suis interfectus est. Prae-

    exercitu Fiaucoruni iterura ad pcrsequendum Wai- falus rex Pippinus, jam tota Aquitania acquisita, on>

    a Lncum propc Sincerrium, scu Sacrum Carsaris pra, ad cap. 12o.


    Casluim Dilurigibus (Gordon pres de Sancerre),
    in ,
    • Solus Boh. babet clam.
    inicrj.relitiir Coinlius. t Hic locus a Cella sancti Eu^icii in Biturigibus ad
    k Al., fiertrada, quam nonnulli Bertain appellaiit. Carim fltivitim, vulgo Selles, distingiiendus est. Kto
    c
    Can. Freh. Judome. Legendum Eudonis,
    et ,
    niui Sellus ad Ligerim exstilil, si nostro auclori fidcs
    Aqtiilanix ducis de quo supra qui pater er-at Hti-
    , ,
    habeatur.
    no:ildi et ReinUlani , seu ut alii scribunt , liemisla- « Alii auclores Amiramomeni appellant, Almanso-
    ,

    gni : proindcque Waifarius Hunoaldi filius .palrnum rem Cointius et crcteri. De hoc, supra, ad cap. 109.
    lialicjbat Reiiiistanum , quam |uam av.unculus ipsius b Apiiellalur vulgo, ul monet, Valesius, la fortt

    di'.;ilur suprt', cap. 128. de Ver.


    d Ed Chutdberlutn; Vide, su-
    ct infia, Vnibcrto.
    ;

    697 FRKDEGARM FRACMENTA DK lliSTORIA FRANCORUM. GJ8


    nes ad eum vcnientes diiionis sua-, sicut anliqiiiius A inter pracdiclos filios suos Carolum el Carlomannuin,
    fucraut, se faciunt. Cum magno iriumpho et vicloria dum adlmc ipse viveret, inler eos divisit. Id esi
    Au-
    Santonis, ubi Bertrada regina residebat, venit. strasioruin regnum Carolo seniori lilio regem insti-
    CXXXVI. Dum Sanlonis prafalus rex veni^set, et luit; Carlomanno vero juniori filio regnum Burgun-
    caus;»s pro salule patri* et ulililaie Francorum tra- dia, Provincia, Golthia, Alesacis a et Alamannia
    ciarel, a quadam febre vexatus ajgrotare ccepit, co- tradidit. Aquitaniam ,
    quam ipse rex acquisieral,
    inites suos ac judiccs ibidem constituit. lnde per intcr eos divisit. His gestis rex Pippinus post paucos
    Peciavis usque ad Tonmis urbem ad monnsleriunj dies, ut dolor B est ad dicendum , ultimum diem et
    beali Martini confessoris accessit , ibique multam vitam simul caruil. Sepelierunlque eum praedicti
    eleemosynam tam ecclesiis quam inonasteriis vel pau- 704 reges Carolus et Carlomannus filii ipsius regis
    peribus lnrgitus esl, elauxilium beali Marlini peiens, iu monaslerio sancli Dionysii mariyris, ul ipse voluit,
    ut pto ejus facinoribus Domini misericordiam depre- cum magno honoie, regnavitque annis viginti quin-
    cari dignarelur. Inde promovens se cum praedicta que c.

    rcgina Berlradane, et
    filiis suis Carolo el Cai Iomanno, CXXXVII. Ilis transactis, pr;ndicti reges Carolus
    usque ad Parisius, ad monasteriuin beali Donysii et Carlomannus , unusquisque cum leudibus suis ad
    marlyris veniens, ibique commornlus est aliquan- B propriam sedem regni eorum venienles, instiluto
    diu; cernensque quod vitae periculum evadere nou placito, initoque consilio cum proceribus eorum,
    potuisset, omnes proceres suos, duces el 703 co_ mense Seplembri, die Dominico, xiv Kalendas Octo-
    mites Francorum, tam episcopos quam sacerdotes, bris d , Carolus ad Noviomem urbem, et Carlomannus
    ad se venire praccepit , ibique una cum consensu ad Saxonis civitatcm, pariter uno tiie a proceribus
    Francorum et procerum suorum, st u ei episcoporum, eorum el consecralione saccrdolum sublimati sunt
    regnum Francorum, quod ipse tenuerat, aequali sorie
    Explicil Fredegarii Clironicum cum suis eonlinuatoribus

    n Can. et Freh., Alesans; Ches., Alexacis, id est, viginti. Mortuus est autem mense Septembri, anno
    Eiisalia, vulgo CAlsace. 768.
    b
    Ch. el Freh., ul dolus. d
    Hacc verba, xiv Kal. Oc . ab inlerpolatore addi-
    e
    Nullo pacto admitti potesl hic cahulus. Pippi- tas fuisse ail Cointius, quod juxta sutim calculum
    nus quidem ex quo rex ac< lanmus est in convenlu Pippinus vni Kal. ejusdem mensis obieril. F.a lamen
    Suessionensi, regnavit annos sexdecim, mensessex; habenl Ediii simul et Mss. cum Annalibus Meilensi-
    ex quo a Stephano papa coronatus fuit, annos fere bns. Carolus aulem Noviomi (Nvyon) inanguratus est,
    qviindecim ab anno nulem quo, patre mortuo, majo-
    ; el ejns frater Suessione (Soissons), quam urbem ve«
    ris domus dignitatem obtinuit , annos septein et leies nonnulli Saxonem, Sessionem , elc, appellant.

    MONITUM IN SUBSEQUENTIA FRAGMENTA.


    Fredegarii Chromco visum est subjungere ejusaem aucloris Fragmenta selecta ad Francorum ttistoriam perti •

    nentia, quw ex aliis (jus operibus descripsimus. Quamvis enim testetur ille auctor se ea referre qua; ex Eusebio,
    Hieronymo, Idatio, etc, excerpserit, nonnulla tamen quandoque habel quce in istis auctoribus desiderantur
    sive ea reluleril ex antiquis traditionibus quai tunc circumferebantur, sive illa ex vetusiis auctoribns nobis igno-
    lis descripsenl. Ex illis vero seleqimus ea solum quw ad noslram Hisloriam pertinent, quwque veleri stylo,

    prout tum in codice ms. collegii Parisiensis Societalis Jesu, auctoris anate scriplo, lum in alio Divionensi ex il-

    luslrissimi viri Boherii bibliotlieca leyuntur, reprwsentamus.

    FMAGMEMTA
    EX ALHS FREDEGARII EXCIRPTIS SELEGTA
    Q\]JE AD HISTORIAM FRANCORDM TERTINENT

    I. — lnter Excerpta ex Eusebii Clnonico , ttie- C mali quod irium mulierum de puleritudinem cerlaii»
    ronymomterprele. tium prsemium una earum
    fuit Helena, pastore jt*.

    705 to Hto tempore (Cap. 3) Priamus lielmain dice polliccnlc a


    . Menmon
    Amazones Prianio lulera
    et
    rapuil. Trojanum belluni decennalc surrcxil. Causa subsidiuiii. Exindc origo Francorum fuii. Priamum
    • Can., pastori judici pollicente.
    ,;

    oo FREDEGARIl FRAGMKNTA 700

    regem primo liabucrunt; postea pcr Historiarum A Asiam pervagnntes ploriboa praMiis trnnsissent
    liiiros acriptam cst * qeaiiler liabucrunt regem Fil- ingredieniea Eoropam, super litore Danovii fluuiiuis
    gam, postcn parliti suul iu iluabus partiblM ; una inler Occanum cl Tbraciam una ex cis ibideill pars
    Macedoniam, voeali sunt Macedoues
    l>ars perrexil in resedil. Electuin a sc utique regein , noiiien Tur-

    secundnm populum a quo recepli suut, et regionem quolo, pcr quod gcns Tuicoiunt tiomen accepil.
    [Can., regcm] Mncednnia', (|iii opprimebaiur a gcnles Franci liujus iiincres gressum cum uxores el liheres

    vicinaa invitall nb ipsis fuerunt , ut uis aiixilium agcbanl , nce erat geus, qui eis iu prceliom potuisset
    prabeicnt. Per quos postca ciiiu subjuncli in plnrima resistcre. Sed plurima egerunl prcelia, quando ad
    procrcalione crevissent, ex ipso gcncre Macedoncs Rhunum consederuui, dum 707 a Tiirquoto mi-
    foriissimi pugnatores eflecli sunt. Quod in poslre- iiuali manus aderat. A
    sunt, parva cx cis caplivitalc

    iniim in dicbus Pbilippi regis et Alexandri tilii sui Trojac usquc ad primam olympiadem fluul auui
    faina conhrntat illorum forliludincm qualis fuil. cccc VI.

    Nam el illa alia pars quac de Frigia b progressa cst II. — Inter cadem Excerpta.
    ab Olixo \Id est, Ulyssc] pcr frandem deccpti, la- Gallienu' rirmatur in imperio (Ex cap. -40). Ger-

    inen non caplivati, nisi exinde dejecli per mullis


    inani Ravennam venerunl. Alamanni vastatum Aven-
    B licuni praeveulionc vuibili cui nomenlo , el plurima
    rcgionibus pcrvaganies cum uxorcs cl liberos.
    Eledo parte Gallianim , in iElalia trausicruut n. Graeci
    a se rege (Cap. 4) , Francione noniinc, pcr
    qiiem Franci vocanlur. In posiremo, eo quod P.innoniam occupaveruut. Gcnnani Spanias obte-
    forlis-

    simus ipse Francio iu bellum fuisse ferlur, mullo nuerunl, eliam el Syriatn incursaverunt, Francos in
    et
    lempore cum plurimis gcntibus pognam gercus, par- corum habenles auxilium.
    tcin Asiac vastans. in Europam dirigcns, i.iter Rbe-
    Valentinianus (Ex cap. 45), etc. Saxones cacsi

    Deusone h in rcgione Francorum consedit.


    imiii vcl 706 Danoviom et mare conscdit.
    Ibiqnc morluo Francione (Cap. 5), cum jam pro Qui superfueruni in illo tcmpurc Rurgunilionum
    prcelia lanla quae gcsscrat, parva ex ipsis manus OCtOginta ferc millia (Ex cap. 4G), quot numquam
    remauserit , duces ex se consCtuerunt. Allameu anica ucc nominabaulur, ad Rhcnum dcscendcrunt,

    scinpcr alierius dilione negantes, multo post lem- et ubi [Al. t ibi] casira posuerunt, quasi Burgo voce-
    pore cum ducibus transegerunt, usque ad lempore taverunt, ob lioc uomeii acceperunt Burgundiones,'

    Pompegii consolis; qni el cum ipsis demicans, seu


    ibique nibil aliud praesumebanl , nisi quantum
    cum pretium ementis [Al., ementes] a Germanis eurum
    reliquas genliuin nationcs quc in Gcrmauia
    babilabanl, lotasquc dilione subdidit Romanam c
    .
    slipendia accipiebant. El cum ibidem duobus anuis

    Sed connnuo cum Saxonibus amicilias


    Franci C resedissent, per lcgalos invitali a Romanis vcl Gallis,

    inienies, ndversus Pompegium rebellantes, ejusdem qui Lugdunensium provinciam et Gallra Comaia, )

    rennueruni poteslaiem. Pompegius in Spaniam


    Gallea Domata el Gallea Cisalpina manebanl, ut
    conlra genies dimicans plurimas moritur d. Post
    tribularii publicae potuisscnt rennuere , ibi cum
    ba?c nulla gens usqne in ptascnlem diem Francos uxores el liberes visi sunt consedisse.

    poiuit supcrare, qui « lamen eos suaedilioni potuissct III. — lnler Excerpta ex Idatii Clironico.

    snbjugare. Ad ipsum insiar et Macedones, qui ex Martianus (Cap. 55 Can. , lio. m, cap. 5), elc...
    eadem gcneralione fuerunt ,
    quamvis gravia bella Geris Cluinorum pace rupla ruunl in Galleis, quos
    luissent attrili , lamcn semper libcri ab cxlcrna ciiin Agccius patricios venientes cornperisset, san
    doininationc vivere conali sunt. clum Anianuin Aurclianensium episcopum ad Theu-
    Tcriiam ex eadein origine genlcm Torcorum dorum regim Golihorum in legationem dirigl, pe-
    ' fuisse fama conlirmat (C-p. G). Ul cum Franci tens auxiliarc eoni.ra Chanis : si praevalcbat rcsisterc,

    • Aimoinus lib. dc Gcsiis Francorum, laudat


    i
    ,
    luisset subjuqare, omitlit.
    quosdam auctores qui de hac oiigiue scripseiuni. f Tureorum. Boh. et Can., Torquorum ,
    lnlra ,
    hl fnric quod hc dainos cx Dareiis Frigii llisturia
    Tliurcorum; cl infra, Torquoto.
    i!e origine Francorum excerptum est. Etonini iu cod.
    D s Sic Clar. Bob. vero Pravenlioneviolabili cogno-:

    Bolieriano et iu uno CanUii plura int rseruuiiir sub menlo... Galliarum; indeque in Ilaliam. Can. sic lia-
    liujusaucioris uomine: in omiiibus vero codd., po-t
    bet Pervcnerunl inmslimabili nocumeW.c, et plurimum
    :

    hnc fragmenluiu, quod hic ilesctipsiinus, su! jingi- parlem Calliarwn vaslaverunt ; indeque in Ilaliam, etc.
    (ur lledcamus quo ordine flebrceowm qens fnil. l)a-
    : h Sic quoquc le^itur in Cbronico Eusebii, cx om-
    releni Frigium mcmrtrat Vossius lib. ni llistoric. La- ut mouet Scaiiger, qui hoc noinine
    nibus M»s. ,

    l:ioium, scd qncni liciilnini rensel, el quidem labulas ali |iiam urbcm circa Rbenuni designari censet. Boh.,
    nairal. Ce te bacc fuit olim Fraucor.im opiniu com- Saxjues caisi Diovione, in reyione
    biosone. Can. :

    mtinis grnlein suamex Trojanis prodiisse, uli ex an- Francorum consederunt qui supcrfuerunt. Tuiu incipit
    ii'iuis Ch onicis ei aucloribus patet, niaziine qui de-
    cap. 41» In illo lempore, etc.
    :

    siiieuic pri.i a regum nostrormn stii pc ei postea 1


    Vidc Oiosium, lib. vn llisioriae cap. 4.
    Frripseruul. Vide Chesniuiu loiuo l ILsi. Franc, j Boh. 1'rovinciar et Gallea Comata Cisulpina rua.-
    :

    Sigibert., elc. Provincice et-Gallio? domita Cualpin*


    ne.bant. Can. :

    * Can„ ei quidem recte, Friga. ul trbutarii publice... ibique cum, clc. Gallia Comalu
    r
    ScClar. Ai Boh., llomana. Can., lotatque di- scu Trausalpina continebai hodiernam Fraucram,
    tioin % snbdidii Romanis. Cisalpina vero, sgu Tugata, Italiac partem, quam nuuc
    d Cau., rnoni trididit.
    4
    Lombardiam appellamus.
    Clar. hajc vcrba, qui (amen cos sua: diliom vo-
    7o| DE UISTORIA FRANCOBUM. 702

    tnediam partom Galliae Gotthis daret. Cum a Theu- A lium. Agecii consilium Gallia ab adversariis libera-

    doro rege hujus pelilionis annuens auxiliuui fuisset lur. Postea cum a Thursimodo rege et Gotthis ha;c
    faclio perlata fuis.sel, requirenies promissionem
    promissuni, Agecius legalos mitteus ad Attilanem
    auxilium 70S Agecii implendatn, et ille rennueril, per pacis jura
    regcm Chunorum obviam ,
    petens
    contra Gotthis, qui Galleas conabant invadere : si orbiculum f aureum gemmis ornattmi, pensanle

    praevalebant Chuni e contra Gotthis defendere, me- libras quingenlas ab Agccio compositionis causa

    dietatem Galliae ab Agecio perciperent. Attila rex iransmittitur Thursemodo , et haec jurgia quieve-
    n civilatibus Ger- runt. Quae species devotissiine u^que in hodiernum
    cum Chunis feslinans, el parcens

    maniac et Galliae, contra Gotlhis, super Ligere fluvio diem Gotthorum thesauris pro ornatum veneratur et
    residens, nec procul ab Auriliattis confligil certa- tenetur.

    mine. Caesa sunt Gollhorum ducenta millia homi- Anno 2 Anlhemii (Ex cap. 58, Can., lib. m, cap.

    num. Theudorus rex hoc prcelio occubuit. Caesa 8) in medio Tolosae civelatis sanguis erupit de lerra,
    sunt Chunorum centtim quinquaginla millia. Civitas el tola die fluxit, signeflcans Gotthorum domina-

    Aurelianis orationibus beatissimi Aniani liberata est. tione suhlata Francorum adveuiente regno.
    Chnni repedantes Trecassis b Mauriacensem con-
    in IV. — hiler eadem Excerpta ex laaiio.

    sedentes campaniam. Thoresmodus filius Thcu- " Quadam e vice (cap. C0; Can., lib. m. cap.iO) Chlo-
    dori, qui ei successit in regnum, colleclum Gottho- dovcus rex Francorum el Alnricus rcx Gotlhorum,
    rum exercitu, patrem ulcisci desiderans , cum Aiti- qui sedem Tholosae habebat, post multa proelia
    lanem el ChunisMauriacoconfligit certamine, ibique quse invicem gosserant , fnlercedenles legatus,
    tribus diebus uterque phalangae in invicem pioe- cum pacem inire ccepissenl hujus convenientiae, ut
    lianies, et innumerabilis mulliludo gentis d occu- Alaricus barbam tangeret Chlodovei effectus ille h pa-
    buii. Agecius cum esset slrenuosissimus consilii, per trenus, perpeluam ad invicem pacem servarent; etad
    noctem ad Atiilanem veniens dixit ad eum : Opta- hujtis placita conjunctione ' nec Francos ncc Got-
    bdem duxeram ul lua virtute regionem hanc a per- llios armatos penitus accederenl. Sialuentes diem ad
    fidis Gotihis poluissem [Boh., poluisses] eripere, locum designitum ab invicem; ibiqun legatus Clilo-
    6ed nullatenus fieri polest. Usque nunc cum minimis dovei, Paternus nomine, ad Alaricum accessit, in-
    pugnatoribus proelias, hac nocte Theudericus ger- qnirens utrum eo habitu Goithi inermes quo spopon-
    nianus Thoresmodi cuin nimiam multituilineni et derant, placitum cuslodirent : aut forte more solito,

    fortissimos Gotthorum pugnatores advenit : ha3c ut post probalum esl, mendaciis parerent i.Cum lo-

    non suslines, atque utinam vel evadere possis. queretur Paternus 710 a d Alarico regem, nunlians
    Tunc Altila dedit Agecio decem millia solidorum, ut C salutes Chlodovei, et diligenter inquirens quo ordine
    per suo ingenio Pannoniam repedarel. Ipsaque nocie deberent conjungere, Golthi fraudulenler uxos k pro
    Agecins ad Thoresmodo idemque pert exit, dicensque baculis in manum ferentes. Adprehensum unuin ex
    ei causam consimilem, qnod apud viles Chunornm his Paternus exirahit, dicens : Mendacia lua placiia
    pugnatores usque nunc pugnaverat ; nam raaxma sunt, rex, ut fraude coneris cum tuis Gotlhis domi-
    inullitiido et fortissimi pugnatores a Pannoniis ipsa- num meum el Francos decipcre. Acceplo placilo
    que nocie Altillani advenerant, et audissent fraircm cum Alarico, spoiidens Paternus pro Francis ut ju-
    suum Theudericuni iu aures Gotthorum occupasse, dicium Theuderici regis iEialiae hujtis rei leniiiiitis

    rcgnuinque vellet arriperc, nisi festinus ad reseden- fierelur. Ibi legaius Alarici regis, et Paternus di-
    dum pergeret, periculum ad degradandum haberel. rectus a Chlodoveo, conspectum propcrant Theude-
    Acceptis idemque 709 Agecius a Tliuiesmodo rici.,Exponens per ordine Paternus causamChlouovei
    tlfcetn millia solidis, ul suo ingenio a perseculione et Francis, quod legaius Al.rici denegare non poiuil,
    Cliunoiuui liberaii Gotlhi ad sedes ptoprias remea- nisi lantum petens, iil judicium Theudcrici fniereiur.
    renl. El prolintis abierttnt. Agecius vero cum suis, Cogiians in semetipsum Tbeudericus Inijits eausae
    etiain Francos secum habens ,
    post tergum dircxit eventum, et futuris temporibus qu;e oporiebant obli-
    Chunorum, quos usque Thoriugia a longe prosecu- D vionem non iradens, zelum adversus hos duos reges
    tusest; prsecepilque suis, ul unusquisqiie nocle ubi relenens ; dicens his legalis : In crastinutn qttod

    manebant, decem sparsim focus facerent, ut im- altentius hujus rei pro pacis concordiam, ul jusliliae

    mensa niultitudine seniilarent e


    . Quievit hoc prce- ordo poscuerit, cum senioribus Palatii perlraclare

    n Clar., parlens. Boh., pwrgens. h Pro illi. ffinc in Clar., alia, sed vetuslissima ma-
    Boh., Chunis repedantibusTrigassis. Can.,cnslns.
    t* nu, eflicelur illi patrinus. 1'ostea nont.acnisoltitnmodo,
    c Boh.,
    Thorismodus. Can., Thorsimodus. S;d etbarboe aut capilloruni incisione af&nitas spiri-
    d Clar., genti
    ; tum addilum est«m, id est gentium.
    ttti-lis inilaftiil. Qui alictti crines incidebai, ejuslicbat
    e
    Boh., Sparsi focos [acerent, ut immensam multilu- paterspiritualis. Yitle PauKim Oiac, inCeslis Langob.,
    dinem similarent. Can., sparsim simularenl. lib. iv cap. 40, et bb. vi cap. 53. Plura de hac rc h:<bei
    f
    Missorium appellat Fredegarius ipse in Chro- Mabillon. itt praef. i Sa3C. in Act. sanct. ord. Bencd.
    iiico, cap. 73. Si£ ^upqtte dicilur itt Chronico sancti » Boh. el Can., convenlione.
    Uenigni. Ilinc collige missorii nomine apud illutn j Id esi, menduces apparerenl, ul habel Can.
    iiiioiorem calinum, sive pelvim designari. k Sic titerque Ms., et recte. Vide Chronici cap.
    (j^,
    s Confer hoc eapttt cum capite 20 lib. i Aimoiui et Caugii Clossarium.
    de Cestis Fiancorum, et Roriconis lib. iv.
    ;

    703 FREDEGARH FltAGMLNTA DL MSTOIUA FRANCORUM. 704

    p..mero, frairibus meis cum inte^ra dileclioive, et A in arcnam hnjus civilaiis quam municrant liberati
    nnu>re piolnso mandare non silco. Traclansque in sunt. Post hcec cunctas Callias Clirocus cum Wanda-
    arcanocordis jam olim celaveral, cupiens hisdiiobus lis, Suaevis et Alanis pervagans. alias subsidione
    [Al., obsidione] delcvit, aliasque ingeniosc rumpcns
    regibtt ab teticen semperesse discordcs, lalem in-
    ler eosdeiri judicmm lennenavil, ut dillicile Gollhis, vastavil, ncc ulla civilas aut casler ab eis in Galliis

    quos Alaricus rcgeb at, liujus culp;e composilio sup- libcraia esl. Cuinque Arelalo obsiderent, Chrocus a

    jdcrclur ul venircl legalarius Francorum scdens Mario quodam niilite captus el vinculis consirielus
    ,

    f uper c(|uuin , conliim ereclum tenens iu manum est. Qui ductus ad poenam per 712 universas civi-

    quas vaslaverat, impiam vitam digna morle


    anle aulam palalii Alarici, et tamdiu Alaricus et Gol- tatcs

    thi super eum solidos jaclarent, quousquc legatum Trasemundus successit in rcgnum. Ala-
    linivil, cui

    et cquum et cacumine conli cuui solidis cooperirent. manni adversus Wandalos arma commovunl. Ulcrque
    Rcnuniiantes legati Alarico prolinus, quod Theode- consentientcs, singulare certamen prceliandum duos
    nci lmjus rei lerminassel judicins : et cum essel dif- misertml. Sed el ille qui a Wandalis missus est, ab

    licile haec Alarico vcl Gotlhis supplere, volcnles fraude Alamanno superalur victusque Traseinundiis ct
    ;

    Paternum legalum Francorum dccipere, quem in sola- Wandali secundum placeluin cum Wandalis, Suaevis,
    rium niissum.per noctcmquodsubpositum eralruens, B el Alauis, Gallias praetermissis Spanias adpetivit

    fracto brachio 711 vix tandcm evasit. Ducitque ibique mullos Chrislianorum pro (ide catliolica intcr-

    eum Alaricus in craslinum [Can., caslrum], suos fecil. Post pauco tempore mare traducia in Maurila-

    ostendens thesauros, et cum sacramenlo dicens am- nia, credo divino num, fcra duccntc, cum Wandalis
    plius solidos uon liahere, quam ad praesens arcis vadando, transivit. Ferlur mare ibi seplem uiillia

    plenis ostenderel. Ubi Palernus unum solidom de passuum latitudincm esse. Mortuo in Maurilania Tra-
    pugno extrahens, sinu projecit diccns : Hos solidos semundo, llonericus mente crudelior Wandalis suc-
    adarrabo a ad parlem domini mci Chlodovci regis, cessit in regnum, Mauriianiani e occupans, nimiam
    et Francis. Revertcns ad Chlodoveo, narrans per 6tragem iu Chrisiianis exercuii, consilianle Cyrola
    singula. Chlndoveus adversus Alaricum arma com- haereticorum episcopo, cujus persecutione plurimus
    movit, quem in campania Voglav» nsem, decimo ab numcrusChristianorum martyrii palma sunt coronati.
    nrbe Peclava miUiarin, inlcrfecit, el maximam p^ir- His diebus Eugenius, Longinus et Vindemialis episcopi
    lcm exercilus Gotiliorum ibi gladium trucidavil, miras virtutes in Chrisii nomene f
    oslendcbant, etiam
    regnuni(|ue ejus a Legere fluvium et Rhodano per et mortuos suscitabant. Cyrola quemdam hominem
    mare Terrenum b et montes Perenacos usque mare praeventum datis quinquaginia aureis, ut ge caecum
    Oceanum abslulit, quod hodieque ditione condigno C fingeret, et clamaretcoram Honericum rcgem Cyrolai
    e

    permanel ad reguum Francorum. virtutibus sc lumen accipere. Qui lactus a Cyrola

    V. — Jnler cadem Excerpla ex Idatio. caecus eflicitur ;


    poslea, oratione Eugenii, lumen re*

    cepit. Insligante Cyrola ab invidicc morbum, Hone-


    Chrocus rex Wandalorum d ciimSuaevis et Alanis
    rico jubenle, Eugenius capile truncatur; Longinus
    egressus de sedibus Gallias appetens (Cap. G2; Can.,
    el Vindemialis diversis pcenis adfecli pro Christi no-
    tfb.iii,£ap.l2),consilJtimmalrisuequissiiiiaculens,diim
    mine, ;id a ternain mi^raut heatiludincm. Honericus
    ei dixisset : Si novam rem volueris faccrc, el nomen
    nieiito exigente propriis se morsibus laniavil, indig-
    adquirere, quod alii aedificaverunt cuncta dc e true,
    nam vilnm justa inorte finivit. Cui Childcriciis suc-
    ct populum quem superas, tolum interlice. Nam nec
    ces^it iu rcgnum. Ipso defuncto, Cliildemeris regnum
    rcdificium mcliorem a praecessoribus facere non potcs,
    suscepil, a|>ud quein De^esarius patricius forlissime
    neque plus magnam rem, pcr qnam nomen tuuni
    dimicavil; in quo icgoum Wandaloruui finivit.
    eleves. Qui Rhenum Magantiam pontte ingeniose
    [BeJiaaritis] a Ruccelenum quodam Franco in /Eta-
    transien?, primum ipsamque civitaieui el populum va-
    lia supcratus esl, tantoe victoriae nomenis gloriosus
    Blavil : deinde cunctasque civitates Gcrmaniae vallans
    a Rucceleno viclus nomen vitamque amisil s.
    Metlis pervenit, ubi muriis civitatis divino nulu per
    nocle rucns, capta est ci vitas a Wandalis, Treverici vero D Explicinnt Fragmenta Fredegarii.

    Roh., his solidos. Can., llis solidis sil arrhabo.


    * sueverunl.
    h
    Can., Tyrrhenurn. e Sic Bob. Clar., piimamanu, auream totam ; al-
    c
    Cati., condigna. Roh., dilioni condigne. tera, Mauretaniam. Can. terram lotam. ,

    d De Yandalis suo loco egit Fredegaiius, ut apud f


    Boli., Chrislianorum oslendcbanl mgros.
    tdatium. Chroci irruptionem Sigiberlus ad primum « Conler cum Aimoino, Iib. n de Gestis Franc.
    Thcodosii Juni :iis imperii aniiuni revocat , quani cap. 25.
    :ln lemporibus Valcriaui el SaiUeni consignare con-

    'TTTl T^rTTTr
    rv.

    SAITI GEORGII FIOREIVTII GREGORII


    EPISCOPI TURONENSIS

    IRACULORUM.
    vwmtum.
    JSon poctarnm figmentis, aut philosophorum senlentiis, scd Erangeliccc verilali insistendum
    esse.

    713*714 Hieronymus presbyter, el post apostolum Paulum bonus doctor Ecclesiae, referl se ducfcum
    anle tribunal aeieriii Judicis, et extrnsum in supplicio gr.iviler cacsum, co quod Ciccronis arguiias vel Vir-
    gtlii fallacias saepius leclitaret confessumque se coram angelis sanctis ipsi Dominatori omniiim, nun-
    :

    quam se deinceps liaec leciurum, ncque ultra tractaturum, nisi ca quaj Deo digna et ad Ecclesise sedilica-
    tionem opportuna judicarenlur (a). Sed et Paulus apostolus, Qum pacis sunt , inquil, scctemur, el qucc ad

    ccdijicalionem ininvicemcuslodiamus(Rom.x.iv,W). Et alibi Omnis senno malus ex oreveslro nnn procedai ; sed
    :

    n quis bonus ad (cdificationem , ut det gralium audienlibus (Eplies. iv, 2;')). Ergo Uaec nos opuriel sequi, scii-

    bere atque loqui, quie Ecclesiam Dei acdificent, et quae menles inopesad noliliam perfectae lidei inslruciione
    sancla fecundcnt. Non eoim oporlnt fallaces commemorare fabulas, neque philosophorum ininiicam Deo
    sapientiam sequi , ne in judicium aHern* mortis Domino discernente cadamus. Quod ego meiuens, el aliqiu
    de sancloriim miraculis, q-uac baclenus latuerunt, panderc desiderans, non me iis retibus vel vinciri cupio,

    vel involvi (b). Non cgo Salurni fugam uon Junonis iram, non Jovis stupra, non Nepluni injuiiam, non
    ,

    itoli sccplra; non ^Eneadum bella, naufragia, vcl 715-720 regna eonmieinoro laceoCupidinis emissio- :

    nem non Ascanii dileciionem


    , ; liymenaeosquc, lacrymas, \el cxitia sx'va Didonis
    non Plutonis trisle vesti- :

    bulum, non Proserpinae stuprosum raptum, non Cerheri triforme caput non revolvam Anchisae colloauia, :

    rtnn Iihaci ingenia, non Achillis arguiias, non Sinonis fallacias non ego Laocoontis consilia, non Ampliy- :

    irionidis robora, non Jani conflictus, fugas, vel obitum exitialeni proferam; non Eumenidtim, variorumque
    monslrorum formas exponam : non reliquarum fabularum commenta, quae hic ain:lor aut (c) linxit niendacio,

    aut versu depixit heroico : sed ista omnia lanquam soper arenam locata, et cito ruilura conspiciens, ad

    divina el Evangeliea potius miracula revertamur, undc Joannes Evangelista exorsus est dicens : In principio
    erai Verbum, el Verbum eral apud Deum , et Deus erat Verbum : lioc erat in principio apud Deum. Omnia per
    ipsum facla sunl, el sine ipso fuclum est nihil (Joan. 1,1,2,3). El deinceps ail : Et Verbum caro faclum est t

    H habilavit in nobis : et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigenili a Putre, plenum gratia el veriiate (Jbid.,

    14). Quod autem in Belhleem nascilurus erat, ila ait Propheta : Et tu, Relhleem Ephrata (d), nonesmimma
    in millibus Juda. Ex te enim prodiel Rex qui regal populum meum Jsrael (Mich. v, 2; Mallh. n, 6; Joan. vn ,

    42).Hoeenim et Nalhanael ille a Cana Galilaeae dixil: Rabbi, tu es Eilius Dei, tu es Rex Israel (Joan. i, 49).
    Ipse esl el salus mundi, de quo ct ille Simeon ail: Nunc dnn llis, Domiiie, scrvum luum in pace, quia vide*
    runl oculi mei sululare luum (Luc. n 29). ,

    (a) Hoc ipsum narrat Hieronymtis in epistola ad A (c) Aliqui Codd. cum Edii. ante finxit mendacio....
    Euslochiuin. •
    depinxit.
    (b) Hic desinit prologus in cod. Clar. a. (d) Aliquot mss. cum edit., Eufratu.

    m
    ... ,
    ia

    LIBER PRIMUS.
    DE GLORIA BEATORUiTI MARTYRUM.
    CAPUT PRIMUM. cundum carnem in Bothleem oppido (Ante ccram
    De nativitate Domini noslri Jesu Chrisli in Dethleem H. vulg. an. 5, 25 Dec), in dicbus Herodis regis, juxia

    721 Nalo eigo Domino nostro Jesu Chrislo se- fidcm evangelicain, magi ab Orienle venerunl Hie-

    Stellatn quam magi viderunt, ndliue in


    Editi : capite 12 De : sancto Joannc Rapiista, quod iu isto
    mundis corde apparere. Porro in Colb. lut.
    liellileem codke primum appellatar, habel tamen prologum.
    dcsunl undecim priora capitu, ibique liber iucipil a
    :o7 s. gregoru episoopi turonensis 7oa
    rosolymis, diccnte* : Vbi cst qui natut est Ilcx Ju- A l»us circumdantes Justum Iradiderimt morti , ct

    iltrorum ? Yidimus enim slcUum ejits in Uricnte, et crucis afRxione damnaverunt {An. 53, 3 April.) :

    MaJmvi adorare cum{Mattli.u 2), ct reliquat Est a ,


    qucm Dcus Pater suscitavit a mortuis tertia die, so-
    nutcni in Bethleem puieus magnus, de <|iiu Blaria lulis dolorihus moilis (Act. 11,24); quoniam impos-

    glorloaa squam fertur hausisse : ubi ssepius asplcien* sibilc crat eum apud inlcros rclineri, sicul ait apo-

    libus miraculum illustre mouslraiur, id csistclla ihi stolus Petrus. Posihaec promittens Parachtum, ct

    ininulis corde, quaa apparuit magis, ostendilur. \c- imbucns coslestibus doctrinis apo&tidos, victor as*

    nientibus devotis ac recumbentibus super os pulei, ccndit ad coelos, venlurumqufi sc ad judicandum,

    operiuntur linteo i-apita eorum. Timc illc cujus me- angelis le tantibus, repromittens, dicenie apostolici

    rittim 722 obtinuerit, vjdet stellam ab uno pariete Actus historia : HicJetU» qui rcceptus e.st a vobis l^fa
    putei super aquas transmigrare ad alium, in illo sic vcniel, queinadmodum vidislis eum cuntem in cwlum
    inodo quo solenl super coclorum circulo stellae trans- (Acl. i, 11).
    fcrri. Et cum miilti aspiciant, al> illis lanlum viile- CAPUT IV.
    tur, quibus esl mens s:\nior. Nnnnullns vidi qui eam
    De apostolis ct bcata Maria.
    assercbanl se vidisse. Nuper auicm diaconus noster
    d
    retulit quod cuin quinque viris aspexit b , scd duobus B Post admirabilem igitur dominicse ascensionn
    lantum apparuii. gloriam (An. 33, 14 Maii), quae, coritrito diabidlcae

    CAPUT II. malignilatis capitc, mcntcs lidclitim ad contcmplanda


    ccelestia animavit, sancii apostoli Domini et Salva-
    De miracutis Doniini et Salvataris nostri Jcsu Clnisti.
    toris nosiri cum bcala Maria matre » jus, in unam
    Dominus c igilur nostcr Jcs;.s Chii-ius in as-
    congrcgati domum , oinnia poncbanl in medio : nec
    Sumpta carne dc Virgine (An. 30), multa populis
    quisquam suiim aliquid esso dicebat; sed unusquis-
    miracula est 723 dignatus osicndere. liaustos enim
    quc cuncta possidebat in cbariiate, sicut sacer apo-
    lalices in vini saporem convcrlii, cajcorum oculis
    6tolic;e aclionis narral siylus (Act. iv, 34). Poslhxc
    dcpulsa nocle lumeii infudit, paralyiicorum gressus
    dispersi snnt per rcgiones diversas ad prsedicandnm
    ablata debililate direxit, febies acgroianiiuin fugalo
    verbum Dci (An. 56). Denique implclo a beala Ma-
    ardore restinxit , hydropicmn comprcsso tumore sa-
    ria hujus vitas cursu, cuni jam ruearelur a s;cctilo,
    navit, lepram discedere sacri oris virtute mandavil,
    congregati sunt omues aposloli dc singulis regionihus
    inulierem daemonio inclinatam invidenlibus Judaeis
    ad domum ejus (An. 48). Cumqtie audiisseul qu a ;

    erexil; supcr aquas vero, uon debiscentibus aquis,


    esset assumenda de mundo, vigilabanl cum ea si-
    incessit : pronuvium mulieris taclu Umbriae salutaris
    C mul : el ecce Dominus Jesus advenil cum angelis
    averlil. Multa quidem el alia fccii ,
    quae sacra Evan-
    suis, et accipiens animam ejus, tradidit Michaeli ar-
    geliurum narrat bisloria. Tamen cum mullos salubri
    changelo , et rccessil. Diluculo autem lcvavcrnnt
    cceleslique mandato resiaurasset ad vilam, tres ab
    aposioli cum lectulo corpus ejus, pesuerunlque illud
    infernali morte rcduclos, vilae resiituit : id est, ar-
    in monumenlo, et custodiebant ipsum adventum ,

    cliisynagogi filiam resuscitavit in domo; unicum vi-


    Domini pra^stolantes. Et ecce iierum adstilil cis Do-
    du;e surgere jussit ad portae egressum; et Lazarum
    minus, susceptumque corpus sanclum iu nuhe dc«
    vocavil ex monumenlo. paradisum uhi nunc, resumpla aniuia.
    ferri jussit in :

    CAPUT III. cum elcctis cjus exsultans, aeiernilatis bonis, nullo


    De passwne, resurrectione et ascensione ejus. occasuris fine, perfruitur e
    .

    Igitur Judaei, furore succcnsi, falsis accusalioni-

    1
    • In Colb. a. nahctur hic in lituli niodum, alia et animac in ccelos assiimptionem asseruisse repcri-
    quidem sed velusia manti De stella in putcum lapsa.
    , : tur. Ila:c lamen senlenlia haud multo poslca ita in
    Id autein ohservamus, quod etiamnunc prope caver- Galliis pruevaluil, ul eliam in Liturgiam liicrit in-
    nam Beihlccmilanam puleus seu cislcma peregrinis vecta, qitod patet cx Missali Gothico, lib. vi Liturgi.u
    ostendaiur. in quain vulgus pulal slellam magoium tv Galhcanae, in niissa de Assumplione sanctae Mariae,
    dilapsam fuisse. ubi non semel hujus beatissimae Virginis corpus in
    h Colb. a., alia inanu, introspexit.
    coelos dicitur fuisse translalum , ct quidcm in con-
    Hoc capul cum sequenlihiis ad undcciniuin in- leslalione cmn iisdem circumslaniiis, (|ua> hic a Grc-
    clusive dccsl in cod. Clarom. a. gorio nostro narrantur. Vide ct aliud Bacraraeutarium
    d llic incipil Clar. h. An vero aliquando pra?ce- Gallicanum, lomo I Musci Italici, pag. 300. Nihil
    dentia capita in eo cod. exsiiierint, incertum est, tamen simile habet sacramentarium Komanum sancti
    cmn islud inilio pagina; hahealur, el numerus nullus Gregorii. De hac re airem dispulatum esl fusius hoc
    singulis capitulis pi-.i-niitiatur, ncc ullus capitum iu- saeculo, oecasione Marlyrologii Usuardi. Vide clar.
    diculus in eo codicc unquani fueril. viri Tillemoiuii notas 14 et 15 in Vitdin beatae Vir-
    c Mor.
    ,
    perfruelur. Ha:c porro, quae de morte bca- ginis Mariae, tomo I Hist. eccles., quibus adde locum
    lissimae Virginis ejusque circumslantiis narral hic Adamnani, lih. d-: Locis sanelis, cap. 9, ubi de se- i

    Gregorius, procul dubio hausit ex Pseudo Heliionis pulcro heatae Mariae, quod piope llierosolymam in
    Saidensium episcopi libro de Transiiu beatae Mariae, valle Josaphal oslendehatur, sic loquilur ln quo, :

    inicr apocryphos a Celasio papa recensito, (|in liher inquil ille auctor, aliijuando sepulla pausuvil. Sed de
    cdiius esl in Itihlioiheca Palrum. Mortiiam autem eodem sepulcro quuinodo, vel quo lempfre, aut a qui-
    eain Ephesi fuisse, dociorum virorani cst senlenlii. bit8 personis sancium corpuscidum ejus sit sublalnm,
    Al nemo anie Gregorium Turonensem discrtis vcrhis vel quo loco resurr/n lionem exspeclal, nullus, ut feilur,
    resurrcclioncm hcaia; Marix, ejusque corporis simul pro cerio scire potest.
    709 MIRACULODUM LID. I. DE GLODIA M ADTVRUM. 710

    CAPUT V. A fervcnlis magnis fluclibns exundare, ac per oram

    De cruce et mirabilibus ejns apud Pictavum.


    ipsam undis inlumesreullbiis superflwre, cl, ul
    credo, ad incredulitaiem ineam arguendam, magis
    725-Crus dominica,qtia3ablIelenaaiigustareperta
    ac magis augcri; ita ut in unius hora spatio plus-
    esl Hierosolymis (Cliristian. 520, 3 Ji/aii), ita u quarta
    quam unum sexlarium redderet vasculum ,
    qtiod
    et sexta feria adoratur. Hujus reliquias ei merilo, et
    quartarium non tcnebit : admiraiusque si'ui, ac vir-
    fide Helentecomparanda, regina Dadegundis expeliit
    tutem adoratxlus crucis deinceps pradieavi. Puella-
    (an. 569), ac devole in monastcrium Pictavense,
    que quaedam Chrodegildis nominc, dmn post mortcm
    quod suo smdio constituit, collocavii b ; misitque
    patris in urbis Cenomankae lerrilorio resideret,
    pueros iternin Hierosolymis, ac per lolam Oricnlis
    oculorum amissione muliatur. Postquam aulem ex
    plagain. Qui circumeunles sepulcra , sanctorum
    jussione Chilperici regis, adliuc beaia Dadegundo
    mariyrum confessorumque cunctorum reliquias de-
    regina superslite, ad anled cti monasterii transmi-
    tnleiunt : quibus in arca argeniea cuin ipsa cruce
    sisset c regulam, ipsa bealissima ostendenlc, ante
    sancla locatis , multa exinde mira< u'a conspicere
    sanclam prosternitur arcam : ibique cum reliquis
    meruit. De quibns illud primum exponam, quod ibi-
    sanclimonialibus vigiliasexplicans.dalo mane, iisdem
    dein Dominus in diebus passionis sua3 dignalus est
    g discedentibus, proslrnta solo in eodem loco quievil;
    revelare. Sexla feria ante sanctum Pascha, cum in
    apparuilque ei per visum, quasi aperiret aliqnis ocu-
    vigiliis sine lumine pernoctarenl, circa horam ter-
    Ios ejus, et unum sanitati reddilum, dum cum alio
    liam noclis apparuit anie allare lumen parvulum in
    laboraret, subito ad ostii reseraii sonum experge-
    modum scinlillu? : deinde amplialum, huc illucque
    facta, unius oculi lumen rece.pit. Quod non ambigi-
    comas fulgoris spargen-, ccepit gradalim in altum
    lur hoc percrucis virlutem fuisse praestitum. Ener-
    conscendere : cfTeclaque pharus magna obscura;
    gumeni, claudi, etalii quoque infirnii peisamein hoc
    nocti vigilanlique plebecula; lumen praebuil suppli-
    loco sanantur. Haclenushinc d .
    canti; illucescente quoque coelo, paulalim deficiens,
    dala terris luce, ab oculis miraniium evanuit. Ego CAPUT VI.

    amem audiebam s;epius, quod eiiam lychni, qui De invcntione clavorum.

    accendebaniur anle haec pignora, ebdlientes virtute 727 Speciosi autem omnique metallo nobiliores
    divina, in tanlum exundarent oleum, ut vas supposi- dominica? crucis clavi, qui beala meinbra leniierunt,
    lum plerumque replerent et lainen juxta slullitiam
    : abHelena regina,postipsiussacra3crucisinveniionem t
    inentis durae nunquam ad ha;c credenda movebar, rcperti sunt ( Chrisii an. 320) : et de duobus quidem
    donec brulam segnitiem ad pra^sens ipsa qiucoslensa _ frenum imperatoris munivil, quo facilius, si advers»
    esl virlus argueret; ideoque qua3 cculis propriis vi- gentes restitissenl principi, hac vinuie fugarenlur.
    derim explicabo. Causa devotionis exstitit ut sepul- De quibus non est ignotum Zachariam valicinasse
    crum sancti Hilarii visitans, hujus reginse adirem proplielam : Erit, inquit, quod in os equi ponitur,
    colloquia. Ingressiisque monasterium , consalutala sanctum Domini (Zucli. xiv, 20). Eo eniin temporc
    regina, coram 726 adoranda cruce ac sacris bealo- Adrialicum mare magnis fluctibus movebatur, in quo
    rum prosiernor pignoribus. Denique oralione facta lamfrequentiaerant naufragia,acdemer»iohominum,
    surrexi. Erat enim ad dexleram lychnus accensus, ut vorago navigantium diceretur. Tunc provida re-

    quem cum stillis frequenlibus defluere conspexissem, gina, condolcns excidia miserorum, unum ex qua-
    e jubet in pclago, confisa de Do-
    lestor Deum quia putavi quasi vas esset effractum, tuor clavis deponi
    quia erat ei concha supposita, in quam oleum de- mini misericordia, quod saevas flucluum commoiio-
    fluens decidcbai. Tunc conversus ad abbatissam, nes facile posset opprimere. Quo facto redditur mare
    aio : Tanlane le retinel mentis ignavia, ut inlegrum quielum, iranquillaque deinceps navigantibiis flabra
    cicindilem [AL, cicindile] laborare non possis, in pnestantur. Unde usque hodie naulaa sanclilicatum
    quo oleum accendatur, nisi effractum quo defluat mare vcnerantur f
    , eum ingressi fuerinl, jejuniis,

    ponas? Et illa : Nec est iia, domine mi, sed virlus oralionibusque et psallentio vacant. Clavorum ergo
    D
    **
    esl crucis sancla3 quam cemis. Tunc ego ad me re- dominiconun gralia quod qualuor fuerini, ha3C esl

    versus, et ad memoriam revocans qua3 prius audie- ratio 6 : duo sunt alfixi in palmis, et duo in planiis;
    ram, convcrsus ad lychnum, video in modum olla3 et qusrilur cur plantae affixa3 sint, qua? in cruca

    a Coib. a., IHerosolymis sita. De invcnlione sanclao Colb. a., transn.issa fuisset, quod idem significal
    c

    crucis snb Macario episc. ac miraculis ea occasione ac transmisisset. Hsec enim pueila jussu regis in
    patrntis agunt Cyrillus Hierosolymonim episc. ; san- inonasierium venit ibi mansura.
    cius Ambrosius in orat. de funere Tlieodosii ; Kufi- d Edili, De his liactcnus.
    nus lib. x Hist. eccles. ; sanctus Paulinns iti epistola • Grctserus et alii exislimanl clavum ab Helena in
    ad Severum ; Severus Suljiicius lib. n Historia; sa- mare qnidem demissum, sed illico eiiam reiractum
    crae; Theodoret. lib. i; Socrat., Sozomen. et alii ab ea luisse.
    passim auctores Histor. eccles., quod contigisse pu- fClar. b, venerant; ahi veneranter; caeteri ctini
    tant anno 3-26. De liac ipse Gregorius lib. i Hisl. c. edilis, venerantur.
    34, sed ex fabnlosb actis. g De clavis dominicis cum sancia cruce uiveniis
    b De his egit Gregorius lib. ix Hlst. cap. 40, ubi plerique Patres, capiie pra^ced. landaii scripseruni :

    nonnulla oliservavimu«,qua3 videsis, sicul cl Dollau- at ucmo, quod quidem sciam, ila diserte qualuor
    dtanos ad diem 3 Maii. clavos luisse pronumiavit, quau tamen senientia veri-
    _ :

    -\1
    5. GREGOIUI BPttCOPI
    untiuvi»' •».
    TUUONENSIS
    S.
    b
    starc' Rcd A duos ad annos redieM, c.m Mcramenlc useruil
    me
    •

    v,s;c
    •

    smt ««,;..«
    . n,„m starc
    pot.us quam
    saiicta depeodere caxos. duosqne
    .rcs cajcos,
    e „eruu,nenos, ircs
    doosque
    duodccim ab ea energumenos,
    i,,iic erecto mrameo factom ...anifestu.n cst. Pei Mulocuidam ipsam pallani
    L
    sanatos.
    paralyticosfuissc
    labolse in lioc foramen losertos cst;
    quoque partola in os posuit : sed cum dentes, linguanique cjus atti-
    stant.s bomims
    iuper uauc »ero labolam, lanqoam statim vocem eloquiumque resiiiuil. Quod nos
    gii,
    etiam qu.d de
    tsene afoxc BUOl ptanl». Qoasrllor Domini promissio
    lidelter credere, ipsa
    illicii dicens:
    faclom. Duo suni qOO» snpra dixi- credile quia
    lih clavis fue.it meo,
    Omnia quwcunque pelieritis in nomine
    -** " -* - ^- *
    frcunn;

    sr»s^=a=> «* -
    In
    mua apiati in freno; lertioa projectui ii)
    l|il.n iimi J £j*J . . .

    luc ConsiaDtiiii.qoas
    civiiale, ol a.unl, lola [.4/., CAPUT VII.

    snspieitbr, scil.cet ul lola c...


    colwmia.
    lotae] eicelaior csse De lnncea, corona spiuea, el
    galea coro-
    c.ninet. muoitione salutis, qoodam modo spotigia. corona spi-
    Dc lancca vero, arundine,
    Magnam asscrunt virtulem esse l.ujus cst Do.ninus
    pata csset ". quam verberatus
    potcst, qnod Jusiinus nca et columna ad ,

    [reoi quod ambigi nequaquam dicendum. Ad lianc


    et Redemptor llierosnlyuiis,
    :

    ac suis ommbos pa-


    imperaior publice expcrtus est,
    quo am inago
    eniio a quodam
    lllusus cn„n
    go ppropter
    ,« .
    pccu-
    £
    vero coiumnam mulii Ode pleni
    accedentes, coiri-
    ^^ .
    q „„ rur

    ^«
    Ufecit.
    lefecit.

    niam amissam, quas ^ *™ 1


    "^*^.
    curr.cula nocl.un, lotulisset
    indi
    B
    um
    L^^ pro be.iedictione recipiunt,
    divcrsis infirmi.at,-
    biles pcr

    cavil insidias
    >
    duarum
    : aed cum lertia nocte frenom capit. * *™^"£ ^ eliara ipsas
    Ferulll corooe sentes
    : UuTee « Vdcan.ur
    coftncaeset,
    bnii,
    locom insidiandi

    reperiumqne aoctorem insidtarom


    glad.o per £££"££ ^die tamen revirescere vir.ute
    ...onumento quo dominicum «
    di-

    ja-

    cnlit.Nobisvero qn» sit virtns ligm hujus boc modo * £ lcrra n;llnrali
    mauifestaium cst. Advenit quidam qolodbs pallo-
    cxinde iteru.n ablata
    et
    cxlubuii, d.ccns ab candore radianle replelur,
    lam holosericam valde velustam parvulx forma.,-
    aqua conspe.giiur, de qua toriuluc
    Domiiii involiiiam fuisse.
    bac in Hierosolymis crucem p.r divcrsas mi.ndi partcs
    ac
    transmitiunuir,
    tur,
    nostram incredibile ba-
    Quod cun, apud rusiicitatem sanitalcs uauriunl. illud
    unde ei lanta ib> de quibus plerumqiicinrinni
    ac rimaremur sollicite serpen-
    berctur
    cst tripudiabile, quod sxpissime accessus
    n.eruisset, cum sciainu» in
    deni fuisset graiia ul isia ego teme arius de bis Joqui
    tium vitant. Sed (juid
    empore quo iaeram boc lignum adoratur, non so- sacrosanctuu,
    audeo, cum fides letineat omnc «|Uod
    mcreri, sed eiia.n im-
    lum cxinde nihil qi.cmqoam corpus altigitesscsacraluiii?
    accedenicm verberibus arceri, respondit
    730
    poriuni.is
    inquit, Hierosolyma abii,
    Futen abbatem C CAPUT VIII.
    Quan.lo,
    Sopl.ia Augusta graiia.n
    reperi. qui magna.n cum Oe lunica Cliristi inconsuia.

    l,abuit, huic enim


    omnem Orie.ntem quasi pra> consuia, desu-
    De tunica vero beati corporis ooo
    fecio cn.miserat •. Huic
    me subdidi, et cum ab Davidicum v.ti-
    per coniexta per totum, qua; juxia
    Oriente regrcderer, ab boc et
    sanctorum pignora, et
    fides evangelica pandil.
    sancta crux invol- cinium sub sorte jacuerat,
    I.anc pallam, dc qua eo ten.pore
    cnim Pariiti tunl veslimenla mea sibi, el m ve-
    Ait :

    vebatur, accep, Posiquam mibi vir illc retulit, el


    d.
    Dehac vco
    mihi pallam tradidit, prasnmpsi
    fateor eam M m meam miseruni sortes (Joan. xix,2i).
    andivi,
    ba.ic
    ia.maculati Agni tunica, qu=e a qoibosdam
    al.lnerc, et fi potum dare sed mox opitulante
    igoriticis ;
    GaUittae* «.
    Ferunt autem in civitale
    sile.e nequeo.
    virtrlc divina, saiiabaninr.
    Scindebam eiiam exinde vocilalur,
    M basili.a, qu:e ad sanclos Arcl.angelos
    plerumque particulas. et daham religiosis 729 pro Constanti-
    qui post rctineri K Est enim haec civitas, ab urbe
    bcncdictione. Uni vero abbali partem
    divisi :

    Jincm sjpcuIi vii,


    his frenum factum fuit Jcrosolvmis cstendebatur sub
    similior c>t. Ex uno salutem ex uti lestatur A. lamnanus
    in l.nca cruce
    inclnsa,
    nnperalorio fu.sse
    filsse

    Ambrosins
    ei
    Blfixom, pra-ter vulgatos
    1 lieodore
    ;
    alierum
    aui-torcs
    iis,
    cl Iib. I sl.
    diademati
    a innai sa„
    ca, i»,
    «j - jj—
    Jib. i -
    cuio
    f Cod
    ^
    de Locis sanctis eap. 9

    ^.^ ^
    i i
    „ pa
    Colb. a, divinum j cuit
    apud Mab.llo....

    corput.
    sae-

    prqpheUam iisdem verbis qu* no-


    BlTudit ad Xacliariae al. u.anu, Ga/a«i<e quo
    Galatea;, et
    g Colb.,
    Grcorio laudaiitur. qua.n u. bs «les.gnare-
    hic a
    Cl.r. b, nmiiitiouem mine Gala.ia provinca polius
    - Colb. a, gntea et corona sit.
    Galatheam nrbem ex soloGrc-
    II \ind., G«/ai«i*.
    ii.eu.orant Ortelius, Fornniw,
    uperelur. ... ctc.
    sai-diis.... .
    Ammam, ROiioTuron.

    E
    quas tibi 8
    Sic Colh.a; Clar. b, vero in Cl.ronico Fredega..., cap.
    :
    t.
    h llKce-.dem tunica
    immssas per...susUnmsset apud Sigiberinm Z«.
    dirmoiiis IMlftra inlolernbili x. dKilur ev civitate Za{ad,
    fcims-
    enorrowi; «d. C^eie.i Mss et
    Cl.ct.
    .lo,,pen int.-rp.eta.nur, a,...o
    :

    intolerubtlisper.... suslt- pkat, (piam Jaffisni seu -


    Rn.n aw sibi dwmonis umhra in sa.icii.in Jeros.dyu.on,..,,
    u.
    Ettvssas stb, a dwmoms
    \M\ oO Gumlramoi rc.is
    LJel inshltas. Alii :

    bcm translata fuisse. Po^linodum m


    Galhas allala
    sutlitiutl visdtas. Ar^ntoli-W ,n
    vmlnahtolernbUes per....
    aUbas l.ieiit, eT empore Caroli Magni, et apud
    c Mi,,„oiMss., commisfraiil. Q-ns ille cjusdem unpera.ons so-
    Sy..axar....„ D.vioiwnsc die »r pJrisicnsi, ulii Gisela sa..ci„n...iiales erant,
    i

    (Ciiorn. Pl.ot.i. eetebrai


    rnr ac Tl.cdrada ips.us
    lilia
    Sopl.ia auiein fuit Jnsiiiu lun.ulli.s
    fjuni. a,„.d BoHandianos. .

    deposi.a Demi.m cum d.nob be loruu,


    fuit.
    HtsU*ia.
    jui.iotis ux..r, de qua pasRim in 6reg. sub sa3cu!i x,i mediu.n
    .,ve..l,, est, ac
    latu.s et
    d Ad iMam pallain alludere videtu. i-oriunaius aliis regn. proccn-
    Iil>.

    nrr e fte Ludovico jm.iore cum


    rarm. 5. Rotboiuageosi com-
    II r - . . .
    Sus at llugone arcbiepisco^o
    * Lancca qua laius Salvalons nostn pcrfowtu.n
    713 MIRACULORUM LIB. I. DE GLORIA MARTYRUM. 714
    nopolitana, quasi millibus centum quinquagiijta, inAproperarem ad oratorium, suspicio
    a ionge per ie-
    qua basilica est
    crypta abditissima ibique in arca nestras i!a immensara elariiatem effulgere, ut puta-
    :

    lignea hoc vcstirnenlum babetur inclusum.


    Quas arca retur ibi multitudo lychnorum ac cereorum
    csse ac-
    a devotis atquc iidelibus cum summa
    diligentia ado- censa. Credens igitur quod aliqui devolorum jam
    ratur, non immerito digna quae boc vestimentum re-
    nos ad celebrandas vigilias praecessissent, accedo ad.
    tineat, quod dominicum corpus vel contingere me-
    ostium pulso, nec quemquam invenio, repertumque
    :
    ruit, vel velare.
    ostium clave munitum, cuncta silenlio data, de-
    CAPUT IX. prehendo. Quid plura ? transmittimus ad custodcm,
    De mirabilibus cui tunc erat obserandi cura, ut scilicet
    basilica; beatse virginis Marix, ab im- ostium
    peratore Constantino exstructse. clave exhibita reseraret. Dum autem ille venit,
    nos
    aCceudiinus aforis cereum Interea a Pentur sponte
    Maria vero gloriosa genitrix Christi
    ut ante mr -

    tum, ita virgo creditur et post partum


    diximus (Cap. 4), angeiicis choris
    '

    Q m ut mrL
    ° StlUm
    peccalorum
    : ln S resslscI ue nobis
    meomm >
    .

    claritas
    credo a 732
    quam admirabamur
    caligine

    canentibus n
    paradisum, Domino praacedente, appareute cereo uostr0 discessit; nihil
    translata est cuius ' ' ta-
    basilica ab imperatore Constantino Prater vlrtutem glonosaj Virginis aliud penitus
    admirabili onere ™f
    fabricata renidet ad quam 731 adducta3columna3 B V
    * :
    P otuimus un ^
    claritas illa fuisset exorta.
    .

    cum pra magnitudine levari non possent, CAPUT x


    eo quod -

    esset circuitus earum sedecim pedum, ac diebus De puero Judaeo valde memorandum miraculum
    singuhs casso labore fatigarentur,
    apparuit artitici Quid igitur in Oriente actum fuerit * ad corrobo-
    Noli moestus esse, randam iidem catholicam non silebo. Judai cujus-
    ego enim tibi ostendam qualiter
    haj queant elevari dam vitrarii iilius, cum apud Christianos pueros
    coluinnsB. Et ostendit ei quse ad
    aptarentur maehinae studia litterarum exerceretur, quadam die
    quahter suspenderentur trochleae, dum
    atque funium ex- missarum fesla in basilica beatae Mariae celebraren-
    tenderentur oilicia, illud addens
    Conjunge tecum
    o- «*«— :
    "?— tur, ad l^iuoipdiiuueui
    •«",»" participationem yiunusi corpons ei
    gloriosi corporis
    tres miprns Hp whniio «*, i » et sanguini
    sanguinis
    h °„ C ad J Ut0riopossis uomimci cum a iis WtaOta
    x r°0
    explere.
    I
    "'
    Quod cum ille evigilans qua3 pracepla
    , .
    11" T„„ '
    Judaeus °acces U*-
    fue- sit. Quo sancto assumpto e gaudens ad domum pa-
    rant coaptasset, vocalis tribus
    ,

    pueris ab scholis tris revertitur illoque operante f


    erexit summa : inter amplexus et
    velocitate
    Praestitum est columnas.
    oscula, quse acceperat cum gaudio refert.
    popuhs spectare miraculum admirandum, At ille
    ut quod Christo Domino ac suis legibus inimicus ait: Sicum
    mullitudo virorum fortiuro ievare
    nequiverat, tres hiss infantibus
    111IdUUUUS cuuuuunicasu,
    communicasti, omitus
    nueruli iIwpip virM,. „„ r .- \, ' r • patern® p
    oblitus paternae pieta-
    eta-

    Hujus festivitas sacra mediante mense undecimo k cida in te durus existam. Et apprehensum
    .celebratur. Nam in
    puerum
    oratorio Marciacensis « domus in os fornacis ardentis projecit, adjectisque iignis
    Arverni territorii ejus reliquias continentur Adve- quo vehementius exureretur, insistit. Sed non de-
    menteverohac festivilate,
    ego ad celebrandas vigi- fuit illa
    miscricordia quse tres quondam Hebrasos
    lias ad eum accessi. Cumque per obscuram
    noctem pueros Chaldaico in camino projectos nube rorulenta

    pluribusque aliis episcopis et abbat«bus publicae fide- Aprili, quo pacto Grcgorius hic mensis undecimi
    liuin eneratioui exhibita fuit anno 1156. Exinde uomine Februanum des.gnassef. Gui opmioni favere
    summo populorum concursu celebiis
    fuit ecclesia
    A rg.- ntolienMs, videtur Sacramentarium Gallicanum, quod
    ubi etiam nunc a ..ostr» congr, ex ms
    sanct. g codice vetustissimo Bobiensis monasterii
    Mauri monachis Benedictinis ab eodem
    religiosi^ime Mabillonio f ditum est ad calcem tomi I Musei
    atn pret.osi.ni

    «tt^ft? ^™
    ccemelium asserva.ur
    ^bneleGerberon
    et coliur Ze
    P.risiis^
    ubi assumptio sanclae
    Italici
    t>ana3 post festum Galhedrae
    sancti Petn immediate ante Quadragesimam
    Pass.m tamen Gregorius a Martio annum inchoat.
    locatur
    De r' b A,1amnan " S
    de Loci * ^anctis lib
    can
    cap. n
    13, p„.
    eccbsiam '
    prope
    Jerosolymam, ubi tunc
    ' -
    c
    Hic, uti videtur, designatur Marziacum (Marsac)
    tempons monstrabatur bealae Mari* parthenon antiquus B. Manse etiam nunc nomine
    sepuh-rum ^ed iJ msignitus,
    cum ante Juvenalis tempora, qui mediaute M,.uiacensi monasterio subjectus, ubi
    saeculo v sauctimouiales sub priorissae regimine
    florebat, nemo d.xerit perseveranf
    bealae Virginis sepulcium Je-
    rosolym.s exsti.isse, Al.us est a M;ircinianensi parthenone
    Gl. y,r T,l emont.us in Vita cujus meminit
    Constan.in. non semel Petrus Glumacensis abbas. Vide
    Magni, art. 68, exist.mat Savaro-
    a gorio memoratam aliam non
    br.
    eqelesiam hic nem in tpist. 19 l.bri n Apollinans Sidonii.
    1

    esse a cathedrah d
    S.mil fm histonam hab t Evagrius
    bpbesiua, quae, uti Acta synodi lib. iv cap 36
    Ephesinae attestan- et N.cephoms lib. xvu cap. 25.
    mr, n yuguiis beiparae bonorem Idem coutigisse me-
    consecrata erat, moratur apud Bit.ricas in ecclesia sanctae
    pr 0bls auc(onbus ante id tempus Mariaj
    vLf a
    Virgiins
    .'•?. J
    titulo decoratafuisselegitur.
    beatai
    !?
    m| '°[e Humati e J usJem urbis episcopi,
    ut narrat
    menSe Januari0 1»° iQ Galliis Mouachus Sausu picianus in Patriarchio
    Bituricensi
    ni, 't.fl .- depositio-
    -
    cao. 19. H.nc cognomen habuit rfe- Furno
    n.s seu assmnptionis beatissimae V.rginis festiviias calido.
    ' Ahquot M-s., quod sanclum assumplum
    Ce b atUr QU ° d CCrtum 6St eX a "tiquis L - accu-
    ? Siis G
    Jrgus Gam a
    ll.can.s,
    -

    et vetust.ssimis
    sat-idi c^asu loco sexti
    adhibito. quae casuummutatio
    Martyrologiis ad frequentior apud Gregorium. Sed hic observan
    est
    J an Uaril Ut Pr ° bat
    " 0ster ««Jjllon ib. „ dum est lnnc vocem sanclum absolute pro
    LTr.il r Canffi n '

    Sfer
    SStienm
    ecclesiasticum
    .ih
    ,
    '
    22

    ? r**
    pa
    ,
    118
    T Vu " tamen
    Emeudatione temporum, annum
    ^ - t.a assumi, ut fit
    eucharis-
    n pierisque Liturgiae uostr*
    etiam hodiernae, orationibus.
    i
    '

    a Gregono nostro inchoari a mense ' God. Colb. a,


    illoque properante.
    Patrol. LXXI.
    23
    '

    71 5
    S. GREGORH KPISCOPI TURONENSIS 710

    medios igneaAaut permitte discedere


    unumguemque>inlocumquo
    resperterat. Ipea oi.i.n *t hunc Lnter
    possit, alioqui nec te consulto abs-
    et prunarum molea jacentem pn reua
    consumi non viiam propagare
    cedimU8, ne pcreamus fame. Hacc iis dicentibus ait
    patilur. Cum auteiu iudisset mater quod
    BCilicet

    exurere, n- abbaa Oremus, fratres dilectissimi, et Dominus mi- :

    tilimn communem pnler deliberaaset i

    neccnim potest fieri ut deficial


    Distrabil nobis cibos;
    rurrit ail liberandum eum, Sedcum vidiaaet incen-
    cx utero
    triticum in eju8 monasterio quie frugem vitae
    dia ah ore 733 toniacis patulo huc et iliuc Qamma
    pereuoti intulit mundo. Quibus vigilantilras nocte
    dorainante respergi, ornatum capitia ad terram pro-
    tota, ac psallentibus, mane orto ita reperiunt cuncta
    diffusaque csesarie Be miseram clamitans, civi-
    jecit,
    horreorum habitacula repleta tritiro, ut vix vcl rese-
    tatem vocibus implet. Quod cum Christiani quid
    rari ostium posset. autem cibo, gratias
    Accepto
    actuiii fucrat didicissent, concurrunt omncs ad tam
    egerunt Deo. Post mullos vero annos iterum defi-
    ioiquum spcciaculum, retractisque ignibus ab
    ore
    mol- ciente cibo, clamavcrunt monachi ad abbatem, qui
    fornacis, invcniunt pucrum quasi super
    plumas
    ait Vigilemus ac dcprecemur Dominum, et forsitan
    decumbentem: Quo extracto, admirantur
    :

    lis.-niias
    transmittere dignabitur alimenta. Denique proster-
    locus repletur, et
    omnes llhcsum, clamoribusque ille
    nuntur ad pavimentum tcmpli. Vigilantes itaque noc-
    Dominum omms benedicit. Conclama
    uoi.uu.na-
    populus
    omnis popu.u* ncncuiui.
    ^*^
    * . .
    sic
    s,c § h et cantids spiritalibus
    in ipsaspro-B
    bant etiam ut auctorem hujus scelens perduxerunt. Cumaue
    Cumque nost
    se post matutinos somno de-
    de-
    Projectum autem ita totum ignis
    jicerent flammas.
    dissent, venit angelus Domini,'et posuit super altare
    ut vix de ossibus ejus parvum quodam-
    absorlrait,
    multitudinem innumeram auri. Krant enim ostia aedis
    modo relinqueretur indicium. Interrogantes autem autem mane abbate cum nio-
    obserata. Kxsurgente
    infantulum Christiani qualc ci inter ignes
    fuisset
    nachis ad celebrandum cursum, viderunt multitudi-
    umbraculum, ait Mulier quw in basilica illa ubi d
    auri super allare. Kt ait abbas custodi a?dis
    :

    ncm :

    panem a de mensa accepi, in cathedra residens, par-


    Quis prefectorum huc ingressus est, qui ha?c detulit?
    vulum in sinu gestat infantem, ha?c me pallio suo,
    Respondit Post egressum vcstrum nullushic homi-
    :

    ignis voraret operuit. Unde indubitalum est


    ne num accessum habuit, sed ostii clavem munitam re-
    ,

    beatam Mariam apparuisse. Agnita ergo infans


    ei commo-
    tinui, et mecum halrai, donec surgeres ad
    iide catbolica, credidit in
    nomiue Patris et Kilii et
    vendum signum e Tunc stupens abbas cum mona-
    .

    Spiritus sancti, ac salutaribus aquis ablutus una


    chis,munus coeleste intellexit gratiasque Deo agens :

    cum genitrice sua, denuo sunt rcnati. Multi Juda?o-


    collegit, comparatisque victui necessariis, plebem
    illa salvati sunt,
    rum exemplo hocin urbe creditam affluenter refecit. Nec mirum si beata Virgo
    CAPUT XI. sine labore suis protulit victum, quae sine coitu
    viri

    De monasterio Hierosolymitano, et miraculis per virtu- C concipiens, virgo permansit et post partum.
    tem sanctx Marix reliquiarum. Hujus beatae Virginis reliquias cum sanctorum
    valde magnum in Hierusalem, apostolorum vel beati 735 Martini quadam vice
    Monasterium est
    Cum-
    in quo non super me in cruce aurea positas exhibebam.
    non modicam habens congregationem, procul a
    que per viam graderemur, conspicio haud
    solum devotio" populi srope plurima confcrt, verum incendio concre-
    via hospitiolum cujusdam pauperis
    etiam imperatoris jussu ibi non minima largiuntur. quse ignibus maxima
    penuria eges- mari. Krat autem a foliis,
    ACcidit autem quodam tempore ut prae
    Congre- praistant fomenta, contectum. Currebat miser cum
    tatis valde eis victus necessaria defecissent. sed flanimae non
    liberis ct uxore aquam deportans,
    gatio enim garrula c monachorum, cum una atque crucem f
    mitigabantur. Tunc extractam a pectore
    734 alia die refectionis alimoniam non caperent,
    elevo contra ignem : mox in aspectu sanctarum reli-
    abbatem, dicentes Largire cibos,
    vociferantur ad :

    missae; sed nus-


    Innocentins III in libro de Mysteriis
    Observandum hic primo, panem solummodo, id
    •
    singulare pontificis Ttomani
    sacrsc speciem, a puero Judaeo
    nuam invenies id fuisse
    est unicam eucharistiae Drivilegium, ut contendit V.cecomes l.b. iv de missae

    fui^se receptam, qui


    tamen supra corpus et sangms adto antiquum
    secundo. Apparatu cap. 30. Morem iilum non
    Domini a Grcgorio appellatur. Observandum es4 colligit memoriae cardinalis Bona lib. l Re
    piae
    beatissimam Virg.nemU
    antiquum morem in ecclesiis
    Liturgic cap. 24 num. 10, quod
    crucis pecto-
    repraesentaudi sedenttm cum infante Jesu,
    quem m rum
    veteribus sacramentams oc-
    ralis mentio nusquam in
    ulnisgestat. currat Vetus est tamen
    conMietudo deferenu cruces
    Sic cod.
    >> Rom. quo loco devolio,
    ;
    cateri fere, m collo appeusas, in quibus sauctorum reliquiae confi-
    ex his quae seqaunturPorro
    Ed in quodam loco.
    ve! ex hoc Gregorii lcco colligere l.cet.
    beatae Mariae sacrum fmsse.
    nentur ut
    paiet hoc monasterium Gre^orius Magnus phylacteria sacris
    reliquus
    Con- Certe
    •
    Cod. Rom. Congregatio enim beata. Ed. :
    suspensa deferebat, uti narrat
    ad collum
    :

    referta
    gregatio ilaque garruia... caperet, vociferant. Phylacteria autem illa
    Joannes Diac, bb. iv cap. 80.
    Sic cod. Clar. a. Caeteri vero cum
    Editis jEdituo,
    •
    interpretatur ipse Gregorius, lib. xn, epist. i,
    Clict., xdium.
    crurem
    aut zdilui. Nonnulli, xdilux. ejusmodi cruces non epis-
    ad oflicium divinum, ad Tbeodelindam. Sed
    Exinde patet monachos laici defcrebant. Kam ldem
    •

    alias saepe appellat,


    coni solum, verum etiam
    quod bic Gregorius cursum, ut
    epist. 3, Dynamio patijcio transmitn
    quod pontifex, lib. ii
    convocandi curam ad abbatem pertinu.sse, beati Petn, et
    crucem parvulam, in qua de caten.s
    sanctus Benedictus regulae suae cap. 47, De signi-
    P. aliquid insertum erat,
    Dei, praescripsit. Codex tamen
    de sancti Laurentii craticula
    ficanda hora operis .,/ vestra
    inauit, colla a peccalis solvant. Confer
    ea
    Clar. a babet surgerem.
    v ad Childebertum regem.
    Mirum est
    enist 6 Tbri
    t Crucem pectoralem inter ornamenta sacra quibus cruces Graeci imperatores collo
    quanti ponderis
    ad celebrandum utitur snmmus
    pontitex, recenset
    717 MIRACULORUM LIB. I. DE GLORIA MARTYRUM. 718

    quiarum ita cunctus ignis obstupuit,ac si non fuissetAglobum magnum


    ignis super urbem descendere, et

    accensus. ait :
    contra nos hi obsessi contumaciter agunt,
    Si

    CAPUT XII. nec nos metuunt, vcl coelestis eos ira consumet.

    De sancto Joanne Baptista.


    Cumque non videret ullum ab urbe incendium con-
    surgere, misit iterum interrogare quae essent quse
    Joannes a vero Baptista astu Herodis per Herodia-
    viderat. 737 Similiter negaverunt nihil se omnino
    dem uxorem fratris, in carcerem colligatur (An. 30).
    vidisse. Tunc rex Gausericus e ait i Si haec isti
    Tunc temporis a Galliismatrona quaedam Hieroso-
    nesciunt, manifestum est quod Deus eorum adjuvat
    lymis abierat, pro devotione tantum, ut Domini et
    eos. Et statim discessit a loco illo. Sacerdos autem
    Salvatoris nostri preesentiam mereretur. Audivit
    convocatis civibus vigilias celebrat, et missarum agit
    autem quod beatus Joannes decollaretur (An. 31 h
    festa pro liberatione populi sui. Dum autem hcec
    aut 32) : cursu illuc rapido tendit, datisque mune-
    ageret, respiciens sursum vidit super altare, quasi
    ribus supplicat percussori, ut eam sanguinem de-
    de camera templi, cadere tres guttas, aequales ma-
    *

    fluentem colligere non arceri b


    permitteret
    Illo .

    gnitudine, claritate, et candorem crystalli vincentes.


    autem percutiente matrona concham argenteam
    ,

    Cumque omnes cum admiratione et stupore vehe-


    praeparat, truncatoque martyris capite, cruorem de-
    menti intenderent, easque nullus auderet attingere,
    quem diligenter in ampulla c posi £
    .

    vota suscepit :

    Petrus quidam presbyter, qui, ut res ipsa asserit,


    tum patriam detulit, et apud Vasatensem urbem,
    d
    magni meriti erat, exhibita argentea patena, guttas
    aedificata in ejus honore ecclesia , in sancto altari
    colligere nititur quae dum
    per altare vago cursu ro-
    ;
    collocavit.
    tantur, defluentes in ipsam patenam, statim in se
    CAPUT XIII.
    conjunctae, quasi unam gemmam pulcherrimam effe-
    De gemma Vasatensi nata divinitus. cerunt patuitque evidenti ratione contra iniquam
    :

    736 Quoniam urbis meminimus,


    Vasatensis et Deo odibilem Arianam haeresim, quae eo tempore
    operae pretium puto miraculum quod in ea Dominus pullulabat, haec acta. Agnitumque est sanctam Tri-
    largitus est memorare. Tempore quo diuturna obsi- nitatem, in una omnipotentiae aequalitate connexam,
    dione vallabatur a Chunis e omni nocte sacerdos qui
    ,
    nullis garrulationibus posse disjungi. Tunc gavisus
    praeerat circuibat psallendo, et orabat ; nec ab ullo populus, ,et intelligens munus sibi indultum fuisse
    auxilium, Domini misericordia requirebat.
    riisi a divinitus, conferens aurum gemmasque pretiosas,
    Hortabatur omnes orare et non deficere, asserens crucem fecit, in qua hanc gemmam statuit. Sed pro-
    humiles preces ccelorum januas penetrare. Hostis tinus omnes reliquae gemmae hac accedente cecide-
    vero in circuitu depopulabatur villas, domos trade- runt. Tunc pontifex intelligens non esse consortium
    ftt
    bat incendio, agros vineasque pecoribus intromissis coelestibus cum terrenis, fabricata cruce ex auro
    vaslabat sed sacerdoti bono operi insistenti cele-
    : purissimo, eam gemmam media intercapedine locat,
    riter virtus divina adfuit. Una [Ed., Nam] nocte et populo adorandam praebet. Nec mora, fugato, ut
    visum est ipsi barbarorum regi quasi psallentes ho • diximus, hoste, civitas liberata est. Jam ex hoc
    mines in vestimentis albis, accensis cereis, circuire multi infirmi hausto vino vel aqua in qua gemma
    muros urbis. Et indignans, ait Quae est hasc per- abluitur, protinus sanitati redduntur. Denique cum
    :

    •versitas et securitas vana, ut obsessi, quasi despe- adorata fuerit, si a peccato est homo immunis, et
    ctis nobis, canticis nescio quibus ac laudibus perstre- ipsa apparet clara : caeterum si, ut plerumque asso-
    pant? vere quia digni sunt perditione, Et statim let, humance fragilitati aliquid detulerit criminis, tota

    misit ad urbem nunlios, inlerrogantes quid sibi ista ei videtur obscura, miramque praebet discretionem
    velint. At illi negant scire se quae dicuntur, neque inter innocentem 738 et noxium ; cum uni atra,
    de iis aliqua persensisse. Alia vero nocte, vidit quasi alteri monstretur splendida.

    appensa3 gestarent, quas ideo encolpia appellabant, dicitur aliquid de sanguiue ejusdem beati praecur-
    quod supra pectus penderent. Praeclaram ejusmodi soris.
    crucem, duplici transverso munitam ac vivificae D ' Aliquot Mss., ab Hunnis, quod idem esf.
    crucis non modicis particulis ditatam, nostro sancti ' Mss.
    2, pecora intromissa, adhibito quarto casu
    Germani a Pratis monasterio serenissima princeps loco sexti. Tamen Colb. tuf. et Glar. b habent, et pe-
    Palatina testameuto suo legavit anno 1685, quam a cora intromissa.
    Manuele Comneno imperatore Gonstantinopolitano « Gensericum Vandalorum regem apud quosdam
    factam fnisse indicant duo versus in ejus po tica antiquos Gaisericum dictum invenio, qal forte hic
    parte insculpti. Caeterum hodie in Gallia episcopi designatur. Piaeferenda tamen videtur esse Valesii
    crucem pectoralem collo appensam jugiter deferre senteutia scribentis, ad annum 437, tomo I Rerum
    solent, quod plerique abbates regulares, exceptis Francic, hunc Gausericum regem fuisse Chuuorum,
    Cisterciensibus, et abbatissae imitari gaudent. seu Hunnorum, quos Itomani, agtnte Aetio, tunc
    • In Golb. tut. post prologum incipit liber ab advocarant contra Gotthos, qui eam Galliae partem
    isto capite, quodque ibi primum dicitur, et sic dein- ubi Cossio Vasatium sita est, jam tunc obtinebant.
    h
    ceps. Missarum celebratio festi genus censebatur apud
    Editi, ut ei... permitteret. lllo. Aliquot Mss., ut antiquos, ut ex hoc loco et ex can. 17 conc. n
    eam, etc, ut Editi. Turon. colligit Mabillon. in procemio lib. n Litureiae
    6
    Cod. Clar. a, in mappula. Gallic
    d
    Cathedralis ecclesia Vasatensis hodieque saucto Id est fomice, 4
    seu potius laqueari ;ex liguo.
    Joanni Baptistae sacra est, in qua servari etiamnunc Vide, infra, cap. 47.
    719
    s. GREOORIl EPISCOPl TURONBNSIS 720

    CAPUT XIV. Aquo Rufus erat episcopus, ait arcihdiaconus cjus ad


    eum Non : est iequum ut lioc pignus iu loco viliori
    Bc muliert qus obtinuii pollicem Joannis Baptiste.
    teneatur ;
    sed surge, et illud accipe; el defer ad Tau-
    Nam [Ed., Etiam) quaedann nralier* a Maurienna rinensem ecclesiam, quaa plus popularis babetur. Cui
    ille respondit quia hu2c agere nonaudebat. Arcbidia-
    nrbe progrediens, LpsiuB Prfficuraoris reliquias expe-
    iimi, .1 ita se constrinxit vinculo jfcramenti, ui acn
    coiuis dixit Ego boc deferam, si permittis. Et epi-
    :

    anto a loco discederet, oisi de meaabris cjus niere- scopus Fac quod libet. Tunc arcbidiaconus acce-
    :

    retur quidq«ani accipere. Sed cum


    impossibile hoc dens ad locum, duin vigilias celebrat, mittit maiium
    incolae tod narrareut, prosteraebatur
    quotidie ante ad capsulam. Mox amens effectus, accensus febre,
    scpulcruin, orans sibi, ut diximus, de sanclis artu- die tertio exspiravit ; factusque est timor magnus
    bus aliqua condonari. In qua iatentioue integrum omnibus, nec quisquam ultra beata piguora ausus
    duxitannum. Similiter et alterum, jugi semperora- est mutare.
    tione deppacens. Tertio vero iugrediente anno, cum GAPUT XV.
    orationem suam perveuire non cerneret ad elfeclum, De reliquiis beati Joayinis infra monasterium sancti
    et obtestatur non se Martini positis.
    projecit se ante sepulcrum ;

    exinde surrecturam, priusquam luec petitio obtine-]} Apud e


    Turonicam vero urbem, dum in oratorium
    retur a Saucto. Septima vero die. cum jam inedia atrii beati Martini ipsius Prajcursoris reliquias col-
    deliceret, apparuit super altare pollex miri candoris locaremus, caecus quidam, adminiculo deducente,
    ac lucis effulgens. Coguilo autem mulier Dei dono, lumen recepit. Energumenus vero obtestans virtu-
    surrexit a pavimento, Eactaque capsula aurea, iu ea tem beati Joannis, Martinique anlistitis, expulso pur-
    recondidit quffi Uomiuo largiente meruerat, et sic gatus est diemone. In hoc oratorio una puellarum
    gaudens remeavil ad propria impletumque est in :
    cui officium erat 740 lychni fomenta componere,
    illa quod Domiuus ait in Evangelio
    Amen dico :
    adveniens cum cereo ut ha?c ageret, est ingressa :

    L
    vobis, quod si perseveraverit pulsans , et si non surgit compositoque lychno atque accenso, attracto ad se
    pro eo quod amicus ejus sit, propter improbitatem ta- fune, sublimavit in altum, plexisque f innexum la-
    men ejus surget, et tribuet ei quotquot habet necessa- q Ue i s a d parietis clavum, et abscessit. Quffi dum
    rios (Luc. XI, 8). Post haec tres episcopi advenien- re(}it, cereus quem manu gerebat exstinguitur, re-

    tes de civitatibus suis ad adorandum in hoc loco, gressaque velociterad cicendilem.cereum non attin-
    voluerunt partem de hoc pignore elicere positoque illuminare, neque laqueum funis absolvere.
    : ge bat
    in medio, nihil omnino aulerre potuerunt. Tuncuna Dum
    ambigua de hac causa penderet, subito delapsa
    vigilantes nocte, deprecati sunt ut aliquid mereren-^a cicindile ilamma, cereum in manu ejus illumina-
    tur apollice; positoque sub eo lintco, dum partem vit et sic officio luminis praeeunte, quo voluit ivit.
    ;

    auferre conantur, una ex eo gutta sanguinis cecidit Ferunt autem in hoc oratorio a lychno oleum ebul-
    super linteum. Quod cerneutes, duas 739 dcinceps lire. Habentur enim e et ibi reiiquiae sanctae crucis.
    noctes vigilant. Deinde prostrati coram sancto altari,
    fAPIJT XVT
    dum supplicant ut adhuc majus aliquid mereantur a
    De ardore manus cujusdam mulieris exstincto.
    pollice, dua3 iterum ex eo fluxerunt gutta). At illi
    gavisi, colligentes devote qu* Dominus dederat, Sub hujus urbis territorio apud vicum Alangavien-
    juxta numerumsuum
    c diviseruntlinteumcumguttis sem h, mulier quredam ex incolis, conspersa Uomi-
    suis, quffi non sine grandi admirationeurbibus intu- nica die farina, panem formavit, quem, segregatis

    lerunt. Et quia locus ille Mauriennensis ad Tauri- prunis, cinere ferventi contexit decoquendum, Quod

    neusem quondam d urbem pertinebat, tempore ille cum fecisset, protinus ei manus dextera divino igne

    Hjec ab Alberto Stadensi in Chronico Tecla dicitur Sanctus Joannes de Maurienna (Sainl-Jean
    virgo appellatur, ubi sancti Joaunis indicem obtinuisse de Maurienne). Vetus instrumentum de ecclesiae Mau-
    ciionur. rienneusis pnmordiis dab.mus in apiendice.
    b
    Alii, pulsare ; et infra Mss. quatuor, surgit, et e
    Hoc caput cum sequemi deest in cod. Clar. a.
    Iribuit, Clar. b. surget, et tribuit. D in altero vero cod. Glar. deest cum sex sequentibus,
    ' Aliquoi Mss. cum edili.-, numerum servorum id est ad 21 inclusive. Porro oratoiium in atno
    suorum. sancii Martiui hic memoratum quidam esse putant
    4
    Culb. a, quamdam. Uibs illa primum ad Tau- iliml quod etiamuunc subsistit sub sancti Joanois
    rineusem dioscesim pertinuit. tum a Francis sub Baptistas titulo, in quo sancti Martiui canonici capi-
    Guntramno rige occupata episcopum proprium obti- \.ulum congregare soient. Exstat aliul vetusti.m
    sancti Joanuis Baptislae sacellum in ipso ecclesias
    nuit, qm Ddrentasiensi nieirop litauo atiiibutus est.
    Hiuc \u vetustis quibu.-dam notitiis iu er provinciae sancti Martini ingressu, quod hic forte designatur.
    Alpium Graiarum Penninarum civiiates, Moiieuna
    et f Sic coJ. Colb. a. Caet. ii, plerisque.

    ultiino ioco rcceusetur. Ea tamen de re conquestus e Ex cap. 5, supra, ldem coiningebat aute sanclam

    est Ursicmus Tauriueusis episcopus, ut patet ex crucem in monasierio Pictaveusi asservatam, ad


    Gregoru Magui ep stola 114 libii vu iud. 2, ad Sya- quem locum hic alludit Gregorius.
    gnum epiiCopum /Edueustm, et sequeuti ad Theo-
    b
    Cod. Mart. et C ict. cum Bell. et Colb. a, in ia-
    doncum et Theodebertum reges. Sed nihil obtiuuit, dice, Langaviensem. Laud. item in indice Lanuiense.

    et exinde Maurienutnsis episcopatus perseveravit, Dicitur in fiue lib. x Histonae vicus Alingaviemis,
    bodieque subsistit, sed sub Viennensi metropoli. aliis auctoribus Lingiacum, seu Langesium, vulgo
    Urbs vero ipsa ob miraculorum sancti Joanuis reli- Langeay t locus etiam nuuc notus, his temporibus
    quiarum celebritatein vulgo, sicut et ipsa vallis, satis celebris.
    722
    721 MIRAGULORUM LIB I. DE GLQBIA MARTYRUM.
    delatas vidimus, et admirati sumus vel can
    succensa coepit exuri. At illa vociferans ac plangens, A busdam
    basilicam hujus vici, in qua reliquioe beati Joannis dorem, vel subtilitatem earum.
    retinentur, expetiit. Et oratione fusa, vovit in hac CAPUT XIX.
    die divino nomini consecrata nullam operam exer- De leproso rnundato in loco ubi Dominus est
    baptizatus,
    cere, nisi tantum oralioni vacare. Nocte vcro se- et reliquiis B. Marise.
    quenti fecit cereum in altiludinem status sui. Tunc tempus hominem,Joannemno-
    Nam vidi ante hoc
    in oratione pernoctans tento tota nocte manu loco
    mine, qui a Galliis leprosus abierat, et in ipso
    ,

    propria cereo, restinctis ardoribus incolumis est baptizalum aiebat se per


    quo Dominum diximus
    egressa. Qui assidue
    annum integrum commoratum fuisse.
    CAPUT XVII.
    abluebatur in amne: sed reddituspristinaeincolumi-
    De fluvio Jordane. taii, reformata in melius cute,
    sanatus est. Hic reh-
    rever-
    741 Et quia Joannis Baptistae meminimus, di- quias beatae Mariae ab Hierosolymis accipiens,
    tebatur in patriam: sed prius Romam abire
    disposuit.
    gnum est ut de Jordane aliqua memoremus. Igitur a
    monte Phanio duo consurgunt fontes, quorum unus Verum ubi altas Italiae solitudines est ingressus,
    Jor, alter Dan vocitatur qui ab utraque parte Pha
    : incidit in latrones. Nec mora, spoliatur ab indumen-
    gestabat
    niadae a
    urbis, quae prius Caesarea Philippi vocabatur,^ tis, et ipsa quoque capsa in qua beata
    auri
    descendentes, sub ipsa urbe tam fiuentis [Al., fluen- pignora capitur. Existimantes enim inimici illi

    tes] conjuncti, quam nomineuno, Jordanem efficiunt, ibidem sestertias aggregatas, effracta clave, omnia
    qui usque Hiericho civitatem et ultra defluit In eo rimantur intenle. Sed cum nihil in ea pecuniae
    habetur locus in quoDominus baplizatus est. In uno reperissent, extracta pignora in ignem projiciunt,
    etenim reflexu b aqua ipsa revolvitur, in qua nunc ca^soque homine discesserunt. At ille semivivus
    ex-
    leprosi mundantur. Cum autem advenerint, saepius surgens,utvelcineresexustorum colligeret pignorum,
    lavantur in flumine, donec ab infirmitate purgentur. invenit super carbones accensos illaesas jacere reli-
    ita ad-
    De publico tamen, dum ibi commorati fuerint, viclum quias ipsumque linteum quo involutae erant
    :

    accipiunt; sanati autem, ad propria discedunt. Ipse miratur integrum, ut non putaretur prunisinjectum,
    quoqueJordanis ab eoloco in quinto milliario, mari sed eum ex aquis absconditum. Collegitque
    cuncta
    commixtus Mortuo, nomen amittit. Mare enim Mor- cum gaudio, et viam quam pergebat ingressus, usque
    tuum ob hoc dicitur, eo quod ab incendio Sodomae ad Gallias pervenit incolumis. Multos etiam vidimus
    vel reliquarum urbium est versatum, et aqua ipsa qui vel in Jordane, vel in aquis 743 Levidae urbis
    asphalto permixta est unde a nonnullis mare As-
    :
    tincti, ab hoc fuerant morbo mundali.
    phalti ° appellatur; in quo qui natare nescit, superC
    CAPUT XX. .
    aquam fertur, et circa eum sulphur adhaeret.
    De ecclesia B. Marise, et ultione pejerantium, apud
    CAPUT XVIII. Turones.
    De aquis Levidse urbis. In urbe autem Turonica, est ecclesia sanctae
    e

    Suntautemet ad Levidam d
    civitatemaquaecalidae, Mariae virginis, ac sancti Joannis Baptistae nomine
    in quibus JesusNavelavaresolitus erat, ubi similiter consecrata, in qua in perjuris ultio divina apparuit.
    leprosi mundantur: est autem ab Hiericho duodecim Quidam autem cum ad perjurandum in hanc eccle-
    millia. Prope autem Hiericho habentur arbores quae siam fuisset ingressus, ubi manus ante altare slans
    lanas gignunt. Exhibent enim poma 742 in modum sursum extulit, ut sacramentum mendax proferret,

    cucurbitarum, testas in circuitu habentes duras, in- statim resupinus ruens, ita caput in pavimentum
    trinsecus autem plena sunt lana. Et de his etiam collisit, ut vix vel vivens erigi potuisset. Ad se au-

    ferunt ipsi Jesu Nave solere fieri indumenta. Sed et tem reversusdolumperjurii, quod occultabat, publice
    hodieque tales exhibent lanas, ex quibus nos a qui- patefecit. Vidimus enim et nos quosdam de Turoni-

    • Paneas, seu Caesarea Pliilippi, urbs olim episco- d


    G od- G )!b ^t., Leviadem, at cap. seq. habet
    -

    palis sub Tyrio m tropolitano, in CcelesyriiB finibus.D Levidse, sicut et raeteri scripti in indice. Clict. Leni
    nunc excisa. De vn Histor. cap. 17,
    qua Eusebius lib. dam. Dicitur apul anonymum Ravennensem, quem
    et ex eo Ruflnus cap. 13. Apud Csesaream Phi- noster Placidus Porcheron edidit, Leviada, a Plinio
    lippi, quam Phoenices Paneada nominant, ad pedes Livias. Celebris est AtSia? apud Josephum, Eusebium,
    Panii monlis fontes visuntur, ex quibus profluit Jorda- etc, sic dicta ab Herode in honorem Livise Augustse,
    nis, etc. Ipsum urbis nomen Dan futsse scribit Hie- quae antea dicebitur Bethara ex saocto Hieronymo.
    rouymus in Qusestionibus in Genesim, ubi et duos Suum olim habuit episcopum sub C<esarea metropoli,
    fontes Jor et Dan appellari observat, ex quibus re sicut et Jericho, urbs ex sacris Litteris satis nota.
    et nomine junctis Jordauis et fluit et dicitur. e Istud caput cum duobus sequentibus deest in cod.
    b
    Aliquot Mss., refluxu. Observant tamen etiam Clarom. a. Ecclesia quae hic msmoratur ea videtur
    hodie peregrini, qui Palsestinam invisunt, eo loco esse quam Ommatius episcopus construxit, ut dicitur
    Jordanem esse recurvum, quo Dominus noster ex lib. x Hist. cap. 31. Exstabat haud procul a cathe-
    prisca tiaditione baptizatus fuisse memoratur. drali sancti Gatiani ecdesia oratorium B. Mariae di-
    c
    Dicitur vulgo Lacus Asphalliles, ex bitumine catum, quod modo destructum est subsistit etiam
    ;

    quod ibi excrescit. Cseterum, ut ex relationibus dis- nunc aliud in eadem urbis parte sub sancti Joannis
    cimus, quee hic Gregonus de mari Mortuo observat titulo.An vero unum ex islis, an aliquod aliud jam
    etiam hodie experiuutur qui lavandi causa sese in destructum, hic memoretur, incertum est.
    ipsum immittunt.
    723 S. iii;l'ii()IUl KPISCOPI TUUONENSIS 724
    cis in loco oodcin perjunoe, qui ita divino judicioA i:\IMTXXIl.
    condemnati su.it, ui i.i Lpsiua auni curriculo flDireu- ]lc JllfIxo qui ironkam Chrisll fllniri ^ ct transfodit,
    tur a sa>culo. M
    ISani ct isto nunc tempore, per credulitatem mte-
    CAPUT XXI. gram tanto Christus amore diligitur, ut cujuslegem
    De forma Dcmini apud Phaniadam, in tabulis cordis credentes populi retinent, cjus
    ctiain imaginem ad commemorationem virlutis in
    Igitui, ui tliximus, in ipso primo Jordanis egressu,
    domos af-
    tabulis \isibilibus pictam pcr ccclesias ac
    Phaniada civilas sita cst, in qua habetur statua cx
    *
    Bgant: sed et in hoc iniinicus sempcr humani gene-
    electro purissimo fabricata, in qua Redemptoris no-
    ris aemulus cxstat. Nam Judaeus quidam cum hujus-
    stri forma dioitur esse exprcssa. Nam, ut a plerisque
    cemodi imaginem in tabula pictam, ac paricti aflixam
    audivi, qui eain coatemplati fucrant, mira claritas
    in ccclcsia saope vidissct, ait : Ecce scductorem
    in ejus facie continetur. Sed ne cui vidcatur absur-
    illum qui nos gcnusque nostrum humiliavit. Et sic
    dum, narrare qua? de ea Crcsariensis refert Eusebius
    745 nocte veniens, telo ipsam imaginem verberat,
    non pigebit. Ait enim « Mulierem quam sanguinis
    :

    clisamque de paricte, opcrlam veslc, ad domum por-


    profluvio laborantcm a Salvatore curatam Evangelia
    tans, flammis parat cxurere. Sed rcs nnra apparuit,
    traducrunt, hujus urbiscivemconstat fuisse,domus-T> „ A . .. , \, Kl-„:
    . , . ,.
    o quaa, quod T ,
    de virtute Uei fuerit, non potest ambigi.
    , , ,

    que cjus in ea etiam nunc ostenditur. Pro foribus


    Nam de vulnereubi imago transfossa fuerat, sanguis
    vero domus ipsius, basis quuedam in loco editiore
    effluxit c Quod ipsc iniquus spiculator oppletus
    .

    collocata monstratur, in qua mulieris 744 ipsius


    furore non sensit. Cuin autcm pcr obscura; noctis
    velut gcnibus provolutce, palmasque suppliciter ten-
    tenebras domum suam fuissctingressus, lumineadhi-
    dentis, imago a?rea videtur expressa. Astat vero alia
    bito cernit se totum sanguinecruentatum: timcnsque
    rerea nihilominus fusa statua, habitu viri stolacompte
    ne scelus suum palefieret, abjcctam a se tabulam
    circumdati, et dextram mulieri porrigentis. Hujus ad
    abdidit in obscuris, nec ausus est ullra contingere
    pedem statuce in basi herba quajdam nova specie
    quod inique prsesumpsit aufcrre. Venientes au-
    nascitur. Quee cum exorta fucrit, cxcrescere usque
    tem Christiani diluculo ad doinum Uei, iconicam d
    ad stolai illius aereae indumenti fimbriam solet. Quam
    non invcniunt, stupentesque ac requircntcs quod
    cum summo vertice crescens herba contigerit, vires
    fuerat factum, cruosis vestigia deprehendunt. Quod
    inde ad depellendos omnes morbos languoresque
    sequentes,ad domum Judrei accedunt. Ucniquescis-
    conquirit, ita ut quaecumque fuerit illa infirmitas cor-
    citati de tabula, nihil cerli cognoscunt. Requirentes
    poris, haustu exiguo madefacti salutaris graminis
    autem eam sollicile, in angulo cellula) Judasi repe-
    depellatur, nihil omnino virium gerens, si antequam
    aereee fimbriae summitatem crescendo contigerit de-
    C riunt qua ecclesiaa reddita, furem lapidibus obrue-
    :

    runt.
    cerpatur. Hanc statuam ad similitudinem vultus Jesu
    CAPUT XXIII.
    formatam tradebant quee permansit etiam ad nostra
    :

    usque tempora, sicut ipsi oculis nostris inspeximus. De crucifixo apud Narbonam.
    Et nihil rairum, si ii qui ex gentibus crediderunt, Est et apud Narbonensem urbem in ecclesia se-
    pro beneficiis qme a Salvatore fuerant consecuti, hu- niore, quas beati Genesii martyris reliquiis plaudit,
    jusmodi velut munus videbantur offerre, cum videa- pictura quse Uominum nostrum quasi pracinctum
    mus etiam nunc et apostolorum Petri vel Pauli, et linteo indicat crucilixum. Qua3 pictura dumassidue
    ipsius Salvatoris imagines designari, tabulisque de- cernerelur a populis, apparuit cuidam Basileo pres-
    pingi. » Hax Eusebius b
    retulit. bytero per visum persona terribilis, dicens : Omnes

    Paneas, de qua supra, cap. 17. mascenus orat. 3 de sanctis Imaginibus.


    h
    Ex versione scilicet Rufini, qui id habet libro vn d
    iconiam, seu iconam. Bal., iconem. Retinenda
    Alii,
    Histor. cap. 14, cum Eusebius hanc historiam referat nostra lectio, quae est vetustiorum Edit. et scripto-
    eodem libro, cap. 18, cui ltuflnus haec verba adjun- rum. Sic enim illi auctores scribebant ad designan-
    git: « Insignia veterum reservari ad posterorumj) dam imaginem, ut supra in cap. titulo, et in Vitis
    memoriam, illorum honoris, horum vero amoris indi- Patrum, cap. 12. Ilinc manavit consuetudo sacram
    cium esf. » Porro Julianus Apostata, ut refert Sozo- Christi imaginem Veronicam, quasi veram iconicam,
    menus lib. v cap. 21, hanc Christi Salvatoris statuam appellandi, ut ex compluribus auctoribus probat no-
    evertit, suamque ipsius illi substituit. Sed statim, ster Mabillonius Itinens ltalici pag. 88 et 89. Quam
    inquit ille, ignis e ccelo lapsus pectus statme et vici- tamen vocein nonuulli mulieris esse nomen postea
    nas pectori parte» discidit, capulque cum collo deje- existimantes, Veronicam flnxerunt piam feminam,
    cit, et pronum humi inflxit, atquc ex eo tempore quae Ghristo ad Calvariae montem ascendenti obviam
    remansit fuligine lulminis obsita. 1'agani tamen occurrens, ejus sacrae faciei quam exterserat effigiem
    Christi statuam per urbem trahentes confregerunt, in sudariolo impre^sam rcceperit. Uade nomen san-
    quam postea Christiani colleclam in ccclesia repo- ctae Veronicae in aliquot Martyrologia invectum cst.
    suerunt. Utramque statuam, Chrisli scilicet Domini Sed ne in Romanum admitteretur obstitit Baronius,
    in ecclcsia, et Apostatae fuligine deformatam suo cum aliis viris cruditis. Hinc mirari subit Bollandia-
    tempore perseverasse testatur idem Sozomenus, qui nis crimini datum fuisse a Carmelitis, quod de Vero-
    sub Theodosio juniore florebat, id est centum et paulo nica muliere quasi dubitaoter locuti fuerint. Et quidem
    amplius annis, antequam Giegorius nostcr scriberet. ^Mcolaus, aliique complures poutitices Romani ipsam
    c
    Celebris erat apud Damascum Thcodori martyris Christi Domini imaginera vulgo Veronicam appellari
    statua, qun3 a Sarraceno quodam telo percussa san- testati sunt. Yide Papebrochii responsionem ad ex-
    guiuem effuderat, ut testalur sauclus Joaunes Da- hibitionem errorum per Sebastianum a Sancto Paulo.
    725 MIRACULORUM LIB. I. DE GLORIA MARTYRUM. 720

    vos obtecti estis variis indumentis, et me jugiter A ut initio produntur nescio, ita et fine clauduntur
    746 nudum Vade quantocius, cooperi me
    aspicitis. ignaro.
    vestimento. Et presbyter non intelligens visionem, CAPUT XXV.
    data die nequaquam ex ea re memoratus est. Rur- De hxrcticis qui non adhibuerunt illis fidem.
    sumque apparuit ei ; sed et illud parvipendit. Post Quidam vero ex haereticis Deum non metuens,
    tertium autem diem secundae visionis, gravibus ex- neque venerationem praestans huic locosancto,neque
    cruciato eo verberibus, ait : Nonne dixeram tibi ut credens corde miraculum, quod in eo Dominus ad
    operires me vestimento, ne cernerer nudus : et niliil
    corroborandam suorum fidem prsestare dignatus est,
    ex hoc a te actum est ? Vade, inquit, et tege linteo nonsilebo. Venitcum lurbaequorum, solutis quoque
    picturam illam, in qua crucifixus appareo, ne tibi impedimentis jussit in basilicam poni, equitibusque
    velox superveniat inleritus. At ille commotus, et in ea praesepia praeparari, irridcns
    \Id est, equis]
    valde metuens, narravit ea episcopo, qui protinus miser quBe de hoc i oco narrabanlur ab incolis. fgi
    jussit desuper velum expandi et sic obtecta nunc
    tur media nocte pra3 tereunte, a febre corripitur, ac
    pictura suspicitur -. Nam et si parumper detegatur pene exanimis, et tardius quam debuerat pcenitens,
    ad contemplandum, mox demisso velo contegitur, ne exclamat equites ab aede expelli erat enim ei, sub
    ;

    detecta cernatur. B re g e j icet> ma g na tamen in illa regione potestas. Ex-


    pulsisque a basilica sancta equitibus, ad se conversus
    CAPUT XXIV.
    ccepit dentibus proprium lacerare corpusculum, nec
    Insigne miraculum de fontibus Hispanise.
    prorsus retineri a suis ob nimiam poterat debaccha-
    b
    Est et illud illustre miraculum de fontibus His- tionem. Tandemque 748 oppressus, inter suorum
    paniae, quos Lusitania provincia profert. Piscina manus spiritum exhalavit.
    namque est apud Osen c campum antiquitus sculpta Denique Theodegisilus hujus rex regionis, cum
    '

    et ex marmore vario in modum crucis, miro compo- vidisset hoc miraculum quod in his sacratis Deo fon-
    sita opere.Sed et aedes magnae claritatis ac celsitu- tibus gerebatur, cogitavit intra se dicens, quia inge-
    dinis desuper a Christianis constructa est. Igitur cum nium est Romanorum (Romanos enim vocitant ho-
    dies sacer post circulum anni decedentis advenerit, mines nostrse religionis) ut ita accidat, et non est
    quo Dominus confuso proditore mysticam discipulis Dei virtus. Veniens vero ad annum sequentem, os-
    praebuit ccenam, conveniunt in locum illuni cum tium sigillis suis cum episcopi sigillo munivit, po-
    pontifice cives, jam odorem sacri praesentientes aro-suitque custodes in circuitu templi, si forte aliquem
    matis. Tunc data oratione a sacerdote, ostia templi deprehendere posset fraudis alicujus conscium, per
    jubent simul muniri signaculis, 747 adventum vir-Ccujus ingenium infontibusaquasuccederet. Similiter
    tutis dominica praestolantes. Die autem tertia, quod el alio fecit anno. Tertio vero convocata virorum
    est sabbati, convenientibus ad baptizandum populis, multitudine, fossas in circuitu basilicae fieri jussit,
    adveniens episcopus cum civibus suis, inspeclis si- ne forte togis [Ed., locis] occultis lymphae deduce-
    gnaculis, ostia reserat clausa, Ac mirum dictu, pisci- rentur in fontem. Fueruntque fossas in profundo vi-
    nam quam reliquerant vacuam, reperiunt plenam, et cenum quinum pedum, in latitudine vero quindece-
    ila cumuio altiore refertam, ut solet super ora mo- num. Sed nihil abditum potuit reperiri. Tamen vitae
    diorum triticum aggregari vidcasque huc illucque
    : finem faciens, et credo pro hujus inquisitionis teme-
    latices fluctuare, nec partem in diversam deiluere. ritate, anni sequentis diem quo hoc mysterium cele-

    Tunc cum exorcismo sanctificatum, conspersum de- brabatur videre non meruit, eo quod arcanum virtu-
    super chrisma, omnis populus pro devotione haurit, tis divinae investigare praesumpsit. Habentur autem
    et vas plenum domi pro salvatione reportat, agros in ea reliquiae sancti Stephani levitae.
    vineasque aspersione saluberrima tutaturus d. Et cum
    CAPUT XXVI.
    exinde multitudo amphorarum sine collecto numero
    hauriatur, nunquam tamen vel cumulum minuit: li- De illo qui propter perpetratum furtum nequivit aqaam
    primus intinctus fuerit, mox aqua re-j)
    haurire.
    cet ubi infans
    ducitur, et baptizatis omnibus, lymphis in se reversis, Ergo quia fons ille divino nutu, ut supra diximus,

    Exinde fortasse consuetudo manavit, ut Ghristus censebatur, hodie Andalusiae regni caput. Similes fon-
    Dominus in cruce peudens vestitus depingeretur. tes in Galliis habebantur, infra, lib. de Gloria Conf.
    Certe me non semel vidisse memini cruciflxum Do- cap. 69.
    d
    minum veste talari indutum apud Rhemos in ecclesia Viget etiamnunc ea consuetudo, quam, ut ex
    collegiata sanctae Balsamise, seu, ut vocant, sanctae hoc loco patet, a patribus nostris accepimus, aquam
    Nutricis. (Haee enim beatum Remigium enutrivisse in vigilla Paschae sacerdotum precibus sanctificatam
    dicitur.) Alias ejusmodi imagines se vidisse testatur in domos reportandi ad tutamen adversus diabolicos
    Mabillonius in praefatione ad Acta sanctorum ord. incursus, et ad aerearum potesfatum insidias abigen-
    Bened., saec. iv, part. i, num. 47, et in Itin. Italico, das. Vide Vitam sancti Caesarii episc, lib. n, num. 13.
    pag. 133. • Cod. Bell. Teodegisilis. Teudisculus ab Isidoro
    b
    Hoc caput cum tribus sequentibus deest in Cla- appellatur aera 586. Sed ille post unius anni et ali-
    rom. a. quot mensium regnum apud Hispalim interfectus est.
    • Non locus videtur esse ab Osser, seu
    alius iste Hic fortasse designatur Theudix, seu Theudis, aut
    Oset, prope Hispalim, de quo ipse Gregorius lib. vi Theodas, qui ante Theudisclum annis fere 47 regnum
    Historiae cap. 43. Hispalis vero ei Baetica provincia tenuit.
    ;

    727 S. ORKOOIUT EPISf.OPI TURONENSIS 728


    ; el quia cum coraple- A memoria,
    ad ufflcium baptizandi repletur quam sibj ipse prius febricaverat, et in
    tus avide ex lioc populus baurire feslinat,
    fuerit, qua Zachariam ac Simeonem * sepelierat. Hfflcde Ja-
    quidam acccpto vasculo, presbytero qui hanc aquam coho apostolo.
    mioistrabat porrexit ad compleodum. Quod dum CAPUT XXVIII.
    complot seoior, bic inter comprimentes lurbas ma-
    De sancto Petro apostolo.
    num aiterius extendit ab balteum, cullrumque fura-
    tus est : quu vagina recondilo, manus extendit ad 750 IVlrus f aposlolus(An. 66, 29Jim.),obhumilita-

    accipieudam h\driam,»quam tradiderat pre&bytero. tem docendam, caput desuper tonderi instituit «, qui

    Qua acrepta, amotus iu partem aliam, neque liham ab aposlolis caeteris episcopus ordinatus, Romao
    guttam aqusQ in ea poiuit reperire. Tunc confusus catbedram locavit. Cujus oratione ot Pauli, Simo- ''

    749 causam boc evenisse co- nis Ma^i calliditas vel detecta est, vel ohruta '. Ex-
    valde, et sibi oh furti
    stant hodiequc apud urhem Romanam duae in lapide
    gnoscens, homiui cultrum.qucm furatus fuerat, red-
    didit et sic itcrum porrecta lagena
    ; plenam aquae fossulue, super quem heati apostoli, deflcxo poplite,
    recepit. Est enim populus ille naeretieus, qui videns
    orationemcontraipsumSimoiicmMagumadDominum
    effuderunt. In quihus cum de pluviis lymphac colle-
    haec magnalia, non compungitur ad credendum, sed
    semper callide divinarum pracceptionum sacramenta^ cte fuerint a m <>rbidis expetuntur, haustmque mox <

    ncquissimis interpretationum garrulationibus non


    "sanitalem trihuunt. Sanctus vero Potrus apostolus, ut
    praefati sumus, cum post Neroniana ac Simoniaca
    desinit impugnare sed virtus Domini diversam par-
    :

    hella ad crucem venisset, impleto jam felicis tropsei


    tem destruit et confundit.
    certamine, resupinis ad ccelum vestigiis se expetiit
    CAPUT XXVII. crucifigi, indignumse vociferans ut Dominum cxal-
    De martyrio Jacobi apostoli fratris Domini. tari i
    : sicque dirigens spirilum vivacem iu astra, so-
    Jaeobus apostolus {An. 61 vel 62, 1 Maii), qui et pullus est quod vocitahatur antiquitus
    in templo,
    k
    frater Domini vocitatus est, ab ipso Domino nostro Valicanum qualuor ordines colurauarum valdo
    ,

    Jesu Christo episcopus dicitur ordinatus \ Post cujus admirabilium numero nonagiuta sex habens. Habot
    gloriosam Ascensionem, dum viam justitiee Judaeis etiam quatuor in altari, quae sunt simul cenlum,
    errantibus aperire conatur, de pinna templi praecipi- praeter illas quae ciboiium ' sepulcri sustentant. 751
    tatus, alliditur, effusoque fullonis fuste cerebro, spi- Hoc enim sepulcrum suh altari collocatum m valde
    ritum reddidit c
    , sepultusqueestinmonte01iveli d , in rarum habetur. Sed qui orare desiderat, reseralis

    * Deest hoc caput in utroque cod. Clarom. atque ea occasione profert egregium Amalarii locura
    b
    Eusebius lib. vn, Chrysostomus in I ad Corinh.. p testantis hanc sententiam, quae tonsuram clericalera
    Hieronymus in Proclus in orat. 22,
    Epist. ad Galat., ad sanctum Peirum revocat, non adeo esse certam.
    et alii veteres Jacobum ab ipso Christo; alii.utCle- ut ipsi adhaerere necesse sit. Vide notas in Vitam
    mens Alexand., imo et ipse Eusebius non semel, sancti Nicetii, in lib. de Vitis P<i!rum cap. 17.
    Hieronymus de Viris illustribus, etc, ab aposlolis h
    Mss., vel, quod perinde est. Eodem sensu, tnfra,
    eumdem Jerosolymitanse Ecclesiae specialem curam vel detecla est vel obruta, id est et delecta et, et sic
    suscepisse tradunt. Quod fortasse a Cliristo designa- passim.
    tus, ab apostolis vcro dedaratus et inthrcnizatus 4
    Victoria, quam in Simonem Magum retulerunt
    fuerit. Hinc forte laminam auream, ut scribit Epipha- apostoli, sanctorum Patrum testimoniis appro-
    tot
    nius haeres. 29, in capite gestabat, veierum pontfl- bata est, ut abjque temcrltafe r-jici non possit,
    cum more. Hic autera Gregorius Jacobum episcopum quanquam historiae veritatem nonnulli auctcres apo-
    ab apostolo non dis^inguit, quae videtur esse commu- cryphis narrationibus in aliquot circumstai.tiis obscu-
    nior apud veteres et recentiores sententia alii tamen ; rarint.
    aliter sentiuut, qua de re videndi Bollandiani ad i Eamdem
    rationem afferunt Ambrosius in psalm.
    diem 1 Maii, Tillemontius iu notis ad Hist. Eccles. cxvin, Augustinus, Theodoritus, etc. Alii alias adji-
    tomum I, etc. ciunt, quas fusius prosequi non vacat.
    martyrium describit Hegesippus apud Eu-
    Ejus k
    Anostolorum iropsea, ut loquitur Calus apud
    sebium, lib. n Hist. eccles. cap. 23. Vide et Joseph. Eusebium, lib. n Hist. cap. 25, jam saeculi in initio
    lib. xx Amiquit. cap. 3. Lege Ac'a Martyrum sincera, celebna erant Romae, apud Vaticanum et via Ostiensi,
    pag. 1 et seqq. id est in iis ipsis locis ubi bodieque eorum sacrae
    * Communior tamen sent utia, eum juxia tem D reliquiae coluutur. Etenim utriusque media pars in
    est
    plum, ubi necatus fuerat, sepulium fuisse, cujus mo ecclesia Vaiicana, altera vero medietas in basilita san-
    numentum adhuc suo tempore perseverasse tradit Hie- cti Pauli, quae abbatia est ordinis Benedi .tini, asser
    ronymus ttstis oculatus. vantur, sacra vero eorum capita in basilica Latera-
    Zachariam sancti Joannis Baptistae patrem multi
    • neiiSi.
    interemptum esse votunt Herodis jussu intra templi 1
    Ciboiium est aedicula turrita, ad modum um-
    ipsius septa. Simeonis vero seuis, qui Christiim in ut braculi, aliquot columnis innixa, ad tegendum ahare
    nis susceperat, sepulcrum in rupe montis Oiivtti ex- seu alicujus sancti sepulcrum. Vide Liturg. Gallic.
    stitisse te tatur Adamnanus. Mabillon. lib. i, cap. 8, n. 8.
    f
    Hoc caput et sequens desunt in cod. Colb. tut. Viud., valde ralum. Autiquus est mos in Ecclesia
    « Tonsurae cleiicalis originfm vulgo ad sanctum receptus sanctorum ieliqui..s in cryplis subterraneis
    Petrum referunt inedii aevi aucores, cujus institueudae subius altare collocanji, ubi sanctorum celebriorum
    varii varias cau^as referunt. Vidc Beddm, lib. v sepulcra iu aatiquis basilicis etiam nunc visunlur.
    Hist. Angl. cap. 22. Infra, Vind. non habet episcopus. Hinc consiieludo nianuvit altana erigendi super iu-
    — Hunc locum de clericah corona minime esse intel- mulos virorum piorum, q.jos episcopi pro sanctis lia-
    ligendum contendit Tho uassiuus parte i Discipl. ec- beri volebant, hicque cat olim sanctos canonizaudi
    clesiasf., lib. n, cap. 37, sed de ommbus Christianis, ritus. ReLquias sauctorum iu baptisterio a se depo-
    qui prae modestia capillos bievts dtferre deberent; sitas memorat ipse Giegorius lib. x Hist. cap. ult.
    729 MIRAGULORUM UB. I. DK GLORIA MARTYRUM. 730

    cancellis quibus locus ille ambitur, accedit super se-Aquenda3, pararet, seinper aiebat Beatissime Paule, :

    pulcrum; et sic fenestella parvula patefacta, immisso estoadjutor meus. Deniqueexpeditojam laqueo, cum
    introrsum capite, quae necessitas promit efflagitat. vehementius urgeretur ab umbra, ut colluin immitte-
    Nec moratur elleetus, si petitionis tantum justa pro- ret, subitoadfuitaliaumbraliuicsimilis;dicenseiquae
    feratur oratio. Quod si beata auferre desiderat pi- cum bomine Fuge.miserrime, en Paulum apo-
    erat :

    gnora, palliolum a
    aliquod momentana [Id est, sta- stolum buc venientem invdcatus enimab lioc homine,
    ;

    tera] pensatum facit intriusecus, deinde vigilans ac ecce adest. Tunc evanescentibus umbris, bic ad sen-
    jejunans, devotissime deprecatur, ut devotioni suae sum suum reversus, et crucem virtutis dominicae pe-
    virtus apostolica suflragetur. Mirum dictu ! si fides ctori nutanti depingens, pcenitentiam genis iacryma-
    bominis praevaluerit, a tumulo palliolum elevalum rum imbre perfusis agebat * cur ista tentasset. Unde
    ita imbuitur divina virtute, ut multo amplius quam manifestum est hunceumdemque hominem per virtu-
    prius pensaverat ponderet; et tunc scit qui levaverit, tem beati apostoli ab hoc ssevae mortis praecipitio
    cum ejus gratia sumpsisse quod petiit. Multi enim et fuisse salvatum. *

    claves aureas ad reserandos cancellos beati sepulcri


    faciunt, qui ferentes pro benedictione priores acci- CAPUT XXX.
    piunt, quibus infirmitati tribulatorum medeantur. De Joanne apostolo et evangelista.
    g
    Omnia enim fides integra praestat. Sunt colum-
    ibi et
    753 Joannes f
    vero apostolus et evangelista Dei
    nae mirae elegantiae candore niveo, quatuor numero, (An. 100 aut 104, 27 Dec), post peractum tam ago-
    qme ciborium sepulcri sustinere dicuntur.
    nis iegitimi quani praedicationis saluberrimae cursum,
    CAPUT XXIX vivus descendens in tumulo, operiri se humo prae-
    cepit. Cujus nunc sepulcrum manna e in modum
    De Paulo apostolo.
    farinoe hodieque eructat, ex qua beatae reliquiae, per
    b
    Paulus vero apostolus (An. 66, 29 Jun.), post re- universum delatae mundum, salutem morbidis prae-
    volutum anni circulum, ipsa die qua Petrus aposto- stant. Hic est Joannes quem Dominus plus quam
    lus passus est, apud urbem Romam gladio percussus caeteros dilexit apostolos, qui tantae-charitatis amore
    occubuil. E cujus sacro corpore lac c defluxit et aqua. praelatus est, ut super ipsum sacri corporis pectus
    Necmirum si lac ejus manavit ex corpore,qui gentes accumbens, mysteriorum coelestium hauriret arcana.
    incredulas 752 et parturivit et peperit, ac lacte spi- Ipsi etiam Dominus noster gloriosam Genitricem,
    ad cibum solidum Scripturarum san-
    ritali nutritas,
    quasi peculiari quodam modo discipulo, in ipsa pas-
    ctarum, opaca reserando, perduxit. De cujus virtuti- sionis hora, in cruce pro mundi salute positus, com-
    bus muita quidem audivimus sed de plurimis unum :
    niendavit. De hoc enim et post resurrectionem dixit:
    tantum miraculum studuimus declarare. Factum est Sic eum volo manere donec veniam {Joan. XXI, 22).
    autem in quodam loco, ut homo laqueum sibi ad ex-
    In Epheso autem habetur locus in quo hic apostolus
    torquendam vitam, insligante diabolo, praepararet.
    Evangelium quod ex ejus nomine in Ecclesia legitur
    Cumque secretum qua haec agerel repe-
    cellulae in scripsit. Sunt autem in summitate montis illius
    risset, funem trabi transmissum, laqueum ccepit in-
    proximi quatuor sine tecto parietes. In his enim
    nectere, nomen tamen semper Pauli apostoli invoca-
    orationi insistens, Dominum assidue pro delictis po-
    bat, dicens Adjuva me, sancte Paule. Et ecce umbra
    :
    puli deprecans, morabatur : obtinuitque ne in loco
    squalida atquefunesta,quae nihil minus d vultu quam illo imber ullus descenderet, donec Evangelium ille
    diabolum similabat, apparuit ei, hortans ac dicens Do-
    :
    adimpleret. Sed et usque hodie ita praestatur a
    Eia age, ne moreris, exple [Al., expedi] celerius quae
    mino, ut nulla ibi descendat pluvia, neque imber
    ccepisti. At ille cum opus hoc, id est vitae extor- violentus adveniat.

    et lib. vii, cap. 31, narrat reliquias sancti Sergii in su- etiamsi veritati conformior videatur, incertum ta-
    Uimi parietis conira altarium a quodam Syro recondi- men est an reipsa sit sincerior. Tamen ex Fortunato
    tas Nunquum autem, nisi forle brevissimo et ex Liturgia Gallicana apud Mabillon., lib. n num.
    fuisse.
    tempore, supcr altare locabantur, ut palet ex ipsoD 63, patet nanc in Gallia commuuiorem seuteutiam
    Grtgorio, lib. ix, cap. 6, quod tamen alii improbarunt. fuisse, quod Petrus et Paulus eadem die eodemque
    Vide Mabillon. lib. i Liturgiae Gall. cap. 9. Quo autem anno passi fuerint.
    sevo sanctoruin corporu iu Occidenie levari transfer- Hoc ex apocrypha sub Lini nomine, aut alia ejus-
    rique cceperunt docet jiabillon. preef. in Acta sancto- modi historia, Gregorius, quod silent veteres.
    hausit
    rum ordiuis Benedictiui, saec. u numero 42. Vide Mabillon. Iter pag. 142.
    Iialic.
    ' Haec palJiola Hormisdas in epistola ad Justinian. d
    In Golb. a emendatum nihil magis.
    imp. appellat sancluaria beatorum Pelri et Pauli. Et e Vind. Pcenilentiam agens tacrymarum imbre per-
    :

    ejusdtm ponlificis legati ipsum deprecati sunt, ui ejus- fusus, aiebat.


    modi sancluaria usque ad secundam cataraclam propter !
    eest hoc caput in Glarom. a.
    devotionem imperatoris, cui oestinaiantur, depoue- e Huc manna adhuc ex apostoli sepulcro scaturie-
    ret. Brandea appellat Giegorius Magnus. Unum ex bat saecalo vin, ex secunda sancti Wilhbaldi Vita,
    his, quod ad Bruniohildem reginam transiniSium di-
    ciiur,atservatur in sacrario monasteiii nostri saucti
    num. 5, iu n parte ssec. m
    Benedictini. De ejusdem
    mo:te non pauci, et.am iuter veteres, dubitarunt.
    Germani a Pratis, quod vulgo corporale sancli Peiri ap- Q a de re pro suo more erudite dissereniem adi
    [pellatur. Tillemontium tomo I flist. Eccles., tit. Sancti Joan.,
    b
    Deest Loc caput in Clarom. b. ln Clar. a desunt art. 7. Vide saucti Augustmi tractat. 124, in Joan-
    haec verba, post revotutum anni circutum ; quoe lectio nem, et Photii Bibliothecam, cod. 229.
    J u •

    731 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 732


    In ca nrbe Itaria Mngdalene quidscil », millum su-A liil ab igne nocitus, extulit foras ; sed continuo ita
    per se tegnmeii babens. In ea n Bepten Dormientea,
    gressum in antea agere non valc-
    constrictna eet, ut
    babentor, de quibue aliqua, Domino jubente, in po- rct. Tunc todignum Be judicana qui eas ferret, unam
    Bterum narraturi Bumua. ln bac et idolum Dianaa
    puellamparvulamimpollutamqueelegitapra3da,cui
    fuit,al) apostolo Paulo desirucium.
    Scd ad coepta capsulamad collum posuit, et sic in patriam pro-
    rcdcanius. .
    ar( oss jt_
    ^
    S|)(T( .

    Tunccollocatisin allari Novivimisis


    CAPl i XXXI. ecclesiae,ubi nulla adhuc sanctorum pignora hul.e-
    De Aftarea opostoto. bantur, annis siogulis devotiasime eorum solemnia
    754 Andreas b
    apOstolus (Ann. 66 aut 70, seu 93, celebrabat. Cujus filiuSj cum hccc post patris obiium
    30 .You.) magnum miraculum in dic Bolemnitatia suaa non implerct, a febre quartana per annum integrum
    profert, bocest manna in modum (arinm, vel olcum laborans, vovit ut novam basilicam in eorum hono-
    cum odore nectarco, quod tc tumulo cjus exundat. quo facto, amota fcbre sanatus est.
    rcin construeret;
    Per idcnim quac sit fcrtilitas anni scquentis ostendi-
    Sed nec hoc sinc Divinitatis providentia actum rcor,
    tur. Si exiguum profluxcrit, cxiguurn tcrra profcrt quod eadem dic qua beatae reliquiae in aliam sunt
    fructum si vero fueritcopiosum, magnumarva pro- translaUc basilicam, errantcs homines a via qui beati
    ;

    ventum fructuum habere significat. Nam ferunt ing Vincentii rcli(|uias deferebant, ad vicum ipsum de-
    aliquibusannis,in tantum e tumulo olcumexundarc, latisunt. Tunc rogante presbytero, diviserunt ei
    ut usquc ad mcdium basilieae proflual rivusille. IIa?c particulom pignorum, cjuam in sanclo altari undc
    aulem aguntur apud provinciam Acliaiam, in civitate alias abstulerat collocavit.
    Patras, in qua bcatus aposlolus sive martyr, pro Re- Mummolus autem, cum Theodeberti rcgistempore,
    dcmptoris nomine crucifixus, praesentem vitam glo- ad Justinianum imperatorem pergens, Constantino-
    riosa morte finivit c Tamcn cum oleum defiuxerit,
    . politani ilincris viam navali evectu sulcaret, ad ur-
    tantum odorem naribus praestat, ut putcs ibi multo- bcm Patras, in qua idem habetur apostolus, cst ap-
    rum aromatum sparsam esse congeriem, quod non pulsus. Ac dum ibi cum satellilibus moraretur,
    sine miraculo ac bcneficio habctur in populis. Nam infirmata vesica calculosus efiicitur. Dehinc diversis
    ex hoc seu inunctiones factcc, sive potioncs datm, doloribus arctalus febrc consumitur ablataquc de- :

    plerumque languentibus commodum praestant. Post lectatione comedendi atque bibendi, adventum mor-,
    cujus gloriosam assumptioncm multac virtutes velad tis solius praestolabatur. Igitur dum se ita fessum et,
    hoc sepulcrum, vel per loca diversa in quibus cjus sine spc vitse decernit, 756 testamentum suum pe-
    reiiquiae collocatae sunt, feruntur ostensae. De quibus tit scribi, munitumque subscriptionibus ac sigillis^

    pauca memorari non putavi absurdum, quia a>difrca-c irKl uiri praecepit si forsitan aliquis reperirctur in,

    tio est Ecclesia; gloria martyrum virtusque sancto- civitatequi peritus in arte medicina3 posset periturq
    rum. succurrere. Sed cum hoc episcopo qui tunc praeerat
    Tempore quo, interfecto d
    Chlodomere rege Fran- suggeritur, ait : Quousque vos, dilectissimi, cassc

    corum, se exercitus reparans Burgundiam devasta- fatigatis labore, et inter homines requiritis medici-

    bat, in quadam basilica reliquise jam dicti apostoli nam, cum habeatur hic ccelestis medicus, qui srnpe
    valetudines sine herbarum adminiculo.
    1

    cum Saturnini martyris tenebantur. Accensaque ba- inlirmorum


    silica, cum jam tignorum moles dirueret, pauperes virtutis propriae depellat effectu? Et quis, inquiunt
    Andreas, ait, apostolus Christi. Ha3C nuni
    ac senes, quos barbaries reliquerat, flebant, 755 dl- est ille ?

    centes : Va3 nobis qui tantorum pignorum hodie tiantes infirmo, rogalse portari ad beati sepulcrum''

    caremus auxilio; nec nobis ultra spes prsesentis vitae Curnque, pavimento prostratus, quse necessitas exi
    manebit, si nutu
    hasc deperierint. His ita flcntibus, gebat fideliter precaretur, medio ferc noctrs omne
    Deiadveniens Turonicus homo, conaolens his lamen- qui aderantsoporobtinuit. Statimque lnfirmo conatu
    tis, et discens virtutem martyrum, non minus fide ejiciend» urinse imminet, tangensque unum puero
    quam parma protcctus, pcr medias mgreditur flam- rum, voce tenuivasculumpostulatexhiberi.illatoquc
    mas, apprehensasque ab altari sanctas reliquias, ni- duin urinam nititur ejicere, lapidemmagnumemisit

    non una est sententia. VWeTiUemonti! no


    omnium
    •
    Idem habet auctor Vil» sancti Willibaldi prse-
    in
    cedenti nota laudatus, et sanctus Modestus episc. tas de sanctc Andrea, tomo I H
    >
    e ^les. ln Mi.
    ^ -
    sali Goth.co Galhcano quod
    ex T homas.o ed dlt "° '

    Jerosolymitanus, ssculi v.i initio, apud PhoMum,


    Biblioth. cod. 275. Ejus reliqui* ssculo iz labente
    Mabillonius l.b. ... Liturgi* Ga ca n« num 7,
    l
    .
    1

    betur M.ssa de sancto Andr ea cuju co ntestat. o, e.


    Constantinopolim translal* dicuntur sub Leone Sa-
    .

    sanc
    pien.e. Alhe sunt hodie in variis Galli* locis tradi- ut loqu.mur, prafatio ex y $B*torum Ju '

    apos,0 Actoru.n verb.s ut p lurimum ^contexta est.


    tiones circa B. Magdaleme sepulcrum et reliquias, i

    Vide, supra, Histor lib. '»• cap. 6.


    quas hic discutere nou vacat. De septem quoque *

    ^^^^•^«^'J^
    .

    Co4. Clar

    ^^^ 3
    Dormienribus agitur in Vita sancti Willibaldi. Vide •

    infm o*n os sis.Locus est apud Turones, vulgo JSeuvi ct.ctus, u,


    hodicque visitur ecctesia c
    "DeeS" noc caput in C.arom. b.
    nA
    ^" J^^°p u S\^
    .

    Ejus sacrum 8 poll


    Ha,c est ve-erum a sanctis Paulino, Gau- ' corpn
    •

    dentio, Petro
    traditio
    Chrysologo, aliisque scriptoribus ap-
    on
    tum est an 357, sub Constant.o ^P- "' U S
    veteres auctores. V.de Ph ostorg.um, hb. 111
    num.m
    probata. Celebria sunt ejusdem apostoli passionis
    et Theodor. Lectorem, no. u.
    Acta, quae sub presbyterorum et diaconorum eccle-
    siaj Achaise nomine habentur, de quorum sinceritate
    V

    733 MIRACULORUM LIB. I. DE GLORIA MARTYRUM. 734


    qui tam validus fuit, ut cadens sonum in ipsa qusoAtenumpedum
    altitudineaquahauriatur aputeis, tunc
    parata fuerat concha proferret. Tunc ablata
    febre paululum si fodias, affatim lymphas exuberantes
    cum omni dolore, navi restauratur incolumis a iuvenies, quod non ambigitur haec virtute beati apo-
    .

    stoli impertiri. Decursis igitur festivitatis diebus,


    CAPUT XXXII.
    teloneum publicum « redditur, musca qua. defuit
    De Thoma apostolo. adest, propinquitas aqute dehiscit. Dehinc emissa
    Thomas b apostoIus (Post an. 66, 21 Dec), secun- divinilus pluvia ita omne atrium
    templi a sordibus
    lum passionis ejus historiam, in India passus esse et diversissqualoribus qui per ipsa solemnia facti
    leclaratur. Cujus beatum corpus post multum tem- sunt mundat, ut putes locum nec fuisse calcatum.
    )us assumptum in civitate, quam Syri • Edissam vo-
    :ant, translatum
    CAPUT XXXIII.
    ibique sepultum. Ergo in loco
    est,
    •egionis Indiae, quo prius quievit, monasterium ha- De Bartholomseo apostolo.
    templum mira magnitudinis, diligenterque
    >etur, et
    Bartholomaeum apostolum apud Indiam h
    passum,
    :xornatum atque compositum. In hac igitur a.de agonis ipsius narrat historia (Swc. I, 24 Aug.). Post
    nagnum miraculum Deus ostendit. Lychnus etenim multorum vero annorum spatia de passione ejus, ciim
    mbi positus, atque illuminatus, ante locum sepul-
    ura. ipsius perpetualiter
    B 758 iterum Christianis persecutio advenisset, et
    die noctuque ,'divino nutu viderent gentiles omnempopulum
    ad ejus sepulcrum
    esplendet, a 757 nullo fomentum olei scirpique concurrere, eique deprecationes assidue et incensa
    ccipiens neque vento exstinguitur, neque casu di-
    : deferre, invidia illecti, abstulerunt corpus ejus, et
    ibitur, neque ardendo minuitur; habetque incre- ponentes in sarcophagum plumbeum, projecerunt
    aentum per apostoli virtutem, quod nescitur ab illud in mare, dicentes Quia non seduces amplius
    :

    lomine, cognitum
    kj — tamen d habetur w ^ui^uuw..
    «x/v«a divinae potentiae. — «.j. ______ tr~i —
    populum * nostrum.
    -*««««.**___».
    * Sed
    ^%^v* ^iunuvuuu
    providentia Dei
    jjw ouujj^iaiiio
    cooperante
    loc Theodorus qui ad ipsum locum e r secretum operis ejus, sarophagum plumbeum a
    accessit, nobis P
    xposuit. In supradicta igitur urbe, in qua beatos loco illo aquis subvehentibus sublevatum, delatum
    rtus diximus tumulatos, adveniente est ad insulam,
    festivitate, ma- vocabulo Liparis Revelatumque est
    ;
    .

    nus aggregatur populorum coetus, ac de diversis Chrislianis, ut eum colligerent : collectumque ac se-
    jgionibus cum votis negotiisque venientibus pultum, sedificaverunt super eum templum magnum.
    °, ven-
    endi comparandique per triginta dies sine ulla In quo nunc invocatus, prodesse populis multis vir-
    telo-
    ei exactione licentia datur. In his tutibus ac beneficiis manifestat.
    verodiebus quiin
    tense habentur quinto ', magna et inusitata populis
    ra3bentur beneficia. Non scandalum surgit in plebe,
    UL AA1 K
    )n musca insidet mortificatae carni, non latex deest^ ^e Stephano protomartyre.
    tienti. Nam cum ibi reliquis diebus plusquam cen- Stephanus autem primus vel diaconus Ecclesia.

    * In Clarom. a huic capiti subjungitur caput de gorius, alia non sit ab ea quse sub Abdiae nomine
    iraculis sancti Andreoe apostoli, quod est, infra
    ' vulgata est, nostra lectio erit praeferenda. In Editis
    put 79.
    b
    caput 33 est de sancto Stephano, et sequens de
    Deest hoc caput in Colb. tut. et simul cum 2 sancto Bartholoma.o. Bartholomaeum apud lndos.
    qq. in Glar. a. In aliis Mss. caput hoc in duo divi- fidem annuntiasse constare videtur ex Eusebio, lib. v,
    tur altenus titulus est De virtule basilicx in gua
    slea
    ; :
    cap. 10, Rufino, lib. m, cap. 1, Hieronymo,'
    translatus est. Historiam passionis sancti seu Sophronio, de Viris illustrib., Socrate, etc. Sed
    ;omse authenticam nullam novimus.
    Certum tamen non adeo certum est quam regionem illi auctores
    letur lllum apud Indos Christi fidem
    disseminasse India. nomine designare voluerint. „Vide Tillemont,
    attesfantibus Gregorio Nazianzeno,
    orat. 25 Hie- tomo I Hist. eccles.
    nymo epist. 148, Ambrosio iu psalm. xlv, Paulino 1
    Lipara insula pra.cipua est .Eoliarum in mari
    jsque sanctis Patribus, ex quibus
    Gaudentius et Tyrrheno, haud procul a Sicilia proprium olim
    I, cum vetustioribus Martyrologiis, aiunt eum
    ;

    habuit episcopum,.sed ejus episcopatus postea Pac-


    dem vitam finiisse, et quidem martyrio,
    ex Nilo tensi, Palii, in ora Siciliae unitus est a Bonifacio VIII.
    terio, eodem Gaudentio, etc.
    Sancti Barfholomaei sepulcrum anno 808 a Sarra-
    Aliquot Mss. et Ed., Syrise Edessam,
    ubi sa.culon cenis violatum est, ejusque sacrse
    sancti Thomse corpus exstitisse constat reliquiae anno se-
    ex Ru- quenti Benevenlum translatoe sunt, unde Romam
    o, etc.
    allala. fuerunt ab Ottone III, atque in insula Tiberina
    Aliquot scripti et Editi, cognitumr, amlum. depositse, ubi etiamnunc asservantur. Theodorus
    Ba). negotiatoribusgue
    , ve icntibus. Aliquot Lector lib. n scribit sancti Bartholomsei reiiquias anno
    ipti, negotiisgue venientes. Negotium, pro
    mercede circ. 508 in urbem Daras Anastasii imp. jussu trans-
    re venah, quandoque assumi
    notat Bignouius in latas fuisse.
    . Formul. cap. 45.
    i Hoc
    in capite Gregorius memorat ecclesiani
    Hic mensis juxta Syrorum computum,
    qui an- sancti Stephani, quam apud Turonicam urbem exsti-
    a Novembri inchoabant, est Martius,
    fa. uo Syri (
    f tit^e dicit; addit tameu paulo post se post multos
    jtum sancti Thomte celebrabant,
    ut natet ex eorum -..._ ad urbem regressum, etc. quse verba, nisi de
    endano quod Genebrardus edidit Lugduni 1615 ;

    alio quopiam itinere intelligenda sint, indicant


    iul cum suo in Psalmos commentario ora-
    Latini ta- :
    torium ipsum cxtia urbem iu vico aliquo situm fuisse.
    a die 3 Julu, seu mensis quinli,
    lestum sancti Coeterum exstat hodieque apud Turouos haud procul
    •mae, nimirum Translationis, celebrant.
    a primario urbis templo ecclesia sancti Slephani,
    Alii, publice, seu publico.
    parochtali titulo gaudeas, quas urbis portae et
    Sic Mart. et Glict. Gaeteri vicino
    Ed. et sciipti, apud
    vn. suburbio nomen tribuit.
    Si passionis historia, quam hic laudat Gre-
    «

    733 S. GREGORII EPISCOPI TURONENSIS 73

    sed fid
    lanctse V»l \Id est, ctl martvr (A«. 33, 2G Dec), apudAautem urbem, anus quaedam gravata senio,
    sicut sacra Apostolorum narrathisto- inintis integraa sublevala, cui mos crat in sanctorur
    Jerosolymam,
    quem basilicis, misso oleo lychnos accendere, ut ho
    760
    ria (Acf. VI, 7), pro noiniue sancio Christi, ;i

    dextris virtutis Bpiritali coDtemplatione cernebat, la-


    negotium ageret, nocte Dominica, bcati Petri aposto
    ipsam sup- basilicam ingressaest. IIujus enim altare, positis i
    piilibus est obrutuB, pro pereecutoribus
    altum pulpiiis
    c
    locatum babetur: cujus pars infe
    piicans Majestatem. Denique erat oratorium apud
    ,

    rior in modum cryptue oslio clauditur, babens nihik


    urbcm Turonicam, ab anliquis cjus uomiui dcdica- d
    tuiu, quod uos parumper jussimua prolongari. Quod minus et ipsa cum sanctorum pignoribus altai
    cum Eactum fuisset, altare ut eral integrum iu ante suum. In hanc vcnerabilis mulicr ad accendendui
    ut diximus, lumcn devota dcsccndit, unam
    loculo, de tantunr
    promovimus. Requireutes vcro iu niliil

    pignoribus sanctis quod fama ferebat reperimus. iuodo liabens pucllulain in comitatu suo. Quod opi
    T •
    misi unuiu cx abbatibus, ul ab oratorio domus dum ageret, et nox adveniens mundum tenebrisopr

    exbiberet, oblitus ruisset, acccdentes clcrici, dictis psalmorum cap:


    ecilcsiasticie uobis ejus reliquias
    sum tamen clavem capsiu porrigere, qurje cingulo de- tulis, obserato crypta) ostio, discesserunt, ignoranU

    pendebat. Veniens vero abbas, ablato ab arma


    759 introrsum esse mulierem. Atilla accenso lumine, a

    rio sigillo, capsam repcrit obseratam. Quid fuceret? B ostium properat, ut egrederetur. Quod cum clausu
    quid ageret? in ambiguo depcndebat. Si ad me redi- esse sensisset, voces emitlit, qui ei apcrirc debe:

    ret, longum erat vemre et reverli si ipsam capsam ;


    ex nomine vocat. Sed cum non esset vox pra3 sen
    penetrare h_ec claustra. i
    exhiberet, moleslum mibi esse noverat, quia multo- ila valida, quse posset
    ubi se sensit a nullo audiri, prostrata in pavimen
    rumibisanctorumpignoratcnebantur; si non raccrct,
    Deprecer c pro peccatis meis
    jussionem quamacccperatnon implebat. Quid multa? quievit, dicens :

    dum capsam in manu dubitansretineret, resilientibus populi Dominum omnium creatorem, quoadusqi
    cum sonitu repagulis, capsam aspicit reseratam. Tunc veniat qui reserare debeat bujus sedis ingressum.
    cum gratiarum aclione assumptus reliquias non sine qua orationeexcubans,vidil medium ferenocti
    circa

    grandi admiratione nobis exbibuit, quas nos, dictis patefactis ostiis, omnem basilicam immenso lumii
    ingressi
    missis, Domiuo jubeute, plantavimus. Regressus au- etrulgere: Et ecce chorus, psallentium qui
    tem post multos dies ad urbem, capsam reperi, re- basilicam f
    postquam, dicta gloria Trinitali, psa
    ,

    modulatio conquievit, audivit viros conqu


    a
    ducto pessulo, sicut reliqueram, obseratam. Pars lenlii

    enim beati sanguinis sacrosancti levitse hujus, sicut rentes inter se, atque dicentes Moram nobis sa :

    facit levita Ste])banus. Jam enim


    abas debeb
    celebre fertur, in altari Biturig» ecclesise continetur. ctus
    Quidam autem tempore Felicis episcopi
    b
    , vicinosc mus a di re basilicas, et non possumus, nisi llle pn
    suos quodam pro critnine impetcbat quos cum plc- :
    qu j pr a3stolatur adveniat. Haec enim crebro repete
    vestc alba cujus pe
    rumque verbis procacibus lacesseret, ac judicio pu- tibus, advenit vir subito in ;

    salutavit hurr
    blico provocaret, decretum est sententia primorum sonain omnis illavenerans mullitudo
    sacer ac sancte lev^
    urbis,utseab hac noxa qui impetebantur sacramento dicens
    liter, Benedic nobis,
    :

    iterum salutans e, data oratior


    purgarent. Ingressiq.ue io hujusmemoratte aedis alta- Stephane. At ille

    re, cum elevatis manibus sacramenta proferrent, pro- interrogatusab cur a visitationelocorum 761 sa
    eis

    O..UIUI tUUCU/
    secutor causse JUi _-U--w eos
    perjurasse wwi_ clara
    _._.-_- voce
    -_-.•_. testatur ctorum
    v/.i_»l_i i-_ paululum
    (J _*_•-_-*
    retardasset, respondit Navis eoj - ^
    :

    J7-1
    iocurrerat, lbiq
    Statimque elevatis in sublime pedibus, in aera excu- jn niari periculum demersionis
    •II- . :..:_ +- ™~^ nr^nlmi; Q invocatus astiti, erutaque ecce adsum.
    »..„ o.-Mti ni.llhlflllO PPPP fiSll Ul. Et ut
    Ut ljl
    1
    titur, ac illiso capite in pavimento, pene exanimis a
    :., : il

    conspicitur. Post duarum fere probctis esse vera qurc loquor, vestimenlum qul
    circumstanti turba
    indutus sum, adhuc guttis stillantibus mariius flj
    horarum spatium, cum ad liquidum putaretur spiri-

    tum exhalare, apertis oculis, crimen faletur, se in- clibus cemitur humcctalum. Haec mulier cum ti
    juste fatigasse homines, vel proclamasse noxios, de- more magno opprimens pavimeutum intente sus^
    claravit ; sicque mxaus
    ciaravit nicuinesuiiu no
    msouuuu^, manifestato
    laxatis insontibus, uu- ciebat. vu^ua
    ucuuv. uw^
    Quibus discedentibus rursum ostiis divimi:
    cente, virtus Beati perpatuit. Apud Burdegalensem D obseratis, ha3C ad locum in quo sanctus
    steterat

    b antistite vide lib. de Gloria Co'


    Quae sequuntur ad haec verba, Apud Burdegalen-
    • De hoc sancto
    sem, etc, desunt in Clarom. b. Hodieque in cathe- cap. 102.
    Et
    drali Biturigura ecclesia visitur ampulla sanguiue M>s. fere omnes, posila in altum pulpita.
    •

    habens puellam. Altaria edita fuisse olim,


    beati Stephani plena, quae, ut traditio est, ea ipsa est ferius,
    ubi flde
    quam hic noster Gregoms comm.morat. Eam aiunt ut pluiimum subtus se cryptam habuisse,
    exemplis prob.t Mabillonius
    a beato Drsino Bitungas allatam fuisse, cum pnmum orare posseul, multis
    pranf. saeculi iu, parte i, num. 79, ad Acta sanc
    ad fldem Christi nuntiandam illuc appulit. Caeterum
    fldeles beati protomartyris sanguinem studiose colle- r:.m ord. Benedictuii.
    gisse patet ex lib. i de Miraculis sancti Stephani
    d Rebquias sanctorum subtus altare olim serva
    fuisse jam diximus. Vide saucti 1'aulini Natale
    ix,
    cap. 1, apud Augustinum, ubi mentio habetur atr,-
    pullae ejusdem maityris saiguiue plenae, quas Dzali sancto Felice.
    in Afri a servabatur. Dna ejusmodi ampulla vitrea e Hditi cum aliquot Mss ,
    deprecdbor.
    occurrunt in Ai
    Neapoli hodieque visitur, quam sanctus Gaudiosus tjusmodi visioues passim
    f

    sanctorum etiara probatissimis. Vide Vitam sai


    ex Alria protu^us in Italiam asportasse dicitur. Viae
    Historiam perstc. Vandaiicae a nobis editam, parte n, Gcrmani Antissiodor. a Constautio scriptam, cap. 15.

    cap. 9. « Cod. Laud. resalulans.


    731 MIRACULORUM LIB. I. DE GLORIA MARTYRUM. 738

    cedens, sudario guttas quae in pavimentum dilapsaeAoum eum dormire cognovisset, excitatum velociter,
    ftieraut diligenter collegit, et Bertcbramno a qui exspectantibua populis, incolumem levavit in ulnis
    , ;

    tunc temporis in episcopatu urbem regobat, ma- intiMTOgansque inter oscula, ubi per anni fuisset
    nifestavit. Quod ille cum gaudio et admiratione spatium. Nescire se ait, si annus integer praeteriis-
    magna suscipiens, secum retinuit. De hoc enim set, tantum dormiisse se suavi sopore in unius
    sudario multi infirmi sanitatem experti sunt, ac ple- nociis spatio eestimabat.

    rumque et ip?e pontifex de eo decerpens pignora,


    ubi ecclesias consecrabat, fidcliter collocavit. Haec CAPUT XXXVII.
    autem ab ipsius episcopi relatu cognovimus.
    De aqua fontis ejus virtute reducta.
    CAPUT XXXV.
    Fons e erat irriguus ruri cuidam, infra territo-
    Be Clemente episcopo et martyre.
    b rium urbis Lemovicinae, cujus uuda tam hortorum
    Clemens martyr, ut in passione ejus iegitur, an-
    sata quam agrorum culta vel fovebat accessu, vel
    chora collo ejus suspensa in mare praecipitatus est
    impetu fecundabat. Deducebatur etiam factis de-
    (An. 100, 23 Nov.). Nunc autem in die solemnitatis
    cursibus per loca necessaria, ut ubi eum natura
    eius, recedit mare per tria millia, siccumque ingre-
    i,,. '.. , \ , r> non 763 dabat, studium provocaret. Et erat tam
    dientibus lter praebens, usque dum ,
    ad sepulcrum*» , ... „ .. , , . .

    dulcibus vena exuberante fluentis, ut gaudere cer-


    martyris pervenitur, ibique vota reddentes et orautes
    c
    neres olus sive virgultum, si fuisset ab eodem irri-
    populi, regrediuntur ad littus .
    gatum. Opitulabatur etiam in eo gratia Majestatis di-
    CAPUT XXXVI. vinae, ut in quo fuisset fluentum emissum, velociter
    toe puero ad Clcmentis sepulcrum per anni curri- germina acciperent incrementum. Cumque eum in-
    culum ,
    perinde atque unius tantum noctis spa- colae loci, quasi ludum agentes, per singula quaeque
    I tium, dormiente. loca deducerent, insidiatoris, ut credo, iuvidia,
    1

    Factum estautem ut in una solemnitatum mulier sub terra dehiscens, ac velut in stadiis duodecim in
    cum filio parvulo in locum accederet. Epulante au- medium paludis, ubi nullum prorsus posset opus
    tem ea post acta solemnia, obdormivit infans. Dum eflicere, fluctibussparsisexoritur. Extemplo omnium
    autem haec agerentur 762, ecce sonus subito factus mentes timor obsedit, et novum quemdam adveuire
    est accedentis pelagi. Dehinc oblita mulier sobolis regioni loci incolae preestolantur interitum, simulque
    suae, ccepit velociter cum reliquo populo peterc ri- et beneficium quod habere consueverant, jugi fletu
    pam. Igitur insequenti maris accessu postquam ad deplorant. Curriculum igitur unius atque alterius
    littus venerat, meminit se filium reliquisse. Tunc anni in hac ariditate pertransiit. Arescunt siti loci
    cum fletu rnagno dejecta terris, miseram se clami- illius omnia, quae irrigare consueverat. Tertio quo-
    tans, littora vocibus replebat, atque discurrebat per que anno accidit ut quidam iter agens beati Clemen-
    circuitum riparum, si enecatam prolem eje-
    forte tis martyris, cujus jam supra meminimus, reliquias
    ctamque littori aliquis conspicasset. Sed cum nihil exhiberet, quas Aridio f
    ipsius urbis presbytero,
    inveniret indicii, tandem consolata a propinquis, viro in omni sanctitate religioso, detulit. Ad quem
    ad propria reducitur, totum annum in luctu ac cum die noctuque vicini moesti tenderent e,
    lamentatione deducens. Recurrente autem anni cir- contisi -de ejus oratione, quod si peteret Domi-
    culo, venit iterum ad spectandam d
    martyris so- num, fontem posset suo restituere loco, ait : Eamus,
    lemnitatem, fortassis de iufantulo si aliqua invenire inquit dilectissimi, et si vera sunt quae portitor
    Quid plura ? Recedente mari, antici-
    possit iudicia. noster asseruit haec esse Clementis martyris pi-
    pat omnes ad ingrediendum, et ipsa prima preece- gnora, nunc apparebit cum ejus fuerit virtus
    dit ad tunmlum. Cumque prostrata solo orationem manifestata. Tunc cum psallentio ad locum fontis
    explesset, erecta sursum, genis ubertim fletuum accedit. Et dictis psalmis, in oratione prosternitur ;
    imbribus madefactis, dum divertit in' parte altera positisque sanctis reliquiis in ipso fontis aditu, pe-
    vultum, aspicit filium in eodem loco, ubi eum tiit utqui quondam in deserto damnatis ad secaoda
    dormientem reliquerat, in ipso adbuc sopore teneri.D marmora flumen irriguum patefecit, in hunc locum
    iEstimaus autem eum esse defunctum, accedit aquas, quas prius pia indulserat clementia, Cle
    comiuus, quasi collectura cadaver exanime sed mentis iterum intercessio revocaret. lllico vena re
    :

    ' De hoc plura


    in Historiae libris passim. ignotum fuisse narrat auctor Vitae sancti Constantini
    b
    Hoc
    caput et duo seqq. desunt in Colb. tut. seu Cyrilli, die jx Martii Bollaudiaui. Ejus tamen
    Deest vero cum quuique seqq. in Clar. b. Porro sancti Pontiflcis sacruni corpus tunc ibi repertum
    martyris titulum Rufhius sancto Clementi tribuit, ac est, atjue Rouiain allatum, ut fuse idem uucior
    deiucips omnes vulgo auctores. bjus vero Acta, describit, quem cousule.
    qme lnc Gregorius laudat, ante saecuium vi nota * Mss. plerique, ad e&spectandam, ex modo pro-
    fuisse nullo antiquitaiis monumento evinci potest. nuiitiationis, ut inferius legitur, exspeclanlibus, pro
    Celebna tamen postmodum iu Gailiis fuisse non es spectanlibus, et sic passim.
    Gregorio so:um, sed eiiam ex Missali Gothico patet, e Mss. duo Mons erat.
    :

    ubi eorum epitome refertur. Vide Tnlemontii uo- 1


    Is est sanctus Aridius de quo agit Gregorius
    tam 12 in Vitam sancti Giementis, tomo 11 Hist. passim, cujus Vitain iufra dabimus.
    eccles. « Mss., ut pluriraum, vicina masla penderent.
    • Hoc miracnlum sceculo ix, apui Gbersonesum
    :

    739 S. GREGORII KPISCMPI Tl Un.M.NSIS ?

    currit adadilum magna< evometta aquas, illumque, A pellente complevit. Nocte enim consurgcns, irigre
    quem prius tcnuerat, alveuin decurrendo replevit, sus csi basilicam Sauctorum, deinde per fenestraii
    admirantibus populis, iinincnsa' gratiffi Domiiio ingrediens cellulam, ac per obscuritatem noctis pa
    rcferuntur, qui cl 764 martyris virtutem prodidit, pans manibus, aliquos de urceis capil : deinde egrej
    et lidelis sui orationcni implere digaatus cst. cuin praeda cupieos, per tolain noctem circuinien
    nunquaiu poluii aditum undc ingressus fueral rep
    GAPUT XXXVIII. rirc. Dalo vcro dic, dnm opcra sua obtegi conscj
    De Cfarysantho mdrtyre. sceleris voluit, juxta illud dominici oraculi dictui
    Chrysanthus a martyr, ut historia passionis decla- quod Omnis qui male agit odit luccm, ut non man
    rat \ post acccptam martyrii coronam cuui Daria festcntur opera ejus. (Joan. m, 30), occultavit sc

    virgine, multa populis sanitalum bcnclicia tribuebat angulo ceHulae tola die ne videretur. Scquenti vei

    (An. 257, vel 283, 25 Octob.) Et ob boc cliam crypta nocte qujoesivit itcruin aditum, sed rcpcrire non p
    super eos miro opere fabricata csl, quie, in arcuum tuit. Sic per trium nocliuin curricula fccit. Terl
    modo transvoluta, firmissima stabilitate subsistit. vcrodiecuni jain fame cruciaretur, acccssit cora

    Denique cum ad ejus festa populo ad feneslram, et relicto argento confessus


    populorum frequentatio <

    conlluxisset, iniquissimus imperator erectum in il-fiopus suum, egressusque est foras cuin magna ver
    lius crypUe introitu parietem, conclusa multitudine, cundia, nec latuit scelus quod gesserat populis q
    jussit aadem arena ac lapidibus operiri, factusque adcrant. Post multum vcro tcmporis, cognosce
    est desuper mons magnus, idque gestum certissime hoc factum Damasus anlistes sanctEC sedis aposl
    ipsius manifestant scripta certaminis. Quaj crypta lica3, jussit diligcntius operiri feneslram, ubi
    e
    diu sub hoc velamento pcrmansit operta, donec vcrsibus decoravit locum . Et ibi benedicitur D
    urbs Romana, relictis idolis, Christo Domino sub- minus noster Jesus Christus, ad laudem uominis t

    deretur. Jam
    procedente tempore nulli erat cognitus usque in hodiernum diem.
    locus ipsius sepulturie, donec, Domino Jesu reve-
    CAPUT XXXIX.
    lante, patcfactus est cujus parte in una loci, in-
    :

    martyrum Chrysanthi De Pancratio martyre.


    terposito paricte, sepulcra et

    Daria3 segregata; parte in alia


    c
    sanctorum reliquo- Est f
    etiam haud procul ab hujus urbis muro
    rum cadavera in unum sunt congregata. Verumta- Pancratius * martyr, valde in perjuris ultor (A

    men pariete illo qui est in medio positus, fenestram 30 i , 12 Maii). Ad cujus sepulcrum \ si cujusqu
    structor patefactam reliquit, ut ad contemplanda me ns insana juramenlum inane proferre voluei
    sanctorum corpora aditus aspiciendi patesceret. Fe-« priusquam sepulcrum ejus adeat, 766 hoc est a
    runt etiam quod eo tempore quo ad sancta solemnia tequam usque ad cancellos qui sub arcu habenti
    accedentes inclusi sunt, urceos argenteos ex metallo ubi clericorum psallentium stare mos est, acced
    formatoscum vino quod ad oblationem sacrilicii di- statim aut arripitur a daimone, aut cadens in pa
    vini offertur secum homines detulissent, argentum- mentoamittit [Bal. emittit] spiritum. Ex hoc eni
    que remansisse manifestum est, idque hodie a
    ibi quisque fidem cujuscunque rei ab alio voluerite)
    conspicientibus cerni. Sed quia jugiter meus humana cere, ut verum cognoscat, non ad hu
    aliter nisi

    turpibus erubescendisque cupiditatibus inhiat, sub- basilicam destinat. Nam ferunt plerosque juxta 1
    diaconus quidam, viso per fenestram argento, co- silicasapostolorum sivc aliorum martyrum comn
    d
    gitat intra se quod postero 765 die avaritia im- nentes, uon alibi pro hac necessitate nisi temphi

    ' ln Clar.b. hoc caput deest cum duobus sequen- muro.


    tibus. Deinceps vero in Clar. a pleraque desunt, Mss. 2, Pancratus. Colb. a, semel hic, et in <
    e

    quaedam alio ordine quam in cseteris scriptis et yiitum indiculo Prancatius, quae scribendi hujus r
    Editis posita, intermixtis eiiam quandoque aliquot minis varietas in aliis veteribus monumentis <

    capitulis ex libro de Gloria Confessorum. currit.


    k
    Acta sanctorum Chrysanthi et Dariae, quse ho- b
    Hac in basilica homiliam 27 in Joannem hab
    die habeutur, et videntur hic a Gregorio laudaii,D Gregorius Magnus ad ipsius martyris lumbam. Ea:
    nullius sunt ponderis. Et quidem sibi ipsis contradi- dem a presbyteris neglectam monachis attribui v
    cunt quod hos martyres sub Numeriano passos vo- luit idem sanctus pontifex lib. epist. 18, ad Mc' m
    lunt, id est an. 283, quorum tamen Acta jubente rum abbatem, qui et de eodem sancto variis in ai
    Stephano papa, qui obiit an. 257, conscripta fuisse locis egit. Hanc ipsam vero basilicam ab Honoi
    rcferunt. Eorum memoria celebris est apud Graecos papa restauratam fuisse observat Anastasius, t\
    die 19 Martii, et apud Latinos variis diebus. Lau- inscriptionem hac occasione positam ex nosiro &
    dantur a sancto Adhelelmo in lib. de Laudibus Vir- billon. proferemus ad calcem hujus voluminis.
    gmit., sancto Damaso, Missali Gelasiano, Floro, etc. ejusdem sancti reliquiis infra, cap. 83, monasterin
    Vide, infra, cap. 83. Coluntur die 25 Octobris. Solemniacense, apud Lemovices, in honorem bei
    •
    Editi, segregata parte, in alia, etc. ; al., segre- Pancratii et aliorum sanctorum constructum fui i

    gate. docet nos ipsius sancti Eligii Charta, quae habel


    * Mss. fere omnes, quod poslea avarilia.... im- ad calcem Act. sanctorum ord. Benedictiui, ssec
    plevit. n, pag. 1091. Alterius eidem et
    ecclesiae aliis m;-
    ' Hos versus, quod ipsos Baronius in Annalibus tyribus dicatae apud Santonas meminit Gregori
    non retulerit, ex Sarazanii Romana editione dabi- Magnus lib. v epist. 50. Sed plura de his vide apl
    mus inappendice hujus voluminis; Bollandianos, die 1 2 Maii.
    i Deest hoc caput in Colb. tut. Clar. a, ab hujus
    ; :

    711 MIRAGULORUM LIR. I. DE GLORIA MARTYRUM. 742


    expetere beati Pancralii, ut ejus severitatis censura
    A cerdofes simuiacrorum mactantes turbas pecudum,
    publice discernente, aut veritatem audienles cre quarum frons revincta
    lauro securibus caedebatur.
    dant, aut pro fallacia judicium martyris beati ex- Gumque senex cruentis manibus internorum tracta-
    periantur. ret viscerum partes, jocinoris • fibras,
    atque inter
    CAPUT XL. praecordia et exta animalium investigare aliquid ten-
    De Joanne episcopo et martyre. taret divinum, turbata omnia cernit, nec ea quae
    Multi quidcm sunt martyresapud cupiebat scire- poterat certus agnoscere. Exclamavit
    urbem Romam,
    quorum historise passionum nobis integrae non sunt turbatus, et ait Heu
    heu nescio quid hic agitur,
    : ! !

    delatae. De Joanne tamen episcopo, quoniam agon quod diis nostris contrarium esse putatur. Video
    ejus ad nos usque non accessit scriptus», quae a fi- enim deos nostros a longe discedere, nec de praepa-
    delibus comperi, tacere nequivi. Hic cum ad episco- ratis sacrificiis aliqua praelihare. Et hic, ut res ipsa
    patum venisset, summo studio haereticos exsecrans, docet, de quorumpiam deorum, qui nobis
    officiis

    ecclesias eorum in catholicas adversari sunt soliti. 768 Et mirum, si ad hanc


    dedicavit (An. 526,
    27 Maii). Quod cum Theodericus rex comperisset,
    fugam non aliqui de cultoribus Dei Ghristi, quem
    furore
    xuiisii/succensus, Ljuia
    ouvi^uouo, quia esset
    cdoui, seuitu Arianae UeUIlUS,
    secla3 Jfi.llaildd deditus, crucifixum ——»..•.», ~^w .,v,on._,o
    asserunt, deos nostros niijjoiiaiii. iuun-
    impellant. Thuri-
    jussit giadiatores pcr Italiam dirigi, qui universum B bula tn ymiamatis refrigescunt, arae tepescit ignis f
    in mminn/it « n iv, n ]; n „ m
    ,

    niintmmt
    quotquot invenisset catholicum populum jugularent. i • 1 . ft ipsum
    et fprmm injectum
    minmip. ferrum
    insillTl quoque inifWnm mVtlmlo
    victimis K,.v.„t„«:
    hebetari
    fiaec audiens beatus Joannes, ad regem ne hsec fie- conspicitur. Require nunc, sacratissime Auguste,
    rent deprecaturus accessit. A quo cum dolo susce- quis astet, qui abfutus balsamo unctus, et abscedat
    ptus alligavit eum, et posuit in carcerem, dicens protinus, ut accedant dii quos invocamus. Et
    :
    haec
    Ego dicens, ac si ipsum cerneret de his Ghristum
    te faciam, ne audeas contra 767 sectam no- ulto-
    stram amplius mussitare. Posilus vero sanctus Dei rem, procidens ad terram exanimis, offensa procla-
    in carcere, tantis attritus mat numina. Tunc et ipse imperator, deposito dia-
    est injuriis, ut non post
    multum tempus spiritum exhalaret; obiitque in car- demate, ait: Quis
    numinibus nostris con-
    est hic
    cerecum gloria apud urbem Ravennam. Domini trarius, ac refigionis Ghristianae socius,
    qui frontem
    autem misericordia statim ultionem super chrismatis inscriptione signatam
    regem ferat, lignumque
    improbum irrogavit; nam subito a Deo percussus, crucis adoret ? ne moretur edicere. Tunc unus de
    plagis magnis exinanitus interiit b suscepitque pro- ,
    armigeris Augusti in medio positus, projecit arma
    tinus perpetuum gehennae flammantis incendium. solo, et ait Ego sum, cujus Deus Ghristus est, et
    :

    qui ejus baptismo ablutus, et cruce redemptus


    GAPUT
    I

    sum
    XLI. qui semper ejus nomen invocabam, dum
    ;

    c sacerdotes
    De virtute fidei et nominis Christiani. vestri daemonis haecquae sunt apposita consecrarent.
    Magna c
    est enim dignitas nominis Ghristiani, si
    Ejus nomen fugiunt dii vestri, nec possunt in loco
    illaquce confiteris fide, opere prosequaris. Nam si- ubi tantae majestatis nomen fuerit invo-
    illo slare,

    cut ait apostolus Fides sine operibus mortua est in


    :
    catum. Haecdicente puero, obstupefactus imperator
    semetipsa {Jac. n, 17, 20 26). Sicut enim et tremeus, reliquit templum daemoniorum e
    filios (
    tan-
    Abraham non carnalis nalivitas, sed fides facit; ita
    tusque omnes.astantes Dei timor accendit, ut nullus
    et Ghristianos veros, non solurn nominis gratia, sed Augustum ad palatium sequeretur, sed cuncti, ere-
    opera praestant. Per hoc enim nomen illuminantur ctisad ccelum palmis et oculis, Dominum
    Christum
    tenebrae, serpentes fugiunt, idola prosternuntur,
    uno ore unoque consensu laudabant, atque
    ut eis-
    cessat ariolus, tabescit sortilegus, cultores daemo-
    dem adjutor existeret, voce supphci invocabant.
    num propelluntur, sicut Prudentius noster in Jibro Quae " relatio, ne cui fortassis videatur incredula,
    contra Judaaos d meminit quod procedens impera-
    :
    paucos ex his subjiciam versus
    tor (Diocletianus)ad immolationem fetidam daemo- Pnncipibus tamen e cunctis non defuit unus
    niorum, adoratis diis, atque coram sigillis [id est, Quem puero meinini, ductor tbrtissimus
    '
    armis
    Conditor et legum celeberrimus, ore '

    idolis] prostratus, exspectabat [id est,


    manuque
    spectabat] sa-jj Lonsultor patnie, sed non consultor habendai

    • Plura de sancto Joanne habent vulgati auctores. ollam a Joanne papa et Symmacho
    patricio quos
    Cseteris praeferendus est anonymus scriptor Historiae occiderat,fmsse projectum, apud Gregorium Mae-
    Caesareae a Gonstantii Ghlori principatu usque ad num lib. iv Dialog. cap. 30.
    °
    Theodorici Magni regis mortein, editus ab Henrico Deest hoc caput in Clar. a. In aliis
    •
    scriptis hunc
    Valesio post Ammiani Marcellini libros. Ex hoc au- habet titulum De Chruliano qui coram paaano im-
    :

    ctore patet Joannem post Justini imp. edictum de molanle stetil.


    pellendis haereticis, a Theodorico Ravennam accer- • Uicitur vulgo Apotheosis, ex quo versus sequen-
    situm, indeque Constantinopolim transm ssum fuisse,
    tes descnpti suut a 4i9 ad 502, aliquot omissis.
    ut imperatorem ab exsequendo edicto averteret • Cod. Laud., Lacinoris. Golb.
    sed imp.ratore in suo proposito perseverante, pon- a, viscerum fibras
    atque inter exta.
    tificem ex ltinere reversum in carcerem regis jussu ' Cod. Laud., ara labescit.
    detrusum fuisse, ibique Eerumnis confectum auimam g Colb. a, lemplum idolorum.
    egisse. Vide Bollandianos, ad diem 27 Maii.
    " Quaj sequuntur ad finem capitis omiUuntur
    k
    Eum fluxu ventris, quem
    triduo pertulit, obiisse cod. Ciar. h.
    in
    tradit anonymus supra laudatus. Quidam eremita In Colb.
    ' b. supra puero additur me, et quidera
    insulso Liparitanse testatus est eumdem
    in Vulcani Prudenttus habet Me puero ut memini:
    :
    : ;

    7 13 S. GREGORU EPISCOPI TTRONENSIS 744

    ELelligionis, ainans ur oenlum millia divum Aetreliquiis et nomine cbnsecratum, quod per incu-
    769 A.ugustum caput ante pedes curvure Minervm, riam longinqui temporifl valdc detectum erat ( An.
    •
    Pictilis et Boleaa Junonts lambere, plantis
    Hercolis advolvi, genua incerure '
    Dianae.
    B, 10 iug.) Qttod cum renoVare loci incolae vel-
    Porie lilans Acbateo ' placabal sanguine multo, leni. Bilvaa adeoat, incisa levigataque ligna, trabea
    VTttatus de more senex, manibusque cruentis
    efficiuot, imponitasque plaustria ad Locum exhibent.
    Tractabal trepidas letali frigore iil)r;is,
    Poslremosque animi pulsus io corde lepenti, Quihus per bumum ad ordiendum extensis, una bre-
    Gallidus interpres, ni xisel Qne notabat;
    (.'iiiii Bubilo exclamal media inter sacra sacerdos
    vior csi reperta : statimque Bacerdotis animum qui
    Pallidus En quid ago t majus, rex oplisje, mujus
    :
    ad baec rosislebat dolor maximus attigit, et llens
    Numennescio quod nostris intervenit aris .:
    valde, quid ageret, quo se verteret, ignorabat. Tunc
    J
    \ video longe dispergier jimbras.
    seitas
    .io quis certe subrepsit Cbristicoiarum intuens rohorem hreviorem, ait: Laurenti hea-
    Jjic juvenum: genus hoe bominum tremit infulu et tissime, appositus igni glorifica semper pauperes
    (e,
    [omne
    Pulvinur divum lotus procul absit et unctus,
    :
    fovens ac reficiens : cogita paupertatem rneam, quia
    Pulchru reformalis redeat Proserpina Bacris. non est exiguitati nostrae facultas, qualiter hic alia
    Dixit, et exsanguis collubitur, uc velut ipsum
    exhiheatur. Illico, eunctis attonitis, trabs crevit in
    Cerneret exserto mimtaniem fulmine Cliristuui.
    Ipse quoque cxunimis, posito diademate, princeps tanto spatio Longitudinis, ut necesse esset partem
    Pallet, et astantes circumspicit ', ecquis alumnus miijinam incidi. De qua,
    Chrismalis inscripto signuret tcmporu signo f , B industria plehis, beneficia
    Qui Loroastraeos turbussct fronlc susurros? pcrdere nefas putans, credens eam manu Martyrifl
    Armiger e cuneo pucrorum fluvicomanlum ?,
    tactam ac prolonpratam, parlem quac superfuerat fru-
    Purpurei cuslos latcris deprcnditur unus,
    Nec negat, et gemino gemmata bustilia ferro statim decerpens, diversas infirmitates saspe submo-
    Projicit, ac signum Chrisli sc ferre fatetur vit. Quod Fortunalus presbyter his versibus prose-
    Prosiluit puvitlus, dejecto antistite, princeps,
    cutus est
    Marmoreum fugiens, nullo comitunte, Bacellum ;
    Dum [Prud. ed., TumJ tremefacla cohors, dominique Laurenti merito flammU vitalibus uste,
    [oblitu, supinus
    771 Qui fervente fide victor ab igne redis,
    770 Erigit ad ccelum facies, atquc invocat lesum.
    Dum libi templa novant breviori robore plebes,
    Hos tantum versiculos ad haec quae narravi confir- Creverontque irabes, crevit ct alma Ddes.
    Stipitc contraclo tuu sc mprcede tetendit,
    manda h
    , inserui lectioni, oslendens quid nomen Quanlum parva prius, postea caess luit
    Christianum, quid crucis vexillum prosit liis qui Crescere plus meruit succisu securibus arbor ;

    Et didicit sicca longior esse coma,


    tide credentes, opere perficiunt quse crediderunt,
    Unde recisa fuit. Populis fert inde sulutem ;

    sicutsuperiusdictum est. Si venit inlrepidus, lumina caecus habet.

    CAPUT XLII. Multo plures exinde scripsit versiculos quos ego j


    ,

    De templo beati Laurentii.


    C praetermisi, hos tantum pro testimonio veri [Al. viri]
    Templum !
    erat in quodam loco beati Lnurentii, scribens. Acta sunt autem haec apud Brionas k Italiae

    plantas. Quae sequuntur ad finem c pi-


    Colb.
    a, variorum notis ciidit, s.isque observati nibus illu-
    tis non habeutnr tn cod. Bellov.; vox tamen plantis stravit,occa>ione juvenis Christiani qni signo crucis
    refertur ad versum sequentem. Solear sunt sundalio- edilo sacriQcia drorum perturbavit, faletur cons ie-
    mm genus, de quibus in Aclis sanclorum FructiiOsi Christianos jam a primis Ecclesiae saeculis Cliri-
    visse
    et aliorum, et in Vna sancti Fulgentii num. 18. signaculo sese muoire, profertque Tertolliani ea
    sti
    b Alii, incurvare. Nostra leciio melior est, ut mo- de re insignem locum ex lib. de Corona militis cap. 3,
    net Heinsius. Eadem voce utiiur Prudentus in Ha- ubi legitur: Ad omnem progressum alque promotum,
    martigeniis; et Juvenal. Satyra 10, genua incerare ad omnem adiium et exilum, ad vestitum et catcealum,
    deorum. ad lavacra, admensaf, a<l lumina, ad cubilia, ad se-
    • Lege Hecalen. Haec est Diana, quae in ceeUs Lnna, ditia, quacunque nos conversatio exercet, fronlem cru-
    in infernis Pioserpina dicebatur. Hecaten dictam cis signacuto lerimus, etc. Paulo infenus laudat Theo-
    putant, quod centum victimis placaretur, cui rei doriti Hist. locinn ex lib. cap. 3, ubi Juhanus m
    alludere videtur Prudeutius. lufra dicitur Persephone. Apostata daemones cr ucis suno fugasse dicitur, alia-
    6 Ed. Prudentii, Ascilas video. Melior
    Aliquot que ejmmodi exempla apnd veteres passim haberi
    lectio, ut monet Heinsius, esset eccilas, p o excilas, Sed cum exmde Catholicorum religionem in
    r
    innuit.
    qnae vox apud veteres maxime erat in usu ad res uia- servandis primaevae Ecclesiae moribus laudare de-
    gicas ejprimendas. Ammian. MarcelL, mfernis via-J) bui-set, rem alio vertit conten litque sectam suam,
    nibus excilis, eic. qnae hunc morem atjecit, improbari non posse, quod
    • Heinsius, circum inspicit.
    iste signandi sese ritus nusiiuam in Scripturis cnm-
    t Mss. 3, cum Prudentio Heinsii, habent, signaril... pareat. Quasi vero liceat lmprobare quae ab apostolis
    ligno. aut eorum discipulis accepta posteris Ecclesia com-
    g Hinc Heinsius infert hunc armigerum e praetoria- mendavit.
    nis mililibus Germanis, aut alns Septentrionalibus Deest hoc caput in Colb. tut. In Clar. b vero
    ;

    populis fui.-se, quod ilii solerent habere flavos capil- desiiieratur simul cum quatuor sequentibus.
    los, et quidem promissos. Est carmen 14 libri ix, quod viginti duos com-
    i

    h
    Eadem ferme quae hic Gregorius ex Prudentio pleetitur versus.
    narrat, babel Lactautius lib. iv InstituMon.m, et k
    Re;/ionem Brionum in qua sanguis pluit memorat
    in aureo libello de Mortibus Persecutorum, cap. 10, Paulus Diac. lib. iv Hist. Langob. c^p. 4. De ead m
    baec Dioeletiano i p. co tigi^se scribit. Qtiae priina
    i i llb. ii c.ip. 13, sicui et Fortnnatus iu ipistola ad no-
    fuit per*>equei)dorum Chrisuunorum oceasio, cum strum Gregorium. Brcnes in comitatu Tirolejnsi non-
    antea L) ocletiaous optimo semper a.umo erga Chri- nulli locant, de qmbus auctor Viiae sancti Corbii.iai.i.
    stianos fuisset, ut lusius nanat Eusebius lib. vm Brios prope Vercellas habet Onelius, ubi, ut ait,
    Hist. eccies. lu Chronico autem perseeutionem con- Carolus Calvus imp. inteuit. At Caroius apud Brios
    tra milites in Oriente a Veturio mchoatam anno 3u2 quidem auimam egit, sed jam Alpes ipsumque
    consignat. —
    Panlus Baudri Calvinianus, vir eruditus, montein Cinisium, Roma in Gallias rediens, supe-
    qui Lactautii libellum de Monihus persecutorum cum raverat.
    :

    745 MIRACULORUM LIB. I. DE GLORIA MARTYUUM. 746

    caslrum. Namvidi ego hominem, qui, graviler den- A quod f.rebat. Tunc prostraius coram sepulcris Bea-

    tium dolore laborans, accepta de hoc ligno a sacer- torum, cum lacrymis deprecatur ui perditum eorum
    dote particula, statim utdenlem atligil, dolorc pro- virtute reciperet, ne ipse coiijuxque ac liberi , ob id

    tinus caruit. Sed nec illud silendum putavi, quod re- caplivitati subigerentiir. Egressus autem foiis iu

    liquiac ejus ab incendio liustilitalis erepla?, a quodam airium , virum qui hanc pecuniam iu via jacentem
    hoinine in Leinovicinum delatse sunt. Qui cuin saepius repererat naclus esi : scrutatusque diligcnter 773
    admoneretur per visum, ut easdem Aredio abbali de- illius horae tempore bic sacculum invenisse se dixil

    ferrel, nec jussionorn impleret , ipse cum conjuge el quo iste mailyrum auxilium flagilavit. Horum reli-

    oiuni familia aegrotare coepil. Tunc necessilate com- quias Namacius d , Arvernorum episcopus, devote
    pulsus, uleas viro sanclo detulil, mox sanitali resti- expetiit, ut scilicel cas in ecclcsia quam ipse con-

    tutus abscessit. struxerat collocaret : direxitque unuin illuc presby-


    CAPUT XLHL terum, qui, abiens cum Deigratia, quse pelierat de-
    De Cassiano martyre. tulit. Regressusque cum sociis, in quinto abArverna
    urbe milliario reverlentes, melatum accipiunt, et ad
    Cassianus a martyr Italiae puerorum magnificus
    ,
    episcopum missos dirigunl, ut eis quid agant jubeat
    doctor, adveniente perseculione , ipsi pueiili ac te-
    ]j ordinare. Mane autem facto, sacerdos admonilis ci-
    nero gregi persecutorum judicio traditur (An. ... 15
    vibus, cum crucibus et cereis ad occursuin sanclaruui
    Aug.). At illi magislri sanguinem sitientes, ceratas-
    reliquiarum devotissimus properat. Cunique ei pre-
    in h caput illidunt tabellas , secantes latitudinibus
    sbyter offerretut beatas reliquias aspiceret, sijube-
    stylorum, punctisqueminutis transverberantes 772 ret. El ille : Mihi, inquit, magis est haec credere quaui
    membra magistri, dignum Deo martyrem effecerunt
    videre; sic enim in Scripturis legimus sanctis, quia
    in cujus honore hodieque tanlus timor habetur , ut
    ipse Dominus beatos illos judicat ,
    qui in eum cum
    imllus penitus de ejus rebus atiquid sil ausus attin-
    non viderinl credidissent (Joan. xx, 29). Hae itaque
    gere. Quod si fecerit, aut arripitur daemonio, aut
    sacerdolis fide pollenle, Dominus sanctos suos glo-
    morte repentina consumitur, non tamen immunis ab
    rificat in virlute. Nam venienlibus illis, subilo conte-
    uhione recedit.
    nebratum est ccelum : et ecce imber umbrosus atquo
    CAPUT XLIV.
    teterrimus super eos desceudit : et tanta pluvia ibi-
    De Agricola et Vitali martyribus. dem est diffusa, ut flumina per vias illas currerecer-

    Agricola c et Viialis apud Bononiam Italiae urbem nerentur. Verumtamen circa sanctapignoraper unum
    pro Christi nomine crucifixi sunt (An. circ. 505 , 4 valde jugernm neque una gutta visa est cecidisse. Et
    aul 29 Nov.) quorum sepulcra ut per relationem
    : , G abeuntibus illis, pluvia eos a longe , quasi prabens
    fidelium cognovimus, quia nondum ad nos historia obsequium, sequebatur, populum lovens, gestatores
    passionis advenit, super terram sunl collocata. Quac autem pignorum non atlingens. Ha?c videns ponlifex,
    cum a nuiltis, ut fit, vel tangerentur manu, vel ore magnificavit Dorainum , qui, fidei suse sie favens,
    oscularentur, admonitus est aedituus lempli ut im- lalia ad Sanctorum gloriam operari dignatus esl.
    mundi ab his arcerentur. Quidam audax atque faci- Gongregatis vero civibus cum magno gaudio atque
    norosus opertorium unius tunnili removit, ut scilicet devotione, sanctam ecclesiam liis illustralam pigno-
    aliquid de sacris anferret cineribus missoque intror-
    : ribus dedicavit.
    sum capite, oppressus ab eo vix ab aliis liberatus,
    ,
    CAPUT XLV.
    confusus abscessit : nec accipere meruit quod leme-
    rario ausu prsesumpsit; sed cum majori deinceps De sanclo Victore martyre.

    reverentia sanctorum adivit sepulcra. Alius quoque


    774 Magnificatur etiam apud Mediolanensium ur-
    tribula publica deferens, sacculum pecuniae dum iter bem Victor e inclylus marlyr, quod saepius vinctos
    ageret, negligenter amisit. Appropinquans aulem ci- ab ergaslulis dissolvat, captivosque liberos abire per-
    vitati, recognoscit se amisisse sacculum publicum miltat (An. 505, 8 Maii). Igitur quodam tempore
    D
    Ejns martyrium describit Prudentius in libro
    « rat Paulinus in ipsius Vita. Eosdem laudant sanctus
    n*pi ffTeyotv&iv, liymno 9. Passus est Imolae, quae urbs Paulinus poemate 24 , et alii. Jovinus praefecius
    alias Forum Cornelii seu Syllw appellatur, in Roman- tum cOtisuI, haud multo post eorum
    mililiae in Galliis,
    diola, sub ditione pontificiaet Ravennate metropoli. martyrium Remis basilicam insigneni sub sancti
    Ejus sacrum corpus in ecclesia cathedrali quae ab ,
    Agricolae nomine conslruxit, in qua et ipse sepultus
    eo sancti Cas-iani dicitur, asservatur sub majore al- esi. Hodieque subsistit sancio Nicasio sacra , quam
    lari. Ipsius festum agitur die 15 Augusti, sed incer- incolunt moiiachi Benediclini e cong. sancti Mauri.
    tum est quo anno, vel sub qua persecutioue passus d De sanclo Namacio el ecclesia ah eo aedilicata
    fuerit. Ejus marlyrii histpriaa compendium exhibet Gregorius lib. n Hist. cap. 16, quod vide. Hatc ec-
    Beda in Marlyrologio sincero. clesia, cathedralis scilicel , primo sanctorum Vitalis
    b In Colb. a el Clar. a dcest iti.
    Nam hic, sicut et et Agricolse dicta esi, tum sancti Laurenlii, ac deni-
    alias saepe, quarlus casus pro sexto adliibelur. Unde que sanctae Mariac , quod nomen hodieque retinet.
    Colb. tui. habet, ceratis caput inlidunl labellis. Vide Cointium, ad an. 354, tium. 4. fe.st tamen aitera
    c Inud caput et
    duo sequentia desunt in Colb. ileiu apud Clariiuimonteiii sancli Laurenlii ecclesia.
    tut. Horum martyrum passionem descripsit sanctus Adi Savaron., in lib. de EcclesiisClaroin.cap. i el 5.
    Ambrosius initio libri de Exboitalione virginitatis, e Hunc martyreui laudat Ambrosius iuter specia-

    quorum sacra corDora sub altari deposuerat, ut nar- les Mediolani patronos , libro vn in Lucam. Narrat
    Patrol. LXXI. 2^
    S. GRECORH EPISCOPI TURONE.NSIS Wi
    Apolliuaris cuih Vii Lorit duce • llaliam petiii, qucm A Laurenlii levitx, cujus supra memiiiimus, ibiquc
    ad-
    .iniiii apu.l inbeui Doinam interfeclum b. Apolliua mirabili pulcliriiiidiue calix cry-tallinus « habebatur.
    rcrn incoh: loci quasi capti vuui relinebanl, diccnlcs Acla vero quadam solemniiale
    :
    per diaconum , dum
    ISon videbis patriain liiatn , sed dignas ut salelles ad sanclum allareofferrelur, elapsus rnanu in icrrain
    tuus pcenas exsolvcs. Hxc auiem eouiminali, iniae- ruil, el in IriMa comrniniitus esl. Al diaconus
    palli-
    rttal ettm in exsilium apud uibein Mediolancnsem. dus cl exsanguis , collecla diligenler fiagmeriia vn-
    Facliun est auicin ttt advenienle festivitate sancti sculi supcr allare posnit non
    , diffisus quod eum
    Yicloris, ronveni' ntibns po|iulis, e bic vigiliis iuler- possit vinus Martyris soli <are. Denique in vigiliis ,

    esset, sub libeia cniin CttBlodia absoluius atiendcba- atquc oraiione deducta nocte, requMtmn
    lacryuiis,
    tttr, prostralusque coram sacro sepnlcro sa:;cti Vi- calicem reperit supcr altare Boiidatom. Qu.t \irtus
    cloris, cum scmpcr, uirn impensius orare ccepit ut , cum populis nuntiata fuissel, tanla animos d voimne
    cum virtus Martyris ab boc cxsilio liberarcl. Circa succendit, ut a sacerdote pelerent nova in lionorcm
    mcdium vcro noctis, egressus ab ccde, audivii iiiuim ejus De> solemnia cecbrari. Tunc ponlifes
    loci,
    de cgenis loqiienlem ad alium, alque diceniem : Quid suspenso super allare calice , «X tunc agens et iu
    ,

    putas, o compauper, qu.n viiius sil btijiis Martyris? posterum per singulos annos devotissime lcsta insti.
    Verum dico, nec fallor, quia in bac m>cte quisquis B tuit celebrari
    caplivus domino per fugam dilabilur, ab>oluius ic CAPUT XLVII.
    palriam acccdil, ncc prorsus ultra reperilur. Haec
    De sanclis Cervasio et Prolasio, Nazario et Celso.
    Apollinaris vciba, quasi auspicium e\ Dei nulu niis-
    In bac enim f
    urbe beaiorum martyrua Gervasii
    suni accipiens, ilcruin atque iterum provolutus ad Prolasiique viclricia 776
    corpora retinentur (An.
    lumulum Mariyris oral ul , virlute ejus adjulus
    ,
    , circ. 66, 19 Jun.), qu* diu , sicul ipsa passionis
    absque impedime ito possit abscedere. Moxque vo- narral hisloria sub fossa latuerunl, quac beato Am.
    e,
    cato puero eqtn.m sierni praecepit dicens Hodie
    , :
    brosio revelala (An. 586), alque ab eodem reperta,
    absolver.di suiiius a vinculo islo custodix>. Et ascen-
    in basilicain quam ipse proprio adilicvit ItinJiu
    dentes ila Alpium jnga congeriorum c nppleta mul- ostensis miractilis sunt sepulta. De quorum reliqniis k
    titudiue periransieruut , atque Arvernum perlati quia maxime Tur. nica
    urbs seniores ecclesias con-
    775 s,ml »
    v i'"J e beaii Mariyris
    ;
    prsoeunie, ut a linet illustralas, sed et per lolum Gallarum
    ambi-
    nullo inicrrogareiilur quo tenderenl, vel unde veni- tum, Deo propiiio, dilaiatjB sunl. Sermo quadam
    renl manifesiuinque esl eos praesidio beali Mariyris vice de hi>
    :
    quibusdam religiosis esl habiius, vel
    qua
    ab bac xrunina fuisse salvatos. de causa antedictas reliquix lam condense fuerini
    CAPLT XLVI. ^ pcr loca singula disliibulx. El quaj supcr Us, quo-
    De calice crystallino reslaurale. dam referenle, audivi, abburduin non j.ulavi iu»e-
    Esl cnim d apud eamdem urbem basilica sancli rere lecliuni, quia non contineiilur in lnstoria p is-

    Ennodius, Ticinensis saeculo vi episcopus , epist. 24 lanensi. Ediii, ln hac etiam.


    lib. vitl, se ipsum in extreinis agenlem oleo B. Vi- Hisioriam passionis sanclorum Cervasii el Pro-
    •?

    cloris nnraculo recuperasse,


    peruiicitim saniiatem tasii nullam novin.us pneter episiolam sub sancli
    quod in Eiicbarislico repetii. Ejus marlyrii Acla ba- Ambrosii noinine ad lia!i;e cpi>copos, Ambrosiits ser-
    benlur, se<l quie nulla pollenl aoctoiilate. Medio- vus servorum, etc, sed quse rappnsititia esl, idcoque
    lam i:i eeclesia sancli Victoris, Ad corpus dicla , re- a noslris, cutu anlca, nuiuero 53, recensereiur, iii
    quie-ct in qua rJenedictinis
    , monacliis Olivetani appendicern rcjecia. Eoruin vero invenlionis a se la-
    stibsliiiili sunl au. I5U7. Auno aulein 1576 ejusdcm ci%, et iranslationis hisioriam ipaemci sancius Aiu-
    aaucti corpus e veteri in novam ecclesiam transtulit bro-ius narravil pisl. o4 ad Maiccllinam sororem
    »

    sancltis Carolus Bortoinxus. Qua de re videsis Puri- Miam, (|ii;c iu nova cditione esl 2?. \ nJendi quoque
    cellum in Monunicuiis Ambrosiauis, et Bolland. ad ea de re Paulinus in Vila .-ancli Ambro>ii sanclus ,

    diem 8 Maii. Augiistinus, lib. xxn de Civilate Dei cip. 28, el lib.
    n Apoliinaris saneii Apollinaris Sidouii lilius fuit, tx Confess. ca|>. 7. De eorumdem reliquiis per uui-
    de quoGrcgorius lib. n llisl. ca[». 57, el lib. ui cap. versttm ferme orbem transmissis, el de diveisis
    2. De Viclorio aulein lib. II, ca|i. 20 et 21. . niiraculis quae per eas comigerc prxier eosdetn ,

    *"
    quo, nl aiunt.
    Kdili el aiiqiiot scripli interfecto.
    ,
    .
    ' auciores scripsere sanctus Paulinua Nolaj episc
    ,

    c Sic Cl r. a. Al Marl. el Latid., jutja , neque cpist. 12, sanclus Gaudeoiius, ct alii. Passi credun-
    aliorum contjeriorum , eic. Colb. a el Mor., neque lur sub Ncronis per»eculioiie; al detecti siinl aiiuo
    aliuni. Roni., ne \ue atium congeriosum. Clic., atque 586, cum Mcdiolnii ferverci Justinx Augusia: el
    atitim cotujirium monlem opplela. Bad., jugtt opplela. Arianorum advcrsus sancliim Ainbrosium persecu-
    d Hoc caput el quatuor seqq. ilesiinl in Clar. a; tio, die M
    Jtinii die vero PJ sub majore allari ba-
    :

    supra iiuietii , cap. 42, aclutn esl de basilica sancti silicc Ambrosi^nx depoaUi liieruiii.
    Laiircnlii, sed apud Driouas. Lnde conjicio verba h Videtur bic locu» librarioruin crrore corruptus,

    cttjus tnprii, elc, revocanda csse ad ipsum sancium quem lamen ope Mss. sanare uoo licuil. Iiulicare fi>r-
    Laureulium. silan \nli principales 1'uroiiensis urbis ecclesias >an-
    * Siuctus Hicronvmus in episl. ad Husliciim lau- ciorum Cervasii el Protasii reliquiil luisse ilusira-
    ilaos saiictum Exsuperiuni qui omnia pauperibus ,
    tas, qtro iiomine de»igna;et dubio procul ecclesiam
    eroga\erat, ait Miltil tllo dttius, qui curpus Doinini
    : caibedntlem et sancti Martini basiiicam. Nain viv
    camstro vimineo, sunguinein portut in vilro. usquain invenies senioris eccleiice nomine alias a a- c

    r
    Sic eliarn incipii iu Colbr^iiu., licet omissis ca- tbedralibus apud Gregoriinn douaias f dsse. Paulo
    pitibuj iribus, iii.eoqnod ibi pra:ccdil non ;igalur dc jnferius Editi el oinnes feie Scripii, exce|ito Colber-
    Mediolano. lla eiiam Clar. b, in quo tainen aliquis titio tut., habeot , reitquioe lam condensula; ftterint ,

    leconiior detriia prieri lectione reposuit, int Medio- pcr toca, etc
    c

    M9 MIRACULORUM LIB. I. DK GLORIA MARTYRUM. riO


    sionis. Aiebnt euim quo I quando hacc gloriosa cor- A itineris ordo oo"tu'it , ut Brivalen>is pagi silum in
    pora iranslata in ecclcsiani illam fuerunt, dum in Arverno lerritorio terniinum praeterirent. So!e quo-
    • honorem ipsorum mariyruni missarum solemnia que ruenle, ad hospilium cujusdam pauporis diver-
    celebrareniur, cecidisse e camera [ld esi , fornice] luni mansionis postulando necessitalem. Recepti
    ,

    labulam unam, quoe illisa capitibus Mnrtvrum rivnm quoqiic ab homine quid e\hibonnt narram. Al
    , ille
    f-anguinis elicuerit. De quo infecta linteamina , vel humanitalis inluilu , et Dei limore coiunionitus , ca-
    pallukc, sive vela ecclesiaslica, beaius cruor colle- psam cum reliquiis incellam penariam ponit, ac super
    ctus est : qui usque adeo eonfluxisse ferlur, quoad- annoiiam, quse eraL in vase condita, locat. Maiie quo-
    usqtie linteamin i, qui susciperent, sunl reperia. que dalo,
    Ex viri , acceplis pigii"ribus, gratias agentes
    lioc eniin eoruni Immini, iter
    reliquiru afralim collecta: per uni- 77g quod roeporan. abieruni. Sequcnti
    v.-rsnm Kaliam vel Gallias s-mt delairc. vero nocte admonelur vir
    Ex q.iibus et ille, per visum diceute sibi
    sanctus Martinus muita susccpil, sicut quodam sene Ne maneas
    Paulini bea- : in hoc hco; sanctificalus
    tissimi narrat episiola a est enim a pignoribus martyris Saturnini.
    .
    Ille quo-
    De k sancti
    vero Nazarii ac Celsi pueri arlubus niliil de his, ut habet que parvipendens visionem,
    ,
    qnos apud Kbredunensem Galliarum rt.sticitas, quse admoiiilus fuerat relraciavit.
    urbem pajssos Nec
    leclio certaminis narrat(A«...
    12 Jun.), ipsa corpora B mora irruil in taedium ac parvitas faculiatis ejus , ,

    ct ita dam, propler pag.morum insecuiionem, coepit paulatim minni , uxor vero illius ab alio lan-
    sepulla sunt, ul in
    777
    tempora secutura oblivioni da- guore tabescere. Quid plura ? infra unum annum
    in
    rentur. Referre eral solitus vir lantam redaclus est exiguitaiem ul nihil ei unde
    ille, qui de supra- , ali
    dictis sanciis quae praefati fuimiis enarravit aut tegi posset, sicut
    , natam hnmana dcposcit necessitas,
    fuisse super haec sepulcra
    pirum arborem, et fecisse remaneret. Tandem conversus ad se, dixit ad conju-
    quemdam pauperem hortulum in hnc loco, g m Peccavi coram Deo et sanclis ejus, qui ab
    qui hanc :
    hoc
    arborem conciudebat. Verum cum poma sum admonilus, non recessi. Et scio
    hospitiolo, sicut
    juxta mo-
    rem lempore debilo ferret, quicunq.ie quod ob hoc nobis mala que palimur accesserunt,
    exinde infir-
    mus, qualibetaegritudine delentus, pomum
    r mordicus
    ...x..^,u V ,
    Nunc autem
    - , — - visioni
    pareamus ......... quam
    ,,,, vidimus
    .IUHIIU3, Ul
    et ., , t
    , re-
    IC
    «lecerpsisset, mox, ablata infirmitale, convalescebai; moveamu-; hoc bospitiolum a loco isio, ut salvemur.
    unde niagnum quacslum pauper Tunc amolo
    ille habehal. Sed lugurio, oratorium ex Iigneis formalum
    cum serevelanles Marlyres, arborem incidi jussis- tabulis collocavit ; in quo quotidie oralionem fun-
    sent, pauper ille in magnis fletibus
    prorumpens, in- d e»s» opem beati Martyris flagiiabai, Tandem ces-
    cidi arborem non sinebat. Quo remoto, succisa santibus plagis, aplanti ma.ius ad operam lanta
    piro, fru-
    basilica miro opere aedificata est,
    in cujus etiam al- C cluumconsequentia fuit, ut in mo.lico lemporis spatio
    tan beati Genesii Arelatensis
    martyris (V. infra ,
    amplius quam perdiderat, repararet. Haec infra
    cap. 68) reliquiaj venerantur. Tantaque pauper ille "ostrum lerritorium gesta sunt. Sed nec hoc
    silel.o
    fide pralatus est
    , ut sacerdotium in hac
    Ecclesia ad comprimendam malorum superbia.n quod
    Plato ,

    deinccps promereretur. quidam, Chlolharii regis lempore, ad P.iuliacense


    CAPUT XLVIIL aionaslerium accedens, in eujus oralorio hnj.is
    sancti
    reliqmae contineniur; et pro eo q.nd muiius
    De sanclo Salurnino. ;.liquod
    ab abbale n.m accepisset , dixisse ferlur : Ego
    Saturninus * vero manyr, fa-
    11 1. ferlur, ab aposlolo- ciam de hac ecclesia doin.im regis, in cujus uno an-
    tum <» discipulis ordinaius, in urbem Tolosatium est gulo equiles [.4/ equi ejus] alantur.
    directus (Post an. 250, 29 Nov.). El chiii fu , re
    Q.,i mpu i su paga . i
    discedns, dum ad piinopein abire disponit,
    com-
    noruin, bovis petulci religatus vestigiis
    Capitolii pra.cip,ia.us, praosenlem
    , ;e „ 0, .
    tnam,
    finivit v tam capi-
    ca,
    , per gradus preiiensus a febre die tenia spiritum exhalavit
    descendensque velooler ad. V
    eWl
    ,

    I- nfernum domuni D,»i ^^ Mt


    '

    De hacepistola vid • Flist. lib. x cap. 31


    b Qii;e sequimiiirsub n 5 DNazarium commemoral, Mediolanensem vero
    alio capitis litulo 111 mss ha cum
    Celso
    1-2 Julii.
    benlur, omnino vero dosunt in Clar. b. Nazirius et c
    Deest hoc caput in Colb. tut., in Clar.
    Ulsus ,
    qu. bic a Gregorio apud Ebrodunuin b vero
    dicnninr, aln non esse plerisque
    passi ctim duobus seqq.
    videntur ab oui iis d Si eo nornine
    Medmlaiu mnriyrium consuinmasse dicuniur apostolos vereintelligit Gregorius
    sub Ne- disseniil a se ipso m lib. 1 Uist. cap. 50,
    rone. Eos tamen A.loaliique diversos ubi cx
    esseseiiii.ini ipsiusmet Saturnini Aclis, ejus Tolosani
    Lelebns priorum fuil saeculo v memoria episco pa t us
    <>b sicras ,
    imtium Dccw el Gralo coss., id esl aimo 250
    eoium reliqmas a sancto Amhrosio an. consi
    395 a„t. se gnat. Erat forle jam lunc, ul h-.die
    qu-nt. mventas, ul scribil Paulinus superesi, vulsi
    in ipsius Yift
    Al.quid verode rebus eorum gestis traditio san.iiim Salnriiinuin ah ip,is
    narrant Enno^ aposlolis ordi-
    dnis ep.sc Ticinensis s.rc.lo v. episcopum,
    iialu.n fuisse el in Gallias missum quan,
    et ant.quus aucior
    su!> nouiine sancti Amb.osii hie seculus esiGregorius quanquam ejusAcla auae
    vulgo editus ln Anis ;

    «ornm vulgatis Nazarius Ebroduni Christi sincera esse existiiiiamus, aliud babeaiit. VideActa
    fideu, i>r Marl s.neera , pag. 109, ubi plura de
    dicasse men.on.tur. Caeierum utrique hoc saucio
    , sive diwrsi ant.sn..e observavimus. Ejus
    B.ni s.ve lidem die 12 martyriu,,, Apollinaris
    Junii apud Adonen» n.emo-
    ranlur; quo die Martyrologium S.domus, l,!,.,x epist. 1(>, et Foiluna.iis,
    Romanum aliutn iteni f>, celebrarunt.
    lib ,1 carm.
    ,

    151 S. GREGORII EPISCOPJ TUUONENSIS 75i

    A CAPUT L.
    CAPUT XLIX.
    De sanclo I' otino, Lugdunctm episcopo.
    Passwel nmitU quudratjinta octo marty u»i. fgitiir e marlyrio consnnimatiis gloriosus Kotinus
    a nomina, episcopus, qui Lugdunensi prafuil urbi sacerJos,
    779 Quadraginla vcro octo martyrum
    per ceilaminis nobilis merilimi invectus esl coalo
    qui apud Lugdununi passi dicunttir (An. \~l,-Uun.),
    (An. 177, 2 Jun.). Cui cl merito et sanciilate condi-
    haec smii Veclius, Epagatus, Zacharias, Macarius,
    :

    gmis Ircnxus f
    successit episcnpos, per martyriuni el
    Alcibiades, Silvius, Priinus, Ulpius[A/. Alplus], VI-
    ipsc Qnilus (A)i. 205,28 Jun.). llic iu crypla basilit-ae
    ialU,Comminius, Ociober, Philominus, Geminus ,

    Pom- beati Joannis sub altari est sepultus. Ei ab ono quidem


    J.Uia, Albina, Grata, vEmilia, Poilhumlana ,

    la:ere Epipodius(.A;i. 178, 22 elVi April.), ab alio vero


    l.eia Rodone, Itiblis Quaria, Matcrna, Elpcnipsa,
    , ,

    Sanclus el Alexander « niartyr esl tumiilatus. l)e qnorum mo-


    Stamas. Hi aulem hcsliis traditi sunt ,

    Maiurus, Alexander, Ponlicus, Blandina. Mi sunt


    numenlis si pnlvis cum fide collig :ilur, extemplo me-
    dclur inlirinis. Ilagna cniin clarilas in crypta illa con-
    qui in carcere spiritum reddiderunt : Arescius, Fo-
    Zoticus, Julius,
    tinetur, qua3, ul credo, mcrilum Mariyrum signal.
    liniis, Cornelius, Zoiimus, Titus ,

    ASmilia. * , Gamnite , Pompeia, Alurana, Mamilia ,


    CAPUT LI.

    Justa, Triflrae, Anlonia, et beatus Fotinus


    c episco- B De Benigno, marlyre glorioso.

    Benignus b aulem domin nominis leslis, apud


    pus. Quoruin sancta corpora judex iniquus igni tradi ei

    prxcepit, exustisque, in Rbodanum pulveres jussit Divionense castrum manyrio consummatus est (An.

    spar&i. Sed postquam hxc gesla sunl, cum Clirisiiani , 178, 1 Nov.). El qaia in inagno sarcophago post mar-

    incerorem maximnm babercnt ,


    quasi deperissent lyriuin conditus fuit, putibant nostri temporis homi-
    beatx reliqnix , noctc appariierunl viris fidelibus in nes.etprxseilim beatus781Cregorius episcopus ',

    eo loco, quo igni traditi sunt, stanles integrl ac il- ibialiquem positum fuisse gentilem. Nam rusticivota

    Ixsi. Et conversi ad viros dixerunl eis Heliquix : inibi dissolvebant, ct qux pelebanl veloci>er impe-
    nostrx ab hoc colliganlur 1 co, quia nullus periit a trabant. Ad hoc ergo Beali sepulcrum quidam, dum
    nobis. Ex hoc enim traoslati suinus ad requiem, quam exinde mulla beneficia perciperet , cereuni dctulil;

    nobis promisit rex coBlurum Cliristus, pro cujus no- quo accenso, domum rediii. Puerulus enim parvulus

    nune passi sumus. Hxc venuniiantes viri illi reliquis bxc observans, illo abeunte, descendii ad tomulum,

    (..lirislianis, gratias egerunt Deo , et confortati sunt ut ardentemcereumexstinguerel et auferret.Quo de-


    in lide, coliigentesque780 s acros cineres, xdifica- scendente,ecceserpensmirx magnitudinisdealiapar-
    vcnmi basilicam mirx magniludinis in eorum hono- te veniens, cereum circumcingit. Puer autem liinens

    rem. El sepclierunl beala pignora sub sanclo altari , C sursum rediit, et bis aut tertio cereuin auferre len-

    uJii se semper virtutibus inanifestis cum Deo habi- tans, obsistente angue non potuit. Talia et bis similia

    l.ire declaravcrunt. Locus autem ille in quo passi beato ponlifici nunliata, nullo modo credebal, sed

    suui, Athanaco d vocalur, ideoque et ipsi marlyres a magis ne ibidem adorarent foniter testabalur. Tan-

    quibusdani vocantur Athanacenses. dem aliquando Dei Martyr bealo se confessori reve-
    lat, et dicit : Quid, inquii, agis? non solum quod lu

    a lli sanctituere marlyrum ballicanorum primi- Benediclini,quod nostris diebusad canonicos sxcula-
    tix vera sil Eusebii Sulpicii Severi et aliorum
    , si , res transiit.
    velerum senlcnlia , qui occasione istorum martyrum Confer hoc caput cum 27 libri Hist.
    • i

    Lugduneusium asserunt sub Marco Aurelio imp. pri- Aliquot Mss., Ilereneus. Ejus Acta jam sxculo vi
    f

    niiiin visa esse in Galliis marlyria. Egregia eorum perierant; passus esse videlur circa an. 203. Vidc
    tertamina descripta sunl (a sanclo Irenxo, ui pulant Acta Mart. sincera, pag. 5'J. De crypla inqua sanctus
    viri erudili) in epistola noniine ecclesiarum Viennen- Ireoxus cnio aliis manyribus sepullusesi, vidediem
    sis et Lugdunensis sciipla ad Phryges et Asi.mos, 6 Jniiii Bollandiani in Chilfletii lllu>traiionibus Clau-
    qiiani nobis fere integram servavit Eusebius hb. v diani^, cap. 4, pag. 67bei seqq. Calviniani hxreiiei,
    liisl.eccles.cap. I. Eorum nomina cumanliquis Mar- quos vulgo llugoenolos appellanl, an. 15^2, capio
    lyrologiis conlulimus in Aclis Mari. siuceris, pag.47. Lugduiio, sancti Irenxi si-pulcruin violaveruui, ejus-
    b Coib. lut., .Emilius. Cxleri Mss., sEmelia, ul D que sacruni corpus dissipaveront eapitis craniom ex ;

    supra. eorum manibus casu ereplum hodie Lugduni religiose


    c Plwtinus, melius ex Grxco scrberetur Po-
    Alii, asservatur.
    thinus. Porro horum 48 niarlyrum nomina pollicitus ' Iloruin passionem dedimus inler Acta martyruui
    esi Gregoriu*, ct nonnisi 4o exhibel. Omillii Allalum sinci ra, pag. 61. Vide lib. de Gl. Conf., cap. 04.
    in episiola Lugdunensis Ecclesix celeberrimum. In b lloc caputdee-.t in Colb. lul. , laudatur in Chro-

    vet. Marlyrologii- habeniur liogata, Apollonius , Ge- nico saucti Beicgni. Omn s fere Mss. habent Benu ,

    minianus Julianus, Ausonia, Domna. Lx Viia sancii


    ,
    gnus aulem ac dominici etc. liujus saucti inariyris
    ,

    Bernardi epi-x. Viennensis, pirie ii, sxc. iv Benedi- Acla supersuut, sed qux non carenl nxvis. De eo,
    ciioi, Severinus, Exsuperius el Eelicianus. Pas»i sunl ipsiusque inveniioue, basilica insigni, ac monasteno
    vaiiis dicbus sub M. Autelio. Divionensi fuse agiiur in Chronico ejusdein loci
    d Colli. a, Alhenaco, et iofra Athenucenses, qux le- lomo I Spicilegii Acheriani ediio. Eum sub M^rco
    ctio iiQmiBis etyinologix magis congrua videiur sic ; Aurelio passum fuisse censemus quod sancli Poly- ,

    euim dictus cst locus ille a"b Alhenis, quod ihi ara carpi discipulus dicalur in anli(|uiorii>us monumeii-
    esset ctlcbris apud veteres, ob cerlamina fa< undix tis. Vide Acta Mart. sincera, pag. 68 e! 69.

    Grsecx et Lalinae a Caio Caliyula iiisiitula. Celebrior ' ls csl Gregorius episc. Lingonensis, cujus Viiam
    pustoiodtim foit-ob sanclps marlyres, ibique basilica habes inlea inier Vilas Palrum , cap. 7.
    nobilis excilata est cum mouaslerio insignl ordinis
    ,

    /53 MiRACULORUM LIB. I. DE GLQWA MARTYUUM. 751

    despicis, verum ctiam honoranlcs me spemis. Ne A gionem lues illa inguinaria advcniiet,qu:csancli Galli

    facias, quaeso, sed tegmen super me velocius prama- episcopi oratione depulsaesl[V. HisL, I. iv, cap. 5J,

    ra. L)e qua ille visione concussus beatum sepulcrum ct in subita conleinplationc parieles domorum atijiie

    adit, ibique diutissime pro ignoranlia cum fletu ve- ecclesiarum signarenlur, atque caraxarentur, malt i

    niam deprecalur. El quia crypia illa quaeabanliquis mea3 apparuit in visu noclis quasi viuuin, quod in

    inibi Irausvolula H fuerat dirula erat, rursum eam aimthecis noslris babebaiur, sanguis cssel effectus.

    bealus pontifex resedificavii eleganii transvolvens Cui lameiilanli ac dicenli : Y;e mihi, quia signala est
    ,

    opere. Sed sanclum sepulcrum , nescio qua causa plaga? domus mea ait ei virquidam : Nosli, inquii,

    facicnle, foris evenit. Quod ille inius transferre cu- quod post pridie, quod erit in Kalendis Novembris,

    piens, convocavit ad boc opus et obsequium abliates passio Benigni mariyris celebr ibilur? 783 Novi

    atque alios religiosos viros in quo conventu grande ail. Vade, inquit, et vigila totam noclem in honore ,
    ;

    e missas, el liberaberis a plaga. Experge-


    niiraculum bealus Marlyr et popuIU et suo praestiiit ac revoca

    confessori. Erat quippe validum , ut supra dixinius,


    facia aulem a somno, implevit quse sibi fueranl iiu

    illud sarcophagum, ut tale in isio tempore nec Iria


    perala, signalisquo vicinorum domibus domus nosiru
    paria bouin trahere possint. Cuinque diuiissime mo- iuviolala permansit.

    rarentur, nec invenirent qualiler ipsum inlus infer- B CAPUT LH.


    renl, sanclus Gregorius iiluminatis cereis cumgraudi De sancto Symphoriauo»

    psallentio b appreliensum a capite Martyris sarcoplia- Symphorianus f mariyr apud Auguslodunenseir.

    gnin, et duo presbyleri ad pedes, movenles illud, in


    urbem manyrium consummavit (An. 179, 22 Aiuj.K
    cryptam habilissime detulerunt, et ubi ipsis fuil pla
    De loco autem illo ubi gladio percussns esl, et san-
    $uis ejus effluxil, quidam religiosus tres lapillos cum
    eiiuui composuerunt : quod 782 non minimum po •

    pulis sjieclaculum fuil. Post paucos autem annos ab ps*; sanguine levavit, el in capsa argc.iiea recondiios

    eunliluis in Iialiam passionis ejus historiam allaiam in ecclesia.n ligneis eonslrtulam labulis, apud Thi-

    bcalus confessor accepit. Sed et deinceps sanctus gcrnum (V. in(ra, cap. 67) caslrum uibis Arvcrnaj

    Mattyr uniltis se virlutibus nianifestavit iu populis.


    in altari sanclo locavit. Tempore aulem (V. lib. iii

    Nec moratus, super cryplam illam basilicam llist. cap. 12) quo Thcodoricus rex Francoriim re-
    i;iagnaiu
    gioncm illam cverlii , hoc caslrum ab hostibus iu-
    jussit .rdificaric. proximoautem estetalia basilica,
    | n
    in qua Paschasia quoedam religiosa veneratur. Nani cendio concremalur. Cumque ab aliarum doinoitiiu

    visum exuslione doiuiis Dei quae, ut diximus, ligneis erat


    esl eo tempore strucioribus quamdam anum ,

    egressam fuisse ab ipsa tabulis fabricata, igni apprehen-a consumeretur, po


    basilica, nigra veste, cigneo
    cap.te, vulluque dccoro [Al. d.coraj C P»»' plangeHtes dieebant :
    Utinam vel beal* reliqui*
    , q.ia; sic affala
    est slruclores Eia dileelissimi
    non periissenl ! Inlerea cum prunarum maguus esset
    : , ,
    perfieiie opus bo-
    num : elevenlur machinae quibus erigitur haec stru- de incendio acervus effecius, subilo aqnilone ll.uite

    clura, et merito accelerelur alque urenle, vehemcnter favill.e ab inceudio rclicta;,


    que lalem habel exsc-
    cutorem. Nam per diversa jaciuniur, cl ecce capsi illa argentea
    si perinitierelur ul veslrorum oculo-
    rum acies illaesa refulgens, lanqiiain sidus praeclarum apparuil.
    contemplarelur, nempe viderelis vobis
    operantibus sanclum Colligenles aulem cam qui tunc aderant clerici , re-
    pnmre Denignum. Hasc effala,
    basilicam de qua egressa fuerat ingrodiens, nulli ul- qiiirenles, nihil de beatis pignorihns dimiiiuiiim re-

    tra comparuit. Aulumahant enim ejus


    perientes, mirali sunt inier lam valida incendia spe-
    lemporis lio-
    mines, bealam ciem tam tenuem sic fuisse salvaiam , in qua, ut ila
    ibi apparuisse Paschasiam d . Super
    lapidem vero illum dicam , non solum Ii.tc, sed etiam mille librae ar-
    in quo cum plumbo remisso pe-
    des ejus confixi genli aut ferri poluissent siue inora dissolvi. Vero
    fueiunl, faclis loculis, vinum aul
    siceram multi infundunl undc si aut oculi lippitu- magna ibidem virlus apparuil, quae populum ail Dei
    :

    dine gravali, aut quaelibet vulnera fuerint ciillum el honorem sui uomiius roboravil, qui 734
    peruncta,
    facia deinceps alia in codem loco basilica, sancias
    protinus fngala infirmitate sanantur, quod
    cgo evi-
    reliquias in allari posuerunl.
    dentcrexperlus sum. Nam cum mihi nimia lippini- [)

    dine oculi giavareiilur,ex hoc sacrato unguine


    CAPUT LIII.
    taclus,
    dolore protinus carui. Cum aulem ad Aivernam re-
    De bealo Marcello Caiillouensi.
    De beali vero Marcolli Cavilloueitsis 6 martyris
    a Sic
    fornicem exprimil passim Gregoiius.
    aediflcii
    in altero Clar.ad cap. 56. Acta sancli Symphoriaai
    Colb. a , clioro psalleiilium. Re sepulcro sancti
    *>
    edidimus inler sincera Mariyium, pag. Gii, ubi p.Ura
    Denigni ejiisuue bisilica, etc, vide noias in cap. 41
    de illo observavimus.
    libri de Gloria Confessorum.
    8 Colb. lui. semper Cabillonensis. S.mcli Marcelli
    c Ihi
    eliam monichos sub Eusladio abhale a bealo Acla quae edita sunt, illum e MaViynmi Lugdiinen-
    antistite insiitutos fuisse narralur in Chronico sancli sium numero fuisse memorant, qui, fureute perse-
    Bcntgni. De Paschasia infra agitur in lib. de Gloria culione, e carcere elapsiis prope Cabillonuin Prisco
    Conf. cap. 43.
    d
    praesidi occurril, a quo inlorrogatus, et se Chrislia-
    Quae seqmniinr ex hoc capite desunt in Clar. b. nuui esse confessus, cingulo lenus in lerra defossus
    Kl est, celebrari curato. Vide Lilurg.
    Gallic. lib. lerlio post die exspiravit. Ad cujus sepulcrum Gim-
    I, eap. l>, n. i
    tramuiis celebre tnoiiasleriuii consiruxit , de tjuo
    Deest hoc capul in cod. Colb. tut. Idcm
    f
    vero diximusad cap. 1 Frcdegarii in Chronico.
    cuin scipicntibus aJ cap. 57 inclusivc deest in
    Qar. b;
    7"5 S. CREGORIl EPISCOri TURONENSIS 7:G
    \inuiil)iis pauca nd nos milienda memoriac moni- A mris suis :td hujiis tcmpli tccla recuperanda irans-
    inenta vcneriinl. Quae quamlibct parva censeanltir iniitas. Krit cnim pra?sidium,
    libi si ea devole im-
    in diclis, ad cum tnmen refcrcnda sunt qiii b«C ope« pleveris qme promitlis. Al ille atteniius oraus, vovit
    ratur in siugulis. Cnusa qtuedam emiimt, ut Fe- qoaa preabyier indieavil;
    Btatimqoe sanui f.ictus,
    <l:miiiis, Eunoinii quondam Arv.-rni prcsbylori filius, irabem nullo commonente ad liasilicam Sancti exlii-
    Cavillnnensem nrbeffl adiret (.td. 179, 4 Srpl.), Iieri pra:cepit. Ewe quid praeslal RominilS Jesus
    ideaaqne ipnd basilieam Mncti martyrii Marcelli Chrislui in terris martyribai sanctis, quni glorili-
    liospilalem habcliat, nl> abl.aie Inci viclus stipendia catoi ascivit iu cceleitibus regnil. Ncc fmmerilo,
    capieni; ipse enim qnae loqtior exposuit. Inter duos, quia sacrum nomen ejus eorde credenles, in nperi-
    iuqoit, viros orta fuil inlenlio \M., conlenlioj : bis- bus invocanies, in tentationibus confltentei, uon
    <|ne litiganlibus, in boc lis ipsa suhiit, ut eam snera- nuido ut lidcles servi Dominum sunt scculi, veruin
    nicnio (liriireeni. Iiigressique basilicam s *
    tiot i Mar- eiinm ct alios ut sequercntur suis exemplis inci-
    tvris, clevaiis homo manibns ad perjurandum , cum laverunt.
    iioinen Sancli voluissel ore patulo nominare, hocsil
    CAPUT LV.
    vox in faucibus, nec lingua poterat ad officium re-
    De Timotlieo et Apollinari marlyribus.
    flecli. Scd ne lioc quidem paruni videreliir ad beali B
    aihleiac gloriam, ip-e cuin elevntis manibus quasi Timnihcus et Apollinaris (1
    apud Rcincnsiuin ur-
    acnetis totus irriguit. Tunc oratio facta pro eo, ab-
    bein, consumm.slo 786 mariyri.., coelostia rc^na
    solvi dinboli arie vinctum obtinnit : ipse quoque post merneruut (An... 25 Aug.) -.
    quoruni reliquias qui-
    nhso'u(i'>nem sermone proprio opus d.un, aeilificnta in eoruui bonore basilica. devoius
    suum coufessus,
    quae negligenter egernl emendavil. cxpeliit. Pomifex vero qui aderai, cum bonore per
    presbyterum dirigit. Cuniqtie iicr ageret, mulier im-
    CAPUT LIV.
    porlunn, et credo in iigna merito, in via procedit,
    Dc sancto Valeriano. salulatoque preabytero, deosculatur linienm <|iio sa-
    (An f?9, 15 Sept.) Htiic martyri adjtingilur, et crae legebanliir favilla», rogans sibi de iis alquid
    sanguine ei agooe propinquus, beaius athieta V:.le- condonari. Tunc p>esbyter diu dubilans, et tribu re
    riantis «, qui npud castruni Trinorcicnse, quadrage- difierens, riclus tandem ah improliiiaie cjus, divisit
    simoa Cavillonensi urbe

    Вам также может понравиться